Cumhuriyet dnemi Trk edebiyatnn byk airlerinden Fazl Hsn Dalarca, Gazi Mustafa Kemal Atatrk'le ilgili duygu

ve dncelerini eitli iirler ve destanlarla dile getirmitir. "Destanlarda Atatrk" ve "19 Mays Destan" airin, Atatrk'n Anadolu'ya ayak basmasndan Kurtulu Savamzn zaferle sonulanmas gnlerini dile getirdii destan iirlerinin toplamdr. Atatrk'le dsel konumasn air, gzel iirlerinden birinde yle anlatmaktadr: "Mustafa Kemal'i grdm dmde, Daha, diyordu. Uruna ehit olasm geldi hemen, Sabaha diyordu. Al bir kalpak giymiti, al, Al bir ata binmiti, al Zafer rak m dedim, Aha diyordu," Fazl Hsn Dalarca'nn duygu ve dncelerini cokun bir anlatmla dile getirdii iir kitaplarn, tek kitap olarak, gelecek cuma gn yine gazeteniz Cumhuriyet'le birlikte alacaksnz.

Herhalde tevfik ve hidayet yalnz Cenb- Allah 'tan dr (17 ubat 1927). Bylece btn slm dini limleriyle, Trke hutbe leri yayan yetkili bir makama gafiller diye dil uzatlmak la amacn, dinde, dilde anari karmak, toplum dzeni ni bozmak olduu anlalyor.

**
N u r risalelerinde slm naslar ve snnet akidesiyle badatrlmyan dier bir husus da, ebcet hesabyla yet ve hadisleri sayya vurarak mnalar karmasdr. (Sikke- tasdik-i Gayb, s. 85). limelerini cifir rakamlarna "Secde sresi risa-

nin ikinci ayetinin bir ksm (Tenzil-l-Kitap) ke vurursak bunun le-i nurun ismine, eddeli (nun) bir (nun) saylmak cihetiyle gayet ciiz- bir farkla, tap kelimesi 951 tevafuk edip remrakkam zen bakar; kendine kabul eder. nk tenzil l-kiederek risale- nur'un olan 948 'e srl farkla tevafuk noktasndan ba kar ". Ve yine Kuran'dan nurculuk lehine ahkm karlyor: Sadaka nasl kaza ve bely def ediyor sa risale-i nur 'un da gelecek kazay, bely 20 se nedir defettiini aynel-yakn ispat eden stad ekremimiz efendimiz hazretleri..." laflan uzayp gi der (Asay- Musa, ss. 73-75).

Bu aka Hurufilik olup ehli snnet itikadnca matrud saylan bir yoldur. Esasen cifirin szlk an lam yledir: Cif ir, rakamlar, harfler ve remizler kul lanarak gelecekten ve bilinmeyenden haber v e r m e k iddiasnda b u l u n a n bo bilgidir. phesiz ki, akl ve m u h a k e m e d e n uzaklaarak bu gibi sama ve bo bil gilere tevessl edilebilir. (Sikke-i Tasdiki Gayb) ad l risalenin 50, 5 3 , 6 3 , 70, 7 6 ' n c sayfalarnda Kura nkerim yetleri, nur risaleleri iin cifir yoluyla, ala bildiine propaganda vesilesi yaplrken bu yazlar yalnz mantkszlkla sfatlanmaz, ayn z a m a n d a h e m din y n n d e n h e m de dini istismar bakmndan kanun karsnda aka su u n u s u r u tar mahiyettedirler. Risalelere geirilen hadislerin salam veya u y d u r m a olduklarna baklmadan, Kelm- kibar denilen sz ler dahi, p e y g a m b e r szdr diye alnp cifir rakam larna vurulur ve Nursi yahut N u r c u l a r hesabna h kmler karlr Mesel: beti ne, na "...Bu iki kutsi cmleler kuvvetli mnase ile beraber makam risalet-n ve tahakkukuna cifri nurun ve eb ismi birincisi

mneviye

cedi hesabiyle

ikincisi onun tetabuklar

tekemmlne nur bu

ve parlak ftuhatna, manen ve cifren tamtambir emvardr ki risalet-n asrda ok muhkem ve kopmaz bir zincir ve bir Ona elini atan, ya-

hablullah (Tanr 'nn ipi)dir.

SLAM DNNDEN AYRILAN CEREYANLAR

NURCULUK

Dizgi - Bask - Yaymlayan: Yenign Haber Ajans Basn ve Yaynclk A.. Mays 1998

ISLAM DNNDEN AYRILAN CEREYANLAR

NURCULUK

Prof. Dr. NEDA ARMANER

Cumhuriyet GAZETESININ OKURLARNA ARMAANDR.

na ve oradan da kendine getii yollu acaip bir tevilde bulunup bu soyad ile kiiliine ululuk vermek istemi tir. Risaleler yz otuz ksur tutan bir yaz serisidir. Elimizdeki dokmana gre, risalelerin basld yer ve zaman ok kere kaytl deildir. Ancak bu risale lerin ticaretini yapanlar eitli basklar karmakta drlar. Baz kere mevcut iki kitaptan derlenen par alarla yaplan bir telif yeniden piyasaya srlmek tedir. Bu bakmdan miktar zamanla oaltlmaktadr. Risalelerde slup zellii yle zetlenebilir: Terkipli, daha dorusu zentili bozuk bir avam Osmanlcasdr. Cmleler ok kere gramer hatalar ile dolu ve anlalmaz haldedir. Bu husus yani anlalmaz oluu bir keramet veya marifetmi gibi itiraf edilmektedir. Mesela N u r Meyveleri adl risalede: "Elcevap: Bir sene bu risaleleri ve bu dersle ri anlyarak ve kabul ederek okuyan; bu zamann mhim, hakikatli bir limi olabilir. Eer anlama sa da, madem Risale-i Nur akirtlerinin bir ahs mnevi si var, phesiz o ahs- mnevi, bu za mann bir limidir." (Ankara 1959 , s. 66-67). Risaleler anlalsn veya anlalmasn sadece onlar okumann ilim yolu olduu hususundaki iddia ve mba laa daha da ileri gtrlr: 6

"Baskil nur talebeleri adna manevi evlatla rnzdan Mehmet, Ltf, Hafz Ali ve Hseyin " im zalarn tayan ve "ok aziz, ok efkatli stad mz Efendimiz Hazretleri" balkl mektupta vilayet yollarnda "Ar tk senelerce ilim tahsili iin koup yorulmaa ve 40 sene seyahat etmee ihtiya kalmad, Aziz arkadamz, gzn a bu nurlara bak, oku, aradn ilim zevkini bir sene, belki ok daha yakn zamanda risale-i nurda bulacaksn, evet aziz stadmz (bir sene bu risaleleri ve bu dersleri kabul ederek okuyan, bu zamann mhim hakikatli bir alimi olabilir) mjdesini ve tesellisi ni beere vermek ancak size nasip olmutur..." Dier bir misal de yledir: (Sikke-i Tasdiki Gayb, Mukaddime, s. neye 2) "Eski Medreselerde be on se nur medreseleri be on hafta mukabil nallah

da ayn neticeyi temin edecek" eklinde sihirbaz a zna yarar ibareler ancak ilmin, bilginin feyzinden nasibi olmayan, hele M s l m a n limlerin hayatn dan, ilimler tarihinin nemli yerinden ve ilme hizmet lerinden habersiz olanlarn yrttkleri mantktr de nebilir. B u n u n iindir ki risaleler N u r s i ' y i gklere k a r m a k t a ve ayarsz ibareleri arka arkaya sralamak tadr: yk bir "Asr saadettekiler hari islm lemi byle b lim yetitirmemitir." (Risale-i Nur hakkn s. 9). 7 niversitesi 'nde verilen konferans,

da Ankara

Efltun ve Ibni Sina'nn kltr tarihindeki nemli yerinden haberleri olmad iin, Sait Nursi'nin ilimde Efltun ile Sina'y getii iddia ediliyor. Dier taraftan da risalelerin ilhamla yazld yolundaki ifadelerine ha lel gelmesin diye olacak, yar mm olduu hemen ileri srlyor (Barla hayat, s. 3 5). Bu kabil tezatlara pek ok rastlanacaktr. ilim konularnda da risaleler alabildiine ilimden uzaklar ve zihinleri artr ekilde temsiller uydurur. Yirminci yzyln en uygun retileri olarak ilan edilen bu risalelerdeki bilgileri, ksaca bir fikir edinmek iin g relim: Nurculara gre elektrik konta, meteor hadiseleri nin fenni ve fizik ilmine uygun aklamas, dine aykr dr; dinsizliin ifadesidir: "Bu ve buna benzer olaylar tamamiyle ilhi kudretin varlnn delilidir ve onun nianesidir. Kuran 'n Bunlarn hepsinin izah Kuran da mevcuttur ve fi zik kanunlarna gre aklama yapmak, kudretine, hikmetine aykr dmektedir " (Rama-

zaniye risalesi s. 15). Bir baka misal ise: "Din ki taplar asrlardr haber verdii halde ilim adam larnn zemedikleri bir gerekvardr ki, kat ardr". genleridir.. 7 kat ardan maksat, Erendiz, Sekendiz, oda, "7 "Dnya, Merih,

Urans, Nebtn, Piliton "geze

Erendiz, olan Sekendiz, ise

"Ar Azandr",

Drdnc kat sema

Cennettir, Pilitonun uydular olan,

sreyi mnteha, gnein krsi, arz tilek ve ulpan cehennemdir."

Bu aklamalar sonunda, yazar, baz sonulara var maktadr. Mesela, "3000 sene sonra, Trkiye de yazlar souk klar ise scak olacaktr" (Ahmet ciznur, Kayseri I960 s. 220). Kurankerim'in insanlar iin bir mev'ize olduun dan habersiz olan risaleler onu bir fizik ve mekanik icat lar kitab gibi gsterir ve ilan eder. (Ayet-l Kbra s. 39-40). yare gibi medeniyetin "imendifer ve Tay ok eyleri harikalarndan Ycenur, Mu-

Kurandan istihra eden 20. szn 2. makam ve Risale-i Nur 'a ve elektirige iaret eden yetlerin iartn bildiren (art- Kur 'aniye) namndaki ( 1. ua) ve hurufu Kur 'aniye ne kadar muntazam, es rarl ve manal olduunu gsteren (Rumuzat- Semaniye) namndaki ayeti be vehle ihbar- gaybi cihetinde mucizeliini ispat eden kk bir risale gibi Risale-i Nur 'un bir cz ', Kur 'an 'n bir ha kikati bir nuru izhar etmesi, Kur 'an 'n misli olma dna ve mucize ve harika olduuna..." Radyo iin de bir ayr tefsir vardr: (Nur aleminin bir anahtar, . 35), 9

yle ki: bin

"Bir melike var, krkbir ba var, Altm bu drt triliyon tesbitesbihat sahifesinde haber ve

her banda krkbin dil var, her bir dilde krktesbihatyapyor. hat ayn anda sylyor, Demek Krre-i hava bu melike gibidir. adedince yazyor. veya Yani, melikenin hava her kelime-i tayyibe

Krre-i hava diyor ki,

bu hadis benden

bana

nezarete memur melekten

riyor, klli bir uurla yaplan bu i yalnz tek bir zerrenin vazifesi ne bana yani krre-i havaya ve ne de btn n yok. ilim na esbaba vermesi hibir cihet imk nazr, ahadiyet muhit bir Bu radyodur".. bir irade, birisi Demek her yerde hazr, kudreti eze/iyenin ahitlerinden

cilvesiyle ve iinde ihatal bulunan milyonlar

cilvesidir.

Bu ifadeler bir baka yerde de yaymlanmtr. (Said-i Nursi, Risale-i Nur Gz ile Radyo, Ihls Dergisi, 10 Ocak 1964, No: 9, s. 3) Aksettirdiimiz ksa para, Risale-i N u r ' u n berbat Trkesine ve konular nasl dar ve ilkel bir dnce ile akladna rnek tekil etmektedir. Bu krnt bilgiler dine hizmet yle dursun, birok masum kimseyi din ve ilmin yce ve doru yolundan ayrm olur.

*
10

Nur risaleleri, yegne ilim kayna olduu iddiasn dan baka, dindar olmay da ancak Nurculukta grp s lam dininin geni ve msamahakr mahiyetini kendi k sr gryle inhisarnda tutmak ister. Mesela Fihrist risalesi'nde Nurcu olmayanlar Mslman saymadn dolambal ifadelerle anlatyor: "Mhim bir Mecliste Ankara 'da oluz sene evvel Zi ya Gkalp gibi mthi bir mlhit akk- efe ilzam oldu " (s. 2). Asay Musa risalesinde, kendisini dua ve zikirlere verip de risale-i N u r ' u yazp datmay ihmal edenlere sitem vardr: "Bir ksm kardelerime hususi bir mektup risale-i nurlar okumaya ve yazp tur " baln tayan parada, "bir ksm nurcular ay larda baz zikirleri, datmaa tercih etmiler. Yani zikir ve dua etmek risa

le-i nurlar okumaktan daha sevaptr demek istemiler." Onlara risale-i Nurlar okumann sevab yle anlatlyor. "Bilginlerin zene edilir. kalemi ehitlerin kanyla muva

mmetin fesad yannda snnete uy

mak (Temessk etmek) yz ehit sevabn kazanr... Bu iki hadisin mecmuu gsterir ki byle zamanda hakiki imaniyeye ve esrar eriat ve snneti seniyyeye hizmet eden mbarek halis kalemlerden akan siyah nur veya b hayat hkmnde olan m rekkeplerin bir dirhemi hedann yz dirhem ka n hkmnde yevmi maherde size faide verebelir.

11

yle ise onu kazanmaya alnz. hadiste lim

Eer derseniz

tabiri var bir ksmnz yalnz ktibiz

elcevap bir sene bu risaleleri ve bu dersleri anla yarak ve kabul ederek okuyan bu zamann mhim hakikatli bir limi olabilir. Eer anlamasa da ma dem risale-i nur akirtlerinin bir ahs mnevisi var. phesiz o ahs mnevi bu zamann bir li midir. Sizin kalemleriniz ise o ahs mnevinin par maklardr. Kendi nokta-i nazarnda liyakatsiz ol duum halde haydi hsn zannmza binean bufaikre bir stadlk ve tabiyyet noktasndan bir alim faziletini verdiinizden balanmsnz, ben mmi ve kalemsiz olduum iin sizin kalemleriniz benim kalemlerin saylr. nz " (s. 226). Hadiste gsterilen ecri alrs

Nursi, dinimizin farzna da snnetine de uymamak la bizzat kendi kendini yalanlar; zira Cuma namazn kl mad sabittir. stelik, okuma yazma bildii halde mmiyim demektedir. Mslmanlk akideleriyle hemhal olanlarn inan, dnce ve fikir hrriyetine kar duyduu saygdan fay dalanarak, faaliyetlerini maksatl olarak yrten baz ki ilerin yaymak istedikleri telkinlere uymayanlara tehdit ler savuracak kadar ii aztp vicdan ve fikirler zerinde bask yaptklar da bilinen olaylar arasndadr. Halbuki Mslmanlkta kaytsz, artsz iman yerine imann tat12

min edici temellere dayandrlmas bahis konusudur. yle ki, iman etmek ve ettirmekte zorlamak ve cebir yoktur. Dnceler iin hakla batln ayrl bildirilir. "Dinde zorlama yoktur. Muhakkak ki doru yol eri yol dan ayrlmtr." (Bakara s. 2/256).

***
Nur risaleleri iin yine ayn kaynak, Kurankerim'in yegne tefsiri olduunu ve mfessirine de ilham gelerek yazdrldn kaydeder. Mesela: "Bu asr medeniyede Kur 'an- Kerim 'in ha kiki tefsiri olan risale-i nur eserlerini ihda etti" (Nurun lk Kaps, s. 185) ve yine (artu'l-tcaz Tercmesi, eski harf tefsir, s. 281) (ve yeni harf bas k, s. 197) de "Hlsa... Risale-i Nur Kur'an 'n bu asrda en yksek ve en kuds bir tefsiridir. Haki katleri semavidir, Kur'anidir, o halde Kur'an Bu ul okunduka o da okunacaktr. Risale-i Nur mcevhert- Kur 'aniye hakikatlerinin sezgisidir. niliyor. Burada yaplan ticaret aka din bezirganl olup, risalelerin propagandas ve yksek cretle satl bak mndan kendi hesabna iyi bir pazar kurduu da bellidir. vi pazarda herkes istedii gibi ticaret yapar " de

Aksi halde ise, Kuran'n tefsiri iin ilm artlarn gerek liliini inkr ile kendisine kutsal sfatlarn verilmesi de mek olur ki bu dahi din ynnden katiyyen doru ola maz. Nur risaleleri kitap ve snnetten sonra slamiyetin neir ve izahnda nc kuts bir kaynak olduunu zan neder. Bylece (Tiryak- Meyusiyet. ..s. 7) de bu fikiri tel kine alr: "Risale-i Nur Kur 'ann mealidir ". vet etseler Kur 'an- zifenin, Kerim'e hizmet "Risale-i etmek gibi

Nurun hizmeti olduka dnyada iken cennete da byk bir erefi terk edip byle mukaddes bir va byle ulv bir saadetin dnyada olduu "Risale-i Nur gibi dnya ve ahireyle ise nur ol nu anlayarak imdi o hizmeti brakp gitmek istemiyeceksiniz." tinize rehberlik eden bir mucize-i Kur 'aniyeye ra btanz sonsuz ve nihayetsiz olmaldr. geliniz maya... kardelerim sarlalm nurundan

Yzlerimizi ve gzlerimizi Kur'an- Ke 6-7).

rim 'in caz- mnevisi olan risale-i Nur ktpha nesine evirelim." (Risale-i Nur Nedir? ss.

Bir yandan risaleler iin yegne tefsir olduunda srar ederken, dier y a n d a n semavi bir kitap olduu nu da aka iddia ederek, ( A m e n t ) iindeki drt se mavi kitap k a d r o s u n u bee k a r m a y a alr: "Bu 14

hccetler si, s. 5).

ve

tabiratn

bu

kelimat ve

teabihatn

ar-

Azamdan

indii muhakkaktr..."

(Zlfkrn

Hatime

Bu tefsir veya semavi kitap olduu fasln tutund u r m a k iin de kendine trl kerametler, m u c i z e l e r gsteren bir ahs ss verdirip Peygamberlie ze nirken te y a n d a n risaleleri baz ller iinde Kut sal Kitabmza yaklatrmak gibi gayretkelik gste rir. yle ki: Bir ok metinlerde, (stad- Ekremimiz Efendimiz Hazretleri) gibi mbalaal bir ekilde ken disine hitabettiren Nurs, bana yazdrlyor" diyecek "Bunlar ben yazmyorum, kadar ileri gider (Nur "Bu gnler

Meyveleri, s. 68). Dier bir risalede ise,

de bana ihtar edildi ki... (Asay- Musa, s. 226). Bu gi bi szlerle, risalelerdeki ifadelerin deitirilemez tef sir o l d u u idesini telkin etmek ister. Halbuki, dei m e m e k vasf yalnz ve yalnz K u r a n k e r i m ' e m a h s u s tur. Zira Kurankerim Allah Kelamdr. Risaleler ise kul sz hatta illetli bir kafadan kt anlalan sz lerdir. Farz mahal, ilhama dayansa bile deiir ve de itirilebilir. B u n u n l a beraber, Nursi hakknda ve ri salelerin mahiyeti zerinde misallerimizi oaltmak, bunlarn M s l m a n l k t a n nasl ayrldklarn gster m e k b a k m n d a n faydaldr. Mesel (Barla Hayat, s. 20) 'de Kurankerim gibi N u r risalelerinin de 23 se nede tamamland yazldr. Nurs, Peygamberlik tas layp mesnetler icat e t m e gayretini alabildiine iler15

letir. islam akidesinde, inancnda sadece Peygamber lere has olan mucizeler Said N u r s i ' d e t m e n t m e n var gsterilir. Zelzele, yangn, kuraklk veya bereket gibi bir ok tabi olaylar Nurs ve eserlerinin kerame tine balanr. Zlfikr adl risalede, hayvanlarn bile risale- Nurlara hayran kaldklar sylenir, (s. 4)'de gya Mevlna kendi asrnn m c e d d i d i , Said-i Nursi de bu asrn m c e d d i d i olduu iin, Said- Nurs s p a r t a ' y a gelince, Risale-i N u r h a k k n d a Allah'n na yeti sayesinde yaz mevsiminde evvelce hi vakti ol mad halde sparta'da bol bol y a m u r yam... Barlaya gelince yle bereketli y a m u r l a r yam ki bu nun bir misli a n c a k 93 senesinde v u k u b u l m u o tarih de Said N u r s i ' n i n d o u m tarihine denk geliyormu.. Risale-i N u r ' u y a z m a k zere hariteki talebelerinin, yanna gelmeleri men edildii z a m a n d a kuraklk ba lam: "Hatta ekirgeler ve arlar ve sere kuu gi bi bir ksm hayvanat daha senin bu szn ve nur larn okunurken pervane gibi etrafnda dolap sa na olan incizaplarn vezevkiyp ve nurundan ve szlerinden olduklarm balarn bala ferahnak

rmza arpmakla gya bize anlatmak istemeleri ne kadar gariptir. Ercmle sav'da iki ekirge ve Emirda 'nda iki gvercin ve iki ku ve nebolu 'da iki acaip ku ve sparta 'da ve Sav 'da blbl ve ht16

ht bu kerameti gsterdiler "

(Zlfkrn Hakime-

si, son ksm, s. 87). (Zlfikrn 2 inci makam, s. 100) de ise: "Evet bizde tasdik ederiz ki sinekler stadmzn yzne de k o n m a z d " , tasdikini ya pan talebeleri dahi, kerametten yana kendilerine de pay karr. Ve bu sefer stat tasdik eder. (Zhret-n-Nur s. 56)da Allah'n kendisine vefakr bir kyl Mustafa sonra istikbale adnda birini yolladn kayttan "Risale-i nurun birinciekirdi Mustafa 'nn hkmn tas bir gn (Sen

liyakatna dair stadmn

dik eder bir hadise: Kurban arefesinden

evvel stadm gezmeye gidecekti. A t getirmek ze re beni gnderdii zaman stadma dedim, tan kacam) stadm aa inme ben kapy arkasndan rtp odunluk (hayr dedi) sen kapdan Ben gittim kendi bir mddet son s Ve etmiyecekk diyerek aa indi. Ben kapdan ktktan son ra kapy arkasndan srgledi. si deyukarya kt sonra yatm... tadm hi kimseyi kabul etmiyordu.

ra Mustafa Hac Osman 'la beraber gelmiler,

ti. Hususen o vakit iki adam beraber hi yanna almaz geri evirirdi. Halbuki bu makamda bahse dilen kardeimiz Mustafa Hac Osman 'la gelince, diyerek kap lisan haliyle ona demi ki (stadn seni ka bul etmiyecekfakat ben sana alacam) arkasndan srglenmi kap kendi kendine Mus

tafa 'ya alm. Demek stadmn hakknda (Mus17

tafa stikbale lyktr diye sylediini istikbl gs terdii gibi kap da buna ahit olmutur. "Evet Hsrev 'in yazd dorudur. rum." Said-i Nursi. "Mstensihin noksan brakt bir sayfay Tahsine dedim yaz. O da yazmaya balad. Simsi yah mrekkepten ve temiz kalemle birden yazd mz ikinci cilt fihristinin makbuliyetine hccet ola rak siyah mrekkep gzel bir krmz suretini ald. Ta yarm sahife kadar biz bu garip hadiseyi taac cp ederken o mrekkep simsiyaha dnd. Sahifenin teki yars ayn kalem yani hokka tam siyah yazld... "aml Hafz ve Mes 'ud Sleyman 'n mahedesiyle ayn hadiseyi baka ekilde grdk. Sy le ki: Ben sevmediim iin siyah bir mrekkebi . ksmen dktm. Birden mtebakisi ok beendiim gzel bir krmzya tahavvl etti. Risale-i Nur k tiplerini zevklendirdi. b.s.25). "Bizim katiyen ek ve phemiz kalmad ki bu hizmetimizin neticesi olan risale-i nurun serbestiSilse-i kerametin bir ucu nu ve terehunu gsterdi." (Sikke-i tasdiki Gay(Hsrev) Tasdik ediyo

yetini deil yalnz biz ve bu Anadolu ve lim-i s lm alklyor takdir ediyor; de iki kinat mem nun olup cevvi sema, fezay- lem alklyor ki drt ayda yamura iddetli ihtiya varken gelme li

<ii. Ankara teslim kararna tevafuk eden leyle-i Regaipteki emsalsiz ve grltl rahmetin gelme si ve Denizlide mahkemenin bilfiil teslimine ka risale-i rar vermesi yine leyle-i Mira da aynen

Nurun rahmet olduuna iareten leyle-i Regaibe 'e tevafuk ederek Melek-i Rad 'n alklamasyla ve rahmetin rimizin Emirda'ndagelmesi eliyle olmamas ve teslim karar na tevafuk etmesi ve bir sonra Denizli de vekille hengamlarnda yine ay nen Leyle-i mira ve leyle-i Regaibe tavafuk ede rek aynen onlar gibi bir cuma gecesinde kesretle rahmet ve yamurun bu memlekete gelmesi o tevafuklaryle kati kanaat verir ki Risale-i nurun msaderesine ve hakkna zelzelelerin tevafuku k reyi arzca bir itiraz olduu gibi bu Emirda mem leketinde drt ay zarfnda yalnz cuma gece sinde ki biri leyle-i Regaip biri leyle-i Mira biri de aban rahmetin etmesi, muazzamann beinci cuma gecesindeda tam tamna tevafuk kesretle gelmesi ve Risale-i Nurun devresine

serbestiyetinin

kreyi havaiyyenin bir tebriki bir mjdevurdu... KudG

sidir... en latif emare de udur ki dn birden bir ser e kuu pencereye geldi pencereye dus zikrini yapan bir kuu odamda grdm.

lerek dedim: Bu misafir ne iin geldi? Tam bir sa at bana bakt umad rkmedi..." (ayn kitap ss. 48-49).

19

Siyasi olaylar dahi; kerametlerini tutundurmak iin hesaba katlr: "Anadolu 'nun ikinci cihan harbinde bir meydan har bi yeri olmamasnn sebebi Risale-i nurdur" (Sikke-i Tasdiki Gayb, s. 45). nk kendilerince Risale-i N u r ' u n bir kyde iki hac, bir hocadan ve kiiden ba ka her eve girdii, ayn risale, s. 92'de yazlyor. Ve yine ayn sayfada "Daha yazlacak ok gaybiaretlervar, fa kat izin verilmedi, imdilik kald" gibi glgeli ifadelerle stn bir kuvvet tarafndan kendisine risalelerin yazdrld telkin edilip halkn din hisleri alabildiine sm rlyor... Gne bile Nurcularn emrindedir, yle ki; Mira'ta yoldaki kervandan bahsederken: "Ehli tahkikin tasdikile gne bir saat tavakkuf etti" (Zlfkrn hatimesi, s. 100) slm ilahiyatnda Mira iine byle bir mevzu gir memitir; uydurmadr. Ayn kitap yle bitiyor: "Bir ka lemle bin nsha yazan Ahmet, Nafiz ve mbarek yardm clarn ve nurcu arkadalarn, lerini iki cihanda mes 'ut eyle." Btn bu rnekler ei eit yaymlanrken, bir yan dan da ama Nursi'yi mehdi olarak tantp kabul ettir mektir. (Zlfkrn Hatimesi sonundaki eser, s. 7). metler ve bereketler sap harika "Se ni sevip yazanlara ve okuyup kafasna katanlara sen rah kerametler gsteriyor gibi alabildiine sun... ve baz hs ve hlis talebelerini evliya ve asfya nianlaryla taltif ve tezyin ediyorsun", 20 umum risale-i nur akirt

din ve cehaleti istismar ile; kendi kendini reklam edip du rur, (Sikke- Tasdiki Gayb, yazma nsha, s: 1-2) de mehdilik iddias daha da aktr: "mmetimin bekledii hir zamanda gelecek

zatn vazifesinden en mihimi ve en by ve en kymettar olan mam tahkikiyi neir ve ehli iman dalletten kurtarmak cihetiyle o en ehem miyetli vazifeyi yapan bitamamiha Risale-i Nurda grmler. mam- Ali ve Gavs- Azam ve Osman Halidgibi zatlar bu nokta iindir ki o gelecek za tn makamn risale-i nurun ahs mnevisinde kefen grmler gibi iaret etmiler bazan da o ah s mneviyi bir hadimine vermiler o hadime mlteftane bakmlar. Bu hakikatten anlalyor ki sonra gelecek o mbarek zat, Risale-i nuru bir

program olarak neir ve tatbik edecek ve o zatn ikinci vazifesi eriat icra ve tatbik etmektir... O za tn nc vazifesi hilfeti islmiyeyi ittihadi sla ma bine ederek sevi, ruhanileriyle ittifak edip Dini slama hizmet etmektedir." Ayetl-Kbra da mam- Rabbani'nin slami hakikat leri ispat edeceini haber verdii zatn kendisi olduu nu iddia ediyor: "Ben istiyorum ki ben o olsam, belki o adam " 21

Hariyede de $yle deniyor. "Zaman isbat etti, ki o adam, adam deil risale-i nurdur. Belki ehlikeifrisale-i nur 'un ehemmiyetsiz olan tercman ve ^nairi suretinde mahade etmiler bir adam de miler" (s. 63). v ' talebelerinin mhim mektuplardr" matbu 101 "Risale-i Nur ve stadmz hakknda baz nur sahifelik bu eserde yle deniliyor: "Risale-i Nur bu zamann mehdisidir. Ey krre-i arzda bulunan genler, hocalar ve halifeler. mehdi hazretleri Bin seneder insanlarn arad

nin peavas ve mjdecisi stadmzn nerettii ri sale-i Nur'dur." Hutavat- S itte de ise bozuk cm lelere ramen maksat bellidir: "Risale-i Nur'un ahs manevisini hakl ola rak bir nevi mehdi telkki edilmesini ve kendi ah sn manen evlad li'den saylsa dahi ihls boz mamak iin "Hz. komitesinin uhrevmakamat bana tahriba rejim ihya verildi..." Mehdinin Cem 'iyeti Nuraniyesi Sfyan bidatkaranesini tamir edecek. (Mektubat

edecek snneti seniyeyi

Arap harfleri C. 2, s. 29). " B i r Nur akirtleri manevi Ali beytten say labiliriz..." ..."Ehli Kalbin ltif keiflerinden birisi de, o beklenilen zat (Mehdi) bir kitap yazacak, gemi te hi kimse o 'na benzer bir kitap yazmayacaktr. 22 .

El hak Risale-i Nur bunun gne gibi delilidir. > Evet, onun akirtleri kat'iyyen iman ediyorlar ki Vetabekyamet yazlmayacaktr. Ehli Keif; ehhil bulunmayacak; o nurun terc olacak diye maziden ya .imdiye kadar byle eser grlmemitir.

man olan zat- nuran, Mescunu nisa yani mteihtiyar yata, bahsediyorlar... Bu tavafukun her halde baka e kilde izah ve tefsirine ihtiya yoktur, ni bulunduklar zamandan istikbale nazar eden ve bu zaman hali tarassut eden ehli kefn.\ kefe mstenit daha ok beyanlar vardr. Ksa keserek sizi onlara brakyoruz. ben Hz. methetmiyorum. Murtaza yor, Hz. Ali methediyor, te Risale-i Nuru yalnzHz. Kur'an methedi Gays- Azam methediyor, O'n

Celcelutiyesinde Risale-i Nur 'a Be(Fihristin,sonundaki takrizler).

di diyor, u halde elbette/do Bedizzamandr, Fahrtdeverandr...

Yukarda grld zere, birtakm keifler ve ken dine gre uygunluklar ileri srdkten sonra arkadan mehdilii ilan edilmektedir. Halbuki, Ehli Snnet inancnda i m a m Mahfi ve i m a m Muntazar akidesi batldr. Bir halaskarn ve meh dinin gelecei akidesi, eski mecus dininde vard. Babil esaretinden sonra israil Peygamberleri bu fikri bir halas kar inancna baladlar. Mslmanln gelime devirle rinde tarikatlk yoluyla bu akide baz lkelerin halk-

23

na aland, islam dininin inan sisteminde en ak biri cik kaynak olan Kurankerim'in sarahati ile, Had ve Mehd olarak gelen Hazreti Muhammed'dir. O, hir za man Peygamberi ve (Hteml Mrselin) Allah'n son resul olduu iindir ki din kemal bulmu ve tamamlan mtr. Bylece, Mehd ve Halaskar dncesine yer ve rilmemitir. Baz kitaplarda, her ne kadar Mehdiye dair rivayet edilen ve birbirinden ok farkl hadisler varsa da bunla rn tm zayf ve ounun uydurma oluu zerinde itti fak vardr. Kendi ifadesine gre mezhebi afi olan Nursi'nin, bu hadisleri kabul ile birtakm hkmler karma snn anlam, kendi mezhep akidelerinden de habersiz bu lunduu veya karna gre hareket ettii zerinde top lanr. Ancak iin zc taraf, kendi sakim fikir ve bil gileriyle alabildiine Mslmanlk esaslarndan uzak lam olarak gp gitmesi deil, saf halkmza bunla r intikal ettirmeye almasdr.. Yukarda rneklerini verdiimiz bu kabil egosantrik tefsirlere ancak, Psiko patolojinin cevap vermesi doru olur. Hakiki Mslmanl anlamak iin bir de Hazreti Muhammed'in hayatna bakalm: Peygamberimiz, olu ibrahim'in vefatnda tesadfen gne tutulmasn, onun matemiyle balayp tefsir edenleri bu dncelerinden vazgeirmi, gne ve ayn tutulmalarnn insanlarn do um ve lmleriyle ilgili olmadn belirtmilerdir. Esa sen Kurankerim'in Yasin sresinde gnein yrngesin24

de yryp gittii, bunun aziz ve alim olan Allah'n bir kanunu, takdiri olduu aklanmtr. Bu itibarla, Kura nmz insana kulluu yasaklamken, ulu hitaplarla Said Nursi'ye iradelerini vermeyi emreden risaleler nasl slm olabilir. Geri Said Nurs yazlarnda aktan a a ben mucizeler yaratan Peygamberim veya Mehdiyim diyemiyor ise de etrafnda dolayor. stelik, bu hususu stadlarna iyice konduran talebelerinden Marangoz Ah met'in, Mustafa'nn, A. Fevzi'nin ve Mustafa Ramazanolu'nun hitaplarn islm dini eseaslar bakmndan iddetle ve kesinlikle reddetmesi lazm iken aksine on larn mektuplarn bir hccet gibi risalelere ekleyip ya ymlyor. ou dzme olan, (nk slup ynnden he men hemen birbirinin ayn olan) bu yazlarda, Mceddidi Ekber, Nurun tercman ve Kuran'n tercman tabir leri sk sk kullanlyor. Ve ite burada da yeni bir tena kuz yaratm oluyorlar. nk, bir taraftan risaleler Kuran'n hakiki tercmesidir, diye ilan ve reklam edilirken, dier taraftan (Kurankerim tercme olunamaz ve baka harflerle yazlamaz) adl bir risale basp karyorlar.

**
Evvela islm dini ve tarihi asndan tercme konu sunu gzden geirelim: Kurankerim pek ok dillere evrildii gibi, yzyl lardan beri de Trke tercmeleri yaplagelmi ve gele25

ektir de.;. nk, Kurankerim' in manasnn bilinip an lalmasnn esas olduu yetler de aka belirtilmitir: "Bunlar, her eyi apak bildiren kitabn yetleridir Ona, aklnz erdiresiniz diye Arapa olarak Kuran' indirdik" (Yusuf Sresi 12/2). "Biz sana kitab ancak onlarn ihtilf ettiklerini be yan etmek iin ve mmin olan kavme hidayet ve rahmet olsun diye indirdik". (Nahl Sresi, 16/64): Yce kitabmzn tercmeleri elbette ki dil bilmeyenlerce anlalsn ve emirleri, iratlar yerine getirilsin di ye yaplmaktadr. Hatta bunun farz olduu dahi ileri s rlmektedir: Msr'da, Mecellet'l Ezher'in 1926 yln da yaymlad bir makalede, Maliki mezhebi alimlerin den ve Fas devletinin maarif nazrln yapm bulunan Muhanmed H a a n Hacev, Kuran' tercme etmenin b tn slm m m e t i n e farz olduunu, eer bu yaplmazsa btn mmetin gnahkr olacan syleyerek bu husus ta bir ok deliller getiriyor. Grlyor ki; Kuran' Arapadan baka dillere tercme etmek elzemdir, farzdr di ye Afrika'nn br ucundan seslenilirken, Cumhuriyet Trkiye'sinde " K u r a n tercme olunamaz, kendi harfle riyle yazla" diye milletin zihnini bulandrmaya gayret etmek elbette, dinden ilimden mahrum kiilerin karan lk ve deersiz olduu kadar kastl bir davran saylma ldr. Gelelim h u t b e konusuna: (Kurankerim tercme olunamaz ve baka harflerla 26

yazlamaz) adl risalenin 77 inci sayfasnda, "Baz gafil ler hutbe gibi eairi slmiyeyi, milletin lisniyle sylemee..." diye Arabiden karp her akla uymayan bir

savunma yapmakta ve bu fikirlerini (Mesneviyi Nuriye) adl dier bir risalenin 74 nc sayfasnda da tekrar et mektedir. Nursi'nin dinden, diyanetten biraz haberi olsa idi Hanefi ve afi fkh kitaplarnda hutbenin, cemaatin anlayaca bir dille okunmasnn art koulduunu ha trlayacakt. slam hukukularnn, caiz deil hatta art grd bu hususu 1927 ylnda Diyanet leri Bakan l vazifesini yapan Rifat Breki u ekilde aklayp bu konuyu tamim etmitir: " H u t b e n i n tamamen Arapa okunmas, hutbeler deki mev'zalardan mstefit olmak isteyen ve lisan- Arabiye vakf olmayan Mslmanlarn u dindarane emeline imkn vermemektedir. Binaenaleyh h e m mezahi'b-i aliye-i slamiye'ye ve ilelyevm Mslimin bey ninde cri icm-i ameliye muhalefet etmemek, hem de temenni edilen gayeyi elde edebilmek iin hutbelerin, Zikrullah, Salt ve Selm gibi erkn mctemil olan ksm lisan- Arab ile eda edilerek erkn- hutbe ta m a m olduktan sonra m e v ' z a ksmnn memleketimiz de Trke okunmas, daha dorusu okunan yt- ke rime ve ahadis-i erife meallerinin Trke izah edil mesi muvafk grlmtr. mstefik olacaklardr. 27 mit ederiz ki milletimiz bu tarzdaki hutbelerden

Herhalde tevfik ve hidayet yalnz Cenb- Allah'tan dr (17 ubat 1927). Bylece btn slm dini limleriyle, Trke hutbe leri yayan yetkili bir makama gafiller diye dil uzatlmak la amacn, dinde, dilde anari karmak, toplum dzeni ni bozmak olduu anlalyor.

**
N u r risalelerinde slm naslar ve snnet akidesiyle badatrlmayan dier bir husus da, ebcet hesabyla yet ve hadisleri sayya vurarak mnalar karmasdr. (Sikke- tasdik-i Gayb, s. 85). limelerini cifir rakamlarna "Secde sresi risa-

nin ikinci ayetinin bir ksm (Tenzil-l-Kitap) ke vurursak bunun le-i nurun ismine, eddeli (nun) bir (nun) saylmak cihetiyle gayet cz- bir farkla, tap kelimesi 951 tevafuk edip remzen bakar; kendine kabul eder. nk tenzil l-kiederek risale- nur'un rakkam olan 948 'e srl farkla tevafuk noktasndan ba kar ". Ve yine Kuran'dan nurculuk lehine ahkm karlyor: Sadaka nasl kaza ve bely defediyor sa risale-i nur 'un da gelecek kazay, bely 20 se nedir defettiini aynel-yakn ispat eden stad ekremimiz efendimiz hazretleri..." laflar uzayp gi der (Asay- Musa, ss. 73-75). 28

Bu aka Hurufilik olup ehli snnet itikadnca matrud saylan bir yoldur. Esasen cifirin szlk an lam yledir: Cif ir, rakamlar, harfler ve remizler kul lanarak gelecekten ve bilinmeyenden haber v e r m e k iddiasnda bulunan bo bilgidir. phesiz ki, akl ve m u h a k e m e d e n uzaklaarak bu gibi sama ve bo bil gilere tevessl edilebilir. (Sikke-i Tasdiki Gayb) ad l risalenin 50, 53, 6 3 , 70, 7 6 ' n c sayfalarnda Kura nkerim yetleri, nur risaleleri iin cifir yoluyla, ala bildiine propaganda vesilesi yaplrken bu yazlar yalnz mantkszlkla sfatlanmaz, ayn z a m a n d a h e m din y n n d e n hem de dini istismar bakmndan k a n u n karsnda aka su u n u s u m tar mahiyettedirler. Risalelere geirilen hadislerin salam veya u y d u r m a olduklarna baklmadan, Kelm- kibar denilen sz ler dahi, p e y g a m b e r szdr diye alnp cifir rakam larna vurulur ve Nursi yahut Nurcular hesabna h kmler karlr Mesel: "...Bu beti ne, na iki ile kutsi birincisi cmleler kuvvetli mnase ismi

mneviye

beraber

makam ve

cifri ve eb nurun tekemmlne

cedi hesabiyle

risalet-n

ikincisi onun

tahakkukuna

ve parlak ftuhatna, manen ve cifren tamtamtetabuklar bir emvardr ki risalet-n nur bu ve kopmaz bir zincir ve bir Ona elini atan, ya29 asrda ok muhkem

hablullah (Tanr 'nn ipi)dir.

pah

necat bulur diye

mnay 83).

remz

ile haber

verir (Asay-i Musa, s.

Maidet'l-Kuran'danne'dine indallah slm yetin den ve yine Allahu Veliyud, dinden hem mna hem cifir yoluyla, utanmadan risale-i nur karlyor ve ayn hal (Zlfikrn ikinci makam, s. 102) de tekrarlanyor. Nursi gya kendini iaret eden yetler, hadisler bu lunduunu ilan eder. Kurankerim'de Hazreti Peygambere hitaben gelip, risalelerde Nursi'yi iaret etmek zere gsterilenlerden birka rnek verecek olursak: (Tlsmlar, s. 189) da "Ya Eyyhel Mzemmil" yetinin kurd demek olduu, " H vellezi ersele Reslehu bilhda ve dinil'hakkl" yetin den Said-i Bedizzaman kt "ll nnema ene Nezirun mubin"den 1318-1368 gibi indi teviller getirilmesi, Kuran'a olan hrmetlerinde yazarlarnn ok zayf kal dklarn gsterir. (Midetl-Kuran, s. 12) de 'Yeknu fi mmeti reculani" gibi zayf veya mevzu hadiselerden de yine Said Nursi karlyor. Btn yet, hadis ve din b ykleri sanki Nurculuk iin var olmutur. Nur risalelerini, Nursi'yi ve Krdi'lii stn klmak zere, boyuna uydurmalarla dinin mukaddesatna iyice tecavz edilir: "... eddesiz ikiMuhammedkelimesi (Beddi-

zzaman) a edddeli iki Muhammed kelimesi (El

Krdi) ye,

rakamla eit olduu ve ayetteki (Savt-

un Nebi) de (Resailin Nur) a tevafuk ettii" (Tl smlar Arap harf, teksir, s. 190). Btn bunlar batl teviller deil de nedir? Kuranke rim'in yetlerinde Nur risalelerine dair iaretler bulun duunu sylemek, cifir yoluyla bunlar kendi hesabna gre karmak din ve ciddi ilimle badar m? yetle rin sarahati bu gibi batl tevillere hi msait deilken, g ya Mslman geinen bir kimse bunu nasl yapar. Mesela, Nur sresindeki "Allah'u N u r ' u s Semavati Ve-1 A r d " yetindeki Nur kelimesi, ilm hviyeti belli Mslman mfessirler arasnda Allah'u Taal'nn sfat lar anlamnda iken, bu ifade Said Nursi tarafndan Nur culua bir delil olarak gsterilmek istenmitir. Demek oluyorki Nur risalelerini yazanlar Kuranmz kendi mis yonlar iin vasta olarak kullanp manalar karmaya kalkmaktadrlar. Bilindii gibi ( M e n Fesserel'l K u r ' a n e bireyhi fekad kefer) szyle Hazreti Peygamber aka, ind eylerden ibaret olarak K u r a n ' tefsire gayret edenle rin dinden saptklarn ilan etmektedir... Hibir z a m a n ezbere tefsir yaplamayacan belirtmek zere, ge ni bir ilm formasyon isteyen tefsir iinin azametine burada biraz t e m a s edecek olursak, tefsir ve t e r c m e iin gerekli artlarn banda, Arap dili ve edebiyat nn iyi bilinmesi, b u n d a n baka, eitli yetlerin ne

31

gibi artlar altnda nazil olduklarnn aratrlmas ge lir. Ayrca hadis, ve slm hukuku kollarnda da bil giye sahip olmaldr. Nihayet, eski putperest Arapla rn hayat ve detlerini hatta Yahudi ve Hristiyanla rn o zamanki sosyal durumlarnn tarihini bilmek tef sir iin faydaldr. Btn bunlar K u r a n ' m anlalma sn kolaylatrmak bakmndan lzumludur. Fakat yi ne de en salam tefsir K u r a n ' n , yine Kuran ile aklanmasdr, denebilir. Zira bir yetin manasnn, bazan bir baka yetle izah edilmi olduu vakidir. Btn bu gerekli hususlar karsnda, Said Nursi'nin kltr seviyesine gelince. Nurcu yaynlar arasnda ad grlen Mustafa Sungur'un ifadesine gre, (Muhterem re Molla Bedizzaman Emin 'in Said'i mahalle Nurs kim

dir? Hill Mecmuas, Mays 1960,2) Mehmet okumu fakat, tahsilini yarda

"Ksa bir s mektebinde

brakmtr..."

Bylece disiplinli tahsil ve terbiyeden mahrum ola rak genlik yllarn idrak eden Nursi, birtakm sabit fi kirlerin, acaip saplantlarn dkntlerini hayat boyun ca tekrarlayp durmutur. Asl garip olan bir cihet varsa o da, Nurcu yazarla rn bu cehaleti Peygamberimizin mmiliiyle kyaslayp, Sait Nursi'nin de konumalarnn ilhama dayandrlma sdr. (Mslman topluluunun tepkisinden ekindikle-

32

ri iin vahy diyemiyorlar) araya birtakm sesler; kular, misaller sokup maksatlarn dolambal olarak telkin et mek istiyorlar. (yetl-Kbra s. 5) "Bu gelen mukaddime l bir dere

zumundan fazla izah edilmekle beraber, var ki yle yazdrld."

ce uzun olmas ihtiyarsz olmutur. Demek ihtiya

Cmlesi sanki Cebrail kendisine gelip; yle yaz, k sa yaz veya uzun yaz diyor. Mucizeleri yalnz Peygam berlere mahsus olarak kabul eden slm akide karsn da tutarszl aka srtan bir baka rnek daha: "...En bire vurdu. bir Biz ltif emare de udur ki dn sere kuu pencereye iin iaret uurmak ettik, birden gitmedi

geldi pencereye o ne diye Bu sa bir ku

mecbur olduk,

dedim pencereyi a,

cek girdi, durdu ve ta bu sabaha kadar. Sonra oday ona braktk, yatak odama geldim. bah ktm, baktm. (Kuddus Kuddus) zikrini yapan Glerek dedim kapy atm, yarm dakika dndm (bu misafir umad, rkbakt. (S. atm, ya

u odamda grdm. medi. Ben

ne iin geldi?) tam bir saat bakt, de okuyordum Ekmek braktm yemedi. rm dakikada geldim,

bir saat bana

Yine kapy

o misafir de kayboldu.

33

NursiSikke-i

Tasdik-

Gaybi,

Ankara Dou Li

mited Matbaas

1959 ss.

48-49).

Bunlar eer bir ak hastasnn mistik hezeyanlar de ilse, dinimizde Hazreti M u h a m m e d ' i n son Peygamber olduuna dair inanla alay etmek demektir. Fakat bere ket ki, Nursi'nin bir aralk akl hastanesinde kald sa bittir ve bunu kendisi de itiraf etmektedir. (Said'i Nursi, Divan- Harbi rfi, s. 6) esasen akl hastalklarn yazan (Psiiyatri) kitaplarnda olsun, hastanelerde olsun, Pey gamberlik, mehdilik ve (haa) Allah'lk iddiasyla pek ok dini ve siyasi saplantlarn durmadan sayklayan, et rafn mritler kitlesi grenleri aka bilmekteyiz. Bun lar, yerine gre mantki teselsl iinde cmlelerini ku rup devam ettirirken bakarsnz hastaln mahiyetini be lirtisini aa vuran fikre atlayverir. Bu konuda evre mizde klinie yatmam olan zararsz ruh hastalarn bi le misal olarak gstermemiz mmkndr. Bu yoldaki mahede ve bilgilerimizin altnda risaleleri ince lersek, satrlarn tutarszl, kelimelerin anlalmazl ve sabit fikirlerin tekrar ile Medikal Psikoloji'de ett yapmak isteyenlere epeyce materyel karm oluruz. Ancak unu da ilave etmeli ki, bu risalelerin hepsi Said Nursi'den mntekil ifadeler deildir. Bu bakmdan risa lelerin istismarclk tarafn da ilemek gerekir. Akll veya aydn geinen kiilerin bu risaleleri okuduu ise yle izah edilebilir. Bu kimseler ya hakiki, saf Islami-

34

yetin yceliini bilmiyorlar, ya milli duygu ve dnce den mahrum olarak, masum halkmz belli bir yolda s mrmektedirler.

*
Din ulular da risalelere alet edilmekten ekinilmez, Nur risalelerini reklam etmek zere Hazreti Ali de iin iine kartrlr. Hazreti Ali'ye atfedilen, aslnda ise onunla ilgisi olmayan (Celceltiye) adl bir telif vardr. Gya bu kitap Nurculuun habercisidir. yle ki: (Asay Musa. s. 2 ve s. 5). "mam Ali, Celceltiyesinde pek kvvetlive sarahate yakn bir tarz da risale-i nur dan ve ehemmiyetli risalelerinden ayn numara ile haber verdiini 28. lem 'a ile 8. ua tam isbat etmiler." "...Biz bir iki sene evvel Ayetl Kbra 'y en son zannetmitik... Halbuki imdi 64 de telife ri sale-i nurun tamam olmas bu cmle-i ulviyenin mealini yani karanlk datacak Asay k verecek, mdafaa Musa gibi sihirleri iptal edecek bir risaleden dehetli

haber vermesi ve bu mecmuann meyve ksm bir hkmne geip bamza ken zlml zulmetleri datt gibi, hccetler ksm

da nurlara kar cephe olan felsefe karanlklarn izale edip Ankara Elhivukufunu teslim ve takdire 35

mecbur etmesi ve istikbaldeki zulmetleri izale ede ceine ok emareler bulunmas ve Asay Musa II inci tata 12 eme aktmasna ve IImucizeye me dar olmasna mukabil ve mabih bu son mecmu adaki meyve on bir mesele-i nuraniyesi ve Hccetl-i Balia ksm on bir hcceti katas bulunma s cihetinde bize kanaat verdi ki mam Ali o fkra ile dorudan doruya bu Asay Musa ismindeki mecmuaya bakar ondan tahsinkrane haber veri yor." Ve yine (31 inci mektubun 31 inci Lem'asnn 2 in ci u, s. 73) de. Hz. A l i ' n i n Kaside-i Celcaltiyede risale-i nuru nceden tand iddia edilir. Bir dier rnek; (Zlfkrn Hatimesi, s, 432) de "Bu Hizb-i Nurun benim ahsma ait pek byk bir ke rameti mnevisi var" diyor ve kitaba bu ad Hazreti Ali'nin verdiini sylyor. (Nur Klliyatndan: 33 mertebeli mirkt- ha kikat, s. 2) ve (yet-l Kbra s. 4) "Hem yazdm vakit irade ve ihtiyarm ile olmadn hissettiim den... leye Bu risalenin (Ayet-i Kbra) yle bir ehemmiyeti var ki, ve(Asay- Musa) namlarn mam Ali (R. A.) keramet-i gaybiyesinde bu risa vermi, Risale-i Nur iinde buna hususi bakp, nazar- dikkati celbetmi..." 55 inci sayfada ise u not

36

ilave edilmi. "Evet, mam Ali Ayet-l Kbra hak knda verdii haberi tam tamna Denizli hadisesi tasdik etti." (Asay- Musa, s. 49) "...Hususan sure-i Nur dan yet-i Nur on parmak ile risale-i Nur'a, bak t gibi arkasndaki yet-i zlmat dahi muarz larna tam bakyor..." (Sikke-i Tasdiki Gayb, Arap harf teksir s. 9192) "Evet, mam Ali kerameti gaybiyesinde, Risa mlhemdir denilebilir ve ekinme le-i Nura Siracu 'n-Nur namn vermesi, bu ayetin bu fb'asndan den deriz..!'

Bir baka rnek daha: "mmetimin bekledii hir zamanda gelecek

zatn vazifesinden en mhimmi ve en by ve en kymettar olan man tahkikiye neir ve ehli imann dalaletten kurtarmak cihetiyle o en ehem miyetli vazifeyi yapan bitemamiha Risale-i Nur da grmler. tn ahs mam- Ali ve Gavsi Azam ve Osman Risale-i Nur'un ahsi mnevisinde hazan da o Gayb, Halidgibi zatlar bu nokta iindir ki o gelecek za makamn kefen grmler gibi iaret etmiler, mlteftane bakmlar..." (Sikke-i

mneviyi bir hadimine vermiler o hadime Tasdiki

yazma nshas, s. 1-2). 37

mam Rabbani 'nin gya mektubatnda Bedizzaman lfz varm, "... O iki mektup bana birden ald, pederimin ad Mirza olduundan o mektularn banda Mir za Bedizzaman 'a mektup diye yazl grdm bu mektup bana yazlm gibi idi..." (Mektubat, Arap Harf, Teksir, s. 204). Risalelerde baz akirtlerin yani nur talebelerinin r yalar da, daima Nursi'yi tasdik ve teyit iin yer alr. Me sela akirtlerinden Rza'nn ryas gya yledir. Hazreti Peygamber Camide Hazreti Ebu Bekir Sddk'a em rediyor "...k hutbe oku, Hazreti Ebu Bekir minberin en bu sylediim hakikatlarn izahat yirTasdiki Gayb, Mukad son basamana kadar kar, Hutbe okur, Hutbe iinde cemaate der ki, dime, s. 12). midokuzuncu szdr..." (Sikke-i

**
Yine N u r risalelerindeki dualarn her trl derde de va olacak ekilde mucizeler, harikalar yaratt reklam edilir. yle ki: "Kim bu duay sabah evinden knca okursa ..... 38 o eve hrsz girmez, yangn kmaz, kim bu duay

temiz bir kaba yazp yamur suyu ile, zaf'eranla ykadktan sonra ierse, hasta ise Cenab- Hak i fa ve afiyet verir, kim bu duay gece okursa Cenab Hak o kimse ne isterse hepsini verir... Kim bu du ay sdk ile okursa ona pek ok mal ve mlk veri rim benim hazinemden birey eksik olmaz, kim ki duay niyeti halise ile yedi defa okursa bars, czzam ve cinnet hastalklarndan beri olur. Kim bu duay kjr ve misk ile cam kaba yazp su ile yka dktan sonra l kefenini slarsa ve zerine dker se o lnn kabrine i00,000 nur nazil olur, Cenab Hak o meytten mnkir korkusunu kaldrr ve kab rine 70 melek gnder ir, her melein elinde nurdan bir tabak vardr, o mevtin zerine saarlar Cennet ile mjdelerler...", "Bu duay Peygamber Aleyhissalmn okuduu hakikatinde ve tarznda defa ve hatta bir defa bile okursa Hak Taal onun ce sedini Cehennemi haram eder ve onu Cennetlik ed er..."Ceven-i Kebir s. 10-16).

Bir baka rnek de, risalelerin slam tarihinin sa lam bilgilerini ineyip iine uydurma hikyeler katarak batl inanlara saptrmak istediini gsterir: Gya Cebrail Hazreti Peygambere Uhut Gazvesin de, "u duay oku zerindeki zrh kar, o bu zrhdan da ha salamdr, seni dmandan korur" demi. Halbuki Hazreti Muhammed Uhut Sava'nda ift zrh giymitir 39

ve bu zrh sava boyunca karmadklarn ortaokul rencisi bile bilmektedir. Bu dnceler Kurankerim yetleriyle ve hadislerle tezat halindedirler. Burada Allah- Taal'ya ynelip yapacamz dualardan hi haber veril miyor. Kald ki: "Leyse lilinsane illa m a s a e " Ayeti Ke rime'sinde insann yapt ilerden sorumlu olacan, alann, kazanacan dnmek bizleri meskenet bir hayata, miskin bir hle de sokmayacaktr. Ama Nur risalelerindeki afyonlu telkinler milletimizi almaya de il uyutmaya matuf bir dzme olduu, eer onlarca a ba gerekirse, rejime kar koyma eklinde dnld hususu hatrlanmaldr.

'

Nur Risaleleri alabildiine Said Nursi'nin propa gandasn yapan yazlar serisidir. Nur Risalelerinde Said'i Nursi'nin ahsiyeti imdiye kadar naklettiimiz not lara gre, Peygamberne, hi deilse bir veli mertebesin de gsterilmeye gayret edilmi, kendisine insan st ke ramet hatta mucizeler atfedilmitir. Mesela (Nur Mey veleri ss. 34-35) kitabn krk dakikada yazd, gnde yz para ile bazan bir kuru ile geindii, yiyip imedi i kendisi tarafndan ifade ediliyor. Bunlarn doruluk dereceleri zerinde dnebilmek iin birini tahkik ye ter. Kastamonu vilayetimizde Nursi'nin oturduu evin sa hibi olan zat, Nursi evinden ktktan sonra tavan arasn40

da bir yn yumurta kabuu vesair plk ile karla mtr. Said Nursi, kendisini bir vel grmekte o derece ileri gider ki, o kapal kaplardan, kimseye grnmeden kmakta, hapisteyken camide namaz klabilmektedir. Yukardan gelen seslere ve ihtarlara gre hareket etmek te, btn bunlardan baka, kendisinin ve eserlerinin za manmzda ortaya kmas yzyllarca evvel din ulular tarafndan haber verilmi olarak nakledilmektedir (Sa id-i Nursi, Asay- Musa, yandaki koarak ellerini rehberi s. 51). Nursi'nin kerametler zincirini uzatma yarna ken disi kadar, etrafndaki nur yaynlaryla megul olan is tismarclar da katlr, Said-i Nursi, ualar ve mektuplar isimli risalelerine ait elyazs ile kaleme alnm baz not larnda, ihtiyar haricinde mhim ilerde altrldn iddia etmektedir. "nyta " ve "Teshilta " sahip kln d inancnda olan Nursi, bu konular ispat iin baz "aretler" ileri srmektedir. Mesela, Mucizat- Ahmediye isimli yaznn eski Trke metninde, "Kemali mu vazenede Vesselam dr". Bu tarzdaki laflara, akl hastanesinden naslsa k m bir kii iin olabilir diyebiliriz. Zira Parafreninin kla sik belirtilerinden saylan birsamlar, hullusinasionlarla 41 ikiyzden ziyade Resul 'u kelimeleri her sahifede Ekrem Aleyhisselt birbirine bakmakta 1949). Arabayla dolarken bir varln Nursi, hissedip Hanmler (Said-i bebekler dahi kendi manevi pmektedirler

obsession dediimiz msalat fikirlere ye byklk kompleksine bu kabil hastalarda sk rastlanmaktadr. Paranoid-izofreni tehisiyle, mistik hezeyanlar gsteren lerin en bariz birzellii de ok konumalar yahut hi konumamalardr. Bunlar ok kere eyhlikten balayp peygamberlik ve daha ileri iddialara varrlar. Said Nursi, pek ok risalesinde,kendisinin idam edilmek istendi ini ifade etmektedir. (Mesela: Said-i Nursi, N u r Mey veleri, ss. 70-75). Kendisine ktlk yaplaca endie si dahi yukarda saylan hastalk belirtilerinden biridir. B yklk hezeyanna velilikten baka dier bir rnek de kendisinin limler limi, filozoflar filozofu oluu ve bil hassa bu gn iin, slam leminin muhta olduu yeg ne insan olarak vazife grmesidir. Kendisi nice muannit filozoflar hayretler iinde brakp oklarn imana getir mitir. (Genlik Rehberi, istanbul 1951, s. 4). "Asr Saadettekiler hari slam lemi byle byk bir lim yetitirmemitir. bni Siny'y, bnibrrd veFarab 'ytdahi geride brakmtr." (Ankara ni versitesinde verilen konferans s. 12, Ankara 1957). te burada byk yalan ortaya kar ve btn risa lelerin hayal mahsul olduu ispatlanr. Zira, Konferan sn Ankara Hukuk Fakltesi'nde verildii risalelerinde kaydedilmesine ramen Ankara Hukuk Fakltesi idare42

ileri ve retim yeleri bunun varit olmadm syle melidedirler. Bunlar, samalklar kadar, dini hisleri istismar et tiklerinin de ak rnekleridir. slam dini asndan herhangi bir veli ilhama mazhar olsa bile bunu gizlemelidir. nk aksi hal insan nmeye ve kibre gtrr.

*
Nurculuun milletimiz ve dinimiz iinde zmre ya ratma abalarn ortaya koyan bir hayli belge vardr. Bir kere tarikat olmadklarn syledikleri halde kendileri bir eyhin,bir mridin etrafnda toplanmlardr. Nursi iin kullanlan hitaplardan bir kana bakalm: Muhterem stadm Efendim Hazretleri, Blbl- Bastan- Kur'an, Eyyhel stad-l-Muhterem, stad Ekremin Efendim Hazretleri, gibi ifadelere pek ok ri salede, bilhassa (Lahika Mektuplar s. 14, 18, 19, 32) de rastlanmaktadr. Bu stadn etrafnda toplananlara verilen adlar da be lirlidir: (Nur talebeleri) veya (Nur akirtleri), (Nurcu Karde) yahut (hvan- Nur), (Camil-Ezherin kz kar dei Medreset-z Zehra erkn), gibi. Trkiye'de resmen tannm bir Nurcu mektep, medrese bulunmayacana gre, byle bir gruplamaya kanun d saylan gizil bir zmre gzyle baklabilir. Zira, tarikat ifadeler kulla-

43

nlarak Nur Risalelerinin yaylmas iin din duygular is tismar edilmekte ve nurculuk aka bir misyon olarak belirmektedir. yle ki: "Ahiret kardelerime mhim bir ihtar, iki mad dedir. Birincisi, Risale-i Nur'a intisap eden zatn en ehemmiyetli vazifesi onu yazmak, yazdrmak ve intiarna yardm etmektir. Onuyazan veyazdran risale-i nur talebesi unvann alr ve unvan altn da her yirmi drt saatte benim lisanmla belki yz defa bazan daha ziyade hayrl dualarmda ve ma nevi kazanlarmda hissedar olmakla beraber, be nim gibi dua eden kymettar binlerce kardalarm ve risale-i nur talebelerinin dualarna ve kazan larna dahi hissedar olurlar... kinci madde, Risa le-i nurun imansz ve amansz cinn ve nsi d manlar onun elik gibi metin kalelerini ve elmas kl gibi kuvvetli hccetlerine mukabele edeme diklerinden ok gizli desiseler ve hafi vastalary la haberleri olmadan yazanlarn evklerini krmak ve ftur ve yazdan vazgeirmek cihetinde eytancasna hcum edip darbe vururlar." Bunun gibi devaml bir ekilde dnce ve duygu lan bulandrc menfi kelimeler sralanp gitmektedir... (Sunuhat- Bedizzaman ss. 82-86). (Sunuhat- Bedizzaman, Islmiye Matbaas, 1336 basksndan yazma nus44

ha), Hviyetleri aklanmayp yalnz nur talebeleri etra fnda hikyeler dzlmek suretiyle risalelerin propagan das yaplmaktadr. Mesela: dindarlk, ancak nur talebe si olmakla mmkn gsterilir ve nur talebelerinin Al lah'n yegne sevgili kullar olduuna dair hikyeler uy durulur (ss. 123-139). Nurculuu brakanlar tehdit edi lir (Sunuhat- Bedizzaman s. 206). Nur talebelerine ili enlerin vatan ve millet haini olduklarnn ilan edilmesi ayrca tehditler savrulmasyla da gizli bir tekilatn tak tiine bavurulmaktadr (Risale-i Nur, Snmez, s. 3). Tahmidiye risalesinde dua ve yinlerin sevap ve be reketi Nurcular iindir, deniliyor ve yazmzn banda da belirtildii zere, Mslmanlk Nurculua mnhasrm gibi gsteriliyor. Tabasma yolu ile teksir edilmi, i kapanda Mnacaat- Peygamberden Ceven el-kebir Duas adl, 135 sayfa Arapa metin ve 8 sayfa yeni harflerle Trke n szden ibaret olan risalede: "Mecmuatu'l-Ahzb'n nan derkenarnda bulu

Ceven el-kebirin fazilet ve hasiyyetine dair,

(s. 9) konuulurken, bu duann Hazreti Peygamber tarafndan Ali 'ye, o da olu Hseyin 'e rivayet et tiler, deniliyor, (s. 17)'de ise Zeyne'l-Abidin'den (yani Hse yin'in olu) rivayet olunmaktadr. 117 inci sayfaya ka45

dar Allah'n isimleri ve Kuran yetlerinden faydalanla rak hazrlanm, cehennem azabndan kurtarmas iin Allah'a bir yakar mahiyetinde devam ediyorken, mez kr sayfada Arapa ifade bozuluyor, ie "Talebe-i Risale-i N u r " kartrlyor. Gya Cebrail tarafndan Peygam bere retilmi olan bu szler arasnda Nurcular'n ad nn gemesi ile, kendi Hizb'lerine on yzyl nce ia ret edilmi olduu ifade edilmek isteniyor. Kitabn Arapasnm ba tarafna eski harflerle ve sol bana da daktilo ile yazlarak eklenen Said Nurs'nin mektubundan " h e r derde deva o l a n " bu duay Nurcula rn " v i r d " edindikleri anlalmaktadr. Din ifadelerde ve davranlarda hiziplemelerinin bir baka rneini vere cek olursak "te Kur'an- Hakimin, mnevi mucizesinin

bir lem 'as olan Risale-i Nur, bu hakikati izahat ile isbat etmesi iindir ki; mudakik bir NURCU, huzur-u daimi kazanmak ve marifetullah her va kit tahattur etmek iin ve huzur-u dimi hatr iin La Mevcuda ll Hu demee mecbur olmuyor. Ve yine bir ksm ehl-i hakikatin daimi huzuru bulmak iin L Mehude ill Hu dedikleri gibi, nurcu by le demee muhta olmuyor..." anahtar s. 17). Birtakm zellikler yaratmak din ynnden redde46 (Nur leminin bir

dildii gibi, kanunlarmz bakmndan da yasak edilmi bulunan tarikatl ortaya aka srmek demektir. Risalelere gre yalnz Nurcular cennetliktir. Cenne te gitmek yolu ve art da udur: mak, yazdrmak, yat s. 19). Btn iman ve slm ahlk unutturulup yaplan tel kinler bunun gibi ciddiye alnmayacak bir dzendedir. Btn bu hususlar Mslmanlk anlayna son derece aykrdr. Ehli snnet akidesine gre, Cennetle mjdele nen ve (Aere-i Mbeere) dediimiz on kii vardr. Onun gayrisi ilh takdire rza ile akibetlerinden emin ola mazlar. (1) Ayn zamanda Kurankerim, (Latuzekku enfsekm) iradnda bulunduu halde Nur Risaleleri b tn Nurcular tezkiye etmekte ve bylece Kurankerim'in tebliinden lir. ayrlmaktadr. (Hizbu-l-envari'l Kur'aniye) adl risalenin sonunda, zel olarak Nurcular iin dua edi "Bizi, stadmz, Nur Risaleleri talebelerini dinde ve ve ahirette selmet ve afiyetle rzklandr..." dnyada plmaz. Toplumda ayrlk yapmalarn bir baka rnek: (Mnazarat, haiye: s: 90) 'Madem, muhataplar iine Nur cular girdiler, sdk kelimesine ihls, sadakat, sebat, te"Nur Risalelerini yaz intiarna yardm etmek..." (Barla Ha

Herkes bilir ki dua Mslmanlkta dar ereve iinde ya

(1) " D e ki! benim ve sizin banza gelecekleri b i l m e m " (Ahkf Sre si, 9)

47

samt gibi kelimeler ilave

olunur."

Nurcular birbirlerine yazdklar mektuplarn bala rnda, eski harflerle (Bismihi Sbhanehu) ibaresini kul lanrlar. Allah Tala'y tebih etmek zere, (besmele) yerine temsili mahiyette bu iki kelimeyi yazmakta srar etmeleri, hem harf kanununa kar oldularm h e m de kendilerini Mslmanlk iinde ayr bir zmre olarak dndklerini gsterir. stelik Trke selam ve anla y aleyhine olmak zere Arapa terkipli, milli dil ve d nceyle ilgisi olmayan selam ve hitaplar, aralarnda bir rumuz gibi kullanlr (Nur aleminin bir anahtar, s. 1 ve 39). Nurcular iin ayrca mar veya keide dzlmtr (Hanmlar Rehberi, s. 4). Teksir edilmi bir yazda: "Ne mutlu bizlere ki Allah eriyetin de byk mridi olan ve talebe etmitir..." Ayrca medreselerde de ayr okunmakta Risale-i eskiden derslerini ahsen ve ark Taal bizleri be risale-i nura kar Ulmu Arabiyderslerle bera ve yeni yetien Nurlardan beri Risale-i ha Nur can tekiline

ye okunan gen vaizler

ber Risale-i Nur da zrlamaktadrlar. altmz geni edecek tr. Nurun 48

niversitesi'ne

apta yerlemi kahraman mahiyetini mam-Hatip

nur yolunda fedai talebeleri de

talebeler yetimeye Okulu anlam,

balam Risale-i izzetle

nur yolunda

almaya recekelri Nurdan

balamlardr. vaazlarn semilerdir."

Hatta

ramazanda da s.

ve5).

programlarn

Risale-i

(Maidetl Kur'an

Yukardaki ifadeler, memleketimize, milletimize ve tevhid dini; birlik dini olarak bilinen Mslmanla hiz met yolunda eitim ve retim gren rencileri kendi ne mal etmek isteyen iftira ile dolu bozguncu szlerdir. Risaleler yalnz renciler arasnda ayrlk kurmak gay retinde deildir. (Kahraman bir astsubayn mdafaas) adl teksir edilmi bir yazda yle deniyor: "Trk Ordusunun, man, ahlk, cesaret, kah ramanlk gibi kumandanlar. meleri rim." Sanki Trk Ordusu moral eitiminden; iman, ahlk, kahramanlk gibi yksek hasletlerden mahrum kalm da Nur Risaleleri bu vazifeyi zerine alacakm tarznda bir tavr taknlr. Bylece, ordumuz iine zmrecilii sok mak, uyuturucu, uyutucu telkinleriyle askerimizi zayf latmak amac ak bir ekilde grlr. Yine eski harfler le oaltlm olan (Risale-i Nur Mizanlarndan iman- Ahiret Burhanlarndan birinci sz) de "Ey karde, ben den birka nasihat istedin. Sen bir Asker olduun iin... 49 ulv seciyelerle bezenmesini isteyen Nur Risalelerini btn ordu birlik hrmetlerimle arzetmek iste

lerine tamim etmekle mukaddes bir hizmeti ifa et gerektiini

birka hakikati nefsimle beraber dinle..." diye balayp yirmi be sayfay bir sr anlamsz tebihlerle, misaller le, dolduruyor. Dini ve ilm deliller kullanmadan kendi hkm ve beyanlaryla doldurulduu yazlar sanki as kerlerimizden bir istek vaki olmu gibi dzyor. S. 211 'de harflerin ebced'deki deerlerine dayanla rak baz garip sonulara varlmaktadr. "Eliflerin " b e " l e r i n "te"lerin toplamndan kan 1305 tarihi, m ellifin Kur'an hatmettii tarihtir, ayn ekilde bulunan 1341 rakam da risalelerin yazlmaya balad tarihtir. Risalede geen baz harfler says ile Kuran sreleri ara snda ayniyet bulunduu vehmi "atifve manidar" ola rak tavsif edilmektedir, (s 213)'de de "Katiyen tesadf olamaz, belki bir iaret-i tevfk olarak bir evefuk-u gaybdir" hkmne varlmakta. "Evet, btn kuvvetimizle tasdik ederiz " erhinin altnda bizzat mellifin de ad bu lunmaktadr, (s. 214)'de mellif kitab istinsah eden a kirdinin "Srlara ihtiyari ile mdahale ettii" ifadesini "Bir kalem ile beyz nsha yazan Gl ve rfeumum Risale-i Nur a "Gaipten ihtar " aldm da beyan ile tasdik etmektedir, (s. 368), hatime'de kasn Hsrev 'i ve mbarek yardmclar Mustafa ve nurcu arkadalarn...

kirtlerini iki cihande mesud eyle " eklindeki Said Nursi imzal dua da ilave edilerek askerlerimiz arasnda da propagandasn yapmak istiyor. Risalelerde zmrecilik, blclk bazan daha geni apta tutulur:

50

"...Ey Trkler ve Krtler ve Nurcular, gemi inizi, geleceinizi, toplasam..." (Mektubat, Arap harfleriyle teksir edilmi nsha, Cilt 2 s. 367). " E y Trkler ve Krtler, acaba imdi bir miting yap sam, sizin bin sene evvelki ecdadnz ve iki asr sonra ki evladnz u grltl hane olan asr- hazr meclisi ne davet etsem..." Bu tr maksatl, kapal hitaplar, milli duyguyu sars mak, blc fikirleri ayakta tutmak emeliyle (Mnazarat) risalesinin 73, 81, 88 ve 90'nc sayfalarnda yer alr. Ayrca haiyede yle deniyor, "Milliyet bir vcuttur, ruh Islmiyettir, Akl Osmaniyet sizde Trklk ve Krt lktr" (s. 90). Risalelerde yer yer mnasebetli, mna sebetsiz Krtlk kelimesi srarla telkin edilmektedir. Bu husus, Nurculuun siyasi ynden blc yazlar gz den geirilirken tekrar bahis konusu edilecektir. Dindarlk maskesi altnda Mslmanla smayan, kanunlarmzla badamayan ve ruhlarda, zihinlerde anari yaratmaya matuf bir sr mahiyeti mphem sz ler bu risalelerin balca zelliidir. Bunlardan birka na daha temas edelim: Nur Risalelerinde insanlarn bekr kalmalar telkin edilmekte ve eer, muhakkak evlenmek lazmsa bir Nur cu ile evlenmelidir. (Hanmlar Rehberi s. 53). Byle bir husus ne slam hukuku ile ne de sosyal btnlmz le zerre kadar badaamaz. nk Kurankerim ancak 51

putperestlerle evlenmeyi reddeder (Bakara Sresi, 221). Ayn risalenin 5 ve 6'nc sayfasnda "ok kadnla ev lenmek de slm'olduu iin caiz ve arttr."Halbuki Ku ran hkmn iyi tanyanlar bilirler ki esas olan tek ka dnla evliliktir. Birden baka kadnla evlenmek ise mad di ve manevi artlarn btnl iinde tefsir olunur. Bylece Nursi'nin telkin ettii ok evliliin art olmas keyfiyeti yanl ve yersizdir. stelik Nursi, Hazreti Pey gamber'in snnetine tam olarak uyduunu ilave etmesi ne ramen kendisi evlenmemitir. (Szler, s. 745). Risaleler ind grleriyle koyu softaln ak belgeleridir. Bylece yazlar kanunlarmzla bada an dindarl deil, aksine slm kltr ve m e d e n i yetinin dnda kalan manasz bir taassubu temsil ed er mahiyettedirler. (Asay- Musa dan akan nur emesi, s. J36) da "28 sene gvurlara benzememek iin inziva ih tiyar eden bir slam fedayisi ve hakikati Kur 'aniyyenin fedakr hizmetkrna denilse ki sen kfirle rin papazlarna benziyeceksin, onlar gibi bana apka giyeceksin btn slm ulemasnn icmali

ne muhalefet edeceksin, yoksa ceza vereceiz de nilse elbette yle hereyi hakikati Kur 'aniyye fe da eden bir adam deil dnyaevi hapis veya iken ce belki para para bakla kesilse cehenneme de atlsa katiyyenyz ruhu da olsa btn tariheyi ha-

52-

yatnn ahadetiylefeda (ki Mektebi Musibetin van- Harbi rfi)

edecektir.."

Ayn

ekilde, veya Di-

ehadetnamesi

adn verdii risalenin 5'inci sayfasnda Nursi vlmekte: apka giymedii bir meziyetmi gibi gsterilmekte dir. (HanmlarRehberi, ss. 24-27) "araf ise, kadnlar iin bir kale veya siper mahiyetindedir." Kurankerim'de, Mslman kadnlarnn hrmetle tannmalar iin rtnmeleri ifade edilmekle beraber bu rtnme vastas Nursi'nin zihnindeki mutlak kapanma deildir. Risalelerin hemen hepsinde, 1353 sayl Trk harf leri kanununa aykr olarak Arap harfleri kapak veya me tin iinde yerli yersiz kullanlr. Bundan baka Mild ye rine Hicr takvim ile zamann tarihleri verilir. Halbuki bu azlar akademik mahiyette deil ancak alelade yayn ol duklarndan her iki halde de kanunlarma uymak gerek tir. Mektubat mecmuasnn 13 ve 14'nc sahifelerinde de zmrecilik ve adet Nurculuk milliyeti yaplmak tadr. Ayn ekilde Kuran ve "Hizbu Envar 'l-Hakaikinnuriyye " "lemlerin Rabb olan sana, nimetine hamdedekitabnn birok yerlerinde

imann Nur Risalelerinin

riz " deniyor. Nur stadna talebelerine seknet, temkin, itminan, talep ve yaknda Risale-i Nurun btn Msl manlar arasnda reva bulunmas ve stadlarnn Risale53

i Nurun ve nur talebelerinin,mlhitlerin tecavznden korunmasna dua ediliyor. Byk mdafaa kitabnda: "Nur larla (s. talebeleri bakalarna benzemez. On

uralmaz; 5). Keza

onlar malp olmaz" deniyor,

"Risale-i Nur talebeleri bakalarna malup olmazlar, Risale-i Nuru ma

benzemezler, lzmdr." 20).

lp edebilmek iin kinat elinde tutan bir kuvvet "Hakszla urayan nur kahramanckJarnn hakikatli bir elmas klc..." (ayn risale, s.

Btn bu gayretler bir hususiyet ve bir tarik yarat ma yolunda olduklarnn ak belgeleridir. Risalelere verilen isimler bir taraftan Nurcu zm resini geniletmek, dier taraftan halkmzn din duy gularn alabildiine smrlp risale satn arttr mak amacyla b u l u n m u kelime ve terkiplerdir. M e sela, lere), (Hanmlar Rehberi), (Hastalar Risalesi), (Genlik Rehberi), (Sikke-i Tasdiki (Asker Gyb),

(Asay- Musa),

(Ondrdnc Lem 'ann ikinci Maka

m) vb.... dier taraftan (Kuran Kraati) ad verilip N u r c u l u u yayan risaleler de vardr mesela: Kraati Kuran: ( M e h m e t eniz Eren tarafndan tertip edilen " T a h m i d i y e " stanbul eltt Matbaasn da baslmtr. Kitap t a m a m e n Arap harfleriyle yazl54

m olup 23 sayfadr). Bu kitabn ilk sayfasnda Said N u r s i ' n i n i s m i n d e n iki h a r f alnarak r u m u z olarak kullanlan (sin) ve (ayn) harflerinden anlald ze re, esas mellifi Said Nursi'dir. Kurankerim'den aln m kelimelerle kendi ind grlerine gre dualar yazl 23 sayfann muhteviyat dinin istismarcln dan baka bir ey ifade e t m e m e k t e d i r . Tahmidiye, 1951 ylnda M o r p e k Matbaasnda baslm 22 sahifelik yaynn bir dier basksdr. Bylece Kuran mzn ismi let edilmektedir. Sz edilen bu risalede, dua ve yetlerin sevap berakatn Nurcular iin temenni, Nur Risalelerinin neri ni mkemmelen tedvir etme ve (stadna) tabiriyle Nur cularn stadnn ve nur talebelerinin, mlhitlerin teca vznden selim olmalar hususu zikredilip durur (s. 2023). Bana Kuran Kraati deyip byle acaip ve Msl manl Nurculara inhisar ettirme temayl son derece sakim ve manaszdr. Mslmanlkta dau umumi ve her kese amil olarak yaplr. Bu tahmidiye ksm, yine eltt Matbaasnda Arapa olarak baslan "Hizbl-Envar" ad altnda baslm 313 sayfalk eserin 235-258'inci sahifelerinde de yer almtr. Yazlan mektuplar dahi, risaleler ve Nursi iin birer reklam vesilesidir Bilhassa mistik ifadeler kullanlr ve kerametler dzlp, bunlar risalelerle beraber baslr. Dier risaleler gibi, din hisleri istismar ve bu yolla 55

madd ve manev menfaat elde etmeyi gden Genlik Rehberi'nin nszndeki son satrlar, ancak akl hasta nelerinde mistik hezeyanlar gsteren hastalarn ifadele rinden farkl deildir. " H v e N k t e s i " geri derindir, h e r k e s b i r d e n kavramaz, fakat o nkte T a b i i y y u n ' u n ve Ehl-i Kf rn tamel tan para para ettii gibi m u a n n i d fey lesoflar hayretler iinde brakp oklarn imana ge tirmi. H e m o nkte anahtaryla alan lem-i misal deki seyahat-i mneviye mftah ile hiretin bir sinem a s " a y n e l y a k i n " grlm, fakat, ok ince olmasn dan neredilmedi. Bu kabil anlamsz szler, birok terkip ve gramer hatalaryla devam edip gider. 16'mc sayfada, masum orta ve lise talebelerinin okul bahesinde oyun oynamalarn, neeli hallerini ken di naks dnce ve duygular iinde tahlil edip, genli in dinliini ifade eden neelerini, onlarn ilerde,birer acuze olacaklarn dnp yermekte ve ruhlar miskin lie srkleyici telkinlerde bulunmaktadr. "Ankara niversitesi 'nde okunan bir konferans tr "balkl yaz yirmi sahifeye kadar olup G e n lik R e h b e r i ' n e eklenmitir. Batan sona kadar yksek ten atarak Said Nursi ve N u r Risaleleri m e d h edilir. "Milletler erini ref Risale-i okuyucularna 56 iinde hret kltrm kazanm bir aheserin Bu ve de anlatmaya kifayetsizdir. idrkli 201). (s. byk e takdirkr

Nur'un

mnevver,

mahsustur."

Risaleler Nursi'yi reklam ettii kadar, bizzat N u r klliyatn yaymay da tevik eder. Risalelerin ounda rastland zere, birtakm ryalar grlp tabir edilme leri, Nur Risalelerinde bir ayr zelliktir. Ayrca ilim ve dinin nimetlerini de inhisarlarna almak isteyerek oku yan cahilin cahili haline getirmekte hibir sorumluluk da tamazlar. Byle bir husus (Lahika Mektuplar)mn ilk sayfasndan balar. Ayn kitabn teksir edilip ciltlen mi bir nshasnda, "Neden senin Kuran dan yazdn Bazan bir satrda szlerde yle bir kuvvet ve tesir var ki mfessirlerin ve ariflerin szlerinde ndir bulunuyor. bin sahife kadar kuvvet var..." tarznda dk cmleler le kendi kendisinin methiyesi yaplmaktadr (s. 13). Hibir ilme yer kalmadn ifade eden satrlara bir bakalm: "Cz 'i ve Klli, ferd ve itima btn ders ve ikazlarn Risale-i Nur 'la tahsil edeceklerdir. Ekrem Aleyhisselt vesselamn zaif-i diniye tavrn, n k, Kuran 'n bu asra bakan vehesini ve Resl- bu zamandaki vekll bir mna ile imdi Risa s. 5).

le-i Nur da grm ve anlam bulunuyoruz..." (Kuran akirtlerinin Hizmet Rehberi,

eitli mahallerde Nurculuu hcrelemek amacy la belli bir vilayetin (Nur Talebeleri) adna, tarzndaki anonim yazlardan baka, hviyeti, adresi hatta soyad ve57

rilmeyen kiilerin, hep ayn slupta vc mektuplar ri salelerle birlikte baslp yaymlanr. Mesela: "Medine-i Mevverede bulunan bu yaz, mhim bir

lim tarafndan (Bedizzaman SaidNursi) adl ki taba nsz olarak yazlan veleri s. 69 ve 82). Mhim zatn kim olduu kayt edilmediine gre hayali bir ahs olarak kitaba sat reklam yapld aktr. Yine btn risalelerde, Said-i Nursi, Nur Risa leleri, Nurcular byk puntolarla baslr, alabildiine propagandalar yaplr. Mesel: (Ayet-lKbra, ss. 157, 149-200). Halbuki byk dinlerin byle bir reklama ihtiyac yoktur. Ancak bir misyona bal olan mezhep ler, tarikatlar ak veya gizli ekilde bir misyoner gibi alr. Nir risalelerinin sat reklam iin karlan lev ha, kartpostal, afi ve fi gibi eitli malzemeden ba ka, Said Nursi'yi acaip kyafeti iinde gsteren foto raflar da dahil btn risaleler Nurculuun mbalaal reklamyla doludur. ehemmiyetine (Nur Mey binaen buraya dercedildi" denmektedir.

*
N u r Risalelerinin bir ok telkinleri aikr bir tarzda Kurankerim'in ruhuna, Hazreti Peygamber'in snneti58

ne, yukarda belirtmeye altmz zt anlaylar y nnden aykr olduu gibi fitne tohumu yaratan aada ki ibareleri dolaysyla da akl banda mmin kiiler iin daima merdud bir frka hezayan olarak mtala edilmek tedir. nk Peygamberimiz iratlarnda, daima geni yo lu takibetmeyi, birlemeyi ve bilhassa tefrika yaratmamay, Kurankerim ahlkna uyarak vasiyet etmitir. Ve da Hacc Hutbesini hatrlamamz kfidir... Gelelim N u r Risalelerine: (Lem 'alar s. 49) da "Ben hibir vakit h kmeti tanmadm " cmlesi ak bir ekilde ululemre itaatsizlii kansn meydana koymaktadr. Nurculuun siyasi bir teekkl olmad hususu id dia edilmesine ramen, risalelerde yaratlmak istenilen zmrecilik belli bir siyasete dayanmakta, gizli ve ak ba z hedeflere yneltilmektedir. Esasen bu risalelerin ya zar, (Hutbe-i amiyye) adl risalenin 38 ve 39, sayfala rnda bir ara siyasetle uratn saklamamakta ancak ahsiyetini eski Said, yeni Said diyerek ikiye blmekte ve yeni Said'in asla siyasetle megul olmadnda srar etmektedir. Bununla beraber bu iddiann doruluk dere cesini, N u r klliyatndan alnacak paralar gsterebilir. Risaleler belli bir misyonun yaynlar olduundan btn Risaleler tm olarak dnlr. Zaten Nurcular da risaleleri bir kl olarak kabul etmekte, btn risaleleri, bir devri dzeltmek zere inen semavi bir kitap olarak gsterip daha kolay bir metotla yani dini istismar yoluy la siyasi emellerine ulamak istemektedirler. yle ki: 59

"Konyal

bir muallimin

Risale-i Nur'un

ma

hiyeti hakknda en yksek makama verdii istida nn bir ksm" balkl, Samsun'da 1959 ylnda baslm olan beyannamede zikredilen baz szler ve ileri srlen iddialar son derece calibi dikkat tir. "...Said-i NursiHazretleri yle, zalim, korkun arpm ve nd-i lhice, yle cereyanlarla devrenin

me 'um ve karanlkl ve zulumatl bir devrin veya tesfiy esinememur olarak gnderilmiki..." (S. 2, birinci stun) Trke ifade bozukluklar dzeltilip ksaca ifade edilecek olursa bu, Said Nursi'nin uursuz ve karanlk bir devre yn vermek iin Allah tarafndan grevlendi rilmi anlamna gelir. Byle bir grn ikinci adm, Al lah'n elisi gibi grnen, gsterilen bu zatn yazdkla rnn Kuran ile mukayesesi olacaktr. Nitekim bu adm 3'nc sayfann ikinci stunu sonunda atlmaktadr. "Evet lhtr ve Kur'an semavidir ve ve Risale-i Nur: Bunlardan kelimetulbir

birincisi Ar- Azam 'dan

nzul ile... dorudan

doruya

mucize-i kbradr. kinci ise, nn surlarnn zalim mel hakikatlarna dessas 60 ve imannn

o mucize-i kbrave te do ortaerknlarna ve dalletin

beer eliyle krld

rudan doruya hcum edildii ve dindarlara en taarruzlarn yapld

istila

ettii

bir zamanda, iin yine

Kur'an'n etmi Risale-i Arz

kendi bir Nur

kendini Lemaat- Nur'u sebebe Bir

mdafaa

onun yani Kendinin Tereuh

caziyesinden

Mcessemesindir? binaendir ki

Demek

da, dorudan doruya Kur 'an 'n maldr ve bu Semavidir? deildir. mevhibe-i ilhiyedir."

Bylece N u r Risalelerinin semav yani Allah'tan gelme, O'ndan inme gibi bir hususiyeti olduu belirtil dikten sonra bu hususa biraz aada daha ak olarak (s. 4 stun 1) "...ve onun tercmanlna mazhar olan bah tiyar mellef" szleriyle de iaret olunmaktadr. Said Nursi'ye gre de btn Nur Risaleleri bir prog ramn uygulanndan bir safhadr: sonra gelecek

"...Bu hakikatten anlalyor ki,

mbarekzat, Risale-i Nur 'u bir program olarakneir ve tatbik edecek ve o zatn ikinci vazifesi eri at icra ve tatbik etmektir... O zatn nc vazife si hilfeti Islmiyeyi ittihad- slama bina ederek sevi ruhanileriyle ittifak edip din-i slama hizmet etmektir..." (Sikke-i Tasdiki Gayb, yazma nsha, s. 1-2). Nurcularn ayr bir eitim ve retim sistemiyle yetitikleri ilan edilir: 61

"Eski medreselerde be on seneye mukabil n allah nur medreseleri be on haftada ayn neti ceyi temin edecek ve yirmi senedir ediyor..." (Sikke-i Tasdiki Gayb Mukaddime, s. 2). Her tarafta Nur medreselerinin almas ve bunlarn eski medreselerin 5-10 senede rettiklerini 5-10 hafta da renecei... tarznda gayri ciddi szlere rastlanr (Genlik Rehberi, s. 22). "Cami-l-Ezher 'in kz kardei olan Medresetzzehra namyla darlfnunu mtezammn pek li bir medresenin Bitlis de ve iki refikasyla Bit lis 'in iki cenah olan Van ve Diyarbakr 'da tesisi ni isteriz, Emin olunuz biz Krtler bakalarna "...Bitlis'te ve Zlcenaheyn Krtlerinin benzemiyoruz..." "Mnazarat, s. 129),

bir medrese almas

Trklerin mutemedi olan Ekrat ulemasn veya is tinat etmek iin lisan- mahalliye in olanlarn mderris olarakintihap etmekekradn istidatlla r ile istiare etmek..." (Mektubat, Arap harfleriy le teksir edilmi nsha, c. 2 s. 387). Yukardaki ifadeler, devlet iinde devlet yaratmay; matuf bir anlam tamaktadr. Said Nursi' yi ve Nurculuu vp propaganda yapa 11 teksir makinesinden kma bir brorde, "fert olarak dt

62

il cemaat halinde mesaide bulunduklar

" Medreselerin

oktan kalkt bilinmemezlikten gelinerek "Medrese-i Nuriyye " adn verdikleri liselerimizde ve lise yurtlarn da nasl hcrelenmek gayretinde olduklarn ifa eden (Mektup), risalelerin sakim tutumunu belirten bir ayr ve sikasdr. "Trklk milliyetine renklik manasnda btn zt bir ekilde ftahrifdar-

Trklk namyla

ne ve bidatkrane bir fetva ile Trke kamet et di ye benim gibi baka milletten olanlara teklif etmek hangi usulledir..." (Mektubat s. 398-399).

Risalelerde yer yer mnasebetli mnasebetsiz Krtlk kelimesi tekrarlanarak, ind grlerle Krtlk fikirleri telkin edilmektedir. Zaten Said Nursi, baz kere (Saodo Krd) diye imza atp kendisinin Krtln ay r adet ve rfde olduunu belirtir (Nur leminin bir anahtyar s. 43). Risalelerde Trkiyemiz nisbi blgelere, parala ra ayrlarak gsterilir: (Mektubat) risalesinin birok yerinde ve (Barla Hayat)nm n c sayfasnda b yk puntolarla yazl "Vilyat- a r k i y e " terkibi, co rafi bir tabirden ok sosyal ve politik bir telmihtir. Trkiyemizin D o u l u ve Batl vatandalar arasnda blc bir a alama abas iinde, devlet otoritesie tehditler savurucu ii kof laflar etmektedir. Mese63

la: yine M e k t u b a t ' t a , den olmayan birisiyle

"Ben SaidKrt'tr, teriki mesai etmek

milletiniz hamiyeti

milliyeye mnafidir" devan eden satrlar m m e t i lik, P a n i s l m i z m gibi iflas etmi, milli uuru zedele yici fikirleri telkin e d i p durur. Ayn kitabn 3 9 8 3 9 9 ' u n c u sayfalarnda, fonksiyonu s a d e c e A l l a h ' a kar duaya selta davet eden ezann Trke okunu unu mesele yapp b u n a politik bir vehe verir: "Benim gibi afilmezhep adamlara, hangi

usul ile Trke kamet teklif ediyorsunuz. Benim gi bi baka milletten olanlara teklif etmek hangi usul ledir? " diye (Mektubat, s. 398 ve devamnda), u mahrem zeylyazlmtr" "is tikbalde gelecek nefret ve tahkirden saknmak iin

ifadesi ile balanarak bir taraftan devlet kuvvetlerine ve messelerine kar koymak dier taraftan da Krtlk telkin edilmektedir. "Eer milyonlar ile efrad bulunan ve binler seneden beri milliyetini ve lisann unutmayan ve Trklerin hakiki bir vatanda ve eskiden beri cihad arkada zim gibi ayr olan Krtlerin milliyetini kaldrp, teklifiniz bir onlarn dilini onlara unutturduktan sonra, belki bi unsurdan saylanlara nevi usul- vahiyane olur, yoksa srf keyfidir. E64

hasn Keyfine

Tebaiyet Edilmez ve etmeyiz"

(s.

399) szleri bunu aka gstermektedir. Said-i Nursi dinin kurtarcs yahut daha ak deyi mi ile dnyay dini kanunlara uygun ekilde idare etmek zere gya bir fedai rolnde kendisini takdim ettikten sonra, fikir ve grlerine muhalif olanlara hitaben teh ditlerde bulunmaktadr. "Beni nz. ldrdkten sonra yaayamayacaks

Kahhar bir el ile cennetiniz ve mahbubunuz tardedilip ebedi zulumata abuk nemrudyanma gnderile tutacam... iliirse alnaca Arkamdan pek abuk sizin

olan dnyadan, atlacaksnz. lam cek. niz

reisleriniz gebertilecek, isterseniz bana

Ben Huzur'u ilahide yakalarn intikamm

Yaamanz n biliniz, ba

ilimeyiniz...

muzaafbir surette sizden

titreyiniz... Mevtim hayatmdan ziya banz datacak, varsa cesaretiniz de

de dine hizmet edecek ve lmm banzda bom gibi patlayp iliiniz, varsa yapacanz greceiniz

var..." (s. 400). "Size ihtar ediyorum. Kuran 'a dayanan Risale-iNur ile mbareze etmeyiniz. Bu memlekete ya zk olur. Haiye: 4 defa mbareze zamannda ge len dehetli zelzeleler (Yazk Olur) hkmn ispat 65

eder? " denilmektedir. (Afyon Mdafaas, 38 b, Arabi Mesnevi I. II. noktalar).

Varak

"Aziz Sddk Kardelerim " diye balayan teksir ma kinesinden kma brorn 3 'nc sayfasnda, Nurcula r takip edenler komnistlik ve zndklkla itham edilmek tedir. N u r ' a ilienler anaristlikle itham edilirken (s. 6) mteakip sayfada ise, Nur Risalelerinin rejime muhalif olduklar yazldr (s. 7). Kurankerim'den, birok bakmdan ayrldklar hal de, srf ruhlar telkin altnda tutmak zere: "Kuran 'a da yanan Risalei-i Nur ile mbareze etmeyiniz, o malup ol maz, bu memlekete yazk olur " gibi szlerle manevi yn den tehditlerde bulunup kendi blc faaliyetinde h r kalmak ister. "...Hem hkmet ve millet ve vatan hem ha yat dnyevisine ve siyasine pek ok faydas bulu nan bu Kuran Lemeatlarna ve dellal bulunan Risale-i Nur 'a deil ilimek, nerine almalar nahlara kefaret anaristlie ve gelecek tamamyla tervi ve dehetli g belalara ve Tasdiki mthi elzemdir ki geen

bir set olabilsin...

(Sikke-i

Gayb, eski harf, teksir, s. 2). Nurcu olmayanlara kar itaatsizlik telkinleriyle, tah-

rikkr szler vardr. (arat- Seb'a, s. 363) ve Nurculuk bir cephe olarak ifadelendirilmekte (s. 3781), mnafk lar sz ile de hkmet erkan, kanun ve otoriteye uya rak hareket edenler kast edilmekte, bu yolda krmz ka lemlerle szlerine nem verilmeye allmaktadr. Yukarda belirtilen tehditler, uyarmalar ancak gizli bir zmrenin bavurduu usullerden saylabilir. Esasen mahrem teblilere rastgelinmesi de bunu gsterir. (Yaz ma nsha) "Irat- Seb 'a, yirmidokuzuncu mektubun ve emin talebelere mahsus yedinci ksm imdilik has

tur "(sahife numarasz), cmlesi bunlarn ayn zamanda gizli bir misyon gibi hareket ettiklerini gsteriyor. Kul landklar krmz mrekkeple yazlm kelimeler yalnz reklam edecekleri hususlar iindir (s. 299). Said Nursi bir veli gibi tantlr, yeni akirtler iin eitli vilayetle rimizin isimleri verilerek dua edilir, saf insanlara psiko lojik ynden tesir edilmek istenir s. 311). Devaml ekil de nerin arttrlmas telkin edilir (ss. 326-328). Nurculuun gizli ve anarist bir tekilat olduunu be lirten baka bir teblide de: Nur talebelerine "ok ihti yat ve dikkatle hareket edip baz dessas mnafklar ara larna sokmamalar hizmet rehberi, s.. tenbih edilir " (Kur 'an akirtlerinin 78)

Trk inklplarna kar olan tutumlarnda kkrt c beyanlar da az deildir: Ezcmle "Mimsiz Medeni yet" yani alaklkla tavsif edilen gnmz hukukuna h cumlarda bulunulmaktadr. (Mektubat, s. 35). Pek ok 67

yerde de apka giymenin kfr olduu fikrini alama ya alr: "Bir adam sabah kalkar alnnda (hza kfi nin) - bu kfirdir yazlm bulunur, yani Avrupa gi bi bana apka giyer ve onu cebren giydirir..." (Afyon Mdafaas, Me'yusiyyet, s. si adl apkas s. 61) 61) ayrca, risalede, bana eski harf varak 23), (Tiryak- ve (arat-l-caaz tercmesi, "hibir defa Avrupa Beyanlarn "Ahir zamanda

iki mektebi musibetin ahadetname Nursi iin koymad" deniliyor.

hakl karmak iin de hccet olarak uydurma bir ibareyi hadistir deyip okuyorlar: dehetli bir ahs sabah kalkar alnnda kza kfirun yazlm bulur " (31. mektubun 31. lem 'asnn ikinci meselesi).

Bir kere byle bir hadis delil olamaz. apka ile ku rulmas ise tamamyla ahsi ve batl bir tavrdr. nk Mslmanlk ekille deil ruhla, dnce ve hareketle rimizle llr. Said Nursi apka giymemekle beraber ba na koyduu aptlar da hi bir halde taklit eden k mamtr. Bir gn, eshapdan bir zat Peygamberimize, Ya Resulullah, kimin Mslmanl, efdaldr? diye sordu. Cevap olarak: -Dilinden ve elinden Mslmanlarn sa lim kald kimse, buyurdular. Said Nursi'nin dili yzn dendir ki imdiye kadar pek ok kii yanl yola sapp s68

rasnda mahkm bile olmulardr. Bu gn onun dzme risaleleri yznden Trk Mahkemeleri megul edilmek tedir. Nursi bir insann aklna ve doruluuna bakarak de il grnne gre fetva verdii cihetle, mr boyun ca gizli niyetlerini acaip ve garip klyla rtmeye a lmtr. Kendi medresesine karde kld Ezher Medresesi'nin ulemas ise, apkann kfr alameti olmad na dair mteaddit defalar fetvalar vermilerdir. Ancak k fm iltizam etmenin kfr saylacan ve bir eyde dok san dokuz kfre ihtimal olup, imana bir ihtimal olsa da yine imana hkmolunacan kelm kitaplar kayt eder ler. Fakat Said Nursi, hi ilme ihtiya kalmayp sadece risaleleri okumak yeter diye tutturursa elbette bu ciddi ve salam cevaplardan haberi olmaz, stelik kalkar otuz milyon insan kfir sayar. Nursi'nin kendi kanaati ne olursa olsun veya bir akl hastas olarak, bana ne ko yarsa koysun, ancak bu fikirlere kar dindar Trk mil leti daima kar duracaktr. Nursi, milletimizin Atatrk'e sevgi ve balln da kskanp risalelerde gya kapal tarzda bir takm telmih lerde bulunup, onu, bu kahraman milletin bir kumanda n, maddi, manevi yurdun ykselmesi Trk halknn re fah ve her bakmdan hr ve ileri toplum olmas yolun da hayatn adam bir halk ocuu olarak grmez. Da ha dorusu grmek istemediinden birok iftiralarla zi hinleri bulandrmaya alr. 69

Atatrk'n manevi ahsiyetine tecavz saylan aa daki satrlar iin bilirkii raporlar ayn kany aksett irirler. Atatrk saygsn, onun nderlik vasfn krma ya, onun hizmetlerini kmsemeye alan u szlere ibretle bakalm: : "Tek gzl deccel; ya iman et, yahut btn

dnyann maskaras olacaksn " (Barla Mektupla r, s. 53, satr 23). "1880 son asrlarn (Tagut dallet) inin do umu olup, onun temsil ettii ruhu dallete Hz. eski harf Kur 'an 'n ve ondan nebean eden Risale-i Nur 'un meydan okumasn gsterir (Tlsmlar, le, teksir, s. 195). Maidet-l Kur'an, s. 33) de yine cifirle baz rakam lar karr: "1880 Taut Dalletin doumu... 1362 Zu huru Mceddid " diye (s. 20)'de kendi geliine Kur'an'da iaret olduunu yazarak bizzat dallete kendi dm olur. 1371 Vazife-i Hilfetin Mebde-i, 1384 sonu" {s. 17) gibi, mukaddesat kendi ahsi karma alet etme meto duyla risalelerini doldurur. Ayn tarzda (Sikke-i Tasdiki Gaybi, s. 90) da yine cifir yoluyla merkez-i Hilafet gibi kapal szler yannda kendi dahiliinden bahseder. (31. mektubun 3 1 . lem'as) 308. ve devam sayfalarnda Ata trk' kast eden tefsirler yer alr: "Kuran 'da (Leyatga) kelimesinin islam deccaline lfz ve mana ile tevafuk et
li)

fiini" (s. 321) uydurur. Ayrca, Risale-i Nur Snmez ad l d z m e n i n 4,5,19,21,22,27,28, ve 35.ci sayfalar Ata trk ve onun rejimine kar koyar niteliktedir. Fakat ay n risalenin 3 1 . sayfasnda kendisini Mehdi olarak gr mekle de niyet ve fikri daha ak ekilde anlalr: "Hazreti Mehdi'nin yan tamir . > komitesinin ederek snneti Cem 'iyeti Nuraniyesi sfrejim bidatkranesini ihya edecek...

tahribat

Seniyyeyi

(Mektbat, eski harf c, 2, s. 292). Bu gibi maksatl tabirlerle milli duyguyu sarsmak

zere kurnaz bir yol da tutturulur: Gya risaleler kom nizm ve dinsizlerle mcadele ediyormu... Halbuki bu gln bir savunmadr. Zira, dinsizleri hedef tutarken hakiki Mslmanlk yolundan kmakta ve karmakta, saf kiilere, din namna kendine has iman ve ibadet esas larn telkin etmektedir. Dier taraftan, milli iradeyi za yflatmak, birlii blmek yolundaki gayretleriyle de ko mnistlerin arzuladklar zemini hazrlamak yolunda yi ne komnistlerle ayn metotlar ilemektedirler. nklap lar ktleyerek halka tahrik edici fikirler alamaya a lmaktadr. Yazmzn b a n d a n beri anlalaca zere, risa leler daima milli uuru, Trkn m t e r e k karar ve benliini b o z m a k , b a l t a l a m a k , emelindedir. T r k harfleri olarak Trkenin zelliine uygun ekilde 71

kabul edilen harflere, m e m l e k e t iinde dank ve k e m e k e iindeki kyafete derli toplu m e d e n i bir k lk v e r m e k zere uygulanan kanunlara, hatta topyekn rejime aykr ve milleti kkrtc telkinleriyle da ima risaleler su unsurlar tayan yazlardr. (Mesnevi-i Nuriyye) adl risalenin 80-83. sayfalarnda, "1339 senesi Meclisi Meb 'usana hitaben yazlan hutbe " de dini bir h k m e t istenmekte, Avrupa medeniyetine, akl ve felsefesine atlp arkadan Krdistan diye laf lar getirilmektedir. Bu risale alabildiine N u r c u l u k p r o p a g a n d a s yapt kadar cumhuriyet rejimine de atmaktadr. (Zhret-n Nur, s. 78) 'de ise, milli m cadele mutur. ifadeler Mektebi yllarmzdaki Nursi, Ankara Hkmeti derlemeler veya hedef tutul kurar (ki Har Dou illerimizin hamisi roln taknan ahadetnamesi Divan-

kullanarak iyice gln Musibetin

bi rfi, ss. 22-41). Szler adl risalenin 745. sayfa snda ise cumhuriyetin muayyen bir devri sapklkla itham ediliyor. C u m h u r i y e t devrinin belli bir partisi de alabildiine partizanlk yaplarak vlyor. By lece N u r Risalelerinin politikaya kartklar bir va kadr. Aadaki ak ifadeler de bunu ispatlar. "...Nur talebeleri istibdad izale edecei ve

mbarek milletin dini hrriyetine nail olaca kanaatyla Demokrat Parti 'ye mzahir olmu ve par timizin 72 seimlerde iktidara gelmesine de Anadolu

vusatndaki birka milyonluk ounluu ile en b yk amil olmutur." (Risale-i Nur hakknda Anka ra niversitesi'nde verilen konferans, s. 65) Byle bir konferansn vaki olmadn yukarda be lirtmitik. Srf siyaset maksadyla ve niversite genli ine de kol uzatmak gayesiyle uydurulmu bir balktr. (Kuran akirtlerinin Hizmet Rehberi, s. 94 ve 95) 'de Risalelerin siyaset yapmad ifadesine ramen, ayn ri salelerin alt yz alabildiine kt bir politika yolunda bulunduklarna ahitlik eder. ok kere toplanan baz ri saleler arasnda (D.P) brorleri, (D.P) genlik tekilt yazlar ve Menderes'in resimleri kmaktadr. Bundan baka Cumhuriyet devri iinde yermedikleri devir (DP) iktidardr. stelik byk Trk Askeri Fevzi akmak'n da manevi nfuzundan faydalanarak, siyasi dncele rine bir hedef vermek zere, onun dini kiilii, ispat ol mayan laflarla istismar edilmektedir. (Barla Hayat, s. 5) Devletin rejimine, kanunlarna kar olduklarn gs teren ifadeler, baz kere ok tabii ve dini cmleler ara snda zerkedilir. Bu itibarla, risalelere stn-kr bakp dinidir, ilmidir, zararszdr hkm verilemez, bazen bir cmle dahi, btn bir kitabn zararl neriyat yolunda toplattrlmasn amirdir. Kald ki risaleler belli bir misyo nun taktik kullanarak dzd bir programdr.

**
73

Sonu olarak diyebiliriz ki din, insan ve toplumu d zenli bir yaay iinde mutlu klan nitelikler tar. Buna kar risalelerin durumuna genel olarak bakacak olursak; bu yazlar hayat kt gstermekte, nee ve hareketi azap la karlar mahiyettedir. Ayrca, ruhlar, dnceleri bas k altnda tutan, tehdit edici ifadeleri de az deildir. Me sela, (Nurun ilk kaps) adl risalede: meden evvel risaleleri okumayanlarn "niversiteye git bykfelaketlere 198).

duar olaca kuvvetle muhtemeldir " deniliyor (s.

Kitabullah' okumaktan hi bahis yok. Halbuki o hak ile batl ayran ve Furkan olarak bilinen Kuran' okumak ise, fesada srkleyici zmrecilikten kanmay emreder, nefislerimizi kiilere ve o kiilerin yarar urunda esir etmememizi, kendi hr fiillerimizle hesap vereceimizi tebli eder. Yine Kitab Mbin sfatn alan Kurankerime ve insanlarn akl selimine kar, "btn hakikatler nur risalelerinde renilmelidir "iddiasnda srar edip bu yazlar okumayanlar sapk saymak saptmann ak bir rneidir. Bundan baka, semavi kitap olduuna inandrabilmek iin cifircilie hurufilie bavurup dini metin lerden lehde sonular karmak din ynnden tel'in edi lir nk, Mslman inancna gre gaybi bilmek ancak Allah'a mahsus olup kimse bunu tasarruf edemez: Ku ran da "Kul la ylemu menfissemavat-i Vel'ard el gaybe illallah" buyurulmutur. Tevil yoluyla Kurankerim'in tefsiri damia ktlk lere, ayrlklara sebep olmutur. Mezhepler tarihi bize bu74

nu aka belli eder. Ve btn tarikat eyhi geinen kim selerin bu aklszca hareketleri, Mslmanlar birbirin den ayrma ve ulu dinimizi taassuba brme, asli eklin den, ruh ve manasndan uzaklatrma yolunda bir gayret olarak vasflandrlr. Toplum dzeni bakmndan ise, istismarc Ve boz guncu bir faaliyet olarak beliren bu risalelerdeki ak noktalar zetleyecek olursak: /- Dindar halkn Gaybi, rafeyi merakn ekecek ekilde,

Tlsmlar, Asay- Musa, Zlfikr, Sikke-i Tasdiki Tiryak- Meyusiyyet gibi isimlerle piyasa retmekle kalmaz ayn zamanda fertleri ya srlen risaleler, halka keramet diye pek ok hu birbirine ve devlete kar dman edecek sinsi zehirini de aktr. . , , 2- Yine Risaleler: Milli uurumuzu ayakta tu tan, bizleri beraberlie gtren tarihimize, coraf yamza, latc ter. 3- Bu zlmeye kar Nurcularn savunduk lar veya yerine koymak istedikleri (Manevi zab ta) 'nn ne kadar manevi olduunu aratralm: Ri saleler etrafndaki birleme siyasi, itimai ve bil hassa ticari bir programa ve vasiyete dayanr. y le ki; risalelerin sat gelirlerinin a) tekrar risale 75 kahramanlarmza kar balarmz zayf ifadeler kullanp zlmemizi salamak is

bastrmak, fedilmesi bu

b)

Nurculuun yaylmas propaganda dorular. Ve bylece (Nur

s urunda hizmet edenlere pay edilmek zere sarfikrimizi kardelii) 'nin hi de Allah yolunda, millet yolun da bir rabta olmadn ortaya koyar. 4- Risaleler gizli baslr, pek ok risale teksir le oaltld gibi, basn ve yayn kanununa ay kr olarak, matbu risalelerin bazlarnda basld yer ve tarih kaytl deildir. 5- Bu gizli ve kapal dzen risalelerdeki yaz larn iinde de vardr: kes okumasn" "O "Makam "Bu mahremdir, bunu her kapy imdilik amyorum" btn

kaldrmyor" gibi glgeli szler,

millete ak pir tarik olmadn gsterir. 6- Kuran tefsiri perdesi altnda, , ak dilimizi brakp gramer ve terkip hatalar ile dolu bozuk ifadeler kullanarak Trkemize kasteder. stelik Ku ran harflerinin bu gne kadar geirdii tekml bilmeyenleri tesir altnda tutmak zere, harflerle yazaym) lir. 7- Medeni kyafetin dindarlkla bir ilgisi var m gibi gsterip apka ve kisve kanununa muha lefeti temin etmek ister. 8- Kz ocuklarn okutmayp eve kapatmay, erkek ocuklarn da tahsil iin Avrupa 'ya gnder76 deyip (eskimez risalelerin pek ounda

Arap harflerini yersiz kullanarak kanuna kar ge

memeyi telkin edip milletin eitim ve retim ham lesine set ekmeyi arzular. 9Devletin rejimine muhalefet ettiini yaz makla kalmaz, yerine hilfeti bina etmeyi progra mna aldn ilan eder. Ayrca aleyhinde bulun duu rejimin bir partisini aka propaganda olduuna ortaya gre dker. eskisinden haline getirip ok bu ede rek paradoksa derse de onun amac btn, bir lii paralamak altnda gizlenip samimiyetsizliini 10-Mslman dzmz ykselten, dindarlk perdesi gsterdii fikir dmanlarmzn

Trk ordusunun banda ayylAnadolumuzu topluluu refahn,

daha fazla Mslman topraklarda

yaayanlarn

mutluluunu

kendine lk edinen bir millet by; Gazi Mus tafa Kemal Atatrk 'e en kt sfatlar uydurur. p hesiz ki onun millet iindeki erefli yerini kskanan lar ancak bu milletin dmanlar olabilir. Bu itibarla risaleler hakiki ve salam dini bilgiyi vermek yle dursun, tamamen milli iradeyi krmaya matuf, anariye yneltici bir mahiyet tamaktadrlar. Ba z kimselerin bu klliyat btn iinde mtalaa etme den, grdkleri birka mevize zelliindeki cmlelere bakarak (Islamidir, ilmidir, imansz genlere iman veri yor) tarznda verdikleri hkmler Nur Risalelerini topyekn ele almamann sonucudur, denebilir.

77

ATATRK-DN VE LAKLK

Atatrk'n dnceleriyle, Trk ulusuna duyuru larn renmek iin bata byk N u t u k olmak ze re, belgelenmi olan sylev ve demeler, orijinal kay nak olarak elimizde bulunmaktadr. Bu kaynaklar in celendiinde, onun tarih, hukuk, e k o n o m i , siyaset, askerlik, sanat, dil ve din gibi pek ok konu zerinde konutuu, yurdun eitli sorunlarna k tutan ak lamalarda b u l u n d u u grlr. T m bu belgeler ieri sinde A t a t r k ' n laik anlay, din ve vicdan zgrl zerindeki aydnlatc szleri yannda onun, inan smrclne (dinin istismarna) ya da gerici (ir ticai) eylem giriimlerine kar byk bir hassasiyet le ulusunu uyank t u t m a k istedii ak ve seik ola rak anlalr. Atatrk'n dikkatlerimizi ektii lde konuyu de erlendirebilmek ve bir zemin hazrlayabilmek iin slamiyetin yzyllar boyu oluan yresel ve kiisel yorum ve ayrntlarna ya da uygulan biimlerine deil de bu dinin balangcndaki durumuna ve temel ilkelerine ve ksaca din kavramna deinmeliyiz. Din szc, eitli dillerde olduka deiik anlam78

lara gelir. Genel olarak dinin insanlar Allah'a ve birbir lerine balamak anlamna geldii sylenebilir (1). Mslmanlk'ta din, "Allah tarafndan kurulup men sup olanlarn dnya ve ahirette kurtulua, esenlie g tren (itikat ve ameller)den ibaret bir kurumdur" diye ta nmlanr. Bu tanm, en geni kapsam iinde Kuran'da "Allah indindeki d i n " olarak anlalr (2). Laik anlayn temelini oluturan vicdan zgrl nn slam dinindeki yerini vurgulayabilmek iin tarih sel birka noktaya deinmekte yarar vardr. 610 ylnda slamn douu ile birlikte bu dini kabul edenlere kar, kabul etmeyenler tarafndan trl yollar la eziyet ediliyordu. Bu nedenle ilk Mslmanlar inan dklar yolda huzur iindeyaayabilmek zere, Mek ke'den Medine'ye 622 ylnda g ettiler. Fakat slam top lumuna kar bu kez de Mekkeliler silahl saldrlar d zenlediler. Balarnda Hazreti Muhammed olmak zere, kendilerini savunmak zorunda kalan Mslmanlarla s(1) Lalinccde " r c l i g i o " n u n " r e l i g a r e " d c n ktn vc "balanma dn cesi" anlattn ve Bal dillerinde din anlamndaki " r e l i g i o n " szcnn kay na olduunu etimolojik aratrmalar gstermitir. Arapada din, yol, hkm, mkafat, iyiye kar iyi, ktye kar kt ola rak karlk grmek demektir. taat, balan ve tre olarak da aklanabilir. (2) Trke'de kullanlan din szc, anlam bakmndan Arapa'daki- ile birdir. " p h e yok ki din, Allah indinde Mslmanlktr." (l-i Imra'n, s. 3/19) Bu ayetteki ibare birka anlamda dnlmtr: 1-slamn iman ve ibadetini formllendiren be art, 2- Sadece iman, 3- Szde ve ite doruluk, doru yol. (Daha geni bilgi iin bkz.: Neda Armaner: Din Bilgisi. 1. cilt, retmen Okullar Ders Kitaplar, stanbul 1976, s. 1)

79

lamiyete kar olanlar arasnda savalar oldu. Bu (gaz v e l e r , Mslmanl ortadan kaldrmak isteyenlerin tam yenilgisiyle sona erdi. Uzun yllar Mslmanlara trl yollarla ikence yaplm ve ac ektirilmiti. Ancak Mekke'nin fethinde nazil olan bir ayet, (1) kin yznden kimseye dokunulmamasn, eski dmanlklarn unutul masn emretmiti. Bu durum, slamda inan ayrl y znden kin tutulmamasnn gereine iaret eder. Ayrca vicdan zgrl asndan kimseyi dininden dolay k namann ya da dinde bask yapmamann dayana yine bizzat Kuran ayetleridir." (2) Hazreti Peygamber'in zamannda ve onun vefatn dan sonra slam cemaati genileyip niversel bir toplu luk (mmet) olmaya balamt. Dnyaya ait ilerin bir takm dinsel itihat veya fetvalara dayal yani dine ait il kelerden hareket edilip bir yargya varlarak yrtlme si adeti yerleerek eri hukuk (fkh) domutur. Zamanla, (itihat kaplarnn kapatlmas) yolunun tutulmas ile dnya ya da devlet ilerinde kat, dar ve bi lim gereklerine ters den yorumlarla dini fetvalarn kartlarak szde din dzeninin korunmas Mslman
(1) Maide sresi 5/8 (2) " D i n d e zorlama yoktur." (Bakara 2/256) "Sizin dininiz sizin olsun, benim dinim bana yeter." (Kfirim 106/1) " D e ki: Ey insanlar! ben sizin iin apak bir uyarcym." (Hac 22/49) " D e ki: Ben sadece uyarlardan biriyim." (Nemi 27/92). " E y Muhammedi Sen t ver, esasen sen sadece bir tsn, onlara zor kullanacak deilsin." (Giye 88/21, 22).

80

toplumunun gerilemesine ve olumsuz birok olaylarn srdrlmesine neden olmutur. slam dininden daha eski bir din olan Hristiyanl n da zamanla ayn biimde bir seyir izleyerek akla, bi lime kart olan bir yol tutturmas iledir ki ok kanl bir mcadele verilerek laikliin yasalar iinde yer almas mmkn olabilmitir. Burada her iki din arasndaki vic dan zgrlne gei asndan bir karlatrma olana salamak zere Hristiyanln geliim tarihine ksa ca bakacak olursak; Hristiyanlk, aslnda kk cema at (Eglise)lerin oluturduklar din birlikleri olduu hal de Roma mparatorluu iinde geniledike imparatora kar rakip bir ikinci niversel mertebe dzeni kurmu ve imparatorluun niverselliine edeer dinin niverselliini (Eglise Catholique) meydana getirmitir. O za man Kayser ve sa rekabetinde ikincisi stn gelerek krallara ve Germen imparatorlarna hkmeden, onlar aforoz eden, yani kilise cemaatinden kovan bir dinsel ve siyasal otorite ortaya kmtr. Bu durumda ncil'in "Al lah'n hakkn Allah'a, Kayser'in hakkn Kayser'e ve rin" deyimindeki laiklik ilkesi ortadan kalkmt. Dou Roma'da mparator znik Konsilini kurar (M.S.325). Ora ya birok " C e m a a t " inanlarnn temsilcilerini toplaya rak Hristiyanln temel ilkelerini (Orthodoxie) ad al tnda bir dinsel devlet biimine koyar. Buraya katlma yan (htrodoxe) mezhepler dar atlrlar. Bu dine ili kin kongre, aslnda siyasal bir otoritenin nfuzu altnda

81

inanlarn sistemletirilmesi olduu iin vicdan zgr lnn ve laikliin tam zdd bir durum ortaya km olur. Bu suretle mezhep farklar reddedilince inanlara kar hibir tolerans kabul edilmez olur. Buna, vicdan ve inan zgrlnn siyasal otorite adna ortadan kalk mas demek gerekir. Bylece Hristiyanln karanlk Ortaa ve mezhep kavgalar yzyllar boyu srer. Her iki byk dinin tarihleri iinde insanlarn geir dikleri ac deneyimler sonucu din ve vicdan zgrl ne dayal laik anlayn temeli kurulur. Laiklik kavram na aklk getirebilmek iin laik szcnn (etymon)u zerinde ksaca duralm. Antik dillerden Greke'de Laos, kitle, halk, toplu luk anlamna gelmekte, ondan treyen Laikos ise din adam sfat ve yetkisini tamayan kimseler iin kullanl maktadr. Latince'de Laicus biiminde geen bu szck Bat dillerinde bu kkten tretilmitir. Laik kimse, halktan olan, bir baka deyimle de ruh ban snfna Cleros'a mensup olmayan kimse demektir. Bilindii zere, dinler iinde ruhban snf olmayan tek din slam dinidir. nk din grevleri halktan saylan kiilerle yaplr. Bylece zaman zaman yaratlmak iste nen snfsal ayrcalklar yapay, olumsuz bir gayretkelik ten teye gidemez. Her ne kadar Trkede ruhani sz c kullanlrsa da bu tasavvuf psikolojisinde bireysel bir ahsiyet terimidir. Trk ve yabanc szlkleri tarandnda laiklik iin 82

aa yukar " d i n ilerini dnya ilerine kartrmamak, dnya ilerini dinden ayr tutmak" biiminde yaln bir tanm bulunur. Daha kesin aklama ise yledir: (Laic) " D i n kurumlarndan ve din adamlarndan (clerg) emir almayan insan. Bunun yannda (cole laique) din kurumlarndan bamsz olarak eitim yapan okul, (habit laique) ise, ruhban snfndan olmayan giyi ni olarak tanmlanr, (1). Laik anlay, insanln ok uzun bir kltr evrimi sonucudur. Bu dnce grntsnn temelinde ussal lk ve tolerans normu yatar. Byle ksa bir yaz ereve sinde tarihsel evrelere girmemekle beraber, bir iki nok tay hatrlamada yarar vardr. Hmanizmay douran R nesans ve Reformist hareketler, giderek XIX. yzylda pozitivist akmlar oluturur. Laikliin, devletlerin hu kuksal yaplarna yansmas, rnein Fransa'da 1882'dedir. 1886 yllarnda retimin laikletirilmesi ve 1905'te de karlan bir kanunla kilisenin devletten ayrlmasyla gelimeye balar. Eski Trk devletleriyle Osmanl dneminde laik d nce ve vicdan zgrl hareketinin birtakm belirti lerine ve belgelerine rastlasak dahi gerek esprisi iinde kesin durum ancak Atatrk'n yksek deha ve giriimiy le mmkn olabilmitir. Yzyllar boyu hukuk, sosyal ve eitsel kurumlar dine dayal bir toplumun ok ksa bir
(1) Bkz.: Petit Robert, Franszca (dictionnair), s. 966.

83

dnem iinde modern ve laik bir dzene geii, hi ku kusuz, yakn alarn dikkat ekici sosyo-politik olayla rndan biri durumundadr. Tarih boyunca Kuran hkmlerinin donmu kalp lam ve btn uygarlk aralarna kapal bir hale geti rilerek yorumlanmas, din ile dnya ilerinin birbirinden ayrlmasn kanlmaz bir zorunluluk haline getirmitir. Atatrk'n aadaki szleri, bu gerekleri tm ak l ile bildiine gayet gzel bir belgedir: "Din, teririz. bir vicdan meselesidir. Herkes vicdan ve dnceye Kaste muhalif deiliz. ve fiile dayanan Gericilere

nn emrine uymakta serbesttir. Biz dine sayg gs Dne Biz sadece din ilerini, millet ve devlet ileriyle ka rtrmamaya taassupkr asla frsat alyoruz. hareketlerden vermeyeceiz." saknyoruz.

Gerekten de hem Hristiyanlk, h e m de slam ta rihini inceleyecek olursak, dinden politik kar, ya da m a d d i kazan salamak isteyenler daima toplumlarn inanlarn smrmlerdir. Ayrca, kara cehalet ie risinde braklan halk, gerek din ilkelerinden gittik e uzaklatrlm ilkel anlay ierisinde kaba kuv vet gsterileri dindarlk olarak gsterilmitir. Bu tr olaylara yzyllar boyu siyasal tarih bilgileri iinde pek sk rastlanr.

84

Osmanl mparatorluu dneminde dinin devlet i lerine kartrlmasyla ortaya kan olumsuz sonular yanstan belgeler devlet arivlerindedir. adalama ha reketlerine kar koyan tutucularn, banazlarn bu gibi hareketlerine ilikin somut bir olaya ksaca deinerek, Atatrk'n laik dzen getirilmesiyle de nelere set ek mi olduunu daha iyi anlayabiliriz: 1831 ylnda veba gibi korkun ve ldrc bir has talk Trkiye'nin snrlarna dayanmtr. Hkmet, bu ldrc salgn hastala kar halk korumak iin gemi lerin karantina altna alnmasna karar verir. Fakat tutu cular: "Bu bir bid'attr; Karantina denilen ey Frenk de tidir. Ehl-i islam dininde buna riyaet caiz deildir" diye ba kaldrrlar. Devlet; salk, akl, eriat yollarnn hepsine ba vurduu halde " I s t e m e z k " grltsn bastramamtr. Tasavvur edilebilir mi ki bu yzden tam 7 yl vapur lara karantina uygulanamamtr... Yani devlet kaba kuv vetin karsnda sinmi, istanbul halkn Azrail'in lm trpanyla kar karya brakmtr. Tutucular karantiya kar direniini srdrd iin hkmet 1838 ylnda Takvim-i Veka gazetesinde "Edille-i er'iye ve Akliye" yani er' ve Akl Deliller ba lkl bir yaz yaynlatmtr. Bu alanda daha pek ok r nek verilebilir. Fetva alnamad iin matbaann yurdumuza sokul85

mas 300 yl kadar gecikmitir. Ayn ekilde, paratoner lerin minarelere konulmasna da kar klmtn nklp Tarihi hocalarmzdan Prof. Dr. Enver Ziya Karal'n belirttii hususlar konumuza daha da aklk getirecektir: " 1 4 0 veya 150 yl nce renciler okullarda yere otururlard. Okullara sra konunca hocalar kfir icaddr diye kyamet koparmlardr. Bacaklar sallanarak Kuran okunmasnn gnah olduunu ne srmlerdir. Sonun da, padiahn nnde hocalarn ve ada eitimcilerin temsilcileri dncelerini aklamlardr. Varlan uzla ma u olmutur: Kuran dersinde renciler sralarn ze rine kp bada kuracaklar ve ders greceklerdir. te din bu biimde yaamn tm konularna girmiti. Dine balanan det ve gelenekler zgr dnceyi demirden bir ember gibi evirmiti. Her eyi dine balamak zih niyeti cumhuriyet devrine kadar srd." (1). Laiklik bu bakmdan, Trkiye'de yalnz dinle devletin ayrlmas de mek deildir, zgr dncyle de dnmek demektir. Atatrk, gerek dindara kar deildi. O kendi kar lar yararna dini smrnleri, ara olarak kullananlar ortadan kaldrmak istiyordu: "Bizi yanl yola sevkeden habisler, biliniz ki, ok kere din perdesine brnmlerdir. Saf ve te(1) Kara], Enver Ziya, " D e v r i m ve Laiklik", Belgelerle Trk Tarih Der gisi, zel Yayn, Ankara 1968.

86

miz halkmz lerdir.

hep eriat szleriyle

aldatagelmi-

Tarihimizi okuyunuz, dinleyiniz, grrsnz esir eden ypratan ktlk

ki, milleti mahveden, mitir. lar,

ler hep din kl altnda kfr ve alaklktan gel Onlar her hayrl davran dinle karlar he halbuki hamdolsun hepimiz Mslmanz,

pimiz dindarz, artk bizim dinin gereklerini, dinin yasaklarn renmek iin undan bundan derse ve akl hocalna ihtiyacmz yoktur. Analarmzn babalarmzn kucaklarnda verdikleri dersler bi

le bizim dinimizin esaslarn anlatmaya kfidir... Bilhassa bizim dinimiz iin herkesin elinde bir l vardr. Bu l ile hangi eyin dine uygun olup olmadn kolayca takdir edebilirsiniz. Hangi ey ki akla, manta, ulusun yararna, slamln ya rarna uygunsa, hi kimseye sormayn, o ey din dir. Eer bizim dinimiz akla, manta uygun bir din olmasayd, olmazd." kusursuz olmazd, dinlerin sonuncusu

Her ne kadar Osmanl mparatorluu'nun balang cndan beri Mslman olmayan dini cemaatlerin inan ve ibadet zellikleri tannp korunmu ise de, tarihin ge liimi ierisinde bu tolerans slama da uygulanp sistemletirilememitir. Hatta zaman zaman sosyal, siyasal ve kltrel yaam etkileyecek biimde dinin basks Ms lman toplumu zerinde ar olarak duyulmutur. Cum87

huriyet dneminde laiklik, "Hilafet" ve daha dar anla myla "eyhl-Islamlk" otoritelerine kar milliyeti ve ilerici bir anlay hareketi olarak doar ve uygar bir zih niyetin sembol olarak anayasal dzeyde ilkeleir. Top lumlarn din birlii geerliliin oktan yitirilmi olduu gereini ancak Atatrk, o ileri sezgisi, ngrsyle bi liyordu. Sultanlk ve Halifeliin yar dinsel yar siyasal bir nitelik tamasndan tr ulus egemenliine doru atlan admlarda ters bir durum ortaya kyordu. Birbirini izleyen tarihsel olaylar sonucunda T B M M tarafndan 1 Kasm 1922'de Saltanat idaresine son veril di. 17 Kasm'da bir ngiliz sava gemisiyle Osmanl dev letinin son padiah yurdu terk etti. 18 Kasm'da Hane dan'dan Abdlmecit Efendi Halife seildi. Fakat onun birtakm tutum ve davranlar srdrmesi dikkatleri e ker. Atatrk, Nutuk'ta yle demektedir: "Hkimiyet ve saltanat hi kimse tarafndan ilim icabdr diye verilemez. Hkimiyet kudretle alnr." "Abdlmecit Efendi, Halifei Mslimin unvann kullanacaktr, bu unvana baka bir s fat ve kelime ilave edilmeyecektir" diye Refet Paa'ya yazar. Atatrk yle devam eder: "Abdlmecit Efendi, Halifei Mslmin yerine Halifei Resulullah ve babas nn ad mnasebetiyle Abdlaziz Han olu unvanlarn kullanmaktan kendini alamamtr." Atatrk Ankara'da ulus egemenliini temsil eden Trkiye Byk Millet Meclisi'ne glge drebilecek kastl hareketlerden do lay endielerini yle aklamaktadr:

88

"Asrlar boyunca ve bugn de kavimlerin ce hil ve taassubundan faydalanarak binbir trl si yasi ve ahsi menfaat temini iin dini alet ve vas ta olarak kullanmak teebbsnde bulunanlarn lemekten kendimizi alamyoruz. nuru Beeriyette i din ve dta varl yznden bu zeminde olanlar sy hakknda bilgi ve duygular her trl hurafelerden tecerrt ederek hakiki ilim ye kadar din olunacaktr." Atatrk daha Kurtulu Sava balangcnda Trk toplumu iin amaladnn " t a m bamszlk" oldu unu belirtmitir. Trklerin btn yokluklara karn zafere ulamalar, smrgeci devletlere indirilmi b yk bir darbeydi. Bu mutlu sonu, hi kukusuz smr ge durumundaki toplumlara da k tutmakta gecikme yecekti. stelik, bu hareketin nderi Atatrk, yalnz ca savan kazanlmasn, bamszl srdrmek iin yeterli bulmamakta idi. Birok sosyo-ekonomik geli melerle o, lkenin kendi kendini idarede zerk (oto nom) bir devlet statsne kavumasn amalyordu. Siyasal dzende istenilen aamaya varabilmek iinse, halifenin, sosyal hukuk dzenine ve de eitim alanna yn verici tutumu nlenmeliydi. nk, halifelik, ulu sallktan uzak, evrensel bir rgtt. ok ynll ne deni ile, lkenin eitli sorunlarnn tartlmasnda s89 ile temizlenince oyunu aktrlerine her yerde tesadf

mrl ar taan olumsuz durumlarn ortaya kaca bes belliydi. Bu gibi haler, lkenin bamszlna glge drecei gibi, yurtiindeki Trk toplumunun da ege menlii zorlanacakt. Nitekim Yeni Trk devleti iin de halifeliin kalmas iin bir byk Bat devletinin a ba gstermesi, Dou Mslman lkelerini kkrtma s bunun en belirgin kant idi. te bunun bilincinde olan T B M M , halifelik konusunda tarihsel karar ve uy gulamann zamann saptad. 3 Mart 1924'te gerek letirilen halifeliin kaldrlmasna ne Trkiye'de ne de dnyada beklendii kadar tepki gsterildi. Atatrk'n Trkiye Cumhuriyeti dna kard bu rgte sahip kan da olmad. Bylece, Kurtulu Sava ve devrim ler arasnda bir engel oluturan halifeliin kaldrlma syla Trkiye laik bir lke niteliine eriti. Bundan sonradr ki, ynetim alannda olsun, hukuk ve eitim asndan olsun birtakm devrim yasalarnn gerekle mesi srerken, dier yandan da bu ulusal ve sosyal ha reketin iinde dinin varl yok olmam, tm safiyeti ve itenliiyle en byk makam olan bireylerin vicdan larnda, gnllerinde kurulmutur. Laiklik dinle dnyann, dar anlamyla, dinle devle tin ayrl biiminde ele alndnda bunun birtakm ya salar erevesinde ve belirli tanmlar ierisinde yrt lecei ak olarak bilinir. Bata 1924 Anayasas (Kanun No.: 491) ve bunu deitiren 3115 sayl kanun, din ko nusunda u hususlar iermektedir: 90

3115, 2'nci maddede: Trk Devleti Cumhuriyeti, Milliyeti, Halk, Devleti, Laik ve inklapdr. , 4 9 1 , 69'uncu maddede: Trkler kanun nazarnda msavidirler ve istisnasz buna riayet etmeye mecburdur lar. 491, 70'nci maddede: Trklerin tabii haklar ahsm masunluu, vicdan hrriyeti, dnce, sz ve neir hr riyetidir. 491 ve 3115,75'nci madde: Hi kimse felsefi kana atlerinden, ait olduu din ve ibadetinden dolay levm edilemez. Kamu nizamnn zaruretleri ve kanunlarn im knlar ile tenakuz halinde bulunmamak artyla, btn dini merasime msaade edilmitir. Eski anayasann bu maddeleri ak olarak laiklii ifa de ettii gibi, 1961 Anayasas da ayn laiklik hkmle rini kuvvetle belirtmektedir. Atatrk'n an ve erefle dolu askerlik yaam ya nnda, onun laik bir devletin cumhurbakan olarak Trk ulusuna malettii aadaki yasalar aslnda uygar ada dnme yolunu aan birer atlm hareketidir. Anlam kapsam zerinde pek geni yazlar yazlm ve de yaz labilecek olan bu sosyo-politik ve sosyo-kltrel ierik li deiiklikleri ksa kronolojik ifadesi iinde grmek bile iin azametini belirtecektir: 3 Mart 1924'te 429 sayl kanunla er'iyye ve Ev kaf Vekletleri'nin lav ve hilafetin kaldrlmasyla di nin devlet iinde siyasal bir fonksiyona sahip olma ola91

na tamamen ortadan kalkyordu. Onun yerine halkn inan ve ibadete ilikin ileriyle megul olmak zere, Babakanla bal Diyanet leri Bakanl kuruluyor du. . , Bundan sonra pe pee kabul edilen aadaki yasa lar laik devlet statsne geite birer atlm hareketi ola rak nem tarlar. 3 Mart 1924,430 sayl yasa ile nl (Tevhid-i Ted risat) retim Birlii Yasas'nn kabul. 8 Nisan 1924, er'iye Mahkemelerinin lav. 20 Nisan 1924, Tekilat- Esasiye Kanunu'nun ka bul. 17 ubat 1925, Aar'n kaldrlmas. 2 Eyll 1925, ilmiye Snf ve devlet memurlar k yafeti kararnamelerinin kabul ve ilan. 30 Kasm 1925, apka ktisas Hakknda Kanun, Kanun N o : 671. 30 Kasm 1925/1341, 677 sayl yasa ile Tekke ve Zaviyelerle Trbelerin kapatlmas ve Trbedarlklarla birtakm unvanlarn yasak edilmesi ve kaldrlmasnn kabul. 26 Aralk 1925, Uluslararas Takvim ve Saatin ka bul. 17 ubat 1926,743 sayl yasa ile Trk Medeni Ka nunu ile kabul edilen Evlenme Akdinin, Evlendirme Me muru tarafndan yaplaca. 9 Nisan 1928 tarihinde (1924) Tekilat- esasiye Ka92

nunu'ndan "Devletin Dini Din-i slam'dr" maddesi kal drlr. Ayrca "tahlif" merasiminde ise "Vallahi" sz yerine " N a m u s u m zerine yemin ederim" sz konulur. 10 Nisan 1928, "Laik Cumhuriyet" ifadesinin Ana yasa'da yer almas. 24 Mays 1928, Uluslararas reklamlarn kabul. Ka nun No: 1288. 3 Kasm 1928, Trk Harflerinin kabul, Kanun N o : 1353. 1 Eyll 1929, Liselerden Arapa ve Farsa dersler inin kaldrlmas. 26 Kasm 1934, Efendi, Bey, Paa gibi lakap ve un vanlarn kaldrlmas. Kanun No:2595. 3 Aralk 1934, Baz kisvelerin giyilmeyeceine da ir, Kanun N o : 2596. Tm bu gelimelerdeki ama, bir yandan devletin zerinden dinin vesayetini kaldrmak, dier yandan da bireyin zerinde yobazn, banaz kiilerin bask unsu ru olmasn nlemekti. Bylece, Yeni Trkiye Cumhuriyeti'nin bu karakteristik yasalar ulusun yararna, mutluluuna ve adalamasna ynelik ve bir insan mrn ok aan gereki atlmlard. Bu giriimler zincirinde laiklik bamsz-eski deyimiyle mstakil-bir ilke olmakla beraber, tm Trk devriminin dayana ve genel bir nitelii durumundadr. Bizi burada ilgilendi ren, eitli lkelerde laikliin anlay, uygulan bi imleri deil, bizzat Atatrk'n Trkiye laik devleti,

93

laik hukuku ve laik eitimiyle neyi vurgulamak istedi ini yine onun sylev, deme ve tutumlar ierisinde kalarak anlamaya aba gstermektir. Bylelikle Ata trk dneminden sonra kiisel veya yazl y o r u m ve aklamalarla saptrlarak kavram kargaasna itilen la ikliin tanmna daha gereki bir yaklam getirmi oluruz. Atatrk, sahip olduu dnya ve slam tarihi kltryledir ki, gerek dinle batl, yani bo inanlar, hura feyi, iyi ayrp tanmlamasn yapm ve yeri geldike de bu konularda toplumunu aydnla karma yollarn ara mtr. Sahte dindarla, din bezirgnlna kar ulusu nu uyank tutmak iin pek ok vesile ile konumutur. Atatrk'n din hakkndaki grleri ak, kesin ve net tir. O, yle diyor: "nanp yaset arac yoruz. karlarla balanmakla mutlu haline dmekten olduumuz slam kurtarp yceltme

dinini, yzyllardan beri allageldii gibi bir si nin pek gerekli olduu gereini gryor ve bili Kutsal ve tanrsal olan inanlarmz ve vic hrslarn kprdanlarndan bir an cince dan ilerimizi, kark ve deiik olup her trl ve kesinlikle kurtarmak ulusun bu dnyada oldu u gibi teki dnyada da dii bir sorumluluktur; ninin ycelii belirmi olur." mutluluunun gerektir ancak bylelikle slam di

<)4

Samimi dindar kii ile karc yobaz farkn gayet iyi deerlendiren Atatrk, laiklikle dinin, din duygusu ile inan ve ibadet alannn asla zedelenmeyecei, ter sine manevi bakmdan itenlikle ycelik kazanacan iyi biliyordu. Bundan trdr ki, Atatrk psiko-sosyal ve kltrel bir ierii olan laiklii aklarken bu nokta y, aadaki szlerinde grlecei zere titizlikle be lirtiyordu: ".Laiklik prensibinde srar ediyoruz. nk,

milli iradenin, insanla mal olmu deerlerin bel ki de en mukaddesi (kutsal) olan din hrriyeti (z grl) runabilir." A t a t r k ' n batan baa kahramanlklar, baar larla dolu hayatnda mutlaka ktleyecek bir taraf kefetme abasnda bulunanlar, o n u n laiklik husu sunda gsterdii titiz t u t u m d a n dolay rahatszlk du yarlar. slamn r u h u n u n laiklie uygun olmadn syleyenlerin bir b l m teokratik zihniyetteki ar tutuculardr. Dierleri ise, din ve Islama kar olan ko mnist dnceye sahip olanlardr. Bu her iki kutup iinde bulunanlarn ise, hibir b i i m d e z g r dn ceye yer vermeyen totaliter anlayta olduklar iyi bi linir. Konuya daha da aklk getirebilmek iin diye biliriz ki: inan zgrl ile din ve d n c e banazancak laiklik prensibine balanmakla ko

95

l arasnda daima srten negatif balant tm l kelerde derece derece srp gider. Dier bir deyim le, her trl tutuculuk (asabiyet) bireye, topluma, re j i m e bask yoluyla e g e m e n olma amac gderken, la iklik onun nnde bir engel, bir set gibidir. Onun iin dir ki, genel olarak, din banazlar bilgisiz halk y nlarna laiklii klk deitirmi bir dinsizlik ola rak telkin ederler. Hi kukusuz byle bir sav taraf szlktan ve objektikflikten yoksundur. Ayn zaman da belli amalara ynelik ak bir saptrmadr. Oysa, laiklik ne dinsizliktir ne de din dmanldr. nk laiklikte dinsel inanlara kar negatif bir tavr takn ma bahis konusu o l a m a z . Bu ilke, bireylerin din ve vicdan zgrln e g e m e n klmak zere hukuk ve eitim bakmndan dinin basksn (neutraliser) et mek demektir. te banazlarn anlamak iletemedi i husus, dinin birey ve toplum iinde varln tm itenlikle srdrmesi deildir. Gerekleri grmezlik ten gelip baskc bir y n e t i m biimini getirebilmek tir. ann daima ilerisinde olan A t a t r k ' n dn celeri, . Dnya S a v a ' n d a n sonra uluslararas bel gelerde aktan yer a l m a y a balamtr. Din ayrm nn kaldrlmas ve din z g r l n n salanmas hu susunda nsan Haklar Evrensel B e y a n n a m e s i ' n i n 18. maddesi yledir: " H e r ahsn fikir, vicdan ve din hrriyetine hakk vardr. Bu hak, din veya kanaat de-

itirme hrriyetini, dinini veya kanaatini tek bana veya topluca, ak olarak veya zel surette retim, tatbikat, ibadet ve ayinlerle izhar etme hrriyetini ge rektirir." Bu ilkelerin uygar t o p l u m l a r d a gereklik kazanmas, yzyllar boyunca sren bir fikir sava sonunda kazanlm bir baardr. Atatrk, laik devletin pozisyonuna ve laik tutum ve anlayna bir dier aklamada daha bulunur. "Laiklik, yalnz din ve dnya ilerinin ayrl mas demek deildir. Btn yurttalarn vicdan, ibadet ve din hrriyetini tekeffl etmek demektir.

Ona gre dzeltiniz." Yarm yzyl geen cumhuriyet tarihimizde, Kemalizmin temeli olan ilkelerin her biri hakknda Trkiye iinde ve dnda ok ey yazlm ve sylenmi bulunu yor. Bu ilkeler arasnda laiklik, kitap, makale olarak yo un bir yayma, konferans, panel ve sempozyum olarak da tartmaya konu olan bir inklp ilkemizdir. Laiklik iin aka, Trk toplumunun srekli gncel konusudur denilebilir. Gerek yurdumuzda, gerekse uzak, yakn l kelerde olagelen birtakm olaylar, yanklar gn gemez ki bireysel ve sosyal adan bize laikliin ileri, stn ve toplayc niteliini anmsatmam olsun. Laiklik, siyasal olduu kadar eitsel ve daha ge ni deyimiyle, kltrel yaantya yn veren bir role 97

sahiptir. Yce A t a t r k ' n nderliini yapt bu ba arl giriim ile T r k ulusu, bireysel ve toplumsal ba kmdan ak ve a y d n l k bir dzeye karlmtr. By lece, Trkiye, c u m h u r i y e t rejimini niteleyerek ondan ayrlmaz bir b t n l k gsteren bu devrim ilkesi, di-, er devrimlerin h e m taban hem de garantisi olmu tur. Laiklie bu b a k m d a n , c u m h u r i y e t i m i z i n en nemli tarihsel o l g u s u d u r diyebiliriz. nk, bu ba arl giriim ile t e o k r a t i k Ve k m bir ortaa im paratorluu yerine, ada bir devletin douu, sko lastik bir eitim y e r i n e , vicdan zgrl kavramn getiren zihniyetin yasalarla perinlenmesi m m k n olabilmitir. Yansz ve tarafsz olarak tm bu belge ler arasnda, biz A t a t r k ' n din ve dine ilikin, yani islam dini, laiklik, hilafet ve irtica zerinde yapm olduklar k o n u m a l a r bir araya getirdiimiz z a m a n , aka unu gstermekteyiz: A t a t r k ' n bir yurt so runu olarak en o k zerinde durduklar ve aklama larda bulunduklar konu din ve laiklik alandr. Bu n u n gerek n e d e n l e r i n i de bizzat kendi szlerinde bulmaktayz.

"Biz ilhamlarmz, gkten ve gaibden deil, dorudan Bizim doruya hayattan alm bulunuyoruz. yurt yolumuzu izen, iinde yaadmz

barndan ktmz Trk ulusu ve bir de uluslar tarihinin binbir facia ve strap kaydeden yaprak98

lavndan

kardmz

sonulardr."

Dnce ve inan zgrl demek olan laiklik il kesi, Atatrk'n dnya grnn kilit nemindeki e si, btnyle Atatrk devriminin genel karakterini belir leyen zelliidir. Bilim ve sanatn gelimesi, bilimsel dnn toplumun ynetimine egemen klnmas, ka dn haklarnn tannp gerekletirilmesi ancak laik bir ortamda olabilir. Kutsal saylan konularda inan ve d nce farkllklarnn dnya ilerinde dayanma ve i birliini engellememesi ortam demek olan laikliin, bu nitelii ile demokratik bir toplumsal ve siyasal dzenin de vazgeilmez gerei olduu aktr. Btn bunlar, de rinden ve btn kapsamyla kavram olduu iindir ki Atatrk unlar sylyordu: "Efendiler ve ey millet, iyi biliniz ki Trkiye Cumhuriyeti eyhler, uygarlk tarikatdr. ni yapmak, derviler, Uygarln mridler ve mec en doru tarikat emir ve gerekleri zuplar lkesi olamaz. En gerek,

insan olmak iin yeterlidir."

Yzyllar boyunca her eye dinsel adan bakma ya alk bir Dou t o p l u m u n u n laiklie ynelivermesi kolay deildir. Bu nedenle Atatrk gerici tavr ve eylemler karsnda kesin ifadelerle konumu ve Tr kiye Cumhuriyeti ilkelerine bal olan herkesin de disiplinle byle hareket etmesini istemitir. O yle
)

99

der: "Birtakm elebilerin, rklenen eyhlerin, dedelerin, seyyidlerin, s frklere, babalarn ve falclara, emirlerin arkasndan

byclere,

muskaclara talih ve hayatlarn emanet eden in sanlardan kurulu bir topluma uygar bir ulus g z ile baklabilir mi? nn yanl anlamda Ulusumuzun gerek gr gsterebilen ve yzylar-

ca gstermi olan bu gibi unsurlar ve messese ler, yeni Trkiye devletinde, mek, Trkiye Cumhuriye verme ti 'nde srp gitmeli miydi? Buna nem

ilerleme ve yenileme adna en byk ve bir bakmdan fay

dzeltilmesi imknsz bir hata olmaz myd ?.. Biz her vastadan yalnz ve ancak, dalanrz. yada, gn iinde lev) den O da udur: Trk ulusunu uygar dn temelleri zerinde ve (Byk her Sy

layk olduu mevkiye karmak ve Trkiye daha ziyade kuvvetlendirmek... ldrmek." bunun

Cumhuriyeti 'ni sarslmaz istibdat fikrini

Tanzimat'taki slahat hareketleri niye baarl ola mad. nk teokratik temel ve dzen zerine Bat medeniyeti kurulmak istendi. Bu iki kart kutup bir biriyle birleemezdi, kaynaamazd. Tanzimat kurum larnda ve her alandaki ikilik buradan geliyordu. Ve Atatrk aklamalaryla, metot olarak, din eiti-

100

minin de nasl olmas gerektii hususunda yol gsterir: "Bir dinin tabii olmas iin akla, fenne, ilme ve manta uygun olmas gerekir." O byk insan Trk milletinin gerekleri grmesini isteyerek yle der: "Gerici fikirleri gdenler belirli bir snfa

dayanacaklarn sanyorlar. Bu katiyyen bir vehim dir, zandr. lerleme yolumuzun stne dikilmek is teyenleri ezip geeceiz. Biz bu "Uygar ahengin olmayan Yenilik vadisinde dura kalabilir uygar miyiz?" olanlarn (1925) derviler bulunan cak, deiliz. Dnya mthi bir cereyanla ilerliyor. dnda insanlar, (2.12.1923). ayaklar altnda kalmaya mahkmdurlar." "Uygarlk tarikat memleketi olamaz. gar bir topluluk iin Trkiye: eyhler, lekedir. Ortada

llerden, yardm ummak uy

tarikatlarn gayesi kendilerine bal olan kimseleri dnyevi ve manevi hayatta mutlu klmaktan baka ne olabilir? Bugn ilmin, fennin btn mul ile' uygarln gz kamatrc karsnda filan ve falan eyhin iradiyle maddi ve manevi mutluluu arayacak kadar ilkel insanlarn luluunda var olabileceini Trkiye uygar top asla kabul et-

101

miyorum... Trkiye Cumhuriyeti,

> , : :\ eyhler,

i:

derviler, En doru, Uygarln

mridler meczuplar memleketi olamaz. en gerek tarikat, uygarlk tarikatdr:

emrettii ve istediini yapmak insan olmak iin el verir' (1 Eyll 1925), "Tekkelerin gayesi halk meczup ve aptal yap maktr. Oysa ki halk meczup ve aptal olmaya karar vermemitir. lunuyoruz. gulayacaz." Biz dnya uygarlk ailesi iinde bu Uygarln btn gerektirdiklerini 1925). uy (31 Austos

Sonu olarak diyebiliriz ki; Atatrk, Trkiye Cum huriyetini ada temeller zerine kurarken, Trk top lumunu mmet a anlay ve tutumlarndan zgr dnce ve inanca sahip bir Trk ulusu olmann bilin cine kavuturmak istemitir. Bunun tek yolu da laiklii uygulamak ve uygulatmaktr. Bylece, Atatrk'n laik lie verdii nem, bu ilkenin tm inklap dncenin temeli durumunda oluundandr. " B t n yurttalarn kanun karsnda eit tutul m a s " d e m e k olan halklk, ancak laiklikle m m kndr. nk, iinde eitli dinlere bal uyruklar toplayan bir devlet, din ve dnya ilerini t a m a m y l a birbirinden ayrmayacak olursa, her din m e n s u b u iin ayr ayr yasalar u y g u l a m a k zorunda kalacaktr ki, bu

102

d u r u m , b t n bireylere eit m u a m e l e yapmay imknsiz klaca gibi, devletin siyasal b t n l n de tehlikeye drecektir. Atatrk'n duygu, dnce ve tm hareketlerinde tam bamszlk ve adalkla nitelenmi bir L K E B T N L amalandna gre, laik devrim il kesinin nemi kendiliinden ortaya kar. Bunun iin, laikliin titizlikle korunmas Atatrk tutumda ba grev saylmaldr.

103

KAYNAKA

AKN, Sina; 31 Mart Olay, A Siyasal Bilgiler Fakl tesi Yaynlar, 1970. ALTAY, Fahrettin; "Dindar Atatrk", Atatrk, Din ve Laiklik, Belgelerle Trk Tarih Dergisi, zel Yayn, 1968. A R M A N E R , Neda; Laiklik; Srekli Gncel " C u m huriyet", 9.3.1979. Atatrk Diyor ki. Milli Eitim Bakanl Yayn, 1980. Atatrk'n Milli Eitimimizle lgili Dnce ve Buyruk lar, TDK Yaynlar, 1970. ATATRK, M.K.; Nutuk, Maarif Vekleti Yayn, 1962. Atatrk'n Sylev ve Demeleri, Trk inklap Tarihi Enstits Yaynlar, 1961. BAGlL, Ali Fuat; " D i n Hrriyeti" Atatrk, Din ve Laiklik, Belgelerle Trk Tarih Dergisi zel Yayn, 1968. BATUHAN, Hseyin; Laiklik ve Dini Taassup (Laiklik), Trk Devrim Ocaklar, stanbul, 1954. BELEN, Fahri; "Atatrk Devrimi ve D i n " , Atatrk, Din

105

Ve Laiklik; Belgelerle TrkTarih Dergisi zel

1

ww^ Yayn, 1968/ ;

-"

>'<

BAROK, Sadi-KOC ATRK, Utkan; Atatrk'n Sylev ve Demeleri, Trk inklap Tarihi Enstits ' Yaynlar, 1972. Yaynevi, istanbul, 1960. AATAY, Neet; Laiklik Nedir? eriat Nedir? Trk Tarih Kurumu Yaym, 1978. AATAY, Neet; Trkiye'de Din Smrs ve Laik lik, Belleten, Cilt 42, Say 163, TTK Basmevi, 1977. ' DAVER, Blent; Trkiye Cumhuriyeti'nde Laiklik, An kara niversitesi Siyasa Bilgiler Fakltesi Yayn, 1955. DEMlRER, Ercment; Din, Toplum ve Kemal Atatrk, Ankara, 1969. NAN, Afet: Atatrk Hakknda Hatralar ve Belgeler, Trkiye Bankas Kltr Yay, 1968. NAN, Afet; M. Kemal Atatrk'ten Yazdklarm, M.E.Basmevi, 1971. KARAL, E. Ziya; "Devrim ve Laiklik", Atatrk, Din ve Laiklik, Belgelerle Trk Tarih Dergisi zel Yayn, 1968. KARASAR, Niyazi; Laiklik ve Bilimsel Temelleri, BAROK, Sadi; Atatrk - Genlik ve Hrriyet, Anl

106

Atatrk Devrimleri ve Eitim Sempozyumu, Ankara niversitesi Eitim Fakltesi Yayn. KARTEKN, Enver; Devrim Tarihi ve Trkiye Cum huriyeti Rejimi, stanbul, 1973:; KYMEN, Niyazi; Dinsel Bunalmdan Gerek Hak Y.. oluna. , ,KUNTER, Nurullah; Hukuk ile Din (Laiklik), Trk Dev rim Ocaklar Yayn, stanbul, 1954. NAB, Yaar; Tek Yol Atatrk Yolu "Varlk Yaynlar", NAC, Fethi: Atatrk'n Temel Grleri, Gerek yaynevi, 100 Soruda Kitap Dizisi, 1968. . ne Yapt? stanbul, 1971. Yayn, Ankara, 1981. Sayg, T D K Yay,, 1969. (Laiklik), stanbul, 1954. SENCER, Muzaffer; Dinin Trk Toplumuna Etkileri, s tanbul, 1968. SERTOLU, Mithat; "Atatrk ve slamiyet", Atatrk, Din ve Laiklik, Belgelerle Trk Tarihi Dergisi, zel Yayn, 1968. :" OLCAYTU, Turhan; Dinimiz Neyi Emrediyor, Atatrk OZANKAYA, zer; Atatrk ve Laiklik, Bankas ZERDM, Sami; Dnden Bugne Atatrk, Atatrk'e
r

PORAY, Nazm; Laiklik Hakknda Misali Bir nceleme

107

SHERRILL, Charles H.; Bir Eliden Gazi Mustafa Ke mal, Tercman Yaynlan, 1001 Temel Eser. SNANOLU, Suat; Laik Kelimesinin Etymonu ve An lamlar (Laiklik), Trk Devrim Ocaklar, stan bul, 1954. Sylev ve Demeler, Trk inklap Tarihi Enstits, I. cilt, 1945, II. cilt, 1952, II. cilt, 1954. T T E N G L , Cavit Orhan; Atatrk' Anlamak ve Tamamlamak, "Varlk Yaynlar", 1981. L K E N , Hilmi Ziya; laiklik, A ilahiyat Fakltesi Yayn, Ankara, 1975. YAVUZ, Fehmi; Din Eitimi ve Toplumumuz, 1969.

108

Cumhuriyet 'in Kltr Hizmeti

A t a t r k ' n Yazd Yurttalk Bilgileri Blent Tanr Kurtulu (Trkiye 1918-1923) Kurulu (Trkiye 1920 Sonralar) Prof. Dr. Sina Aksin A n a izgileriyle Trkiye'nin Yakn Tarihi I A n a izgileriyle Trkiye'nin Yakn Tarihi II Prof. Dr. M a c i t G k b e r k Aydnlanma Felsefesi, Devrimler ve Atatrk Yunus Nadi Trkiye'yi Sokakta Bulmadk Falih Rfk Atay Ba Veren nklap (Ali Suavi) Baki z Kurtulu Sava'nda Alevi-Bektailer Prof. Dr. Tark Zafer Tunaya Devrim Hareketleri inde Atatrklk Sabahattin Selek Milli M c a d e l e (Byk Taarruz'dan i z m i r ' e ) smail Arar A t a t r k ' n zmit Basn Toplants

Prof. Dr. Niyazi Berkes 200 Yldr N e d e n Bocalyoruz Ceyhun Atuf K a n s u Devrimcinin Takvimi Paul Dumont-Franois G e o r g e o n Bir mparatorluun l m (1908-1923) Ali Fuat Cebesoy Snf Arkadam Atatrk Abdi peki nn A t a t r k ' Anlatyor Paul D u m o n t Atatrk'n Yazd Tarih: Sylev Kl Ali istikll M a h k e m e s i Hatralar Prof. Dr. Niyazi Berkes Batclk, Ulusuluk ve Toplumsal Devrimler 1 Batclk, Ulusuluk ve Toplumsal Devrimler II S. . Aralov Bir Sovyet Diplomatnn Trkiye Hatralar I Bir Sovyet Diplomatnn Trkiye Hatralar II Sabahattin Selek" smet n n ' n n Hatralar Nurer Uurlu Atatrk'n Yazd Geometri Klavuzu 110 I . . Snf Arkadam Atatrk II I 200 Yldr N e d e n Bocalyoruz II

George Duhamel Yeni Trkiye Bir Bat Devleti Blent Tanr Trkiye'de Yerel Kongre ktidarlar Prof. Dr. Suna Kili Atatrk Devrimi-Bir adalama Modeli Falih Rfk Atay Atatrk'n Bana Anlattklar Reit lker Atatrk'n Bursa Nutku Prof. Dr. Tark Zafer Tunaya slamclk Cereyan -1 slamclk Cereyan - II slamclk Cereyan - III M. akir lktar Atatrk ve Harf Devrimi Kl Ali A t a t r k ' n Hususiyetleri Mustafa K e m a l Anafartalar Hatralar Ecvet Gresin 31 Mart syan D o a n Avcolu 31 M a r t ' t a Yabanc Parma M e t i n Toker eyh Sait ve syan

S l e y m a n Edip Balkr Eski Bir retmenin Anlan Yunus Nadi Birinci B y k Millet Meclisi K e m a l Slker Dnyada ve Trkiye'de i Snfnn Douu

112