barzan Xwe Nade Dest Kes

Brewer

barzan Xwe Nade Dest kes (Brewer) Nivsna : Ebulhesen Tefriyan Wergran nivsna Peky perawza : ewket x Yezdn Veguhastin ji tpn Ereb diyalkta kurmanciya jr : Ebdulkerm Find Derhnana huner kumpiyoter : Hekar Find apa k 2001 1000 dane ji v kitb hatne apkirin apxana Hawar - Duhok

Ebulhesen Tefryan

Barzan
Xwe Nade Dest kes
Brewer

Wergran nivsna Peky perawza : ewket x Yezdn

Veguhastin ji tpn Ereb diyalkta kurmanciya jr: Ebdulkerm Find

KURDISTAN - DUHOK 2001

BARZANI
NEVER SURREDERS TO ANYONE
((

Memoirs ))

By : Captain ABULHASSAN TAFRISHYAN Translated by : SHEWKAT SHIKH YEZDIN Transliterate by : ABDULKAREEM FINDI

Bi hilkefta serkird her sax znd KAK IDRS BARZAN Pke...

5

Serok Hja Mesd Barzan

7

Pgotina apa Kurd

10

 hza ekdarn Barzaniya digel endn xebatker ronakbrn Kurdistana raq bo Kurdistana azad li ran li sala 1945, bo pitevaniya damezrandin mukimkirina Komara Dmokratiya Kurdistan , ke ji boyern siyas yn giring serincrak di droka bizava rizgarxwaza Kurd di v erx da . Ew boyer boyern bi dura hatn wek berevaniya Barzaniya ji Komara Kurdistan , berevankirin ji gyan xwe zivrna wan xzann wan di nav il iya cihn as befrn yn ser sinra ew qorbaniyn ern di gel hzn supay ran kirn li ax vegeriyan . Her wisa behs sinr birn koa drok ya Barzan hevaln w bo ketiya Sovyet mana wan bo dem diwazde salan li w welat , ku heta evro bye cih ser zivrn tjandin vekolnn nivsern biyan pitir ji yn xwey. Pitevaniya Barzan hzn hevbendn w li mukimkirin xweragirtina komar binwaek bawery li cem serokn komar Hzba Dmokrata Kurdistan tevaya millet Kurd peydakir beref asoyek rontir birin bo paeroj , heta hindek vekoler wan ern Barzaniya pit helweana komar kirn ew qehreman mrakn be11

Derbazbna Barzaniy nemir

ramber dojmin xweyakirn , gelek vekoler bo hind diin ku eger serokn komar wisa z xwe ne daba destn ranya dur neb komar j wisa ya kurt temen j nebt djmin ne arkirba hindek daxwazyn millet Kurd dan p kirba . Nabt ji bra me bit ku hebna hzn Barzaniya li dewrpitn Mihabad cih tirseka mezin b ji supay ran ra linav bajr Mihabad dihate gotin ku Barzan ha evro ya sube d hriken bajr azad ken Qaz hevaln w rizgarken. Ev ende bib egera hind ku supa plana xwe ya kutin talankirin li nav Mihabad bicih ne nit .bel berovajiya w soza lwa Hemayun - serok supayi - daye pewa Qaz Mehemed pismam w Seyf Qaz kirtin dane dadgeha supayi pit nzk s meh nva di zndan da mayn eva 30/Adara/1947 li nav bajr Mihabad bi sdar vakirin . cih pisyar ye er bo Barzanya hri ne kire ser Mihabad Qaz hevalt w ji sdar rizgar nekirin . serok Mes`ud Barzan dikitba xwe da ya navidr (Barzan bizava rizgariya Kurd - orea Barzan 1945-1958) da behs buyera gund (Sluy)diket di bjt zaniyariyn bi bawer gehitbun ku hindek ji axayn hoza mame ek y ji hukmeta ran wergirt soz ya day cihn giring yn binar yay Sprz heta di gehte em Gadir bigrin , ev j tirseka mezin xistib ser arenivs Barzaniya.lew hzeka Barzaniya roj 23/ubat/ 1947 une gund (Slw) her li w ax serokn mamea j ku di kombuneka girngdabun . her ende hza Bar12

zaniya bitin fermana ji ek kirin girtina axa heb bibene ino , bel dem gehitne gund ji egera tk negehitin er li nav bera wan qewm,diwzde kes ji Mamea hatine kutin du kes ji pmergn Barzan ehdbun . ev buyera ji nikek ve bo egera gijbun nemana baweriy li nav bera herdu cwinada .Wilyem gltin di kitba xwe da (komara kurd li sala 1946 ) da dibjit boyera (Slw ) tirseka mezin xiste ser hewla Barzaniya bo azad kirina mihabad rizgarkirina Qaz Mihemed hevaln w unke hoza Mame hev peymann xwe dizalin li ser w bajr . Pit revna serokn Azirbcan girtin li sdaredana serokn Komara Kurdistan hza Barzaniya bi tin mab ku cih tirsa rijm bn unku di b hem rbern Azirbcan Kurdistan xwe li dor w hz kom ken serhildanek din bi ken . Heta bj rijma ah ran ya dil tij kerb kn b beramber v hza (biyan) ji ber wan kiriyarn ber niho digel da kirn . Barzaniya di ert (Qarawe) (Mamea)li ser dem komara Kurdistan gurzt mezin daweandbne supay ran .bel supay j di zan berhingariya v hza hu azad er ker karek hind bi sanah nne zalbn li ser wan bi er xewne bi taybet j ku destn Barzaniya ji erd Kurdistana raq ran hatne berdan,w er man neman ken.lew berpirst hukumeta ran ketine dav raandin xapandin .Barzaniy nemir daxwazkire Tehran da ah serok wezrn serok erkan supyi berpirsn d bibnit areseryek bo 13

doza nvbera Barzniya hukmeta ran bibnin . Li wir end xalek xistine ber sing Barzn,da k ji wan hilbijrt giringtirn xal ji wan du bn: 1-Barzan ek pavn xwe bidene dest hukmeta ran . 2-Demildest(kser)axa ran bi cih pln . Hej gotin ye ax dan standin dikirin befiranbaro rbendana sala (1946-1947)b. Eger Barzaniya xala diw hilbijartba da near bin diviya wan iyayn sext klmtn befr girtn bibrin di ser hind j ra eger iyaban w rk j bibrin da her li dem ji sinor derbazdibn bo Kurdistana raq da balefirn Ingilz raq da bi gierm pwazy l ken , inku Barzan li raq di guneh barbn her wisa rijma Turk j maf da b xwe dem Barzan nzk sinort wan bibin ewj dest xwe l bi wenin vca bi v away ah ran di zan Mela Mistefay Barzan nevt v rk bi hilbijrit di il zivistan da hoza Barzan du car Peran ji nav biit taybet ji ber w xelk nesax xwas birs Barzan j ne di viya xala k bi helbijrn xwe bi dest ran ve berdet di (ferhenga) Barzan da ek danan xwe bi destvedan ne b . Wek Tefryan vedgrit ku Barzan her dem di nav heval pmergn xwe da di got dem te ek dana xwe bidest ve berda me`na tu raz di b bi biryara xelk , d sebaret arenivs xwe. W dem d mecburb biryarn w bicih bn her i bit. Her wisa di got k gotiye hing Mela Mistefa d xwe bi dest ve berdet Mela Mistefa xwe bi dest kes ve berna det ). Barzan di zan ku ranya bi taybet (Qewa Mulsetene) serok wezran di viya di serda biben bxine davn xwe , 14

her wisa j di zan eger xala k helbijrt. (Wate xwe bi dest ran ve berdet )b s d d girin nahlin vegert. rijma ran di v awayi da rabartyek ermizar b soz y di gel mvann xwe y heyi.Barzan hest bi tirs dikir lew di gote ah :(min ne ryek nne sebaret xala k bel biryara dawiy di dest x Ehmed da ye unku ew serok hoz ye) vegeriya nav pmerge hoza xwe by biryara xwe ya dirst bjte wan. Pit Barzaniy nemir vegeryayi pirs rawj digel biray xwe y mezin xwed j raz (x Ehmed) perpirsn din hatine ser hind ku u ji wan xalt rijma ran piniyar kirn pesind neken hewl biden heta bihar xwe li nav iyayn as bilind bi parzin pa hd hd beref bakor beref bo sinor Sovyeta biin . Merema Barzan ew b cihek hmin tena bo xzann hoza Barzan bibnit da ew pmergehn xwe li d armanca -wek w bixwe got -ser bixwe ya Kurdistan bikevt bel hria mezina ji nikek ve ya supay ran nehla ev pirograme bicih biht kser erek dijwar xwnelo dinav bera Barzaniya supay ran dest pkir . Barzan ne ar b beref dever iyayn as pave bn alek hrin berdewam yn supayi ji aliy din ve sir sermay rus birs Barzan epirze kirbn . Balefirn ran j b rehim dabne ber roj ne di b ehd sebaret w bombebaran biryareka giring ya ah ran heb di got (nehlin Barzan derbaz bibin `l wan bombebaranken da careka d supa ermizar nebt Barzan j derseka wisa wergirin ku careka d bra er supayi nek15

en)Barzany nemir j di got (xala lawaza me j di w er da ew b jin zaro di gel me dabn li berokn er di ketine ber gule bombn dujmin.dujmin j ew xala lawaza me dest nankirb b rehim nsaf huvane jin zaroyn me bombaran dikirin).di ser hindra j ji ber berevaniya qehremanane ya erkern Barzaniya,jin zaroyn wan ji sinor ran derbazbn ermizar ji supay ran ra ma. Bel eger ev kawdant nazik nebane dur neb her li despk supay ran hizra derxistina Barzaniya z ji erd ran biket .dur neb Barzan bi xwe j br li xebat berevaniy kirba di nav erd ran da. unku bo Barzan h cudahyek di nav bera pareyeka Kurdistan pareyeka din da neb . Tefryan di br annn xwe da di bjt (Barzan gote min , hvya min ewe rojek bim alay Kurdistan li ser xaleka Kurdistan bilind bikem i ew xala Kurdistana raq , ran ,Turkiya bt feriq li cem minnne ) . Ji ber duriya sinor suvyet tengavkirina berdewam ya supay ran werz sir sermay , Barzaniya dest ji hizra una suvyet berda . Li nzk sinr raq xwed j raz x Ehmed kete giftgy digel perpirst hukmeta raq jib vegeriyana Barzaniya bo nav erd bab baprn wan. Pit rkeftin , ji em Gadir derbazbn gehitine axa raq . bel Barzan 550 pmergn dest bijarn xwe mane li devern sinr avery gehitina xzann Barzaniya dikir bo Diyana . Barzaniy nemir xwe bi dest hukmeta raq ve berneda 16

, da her ek di dest da bimnit aver bt delveyek bo hilkevt armancn millet Kurd bi cih bnit ) li hvy b xwe li nav iya as ket , bel hevkariya berdewam ya Turk ran raq bo serkotkirina Barzaniya delva man bo Barzaniya hzt w yt er ker nehla lew near b rka suvyet bigrt beref bakor ve bit dem bst roja (350) s sed pnc klometra ji beten dol avraziya bibrt heta xwe gehandiye em (Aras) derbaz erd sovyet bibt. una wan ya pir mran qehreman av ne tirs , laperek pir b ji anaziya drok ya bizava millet Kurdistan ji b bicih nana armancn xwe . miextbna Barzan pitir ji (500) erkern bijare bo Sovyet w di gehnit ku li hvya vegeriyaneka nzk b bo Kurdistan her dem delve bo hilkevt d dest bi orea xwe keteve . Peyvn Barzniy menir bo xwedan van breweriya v rastiy xweya diken , dem nivser di bjt (Barzan bitn Sovyet bi cihek tena hmin berwext di dana heta delve bo hilkevt da vegerte raq ji b damezrandina hikumeta Kurdistan ) her wisa di viya xwe bi dest kes ve bernedet da her dem ek di dest da bt . her wisa Barzan li hvya misgerkirina harkarya Sovyet b ji bizava millet Kurda ra . Bel mixabin mana Barzan hevaln w demek dirj ka zor nexwe bin dest dtin ku w dem Sovyet pita xwe dab bizava azadxwaza Kurd . roka xebat berxwedana Barzaniya li Sovyet ew nexwe azarn dtn ji ber siyaseta ofn ya Staln ropelek zor giringe b heta niho titek wisa j ne hatiye nivsn . 17

Pit orea 14 y / Temoza / 1958 Barzan hevaln xwe li sala 1959 vegeryane raq , ew pwaziya her ji Besra heta Hevlr bo wan hatye kirin , nana hind b ku ne millet Kurd bi tin belku hem kme neteweyn din j anaziy bi hatina wan mirovn zrek eleng diken. Xwner rzdar : Ewa div pertk da bi beravn higu di kevt ya pk hatiye ji brannn efserek Faris (Ebulhesen Tefriyan ) ku k b ji efsern pikdar di serhildana Xorasan da li sala 1945 . Ew efsert ser bi hzba Tude ya ran ve li dij rijma ah serhildan kir ji km ser bora wan ji layek ve ji lay din ve b pitevanya hzba Tude Sovyeta bne egera sernekeftina serhildana wan . pit damezrandina komara mill ya Azirbaycan , Neqb Ebul Hesen hevaln xwe ne nav rzn supay Azirbaycan. Pit herdu komarn Azirbaycan Kurdistan biryar day berevaniy ji xwe neken dij supay ran bo egera hind ku end efser ji wan bi gehne hzt Barzaniya , Ebul Hesen Tefriyan di bjt em deh kes byin li naverasta meha kanna k sala 1945 bi rex Barzaniya ketn di gel da jiyayn me pikdar di ert dij supay ran vegeriyana beref sinor raq da kir . Pit gehitne sinor , efsera giftgo di gel perpirsn raq kirin xwe da dest wan bi hvya ku wek penabern siyas serederiy di gel biken bin ji raq derkevine cihn wan bivn bel hukmeta raq b bext di gel kir bi rengek ne camrane da ne dest rijma ran . Ebul Hesen brannn xwe li dem me behis j kir ni18

vs bn di kitbek da bi nav (Serhildana Efsern Xorasan) belavkirb pk kea xwe (Ferde) kirbn. Me navnann kitb kire ( Barzan xwe bi dest kes ve bernadet) ku ke ji peyvn Barzaniy nemir nivser rzdar Tefriyan bi xwe ya tomarkir. Ji b serinc rakana xwendewar Kurd me ev navnane bi batir zan.

ewket x Yezdn 14 y / Tirna diw / 1996 Prmam

19

20

Ji apa kemn Ya Faris ra peyvek

21

22

Xwner rzdar
Ev kitpe behs buyern pknana pikek ji droka heverex ya welat me diket , ez libeka biuk bm ji kerist pknana w . Li Gilavja sala 1320 (1) (*) , li navenda er diw y chan ez bme efser . demildest hatime xsr kirin bi dest hzn Sovyet end meha mame li zndana (Eiq Abad) . Min pikdar di serhildana efsern Xorasan da kir . bme efser supay mill y Azirbayican . Min pikdar di gel Barzaniya da kir di ern dij supy ran . Li dawiya Axlva 1356 bme penaber li raq li Axlva 1329 careka din vegeriyame ran ez li zndann cda cda gram . Pit Kudeta 28 Xerman ez dur xistime gizrta Xark . azde sal end meha
(1) Xwner rzdar Kurd din li du v xiteya xwar droka zayn bi roj meh sal bo xwe diyar biken . 1-Axlve:( 21 Adar - 20 Nsan) 7- Rezber :( 23 Eylol - 22Ttirna 1) 2-Gulan:( 21 Nsan - 21 Eyar) 8-Kela rzan:(23 Tirna 1 -21 Tirna 2) 3-Cozerdan :( 22 Eyar - 21 Huzeyran) 9-Sermawez :( 22 Tirna 2 - 21 Kanuna 2) 4-Pober: (22 Huzeyran - 22 Temoz) 10 -Befiranbar :( 22 Kanuna 1 -20Kanuna 2) 5- Xermanan :( 23 Temoz - 22 Ab) 11-Rbendan :( 21 Kanuna 2 -19 ubat) 6- Gelawj:( 23 Ab - 22 Eylol) 12- Re meh :( 20 ubat - 20 Adar)

Sala 1320 ems ku buyert v kitb tda dest p diken , beramber sala 1940 zayinye . (( Wergr ))

23

li wir mam . Pa li Axlva 1342 hatime azad kirin . Di kenalek bertengda d behs wan buyer dtn bihstina ewn biser min hatn min guh l by kem . Ez masyeka biuk bm vi bert w kenal diketim nihu j ez y `ecb girtme kan ewa ez sax znd mayime . Nem zanyaryn berfireh tr sebaret w ax binvsim b vegerme erf jder serekaniya . Bel bi harkariya hizr brt xwe min i dtye , yan bihstye yan rol tde hebye ji kea xwe vedigrim . Pit bst pn saln xerby . Min kea xwe li sala 1350 y li Berlna rojhilat dt . Hvdarim ev serhatye , kujyek ji droka welat me ron ket harkarya hizr brn wan tulaza biket ewn bi zrek xebat diken ji b paerojeka ron ji welt ra . Ev buyere hem di pirin ji mran zrek qorban dan, bel encamn xemgn w end sbat diken ku werara komel gihurnt w di girdayne bi komeka yasayn rk pk rkxist ve bi bizavn komel ve, qorbanyn kes yan giropek b hebna peywendyt mukim idyay bi daxwazyn millet ve d encamn ne bi dil hebin . Lew divt her layek ev end ji brneket .

Ebul Hesen Tefryan Gilavj 1355

24

Pika k

Serhildana Efsern Xorasan

25

26

- Bab xwetiv rok bje ! - y serava , bae , heb neb , - ne ! min ew rok nevn , roka xwe bje. - ha te serhatiya jiyana min divt , bae guh bid.

Li 29/ Xermana /1320 ez bme efser , naverasta er

chan y diw b , ew ax b y welat me ketiye jr dest biyaniya < 2 > . k ser cilkn efsera kirine ber min ez hinartime devern er pkdadan l hey da pikdary di er da bikem . Rka (Mehed) kete ber min . wek xweya by beroka er li w dem li devera (Bacgran Serxes) b . Supay me u berhingar digel supay Sovyet ne dikir li nva rk vegerya ve . k ji wan betalyona kert top xan b . Ez efser top xan bm lew ya li bra min roja ard yan pazdeyi meha Gelavj b , dem ew kert gehitne kempa xwe . W dem jiy min bst yek sal b . Batre ez bjim ez (Napor) me , ink deyk babn min xizmn min li Napor bn . Lew ez li ser rya xwe ume Napor deyka min ji evek zdetir neiya min bibnt ez vegeriyam min di got ez mirovek bi mifa me bo welat xwe yan bi kmas min wisa hizrdikr . Deyka min di tirsiya titek bi ser min bt di viya end rojeka li cem bi mnim bel ez bi eiq derketim da xwe bi gehnme kert
< 2 > Ev pike zor ya dirj b , xwendevan Kurd mifa j wernedikirt lew me kurt kir . (( Wergr ))

27

xwe li (Mehed). Li wir kes bi kes neb. Spd wek titek sirot der bazar dukana vekirbn . Bel her k gotba eve Ros hatin da der dukana girin . Pa pit nv seet da bjin ew gotin direw b da careka din dukana veken . Kes ne b sergrya w komela belingaz biketin bitin hukmet hewl dida nanpj di vekir bin , da nan bi dest xelk bikevt . Dem ez uyme kemp kes l ne b , me erkana dsa ya vala b . Bitin du efsern vegeriyay yn wek min efserek inzbata lbn . Efser inzbata bizaveka zor kir ku harkariya me serbazn belavbyin li bajr komket bi her rengek bt vegernte ve ji b parastina kemp , her di wan roja da gehite guhn me ku serok betalyun ( Eqd Lutfullah Efar Oxl ) ber betalyon y gehit pit (48) seeta xeber hat ku supay Sovyet gehite (Mehed). Serok betaliyun kete giftoguy digelda gotin em ne hatne er digel hing bikeyin me i digel hing nne , em dostn ranyine me u digel supay w nne merema me ewe em ran ji cermana paqij bikeyin . Serkird top xan bitn mab. ewj dem supay sor (Sovyet) hat kert xwe bidest ve berda . bi ev ferman day ku bi te erkana got :(Serava) em hem komkirn ji mera peyv got : (Eve dostn mene er dgel me na ken dest li supay me na den d li cih xwe mnin . nubedar li kemp belavkirin em digel xwe birne (erkana) dem em gehtne ber der erkana serbazn (Otumatk) di dest da dewir li meda beref jora erkana birn . pa got hingu ev mvann me ne d di dixzmeta we 28

da bn . il het seeta em li wir hlayin . pa em birne tla (Baxtir) ku w dem mezntrn tla (Mehed) b. Nbedar li her ar rexn tl danabn , pa gaz sercem efsern supay kirin da xwe p bidene niyasn , li dezgehn ragehandina Suvyet da di gotin em dostn ji b harkariya hingu hatne dest li supay hingu nadn di vt em j harkariya wan bikeyin . Lew end efsern me xwe da dest wan . Otl (Baxter) pir bib Otleka din bi nav Otla (mill) heb . Ewj her wisa ya pir b (196) sed nut e efsern supay Xorasan li wir di girtibn . Nzk bst roja em li otla mayin pa em ji otl siwar otumblek kirin berev (Taqaw) birn . Dem em gehandne (Taqaw) em di b wire dil kest buiyn alek ji zndana Taqaw bu me vebir em kirne tve . em nzk (170) sed heft kesa buyin . Girtina me nzk (3) meh nva veka . Li (24) Gelavj em careka d birine (Taqawe) pa li 15 yan li 16 meha Befranbar em vegerandne ran . Em dayine dest parzgar Mehed . Li wir daxaz ji me kir cilkn sifla bikeyne ber xwe. unku hta cilkn leker di ber medabn . bi ne Tehran da xwe bi deyne niyasn , em deh pazde roja li cem kes kart xwe mayin pa beref Tehran bir ketn . Her dem Tehran di hate bra min ez di giryam ez b hv di bm , dem dmen desgira min di hate p avn min heku li ser rex cad ya rawestiya dem em siwar otumbl buyn avn min v ketn digrya rondik wek taviyn barann Bihar ji avn w yn ciwan dibarn w roj ji dilxwiya w min 29

bizav kir dest xwe jra bilind kir . Ew dmen u cara ji p avn min ne di u . Pit yazde roja min dest xzana xwe girt hatime Tehran . Nzk s meha li Tehran perinde bm , w dem hatme Tehran . Ez efser welatek bm ji lay s supayn biyan ve hatib dagrkirin . W dem dinav cada da me efsern ros Ingilz Emrk di dtin me xwe biuk sivik di dt . Da agadar deng basn welat xwe bim min rojnama (Itlaat) her wisa rojnama (qdam) di xwend . Hinde cara babetn n di nav rojnama da serinca min radikan bi taybet giftgya dinav perleman da dern min hiyar dikir . Biryar b w dem lwayek li (Torbet Cam) pk bnin bel pit rezemendiya Sovyeta wergirin , bel hta ew biryar bitin li ser kaxez bn kar jra ne hatib kirin serkirde efsern w lway damezrandin biryar da her dem lwa pkhat biin xwe bi Sovyeta bidene niyasn pit end meha lwa (Torbet Cam) pk hat li meha Cozerdan (Cehzer) yan Pobera 1321 min dest bi kar kir . Serok erkan w lway eqdek b bi nav (Yekrengiyan ) bingeh w li Mehad b . dem ez hatme Mehad min xwe bi eqd da niyasn ji ber ku hta lwa (Torbet Cam ) dest bi kar ne bib min daxwaz j kir her li erkana karbikem pit pknana lwa (Torbet cam ) min het neh meha li w lway kar kir , pa careka din hatime veguhastin bo frqa (28) li rojhilat li Mehed kertek top xan di gelda b li dawya sala 1321 ser sala 1322 ez hatime damezrandin wek fermand w kert . Li dawya sala 1322 bink koltor y ran sov30

yet (wiks) li Mehed hate vekirin . serkird frq rojek li yana efseran . Li diw heza xwe mizgn da me ku her kes hezbiket fr ziman ros bibt bila bite w binkey ez zor y keyif xwe bm . Li sala 1323 (Rezim Ara) erkan biryar da hindek guhurna biket da hindek li Tehran bin hindekn din li ar sininura bimnin ev kare bi pit kan bi cihan . k ji wan efsern veguhastin bo Mehed (Rad El Ekber Eskendan ) b ku li kolja efsera serkird tpa me b ya top xan pit rojek ji gehitina w li meha Rezber min ji nikek ve li cad dt sax slamet y derket y li otla (Baxter) hatiye xwar . Ji ber ku ez li bajr bm min xaniyek mezin heb . Min pinyar kir ku berwext bte mala min heta xaniyek ji xwe ra peyda biket . Kfa w hat bi piniyara min her w ev min bire mala xwe. pit v xwarn me dest bi suhbet kir sebaret hem babeta em peyvn . Min hest kir ku peyvn w di cuda ne ji peyvn efsern din . Hd hd min hest kir ku hindek babetn n yn di bjt ku heta w roj biber guh min ne ketibn min diviya z divan babeta bi gehim endn eva li d k Maltiryalyef Dyalktk Maltiryalizma drok bingehn komelnasiy , zor bi kurt bo min behis dikirin . Pa min bi rengek berfirehtir hindek babet sebaret bingehn komelnasy xwandin . evek sebaret Suvyeta pisyar ji min kir . Min got : Hv darim ev eve min guh li kandina wan bibt spd mirov pirjne ser cada ji welatt xwe derbxin . 31

Got : Ev bonn te peywend ya bi rabirdy ve hey ji ber ku supay Tiraz (Qeyser) karn xirab kirbn li ran hta y li bra xelk mayin , bel supay Sor her di binyat da y cda ye ji supay (Qeyser) . Di bjim v suhbet heta nva ev veka b zariya min ji supay Sor km tir l hat zor hatime gihurn keyfa min bi supay Sor Sovyeta hat min hej kirin . pit end eveka gote min : ( Ez endam Hzba Tude me ) pa gote min : ( Te divt bibye endam v hzb ) b s du min pesindkir got : (Ptiv ne b pisyar ji min bi key te di ya bikey , b guman tu li k re b ez j d li wir bim ) . Sebaret mercn hzbayetiy axivt pa w ( Perwn Gunabad ) ez bijarekirim (Palawtim) entka hzba Tude min mzakir . ber hng min (Perwn Gunabad) di niyas . Mamostaya Edebiyata b li navinciya (ah Riza) li ( Mehed ) w dem rojnama (Rast) organa komta hermayetiya Hizba Tude b li Xorasan . Eskendan got : Ew endam komta navna Tude ye) min bihst ku hindek efsera li kolja efser rkxiraweka damezrand nav w bi dirost li bra min ne maye , di bt nav w ( Rkxirawa Syonalstn ran ) bt di got (Aryana) serok w rkxiraw ye ku w dem di gotin (Minueher) her wisa di gotn (Aryana)faste layengra Cermenaye . Bel bi hizra min (Aryana) faist ne b . Reftar peyvn w bi rengek bn ku lawn nasyonal wilat parz li dor xwe komkirbn di gotin (Roz b dani , Murtezew Qaz Esedullah) efsern kolja efser hevbendn w ne . Pa her hem bne endamn hzba Tude. 32

Eskendan bi xwe j li sala 1322 bi rya (Eqd Azer) < 3 > bib endam hzb . (Eqd Azer) mirovek jhat b li Firensa xwandib , efser top girav b li kolja efsery. em di yin bjn bra markis di rya (Azer) ra gehitine nav supay. Azer pa Zorb , Qaz Esedullah , Murtezew , Resed tmad , Hatem efsern w ser dem yn ji kolja efsery derketn li dor xwe komkirbn . Eskendan li meha Pobera sala 1353 hate veguhastin bo Mehad , heta Xermana sala 1324 ku serhildana efsern Xorasan rkxist bst yek efser nane nav hzba Tude. W dem hijmara wan gehitib (14) kesan . Eskendan pinyar kir hilbijartinek bi keyn da rkxistina me ya dmokrat bt hizib j pitevany l biket . Rojek hate dest nankirin bo hilbijartin . Sikirtr komta hermayet ya hzb li Mehed (Baqir El) di kombona me da amadeb . Bi amadebna w Eskendan hate dest bijrkirin wek berpirs rkxiraw s kesn din hatine hilbijartin bo desteka kargry . W serdem efsern bijare yn supay bi tibln desta di hatine hijmartin : ( Zorb , Qaz Esedullah , Mortezew , Resed tmad agah yn din hem endamn hzba Tude bn . Her ew bn li meha Xermana 1324 li Tehran biryara serhildan day . W dem bra serhildan di mejiy
< 3 > Pit buyert Azirbaycan ( `Eqd Azer ) b Suvyet heta sala 1355 li wir ma pa hate ran pit sal nva li meha Gelavja 1357 li temen heft s saly da ber dilovanya xwed .

33

Eskendan da gehitib li jr kartkirina kesayetiya (Ttnuyi) da bo digot : - Rber ew kese ew wek Ttnuyi . bi te iya hevala li dor xwe komket bi zebr ek serkevt ne wek ewn li cada (Frdews) < 4 > li pit mza ronitn . Eskendan rkxer hizrevanek pa b , eger maba di ya li paeroj biba mirovek zrek bi bizav diwan rojn Eskendan serhildan rk xist di hizra peyadakirina para amrn er partzan dikir (3) ji endamn erkana hevaln me bn . Eskendan heval me (Molazim k Necd) kire avdr darayi . P wext pilan dana bo ku dem pare wergirtin li dem diyarkir di filane kolanda bi t mirovek siwar payisiklek d bi dv ra t mistek d li ser avn (Necd) det para revnt bo rkxistina me bet . Bi v reng b u axiftin bte ser rkxistina me (s hizar Tumen) mo efsera peydakirin . Li despka er taiyrn tirombla zor giran bi bn , li bink bar hilgirya Tehran hindek tayere bo frqa Mehed hinartbn , ew tayr ber bi gehne Mehed li rk firutin pare ketine dest me . Eskendan bi xwe srok barhilgirya Mehed b di vya ew tayra wergirt pisuln wergirtin ji lay frq ve pisuln wergirtin ji lay kogay j ve hatibne dirosrtkirin. Eskendan em ret kirbyn ku bi i rk bt em para peydakeyn unku her d rojek t mifay j wergirn got : Berdewam m mehek wek yarmet wergirin. Li w dem Eskendan serhildan rk di xist , li Tehran j hindek efsera di vya bi serokatya (Eqd Azer) se< 4 > W dem baregay hzba Tude li cada Frdewsb li Tehran . (( Nivser ))

34

rhildaneka ekdar partzan li kojyek ran dirstken . ji b armanc ewan j pilanek heb bel ne gehitib qunaxa dumahy . ji b bawer p nana hizb ewan di got hindek ji wan yn akira byn ptivye ber bne girtin , bne veguhastin bo cihek emn hmin hizb j biryar da ewan binrne devern bakor da xwe verin kar hizb bi ken . Bi v reng li meha Xermana 1324 li geraceka cada (Nasir Xisro) otobsek bi kir girt bi ev hem li mala Azer bi cilkn xwe ve l siwar bn otobs bo karek taybet xwe di te gerac. Efser di bnin xudan gerac kete Telefon kirin pa digel fr axift , ewan hizir kir ku Telefon bo supay ya kir hem bi lez ji ototbs hatine xwar bi pya bazda heta hindeka giyan xwe j di otobs da bi cih hlan . Spd hindek her weku ne ba hat ne baran di ine kempa serbazya xwe yn din j tirsya bn bi diz ji Tehran derketin . Eskendan bawerya me hemya na bo ku ev serhildane ya ptivye ya li kare , bi tin du kes nebin di b bawer dij bn . k molazim k (Seraf Zade) b y din milazim diw (ehd Nuran)b ku ez nihu nizanim li kvene. Ber serhildan , Eskendan k ji endamn komta serhildan (Neqb Beram Dani)hinartib Tehran bo peywendkirin di gel hizb Azer. Azer serhildan pesindkirb (Behram Dani) pilana serhildan da b v da rizamendya komta navn ya hizba Tude bo wergirt . di bjin : (Kampexi , rec , Eskender , Erder Awansyan) hindeka serhildan pesindkir hindek dij bn . Bel rkxirawa efser (Roz by qareman) serhildan ya p pesind 35

b . Li roja dawy ku dani di vya vegerte Mehed gotib : (komta navn i di gelda bt yan dij bt em d her kar xwe keyin ). Kelpel amrn serhildan wek cilkn zivstan , zemzem , rext fek , xwarin ptivyn din li mala Eqd (Ebulqasim Ezm). - Li Azirbaycan li sdar dan - komkirbn. Ew eva biriyar b bi r bikevn . Erk her kesek ptir hatib dyar kirin. di vya min ji cek cem xwe - w dem ez serkird betalyuneka serbixweya frqa heta Xorasan bm - (20) bst tiveng , (10) deh e agir hijmareka ba ya gulla peydakem . Erk Eskendan amadekirina kamyuna b . Di vya w ek li du dor Lurya cbek barkeiyn . Her wisa amrn frq ji kar bxn da li pey me ne n . eva 25 Xerman 1324 bo beref Quan bir ketn efser (6) e serbaz . Li rk Me tla Telgraf Tlefona li zor ciha biand . giringtirn byer li ser rk ji ek kirina kempa (Mirawe Tepe) b . (Mirawe Tepe) bajrkeke li nzk sinur Suvyet . Eskendan em raspardekirbiyn ku eger cendirmeyek ya nbedarek hate p bo rawestandina kamyuna b pirs bidene ber gulla. Bel u kart wsa ne hatine rka me . bi tin li (Bicnord) li dy pilana em bi sanah ji bajr derketn eva patir gehitne (Mirawe Tepe) . Li dewr bern bajr me xwe parst spd pilana ji ek kirina kempa (Mirawe Tepe) bi sanah bi dest me ve hat . Serok erkan sy y frq (Rad Przade) di gel me da 36

b w di zan ku andek ji Tehran bo piknna kemp d t w ev xebere p wext dab kempa Mirawe Tepe . Li heman dem kempa Mirawe Tepe hatib agedarkirin ku ber and piknn ji Tehran bi geht d andek ji frq te cem wan . Li Mehed firmanek ji serkird kempa Mirawe Tepe ra amadekirb mor mza firq ldab dabv Eskendan di firman da rad Przade dest nankir b wek serok and piknna frq . Li nzk Mirawe Tepe Rad Przade , Neqb Nedm , Molazim k Qemseryan d mirovn din bi nav and piknna frq siwar cb bibn pn kesn din ji wan serbazn di gel me da bn bi serokatiya molazim k neef (Efser Inzbat) bibne nubedarn wan . Bi v reng and piknna frq ne dinav Mirawe Tepe da . Her li dem gehitin rad Przadey dest bi rexne gazinda kir ji serok kemp (molazim k Fexran) . Pit demak ji piknn ew serkird tp ladan kser firman day ku biine bink betalyun da xwe p bidene nyasn. ew li cb siwar kirin beref (Bicnurdyan) hinartin ku em li nva rk avery wan byn me girtin gotine serbaz karmendn siry ku and piknna Tehran y bi r ve tt nzk d geht . Rad Eskendan digel end kesann din rka Mirawe Tepe da ber xwe . Serbazn kemp li cem and gazindn xwe kirin ku dem xizmeta wan y tevav by ew zdetir yn li v kemp mayin . Serok and rad Eskendan xwe dil teng ture kir firman derxist ku serbaz b rawestan beref Bicnr bi kevne r. Bi tin k efser li kemp hla . ew j bi hcetek hinarte 37

cem me me j girt . Li d pilan em digel hem xsra beref Mirawe Tepe ketne r li cihek ptir hatib dyar kirin rawestyan me werkir. Hevaln me li Mirawe Tepe hem ek kemp li kamyuna kirb beref lay me hatin . Vca ji al ek ve me kmas ne bn du rean Birn yn sivik , (130) sed sh pare ek , (3000) s hizar Gulle , bijl ewn ji Mehed di gel xwe ann. Diyrkirina arenivs her s efsern xsr bo me giriftaryek b . Me ne di zan i l bikeyn hevalek me : Hisn fazil , pinyar kri ku her s ka bi deyne ber gulla bi kujn di got em giropek oregrn di vt reftarn me di oregrane bin . B goman kes ji me ev gotine pesind nekir . Eskendan di got : meric nne karn dijwar oregrane bi keyn belku divt jra ne karbikeyn . Li dawy me biryar da dr bxn berdeiyn da li cihn me areza nebin . 27 Xerman b dem em gehitne (Kubnet Kaws) li wir Suvyeta em rwestandn. Eskendan ber hng ferhengeka Faris - Ros peydakirb , bi harkarya w ferheng ya digel baxvt bawery p bnit ku rk bi dene me beref (Gurgan) bin da Eskendan li wr peywend y digel (Ehmed Qasim) berpirs komta hermayetya hizba Tude biket . Wisa p di ku (Mampexi) li Tehiran dtib (Dani) beref (Gurgan) hinartib daxaz ji (Ehmed Qasim) kir b da harkarya ptiv ji mera biket . Bi ev li daristanek du klometra dr Gurgan li nzk cad em rawestaiyn spd Eskendan 38

Gurgan . Dem vegeryay zor demar gr bib wisa diyar b ku Qasim gotibuy : (Hingu ev kare bi xwe y kir em di ser berek wisa da nnn ku bi karn serhildaneka ekdar hilbxn . Kar hingu d hcet dete dojmin ku hr bibene ser rkxistinn hizb . Em nikarn bi renga nikarn harkarya hingo bi keyn . Diyar b ku Eskendan peywend bi Suvyeta kir b wan j ret kir b xala li navbera (Konbet) (Mirawe Tepe) li wir aver bt . Li (Gurgan) e efsern din ku ji Tehran hatibn gehitibne me . Ew bermayn wan efsera bn ewn di vya bi tevay ji tehran bi revin , biserneketibn bi tin tirs li ser van ea heb bi diz hatibne bakor cem me k ji wan (Eqd Azer) b ewn din j : (Neqb Resen Itmad , Molazim k Ebdul Huseyn Agagh , Mihemed Por Hormizan , Pizkyan weten Por . Ev dawy Suvyet careka din vegerya ran jr desthilatdarya hukmet . Hijmara me bib (25) bst pnc efser (6) serbaz me biryar da w cih bo me xweyakir . Li (Gunbet) careka din Suvyeta em grokirn ji ber hind da pisyara berpirsn xwe bi keyn . pit me bihna xwe veday hindek ahn xwarn kirn bi ev em bi r ketn nke seqay dunyay batir b . Her wisa Eskendan biryar da li (Gunbet) peywendy bi (Behleke) berpis hizb li wir bi ket , da pkve bername biryarn paeroj danin. Li (Gunbet) hindek cendirma xwe amadekirb bo berhingarya me ev xebere wan efsern ahn xwarn bo me peydadikirin an b . Bel Eskendan y b minet b 39

bawer ne dikir ku cendirme nubedar bi wrin xwe rast bi me bne der . Cendirma ber hng peywend bi Tehran kir b Jeneral rokin ( Erfe ) serok erkana firman daby ku pya me bigirin . Bo ser her k ji me end hizar Tumen dana bn . Serok Cendirmn (Gunbet) molazim k (Husn) hem cendirme nubedarn w dever nabne (Gunbet) da rk li me bigirin ji aly d ve rad (Fraz) peywend bi Eskendan kir da v k bi at areserken rzdar (Behleke) berpirs hizb li (Gunbet) bo v eger hat dikir . li vir ne arim babetek din bi br bnim : Wek xweya hem kar biryar bi rka Eskendan bi cih di hatin. bel bi hatina e efsera ji Tehran ku (Eqd Azer) k ji wan b divya ew serkirdayet kirba ji ber ku ew berpirs rkxistina supay b . Bel ev ke bi arezay ji lay Eskendan ve hate areserkirin li dem em li (Gunbet) ji b bn vedan peydakirina aht xwarn avery Suvyeta byin da delva bi r ketin bo me xweya ken . Eskendan hem heval komkirin got : Bi hatina (Heval Azer) kar min temam b di vt em hem guhdarya w bi keyin , bel aktire bi hilbijartin bt . Bel Azer bersiva w da got : Ya aktir ewe heta dawya serhildan her Eskendan rber bt unku w ya kir efser batir di w digehin . bel her ewa bt pit demek k du nyas . hilbijartin hatine kirin Eskendan bi piranya denga b rber serhildan . Bi v end cih Eskendan pitir mokim b beramber Azer . 40

Bo cara dawy seet (5) pnc pit nvro ya 29 / Xerman / 1324 em bi hem kel pel amrn xwe ve ji bax kitkal - cih bn vedana me b - derketn dengbas ji nav bajr dihatin ku Cendirme Pols kes bi kes nne Eskendan vi ber karwan ket hem erker li cb siwar bn li rk em byne (5) pn girop her giropek berpirsek b dana b . Eskendan bijl rber serhildan b , bepirs giropek j b . di wan rojan da sergrya karwan di stuy Eskendan da b . Bel da i aloz giriftar di gurda ne mnin da zrek ne tirsya xwe xweya ket Eskendan bi ber karwan keft . Cendirme Polsa li balexna bajrvany ku cada serek bi rex ve di bi rea tiveng bi Biwsa me da bn, li dawy min bihst (120) sed bst kes bn du rean Birn yn sivik di gel da bn . Li w dem cba Eskendan gehitye nzk bajrvany , kser ji du llyn birna sed bst tivenga agir bi ser cbda bar , ez di tirombla diw da bm min dt kser cb xwar di nav dukl wer b . V dyard bitin k deqqe ka nefern dinav cb da hem ehd bn ku heft kes bn : rad Eskendan , molazim k Necd , molazim k abaz , molazim k Necef , molazim diw Mnay serbazn mukelef Musa Ref Behlul li tenit k di agir serhildaneka behlewanda bel ya ne ber wext hatine sotin . Pa dengbas hatin ku termn wan bi temam yn helweyayn ji ber hindek Saku j di nav cb da bn dem ba dihat Saku di hejandin Cendirme di tirsyan dest rj li cb dikir bi v reng heta spd te41

rim di hatine gulle baran kirin heta ji k yn. Tirombl kser rawestan em li beramber bajrvany hatne xwar li rex cad pa li ber dwarn balexann beramber , me xwe parast . Di tirombla me da kser molazim k Ihsan birndar b em evn mayn beramber wan rawestyayn . k ji birndarn me xwe gehande bin tiromblek reaeka Birn siwarkir kete dest rj li beramber wan . Pit zyann despk h zyaneka din me ne b me ya ar kesa ji cendirma bi hingvn ku di pencereka balexan da teqe li me dikir . er demek veka kser (Eqd Azer) rber kire stuy xwe min hind dt y li nva cad rawestyay bi dest aret didet ku bi d bikevn . Min hizir kir ku d ji pit ve hri bete ser bajrvany eger delve bo hilkevt . Li dem hindek hevaln me berhingarya wan dikir , ez end kesann d li cad derbazbyn bi d Azer ketn , ew du kesn birndar mabne li rex cad . hindekn din li nihum duw y balexan li bin dwara teqe li bink Polsan dikir heta nva ev mabn pa li tary xwe gehandibne nav tirombl yabn hindek pare hindek amrn ptiv derbaz biken her k arenivsek cuda bi ser hat li dawy hindek gehitine me . k ji birndara biray min b ew d Behram Dani b . Birndar li pita xwe kirin birne kempa Suvyeta bel wernegirtin . Vca bi near birndar li cihek ji dervey bajr veartin , bel spd Cendirme bi ser me hilbn girtin hinartine Tehran bijl van d kesa , s efsern din j birndar bibn : neqb Behram Dani , molazim k 42

Husn Fazil , molazim diw El Suna , ar serbaz j : Mesud Tefryan , El Ekber Qiruhi , El Suq ahn li cihn cda cda heta gehitne (ahrod) girtin veguhastine girtxana nzbata li Tehran . Vca bi v away ew serhildana aza zrekane li (Xorasan) serhilday , pit pn roja li (Gunbet) di xwna ehdn xwe geviz. Dem em li d Azer ji er derketn em di gerim byn ku rkek bibnn da hri bibeyne ser bink Polsa ji nikek ve bersiva w ikandin bideyn , bel end em ji qada er dr diketn hind d ynwarn ikandin li me dyar dibn wira me ya er di hate xwar . Ew dirb li (Gunbet) ket , em gj kirbyn . Ji dervey bajr , bi du klumetra me li pit girek xwe veart ku bi hizra me em xwe di parzn , bel bi rast karek b mena b . nku kes li d me ne dihat me j ne di ya bikeyn li wir Azer got : Li vir i bikeyn , rabin da bi r bikevn . Ewn hatne kutin , hatine kutin gelek d birndara j girin . Divt em bi zutirn dem xwe bi cihak ra bi gahnn da bi yn bi v hijmara km berevany ji xwe bi keyn . Vca qesta nav daristanek li rex rk kir li wir (Rad va) ku berpirs daray y serhildan b nzk e hizar Tumena v bn , got : Dur nne em bi near jk veqetyn , batire em van para li ser xwe belavkeyn. Her k ji me e sed Tumen gehitin. bi b taqet ne xwe wire ne may em bi r ketn . bi tin y b taqet Azer b . Bel her ewabt bi nemir nemay ryt me xwe bi (apesind) ragehand . Li (apesind) j binkeyek Cendirma heb , ber bi gehne (apesind) 43

Azer pinyar kir ku seh sy j bi keyn egr hijmara Cendirma ya km bt , ji ek keyn ji ber ku hta em ne gehitbuyne qonaxa kiryar kes ne b dij . Azer bi xwe seh sy hat got bi tin k Cendirm nivst y l k din j y nubet l di ket piinyara xwe dubare kir , bel em hem byne dij me xwe ji bink Cendirma dr xist . Seet nzk (12) diwazdey ev b em li rex daristana (apesind) rawestayn heta spd me nubet li xwe girt . Azer nexek hesib nasek ba b . end cara b (Turkman Sara) ji b kirna hespa li wir y areza b ser darek pa sehkire rk li vir molazim k (Por Hurmizan) ber xwe da me got : (Hingu divt em i bikeyn , bi van diwazde tivenga d i ji dest me t . Eger pkve bibn d pitir metirs li ser me hebt bi taybet ev tivenge bi kojt me ne . Eve ez m) . Ev gotine kir tivenga xwe havt biloz serbazy ji ber xwe kir , difna postala xwe bir got : Ez d im peywendy bi hizb kem . Bi xatira hewe kete r. axftin reftarn Porhurmizan karek xirab bi ser me da hla . Bi eger tirsyan em ketne d Azer yne di nav daristaneka berfireh da li wir me pek hest bi mnahy tenahy kir daristan nzk deh roja em dinav xwe da veartn . Li w dem premrek ahn xwarn bo me di nan . Her wisa Azer end cara hindek kar p di spartin carek hinartib (Gunbet) da zanyariya sebaret kutin behs xebrin li wir ji mera bnt . Her li w dem Azer ji b harkary carek b kempa Suvyeta , bel gotiby 44

em hingu na nyasn di vt em pisyar ji serkirdayetya xwe bi keyn . Carek j me di vya di nav daristan ra xwe bi (Gurgan) ra bi gehnn , bel em rojek temam di nav p dexel firehya daristan da winda byin . Azer daxaz ji w premr kir - me nav w ne di zan - ku hindek cilkn Turkumana ji mera peyda biket da bi yn bi wan cilka ji nav p daristan derkevn . evek Azer tiveng li cihek veartin premr hevalek xwe cilkn Turkumana ji mera anbn . Premr heta nzk cad di gel me hat pa xatira xwe ji me xwast . Bi hizra min niho ew premr ne maye , xwed j raz bt . Dtina rk li (Turkuman Sara) ne bi sanahye em danek roj her li w det zivrn li dawy her gehitne w cih em j yn , w dem (Neqb Pizkyan) psra Azer girt ivn dan got : Eve ye ? hingo ev efsere naye v byaban (det) wek naur her di zivrnin. - Hejar hta xwe hsab di kir ku efsere - her dem du got : (Rber rzdar di bn te i a kir) . Bel Azer herdem y li ser xwe b di vya karn bi mifa bi ket . Axftin hem cara di gehite hind ku ew gotin peyv n ber hem netewey bn . Li dawy (Rad va) sebir nema kire hawar got : - (Hi bin ! guneha Markis Engils i ye ! eger em di tyur rnmayn wan ne gehn bi a bi kar bnn . Nzk nvro b ar kesa dewre li me da bi Turmuman end axftin di gel me kirin wek diz rgira em gunehbarkirn . Di bjin li (Turkuman Sara) deng bas ztir ji Teligraf belavdibin . Xeber na end mirovekn
< 5 > Hewar wate (mena) hube , zom .

45

byan gehiyib hem ciha . Azer ziman Turkuman di zan , got em kne kef l kirin eger bt myyek ji ser me bi kevt eve Suvyet d bab wan ne der . Azer wira wan di zan ji ber hind got eger hun me bi kehnine (Gurgan) d du demanca deyna hingo . Her ewa bt em veartn xwarin ji mera an . Vegeryan da var bn me bi bene cihek hmin rihet tir . Azer bo avdr ser darek her k ji me seetek nivist . var hatin ar hesib ji mera ann bi ev em bi birne nav zomeka revenda , bel dem demann xwe wergirtn ldan n . Pit v xwarn di nav w zom da daxaza (50) pn Tumena bo her k ji me kir bo gehandina (Gurgan) bel pit wan pare wergirtn em veguhastne zomeka din . Di nav w zom da Azer hevalek peydakir em spardn xwe ji me cuda kir . Li wr em e efser mabyn her k bi rengek xwe var kir . Li v zom di vya her roka ber dubare bi keyn , bel me xwe ne da ber w bar tulazek raz b bi (200) Tumena me heta ser cada Gurgan bi bet . Roja patir nva ev em gehitne ser cad . Careka d (Rad Przade) ture b pit yndan hinde axiftinn kirt b serber derheq Azer Eskendan kirn di gel Rad va em hlayn Rad va ber berpirs kempa (Sewzewar) b nyas li wir hebn , biryar dab pkve xwe bi gehne (Sewzewar) li wir xwe vern peywendy bi hzb bi keyn . Ev kare kirin pa zivrne cem me . (Pizkyan) j bi dv ser xwe ket got : Eve ez j m , molazim diw (Da46

nay) j got : Eger bi tin bi n batire xatir ji me xwast bi d ser xwe ket . Ez molazim k (Keyhan) mayne digel k . me biryar da bi siwar xwe bi gehnne (Gurgan). Bel ji ber cilkt me yt diryay b serber ufr ji mera ranewestan ne ar byn bi pya ketne r . Li daristan Suvyeta dar li paytunn hesip dikin bar dikirin . Min bi wan end peyvn Ros ewn di zan min ya k ji wan t bi gehnim digel rk bi kevim ku bi (20) Ryala bo her k ji me siwar ken heta (Gurgan). Nzk seet pn nvro em gehitne (Gurgan) meha Remezan b , w roj bi w ser sewday me ne ya baregay hzba Tude bibnn , me biryar da bi ev li mizgeftek bi mnn hta k seet mab bo fitar em yne ayixanek ya nv vekir da titek bi xweyn . Me biryar da wek ivan xwe bi deyine nyasn bjne xelk em hatne vir da karek ji xwe ra peyda bi keyn . Ez wek (Naporya) di axiftim , min ew rol ba bi cih di na bo nimune mz kurs li ayxan hebn , bel em wek gundya li ser erd runitn ketne ser nan penr a vexwarn . Li w dem du Cendirme hatine ayxan ji b fitarekirn . Bi dtina wan zeraf li me , me ne ya hizir bikeyin ku rka wan ya di vir ket . Bel di ser hind ra j me xwe ne epiland li besivdana xwedan ayxan me got em gavann hatne vir ji b peyda kirina kar . k ji Cendirma got : end bi keyf ! kar li kr heya ? xelk vir di b karin bst ar seeta paldene ber dwara Tirya k dikin . Me wisa hizir dikir ku Cendirma di vt bi v reng me xafilken delvek bibnn da me bigrin vca 47

hosa em her bi ber k ve di yn . Em ji ayxan dr keftn me hizra dtina areyek dikir . Hate bra (Keyhan) ku ke meteka w ya li (Gurgan) bi zelamek kir nav w (Erebe) dizan ku mr ke meta w dukandare. Her ewa bt me dukana w dt pa sax selamety , du destn cilka bo me peyda kirin bi ev em birne mala xwe ke met bi dtina w zor ad keyf xwe b . Spd xwedan mal bi erim ve daxaza lborn ji me kir y heq b bi tirst du mirovn qaax di mala xwe ve bi hewnt . Maleka ba paqij xawn b , bel pit end sala ji b dtina xizmek ez me (Gurgan) min end hewil da n p brannn xwe li bajr ayixan mizgeft bibnim . Ne min kes dt ne min nav nann kes zann. Eger di sax bin xr di branna wan da bin eger ne mabin j xwed l xwe bt . Spd , binav du qotabyn kolja Yasay em siwar tirombla (Bendera) byn , me xwe diyar kir ku me divt piya Havn li ser lva zeryay bi bornn . Li (Bendera) Endazyar (Daxte) berpirs hizb b , z bi dest me ket . W em li mala kirkarek li (Bendera) da veartn raspardne kirkarek ku li joreka dar digel dayika xwe di jya . Pit s ar roja Suvyeta tiromblek ji mera terxankir da me p bi gehne cihek emn tena li (Turkuman sara) . Pit serhildana efsern Xorasan . end efser li Tehran tengav bibn hatibne girtin hindekn dj di rijdbn li 48

ser hind ku bi gehne me . hizib ne ar b me efsern tirs li ser kombiket . Bo v merem zomn zuzann (Suvyan) li nav bera (Gunbet - Mirawe Tepe) ber av kir bn. Li w zom i behs xebar li wir sebaret supay ran yan y Suvyeta ne di hate bihstin . Hizb hem efsern berze belavby li wir komkirin bi tirombleka (Zs) em birne w zom - tirombl ya pir b ji alif hik em li ser alif nivstbyn . ufr tirombl serbzek supay Sor b . Turkumanek r na dida . Ber bi gehne (Zomt) Suvyan , em li (Gunbet) birne kempa Suvyeta li wir radek Suvyeta gazinde kirin got : ima hingu dest da v kar ne y dirost du destn cilkn Suvyeta kirine ber me em birne kempa xwe li (Gunbet) . Dem gehitn me dt em bi tin nnn . Deh pazde kesn dj ber me gehitibn . Ber bere hijmara me gehite il kesa . Ber me Azer j gehitib . eva duw cilkn serbazn Suvyeta ji me wergirtin cilkn me zivrandin em hinartne zomt (Suvyan) gotine me : Heta vir me hun ann kar me digel we bi daw hat . Hingu ek y hey ptivye hingu ageh ji xwe hebt) ew ekn Azer di p daristan da veartn digel xwe an bn . Ji bil hind her kesek demanca xwe heb. Em runitn me ljneyek bi nav (Komta Supay Mill) damezrandin Azer b serok end kesek - ji wane ez - byne endamn komt . Me li zomt (Suvyan) kempeka bik dirost kir . Kar me tuneb , ji bil berevany jixwe bi keyn . (Ehmed Qasim) berpis rkx49

irawa hizb li (Gurgan) ev ende ji mera gotib , roja patir hate (Suvyan) got : avery firmana hizb bin . Bitin mulet da me ku ew bink bik y li nzk zoma (Suvyan) ji ek bi keyn , ji ber tenah mnahya zomt (Suvyan) . Bel got di vt ew kar encam bi det b xwn rtin . Serok bink Cendirma cgir efserek b bi nav (Keyan) k ber hng li pika topxan b li ber dest heval me (neqb Rezim Awer) pit giftgy digel (neqb Rezm Awer) Cendirme b r bibn hatine cem me .Vca bi w away li navenda maha gelavj 1324 em li zomt (Suvyan) bine cih byn . Her li w dem Frqa Dmokrata Azrbayican damezrab kemn ragehandina frq li roja sy Gelavj 1324 li wir gehie destt me . desteka damezrnera frq bnn xwe di w ragehandin da xweya kirbn . Ehmed Qasim ew ragehandin ji mer andib . Nzk bst pnc roja em li wir mayn heta evek xeber da ye me ku xwe komkeyn amadebn bo n . Nva ev bi harkarya layteka dest , em s ar klometra bi pya yn , li alek (Tukuman sara) li pitdheka p ku Suvyeta bo alif hespn xwe dana bn em kombyn . Li wir end tiromblekn Suvyeta li pit p rawestabn . Radek ku berpirs w pik b , faris zan b digel me axift gazinde ji kar me y ne dirost kirin got bi revna hewe ji nav rzn supay giringtirn bingeh ji dest da hun ne n biken . Pa got karwanek b y supay y bi rk ve ku ( Feyrozg ) y hinart bo girtina hingu . Ji ber hind gyan hingu tirs ya li 50

ser em ne arn hingu veguhzne cihek d . Rojava roja patir em bi r keftne ve li cada dest ep me lada li sinor ( Estara ) derbazbyn . Vca bi v away , li dawya meha Gelavj li gundek bi nav ( a Olan ) li nzk Baku bi reng nv girt em vehewandn . S mehn ( Rezber Gelarzan Sermawez ) em li wir mayn bi rast bi rengek rzdarene em girtn . Wek her cihek dergeh l hatye girtin . Dem hindek kes pit hindek buyera b kar di mnin , dikevne ser stuyn k du kula dil xwe bo k du di rjin , li wir j her wisa b . Li despk pleka dij ber beramber Azer serhilda b . ( Danay ) berpirs serek y serhildana Xiri ( Bber ) pa du bereky destp kir . Ew bikir vek gehite lkdan ew roj serok gitrxan ya mhvanxan ( Xwe tkel dikir ) . Radek em hem komkirn got : Hun mvann mene . Berjewendya hingu ya di hind da ku bo demek bi rengek dostane li virn em avdrya hingu bi keyn . Me ne ar neken reftar dij baramber hingu bi kar bnn bi keyne yasa supay .

51

Pika Diw

Frqa Dmokrata Azirbayican

53

54

Di nav van behs mil milan da pk hatine v , rojek xeber hat ku serhildanek ya li Azirbayican raby serok kemp em bi v xeber agadar kirn em komkirn di nav peyvn xwe da got : (Gel ran y raby despka w ya li Azirbayican serhilday dem millet serhilda hz ne n rk l bigirin xelk ptiv bi supy hey , hvya min ewe ez zw hingu li serokayetya supay mill y Azirbayican bibnim . Ez y pit rastim bo rveberya supay Azirbayican kes d nne ji hewe pvetir. Di vt hn kemn ana w supay dirostken reberiya w bi ken . Vegeryan hevrik mil milan piikdar di serhildana xelk da d drok hem ronket . Pit van gotina me avery vegeryan kir . Ew roj 21 / Sermawez / b hta serhildana millet Azirbayican bi ser neketib. Li dawya meha Gelarzan b dem ser serhildan xweya by . Sovyeta bi reta Azer em kir byne end girop . Ber hemya Azer digel heft kesn Azer di zan hinertibn bo rbery r nanderya fdayan . Ez bst du kesn din qol diw byn . Erk me damezrandina kemn ana supay b . Roja 10 / Befiranbar em gehitne (Tevrz) w dem 55

serhildan serkeftib . Li wir xanyek ji mera amadekirb. Azer serok git y supay b roja diw ji gehitina me hat bixrhatin bi me kir me corek cilka ji supay Azirbayican ra pinyar kir , pit het yan deh roja cilik amadekirin bo cara k me cilkt Yunfurim yt supay Azirbayican kirne ber xwe . Erkana supay Azirbayican bi serokayetya Azer damezra ji al hijmar rkxistin ve li d hizir brt Frqa Dmokrat hatibne damezrandin . Bel me xwe rxist rveberya (Serbazy) bi serokatya (Rad va) damezra me dest bi serbaz girtin kir . Bo rveberya serbazgeha me mifa ji wan balexana wergirt ewn xwedann wan revn ez bme berpirs s sed pn serbaza , min cilik kirine ber cih me b xanyek axyek ji ewn revn . Me lez dikir da ber ejna Newroza 1325 biyn rpvaneka serbaz li meyidna Tevrz li bersing (Pwar) pkkeyn . Serbazn min j digel tupn xwe da di w rpvan da pikdarbin . Em qerdarn harkarya Sovyeta byn ku me ya di du meh nva da supayek rkxist bnne meydana rpvan . Sovyeta harkaryeka karger ji aly rkxistin frbn meq ve ji mera kirb . Li roja k serbazn Sovyeta end gulle top li meydan havtin serbazn me fr gulle havtin kirin . Berpis kel pela eqdek b biryarn mezaxtinn ek feka mezaxtyn d di dest w da bn . Azer ret karn Sovyet nebn . Bel hem pikt d retkar l hebn , ewj efsern Azirbaycan yn ser bi wan ve bn . Hindeka ji wan wek me cilkn 56

Yunfurim supay Azirbaycan kirbne ber xwe . Bo nimne betaliyona ez j berpirs (Fewca topxana serbixwe) yan bi gotina Azirbayicanya (Pirgad Tup Tapor) raydek molazimek heft het Erfn ser bi supay Sor ve di gel min da bn kar wan pitir layn frbn di girtin . Sovyeta (56) topn 75 milm dij tanka (120) topn 405 milm dij balefira endn gulle top fek dabne me . Bara pitir ji wan eka Elman bn di er da dest bi supay Sor ketibn ptivyayet bi frbn heb heta bi zanin bi kar bnin . Hind ez agadar efsern supy Sor dest li serokaty ne dida hewil dida serokayetya me binecih bibt , caran dest li karbarn me ne dikir da serbilndya me biknin , bo nimune rojek k ji wan rayda raporta pika me da vi rayd , her ende ez neqb bn ew ji min mestir b bel req digel axift got : erim na key li p serkirdek raport di deye min , divya me t bi gahnin ku ew yn hatn harkarya me biken da supay me rabte ser pya pa me bi cih bihlin . Her ewa bt em li pikn xwe di bala dest byn . Hza ekdarn Azirbayican end cor hebn , efser ar cor bn . Li dem serhildan hindek ji endamn frqa Dmokrat yan rbern sendkayn Kirkar Cotyara hindek ji xebat kern digel wanda pikdar di serhildan da kirb . Wan bi xwe dereca efsera da b xwe . Pa ev derece ji lay frq ve hatib pesindkirin , bel ewan meqa serbazy ne dtib . Bi rast di serhildan da bibne efser. Ev efsere pmerge bn . 57

Corek d y efsera heb ewj berpirn hizb bn ku bi nav rebern siyas yan berprsn kargr hinartibne pikn supay pila efsery dab y. Cor d efsern deryn kolja efser ya n hatye damezrandin bn . Pit serhildan kolja efser li Azirbayican hatib damezrandin hijmareka xwndikara di dem du meha da bi pila milazim duw yan sy derbn . Cor daway em byn ku bi piln xwe di nav supay ran da hatibyne di nav supay Azirbayican . Em nzk (70) heft kesa byn bi byne stna supay . Bi v away ar cort efsera li supay Azirbayican xizmet dikir tkhal k du bibn . Efsern pmerge dan bi kes ne dikir nazdar dikirin di got : - Me hikumet bi zand baskn xwe ya damezrand pile derece j me bi xwn yn bi dest xwe ve annn di vt em li pya hemya bn , bel me xwe xwndewar xudan serbor di dt ji wan areza zanatir ji bo rveberina supa hzn cekdar . Gotinn wan b nzam na b di nav supay da tirs peydakirib . Frqa Dmokrat di gote me : ( Efsern Faris - Faris efserler - v babet alozyek xistib di nav efsera da ji ber ku ew ji supay ran cuda bi bn k cor ne bn . Hindeka di serhildana Xorasan da pikdar kir b hindekn d j ji Tehran hatibne di nav supay Azirbayican da . Corek din j di b fkra syas bn , yan ji ber soza wan yan j ji ber hindek egern kes mabne li Azirbayican . Hindeka j goman li ser heb . Di vya ev kawdane hatiba areserkirin . Rojek em hem daxazkirne yana efsera , li 58

wir rzdar Pewer , Brya Kawyan Wezrn er amadebibn . Kombn bi peyva Pewer destp kirin pinyarkir ku ew k (doz) her efser bi xwe bi awayek dmokrat areserbiken . Bel efsera deng xwe li k du bilind kir kar gehite hind Pewer civn dane efserek . Li w dem bi nezann yan bi nyazn ne dirst pirpaginde dij (Faris efserler) di hate belavkitin . Heta duberek gehite hind ku hevalek me (Rad Sefwet) serkird kolja Serbazy li cih kar xwe hate kotin . Her wisa (Rayd Xelet Ber) serkird betaliyona topxan li pit mza kar xwe gulle baran kir . Bel bext w y sip sawlk nearezayiya teqeker gulleke n p w birndar b . Li kirjyeka husa kombn hatekirin efsern pmerge bi gefa tund tjy bi daw an . Li dawy (Eqd Penahyan) ku li cih Azer bib serok supay Azirbayican pinyar kir yekbna efsern supay bidene ljneyek ji hindek efser end endamn komta navn ya frq tda bin . Biryar li ser v pinyar hate kirin bo demek berwext ke di nav da neman . Bl delva bicih nan ne day . Min xweya kirb ku (Azer) li na (Penahyan) bib serok erkana supay . Azer li meha Gulana 1325 lada b bi nav phinvedan hinartib al d y sinor . Dil w Pewer jk mab . Ew y raz ne b ji kart frq di nav supay da . B guman Sovyeta bi reta Pewer ew bi rz hurmet birb (Bako) . end meha li wir mab , bel dem supay Sovyeta axa ran bi cih hlay careka d ew bi rz hurmet vegerand ve Pewer daxwaza 59

lbrn j kir sebaret ewa qewm di navbera wan da . Li py birine Wirm pa birine Erdebl . Bel dem supay ran dest bi hri kir vegerandine Tewrz wek berpirs caran , bel mixabin delve ne b sebaret serketin ikandina bi lez ya orea Azirbayican gotin di zorin min wek efser bonn xwe hene . Bont efserek di kenalek teng ra derbazby . Bi bont min malka serketina bi lez her wisa ikestina bi lez ya orea Dmokrata Azirbayican harkar yarmetya supay Sor b yan rastir bjim pit bestin bi Frqa Dmokrata Azirbayican b. Bi dostn harkarya birayane ya Sovyeta b . B goman dirim daxwazn Frqa Dmkrata Azirbayican hem di dirust pkeft bn: Azadya dmkrat , Ziman , Qelem , and Otnom di aruv raneka serbixwe da . Sebaret daxazn jyara ba bo texa bin dest , gihurnn peywendya di nav bera kirkara xwedan kara , axa kirmanca . Cih gil gazindn hc azad xwazek ne bn . Bel ev dirim daxwaz belav ne bibn di nav millet da . Bi dirjya s ar maha ji pk anna Frqa Dmokrata Azirbayican heta 21 Sermaweza 1324 roja serhildan serkitina frq ya sercam cemawer kirkar , Cotyar , Bircwazyn bik welat perwern Azirbayican , ji bo oreeka mill dmokrat amadebiken ? raste ber damezrandina frq , hindek kirkar bi rya hzba Tude dikirn hindek rkxirawn pirt lawaz li hinde cihn Azirbayican damezrandibn , bel bizavn ne di karn di demek kurt da 60

civaka Fiyodal bi gihrin beref br hizreka n biben bo oregry gihurna binwan civak . Di bt ji ber kawdann ber wext ew delva hilket ku mifay ji supay Sor li ran wergirin . Frqa Dmokrata Azirbayican hatibte ser bawerya bi lez dest bi serhildan bi ken. B goman supay Sor pikdar di serhildan da ne kirb , bel berevan ji ore li hem ciha hest p dikir. Her ev heste b bye egera hind ku supay ran li Tewrz bajarn d berevan ji xwe nekir . Her ewa bt serhildan serket hikumeta mill ya Azirbayican damezra li salek kete rkxistina binaxey wek : Belavkirina erd , xomal kirina hindek karxana , dest bi serdagirtina nehez djminn ore , pkanna supay mill y Azirbayican , danana Zankoya Tewrz bi ev roj kar dikirin ji bo xwekerina rk bann Tewrz qrkirina wan ku heta nihu j zanko qrkirina cada hta brannn w serdem ne , bel di ser van hem kara ra ima ne ya br hizrt cemawer rncber bi bal xwe ve raktin ? .... ptivye eger huy binaxey y pknana serhildan serkeftina w bte ravekirin . Li w dem evro j eger ikandina orea Azirbayican vedigerte nebna beramberya hzy di nv bera impiryalzm suyalzm da ne arezay di w byav da serkeftina bi lez ya orea Azirbayican ya mill her ji encam harkarya berdewam ya soyalzm b . Bel dem ev harkarye nemay , hikumeta mill ya Azirbayican helweya . Ez bi renga dij harkar di nav bera nasyunalzim 61

serhildann netewey yn azad xwaz bizavn kirkarn chan rncbera da nnim bi rid min bawer ya p hey , bel sstem k parey cihan y gerwa geln lawaz rncber li hem kunc qulackn dunyay ya mt . Sawlk ye eger em van milletan ji harkar ya k du mell keyin (Heram keyin) . Bel rastire eger bjn ev harkarye her b mukimkirina ore ye di nav civak da . Bi gotineka din , yarmet pitevan ya derve maka oregrya navxwe mukim diket bel ore bi berhem na nt . orea mill dmokrat ya Azirbayican nimun znd y van tuxme pitevan ya b . Pitevanya ketya Sovyet bo v ore pitir b ji pikdarya xelk rncber Azirbayican bi xwe . Maka serkeftin ikandin her di v da b . Hind pitevan hey bhna ore dihat di bel dem pitevan hetye birn ore helweya . Pit supay Sor Azirbayican bi cih hlay , ew germatya li despk hey sar b giropt nehez dest bi dest bi xwe pandana kir xweya b ku orea Azirbayican riht xwe kiwr da ne hlabn bi tin Pewer di gel rzdaran : Qyam Padgan di gotin lham Firdun brahm hindekn d ku ew demek km b bibne endamn bink hizr y frq , bn yt kart ore dikirin . Cuynek d j hebn (nthaz - d r) ketibne dinav ore da end dirmn li qalib day ji ber kir bn bi germ dest di qutan vedgran bi hizra wan evene binwan oregry , heta hindek cara Pewer bi xwe j hindek kiryarn seyir bi tayibet di nav supayi da di kirin . 62

Wisa diyar b ku hta bawer bi supay rkxist nne . Tin pte bi cekdarn (Fdayan) heb nku di kawdanek taybet da hatibn hindek karn ore kir bn . Li bra mine carek Pewer hate seredana kemp , li dem seredana w efser nubedar mulazim k (Dyanet) serperitya xwarn li xwaringeh dikir . Pewer hinarte d rexne l kirt ku ewa li pit mza xwe nne . Efser nubedar j b ronkir ku nabt li pit mz bt . Di vt serperit abvdrya hem kara bi ket ji wan belavkirina xwarn ye . Pewer ji (ezman dirjya) w ture b ferman da ku bi qutin lden . Bel serbaz rawestan ne divya li heval xwe bi den , bel firman da nubedar fdayan ku bi dara li efsrer navbir bi den . Efsera ne razbna xwe sebaret v kar Pewer xweyakir biryar da end seeteka dest ji kar berden . Bel pa zan ev biryara wan di v dem nazik da zyane bo supay mill , ji ber hind z vegeryane ve , bel her nerazbna xwe dyarkir . Pewer j ji b dil efsra xwe bi ket , hindek evn Eyn daxaz di kirine (agol) sebaret kawdann ore kawdann dahat erk hzt ekdar ji wan ra di peyv . Li ber ronahya peyvn Pewer zincra buyarn wan ronitina ez gehitime encam hind ku peywendyeka ba di navbera Pewer hizba Tude da nne . Li bra mine pit hatina me bo Tewrz li kemn civata knyasn di gel Pewer da , digel bi xrhatina me ronkirina helwst frqa dmokrat got : Hizba Tude tin peyv dirma di bje , bel me dest y daye ek kar 63

xwe bi cih an . Li w dem ev tuxme peyve sebaret hizba Tude ziringneka ne xwe bn li ber guhn min . Pa hewl da me bikene endamn Frqa Dimokrata Azirbayican , bi b deng me hemya ev daxaze bi pit guh ve havt bi hizra min demara ne vyana Pewer bo Azer li vir despkir . Deng bilindbna Pewer ji nikek ve digel efserek li ronitinek da ber ldana efser nubedar peywendyn ne dostane di navbera frq efsert hikum di bt her di binwa da av ji hind vexwarbt . Pa me zan ku ji despk hizba Tude di gel hind ne b ku rkxirawt hozb di nav Frqa Dmokrat da bne pitavtin kiryart frq yt pan p pesend ne bn . Bel mecbor di b bi her ar pya li dv wan kart hatine kirin bi kevt. Bi her awayek bt , pit derketina supay sor , kiryarn oregry ber bere pa ve n mirov di zan ku kar na ne kirin ji bo parastina kiryarn oregry , bi hizra min ev karn ber j hatne kirin heta pileyeka bilind di zivrne ve bo gyan xwe peristin . Hijmareka koeran (muhacran) bibne endam di Frqa Dmokrat da karn giring di dest da bn : Wezr Berevany , Serok git y Polsa , Serok Nubedara , Serok nzbata ,Serok bink Polsa h h reftarn ven koera her ji hatina wan bo xak ran upeka ba di hizra xelk da nehla b bi taybet dem buyne ekdar digel frq bi dijwar b sinc kardikirin - bi xeyala wan karn oregr bn - bel bi rast pikeka ba ya cemawer li despk bi dil gyan digel frq bn . Bguman eve egern serek ne bn , belku li Tewerz 64

hijmareka rikbera ku ber hng rncber bn bi akira kombn dikirin rojek hindeka li cad dirmek di gotin : - Ya a son - wate : bij . Terefiroek j ji k jiwan pirsyar kir . - Polda km Ya a son - wate : kake k bij . Ew j bersiv da got : - Hele melom degil - wate hta ne hetye zann . Em zor tkel xelk ne di byn , bel car car dem di gel rncberek yan kesanek di peyvn , ji axiftina me di zan ku em Azirbayican nnn , vca reftar wan di gel me xwetir l dihat bi akira di gotin her ewa bt em di yn du peyva di gel hewe bi keyin , bi v away nifrn li efsern frq fdayan dikirin . Helbet hidek ji vane berjewendyn wane ketibne ber hrn ore , her ende em li kemp di mayn ji xelk di dur byin , bel p p me ageh ji bar syas heb di zan ev kawdane zor dirj nabin , hikumetek ne b xelik bi ya xwe bizant li d ret rnmayn w bi t . Bi taybet dem hatin n di navbera Tehran Tewrz da despkirn . ( Mizefer Feyroz ) cgir git y hizba (Qiwam El-Seltene) hate Tewerz Pewer Tehran ryeka at y bo doza Azirbayican bibnin , bel xwe ya b ku hindek kara y serhilday me hay l b ku titek ji ore ne maye . Li bra mine her di wan rojan da efserek me difna xwe bi ser milk xwe ve na got : ( bihna neft ya ji milkn me diht ) . B guman em efser di syaset da li pit perda buyn . 65

Me civat kombn ne bn ta zanyar bi dest me bi kevin , tit me hay l li ser binwa dtinn me yt rojane bn . Her ewa bt haya me ya git b . Pa derkeft em zor di a ne byin me kar dt y gehitye kr . Diyar b dan standin ne gehitne hc cihek . Hikumeta ran biryar ya day hzeka leker bi hinrte Azirbayican . Gelek kur kombn li bajarn cuda cuda yn Azirbayican di hatine bestin bi akiray xwe amadedikirin bo berevany , durm diyar (Olmek war - Dunmek yuxdir ) wate : Mirin ya hey zivrn nne. Bi lez hindek hzn supay Azirbayican hinartine sinor bo bereveny . Ew ek kel peln Sovyet bo supay mill hlayn digel xwe birin , ji wan top bn , mej iwar topn 75 mil yt yay hebn yt supay ran bn ketibune dest me , ez serkird wan topa bm . (2) top bi serkirdayetya Neqb Hormizan me hinartine (Qaflanku) . (2) min digel xwe birine (Seqiz) di hawara hikmeta mill ya Kurdistan . Mela Mistefa Barzan berpirs w berey b . Min top veguhastine gund (Sera) s klometra dr Seqiz b. Pit me hla berey dt , min top li cihek ku bi ser Seqiz da biin damezrandin mayne aver bel li bera er dest pnekir . Bi tin li dem veguhastina cih hza parastina sengera (Qaflanku) Rad Qaz Esedullah ehd b - mirovek aza pir bawer b hevalek nzk min b . Me hemya divya z tola w vekeyin di pit rast byn ji nubedarn xwe ku qorbanya bi den , bel ji nikek ve hem hvyn me di av da n . 66

eva 21 Sermawez b bo serperitya erkn Lucist ez me gundek bi nav (Altuna Xwar) ku bink pitevanya me li k ji xanyn w gund b . Li wir ez mijul xwandina namn ji mira hatn bm xeber hat ku siwarek y pisyara min di ket . Ew siwarji lay (Eqd Izet) - Serok erkana Mela Mistefay ji efsern Kurdn raq b , pa li Bexda li sdar da - nameyek ji mira nab naveroka w j her pk hatib ji w ragehandina bi nav deng ewa hatye belavkirin ji lay Frqa Dmokrata Azirbayican ve , ku tda hatibn ji b drxistina er bira kujy birayare berevany nekeyn ferman da b supay Azirbayican vegerte kempa (Xuy) . Eqd Izeti di nama xwe da tbnyek nivsb : (Berz Sultan : Pewer y rev rbern frq j yn revn, supay hikumeta navend y hatye di nav Tewrz da pita ber me j heta Myandiwab ya girt . Ji bo parastina pita berey , hun herne (Bukan) beramber Myandiwab da bimezirin) ji nama w min hest bi ser zivrn kir . Hikumeta Azirbayican Rad Przade bo harkarya erkana Mela Mistefa Barzan hinartib (Sera) . Min biryar da peywendy p bi kem da bi m agadaryeka hr sebaret berey bizanim biyn pilaneka dirst bo vekan dann min teterek hinarte lay mlazim k (Danay) ku di senger da b da topa komket bte (Altona Xwar) . Ez j me (Sera) li wir min hindek ji efsert Azirbayican dtin ewn bo harkarya berey Kurdistan hatn (Esxer hsan) serkird fewca pyade, (Mehmud 67

Tway) berpirs dawya berey . Min (Morteza Zrbext) efser esman li wir dtin . Y ji hemya pkentir erk (Zrbext) b , ku armanc ji hatina w bo sehkirina erd b pa bi balefir bt bombaranket . Li Azirbayican bi tin du balefir hebn , ku rzdaran Morteza Zrbext (El Cud) ji (erk firn beref Azad) ji Teharn digel xwe an bn . Wan (Qelereka) bumbe j v ne bn . P di u li asman narickt dest havtbane armanct xwe . Akira b ku (Przade) srok erkana berey , p hemya bink serkirdayety y bi cih hlay . Siwar maturek ragehandin biryara dest berdan ji bereveny gehandib (Sera) . (Przad) rzdar j bo vavartina rasty ji a siwar pit maturek di bt bel pa ser xwe li Sovyet nader. Min pisyara (Ceneral Ezz) j kir ku erkant w li Myandiwb bn bel kes bersiv v ne b , pa li Tewrz hate girtin li sdardan . Bi near ez me lay eqd Izet gote min : (Bi rast hem rbern Frqa Dmokrat yn revn titek bi nav frq li gur nemaye . Supay ran j d li van du s rojan hem Azirbayican dagrket . Sebaret arenivs xwe hun biryarek bi den . Erd hoza Barzan li vir nne ku berevany j bi ket . Bi rast em yn bi asman ve hatne helawstn . Hun j her wek me yn hatne helawstin . Hingu nen xwe bi gehnine Tewrz nehezt ore li rk her ne bt ji bo ekn hingu d hewe dene ber gulla . Eger bi sax j bi gehne Tewrz , nuzanin d li wir i bi ser hingu ht . Bi tin erk hingu parastina gyan xwe ye. em d vegerne 68

Mihabad , hun j bi dil xwe ne , eger hez di ken digel me werin . Min li dawy zan ku Sovyeta Pewer ret kir b ku dij supay ran ranewestt , hem endamn komta navn ya Frqa Dmokrat li sinor derbazbibn li Sovyet bineh cih bn. Lip daxaza (Azer) rk dane efsern li Tewrz maln xwe derbaz Sovyet biken . Pa hd hd kar gehite hind ku sinor li ber hemya vekirin pzann gehitin ku kempa (Erdewl) bi hem ekt xwe ve yn derbaz lay d y sinor byn . Eger rbern frq ne ketibane di gjelukek da ne ketibane di leza rizgarkirina gyann xwe , di yan hem pikn supay fdayan kesn ji xwe di tirsyan , kombiken serferaz derbazbiken . Eger ptiv bi er berevany j heba di yan zyana (Qetil ama) s rojya xelk b guneh Tewrz bajrn din kmtir biken . Ji b parastina ek pikn xwe me biryar da bine Mehabad ku hta rber Hikumeta Dmokrata Kurdistan (Qaz Mihemed) li wir b . Ew bajar ji mera b avahyek tena emn . Biryar b (Ihsan) bi betalyuna xwe ve bite (Bukan) ku bink ahn xwarna berey li wir bn . Aht xwarn ewn di nav kugay da li tiromblek barkirin di rka bajrk (Borhan) beref Mihabad nan . Di vya ez j topa li tirombl barkem bi d wan bi kevim . Ji ber ku me ji tiromblek zdetir ne bn , peyade bi dewara li jr avdrya efserek di w rk ra min hinartin . Barzan j bi pya ji b 69

parastin li d me ketine r . Dem Ihsan efsern d di ine (Bukan) ji b barkirina kugay . Xelik li dur komdibt bi nav rizgarkirina wan ek j ve diken pit nv seet efser vedigerin nwarn fewceka pn sed kes j nemaye . Her serbazek y li dv ser xwe y . Her heft efsern digel fewc : Ihsan , Zrbext , Tway , Erteyar , Tewekul , Esxer Nkola Makaryan dem van kawdana dibnin her bi tirombla ahn xwarn li zalgeh derbaz dibin xwe digehnine Mehabad . Di wan s ar mehn ez li Kurdistan heta astek ba ez li wira xelk arezabm . Bi egera saln dirj yn jyana bindestya Fyudal , vejeneka dij ya peyidakir , ew zorkarya axa bi ser wan da sepand . B guman ew kesn damek dirj li jr zorkarya axa jyayn her delveka bo hilkevt d her w zordary di ser xelkek d da rjin . Ew dil pir ji zordarya axa d derxin rjne ser ser w xelk bi kevte bin dest wan . Xelk bajra di wisa ne bn , heta astek ba tuxme peywendya azad bibn reyeka civak syas li cem peydabib . Ji zanna wira wan herdem min di kar berka xwe ji av bnime der . Ber bi ime nav her avahyek da k yan du gulln topa b armanc havjim . Eger top j digel minda ne ba , digel kemn gulla min bi hewy ve peqand ba da keme qr gaz vca da hem ne ray ewn ber nihu nan hk ji bihay xwe zdetir di firutine me , nih hem ahn xwarn p xwer z ji mera di ann pare j wernedigirtin li despk eger me bi xwe mirovayn me daxaza titek j 70

kirba da keys li me bnin daxaza ek me ken . Bi tayibet ev kawdane li Bukan y zor b . Tit serinc rak ewe ku ew Kurdn betalyuneka serbaza ji ek kirn talankirn , her bi xwe ber nihu fdayan yan pmergt Hikumeta Mill ya Kurdistan bn . Ber bi gehne Bukan, serphatya betalyuna Ihsan reftar xelk min ji serbazn xwe ra behis kir rast jra ruhin kirin ku eger em hem pkve bn d tirsa hria li ser me kmtir bt . inku em li kawdann dever di areza nnn eger bt em gyan xwe j ji sermay rizgar keyn , em ji dest nijdecya rizgar na keyin min soz da wan her bi gehitina me bo Mihabad d wan bi r kem b guman her min j wekir. Biryarn min wan pesindkirin . Nzk nva ev b dem gehitne nav Bukan . Ji bra min bjim xelk Bukan s efser bi nav : Rad Xaksaz , Neqb Zehr Milazim Heqber - xapandibn bir bne maln xwe bi nav veartin , bel girtibn bo hind ku dem supay ran bt da wan wek qurban pkken . da bi v away xwe ji guneha pitevanya Hikumeta Mill ya Kurdistan bi un . Di v pika brahatinn min da galek cara nav (Ihsan) hat . Wek ber nihu min li (Gunbet) dt y birndarb hinarte Tehran , hem efsern girt yn serhildana Xorasan : Behram Dani , Husn Fazil El Senal li nzbat xana navn di girtbn . Pit damezrandina Hikumeta Mill ya Azirbaycan li dem dadgehkirn ji zndan xwe qurtal kirb hatibne nav supay Azirbaycan . Pilana wan ji lay ehd qehreman (Rozb) hatib danan bi harkarya (Rad Hemd) bi cih 71

na bn . Rad Hemd j digel wan hatib nav supay Azirbaycan . Ji ber hind ar serbaz kirtbn het meha hukim kirbn pit hukim xwe bi daw an ji supay derxistin . Da vegerne ser buyera : (Rad Celal) ku k b ji efsern Kurdn raq digel Barzanya b em ret kirn eger hat Kurd nzk hewe bn b rawestan dest rjeka otumatka li ber pya bi ken her ji tirsandin da wira serbaza danebezt . Bel dem min hest kir ku du dilya min ya bye egera wrana wan . Bel by guh li gefn min bigirin tirombl barn wan gemaro dan . Min j b rawestan dest rjeka gula li pt wan reandin . Bel her li d me di hatin . Reftar wan rokek an bra min , ku min di kitbn despk da xwandibn . Di aver bn em di teqn ra as bibn , da birjne ser ser me , aiqt tivenga bn . Her ewa bt pit s rojn nexwe di nav sermay teqn da , em gehitne Mihabad b guman ne ar byn li cihek la ep y rk topa bicih pln , tirombl di teqn ra as bn ji cih ne livn , ew serbazn bi siwar di hatin gehitine cem me . Roja 24 yan 25 Sermaweza 1355 b em gehitne Mihabad . B grbn em yne ddara Qaz Mihamed , bel li wir neb , gotin y ye Miyandiwab bo pwazya supay . Wezr Bereveny - Emr Husn Xan - , got em j nuzann d i keyn bel bi bawerya min mana hewe li Mihabad ba nne nku dr nne her demek supa bi gehte Mihabad . 72

B guman em avery gehitina supay byn . Her wisa hatina supay ran bo Azirbaycan me dtib bel pa me zan ku ber supa bi gehte Tewrz bi s roja li (Basmnc : gundeke li nzk Tewrz) wirbibn dest destgz kirgirt nehezn ore berdabn , da her kar bi vt digel xelk b kes hejar y Tewrz bi ken . Di wan s rojan da xelk Tewrz di komeka xwin da gevizn . Zelam di kutin , afret di hetikandin , mal talan di kirin , agir bi xanya vedna . Pit s roja supa bi serkeftin gehite nav Tewrz ewa bi kir girtya ne hatye kirin ewa bi xwe kir . Bst e kes ji efsera girtin pa di dadgeheka bazar da bi kutin hukim kirin Ceneral Ebulqsim Ezem , Eqd Murtezew , Rad Qasim Cewdet Ageh , Neqb Xefar Cefer Sultan , her (19) kes gulle barankirin . Firdn Ibrahm, Ramn, Qul Subh .... end kesn din bi dar vekirin . Pa me zan nzk bst hizar mirova bitin li Tewrz ehdkirin her di wan roja da iwar efser : Zehr , Heqperist , Seqaw Xaksar ku xelk li Bukan girtibn li Mihabad gulle barankirin . ehd zor bn bi rast baweryeka mukim bne nav orea Azirbaycan da di v rk da bi n azady li seranser welat xwe belavken . Bi dirjya droka n ya welat me millet Azirbaycan berdewam peng azadya ran b . V car j hv xwezya hem azadxwaza , her ew b tk run y azady li wir bi ser runahy bi ser hem ran da belavket. Mixabin di brhatineka xembar da bi dehan hizar ehd 73

titek d li yn neman , bo ? min ber nih behs egera kir , eger ev serhildane li dem xwe ji nav hinavn xelk Azirbaycan hatiba . Hu bi sanah kip b deng ne di b. Eger pitevanya hevaln w lay sinor j digel da neba .

74

Pika Siy

Ba rzan
75

76

Bingeh hoza y li bakur raq , devereka sext dijwar girdaye bi yayn sinorn Turkya ran ve . Ji ber ku Barzan di akinc ne li v devera as dr ji bingehn bajrvany her yn mayn le sax bi hz , ji aly ttal rewita ve hj sincn babny mayne di drin ji hem karn ps xirap , ew sinc karn di nav bajra da , hta cih xwe li wir ne dtye . Bi hizra min ew bisurmann bi br bawerin . serok hoz herdem rber terqet ye xat pit bo pit her ya w binemal ye . Barzanya p wisa ye ku ber mirovek xwed nyas (ak) heb bi nav (( x Ehmed )) herdem nubedar berevan ji hoz kirye . Serokn hoz yn nihu j her nevyn w (( x Ehmed )) ne . Berdewam Barzanya rikber ya digel hikumetn hemecor kir at tenah nedtye . Demek digel Turka demek digel Ereba cerek j digel ranya . Sala 1936 zayn , dem (Kemal Etaturk) xweyakir ku d doza Kurd bi kutin bin birkirn li (Diyarbekir) areserket . Serok v hoz (( x Ebdulselam Barzan )) ekdarn xwe bi merema harkarya Kurdn Turkya hinartine w dever . Wek akiraye ku ew heta (Dyarbekir) 77

j n , bel li wir ikestin . (x Ebdulselam) bi xwe j hate girtin li sdar da . Barzan j vegeryane devera Barzan . < 6 > x Ehmed pit biray xwe Ebdulselam b serok hoz. Dem ez di nav w hoz da li dawya sala 1325 hta cenab w serok b . Barzan i dema ne byne bende kuleyn dewleta raq . Pit er diw y chan pit ikestina wan li Turkya , hikumeta raq devera Barzan endn sala dagrgir . < 7 > xn Barzan : Mela Mistefa , x Mihemed Sedq , birayn x Ehmedin x Silman kur x Edulselame . Hikumeta ran girtin li Besra Kerkuk zndan kirin hindek j bin av kirin . Siyaseta Ingilz li raq ji bil pitavaniya hikumeta navend ew b ku hzn Fyudal rakte bibal xwe ve bo mifa j dtin li rojn wek serhildana (Red Al) k ji wan hza , hoza Barzan b , harkarya xt wan biken da ji zndan rizgar bibin vegerne devera Barzan . W ser< 6 > Ev zanyare di ain , ku x EbdulSelam Barzan - wate : (x EbdulSelam diw) biray mizin y Barzany nemir b . Sala 1914 ji lay Osmanya li Musil li sdar da . inku x Ebdulselam li sala 1907 dij dagrgern Osmaniya ji bo wergirtina mafn millet Kurd xebat dikir . Bel na erkert Barzanya bo harkarya Kurdn serhilday li Turkya di nav bera saln 1917-1919 . Ew hz bi serokayetya Barzany nemir bn di hewara x Ebdulqadir Nr x Sed Pran bn . Careka d j erkern Barzanya pit serhildana k ya Barzan li sala 1932 xwe ve ka digel xzan maln xwe miext bibne Turkya dem salek li wir man . Mesud Barzan : Barzan Bizava Rizgar Xwaza Kurd < 7 > Rast ewe : Pit rawstana serhildana k ya Barzan (1931 - 1932) na Barzanya bo Turkya . Ingilz hikumeta raq heta sala 1943 devera Barzan xistib - >

78

dem Ingilz bi ev Mela Mistefay Barzan ji Kerkk revand hindek ek fek dan . < 8 > Pit mela Mistefa vegerya ye devera Barzan zelamn xwe komkirin kete er digel hzn dewleta raq ne ar kirin ku xn Barzan ji zndan berden vegerne ve Barzan . Hoza Barzan nzk hizar pnsed erkern jhat ist xebatker hene . Mela Mistefa bi xwe pileyeka xwndewarya kilask ya ba ne b , bel mirovek tgehit ye ziman Faris ,Ereb Kurd bi ba di zann bi Turk j di peyvt . Ziman Faris ji (Gulistan) y frby bi w daritin di axift . Li bra mine dem em li (Mihabad) ji cem (Mr Husn Xan) Wezr Berevany y Qaz Mihemed , derkeftn , min Mela Mistefa dt wek pxemberek di nav ekdarn xwe da rawesta b , fek li ser wan belav dikirin jra di peyv . Dem ez dtm bi begerm bi pit min ve hat ber hing min dinas dem du dil pemanya min dt
jr deshelatdarya xwe . Zorbey w dem Barzany nemir xwed j raz x Ehmed Barzan di zndan da bn yan di desteser bn . < 8 > Nivser bi xwe j wek di kurte pekya bo v kitb nivs dan bi hind didanit ku tin pita xwe bi breweryn xwe ve girdaye by vegerte ser erf belgenama jdera, ji ber hind y keftye van xeletyn mezin. Rastyeka akiraye ku Barzany nemir li roja 12 / Temoza / 1943 li gel du ji hevaln xwe bi nav Mistefa Ebdulla Silman Sore ji Silmany ( neku Kerkk - wek nivser dibjt yn derkeftn ji rya Kurdistana ran beref Barzan hatn orea beramber hukmeta raq supay dagrker Ingilz destpkir. Hem jder j li ser hind rkdikevin ku Barzany nemir bi hevkarya hevaln xwe yn Kurdperwer oregrn Kurd bi taybet Xwed j raz x Letf x Mehmd Hefd xebatkern parta Hwa derkeftin orea Barzan 1943-1945 hilkir, ew orea li jr pestana hukmeta raq In gilz pkve bi daw hat, Barzan erkern xwe xzann wan hem bi

79

got : - ( Ez Pewer nnim , Penahyan j nnim , di dem aty da serok erkan supay bim li dem er k ser ser xwe li (Baku) bnme der . Ez ev tivenge - tivengek j di dest da b - , heta ev tivaenge didest min da bt ez xwedan xwe me . Xizmetkar h hzek hikumetek nnim , ne Ingilz , ne Emrka , ne Rosiya . Pit em digel k du axfitn , min hest kir ku ji aly siyas ve ber avn w di ronin got : Eve kawdann taybet yn dunyay ne , Ros d harkarya me ken , nihu wan li herm ptiv bi meheye . Ji ber hind em di yn bo serferazya Kurdisat mifay ji k dr bna wan werbigrn . Ez Kumunst nnim . Fyudal j nnim , ez Dmokratim . Li cem w peyva Dmokrat taybetya xwe heb . Digel millet xwe li ser k sifre dironitin , digel wan nan dixwar , digel wanda li sengera dinivist , lew Barzanya ew xwe diviya . Her ew bes b li hesp siwarbt , da pn sed ekdar b tirs d dil da bi rex kevin . Dem firmana er di da pit rast b ku d bicih ht . Min bi avn xwe
pit snor keftin ne digel Kurdn serhildann ran, heta hind ku roja Barzan ji snor j derbaz by balefirn raq Birtanya ser ji d ve nekir xzan zarokn wan bombebaran dikirin. Bo ptir pzannan xwendekar me dikarit li van jderan binrit : *Berz Mesd Barzan : Barzan bizava rizgarxwaza Kurd ( orea Barzan 1943-1945 ) apa 1987. *Necef Qol Pisyan : Ji Mihabada xwnelo heta kinarn Aras, wergran bo Kurd :ewket x Yezdn ( hej gotin ye bo cara k ev kitbe li sala 1947 bi Faris ya belav by, binre rpel 44-46, apa Kurd ) *Nivsna Dr.Ismal Erdelan, wergran bo Kurd : M.Qeredax :Barzan nihnyn w , apa Kurd li sala 1959 ya belav by li perawza rpel 122 , wergr dibjit : ( di v derbazbna Mela Mistefay da, bi rast supasya x Letf kur x Mehmud mezin gelek Kurdn bi eref dikit ku hevakrya w kirye ) .

80

dt ewa li ser yayek dirawesta firman dida zelamn xwe di got : - Pn mirov bine ser v y , Omer tu pn mirovn d herne ser yay hen , Msa tu digel ar mirova herne ser yay d . Ev firmane kser bi cih dikirin . W erd ba di nas zor ak mifa ji lemprn erd werdigirt biryar di da . Kar bi zrek zann dikir . Em end mirovn pispor teknk xwndewar byn , bel pit vekoln hrbn li nex erd giftgy , eger me bi ak j birayar da ba hta biryara me wek biryara w l ne dihat . Wek min got w arezayyeka ba di lempert erd da heb mifa j werdigirt pa wira serbazn djmin ya ekdarn xwe di zan . Te rast divt her ende nihnya serketina ern Mela Mistefay heta pileyeka ba ya girday b bi azadya zelamt hoza w ve . Bel li pya azaya zelamn Barzan jr aqilmendiya Mela Mistefay bi xwe j b ku dib sermay serketin . Terazya hza xwe zelamn xwe dizan li w cih zanba li ser zal nabt bi dil xwe xwe j vedka , bel kes ne diya bjt ji tirsa xwe j vedka , pa di zan di i demda d hri ket li i dem d xwe vekit . Bi hatina dmahya er duw y cihan . (wate li sala 1945). Ku hta hikumeta raq bi dirst ne hatib serxwe . Hoza Barzan hizir dikir d biwan ekn didestn wanda n Kurdistan var ken hikumeteka serbixwe ya Kurdistan damezrnin . Xelk Kurdistan i li bajra bin yan li gunda bin , dil wan bi Kurdistan ge dib . Bguman serferazya Kurdistan di bnn wanda 81

tgehitineka tayibet heb evndarn v end bn . Rojek min ji xanedanek wan pirsiyar kir : Er merema hingu ji azady serferazya Kurdistan ye ? bersiv da got : - Azad ewe ez serbest bim pez xwe li kur bi ernim . Bim rcal xwe bi her nirxek bi her kesek bifroim hikumeta navend dest twerdan di kar minda neket . Sanah ye cemawer akinc hest bi tkehitineka d sebaret serferazy biken . Bi v away , peyva azady b huyr t bigehin , her ji zarok y di guh wanda deng vedidet hvya wan ewe ku rojek bt tiveng bikevte di destn wanda di rya serbexweya Kurdistan da xebat biken . Bguman Mela Mistefa x Ehmed mena serbexwey ji v hurtir dizanin . Her wisa droka jiyana Kurd Kurdistan , li sinorn d hijmara wan li welatn din bajrn cda -cda di zanin . Serdem hikumeta mill ya Azirbaycan damezray , Mela Mistefay di got : - Bitin bi harkarya Sovyeta diyn Kurdistana kgirt serbixwe dirst bikeyn , nke ew mifay ji parekirina Kurdistan nabnin . Beru vaj , mifay wan ewe ku Kurdt ran raq Turkya hikumetek dabmezrnin . Bi belkge digot : - (Her dem pare erdek ji Ingilz Emrkan rizgar bikeyn , d lawaz tir l n . Sebaret ew welatn bi kuledarn Ingilz Emrka di zannn di got : (Dem ez li raq min xebat dikir ji b damezrandina hikumeteka 82

Kurd , min hewil dida digel Rosya ku li Orm bn peywendya girdem . Min peywend girdan . Bel mixabin Ros mirovn rezlin . Bi sanah min ne diya bawerya wan bnim , bo bawer nana wan di vya ez kar bikem ku di yann min da ne bn . Ez xizmetkar yan destgz nnim. Ez bi tin xizmetkar hoza Barzanim , xizmetkar netewa xwe me (Kurdim) . Bel di ser hind ra j iya b bawerya Sovyeta bi xwe bnit . Hoza Barzan di er da digel hikumeta raq ikestib . Ji ber hind ku li w dem hindek ji supay Ingilz bi harkarya balefirn (Hargin) devera Barzan Akr hlab iya di sutin ji encam hind beref ran hatin qesta hikumeta mill ya Kurdistan kirin . Li meha Gilavja (1325) da ew roja Mela Mistefa Barzan (niho bib ceneral Barzan) digel (60) zelamn Barzan gehitine serbazgeha Tefrz , nabn da xola top havtin bibnin . Lawn xwndewar hey hinartine kolja efsery yn kmtir hinartine amadeya supay li Tewrz , serok wan (60) st mirova (Rad Nr) b , ku k b ji efsern supay raq . Li wir min Mela Mistefa Barzan nyas . Delva xwandin ji s meha zdetir bi dest wan ne ket er di navbera supay ran Frqa Dmokrata Azirbaycan Kurdistan dest pkir . Mela Mistefa dsan hatib Tewrz mirovn xwe beref ber (Sara) nzk (Seqiz) birin . Ew eva em gehitne Mehabad me Mela Mistefa dt ku bi gotina hevalek min wek pxemberek zelamn xwe li dur xwe komkirbn fek liser belav dikirin . Ew 83

pinyarkir digel wanda bn . Em dil rihet kirn ku dinav wanda d bi tenah mnahy beyne ser . Em j qayl byn , bi ev beref (Nexede) ketn r . Bel ber bi r bikevn me serperitya hindek serbaz ekdarn Barzanya kir li barkirin helgirtina topa roja patir gehitine me . (ino) w dem h devereka tena b , Barzanya j biryar dab biine wir . x Ehmed p wext b . Ev bajre di kevte s kuca sinor ran raq Turkya supay ran hta ne gehitib w cih ji ber xwe paristin ji serma Zivistan Barzanya ew cih ji xwe ra dtib . Supay beramber Barzanya siyaseteka taybet heb . Di kawedana da ne diiya Barzanya serkut biket . Bier da zyaneka mezin det . Sebaret serkeftin j Barzan ran nebn , nearbn bi nav penabera wergirin akinc ken yan vegernine raq , bi w kirayar j da ji xwe ra grgirifta peydaken . Rka dj ew b yan bi kujin yan gemarubiken bi zor ji axa ran beref raq palbiden . Diyar dib ku supay bi aqilmend ev rke girtib . Supa taze hatib Azirbaycan zor girift hebn . Divya digel pamayn Frqa Dmokrata Kurdistan < 9 > k labt . Li despk ne ar pita berey saf biket pa sebaret Barzanya bi kefte giftgy . Em taze li (Nexede) ve hewya byn - bingeh hoza Qerepayax - . (Nexde) dikevte ser rya Mihabad inoy , (Eqd Xefar) demrast supay . ji bu giftgy hate (Nexede) Mela Mistefa ji bu giftgy daxwaz kire (Tehran) . Daxwaza w pesin kir pit rizamendya x Ehmed wergirt . Mela Mistefa digel du s hevbendn xwe ji efsern raq rka Tehran da
< 9 > Merem j Hizba Dmokrata Kurdistana ran ye . (wergr)

84

ber xwe . Dem Mela Mistefa gehitye Mehabad supay girtib . (Eqd Hemayun) bib serok supay y hatya hinartin bo Kurdistan . Ew y mijul rkxistineka xwe pandaneka supay b ew li layek xwepandan didt li layek d Mela Mistefa Qaz Mihemed ew xwepandan didt pa bo me behs v xwepandan seredana Tehran kir . Bi balefir Mela Mistefa hevaln w veguhastine Tehran nzk bst roja li wir avpketin digel berpirsn hikumet kirin . Hikumet di vya bi at ek ji Barzanya veket li devera Hemedan wek penaber akinc bi ken . Hikumet ya amadeb ew kesn li raq hukim li ser hey wek penabern syas werbigrt , erd sermayek j bxte ber dest wan da zelamn hoz bi andin ve mijul ket . Mela Mistefay wisa xwe diyar kir ku nevn era digel dewleta ran biket . Li vir me ax nne berevany j bekeyn , me djminat digel kes nne heta ek beramber w hilgirn vre axa ran ye her rojek d t supay ran erd xwe bigrt me j derbxt . Ten me k r heye ew j delv bidene me heta serma ne mnt , pa jin zaro premra pinrne raq em j qesta Sovyet bikeyn , heta delveka d hilkevt vegerne raq xebat ji bo armancn xwe bikeyn . Her li w dem got : (Sovyet j cih me nne) . Sebaret hikumeta Sovyet peyva ( Rezl) bi kar di an di got : (Her kes li wir karbiket d nan xwet , bel ew xn ber nihu nan dest xelk di xwar , ew welat ji wan cihek ba nne . Bel bo me rihetrn cih ku biyn ek xwe bi parzn heta delveka d hilkevt mi85

fay j wergirn bi karbnn ji bo serbexweya Kurdistan , lew ptivye bine w cih ) . Sebaret seredane xwe bo Teharn Mela Mistefay ji mera vedgra di got : ( Em birne frqa " Du Qesir " li wir em mvan kirn min avpketin digel << Qewam Liseltene Rezim Ara >> kirin . Rezim Ara zor y aqilmende , Qewam Liseltene mirovek xwe kurs perist b . digel Padah hingu j peyvm) . Her wisa bi axiftinn xwe yn tayibet di got : - (Rojek legenek dana ser ser min , bayimbaxek di stuy minda girda , panturek rk pk bo min kir , supay pare dabun da bo min bikrin , bel Eaqd Xefar y epel di vya para bi xut kevne cilkt xwe bikete ber min . Bo min panturek kevin ya n h ferqek ne b , bel min viya tbigehnim raste em xelk iyay ne bel em di hem tita digehn , min got : - (Eqd rzdar , erme bo dewleteka wek ran bi hem droka xwe ve , cilkn kevin bi kete ber mvann xwe ). kser ez birme kugayek got: (Her i te bi vt hilgire ! ev pantur di p min her min y ji vr hilgirt) pa ez birme kcka ah (Padah) li saluna averya ah hem bi areta di peyivn berdewam di gotin Hs .... Hs dergeh na min dida . Min got babu her weku ezman di dev hewe da nne , bo hn hsa lalbn her Hs Hsa hewe ye . ima areta di ken . Hewe i di vt bjin , bi dirst bjin , dsa her ew bi areta di gel min di axiftin . Min dizan ew i di bjin , bel min di viya bi peyvin . bae ah j her mirove . Pa dergeh vekir min dt ah 86

y rnitye , me jr min silav kir . Cih na minda rnitime ser kurskek , du seeta digel ah hingu axftim , zor keyfa min p hat . Pit du seeta min viya rabim, got : rne , min got careka d ez ranabim heta hun ne bjin: careka d ez pve m . ah sebaret akinckirina me li devereka ran axift : min bersiv da - Bi xwed hun zor di dest firehin nan dehin , hem pinyarn hingu bi dil minin , bel divt x Ehmed biryar bi det . Ew serok hoz ye . Sebaret hewe efsera j ah got bi denev me . Min got - (Me ew ne girtne heta bideyinef hingu . Ew e efsern cihlin ji deh kesa ( Em e efsern resm yn supay byn) . Temen wan hemya na gehte sed sala li cih wan e cihla , ez d hejde cihla demef hingu . Binemala min x Ehmed birayn min hejde cihl yt heyin , hem ji lawn kukin . Li na wan e cihla ez d wan demef hingu . Bel , me nevt ew anaz serferazya xn Barzan heta nihu bo me bicih hlay xirab keyn nifrn civna bixwe Barzan bikirn) . Bi kurt li Tehran pinyarkir ku me li devereka nzk hemedan akinc biken . Mela Mistefa raz bib eger hatiba x Ehmed j raz biba da pit ikandina seqay sermay da veguhastin dest pket , biryar b li cih her kamyuneka end maln Barzanya pit ek j tte vekirin , bir bane w cih dest nankir . Bo runkirina v raz bn di got : - Eger ez raz nebibam ez bernedidam . Li Tehran Mela Mistefa bo dtin birb kargeha ek , 87

kugaya ek avahy Padah , hza esman kolja efseran . W bi xwe vedgra di got : Ew roja ez birme kolja efseran min gote Rezim Aray : - Bi xwed Ceneral ez ji v supay bi yan ek tursyam, Bel divt hoza Barzan j bitrst . Ew j ji v hem ek natirsin . Wan k tiveng paryek nan y hey li ser iyayek dijn . Her wisa di got : - Divya w ek hem y bxine ber avn min . Min j bi v away bersiva wan da . Li nva diw ya meha Befranbar . Mela Mistefa Barzan ji Tehran vegerya ve . Peywendya Mela Mistefay digel end efsreka zor ya ba b . Hest dikir ku em batir di peyvn w di gehn . Serokatya x Ehmed xn d yn Barzan serokatyeka fyudal bi zend baska neb . Bi rast ji lay mezheb ve bawer bi x Ehmed heb , ew bi rber dn cih nin demrast xn Barzan di hate niyasn . Bi rast x Barzan smbul bawer pker mezheb y hoza Barzan b . Mela Mistefay digot : - (Vegeryana me bo Barzan di vt ek dann . Eger mej ek didestda nebt d bne mirovn lawaz b desthelat w dem d xelik birayr det . Berdewam Mela Mistefay di got : - Hind ek didest mirov da bt , mirov xwedan birayara xweye , bel dem ek dana ew d biryar den . Mirov j d ne ar bt bo w biryar her end j ya teil 88

dijwarbt millt xwe bo bi emnit . Di hoza Barzan da zor kes yt heyn nevn ek ji dest biden bi tayibet ku sed bst mirovn heyin li raq fermana sdaredana wan ya heyi . Mela Mistefayi bi tin Sovyet didana cihek rihet hmin di vya bo demek berwext bit heta delveka d bo hilkevt vegerte raq xebat biket ji bo damezrandina dewleta Kurdistan , Ew digot : Ez Komunst nnim . Keyfa min j bi Komunsta nayt , ez Dmokratim hez dikem digel millet xwe da bi at tenah wek hev bijm bo min hilkevt alay Kurdistan li xaleka Kurdistan hildem , vca ew xal li raq , ran yan Turkya bt bi min h ferq cudahyek nne . Ber nihu min gotib nva diw ji meha Befarnber b dem Mela Mistefa ji Tehran vegeryaye ve . Heta pit mehek j ji vegeryana w peywendyn hoza Barzan hikmeta ran di ba bn . Bitin bar luryek genim bo hinart , bel ji ber sermay giftgy digel xn Barzan veguhastina xzann Barzanya bo hemedan grugir . Pit mehek supa ji teslm bna Barzanya b hv b , vca kete komkirin hinartina hzn supay bo dewrubern devern Barzan l di akinc xwe amadekir bo ldana wan . Barzanya j xwe komdikir li Mergewer . Ber behs xwe amadekirina her du la bikem sebaret despkirina er serbra xwe w dem em di i kawdan da byn d axvim. Ez Res Dana pit em ji Mihabad gehitne Bar89

zanya me biryar day digel wan da bn me serperitya hindek serbaz mirovn Barzan dikir li veguhastina topa beref Nexede di yn . e efsern w fewca li Bokan bo hind gehitibne Mihabad peywend digel Qaz Mihemed kir b beref Wirm ketibne r bi hvya na Sovyet , bel dem nzk wirm byn zan ya ketye des dujminn frq , lew her li wir vegeryane (Nexed) seet het ev gehitin ubne ayxanek , her li w dem hzeka Barzanya j bi serokatya x Mihemed Sedq (k ji birayn x Ehmed) gizrek bang hildra di got : - (Ferman fermana x Sedq Barzanye , pit seet neh hatu qedexeye ). Her e efsera pit v xwar her li w ayxan nivstibn ne dizan ku li Nexede du hzn desthelat yt heyn : Barzan - Qerepapax . Qerepapax hozeka Turk zimanin gizrtek li Kurdisan di jn li navbera Mihabad Wirm . Ew dever bi nav (Suldiz) tte nyasn bingeh w dever Nexedeye. W dem serok hoz kesanek b bi nav (Qulxan Bircalo) ku frqa Azirbayican pila (Eqdy) daby hizar siwarn Qerpapax dij hikumeta navend amadekirbn , bel dem kawdan vaj byn , (Qulxan) ruy xwe wergra alay ran li Nexede hilda xwe kire rber devera (Suldiz) . Bi nav Qewam Liseltene rveberyek bo (Nexede) dana her siwarn hta medalyn (21 / Sermawez / bi singve kirine fermandarn supay bo serkut kirina wan kesn h bi dilsoj layengirn frq . Di 90

wa kawdana da hate bihstin ku heft efsern frq li ayxanek di nivstne . Di wan roja da efser parek ba b bo wan kesn diviyan gunehn xwe yn ber p paqij ken , ji ber hind girtin teslmkirina wan bo hzn hikumeta navend d lapern ren xwe p n paqijken . Her ewa bt bi ev rijyane nav ayxan her heft kes : Zrbext , hsan , Tway , Erteyar , Tewekul , El Esxer Nkulay girtin ji ek kirin birine mizgeftek bi hceta oxlemekirin (piknn) rwskirin spd birine cih nav l nay (rveberya dever) bi rk ve mirovek Barzan bi nev (kak Salih) van efsera dibnit serhatya wan ji x Mihemed Sedq ra di bjt . Li rveberya dever destn wan girdan amdekirin bo qurbanya pwazya supay . Bel dem x Mihened Sedq serhatya wan bihst kur xwe digel end ekdarn Barzan hinartin efser azad kirin Qerpapax j ji ek kirin rveberya wan hilweand vca kser ew ekdarn efser girtn ku nkern hikumeta navend bn werdigerin di bine hevbend dostn efsera titn wan dizivrnin xwe diyar diken ku wefadarn frq ne belge j ew medalyn hta bi singn wanve . Dem ez gehitme (Nexed) ew du roj bn efser berdayn . B guman ew ji rirseka mezin rizgarbibn , em bi awayek rkxist y supay gehitibyne (Nexede) me hzek dirostkirb . Deh efser , d top nzk sed sh serbaza . Her bi v bn me cihek cuda bi xwe dirstkir l vehewyayn end roja mayne aver . Bihna ser91

baza ber bere kurt b nk h armancrk li p wan ne mab . Bi rast serbaza hest dikir ku y karek bi zor bo min di ken . Hindek pare min ji Azirbaycan digel xwe anbn . Her k min hindek pare dan da p bigehne maln xwe . Min ek j wergirtin bi r kirin . Bitin end kesann bijare b guman bi razbna xwe bo parzgarya topa li cem min man . Pit demek km wek arezayek li dy gotina Barzanya ez me (ino) . Li bra mine dem ez gehitme (ino) bo ev bry ez me ayxank hevalek min got : - Eve eva k ya Befranber ye s mehn d serma befir yn li p me . Min xanyek li wir girt . Xany afretek b ku firavn v j bo min di lnan . Pirogramek wext birn me ji xwe ra dana Her wisa pirogramek bo amadekirina topa j me dana . Dem ez gehitme ino min serbazn di gel xwe da firkirin bst mirovn Barzan ji bo bikarnana topa min xistine ber meiqkirin . ino ya li pal iyayek bilind ku berdewam befir digirt . Spd z em bo paqijy meiq di yne bin iyay . Nv seet me meiq dikir bhnek j me dikire xar pa beref mal di hatn me tt dixwar pa bi dirjya roj em di petal byn . Zorbey peyvn Barzanya sebaret vegeryana wan bn bo Barzan . Bi taybet j dem agir zivistan hilkir gor j bilind di b , agir zivistana Barzan branneka her dem b ji wan ra . Dem agirek mezin hildikirin digotin : - Tu di bj agir Barzane . Kesanek d heb serhatya w ya serinc rake . Law< 10 > Hta bo me sax ne bye kan ew lawe k b . (( wergr ))

92

ek b bi nav (Sed) . Ev cihle ji Kurdt raq b her pazde roja di hate inu . <10> cih bawerya hizba rizgarya raq hoza Barzan b . Mela Mistefa serok anaz y w hizb b .<11> Rojnama (Rizgar) j bi ziman Kurd bi awayek nihn ap beleve dib . Ew rojnameyeka heftyane b . Her demek (Sed) hatiba ino hindek dane ji w rojnam digel xwe di nan . Sed kurek aza b . Her pazde roja seravn w diyar dibn . Me dizan keng d t . Her car Seet ar yan pn var di hat . k ji titn serinc rak yn me sehkirina hatina w b ku di nav befr ra ji lay bilind y iyay pit ino dyar di b . Nzk rojava reatya w me dinav befira zor str sip gilr dib , me didt bi tin bi piya li befir sermay da , bi xwe dar di dest da bi rg da di hate xwar . Berkn w ji rojname pirogram nama bo Mela Mistefay ku bersiv serincn w di viyan di pirbn . Her wisa pare j bo hoza Barzan di nan . Pit bicih anna karn xwe , bi ev li cem me di nivist roja d sipd her li w rka pda hat vedgerya di nav befir da winda di b . Bi dirjya w dem em li Kurdistan , Sed heval me y berdewam b . Bi taybet pit er dinavbera Barzanya ran destpkir . Berdewam di nav hoz da
< 11 > Ne arn careka d bjn mixabin dyare nivser rzdar unku seha jdera ne kirye ji kes pisyar ne kirye . Hindek tit yt tkel k kirn . W dem nivser behis j diket , Bihara 1947 ye , w dem Part Dmokrat Kurdistan li 16 / Ab /1946 bi serokatya Barzan y nemir hatib damezrandin , hizba rizgar j xwe helweandib b nav part . (( wergr ))

93

dima, heta sinor raq j digel meda b . Li ser sinor ji bo karek ku Mela Mistefay p rasapardib b raq . Li wir hate girtin . Tkelya me digel Kurda serinc peyada kir ku ronakbrn Kurdn raq hizir brn wan dijwartirin , w dem partyeka pkeft heb ku rkixstint zanst hebn . Rikxistinn wan li ser binwa hozat ne bn . Her ende di hikumeta mill ya Kurdistan da hindek serok hoz li dor Qaz Mihemed kombibn , bel ewan (wate : ronakbrn Kurdn raq - wergr) tkel digel hikumeta serbexweya Kurdisatn da hebn . Hewe rast divt hizbeka siyas ya serbwxwe ku xwedan rkxistineka siyas bt di hal da neb , yan j bi awayek zor bi k heb . Hza binwae ya Hikumeta Kurdistan ji hozn : Herk , Mame , Mengur ewn d pk dihatin . Qaz Mihemed pitir wek serokek dn dihate hijmartin cih rz qedir kirina hemya b . Min bi xwe ji nzk Qaz Mihemed ne dtib . Bel min Mihemed Husn Xan dtibn ku fyudalek b xizm Qaz Mihemed Weezr Berevany j b . Qaz Mihemed digel hevaln me axiftib di nav peyvn xwe da gotib : (Pewer telefon bo min kir got eve ez m tu j were , bel ez ne m weku Pwer millet xwe berdem ji ber rizgarkirina gyan xwe millet xwe bicih bihlim. Eger ez pt xwe ji Mihabad derbxim d millet min ber bte gyann k . Ez bo parastina v millet ne arim li Mihabad bimnim heta supa bt desthelateka 94

n bi espnt . D her li vir mnim eger min bi sdar j ve hilawsin . Qaz Mihemed harkariya espandina supay kir . una w bu berayia serkird supay (`Emd Hemayun) her ji bu hind b da rk li buyurn xirab bigrt . Bel armanca supay ji harkariyaQaz mihenmed bu binecih kirina xwe b , pa dest helata w kurt ken dem supa gehitye Mihabad Qaz ji ser kar lane bir peway li bink serokayetiya xwe kar bi r ve dibir . Bel pit supa binecuh by . ew Mihemed Husn Seyf Qaz Sedir girtin bi rengek ne camrane li sdar dan , giyan wan her ad bt. Her ewa bt pit vegeriyana Mela Mistefay ji Tehran li d w rkeftina kir , Barzanya (Nexede) bi cih hla li devern ino , Dete Bl Mergever cih war bn . Pit girtina Qaz mihemed di seredaneka Emd Xefar da bu inu , di gel me axift bu ji me ra run kir ku sdaredana Qaz Mihemed xizmn w d dawiya sdaredana bt aktire em mifay ji v delv werbigirn xwe bi deyne dest wan ji v wez rizgarbibn . Bel me diviya ber xwe bi deyne dest wan ve berdeyn bi rengek resm (ferm) lburn ji mera derkevn li radiyoya Tehran bte ragehandin . Ev dan standine li hizura Mela Mistefay hate kirin . Eqd Xefar bersiva me da got : - Bae eve ya li ser biryara Mela Mistefay ya rawestaye ewa li Tehran day ku hewe bi dete dest me . Ev gotin Mela Mistefa zor hejand bi torey bersiv w 95

da got : - Bo direwa diken ? min y gotye Padah hewe libat van e lawa ez d hejde lawn xwe deme hewe . Eve ermizariye bo hoza Barzan e lawa bigrt bi dete dest hewe . Bu bi dest ve dana me . bi rka (Eqd Bgler) y serkird w hz ya biryar b beramber Barzanya bi kevte er . Dest bi kar hate kirin . Min (Eqd Bgler) ptir di nas . Li w dem ew serkird supay het y Xorasan b . W ez dinyasm di vya mifay ji v nyasn biket . W dem telefoneka meyadan li navbera Nexede ino heb . Ev tlefone li bin dest x Suleyman b - birazay x Ehmed - birast x Suleyman wek Wezr Dervey x Ehmed di hate hsab kirin , Faris zan mirovek aqilmendb . Rojek hinarte d min got : - (Eqd Bgler divt digel te baxvt . Diw axiftina telefonda Eqd Bgler dostayetya me ya mjn bi bran daxaz ji min kir ku xwe teslm bikeyn erfa xwe bxne ber lborn , her li w dem , hri j dikirin ku eger bt mifay ji v delv wernegirn d dem bi serve t , bel min bi nav hind ku em di pit rast nnn ji lborn min daxaza lbor j kir got : - Em d berevany ji gyan xwe keyn me du top y li ber dest tibln me li ser celebk na lerizin . W dem (21) Re meh b bitin s roj mabn bo hria supay ya berbelav . Her weku min got : her du la - supay Barznya - xwe 96

amadedikirn ji bo (berhingarya k ) er . Hikumeta navend hindek ji hozn layengirn xwe ek dabn ji hemya giringtir hoza Mame Mengor bn ku serokn wan pare ji hikumet wergirtibn pitevanya hikumet dikirin . Zdebar van tpn hemereng yn supay ji xaln d yn Azirbayican dinan li dewrpitn cihn Barzn di akinc komdikirin . Beramber wan j Barzn mijul senger diroskirin bn bo berevany ji xwe . Divyan mifay ji delv wergirin heta kej (hewa) xwe bibt ji ran biine der . kemn zerb Barznya weand avikandina hoza Mame Mengor b . Xeber gehite Barznya ku axayn (Xant) Mame Mengora li gundek bi nav (Suvyan) ku bingeh devera (Lacan)e yt kombyn da dij Barznya qolpek girden . Mela Mistefay end ekdar digel xwe birin kete r . Spd xeber hat ku Mela Mistefa ji nikek ve b di nav civata wanda li (Suvyan) bi ek Otumatk hem belavekirin du kes j xsr kirbn ekn wan j standbn nane ino . < 12 > Hej gotin ye ku Mela Mistefa di nav hoza Herkya da b w dever digel serok hoz giftg kiribn soz
< 12 > Nivser rzdar careka d a dibtin ev buyere , her buyer gund (Slw) ye . Ku li laper (10) y v kitb amaje ya hatye p dan bi fer nuzann careka d du bare bikeyn . Bel ptivye bjn ku Barzny nemir piikdar di v buyer da ne kirye , beruvaj xwed j raz x Ehmed Barzn zor ne rihet b bi v buyer . Xwendevan rzdar bo wergirtina pitir zanna dit sehkete kitba hja Mesud Barzn sebaret orea Barzan (1945 1958) berper (56) . Ku hrtirn bi batirn jdere . Her wisa kitba (Komara Kurd sala 1946 ) ya Wilyem Iglton berper (119 -120) ku ew j jderek zor giringe li sala 1963 hatye apkirin . ((wergr))

97

j wergirtib ku dij Barzanya er neken . Her wisa hinek aht xwarn j li inu komkirbn bo rojt tengavy ptivye bi zanin ku Kurda bi git ne diviya er digel Barzanya biken , ji ber ku Barzan erkern aza ba bn. ya diw hozn Kurd wek nert sinc dinavbera xweda hest diken ku dwarek derun y hey di amadennin beramber k du er ji dil bi ken . Heta li dem er j ew Kurdn supay amadekirn da er dij Barzanya biken p wext peywend bi Mela Mistefay dikirin bi dem cih hri agadar dikirin , pa da erek ji direw da hilxin pave vegerin . Rkxistina rveberya hoz li d zncra xaty b , rkxistineka supay yan hizb ne b . Serok hoz x Ehmed b pa birayn w bn her k berpirs bereyek er b . Pit wan kurn xa serokn ocaxn biktir bn . Pit kurn xa hindek xizim kest nzk wan hebn . Ewan qaremaniya xwe dirada diyar kirb berpirst bik bn . 24 / Re meh / b weku edet em seet pn yan e sipd hiyar dibyn diyne serlva rubar ino bo meqa sipd li w dem deng topa hat . Gundek bi nav (Sngan) du s klumetra nzk ino b li kinar rubar (Gadir) heb , Barzanya reaek heft het tiveng li wir hebn . Supa li rex d y Gadir b Barzan j li v rex bn . Ji nikek ve supay (Sngan) agir barankir , nku gund Sngan li hindav ino b eger supay ew cih girtiba da girtina ino bi sanah kavit . Ew hza hat (Sngan) bigrt pk hatib ji siwarn hoza Mame Mengora 98

molazimek supay serperitya wandikir . Bi bihstina deng topa me zan ew kar em aver dest pkir . Supay eger nebn bo pelamardana Barzanya . Lew wan j nyaz ne b berevany ji axek biken ku ne ya wane . Bitin avery serma zivstan bn heta biine cihek d . Supay j eve dizan . B rawestan min ew end mirovn Kurd yt di xizmeta topa da komkirin top karxistin me lay x Ehmed , peywendyn me di gel x Ehmed dib sinor bn her demek me viya ba da ne mala w . Min li danga mal dt y epirze b x Silman j bo berevany y hinartye (Sngan) . Gote min bi lez here cem x Silman . W dem Mela Mistefa li Mergever b . Supa ji rex Wirm beref Mergever hri kirb . Min top bir xwe amadekir bo top barankirin . Tit k y bi xeyala minda hat ew b ku topa rex d b deng kem . nku topbaran bo ewn nedt karek bi tirse . Top barankirina supay xelik epirze kir b . Dem ez gehitme (Singan) siwarn Mame Mengura beref mila yay beramber di ne xwar bi ar gav berev rbar Gadir din . Digel kemn gulle topa me , topa supay b deng b . Derket tirs lerza serbaza bib eger (sedem) b deng bna wan . Pa min ruy w wergra lay siwara, ku hta di dur bn li dehmena iyay di belavebn. Mame li hvya delve bt da gulla diw bi wenim divt ya karger bt da er z bi daw bt ziyann giyan di km bin . Merem tirsandin revandina wan b . Ez li hviy mam heta hri li rex rubar kom99

buy . Min dazan d xwe mijul ken bi tirs lerz bi du dil d li av derbaz bin . Dem li rex rubar kombuyn , min gulleka runahy di serra havt min ne diviya kes bte kutin . Her ew gulle b wek birsy di serra y siwarn Mame Mengora li wir ne man bi epirzey ser hespn xwe zivrandin p pvenan . Vca careka d ne Mame ne Mengor li era dyar bn . Min li d k gulle pvenan da pitir birevin bazden , husa her li despk seet neh spd er bi daw hat li v dever . Despkirina er wira me bilindkir , nku ew end meh b em di b kar tembel bibyn me husa hizir dikir ku d arenivs me d di er da ruhin bt : Yan d yne kutin yan d rizgar bn pa ..... her ewa bt end ztir bt aktire . Pit serkirdn supay b hv byn li gundek bi nav (Nelus) wirn . Mej hizra hriek dikir bi beyne ser w xal . Li wir hzeka Barzanya ya bst kes li beramber supay er dikir . Min bi ev top veguhastine gundek bik bi nav (Gindule) ku y zal b li ser (Nelus) avery delveyek bm . Ew fewca (Sngan) me xistib jr agir topa her pit pit dizivrn , pit revna siwarn Mame Mengora (Nelus) j bi epirzey bi cih hla li gir pit Nelus zivrn bi deta ino da n li wir wirbn . Bel li wir ji bink aht xwarn av di dr bn . Serkird fewca navbir Rad Kila b li ser girek iwar gue rawesta b serbaz ne ar dikirin erd bi kulin bikene senger . Topa xwe li navenda w iwar gu damezrandib . Roja patir kej 100

dijwar bib ruy erd hiik kirb heta pileyek ku axa kulay ya rex senger reng xwe wergrandib dr (9) klumetra me cih top bi ak di dt bi w away bib armanceka diyar p av .Ew fewca (Betalyn) nzk (300) serbaz zor hesp hstir d top iwar rean birn e hawin hindek xwarin hebn . Her hem li ser w gir di nav w arvey da kombibn . Pit me ev betalyne xsrkir erv wan ketye ber dest me , tirs lerz li raportn wan ya diyar b . Bi ulkirina Nels wan xwe ji yann xweragirtin bi taybet b avy dur kirb . Ew(24) seeta dib av bn , her ende rbar Gadir li bin pn wan b, bel dizan nen xwe bi gehne lva rbar . Dem Nelos ulkir , Mela Mistefay (20) ekdarn erker li rex ryn sengern betalyn belavekirbn car car gulelyek beref betalyun ve dihavt ew j gj bibn hizir dikir ku hem rexn wan digirtne ne diwra bi lay ber (Suvyan) j ve biin ku bink pitevanya supay b , ku w dem rka pit wan hem ya azad b rka otmbl j heb . Her ewa bt , kombna betalyn li ber pal w gir serinca min raka , ku li ber mewdaw topa bn . Da pitir zalbibim li ser min biryarda xwe bigehnime xalek dest bo det . Bo v kar diviya li navenda det da li p avn wan yn zil topa bibeme p ev kare di yant meda b ji ber epirzeya sebazn betalyun , me top li rex ep y gir damezrandin . Diwemn gulle k rast vi topa betalyun ket her bi v gul betalyn berze b 101

nwart w j ne man . Bi durbn diyar b ku mirov gyanewer jk veqetyabn her k bi layek ve din . Bel ji ber ku da her bi revin min gelle dihavtine ber pn wan ne ar dikirin ku careka d beref sengera xwe li ser gir bi zivrnin . Pa k ji hevaln me , Mehmud Tewekul , digel (10) ekdara xwe gehande w berpal dest di ber betalyn rana by hind j ku k mirov j birevt xisrkirin berf inoy nan . Zyann gyan yn wan zor dikm bn nku me ne divya kes j bikujn . Bel digel topa k rad Kila bi dijwar birndar b pa giyan xwe ji dest da li dem dadgehkirina min k ji gunehn min kutina xwed j raz Kila b dibjt di er da ne bikuj ne kut haye . Di v er da (7) heft efser (17) hevde efsert rz (Zabit sef) nzk (300) s sed serbaza hatine xisrkirin digel ek tifaqn betalyun . Pit w er nav min deng veda eger w er end sala veka ba dur ne b bi bame k ji serokn hozeka Kurd . Barzanya digot : - (Sultan Tefryan y ji lay x Barzan ve bo me hat eve k ji percyn (muczat) x Barzane , bi k gulle topa dujmin peqand ji kar xist . Bawer bi hind di na ku her dem bikevne di tengavyek da , her hinde heta bigehime wder . Ber hng ewan zann arezay di topa da nebn , nav min ji wara zor gir vedikirin , bo nimne her dem birs biban bane gundek i di viya bi nav (Efser top) werdigirt . 102

- Efser top nan divt , hk divn yan mirk divn , her ewabt efser top bib smbul hz . Her wisa Barzan j bi qedir xesleteka ji dil , bi min di hate p batirn xwarin nivn ji min ra amadedikirn . Ez bame her cihek (10 -15) mirovn Barzan digel min dihatin nubedar li min dikirn . Li w dem van serkeftina Barzan navdr kirin , ez dibirme berokn er bo girtina gund devera end min digot girtina van ciha ya b mifaye min hewel dida wan t bigehnim bi taybet xn Barzan ku ptivye em berevany ji xwe bikeyn xwe ji ern b mifa dur bxn hd hd beref armanca xwe bin ku bo wan raq b . Carek me divya gund (Suvyan) bigrn , bel bi av da . L min mifa ji v buyer dt , nku heta w roj gulle top li ser ser min ne peqbn ez j di tirsiyam , bel ji w roj pve tirsa min verev . Di w er da min sengerek mukim heb min bi gulle topa pitevanya hri dikir , bel senger min akira b , vca b rawstan top barana dij dest pkir . Gijna gulle topa dengek tj bi tirs heb , ku mirov hizir dikir her gulle topek li hindav ser mirov dipeqt , pa derket du sed metra di dur mirov dipeqn . Li despk ez zor tirsyam bel pit end gulleyeka tirsa min nema b tirs ez ji senger derketim top zelamn xwe veguhastine cihek emn tir . Roja k ya Axlv b , ku dibte cejna Newroza (1326) , di senger da bi agir topa me cejin dikir . Her ewa bt bi bna min parastina dever ne karek dirste min topn xwe di ber ino ra r xistin , min digel x Sil103

ma rawj kir ku v dever bi cih pln . Axilve b , befir hd hd di bihuj (di helya) end zdetir li w dever mabayne da ziyann giyan pitir bin . (x Silman) bonn min pesindkirin , bel ne diwra bjte x Ehmed, daxaz kir ku bi xwe biime (Glas) - devereka as b x Ehmed li wir b - hewil bi dem x Ehmed bonn min pesindket . Ber niho ez sebaret xsra axftibm . xsr wek ber niho min got : Mehmud Tewekul bir bne ino li mizgeftek danabn . Spd ez me ino bo dtina wan . Efsern xsr cilkn serbaza kirbne ber xwe da ne nyasn . Di nav xsra da ryek niyas kete ber avn min , ewj mulazim Kemal b ku li kolja serbazy min di niyas . Sala k digel minda b . Dem min bi nav w gaz kiry , rawestya pa hate p bi hurmet ez ma kirim . Min gazinde j kirin ima cilkn serbaza li ber xwe kirne . Got : Ji tirsn Kurda da , min dile dil w da emnkir ku Kurda i peywend bi xsra ve nne min pisyara efsern d j kir . Wa j xwe da niyasn . Efserek bi v away xwe da niyasn . - Xizmetkar (Xwa dost) . Ez p kenm pisyara pila w kir . Got : Qorban pile ya giring nne , di supay da di gotine min (Neqb) . Bel ez diktorim , bi min dost dujmin feriq nne , xizmetkar hingu bes diktore . Gotim : Tu xwed hind ne bje xizmetkar qorban , byerek b ya qewm di van nzka da d ne mal ser jiyana xwe. 104

Got : Tu dizan eve hate ser min ji ber nan . Me di viya karek bikeyn yn byne efser heta nanek bi xweyn min ji xwed diviya v zivstan li bin kursyek bim . < 13 > Me i ji er b . Sebaret cih xwarn hindek gazidne kirin , min got xwarna Barzanya bi xwe j ya ba nne, min bi xwe endn eva bi hindek nan km yan bi genim qeland y birye ser hindek eva ewj bi dest min ne ketye . Her di w ev da min efser cda kirin min digel xwe birin , spd ez digel x Ehmed axiftim ku serbaz efsern rz berdeyn . Min bo w ronkir ku supa hind y lawaz nne ku careka d van bi hinrte er ev serbaze yn tirsyayn nikarin careka d er biken , zdebar hind me nan av nnin bideyne wan j . Li dawy x raz b , me dane dest hevalek xwe (Cewad Erta) da bibete nzk supay berdet . Biv away efser digel meda man . Bel wira wan bi temam hatib xwar ne xasim ya (Neqb Xwadost) bo nimne dem me ino bicih hlay beref sinor raq di hatn . Li rk balefireka supay li ser ser me peyda b . Neqb (Xwadost) hate cem min got :Tu xwed bje van Kurda bila tivengn xwe ser nivken ne ku sertrn wan bi birsqin serinca balefir rakin me gulle baranken di got : Hingu ji lay wijdan ve berpirsn parastina me ne di vt av hewe li me bt , ne ku b sedem bne kutin .
< 13 > Li ran ya belave ku li zivistan irayek li bin mzek p diken (hildiken) erefek bi ser mzda diden da germat nete derve li dor mz komdibin pt xwe dirj dikene bin . (( wergr))

105

Xirab nne bizanin ku li dem dadgehkirina min bitin ev (xizmetkare) b dij min axift gelek efsane sebaret gunehn min xistine ber sing dadgeh . (Eqd Bgler) serkird supay b w dem , li dem dadgehkirina min bib Emd got : - Min ev rzdare li dever ne dtib , bel wisa ya belav b ku digel Barzanya dij supay er dikirin , bel bi her rengek bt eger rast j bt w dem cihl bn . Dem ez gehitme (Glas) Mela Mistefa ( x Teha) serok hoza Herkya li wir bn . Di kombnek da bi amadebna (x Ehmed) min got : Ji ber ku em berevany ji devereka taybet nakeyn , bitin berevany ji giyan xwe dikeyn , batire bine cihek emn tir ji ino . Her wisa ekdarn Barzan wek despk bi ak er naken , nku egera nabnin bo berevany ji dever . Ew berevany ji jin zaro mal xwe diken ku din her wextek bivt veguhzine cihek d . Bonn min hatine pesindkirin . Mela Mistefay biryar da ku topa veguhzime ber Mergever . Me herdu galskn (Paytn) topa ewn bi dest meketn , me ikandin hem Barzan ji ino pave zivrn . Roja patir supa gehite ino . Heta w roj Barzanya pilan armancn berav nebn , bel pa armanc xweya b , ku ewj vegeryane beref sinor raq . Min digel sercem erkern Barzanya li Mergever pilana er derbazbn dana ku hoz biparzn heta xwe bigehnin sinor . Bi v away er berhingary nema mifa ji delv werdigirtin . evek em li 106

iyay (rkan) li Mergever byn ku Mela Mistefa li wir b . Me digel Mela Mistefay nex roja bt didana , giftg heta seet ar sipd dirj b , nzk efeq (Elind) reatyek diyar b hd hd nzk dib der zelameke ji hoza Herkya xeber nay ku ew sed siwarin digel supay spd d hri ken . Bel ji ber ku wan nevt li beramber birayn xwe rawestin . Daxaz kir em end narincoka pavyne dola ew l da birevin i bi ser supay bt bela bt . Eve cara diw b min bi avn xwe ev kare dt . Careka d ez li (Qelatan) li devera ino bm link (Mihemd Axy Mrgesor - k ji xn Barzan ) b . Siwarek hat digel Mihemed Axay axift . Mihemed Axy gote min ev siware ji filan hoz ye , dibjt em (60) st ekdarn li filan cih , du gulle topa pavne cih me da birevn , me j wekir . Heke van kiryarn Kurda kombikeyn d n dorew pila herkarea wan bo supay gehn . W serdem ez y nzk hem pern er bm . Hria despk ya hoza Mame Mengora bo Sgan j derbit , h wextek min Kurd ne dtin mil bi mil supay ve erdikirin . B gman pit serketina supay me guh l dib ku gelek serokt hoza xwe dikirine qehreman hewl didan sbat biken ku pitevann hikumet ne , bel bi rast cemawer resen millet Kurd , y amadeneb beramber birayn xwe yn Kurd er biken . Spd bi awayek rkxist supay hr kir . P hr li dv birayara ev digel peqna end narincokeka si107

warn Herkya eper bicih hla bi det da n . Eve kemn car b min dt supa bi rk pk dest bi hriek diket . Li destpk balefira sengern me bombebarankirin , pa topa bere da ber li dawy tank ketine r li d wan hza peyade dihat . Balefir zor dinizim bn nubedar l dikir . Bel cihn me zor di mokim bn bi dirst di zal byn li ser ber er (30 - 40) ekdarn Barzan li v berey bn . Li d biryara ev divya em w cih berdeyn bine (Kilmt) d da (24) se`etn d supay grokeyn heta hoz xwe komket pave bizvrt . eva patir dem min xwe gehandye w kilmtey min sehkirye cih ber , min sed uxnn agir l dtin , min hizirdikir Barzanya ew cih bernedaye bel dem min Mela Mistefa dt pisyar j kir got : me ew cih yn ulkirn , bel ew agir bo diserdabirina supaye . Supa d hizir ket ku li dor her agirek bi kmas (10) ekdar yn heyin sercem d bne hizar kes . Spd pit bi serkevin d bnin ku digel sbera me er kir . Ev tektk , er zivrn , agir hilkirin pave zivrn , bi v away er dirj b heta hem hoz (Mergever) lkir . Ew ar roj b ez li (Mergever) evek Mela Mistefay ez birime kombunek ku hem berpirsn bern er tda bn digel x Mihemed Sedq pit gihurna zanyarya li kawdann berey ekdarn hoz , biryar hate dan hind ji me bt berhingary digel supay nekeyn kmtir gulle ahn xwarn bi mezxn beref Gadir bin . Mela Mistefa li dumahya hoz dihat em j digelda byn . 108

Titek serinc rak min li zivrn dt ewj pila xweragirtina Barzanya b di tengavyada . er li 26 / Re meh / 1325 dset p kirib , nihu 20 Axlf ye . Em digel zincra Zagros digel sinor raq di hatn . end iya bilind dib befir strtir ldhat li hinde ciha digehite metrek . li piranya wan ciha befir bib best, seqa hind ya dijwar b endn dewarn me ev ne digehande spd ji serma req dibn . Bel ew kawdan bo Barzanya titek asayb . Jin zaro ji cihek bi cihek d vediguhastin , adir vedidan , nan dipat pit end seetekn bn vedan du bare bi r diketin . ev kare bi me ne dihate kirin efsern xsr j ji mera serbazbn . Min rizemendya Mela Mistefay wergirt ji bo berdana wan , end bo xwarna me ya km b , bel near byn avdrya wan ji xwe pitir bi keyn . Pa ez digel x Ehmed j axiftim ku w dem seydek (Zwe) ya bingeh Mergever supay hinartib cem x Ehmed , birayar da ku efsern xsr digel xwe bi bet . Di wan rojanda dest supay ne digehite Barzanya , bel balefira zor ezyeta wan dida . Befir hem erd nixaftibn . karwan hoz li ser befir xeteka re dikir , ku dib batirn nan ji balefira ra . Li pey w xet digehitine bingeh (Mekuy) hoz li dem bn vedan yan li dem n dest j ne parast didane ber agir meterlyuza . Bi w away tirs lerzeka b sinor xistib di nav xelk da . Ew ekdarn li dawya l dihatin ji bo parastin h ziyanek v ne diket , bel zyan vi jin zaro malat l gola diket . Barzan wek nert (edet) berhingarya bal109

efira na ken . Xweya b li cem wan ku teqekirin li balefira bi tivenga karek b mifaye mezaxtina gullaye her ji w sedem balefir bibne mr esman , b tirs lerz nizim difirn heta balefirvan dihate dtin . Bel ji ber kutarn k li du k , rojek x Ehmed firman da ku digel derketina balefira , ekdar ji hem rexa teq l biken . Di kemn teqe da k ji balefira tengav kir ber bere ji me dor ket her nizim b di navbera ecb keyif xweya Barzanya da li nva deta Mergever kete xwar agir berby herdu balefirvan di nav agir wan bi xwe hilkir bne rej . Pit w car balefir li bilindahyeka zor difirn gulle bombn xwe b armanc dihavtin . Roja xsr berdayn , x Ehmed k ji wa desteserkir , ku molazim k Chanban y kur lwa Emanullah Chanban b . x Ehmed hizir dikir ku bi rka binemala wan yanavdr d serok karwan supay near ket ku dest xwe bi parzt . Nameyek bo serok karwan supay nivs gef l kirin ku eger bt balefir careka d jin zaro yn me bombebaran ken , em d v molazim desteser kujn . Ev care hizra min rast derne . Min digot egre berjewendya wa tda bt buhay na dene giyan v efser , bel wan buha day yan j tirsiyan balefira dest ji bombebarana Kurda berda , dihatin bel ji bilindahyeka zor difrn bes bo avdry . Bombn balefira em j girtn secmn bombayek bi ran k ji hevaln me - `zet `El Esxer - ketib birndarkir . Bidirst ji rven ketib diviya hilgirn . Dinav w befir sir seqema dijwar da hilgirtina birndarek peran karek bi zehmet b , birna 110

w ya giran b , bi renga bi me ne dihate hilgirtin . Li despk me siwar dewarek kir bel xwe negirt , pa me li pita xwe kir bel hewar hewrt w dine esman. Mecbur byn me du tiveng kirine darbestek betenyek havte ser birndar li ser idand , v car j xwe ne girt bel art d nebn . Li nzk sinor me cem Mela Mistefay bo areseryek , mirovek na min da wisa p di ku birn p hoz b . Ji amrn birn piy bitin pilayzek v b . W birn p wisa bawer bi xwe heb ku eger bt birndar xwe bigrt ew di av nivandinek da d gul nte der . rkn d nebn , me dest pn heval xwe girdan dev w berda diktor rzdar pilayz xwe ji nav ksk ttin na der terkir di birn ra kir , qr ji heval me bilind bn pit demek ji nan birn playz ka der . Spd p birndar me hind balfkek werimt . areserya bi tin may raq b . Me bi dar best li sinor derbaz kir da dest raq , pa me li zndana (Ebu Xirb) li Bexda k du dt ji bil Barzanya hindek xelk dj digel w karwan pave dizivr , hindeka di frqa Dmokrata Azirbayican da xizmet kirb ji tirsa tulvekirina hikumeta navend , yan ji tirsa tulvekirina helperista direvn . Yan j ew Kurd bn ewn li ran hest bi mnah rihety nedikir berjewendya wan ya mad li raq bn . k ji wa x (Teha Herk) b ku digel destekeka hoza xwe pave dihatin li raq xwedan milk saman b . Di gotin berdewam harkarya Qaz mihemed dkir mirovek ak b , hindek j gunehbarn navdr bn li pya hemya kesek heb bi nav (Zro Beg) ji tirsa direv nuker k ji ax111

ayn Herkya b ku w dem endam Perleman raq b ji milk saman heb . He neh kesek li dor xwe xirvekirbn , hozek bi nav (Hoza Behador) dirst kirb xwe bi serok w dizan . Li ser dem hukumeta mill ya Kurdistan pila Eqd dab xwe bingeyek li (Blanu) ji xwe ra danab bax balexane dam dezgeh damezrandibn . Balanu dikevte ser rya Wirm Mehabad her tirombleka hat kirba di viya baca derbazbn daba Zro Beg. Her ewa bt ev (Eqd rzdar) mafurn ((xan xan)) raxstibn , carek j pelamara wirm dab . Di gotin mirovek mrkuje zalime bi xafletve carek eqdek girtib bi awayek dirundane kt . Ji tirsa tolvekirin siza van hem gnehn kirn bi rex hoza Barzan ketib ya belaveb ku parek ba y hik zr yt heyn . Pa ev mirove li zndana (Ebu Xirb) gehite me li wir diyar b ka i mirovek b zerav tirsinke . Li zndan bib dvelank bo hem serbaz erfa , belku dil wan p bi sujt . pit du sala bi harkarya axayek endam Perleman raq ji zndan derket li ser dem hikumeta Ebdulkerm Qasim ku Mela Mistefa vegerya b raq . Hindek mirov li dor xwe komkirin b xizmetkar supay raq dij hzn Mela Mistefay er dikir . Heta hatye ktin b guman Barzanya ne diviya peywend digel van tuxme kesa hebin , bel ne di iyan ji xwe dor bxin . Her ewa bt , ev komele li rojn 20 -25 / Axlv gerya Gadir ku bingeh sinor raq ran ye . Pit heval me y birndar li sinor derbaz kir daye 112

dest raq . Li nzk sinor raq me hest kir ku rka me Barzanya jk cda b . x Ehmed y rijd b ku bite Barzan heza hem hoz j her ew b . Mela Mistefa digel hefsed ekdarn xwe bi taybet berpirsn hoz ku dibne sed kes hem hatibne hukim kirin li raq divya bi her awayek xwe bi gehnne Sovyet , ku cih bi tin bi hle veheyn tenahy bibnin . Li vir hijmara me bib het kes ji bil (El Eszer) y birndar , Nkula j ji me var b bi rex hevalek Ar ket , min ji brkir b bjim hijareka Aryn Wirm - endamn Frqa Dmokrat - digel meda bn , her wisa (Sed) j ew law min ber nihu behs w kir digel meda b , ku y amadeb digel me bte Sovyet . Hinde xwarin j me peydakir Sed arezayek ba b . Meric j ew b ku em biyn rk bibrn cilkn birs sermay bikirrn bi karn li d n pt Sed wan kulumtn iya bibrn b nzk bajr avedany bibn heta xwe bigehnne rubar (Aras) ji av derbaz bibn . Hindek tivengn xwe me dane Kurda li na her tivengek nzk (mineka) genim me j wergirt end kluyn xurm me peydakirin . Spd dem me dest bi amadekirina xwarn dikir, gotin zelamek y li Efser Top digert . (Nav min bib Efser Top) , Mela Mistefay hinartib bi d minra . Ez me adira w zor bi keyf xw pwazya min kir firman da ku nan mast bo min bnin . nan gerim y tenur mast pez bo min na . dibt hun ecb girt bibin ku ez hosa behs nan mast dikem . Nan mast di wan kawdana da bi sanah bi dest hem kesa ne diket . Wan roja batirn xwarna me 113

Qelatik b . Carek me iya biznek bi dizn , bel me ne zan d ewa serjkeyn , (Zrbaxt) xencerek heb . Ew heywan b azman li erd da kevil kir hinavn w j naneder hem pkve me kire di mencelek da . Mela Mistefay bi dilovanyeka zde got : - Sultan Tefryan , te divt kve bi ? hem tit Sed yt bo min gotn . Ji hewera ji Mela Mistefay batir peyda nabt . Digel meda bin . Eger bne ktin li py d ez bim , pa hingu . D pkve sern xwe danne ser berek arenivs xwe d pkve girdeyin . Mirin pkve , jyan j pkve . Min got : Her wek ji biryara hewe diyar , hingu divt biine raq . Eger wisa bt em neyn digel hewe da bimnn , ji ber hingu eger xwe bi deyne dest raq kser d me denef ran her li sinor d me gulle baranken . Mela Mistefay got : - K gotye hingu d Mela Mistefa xwe dete dest raq . Mela Mistefa xwe bi dest kes ve bernadet . Bimnin da bizanin biryara x Ehmed ye . raste ew divt bite raq . Bel eger ez xwe bi dest raq ve berdem , pit (24) seeta d min li Bexda hilawsin . Ez d ewa ime raq ? car digel min da bin . her ewa bt Mela mistefay birayara me bi me da giuhurn. Min peyvn w bo hevaln xwe vegran me birayar da digelda bimnn . . Mela Mistefay j bi karek xwe hinarte raq , mej birayr da avery w bn . Diwan rojan da derfet li ber nubedarn sinor raq ve bib , hat ya nav hoz dikirin . x Ehmed Mela 114

Mistefay mijln giftgya bn . Hzn raq j nzk sinor di bus da bn , karbedestn raq dgel me tkel bibn bi hizra wan me dewrek mezin y hey di rkxistin serketina Barzanya da eger em digel da nebn h tirsyanek ji hoza Barzan namnit . Gifgya wan digel li ser binax hind b ku em di yn bibne muhacir (Miext) li raq li d yasa nv dewlet wek miextn siyas d reftar digel me ken . Di gotin dewleta raq digel ran peymana guhertina gunehbarn ne siyas ya mza kir . Bguman me biryar neda b em bibne miaxt li raq , bel me bersiva ner j ne dab dest wan da peywendy digel me ne birin . Her di wan roja da me giftg digel x Ehmed kir di got : - ( Min di hem jiyana xwe da mirovn wek nihgu xwedan sinc rewt pak mrak ne dtinne . min end hezdikir em di wez caran da bayne li Barzan hingu bibane mvant me , bel mixabin destn me li hem ciha di kurtin , nihu me titek nne supasya hewe p bikeyn . Min y bihst hingu di vt biine Sovyet , bel hingu ne iyaye . Wek xweya hingu hez diken di nav hoza Barzan da bimnin . Berjewendya hingu ya di hind ra xwe bi dene dest raq . ran Turkya cih hingu nne . Omda hingu ya bitin raqe . Eger bo me bibt xwe bi dest raq ve bideyn me rkn d li p nnin . Me birayar ya day em hem bine raq . Ji bil Mela Mistefay end ekdara ne bin . Ew d bi zebr ek ne dinav axa raq da hin115

dek binkn supay (Polsa) ji ek biken , heta hikumet ne ar biken lborneka git bi det ser ji n vegerne ve devera Barzan . Bi v omd Barzanya biryara xwe dab wisa hisb dikirin ku mana me di nav hoz da astenge bo bicihnana pilana wan . Belav bib ku em Komunstn peywend yn digel Mosku heyn . eger em di nav hoza Barzan da bimnn , d ne ar bin xaleka d sebaret me van e efsern Komunst di giftgyn xwe da digel dewleta raq zdeken . Bi v away xaleka d , d li rkkeftina digel raq zdebt . Wan hizir dikir ku eger em digel wan da bn d rkeftin digel hikumeta raq girantirbt di bt her digel rknekevin . lew di gotine me hingu h gunehek li raq nne . Eger bt hingu coda ji me xwe bi dest raq ve biden dibt bar hingu siviktir l bt . Bi v away bi rengek rz l girt ewan em ji xwe dor xistn . Bguman x Ehmed di got : Eger hn hez diken din digel MelaMistefay da bin . Ev eve ew d bax (Qaax) bt, her ende berjewendya hewe di na raq daye , bel eger hingu hezdiken digel Mela Mistwfay bin em rk li hewe nagirn . Mej biryar ya day wek Mela Mistefay bax bibn wj biryara me ya pesindkir . Her w ev jin zaro premra rka raq da ber xwe . <14 > bel nzk (700) heft sed ekdara vegeryane nav raq .W ev gayek ser j kir got w li ser xwe
< 14 > Roja 17 - 18 / Nsan, nzk (1550) zelam , (1688) jin (1329) zaroyn Barzan digel x Ehmed Barzan hatine dinav erd Kurdistana raq . Bizivrine gutar D. Fuad Heme Xord li kovara - Rengn - jimare 96 . (( wergr ))

116

belavkir , hindek bi ber mej ket pst w j kirine kalik . Li binar geroyek iyay me v xwar bi ev me qesta adira Mela Mistefay li iyay kir . Li wir min hest kir ku y dil xwe ne b bi hatina me . Heq w j b , nku me bihay ekdarek heb . Ew ekdar j net xwe bi xwedan ket cih vehewyana xwe peydabiket her dem d bargiran bt ji wan ra . Li dem ku ekdarn Barzan zor dij hatin bn . Bi kurt dest pt me digirday bn . Bo nimne her w ev dem min gotye Mela Mistefay em li kur binvn got : - (( Bae herin li k ji wan adrn hen cihek ji xwe ra bnin )) . Bi kurt ji w axiftin diyar b ku em bi du zaravn coda brdikeyn . Em di aver byn ew bi me cih xwarin ptivyatyn d peyda biken . W j hizir dikir ku em avery van tita nebn . Li w iyay Barzanya bitin s Kn (Remal) hebn . Her ka me sehkiry cih li bin neb . W ev sermay li min da b tay ez girtibm . Kar bitin bi dest hevaln min ve hat ew b li bin k ji wan remala cihek bo min peydakir . ew bi xwe j li ber befir sermay man xwe kiribne qurmik . Dizanin li bilindahya ar hizar mitra li ser befr d giriftar end bin . Her w ev (3) s hesp (2) se ji sermara req bibn . Spd dem ez hiyarbym min hest kir ku gerya (hefka) min ya di sujt dewir pitn min besty girtibn . W ev bi tin ser min li bin remal b . Le min hem ji derve mab . Roja patir em hem gehitne w bawery ku me taqeta van 117

girftarya nne me pkve biryar da xwe bi deyine dest raq . Me di zan egera giringya me ya duh ji ber topa b . Nihu em ji akdarek zdetir nnn . Deh kest wek me ne digehitine p zelamek Barzan . Di ser w tirsa me hest p dikir . Li roja 26 / meha Axlv / sala 1326 . Me xwe bi dest raq ve berda . Ber xatir xwastin ji Barzanya bikeyn , aktire bjim ji Kurdistan bikem . D serhatya daykeka Kurd vegrim . Serhatya bitin soz hesta daykny dit xweya ket .

118

Pika ar

kur min Xeyr

119

120

ino min dostayet digel lawek bi nav (Xeyrullah) peyadikir . Hemya bi nav (Xeyr) gaz dikir , lew ez j d her bi w nav bibr nim . Ew k ji wan efsern Kurd b yn gehtne Barzanya digel wan j hatibne ran pila Neqb li supay Hikumeta Mill ya Kurdistan bi rberiya Qaz mihemed wergirtib . Keeka zor rind ciwan li Mihabad markirb digel hoza Barzan pa ve dizvrn beref raq di hatin dem hria supay ran hatye ser wan . Xweya di b ku di ser il saly da ye , bel dem siwar hesp di b , serinca mirov radika mirov hizir dikir ku li nav bera ( 25 - 26 ) saly ye . Heta bj eleng kuk aza bo . Deng bas end di xirab bane , her y gebn bi bawer b . Zelemek hoz radyyeka kevin ya bi patrya kar diket hebo . Hindek eva delve ne b em guh xwe bideyine deng basn radyy , spd Xeyr da deng basa bo me iroveket . ji ber ku ew k b ji ghdarn her ev yt 121

Li zivistana sala 1324 li

radyy . B nimne eger radyya Mosku di gutarek da gotiba (D pir bja tk knn) ew da iroveket bjt subah d supay Sor ur bte bakr ran supay dagrker zordar y ran knt derxt Komara Mill ya Kurdistan vejnt . Kar w peydakirina xwarn b , bo Barzanya her car ji geta peydakirina ahn xwarn vegerya ba , da komeka deng basn taybet digel xwe nt , da bjt filane hoz ya bi quran snd xwar lay Barzanya bigrt di er da . bvan hoz ya xwe ji hikumet veqetand soza day careka d harkarya supay neket . Yan bu nimune da bjt serok filane hoz li ser dem Reza ah hatib ktin , lew harkarya supay naket. Vca ji van tuxme deng basa irova belavdikir xweyadikir ku hem millet Kurdistan pitevanya Barzanya diket eger bt supay ran dest bi er biket d her z helweyt , ne bes cihhek herdem gebn b belku omd gebn li vir wir j belavdikirin . Zor kesa dizan kan evna w li i pileye . B xzana w. min bi xwe rojek dt biray bik y xzana xwe digel xwe an b sery . Wek zaroy xwe ji dil ser w di t hik dikir . Xweya dikir ku nebes zelam er kiryara ne , belku zelam mal ye j . Sup121121ay ran hew na Barzan pit endn era pave zivrn beref sinor raq . Li dem vegeryan deyka jina Xeyr biray w li ino man , bel jina w ya cihl bi rex ketib . Ez li nav adira di geryam pisyara wan xzana dikir ewn min dinyasn . Ez bi ser (Neqb 122

Xeyr) hilbm ku di nav nivna da di nal , tayeka gerim l b car car naln j dihat . Dem em dtn ser xwe hijand , em end efsern hevaln kbyn . Li vegeryan Xeyr daxaz ji mekir li tenita w runn . Pa bi ziman Turk naln ve got : - Min divt daxazek ji hingu bikem , belku bawery bo xzana min ken vegerte Mehabad . Ez y nexweim nearim xwe bi deme dest raq . Li raq firmana sdaredana min ya hey . Lew ez nizanim d arenivs min ibt . Xzana min dest pt min yt girdayin wira min ya naye xwar ya ciwan cihle ... xzana w j wek firtek li dor dihat di vedluvirand di got : - ( Xem ne xwe , d z ak b) . Li w dem (Xeyr) babet vegeryana w bo Mihabad digel me vekir b got : - Xwe mand neke , te ber niho ew axiftin digel min kirbn. Peyvn wan ji peyvn te zdetir kar li min naken . divan kawdanada ez bi renga dest ji te bernadem . Kawdan her di ewabin ez xzana te me . Kve bi d digel te m her i bi ser te bt d pikdary digel te kem heta bij d digel te mnim eger mir j ..... Li vir ry xwe ji me veguhaste layek d . Lew me zan peyvn me di karger nabin , bel me got : - Tu jineka ciwan cihl , bitaybet jineka mirovek hukim kir li raq tirsa li ser te hey . Dibt bibye cih rz negirtin dest dirjy beramber te biken . D azarn zelam te zdetir l n . Eger te ew xwe bi vt ve123

gere Mehabad , ev ende j du hala dyardiket , eger bt zelam te derbaz b d zivryeve cem w eger li sdar j da . Vca li w dem h codahyek nne tu li Mehabad b yan li Bexda . Me ne dizan kan peyvn me d dikargerbin yan ne . Bel her ewabt me (Xeyr) li nav axa raq da dt xzana w digel da b , hta nexweya w girantir l hatib, bel ji ber ku efsern raq dinyas derman bo di nan . Spd gehitne cihek bi nav (Dyana) dewarek bo girt bi siwar fir kir . Em hem bi pya diyn . Diyana kemn xala sinor ye ku tirombl digehn . Li wir em siwar luryek kirn . Em girt li du lurya siwarkirn du lurya j nubedar tda bn . Du s klmetra ji Diyana dur ketibyn , dem min jinek dt li rex ep y rk bi xar dihat di bi dengek bilind titek digot. Dem em nzk byn min guh lb di got : - Kur min Xeyr ! kur min Xeyr . Bi xar bi pireka berday ku derska w ve bib tuz ji erd radikir pira w qij bib < 15 > ruyt w li ber tav hatibne sutin bitin du avt zq di diyar bn . By Xeyr bibnt hate cem polsa hewar dikir di got : Kur min Xeyr ! kur min Xeyr ! Pit xwe havtye ser bunid tirombl , Xeyr ser xwe veart gote me : - Deyka mine bjin li vir nne . Bel ne em di ziman w di gehitn ne polsa mu< 15 > Li Kurdewery da jin pareka re mal ji bo n gran ezyet dan di xwe di alntin . Zor car (Mil bi kuyn ve dint) di stirann filkilor da dihte bihstin . ((wergr))

124

let dida ku digel me bi peyvit . Tirombl rawestya du Erf j hatine xwar ew ji tirombla dur xist li rex rk bi cih hla . Bel her digel na tirombl , ew di av niqandinek da careka d xwe havte ser difna tirombl . Ev byere du s cara d bare b . Heta cara dmahy Polsa li ser erd raka havte rex rk di nav ckek da . V car heta rabye ve tirombl dur ketibn . Kes ne dizan v jin ewa dizan kur w y div tirombl da . Bel her ewa bt li qnaxa patir me ev jine dte ve . Li w quanx em birne adira nbedarn fewceka supay . Ew fewc li rex gundek wir bibn . Her ji tirombl em hatne xar me careka d diya xeyr dt li tenita adira nbedara li ser ukn xwe ya runit , kes ne zan bi i awa xwe gehandub wir . Mirov di t bjt bihina daykny ew gehandib wir . W ev em birne kelatek ku bingeh Polsa b . Ji hv dirav me mezaxt , mulet da diya Xeyr bo demek kurt kur xwe bibnit . Di w dtina kurt da bes sehdikre kur xwe b k peyv baxvt , te digot hem giyan w bye peyv gotin . Her wisa evna daykaty bi ser kur xwe da di barand , bel bes di got : - Kur min Xeyr ! ...... B guman Xeyr di axift dile dil diya xwe di da daxaz j dikir ku vegerte ve mal . Bel w li w dem ten ber xwe dida kur xwe . Digel elinda spd em berf Kerkuk birn heta rojava em li wir mayn . Nzk rojava em birne wstgeha 125

emendefir , em li Fargneka taybet siwarkirn li wir hal Xeyr xirab tir l hat . Berdewam nalnt w dihatin daxaza dixtur dikir . Fargna me ya dayxist coda b , pewend bi fargnn d ve neb , destn her du kesa ji me pkve kelepekirbn . Her ende xeyr y nesax j b , bel destn w bi kurskeka fargun ve girdabn . Pit seetek bi rketina emendefir denge dengek ji pit dergeh hate guhn me te digot pikek ya penn xwe ya bi dergeh ra di nt di bet nyz nyz diket , ev deng serinca nubedar raka . Serok nbedarn me Qumsyarek (Mifewiz) b y difin bilind xweya di b ku di gencnya xwe da sinceka ba nebt . Erf j her wisa behis j dikir . Di v kar da xwe tir bilind dikir di viya li her delvek hz yann xwe na me bidet . Firman da Erf li d w deng bit bi zant ye . Dem dergeh nav beyna fargna vekir , me diya xeyr dt ya li pit dergeh rawestyaye . Me bi rka Erf ku Turk dizan daxaz ji Qumisyur kir ku rk bidete v deyk li tenit kur xwe runit , bel w bi dijwar bersiv da ferman da ku w jin ji pit dergeh dur bxin dergeh daxin . B guman Xeyr j hez ne dikir dya w , w di v hal ne xwe da bibnit . Her ew bt dergeh daxist , careka d deng diya Xeyr lep qutana w dihat v car heta spd veka . B gman Polsa ew bi dijwar du s cara ji pit dergeh dur xist , bel ya b deng b beramber wan hem peyvn tj dijwar berevan ji xwe dikir , sing125125125125125125 xwe ve di quta di got 126

: - Kur min Xeyr ! .... Ne hv , ne lav lav , ne trebn , ne vejenek dikir . Bi dirjya ev nale nala xeyr b li ber dergeh bi destn girday bi kurskek ve di got : - (Bo xatira xwed dixturek bnin) . Diya w j li rex d y dergeh di got : - Kur min xeyr ! ..... Spd li Bexda em birne (Merkez sera) pit bi xhatineka ser p em havtne jreka ps v car j diya xeyr li dergeh zndan ya rawestya b her sehdikire kur xwe dibin lvave do got : - Kur min xeyr ! .... Pit nv seetek polsek mdekek bo xeyr na . Diya w hinartib : Hindek nan hik heft het libn xorm tda bn . Pit s roja arenivs me diyar b ji (Merkez sera) em birne zndan (Ebu Xirb) . V car Xeyr digel me da neb . Em hinartibyne supay . Vca bi v away em jk cda byn d deng basn w ji mera ne dihatin . Me bi rka rojnama di zan ku yn dayne dadgeha supay . Pit pn e meha dem (El Esxer) gehitye cem me . Me arenivs w diya w zan . (`El Esxer) li dem er birndar bib me bi near dab dest nubedarn raq pit sax by kser hinartib zndana git ku em j w dem tdabyn . - Xeyr bi diya xwe li hem ciha navdr bib . Her dem ya bi d kur xwe ve b , te di got ya li d bihna w di t li 127

her cihek ba b pirs ya amadeb .W dem xeyrllah li kempa supay y girtb . diya w berdewam li wir b . Dem di bire dadgeh bi dra di digel vedgerya . Hem efser dadwera di niyas dile dil w dida di got (nzk d kur te berdeyn) . Di gote efsera kur min bi denev min da bibeme mal . Li dawy firaman sdaredana Xeyrullah derket . <16 > Rojnama j nivs ku li zndana navend li sdar dan . bel h w daxaza w dikir . Spdeya li sdar day xeyrullay du rikaet nivj kirin xwe amadekir bo sdar got : - ( Ez lawek Kurdim ez anazy dikem ji bo serxwebna Kurdistan bimrim . Li dawy raspard ku term w bi denev dyaw... ) Her w roj gotine diya w ku kur w y li sdar day , bel hta digot : - Kur min bi denev min, d beme mal) . Kur w dane v bel b ruh . end kesn Kurd harkarya w kir pkapek bo girtin ehd Kurd birine Hevlr . Dibjin diya Xeyr di tirombl da li pit ser kur xwe runitib , ser xwe danab ser term w b n gir di got : - (Kur min xeyr sexlet nebe , bigehne mal d ak b ) . `El Esxer ji zndanyn Kurdn raq bihstib ku li Hevlr end kes karn Xeyr kom bibn term w li
< 16 > ehd Xeyrulla Ebdulkerm li spdeya roja 19 / Xizrana / 1947 digel s efsern qehremann din : `zzet Ebdulezz , Mistefa Xonaw , Mihemed Mehmd Quds , li zndana navend ya Bexda li sdar dan .

128

guristana bajr veart dem vegeryayn , diya Xeyr berze b . Spd diya xeyr li ser gr w dibnin , ku ser xwe y danaye ser gr ya mir .

129

Pika Pnc

raq
131

132

Dem me birayar day xwe bi dest raq ve berdeyn , me xatira xwe ji Mela Mistefay xwast , ew cara dawy b Mela Mistefay bibnim . Pdi y dil xwe bt bi biryara me nku giranyek ji miln w rab . Me nbedarn sinor raq agedarkirbn ku d em xwe deyne dest wan , bi merc me wek penabern (miextt) siyas wergirin . Ewan biroskek bi mza salih cebir - Serok Wezr w dem - na me da . T da gotib : Dewleta raq li d yasa nv dewlet d wek penabern siyas reftar digel efsern supay ran ket. Ber hng me tivengn xwe dabne barzanya bi hvyeka bitirs em li sinor derbazbyn yne nav adirn nbedarn raq . Li despk reftar wan digel me y dostane b li kemn kempa polsn raq em pk berpirs sinor yan bi gotina wan fermand polsn raq ku nav w (Emd Hcaz) bi Turkyeka Istenbol digel me di axift di got : Efsert resm bila ne tirsin , em bi renga hewe bi dest ran ve bernadeyn li d yasa nv dewlet d reftar digel hewe keyn . Heta v cih Polsn raq dostnya me kir . Pa pit deh diwazde seetn bihn vedan em daynev ekdarn
133

dever qunax qunax digel me dihatin . Bi hizra wan ji ber ku em dij dewletyne bi tj dijwar reftar digel me dikir . Li bajrk (Diyana) em daynev supay em birne Kerkuk . Pa destn me kelepekirin end me nerazbna xwe j diyar kir erk gehandina me xiste situy qumisyurek genc . Qmisyur giringyeka mezin dida erk xwe bi difin bilind digel me diaxift di got : - ( Kelepe erefa hikumeta raq ye wezrn Red Al Geylan bi van kelepa ne ber sdara divt hingu anazy biken di keyf xwe bin ku pikek ji v eref biber hewe ket . Li Kerkuk em li emendefir siwar kirn hinartne (Merkez Sera) li Bexda . (Merkez Sera) s qayn berfireh dergehek asin heb , her s qay di tij mirovn ps epel bn , diz , eqk qaax , ji van tuxme mirova b . Her qayek pitir ji ( 50 -60 ) kesn v tuxm tda bn hezdikirin bizanin em i tuxme mirovn . end afretekn dehmen ps j li kujyek haw di ronitbn . Digel berpirsn zndan zor civnn ps didane k du . k ji wan afreta ya Kermenah b ji ber ku cilkn Kurd li ber me bn ,ber xwe da me pisyar kir : - Hingu li kj tyatiruy (melha) girtne ? V hejar wisa dizan ku her kes rka w bi kevte zndan divt li tyatiruyek girtibt p da got : - ( ima ne hatine cem min da tu ne bin ) . k ji heval me (Cewad Erteyar) ku Kermenay b , end civnn xirab dan . 134

Afert bersiv day got : - (Bae bo t xwe ture dikey , hem zelam v kar diken , t j k ji wan . Bo tu nihu bert (tirib) nivja paqij di key ? Her ewabt k ji qayia betal kir zndan birine her d qayin d em j birne qayia betal kir . Di v qay da s ar bert ps raxistibn . Heway (bay) qay hind y ps b bi gotina k ji havaln me divya te bi skara paqij kirba . Du teneke bo psaty zndan li kujyek qayi danabn bi v away kemn mvandarya me ya resm (ferm) bo Hikumeta raq destpkir . Li vir em byne bnert hindek mrakya ku vejana tj dijwar bn . Wisa dihate p av ku van herdu rewa peywendya pkve hey . Wrana zndanya vejna tjya perpirsn zndan b , yan tjya berpirsa bib egera wrana zndanya . Bguman tjat vejena wran b . Di wan rojn em li (Merkez Seray) k du car (7 - 8) xwndkarn zankoy dinan . W serdem wek hem cihn dunyay hem rikber bi nav (komnsta) serkot dikirin , her bi w hcet xwndkar j digirtin . Carek ji ber b tureya nubedara beramber xwndkarn rikber , xwndakara dest hilna ldan min hay l b bi i dijwar bersiva wan dida . destn xwndkara di girday bn her wan kar xwe dij wan dikir heta ew bi xwe mand byn , bel hind tj dijwarya wan zdetir l dihat wran azay ya xwndkara pitir mewda vegirt . Bel dem destn wan vekirn kser wek er fir du zilleh li bin guh nubedarek dan . k d cara min 135

azaya xelk raq li (Merkez Seray) dt , bel pa min nimunn serinc rak ji azat desthel zrekya wan dtin . Min dt ewa heta mirn rikberin dest ji berevany bernaden . k ji simbuln tjatya polsn raq zincreke li dest pn mirov girdiden . Li ber dergeh her zndanek asingerek y hey . Her kes hukim bt bite jr ewa dite cem wnegir tila , wisa divt bite cem asinger j . (El Esxer) k ji hevaln me b bi nav sinorda mehek girtib ji van zincra b bar nebib , ku li dem birndary li sinor xwe da b dest raq . Dem girt birye zndana navend ya raq , nzk (3000) s hizara di zndan da bn ku hemya zincr di piya da bn , ew zincr di jk coda ji aly kurt dirjy sivik girany li d giran sifkatya gunehbarye . Zncrn hindeka hind di dirj bn li dur milt xwe di alandin bel ewn kurt davek dinvra hilka da li dem n di erd ra ne xiyabane , zncrn dirj li dest pya di hatine girdan . Pit end rojeka pa tjandineka kurt li (Merkez Sera) em birne zndana (Ebu Xirb) . Ebu Xirb gundeke li nzk Bexda , ptir kemp b li w dem kirb zndan bi nav (Zndana Melik) nubedart v zndan hem j nubedarn melik bn . Li py her s ji me kirine di jorek ve her k d betenyn diryay dan dergeh li ser me daxist roj nv seet em di birne ji derve , bel hal me batir l hat pit me zor gazinde kirn . Dergeh qay bes bi ev kill (mift) dida . Me di kar bine cem k d li rewaq 136

pyas bikeyn xwarn bo xwe lnn . Bi her zndanyek (300) s sed filis (nzk st Ryala) bo xerc tirxan dikirin . Li despk wan xwarin , xerc bi par hik di da me pit hing me bi xwe xwarin di lna . Her ewa bt pit k du meha hal me gelek tir b , rayx dana me bel reftar nubedara h gihurnek neket her bi ev dergeh qay da dixist guh ne di da rikberya me . ak bna hal me ne ji firmana berpirsa b bel ji egera wan parn hik b ewn bi nav xerc di dane me . Ku bi wan part me zdedikirin me zar ezman (`Erf Husn) berpirs nubedara gir da b . Ji ber hind roj bo roj hal me batir l di hat . Bertl bertl xor hem kelwa dam dezgehn Hikumeta raq ps kirb , hem kar bi pare di hate kirin . Pit e meha mulet da me nama ji maln xwe ra binvsn, rojname kitb belavukt hizb j di gehitine dest me. Ew name apkiryn ji ran bi me dihatin ber bi ine dam dezgehn asay di hatine cem me careka d me di dane dest (`Erf Husn) da binrte cihn berpirs . Hej gotin ye ku hindek ji wa namn me hizir dikirin ku ziyan tda nnin me di hinartine sansor , dezgeh asay grudikirin . Pit min peywend digel mal kir , min zan jin zarokn min ji Azirbaycan yn yne Suvyet . Dem min Tewrz bi cih hlay xzana min digel herdu zaroyn min yn bik bi sax li Tewrz bn digel maln d miext suvyet bibn . Dem salek agir di hinavn min da b ji 137

ber ji van xwetivya ne dizan . Bel min xesyeka zrek heb (xwed j raz bt) ku ya konsolya Suvyet li (Mehed) mecbur bi ket daxaza zanyarya sebaret hal kea w bo bnin heta kaxez ji kea w gehity berdewam peywend kaxez bo di hinartin husa kaxezn xzana min ji min ra dihinartine raq bi v rk min ya peywendy bi xzana xwe bi kem . Me iya xwe nzk berpirs sansor bikeyn derfet dame ku car car bine bink polst raq li Bexda . Li wir her bi dtina me da ekmea mza xwe rakt bihay her daxazek k Dnara raq b . Pit sal nva em careka d veguhastne ve Bexda ku d pa serhiatya wir vegrim . Ji ber ku delva bertla li ber me ve bib . Derfet bi dene min da v babet temam kem . Li (Samirra) . Car car bi hceta seredana nudar (Duxtur) pispor yan nexwxan ....htd . k ji me dibirine (Merkez Sera) her li cem w berpirs b pisyar k Dnar Bertl me di xiste di ekmea mz da pa da daxzn xwe pk keyn : - Cara bt rzdar (Zrbext) daxza biken , eve Dnara w . end roja bo areserya nexwya xwe min divt end rojeka li vir bimnim biime bajr , eve j Dnarek . Ew kitb namn li sansor hatne giriitn min divt bnim . evej Dnarek . Bi v away hem daxazn min pesindkirin . Saln 1946 -1947 saln gebna serhildana milletn azadxwaz b yn jr dest . Rberya azadxwazya raq hizbn dmokrat bn li pya wan hizba komunsata 138

raq bi rberya Yusif Selman (Fehid) v hizb apamenyn nihn akera hebn . (El - Qade) ziman hal nihn b (El - Esas) ziman hal akira y hizb b ku bi harkarya (duhin wair - bertl) < 17 > di gehite dest me . Roj ne b rikber dij peymana dinav bera raq Kolunyal da xwe pandan dijayet di nav bera pols cemawer da nebin . Heta li dawy (Nr Sed) bi nneriya Hikumeta raq ye Bertanya peymaneka n li nav bera Nr Sed (Byn) Wezr Dervey Bertanya li Benders (Portismin) hate morkirin her bi w nav navdr b . Cemawer ew peyman bi zincreka n ya girdana dest pn millt raq dana . Neku bi tin rikberya w dikir belku xwe pandan di berdewam bn heta kabne Wezar bi serokatya Salih Cebir ket hikumeteka d bi serokatya (Muzahim Pae) pk hat . bizava serxwebn pvetir di . Bel v end hest xelk kmtir l nekir her xwepandan di berdewam bn bo eger zdebna zndanya . Li sala 1948 doza felestn aloz b , pk nana hikumeteka sral b delve bu desthelatdaryn raq hewar hewara Ereba li seranser gizrta Ereb girdana knfirans kombna betalyunt fdaya bu er Isral . Titek sirotye ku div gerim gur da kemn fdayn rijmn Ereba mirovn azadxwaz n hikumeta raq di v biyav da hukm urf ragehand dest bi kiryarn girtin
< 17 > Duhin wair wate - Bertl . ((Nivser))

139

 tepeserkirina rikbern dij `mpiryalizm kir . ek di destn hikumetn kolunyal nukern biyanya da bes azar dan kotina wan b . Berpirs rkxistint Hizba Komunst ya raq bi nav nihn (Yusif Kamil) hate girtin li bin ldan qutan hem rkxistint hizb akera kirin (Yusif Selman - Fehid -) j akira b . Hem zndann Bexda Ebu Xirb pirbn ji zndanya . Hindek ji wan li jr ldan ehd bn . ( Yusif Selman fehid , Zek Besm , Nac eml , Husn ebb) ji serkirdt hizb bn fermana sdaredana wan der . Ewn d hinartine znadan ( Nugret El Selman) ku bitirs sehimtirn znadana raq ye di kvte rex biyabana hik germa rojavay li ser sinor `Erebistana Siud . Me li zndana (Ebu Xirb) delva azady pitir heb . Ew zndanyn hatne qaya me pitirya wan ew bst iwar seet bn dibirs tn . Di ser hind j ra , ew hj li jr qunaxa tjandin da bn divyan sero ber hevaln xwe yn d j bi zanin pisyar reta ji k du wergirin da bizanin kan rya tjanidina wan ya ewa b . Ptivyat bi harkarya me hebn . Em j bi huy hev rbaz hev bendyayet di hewara wan bin . Karbedestn zndan ji nikek ve hestp kir ku xwarina me ya zdeby . Di viya em bu her k bi kmas jemeka xwarin peydabikeyn . Jimara wan nzk (100) sed kesa bn . Her evej bu huy hind ku bi avek xirab ber xwe bidene me divyan li dem harkar kirina wan wek (gunehbar) me bigirin . Bel me neya belk guneha 140

me ji zar zndanyek wergirin . Bel b rastyan em drxstne (Samirra) . ewanya tijandin digel zndanyek . Me gehandib dest hevalek , w j digel pelamardana nubedara kaxiz havtib di gerya xwe da dayira b . Dem em li zndana (Ebu Xirb) me gelek runkirin sebaret arenivs xwe didane berprsn hikumeta raq me digt : hewe em bi nav penabert siyas yn wergitn , hewe maf hind nne ku me znadan bi ken . Di vt mafn akinc bn li raq bi dene me yan derfet bi dene me ji raq derkevn . Carek digel me ronitin biryar da ku s wilata dest nan bikeyn , da hikumeta raq peywendy bi balyozxan wan bi ket her ka hewe wergirtin d hewe hinrte wir . B guman ev ende j ya b encam b me bersiv wernegirtin . Li dem serhildan da me divya peywendy bi rojnamn azad bi keyn wez xwe bxne ber guh xelk raq daxaza harkary j bi keyn . Me iya peywendya bi rojnama (El - Esas) ya nv akira bikeyn ku zimanhal lawn dmokrat b . Her wesa me iya digel hindek serbazn (Mukelef) baxvn hindek cara j me pare di dan doza xwe me ji wan ra rnkir kaxezn me digehandine cihn me divyan . rojnama (El -Esfur) ya bi akira derdi nzk (El - Esas) b , nameka me belavkir . Pit belavbna v nam ji bo mijulkirin karbedesta peywend bi me kir . Li Samirra maleka bik bo me girtin nav l na zndan , end polsa nubedar li medikir . Em li wir deh 141

kes byn heval me y birndar pit ak by mehek di zndan gehite me . Dem sal nveka em li Samirra mayn . Li wir j me dest ji bizav xebat rnkirina arenivs xwe berneda . Me divya z hikumeta raq arenivs me diyar runket . Carek me xwarin ne xwar (Mangirt) me divya me azad ken . Me got em penabern siyas ne hewe maf nne me bigrin . yan me li cihek akinc ken yan mulet bi dene me em ji raq derkevn . Mangirtina me hev b digel hewla ktina ah li 15 / Behmen / 1327 . Me dt mangirtina me qazanc tda nne me gotinn berpirs zndan pesindkirin dest ji mangirtin berda . Mangirtina me ji xwarn s roja veka li d wan sozn dayne me . Me mangirtina xwe ikand .bel h titek ji encam hind bi dest me ne ket . Bi tin biryar da (El Esxer) berden nk dadgeh firmana girtina w bi mahek dab dem w temam bib bel berpirs zndan dij bicih nana biryara dadgeh bizav dikir digot : hun hem wek kin , yan d hem di zndan ve bin , yan hem d azad bin Ew ranyn digel me miext raq byn , hem di azad bn , cihn akincbn bu diyar kirbn xerc mn mehane jra terxankir bn , bi tin em deh efser di girtbn , hal me j weku hev du ne b . e ji me efsern resm yn supay bn , bel arn d efsern supay Azirbaycan bn . Ewan wisa hizir dikir ku eger bt xwe bi dene dest ran h tirsek li ser wan nne d mifay ji lbrna gitya Azirbaycan wergirin . Lew xwe ji me 142

cda kir berdewam daxaz dikir ku bidene dest ran , b guman mej rikberya biryara wan ne dikir . Li dawy hikumeta raq ew iwar kes ji me cda kirin birine Bexda em j , ew e kes veguhastne xanyek mezintir xwetir . Pit demek me man ji xwarn girt , daxwaza azadyeka zdetir dikir . Heta li dawy biryar day her roj s kes ji me digel nobedarek li nav bajr bigeryyn . Samirra ji bil ku hindek cihn proz yn l heyn nwarn kevin kavil koka (Mutesim Blla) xelf Ebas y d l nne . Li wan du saln em li Samirra berpirsn herdu welata raq ran kombn dikirin bi dizve peymana Bexda rkxist . Bo rkxistina w peyman (Ebduil lah) cgir melik raq li dawya sala 1328 seredana Tehran kir . Pit zincreka hatin na hikumeta raq raz b me bi dest ran ve berdet hikumeta ran j s mirova ji efserc Barzan yc raq ku penaberbn li ran bi dete dest raq . bel bo bitin merema pak ya siyas hikumeta ran soz dab me li sdar neden . Pit van byera em hatne agedarkirin ku xwe amadekeyn bo vegeryana ran . Me nerazbna xwe bi tund dijwar dyarkir ketne rikbery . Bel serok bajrvanya Samira peywendyn dostane digel me hebn di got : - Rikber ya b mifaye . Ji bo dtina arek em digel qaymqam Samirra ketne giftgy . Ji layek d ve xwedan w mala em tda di 143

akinc bo me zor hewil dan ku k ji serokn hozn `Ereba b li Samirra reftar w digel me zor y mirovane b . end cara em li mala xwe mvan dikirin her di rka wda me end kesanekn dn (Ayn) yn samirra nyasn li ivatn ders gotarn wan amade dibyn , ew lstek bi mza xwe endn mezinn ayn yn (Sune) mezheb daxwaznameyek amadekir da hikumet tda amadeya xwe xweyakir b ku bo her karek beramber berdana me, bel kar bi tin qaymiqam Samira kir ewb daxwazname lsta nava bo wezr navxwey hinartib . Li despka meha Axlv 1329 em hinartne frgeha polsa li Bexda . Her ar hevaln xwe me l dtin . Careka d byne deh kes . Me gote hevaln xwe me birayara berevany ya ji xwe ra day em di amadennn me bi dene dest ran . Ewan j ew end pesindkir . Serok polsn Bexda hate cem me got : Ji ber ku hikumet biryar ya day , vca h rikberyek faydenaket . Mej bi ner bersiva w da . Spd serok git y polsn raq hate cem me her ew gotin dbare kirin , her wisa dilnya kirn ku y digel hikumeta ran rk keftn me li sdar ne den . Berdewam bi Turkya Istembul digot : - (Asmik yugdur) , Sdare nne . Bel her bersiva mej (ner b) me hikumeta raq gunehbar dikir bi b soz yasa ikandin . Roja patir Eyn b kolja polsa ya daxistb , li despk em xapandn bi nav giftgy em ji k du cda kirn pa teda zor li me kirin qeyd (zincr) kirine 144

destn me em havtne di d pkaba da beref Xaneqn birn . Ji ser heta piya em xwnelo kirbyn , lvn min werimtibn xwn j dihat . W ax ez girtm min kire hewar , da hevaln min hay l bibt , bel Polsa dev min girda wisa idand heta ez deng bir kirm , her wisa dem em kirne di tirombl da seet qelem i parn me heyn ji me standin ez dim bjim em talankirn . Dem em kirne di nav tirombla da em tgehitn ku kes ji me bi silamet derbaz ne bye . Em hem ji ser heta piya di xwnelo byn lew me dizan bi her awayek bt d me dene dest ran , ber hng me nzk (300) belavokn dest nivs amadekirbn tda me xwe dab nyasn bo xelk raq reftar ne yasay ne ciwamrane y hikumeta raq diyarkirib . Di nav pkab da her end b dest pn me di girdaybn bel me kar belavoka xwe ji berykn k du derbxn pavne ser rka Bexda heta Xaneqn. Li Xaneqn pit seetek ji gehitina me bo zndana Bajr , konsul ran li wir ku nav w (tsam Zade) b digel qaymiqam Xaneqn hate cem me bi germ kete pirsyara got . ( Ez anazy bi hewe dikem wek ran , hn wek rt di nav rik danin) hindek peyvn ji v tuxm xweyakir ku jiyan mirin her ewabt li axa welat batire ji henderan , bel nebit em ji rojn dahat bitirsn unku hikumeta ran soz ya day ku hewe li sdsar nedet . Demek kurt d di znadan ve bin pa d ne berdan daxwaz ji mekir ku ser rhn xwe bi tiran da di kuk peyt bn dem vedgerne welat . 145

Spd ku kemn roja Nevroza sala 1329 b gehitne nav sinor li Xesrew dayne dests avdrn supay . roka tjandin vekoln dadehn supay ev buyere yn bi ser gelek mirova hatn . ji bil em neketne ber ldan qutan , unku i daxazyn ji mekirn me l ne veartin , unku me bi bawer serhilda kirb dest dab ek heta derfet hey me dij hikumet er kirb . Ez hatime hukimkirin bi sdaredan ar hevaln min (Morteza , Zrbext , Esxer hsan , Mehmud Tway Cewad Erteyar bi girtina heta heta El Neq Res Dana bi deh sala hukimkirin . Pa bo me hemya hukim pileyek na xwar . ar kesn hukim wan heta heta bne diwazde sal Res Dana b e sal hemya .............. hukimt bi dirst di zndan ve borandin . Pit (16) azde sal end meheka ez li Axlva 1342 hatime azadkirin . Ji hem dunyay , bitin ev branne leek nv mir hv bi paeroj keeka kane yn bu min mayn . k ji zaroyn min her ji despka miextya wan giyan xwe ji dest da b , diya wan j pit (16) azde sala avery bi dirost e meha ber azadkirina min bi pencera sh giyan xwe ji dest da . Xwed j raz bt . Dem ez ji zndan derketm min zor xebatkir belku kea xwe bnime ran , bel neb . Dem miext byn ji ran kea min du sal b . B heza xwe di dehmena dya xwe da miext bib , h bizaveka siyas ya kevin ne b , bel ne divya vegert . Li dawya sala 1350 pit bst pc sala ji duraty ez li (Berlna) rojhilat gehitim , kea du sal min bicih 146

hlay, nihu jineka (25) bst heft sal beramber xwe bibnim . Jinek dibnim pn sala mezintire ji w dem diya xwe hlay . Di hem temen xwe da ya b bar b ji nazt babny evro hez diket wek zaroyek ber evn dilovanya babny , ev heta digehite nv her di ma hiyar di viya roka bo bjim di got : (Bje bi dirjya wan bst pn sala d bo min roka bj ) . i rok ji van brhatina xwtirin ? pit serhatya min bi daw hat pisyarkir : - (Bab t ney peman ? dya reben zor pesnn te didan her dem di got : - Mixabin ku ....... Ew bersiva min day d li dawya van peyvan nivsim: - (Jiyana mirov amanek pire ji giranyeka taybet bi pvana rasty . Zor kes yn heyn bi hmin tenah jiyayin, bel end yn li pa wan mayn , bel bila destxwey li wan qehremana bikeyn ewn jiyana xwe bi karn pir biha tij kirn drokeka pir serhatyn mrane bo millet xwe tomarkirn ) .

147

148

Pagotin

149

150

Dastana Barzaniy nemir di berpern droka bizava rizgarxwazya kurd da tumarkirn di zorin em di karn bjn herd byne k drok , lew millet Kurd birayara xwe daye ku Barzan simbol v millet ye nana man nemana w ye . Ev biryare bi qenaet bi bawer hatye wergietin pit xebateka dr dirj pir asteng berxwedan ya Barzan hevbendn w rubarn xwna ehda ji b dana kelwaek Kurd . Barzan binax bizava rizgar xwazya Kurd li ser rast heqy damezrandin ptir ji nv sed xebat jra kirye b veqetyan westyan tim tim dmkras b bo di hizir bonn xwe da baweryrka mikm bi azadya br raya heb qurbn dayne ji parastina w biyav azad dmokras . Xwendevan hja Qedirgiran : Ev pertka di dest da serbora efserek Farise xelk bajar Tehran b , endam hzba Tude b di gel end efsern din di vyan bi serhildanek rabin li Xorasan , bel mixabin ser ne girt her z helweya ew efser jkbijale bn , heta frqa Dmokrata Azirbaycan komara mill ya Azirbaycan damezrand careka din wek efsern ser bi 151

hzba tude ve piikdar di damezrandina supay w komar da kir. Dyar bel di bt ku ew efser zor bi cesaret git km kasn Hzba Tude frqa Dmikrat li qelem didet . Bel ji alek d ve her bi w cesaret pesnn komara Mehabad, mran zrekya pmergn Barazn diyar diket, ber herifna komara Azirbaycan bi tupn xwe ve di hewara komara Mehabad hetib. Bel Mixabin her Ew Komar j wek ya din herift nikar xwe li ser pn xwe bigire , lew efser me j dniya l tar b hate k. Ten runahyek li Cem Barzanya mab ew j xweragir berxwedana wan b dsan nivser xweyadiket ku Peway ( Qaz Mihemed ) pit helweyana komara Mihabad her peywend di gel Barzan mabn cih bawer hvya w bn xwe ya diket ku hem Hozn Kurd ji bil hoza Qerepapax harkar pitevann Bazaranya bn. Her wesa diyar diket kan hukumeta ran end bizav hewil didan da ku Barzan ekj xwe danit , bel mehal b hem bizav karn wan bi av da n behs mran xweragirya Bazran bi v away diket , gotina cenab w vedgrt k di bt Barzan li rojeka tengavy b omd di got : ( Ez Pwer nnm. Penahyan j nnim di dem aty da serok erkan supay bim li dem er kser ser li Bako bnime der. Ez ev tivenege, heta ev tivenge di dest minda bt ez xwedan xwe me. Xizmetkar hc hzek hukumetek nnim, ne Inglz ne Emrka, ne Rosya ) pit em di gel k d Axiftn , min hest kir ku ji aly siyas ve ber avn w di runin. 152

Husa xweya dibt dem millet Kurd ketiya di tengavya da dunya li ber tar by her hv omda wan jr bihn fireh xweragirya Barzan pmergn w bne tim tim xwe bi zend baskn w ve girtye ronahya avn w rk li ber millet Kurd ron kiriy ji Tonln teng tar derbaskirye , lew millet Kurd j her her wefadarn rbaza proza w ne . Xweyaye ku di v erx da Barzanya dij nehez neyarn Kurda rawestyaye , heta nasnama berze winda by ya millet Kurd careka din dtye vegerandya ve ji mera milletn chan Kurd doza wan bi Bazran xebata w ya berdewam naskirye byne k drok . Xwendevan hja : Ev prtk ji end pikeka pk dih , pgotina wergr ku hja ewket x Yezdn ji ziman Faris kirya Kurd . Her wesa peyvek ya nivser Ebulhesen Tefryan , pa pika k ya pertk ku behs serhildana efsen Xorasan diket ewa end efsern ser bi hzba Tude ya ran p rabyn ser ne girt . Pka diw behs frqa Dmokrata Azirbaycan di ket kan awa dirost b bi serhildan rabn komarareka mill ragehnadin bi awayek rast dirost behs km kurtyn sstema wan ya siyas le ker diket ,. Pika sy behs Barzanya diket ewanya hetina wan b Kurdistana ran piikdarya wan di dirstkirina leker komara Mehabad mran zrekya wan qurban dana wan di rya tevgera rizgar xwaza Kurd de . Pdivye her Kurd perwerek v pik li hr bi xwnit 153

nivser xweya diket kan rol x Ehmend Barzan end giring b di v demda her wesa drbn xweragirya Bazran y nemir qelem di det ku her ji w dem qehremanek b wne y millet Kurd bye ewa millt bi hoz bajr ve har kar pitevann v hza ne liv ne bez byne heta byine hvn hem serhildann bizava rizgar xwaza Kird . Pika ar Kur min Xeyr behs diya Xeyr Ebdullkerm diket k ji efsern Kurdn raq yn di gel Barzan li Mihabad pa xwe bi dest hukumeta raq ve berday wek tiracdyayeka chan bi awyek edeb li qelem didet ku daykn bi hem awa ve diyar dibt . Pika pn behs xwe efsrn ran diket yn xwe bi dest raq ve berday heta teslm hukumeta ah ran diket hem temen xwe di zndan da dibet heta orea slam pa dihte azad kirin li d famlya xwe digrt ku bi tin kea w maye li elmanya wek serhat serbora xwe ji kea xwe ra vedgrt di bte ev Prtka bi nirx biha b millet Kurd . Xwendevan hja : Pit pertk hem cenab ewket wergrand ye ser ziman Kurd elbomek ji (81) wna l zdekirye ku k car bihay pertk zdebye bi wnn qehreann Bazran berpirsn komara Mihabad . Daxwaz ji xweday Mezin dikem her millet me serferaz azad bt. Ebdulkerm Find 17.6.2001 Duhok 154

Hla gemaroya supay ++++ Xwecbna supay Top xane Hla vegeryana Barzanya

155

Wn berg ( Raperna Efsern Xorasan ) apa Faris (( anku ev kitba li ber dest we))

156

Pika e

elbm
157

158

Serok Nemir Barzan Barzan 1943

159

Serok Nemir Barzan Mihabad 1946

160

Serkird ciwanemerg Idrs Barzan

161

runit ji lay rast ve : Ceneral Mistefa Barzan , Seyda x Silman . ji prve (Zarok) Ebdul Muheymen x Silman . ji prve ji ep : El Xell , Mihemed Axa Mrgesor , Esed Xoav .

162

17 kanna k 1945 bilinkirina alay Kurdistan li na alay ran li avahy dadgeh Qaz Mihemed li nivsngeha xwe ya serokaty / Eylula 1946

163

Bi pya R - :........., Xeyrullah Ebdul kerm , Qedr Ceml Paa, Serok Barzan , Izet Ebdulezz , Nr Ehmed Teha , Mrhac . runit ji rast ve : Wehab Mihemed Axa . (Mihabad 1946) orea Seqiz (1946) Pmergn Barzan leker Kurdistan

164

Ragehandina komar ji aly Qaz Mihemed ve Barzan li hember Qaz y rawestyaye gorepana (iwar ira) roja 22 kanna diw 1946 Runit : Qaz Mihemed wezr hijmareka berpirsn komar ((Mihabad iwat 1946 ))

165

Ceneral Barzan Mihabed 1946

166

Efsern leker Kurdistan

Qaz Mihemed di dem serok komary da

167

Her s Qaz ji ep ve : Seyf Qaz , Qaz Mihemed , Sedir Qaz. Girtyn Kurd ( Buhara 1948 )

168

Barzany nemir li ep w ehd `s Siwar li rast w Dr. Sed Ehmed Nadir li katya Sovyet Ji prve ji rast bo ep : Esed Xoev , Ebdullah Mehmd. runit ji rast bo ep : Mistefa Ebdullah , Salih Tahir .

169

ji prve R - : Xudda Hesen Xan , Ezz Mela Cin runit ji R - : Selm Kolk , Mro o

170

R - : Ezz Bdarn , Mro Bdarn

R - Mela erf Kanyedr , Melo Pro Bstir , Red Resul Lber

171

Husn Mro , Hado

Hevaln rbaza Barzan di dem karkirn da ( li Rosya )

172

Efsern Ros li Mulka (uul) ku meiq bi serbazn Barzanya dikirin bi pya R - : Weys El , Memo ivan runit R - : Melku Zro , El Mihemed Sedq

173

Kerm Ebdula xzana w Sanye Tahir

Mihemed Emn Kerm El xzana w ewqya Ibrahm zaroyn w

174

Hevaln rbaza Barzan (li Rosya) R - : Qebo Xalid , erf Ebdulselam , Haik Mihemed

175

x Yezdn Mihemed
Xidir Mela Wesman Neb

El Xell Fetah Omer Erg

176

Mela n Qirtas Derw Mro

Mela Salih aneder Mecd Mkal

177

R - : Xano Cuc Jajuk , Mistefa Law Dr

xomer aneder El Mistefa

Hemd Xesro

178

Selm Babil Ezz Mela n

Ebdul rehman Yehya Byey Ezz Mela Hebb Presal

El Mihemed Sedq

179

Mrhac Ehmed Tahir Akirey Mihemed Hesen Ban

Selm `Uzr Kurkey Xudda Hesen Xan

180

Omer Bdarun R - : Ezz Hesn Bdarun , xumer aneder

181

Ezz Ehmed xzana w Zahra Kk Bay Nazarova

Husn Mihemed o xzana xwe Zahra Kk Bay Nazarova

182

183

Hevaln rbaza Barzan li Rosya

184

Hevaln rbaza Barzan li Rosya

185

Hevaln rbaza Barzan li Rosya

186

Hevaln rbaza Barzan li Rosya

* *

Hevaln rbaza Barzan ( * ) : 1- Pro Hemo Kelt 2- Ehmed Cesm Pndiroy 3- efq Mela Ebdul kerm ilgl 4- `s Siwar Slk 5- Ebdul rehm Cesm Pndiroy 6- Sed Qasim Palan 7- Xell xo Sipndar 8- Mela Neb Yasn Pndiroy 9- Cewher Hesn Slk 10- Fetah Omer Erg 11- Mihemed axa Red emdn 12- Hesen Mela Yehya Dzo 13- Sed Mela Ebdula ilgl 14- Msa Beg Oxiz Beg 15- Sed Ebdil kerm Kelt 16- Salih Mihemed Spndar 17- Mihemed Ezz spndar 18- Xell Mela Yahya Avdr 19- Hesn Rd emdn 20- El Xaz Tl 21- smal xomer Tl 22- Red Hemo ilgl 23- Goran sa Goran Mruz 24- Ebdulla Husn Pndiroy

Hevaln rbaza Barzan ( ** ) 1- Salih Xano 2- xomer Drik 3- Mihemed Ezz Mrgesor 4- Sed Wel Beg Rzan 5- Syamend Ezz Mrgesor 6- Mela Ebdula Zwey 7- Red Baq Kurkey 8- Kekar Ehmed Mrgesor 9- Slman Neqo sumer 10- Mistefa Reo Llok 11- Hesen Mela Mihemed Mrgesor 12- Mistefa Salih Nrwey 13- Tl Baq Rzan 14- Hal Mihemed Xelan 15- Mela Red Mazne 16- Hesen Mela Rzan 17- Mihemed Emn Hesen Xelan 18- Ezz Mihemed Xelan 19- Ebdulla Ehmed mrgesor 20- Mihemed Had

187

188

Hevaln rbaza Barzan li Rosya

189

Hevaln rbaza Barzan li Rosya

Afretn Ros yn hevjnn Kurda

190

runit : Cemle , Pakze , Kamle.

rawestyay :

Zulcye , Nayle , Temare , Henfe ,

`Ey Qadir

191

Hevaln rbaza Barzan li Rosya

 - R : Hesen Ebdulla Slk , Mihemed Emn Hesen , Haik Dulereqe 1963 Mal avay li hevaln drn li py : Hesen Xal Hemze , Mihemed Emn Hesen , Ozr Mihemed dolemer, li pay : Mihemed sa , Mistefa ebdulla , Haik, Diktor Sed , Mela Ibrahm Babekir ( ev wneye li sala 1977 li Kerec bo Barzany nemir yl hatye girtin , ber bite Emrka )

192

Nemiran : Omer Axa El eban Nemir : Hal Dolemer

ji ehdn rbaza Barzan nimir

193

Xwepandana hevaln rbaza Barzan li Rosya dij desthelatdaran ji bo hind da ne arken , ku Serok Barzan vegernine lay wan .

194

Serok Nemir Barzan

195

196

Serok Nemir Barzan

197

R - : Barzany nemir , Esed Xoev , x Slman , Sakukan Linc

Memo ivan Axa , Hesen Ehmed Baq

198

Mela Ebdula Zyab ,

Syamend Wel Beg , Syamend Ezz

Mihemed Mela Necb Berwar

199

ronit ji rast : Silman Omer , Heso Mrxan Dolemer , Heme Ebdulla Dolemer . ji prve ji ep : Hal Mihemed Dolemer , ........

200

Mihemed Emn Mrxan Mrgesor

Mihemed sa Mrgesor

201

Mihemed Mehmud Barzan

Silman Emer Xelan

202
Hevaln rbaza Barzan li Rosya

203

Heso Mrxan Jajok

Esed Xoaw

204
Hevaln rbaza Barzan li Rosya

Pnasa Wergr
ewket x Yezdn
* Li sala 1954 zayn li bajr (Taqend) ji dayik bye. Bab w xelk Gund (Dawdka)ye li devera Mizr jorya. * Xud j raz bab w k b ji pmergn Barzany nemir li na navdra wan bo Sovyet. * Rzdar ewket k ji pmergn orea lona mezin b. * Pa plana dujminn doza Kurd li Cezar/ 1975 dij orea lon wek hizaran pmerga qesta ran kir jiyana penabery hilbijart. * Li sala (1979) careka din dirj bi xebat da evro y berdewame li endn dezgehn 205

Part kar kirye. * Li kongir yazd li 16/Ab/1993 bye endam Komta Navn ya Part Dmokrat Kurdistan. * Dem damezrandina Kabna Siy ya Hukmeta Kurdistan li 26/9/1996 post Wezareta Daray Abr wergirtye . * Ji ber jr elengya cenab w li van dawya bye berpirs Liq k y(P.D.K) li parzgeha Duhok. * Li kongir diwazd y P.D.K li sala 1999 careka din bye endam komta navn . * Pa li dem danezrandina Kabna ar ya Hukmeta Kurdistan li 20/12/1999 post wezr kar barn civata wezran wergietye heta niho y berdewam e. * Sereray karn siyas dar dest ji kar rewenbr bernedaye endn gotar belavkirne di kovar rojnamn Kurdistan end pertk bi ap ra gehandne, wek: 1. Hoz tayifn Kurdistana ran- Ji Faris wergraye/ 1995. 2. Ji Mehabada xwnelo heta kinarn Aras- Ji Faris wergraye/ 1996. 3. Ybla Zrna Pmergey- Berhevkirin/ 1996. 4. Barzan xwe nade dest u kes- Ji Faris wergraye pek perwaz j jra nivsne/ 1997. 206

Naverok
Pgotina apa Kurd ...................................... 9 Ji apa kemn ya faris ra Peyvek ................................................................. 21 Pika k Serhildana efsern xorasan ...................... 25 Pika Diw frqa dmokrata azirbaiycan ...................... 53 Pika Siy barzan ............................................................... 75 Pika ar kur min xeyr .................................................. 119 Pika Pnc raq ...................................................................... 131 Pagotin ............................................................. 149 Pika e Elbm .................................................................. 157 Pnasa wergr ................................................. 203 207