Mr Celadet Bedirxan (1893 - 1951), jiyan ramann w

Mr Celadet kur Mr Emn Al Bedirxan e neviy mr pa y Botan, Mr Bedirxan e. Herd jinn bav w, ya p ya pa erkes bn. Celadet kur jina didiwan b. Nav diya w, "Senhe" b. Pit biray xwe y mezin Hikmet Celadet li Stembol di roja 26.04.1894an de b. W li Stembol saln xwe y p j derbas kirin. Ew di maleke dewlemend, mezin xwed nav de mezin dib. W dem bav w Mr Emn Al Bedirxan mirovek dewlemend b. Ji dervey w ew mirovek gelek welatperwer rewenbr b. Ji ber hikmeta Osmaniyan dest li ser wan dan b wan nikar b vegerin Kurdistan, bav w deriyn xwe ji dengbj, rokbj helbestvann kurd re vekiri b ew ji Kurdistan dikiandine ba xwe, da zaroyn w hn ziman, tor rabn rnitina kurmanc bibin. Ji dervey wan w mamosteyn zimann din j ji zarokn xwe re digirtin, weke mnak ji ziman ynan, frensiz, inglz rs re, da ji bona zaroyn w van zimann cihan y giring zani bin. Ji ber xebata b westan, ya ku Mr Emn Al Bedirxan di ber rizgarkirina Kurdistan de dikir, her wek ku min li p j got, hikmeta Osmaniyan ew sergom dikir. Mr Celadet j bi bav xwe re geh li Stembol, geh li Edirna, geh li Qonya, geh Enqera, geh li Filistn li Ek-ka Nablus geh li Salonk li Ynanistan b. W di xwendegehn van bajaran de xwendina xwe ye sereta ya amadey, ango lsa bire ser. Bel ew li driy li k ba, dil w bi welat w ve girday dima. Ev rih dilevniya welt malbata w h ji zarokiya w ve di dil w de andi b. Rast e, ew li sergomiy dijn, bel dildariya welt ew klikek ne diberdan. Gava Mr dibe 18 sal, dikeve fakulteya cengdariy, dixwne weke zabit j derdikeve. Pitre di cenga cihan ya 1 de bedar dibe. W di rojnameya xwe "Ronah" de, hijmar 25, sala 1944, nivsiye, ku di sala 1917an de di yektiyeke lekern Osmaniyan de nzk gola Urmiya zabit b.

Herwek ku li ban j hate gotin, pit ku kemalistan di sala 1922an de Stembol xiste dest xwe, wan fermana kutina welatperwern Kurdan di nav wan de j nav Mr Celadet Bedirxan derxist. W dem Celadet birayn xwe revne Elmanyay. Li Elmanyay j dil w ji titek ten re l dixist, ew j rizgarkirina Kurdistan b. Ji ber v yek w di rex xwendina xwe re, xwe tev tevgera pmergeyn (Partizann) Elmanan dikir, da tev wan hn er pmergayetiy bibe. Gava serhildana x Sed Pran di sala 1925an de dest pkir, w yekser dev ji hertit berda xwe tev serhildan kir. Pit ikestina serhildana x Sed ew careke d vegeriya Elmanyay xwendina xwe di be mafwariy de, ango di hiqq de bire ser. W dixwest h li Elmanyay bimne nameya doktora binivse, bel bav w Mr Emn Al Bedirxan li Misr nexwe keti b ew ji ber v yek bi bav xwe ve . Pit ku bav w Mr Emn Al Bedirxan li Misr sala 1926an dilovaniya Xwed, ew li Misr ne ma w ber xwe da Brt, mala mam xwe Xell Ram Bedirxan. Bel li wir j hedan p ne diket, nemaze pit ku serhildana x Sed tk b, ji ber v yek ew hat xwe gihande welt tkil bi serek girgirekn Kurdan re kirin. W xwest careke din Kurdan li hev bicivne rxistineke n ava bike, ya ku hem Kurd xwe t de bibnin bi hev re bi oreeke mezin ji bo rizgarkirina Kurdistan rabin. Pit xebateke b westan w kar b di roja 05.02.1927-an de li bajar Bihemdn, li Libnan civnek ji serek girgirekn welatperwern Kurdistan re li dar bixe. Di w civn de dev ji hem komeln ber berdan komeleyeke n bi nav "Xoybn" ava kirin. Di w dem de dilvn heb li iyay Agr dest bi serhildan were kirin. Ji ber v yek wan Cineral hsan Nr Paa rber git y v serhildan dan. Kon Re, birz Selman Osman, y ku min piraniya agadariyn v mijar ji w girtine, di pirtka (1) xwe de dibje: "Ka em nav hinekan ji wan n ku komela Xoybn ava kirine bi nav bikin, b awa rehmetiy Ceml Haco roja 24.01.1990 li bajar Tirbesipiy ji min re gotiye: "Mr Celadet Bedirxan, Haco Axa kur w y mezin Hesen, Hemze Beg Meks, Zaroyn Bozan ji kehniya Ereban gelek axa girgirekn Kurdan din, nemaze ew n ku w gav ji Tirkiyay rev bn." Kon re di pirtka xwe de berdewam dike dibje: "Li bajar tirbesipiy Mr Celadet xebat di nav welatperwern kurd de dikir bi taybet bi Haco axa zaroyn w re ... bi v away Mr di nav mala Haco de nzk snor

dij gelek roj li gundn wan derbas kirin, weke li gund Mizgeft, gava mihvan ean Haco b." Kon Re dinivse: "Li w gund latek heb, Mr di li bin siha w dirnit. Ji ber w yek ew lat heya roja ro bi nav 'Lata Mr' t binav kirin. Car bi car ew ji gund di bajar Hisie li wir w bingih rzimana Kurmanc dan. Hikmeta Fransa hing Haco axa dr hidd kiri b li Hisie dest li ser w dan b. Gava Mr dihate Hisie, ew dihate ba Haco axa." Ji Sriyay Mr pit v xwe gihande orea Agr, da ji bona li tenita Cineral hsan Nr Paa brahm Paa Tl li dij lekern Tirko bikeve er. Gava orea Agr di sala 1930 de ikest, serdarn ore hew dikarn li bakur Kurdistan bimnin. Ew revn ne ran. W dem Mr Celadet j ran. Li ran ew bi dar ah ran, ah Pehlew ket xwestina arkariya Kurdan j kir. Bel ah ber bi daxwaziya w ve ne hat ji w re got, ku ew dixwaze ji dla w ve w bike qunsulek ran li welatek Ewrop, bel Mr ev yek ne kir. Gava ah ran dt, ku Mr li Kurdistaneke yekgirt serbixwe digere, w ew destqeydkir ji ran da derxistin iyande raq. ngilzan, yn ku hing dijminatiya Kurdan dikir, serdariya raq dikir. Gava Mr Celadet giha raq wan ew yekser xiste bin avan, ji ber wan dizan ew k ye tirsa wan j heb. Heya Kurdn raq bi xwe j ji tirsa ngilzan ne diwrn nzk w bibin. Ji ber v yek Mr careke din vegeriya Sriyay. Di 25.08.1930 de hikmeta Fransay hem endamn komeleya Xoybn ji ser snor rakirin ew sergom am kirin, di nav wan de Mr Celadet Bedirxan, Haco axa zaroyn w, Dr. Ehmed Nafiz biray w Nreddn Zaza, Qedr Can, Ekrem Paa, Mihemed Ceml Paa Hemzay Meks ... Li am Mr Celadet giha w yek, ku Kurd bi rengek git ji rex xwendin zann ve gelek bi pa ve mane. W d ara rizgarkirina Kurdistan di hiyarkirina git ya gel Kurd de didt. W digot, ku gel Kurd hn xwendin nivsandin bibe, w rewa tehl e, ku ew t de dij nas bike rabe areyeke git j re deyne. Mr dizan, ku heya gel bigihe v hiyariya ha, xebateke dirj dijwar div. W dizan, ku ev hiyarkirin j ten di riya ziman gel kurd re kare were kirin. Ten di riya hnbna nivsandin xwendina zimanek kurd netew yekgirt re gel kurd w kari be bi hebna xwe weke neteweke serbixwe bihise. ji bona lkirina avayiya yekkirina ziman kurmanc div alfabt weke kevir p ji v avayiy re were dann.

Ji ber v yek w d xwe da kirina alfabteke kurd, ya ku w bingih w h di sala 1919an de dan b xwest rojnameyek bi w alfabt ji Kurmancan re derxe. Mr Celadet di rojnameya xwe "Hawar" de, ya ku w pitre derxist li ser danna alfabt dinvse, ku di sala 1930 de, ji ber ku hikmeta Sriyay li am dest li ser wan dan b, w xwe ev roj daye rzimana alfabta kurmanc. Mr Celadet dixwest, ku Kurd kul derdn xwe, rok helbestn xwe wjeya netewa xwe d bi ziman xwe binivsin ne bi ziman dervey weke ereb, faris tirk. Di roja 26.10.1931 de w destr ji hikmeta Sriyay stand, da rojnameya xwe "Hawar" derxe. Di 15.05.1932an de w hijmara p ji Hawar da ap kirin w heya bi roja 15.08.1943an 57 hijmar j dane derxistin. Ji dervey HAWAR, Mr kovareke din bi nav "Ronah" da ap. Ronah roja 01.04.1942an derket heya bi sala 1945an 28 hijmar j derketin.

Ev Wne ji Pirtka F.Cewer a bi nav Li Mala Mr. C. A. Bedir-Xan bi destra w di v malper de hatiye bicihkirin.By destra F. Cewer div ev wne di t deran de ney weandin. Mr di hijmara 20an de sala 1933an li ser roja bibranna salek ji derketina HAWAR bi v maney dinivse: "Govara HAWAR bingih ziman me daniye. Div em zanibin ku ziman hmek ji hmn hebna me ye. B ziman em nikarin bi geln din re weke gelek azad, y ku bi serbilindayiy hatiye nas kirin, bijn. Ji ber hem

gel dinyay j li ser ziman xwe wisa difikire. Ew gel bindest, y ku ziman xwe ji br ne kiriye, weke yek ku di girtgeh de girt be, l mifta deriy girtgeh di dest w de be, roja ew bixwaze, kare derkeve. Bel ew gel ku ziman xwe ji br bike, weke yek ku di girtgeh de girt be, l mifta hebsa w di dest dijmin w de be, dijmin deriy girtgeh l naveke. Vca he em Kurd in, h mifta me di dest me de ye." Bi 3 mehan ber ku Mr Celadet govara xwe HAWAR derxe, w li bajar Hisie komeleyek ava kir, ji bona ku ew li wan Kurdn ku ji bakur di serhildann kurd de rev bn hati bn xwar, xwed derkeve. Berpirsiyarn v komel li Hisie Hesen Haco li am Dr. Ahmed Nafiz Beg bn. Ji roja p ve, gava ku Mr Celadet giha bajar am titek w ne b. Rewa w ya dirav armancn ku ew ji bo wan dixebit gelek ne li gor hev bn. Hem milk mewdan wan , ku heb di sergombnn wan de tert bela b b. Bi taybet pit ku kemalstan sala 1924an dest li ser hem hebna wan dan. Her tit ku hikmeta Fransay dixwest bidiy, w ne digirt, da ji bo ew nikari bin w bi xwe ve girbidin. Di w dem de Melik/Padah Abdullah Haim ew xweste ba xwe xwest cihek bilind di dewlet de bidiy, bel mr ew j ne girt, ji ber w dixwest di br baweriyn xwe de serbixwe negirday bimne. Kula w ye p pa Kurd Kurdistan b. Li vir t xuyakirin, ku Mr Celadet odeyeke bik, hn nizim li am tir didt, ji girdaneke li ser hisab armanc baweriyn xwe. Sala 1935 Mr Celadet kemama xwe Rewen Bedirxan, ya ku li am mamoste b, an. Pit hevanna wan, wan mala xwe li am guheste taxa Salihiy rewa wan hinek bi pern mamostayetiya preka w Rewen Bedirxan batir b. Di 21.03.1938-an de keek ji wan re b wan nav Snem Xanim l kir. Di roja 09.11.1939an de kurek ji wan re b wan nav w kire Cimd. Di v dema pa de d preka w kur w Cimd arkariya w di derxistina govara HAWAR de dikirin, ango tp li hev siwar dikirin dibirin apxan. Sala 1939an Mr b midur irketa Frans ya Cigaran "Rc". Sala 1947an hikmeta Sriyay r li ber vekir, ku di hilbjartinan de bedar bibe bikeve parlementoya Sriyay. Bel gava wan dt, ku ew li navyn Kurdistan zor dengan bistne, wan ew girt careke din vegerandine am.

Di 15.07.1951, seet 9 sibeh Mr Celadet Bedirxan li gund Hcan, li nzk am dilovaniya Xwed. Heya roja ro roka mirina w wisa t gotin, ku ew li ser dev br rawesta b bi qedera Xwed jiyana xwe ji dest da. Bel ez dixwazim ro bixime bra rewenbr lkolnern Kurdan, ku gelek goman ika min li ser v rok heye. Gava mirov xwe bi jiyana Mr Celadet Bedirxan malbata w ve mijl dike, mirov welatperwerine kurd dibne, ku xweiya gel xwe rizgarkirina Kurd Kurdistan di ser her tit re digirtin. Dijmin Kurdan j ev yeka han ba dizann di Mr Celadet malbata w de dijminn xwe y her mezin didtin. Ji ber v yek ez di w br baweriy de me, ku mirina Mr Celadet ne mirin b, bel ew kutin b. Ku mirov fermana kutin, ya ku kemalstan sala 1922an li dij Mr Celadet malbata w nameya Mr Celadet ji Kemal Atatrk re dixwne, gava mirov derxistina w destqeydkir ji ran tirsa Ingilzan j li raq tirsa Fransiziyan Ereban li Sriyay dibne mirov Mr Celadet hiyarbn hi w y tj tne bra xwe, mirov tucaran nikare bawer bike, ku Mr bi w hesaniy, li ser dev br rawestiya b, br ji bin ve xuriha b deng ji xizana av hat av Mr bi xwe re avte bin br. Div lkolnern Kurdan bixine bar ji xwe re li sedemn rast, yn ku hitin Mr ji nav gel xwe winda bibe, li arf belgeyn dareyn negirt, ango istixbaratn dijminan bigerin. Mr Celadet Bedirxan ro j sax e, ew di nav me de ye ew di dil gel Kurdistan de ronahiyeke herhey be.
Ev Nivs bi destra Kovara Ndem ji hejmara Ndem a 25 hatiye girtin di v malper de hatiye weandin. By destra Weanxana Ndem div ev nivs di t deran de ney weandin