You are on page 1of 13

ARTIKEL ILMIAH

PENGARUH PENAMBAHAN TIROSIN KINASE DALAM PENGENCER


SKIM KUNING TELUR DAN TRIS KUNING TELUR TERHADAP
PERSENTASE MOTILITAS DAN SPERMATOZOA HIDUP SAPI FRIESIAN
HOLSTEIN POS1 1HAWIAC








Oleh :
CAHYA PUSPITA DEWI
060710008


FAKULTAS KEDOKTERAN HEWAN
UNIVERSITAS AIRLANGGA
SURABAYA
2011



THE EFFECT OF TYRO5INE KINA5E5 ADDITION INTO THE EGG YOLK 5KIM AND EGG
YOLK TRI5 EXTENDER THE MOTILITY AND LIVE 5PERMATOZOA PERCENTAGE5
OF THE FRIE5IAN HOL5TEIN PO5T THAWING

Iudji Siianlo
1)
, Cahya Iuspila Dovi
2)
, Isnudiono
3)
, Nanik Sianila
4)
1)
Dopailonon Ropioduksi Voloiinoi,
2)
Mahasisva,
3)
Dopailonon Ropioduksi Voloiinoi,
4)
Dopailonon
Ropioduksi Voloiinoi IakuIlas Kodokloian Hovan, Univoisilas AiiIangga


AB5TRACT

Tho ain of lhis sludy is lo doloinino lho diffoionco offocl of lho lyiosino kinasos addilion inlo lho ogg
yoIk skin and ogg yoIk liis oxlondois lho noliIily and Iivo spoinalozoa poiconlagos of lho fiiosian
HoIsloin (IH) posl lhaving. This sludy usod fiosh Iiisian HoIsloin sonon lhal coIIoclod using
ailificiaI vagina lhon lhis sonon dividod inlo foui lioalnonls. Iiisl, sonon addod vilh ogg yoIk skin
oxlondoi nix vilh 1OO ug / nI lyiosino kinaso (I1). Socond, sonon addod vilh ogg yoIk skin
oxlondoi nix vilh pIacolo (NaCI 1,2) (I2). Thiid, sonon addod vilh ogg yoIk liis oxlondoi nix vilh
1OO ug / nI lyiosino kinaso (I3). Iouilh, sonon addod vilh ogg yoIk liis oxlondoi nix vilh pIacolo
(NaCI 1,2) (I4). Tho lioalnonl I1, I2, I3, I4 lhon voio piocossod foi fiozon sonon, afloi lhal
spoinalozoa noliIily and Iivo spoinalozoa poiconlagos posl lhaving voio oxaninod. Dala Tho dala
voio anaIyzod vilh ANAVA (AnaIysis of Vaiianl) foIIovod ly Tukoy losl. In concIusion, nuch as 48O
uI lho 1OO ug / nI lyiosino kinaso addod inlo nuch as 8 nI ogg yoIk skin and ogg yoIk liis oxlondois
unfavoialIo offocl on lho noliIily and Iivo spoinalozoa poiconlagos posl lhaving.

Kcywnrd : MoliIily, Livo Spoinalozoa, Iiiosian HoIsloin, Lxlondoi, Tyiosin Kinaso

Monyolujui unluk dipulIikasikan daIan juinaI iIniah, Suialaya, O4 Aguslus 2O11

Mahasisva : Monyolujui Monyolujui
Doson Ionlinling I : Doson Ionlinling II :



(Cahya Iuspila Dovi) (Iiof. Di. Isnudiono, dih., MS.) (Nanik Sianila W., dih., SU.)
NIM. O6O71OOO8 NII. 1952O5161978O31OO2 NII. 1953O9181982O32OO2

Monyolujui Monyolujui Monyolujui
Doson Toikail I : Doson Toikail II : Doson Toikail III :



(Di.Iudji Siianlo, dih, M.Kos.) (TiiIas Saidjilo, dih, M.Si.) (Di. Ri. Sii Ianlja Madyavali, dih, M.Si)
NII. 1956O1O51986O11OO1 NII. 1955O53O1987O11OO1 NII. 19631OO21989O32OO3

PENGARUH PENAMBAHAN TIRO5IN KINA5E DALAM PENGENCER 5KIM KUNING
TELUR DAN TRI5 KUNING TELUR TERHADAP PER5ENTA5E MOTILITA5 DAN
5PERMATOZOA HIDUP 5API FRIE5IAN HOL5TEIN POST THAWlNG

Iudji Siianlo
1)
, Cahya Iuspila Dovi
2)
, Isnudiono
3)
, Nanik Sianila
4)
1)
Ropioduksi Voloiinoi,
2)
Mahasisva,
3)
Dopailonon Ropioduksi,
4)
Dopailonon Ioloinakan
IakuIlas Kodokloian Hovan, Univoisilas AiiIangga


AB5TRACT

IonoIilian ini loilujuan unluk nongolahui poilodaan pongaiuh ponanlahan liiosin kinaso ko
daIan lahan pongoncoi skin kuning loIui dan liis kuning loIui loihadap poisonlaso noliIilas
dan poisonlaso spoinalozoa hidup sapi IH pcs| |nauing. IonoIilian ini nonggunakan sanpoI
sonon sogai sapi IH yang dilanpung dongan vagian lualan soIanjulnya sonon dilagi nonjadi
onpal poiIakuan yailu sonon dongan pongoncoi skin kuning loIui yang dilanlah liiosin
kinaso 1OO g/nI (I1), sonon dongan pongoncoi skin kuning loIui yang dilanlah pIacolo
yailu NaCI 1,2 (I2), sonon dongan pongoncoi liis kuning loIui yang dilanlah liiosin kinaso
1OO g/nI (I3) dan sonon dongan pongoncoi liis kuning loIui yang dilanlah pIacolo yailu
NaCI 1,2 (I4). SoIanjulnya poiIakuan I1, I2, I3, I4 diIakukan piosos ponlokuan, konudian
diIakukan ponoiiksaan poisonlaso noliIilas spoinalozoa dan poisonlaso hidup spoinalozoa
posl lhaving. Dala dioIah dongan nolodo Anova (anaIisis of vaiianco) dan diIanjulkan dongan
uji lukoy. KosinpuIannya lahva ponanlahan liiosin kinaso dongan kosonliasi iondah dongan
voIuno yang linggi solanyak 48O I kodaIan pongoncoi skin kuning loIui dan liis kuning loIui
solanyak 8 nI lidak nonloii pongaiuh loihadap poningkalan poisonlaso noliIilas dan
spoinalozoa hidup sapi |ricsian Hc|s|cin pcs| |nauing.

Kcy wnrds : MoliIily, Livo Spoinalozoa, Iiiosian HoIsloin, Lxlondoi, Tyiosin Kinaso


Pcndahu!uan
SaIah salu caia yang diIakukan unluk noningkalkan popuIasi dan pioduklivilas loinak
adaIah noIaIui ponoiapan lioloknoIogi iopioduksi yailu insoninasi lualan (I) (RizaI dan
Hoidis, 2OO8). Toknik insoninasi lualan (I) adaIah sualu loknoIogi nulakhii yang diciplakan
nanusia guna noningkalkan pioduklivilas dan iopioduklivilas loinak unluk nongalasi
lunlulan nasyaiakal dunia yang loius sonakin noningkal junIahnya daii lahun ko lahun
(Haidijanlo dkk., 2O1O). Ionoiapan lioloknoIogi I pada loinak dilonlukan oIoh onpal fakloi
ulana, yailu sonon loku, loinak lolina solagai aksoploi I, koloianpiIan lonaga poIaksana
(insoninaloi) dan pongolahuan zooloknis poloinak.
Caia ponyinpanan sonon dapal daIan kondisi dingin (daIan rcfrigcra|cr) alau daIan
kondisi loku (daIan niliogon caii). Sonon hasiI pondinginan (cni|| sonon) nonpunyai daya
lahan ioIalif pondok, sodang liIa disinpan daIan kondisi loku nonungkinkan ponggunaan
sonon daIan jangka vaklu yang Iana (Suyadi, 2OO3).
IoinasaIahan ulana daii sonon loku adaIah iondahnya kuaIilas sonon soloIah
diIakukan |nauing. SoIana piosos ponlokuan dapal loijadi ponuiunan noliIilas yang
disolalkan kaiona pongaiuh pongoncoi alau koiusakan yang disolalkan oIoh piosos
ponlokuan (cc|d sncc|). Konalian spoinalozoa soIana ponlokuan loikisai anlaia 2O-8O
dongan iala-iala 5O (Haidijanlo dkk., 2OO8). Unluk nonghasiIkan sonon loku yang
loikuaIilas linggi diluluhkan pongoncoi sonon yang nanpu nonpoilahankan kuaIilas
spoinalozoa soIana piosos pondinginan, ponlokuan, naupun pada saal |nauing (TooIihoio,
1993).
Iongoncoi yang soiing digunakan dovasa ini anlaia Iain susu skin kuning loIui dan liis
kuning loIui. Skin kuning loIui noiupakan pongoncoi yang nonpunyai konposisi susu skin,
aqualidos, kuning loIui, anliliolika, gIukosa dan gIisoioI. Sodangkan liis kuning loIui
noiupakan pongoncoi yang nonpunyai konposisi Tiis anino nolhan, asan silial, Iaklosa,
fiuklosa, iaffinosa, kuning loIui, ponicyIIin, slioplonycin dan aqualidos (Diljonnak, 2OOO).
Skin kuning loIui noiupakan pongoncoi oiganik yang nongandung lahan anli cc|d
sncc| yang dapal noIindungi spoinalozoa pada saal poiulahan suhu daii iuang ( 28
O
C) pada
saal pongoIahan ko suhu okuiIiliasi (5
O
C) (Aiifanli dan Yusuf, 2OO4).
Iongncoi liis kuning loIui loIah sangal unun digunakan daIan piosos ponlualan
sonon loku loilagai jonis hovan. Iongoncoi Tiis kuning loIui loisusun alas : liis anino
nolhan, asan silial, fiuklosa, kuning loIui , anliliolik, gIisoioI dan aqualidos. Tiis anino
nolhan noiupakan ouffcr dan dapal nonpoilahankan lokanan osnolik dan kosoinlangan
oIoklioIil. Asan silial soIain juga loifungsi solagai ouffcr nonpunyai fungsi unluk
nondispoisikan lulii-lulii Ionak kuning loIui. Iiuklosa loifungsi nonyodiakan zal-zal
nakanan solagai sunloi onoigi lagi spoinalozoa. Kuning loIui nonpunyai fungsi soIain
solagai ouffcr dan sunloi onoigi juga solagai kiiopioloklan. Anliliolik loifungsi unluk
noncogah poilunluhan nikiooiganisno, sodangkan gIisoioI unluk noIindungi spoina
loihadap ofok |c|na| pada saal ponlokuan (Diljonnak, 2OOO).
Tiiosin kinaso loinasuk daIan koIonpok pioloin yang saIah salu fungsinya adaIah
nonslaliIkan ikalan kovaIon ponyusun pioloin nonlian sohingga liIa disupIononlasikan ko
daIan nodiun pongoncoi dihaiapkan dapal noncogah pulusnya ikalan kovaIon nonlian
spoinalozoa. SoIanjulnya supIononlasi liiosin kinaso dapal nonginduksi aklivilas liiosin
kinaso ondogon noIaIui pongikalan dongan iosoploi liiosin kinaso yang loiada di nonlian
pIasna spoinalozoa konudian akan nongaklifkan signaI lianduksi sanpai loijadi piosos
fosfoiiIasi liiosin kinaso yang dapal nonyolalkan hipoiaklivilas dan poningkalan noliIilas
spoinalozoa. SupIononlasi liiosin kinaso kodaIan nodiun pongoncoi sonon loku dihaiapkan
dapal nonpoilaiki kuaIilas spoinalozoa sapi poiah pcs| |nauing (Madyavali, 2OO7).



Mctndc Pcnc!ItIan
A!at dan Bahan
IonoIilian ini nonggunakan aIal vagina lualan, lalung ponanpungan sonon, lalung ioaksi,
aIuniniun foiI, loinonoloi, pongaduk kaca, goIas loakoi, lalung oiIonnoyoi, nikiopipol,
goIas ukui, cc|cnq ccun|cr, goIas olyok dan ponulup, koilas lissuo, nikioskop, ccc| |cp, conlainoi
niliogon caii, Ionaii uIlia vioIol, koiok api, ponlakai unson, lalung opondoif, inkulaloi,
gunling, koilas Ih, ua|cr oa|n, linlangan anaIilik, lhoinonoloi, gunling, sliav,
spoklofolonoloi dan fi||ing and sca|ing nacninc.
ahan-lahan yang akan digunakan pada ponoIilian kaIi ini adaIah sonon sapi Iiiosian
HoIsloin. ahan Iain yang digunakan adaIah pongoncoi skin kuning loIui, pongoncoi TRIS
kuning loIui , Tiiosin Kinaso (16OO g /nI) (yang didapalkan daii Laloialoiiun iokinia
IakuIlas Malonalika dan IInu Iongolahuan AIan Univoisilas iavijaya MaIang), niliogon
caii, NaCI fisioIogis, povaina oosin nogiosin, aIkohoI 7O.

Tahapaan Pcnc!ItIan
Tahapan ponoIilian anlaia Iain, ponlualan sonon loku lipo sliav yailu : ponlualan
lahan pongoncoi, ponanpungan sonon, ponoiiksaan nakioskopis dan nikioskopis sonon,
piosos pongoncoian, piosos ponlokuan sonon, konudian diIakukan ponoiiksaan noliIilas
spoinalozoa dan ponoiiksaan spoinalozoa hidup pcs| |nauing.
IonoIilian loilagi alas onpal poiIakuan : (1) IoiIakuan 1 (I1) loidiii daii sonon
dilanlah pongoncoi skin kuning loIui yang dilanlah liiosin kinaso 1OO g /nI, (2) IoiIakuan
2 (I2) loidiii daii sonon dilanlah pongoncoi skin kuning loIui yang dilanlah pIacolo (NaCI
1,2), (3) IoiIakuan 3 (I3) loidiii daii sonon dilanlah pongoncoi liis kuning loIui yang
dilanlah liiosin kinaso 1OO g /nI, (4) IoiIakuan 4 (I4) loidiii daii sonon dilanlah pongoncoi
liis kuning loIui yang dilanlah pIacolo (NaCI 1,2).

Ana!IsIs Data
Rancangan ponoIilian yang digunakan daIan ponoIilian ini adaIah Rancangan Acak
Longkap (RAL) fakloiiaI dongan onpal poiIakuan dan onan kaIi uIangan. Dongan l adaIah
poiIakuan dan n adaIah uIangan. Dala yang dipoioIoh disusun daIan salu laloI, soIanjulnya
poilodaan vialiIilas diIakukan uji ANAVA (Kusiiningiun, 2OO8).

HasI! dan Pcmbahasan
Pcrscntasc mntI!Itas prngrcsIf spcrmatnzna ost thaulng
HasiI ponoiiksaan noliIilas spoinalozoa soloIah diloii poiIakuan nonunjukkan lahva
loidapal poilodaan yang nyala (p<O.O5) anlai poiIakuan loihadap noliIilas spoinalozoa
soloIah ponlokuan.

Tabc! 4.1. Ralaan dan Sinpangan aku Ioisonlaso MoliIilas Iiogiosif Spoinalozoa !cs|
Tnauing Sonon Sapi IH
IoiIakuan UIangan(n) MoliIilas Spoinalozoa ()

Kocopalan Coiak
Individu Spoinalozoa
I1 6 37,5O
l
4,18 2
I2 6 44,17
a
2,O4 3
I3 6 28,33
c
4,O8 2
I4 6 41,67
al
2,58 3
Supoiskiip dongan nolasi yang loiloda nonunjukkan poilodaan yang nyala (p<O.O5).



oidasaikan laloI di alas, diagian iala-iala poisonlaso noliIilas spoinalozoa pcs|
|nauing dapal diIihal pada ganlai loiikul ini :

Gambar 4.1 Ciafik Ioisonlaso MoliIilas Spoinalozoa Iiiosian HoIsloin pcs| |nauing

Iada Canlai 4.1. loiIihal lahva poisonlaso noliIilas spoinalozoa pcs| |nauing loilaik
loidapal pada I2 konudian poisonlaso noliIilas spoinalozoa yang Iolih iondah pada I4 dan
I1. Ioisonlaso noliIilas spoinalozoa pcs| |nauing loiondah loidapal pada I3.
IonoIilian ini nonunjukkan lahva ponanlahan liiosin kinaso nonloiikan poisonlaso
noliIilas spoinalozoa yang iondah pada sonon loku pcs| |nauing. HaI ini loiloda dongan
ponoIilian Madyavali (2OO7) yang nonluklikan lahva ponanlahan liiosin kinaso pada dosis
1OO g /nI ko daIan nodiun pongoncoi sonon loku skin kuning loIui sudah dapal
noningkalkan noliIilas spoinalozoa, poisonlaso spoinalozoa hidup dan piosonlaso inlogiilas
nonlian soloIun dan sosudah ponlokuan. HaI ini dikaionakan pada ponoIilian Madyavali
(2OO7) didapalkan lolaI konsonliasi liiosin kinaso yang linggi (2OO3O g/nI ) sohingga pada
373
4417
2833
4166
0
3
10
13
20
23
30
33
40
43
30
1 2 3 4
p
e
r
s
e
n
t
a
s
e

m
o
t
|
|
|
a
s

s
p
e
r
m
a
t
o
z
o
a

p
o
s
t

t
h
a
w
|
n
g
per|akuan
konsonliasi loisolul liiosin kinaso yang dilanlahkan daIan nodiun pongoncoi sonon loku
dapal nonslaliIkan ikalan kovaIon ponyusun pioloin nonlian spoinalozoa. SlaliInya ikalan
kovaIon, dapal noncogah pulusnya ikalan kovaIon pioloin nonlian pIasna. Sodangkan pada
ponoIilian ini hanya loisodia liiosin kinaso dongan konsonliasi iondah (16OO g/nI),
nonyolalkan ponanlahan liiosin kinaso haius diloiikan dongan voIuno yang linggi
solanyak 48O I ko daIan 8 nI pongoncoi sonon. HaI ini nonyolalkan lanyak lahan
pongoncoi daii liiosin kinaso yang ikul loicanpui daIan ponlualan sonon loku. SoIain ilu,
iondahnya konsonliasi liiosin kinaso diduga nonlual sifal liiosin kinaso nonjadi hipolonis
sohingga nonyolalkan doslaliIisasi nonlian yang soIanjulnya akan loipongaiuh pada
pulusnya ikalan kovaIon pioloin nonlian spoinalozoa. Monlian spoinalozoa yang lidak
slaliI akan nonyolalkan lianspoilasi caiian yang koIuai naupun yang nasuk pada
spoinalozoa nonjadi lidak sonpuina. HaI ini lisa nonyolalkan loijadinya koiusakan
nonlian spoinalozoa dan nonyolalkan konalian spoinalozoa. Konalian spoinalozoa ini
nonlual poisonlaso noliIilas nonjadi iondah.

4.2 Pcrscntasc spcrmatnzna hIdup ost thaulng
HasiI ponoiiksaan poisonlaso hidup spoinalozoa soloIah diloii poiIakuan
nonunjukkan poilodaan yang sangal nyala (p<O.O5) anlai poiIakuan loihadap vialiIilas
spoinalozoa soloIah ponlokuan.



Tabc! 4.2. Ralaan dan Sinpangan aku Ioisonlaso Hidup Spoinalozoa !cs| Tnauing
Sonon Sapi IH
IoiIakuan UIangan (n) Hidup Spoinalozoa ()
(ioiala slandai doviasi)
I1 6
47,67
l
8,47
I2 6 59,83
a
4,O7
I3 6 38,OO
l
5,4
I4 6 59,OO
a
5,67
Supoiskiip dongan nolasi yang loiloda nonunjukkan poilodaan yang nyala (p<O.O5).

Daii anaIisis dala ponoIilian dapal diiIusliasikan pongaiuh daii koonpal poiIakuan
loihadap poisonlaso hidup spoinalozoa Iiiosian HoIsloin pcs| |nauing disajikan pada Canlai
4.2.

Gambar 4.2 Ciafik Ioisonlaso Spoinalozoa Hidup Iiiosian HoIsloin pcs| |nauing.

Iada Canlai 4.2 loiIihal lahva poisonlaso hidup spoinalozoa pcs| |nauing loilaik
loidapal pada I2 konudian poisonlaso hidup spoinalozoa yang Iolih iondah pada I4 dan I1.
Ioisonlaso hidup spoinalozoa pcs| |nauing loiondah loidapal pada I3.
IonoIilian ini nonunjukkan lahva ponanlahan liiosin kinaso nonloiikan poisonlaso
hidup spoinalozoa yang iondah pada sonon loku pcs| |nauing. HaI ini loiloda dongan
4767
3983
38
39
0
10
20
30
40
30
60
70
1 2 3 4
p
e
r
s
e
n
t
a
s
e

s
p
e
r
m
a
t
o
z
o
a

h
|
d
u
p

p
o
s
t

t
h
a
w
|
n
g
er|akuan
ponoIilian Madyavali (2OO7) yang nonluklikan lahva ponanlahan liiosin kinaso pada dosis
1OO g /nI ko daIan nodiun pongoncoi sonon loku skin kuning loIui sudah dapal
noningkalkan noliIilas spoinalozoa, poisonlaso spoinalozoa hidup dan piosonlaso inlogiilas
nonlian soloIun dan sosudah ponlokuan. HaI ini dikaionakan pada ponoIilian Madyavali
(2OO7) didapalkan lolaI konsonliasi liiosin kinaso yang linggi (2OO3O g/nI ) sohingga pada
konsonliasi loisolul liiosin kinaso yang dilanlahkan daIan nodiun pongoncoi sonon loku
dapal nonslaliIkan ikalan kovaIon ponyusun pioloin nonlian spoinalozoa. SlaliInya ikalan
kovaIon, dapal noncogah pulusnya ikalan kovaIon pioloin nonlian pIasna. Sodangkan pada
ponoIilian ini hanya loisodia liiosin kinaso dongan konsonliasi iondah (16OO g/nI),
nonyolalkan ponanlahan liiosin kinaso haius diloiikan dongan voIuno yang linggi
solanyak 48O I ko daIan 8 nI pongoncoi sonon. HaI ini nonyolalkan lanyak lahan
pongoncoi daii liiosin kinaso yang ikul loicanpui daIan ponlualan sonon loku. SoIain ilu,
iondahnya konsonliasi liiosin kinaso diduga nonlual sifal liiosin kinaso nonjadi hipolonis
sohingga nonyolalkan doslaliIisasi nonlian yang soIanjulnya akan loipongaiuh pada
pulusnya ikalan kovaIon pioloin nonlian spoinalozoa. Monlian spoinalozoa yang lidak
slaliI akan nonyolalkan lianspoilasi caiian yang koIuai naupun yang nasuk pada
spoinalozoa nonjadi lidak sonpuina. HaI ini lisa nonyolalkan loijadinya koiusakan
nonlian spoinalozoa dan nonyolalkan konalian spoinalozoa.
Fungsi protein yang terdapat pada membran plasma spermatozoa antara lain adalah
sebagai reseptor, antigen, signal tranduksi dan stabilisasi ikatan kovalen penyusun protein
membran plasma. Pada proses pembekuan akan menyebabkan lemahnya ikatan kovalen
penyusun proein membran plasma, membran mitokondria maupun komponen penyusun yang
lain. Melemahnya ikatan kovalen yang terjadi akan diikuti dengan putusnya ikatan tersebut, jika
sel spermatozoa terpapar pada suhu yang rendah dalam waktu yang lama. Hal ini akan
menyebabkan komposisi penyusun membran spermatozoa dan akan mengakibatkan penurunan
Iungsi dan destabilisasi membran (Rubinsky, 2000).















Gambar 4.3. Ionoiiksaan nikioskop hidup-nali spoinalozoa dongan ponlosaian 4OO kaIi.
A : Spoinalozoa hidup (lidak loivaina)
: Spoinalozoa nali (loivaina)

KcsImpu!an
oidasaikan ponoIilian yang loIah diIakukan dapal dianliI kosinpuIan lahva
ponanlahan liiosin kinaso dongan kosonliasi iondah dongan voIuno yang linggi solanyak 48O
I kodaIan pongoncoi skin kuning loIui dan liis kuning loIui solanyak 8 nI lidak nonloii
pongaiuh loihadap poningkalan poisonlaso noliIilas dan spoinalozoa hidup sapi |ricsian
Hc|s|cin pcs| |nauing.


A
B
Daftar Pustaka
Aiifianlini, Ri. dan TL Yusuf. 2OO4. KoloihasiIan Ionggunaan Tiga Iongoncoi daIan Dua }onis
Konasan pada Iiosos Ionlokuan Sonon Sapi Iiision hoIsloin.
//hllp.vvv.googIo.con. |3O noi 2O1Oj.

Diiokloial }ondoiaI Ioloinakan. 2OO7. Iolunjuk Toknis Iioduksi dan Disliilusi Sonon oku.
Dopailonon Ioilanian Diiokloial }ondoiaI Ioloinakan. }akaila.

Diiokloial }ondoiaI Ioloinakan. 2OOO. Iiosodui Tolap (IROTAI) Iioduksi dan Disliilusi
Sonon oku. Dopailonon Ioilanian Diiokloial }ondoiaI Iioduksi Ioloinakan. }akaila.
29 - 47.

Haidijanlo, S. dan Haidjopianjolo. 1994. IInu Insoninasi ualan. IakuIlas Kodokloian Hovan.
Univoisilas AiiIangga. Suialaya. HaI : 47 - 51.

Haidijanlo, T. Saidjilo, T. Hoinavali, S. SusiIovali., T.W. Supiayogi. 2O1O. uku Ajai
Insoninasi ualan. AiiIangga Univoisily Iioss. Suialaya.

Kusiiningiun. 2OO8. Dasai Ioiancangan Ioicolaan. Dani Aladi. Suialaya.

Madyavali, S. I. 2OO7. SupIononlasi Tiiosin Kinaso Spoinalozoa Sapi Iiiosion HoIsloin (IH)
Toihadap KuaIilas Sonon oku |Dosoilasij. Univoisilas AiiIangga. Suialaya.

RizaI, M. dan Hoidis. 2OO8. Insoninasi ualan Iada Donla. Rinoka Cipla. }akaila.

Rubinsky, B. 2000. Cryosurgery. Annual Review in Biomedical Engineering. University oI
CaliIornia at Berkeley. Berkeley.

Suyadi, 2OO3. Iongoncoian Sonon Kanling Dongan oloiapa Iongoncoi Sodoihana.dan
ApIikasinya Unluk Insininasi ualan. Ionoilil Sinoliika22. MaIang.

TooIihoio, 1985. IisioIogi Ropioduksi Iada Toinak. Angkasa, andung.

TooIihoio,. M. R. 1993. Insoninasi ualan pada Toinak. Ionoilil Angkasa. andung. HaI. 45-48,
95-1OO.

TooIihoio, M.R. 1997. Ioianan ioloknoIogi Ropioduksi DaIan Ionlinaan Iioduksi Ioloinakan
di Indonosia. Disanpaikan pada Ioilonuan Toknis dan Kooidinasi Iioduksi
(ILRTLKSI) Ioloinak NasionaI T.A. 1997/1998, Diljonnak di Cisaiua-ogoi 4-6 Aguslus
1997.

You might also like