Görüntü Sıkıştırma

ve Sayısal TV Yayını

Prof. Dr. Avni Morgül

Boğaziçi Universitesi
Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü
İncelenecek Konular

 Sayısal Sistemler
 Sayısal TV Yayıncılığının Bugünkü Durumu
 Ses ve Görüntü işaretlerinin Sayısallaştırılması
 Sıkıştırma ve Yayın Standartları
 Sayısal TV Vericileri
 Sayısal TV Alıcısı
 Multimedya Sayısal Ev Konsepti
 Sonuç

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

 Sayısal (Dijital) Sistemler :
Bilginin, sürekli değerler alabilen akım veya gerilimlerle değil,
kodlanmış sayılarla işlendiği ve iletildiği sistemlerdir.

Neden Dijital?
◆ Daha güvenilir
◆ Gürültü ve karışmalardan az etkilenir
◆ Hiç bozulmadan iletilebilir ve kopyalanabilir
 (İlk kopya ile 100’üncü kopya tamamen aynıdır)
◆ Sinyal kalitesi istendiği kadar arttırılabilir
 Veri hızı arttırılarak istendiği kadar iyi kalite elde edilebilir
◆ TV sistemleri ile bilgisayar sistemleri birleşebilir
(MULTIMEDIA)
◆ Dijital devreler daha ucuza mal edilmektedir
◆ Dijital sinyal işleme teknikleri hızla gelişmektedir
◆ VLSI (çok büyük çapta tümleştirme) tekniğine çok uygundur.
Bu yüzden dijital sistemin tamamı tek bir tüm-devre üzerinde
yapılabilir.
Prof. Dr. Avni Morgül 2006
Dijital TV’ye Geçiş

◆ Yayıncıya
 1-analog kanal yerine 4 ila 10 dijital (SDTV) kanal (veya 1 HDTV)
 Kolay ve güvenli şifreleme
 Kolay “video-on-demand” ve “Pay TV” servisleri

◆ Kullanıcıya
 Analog ile aynı (bazen daha kötü) resim kalitesi
(Karlanma ve gölge yok fakat donan resimler var)
 CD kalitesinde ses
Defa daha pahalı cihazlar!

Adil bir alışveriş

değil!

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Analog-Dijital Dönüştürme

◆ Adım 1: analog sinyalin digitale çevrilmesi (PCM)

A/D ÖRNEKLEME DİLİMLEME KODLAMA

1.0V 1.0V 7
6
amplitude

adımlar
5
0.5V 4
0.5V 3
2
zaman 1
0V 0V 0
0 1 2 3 4 5 (ms) 0 1 2 3 4 5 (ms)
0 1 2 3 4 5 (ms)

analog signal örneklenmiş dilimlenmiş

Gerilim (V) 0 0,143 0,286 0,429 0,571 0,714 0,857 1,00

adım 0 1 2 3 4 5 6 7
kod 000 001 010 011 100 101 110 111

1
dijital sinyal kodlanmış sinyal
0

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Sayısal Dönüştürme
BENEK (PİKSEL) ÇERÇEVE
Adım 1: Örnekleme MAKROBLOK
◆ Örnekleme hızı
 fs > 2fmax (Nyquist limiti)
 fs ≈ 3fmax (Tercih edilir)
◆ Bit/Örnek
 3x8=24 bit/örnek (renkli görüntü)
◆ Veri Hızı
 Standart TV (PAL,SECAM): rn≈ 300Mb/s
◆f
max = 5MHz, fs≈ 13.5 Ms/s, rn = 13.5x24=324Mb/s

 HDTV: rn > 1Gb/s

◆f = 30MHz, fs> 60 Ms/s, rn > 1.44Gb/s
max

◆ Bu kadar geniş frekans bandı bir TV kanalına verilemez!

◆ Sayısal TV işaretlerinin iletilebilmesi için en az 50
defa sıkıştırılması gerekir!
 MPEG-2 STV verilerini 4..8Mb/s, HDTV verilerini to 18..20MB/s hıza
düşürür

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Dijital Dönüştürme

Adım2: Video veri sıkıştırma

Dayandığı ilkeler:

◆ Bir çerçevedeki gereksiz bilgileri atmak (intra frame)

 Matematiksel transformasyonlar (DCT) kullanılır
◆ Zaman içindeki tekrarlardan kaynaklanan gereksiz
bilgileri atmak (inter frame)
 Değişmeyen bölgelerdeki bilgiler iletilmez
◆ İnsan Gözünün sınırlarından yararlanmak
 Aydınlık bilgisi için yüksek ayırma; daha çok piksel ve daha yüksek
bit/piksel
 Renk için düşük ayırıcılık; daha düşük piksel ve bit/piksel
 Hareketli resimlerde düşük ayırıcılık

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Uzamsal fazlalıkların atılması (çerçeve içi sıkıştırma)

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Zamandaki fazlalıkların giderilmesi
(çerçevelerarası sıkıştırma)

Fark

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

İnsan Gözünün algılaması

+ =
Parlaklık için daha fazla ayırıcılık; daha
fazla benek ve bit/benek
Renk için daha az ayırıcılık; daha az
benek ve bit/benek gerekir.

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

İnsan Gözünün algılaması

Görüntüdeki
hareketli
kısımlar için
fazla ayırıcılık
gerekmez

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Hareket Kestirimi (çerçeve içi sıkıştırma)

◆ Görüntü 40ms’lik bir çerçeve süresi içinde içinde çok

F1 az değiştiğişir
◆ Dolayısı ile durağan kısımları iletmeye gerek .
F2

F2-F3
F3 ◆ Sadece iki çerçeve
arasındaki farkları
iletmek yeterlidir.
F4

F5

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Hareket Kestirimi

Çerçevenin
İncelenen yeni yeri
blok
Hareket
vektörü

Çerçevenin 1. Ve 2.
eski yeri çerçevenin farkı
1. ve 2. üst
1.çerçeve üste

Az uygun
En
uygun

2. Çerçeve ile
öngörülen
öngörülen Uymayan çerçeve
yer arasındaki fark
çerçeve 2. çerçeve

Sadece ikinci çerçeve ile öngörülen (hareket düzeltmeli) çerçeve

arsındaki farkı göndermek yeterlidir.
Prof. Dr. Avni Morgül 2006
Video Sıkıştırma Standartları

Yıl Standart Veri hızı Uygulama

1990 CCITT-H261 1Mb/s TV Konferans, Görüntülü Telefon

1992 MPEG-1 1Mb/s Video CD

1992 MPEG-2 (H262) 4-20Mb/s DVD, Sayısal TV yayını
1996 H263 10- TV konferans (analog telefon hattı)
128kb/s
1999 MPEG-4 410k- İnternet, Mobil sisteler, Görüntü
2Mb/s kaydı 2004

MPEG-7 Bir sıkıştırma standardı değil Multimedia bilgilerinin arşivlenmesi

ve aranması için geliştirilmiş bir standarttır.
MPEG-21 Sayısal Multimediya işaretlerinin elektronik ortamda üretimi,
iletimi ve ticareti için geliştirilmiş bir standarttır.

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Video Sıkıştırma Standartları

◆ JPEG Hareketsiz resimler

◆ CCITT-H261 Çok düşük ayırıcılı video
◆ MPEG-1 Düşük ayırıcılı video
◆ MPEG-2 Yüksek ayırıcılı video
◆ MPEG-4 Interactive Video, Multimedia
◆ MPEG-7 3-D Resim ve Ses, Multimedia

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

MPEG-2
◆ Temel Özellikler
◆ Max. bithızı=20MB/s (HDTV)
◆ Geçmeli (Interlaced) ve ardışıl (progressive) tarama

◆ Değişik örnekleme seçenekleri

◆ Ölçeklenebilir değişken bithızı

◆ İleri basamaklama ve kodlama algoritmaları

◆ Profiller
◆ Simple Profile
◆ Main Profile (Standard TV)

◆ SNR scaleable Profile

◆ Spatially Scaleable Profile

◆ High Profile (HDTV) 4;2;0 4;2;2 4;4;4

◆ Seviyeler
◆Main Level
◆Low level

◆ Örnekleme 4Y, 1Cr, 1Cb 4Y, 2Cr, 2Cb 4Y, 4Cr, 4Cb
◆ 4;2;0 - 4;2;2 - 4;4;4 (HDTV) luminance chrominance

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

MPEG4

◆ MPEG4 1999’da standartlaşmıştır. Kolay kullanılır, adaptif,

interactif bir audio/video sıkıştırma standardı olup
MPEG2’ye göre daha yüksek sıkıştırma sağlar. Multimedya
uygulamaları için tasarlanmıştır.
◆ Temel Özellikleri:
 İçerik tabanlı kullanım
 Multimedya aletleri
 Aynı anda veri ve görüntü iletimine uygun.
 İçerik tabanlı ölçekleme
 Doğal, yapay ve karışık görüntü ilşetimine uygun
 Daha etkili kodlama ve sıkıştırma
 Çok düşük bit hızında hareketli resim iletimi
 Gürültü ve hatalara daha dayanıklı
◆ Veri hızı: 5kb/s ila 10Mb/s

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

MPEG4 Kademe Yapısı

Profil-1 Syntax
Profil-2
Algoritma-1 Profil-4
Algorithm-1
Alet1 Algoritma-2 Algorithm-1
Alet2Tool1 Algorithm-2
Alet5Tool2
Tool1 Tool1 Algorithm-2
Algoritma-5
5 Tool2
Algorithm-5
ToolAlgoritma-8
Tool2Tool1
Tool1 Algoritma4
Tool5 Algorithm-5
Alet5Tool2 Tool1
Tool2Tool1
Tool 5 Algoritma-7
Algoritma4
Tool2
Tool1
Alet3Tool2 Tool1
Tool5 Algoritma-9
Algoritma4
Tool2Tool1 5 Tool2
AletTool
7Tool2 Tool1
Tool5
Alet5 Tool2
Alet4

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

MPEG4 yapısı

Profile-1 Syntax
Profile-2
Algorithm-1 Profile-4
Algorithm-1
Tool1 Algorithm-2 Algorithm-1
Tool2Tool1 Algorithm-2
Tool5Tool2
Tool1 Tool1 Algorithm-2
Algorithm-5
5 Tool2
Algorithm-5
ToolAlgorithm-8
Tool2Tool1
Tool1 Algoritma4
Tool5 Algorithm-5
Tool5Tool2 Tool1
Tool2Tool1
Tool5 Algorithm-7
Algoritma4
Tool2
Tool1
Tool3Tool2 Tool1
Tool5 Algorithm-9
Algoritma4
Tool2Tool1
Tool 5 Tool2
Tool7Tool2 Tool1
Tool5
Tool5 Tool2
Tool4

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

MPEG4 Yapısı

Sprite

(a) (b)

Arkaplan Video Görüntü planı

Birleştirilmiş
resim
(c)

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

MPEG4 Hiyerarşisi

◆ Çok düşük bit hızlı video, VLBV Layer

 5-64 kbit/s
 Birkaç pikselden 352x288 piksele (CIF) Çerçeve hızı: 0
(hareketsiz) ila 15 Hz
 Çok yüksek koruma
◆ Yüksek bit hızlı Video, HBV Layer
 Çözünürlüğü arttırmak için düşük hızlı videoya eklenir
 4Mb/s

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

MPEG21

◆ Hedefler:
 Sayısal Multimediya işaretlerinin elektronik ortamda üretimi,
iletimi ve ticareti
 Farklı içeriklerin farklı ağlarda ve farklı cihazlarda şeffaf olarak
kullanımı
 Değişik standartlı sistemlerin birlikte çalışabilmesi
 Kullanıcı (Özel kişiler, şirketler, kuruluşlar vs) eksenli yapı
◆ Kullanıcılar; üretici, telif hakkı sahibi, kullanıcı, yayıncı vaya dağıtıcı
olabilirler.

İşlem/Kullanım/İlgi
1. 2.
Kullanı Sayısal Nesne Kullanı
cı cı
Telif hakkı/Alım-satım

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Video Görüntü Standardları

Düşük Ayırıcılı Görüntü Standarları

◆ SIF (Source Independent Format)
 Aydınlık → 360×288 örnek (625 satır sistemi) veya 360×240 (525 s.)
 Çerçeve hızı → 25 Hz örnek (625 satır sistemi) veya 29.97 Hz (525 s.)

◆ CIF(Common Intermediate Format)

 360×288 örnek ve 29.97Hz (625 ve 525 satır sistemlerde ortak)
◆ QCIF (Quarter CIF)
 180×144 örnek ve 15 veya 7.5 Hz )
Bilgisayar Monitörü Görüntü Standarları
◆ VGA (Video Graphic Adapter)
 640x480, 31kHz/60...70Hz)
◆ SVGA (Super VGA)
 800X600 vaya daha yüksek, 30...65 kHz/50...120 Hz)

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Sayısal TV Yayın Standartları

◆ Video (ISO/IEC 1318-2, ITU-R601)

 Hepsi MPEG-2 kullanır
◆Main Profile, Main Level : Standart TV
◆High profile, Main Level : HDTV

 Modülasyon
◆Uydu : QPSK (Quadrature Phase Shift Keying)
◆Kablo : QAM (Quadrature Amplitude Modulation)

◆Yeryüzü yayını

 COFDM (Coded Orthogonal Frequency Division Modulation) Avrupa (DVB)

 8-seviyeli VSB (Vestigial Sideband) Amerika, Kore, Tayvan

◆ Audio (ISO/IEC 1318-3)

 MPEG-2 Avrupa
 Dolby AC-3 Amerika

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Radyo-TV Yayınları (Broadcast)

◆ TV ve Radyo Yayın Kanalları

Karasal Yayınlar
◆ Genel olarak Analog
◆ Sayısal yayınlar başladı, hızla artıyor

◆ 5-10 yıl içinde Analog yayınların tamamen kaldırılması

planlanıyor
Kablo
◆ Pek çok ülkede analog ile birlikte sayısal yayınlar başladı
Uydu
◆ DVB 1994’de başladı, hala analog yayınlar bulunmakla
beraber 1-2 yıl içinde tamamen sayısala geçilecek

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Sayısal TV Yayını

TV Progr. 1

MPEG-2 V1
Video Kod.
Düşük Öncelikli Taşıyıcı Dijital
MPEG-2 A1 Veri (Payload) Üretici Modulasyon
Audio Kod.

(Program&Transport)
Multiplexer Çerçeve
TV Progr. 2 Enerji Dış Harman- İç yapıcı
Dağıtıcı Kodlayıcı layıcı Kodlayıcı
MPEG-2 V2
Video Kod. Atayıcı
Birleş-
MPEG-2 A2
tirici
Audio Kod.

Enerji Dış Harman- İç

Dağıtıcı Kodlayıcı layıcı Kodlayıcı

An Yüksek
Öncelikli
Veri

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

COFDM kipleme

◆ OFDM kiplemesi sayısal kelimelerin her birine ayrı bir taşıyıcının tahsis
edilmesi esasına dayanır. Sayısal karasal TV yayınlarında kullanılan
OFDM kodlamasında 2048 (2k) ve 8192 (8k) taşıyıcı olmak üzere iki farklı
yayın modu kullanılır.

• Taşıyıcıların hepsi veri iletiminde 2k Modu 8k Modu

kullanılmaz. Bunlardan bir kısmı
sinyal gücünü ve iletim ortamının Toplam taşıyıcı sayısı 2048 8192

özelliklerini belirlemek için Kullanılan taşıyıcı sayısı 1705 6817

(TPS:Transmission Parameter
Signalling) kullanılır. Bir kısmı hiç Dağılmış pilot taşıyıcı 142/131 568/524
kullanılmaz. Bir kısmı da pilot Sürekli pilot taşıyıcı 45 177
olarak kullanılır. TPS taşıyıcı 17 68
Sinyal taşıyan taşıyıcı 1512 6048

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

TEK FREKANSLI YAYIN SİSTEMi
(Single Frequency Network)

Sayısal karasal yayın sisteminde aynı bölgedeki vericiler aynı

frekanstan eşzamanlı yayın yapabilirler. Bu sisteme “tek
frekanslı yayın sistemi (single frequency network)” adı verilir.

GPS Verici1
uydusu
f1 Verici2
f1
Verici3
f1
Yayın Verici4
stüdyosu f1

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

TEK FREKANSLI YAYIN SİSTEMi

◆ Bu sistemde değişik vericilerden gelen sinyaller

alıcı tarafından tıpkı yansımış işaretler gibi
algılanır. Yansımış sinyaller yansıma süresi belli
bir değerden az olduğu zaman OFDM kiplemede
bir sorun yaratmaz ve temiz bir görüntü elde
edilebilir.

◆ Yansımaların ve aynı frekanstaki diğer vericilerden

gelen sinyallerin bozucu etki yapmaması için en
uzun gecikme süresinin koruma aralığı (guard)
süresinden kısa olması gereklidir.

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

TEK FREKANSLI YAYIN SİSTEMi

8/7MHz kanal
Mod Verici
Sembol süresi µ Koruma aralığı Koruma aralığı
uzaklığı
s oranı µs
km

2k 224/256 ¼ 56/64 16,8/19,2

2k 224/256 1/32 7/8 2,1/2,4

8k 896/1024 ¼ 224/256 67,1/76,7

8k 896/1024 1/32 28/32 8,4/9,6

Görüldüğü gibi 8k modunda 2k moduna göre daha geniş bir kapsama

alanı elde edilmektadir. Ayrıca kanal band genişliği azaldıkça da
mesafe artmaktadır.

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Dijital TV Alıcı Sistemleri

Karasal

Setüstü Cihaz ( Set -Top- Box)

Uydu

Kablo

Analog TV Alıcısı

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Setüstü Cihaz (Set-Top-Box)

Smart Kart
(opsiyonel) Smart Conditional
Kart Access DRAM Dijital Video
Okuyucu (opsionel) Analog Video
(PAL,NTSC)
Moduleli
MPEG Video Video
Dijital RF Front OSD Enkoder
Demultiplexer A/V DAC
End
Transport

Dekoder PAL- NTSC Analog Video

(Y,Cr,Cb)
MPEG
Dijital
ROM A/V Data
Audio
AC-3
DAC Analog Audio
Dekoder
RS232 Mikro (opsionel)
RF
Kontrolcü Digital Audio
Mod. Moduleli
Data
Besleme Analog RF
Comm.
Modem Devresi

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

 YF Tuner Kısmı (Front End)

Karasal
Ant.
Yeryüzü COFDM
A/D Demod. FEC
Tuner

MPEG
Uydu
BITDİZİSİ
Anteni Uydu 2x QPSK
FEC

SEÇİCİ
Tuner A/D Demod.

Kablo 2x QAM
Tuner A/D. Demod. FEC
Kablo
Servisi

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Yazılım
Sayısal alıcıların en zor kısmı yazılım kısmıdır.

Uygulama Yazılımı Alıcı imalatçısı tarafından

Uygulamalar: OSD, Kontrol, yazılacak
Grafik, Program Kılavuzu, (Yazılımevleri ve Hazır
yazılımlar var)

API Kısmen tümdevre imalatçısı

(Application Program Interface)
tarafından sağlanıyor
(Uygulama Yazılım Arayüzü)

OS
Tümdevre imalatçısı tarafından
sağlanıyor veya üçüncü
(Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi) şahıslardan satınalınıyor

SÜRÜCÜ SÜRÜCÜ SÜRÜCÜ SÜRÜCÜ SÜRÜCÜ

Tümdevre imalatçısı tarafından
sağlanıyor
DONANIM

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

YENİ MULTİMEDYA EV KONSEPTİ

WEB-Kam
Büyük Pano LCD veya Plazma ekran
RF
Uydu Anteni
ev içi dağıtım

Surround
LCD Gösterge Stereo Ses
Sistemi

Uydu alıcısı

TV / Internet / Kamera DVD-VCD Player

ayni ekranda RF veya IR Küçük
kablosuz oda/mutfak
bağlantı TV Ana
Bilgisayar
Bilgisayar Çok
Klavye/Tablet fonksiyonlu
uzaktan Kapı-bahçe
kumanda Emniyet
Kamerası

Prof. Dr. Avni Morgül 2006

Sonuç

◆ TV alıcı-verici sistemlerinin sayısala dönüşümü

teknik olarak tamamlanmıştır.
◆ Sayısal dönüşümün tamamlanması için mevcut
alıcı-verici sistemlerin yavaş yavaş değiştirilmesi
gerekmektedir. Bu süreç 5-8 yıl zaman alacak gibi
görülmektedir.
◆ Yeni nesil TV alıcıları artık düz ekran (LCD, Plazma
veya diğer yeni teknikler) ve içinde sayısal tüner
devresi olacak şekilde tasarlanmaktadır. Yani, bir
set üstü cihazına gerek kalmayacaktır.
◆ Sayısal TV yayınları cep telefonları ve benzer
mobil alıcılar tarafından da rahatça alınabilecektir.

Prof. Dr. Avni Morgül 2006