You are on page 1of 234

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

bll;oD;awmifNrdKUe,f
jzpfpOforkdif;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdu m
pOf

taMumif; t&m

(u)
(c)
(*)
(C)

(i)

(p)
(q)
(Z)
(ps)
(n)
(#)

2
(u)
(c)
(*)
3
(u)

2
tykdi f; (1)
yx0D0 ift aetxm;
wnffae&mESSift
h us,ft0ef;
ajrrsufESmoGifjyif
&moDOwk
jrpfacsmif;tif;tkdifrsm;
(1) jrpfrsm;
(2) acsmif;rsm;
(3) tif;tkdifrsm;
awmifrsm;
(1) ar,kawmifwef;
(2) pkdif;'if(pdef'if)awmifwef;
(3) rif;BuD;awmifwef;
vGifjyifrsm;
rkd;a&csdef
blrdaA'
ajrqDvTm
obm0aygufyifrsm;
awGU&Sd&aomwd&pmefrsm;
(1) iSufrsm;
(2) wGm;oGm;ow0grsm;
(3) ig;rsm;
tcef; (2)
orkdi f; aMumif; ESi hft pOft vm
orkid ;f tpOftvm
bl;oD;awmifNrdKUjzpfwnfvmykhEsihf wkd;wufajymif;vJykHrsm;
a&S;a[mif;okawoeqkdif&m taxmuftxm;rsm;
tcef; (3)
vlr sKd; rsm;ESi hf vlO D; a&
ukd;uG,f,kHMunfrI
(1) Akk'bmom
(2) tpvmrfbmom
(3) [dELbmom
(4) c&pf,efbmom
bmompum;
tvkyftukdif

pmrsuffESm
rS
xd
3

1
1
2

2
3
3

3
5
6

4
4
4
4
5
6
6
7

7
-

7
8
8

9
22
25

21
24
27

28
36
37
38

36
37
38
38
38
39

39

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdum
pOf

taMumif;t&m

pmrsufESm
rS
xd
3

aemufqufwrJG sm;
aemufqufwGJ(u-1) 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom
&ckid Ef iS fh wkid ;f &if;om;vlrsK;d aus;&Gmrsm;

40

50

aemufqufwGJ(u-2) 1942 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom


b*Fvv
D rl sK;d aus;&Gmrsm;

51

52

aemufqufwGJ(c) 1942 ckESpfukvm;? &ckdift"dukPf; aemufykdif;


&ckid Ef iS fh wkid ;f &if;om;aus;&Gmrsm;wGif b*Fvv
D rl sK;d rsm; 0ifa&muf
aexkidk rf I aus;&Gmrsm;

53

54

aemufqufwGJ(*) zqyvtpkd;&vufxuf wkd;yGm;vmaom


b*FvaD us;&Gmrsm;Esihf topfwnfaus;&Gmrsm;

55

56

aemufqufwGJ(C-1) bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif;&Sd vlrsK;d rsm;pm&if;


(1994)ckESpf

57

aemufqufwGJ(C-2) bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif;&Sd &ckid f vlrsK;d rsm;


pm&if; (1994)ckESpf

58

61

aemufqufwGJ(C-3) bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif;&Sd crD;vlrsK;d rsm;


pm&if; (1994)ckESpf

62

64

aemufqufwGJ(C-4) bl;oD;awmifNrdKUe,f&dS NrdKd vlrsK;d rsm; pm&if;


(1994)ckESpf

65

66

aemufqufwGJ(C-5) bl;oD;awmifNrdKUe,f&dS 'kid ;f eufvrl sK;d rsm; pm&if;


(1994)ckESpf

67

68

aemufqufwGJ(C-6) bl;oD;awmifNrdKUe,f&dS oufvlrsKd;rsm; pm&if;


(1994)ckESpf

69

aemufqufwGJ(C-7) bl;oD;awmifNrdKUe,f&dS b*Fvv


D rl sK;d rsm; pm&if;
(1994)ckESpf

70

77

aemufqufwGJ(i) 1941-42 ckSEpf rwkdif;rSDu


&yfuGuf^aus;&Gmtkyfpktvku
d f wnf&cdS MhJ uaom Ak'bmomqkid &f m
omoedu taqmuftO;? trsKd;tpm;ESihf OD;a&tajcjyZ,m;

78

84

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdum
pOf

taMumif;t&m

2
tykdif; (u)

pmrsuffESm
rS
xd
3

aemufqufwGJ? 1941-42 ckESpf rwkdifrDSu &yfuGuf^aus;&Gm tkyfpk


tvkdufwnf&SdcJhMuaom Ak'omoemqkdif&m omoedu
taqmuftOD;ESSihf OD;a&tajcjyZ,m;
tykdif; (c)
(1) "mwfawmifpawD(ac:) vufqpfawmf"mwf
(2) ausmif;awmifapwDawmf
(3) wHcGefapwDawmf
(4) uif;awmifapwDawmf
(5) odrfawmifapwDawmf
(6) uGefwkdifacsmif;apwDawmf
(7) &GufkdawmifzkdcaemufapwDDawmfrsm;
(8) em;vdyfawmfapwDawmfrsm;
(9) pkdif;'ifa&wHcGefteD;apwD
(10) eef;&mukef;apwD
(11) 'kH;acsmifapwD
(12) jrpfem;apwD
(13) rckdwapwD
(14) ay:awmfrlbk&m;
aemufqufwGJ (p)bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd &[ef;? omraP? ausmif;rsm;
(1994)ckESpf
aemufqufwGJ (q)bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd
tajcjypm&if;(1994)ckESpf
(u) apwDykxkd;awmfrsm;
(1) atmifr*FvmapwDawmf
(2) wkwfodrf ('kH;odrf) ykxkd;awmfBuD;
(3) iSufaysmacsmif;apwDawmf
(4) okH;q,fhwpfykHkyfpkHapwDawmf
(5) r*FvmOD;apwDDawmf
(6) r*Fvmxlyg&mrapwDDawmf
(7) atmifod'dapwDawmf
(8) oajyawmapwDawmf
(9) aZ,so*apwDawmf
(10) oydwfawmifapwDawmf

ykxkd;rsm;Esihf bk&m;rsm;

87
88
-

85
86
86
86
87
87
87
88
88
88
88
89
89
90

91

93

94
95
-

95
96
96
97
97
98
98
98
99
99

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdum
pOf

taMumif;t&m

(11) uRef;aygufapwDawmf
(12) at;apwDawmff
(13) atmifod'dapwDawmf
(14) wyfOD;ukd;e0if;apwDawmf
(15) &efatmifaZ,"rokcapwDawmf
(16) av;rsufESmapwDawmf
(17) &wematmifod'dapwDawmf
(18) &effatmifajr"rokcapwDawmf
(19) &effatmifjrifapwDawmf
(20) jrwfapwDawmf
(21) jrawmifapwDawmf
(22) jeawmifausmif;wkdufomoemausmufwkdif
(23) oajyukef;apwDawmf
(24) uGrf;awmifapwDawmf
(25) apwDawmifapwDawmf
(26) pufac:apwDawmf
(27) NydKif;awmif&GmapwDrsm;
(28) av;rsufESmnDaemifapwD
(c) bk&m;qif;xkawmfrsm;
(1) aZ,smrkedbk&m;
(2) r*FvmNrdKUOD;ausmif;bk&m;
(3) vrf;rausmif;a&Tomavsmif;bk&m;
(4) jrawmiffausmif;wkdufuyfausmfbk&m;BuD;
(5) oajyukef;apwDawmfawmiffukef;ay:&Sdbk&m;
(6) ,if;rbk&m;
(7) av;rsufESmbk&m;
(8) at;apwDausmif;&Sdbk&m;
(9) atmifr*Fvm"rmkH&Sdbk&m;
(10) atmifr*Fvm"rmkH&Sdbk&m;
(11) odrfawmifukef;bk&m;
(12) awmifarmf&Gm&Sdbk&m;
(13) "r&Hodbk&m;&Sif
(14) apawmif&Gm&Sdbk&m;
(15) Mo&r&Gm&Sdbk&m;

pmrsufESm
rS
xd
3
99
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
102
103
103
103
103
104
104
104
-

105
105
106
106
106
106
107
107
107
108
108
108
109
109
109

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdum
pOf
1

taMumif;t&m
2
aemufqufwGJ (Z)bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd AvDrsm;pm&if;
aemufqufwGJ

(ps)bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif;

aexkkdifonfhvlrsKd;

ukd;uGG,fonfh bmomESihf tvkyftukdiftajcjypm&if;


tcef; (4)
pD;yGm;a&;
(1) v,f,mu@
(u) &ckdkifbk&ifrsm; acwfajr,mpepf
(c) jrefrmbk&ifrsm;acwf
(*) ukdvkdeDacwfajr,mpepf
(C) vGwfvyfa&;&NyD;ajr,mpepf
(i) awmffvSefa&;aumifpDacwfajr,mpepf
(2) ajr,mwkdif; wmykHenf;pepff
(3) pkdufysKd;a&;vkyfief;
(u) pyg;pkdufysKd;jciff;
(c) a&mif;0,fazmufum;jcif;
(*) tpdk;&rS pyg;0,f,ljcif;
(C) tjcm;oD;ESpHS kdufysKd;jcif;
(i) vufbufpkdufysKd;jcif;
(p) pkdufysKd;p&dwfESihf tjcm;acs;aiGrsm;
(q) ckdif;uRJ? ckdif;EGm;ESihf v,fvkyfu&d,m
(Z) ykd;owfaq;ESihf "mwffajrMoZmokH;pGJrItajctae
(ps) tif;qufykd;rsm;ESihf tjcm;oD;ESHzsufow0grsm;
(n) qnfajrmif;wmwrHrsm;
(n) arG;jrLa&;vkyfief;rsm;
ukd;um;csufrsm;
tcef;(5)
opfawmvkyfief;
(u) opfvkyfief;
wnfaxmifrItajctae?bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd
(1)
xnfaxmifNyD; opfawmpkdufcif;rsm;tajctae
(2)

xkwfvkyfjzefYjzL;rItajctae? 1994 ckESpf Zefe0g&D


vrS {NyDvukeftxd opffxkwfvkyfrI? jzefYjzL;rI
tajctae

pmrsufESm
rS
xd
3
110

112

113

114
118
123
-

117
118
123
123
124
125

126
131
132
150
151
154
155
162
162

130
131
135
150
151
154
155
161
161
162
162
163

164

165

165

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdum
pOf

taMumif;t&m

2
(c)

0g;vkkyfief;

(*)

awmqifkdif;rsm;
vkkyfief;

xdef;odrf;apmihfa&SmufrIESihf

pmrsuffESm
rS
xd
3
166
168
zrf;qD;a&;

169

170

171
172

172
174

175
177
-

176
176
178
179
179

180
-

183
183
183

184

185

185
188
190
191
-

188
188
188
189
189
191
191
192
192

tcef;(6)
vQyfppf? pufrI? owK
6

(u)
(c)
(*)

(C)
(i)

(u)

(c)
(1)
(2)

(*)
(C)
(i)
(p)
(q)

vQyfppfu@
pkdif;'ifa&tm;vQyfppfpDrHudef;
pufrIu@
(1) xGefpufESihf a&pkwfpufrsm;
(2) yk*vdu pufrIvufrIvkyfief;rsm;
(3) tpkd;&qefpuf(qefpufterSwf- 036)
a&eHESihf"mwfowK
&THUap;ajr
tcef;(7)
vQyfppf? pufrI? owK
a&aMumif;vkyfief;
bl;oD;awmifoabFmqddyf
yk*vdua&,mOfrsm;
ukef;vrf;c&D;
rD;&xm;vrf;
armfawmfum;vrf; rsm;
(u) bl;oD;awmif? armifawmum;vrf;
(c) bl;oD;awmif? awmiffbZmum;vrf;
(*) vuf0J'uf? iusOfawmuffum;vrf;
(C) bl;oD;awmif? ausmufawmfum;vrf;
pmwkduf
aMu;eef;
a&'D,kdw,fvDzkef;
pum;ajymaMu;eef;(w,fvDzkef;)
N*dKvfxkqufoG,fa&;vkyfief;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdum
pOf

taMumif;t&m

2
tcef;(8)

10

or0g,rvkyfief;
NrdKUe,for0g,rtoif;
(1) yGJkHvkyfief;
(2) pmcsKyfpmwrf;rsm;jzihf aqmif&Gufjcif;
(3) or0g,raq;ay;cef;vkkyfief;
(4) aiGpkaiGacs;or0g,rtoif;
(5) o,ff,lykdYaqmifa&;or0g,rtoif;

(u)
(c)
(*)
(C)
(i)
(p)
(q)
(Z)
(ps)
(n)
(#)

(u)
(c)
(*)

EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUvufxuf
or0g,rvkkyfief;rsm;
0efxrf;aygif;pkHor0g,rtoif;
tcef;(8)
tkyfcsKyfa&;
&ckdifbk&ifrsm;acwf
jrefrmbk&ifrsm;acwf
t*Fvdyfacwf
*syefacwf
e,fcsJUqefYusifa&;vGwv
f yfa&;BudK;yrf;rIumv
ppffNyD;acwf
ygvDrefacwf
ar,ke,fjcm;ckdiftkyfcsKyfa&;acwf
awmfvSefa&;aumifpDacwf
jynfolYaumifpDacwf
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUacwf
tkyfcsKyfa&;qkdif&mtaxmuftuljyKtzGJUtpnf;rsm;
(u) &Jpcef;
(c) w&m;kH;
jypfrIjzpfyGm;&jcif; taMumif;&if;rsm;
tcef;(10)
tcGefaumufcHa&;
v,fajrtcGefawmf
awmiff,mcGef
NrdKUajrcGef

pmrsuffESm
rS
xd
3
193

194

194
194
195
195
195

195

196

197
198
199
203
207
210
213
221
226
227
234

198
199
202
207
209
212
220
225
227
233
238

239
240
-

240
243
243

245

244
244
246

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

rmwdum
pOf

taMumif;t&m

1
11
(u)
(c)
(*)
(C)
(i)

(p)
(q)
(Z)
(ps)
(n)

2
tcef;(11)
pnfyifom,ma&;qkdkif&mvkkyfief; rsm;
NrdKUjypDrHudef;a&;qGJGjcif;vkkyfief;
NrdKUa&ay;a&;vkkyfief;
usef;rmoefY&Sif;a&;vkkyfief;
vrf;rD;ay;a&;vkkyfief;
aps;vkkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUraps;
om;owfvkyfief;
ukwkd;vkyfief;
taygifqkdifvkyfief;
taES;,mOfBuD;Muyfxdef;odrf;a&;vkkyfief;
wnf;ckd;cef;rsm; zGihfvSpfjciff;ukd BuD;Muyfjcif;
tcGefpnf;MuyfaumufcHjcif;vkyfief;
tcef;(12)

12 ynma&;
bl;oD;awmifNrdKUe,fpmppfXme
ESpfpOfynma&;wkd;wufrItajctae
tm&fADpmayoifMum;rItajctae
bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd tm&fADpmoifausmif;rsm;pm&if;
bl;odD;awmifNrdKUe,frS vl&nfcRefrsm;
bl;odD;awmifNrdKUe,frS ynma&;rSSL;rsm;
tcef; (13)
13 usef;rma&;
(1) rdcifESihfuav;usef;rma&;Xme
(2) aus;vufusef;rma&;Xme
(3) awmifbZmwkdufe,faq;kH
(4) tqkwfa&m*gwkdufzsufa&;Xme
a&m*gykd;o,faomykd;rTm;aumifrSwqifh
(5)
ul;pufa&m*gwdkufzsufa&;tzGJU (iSufzsm;Xme)
(6) wkd;csJUumuG,faq;xkd;vkkyifef;tpDtpOf
tjzpfrsm;aoma&m*grsm;
p&dwfrQay;usef;rma&;"mwfcGJcef;
a&m*g&SmazGprf;oyfppfaq;rIESihf ppfaq;cEIef;rsm;

pmrsuffESm
rS
xd
3

247
248
249
250
252
-

247
248
249
249
250
252
252
253
253
253
254
254

255
260
261
263
265
-

260
261
263
263
265
267
267

268
269
-

269
269
269
271
270

270
271
-

270
271
271
272
273

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

10
rmwdum

pOf

taMumif; t&m

2
tcef;(14)
xl; jcm;csuf
kd[if*smtrnfcH b*FvDvlrsKd;rsm;
'kwd,urmppfukvm;? &ckdift"dukPf;
14
(u) jzpffyGm;&jciff;taMumif;&if;rsm;
(c) kwfw&ufjzpffyGm;&jciff;taMumif;&if;
(*) t"dukPf;jzpfyGm;ykH
rlqvifoD;jcm;jynfe,fawmif;qkdjcif;
&ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FvdDrsm; vIyf&Sm;rI
1978 ckESpf e*g;rif;pDrHcsufESihf rlqvifwkdY\tajctae
[oFmpDrHcsufESihf rlqvifwkdYtajctae
rlqvifajratmufvIyf&Sm;rI
ta&;tciff;umvtwGif; rlqvifwkdY vIyf&Sm;rItajctae
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU tpkd;&vufxuf
kd[if*smqkdif&m okH;EIef;rIrsm;
ar,kka'o&Sd b*FvDrsm;\ xl; jcm;csuf
(1) trsKfd;om;rsm;\ 0wfpm;qif,ifrI
(2) trsKfd;orD;rsm;\ 0wfpm;qif,ifrI
kd[if*sm[laom a0g[m&\ t"dyg,f
ukd;um;csufrsm;
aemufqufwGJ (u) NAdwdoQacwf &ckkdifjynf vlOD;a&? txl
tusJjyZ,m;

15

(u)

(c)

aemufqufwGJ (c) ppfawGckdiftwGif; ysHUESSHUaexkdifaom


tdEd,wkdif;&if;om; trsKd;tEG,fpm&if;
tcef; (15)
taxGaxG
Xmeqkdif&mr[kwfaom tzGJU tpnf;rsm;
(1) jynfaxmifpk BuHhcdik fa&;ESifh zGHUNzdK;a&;toif;
(2) NrdKUe,ft&ef rD;owfwyfzGJU
(3) NrdKUe,fMuufajcewyfzGJU
(4) NrdKUe,fppfrIxrf;a[mif;tzGJU
vlr I0efxrf; vkkyfief ;
(1) tpkd;&todtrSwfjyK ukd,fxlud,
k fx rlBudKausmif;
(2) vli,fzGHUNzdK;a&;y&[dwa*[m

pmrsufESm
rS
xd
3

274

283

283
285
289
295
297
299
301

285
285
288
295
297
298
300
301
302

302

308

309
312
314

308
312
314
315

316

317

318
319
-

319
319
322
323

323
324

324
325

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

11
rmwdum

pOf

taMumif;t&m

1
(*)

(C)
(i)

(p)

(q)

2
bl; oD; awmifNrdKUe,f&SdXmeqkdif&m tzGJUtpnf; rsm;
(1) ckdiftqifh k;H zGifv
h Spfxm;aom Xmeqkdif&mrsm;
(2) NrdKUe,ftqifh k;H zGifv
h Spfxm;&Sdaom Xmeqkdif&mrsm;
bl; oD; awmifNrdKUe,f&SdEkdifiHa&;ygwDrsm;
ajzazsmfa&;vkyfief;rsm;
(1) vli,fbifc&mwyfzGJU
(2) kyf&SifkHrsm;
(u) NrdKUarwmkyf&SifkH
(c) acwfopfkyf&SifkH
(3) AGD'D,kdkHrsm;
(4) acwfay:taysmffwrf;wD;0kdif;
ynmay;a&;vkkyfief;rsm;
(1) tpdk;&pmMunhfwkduf
(2) jyefMum;a&;ESifhjynfolYqufqHa&;OD;pD;Xmeykdif kyfjrifoH
(3) yk*dupmtkyftiSm;qkdifrsm;
(4) owif;pmrsm;
&ckdifkd; &m,Ofaus;rIqkdif&mtzGJUrsm;
(1) pnfawmftzGJUrsm;
(1) kd;&mpyfyef;csDvkyfief; (ac:) o*FZmvkkyfief;

pmrsuffESm
rS
xd
3
325
326
329

326
329
330

331

330
-

331
331
331
332

332
332
332
332

334
334

12

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

tcef;(1)

yx0D0iftaetxm;
(u) wnfae&mESihftus,ft0ef;
bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf &ckid jf ynfe,fajrmufyidk ;f ar,kawmifwef;ESifh pkid ;f 'ifawmifwef;ESpo
f ,
G Mf um;
/
/
ar,kjrpfwpfavQmufwiG f wnf&o
dS nf/ ajrmufvwu
D sL;(20H. 15J. 00 rS 20H. 23J. 01 )ESifh ta&SUavmif*su
D sL;
1
(92.21. 01 rS 92.45. 00)tMum;wGif wnf&Sdonf/
NrKd Ue,ftus,t
f 0ef;rSm {&d,mpwk&ef;rkid af ygif; (780)&So
d nf/ e,ferd w
d rf mS ta&SUbufwiG f &aohawmif
NrKd Ue,f ausmufawmfNrKd Ue,fEiS fh csi;f jynfe,f? taemufbufwiG f armifawmNrKd Ue,f? awmifbufwiG f &aohawmif
NrdKUe,f ajrmufbufwGif b*Fvm;a'h&SfEkdifiHwkdY wnf&SdMuonf/

(c)ajrrsufESmoGifjyif
bl;oD;awmifNrKd Ue,fajrrsuEf mS oGijf yifrmS ajrmufbufwiG jf rif
h awmifbufwiG f qifajcavsmedrq
hf if;
oGm;onf/ NrKd Ue,f\ajrmufyidk ;f wGif nDnmjyefjY yL;aom ajrrsuEf mS jyifEiS fh jrpfacsmif;rsm; yGm;rsm;onf/ NrKd Ue,f\
{&d,mtus,t
f rsm;pkrmS awmifrsm;ESihf jynhEf u
S af e\/ ukvm;yef;Zif;(c) ar,kjrpftxufyidk ;f rSm ajrmufraS wmif
okdY pD;qif;ae\/ awmifxlxyf&ma'owGif vlaeusJNyD;? ukvm;yef;Zif;jrpf0Srf;vGifjyifrSm ajrMoZmxufoef
vlaexlxyf\/ ajrmufbufwiG f ajrrsuEf mS jyif usOaf jrmif; jawmifbufwgif us,jf yef\
Y / ok&Yd mwGif tus,q
f ;Hk
ae&m (9)rkdifxufrykdacs/

(*) &moDOwk
bl ; oD ; awmif N rd K Ue,f \ &moD O wk r S m aEG O wk yl j yif ; aqmif ; Owk w G i f tvG e f c srf ; at;\/
rkd;OwkwGifvnf; rkd;onfxefpGm &GmoGef;onf/ {NyDvwGif tylqkH;jzpf tjrifhqkH;tylcsdefrSm (100H)zm&if[kduf&Sd
onf/ Zefe0g&DvrSm tat;qk;H jzpf tylcsed rf mS (40H) zm&if[u
dk &f o
dS nf/ NrKd Ue,f\ &moDOwkrmS ]]aqmif;&moD
ajcmufaoGU rkd;&moDtylqkH;v&Sdaom tylykdif;ZkHrkwfokH&moDOwk}}yifjzpf\/ wESpfvkH;ysrf;rQtylcsdefrSm (74H)
zm&if[kduf&Sdonf/

(C) jrpf
jrpfacsmif
csmif;tif;tkdifrsm;
sm;
(1) jrpfrsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f ar,kjrpfonf tBu;D qk;H jzpfonf/ &ckid ?f b*Fvm;a'h&efS ,fpyf(pkid ;f 'if)awmifEiS fh
rk;d xdawmifrsm;rS jrpfzsm;cHonf/ ppfawGuRe;f teD;wGif b*Fvm;yifv,fatmfoYkd pD;0ifonf/ pkid ;f 'if(pde'f if)awmif
\ taemufzsm;rS jrpfzsm;cHaom ukvm;yef;Zif;acsmif;ESihf ta&SUzsm;rS jrpfzsm;cHaom pkdif;'ifacsmif;wkdYonf
jrpf\jrpfzsm;ykdkif; jzpfonf/ awmifurf;yg;,Hrsm; rwfapmufaomaMumihf awmifMum;? awmifaMumrS
rkd;a&w[kefxkd;vdrfhqif;usvmwwfonf/ a&pD;Murf;wwfonf/ ig;rsm;arQmcs&ef tokH;0ifonf/ 'Da&onf
bl;oD;awmiftxufrkdif(20)cefYxd a&mufaomfvnf; armfawmfESihfoabFmtvwfpm; oGm;vmrItwGuf
bl;oD;awmiftwGuo
f m tok;H 0ifonf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,frpS atmufyidk ;f jrpf0rS ;f vGijf yifonf jrpf\wpfbuf
wpfcsuf(5)rkdifcefYxd us,f0ef;onf/ ajrMoZmaumif;rGef pkdufysKd;a&;twGuf aumif;rGefawomfvnf;
ur;fyg;NydKusjcif;aMumihf jrpfaMumif;rMumcP ajymif;vJEkdifonf/ jrpf0onf (3)rkdifus,f t&SnfrSm pkdif;'if
(pdef'if)acsmif;zsm;txd (8)rkdifcefY&Sdonf/
cGqkHtxuf ar,kjrpfnmykdif;ukd jykvm;yef;Zif;jrpf[k ac:wGif\/
1/

NrdKUe,fajrpm&if;OD;pD;Xme? bl;oD;awmifNrdKU/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

13

xko
d aYkd c:jcif;rSm yef;Zif;iSu(f yefi ;f )iSurf sm;aomjrpfjzpfNy;D jzpf0,
J mwGif ukvm;rsm; armifawmNrKd Ue,f
ajrmufykdif;rS tvG,fwul ckd;0ifvmNyD; tajccsaexkdifMuonfukd tpGJjyK acx:jcif;jzpf\/ wcsKdUuvnf;
yef;aZrS ye;fZif;jzpfvmonf[k qkdMu\/

(2) acsmif;rsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd jrpfi,f? acsmif;i,frsm;rSm ar,kjrpfrS jzmxGufoGm;aom acsmif;vufwufrsm;
jzpfMuonf/ ar,kjrpf\taemufbufESihf awmifbufwGif jym;acsmif;? eufacsmif;? acG;awmufacsmif;? uHjyif
acsmif;? carmufw;Hk acsmif;? uif;acsmif;? oaygufacsmif;? tv,facsmif;? uusbufacsmif;? ausmif;awmifacsmif;?
zkHacsmif;? pdrfhif;jym;acsmif;? vuf0J'ufacsmif;? iusOfawmufacsmif;? b'emacsmif;ESifh jyifacgif;acsmif;rsm;
&SdMuNyD; ta&SUbufwGif ipHabmfacsmif;? apwDawmifacsmif;? pkdif;'ifacsmif;? uGefwkdifacsmif;? arsmacsmif;ESifh
yD&Gufacsmif;wkdY wnf&Sdonf/2

(3) tif;tdkifrsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f\ *kyaD us;&Gmtkypf k wefz;l crD;&Gm ajrmufbufys&awmtrnf&dS tif;wpfcrk mS tvsm;
(1)zmvk?H teH(8)oHBuKd ;? a&0yf{&d,m{u(100)cef&Y o
dS nf/ if;tkid rf mS rk;d &moD a&teuf (9)ayrS (10)aytxd
3
&Sdonf/

(i) awmifrsm;
(1) ar,kawmifrsm;
&ckdifjynf\ taemufbuf armifawmNrdKUe,fjcm;wGif &Sd wnfae&mtm;jzihf ta&;BuD;aom
awmifwef;yifjzpfonf/ ar,kjrpfESihf ewfjrpftMum;wGif wnf&Sdonf/ ppfwaumif;awmifwef;\tquf
jzpfonf/ ajrmuf? taemufajrmufrS ta&SUawmifbufwkdYxd oG,fwef;aeayonf/ ajrmufbufwGif ]]r*Fvm
*D&}d }trnfwiG
f if;awmifwef;\ tjrifq
h ;Hk tykid ;f onf ay(2174)jrifo
h nf/ if;awmifEiS fh ar,kawmif\tpyf
wGif rwfapmuf jywfawmufaeovkd &So
d nf/ aemufyidk ;f wGif ar,kawmifwef;trnfjzihf ar,kjrpf0wkid af tmif
(52)rkdifcefY&Snfvsm;oG,fwef;aeayonf/ tus,ft0ef;tm;jzihf ajrmufbufwGif (6)rkdifcefYus,f
awmifbufwGif oG,fvsufoGm;ouJhodkY rwfapmufNyD; tcsKdUae&mrsm;wGif rkdif0ufcezfYom us,f0ef;onf/
ar,kawmifwef;onf ajrmufbufraS wmifbufoYdk atmufygtwkid ;f tqifq
h ifh awmifxyd rf sm;&Sed Ny;D ay ]]2155?
1975? 1440? 1171? 727? 436}}azmvf*RdKifhr,kuRef;ESihf rsOf;NydKifrsm; toGifjzihf urf;teD;wGif ay:aeonf/

(2) pkdif;'if(pdef'if)awmifwef;
ar,kjrpfEiS fh pkid ;f 'ifacsmif;wk\
Yd a&a0aMumyifjzpfonf/ b*Fvm;a'h&efS ,fpyfEiS fh &ckid u
f jdk zwf a'gifvu
dk f
wnf&o
dS nf/ &ckid ef ,fbufwiG f tzsm;qk;H yg0if tjrifq
h ;Hk tykid ;f onf (2494)aycefjY rifo
h nf/ &ckid ef ,fbufwiG f
awmif? ajrmufrkdif(40)cefY &SnfvQm;aomfvnf; ta&SUESihftaemufrSmrl (3)rkdifcefY&Sd ao;oG,f&Snfvsm;um
awmifurf;yg;,Hrsm; rwfapmufonf/ odkYjzpf a&wHcGefrsm;ukd awGU&Sd&onf/

(3) rif;BuD;awmifwef;
ar,kjrpfEiS fh ukvm;wefjrpfMum;wGif jrpfzsm;ESiNfh yKd i
f wnf&o
dS nf/ awmifwef;ESifh NyKd i
f tjcm;awmif
2/
3/

bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD,lepf rsufESmpkHnD tpnf;ta0;wGif wifoGif;onfh NrdKUe,fygwD,lepf trI


aqmifaumfrwD\ pnf;kH;a&;tpD&ifcHpm? pm-4(1971 ckESpf Zefe0g&Dv(29)&uf)
NrdKUe,fjynfolYaumifpD? tvkyftrIaqmiftzGJU? bl;oD;awmifNrdKU\ bl;oD;awmifNrdKUe,frSwfwrf;? pm-2

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

14

pOf awmifwef;i,frsm; awmifp,


G rf sm; aygrsm;pGm &So
d nf/ rif;Bu;D awmifwef;j\ ta&SUurf;yg;,Hrsm;rSm taemuf
bufawmifajcxuf ykdrwfapmufonf/ tjrifhqkH;awmifxdyfrSm (3031)ayjrifhonf/

(p) vGifjyifrsm;
ar,kvGifjyifa'oonf ar,kjrpf\wbufwpfcsuf ar,kawmifwef;ESihf pkdif;'if(pdef'if) awmifwef;
tMum;wGif wnf&Sdaom ajredrfhvGifjyifjzpfonf/ bl;oD;awmifNrdKUtxufbuf ukvm;yef;Zif;acsmif;zsm;rSp
&aohawmifatmufbuf ar,kjrpf0xd &Snfonf/ txufykdif;wGif(2)rkdifcefYom us,f0ef;aomfvnf;
bl;oD;awmifatmufykdif;rSp (10)rkdifcefYxd us,f0ef;aom ajrMoZmaumif;rGefonfh vGifjyifjzpfonf/

(q) rkd;a&csdef
bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf yifv,fa&jyifrS rkid (f 50)cefu
Y mG a0;Ny;D awmifxx
l yfaomaMumihf tyltat;
uGmjcm;rI&Sdonf/ taemufawmif&moDav a&S;OD;pGm wkdufcwfjcif; cH&aomaMumihf rkd;trsm;qkH; &GmoGef;onf/
wpfESpfvQif ysrf;rQjcif;tm;jzihf rkd;a&csdef (200)vufrausmfcefYxd &GmoGef;\/ ZGef? Zlvkdif? Mo*kwfvrsm;wGif
rkd;trsm;qkH; &GmoGef;onf/ rkd;OD;ESihf rkd;aESmif;wGif rkefwkdif;jzpfay: rkd;onf;xefNyD; a&vTrf;wwfonf/

(p) blrdaA'
vGefcJhaomESpfoef; (130)cefYwGif c&D;aw;&SyftqkH;wGif urmESifht0ef;jzpfay:aom t,fvfykdif
awmifwef;jzpfpOfonf uRekfyfwkdY\ &ckdifkd;rawmifwef;BuD;ukd ay:aygufapcJhonf/ xkdYaMumihf &ckdifkd;rwGif
awGU&Sd&aomtcsufrsm;rSm (1871)ckESpfwGif blrdwkdif;wma&;vkyfcJhaom rpwmoDtkdbJ(
)\wkdif;wmrI
t&vnf;aumif;? tdE,
d blrw
d idk ;f wma&;tzGUJ \ ( )pmrsuEf mS (39)t&vnf;aumif; atmufygausmufjym;rsm;
jzihf zGJUpnf;xm;aMumif; awGU&onf/
(rtD) oef;-135-oef;
(kd;r)oef;-180 rS 225-oef;
&ckdifkd;rawmifwef;BuD;\ taemufbufjcrf;wGif &ckdiftmoHyifv,fac:aom yifv,fjyifBuD; &Sdae
onf/ yifv,fjyifwGif aemif&ckdifjynfe,f[k ac:wGifvmrnfh ukef;ajrBuD;rSm yifv,fatmufwGif &Sdonf/
&ckdifjynfe,f jzpfay:vmonfh ukef;ajrBuD;ukd blrdoufwrf;tm;jzifh ESpfoef;aygif; (100)cefY ,k*ftm;jzihf
yvD,kdqif;? tD,kdqif;? tDvDkd;qif;? rkdif,kdqif; yvDtkdqif; paom blrdacwfBuD;rsm; jzwfoef;cJhayonf/
okEYd pS o
f ef;aygif;(100)rQ yifv,fatmufwiG f te,fxidk w
f nfaqmufcahJ om &ckid jf ynfe,fjzpfay:vm
rnfh ukef;ajrBuD;onf vGefcJhaomESpfoef;(30)cefYwGif yifv,fa&qkwf,kwfvmrIaMumihf ajray:okdY ay:wuf
vmcJo
h nf/ yifv,fa&qkw,
f w
k rf rI mS urmESit
fh 0Sr;f jzpfay:aom ajrvTmvIy&f mS ;rI\&v'fyif jzpfonf/ vGecf hJ
aom ESpf (15)oef;cefYwGif 'kwd,tBudrfajrvTmvIyf&Sm;rI jzpfjyefonf/ if;ajrvTmvIyf&Sm;rIrSm [dr0Emawmif
jzpfvyI &f mS ;rIyif jzpfonf/ vIy&f mS ;rIyifvQif ,ckawGUjrifawe&onfh &ckid af jrukd tmoHurf;tBu;D ESiq
fh uf
yifv,fay:okdY vkH;0OkHay:wufarG;zGm;vmjcif; jzpfayonf/ ar,kawmifwef;? ppfawG Aka'gtarmf
ausmufwef;? zkHumuRef;? &rf;NAJuRef;wkdYrSm vTmwGefYckH;wpfckwnf;jzpfonf/ awmifwef; ausmufwef;ay:
tajccH &ckdifajray:vmonf/ ukef;ajrjrifhay:NyD;aemufwGif if;wkdY\ oG,fwef;ykHukdvkduf jrpfacsmif;rsm;
xyfrHay:aygufvmjyefonf/ jrpfacsmif;rsm;te,fxkdif ykdYcs,if;jzihf a&ajrawmawmif? csKdif;0Srf;jzihf ,ckuJhodkY
jzpfay:vmcJjh cif; jzpfonf/ bl;l oD;awmifNrKd Ue,fonf &ckid jf ynfe,ftwGi;f wnf&
dS blrad A'tajctaerSmvnf;
tvm;wlyifjzpfonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

15
(ps) ajrqDvTm

bl;oD;awmifNrdKUe,fonf tylykdif;ZkH? rkwfokef&moDOwk&Sdaoma'ojzpf ajrqDvTmtrsKd;tpm;rSm


tylyidk ;f ajrqDvmT trsK;d tpm;jzpfonf/ okaYd omf yifv,fEiS x
fh pd yfvsu&f adS omaMumihf qm;iefay:ajrqDvmT rsm;ukd
yg awGU&onf/ xkt
Yd jyif awmawmifymG ;rsm; opfawmxlxyfojzihf awmifjrifah jrqDvmT ? eDadk wmajrqDvmT ?
0gkad wmajrqDvmT wku
Yd ydk g awGU&\/ ar,kjrpfaMumif;wpfavQmuf a&vQ
H a&zk;H vTr;f jcif;cH&aomae&mrsm;wGif
EIef;ajrrsm;ukdawGU&NyD; ajrMoZmxufoefaumif;rGefonf/

obm0aygufyifrsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,fonf awmawmifyGm;rsm;onfhtjyif rkd;rsm;NyD; pkdpGwfaomaMumihf a'0xuf0ufrQ
onf &Gujf ywfopfawmrsm;ESifh jynhEf u
S v
f Qu&f adS y\/ rk;d rsm;aoma'o aygufa&mufaom obm0aygufyifrsm;
onf tylyidk ;f tNrpJ rd ;f opfawmrsm;yifjzpf\/ NrKd Ue,ftaemufawmifjcrf;wpf0u
dk f a'owGif 'Da&mufawmrsm;
vnf; aygufa&mufonf/ xkdYaMumihf zufoef;? axmuftef? kH;? ebJ? opfcsdef? ysOf;uwkd;? carmif;(ysOf;r)
opfykwf? o*Feuf? ouFef;? ydEJ? Muufkd;? pHum;? uHhaumf? arsmuf? opfuwkd;? ponfhopfyifsrsm; aygufa&mufNyD;
u&if0g;? Budrf? "ed? eef;? yJ? pGefyvGef? ovlyifrsm;vnf; aygufa&mufonf/

(#) awGU&Sd&aomwd&pmefrsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif qif? qwf? acs? awmacG;? 0uf0H? acG;wl0ufwl? '&,f? awmaMumif? ajymif?
cJ0g (acG;t) arG;kd? &pf? jzL? arsmuf? awm0uf? awmMuuf? a'gif;? arG;? &SOfhwkdYukd awGUEkdifonf/

(1) iSufrsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif awGU&Sd&aomiSufrsm;rSm Z&ufarmufwif? Z&ufcsD;pm;? Z&uf&ifeD? jym;Z&uf?
csK;d vif;jym? csK;d k?d csK;d jzL/ csK;d ykw;D ? csK;d odr;f ? tdrpf m? pmbke;f Bu;D ? pmyawmif;? awmpm? awmus;D uef;? AsKid ;f atmuf?
uRJpD;AsKdif;? NcHKxkd;AsKdif;? usD;ukvm;? usD;oEm? uRJNrDwkH;? AGwfaw? tif;pm;uGJ? iSufawmf? opfawmufiSuf? yefZif;?
owfw,f? pGe?f odr;f ? atmufcsi;f ? a'gif;&ef? 0bkw?f a&Muuf? uwGw(f ajAmufr) awmufv;Hk r (jymr)? Zi8fa,mf
em;yif;)ukvm;awmuf? OMo? 0ufom;ajcmufaumif? (a,mufzacG;ac:)ikH;? iSufbDvl;? iSufBuD;0Hykd? BudK;Mum?
kH;ywd? tl? iSufcg;? iSuf0g? 0Jpkyf? *Grf;ckd;acs(aysmifacs) ysHvTm;(rkd;pG,f)? ZD;uGuf? 0g;a,mufr? omvDum? zifvIyf
iSuf(AGufwvkH)? usD;aygif;iSuf? ESHpkwfau? a&mif&if? ckd? wvDwGwf(wpfwD;wl;)ajccifpGyf? iSufukvm;? AsKdif;euf?
awmief;wkdYukd awGUEkdifonf/

(2) wGm;oGm;ow0grsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif awGU&Sd&aom wGm;oGm;ow0grsm;rSm vdyfpGef? awmifvdyf? oabmufpmvdyf?
zGwf? oHNcD? (oifacGcsyf)? pyg;BuD;a>r? pyg;tkH;a>r? a>rjywm;? vif;a>r? a&a>r? a>ra[muf? jrwfavsmha>r?
ief;awmfusm;? ief;oHuGif;pGyf? ief;aygufayguf? ief;ykwf? a>rpdrf;? ykdufa>r? *syfa>r? ewforD;cg;BudK;? ief;aZmif;?
tdrf&Sifra>r? ief;a&T0g? a>rykyf? jym;ief;? a>rolawmf? MuufOckd;a>r? ief;aMumif? a>rywkH;? zm;jyKyf? zm;jyKyftmeD?
pm;zm;(zm;aomf)? zm;yk(zm;tk)H ? zm;<uyf? zm;uyf? uif;? uif;Nr;D aumuf? rD;ausmif;? awmufw?hJ *siv
f yd (f uif;vdyf
acsm)? yifhul? yifhulusm;? Mu,fyifhul? ykwfoifkd? tdrfajrmifwkdYukd awGUEkdifygonf/

(3) ig;rsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f awGU&aomig;rsm;rSm ig;Zkid ;f ? ig;cl? ig;ykwo
f if? k;d &Sn?f pHvaS r? ig;vdyaf usmuf?
ig;ref;? ig;owpf(uupfwpf)ig;oavmuf? ig;wef? ig;atmufpzkdY? iajyr? i&efY? i&efYr? i&efYawmifausmf?

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

16

i&efYatmuf? ig;aMu;? ig;a[muf? ig;&SOfh? ig;ywkH;? ig;z,kH? ig;uefYom;? ig;deD? ig;oef;? ig;yg;? ig;Ekoef;?
ig;&S&mS ;&H? ig;aMumif;? ig;ajymif;? ig;jrif;? ig;pkw?f ig;&if;uke;f ? ig;Muif;? ykZeG w
f uf? ykZeG jf zLe? ykZeG jf ym;? ykZeG x
f w
k ?f
ykZGefusm;? ykZGefvufrBuD;? ukvm;ykZGef? ig;,uf? ig;az? ig;wdrf;? ig;rsufqHus,f? ig;uefYAsKdif? ig;pif;? ig;pvkH;?
ig;pcwf? ig;ck;H r? ig;eHaMumif? ig;ajrpkw?f taemufig;? ig;0uf? ig;0ufyg;rJ?h ig;arGvQm? ig;v0g? yifv,fig;pvk;H ?
ig;0ef;? ig;bDcsyfw&m(ig;yokkH)ig;0ef;yl? ig;yifv,fukdif? ig;awmufwl? ig;ylwif;? ig;om;acs(armifjzLacs)?
ig;a'gif;ajymuf? ig;oa&G;? ig;oa&G;jrif;usm;? ig;oa&G;vnfvdrf? ig;uRJ(ig;jyif;cwf)? ig;raw;&Guf? ig;wkH;ykdif?
0gBud;r(ig;tkdr)? ig;pG,f? ig;oavmufa,mufz? ig;kdif;rwkdYukd awGUEkdifygonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
xGef;a&Tckdif(ppfawGaumvdyf)&ckdifjynfe,f yx0Dtaetxm;
2/
NrKd Ue,fjynfoaYl umifp?D tvkyt
f rIaqmiftzGUJ ? bl;oD;awmifNrKd U\ bl;oD;awmifNrKd Ue,frw
S w
f rf;(1981)
3/
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD? bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD,lepf\ ygwDrsufESmpkHnDtpnf;ta0;wGif
wifoGif;onfh pnf;kH;a&;tpD&ifcHpm(29-1-1981)/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

17
tcef;(2)

orkdif;aMumif;ESihftpOftvm
(u) orkdif;tpOftvm
bl;oD;awmifNrdKUe,fonf &ckdifjynfe,forkdif;ESihf wqufwnf; aygufzGm;vmaom e,fajrjzpfonfh
tm;avsmpf mG vlaerI? tkycf sKyrf &I n
S Mf umcJah vNy/D ar,kawmif vuf0v
J uf,mwGif a&S;usaom acwfumvuyif
vlaeXme? NrdKUjhy&yf&Gmrsm; wnf&SdcJhav\/ '@m&DacwfOD; uyl&EyNrdKU? Oyum&NrdKUrsm; wnf&SdcJhonfqkd\/
a&mr? acgrwkdY\ rSwfwrf; **FgjrpftvGefwGif &Sdaom ckdifap1 (a&Tajr)? tm&f*sa&2 (aiGajr)uRef;wkdYwGif
vlrJrsm;ESihf &uoQac: a&S;OD;&ckdifvlrsKd;rsm; aexkdifvsuf&SdaMumif; awGU&\/ tm&f*sa&rSm &ckdifurf;ajrmifyif
jzpfonf/3
at'D(150)cefYu a&;cJhaom awmfvrD (tolemy) \ yx0Dt&vnf; &ckdifurf;ajrmifa'o NrdKUjy
Xmersm; pnfyifcahJ Mumif; awGU&\/ wenf;tm;jzihf xkrd w
S w
f rf;rSm wwd,"n0wDacwfaESmif;umv tcsed u
f dk
xif[yfap\/ ol&d,rif;qufacwf ("n0wDacwf)wGif &aohwyoDrsm;onf wkdif;jynfe,fajrcsufcsmXmeukd
a&G;ay;cJhMuaom ynm&Sifrsm;jzpfMu\/ a*gwrbk&m;&Sif arG;zGm;&m uydv0wfjynfukd uydv&Sif&aohonf
Tejf ycJ\
h / &ckid "f n0wDNrKd U&mukd t&Sief *dE& aohonf Tejf ycJ\
h / xkw
d iG f wkid ;f jynfjyK vlaerI jzpfxeG ;f cJ&h \/
bl;oD;awmifNrdKUe,fonfvnf; orkdif;OD;acwfu a&S;rSDaemufjrif &aoht&SifjrwfwkdY\ usufpm;aecJh&mXmeyif
jzpf\/ xkdYaMumihf r*FvmBuD;awmift&yfqkdvQif tmvHuy&aoh arQmfarGU&mwnf;/ a0vmawmifum; a0vm
uy&aohBuD;\ tcsuftcsmae&mjzpfonf/
xkd&aohBuD;wkdYonf xkde,fajr rdk;? avrkefwkdif;? usa&mufaomobm0&moDOwk? ab;tEm&m,fukd
vnf;aumif; &ifqkdifwGef;vSefum vlom;wkdYtwGuf e,fajrom,mzGHUNzdK;rI? pnfyifrIwkdYukd wpfbufwpfvrf;rS
ae ulnDcJhMuav\/
rvmrif; a&oGef;obif r*FvmjyKaomtcg aecJhbl; rvm,kwGifonfqkdaom rvm,k rm,kar,ktac:onf ou# ok;H pGaJ omacwfO;D ykid ;f wGif a'oonf yk
d avjyif;rkew
f idk ;f xefcf ahJ y&m\/ xkaYd Mumihf
avjyif;xef&mXmeukd tpGJjyK ]]rm,k}}[k ac:rIjyKvmcJhMu\/ rm,kum; ygVdbmomvnf; avukdqkd\/
ou#bmomvnf; avukad c:aMumif; aZmwdwupaom ooFuku
d u
f sr;f wkYd vm\/ rl&if;&ckid v
f rl sK;d wko
Yd nf
upye'DEiS hf tOee'Djrpfudk tajccH vlaerIqif;oufcahJ y&m yifv,fauGUukd awGUaomtcg taemufajrmufoYdk
a&SUIvsuf aevmcJMh uav\/ tdE,
d yifv,fEiS fh qufpyfaeonft
h avsmuf xkad 'oawmifyidk ;f ? taemufyidk ;f ESifh
**Fgjrpfurf;ajcwpf0Srf;wkdYrS vl0ifrIqufEG,fruif;onfvnf; &SdcJhay\/ xkdYaMumihf xkda'orvm,luRef;wkdYrS
vlrsm;qufE,
G 0f ifa&mufaexkid jf cif;jzpf rdrw
d aYkd 'otrnfwiG f rSnjfh zpfvm&efvnf; taMumif;wpf&yf&adS y\/
rvm,kuRef;ukd xkdpmaywkdY rZdra'oawmifork'&mtwGif; wnf&Sdonfqkd\/
r,kawmiftqk;H xdyyf idk ;f ]]ybm*l}}[l trnfwiG &f adS omae&m&S\
d / ok0Pybm rif;orD;ukd xkw
d iG f
ovif;jzLausmuf*el ef;jyKxm;&Scd b
hJ ;l onfq\
dk / xkyd bmtaMumif;ukd &ckid pf mqkw
d ef;ck;d q&mxGe;f u "r0Zd &D
omjcif; ]]uRe;f rmvm,k? oJaomifacGav? a&urf;eD;rSm? r,fo0k P? ,ckcgav? ZmawmarSmufau? a&mufvmS
&vkdY}}[k pyfqkdcJh\/ Am&mPoDu ol&d,rif;om;onf oHwGJol tOea'0Drif;orD;ukd iSufqifjzihf wifaqmif
vm&m urZavvIyf rD;zGm;vkdojzihf rD;,l&ef qif;oufcJhonfhtwGuf rD;,luRef;[k wGifcJhaMumif;? xkdokdY
rmvm,kuRef;\ ul;vl;qufoG,frIonfomjcif;? 0wK? '@m&D ykHjyifwkdYt&vnf; axmufiJhp&m jzpfae\/
uRe;f ta&SUbufwiG f rkpH u
J Re;f OD;uif;awmif&\
dS / xkw
d iG f Ak'a vmif;vsmusiv
f nfc&hJ m taMumif;ESifh &ckid jf ynf
bk&m;orkid ;f pOfvm&S\
d / Asm'dwcf ef;zGUJ vuFmwkYd vnf; ]]rvm,kjrpf? em;&Cfwnfxm;? kyAwawmifxyd rf mS xm;?
qEE&mZmjzpfcg a&S;OD;? usifvnfzl; OD;uif;awmfjrwf? vlewfukd;&m? wnf&pfygcJh}}[l a&S;qkH;&ckdif&mZ0if
vuFmwGif zGUJ qkcd MhJ u\/ r,ljrpf taemufbufurf; r,lawmifajc&if; avmif;acsmif;&GmteD; vnf;dk awmf"mwfrmS
vnf; tvm;wl bk&m;Asm'dwf0ifum oD&awmif? AGDxdyfacgifxuf? a&Ta&mifarmif;armif;? Oa'gif;rif;ausmf?

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

18

jzpfb;l aomfwnf;? k;H awmfapwD trnfcefv


Y m? aemifwiG &f mom; [l awGU&\/ r,ltil"mwfrmS vnf; xkt
Yd wl
orkdif;0ifjzpfonf/ Ak'a*gwrvufxuf plVykPf? r[mykPf paomukefonfrsm;\ rmvm,kuRef;odkY ukeful;
a&muf&SdcJh&m pEul;? eHYomukd awmif;,l&&SdcJhMuonfqkd\/ xkdeHYomwkdYjzihf pEul;r@myfxkd; a*gwr&Sifyifukd
yifzh w
d u
f m tvSLBu;ay;cJMh u\/ xkt
d vSLyG<J upOf bk&m;&Sio
f nf olemy&Ewidk ;f er'gjrpf (,cke&r'g)urf;ajcwGif
e*g;awmif;yef ajcawmf&mcsxm;cJhav\/ Ak'0iforkdif;jzpf&yfonf r,luRef;yx0D tajcjyouJhodkY jzpf&Sd
ae\/
ar,kc0Hk ac: ar,kjrpf0wGif eHo
Y muRe;f &S\
d / ar,kjrpf0ta&SUbufurf;pyf&dS rkaH puRe;f wGif e*g;armuf
uRe;f &S\
d / xko
d Ykd orkid ;f aMumif; qufE,
G rf o
I nf taxmuftxm;rJh r[kw&f macs/ rmvm,kuRe;f om;rsm; vl0if
a&mufqufEG,frIESihf ruif;&maMumif;vnf; rmvm,kuRef;trnf ac:vm&ayEkdif\/ rmvm,krS rm,k r,l
[k oHk;pGJac:a0:ajymif;vJp&m &SdEdkifay\/
ur m h y x0D o rk d i f ; t& td E d , uRef ; qG , f B uD ; \ vl a erI o rk d i f ; ES i h f quf p yf v suf c&pf r wk d i f r D
ESpfaygif;(2000)(vGefcJhaom ESpfaygif;av;axmifcefYuyif a'ookdY t&d,efrsm; pwif0ifa&mufaexkdifjcif;
jyKEdkifcJh&m\/ tb,faMumihfqkdaomf **Fgjrpf\taemufbufurf; e,fedrdwfjzpfaom **Fgjrpf0Srf;onf rm*"
wkdif;jynf rnf\/ xkda'oonf t&d,efvlrsKd;wkdY\ tajcpkduf&ma'ojzpf a'oukdvkdufNyD; t&d,efwkdYtm;
rm*"jynfom;? rm*"vlrsK;d [kvnf; ac:prSwjf yKMuonfq\
dk / xkrd m*"jynfom; t&d,efwo
Ydk nf **Fgjrpfta&SU
bufe,ferd w
d jf zpfaom &ckid jf ynfe,fbufoYdk ul;vl;vmNy;D 0ifa&mufcMhJ uaMumif;? if;wku
Yd dk rm*f[
l ac:[ef&dS
onf[k a&S;acwftdEd,&mZ0ifwGif tqkdjyKxm;onf/ xkdrm*frS arm*f[l a&TUajymif;vsuf ,ckwkdif
rlpvifukvm;rsm;u &ckdifvlrsKd;ukd arm*f[kac:vmcJhjcif;jzpf\/ t&d,efrsm;rwkdifrD [dr0Emawmifajc&if;
(pdeu
Yf v
dk o
f m;)ae a&SUOD;tdE,
d t,l0g' Zdev
f rl sK;d rsm;vnf; ppfwaumif;awmifwef;wpfavQmuf aexkid rf jI yKcahJ v
1
onfqkd\/
&ckdifjynfe,fonf a0omvDacwfwGif wu,fyif zGHUNzdK;cJhavNyD[k ,lqEkdifay\/ r,lawmifzsm;wGif
xkdacwfu ewfuGef;? *lvIdPfrsm; r*FvmBuD;awmifajcteD;w0kduf 0EDewfuGef;rsm;? xkdacwf ZrLywdac:
rif;wumrif;bk&m;qif;wkrsm;? rif;0wfbk&mrsm;? &Sdaejcif;u oufaocHvQuf &Sdaeonf/
"n0wDacwfwGif bDpD (3326)rS at'D (325) xd ESpfaygif; (3600)ausmf &SnfMumum rif;qufaygif;
(100)ausmpf ;dk pHcahJ v\/ xkad cwf NrKd Uenfumvonf qlrm&d,efwaYdk y:csed u
f mvjzpf NrKd U[kqadk omfvnf; omref
&yfpak vmufEiS fh pwifco
hJ nf[o
k m ,lqMuacs\/ xkaYd Mumihf NrKd Ua[mif;rsm;ukd acwfro
D ak woejyKMurSomvQif
twdtusod&Sday&m\/
a&S;tcgu &ckdifjynfe,fukd &ckdifbk&ifrsm;u wkdif;BuD;(12)wkdif;cGJjcm;NyD; ya'o&mZfrsm;? bk&ifcHrsm;?
NrdKUpm;e,fpm;rsm; cefYtyf tkyfcsKyfapcJhonf/ ,if;wkdif;BuD; (12)wkdif;rSm(1) em*oQEwkdif;? (2) r[ouwkdif;? (3) urlywkdif;? (4) zvHwkdif;? (5) oufwkdif;? (6) bkdrif;wkdif;
(7) blm Bu;D wkid ;f ? (*) Ovif;wkid ;f ? (9) &uy&l wkid ;f ? (10) &ry&l wkid ;f ? (11) arC0wDwidk ;f ? (12) 'Gg&uwkid ;f wkYd
jzpfMuonf/2
xkad 'owkid ;f cGw
J Ydk em*oQEw
idk ;f ? yknmBu;D wkid ;f ? r[ouwkid ;f ? uryl wkid ;f wku
Yd m; b*Fvm;e,fBwyd &l
3
e,frsm; jzpfMuavonf/
b*Fvm;e,fonf &ckid &f mZ0ifrw
S w
f rf;t& c&pfat'D (4)&mpkrpS c&pf (1666) ckEpS x
f d &ckid ef ,fajr
tjzpf wnf&SdcJhaMumif; odrSwf&\/ xkde,frSm tvGefa&S;usaom acwfuyif &ckdiforkdkif;t& &ckdife,fajr
1/
2/
3/

jynfaxmifpjk refrmEkid if H wkid ;f &if;om;,Ofaus;rI k;d &m"avhxpHk rH sm; (&ckid )f jrefrmhq&dk ,


S v
f pf vrf;pOfygwD
pm 138-139/
toQifpudE(&ckdifjynfe,f) ppfwaumif;awmifwef;e,f &ckdiftrsKd;om;yGJawmfokdY wifoGif;pm? pm-4?
&ckdif,Ofaus;rIrsm; (3) pm 134/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

19

jzpfaMumif;? &ckdifa&S;OD;vlwkdYjzpfaom tm&d,efvlrsKd;rsm; rSDwif;aexkdif&m a'ojzpfaom &ckdiftaemufajrmuf


e,ferd w
d u
f dk **Fgjrpfta&SUbufurf;&Sd rPdy&l jynfe,fudk tpGet
f zsm;xm;&m &ckid af 0omvDteEpjEm ; ausmufpm
owfrSwfxm;aMumif; awGU&ojzihf b*Fvm;e,fajronf &ckdifykdife,fedrdwfjzpfaMumif; xif&Sm;ayonf/
&ckid rf if;wko
Yd nf b*Fge,fudk tkycf sKy&f m e,fajrtvku
d (f awmifuek ;f a'orsm;ukyd g) cGjJ cm;um tkycf sKycf hJ
Mu\/ tkycf sKyaf &;(12)&yfowfrw
S v
f suf tkycf sKyMf uaomaMumihf b*Fg(12)e,f? b*Fg(12)NrKd U[l rSww
f rf;vm
onf/ wpfe,fukd NrdKUpm;e,fpm;wpfa,mufuspDjzihf vTJtyfay;cJh\/ xkd(12)a,mufwkdY\ tBuD;trSL;ukd
taemufbk&if[kac:\/ &ckdifjynf\aemufykdif;tkyfcsKyfa&;XmecGJ bk&ifcHyifjzpfonf/
&ckid rf if;rsm;vufatmufcH b*Fge,fwiG f tkycf sKyaf &;rSL;rsm; csxm;ay;jcif;ukd &ckid &f mZ0ifrS aumufEw
I f
jy&vQif "n0wDacwfrSp awGU&onf/
(1)
"n0wDacwf ol&d,auwkrif;vufxuf c&pf at'D(3)&mpkukefcgeD;rS (4)&mpkacwftpykdif;txd
aomif;wD;(pED)uRef;ukd trwfBuD; OwroD&dausmfoDvnf;aumif;?
(2)
a0omvDacwf oD&dpjEm;rif;onf om;awmfo*FpjEm;rif;om;ukd at'D(*)&mpktv,fykdif;wGif
armufolZmNrdKU(rl&fa&S'A'f)ukd bk&ifcHtjzpfvnf;aumif;?
(3)
a0omvDacwfaemufqkH;rif; p`Em;rif;vufxuf at'D(*)&mpkukefcgeD;wGiof ppfwaumif;NrdKU ukd
0d"l&trwfBuD;tm;vnf;aumif;?
(4)
'&mZmrif;(at'D 1100)vufxuf armufolZmNrdKUokdY u0dausmftrwfBuD;tm;vnf;aumif;?
(5)
rif;xD;(at'D-1283)vufxuf ppfwaumif;NrdKUodkY 0drvonf yif;0g(&mrl)NrdKUodkYvnf;aumif;?
(6)
rif;ygBuD;(at'D-1531)vufxuf r[mynmausmftm; ppfwaumif;NrdKUukdvnf;aumif;?ukd,f&H awmf
trwfBuD; 0drvonf yif;0g(&mrl)NrdKUokdYvnf;aumif;?
(7)
rif;zavmif;(at'D-1577)vufxuf aumif;GefYolESihf &JatmifEkdiftrwfrsm;ukd 'um;NrdKU? ynm0Ho
trwfBuD;ukd a&mifjzLNrdKU? OwroD&dausmfukd aomif;wD;uRef;? jynfpkd;BuD;trwfBuD;ukd r[mpkd;
(armf[d&SdcgvD)wkdYukdvnf;aumif; toD;oD;cefYtyfay;cJhaMumif; od&Sd&\/
&ckdifjynfe,f e,fedrdwfyx0D tykdif;tjcm;rSm taemufawmifodkY [l*vDjrpfzsm;(bm*D&e'D)a&kd;jcm;
(armufolZmNrdKU? umvuwm; oabFmqdyfxd? taemufajrmufa&mifjzLjrpfwavQmuf? taemufokdY ukrDvmNrdKU?
a&mifjzLNrdKU? oQDvufNrdKUwkdYjhzihf owfrSwfxm;avonf/
oQv
D ufNrKd U? a&mifjzLNrKd U? uHomNrKd U? ukrv
D mNrKd Uwko
Yd nf 0if;rSL;Bu;D av;OD;wkjYd \tkycf sKycf &hJ mNrKd U jzpfaMumif;jzifh
jyqkdxm;onf/
azmfjyyg &mZ0iftaxmuftxm;rsm;t& b*Fge,fonf a&S;"n0wDacwf? a0omvDacwfwdkYuyif
&ckdifjynftygt0if jzpfaMumif; xif&Sm;onf/
&ckdifNrdKUjyjynf&Gmwnfaxmifcef;qkdvQif(1)
plVp`Em ;rif;\trwfBu;D "raZ,sonf aomwy&l awmif(wdy&l )ac: NrKd jynfudk wnfaxmifcahJ Mumif;/
(2)
if;"raZ,s\om;awmfBuD; rPd'uonf rPdyl&awmifukd wnfaxmifcJhaMumif;/
(3)
if;"raZ,s\om;i,f tocFonf tmoHawmif(tmoH&f)ukd wnfaxmifcJhaMumif;/
(4)
&ckdifrif;rsm;\wyfrif; (Akdvfrif;rsm;onf Akdvfrifaxmif (bE&mbef)ukd wnfaxmifcJhaMumif;?
uHom&DMunfaxmif[kvnf; &mZ0if okH;avhh&Sdao;aMumif;?
(5)
qifajymifig;pD;tm;ESifh jynhpf aHk om trwfAvBu;D wpfO;D onf rvefawmif(reDuaqmf&)D ukd wnfaxmif
cJhaMumif;?
(6)
oustEG,f0ifrsm;jzpfaomouf(qur)rsm;onf oufaxmifukd wnfaxmifcJhaMumif;(*kPfrwD)
(7)
pEma'0D (plVp`Em ;rif;\rdz&k m;j)\ tjypfwifEiS x
f w
k cf &H aom rSL;rwftrd af wmfonfrsm; wnfaxmifchJ
Muaom NrdKaxmif(,ck Bwdyl&e,fac:\)wnfcJhaMumif; awGU&\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

20

,if;odYk &ckid jf ynfrmS jynfaxmifpBk u;D ckEpS jf ynfaxmifjzpfxeG ;f cJah Mumif;? '&mZmrif;vufxuf qwf
kyw
f q
H yd f ku
d Ef ydS
f xkad wmifww
Ydk iG f tok;H jyKapcJah Mumif;? armfueG ;f aMumfjimay;cJ&h aMumif;jzihf tqk&d adS vonf/
&ckid rf if;rsm;vufxuf b*Fg(12)NrKd U? (12)e,fyidk ef uf owfrw
S t
f yk cf sKyrf jI yKcMhJ uonfudk e,fvu
k sL;ausmf
vsuf twif;pdjyKtyk cf sKyv
f Mdk uaom r*krd if; qlvwefrif;wku
Yd vnf; r*kt
d ifyg,m\ a'oE&tkycf sKyaf &;twGuf
b*Fg(12)e,fukd cGJjcm;xm;onf[k od&\/
xk(d 12)e,fudk b*Fvm;wGif eef;pku
d cf MhJ uaom b*Fvm;bk&if\ykid ef uftjzpf owfrw
S v
f &dk yd ?f owfrw
S f
4
EdkifrI? vkyfBuHzefwD;jcif;vnf; jzpfEdkifygonf/
if;wku
Yd dk oHa,mifvu
dk u
f m &ckid t
f rsK;d om;ynmwwfrsm;uyif odaYk &;om;vmaMumif; awGU&onf/
]]&ckid &f mZ0ifrsm;wGif ajrmufO;D acwfrwkid rf u
D yif b*Fgq,fEh pS Nf rKd Uukd &ckid w
f yYdk idk af Mumif; qko
d nf/ &ckid f
taxmuftxm;rsm;t& b*Fgq,fESpfNrdKUonf rnfonfhfa'orsm;yg0ifonf[k twdtusajym&efcJh,Of;\5D1/
NrdKUe,fajrpm&if;OD;pD;Xme? bl;oD;awmifNrdKU/1/
NrdKUe,fajrpm&if;OD;pD;Xme? bl;oD;awmifNrdKU
ok&Yd mwGif **Fgjrpfta&SUbufurf;&Sd ta&SUb*Fvm;e,fac:(,ckb*Fvm;a'h&EfS idk if )H tygt0if b*Fge,fajr
ukd tdEd,a&S;acwforkdif; tapmifapmifwkdYESihf tdEd,&mZ0ifpmtkyf ajrykHpmtkyf (bDpD(3)&mpkacwf taomu
tifyg,m)? (at'D(4)&mpkacwf *kyw
Ekid if aH wmfajryk)H ? (at'D (14)&mpkuek cf geD;ESifh (15)&mpk qef;ptcsed w
f pf0u
dk f
9
a'vDqlvwefrif;wkdY\ EkdifiHawmfajrykH)wkdY tdEd,rSykdifpkd;aMumif; azmfjyxm;jcif;rawGU&acs/
&ckdifrif;rsm;vufxuf owfrSwfcJhMuaom tkyfcsKyfa&;Xme(12)&yf b*Fg(12)NrdKU? (12)e,fukd &ckdif
rif;&mZmBuD; pmwrf; twdtus jyqkdxm;&Sdavonf/
(1)
armufolZm (armf&Sd'A'f)?
(2)
a&mifjzL (a&mifyl&f)
(3)
'um;?
(4)
ukrDvm(wefbdvm)
(5)
oQdvwf(odvwf)?
(6)
y#du&m; (ukrDvmESihf oQDvwfe,fatmufykdif;)
(&)
**Fgom& (jb*Fvm;ckvfemwavsmuf)?
(8)
ppfwaumif;
(9)
bm&dqmvf?
(10) wdvuFm(aomif;wD;? [wd,m? AuvmuRef;pk)?
(11) a*:awmfyvif
(12) uHom [l jzpfMuonf/10
ajrmufOD;acwfaESmif;ykdif;rif;rsm;onf eef;wGif;a&; rNidrfoufrIjzpfay:onfukd tcGihfaumif;,lum
b*Fvm;bk&ifcf&Sm,pwmcef (Shayvistakhan) u ppfwaumif;ukd 0ifa&mufodrf;ykdufcJhavonf/
(18)&mpktv,fxd ajrmufOD;acwfrif;rsm;onf ppfwaumif;ukd jyefvnf&&Sd&ef tpOfBudK;yrf;cJhMu
ao;\/ okdYaomfvnf; b*Fvm;e,fonf c&pf(1700)ESihf (1800)tMum;wGif ta&SUtdEd,ukrPDvufwGif;
rSwqifh NAdwdoQbk&if tpkd;&vufodkY usa&mufcJhMuonf/
c&pf(1858) ckESpfwGif NAdwdoQtifyg,m jzpfvmcJhMu\/ c&pf(1865) ckESpfavmufuyif NAdwdoQwkdYu
te,fwus tkycf sKyrf jI zpfvmcJ\
h / ,ckum; a'ocHvrl sK;d rsm;&mtvku
d f oD;jcm;vGwv
f yfaom b*Fvm;a'h&EfS idk if H
11
tjzpfokdY a&mufoGm;cJh&avNyDjzpfonf/
&ckid jf ynfe,fudk a&S;tcgu tkycf sKyrf eI ,fy,fonf cGjJ cm;&mwGif 0wD(7)&yfowfrw
S cf ahJ yonf/ r,lurf;
wpfavQmufqv
dk Qif arm&0wDe,fy,ftwGi;f usa&mufjyefonf/ &ckid jf ynfe,fa'oe,fy,f NrKd Ujyrsm;? aus;vuf
awm&Gmrsm;xd us,fjyefYpGm wnfaxmifcJhonfukd awGU&\/ upye'D? ukvm;wefjrpf\taemufbufvuf0J
(99)NrKd pm&if;wGif ,ckb;l oD;awmifNrKd Ue,f? armifawmNrKd Ue,fwYdk vnf; tawmftoifyh g&Sad eaMumif; awGU&ay

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

21

onf/ Oyrm- r,ljrpfaMumif;wpfavQmuf ukvm;yef;Zif;NrKd U? ig;Munf;awmifNrKd U? oydwaf wmifNrKd U? pdr


hf i ;f jym;NrKd U?
ppfwef;wifNrdKU? anmifacsmif;NrdKUrsm;ukd ,ckxdaus;&GmtrnfwGif &Sdaeao;onf/
bl;oD;awmifNrKd UtrnfEiS fh ywfouf bl;oD;awmifrmS rlv&Gmywf0ef;usi&f dS awmifi,f(99)vk;H teuf
taemufawmifbuf&GmteD;&SdawmifwGif a&Tbl;oD;BuD;wpfvkH;&SdaMumif;? xkda&Tbl;oD;BuD;\taphrsm;rSm
ausmufrsuf&wemrsm;jzpfaMumif;ukd okdufq&mrsm;\ okdufusrf;t& azmfxkwfawGU&Sd&onfhtwGuf a&SUvlBuD;
rsm;u rdrw
d &Ykd mG ukd bl;oD;awmifudk tpGjJ yK bl;l oD;awmif[ak c:aMumif;? xkad wmifonf ,ckb;l oD;awmif&mG r
\ ta&SUawmifbufEiS fh bl;oD;awmifNrKd Uvrf;rbke;f awmfBu;D ausmif;wku
d &f &dS m awmif\ta&SUajrmufwiG f wnf&dS
onf/12 wcsKUd uvnf; if;a&Tb;l oD;oku
d rf mS ,ck &Gmr&Gmbke;f awmfBu;D ausmif; wnfaqmufxm;onfh awmifyZl m
rSm bl;oDyo
Hk Pmefwnf&jdS cif;? xkad wmifwae&m&m a&Tb;l oD;&SEd idk o
f nf[k tpGt
J rSwjf yKMuNy;D bl;oD;awmif[k
ac:wGifonf[k qkdMuonf/
vuf0J (99)NrdKUpm&if;wGif bkef;jyifNrdKU? ,ifaygifwifNrdKU? tifMuifawmifNrdKU? [laomNrdKUtrnfrsm;onf
ig;Munf;awmifNrKd U? oydwaf wmifNrKd UwkEYd iS fh qufvQuaf zmfjyyg&S\
d / xkjYd yif yJ&eG ;f 13NrKd Uqkv
d Qif &ckid rf if;rsm;vufxuf
u NrKd Upm;rsm;xm;&Scd &hJ m NrKd Uyifwnf;/ ,ck bl;oD;awmifNrKd UteD;w0ku
d w
f iG f rif;bmBu;D vufxuf oD&0D wDNrKd U[l
trnfwGifcJhonf/ eef;&mtrnfrsm; &Sdaeao;&m a&S;uNrdKUpm;rsm; aecJh&mXmeyif jzpfacs&m\/ rmvmNrdKUe?
wyfNrdKU[laomtrnfrsm;ukd (99)NrdKUpm&if;wGif awGU&Sdayao;\/ xkdYaMumihf tajctaeESihf acwfumvt&
r,ljrpfaMumif;wpfavQmuf rmvmNrdKU? wyfNrdKUrsm;um; tpDt&DonfwGif wnfcsEkdifcJhay&monf/ yJvGef;NrdKU?
Oa'gif;jyif(Muufoa&Bu;D NrKd U)rsm;vnf; ae&mXme tajymif;tvJ&adS Mumif; &Sad yrnf/ yJawmif;NrKd Utrnfuv
dk nf;
(99)NrdKUpm&if;wGif awGU&ao;onf/
r,ljrpfwavQmufwyfNrdKUrsm;rSm &ckdifjynfe,f\ taemufbufwHwkdif;ukd tumtuG,fjyKcJhMuayrnf
omwnf;/ r,lawmifwef;onf r,ljrpfzsm;rS oG,v
f sm;um ppfwaumif;awmifwef;odYk qufo,
G v
f mcJo
h nf/
&ckdifjynfe,f\ taemufkd;rawmif[kvnf; ac:qkdcJhMuonf/ awmifwef;um; rkd;xdvkyg; jrifhrm;ay&m
ae&mwkdif;rS ausmfjzwf&ef rvG,fulacs/ xkdYaMumifh jzwfausmfoGm;vm&aom awmifausmfvrf;rsm;? owfrSwfcJh
ayonf/ Oyrm- r,l0tilarmfrSonf ausmufyef;'l? tv,foHausmf? Oa'gif;jyifrS urf;ajrmifvrf;jzihf
vnf;aumif;? avmif;acsmif;ausmv
f rf;? oHacsmif;ausmv
f rf;? rif;zl;ausmv
f rf;? yef;awmjyifausmv
f rf;? tmumysH
ausmv
f rf;? vuf0'J ufausmv
f rf;? iusOaf wmufausmv
f rf;? yJveG ;f ausmv
f rf;? ponfjzihf xif&mS ;aom ausmv
f rf;
rsm;&Sdaeonf/ xkdausmfvrf;rsm;rS ausmfjzwfvsuf &ckdifbk&ifrsm;onf taemufb*Fg(12)NrdKUokdY tkyfcsKyfa&;
ppfa&;rsm;ukd aqmif&u
G cf MhJ uonf/ xkad usmv
f rf;rsm;rSmn r,lawmifwef;ukd a&S;aemufausmjf zwfomG ;vm&aom
vrf;rsm;jzpfacs\/ txl;ojzifh iusOfawmufausmfvrf;qkdvQif r,lawmifwef;\ cv,favmufwGif us
orkdif;acwfwpfavQmuf xif&Sm;cJhayonf/ ausmfvrf;wpfbufwpfcsufwGif &yf&Gmrsm; &SdcJhay\/ ta&SUbuf
awmifajc&if;wGif iusnaf wmufNrKd U (ig;Munf;awmifNrKd U)onf wyfpcef;NrKd Utjzpf &SnMf umcJah yonf/ ppfa&;ppfO;D
pcef; ppfatmifEidk af &; atmifwyfO;D r*Fvmvrf;tjzpf tok;H jyKcMhJ u\/ xkw
d yfNrKd Utykid ;f ukd r*FvmBu;D (r*Fvm*D&)d
awmif? rif;Bu;D awmif[
l trnfwiG cf MhJ uayao;\/ xkNd rKd UrSausmaf vaomf ,ckarmifawmNrKd Ue,foYdk a&mufav
onf/ ausmfvrf;xGuf0wGif 0ydwf? ykPm;qdyfpaom &yf&Gmrsm; wnf&SdcJh\/
&ckid &f mZ0ifwiG f ig;Munf;af wmifNrKd U[k awGU&aomfvnf; ausmv
f rf;uku
d m; iusnaf wmufausmv
f rf;[kyif
ac:wGi&f adS eMuao;\/ iydusnaf wmufac:aom ik;H yifwpfrsK;d aygufa&mufc&hJ m xkt
d yifudk tpGjJ yK ac:qkjd cif;
vnf; jzpf\/ tyifrmS ta&mif0if;0g tmk;d wH&n
S ?f tqkwq
f w
k f yGizhf ;l wwf\/ toD;rSm usnaf xmufozG,f
&Snfvsm;oG,fwef;ae\/ toD;rSnhfvQif iydeYH? eHapmfonf/ xkdYaMumifh iusnfawmufyif[k ac:wGifcJhMu\/
oBueF v
f eG f wHc;l ? uqkev
f wGif yGiahf om ik;H wpfrsK;d jzpf\/ ik;H a&T? ik;H pyf? ik;H odro
f ;Hk rsK;d wGif wpfrsK;d tygt0ifjzpf\/
iydusnaf xmufrv
S aJT jymif; iusnaf wmuf[k ac:vmEkid \
f / odaYk omf &ckid w
f u
Ydk xko
d pfyifudk ,ckxd iydusnf
awmuf[o
k m ac:aeMu\/ ausmv
f rf;uko
d m iusnaf wmufausmv
f rf;[l ac:qkjd yKaeMu\/ iusnaf wmuf
yifudk pG
J xkad e&mwGif wnf&cdS ahJ omNrKd Uukv
d nf; iusnaf wmufNrKd U[l trnfwiG cf jhJ cif;om jzpf&m\/ pmayrSwf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

22

wrf;wifolrsm;u a'oE&a0g[m&ukd avhvmrIr&SdcJh usnf(usKdif)ukd Munf[k a&;rSwfjcif;vnf; jzpfEkdif\/


okrYd [kwf r,ljrpfzsm;wGif ig;Munf[al om ig;&SEd idk af omaMumihf ig;Munf;ig;trnfudk wifpm; a&;rSwjf cif;vnf;
jzpfEkdif\/ iusnfawmufNrdKUwpfNrdKU? ig;Munf;awmifNrdKUwpfNrdKUtm;jzihf NrdKUESpfNrdKU reD;ra0; wnfcschJjcif;vnf;
jzpfEdkif\/
okdufq&mrsm;\ okdufusrf;tvkdt& iusnfawmufacsmif;zsm;wGif &wemusKdifawmuf ig;&m&Sdonf
qkdonfukd tpGJjyK ac:qkdjcif;vnf; jzpfEkdifonf/
&ckid jf ynfe,frS taemufjynfoYkd ausmv
f rf;rsm;ukd pmaywkYd a&;zGUJ cJMh u&m zk;d acgifawmif;dk ukd ausm
f
wpfvrf;tjyif ]]upyawmifpOf? pkdif;'ifawmifwef;? tv,favQmufrSm uHomuRef;? r,lawmifxdyf? &ckdifvm;
au? a'w&yf}}[l yef;wefrif;om;ESihf oHwGJolrif;orD;bGJU{jcif;wGif vrf;c&D;pOfukd pyfqkdxm;\/
r,lawmifausmfvrf;wGif iusOfawmufNrdKU? atmifqdyfjyifNrdKU? (,ckBudrfacsmif;)? a*:awmyvifNrdKU?
ye;f0gNrdKUwkdYonf c&D;pOfjyNrdKUrsm;jzpf\/ xkdjyif a0vmawmifwbufteD;&Sd ovlawmif&if;wGif ppfwvif;
atmifajrNrKd U? ork;d awmifqrD ;D awmufNrKd U? 0Hawmifa&csr;f 0wDNrKd UpOftvku
d f ppfwaumif;awmifwef;wavQmuf
uefbDNrdKUodkYa&muf\/
NrKd Ujyrsm; csxm;&jcif;rSm tkycf sKyaf &;twGuf ta&;ygaom ta&;XmejzpfaMumif; oufaojyjcif;yif
jzpfayonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
toQifpudE(&ckdifjynfe,f) armif;awmurf;a,mifrSwfwrf; (vufESdyfpufrl)
2/
toQifpudE(&ckdifjynfe,f)\ iusnfawmufausmfvrf;0 wnf&SdaomckHcsifawmf"mwf r*FvmOD;
apwDawmforkdif; (vufa&;rl)
3/
OD;pErmvmvuFm&? &ckdif&mZ0ifopf ('kwd,tkyf)
1/
4/
M.A. Smith; The Early History of India: 4th Edition Reprinted.
2/
jynfaxmif
pjk refrmEdQanungo;
ik if w
H idk ;f &if;om;
,Ofausof;rIChittagone
;dk &m"avhx;Hk pHVolume
rsm; (&ckidone;
)f jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwD
5/
Smiti
Buhushan
A History
pm-138-139
6/
Padre Mastre Fray Seb. Manrique in Arakan (1929-1635)
3/
toQ
(&ckdi?fjyt&d
nfe,
,fmef
)ppfrw
diftvrsm&j
Kd;om;yG
odikY wif
Gif;pm?r*pm-4?
7/
ewfjripffppu
ef;dEatmif
Soaumif
uf-&ckdi;awmif
frsKd;EG,wfrsefm;e,f
qif&ck
;ouf
cif;rsJamwmf
;? &ck
fwefo
aqmif
Zif;
&ck
dif,Smi
Ofaus;rIrsm;(3)pm 134/
M.A.
4/
ewfjrpfpef;atmif? c&d,mefro
S uf-&ckid rf sK;d EG,rf sm; qif;oufvm&jcif;rsm;? &ckid w
f efaqmifr*Zif; pm?
27-29/
5/
armifat;csrf; (orkdif;Xme)ajrmufOD;acwf taemufbufe,fjcm; jyem &ckdifwefaqmifr*Zif;?
pm-61/
6/
ewfjrpfpef;atmif? t&d,mefrSouf- &ckdifrsKd;EG,frsm; qif;oufvm&jcif;rsm; &ckdifwefaqmifr*Zif;?
pm-27/
7/
toQifpudE(&ckdifjynfe,f) ppfwaumif;awmifwef;e,f &ckdiftrsKd;om;yGJawmfokdYwifoGif;pm
8/
,aeYacwftcsed w
f iG f &ckid v
f rl sK;d ynmwwftrsm;pkonf b*Fvm;e,fudk &ckid jf ynfe,f\ ykid ef uftpdwf
tykdif;jzpfonfqkdjcif;xuf &ckdifbk&ifrsm;u e,fcsJUusL;ausmfcJhaome,fajrtjzpf xifrSwfolu
rsm;Muavonf/ rdrv
d rl sK;d wk\
Yd ckid rf maomordik ;f aMumif;qkid &f m? &mZ0ifrw
S w
f rf;rsm;ukd rsuu
f ,
G jf yKum
ajymqkda&;om;vmMu&mrS aemifrMumrDaom tem*wfumvta&mufwGif b*FvDvlrsKd;rsm; trsmpk
aexkid &f m bl;oD;awmifNrKd Ue,fEiS fh armifawmNrKd Ue,frsm;ukv
d nf; tvm;wlxifrw
S af &;om; vmMuOD;rnf
ukd jrifa,mifrdayao;onf/ (jyKpkolrsm;\pum;csyf)
9/
OD;pHxGef;atmif? bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf-10
10/ Paire Maestro Fray Seb. Manrique in Arakan (1629-1635)chapter xiv; The Governor of
Paroem; p-106

23
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(c) bl;oD;awmifNrdKU jzpfwnfvmykHESihf wkd;wufajymif;vJrIrsm;
bl;oD;awmifNrdKUukd NrdKUtjzpf rowfrSwfrDu &Gmr[laom &Gmtrnfjzihf wnf&SdcJhonf/1 if;&GmrSm
c&pf(1840-50)cefYu ,ck &Gmr&Gm\ ta&SUbufrkdif0ufcefYtuGm rlv&Gmr&Gma[mif; wnf&SdcJhonf/
1908 ckEpS f 'DZifbmv(29)&ufpyJG g tcGeXf me\ trdeaYf MumfjimpmtrSwf (100)jzihf bl;oD;awmifNrKd Uukd
jrdKUtjzpf pwifzGJUpnf;cJhonf/ (1911)ckESpfwGif NrdKUay:tdrfajc (281)tdrf? vlOD;a& (1123)OD;&SdcJh&mrS bl;oD;
awmif? armif;awmrD;&xm;vrf; azmufvkyfNyD;aemuf NrdKUrSmpnfum;vmum ta&;ygvm\/ xkdpOfu NrdKUay:
vlO;D a&\ (3)ykH (1)ykrHk mS tdE,
d wkid ;f &if;om;rsm;jzpfMu? usev
f rl sK;d rsm;rSm &ckid v
f rl sK;d rsm; jzpfMuonf/ &ckid t
f rsm;
pkonf v,f,mvkyfief;jzihf toufarG;Mu\/ NrdKUay:wGif e,fykdif0efaxmufkH;? w&m;rESihf &mZ0wfw&m;kH;?
ppfyv
k yd pf cef;? pmwku
d Ef iS afh Mu;eef;k;H ? aeYpOfaps;? &yfuu
G w
f pfc?k jynfoaYl qmufvyk af &;vkyif ef;rS bef*vkw
fd pfc?k
wkid ;f &if;jrefrmtv,fwef;ausmif;wpfausmif;? twGi;f vlem(10)xd wufa&mufuo
k Ekid af om aq;ay;cef;wpfc?k
wnf&SdcJhonf/ tm&uefzvkdwDvmukrPDykdif rD;oabFmrsm;onf ppfawGrS bll;oD;awmifodkY ykHrSefajy;qGJj\/
xkdrSwqifh ukef;vrf;jzihf tdEd,okdY oGm;vmMuonf/ r,lawmifukd jzwf azmufvkyfxm;aomvrf;rSwqifh
tm&uefzvkdwDvmukrPDykdif rD;&xm;u bl;oD;awmifNrdKUESihf armif;awmNrdKUukd ajy;qGJonf/
bl;oD;awmifNrdKUe,fonf bl;oD;awmifckdifcGJ&Sd NrdKUe,f(2)ckteuf ta&S;bufusaomNrdKUe,fjzpf
armifawmNrKd Ue,fEiS fh r,lawmifwef;u ykid ;f jcm;xm;onf/ xkpd Ofu NrKd Ue,f{&d,mrSm pwk&ef;rkid af ygif;(796)rkid &f dS
NyD; vlOD;a& (63679)OD;&Sdonf/ pwk&ef;wpfrkdifvQif(80)OD;us aexkdifonf[k qkdEkdif\/
ukvm;yef;Zif; ac: ar,kjrpfmykdif;rSm NrdKUe,ftm; ajrmufrSawmifokdYpD;qif;\/ NrdKUe,f\
tpdwt
f ykid ;f trsm;pkrmS awmifrsm;ESifh jynhEf u
S af e\/ awmifxx
l yfaomae&mrsm; vlaeus\
J / pku
d yf sK;d jzpfxeG ;f
&m? vlaexlxyf&ma'orSm yef;Zif;jzpf0Srf;wpfavQmufomjzpf\/
c&pf (1870-80)cefw
Y iG f Mumkjd yifaus;&GmrS uRe;f olaX; aqGrsK;d wpfpo
k nf bl;oD;awmifNrKd UokYd ajymif;a&TU
vmMuNyD; vrf;rbkef;awmfBuD;ausmif;ukd aqmufvkyfvSL'gef;cJhMu\/ if;olaX;rsm; aexkdif&m&Gmukdvnf;
olaX;ukef;[k ac:a0:Mu\/
NrKd UykpH t
H jzpf aqmufum tuGucf sNy;D &yfuu
G af y:aygufvm NrKd Ur&yfuu
G t
f jzpf ac:a0:jcif;jzpfonf/
xkdNrdKUr&yfuGufukd tajccHNyD; NrdKUopf? NrdKUopfawmif ponfjzihf &yfuGufrsm;vnf; wkd;csJUowfrSwfac:a0:cJhMu
onf/
1941-42 ckEpS f ta&mufwu
G if NrKd Uay: &ckid t
f rd af jc (346)tdr?f b*Fvt
D rd af jc (17)tdr?f [dEL tdraf jc
(5)tdr?f rPdy&l tdraf jc (30)tdr?f wkyt
f rd af jc (6)tdrf &Scd o
hJ nf/ xkpd Ofu wnf&cdS ahJ om Ak'b
mombke;f awmfBu;D
ausmif;rsm;rSm vrf;rausmif;? oajyuke;f ausmif;? jrawmifausmif;wkjYd zpf\/ trSw(f 3)&yfuu
G w
f iG f AvDwpfc&k dS
onf/ trSwf(1)&yfuGufwGif rPdyl&uao;rsm; ukd;uG,f&m bk&m;&Sdckd;ausmif;wpfck &SdcJh\/ ,cktcg
OD;umvfrmvfaetdr&f m jyKvyk &f \
dS / [dEL vlrsK;d bk&m;&Scd ;dk ausmif;ajrae&mwGif ,cktcg OD;apmarmif AvDtjzpf
ac:wGiaf eaom AvDae&mwGif jzpf\/ zqyvtpk;d &vufxufwiG f ,cktrSw(f 4)oajyuke;f &yfuu
G t
f eD;wGif
jynfawmfom&Gm[l wkd;csJUay;cJhonf/
1990-91 ckEpS w
f iG f trSw(f 4)&yfuu
G Ef iS fh trSw(f 5)&yfuu
G u
f dk wk;d csUJ Ny;D NrKd Uopfcsco
hJ nf? (1994)ckEpS [f
oef;acgifpm&if;t& bl;oD;awmifNrKd Uay:wGif tdraf xmifpak ygif; (2748)ckEiS hf vlO;D a&oef;aygif; (16175)OD;&Sd
onf/ bl;oD;awmifNrKd UrS armif;awmNrKd UokYd uw&mvrf; (16)rkid ?f bl;oD;awmif-awmifbZmajrom;vrf; (12)rkid ?f
bl;oD;awmif-ausmufawmfajrom;vrf;(58)rkdif? vuf0J'uf-iusOfawmufajrom;vrff; (6)rkdif(4)zmvkHukd
azmufvkyfxm;&SdNyD;jkzpfonf/ NrdKUwGif;&Sd t"duvrff;rsm;wGif uw&mcif;NyD;jzpfonf/
jynfaxmifpjk refrmEdik if aH wmftpk;d &? jynfxaJ &;0efBu;D Xme\ (10-12-92)&ufpyJG g trdeaYf Mumfjimpmt&
bl;oD;awmifckid u
f dk zGUJ pnf;cJ&h mrS bl;oD;awmifNrKd Uonf ckid f ;Hk pku
d &f m NrKd UwpfNrKd Ujzpfvm\/ bl;l oD;awmifckid w
f iG f
bl;oD;awmifNrdKUe,f? armifawmNrdKUe,fESihf &aohawmifNrdKUe,fwkdY yg0ifonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

24

bl;oD;awmifNrdKUay:wGif 0efBuD;Xme(19)ck vufatmuf&Sd Xmeqkdif&maygif;(39)ckjzihf tpkd;&\


vkyfief;wm0efrsm;ukd aqmif&Gufvsuf &Sdaeygonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD? bl;oD;awmifNrdKUe,f\ ygwDrsufESmpkHnD tpnf;ta0;okdY wifoGif;onfh
NrdKUe,fygwD ,lepftrIaqmifaumfrwD\ pnf;kH;a&;tpD&ifcHpm (29-1-71)
2/
NrdKUe,fjzpfpOforkdif; jyKpka&;tzGJU? tzGJU0if OD;bkd;xGef;OD;\ ukd,fykdifrSwfpkrsm;
3/
bl;oD;awmifNrdKUe,f vl0ifrIBuD;Muyfa&;ESihf jynfolYtiftm;OD;pD;Xme\ tajccHudef;*Pef;rsm;
(1994 ckESpf)
4/
bl;oD;awmifNrdKUe,f Nidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU\ 1994-ckESpf tajccHudef;*Pef; pm&if;
Z,m;rsm; azmfjycsuf/
5/
Burma Gazetteer Akyab Distriet Volume A.

1/

bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD,lepf\ ygwDrsufESmpkHnD tpnf;ta0;wGif wifoGif;onfh NrdKUe,fygwD,lepf


trIaqmifaumfrwDpnf;kH;a&;tpD&ifcHpm? pm-7

2/

Burma Gazetteer Akyab District Volume A. P-230-231

25
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(*) a&S;a[mif;okawoeqkdif&m taxmuftxm;rsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f\ uk;d uG,,
f MHk unfro
I nf &ckid jf ynfe,f\ uk;d uG,rf EI iS fh qufpyfaeonf/ &ckid af &S;OD;
vltzGUJ tpnf;onf ewfudk uk;d uG,cf MhJ u\/ aeewfEiS v
fh ewfwo
Ydk nf t"duyifjzpf\/ xkaYd Mumihf tkypf ;dk aomrif;
wkdYonfvnf; aerif;\tEG,fawmf? vrif;\tEG,fawmf[l ,kHMunfMu\/ &ckdifwwd,"n0wDacwfwGif
ol&d,ESifh tEG,fawmfrsm;ukd ol&d,0Hoaerif;\ tEG,fawmf[lvnf;aumif;? ,if;rSwqufwnf;jzpfaom
a0omvDausmufavSum;acwf r[mwkdOf;p`Em;rif;ESihf tEG,fawmfrsm; (ausmufpm a'Gifp`Em;rif;ESihf
tEG,fawmfrsm;)onf p`E0Hovrif;\tEG,fawmf[lvnf;aumif; awGUEkdif\/1
&ckdifwwd, "n0wDacwf pEol&d,rif;vufxuf (bDpD 605-528)vufxufwGif ukd,fpm;awmf
r[mrkedukd oGef;vkyfukd;uG,fcJh&mrS &ckdifvlrsKd;wkdYonf Ak'bmomtay: ouf0if,kHMunfvmMu\/ "n0wD
&ckid jf ynfoYkd jrwfpmG bk&m;ocif<uvmawmfrpl Ofu &ckid jf ynfwiG f aemifwnfvwUH aom Ak'\
"mwfawmfarGawmf
rsm; udef;0yf&m t&yfa'orsm;ukd Asm'dwf>ruf[cJhay\/ Ak'\Asm'dwfawmfvmtwkdif; &ckdif"n0wDjynhfh&Sif
ol&d,purif;BuD; (bDpD 316-272)vufxufwGif od&d"rrif;BuD; (taomu)\avQmufxm;csuft& t&Sif
r[mwdESifh t&SiAf mukv &[Emrax&fEpS yf g;wko
Yd nf Ak'\
<uif;use&f pfaom "mwfawmf(247)qludk &ckid jf ynf
odYk yifah qmifvmMu\/ xkaYd emuf ol&,
d purif;Bu;D ESihf rdz&k m;Bu;D ky,
D mwku
Yd bk&m;&Si\
f Asm'dww
f q
H w
d cf wfEydS f
&m t&yfa'otoD;oD;wGif Asm'dwf0if"mwfawmf(247)qlukd wnfxm;ukd;uG,fcJhav\/ xkd"mwfawmfaygif;
(247)qlteuf bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f em;arG;&if;awmf"mwf? em;vdyaf wmf"mwf? (pkid ;f 'if? avmif;,kt
H eD;)vuf0J
vufzefawmf"mwf(atmifr*Fvm? vuf0'J uf) ckcH siaf wmf"mwf(iusOaf wmuf) cg;qpfawmf"mwf (iSuaf ysmah csmif;)
vufqpfawmf"mwf(uif;acsmif;tkyfpk? vufyHcrD;&GmteD;) vnfkd;awmf"mwf (avmif;acsmif;)wkdYrSm tygt0if
jzpf\/2
bk&ifol&d,purif;BuD; wnfxm;ukd;uG,fcJhaom bk&m;ykxkd;rsm;ukd &ckdifbk&if tqufqufwkdYu
xyfrHjyKjyif rGrf;rHukd;uG,fcJhMuonf/ odkY&mwGif Ak'\w&m;awmfvm ocFg&oabmukd rvGefqefEdkif&mum;
ESpfy&dap'Mumanmifjcif;ESihftwl tcsKdUum; tp&Smr&atmifyif ysufpD;,kd,Gif;cJhavNyDwnf;/
&ckid v
f rl sK;d wko
Yd nf Ak'b
mom0ifrsm;yDyD ysupf ;D ,k,
d iG ;f vmaom bk&m;ykx;dk rsm;ukd jyKjyifxed ;f odr;f jcif;ESifh
twl topftopfaombk&m;ykx;dk rsm;ukv
d nf; acwftqufquf wnfxm;uk;d uG,cf MhJ uonf/ ok&Yd mwGif 194142 ckEpS f ukvm;&ckid t
f "dukP;f umv b*FvrD sm;\ zsuq
f ;D rIudk cHcMhJ u&avonf/ trsK;d bmom? omoemxGe;f
um;wnfwHha&;twGuf Ak'bmom0ifwkdif; azmfxkwfjyKjyif xdef;odrf;apmihfa&SmufMu&rnfyif jzpf\/
bl;oD;awmifNrKd U ta&SUbuf pkid ;f 'ifacsmif;teD;&Sd xkwo
f rd (f ,ckac: 'k;H odr)f rSm trsK;d bmom? omoem
twGuf ta&;ygvSonfhtjyif Adokumvuf&majymifajrmufvSayonf/ odrfum; ]]tdrftdkvQif usm;uef?
jynftv
dk Qif xkue }f }[laom edrw
d w
f abmift& taemufbuftumtjzpf xkwo
f rd u
f dk wnfxm;uk;d uG,cf jhJ cif;
jzpfonf/ odrfawmf\rlvukokdvf&SifrSm &ckdifbk&ifrif;bmBuD; (at'D 1531-1553)jzpfonfqkd\/ xkdaemuf
wEAkdvfpE0dZd,&mZm(at'D 1931-1634)vufxuf xyfrHjyKjyifrGrf;rHcJhonf/ wEAkdvf pE0dZd,&mzmtm;
bk&ifrjzpfrDu ]]'kH;kd}}[laom trnfwGifcJh\/ 'kH;kdu xyfrHjyKjyifcJh&mrS ]]'kH;odrf}}[l trnfwGifvm\/
xkwfodrf('kH;odrf)\ NydKysuf&mrS xGufusvmaom &ckdiftEkynmvuf&m Asmvftkyftykdif;tprsm;?
bk&m;qif;xktusK;d tyJrh sm;? ewfyk rf sm;? bDv;l kyrf sm;rSm &ifjyifawmf jrifraumif;atmif jyefBY uaJ e\/ xko
d rd rf S
odrf;qnf;&&Sdaomausmufpm(2)csyfukd rlvu bl;oD;awmifNrdKU? NrdKUry&d,wdpmoifwkdufausmif;0if;wGif
odr;f qnf;xm;&Scd \
hJ / &ckid ?f jrefrmy@dwq
f &mBu;D OD;OF;D omxGe;f (uG,v
f eG )f u oufqidk &f mokYd odr;f qnf;,laqmif
oGm;aMumif; od&onf/
xkjd yif bl;oD;awmifNrKd Ue,f qift;dk jyif&mG teD;rS vGecf ahJ omESpaf ygif;(50)cefu
Y a&mifjcnfawmfueG jYf rL;
aom "mwfawmfrsm; wl;azmf&&SdcJhonf bl;oD;awmifNrdKU ta&SUbuf(5)rkdiftuGm uGefwkdifacsmif;zsm;wGif &ckdif
bk&ifrsm;vufxufu ausmufpmrsm; &&Scd o
hJ nf/3 bl;oD;awmifNrKd Ue,f pH*;dk awmifaus;&Gm&Sd ok;H q,fw
h pfbaHk pwD

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

26

awmfrmS tvGex
f if&mS ;\/ r,ljrpftaemufbufurf;&Sd iSuaf ysmah csmif;apwD (cg;qpfawmf"mwf)rSm xl;jcm;aom
4
wefckd;&Sdonf/
xkjd yif odraf wmif? oydwaf wmif? bk&m;jyif? apwDawmif? paomtac:ta0:rsm;onfvnf; bmoma&;
qkdif&m taxmuftxm;rsm;ESihf ruif;bJ qufEG,fywfoufaMumif; awGUEkdifayonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
OD;pHxGef;atmif? bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf
2/
OD;atmifomOD;? &ckdif&mZ0if,Ofaus;rIESihf okawoDwkdY\tawG;tjrif
3/
OD;pudE? jynfwGif;rukd#f"mwfOD;&mZfbk&m;orkdif;
4/
bl;oD;awmifNrKd Ue,f jynfoaYl umifpD tvkyt
f rIaqmiftzGUJ ? bl;oD;awmifNrKd Ue,frw
S w
f rf;(1981)ckEpS ?f

1/
2/
3/
4/

OD;atmifomOD;? &udKif&mZ0if,Ofaus;rIESihf okawoDwkdY\ tawG;tjrif pm-7


OD;pudE? jynfwGif;rukd#f"mwfOD;&mZf bk&m;orkdif;? pm-63-72
OD;pHxGef;atmif? bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf? pm-11
NrdKUe,fjynfolYaumifpD? tvkyftrIaqmiftzGJU? bl;oD;awmifNrdKUe,frSwfwrf; (1981)? pm-4/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

27
tcef;(3)

vlrsKd;rsm;ESihf vlOD;a&
bl;oD;awmifNrdKUe,fonf a&S;ESpfaygif;rsm;pGmuyif &ckdifvlaerItzGJUtpnf; tajccsaexkdifcJh&m a'o
jzpfonf/ ppfwef;wifNrKd U? iusOaf wmufNrKd U? pdr
hf i ;f jym;NrKd U? anmifacsmif;NrKd U ponfjzihf NrKd Ujyrsm;wnfaxmifcNhJ y;D
&yf&Gmrsm;pGm jzpfxGef;cJhonf/ &ckdifrsm;ESihftwl 'dkif;euf? NrdKU? ouf? crD;? r&mrmBuD;? paomwkdif;&if;om;
rsKd;EG,frsm;onf NrdKUe,fwGif at;twl yltrQ aexkdifcJhMuonf/
c&pf(1784)ckEpS w
f iG f tr&yl&jynf&iS f bk&ifb;dk awmfb&k m;onf &ckid jf ynfudk odr;f yku
d Nf y;D aemuf jrefrm
bk&ifrsm;vufxufwiG f NrKd U0efrsm;? tkycf sKyrf ?I ESpaf ygif;(40)Mumanmif;cJ&h \/ xku
d mvtwGi;f jynfwiG ;f rNird o
f uf
rI? qlylaomif;usef;rI? ESdrfeif;rIrsm;aMumifh vltrsm;tjym; aoqkH;jcif;? ta&SUtdEd,ukrPDykdifpkd;&ma'ookdY
xGufajy;wdrf;a&Smifjcif;rsm; &SdcJhMuonf/ xkdYaMumifh NrdKUrsm;? &yf&Gmrsm;? trsm;tjym; ysufjym;cJh&onf/
c&pf(1840)cefw
Y iG f ]]acwfysuu
f mv rdrw
d EYdk idk if (H &ckid jf ynfe,f)rS xGuaf jy;cJMh uNy;D ppfwaumif;ckid f
awmifyidk ;f ? ppfwaumif;urf;ajcuRe;f rsm;ESifh b*Fvm;t0uRe;f aexkid cf MhJ uolw\
Ydk tquftEG,rf sm;pGmwko
Yd nf
&ckdifjynfe,fokdY wjznf;jznf; jyefvmMuonf/ ta&SUrkwfokefavwkdufcwfcsdefwGif avSBuD;rsm;onf rdrdwdkY\
&Spd &k NdS r0J efpnfpv,frsm;ESit
fh wl vku
d yf gvmMuaom a,musmf ;? rde;f r? uav;oli,frsm; jynhv
f suv
f mMuonfudk
jrifEidk yf gonf/ if;avSwo
Ydk nf b*Fvm;atmfta&SUbufurf;ajcwavQmuf awmifbufoYkd OD;wnf vGecf ahJ om
ESpfaygif; okH;av;q,fu rdbrsm; pGefYcGmcJhaom ZmwdajrokdY jyefvmMuolrsmudk ykdY&efvmMujcif; jzpfayonf}}/
[l qmtmomaz,m(Sir Arthar Fhayre)u rSwfwrf;wifcJhonf/1
xkrd w
S qifh aus;&Gmrsm; jyefvnftajccsaexkid cf MhJ u&m bl;oD;awmifNrKd Ue,f\{&d,m (908)pwk&ef;rkid f
wGif (1901)ckEpS u
f vlO;D a& (60078) OD;&Sv
d m&mrS (1911)ckEpS t
f a&mufwiG f NrKd Ue,f{&d,m(796)pwk&ef;rkid w
f iG f
2
vlOD;a& (61679)OD;xd wkd;wufvmcJhonf/
1905 ckEpS w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Ue,f b*Fvv
D rl sK;d srsm; 0ifa&mufaexkid af om &Gmaygif;(11)&Gm&So
d nf/
if;wkdYrSm(1)
jcif;orm;
(2)
wyfrif;acsmif;
(3)
vuf0J'ufjyif&Snf
(4)
uusbuf
(5)
eef;&mukef;
(6)
armifESr
(7)
vufom&Gm
(8)
pdrfhif;jym;
(9)
'kd;wef; (bk&m;jyif)
(10) *lwmjyif
(11) odrfawmif wkdYjzpfMuonf/3
ppf'PfaMumihf &ckdifjynfe,frS xGufajy;wdrf;a&SmifcJhaom &ckdifvlrsKd;wkdYonf &ckdifjynfe,fokdY jyefvnf
0ifa&mufvmonfhtcg rdrdwdkY\ rdbaqGrsKd;rsm; tajcpkduf&m rl&if;t&yfa'orsm;odkY ra&mufMuawmhbJ
a&Munf&mjrufEk&mwGifom tajccscJhMuonf/ txl;ojzihf &rf;NAJuRef;rS xGufajy;wdrf;a&SmifcJhMuolrsm;onf
&cdidk jf ynfe,fajrmufyidk ;f &Sd eD;pyf&omNrKd Ue,ftoD;oD;wGif aexkid cf MhJ u\/ r,lurf;wavQmufwiG f &rf;NAu
J Re;f om;
tquftEG,rf sm;pGmukd awGUEkid o
f nf/ xkt
Yd wl rl&if;&ckid &f yf&mG rsm;wGiv
f nf; b*Fvv
D rl sK;d rsm;u tajccsco
hJ nfudk
awGU&\/ rl&if; &ckdifaus;&Gmrsm;jzpfaMumif; xkd&Gmrsm;&Sd bk&m;apwD ykxkd;? odrf? ausmif;rsm;wnf&Sdaejcif;u
oufaocHvQuf&Sdonf/

28

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f b*Fvv


D rl sK;d rsm; 0ifa&mufaexkid Nf y;D &Gmukd tjcm;rSww
f rf;wpfck odaYk zmfjy
4
xm;onfukd awGU&jyefonf/ if;wkdYrSm
(1)
b'um;
(2)
cGqkH
(3)
rD;ausmif;aps;
(4)
azmifawmfjyif
(5)
bk&m;jyif ('dk;wef;)
(6)
zkHkdvdyf
(7)
pH*kd;axmif
(8)
pfdrfhif;jym;
(9)
pl;awmif
(10) wyfrif;acsmif;
(11) odefawmif
(12) apwDawmif wkdYjzpfMuonf/
bl;oD;awmif NrdKUe,fwGif (1922)ckESpf oef;acgif;pm&if;t& &Gmaygif;(94)&Gm? tdrfajc(64300)tdfrf?
vlO;D a& (78497)OD;&So
d nf/ vlO;D a&rsm;teuf Ak'b
mom (29549)OD;&SNd y;D rlqvifbmom(42854)OD;&Sad Mumif;?
5
azmfjyxm;onf/ rlqvifbmom0if b*FvrD sm;rSm bl;oD;awmifNrKd Ue,f twnfwus tajcpku
d af exkid Mf uol
rsm; r[kwfbJ v,fulvDvkyf&ef vma&mufolrsm;ukd oef;acgifpm&if; aumuf,l&m xnfhoGif;yg0ifoGm;jcif;
jzpfonf/6 oef;acgifpm&if;aumuf,l&mwGif &Gmodrf&Gmi,frsm;ukd xnfhoGif;a&wGufcJh[ef rwlay/
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f 'kw,
d urmppfrwkid rf u
DS aus;&Gmtkypf k (78)tkypf Ek iS fh aus;&Gmaygif;(318)&Gm&Sd
cJhonf/ odkYaomf tcsKdUaus;&Gmrsm;rSm tajctaetrsKd;rsKd;aMumihf NydKysufcJhNyD;aemuf (1942)ckESpf ywf0ef;usif
ppfBudKacwfwGif wkdif;&if;om; &ckdif&Gm (224)&GmESihf EkdifiHjcm;om; b*FvDaus;&Gmaygif; (42)&Gm &SdcJhonf/7
odkY&mwGif wjcm;rSwfwrf;wpfckrl 1941-42 ckESpf0ef;usifu &ckdifESifhwkdif;&if;om;rsKd;EG,f&Gmaygif;
(324)&Gm? b*FvD&Gmaygif;(42)&Gm&SdaMumif; azmfjyxm;onf/8 xkdrSwfwrf;t& &ckdifESihfwkdif;&if;om;rsKd;EG,fpk0if
aus;&Gmrsm;? b*FvDaus;&Gmrsm;pm&if;ukd aemufqufwGJ(u)wGif yl;wGJazmfjyxm;ygonf/
1940-41 ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKUukd &yfuGufrsm;tjzpf cGJjcm;owfrSwfcJh&m &yfuGufwpfckpDwGif
vlrsKd;tvkduf tdrfajctvkduf aexkdifcJhonfukd atmufygtwkdif; awGUEkdifonf/
tddr fa jcaygif;
pOf
1
1
2
3
4
5
6
7

&yfu Gu ft rnf

&ckdi f
vlr sKd;

b*Fv D
vlr sKd;

[dE L
vlr sKd;

rPdy l& u
onf;

wky f

rSw fc suf

2
trSwf(1)taemuf&yfuGuf
trSwf(2)NrdKUr&yfuGuf
trSwf(3)NrdKUopf&yfuGuf
trSwf(4)oajyukef;&yfuGuf
trSwf(5)awmifajc&yfuGuf
trSwf(6)NrdKUopfawmif&yfuGuf
trSwf(7)rD;&xm;qdyf&yfuGuf

25
100
80
50
1
50
40

7
2
8
-

3
2
-

30
-

6
-

atmufwGif
tao;pddwf
&Sif;vif;azmfjy
xm;ygonf/

NrdKUay:tdrfajcpkpkaygif;

346

17

30

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

29

rS w f c suf
(1) trSwf(1)&yfuGuf&Sd b*FvDtdrfaxmifpkrsm;rSm1/ ,muky(f b) [lqzefemvD(,cktaemufjyifyu
dk q
f yd )f ? 2/ [lqyefemvD(b)rod(,cktaemufjyifyu
dk f
qdy)f 3/ a&Smrf v
l yk (f b)rod(,ckppfawGuw
k ifyu
dk &f mG ) 4/ r[mrwf(b) *l&mrsm;? e,fyidk f ;Hk ysmwm (OD;armifBu;D ?
o^rOD ; pD ; Xme\zcif ) ? 5/ t'l v mud e f ; (b) rod ? ppf w aumif ; od k Y j yef ? 6/ t'l a Zmf v D ( b)rod ?
w&m;kH;ysmwm(OD;apmarmiftbkd;)/ 7/ t'la&mf&Sdwf(b) rod? ajrwkdif;kH;ysmwm(aemfZDtmrwfzcif)?
(2) trSwf(2) NrdKUr&yfuGuf&Sd b*FvDtdrfaxmifpkrsm;rSm1/ ,maqmif;emvD(b)rod? AkdvfwJapmifh(&Semrsm;? ysmwm\zcif)? 2/ [mrd'gvD(b)? tkwfyef;&H
tvkyo
f rm;? [dEL vlrsK;d rsm;rSm? 1/ a':&mum(b)rod? 2/ qm'l; (b)rod/ 3/ ZmrmuD(b) rod (ppfwumif;okYd
jyef)/
(3) trSwf(3) NrdKUopf&yfuGufwGif; b*FvDtdrfaxmifpkr&Sdyg/
[dELtdrfaxmifpkrSm 1/ aemfbdefpEa&m(b)rod? 2/ bd&Sfaemf(b)rod (ppfwaumif;odkYjyef)/
(4) oajyukef;&yfuGuf? trSwf(4) &Sd b*FvDtdrfaxmifpkrsm;rSm1/ vmvfZif(b)rod(,ckppfawG)? 2/ a&Smfrlvkyf(b) rod? avQmufvTmpma&; (OD;xGef;wiftbkd;)? 3/
aqGa':a&mfref(b)rod? (tvuausmif;ysmwm)? (aoNyD;)? 4/ armfeDtlvm (b)rod? oabFmqdyf&yfuGuf?
(aoNyD)? 5/ &Sm;&Sm(b)rod? oabFmqdyf&yfuGuf (aoNyD;) 6/ tDrmefa&Smf&D(b) rod(ppfwaumif;odkYjyef)? 7/
avmfacsmwmvDvD(b)rod(ppfwaumif;odkYjyef)? 8/ aZmfawmf&mvD(b)rod/ (aoNyD)/
(5) trSwf(5) awmifajc&yfuGuf&Sd b*FvDtdrfaxmifpkrsm;rSm- r&Sdyg/
(6) trSwf(6) NrdKUopfawmif&yfuGuf&Sd b*FvDtdrfaxmifpkrsm;rSm- r&Sdyg/
(7) trSwf(7) oabFmqdyf&yfuGuf&Sd b*FvDtdrfaxmifpkrsm;rSm - r&Sdyg/
xkjd yifro
d m;pk (tdraf xmifprk ygbJ wuk,
d w
f nf;vma&mufum aps;qkid af &mif;jcif;jzihf pD;yGm;&SmaeMuonfh
[dEv
l rl sK;d rsm;rSm trSw(f 2)&yfuu
G w
f iG f (100)OD;cef?Y trSw(f 3)&yfuu
G w
f iG f (20)OD;cefEY iS fh trSw(f 7)&yfuu
G w
f iG f
(10)OD;cefY pkpkaygif;(130)cefY aexkdifcJhMuygonf/ if;wkdYonf 'kwd,urmppfrjzpfyGm;rD (1941)ckESpfuyif
ppfwaumif;odkY jyefcJhMuygonf/9
1942 ckEpS w
f iG f ukvm;&ckid t
f "dukP;f jzpfymG ;cJ&h m bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS &ckid Ef iS w
hf idk ;f &if;om;rsK;d EG,f
pk0if aus;&Gmtm;vk;H eD;yg;vkv
d dk zsuq
f ;D cHc&hJ onf/ bk&m;? ausmif;? uef? apwD? ykx;dk tm;vk;H ajrvSezf suq
f ;D jcif;
cHcJh&onf/ &ckdifESifhwkdif;&if;om;rsKd;EG,frsm;? rsm;pGmtowfcHcJhMu&onf/ toufab;ukd aMumufvefY
bl;oD;awmifNrKd Ue,frS eD;pyf&m NrKd Ue,frsm;jzpfMuaom ausmufawmf? ajrmufO;D ? rif;jym;? NrKd Ue,frsm;okYd xGuaf jy;
wdrf;a&SmifcJhMu&onf/
ppfNyD;acwf aemufykdif;wGif NAdwdoQtpkd;&u &ckdifESihfwkdif;&if;om;wkdYtm; bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif
jyefvnfae&mcsxm;ay;cJo
h nf/ ok&Yd mwGif &ckid Ef iS w
fh idk ;f &if;om;rsK;d EG,t
f m;vk;H rdrw
d &Ydk yf&mG rsm;okYd jyefvnftajccs
Ekdifjcif;r&SdMuawmhacs/
xkdYaMumihf &ckdifESifhwkdif;&if;om;vlrsKd;EG,frsm; rlvaexkdifcJh&m aus;&Gmrsm;wGif b*FvDvlrsKd;rsm;om
0ifa&mufaexkdifvmaMumif; awGU&onf/ &ckdifESihf wkdif;&if;om;rsKd;EG,frsm;\ rlvaexkdif&maus;&Gmrsm;wGif
b*FvDrsm;0ifa&muf tajcpkdufNyD;pm&if;ukd aemufqufwGJ(c)wGif yll;wGJazmfjyxm;ygonf/
jrefrmEkid if v
H w
G v
f yfa&;&Ny;D aemuf Edik if aH wmftm; zqyvtzGUJ u tkycf sKycf \
hJ / bl;k oD;awmifNrKd Ue,fwiG f
zqyvOuXtjzpf OD;pHxeG ;f atmifu aqmif&u
G cf o
hJ nf/ ygvDref'rD u
dk a&pDa&G;aumufyw
JG iG f bl;k oD;awmifNrKd Ue,f
zkHkdvdyf&Gmom; b*FvDvlrsKd; rpwmabmfa&SmfwrmvDreftrwftjzpf a&G;aumufwifajrmufjcif; cHcJh&onf/
xko
d Ydk zqyvtiftm;awmifw
h if;csed w
f iG f (1955-56)ckEpS w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Uay: &wn tzGUJ ukd zGUJ pnf;wnf
axmifcJhonf/ &wntzGJUonf &ckdifjynfe,f&&Sda&;ukd taMumif;jyK pnf;kH;&mrS tiftm;awmifhwif;vmcJh
onf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

30

xkdYaMumifh zqyvtzGJUESihf &wntzGJUwkdYtMum; EdkifiHa&;pnf;kH;rIwGif xdyfwkdufwkd;cJh[ef wlayonf/


zqyvtzGJUu &wentzGJUtay: oabmxm;cH,lcsufESihfywfouf OD;pHxGef;atmifu odkYazmfjycJhonf/
]]xkjYd yif (1952)ck aemufyidk ;f wGif jynfe,fvv
dk m;aom vlpyk gvDrefa&G;aumufyJG 0ifa&mufta&G;cHpOf
ae&mtwefi,ftomjzihf ppfawGckid t
f wGi;f vSnv
fh nfpnf;k;H avonf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,fov
Ydk nf; a&mufchJ
Muavonf/ trwfwpfpo
k nf aemifudk jynfe,f&&Sad &;ukd jy pnf;k;H &mtiftm;awmifv
h monf/ zqyv
tzGJUESihf ,SOfNydKifta&G;cH&m zqyvIH;onftxd axmifvmonf/ odkYtwGuf olwkdYonf EkdifiHa&; ygwDwpf&yf
taejzihf xlaxmifvmMuavonf/ odkYaomf olwkdYwGif EdkifiHa&;0g'vkH;0r&Sd? vkyf0Hhjcif; r&Sd? jynfe,fvkdfvm;rI
oufoufjzihf zGUJ pnf;xlaxmifvmavonf/ xkaYd Mumihf &ckid t
f enf;i,fEiS o
hf m zGpYJ nf;&ayonf/ rlqvifrsm;ukd
rl vkH;0vufrcHMuacs/ waeY ppfawGNrdKUrS &wnacgif;aqmif vlcsrf;omBuD;rsm; a&mufvmMu jynfe,fvkd
vm;aMumif; qEjyMuavonf/ xkdolwkdYESihfwcsdefwnf; t&if;&Sif? ajrykdif&Siftkyfpkd;aom jynfe,ftvkdr&Sd[k
zqyvESihf AwvptzGJUwkdYu wefjyefqEjyMuavonf/ odkY&mwGif &efjzpfyGm;qlyljcif;r&Sd? rdrdvkdtifqEukd
rdrdwkdY jyMuavonf/
&wnonf aemufykdif;wGif xifxifay:ay: zqyvESihf qefYusif0g'jzefYrIukd rjyKawmhyJ NidrfNidrf
oufouf pnf;k;H Muavonf/ &wntzGUJ wGif Ekid if aH &;orm;vk;H 0ryg/ jynfe,fvv
dk m;ol? t&if;&Sif "e&Sirf sm;ukd
uyfckdvkdol? t&if;&Sifv,fykdif&Sifudk,fpm;vS,frsm;omvQif acgif;aqmifcJhMuavonf/10
xkdpOfu tmPm& zqyvtzGJUwGif OD;cifarmifvwf(t'lvwpf)ESihf OD;&m&SpfwkdYrSm 0efBuD;rsm; jzpfMu
onf/ OD;cifarmifvwfonf w&m;a&;0efBu;D tjzpfjzihf Ekid if o
H m;udp? vl0ifru
I pd r sm;\ tNy;D owftqk;H tjzwf
ay;Ekdifaom tmPmykdifjzpfavonf/
xkdYaMumihf zqyvtpkd;&onf &wntzGJUwGif yg0ifcGifhr&SdEkdifaom ppfwaumif;om; b*FvDvlrsKd;
tajrmuftrsm;ukd &ckdifjynfe,fokdY 0ifa&mufapcJhonf/ xkdYjyif jrefrmEkdifiHom; wkdif;&if;om;rsm;om &ykdifcGihf
&Sdaom qErJay;ykdifcGihf &Sdap&ef rSwfykHwifuyfjym;ESihftdrfaxmifpkpm&if;ukd csufcsif;xkwfay;apcJhonf/
1942 ckEpS f ukvm;&ckid f t"dukP;f umvwGif awGUBuKH cpH m;Mu&aom wkid ;f &if;om;wkt
Yd m; b*Fvv
D rl sK;d
rsm; tpkvu
dk f tNyKH vu
dk f 0ifa&mufvmonfudk txdww
f vefjY zpfapum ]]&ckid jf ynfe,f}} &&Sad &;twGuf OD;aqmif
pnf;kH;aeaom &wntzGJUtm; t[efYtwm; jzpfap&efESihf rdrdygwD tEkdif&&Sda&;twGuf qErJay;Ekdif&ef
&nf&G,fcJh[ef wlayonf/
xkdYaMumifh bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif zqyv tpkd;&vufxuf b*FvDvlrsKd;rsm; 0ifa&muftajcpkduf
cJMh uygonf/ zqyvtpk;d &vufxuf 0ifa&mufcMhJ uaom b*FvaD us;&Gmrsm;ukd aemufqufw(JG 8)wGif yl;wGaJ zmfjy
xm;ygonf/
odkYjhzihf b*FvDvlrsKd;rsm;onf bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif wpwp vlOD;a&wkd;yGm;vm&m NrdKUay:ESihf
aus;vufawm&Gmrsm; zGm;aopm&if;ukd jyKvyk x
f m;rIr&Sjd cif; if;wk\
Yd qEtwkid ;f NrKd Ue,fwpfNrKd Ue,frS wpfNrKd Ue,f
okaYd omfvnf;aumif;? wpf&mG rSwpf&mG odaYk omfvnf;aumif;? oGm;vmaexkid v
f yI &f mS ;cGi&hf &Sjd cif;? NrKd Ue,f\e,ferd w
d f
rSmvnf; wpfbufEidk if EH iS fh e,ferd w
d cf si;f xdpyfvsu&f &dS m ESppf Ofvv
dk ydk if b*Fv
f aD us;&Gmrsm; &Gmopfwnfaxmifjcif;
wkdY &SdcJhMuayonf/
xkdrSwqifh b*FvDvlrsKd;rsm;onf zqyvtpkd;&u xkwfay;cJhaom trsKd;om;rSwfykHwiftrSwfukd
ukdifaqmifum jrefrmEkdifiHtESHYtjym;odkY ysHUESHYa&muf&SdoGm;Muavonf/ jrefrmEkdifiH? &efukef? rEav;? jynf?
awmifBu;D ? armfvNrKd ipf aom NrKd UBu;D rsm;wGif tajcpku
d af exkid v
f su&f o
dS nfh rlqvifbmom0ifrsm;rSm bl;oD;awmif
NrdKUe,fESihf armif;awmNrdKUe,frsm;&Sd b*FvDvlrsKd;rsm;ESihf qufEG,frIruif;aumif; odomEkdifayonf/
xkaYd Mumihf vuf&dS (1994)ckEpS w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Ue,f aexkid Mf uonfh &ckid Ef iS fh wkid ;f &if;om;rsK;d EG,f
tdraf xmifp?k vlO;D a&rsm;? b*Fvt
D rd af xmifp?k vlO;D a&rsm;ukd &yfuu
G ^f aus;&Gmtkypf t
k vku
d f EIiId ;f ,SOaf vhvmEkid f
&ef aemufqufwGJ (C)wGif yl;wGJazmfjyxm;ygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

31
ukd;uG,f,kHMunfrI

(1) Ak'bmom
bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf a&S;ESpaf ygif;rsm;pGmuyif &ckid Ef iS fh wkid ;f &if;om;rsK;d EG,0f if vlrsK;d rsm; tajcpku
d f
aexkid cf MhJ uonf/ wwd,"n0wDacwfuyif Ak'\
Asm'dwaf wmfvm "mwfawmfarGawmfrsm; ude;f 0yfpyH g,fvsuf
&SdcJhonf/ NrdKUe,fwGif Ak'omoemawmfonf aevyrm xGef;ajymifcJhonf/ NrdKUe,ftESHYtjym; bk&m;?
ausmif;uef? apwDykxkd;rsm; jynhfESufvsuf&SdcJhonf/
1941-42 ckEpS f jzpfymG ;cJah om ukvm;&ckid t
f "dukP;f ESifh (1950)0ef;usiu
f ay:aygufcahJ om rl*sm[pf
aomif;usef;rIaMumihf Ak'bmom0ifwkdif;&if;om; aus;&Gmtrsm;tjym; ysufjym;cJh&\/ bk&m;? apwD? ykxkd;?
ausmif;ueftm;vkH;vkdvkd zsufqD;cHcJhMu&onf/
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf ukvm;&ckdif t"dukPf;rwkdifrDumvu wnf&SdcJhMuaom
bk&m;? ausmif;uef? apwD? odrf? pm&if;rsm;ukd aemufqufwGJ (i)wGif yl;wGJazmfjyxm;ygonf/
e,fajrat;csr;f om,mNy;D aemufyidk ;f wGiv
f nf; bl;oD;awmifNrKd Ue,ftwGi;f ysupf ;D cJ&h aom wkid ;f &if;om;
aus;&Gmrsm;? bk&m;? ausmif;uef? apwD? ykxkd;rsm;ukd tjynhft0 xyfrHjyKjyifwnfaqmufEkdifrI r&Sdao;aMumif;
awGU&ygonf/
vuf&Sd 1994 ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif; wnf&SdMuaom bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;? &[ef;?
omraPrsm;pm&if;ukd aemufqufwGJ(p)wGif yl;wGJazmfjyxm;ygonf/
EdkifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU tpkd;&vufxufwGif bl;oD;awmifNrdKUe,fonf e,fajr
vkNH cKH ryI rdk adk umif;rGev
f mcJo
h nf/ Ak'o
moemawmfudk tm;ay;cs;D ajrm ufrjI yKc&hJ mrS ysupf ;D cJ&h aom a&S;a[mif;apwD
ykxkd;rsm;ukd topfxyfrHwnfxm; ukd;uG,frIrsm; &SdcJhonf/ xkdYaMumihf bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd jyefvnfwnfxm;
ukd;uG,fEkdifaom bk&m;? apwD? ykxkd;rsm;? Ak'omoedu taqmuftOD;rsm;? pm&if;ukd aemufqufwGJ(q)wGif
yl;wGJazmfjyxm;ygonf/

(2) tDpvmrfbmom
bl;oD;awmifNrdKUe,fonf tDpvrfbmom0if b*FvDvlrsKd;rsm; trsm;pkaexkdif&m NrdKUe,fwpfckjzpf\/
b*FvDvlrsKd;rsm;\ tDpvmrfbmomqkdif&m ukd;uG,f0yfjyK&m AvDrsm;pGm&Sdonf/ NrdKUe,fwpfckvkH;&Sd AvDta&
twGuf pkpkaygif;pm&if;ukd aemufqufwGJ(Z)wGif yl;wGJazmfjyxm;ygonf/
xkdYtjyif tDpvmrfbmom tqkH;trukd oifMum;ykdYcs&m tm&fbDpmoifausmif;BuD;(22)ausmif;ESihf
ausmif;i,f(179)ausmif;? pkpkaygif; (201)ausmif;&Sd\/ tm&fbDpmoifjyq&maygif; (149)OD; &SdaMumif;
od&onf/1
AvDrsm;ukd AvDBu;D ? AvDi,f[
l cGjJ cm;owfrw
S x
f m;&So
d nf/ AvDBu;D qko
d nfrmS aomMumaeY rGe;f vGcJ sed f
pkaygif;0yfjyKcGifh&Sdaom (*srm)AvDjzpfNyD; AvDi,fqkdonfrSm aeYpOf(5)Budrf0yfjyKNyD; aomMumaeY rGef;vGJcsdef
0yfjyKcGihfr&Sdaom AvDyifjzpfonf/
tm&fbDpmoifausmif;BuD;qkdonfrSm tDpvmrfbmoma&; tajccHynmESihf txufwef;ynmoifjy
aom ausmif;jzpf ausmif;i,frmS tDpv
mrfbmoma&;uav;olil ,frsm;tm; oifjyaom rlvwef;ausmif;yif
2
jzpfonf/
xkdYjyif bl;oD;awmifNrdKUe,f tm&fbDpm (12)wef;xd oifMum;ay;Ekdifaom wuodkvf(3)ck&SdaMumif;
od&onf/ if;wkrYd mS bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 3)&yfuu
G &f dS tm&fbw
D uov
dk ?f &uRe;f ('k;d wef;)&Sd tm&fbw
D uov
dk ?f
rD;ausmif;aps;tm&fbDwuokdvfwkdY jzpfMuonf/ xkdwuokdvfrsm;rSm tm&fbDpm(12)wef;atmifvQif
armfv0Dq&mtjzpf wm0efxrf;aqmifEdkifaMumif; od&onf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

32

(3) [dELbmom
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif [dELbmom0ifaygif; (829)OD;aexkdifvsuf&Sdonf/ [dELtrsm;pkrSm pD;yGm;a&;
tqifhtwef;edrfhusMu\/ txl;ojzihf qHovkyfief;? tdrfazmftvkyform;rsm; jzpfMuonf/ [dELbmom0ifwkdY
ukd;uG,f0yfjyK&m bk&m;&Sdckd;ausmif;[l owfowfrSwfrSwf r&SdEkdifoavmuf tajctaewGif &Sdonf/ 194142 ckEpS f rwkid rf u
D trSw(f 1)&yfuu
G w
f iG f [dEL vlrsK;d rsm; uk;d uG,0f yfjyKc&hJ m [dEL bk&m;&Scd ;dk ausmif; wpfc&k cdS o
hJ nf/
if;rSm NydKysufoGm;NyD;aemuf ,cktcg OD;apmarmifAvD tjzpf toGifajymif;vsuf wnf&Sdaeonf/
[dEL vlrsK;d rsm;onf yGv
J rf;obif usi;f yMu&mwGif bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 7)&yfuu
G &f dS tcef;wpfcEk iS hf
trSw(f 2)&yfuu
G &f dS taqmuftOD?;i,fwpfcu
k o
dk m ,m,Db&k m;&Scd ;dk ausmif;tjzpf uk;d uG,0f yfjyKaMumif; awGU&
onf/

(4) c&pf,mefbmom
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f c&pf,mefbmom0ifwYdk uk;d uG,0f yfjyK&m bk&m;&Scd ;dk ausmif;wpfcu
k dk trSw(f 4)
wkd;csJU&yfuGuf&Sd aetdrfwpfaqmifukd owfrSwfxm;aMumif; awGU&ygonf/

bmompum;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif aexkdifvsuf&SdMuaom &ckdif? Arm? NrdK? ouf? crD;? 'kdif;euf? &Srf;? csif;? u&if?
rGe?f b*Fvv
D rl sK;d rsm;wGif rdrw
d \
Ykd uk,
d yf idk b
f mompum;rsm; toD;oD;&SMd uonf/ [dEL rsm;rSm uk,
d yf idk b
f mompum;
ukd ajymqkdwwfajrmufjcif; r&SdMuawmhbJ b*FvDpum;ukdyif ajymqkdvQuf &SdMuonf/ rdrdwkdYvlrsKd;tcsif;csif;
qufoG,fajymMum;&m ukd,fykdifbmompum;ukd okH;pGJMuonf/ vlrsKd;wpfrsKd;ESihf wpfrsKd;qufoG,f&mwGif &ckdif
pum;ukd bkb
H mompum;tjzpf ok;H pGMJ uonf/ &ckid pf um;em;rvnfaom b*FvrD sm;twGuf b*Fvb
D mompum;
jzihf ajymqkdMuonf/
,cktcg Armpum;rSm bkHbmompum;tjzpf qufoG,fokH;pGJrI pwifvmNyD;jzpfaMumif; awGU&onf/

tvkyftukdif
&ckid jf ynfe,f bl;l oD;awmifckid f bl;l oD;awmifNrKd Ue,ftwGi;f &Sd aexkid v
f su&f MdS uaom vlrsK;d ? uk;d uG,o
f nfh
bmomESihf tvkyftukdif tajcjypm&if;Z,m;ukd aemufqufwGJ(ps)wGif azmfjytyfygonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
OD;pHxGef;atmif ukd,fawGUar,kajrESihf kd[if*smpmwrf;(vufESdyfpufrI) aemufqufwGJ ajrykHMurf;-1/
2/
OD;pHxGef;atmif bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf
3/
bl;oD;awmifNrKd Ue,fygwD,el pf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG ;f odYk taemufbufe,fpyfEidk if rH sm;rS Ekid if jH cm;om;
b*FvDvlrsKd;rsm; tajcpkdufaexkdifvmrItay: okH;oyfcsufpmwrf;(1972 ckESpf)/
4/
bl;oD;awmifNrdKUe,f vl0ifrIBuD;Muyfa&;ESihf jynfolYtiftm;OD;pD;Xme\ tajccHudef;*Pef;rsm;?
5/
bl;oD;awmifNrdKUe,f omoema&;OD;pD;Xme\ tajccHudef;*Pef;rsm;/
6/
bl;oD;awmifNrdKUe,f Nidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU\ tajccHudef;*Pef;rsm;
7/
bll;oD;awmifNrdKUe,f oHCem,utzGJU\ wifjycsufpmwrf;/
8/
bll;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;jyKpka&;tzGJU0if? OD;zkd;xGef;OD;\ ukd,fykdifrSwfpkrsm;/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

33
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl; oD; awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif; &if; om;vlrsKd; aus;&Gmrsm;pm&if;

1
1

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
2
b'um;

txufausmif;awmif

wif;ar

*kyd

pOf

vuf&Sd
tajctae
4
armufvkH;
crD;
&Gmysuf
rTD;yef;atmif i&efYacsmif;
&ckkdif
/
jrwfomatmif
&ckkdif
/
a&TxGef;
&ckkdif
/
atmifbef;
&ckkdif
/
armiffpdef
&ckkdif
/
bku
d av;
&ckidk f
/
ay:xGe;f atmif
&ckidk f
/
txufbu
dk av;
&ckidk f
/
aMumifpm;
crD;
/
xkJkH;acsmif;
crD;
/
aMumifpm;
&ckkdif+ ouf
/
td;k Zjcrf;
&ckidk f
/
usD;eIwfoD;
&ckkdif
/
o&ufaygufusyf
&ckkdif
/
wif;cGew
f idk f
&ckidk f
/
b'um;
&ckkdif
/
ig;jrif;abmf
&ckkdif
/
jcifao
NrdK
/
yefZd
NrdK
/
b'um;
crD;
/
ig;jrif;abmf
crD;
/
ausmufuGJ
NrdK ukvm;&Gm
ausmif;awmif
&ckkdif
/
oJeD
crD;
/
wif;ar
&ckidk f
/
uE;l
&ckidk f
/
uEl;
crD;
/
ig;jrif;abmf
crD;
/
ief;awmfywf
&ckkdif
&Gmysuf
p[k;H (a&TvOS ;D )
&ckidk f
/
omZHOD;
&ckkdif
/
aus;&Gmtrnf

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32

rSwfcsuf
5

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

34
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
2

pOf
1
*kyd

uRef;ayguff

aus;&Gmtrnf
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64

zawmftif;zm;
&ckkdif
a&Tyef;OD;(awmifarmff)
&ckkdif
xGef;atmifausmf(vdyf&)
&ckkdif
a&TxGef;(vrff;awmif)
&ckkdif
armifeD
&ckkdif
ref;jratmif
&ckkdif
ausmfxGef;
crD;awmif
a&TjzL-yJowl
&ckkdif
ZrPD
'kdif;euf
wif;ar
'kdif;euf
ZrPD
crD;
vSSxGef;atmifjrif&Snf
yef;r-bciftif;acsmif;?
&ckidk f
MumxGef;atmif
&rf;NAJ
awmf&SD? tkdjALzm;
bkwfukd? p[kef;tkdjAL
crD;
atmifc
crD;
irJatmifausmufuGJ
,datmif
crD;
arsmuf&J
&ckdif
z0ef;
crD;
pHxGef;
NrdK
ZeDOD;0JvGef;
&ckdif
<uDacsmif;
&ckkdif
<uDacsmif;(txufatmuf)
crD;
qnfckH
&ckkdif
vkHbG,f
&ckkdif
yJvGef;
crD;
&TDxGef;(okdifwykwf)
crD;
Z&pfwuf(awmifayguf)
&ckkdif
ausmfZH
&ckkdif
rif;avmif;
&ckkdif

vuf&Sd
tajctae
4
&Gmysuf
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
&ckdif&Gm
/
crD;&Gm
&Gmysuf
/
ukvm;&Gm
&Gmysuf
/
/
/

rSwfcsuf
5

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

35
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl; oD; awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif; &if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
vu&S
&yfuGuf^
rSwfc
aus;&Gmtrnf
pOf
tajcta
aus;&Gmtkyfpk
suf
e
1
2
4
5
6 uRe;f ayguff
65 eef;tk;d
crD;
&Gmysuf
arsmuf&(J c)yef;zJacsmif; 66 yef;zJacsmif;
&ckidk f
&ckid &f mG
67 awmifuv
k m;(ac:)vSatmif
&Gmysuf
68 arsmuf&J
&ckidk f
/
69 arsmuf&J
crD;
/
70 ydEyJ ifqdyf
&ckidk f
/
71 ief;em;(c) cxD;vS
7

ZD;wkH

b'em

rD;acsmif;acgif;f qGJ

10 tif;acsmif;

72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87

ZD;wkH
awmifBu;D &if;
arsmuf&J
ZD;wkBH u;D
ZD;wkaH cs
jyifacgifacs
ompnf
jyifacgifBu;D
vdyyf w
k f
b'em
,ifabmif
b'emzsm;
c,ifacsmif;
b'em
jyifacgiftxuf
jyifacgifatmuf

&ckidk f
&ckidk f
&ckid f
&ckid f
&ckid f
&ckidk f
NrdK
&ckid f
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
&ckid f
crD;
crD;

88 rD;ausmif;acgif;qGJ

'kid ;f euf

89
90
91
92
93

'kid ;f euf
'kid ;f euf
&ckidk f

ukew
f ef;
tiff;acsmif;
awmifarmf
tif;acsmif;cs;D ukidk jf yif
apwDwjyif (c)atmifausmcf idk f

&ckid cf rD;
pHjy&Gm
&ckid &f mG
/
&Gmysuf
/
/
/
NrdK&Gm
&ckid &f mG
&Gmysuf
/
'kid ;f euf&mG
&Gmysuf
/
&ckid &f mG
&Tmysuf
&Gmysuf
armifErS
ukvm;&Gm
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
&Gmysuf
&Gmysuf
ukvm;&Gm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

36
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl; oD; awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif; &if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf
1

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
2

11 i&efaY csmif;
12 ,if;rausmif;awmif

13 w&*l

aus;&Gmtrnf
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124

cs;D udik ;f
,if;r
i&efaY csmif;
armifErS
Burd af csmif
e*g;&m
u,ifacsmif;
qift;dk
w&*l
i[dwaf csmif;
yD&Guf
A[kjd yif&mG opf
rIid ;f Z&
oHy&k m
yef;uk;H r
aygufusyf
tif;acsmif;
'k;d wef;
pdw&
acsmif;oG,f
a&csr;f
qifrOD;ukid f
aygufusy0f
A[kjd yif&mG a[mif;
vufyu
H idk ;f
avmif;acsmif;
ewfoa&G;
abmxDuidk ;f
t0jyif
acsmif;aygufzsm;
uwifBu;D

&ckidk f
&ckidk af ps;
&ckid f
&ckid f
&ckid f
'kid ;f euf
'kid ;f euf
&ckid f
&ckid f
&ckid f
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
crD;
crD;
'kid ;f euf
'kid ;f euf
'kid ;f euf
crD;

vuf&Sd
rSwfcsuf
tajctae
4
5
&Gmysuf
&ckid &f mG
ukvm;&Gm
&Gmysuf
&ckid &f mG
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
&ckid f
&ckid f
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
crD;
crD;
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
'kid ;f euf&mG
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

37
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

1
2
14 carmif;acsmif;

15 tkwfawmif

16 avmif;acsmif;

17 wyfrif;acsmif;
18 iusOaf wmuf

aus;&Gmtrnf
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151

bJwuf
acsmif;ayguff
kd;eDacs
'kdYus
vufyH
vufyf zH sm;
ukvm;acgif;
oabFmarSmuf
qifjzLawmif
tkid ;f xGufBu;D
armifESr
opfaygufacsmif;
tkwfawmif
ajrmacsmif; (cGGqkH)
ajrmacsmif;
ajrmacsmif;
0ufacs&
avmif;acsmif;
qifpG,f&
yde;f acsmif;
csD;pm;
i&efY
abmufcif
Budrfacsmif;
iusOfawmuf
o&Dukef;wef;
atmfvjH yif

'g;ykdifq&m (c)
pOfhatmif&Gma[mif;
153 zGwfukdufacsmif;
154 zavmif; (c) azmifawmfjyif
155 0ufusdrf;

&ckdif
crD;
crD;
&ckdif
'kid ;f euf
'kdif;euf
'kid ;f euf
'kdif;euf
'kdif;euf
'kdif;euf
&ckdif
'kid ;f euf
'kdif;euf
&ckid f

ukvm;&Gm

152

19 jyif&Snf(c)ausmufawmif

vuf&Sd
rSwfcsuf
tajctae
4
5
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
crD;&Gm
&Gmysuf
'kid ;f euf&mG
'kdif;euf&Gm
crD;&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
'kid ;f euf&mG
&Gmysuf
&Gmysuf

&ckdif

&ckdif&Gm
ukvm;&Gm
&Gmysuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

38
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

1
2
21 jyif&Snf(c)ausmufawmif

22 pHif;a0

23 avmif;,kH

24 &Dacsmif;jyifvS (c) Mo&r

25 {&moQ

aus;&Gmtrnf
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185

0ufusdrf;
jyif&Snf
ausmufawmif
uHykdifacsmif;
uHykdifacsmif;
carG;acsmif;
uGefwkdif (c)pnfyifom,m
pHif;a0
0rf;wGif;
uHykdifacsmif;
atmuff0if;wGif;
awmif&if;
carGacsmif;
avmif;,kH
vlacgif;qGJ
anmif0kdif;
BudrfeD(tif;acsmif;)
aomif;acs
wl;ajrmif;av;
ewfqdyf
ovljym;
awmifacsi,f
awmifacsmif;BuD;
Mo&r
a&Smifr&SD;
iwif;wdrf
cgvmOD;
ydEJcsKdif
rif;ukdif;
ovlukdif;
txufuRJudkif;

&ckdif
&ckdfif
&ckdif
&ckdif
crD;
crD;
crD;
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
crD;
crD;
crD;
crD;
crD;
crD;
NrdK
crD;
crD;
NrdK
crD;
crD;
NrdK
crD;
crD;
crD;
crD;

vuf&Sd
rSwfcsuf
tajctae
4
5
&Gmysuf
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
crD;&Gm
&Gmysuf
crD;&Gm
crD;&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
crD;&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
NrdK&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
NrdK&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
NrdK&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm
crD;&Gm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

39
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

26 unifacsmif;

27 eef;&mukef;

28 NrdKUr
29 vuf0J'ufjyif&Snf

30 ausmufjzLawmif
31 vuf0J'uf
ykZGefacsmif;

32 bukH;em;

aus;&Gmtrnf
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216

'g;aqmufykdif
atmuffuRJkdif;
{&moQ
,if;acsmif;
ava0NrdKU
r&rd
ydEJBuD;
csrf;om
rif;vSukdif;(c)unifacsmif;
wref;om;
a&ay:
ausmufjyifacsmif;
'kdif;usyf
unifacsmif;
uif;acsmif;
a&ylZm
oHajc&Gm
ausmuf&pf
awmifacsmif;
&Gmr
av;aqmifpk
tif;azmuf
okH;aqmifpk
NrdKawmif
vuf0J'uf
ykZGefacsmif;
uif;qdyf
xdrfawm
uefykdif&Gm om,mukH;
rOD;b&Gm
'kH;acsmif

vuf&Sd
rSwfcsuf
tajctae
4
5
crD;
crD;&Gm
crD;
crD;&Gm
crD;
crD;&Gm
crD;
crD;&Gm
NrdK
NrdK&Gm
crD;
crD;&Gm
crD;
crD;&Gm
crD;
crD;&Gm
&ckdif&Gm
crD;
crD;&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
'kdif;euf 'kdif;euf&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
crD;
crD;&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
crD;
crD;&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif
&Gmysuf
&ckdif
&Gmysuf
&ckdif
&Gmysuf
&ckdif
&Gmysuf
&ckdif
&Gmysuf
&Gmysuf
&ckdif
&Gmysuf
&ckdif
&ckdif&Gm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

40
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

33 uusbuffuHjyif

34 uusbuf
35 tv,faf csmif;
36 uif;acsmif;

37 twGif;iSufao

38 jyifacsmif;

39 o&ufjyif
40 av;NrdKUysm&nf

aus;&Gmtrnf
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247

vGefaxmif
anmifNcHK (c) ausmufwef;
qiftdk;
apwDawmif
wyf&m
ijzL&Gm
tkef;wyif
tv,ffacsmif;
uif;acsmif;
uif;acsmif;&Gmopf
uRef;om,m
oaygufacsmif;
tmumysH
jyif&Snf
jyif&Snf
vufyef
'kuif;acsmif;
odrfawmif
iSufao
awmifarG;cs
uGrf;csKdif
jyifacsmif;
a&ToD;
oa&Tacsmif;
vufyH
NrdKUracsmif;
awmifvS
NydKif;acsmif;
o&ufjyif
ajrmacsmif;
ysm&nf

'kdif;euf
crD;
crD;
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
'kdif;euf
&ckdif
&ckdif
&ckdif
'kdif;euf
&ckdif
'kdif;euf
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
crD;
crD;
&ckdif
&ckdif
&ckdif
crD;
&ckdif
crD;
&ckdif

vuf&Sd
rSwfcsuf
tajctae
4
5
&Gmysuf
crD;&Gm
&Gmysuf
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
ukvm;&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
&ckkdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
'kdif;euf&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
&Gmysuf
&ckdif&Gm
crD;&Gm
&Gmysuf
crD;&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
crD;&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&ckdif&Gm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

41
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

41 zkH;kdvdyf
42 oydwfawmif
43 pdrfhi;f jym;

45 zkd;acgifacsmif; (c)uHjyif
46 ompnf (c)OD;ausmf
47 bk&m;jyifodef;wef;

48 aq;tkd;us
49 ausmuf&ef

50 pH*kd;axmif

51 O,smOfom (c)pyg;xm;

aus;&Gmtrnf
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278

av;NrdKU (c) Mumkdjyif


zkHkdvGif
oydwfawmif
pdrfhif;jym;
oajyawm
uHao
iSufaysmhacsmif;
*lwmjyif
ausmufpmwkdif
rpkHawm
ausmufpmwkdif
zkd;acgifacsmif; (c)uHjyif
vkdif&Snfjyif
OD;ausmf
jyifvS&Gmopf
jyifvS&Gma[mif;
odef;wef
odef;wef&Gmopf
0&uRef;
oZifawm
ausmuf&ef
eEGif;wl;
xdyfxl;ayguf
awmif&Gm
EGm;kHawmif
pH*kd;awmiff
oQpfoQm;awmif
O,smOfom
O,smOfom
ig;zwkH;
pyg;xm;

vuf&Sd
rSwfcsuf
tajctae
4
5
&ckdif&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
&Gmysuf
&Gmysuf
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
&Gmysuf
crD;
&Gmysuf
'kdif;euf
&Gmysuf
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
'kdif;euf ukvm;&Gm
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
ukvm;&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
&ckdif
&ckdif&Gm
crD;
crD;&Gm
&ckdif
&Gmysuf
&ckdif
&ckdif&Gm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

42
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

52

53

54
55

56
57

58
59

60
61

aus;&Gmtrnf

279 uGGrf;awmif
280 toJacsmif;
apwDawmif
281 apwDawmif (c)awmiffarmf
282 uHjyif
283 bk&m;cs
284 toJacsmif;
285 csif;&Gm
286 jyifacsmif;0
287 jyifacsmiff;zsm;
odkif;wykwf
288 okdif;wykwf
289 oajyukef;
290 ausmufjyifqyd f
tv,f0ufrus (c)apwDawmif 291 apwDawmif
292 abmfvD
aouH
293 cGqkH
294 acgif;BuD;
295 0ufrus
ausmufjzLom;aouH
296 ausmufjzLom;aouH
zkHacsmif;
297 'kd;wef;
298 zkHacsmif;
299 'kd;wef;&Gmopf
bk&m;jyifatmif,
300 twGif;jyif
txufu
f RBJ uKd armf
301 anmifacsmif;
302 uRBJ uKd armf
303 anmifacsmif;
odeaf wmifjyif
304 odeaf wmifjyif
305 i&efYacsmif;
NydKif;awmif
306 NydKif;awmif
307 ompnffukH;
308 awmifacsmif;
309 awmiffarmf
310 a&SmufckHacsmif;

&ckdif
crD;
&ckdif
&ckid f
crD;
&ckdif
&ckdif
crD;
crD;
&ckdif
&ckdif
&ckid f
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
'kdif;euf
&ckid f
&ckid f
&ckdif
'kid ;f euf
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
'kdif;euf
'kdif;euf

vuf&Sd
rSwf
tajctae csuf
4
5
&ckdif&Gm
crD;&Gm
&ckdif&Gm
&ckid &f mG
crD;? NrdK
&Gmysuf
&Gmysuf
crD;&Gm
&Gmysuf
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckid &f mG
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
&ckdif&Gm
ukvm;&Gm
&ckdif&Gm
ukvm;&Gm
'kdif;euf&Gm
&ckid &f mG
&ckid &f mG
&Gmysuf
'kid ;f euf&mG
&Gmysuf
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
'kdif;euf&Gm
&Gmysuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

43
aemufqufwGJ(u-1)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhMuaom &ckdifESihf


wkdif;&if;om;vlrsKd;aus;&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

aus;&Gmtrnf

1
2
62 usdefauswif (c)'kjyif&Snf 311 usdefausmif;'kjyif&Snf
63 uRJdik f;cwf
312 tmusdwf (c)pufawmf
313 'kd;a0 (c)uRJkdif;cwf
314 ompnf
315 reffatmif
316 xdefZif
64 utld'pmfr
317 armifESr
318 tkd;onfr
65 'ktdk;onfr
319 atmifbmavtwGif;jyif
320 aiGawmif
66 aygufawm
321 aygufawm
322 twGif;jyif
323 atmifaZ,s
67 ivSr;f jyif
324 ivSrf;jyif

&ckdif

&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckid f

vuf&Sd
rSwfcsuf
tajctae
4
5
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
&Gmysuf
&ckdif&Gm
&Gmysuf
ukvm;&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
&mysuf
&ckid &f mG

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

44
aemufqufwGJ(u-2)

&ckdifjynfe,f bl;oD; awmifNrdKUe,fwGif 1942 ckESpf 0ef;usifu wnf&SdcJhaom


b*FvDvlrsKd; aus;&Gmrsm;pm&if;
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21

bkduav
yef;aZaps;
b'um;
pmwkdif
ausmif;awmifacs
wif;ar
uRef;ayguf
yef;zJacsmif;
armifESr
i&efYacsmif;
'kH;ykdif
rD;ausmif;acsmif;
jcif;orm;
azmifawmfjyif
atmfvHjyif
armifBuD;axmihf
qiftkd;jyif
wyfrif;acsmif;
ausmufjzLawmif
uHBuD;jyif
vuf0J'ufjyif&Snf

22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42

eef;&mukef;
ZD;yifawmif(uGefwkdif)
&Gufkdawmif
ql;awmif
uusbuf
ausmufqdwf
odrfawmif
twGif;iSufao
Mumdkjyif (uif;awmif)
zkdkkdvdyf
'kd;wef;(0&uRef;)
0&uRef;
pdrfhif;jym
*lwmjyif
zkd;acgifacsmif;
twGif;jyif
bk&m;jyif
'kd;wef;(bk&m;jyif)
apwDawmif
vufom&Gm
cGqkH

45

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

aemufqufwGJ(c)
&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1942 ckESpf ukvm;&ckdif t"dukPf; aemufykdif;
&ckdifESihfwkdif;&if;om;aus;&Gmrsm;wGif b*FvDvlrsKd;rsm; 0ifa&mufaexkdifrI aus;&Gmrsm;pm&if;

pOf

&yfuGuf^ aus;&Gmtkyfpk

1 ausmif;awmif
2 wif;ar

3 uRef;ayguf

&Gm
aygif;
1
2
3
4
5
6
7
8

4 rD;ausmif;acgif;qGJ

5 tif;acsmif;
6 'g;ykid fq&m
7 armifBuD;axmifh

10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35

8 vuff0J'wfjyif&Snf
9 tv,faf csmif;
10 twGif;iSufao
11 pdrfhif;;jym;
12 *lwmjyif
13 zkd;acgifacsmif;
14 bk&m;jyifodef;wef
15 aq;tkd;us
16 aouHcGqkH
17 zkHacsmif;
18 NydKif;awmif
19 'k-tkdk;onfr

rlv&Gmtrnf
ausmufuJG
ausmif;awmif
oJeD
wif;ar
*EI;
*EI;
ijriff;ay:
yJvGef

vuf&Sd ukvm;&Gm
NrdK
&ckdif
&ckdif
&ckdif
&ckdif
crD;
crD;
crD;

rD;ausmif;acgif;
'kid ;f euf
armifErS (c)vyfqGJ
atmifausmfcdkif
&ckdif
peJatmif
&ckdif
zm;avmif;
&ckdif
&ckdif
awmifacsmif;
av;aqmifpk
&ckdif
tv,facsmif;
&ckdif
odrfawmif
&ckdif
&ckdif
iSufao
&ckdif
awmifarG;cs
pdrfhif;jym;
&ckdif
&ckdif
oajyawm
*lwmjyif
&ckdif
&ckdif
o&ufawmif
uHjyif
&ckdif
jyifvS&Gma[mif;
&ckdif
jyifvS&Gmopf
&ckdif
0&uRef;
&ckdif
&ckdif
oZifawm
0ufrus
&ckdif
crD;
acgif;BuD;
'kd;wef;
&ckdif
&ckdif
'kd;wef;&Gmopf
NydKdif;awmif
&ckdif
&ckdif
ompnfukef;
&ckdif
awmifacsmif;
aiGawmif
'kdfif;euf

ausmufuJaG csmif;
ausmif;awmif
oJeDacsmif;
wif;ar
wif;ar
wif;ar
wif;ar
*kyHaps;ukvm;&Gm
bmqvD
b'emukvm;
'g;ykdifq&m
ukvm;&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
&ckdif&Gm
&Gmysuf
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
&ckdif&Gm
&ckdif&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm
ukvm;&Gm

rSwf
csuf

46

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

aemufqufwGJ(*)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif zqyvtpkd;&vufxuf wkd;yGm;vmaom


b*FvDaus;&Gmrsm;Esihf topfwnfaom&Gmrsm;pm&if;
pOf
1
1
2
3
4
5

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk

&Gm
aygif;

2
*kydaus;&Gm
uRef;ayguf
ZD;wkH
rD;ausmiff;acgif;qkH
rD;ausmiff;aps;

3
1
2
3
4
5
6

4
tkdjALESihf yJowl
ausmufqnf&Gm
,if;rZD;wkH
ulrDcgvD
azmfawtmvD
ckdufrl&

1952
1953
1950
1950
1950
1950

rmZd

1950 jynhfESpf

6 'g;ykdifq&m

uGefwkdif
(c)ZD;yifawmif

8
9
10
11
12

&Gmr
uusbufuHjyif
ajrmif;em;
o&ufjyif
av;NrdKU (c)ysm&nf

13 zkHkdvdyf
14 0&uRef;
15 oydwfawmif
16 pdrfhi f;yGm;
17 zkd;acgifacsmif;

aus;&Gmtrnf

&GmwnfckESpf
5
ckESpf
ckESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf

wkd;yGm;rI
tddfrfajc vlOD;a&
6
7
52
286
60
324
80
444
60
351
140 893
87
508

8 &Gmopf
9 jrpfem;
10 a*gifeD

1953 ckESpf
1950 jynhfESpf
1952 ckESpf

53
320
50
46

11 eef;&mukef;

1949

ckESpf

45

354

12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

1952
1950
1950
1950
1950
1950
1950
1950
1950
1950
1950
1952
1955

ckESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
jynhfESpf
ckESpf
ckESpf

19
40
57
67
47
45
26
50
27
301
150
127
100

136
303
320
447
282
301
209
288
158
1991
991
879
530

opf&if;
uHBuD;jyif
a'vD&Gm
o&ufjyif&Gmopf
Mumkdjyif
acsmif;ayguf
uef'l(uefwuf)
aZmfabmf
0&uRef;&Gmopf
oydwfawmifukvm;
&ufacsmif;
uHwuf(uE)
uHjyif

314
2180
315
300

rSwf
csuf
8

47

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

aemufqufwGJ(*)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif zqyvtpkd;&vufxuf wkd;yGm;vmaom


b*FvDaus;&Gmrsm;Esihf topfwnfaom&Gmrsm;pm&if;
pOf

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk

1
2
18 bk&m;jyif

19 aq;tkd;us
20 apwDawmif

21

ausmufjzLom;
aouH

22 zkHacsmif;

23 txufuRJBudKarmf
24 aouHcq
G kH

25 ausmuf&f H

&Gm
aygif;

aus;&Gmtrnf

&GmwnfckESpf
5

wkd;yGm;rI
tdrfd af jc vlOD;a&
6
7
100 516
62
355
120 354
130 540
117 800
200 540

3
25
26
27
28
29
30

odef;wH
rmrwf'gvD
t'lvmudef;
jyifvS
aq;tkd;us
abmfvD&Gm

1952
1952
1952
1952
1952
1953

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

31

apwDawmif

1956

ckESpf

60

335

32

aouH

1955

ckESpf

102

644

33
34

zkHacsmif;
NyKdif;awmif

1955
1955

ckESpf
ckESpf

65
135

291
891

35

'kd;wef; (1)

1955

ckESpf

200

480

36
37
38
39
40
41
42
43
44
44

'kd;wef; (2)
ompnf
0ufrus
armfpawmfzD
cGqkH&Gmopf
okH;aqmif&Gm
xdyx
f ;l ayguf
eEGif;wl;
awmif&Gm

1955
1955
1955
1955
1955
1955
1955
1955
1955

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

56
320
150 955
130 470
200 835
100 430
60
230
200 800
210 850
140 530
4586 24270

rSwf
csuf
8

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

48

topfwnfaom b*FvDaus;&Gmrsm;\pm&if;
pOf
1
1
2
3
4
5

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk

&Gm
aygif;

aus;&Gmtrnf

2
tif;acsmif;
pHif;a0
eef;&mkH;
vuf0J'ufjyif&Snf
uusbufuHjyif

3
1
2
3
4
5
6

4
b'emukvm;&Gmopf
jyif&Snfukvm;&Gmopf
arQmfacsmif;ukvm;&Gmopf
tefyvmukvm;&Gmopf
xif'grsm;ukvm;&Gmopf
aZmfabmfukvm;&Gmopf

&GmwnfckESpf
5
1965
1965
1970
1964
1969
1965

ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf
ckESpf

wkd;yGm;rI
tdrfd af jc vlOD;a&
6
7
49
304
15
66
24
143
67
460
30
200
136 967

aemufqufwGJ (C-1)

pOf
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

bl;oD; awmifNrdKUe,ftwGif;&Sd vlrsKd;rsm;pm&if;


vlOD;a&
vlrsKd;rsm;
usm;
r
&ckdif
11083
11162
crdD;
2799
2633
csif;
1
5
NrddK
1412
1330
ouf
142
138
'kdif;euf
3136
2950
Arm
50
52
r&mrmBuD;
11
11
[dEL
387
442
b*FvD
90138
93058
wkwf
rGef
u&if
4
2
pkpkaygif;
109160
111783

aygif;
22245
5429
6
2742
280
6086
102
22
829
183196

6
220943

rSwf
csuf
8

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

49
aemufqufwGJ(C-2)

pOf
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
trSwf(1)
trSwf(2)
trSwf(3)
trSwf(4)
trSwf(5)
trSwf(6)
trSwf(7)
yef;bJacsmif;
yef;bJacsmif;
ZD;wkH
ZD;wkH
uRef;ayguf
\
,if;rausmif;awmif
b'em
b'em
tkwfawmif
w&*l
i&effYacsmif;
ausmif;awmif
(c)jyif&Snf
pHif;a0
pHif;a0
eef;&mukef;
eef;&mukef;
av;NrdKU
av;NrdKU
vuf0J'yfjyif&Snf
vuf0J'yfjyif&Snf
uusbufuHjyif
bukef;em;
uif;acsmif;
uif;acsmif;
oydwfawmif

bl;oD;awmifNrdKUe,f-&ckdkifvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r

aygif; rSwfcsuf

yef;bJacsmif;
cxD;vS
ZD;wkH
awmifBuD;&if;
uRef;ayguf
a<uacsmif;
Mudrfacsmif;
jyifacsmif;
&Gmom,m
tkwfawmif
yD&Guf
,if;raps;

170
231
223
388
145
140
54
14
54
80
25
12
26
41
45
23
25
21

479
544
551
953
345
368
180
38
142
123
72
42
111
68
121
61
63
63

531
604
564
996
357
404
166
46
109
189
77
34
114
60
109
63
66
73

1010
1148
1115
1949
702
772
346
84
251
312
149
76
225
128
230
124
129
136

jyif&Snf

58

141

148

289

pHif;a0
uGGefwkdif
oHajc&Gm
ausmuf&pf
Mumkdjyif
ysm&nf
tif;aygfuf&Gm
oajyawm&Gm
apwDawmif
'kH;acsmif&Gm
uif;acsmif;
oaygufacsmif;
oydwfawmif

39
39
56
12
43
16
20
50
45
28
23
17
41

86
95
208
33
93
51
46
129
111
73
66
57
106

80
90
176
28
107
43
52
121
128
66
69
53
134

166
185
384
61
200
94
98
250
239
139
135
110
240

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

50
aemufqufwGJ(C-2)

bl;oD;awmifNrdKUe,f-&ckdkifvlrsKd;rsm;pm&if;
&yfuGuf^
tdrfaxmif
vlOD;a&
pOf
aus;&Gm
aus;&Gmtkyfpk
pk
usm;
r
34 &Gmr
&Gmr&ckdif
54
133
159
35 aouHcGqkH
uGqkH&ckdif
91
281
271
36 0lwmjyif
iSufaysmacsmiff;
19
43
36
37 0lwmjyif
ausmufpmwkdif
10
22
20
38 OD;ausmf (c)ompnf OD;ausmf&Gm
23
58
60
39 OD;ausmf (c)ompnf vkdif&Snfjyif
11
36
31
40 ausmufjzLom;ao aouH&ckdkif
13
33
28
41 bk&m;jzLoddef;wef oddef;wef&ckdif
35
98
122
42 uif;awmif
'kH;odef
45
110
115
43 txufuRJ<udarmf uRJ<udarmf
26
82
72
44 txufuRJ<udarmf anmifacsmif;
68
176
198
45 NydKif;awmif
NydKif;awmif&Gmopf
18
42
46
46 'kjyif&Snf
usdefausmif
41
127
104
47 ivSrf;jyif
ivSrf;jyifZm
57
165
166
48 uRJkdif;cwf
pufac:&Gm
97
262
276
49 uRJkdif;cwf
'kd;a0
51
141
120
50 uRJkdif;cwf
ompnf
27
69
67
51 uRJkdif;cwf
rmefatmif
31
78
62
52 y-tkd;onfr
tkd;onfr&Gm
25
60
65
53 y-tkd;onfr
arSmifESr&Gm
35
82
88
54 aygufawm
aygufawm
37
118
106
55 aygufawm
atmifaZ,s
17
47
43
56 apawmif
apawmif
270
722
728
57 apawmif
uHjyif
31
76
74
58 zkHacsmif;
zkHacsmif; &ckdkif
27
73
66
59 zkHacsmif;
'kH;wef; &ckkdif
5
13
11
60 apwDawmif
61
62
63
64
65
66

apwDawmif
pyg;xm;
pH0kd;axmif
pyg;xm;
pH0kd;axmif
pH0kd;axmif

apwDawmif
(c)tv,f0ufrus
abmfvD&ckkdif
pyg;xm;
pH0kd;axmif
uGrf;awmif
oQpf&Sm;awmif
EGm;kHawmif

aygif; rSwfcsuf
292
552
79
42
118
67
61
220
225
154
374
88
231
331
538
261
136
140
125
170
224
90
1450
150
139
24

162

424

466

890

8
59
16
50
32
111

16
193
78
126
51
307

19
161
83
108
48
287

35
354
161
234
99
594

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

51
aemufqufwGJ(C-2)4

pOf
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
pH0kd;axmif
o&ufjyif
jyifacsmif;
jyifacsmif;
jyifacsmif;
zkHkdvdyf
ausmuf&ef
okdif;wykwf
odkdif;wykwf
odkdif;wykwf

bl;oD;awmifNrdKUe,f-&ckdkifvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
OD;,smOfom
31
82
91
o&uffjyif &ckdif
50
156
154
jyifacsmif;
20
53
52
jyifacsmif; aps;&Gm
15
28
32
NrdKUracsmif;
28
73
74
zkHkdvdyf &cdkdif
35
138
134
ausmuf&ef &ckdif
14
22
29
okdif;wykwf
69
139
141
ausmufjyifqdyf
92
212
233
oajyqddyf
41
129
110
pkpkaygif;
4201
11083 11162

aygif; rSwfcsuf
173
310
105
60
147
272
51
280
445
239
22245

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

52
aemufqufwGJ(C-3)

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
b'um;

ausmif;awmif

uRe;f ayguf

*kyd

5
6

yef;zJacsmif;
w&*l

tkwfawmif

pHif;a0

{&moQ

pOf

10 avmif;,kH
11 Mo&mr

bl;oD;awmifNrdKUe,f-crD;vlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
ijrif;abmf(crD;)
4
14
12
bum&Gm
2
9
2
atmuf*ESL;
14
49
48
oJeDacsmif;
3
6
7
Zrf;rESD;
12
31
23
yJ'l
9
21
29
a<uacsmif;(xuf)
20
51
53
a<uacsmif;(atmuf)
13
23
27
*kyd (crD;)
7
19
12
pwkH;
12
31
33
vdyf&
8
24
18
tkd;jAL (crD;)
29
84
69
cxD;vS
42
120
118
w&*l
19
55
35
acsmif;oG,f
13
49
40
0ufykwf
13
46
45
Ii,dacsmif;
7
27
22
pdw&
13
39
40
oHyk&m(xuf)
8
29
21
oHyk&m(v,f)
10
25
21
,if;rvwfyef
16
46
47
tkwfawmif
25
78
74
arsmufacsmif;
15
44
42
pnfyifom,m
31
99
91
carGacsmif;
33
94
82
pHif;a0
20
41
53
ur;fykdifacsmif;
13
43
37
wref;om;
21
50
47
armifacsmif;
11
33
31
txufuRJkdif;
15
22
20
ydEBJ uD;
34
69
78
ydEJacs
18
35
35
cgvmOD;
5
10
13
crfD;acsmif;
8
15
17

aygif; rSwfcsuf
26
11
97
13
54
50
104
50
31
64
42
153
238
90
89
91
49
79
50
46
93
152
86
190
176
94
80
97
64
42
147
70
23
32

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

53
aemufqufwGJ(C-3)

pOf

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk

12 carmif;acsmif;

13 'jyacsmif;
14 unifacsmif;

15 bxkH;em;
16 jyifacsmif;

17 o&ufjyif

18 pnfawmif
19 *lwmjyif
20 trSw(f 3)&yfuGuf

bl;oD;awmifNrdKUe,f-crD;vlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
'dyvufyef
8
17
20
0g;eufkH
6
20
13
a&ql
11
37
37
tif;acsmif;
15
38
35
ukvm;acgif;
22
72
57
qifjzLawmif
33
94
102
ewfoa&G;
20
64
64
tif;0kdif;&Gm
34
89
87
Budrfacsmif;
17
49
48
tkdif;xGufacs
42
144
136
ojyKBuD;
13
42
27
ig;zkH
18
53
49
o&ufpdrf;
16
54
51
ewkH;
22
85
75
'jyacsmif;
19
56
49
uif;asmif;
15
28
32
rif;vSukdif;
17
35
38
a&yl&Gm
5
16
16
ausmufwef;
20
52
61
atmufyef;awm
6
14
15
txuffyef;awm
12
27
31
a&Todef;
10
11
9
tv,facsmif;
26
65
63
arsmacsmif;
5
11
13
&rmacsmif;(xuf)
9
20
23
vifvkyfacsmif;
12
26
32
ausmuffpmwkdif
51
145
107
1
1
2
1008
2796
2633
pkpkaygiff;

aygif; rSwfcsuf
37
33
74
73
129
196
128
176
97
280
69
102
105
160
105
60
73
32
113
29
58
20
128
24
43
58
252
3
5429

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

54
aemufqufwGJ(C-4)

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
b'um;

ausmif;awmif

3
4

uRe;f ayguf
yef;zJacsmif;

{&moQ

avmif;,kH

Mo&r

carmif;acsmif;

pOf

bl;oD;awmifNrdKUe,f-NrdKvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
usD;EIwfoD;
16
48
45
txufbkduav;
10
39
31
txufbkduav;&Gmo 32
102
100
aAm"dukdif;
18
33
45
acsa'G;&Gm
4
13
12
oJacsmif;
10
18
18
txufyef;ZD
52
35
32
atmufyef;ZD
17
53
46
txuf*ESL;
9
24
20
ausmufuGJ
7
15
8
oJeDacsmif;
4
9
14
a&Smufacsmif;
17
45
39
cxD;vS
13
44
41
uRef;acsmif;
6
11
10
arsmuf&J
13
42
30
"m;aqmufykdif;
21
74
52
vd0d
19
37
36
aomifacs
11
17
15
awmifacsmif;i,f
27
49
54
ewfqdwf
33
71
68
armifxGef;om
34
77
69
Mo&r
14
37
39
rif;ukdif;
23
39
44
[l;ajrmif;av;
8
20
24
NrdKacsmif;ajr
7
15
16
iovljym;
11
21
25
ausmuffe*g;
17
40
39
tD0kdif&Gm
10
27
21
a&at;acsmif;
6
13
11
ovluRe;f
15
35
29
vufyefukdif;
5
15
16
ukv
k m;acgif;
8
19
27
atmuf0g;eufkH
12
35
31
txuf0g;eufkH
6
17
17

aygif; rSwfcsuf
93
70
202
78
25
36
67
99
44
23
23
84
85
21
72
126
73
32
103
139
146
76
83
44
31
46
79
48
24
64
31
46
66
34

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

55
aemufqufwGJ(C-4)

pOf

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk

9 avmif;acsmif;
10 jyifacsmif;
11 *lwmjyif

bl;oD;awmifNrdKUe,f-NrdKvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
e[ef;
48
135
127
Nydef;acsmif;
20
46
50
pkdif;'if
4
8
10
ausmufpmwkdif
9
23
19
554
1412
1330
pkpkaaygif;

aygif; rSwfcsuf
262
96
18
42
2742

aemufqufwGJ(C-5)

pOf
1
2
3
4
5
6
7
8
9

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
trSwf(2)&yfuGuf
trSwf(3)&yfuGuf
trSwf(4)&yfuGuf
trSwf(5)&yfuGuf
trSwf(6)&yfuGuf
trSwf(7)&yfuGuf
wif;ar
yef;zJacsmif;
*kyd

10 b'em
11 w&*l

bl;oD;awmifNrdKUe,f-'kdif;eufvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
8
21
24
2
9
11
4
15
12
22
63
88
1
1
5
bm;bkd
15
30
35
cxD;vS
17
50
39
anmifNcHK
7
20
16
a&aoG;
15
46
31
armifeD
14
34
34
vifvkyfacgif;
17
43
37
b'em
82
207
179
,ifaygif
29
71
57
rIdifZm&D
17
35
40
A[kdjyif&Gmopf
12
29
36
oHyk&m(atmuf)
9
26
18
41
99
108
A[kdjyif&Gma[mif;
yef;ukH;r
99
249
169
aygufusyf
60
155
150
qifrOD;ukdif;
16
42
33
'kd;wef;
45
112
90
aygufusyf0
10
19
22
tifacsmif;
21
55
54
ra';acsmif;
4
11
8

aygif; rSwfcsuf
45
20
27
151
6
0
65
89
36
77
68
80
386
128
75
65
44
207
418
305
75
202
41
109
19

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

56
aemufqufwGJ(C-5)

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
12 rD;ausmif;acgif;qGJ

pOf

13 iusOaf xmuf
14 avmif;acsmif;

15
16
17
18
19
20
21
22

wyfrif;acsmif;
tif;acsmif;
uif;acsmif;
*lwmjyif
odefawmifjyif
NydKifawmif
aygufawm
unifacsmif;

bl;oD;awmifNrdKUe,f-'kdif;eufvlrsKd;rsm;pm&if;
vlOD;a&
tdrfaxmif
aus;&Gm
pk
usm;
r
ukef;wef;
120
239
230
vifbmuD
10
20
28
ukefrDcgvD
4
13
15
'kid ;f euf&mG
65
183
166
avmif;acsmif;
128
365
361
qifpG,f&
35
95
94
Nydef;acsmif;
10
46
34
Budrfacsmif;
9
20
24
tif;acsmif;
46
95
105
Budrfacsmif;
9
20
24

tif;acsmif;
'kuif;acsmif;
ausmuffpmwkdif
odefawmifjyif
awmifarmf&Gm
twGif;jyif
ri;vSukdif;
pkpkaygif;

46
27
1
51
89
17
31
1208

95
66
1
148
295
49
63
3136

105
82
2
160
278
43
38
2950

aygif; rSwfcsuf
469
48
28
349
726
189
80
44
200
44

200
148
3
308
573
92
101
6186

aemufqufwGJ(C-6)

pOf
1
2
3

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
trSwf(5)&yfuGuf
uRe;f ayguf
*kyd

bl;oD;awmifNrdKUe,f-oufvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
2
4
6
uRe;f ayguf
12
37
30
atmifaZ,s
43
101
102
pkpkaygif;
57
142
138

aygif; rSwfcsuf
10
67
203
280

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

57
aemufqufwGJ(C-7)

1
2
3
4
5
6
7
8

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
trSwf(1)&yfuGuf
trSw(f 2)&yfuu
G f
trSwf(3)&yfuGuf
trSwf(4)&yfuGuf
trSwf(5)&yfuGuf
trSwf(6)&yfuGuf
trSw(f 7)&yfuu
G f
b'um;tkyfpk

ausmiff;awmif

pOf

10 wif;ar
11 0kyd

12 uRef;ayguf

arsmuf&J
(c)yef;bJJacsmif;
14 ZD;wkH
15 ig;&efYacsmif;
13

bl;oD;awmifNrdKUe,f-b*FvDvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
437
1529
1572
276
930
996
113
259
263
259
816
883
36
92
112
11
27
34
142
498
515
b'um;
219
560
698
yefZD
157
510
559
aMumifZmjzL
39
102
108
txufbkduav;
97
260
304
usD;EIwfoD;
87
254
225
atmufbkduav;
55
206
210
i^jrif;abmf
56
137
157
ausmiff;awmif
95
291
366
ykZGefacsmif;
86
284
302
pmukdif;
69
332
363
506
1412
1506
wif;ar
0kyd
143
394
418
p[kef;
81
203
296
tkdjAL
22
55
65
uRef;ayguf
107
323
322
ausmufqD;
25
71
63
a<uacsmif;ukvm;
66
237
219
yef;bJJacsmif;

,if;rZD;wkH
ig;&efYacsmif;
uRD;EIwfoD;
,if;r
aygufawmjyif
armifESr
16 ,if;rausmif;awmif ,if;rausmif;awmif
taemufjyif

aygif; rSwfcsuf
3101
1926
522
1699
204
61
1013
1258
1069
210
564
479
416
294
657
586
695
2918
812
499
120
645
134
456

66

178

184

362

113
447
531
357
229
89
373
73

308
1315
2170
1457
1019
304
1224
354

327
1433
2258
1569
1064
294
1293
421

635
2748
4428
3026
2083
598
2517
775

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

58
aemufqufwGJ(C-7)

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
17 b*Feuf

pOf

18 rD;ausmif;aps;

19 jciform;

20 tif;acsmiff;

21 rD;ausmif;acgif;qGJ

22 'g;ykdifq&m

23 iusOfawmuf

24 avmif;acsmif;
25 wyfrif;acsmif;

bl;oD;awmifNrdKUe,f-b*FvDvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
b*Feuf
61
240
270
ukH;awmif
200
830
800
ql;awmif
128
475
527
'kH;ykduf
183
184
806
rD;ausmif;aps;
145
641
588
bkdBuD;acsmif;
167
723
755
k'kduf,l&
89
315
280
rmZD&Gm
63
222
240
azmfawtmvD
139
508
507
&Gmopf
51
1795
1849
jciform;
227
816
755
azmifawmfjyif
345
1178
1215
armifEk&Gm
230
773
828
ykvJawmif
186
545
550
b'em
148
497
553
&Gmopf&Gm
79
270
290
aps;wJhawmif
35
135
145
62
198
222
aps;&Gm
rD;ausmif;acgif;qGJ
75
239
231
armifESr
108
323
305
ulrDcgvD
81
238
261
'g;ykdifq&m
234
905
832
pOfhatmif&Gm
116
434
460
a*:eD&Gm
63
241
262

aygif; rSwfcsuf
510
1630
1002
990
1229
1478
595
462
1015
3644
1571
2393
1601
1095
1050
560
280
420
470
628
499
1737
894
503

apwDjyif&Gm

74

297

277

574

jrpfem;&Gm
iusOfawmufukvm;
atmifvHjyif
oa&ukef;wef;
ckacsmif;
wyfrif;acsmif;
ajrmif;ZGm;
ysm&fa[muf&Gm

57
277
171
76
87
265
34
39

194
781
553
272
280
979
101
174

180
786
496
288
248
1217
94
250

374
1567
1049
560
528
2196
195
775

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

59
aemufqufwGJ(C-7)

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk
17 b*Feuf

pOf

18 rD;ausmif;aps;

19 jciform;

20 tif;acsmiff;

21 rD;ausmif;acgif;qGJ

22 'g;ykdifq&m

23 iusOfawmuf

24 avmif;acsmif;
25 wyfrif;acsmif;

bl;oD;awmifNrdKUe,f-b*FvDvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
usm;
r
b*Feuf
61
240
270
ukH;awmif
200
830
800
ql;awmif
128
475
527
'kH;ykduf
183
184
806
rD;ausmif;aps;
145
641
588
bkdBuD;acsmif;
167
723
755
k'kduf,l&
89
315
280
rmZD&Gm
63
222
240
azmfawtmvD
139
508
507
&Gmopf
51
1795
1849
jciform;
227
816
755
azmifawmfjyif
345
1178
1215
armifEk&Gm
230
773
828
ykvJawmif
186
545
550
b'em
148
497
553
&Gmopf&Gm
79
270
290
aps;wJhawmif
35
135
145
62
198
222
aps;&Gm
rD;ausmif;acgif;qGJ
75
239
231
armifESr
108
323
305
ulrDcgvD
81
238
261
'g;ykdifq&m
234
905
832
pOfhatmif&Gm
116
434
460
a*:eD&Gm
63
241
262
apwDjyif&Gm
74
297
277
jrpfem;&Gm
57
194
180
iusOfawmufukvm;
277
781
786
atmifvHjyif
171
553
496
oa&ukef;wef;
76
272
288
ckacsmif;
87
280
248
wyfrif;acsmif;
265
979
1217
ajrmif;ZGm;
34
101
94
ysm&fa[muf&Gm
39
174
250

aygif; rSwfcsuf
510
1630
1002
990
1229
1478
595
462
1015
3644
1571
2393
1601
1095
1050
560
280
420
470
628
499
1737
894
503
574
374
1567
1049
560
528
2196
195
775

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

60
aemufqufwGJ(C-7)

pOf

26
27

29

30

31
32

33

34
35
36

bl;oD;awmifNrdKUe,f-b*FvDvlrsKd;rsm;pm&if;
&yfuGuf^
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
aus;&Gmtkyfpk
usm;
r
ykvif;&Gm
35
101
142
awmifykdif;
200
666
689
ausmufjzLawmif
ausmufjzLawmif
286
662
668
vuf0J'ufjyif&Snf
vuf0J'uf
145
478
522
xif&Sm;jyif
186
578
604
'kH;acsmif;
160
445
474
ausmufvSjyif
167
630
604
armfeDulvf
91
308
311
vuf0J'ufykZGefacsmif; vuf0J'uf
54
166
176
'kd;wef;
50
175
168
ykZGefacsmif;
267
942
897
&Gmr
&Gmrukvm;&Gm
138
458
431
0kdk;em;&Gm
59
192
196
opf&if;&Gm
35
120
122
armifBuD;axmifh
armifBuD;axmifh
180
610
611
qiftkd;jyif&GmBuD;
330
1032
979
168
588
634
qiftkd;jyiftv,f
93
262
259
pHif;a0
jyif&Snf&Gm
237
229
eef;&mukef;
ykvJawmif&Gm(awmif&G 60
oHajc&Gm
56
208
176
ul;wkd;qdyf
96
342
341
ykvJawmifajrmuf
226
836
739
uGefwidk f
uGew
f idk &f mG Bu;D
407
1405
1524
ta&SU&Gm
56
208
220
taemuff&Gm
132
482
537
eef;&mukef;
70
242
294
ykvJawmif
104
399
414
0g&SD;vm
81
334
355
o&uif;rEl;
o&uif;rEl;
133
171
396
Muufarmufawmif
141
443
497
'jyKacsmif;
'jyKacsmif;
277
767
792
&Gu
f kdawmif
awmif&Gm
200
657
651
ajrmuf&Gm
79
273
254
tv,f&Gm
39
145
132

aygif;
243
1355
1330
1000
1182
919
1234
619
342
343
1839
889
388
242
1221
2011
1222
521
466
384
683
1575
2929
428
1019
536
813
689
567
940
1559
1308
527
277

rSwf
csuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

61
aemufqufwGJ(C-7)

pOf
37

38

39
40

41
42

43
44
45

46

bl;oD;awmifNrdKUe,f-b*FvDvlrsKd;rsm;pm&if;
&yfuGuf^
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
pk
aus;&Gmtkyfpk
usm;
r
OD;vSaz
OD;vSaz
387
1400
1449
awmif&Gm
147
444
472
cJ0g&Gm
17
59
55
twGif;iSufao
twGif;iSufao
106
290
348
ysyif&if;
92
243
308
wef;a&SmufcH
93
273
284
ausmufqdyf
78
233
240
iSufao
105
314
320
ajrmawmif
59
170
176
odefawmif
437
1247
1360
av;NrdKU (c)Mumkdjyif Mumkdjyifukvm;&Gm
59
194
169
acsmif;ayguf
64
239
261
uusbufuHjyif
tkd;onf&Gm
177
642
659
uHBuD;jyif
47
161
144
wyf&mukvm;
161
539
580
uusbuf
uusbuf
381
1246
1218
uukef;em;
141
454
441
awmif&Gm
59
201
202
ajrmuff&Gm
tv,f&Gm
133
425
434
ajrmif;em;
76
217
220
uHBuD;jyif
53
176
185
ajrmif;em;
ajrmif;em;
225
730
755
a'vD&Gm
53
157
159
tv,facsmif;
tv,facsmif;
147
548
513
vufom&Gm
155
589
594
oydwfawmif
oydwfawmif
41
106
134
awmiffajc&Gm
62
232
232
ajrmuff&Gm
134
537
527
awmif&Gm
130
439
487
pdrf;if;jym;
oajyawm
158
549
603
wifquf&Gm
78
350
355
&ufacsmif;
133
573
583
aps;ta&SU
33
141
136
aps;taemuf
38
162
152

aygif;
2849
916
114
638
551
557
473
634
356
2607
363
500
1301
305
1119
2464
895
403
859
437
361
1485
316
1061
1183
240
464
1064
926
1152
705
1156
277
314

rSwf
csuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

62
aemufqufwGJ(C-7)

bl;oD;awmifNrdKUe,f-b*FvDvlrsKd;rsm;pm&if;
&yfuGuf^
tdrfaxmif
vlOD;a&
pOf
aus;&Gm
aus;&Gmtkyfpk
pk
usm;
r
jyif&Snfta&SU
47
186
205
jyif&Snftv,f
75
245
209
64
228
261
awmuHajrmuf
74
181
191
awmuHtv,f
183
600
598
'kdif;eufjyif
o&ufawmif
87
347
348
47 0lwmjyif
186
677
643
0lwmjyif
38
116
119
awmif&Gm
zkd;acgifacsmif;
141
491
467
48 zkd;acgifacsmif;
uE&Gm
127
437
443
47
177
178
uHjyif&Gm
49 ausmufjzLom;aouH aouHukvm;
137
392
384
uk;H em;&Gm
41
150
144
aq;tkd;us
171
602
596
50 aq;tkd;us
111
523
431
0&uRef;
384
361
oZifawm
100
odef;wefukvm;
82
51 bk&m;jyifodef;wef
266
288
226
673
736
jyifvS
28
134
150
52 0&uRef;
0&uRef;
'kd;wef;
165
538
550
Budrfacsmif;
198
645
668
45
220
234
aZmfay:&Gm
53 uif;awmif
uif;awmif
514
1506
1689
34
113
125
kbm&DZm
NydKif;awmif
168
575
608
54 zkHacsmif;
zkHacsmif;ukvm;
103
357
363
288
731
748
'kd;wef; 1
67
277
298
'kd;wef; 2
66
220
225
uRJwufjyif
bk&m;jyif&Gm
346
138
1182
55 bk&m;jyif&Gm
atmify&Gm
246
801
843
atmify
odefawmifjyif
342
962
1001
56 odefawmifjyif
ukvm;&Gm
57 txufuRBJ udKarmf
um'D&Gm
154
570
591
awmifacsmif
85
223
251
58 NydKif;awmif
NydKif;awmif
98
290
292

aygif;
391
454
489
372
1198
695
1320
235
958
880
355
776
294
1198
954
745
554
1409
284
1088
1313
454
3195
238
1183
720
1479
575
445
1320
1644
1963
1161
474
582

rSwf
csuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

63
aemufqufwGJ(C-7)

pOf

&yfuGuf^
aus;&Gmtkyfpk

60 apwDawmif
61 pH0d;k axmif
62 o&ufjyif
63 zkHdv
k dyf
64 ausmuf&ef
65 aouHuGqkH

bl;oD;awmifNrdKUe,f-b*FvDvlrsKd;rsm;pm&if;
tdrfaxmif
vlOD;a&
aus;&Gm
aygif;
pk
usm;
r
44
120
131
251
Zif;cgr
221
610
626
1236
'ktkd;aor
aiGawmif
159
484
466
950
apwDawmif ukvm;
75
187
235
422
55
126
145
271
abmfvDukvm;
qifaojyif
148
463
468
931
13
28
31
59
acgif;wkduf
o&ufjyifukvm;
74
259
287
546
a&csrf;jyif
115
390
390
780
zkHkdvdyfukvm;
715
2325
2497
4822
600
658
1258
uE&Gm
200
xdyfwl;ayguf
310
830
799
1629
110
431
410
841
awmif&Gm
102
407
360
767
eEGif;wl;
cGqkHukvm;
135
447
456
903
496
486
982
0ufrus
153
149
1092
armfawmfbD
574
518
35
147
144
291
acgif;Bu;D
27130 90138 93058 183196
pkpkaygiff;

rSwf
csuf

64
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 rwkdifrDSu &yfuGufaus;&Gmtkyfpktvkduf
wnf&SdcJhMuaom Ak'omoemqkdif&m omoedutaqmuftOD;trsKd;tpm;ESihf
OD;a&tajcjyZ,m;
tykdif;(u)
bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS NrKd Ue,foC
H em,utzGUJ OuX q&mawmf OD;uk@vrS 27-11-89 &ufpyJG gpmjzihf
bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd Ak'ordkif;0if a&S;a[mif;vuf&mrsm;jzpfaom bk&m;? apwD? ykxkd;? ausmif;odrfrsm;ESihf
Ak'b
mom0ifwYdk aexkid cf &hJ ma'orsm;jzpfaom aus;vufa'o? aus;&Gmtrsm;tjym; ysupf ;D ? wdraf um&Sad ejcif;ESifh
ywfouf wifjyjcif; acgif;pOfjzihf NrKd Ue,fNird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ bl;oD;awmifNrKd UxH wifjycJyh gonf/

aemufqufwGJ(i)

pOf

1
1

2
3

&yfuGuf
aus;&Gmtkyfpk
2
b'um;

txufausmif;
awmif
0kydtkyfpk

aus;&Gmtrnf

3
ay:xef;atmifbdu
k av; &ckdif&Gm
o&ufaygufusyf&ckdif
wif;cGefwdik f&ckdif
b'um;&ckdif
yefapNrdKU&Gm

4
1
1
1
1

5
1
1

6
1

ausmif;awmif&cdkifawmif

1
1
1
1

1
1
-

,ck
ukvm;
&Gmysuf
&Gmysuf
/
/

1
1
1
1
1
1
1

1
1
-

/
/
/
/
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gmysuf

&Gmysuf

&Gm&Sd

&Gm&Sd

p[kef;aiGvSOD; &ckdif
omZHOD; &ckdif
zawmftif;zm; &ckdif
xGef;atmifausmf
qifao(&ckdif)
armifeD &ckdif&Gm
vSxGef;atmif jyif&Snf(&ckdif)
tif;acsmif;(&ckdif)
a&TxGef;vrf;a[mif; (&ckdif)
uRD;ayguffaus;&Gm <uDacsmif; (&ckdif)
<uDacsmif; (crD;)
q,fqkH (&ckdif)
Z&yfwumawmifayguf (&ckdif)

Ak'bmom?
omoedu
vuf&Sd
rSwf
taqmuftOD;trsKd;tpm;
tajc
csuf
tae
ausmif; apwd odrf

arsmuf&J(c)yef;bJ
yef;bJacsmif;(&ckid )f
acsmif;
arsmuf&J (&ckdif)

7
&Gmysuf
/
/
/
/

65

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf &yfuGufaus;&Gm tkyfpk

aus;&Gmtrnf

Ak'bmomtaqmuftOD;
omoedu trsKd;tpm;
ausmif; apwD

1
6

i&efYacsmif;tkyfpk

,if;r (&ckdif)

7
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gm&Sd
&Gmysuf
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gm&Sd
,ck
ukvm;&Gm&Sd
/

10

,if;rausmif;awmif
tkyfpk

armifESr (&ckdif)

&Gmysuf

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
-

1
1
1

&Gm&Sd
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gm&Sd
/
/
/
/
&Gmysuf
&Gm&Sd
&Gm&Sd
,ck
&Gm&Sd
&Gm&Sd
,ck ukvm;
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gm&Sd

11

12
13
14
15
16
17

18
19

odrf

4
1
1
1
1
1
1
1
1
1

5
-

6
1
1
1
-

apwDjyif (&ckdif)

vuf&Sd
rSwf
tajctae csuf

ZD;wkHtkyfpk

ZD;wkH(&ckdif)
awmifBuD;&if; (&ckid )f
ZD;wkHBuD;
jyifacgif;acs(&ckid )f
b'emaus;&Gmtkyfpk jyifacgif;Bu;D (&ckid )f
vdyfykwf(&ckdif)
b'em(&ckdif)
&Gmom,m(&ckdif)'kdif;euf
tif;acsmif;('kdif;euf )
tif;acsmif;

Burd af csmif; (&ckid )f


e*&m (&ckdif)
w&0l (&ckdif)
w&0ltkyfpk
yD&Guf (&ckdif)
yef;ukH;euf ('kdif;euf)
qifrOD;ukdif ('kdif;euf)
carmif;acsmif;tkyfpk ukvm;aumif;(crGD;)
tkwfawmif (&ckdif)
tkwfawmiftkyfpk
ajrmacsmif; cGqkH (&ckdif)
avmif;acsmif;('kid ;f euf)
avmif;acsmif;tkypf k
qifpG,f& ('kdif;euf)
'g;ykdifq&mtkyfpk
pOfhfatmif&Gma[mif;(&ckdif)
i^usOfawmuf tkyfpk i^usOfawmuf('kdif;euf)
zGGwfvkdufacsmif;(&ckdi)f
armiffBuD;axmifh
azmifawmfjyif(&ckid )f
(,ckukvm;)
jyif&Snftkyfpk
jyif&Snf(&ckdif)
pHif;a0tkyfpk
urf;ykdifacsmif;(crGD;)
pnfyifom,m(crGD;)

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

66
aemufqufwGJ(i)

pOf

&yfuGuf aus;&Gmtkyfpk

aus;&Gmtrnf

3
rif;vSukdif;(c)unif
acsmif; (&ckid )f
,cifbl;oD;awmif
,ck &Gmr (&ckdif)

20 unifacsmif;tkkyfpk
21 bl;oD;awmif NrKd Ur

22 vuf0J'ufjyif&Snf &ckdif
23 ausmufjzLawmiftkyfpk
24 vuf0J'uffykZGefacsmif;tkyfpk
25
26
27

28
29
30
31
32
33
34
35

av;aqmifpk(&ckdif)

NrdKUawmif (&ckdif)
vuf0J'uf(&ckdif)
xddefawm(&ckdif)
uusbufuHjyiftkyfpk
tkef;wyif(&ckdif)
tv,facsmif;tkyfpk
tv,ffacsmif;(&ckdif)
uif;acsmif;tkyfpk
uif;acsmif;(&ckkdif)
tmumysH(&ckdif)
jyif&Snf(&ckid )f
twGif;iSufaotkyfpk
iSufao (&ckdif)
odrfawmif (&ckdfif)
jyifacsmif;tkypf k
a&csr;f jyif (crG;dD )
av;NrdKU (c)ysm&nf
ysm&nf (&cfidk )f
zkHkdvdyftkyfpk
zkHkdvdyf(&ckdif)
r,if;acsmif; (c)oydwfawmif
oydwfawmif
pdrf;i;f jym;aus;&Gmtkypf k
pdr;f if;jym;(&ckid )f
oajyawm
ausmif;awmif (c)0lwmjyiftyk pf k iSuaf ysmacsmif;(&ckid )f
ausmufpmwkdif(&ckdif)
ompnf(c)tkyfpk OD;ausmf&Gm
vkdif&Snfjyif (&ckdif)
OD;ausmf&Gm(&ckdif)

Ak'bmom?
omoedu
vuf&Sd
rSwf
taqmuftOD;trsKd;tpm;
tajc
csuf
tae
ausmif; apwd odrf
4
1
1

&Gm&Sd

&Gm&Sd
,ck
ukvm;&G
m

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1

1
1
1
-

/
&Gmysuf
&Gmysuf
&Gmysuf
,ck
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gm&Sd
,ck
/
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gm&Sd
,ck
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gm&Sd
,ck
&Gm&Sd
&Gm&Sd

67

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

aemufq ufw GJ( i)

pOf

&yfu Gu f aus;&Gm tky fp k

aus;&Gm trnf

Ak ' b mom?omoedu
taqmuft OD;
trsKd; tpm;
ausmif; apwD odr f

36 bk&m;jyifodef;weftkyfpk

3
OD;ausmf&mG (&ckid )f

4
1

5
1

6
-

jyifvS&Gmopf(&ckdif)

jyifvS&Gma[mif;(&ckdif)
odef;wef(&ckdif)

1
1

vuf& Sd
tajc
tae
7
&Gm&Sd
,ck
ukvm;
&Gm
/
&Gm&Sd

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1

1
1
1
1

,ck
ukvm;
&Gm
/
&Gm&Sd
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

apwDawmif(&ckdif)

44 aouHcGqkHtkyfpk

cGqkH&ckdif

45 ausmufjzLom;aouH (&ckdif)

ausmufjzLom;aouH
(&ckdif)

odef;wef;&Gmopf(&ckidk )f
37 aq;tk;d ustkyfpk
38 ausmuf&eftkyfpk
39 pH0kdif;awmiftkyfpk

aq;tk;d us(&ckid )f
ausmuf&ef(&ckdif)
pH0kdif;awmiftkyfpk(&ckdif)
EGm;kHawmiftkyfpk(&ckdif)
vQif&Sm;awmif(&ckdif)
OD;,mOfom(&ckid )f
40 OD;,mOfom(c)pyg;xm;tkyfpk pyg;xm; (&ckdif)
uGrf;axmif(&ckdif)
41 pnfawmif awmifarmftkyfpk uHjyif&ckdif
oJacsmif;(&ckdif)
okdif;wykwf(&ckdif)
42 okdif;wykwftkyfpk
oajyukef;(&ckdif)
arsmufjyif(&ckdif)
apwDawmif(&ckdif)
cGqkH&ckdif

43

tv,f0ufrus(c)
apwDawmiftkyfpk

rSw f
csuf
8

68

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

aemufqufwGJ(i)

pOf

&yfuGuf aus;&Gmtkyfpk

aus;&Gmtrnf

46 zkHacsmif;tkyfpk

Ak'bmom?omoedu
vuf&Sd
rSwf
taqmuftOD;trsKd;tpm;
tajc
csuf
tae
ausmif; apwd odrf
4

'kd;wef;(&ckdif)

48 odefawmifjyiftkyfpk

zkHacsmif;tkyfpk
anmifacsmif;(&ckdif)
anmifacsmif;(&ckdif)
odefawmifjyiftkyfpk

1
1
1
1

1
-

49 pkdif;awmiftkyfpk

awmifarmf(&ckdif)

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
112

1
12

1
1
30

47 txufuRBJ udKarmftkyfpk

50 'kjyif&Snf&ckdif
51 uRJ idk ;f ywftyk pf k

52 y-tkd;a0rtkyfpk
53 aygufawmtkyfpk
54 i^vSrf;jyiftkyfpk
pkpkaygif;

ompnfukef;(&ckdif)
Zif;cgr ('kdif;euf)
usdefausmuf(c)'kjyif&Snf&ckdif
tmusw
d f(&ckid )f
'kd;a0(c) uRJkdif;
omqnf(&ckdif)
armifESr (&ckdif)
aygufawm(&ckdif)
aygufawm(&ckdif)
twGif;jyif(&ckdif)
i^vSrf;jyiftkyfp(k &ckdif)

,ck
ukvm;
&Gm
&Gm&Sd
&Gm&Sd
&Gmysuf
&Gm&Sd
,ck
ukvm;
&Gm
&Gm&Sd
,ck
/
&Gm&Sd
/
/
/
/
/
/
/

ukd; um;csuf
bl;oD;awmifNrdKUe,f oHCem,utzGJU\ 27-11-89&ufpGJyg Ak'0iforkdif; a&S;a[mif;vuf&mrsm;jzpf
aom bk&m;? apwD? ykxkd;ausmif;odrfrsm;ESihf Ak'bmom0ifwkdY aexkdifcJh&ma'orsm;jzpfaom aus;vufa'o
aus;&Gmtrsm;tjym; ysufpD;? wdrfaum&Sdaejcif;ESihf ywfouf wifjypm}}(vufESdyfpufrl)/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

69
aemufqufwGJ(i)

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif 1941-42 ckESpfrwkdifrDu &yfuGufaus;&Gmtkyfpktvkduf


wnf&SdcJhMuaom Ak'omoemqkdif&m omoedu taqmuftOD;trsKd;tpm;ESihf
OD;a&tajcjyZ,m;
tykdif;(u)
pm&if;rSm aemufqufwGJ(i) tykdif;(u)wGif ryg0ifcJhaom a&S;a[mif;apwDykxkd;rsm;ESihf if;wkdY
wnfxm;ukd;uG,frIqkdif&m taxmuftxm;rsm;ukd &SmazGwifjyxm;jcif;jzpfygonf/

(1) "mwfawmifapwD(c) vufqufawmfapwD


apwDawmfrSm bl;oD;awmifNrdKUe,f uif;acsmif;aus;&Gmtkyfpk vufyefcrGD;&GmopfteD; cgEkrdXdyAw
awmifuek ;f ay: wnf&o
dS nf/ &ckid "f n0wDjynf&iS f oD&,
d purif;Bu;D (bDpD 316-272) ESirfh zd &k m; kpw
D mwku
Yd
omoemou&mZf(222)ckEpS f wefaqmifrek ;f vjynfah usmf (1)&ufaeYwiG f pwifwnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ Ak'\

Asm'dwfawmfvm ]]vuf0Jawmf"mwf}}udef;0yfpHyg,fawmfrl&m apwDawmfjrwfwpfqljzpfonf/


ESpyf &dap'Mumanmif;jcif;ESit
fh wl acwftqufquf jyKjyifrrG ;f rHrnfo
h l r&Sjd zpfc\
hJ / c&mZf (1939)ckEpS f
u jrawmifq&mawmfBu;D OD;okEw
&trSL;xm; uusbufujH yifaus;&Gmtkypf k &ckid af [mif;ae OD;eDxeG ;f atmif
uif;acsmif;? tmumys?H &GmBu;D ('kuif;acsmif;)? oaygufacsmif;? cs;D yk&H mG ? wkrYd S &Gmol&mG om;rsm;u pkaygif;xnf0h if
vSL'gef;aiGrsm;jzihf xyfrHwnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/
1941-42 ckESpftwGif;u jzpfyGm;cJhaom ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufpD;jcif;cHcJh&onf/
,aeYwidk af tmif jyefvnfwnfxm;uk;d uG,jf cif; rjyKEidk af o;ay/ apwDawmfae&mrS rMumcP "mwfueG jYf rL;onf
ukd teD;ywf0ef;usif&Sd &Gmol&Gmom;rsm;u awGUjrifaMumif; od&ygonf/

(2) ausmif;awmifapwDawmf
apwDawmfrmS bl;oD;awmifNrKd Ue,f ausmif;awmifaus;&Gmtkypf k ausmif;awmif&u
J if;pcef;teD;wGif
wnf&cdS o
hJ nf/ orkid ;f tpOftvm ajympum;t& ]]Oyum&D}}NrKd Ua[mif;wnf&cdS &hJ mae&mjzpf\/ apwDawmfrmS
a&S;a[mif;apwDawmfwpfql jzpfonf/
1941-42 ckEpS t
f wGi;f jzpfymG ;cJah om ukvm;&ckid t
f "dukP;f umvwGif zsuq
f ;D cHc&hJ onf/ apwDawmf
NydKysuf&mrS xGufay:vmaom a&S;a[mif;vuf&m tptersm;ukd ,aeYwkdifatmif awGUEkdifayonf/

(3) wHcGefapwDawmf
apwDawmfrmS bl;oD;awmifNrKd Ue,f 'um;aus;&Gmtkypf k yef;aZNrKd U&Gma[mif;wGif wnf&cdS o
hJ nf/ &ckid f
a0omvDjynh&f iS f oD&pd `Em ;rif; (at'D 595-667)vufxufu wnfxm;uk;d uG,cf ahJ om a&S;a[mif;apwDawmf
wqljzpfonf/ orkdif;tpOftvmt& ]]yl&Ey}}NrdKUa[mif; wnf&SdcJh&m ae&mjzpfonf/
1941-42 ckESpfwGif jzpfyGm;cJhaom ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufpD;xm;jcif;cH&NyD; ,aeYwkdif
jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fjcif; r&Sdao;ay/

(4) uif;awmifapwDawmf
apwDawmfrSm bl;oD;awmifNrdKUe,f iSufaoaus;&Gmtkyfpk 'kH;odrf(xkwfodrf)\ajrmufbufpl;pl;
awmifuek ;f ay: wnf&o
dS nf/ wEAv
dk pf E0Zd ,
d &mZm(at'D 1631-1634)vufxufu xkwo
f rd u
f dk jyKjyifrrG ;f rH
csdef wNydKifwnf; wnfxm;ukd;uG,fcJhaom a&S;a[mif;apwDawmfjrwf wqljzpfonf/
1941-42 ckESpftwGif;u jzpfyGm;cJhaom ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufpD;jcif;cHcJh&onf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

70

apwDawmf\ ausmuftkwfjrpfukd ,aeYwkdif awGUjrifEdkifcJhonf/ if;apwDteD;wGif tkwfapwDysufwpfqlvnf;


awGU&onf/ jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fjcif; rjyKEdkifao;ay/

(5) odrfawmifapwD
apwDawmfrmS bl;oD;awmifNrKd Ue,f odraf wmifaus;&Gmtkypf k odraf wmif&mG wGif wnf&cdS o
hJ nf/ apwDawmf
wnf&Sd&m ukef;jrifhay:wGif b*FvDvlrsKd;wpfOD;u tdrfaqmufvkyf aexkdifvsuf&Sdonf/
1941-42 ckEpS t
f wGi;f jzpfymG ;cJah om ukvm;&ckid t
f "dukP;f umvwGif zsupf ;D cHc&hJ Ny;D tdraf qmufvyk f
aexkdif&mrS a&S;a[mif;vuf&m taxmuftxm;rsm;ukd azsmufzsufvkdufjcif; jzpfygonf/

(6) uGef'kdifacsmif;apwD
apwDawmfrmS bl;oD;awmifNrKd Ue,f ,ckueG 'f idk u
f v
k m;&GmteD; acsmif;urf;yg;ab;wGif wnf&cdS o
hJ nf/
a&S;a[mif;apwDawmfwqljzpf 1941-42 ckESpf ukvm;&ckdif t"dukPf;umvwGif zsufpD;cH&um ,aeYwkdif
jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fjcif; rjyKEkdifao;ay/

(7) uGef'kdifacsmif;apwD
apawmfrmS bl;oD;awmifNrKd Ue,f &Gu
f adk wmifaus;&Gm wnf&cdS o
hJ nf/ zkcd aemufo@mefapwDo;Hk ql
wnfxm;jcif;jzpfonf/ a&S;a[mif;apwDawmfrsm; jzpfMu\/ 1941-42 ckEpS f ukvm;&ckid t
f "dukP;f umvwGif
zsupf ;D cHc&hJ onf/ apwDawmfrsm;ae&mwGif b*Fvv
D rl sK;d rsm; tdraf qmufvyk f aexkid v
f su&f o
dS nf/ jyefvnfwnf
xm;ukd;uG,fjcif; rjyKEdkifao;ay/

(*) em;vdyfawmf"mwfapwD
apwDawmfrSm bl;oD;awmifNrdKUe,f avmif;,kHaus;&GmtkyfpkwGif wnf&Sdonf/ Ak'\ Asm"dawmfvm
tjzpfawmfrsm;rS ,kefrif;wZmpfjzpfcJhonfukd tpGJjyK avmif;,kH[k ac:wGifonf[k cefYrSef;rdonf/
&ckdif"n0wDjynfh&Sif ol&d,purif;BuD; (bDpD 316-272)ESihf rdzk&m;BuD; l0d,mwkdYu omoemawmf
ou&mZf(222)ckEpS f wefaqmifrek ;f vjynfah usmf (1)&ufaeYwiG f pwifwnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ Ak'\
]]em;vdyf
awmf"mwf}} ude;f 0yfpyH g,fawmfr&l mapwDawmfwpfql jzpfonf/ &ckid b
f &k if tqufqufu taemufwumtjzpf
jyKjyifrGrf;rHukd;uG,fcJhMuonf/
1941-42 ckESpf ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufpD;cHcJh&onf/ ,aeYwkdif jyefvnfukd;uG,fjcif;
rjyKEkdifao;ay/
apwDawmfwnf&mrS "mwfuGefYjrL;onfukd teD;ywf0ef;usif&Sd &Gmol&Gmom;rsm;u rMumcP awGUjrif&
onf[k ajymMuonf/

(9) pkdif;'ifapwDawmfteD; apwDawmf


apwDawmfrSm pkdif;wifa&wcGefteD; jyifacsmif;(uGef;csdef)&Gmzuf ta&SUbufawmifay: wnf&SdcJh
aom a&S;a[mif;apwDawmfwqljzpfonf/ 1941-42 ckEpS f ukvm;&ckid t
f "dukP;f umvwGif zsuq
f ;D jcif;cH&Ny;D
,aeYwkdif jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fjcif; rjyKEdkifao;ay/

(10) eef;&mukef;apwD
apwDawmfrSm bl;oD;awmifNrdKUe,f eef;&mukef;aus;&Gmtkyfpk bl;oD;awmif-ausmufawmf
um;vrf;awmifbuf eef;&muke;f uwk;d qdy&f mG teD; wnf&cdS o
hJ nf/ ajrykt
H Te;f t& ,cifb;l oD;awmifoabFm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

71

qdyfa[mif;\ ta&SUajrmufpl;pl; jrpfqdyfurf;rS udkuf 440 tuGmwGif wnf&Sdonf/ apwDawmfwnfae&mrSm


,cktcg v,fuiG ;f tjzpf ajymif;vJaeNy;D jzpfonf/ 1941-42 ckEpS f ukvm;&ckid t
f "dukP;f umvwGif zsupf ;D jcif;
cH& ,aeYwkdif jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fjcif; r&SdEdkifao;acs/

(11) 'kH;acsmifapwD
apwDawmfrmS vuf0'J ufjyif&n
S af us;&Gmtkypf k 'k;H acsmif&ckid &f mG a[mif; ajrmufbufwpfridk cf eft
Y uGm
raemfcsKdif'kdif;euf&Gmysuf ta&SUbufukduf 200 cefYtuGmwGif wnf&SdcJhonf/
1941-42 ckESpf ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufpD;jcif; cHcJh&onf/

(12) jrpfem;apwDawmf
apwDawmfrmS tif;acsmif;aus;&Gmtkypf k iusOaf wmufacsmif;0 apwDawmif &ckid &f mG a[mif;teD;wGif
wnfxm;onf/ ,ckjrpfem;ukvm;&GmwGif wnf&Sdonf/ a&S;a[mif;apwDawmfwqljzpfNyD; 1941-42 ckESpfwGif
ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufpD;cHcJh&m ,aeYwkdif udk;uG,fjcif;rjyKEdkifao;ay/

(13) rckdbapwD
apwDawmfrSm xl;uJawmifNrdKUe,f OD;ausmf(c) ,mpnfaus;&GmwGif wnf&SdcJhonf/ c&pf 1843
ckESpfcefYwGif if;&Gmae rckdbu wnfxm;ukd;uG,fcJh rckdbapwD[k trnfwGifonf/ if;rSmolBuD;a[mif;
OD;armifvaS usm\
f tzk;d jzpfonf/ apwDawmfrmS ykx;dk ykjH zpfNy;D xkwo
f rd (f 'k;H odr)f ESifh vuf&mwlonf/ apwDawmf
ywfvnfrmS 15aytjrifh 15 awmif (22ay)&So
d nf/ ta&SUbufudk rsuEf mS rl&m *laygufxm;&So
d nf/ *l\tjrifrh mS
6ay &SdNyD; txJwGif bk&m;wpfql&Sdonf/ tkwfcsyfrsm;rSm tvsm; 1ay teH6vufr xk 2vufrausmf&Sdonf/
apwD\ta&SUbufwiG f odrw
f pfcyk g0ifonf/ if;odro
f rkww
f idk rf sm;ukd ausmufovif;jzLESifh jyKvyk x
f m;&Scd o
hJ nf/
apwDawmfESifh odrfawmfukd wNydKifeufwnf; wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/
1941-42 ckESpftwGif;u jzpfyGm;cJhaom ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufpD;cHcJh&um ,aeYwkdif
atmif jyefvnfudk;uG,fjcif; rjyKEkdifao;ay/
(14) zwfr&yg/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

72

aemufqufwGJ(p)
&ckdifjynfe,f bkl; oD; awmifNrdKUe,f&Sd &[ef; ? omraPausmif;pm&if; tajcjyZ,m;(1994 ckESpf)/
&yfuGuf^
oCmOD;a&
pOf
*kP
d ;f rSwfcsuf
ausmif;trnf
ausmif;xkdifbGJU
aus;&Gmtkypf k
&[ef; omraP
1 vrf;r
OD;uk@v
trSwf(2)&ufuGuf
3
3
ok"rm
2 at;apwD
OD;eEdom&
trSwf(6)&ufuGuf
8
8
/
3 oajyukef;
OD;awZ0E
trSwf(4)&ufuGuf
1
3
/ teEbUJG &
4 r*FvmNrdKUOD;
OD;ykn
trSw(f 4)&ufuGuf
4
6
/
5 ok"rmkH
OD;0gom0
trSwf(4)&ufuGuf
2
2
/
6 "rokc aygufyif&if; OD;cEdvuFm& trSwf(5)&ufuGuf
2
/
7 jrpdrf;a&mif
OD;p&d,0Ho
trSwf(5)&ufuGuf
3
4
/
8 raem"r
OD;ynmavmb trSwf(5)&ufuGuf
1
/ ysHvGefNyD;
9 pdEmr,s
OD;aombP trSwf(5)&ufuGuf
1
a&Tusif
10 &efatmifajr
OD;aum@n trSwf(5)&ufuGuf
1
2
ok"rm
11 &Em&Dawm&
OD;ar"a'0
trSwf(1)&ufuGuf
1
10
/
12 jrawmif
OD;Emp&d, uusbufuHjyif
2
2
/
13 txufbkduav;
OD;eE0Ho
b'um;
1
/
14 *E;l
OD;,o
ausmif;awmif
1
/
15 atmifom,m
OD;omoe
uRef;ayguf
1
/
16 atmifaZ,s
OD;*kP0Ho
*kyd
1
/
17 ZD;wkH
OD;aumfovH
ZD;wkH
1
/
18 awmifBuD;&if;
OD;"r"Z
ZD;wkH
1
/
19 yef;zJacsmif;ajrmuf OD;Omew&
ye;fzaJ csmif;
1
/
20 yef;zJacsmif;awmif OD;"romrd
ye;fzaJ csmif;
1
/
21 cwD;vS
OD;0daZmbmv ye;fzaJ csmif;
1
2
/
22 ,if;raps;
OD;"rom&
i&efaY csmif;
1
/
23 w&*l
OD;aombdw
w&*l
1
/
24 yDG&f
OD;t*0o
H
w&*l
1
/
25 pmzwfr&yg
26 0g;eufHk
OD;0dZm&
carmif;acsmif;
1
/
27 ukvm;acgif;
OD;0&omrd
carmif;acsmif;
1
/
28 b'em
OD;oD&d"Zm
b'em
1
/
29 &Gmom,m
OD;ynm0Ho
b'em
1
/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

73

aemufqufwGJ(p)
&ckdifjynfe,f bkl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd &[ef;? omraPausmif;pm&if; tajcjyZ,m;(1994 ckESpf)/
&yfuGuf^
oCmOD;a&
ausmif;trnf
ausmif;xkdifbGJU
pOf
*kdPf; rSwfcsuf
aus;&Gmtkyfpk
&[ef; omraP
30 tif;acsmif;
OD;0dok'
tif;acsmif;
1
ok"rm
31 iusOfawmuf
OD;ynm
iusOfawmuf
1
/
rD;ausmif;acgif;qGJ
1
/
32 rD;ausmif;acgif;qGJ OD;OmP
33 avmif;acsmif;
OD;okr*Fvm
avmif;acsmif;
1
/
34 qifpG,f&
OD;0g,r
avmif;acsmif;
1
/
OD;&mZdE
ausmuffjzLawmif
2
2
/
35 wyfOD;
36 oajyawm
OD;aumvdZ
vuf0J'ufjyif&Snf
1
/
37 om,mukef;
OD;0g,r
vuf0J'ufjyif&Snf
2
1
/
38 atmifr*Fvm
OD;aombdw
vuf0J'ufykZGefacsmif; 1
5
/
2
2
/
39 &Gmr
OD;Emp&d, &Gmr
40 jyif&Snf
OD;ol&d,
jyif&Snf
4
/
41 pnfyifom,m
&SifemPdu
pHif;a0
1
2
/
OD;0dokE
pHif;a1
1
/
42 uGef'dik f
43 ydEBJ uD;
OD;okZmw
avmif;,kH
/
44 'kH;acsmif;
OD;y@dp
bukef;em;
1
/
OD;y@dp
uif;acsmif;
1
a&Tusif
45 uif;acsmif;
46 tmumysH
OD;u0dom&
uif;acsmif;
1
2
ok"rm
47 oydwfawmif
OD;aum0d'
oydwfawmif
1
/
48 Mumkdjyif
OD;ok*E
av;NrdKU
2
/
k dyf
OD;"rom&
zkHdv
k dyf
3
/
49 kzHkdv
50 o&ufjyif
OD;p&dE
o&ufjyif
1
/
51 'kH;odrf
OD;yanmbmo uif;awmif
1
/
OD;r[dE
uniffacsmif;
1
/
52 rif;vSukdif;
53 rif;ukdif;
OD;0&
Mo&r
1
/
54 EGm;kHawmif
OD;Omew&
pH*d;k axmif
OD;Emp&d, pH*d;k axmif
1
2
/
55 pH*d;k awmif
56 O,smOfom
OD;pEm0&
pH*d;k axmif
1
/
57 apawDawmif
OD;*Emom*& apwDawmif
1
3
/
OD;0dpdwm
bk&m;jyifodef;wef
1
a&Tusif
58 odef;wef
59 cGqkH
OD;ar"mpm&
aouHcGqHk
1
2
ok"rm
60 pyg;xm;
OD;aumov
pyg;xm;
1
/
61 uGrf;awmif
&Sifu0d"Z
pyg;xm;
1
2
/
62 apawmifausmif;a'gifOD;0dZ,
apawmif
1
1
/
63 apawmiffopf
OD;okre
apawmif
1
/
64 uHjyif
OD;eErmvm
apawmif
1
/
65 okdif;wykwf

OD;0&eE

okdif;wykwf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

74

aemufqufwGJ(p)
&ckdifjynfe,f bkl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd &[ef;? omraPausmif;pm&if; tajcjyZ,m;(1994 ckESpf)/
&yfuGuf^
oCmOD;a&
pOf
*kdPf; rSwfcsuf
ausmif;trnf
ausmif;xkid b
f UJG
aus;&Gmtkypf k
&[ef; omraP
66 ausmuffjyifqdyf
OD;pEdrm
okdif;wykwf
1
ok"rm
67 ausmuffjyifqdyfawmaOD;oD&d0dZ,
okdif;wykwf
1
/
68 iSufaysmacsmif;
OD;eE
*lwmjyif
1
a&Tusif
69 ausmufpmwkdif
OD;awZ
*lwmjyif
1
ok"rm
70 OD;ausmf
OD;Z0e
OD;ausmf(c) ompnf
1
a&Tusif
71 zkHacsmif;
OD;emudE
zkHacsmif;
1
/
72 anmifacsmif;
OD;ynmaZmw txufuRJBudKarmf
2
4
/
73 odefawmifjyif
OD;aEmbmo odefawmifjyif
1
1
ok"rm
74 Zif;cgrawmifarmf OD;okre
N0dKuf;awmif
2
2
/
bEEbGJU&
75 used af usmif;
OD;ok0P
'kjh yif&n
S f
2
/
76 'kd;a0
OD;ynm
uRJkdif;cwf
1
/
77 ompnf
OD;ok0P
uRJkdif;cwf
1
2
/
78 rmefatmif
OD;okre
uRJkdif;cwf
1
/
79 armifESr
OD;aombP
ytkd;onfr
1
1
/
80 armufawm
OD;y@dw
aygufawm
1
/
81 twGif;jyif
OD;okkZmw
aygufawm
1
/
82 ivSrf;jyif
OD;ax&0Ho
ivSrf;jyif
1
8
/
pkpkaygif;
110
88

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

75
aemufqufwGJ (q)

bl;oD;awmifNrdKUe,f apwDykxkd;rsm;ESihf bk&m;rsm; tajcjypm&if;


(u) apwDykxkd;awmfrsm;
(1) atmifr*FvmapwDawmf
atmifr*FvmapwDawmfonf bl;oD;awmifNrKd Ue,f vuf0'J ufaus;&GmteD;&Sd odEa rCyAwawmifuek ;f
ay: wnf&Sdonf/ bl;oD;awmif? armifawmum;vrf;\vuf,mbufwGif usa&mufonf/ apwDawmfukd
&ckdif"n0wDjynfh&Sif ol&d,purif;BuD; bDpD (316-272)ESihf rdzk&m;BuD;kyD,mwkdYu omoemawmfou&mZf
(222) ckESpf wefaqmifrkef;vjynhfausmf(1)&ufaeYwGif pwifwnfxm; ukd;uG,fcJhonf/ Ak'\Asm'dwfawmfvm
]]vuf0Jvufzefawmf"mwf}} udef;0yfpHyg,fawmfrl&m apwDawmfjrwfwpfql jzpfonf/
&ckdifa0omvDjynhf&Sif ol&d,p`Em;rif;BuD;vufxuf OwrNzdK<uif; ou&mZf (249)ckESpfwGif wpfBudrf?
ajrmufO;D NrKd Ubk&ifrif;zavmif;vufxuf aumZmou&mZf(954)ckEpS w
f iG f wpfBurd f xyfrjH yKjyifco
hJ nf/ NAw
d o
d Q
acwfwGif bl;oD;awmifNrdKUe,fvuf0J'ufaus;&GmrS bk&m;'g,umBuD;OD;aumif;vmbu xyfrHjyKjyifcJhonf/
'kw,
d urmppfumvppfab;ppf'gPf? obm0&moDOwk'gPf;'rsm;aMumifh ysupf ;D cJ&h mrS jyKjyiforl &Sd jzpfco
hJ nf/
aumZmou&mZf(1350) jynfhfESpf wefaqmifrkef;vjynhf Ak'[l;aeYwGif bl;oD;awmifNrdKUe,f oHCm
em,utzGJUOuXvrf;rq&mawmf OD;uk@vESihf twGif;a&;rSL; q&mawmf OD;eEdom&wkdYtm; trSL;xm;
OD;atmifausmZf ?H OD;ausmv
f OS ;D ESifh a*gyutzGUJ 0ifrsm; vkyo
f m;jynforl sm;\ tvSLawmfxnf0h ifaiGjzihf topfwzef
tkwfjrpfcs wnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/
apwDawmfrSm qpfausmufrsm;jzihf jyefvnfwnfxm;jcif; jzpf\/ twkdif;twmrSm OmPfawmftjrifh
(27)awmif? tcsif;(27)awmifESihf ywfvnf(81)awmif&Sdaom N*dKvfBuD;(8)vkH;yg0ifonfh (8)ajrmifhykHoPmef
jzpfonf/ umvwefb;dk rSm (7)ode;f ausmf ukeu
f sco
hJ nf/ ajrmufO;D NrKd UrS yef;&Hq&mOD;ausmaf t;\ vuf&mrGeyf if
jzpfonff/

(2) xkwfodrf('kH;odrf)ykxdk;awmfBuD;
xkwfodrf(ac:)'kH;odrfykxkd;awmfBuD;rSm bl;oD;awmifNrdKUe,f uif;awmifaus;&Gmtkyfpk? 'kH;odrf&GmwGif
wnf&Sdonf/ ajrmufOD;NrdKUbk&ifrif;bmBuD; (at'D 1531-1553)u taemuftumtjzpf tpDtrHjzihf
wnfxm;ukd;uG,fcJhonfqkd\/ rlvtrnfrSm xkwfodrf[l wGifcJhonf/ t&efapwDaygif; (12)qlyg&Sd\/
xkad emuf wEAv
fkd pf E0Zd ,
d &mZm(at'D 1631-1634)u xyfrjH yKjyifrrG ;f rHco
hJ nf/ wEAv
dk f pE0Zd ,
d &mZm
\ i,femrnf]]'k;H k}d }ukd tpGjJ yK 'k;H odrt
f jzpf ajymif;vJac:vmMuonf/ 1941-42 ckEpS t
f wGi;f jzpfymG ;cJah om
ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif ykxkd;awmfBuD; zsufqD;cHcJh&onf/ ykxkd;awmfBuD;ESihf t&efapwDi,frsm;?
bk&m;qif;xkawmfrsm; ysupf ;D cJo
h nf/ r[m&Hww
H idk ;f Bu;D ESifh &ifjyifawmfrmS us,0f ef;vSojzifh odrt
f jzpf orkwcf hJ
aMumif;vnf; odomEkid o
f nf/ r[m&Hww
H idk ;f twGi;f wGif ysupf ;D jyefBY uaJ eaom bk&m;qif;xkawmf tusK;d tyJrh sm;?
tEkynmyef;vuf&mrsm;? bDvl;kyf? Asmvftkyftydkif;tprsm;ukd 0rf;enf;aMuuGJbG,f&m awGUjrifEdkifayonf?
c&pf(1990)jynfhESpf arv(10)&ufaeYu bl;oD;awmifNrdKU ppfAsL[mrSL;? r0wwkdYrS BuD;rSL;
vkyfom;jynfolrsm;\ xnfh0ifvSL'gef;aiGjzihf jyefvnfrGrf;rHcJhonf/ ykxkd;awmfBuD;ESihf t&efapwDawmf(4)qlukd
jyKjyifNyD; jzpfaomfvnf; t&efapwDawmf (8)qlESihfr[m&HwHwkdif;BuD;ukd jyKjyifrGrf;rH&efESihf jyefYBuJaeaom
a&S;a[mif;ypnf;rsm;ukd pepfwus xddef;odrf;apmihfa&Smuf&ef vkdtyfvQuf&Sdygonf/

(3) iSufaysmacsmif;apwDawmf
apwDawmfonf bl;oD;awmifNrdKUe,f *l'gjyifaus;&Gmtkyfpk iSufaysmacsmif;aus;&GmteD; r,ljrpf\
taemufbufurf; rveEplVyAwawmifukef;ay: wnf&Sdonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

76

&ckdif"n0wDjynfh&Sif ol&d,purif;BuD; (bDpD 316-272)ESifh rdzk&m;BuD; kyd,mwkdYu omoemawmf


ou & mZf (222)ck E S p f wef a qmif r k e f ; vjynf h a usmf (1)&uf a eY w G i f pwif w nf x m;uk d ; uG , f c J h o nf /
Ak'\Asm'dwfawmfvm]]cg;qpfawmf"mwf}}udef;0yfpHyg,fawmfrl&m apwDawmfjrwfwpfqljzpfonf/
apwDawmfBu;D rSm ESpyf &dap'Mumanmif;vmonfEiS t
fh rQ jyKjyifrnfo
h u
l if;rJ
h ysupf ;D ,k,
d iG ;f cJ&h onf/
apwDawmfrS "mwfawmfrsm; uGejYf rL;awmufyonfudk rMumcPjrif&\/ aumZmou&mZf (1288)ckEpS 0f ef;usiu
f
iS u f a ysmacsmif ; aus;&G m ae OD ; armif x G D ; ES i h f a':ra&T k d w k d Y ZeD ; armif E S H u awmif , mck w f rD ; I d U pOf
apwD\zdeyfawmfukd pwifawGU&SdcJhonf/ xkdYaemufif;wkdYZeD;armifESHu xyfrHwnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/
apwDawmf ]]1288 ckESpf waygif;vjynhfausmf(7)&ufaeY a':ra&Tkd aumif;rI}}[l urnf;a&;xkd;cJhaMumif;
od&onf/ ,cktcg urnf;pmrSm ysufjy,foGm;NyDjzpf\/
apwDawmfrmS xl;jcm;aom wefc;dk jym#d[m&Sad Mumif; od&\/ &ifjyifay:wGif rzG,rf &mjyKryl gu csucf si;f
'kua&mufwwfonfqkd\/ ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif b*FvDrsm; rzsufqD;&Jaom wpfqlwnf;aom
apwDawmfyifjzpfonf/ twkid ;f twmrSm OmPfawmf(27)awmif ywfvnf(54)awmif? tcsi;f (27)awmifcef&Y rdS nf
[k cefrY eS ;f rdonf/ apwDawmfwnf&edS &m awmifajc\ ta&SUajrmufbufwiG f ausmuf*t
l wGi;f ausmufqif;xk
awmfwpfql &Sd\/ ,cktcg zsufqD;cH& OD;acgif;awmf vufawmfrsm; usKd;yJhvsuf&Sdaeonf/

(4) okH;q,fhwpfbkHkyfpkHapwDawmf
apwDawmfonf bl;oD;awmifNrdKUe,f pHukd;awmifaus;&Gmtkyfpk? pHukd;axmif&Gma[mif;wGif wnf&Sd
onf/ aumZmou&mZf (1264)ckESpf ewfawmfvqef;(5)&ufaeYu OD;OD;ausmfckdifESihf a':vS0ef;wkdYrdom;pku
pwiftkwfjrpfcs wnfxm;cJh&m (1268)ckESpfwGif tNyD;owfcJhaMumif; od&onf/
apwDawmf\atmufyp,t
H jrif(h 150)ay? ywfvnf(1500)ay&So
d nf/ t&efapwDawmfaygif; (100)ql?
N*Kd [w
f idk &f pS cf ?k pwkr[m&mZfewfrif;Bu;D av;yg;? *layguf(700)yg&So
d nf/ *laygufwpfcpk D yd#uwf ausmufpmcsyf
(3) csyfpDjzihf tcsyfa&aygif; (2100)yg&SdcJhonf/ apwDawmfrSm &SpfajrmihfykHoPmefjzpf ZmwfBuD;(10)bGJUukd
kyfvkH;kyf<ursm;jzihf xkvkyfxm;&SdcJhonf/ umvwefbkd; aiGav;odef;&Spfaomif;cefY ukefuscJhaMumif; od&onf/
ukvm;&ckid t
f "dukP;f umvu apwDawmfrmS zsupf ;D cHc&hJ ojzihf topfrrG ;f rHjyKjyif&ef vkt
d yfaeNyjD zpf\/

(5) r*FvmOD;apwDawmf
apwDawmfonf bl;oD;awmifNrKd Ue,f? usnaf wmufausmv
f rf;vuf,mzufawmifajcteD;wGif wnf&dS
onf/ &ckdfif"n0wDjynhf&Sif ol&d,purif;BuD; (bDpD 316-272)ESihf rdzk&m;BuD; llyD,mwkdYu omoemou&mZf
(222)ckEpS w
f iG f pwifwnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ Ak'\
Asm'dwaf wmfvm 'l;qpfawmf(ckcH siaf wmf)"mwfued ;f 0yfpyH g,f
awmfrl&mapwDawmfjrwfwpfqljzpfonf/
ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif tzsufqD;cHcJh&NyD; jyKjyifolr&SdbJ &SdaecJh\/
aumZmou&mZf (1354)ckESpf wefcl;vjynhfausmf(5)&uf (c&pf1992 ckESpf {NyDv(22)&uf)aeYwGif
bl;oD;awmifNrKd Ue,f oHCem,utzGUJ ? wyf&if;wyfe,fro
d m;pkrsm;? vkyo
f m;jynforl sm;\ xnf0h ifvLS 'gef;aiGjzihf
topfwzefwnfxm;uk;d uG,cf MhJ ujcif; jzpfonf/ apwDawmftwkid ;f twmrSm tcsi;f (18)awmif? OmPfawmftjrifh
(18)awmif? t0kdif;ywfvnf(54)awmif&Sdonf/

(6) r*Fvmxlyg&mrapwDawmf
r*Fvmxlyg&mrapwDawmfrmS bl;oD;awmifNrKd Ue,f eef;&muke;f aus;&Gmtkypf k oHajc&GmwGif wnf&o
dS nf/
a&S;a[mif;orkid ;f 0ifapwDwpfqjl zpfNy;DF 'kw,
d urmppfumv ukvm;&ckid t
f "dukP;f wGif tzsuq
f ;D cHc&hJ onf/
c&pf 1992 ckESpf arv(14)&ufaeYu bl;oD;awmifNrdKUe,f oHCmem,utzGJUOuX OD;atmifpkd;?
a*gyutzGJU0ifrsm;? vkyfom;jynfolrsm;\ xnfh0ifvSL'gef;aiGjzihf jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

77

apwDawmf\twkdif;twmrSm OmPfawmftjrifh (18)awmif? tcsif;(18)awmif? ywfvnf(54)awmif


&Sd\/

(7) atmifod'dapwDawmf
atmifod'dapwDawmfrSm bl;oD;awmifNrdKUe,f NydKif;awmifaus;&Gmtkyfpk Zif;cgr awmifarmf wnf&Sd
onf/ qpfausmufrsm;jzihf wnfxm;ukd;uG,fcJhMuaom a&S;a[mif;orkdif;0if apwDawmfwpfqlyif jzpfonf/
1941-42 ckESpf ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif tzsufqD;cHcJh&onf/ aumZmou&mZf (1353)ckESpfwGif
bl ; oD ; awmif N rd K Ue,f oH C mem,utzG J U rS BuD ; rS L ;vQuf a*gyutzG J U ? Nrd K Uol N rd K Uom;rsm;?
vkyfom;jynfolrsm;\xnfh0if vSL'gef;aiGjzihf topfxyfrHwnfxm;cJh\/ tkwfapwDawmfjzpfonf/

(8) oajyawmapwDawmf
bl;oD;awmifNrKd U taemufbuf oajyawm&GmteD;wGif wnf&o
dS nf/ a&S;a[mif;apwDawmfwpfqjl zpf
(1941-42)ckESpftwGif;u jzpfyGm;cJhaom ukvm;&ckdift"dukPf;umvu zsufpD;cHcJh&onf/
c&pf(1991)ckEpS f {Nyv
D (27)&ufaeYwiG f bl;oD;D awmifNrKd Ue,f oHCmem,utzGUJ rS Bu;D rSL; NrKd Ue,fNirdf 0f yf
ydjym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ OuX OD;atmifp;dk ? a*gyutzGUJ 0ifrsm;? e,foel ,fom;rsm;\tvSLawmfxnf0h ifaiGjzihf
jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fcJhonf/
apwDawmf\twkid ;f twmrSm OmPfawmftcsi;f (9)awmif? tjrif(h 9)awmif? (yef;wifcxkrH yg)? ywfvnf
(27)awmif&Sdonf/

(9) aZ,so*apwDawmf
bl;oD;awmifNrdKUe,f uRef;aygufaus;&Gmtkyfpk? <uD;acsmif;&GmteD; awmifukef;ay: wnf&Sdonf/
&ckdifa0omvDjynfh&Sif oD&dp`Em;rif; (at'D 590-667)\om;awmf o*Fp`Em;rif;om; tdrfa&SUrif;om;b0u
ol&wefjynfoYdk ppfcs&D ef toGm;wGif atmiferd w
d af pwDtjzpf wnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ rlvu EGm;vm;Ob
warmht&G,f&SdcJhonfqkd\/]]aZ,so*apwDawmf}}[l trnfwGifcJh\/
ajrmufOD;bk&ifrif;bmBuD;(at'D 1531-1553)vufxufwGif taemufb*Fg(12)NrdKUokdY ppfcsDwufpOf
atmifedrdwfapwDtjzpf jyefvnfrGrf;rHcJhonf/ xkdaemuf c&pf(1824)ckESpfwGif jrefrmbk&if\ ppfolBuD; r[m
AEKvu yif;0gokdY ppfcsD&eftoGm; ]]atmifedrdwf}}apwDawmfukd xyfrHrGrf;rHcJh\/ 1941-42 ckESpf ukvm;&cdkdif
t"dukP;f umvu tzsuq
f ;D cHc&hJ onf/ 1950 ckEpS w
f iG f rl*sm[pfaomif;use;f olrsem;uvnf; zsupf ;D cJjh yef\/
c&pf 1991 ckEpS f rwfvtwGi;f u <u;D acsmif;q&mawmf OD;ar'a'0u ODaqmif e,foel ,fom;wk\
Yd
tvSLawmfaiGjzihf xyfrw
H nfxm;uk;d uG,cf MhJ u\/ apwDawmftwkid ;f twmrSm OmPfawmftjrifh (9)awmif tcsi;f
(9)awmif? ywfvnf(27)awmif&SdNyD; xD;awmfrwif&ao;acs/

(10) oydwfawmifapwDawmf
bl;oD;awmifNrKd Ue,f oydwaf wmif&mG teD; awmifuek ;f ay: wnf&o
dS nf/ xkad wmifuek ;f ay:wGif rlvu
a&S;a[mif;apwDawmfEpS q
f &l cdS o
hJ nf[k od&onf/ if;apwDawmfrsm;tm; 1941-42 ckEpS f ukvm;&ckid f t"dukP;f
umvwGif b*FvDrsm;\ zsufqD;rIcHcJh&onf/
c&pf(1972)ckEpS w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Ue,f ygwD,el pfOuX Akv
d Bf u;D baxG; OD;aqmif apwDawmfEpS q
f l
teuf wpfqlukd jyefvnfwnfxm;ukd;uG,fEkdifcJh\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

78

(11) uRef;aygufapwDawmf
bl;oD;awmifNrKd Ue,f uRe;f aygufaus;&Gmtkypf ?k yJveG ;f &Gm wnf&o
dS nf/ aumZmou&mZf (1317)ckEpS f
waygif;vqef;(5)&ufaeYu yJvGef;q&mawmf OD;cED? a*gyu OD;armifaomif;? OD;xGef;om? OD;atmifausmfZHwkdY
wnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/ apwDawmf\ twkdif;twmrSm OmPfawmftjrifh(13)awmif? tcsif;(10)awmif?
ywfvnf(30)awmif&Sdonf/
zwf r &yg

(13) atmifod'dapwDawmf
apwDawmfrSm bl;oD;awmifNrdKU? trSwf(2)&yfuGuf? vrf;rbkef;awmfBuD;ausmif;\ taemufbuf
awmifukef;ay:wGif wnf&Sdonf/ aumZmou&mZf(1397) ckESpf uqkefvwGif vrf;rq&mawmf OD;uk@vrS
BuD;rSL; yEufcswnfxm;ukd;uG,fcJh&m (1328)ckESpfwgif xD;awmfwifcJhonf/ xD;awmf\twkdif;twmrSm
OmPfawmftjrihf (15)awmif? tcsif;(15)awmif? ywfvnf(45)awmif&Sdonf/

(14) wyfOD;ukd;e0if;apwDawmf
apwDawmfrmS bl;oD;awmifNrKd U? trSw(f 18)axmufvrS ;f a&;wyft
f eD; awmifuek ;f ay: wnf&o
dS nf/
NrdKUe,foHCem,utzGJUrS BuD;rSL; trSwf(18)axmufvSrf;a&;wyfrSL;? wyf&if;? wyfzGJUrdom;pkrm;u
pkaygif;vSL'gef;aiGjzihf aumZmou&mZf (1350)ckESpfwGif wnfxm;ukd;uG,fonf/ apwDawmftwkdif;twmrSm
OmPfawmf(12)awmif? tcsif;(12)awmif? ywfvnf(36)awmif&Sdonf/

(15) &efatmifaZ,s"rokcapwDawmf
apwDawmfrmS bl;oD;awmifNrKd Ue,f *kyaD us;&Gmtkypf ?k atmifaZ,saus;&GmwGif wnf&o
dS nf/ aumZm
ou&mZf (1354)ckEw
S pf wykw
d v
JG qef;(3)&ufaeYu atmifaZ,saus;&Gmq&mawmf OD;*kP0HoBu;D rSL; aus;&Gm
ol aus;&Gmom;rsm; pkaygif;vSL'gef;aiGjzihf wnfxm;uk;d uG,cf MhJ uonf/ apwDawmf\twkid ;f twmrSm OmPfawmf
tjrifh (9)awmif? tcsif;(9)awmif&Sdonf/ zwffr&yg/

(16) av;rsufESmapwDawmf
bl;oD;awmifNrdKU? NrdKUrapwDawmifaus;&GmteD; awmifukef;ay: wnf&Sdonf/ c&pfou&mZf
(1992)ckESpf Ekd0ifbmv(7)&ufaeYwGif NrdKUe,foHCmem,utzGJUrS BuD;rSL; ppfAsL[mrSL; a*gyutzGJUOuX
OD;OD;xGef;pdef? a*gyutzGJU0ifrsm;? vkyfom;jynfolrsm;\xnfh0ifvSL'gef;aiGjzihf wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/
apwDawmf\twkdif;twmrSsm OmPfawmftjrifh (27)awmif? tcsif;(17)awmif? apwDawmft0kdif;ywfvnf
(68)awmif&Sdonf/ av;rsufESmykHoPmefjzpf\/

(17) &wematmifod'dapwDawmf
bl;oD;awmifNrdKUtrSwf(352)ajcjrefwyf&if;teD;wGif wnf&Sdonf/ aumZmou&mZf (1354) ckESpf
e,kev
f qef;(7)&uf Mumoyaw;aeYwiG f NrKd Ue,foC
H mem,utzGUJ rS Bu;D rSL; wyf&if;rSL;? wyf&if;wyfzUJG rdom;pk
rsm;\xnf0h ifvLS 'gef;aiGjzihf wnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ apwDawmftwkid ;f twmrSm OmPfawmftjrif(h 12)awmif?

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

79

tcsif;(12)awmif ywfvnf(36)awmif&Sdonf/

(18) &efatmifajr"rpBuFmapwDawmf
bl;oD;awmifNrdKU uHBuD;jyifaus;&GmteD;awmifukef;ay:wGif wnf&Sdonf/ aumZmou&mZf (1338)
ckEpS f wyk;d wGv
J jynh?f t*FgaeYwiG f urmo
h moemjyKq&mawmf OD;uEm p&du Bu;D rSL; a*gyutzGUJ 0ifrsm;? e,fol
e,fom;rsm;\tvSLawmfaiGjzihf wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ apwDawmf\twkdif;twmrSm OmPfawmftjrifh
(16)ay? zdeyfawmfrS yef;wifckHtxdtus,f(8)ay? yef;wifckHywfvnftem; (94)ay? yef;wifckHtjrifh (3)ay?
(1)vufr? &ifjyiftus,f(6)ay? ywfvnftem;(132)ay&Sdonf/ apwDawmf N*dK[fBuD;(8)vkH;? uukoH?
a*gP*kPf? uy? a*gwr? bk&m;av;qlyg&Sd\/ bl;oD;awmifNrdKUe,f EGm;kHawmifaus;&GmrS yef;&Hq&mBuD;
OD;qk;d xGe;f (uG,v
f eG )f u wnfaqmufjcif;jzpfonf/ umvwefb;dk aiGusy(f 2)ode;f eD;yg;ukeu
f sum vkycf (6)aomif;
usyaf y;&\/ bl;oD;awmifNrKd UtrSw(f 6)rS a&Tyef;xdrq
f &mBu;D OD;OD;ausmo
f mu xde;f odr;f apmihaf &Smufvsu&f o
dS nf/

(19) &efatmifjrifapwDawmf
bl;oD;awmifNrdKUtrSwf (263)ajcvsifwyf&if;twGif; wnf&Sdonf/ aumZmou&mZf(1354)ckESpf
ewfawmfvqef;(15)&ufaeYu NrdKUe,foHCmom,utzGJUrSBuD;rSL; wyf&if;rSL; 'kwd,AkdvfrSL;BuD;oef;jrifh
wyf&if; wyfzUJG rdom;pkrsm; yg0ifvLS 'gef;aiGjzihf wnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ apwDawmf\twkid ;f twmrSm OmPfawmf
tjrifh (12)ay? tcsif;(12)ay? ywfvnf(36)ay&Sdonf/

(20) jrwfapwDawmf
bl;oD;awmifNrdKUtrSwf(345) ajcjrefwyf&if;teD;wGif wnf&Sdonf/ aumZmou&mZf (1354)ckESpf
jymokdvqef;(11)&ufaeYu NrdKUe,foHCmem,utzGJUrS BuD;rSL; wyf&if;rSL; 'kwd,AkdvfrSL;BuD; wifarmif0if;
wyf&if;wyfzGJUrdom;pkrsm; wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ apwDawmftwkdif;twmrSm OmPfawmftjrifh (12)awmif?
tcsif;(12)awmif? ywfvnf(36)awmif&Sdonf/

(21) jrawmifapwDawmf
bl;oD;awmifNrdKU? NrdKUrapwDawmifaus;&Gm? jrawmifausmif;wkduf\awmifbuf awmifukef;ay:wGif
wnf&Sdonf/ aumZmou&mZf (1315)ckESpfu jrawmifq&mawmfBuD; OD;ukEmp&d,0HotrSL;jyK vkyfom;
jynfolrsm;\ xnfh0ifvSL'gef;aiGjzihf wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/
apwDawmf\twkdif;twmrSm OmPfawmftjrifh (17)awmif? tcsif;(-)awmif? ywfvnf(-) awmif
&Sdonf/ apwDawmfukd ]]jrapwD}}[l trnfwGif\/ yef;&Hq&mBuD;rSm a':at;jrOD; bcif OD;pdefomxGef;u
wnfaqmufay;cJhonf/

(22) jrawmifausmif;wkduf omoemausmufwkdif


omoeausmufwkdifukd aumZmou&mZf (1331)ckESpfu jrawmifq&mawmfBuD; OD;Emp&d,0Ho
Bu;FD rSL; pku
d x
f ;l jcif;jzpfonf/ tjrif(h 52)ay&SNd y;D ajr0ifteuf(3)awmif&o
dS nf/ xkad usmufwidk w
f iG f t&efapwD
(4)qlSESihf bk&m;&Spfqlyg0ifonf. t0kdif;(37)awmif&Sdonf/ yef;tkd;av;vkH;ESihf ewfrif;BuD;av;yg;yg0ifonf/
ewfwkdYvufwGif rD;uGif;rsm;ukdifaqmifxm;\/
(37)awmiftwkid ;f twmrSm aAmwdyum,w&m;(37)yg; apwDav;qlrmS opmav;yg;? bk&m;&Spq
f rl mS
r*i&f pS yf g;? yef;tk;d av;vk;H rSm yGiahf wmfrNl y;D aom uukoef? a*gP*kP?f uy? a*gwrwnf;[laom bk&m;(4)yg;?
ausmif;wkdifrSm yGihf&efusefao;aom t&darw,sbk&m;? ewfrif;BuD;av;yg;rSm pwkr[m&mZfewfrif;av;yg;?
vufx&J rdS ;D uGi;f rsm;rSm ewfwv
Ydk ufeuf ]]rD;uGi;f puf}}[laomt"dyg ,frsm;jzihf wnfxm;jcif;jzpfonf/ &cdidk t
f vkd

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

80

omoemou&mZf(2500)jynhf txdr;f trSwt


f jzpf jrawmifq&mawmfb&k m;Bu;D u tdyrf uft& wnfxm;cJjh cif;
jzpfonf/

(23) oajyukef;apwDawmf
bl;oDawmifNrdKU trSwf(4)&yfuGuf oajyukef;ausmif;0if;twGif; wnf&Sdonf/ aumZmou&mZf
(1329)ckESpfu vrf;rausmif;q&mawmf OD;uk@vu BuD;rSL; vkyfom;jynfolrsm;\ xnfh0ifvSL'gef;aiGjzihf
wnfxm;uk;d uG,cf jhJ cif;jzpfonf/ &rf;NANJ rKd Ue,f? av;awmifwu
dk ef ,f o&ufcsK&d mG rS yef;&Hq&mBu;D OD;armifausmEf k
u wnfaqmufay;cJhonf/
apwDawmf\twkid ;f twmrSm OmPfawmftjrifh (24)awmif? tcsi;f (24)awmif? ywfvnf(72)awmif&dS
onf/

(24) uGrf;awmifapwDawmf
bl;oD;awmifNrdKUe,f pyg;xm;aus;&Gmtkyfpk? uGrf;awmifaus;&Gm wnf&Sdonf/ apwDawmfwnfxm;
ukd;uG,fcJhonfh ckESpftwkdif;twmukokdvf&Siftrnfukd vufvSref;rrSD razmfjyEdkifyg/

(25) apwDawmifapwDawmf
bl;oD;awmifNrKd Ue,f apwDawmifaus;&Gmtkypf ?k apwDawmifaus;&GmwGif wnf&o
dS nf/ c&pf(1985)ckEpS f
u apwDawmifq&mawmf OD;aomydw(ysv
H eG )f u Bu;D rSL; &Gmol&mG om;rsm;\tvSLawmfaiGjzihf wnfxm;uk;d uG,f
cJhjcif;jzpfonf/ twkdif;twmrSm OmPfawmftjrifh (12)awmif? ywfvnf(36)awmifcefY &SdaMumif;od&onf/
apwDawmf\ MumvSef? MumarSmufrsm;wGif zefouFef;uyfvSLxm;aMumif; od&onf/

(26) pufac:apwD
bl;oD;awmifNrKd Ue,f uRJ idk ;f cwftyk pf ?k pufac:&Gm wnf&o
dS nf/ apwDawmfwnfxm;uk;d uG,o
f nfch Ek pS f
twkdif;twmukokdvf&Siftrnfukd vufvSrf;rrSD razmfjyEdkifyg/

(27) NydKif;awmif&GmapwDrsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f NyKd i;f awmifaus;&Gmtkypf k NyKd i;f awmif&mG wGif a&S;a[mif;apwD(3)ql&adS Mumif; od&\/
okdY&mwGif apwDqkdif&mtcsuftvufrsm;ukd vufvSrf;rrSD razmfjyEkdifyg/

(28) av;rsufESmnDaemifapwD (oAokc&SpfrsufESm nDaemifapwD)


bl;oD;awmifNrKd U NrKd UrapwDawmif aus;&GmteD;&Sd av;rsuEf mS apwDawmf\ ta&SUajrmufbufwiG f wnf&dS
onf/ NAdwdoQacwfu &ckdifolaX;rsm;jzpfMuaom armifjzLESihf armifeDnDtpfukdfu wnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/
armifjzL&Gm? armife&D mG qko
d nfrmS if;wkn
Yd t
D pfuu
dk dk tpGjJ yKac:jcif;jzpfonf/ ,cktcg armife&D mG b*Fvv
D rl sK;d
rsm; aexkdifvsuf&SdMuonf/
apwDawmfESpfqlrSm ukvm;&ckdift"dukPf;umvwGif zsufqD;cHcJh&onf/ 1354 ckESpf e,kefvqef;
(2)&ufaeYu oufqidk &f mwkrYd S apwDawmfae&mrsm;ukd wl;azmfMunhf &I m awmifbufraS pwDrsS m ywfvnf(51)ay
(6)vufr? tcsif;(15)ay (6)vufr&SdNyD;? atmufajcywfvnf tkwfxkrSm (3)ay&Sdonf/ Xmyemypnf;tjzpf
cJbk&m;(22)ql? aiGvufpGyf(1)uGif;&&Sdonf/ ajrmufbufapwDrS XmyemwGif bk&m;(24)yg;awGU&onf/
apwDESpfqltuGmta0;rSm (5)ay (6)vufr&Sdonf/ tkwfwpfcsyfvQif tvQm;(13)vufr? teH(6)vufrcGJ?
xl(2)vufr&So
d nf/ Xmyemwku
d Ef pS cf pk vk;H rSm ykpH w
H yl ifjzpf\/ apwDEpS q
f u
l dk rlvu armifjzL? armifeaD pwD[
l
trnfwGifcJhonf/

81

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

c&pf(1994)ckEpS ?f Ek0d ifbmv(13)&ufaeYu bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 1)tajccsppfAsL[mrSL;? Akv


d rf LS ;Bu?D ;
0if;pdef? oufqkdif&mc0w r0wESihf Xmeqkdif&mrsm;? a*gyutzGJU0ifrsm;u topfxyfrHtkwfjrpfcscJhonf/
ppfAsL[mrSL;ESihf wyfe,frdom;pkrsm;u apwDwpfql c0w? r0wrdom;pkrsm;u apwDwpfql? wnfxm;&ef
pDpOfvsuf&SdaMumif; od&onf/ apwDawmftrnfrsm;ukd oAokc&SpfrsufESmnDaemifapwDawmfrsm;[ktrnfay;
xm;onf/

(c) bk&m;qif;xkawmfrsm;
(1) aZ,smrkedbk&m;
bl;oD;awmifNrdKU? trSwf(1)&yfuGuf&Sd *Em&Dawm&ausmif;teD; awmifukef;ay: wnf&Sdonf/
&ckid af jrmufO;D bk&if rif;ygBu;D (at'D 1535-1553)vufxufu wnfxm;uk;d uG,cf ahJ om a&S;a[mif;bk&m;wpfql
jzpfonf/ rlvu ajrmufO;D NrKd U abmif;'Gwaf us;&GmteD;wGif ude;f 0yfpyH g,fawmfrcl
hJ ESpyf &dap'Mumanmif;vm
onfESihftrQ jyKjyifxdef;odrf;apmihfa&Smufol uif;rJhcJh&onf/
zwf r &yg/

(2) r*FvmNrdKUOD;ausmif;bk&m;
bl;oD;awmifNrKd U trSw(f )&yfuu
G f r*FvmNrKd UOD;ausmif;0if;twGi;f awmifuek ;f jrihihf ,fay:wGif wnf&dS
onf/ c&pf 1993 ckESpf ZGefv(28)&ufaeYu bl;oDawmifNrdKU trSwf(6)&yfuGufae a&Tyef;xdrfq&mBuD;
OD;OD;ausmo
f mESifh ZeD;a':omckid f rdom;pku wnfxm;uk;d uG,cf jhJ cif;jzpfonf/ aAm"dyifEiS hf a&Tyviu
f dk atmifawmf
rlcef;jzpf\/ qif;xkawmfrmS OmPfawmftjrifh (5)ay? yvit
f jrifh (34)vufr &So
d nf/ yef;ykq&mBu;D OD;oufu
ausmufukd xGif;xkjcif;jzpfonf/ umvwefbkd;tm;jzihf okH;aomif;ig;axmifukefusNyD; xkvkyfc aiGwpfaomif;
ESpfaxmif usyfay;&onf/

(3) vrf;rausmif;a&Tomavsmif;bk&m;
bl;oD;awmifNrdKU trSwf(2)&yfuGuf vrf;ausmif;0if;twGif; odrfawmfwnf&Sdonf/ aumZm 1295
ckESpfu vrf;rausmif;q&mawmf OD;Owru wnfxm;ukd;uG,fcJhjcif;jzpfonf/ 1941-42 ckESpf ukvm;&ckdift"d
ukP;f umvu zsuq
f ;D cHc&hJ \/ xkaYd emufaumZm 1320 ckEpS 0f ef;usiu
f xyfrrH rG ;f rHco
hJ nf/ yef;&Hq&mBu;D rSm
bl;oD;awmifNrdKU trSwf(6)&yfuGufrS OD;pdefomxGef;jzpfonf/ OmPfawmfrS ajcz0g;awmfxd (20)ay&Sdonf/

(4) jrawmifausmif;wkduf uyfausmfbk&m;BuD;


bl;oDawmifNrKd Ue,f NrKd UrapwDawmifaus;&Gm wnf&o
dS nf/ aumZm 1318 ckEpS f wefaqmifrek ;f vjynhf
ausmf(9)&ufaeYwGif jrawmifausmif;wkdufq&mawmf OD;Emp&d,0Hou BuD;rSL; wnfxm;ukd;uG,fjcif;
jzpfonf/ twkdif;twmrSm OmPfawmf (6)awmif? (1)rkwf? yviftjrifh (2)awmif&Sdonf/
bk&m;y&0kPf&Sd kyfvkH;kyf<ursm;rSm 0d'l&trwfu ykPubDvl;ukd w&m;a[mcef;jzpfonf/

(5) oajyukef;apwDawmifukef;ay:&Sdbk&m;
bk&m;rSm bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 4)&yfuu
G f oajyuke;f apwDawmifuek ;f ay: wnf&o
dS nf/ aumZm
1355 ckESpf oDwif;uRwfvjynhfausmf (7)&ufaeYu bl;oD;awmifNrdKU trSwf(6)&yfuGufae OD;apmvSjzL 'k&Jtkyf
(pcef;rSL; tNidrf;pm;)(uG,fvGef)ESihfZeD; a':MumZHvS? &Gmol&Gmom;rsm;u pkaygif;wnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/
ykaH wmfrmS ZrLywdrif;cRwcf ef;jzpf\/ OmPfawmftjrif(h 3)awmifwpfxmG ? yvit
f jrifh (3)aycG&J \
dS / yef;&Hq&mrSm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

82

&aohawmifNrdKUe,f apwDjyif&Gmom; OD;xGef;pdef jzpfonf/

(6) ,if;rbk&m;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f ,if;raps; bke;f awmfBu;D ausmif;wGif wnf&o
dS nf/ aumZm 1356 ckEpS f e,kev
f wGif
vrf;rq&mawmf OD;uk@uBu;D rSL; &Gmol&mG rsm;\tvSLawmfaiGjzihf wnf;xm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ twkid ;f twmrSm
OmPfawmf(3)awmif yvif(2)awmif&Sdonf/ t*FawoGef;qif;xkawmfjzpfNyD; yef;ykq&m OD;oufvSu
wnfaqmufay;cJhonf/

(7) av;rsufESmbk&m;
bl;oD;awmifNrKd U? NrKd UrapwDawmif&mG &Sd av;rsuEf mS apwDawmfteD; "rmkH wnf&o
dS nf/ aumZm 1356
ckESpf e,kefvjynhfaeYu vrf;rq&mawmf OD;uk@vu BuD;rSL; wnfxm;ukd;uG,fcJhonf/ yO0*D(5)OD;tm;
w&m;a[maeykHjzpfonf/
twkdif;twmOmPfawmf (3)awmifwpfxGm? yvif(2)awmif&Sdonf/

(8) at;apwDausmif;&Sdbk&m;
bk&m;ukd aumZmou&mZf 1334 ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKU trSwf(6)&yfuGufae OD;armifvSESifh
ZeD; a':rapmomrdom;pku wnf;xm;ukd;uG,fjcif;jzpfonf/ OmPfawmftjrifh 3ay 10vufr yviftjrifh
2ay 5vufr&Sdonf/ ]]blrdzrkj'm}}ykHpHjzpfonf/ yef;&Hq&mrSm av;awmifwkdufe,fom; o&ufcsKd&Gmom;
OD;armifausmfEku pwifxkvkyfNyD; vufprowfcJhbJ &SdaecJh&m if;\tpfukdjzpfol OD;armifomEkdYu tNyD;owfcJh
aMumif; od&onf/

(9) pdwokcurXmef;ausmif;wkduf&Sdbk&m;
bk&m;ukd bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 3)&yfuu
G af e OD;a&Tjratmif(uG,v
f eG )f ESihf ZeD; a':OD;pdeo
f mwku
Yd
aumZmou&mZf 1354 ckEpS u
f pwifwnfxm;uk;d uG,cf MhJ ujcif; jzpfonf/ OmPfawmftjrifh 3awmifwxGmcef&Y dS
onf/ yvit
f jrifh wawmifw
h xGm&So
d nf/ aAm"dyifEiS fh a&Tyviu
f dk atmifjrifawmfrcl ef;jzpfonf/ yef;&Hq&mrSm
OD;oufvSjzpfonf/

(10) atmifr*Fvm"rmkH&Sdbk&m;
bk&m;rSm atmifr*FvmapwDausm"f rmkw
H iG f ude;f 0yfpyH g,fvsu&f adS om aMu;oGe;f qif;wkawmfwpfql
jzpfonf/ 1990jynhfESpf azazmf0g&DvcefYwGif ausmufyef;awmif;q&mawmf? a*gyuOuX OD;xGef;pdefu
rEav;NrdKUrS yifhaqmifukd;uG,fcJhjcif;jzpfonf/ OmPfawmf 3awmifwxGm&Sdonf/ blrdzrkwj'mjzpfonf/
yvifawmfrSm wHuJtrSDtygt0if tjrifh (9)aycefY&Sdonf/

(11) odrfawmifukef;bk&m;
bk&m;rSm atmifr*FvmapwDawmf\ odrfawmfukef; wnf&Sdonf/ 1993 ckESpf uqkefvwGif
pwifwnfxm;uk;d uG,cf o
hJ nf/ a*gyuOuX OD;xGe;f pdeEf iS fh NrKd UolNrKd Uom;rsm;\ xnf0h ifvLS 'gef;aiGEiS fh wnfxm;
jcif ; jzpf o nf / OmPf a wmf r S m 3awmif w xG m yv i f a wmf r S m wH u J t rS D tygt0if 9aycef Y & S d o nf /
bl;rdzrkwj'mjzpf\/ yef;&Hq&mOD;oufvS\ vuf&mjzpfonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

83

(12) awmifarmf&Gm&Sdbk&m;
bk&m;rSm bl;oD;awmifNrdKUe,f NydKif;awmifaus;&Gm tkyfpk awmifarmf&GmwGif wnf&Sdonf/ 1991ckESpfu bk&m;wum a': a':vmbDESihf rdom;pkwkdYu wnfxm;ukd;uG,fcJhMuonf/ OmPfawmftjrifh
3awmif w xG m ? yv i f t jrif h 3awmif & S d o nf / pd E r k j 'm(ac:)jyujAu m cRwf c ef ; jzpf o nf / yef ; &H q &m
OD;oufvS\vuf&mjzpfNyD; wefbkd;aiG 5000d^-usyfukefuscJhonf/

(13) "r&HoDbk&m;&Sif
bk&m;rSm bl;oD;awmifNrKd U uusbufujH yifaus;&Gmtkypf w
k yf&m&Gmawmifuek ;f ay:wGif wnf&o
dS nf/
aumZmou&mZf (1324)ckEpS w
f iG f jrawmifausmif;wku
d f q&mawmfBu;D OD;Emp&d,0Hou Bu;D rSL;wnfxm;uk;d
uG,fcJhjcif;jzpfonf/

(14) apawmif&Gm&Sdbk&m;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f apawmifaus;&Gmtkypf ?k apawmif&mG wGif aumZm(1353)ckEpS u
f a':'k;H ckid \
f bcif
OD;pHausmjf zL rdom;pkwu
Ydk wnfxm;uk;d uG,cf MhJ ujcif;jzpfonf/ OmPfawmftjrifrh mS (3)awmif&dS xkid af wmfrq
l if;xk
jzpfonf/

(15) o&r&Gmbk&m;
bk&m;rSm bl;oD;awmifNrKd U o&raus;&Gm wnf&o
dS nf/ 'kw,
d urmppfBu;D rjzpfymG ;rD c&pf(1942)ckEpS f
cefYwGif umkdjyifaus;&GmrS OD;yOif; wnfxm;ukd;uG,fcJhonf[k od&onf/
OmPfawmftjrif(h 2)awmif (1)xGm&So
d nf/ yviu
f dk &TUH jzihf jyKvyk x
f m;onf/ yvit
f ygt0if tjrif(h 5)ay
cefY&Sdonf/
xl;jcm;csurf mS vufawmf(6)acsmif; yg&Sjd cif;yifjzpfonf/ ausmif;xkid b
f ek ;f Bu;D wGif vufajcmufacsmif;yg
onfukd rlwnf yef;&Hq&mu wnfxm;onf[k ajymMuonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

84
aemufqufwGJ (Z)

pOf
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrddKUe,f&Sd AvDrsm;pm&if;


ta&
{&d,m
aus;&Gm tkyfpk&yfuGuftrnf
twGuf
{u
'r
b'um;
10
1
20
ausmif;awmif
4
40
5
50
wif;ar
*kyd
3
20
2
10
uRef;ayguf
yef;zJacsmif;
1
05
6
1
20
,if;rausmif;awmif
9
1
80
o*Feuf
2
40
pHif;a0
2
40
ZD;wkd
2
30
avmif;acsmif;
3
55
rD;ausmif;acgif;qGJ
4
70
tif;acsmif;
27
4
05
i&efaY csmif;
7
1
90
iusOfawmuf
rD;ausmif;aps;
15
3
42
7
1
10
'g;ykdifq&m
armifBuD;axmifh
10
1
85
jcif;orm;
8
2
05
4
1
00
'jyKacsmif;
5
70
o&uif;rEl;
12
3
40
uGefwdik f
9
1
90
eef;&mukef;
8
1
30
OD;vSaz
3
80
&Gufdak wmif
wyfrif;acsmif;
10
2
45
&Gmr
3
40
11
2
00
vuf0J'ufjyif&Snf
9
1
30
vuf0J'ufykZGefacsmif;
2
30
ausmufjzLawmif
5
55
uusbufujH yif
trSwf(1)&yfuGuf
2
353
1
095
trSwf(2)&yfuGuf
1
494
trSwf(3)&yfuGuf
1
114
trSwf(4)&yfuGuf
trSwf(5)&yfuGuf
1
1
92
trSwf(6)&yfuGuf (aps;wGif;qkdifcef;)

vkdifpif&Sd^
r&Sd
r&Sd
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

85
aemufqufwGJ (Z)

pOf
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64

&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrddKUe,f&Sd AvDrsm;pm&if;


ta&
{&d,m
aus;&Gm tkyfpk&yfuGuftrnf
twGuf
{u
'r
bukH;em;
6
60
uusbuf
5
50
ajrmif;em;
4
40
tv,facsmif;
7
70
oydwfawmif
3
30
twGif;iSufao
14
2
50
uif;awmif
4
60
o&uffjyif
3
50
zkHdv
k dyf
7
1
00
0&uRef;
6
1
00
av;NrdKU
2
30
bk&m;jyifodef;wef
7
5
10
aq;tkd;us
6
3
50
6
3
50
ausmuff&ef
pGH*kd;awmif
2
1
50
apwDawmif^tv,f0ufrus
2
1
00
pdrfhif;jym;
9
1
20
*lwmjyif
4
50
zkd;acgifacsmif;
5
50
aouHcGqkH
7
80
ausmufjzLom;aouH
3
30
zkHacsmif;
11
90
bk&m;jyifatmify
6
1
20
uRJBudKarmf
2
50
odefawmifjyif
2
40
NydKif;awmif
4
50
'ltd;k onfr
3
40
pkpkaygif; 355
69
418

vkdifpif&Sd^
r&Sd
r&Sd
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

86
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

pOf

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

vlrsKd;
Ak'

ukd;uG,fonfhbmomOD;a&

6
6
12

tDpvif c&pf,ef

102
22245
6086
2742
5429
280
22
183196
36906 183196

[dEL
829
829

usbef;vk
0efxrf; v,form;
yfom;
798 1946
40
70
30
212
878
809
16
1162
50
11
203
13919 6195
14925 11254
50
848
1
1
21
4
12
2
4
446
1389

v,f,m ukefonf a&


vkyfom; yGJpm; vkyfom
862
78
163
18 1
11
11
10919 1702 680
12955
1809
6

tvkyftukdif

bl;oD;awmifckdif? bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif; aexkdifonfhvlrsKd;? ukd;uG,fonfhbmomESihf tvkyftukdiftajcjypm&

Arm
&ckdif
&Srf;
csif;
u&if
'kdif;euf
NrdK
crD;
ouf
r&mrmBuD;
[dEL
b*FvD
pkpkaygif;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

87

pD;yGm;a&;
(1) v,f,mu@
(u) &ckdifbk&ifrsm;acwf ajr,mpepf
bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf &ckid o
f rkid ;f ESifh wqufpyfwnf; aygufymG ;vmcJ&h mum; ajr,mpepfEiS yhf wfouf
azmfjy&vQif a&S;tcgu bk&ifonf wkid ;f jynf\tBu;D qk;H aom ajrykid &f iS Bf u;D jzpfonf/ a&ajroeif; jynh&f iS rf if;
[laom bGUJ trnfudk cH,o
l nf/ a&ajrukd ykid o
f nf[al om oabmyifjzpfonf/ vufawGUtm;jzihf awGU&onfrmS
bk&ifonf a&ajrrsm; t&Sifociftjzpf wkdif;jynfukd,fpm; tkyfcsKyfrIom &SdaMumif;awGU&onf/
&ckdifbk&ifrsm;vufxufwGif v,f,mykdifqkdifrItajctaerSm
(1)
bk&ifhajr
(2)
trsm;jynfolajr
(3)
0wuajr
(4)
owfrSwfajr [l ajr,mykdifqkdifcGifhukd av;rsKd;av;pm; cGJjcm;xm;aMumif; awGU&onf/
&ckdifbk&ifrsm;vufxuf ajrcGefaumufcH&m ajrtrsKd;tpm;tvkduf aumufcxHjcif;jzpfonf/ Oyrm
awmif,mwGif pku
d yf sK;d onfo
h ;D ESjH zpfaom pyg;ESi0fh grsm;ukd tcif;tvku
d f wpfcif;vQif (1.25)tojym? okrYd [kwf
wpftojym wpfrwfaumufcHonf/ v,fajrukd pkdufysKd;rIrsm;wGif wpfq,fESpfawmif0g;jzihf wkdif;wmvsuf
aumufco
H nf/ taumif;qk;H ajrtrsK;d tpm; 0g;wpf&mvQif pyg;ig;awmif;aumufco
H nf/ oD;ESrH sm;ukd aumufcH
&m wajy;nDEeI ;f jzihf aumufcjH cif;rsK;d r[kwb
f J trsK;d tpm;nHv
h Qi?f nHo
h nft
h avsmuf? aumif;vQif aumif;onfh
tavsmuf aumufcHonf/
ukid ;f ? uRe;f ajrpku
d yf sK;ld onfh aq;cif;rsm;ukv
d nf; wpfq,fEh pS af wmif 0g;twkid ;f twmjzihf 0g;wpf&mvQif
wpfaxmifhwpfxGm oDtyfaom aq;yspf0g;yspfpDaumufcHonf/ &moDOwkESihftjcm;aomtaMumif;rsm;aMumihf
oD;eSrH sm;ysupf ;D ,kwaf vsmb
h ,
G &f adS Mumif; 'kid ;f om;? vrkid ;f om;? wku
Yd jynfp;dk Bu;D (,ckacwftac: tcGeaf umufcH
&m wm0ef&Sdol)xH tpD&ifcHvQif jynfpkd;BuD;rS tcGefaumufcHjcif;rS uif;vGwfcGifhjyKonf/
wkdif;jynftwGif; aeYxl;aeYjrwfrsm;ESihf BuHKBudKufonfhtcgrsm;rSmvnf; txdrf;trSwftjzpf tcGef
aumufcjH cif;rsm;ukd vGwNf ird ;f cGijhf yKonf/ tcGex
f rf;aqmif&aomESprf sm; Mumvmaomtcg rdrad y;aqmifc&hJ aom
tcGefawmfwefbkd;onf rdrdvkyfukdifaeaomv,fajr\ wefbkd;xuf ykdrkdvmNyDjzpfaMumif;ukd oufqkdif&mwkdYu
avQmufxm;wifjyvmygu pDppftcGeaf vQmah umufjcif;ESifh vGwNf ird ;f cGiahf y;jcif;rsm; &So
d nf/ tcGeaf umufjcif;
pm&if;Z,m;rsm;ukd &yfuGuf? aus;&Gm? pmwkdif (&yfuGufaus;&Gm ajrcGefaumufcH&ef pm&if;jyKpkol)wkdYu jyKpk
aqmif&Guf&onf/
ajrmufO;D acwf tv,fyidk ;f wGif v,f,majrxkwu
f ek rf sm;ESifh ywfouf a&TrsO;f "rowfawmftwkid ;f om
pDrv
H yk u
f idk cf MhJ uonf/ awmifov
l ,form;rsm;tm; v,f,mvkyif ef;rsm;ukd vkyu
f idk &f eftwGuf jynfusL;d aqmif
b@mawmfrS a<u;NrD;cs(aiGacs;)jcif;rsm; jyKvkyfcJhonf/ ,if;odkY a<u;NrD;cs&eftwGuf bmblpm&vTwfawmf
jynfp;dk Bu;D u ckid rf if;ESifh tcsKyo
f Bl u;D ? &yfuu
G ?f aus;&Gmpmwkid rf sm;xHoYkd v,form;rsm;pm&if;ESihf tcsKyo
f Bl u;D ?
&yfuGuf? aus;&Gmpmwkdifrsm;xHokdY v,form;rsm;pm&if;ESihf v,fajrtus,ft0ef; pm&if;rsm;ukd aumuf,l&ef
trdepYf mrsm; xkw&f onf/ xkt
d rdepYf mrsm;&&Sv
d Qif ckid rf if;Bu;D ESifh tcsKyo
f Bl u;D ? &yfuu
G pf mwkid w
f o
Ydk nf uGi;f qif;Ny;D
v,form;rsm;ESifh awGUqkv
H suf ,ckEpS v
f ,frnfrQvyk rf nf? pyg;rnfrQxu
G rf nf v,fvyk &f m pyg;rnfrQuek u
f s
rnf ponfwkdYudk ar;jreff;pDppf&rnf/
,if;odkYpkHprf;ar;jref;jcif;t& &yfuGuf? aus;&Gm pmwkdifwkdYonf &yfuGuf? aus;&Gmrsm;wGif v,fvkyfol
rnfrQ? v,fajrtus,ft0ef;rnfrQ? ukefusp&dwf rnfrQukefusrnfwkdYukd pm&if;jyKpkNyD; tcsKyfolBuD;xHay;ykdY&
onf/ tcsKyfolBuD;u [kwf? r[kwf pkHprf;ppfaq;apNyD; if;pm&if;ay:wGif rdrd\xifjrifcsufukd rSwfcsufjyKum
jynfpkd;BuD;xH wifjy&onf/ jynfpkd;BuD;uvnf; oufqkdif&m a'o&Sd ckdifrif;? &yfuGuf? aus;&Gmpmwkdifrsm;ESihf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

88

v,form;rsm;xH pm&if;ygtcsuftvufrsm; rSef? rrSefjyefvnfcsjyonf/


,if;odkYtqifhqifh pkHprf;ppfaq;NyD;rS jynfpkd;BuD;u ckdifrif;ESihf tcsKyfolBuD;wkdYtm; b@mawmfwkdufrS
aiGrsm;xkwfay;&onf/ if;wkdYu wzef pDppftwnfjyKxm;aom pm&if;Z,m;twkdif; rdrdwkdYoufqkdif&ma'o&Sd
awmifov
l ,form;rsm;tm; a<u;Nr;D cs&onf/ ,if;odv
Yk ,form;rsm;tm; a<u;Nr;D cs&m twk;d pepf vk;H 0r&Sad y/
ok&Yd mwGif jynfusK;d aqmif&mu@twGuf tojymwpf&mvQif ig;tojymusEeI ;f jzihf jzwfawmufxm;vku
d o
f nf/
pyg;&dwo
f rd ;f Ny;D aomtcg tcsKyo
f Bl u;D ? ckid rf if;? &yfuu
G pf mwkid w
f u
Ydk rdrw
d o
Ykd ufqidk &f m e,fajrtwGi;f &Sd
awmifolv,form;rsm;xH oGm;a&mufNyD; xGufonfhpyg;rsm;ukd awmif;? armif;ponfwkdYjzihf csdefwG,f&onf/
pyg;rnfrQxGufonf? wefbkd;rnfrQ&Sdonf? bk&ifhb@mawmfaiGrS acs;,laiGrsnfrQ&Sdonf? b@mawmf
twGuf tcGefaiGrnfrQukefusrnf? v,form;tdrfaxmifpk\ wpfESpf0rf;pm&dumrnfrQxm;&rnf? ekdifiHjcm;okdY
rnfrQa&mif;csrnf ponfhpm&if;Z,m;rsm;ukd jyKpk&onf/
,if;odjYk yKpx
k m;onfh pm&if;Z,m;rsm;ukd jynfp;dk Bu;D xH wifjya&mif;cs&ef oufqidk &f m &yfuu
G pf mwkid rf sm;
u BuD;Muyfvsuf rdrdwkdY&yfuGuf&Sd pyg;usDrsm;okdY ajymif;a&TUokdavSmifxm;&onf/ tcGeftjzpf ay;aqmif&onfh
pyg;rsm;ukd bk&ifhb@mawmftjzpf bk&ifhusDawmfrsm;okdY ay;oGif;&onf/
wpfESpftwGif; 0rf;pmrsm;tjzpf ykdvQHaompyg;rsm;ukd EkdifiHjcm;om;ukefonfBuD;rsm;tm; a&mif;cs&ef
aps;EIe;f owfrw
S &f onf/ aps;EIe;f owfrw
S &f eftwGuf jynfp;dk Bu;D u wpfEidk if v
H ;Hk &Sd tcsKyo
f Bl u;D ? ckid rf if;rsm;tm;
bk&ihfeef;pkduf&mokdY tpnf;ta0;ac:,l&onf/ (jynfpkd;BuDf;rSm pyg;vkyfief;ESihf ywfouforQ udpt00ukd
aqmif&Guf&ef tmPmukefvTJtyfjcif;cH&olvnf; jzpfonf)
,if;tpnf;ta0;wGif ukefonfwkdYu wpfESpftwGif; pyg;txGufEIef;? ukefusp&dwf? ,cifESpfrsm;u
aps;EIe;f rsm;ukd tajccHaqG;aEG;Ed idI ;f wkid yf ifMuonf/ xkaYd emuf urmah ps;uGut
f ajctaet& pyg;apsEeI ;f rsm;
ukd csifhcsdefNyD; pyg;aps;EIef;rsm;ukd trsm;oabmwl tpnf;ta0;rS qkH;jzwfMuonf/
tqkdygtpnf;ta0;rS twnfjyKqkH;jzwfay;vkdufonfh pyg;aps;EIef;ukd jynfpkd;BuD;u EkdifiHw0Srf;vkH;odkY
aMujim&onf? jynfwGif;pyg;aps;EIef;ukdrl ESpfpOfESpfwkdif;yif ykHaoowfrSwfxm;aMumif; od&onf/
txufazmfjyyg &ckid b
f &k ifrsm;acwf ajr,mpepf? ajrcGepf epf? pyg;pm&if;aumuf,jl cif;? a&mif;0,fjcif;
pepfrsm;rSm vuf&Sdwkd;wufaeaom wkdif;jynfrsm;wGif usihfokH;aeonfh pepfuJhodkYyif jzpfaMumif; awGUEdkif\/
odpYk epfwus aqmif&u
G Ef idk rf aI Mumifv
h nf; Ekid if jH cm;wkid ;f jynfrsm;ESifh ul;oef;a&mif;0,f&mwGif tqifajyqufqH
EkdifcJhjcif; jzpfaponf/

(c) jrefrmhbk&ifrsm;acwf
c&pf(1784)ckESpfta&mufwGif tr&yl&jynhf&Sif bkd;awmfbk&m;u &ckdifjynfukd wkdufckdufodrf;,l\/
xkaYd emufNrKd U0eftyk cf sKyaf &;acwf pwifc\
hJ / xku
d mvtwGi;f jynfwiG ;f rNird rf oufr?I qlyrl w
I aYdk Mumifh &ckid jf ynfe,f
rS vltrsm;onf t*Fvdyfta&SUtdEd,ukrPDpkd;rkd;vsuf&Sd&m taemufjynfodkY xGufajy;wdrf;a&SmifMuonf/
vlae&yf&mG rsm; tajcysuu
f m v,fajrrsm; awmjzpfc&hJ onf/ v,fvyk o
f rl &Sjd zpfco
hJ nf/ NrKd U0eftyk cf sKyaf &;umvrS
c&pf(1784)rS (1824)ckESpfxd ESpfaygif;(40)Mumanmif;cJhacs\/

(*) ukdvkdeDacwfajr,mpepf
NAw
d o
d Qtpk;d &onf c&pf(1824)ckEpS f rwfv(5)&ufaeYwiG f jrefrmbk&iftpk;d &tm; ppfaMunmNy;D &ckid Ef iS fh
weoFm&Dukd pwifwkdufckdufav\/ (1824)ckESpf azazmf0g&Dv(24)&ufaeYwGif NAdwdoQESihfjrefrmbk&iftpkd;&wkdY
csKyq
f adk om &wEypdk mcsKyt
f & &ckid Ef iS fh weoFm&DrmS NAw
d o
d Qtpk;d &vufatmufoYkd usa&mufc&hJ \/ bl;oD;awmif
NrKd Ue,fonf ta&SUtdE,
d ukrP
ED iS fh eD;uyfaomaMumihf apmpD;pGmyif NAw
d o
d Qw\
dYk odr;f yku
d jf cif;cHc&hJ onf/ &ckid f
jynfe,fukd NAdwdoQwkdYodrf;,lvkdufaomtcg tkyfcsKyf&onfhp&dwf umrdap&efESihf if;wkdY\tusKd;pD;yGm;twGuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

89

tcGeftaumufrsm;pGm &&Sdap&ef v,f,mpkdufysKd;a&;vkyfief;ukd wkd;csJUvkyfukdifapcJhonf/


awmifov
l ,form;rsm;tm; ajrvGwaf jrkid ;f rsm;ukd wk;d csUJ vkyu
f idk v
f map&ef (1839)ckEpS f &ckid jf ynf*&H
Bu;D (&ckid t
f ac:jyKp)k enf;Oya'wpf&yfudk xkwjf yefc\
hJ / *&HBu;D enf;Oya'rSm NAw
d o
d QwYdk yxrqk;H jyXmef;cJo
h nfh
*&HBu;D enf;Oya'yifjzpfonf/ azmfjyyg*&HBu;D enf;Oya't& csrw
S x
f m;onfh e,fajrtajrmuftrsm;ay:ayguf
cJo
h nf/ NAw
d o
d Qtpk;d &onf rdrEd iS o
fh ifjh rwforl sm;vnf;aumif; trIxrf;aumif;ojzihf qktjzpf ay;tyfjcif;jzihf
vnf;aumif; *&HBuD;rsm;xkwfay;cJhMuonf/
*&H&,lonfhajrrsm;rSm rlvu ajrvGwfajrkdif;rsm;omjzpfonf/ *&H&&Sdolrsm;u awmrsm;ukd ckwfxGif
&Si;f vif;Ny;D pku
d yf sK;d Ekid o
f nfh ajrrsm;jzpfvmap&ef jyKpyk sK;d axmifvm&jcif;aMumihf ,if;*&Hajrrsm;ukd jyKp[
k k ac:a0:
ok;H pGMJ ujcif;jzpfonf/ jyKpt
k m;Bu;D Muyftyk cf sKyo
f u
l dk jyKpak cgif;[k ac:onf/ jyKpak cgif;rSm jyKpyk idk &f iS \
f trIxrf;jzpf
NyD; jyKpkwGif aexkdifvsufjyKpktm; pDrHtkyfcsKyfoljzpfonf/
c&pf(1913-17)ppfawGckdif aMu;wkdiftpD&ifcHpmt& bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif jyKpkaygif;(9)ck&Sdonf/
bl;oD;awmifNrdKU wnfae&m? xkdajrESihfwqufwnf;&SdaomajrwkdYonf xif&Sm;jyifjyKpkESihf uusbufjyKpktwGif;
yg0ifcMhJ uonf/ xkad jrukd rlvu &ckid v
f rl sK;d armifjzLESifh armifeq
D o
dk l ajrykid &f iS f nDtpfuEdk pS Of ;D u ykid q
f idk cf MhJ uonf/
if;nDtpfukdESpfOD;rSm ukvm;rsm;\ vdrfvnfvSnhfzsm;cH&um pD;yGm;usNyd; a'0gvDcHcJh&onf/xkdYaMumihf if;wkdY
ykdifqkdifaomajrrsm;ukd t*FvdyfvlrsKd; rpwm0DvkdbDu 0,f,lykdifqkdifcJhjyef\/ xkdtjyif bll;oDawmifNrdKUe,f
azmifawmfjyifaus;&Gme,fajr tygt0if {u(12000)ausmfukd *smrefvlrsKd;rpwma*sqDprdpf(J. C. Smith)u
ykdifqkdifcJhbl;onf/ rpwm0DvkdbDrSm if;ykdif*&Hajrrsm;ukd rpwma*sqDprpftm; a&mif;cscJhaMumif; od&jyef\/1
xkdaemuf *&Hajrrsm;ukd ykdif&SiftqifhqifhodkY vTJajymifo;a&mif;cscJhMujyefonf/ ykdif&Siftqufquf
rnfokdYajymif;vJvmonfukd tao;pdwfazmfjy&efrSm ,cktcg rsm;pGmtcuftcJ &Sdaeayonf/ odkY&mwGif
bl;oD;awmifNrKd Ue,f ajrpm&if;OD;pD;XmerS aumufc&H &Sad om pm&if;t& *&Hyidk &f iS ?f ajr{u? wnfae&mt&yfa'o
azmfjycsufukd atmufygtwkdif; awGUEdkifygonf/
jyKpkykdif&SifrSm aiGaMu;csrf;omolrsm;jzpfMuNyD; wkdif;&if;om;rsm;tjyif EkdifiHjcm;om;rsm;vnf; yg0ifMu

bl;oD;awmifckdif? bl;oD;awmifNrddKUe,f&Sd *&HBuD; (jyKpk)uGif;rsm;? ajr{&d,mtajctaejyZ,m;


pOf
aus;&Gmtrnf
1
2
1 apwDawmif
apwDawmif
apwDawmif
2 &Gmr
&Gmr
3 vuf0J'ufjyif&Snf
vuf0J'ufjyif&Snf
vuf0J'ufjyif&Snf
vuf0J'ufjyif&Snf
vuf0J'ufjyif&Snf
vuf0J'ufjyif&Snf
vuf0J'ufjyif&Snf
4 armifBuD;axmifh
armifBuD;axmifh
armifBuD;axmifh

uGif;eHygwf
uGif;&Sd{u vuf&Sd{u pkduf{u
3
4
5
6
269
bD
550
444
400
269
pD
300
136
30
269
'D
351
269
120
tD;
261
209
180
269
640
335
240
269 tufzf
269
*sD
858
188
100
270
at
250
83
30
270
bD
407
279
250
270
pD
499
324
280
270
'D
650
585
400
270
tD;
372
261
100
276 tufzf
550
395
320
276
at
123
78
67
276
bD
331
155
138
276
pD
160
126
115

ykdif&Siftrnf
7
a*:bif
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
a*s'D0Dvqif
/
/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

90

bl;oD;awmifckdif? bl;oD;awmifNrddKUe,f&Sd *&HBuD; (jyKpk)uGif;rsm;? ajr{&d,mtajctaejyZ,m;


pOf
1

aus;&Gmtrnf
2
armifBuD;axmifh
armifBuD;axmifh
armifBuD;axmifh
armifBuD;axmifh
5 apwDjyif
apwDjyif
apwDjyif
apwDjyif
6 iusOfawmuf
iusOfawmuf
iusOfawmuf
7 b'em
b'em
b'em
b'em
b'em
8 i&efYacsmif;
i&efYacsmif;
i&efYacsmif;
i&efYacsmif;
i&efYacsmif;
i&efYacsmif;
8 i&efYacsmif;
i&efYacsmif;
9 ,if;rausmif;awmif
,if;rausmif;awmif
10 rD;ausmif;aps;
rD;ausmif;aps;
rD;ausmif;aps;
rD;ausmif;aps;
rD;ausmif;aps;
rD;ausmif;aps;
rD;ausmif;aps;

uGif;eHygwf
uGif;&Sd{u vuf&Sd{u pkduf{u
3
4
5
6
276
'D
589
229
193
276
tD;
402
237
228
276 tufzf
321
217
177
276
*sD
660
304
267
276
trf
499
243
237
276
tkdif
377
260
231
276
a*s
170
120
118
276
au
392
27
238
276 t,fvf 660
524
272
276
trf
360
370
336
276
tef
303
283
263
281
at
451
320
275
281
bD
250
131
74
283
pD
365
353
210
283 tufzf
344
244
233
283
*sD
363
283
273
283
at
440
425
403
283
bD
392
374
367
283
pD
170
155
149
283
'D
315
262
205
317
at
273
216
205
317
bD
174
143
129
317
C
542
494
429
317
p
171
142
142
317
'D
500
349
328
317
tD;
700
545
420
317
a*s
126
118
317 au
98
83
703
317 t,fvf
216
201
317 trf
542
384
366
317 tef
472
356
332
317 tkd
439
277
246
317 usL
300
217
195

ykdif&Siftrnf
7
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
OD;a&Tom
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
OD;a&Tom
/
/
/
rdoEmjzL
/
/
/
/
/
/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

91

bl;oD;awmifckdif? bl;oD;awmifNrddKUe,f&Sd *&HBuD; (jyKpk)uGif;rsm;? ajr{&d,mtajctaejyZ,m;


pOf
aus;&Gmtrnf
1
2
11 o*Feuf
o*Feuf
o*Feuf
o*Feuf
12 jcif;orm;
jcif;orm;
jcif;orm;
13 uGew
f idk f
uGew
f idk f
uGew
f idk f

uGif;eHygwf
uGif;&Sd{u vuf&Sd{u pkduf{u
3
4
5
6
317 tufzf
200
175
120
317 *sD
250
180
158
317 tdwf
150
130
80
317 tdik f
250
205
185
324 at
508
325
307
324 bD
233
105
97
324 pD
229
191
170
332 usL
390
383
383
332 c
620
460
377
332 C
540
416
420

ykdif&Siftrnf
7
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

onf/ jyKpkykdif&Sifrsm;onf tpkd;&xHrS if;wkdY\ trnfjzihf *&H,lNyD;jyKpkowfrSwfxm;onfhajrtwGuf ajrcGefukd


wpfESpfvQif wpfBudrfus wpfvkH;wpfpnf;wnf; NAdwdoQtpkd;&xH ay;&onf/
jyKpak cgif;rsm;rSm jyKpw
k iG f aexkid Mf uNy;D ajrcGeaf umufjcif; oD;pm;csxm;jcif;? vlaetdrrf sm; wnfaxmif
jcif;? pkdufysKd;&efaiG rvkHavmufolrsm;tm; aiGacs;jcif;ESihf tjcm;jyKpkESihf ywfoufonfhudp&yfrsm;ukd pDpOf
aqmif&Guf&oljzpfonf/ jyKpkacgif;aqmifrSm if;tkyfcsKyf&onfh jyKpkwGif e,fpm;? y,fpm;toGiftcGihfta&;
&&Sdonf[kqkdEkdif\/
jyKpkacgif;aqmifwkdYu oabmusESpfoufolom jyKpktwGif; vkyfukdifcGifhjyKonf/ jyKpkacgif;aqmif
oabmrusonfh v,fvkyfaeol awmifolv,form;rsm;tm; ajrrScsufcsif;ESifxkwfEkdifonf/ wcgw&HwGifrl
jyKpktwGif; v,frsm;ukd oD;pm;cs&m avvHpepfjzihf oD;pm;ctrsm;qkH;ay;Edkifolukdom oD;pm;csay;avonf/
jyKpkacgif;aqmiftm; oD;pm;ctjzpf wpf{uvQif ysrf;rQESpfq,fawmif;rQ ay;&onfhtjyif
ajrcGefwpf{uvQif ckESpfusyfcGJtxd v,fvkyfolrsm;u ay;&onf/ oD;pm;cESihfajrcGefay;&ef ysufuGufvQif
jyKpkrS EIwfy,fjcif;cH&onf/ tcsKdUjyKpkrsm;wGif oD;pm;cukd pyg;twGufay:rlwnf pyg;wif;(100)vQif
(40)awmif;ay;&onf/ rkd;ajryJpkdufygu wif;(100)vQif (15)wif;ay;&onf/ uGrf;NcHajrtwGuf(0.05){u
twGuf wpfESpfvQif(15)usyfay;&onf/ xkdYjyif jyKpktwGif; ESpf&SnfoD;ESHyifrsm;rSm oD;xGufrsm;ukd
qGwfcl;a&mif;csolrsm; taejzifh a&mif;cs&aiG (100)vQif (15)usyfEIef;jzihf jyKpkacgif;aqmifokdY ay;oGif;&onf/
NAdwdoQwkdY odrf;ykdufNyD;aemuf if;wkdY\tusKd;pD;yGm;twGuf wHcg;r&Sd? "m;r&Sd vl0ifvlxGufay:vpDukd
tokH;jyKcJhonf/ tdEd,ta&SUb*Fvm;? ppfwaumif;rS b*FvDukvm;rsm;? r'&yfe,frS ql&D,mvlrsKd;rsm;?
&ckdifjynfe,fodkY twm;tqD;rJh 0ifcGifhxGufcGihfjyKcJhonf/ omreftm;jzihf wpfESpfvQif ppfwaumif;a'orS ulvD
aygif;? 40000(av;aomif;)ppfawGckdifodkY 0ifa&mufavh&SdaMumif; od&onf/

(C) vGwfvyfa&;&NyD;ajr,mpepf
vGwv
f yfa&;&Ny;D aemufyidk ;f wGif jyKppk epfrsm;? oD;pm;pepfrsm;ukd zsuo
f rd ;f Ny;D v,f,majrEkid if yH idk f jyKvyk f
a&;pDru
H ed ;f ukd taumiftxnfazmf aqmif&u
G cf o
hJ nf/ v,frvkyo
f l v,fyidk &f iS Bf u;D rsm;\ ajr,mrsm;ukd odr;f ,l
Ny;D awmifov
l ,form;okYd cGaJ 0ay;cJo
h nf/ rdryd idk af jrukd uk,
d yf idk v
f yk u
f idk o
f l awmifov
l ,form;rsm;tm; v,fajr
(50){u ,majr(25){u? ukid ;f ajr(10){u? BupH u
dk af jr (10){u ponfjzihf odr;f qnf;jcif;rjyKbJ uif;vGwcf iG fh

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

92

jyKcJhonf/

(i) awmfvSefa&;aumifpDacwf ajr,mpepf


awmfveS af &;aumifpw
D ufvmaomtcg awmifov
l ,form;rsm;\ jyemt&yf&yfudk ajz&Si;f Edik &f ef
twGuf pepfa[mif;ukd zsuo
f rd ;f ajr,mawmfveS af &; vkyif ef;Bu;D ukd taumiftxnfazmfatmif BuKd ;yrf;cJ\
h /
awmifov
l ,form;rsm; aqG;aEG;yGrJ sm;ukd usi;f yNy;D aemuf awmifov
l ,form;aumifpD tqifq
h ifu
h dk
zGJUpnf;cJhonf/ awmifolv,form;tcGifhta&;ukd umuG,fMuonhf Oya'ukd jyXmef;cJhonf/
1970 ckESpf or0g,rpDrHudef;t& zGJUpnf;aom a&S;ajy;or0g,r v,f,mrsm;ukd wkd;csJUzGJUpnf;cJh&m
1977-78 ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKUe,f (53)oif; zGJUpnf;cJhonf/ bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif [oFmpDrHcsuf
jyefvnf0ifa&mufvmolrsm;tm; toif;om;rsm;tm;tjzpf yg0ifapvsuf ukvor*tzGJUrS yHhykd;ulnDonfh
v,fxGefpuf(198)pD;jzihf v,f,mukefxkwfrIvkyfief;ESihf or0g,rtcef;rS taumiftxnf azmfcJhonf/
usrf;ukd;um;pm&if;
&ckid jf ynfe,fjzpfpOforkid ;f ? wwd,wG?J pD;yGm;a&;u@? pm-14? NrKd Ue,fajrpm&if;OD;pD;Xme? bl;oD;awmif
NrdKUe,f rSwfwrf;tcsuftvufrsm;/

93
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(2) v,fajrwkdif;wmykHenf;pepf
&ckid jf ynfe,f&dS v,fajrwkid ;f wmenf;pepfrmS (6.40){uESifh tMurf;zsi;f nDrQaom ]]'ke;f }}twkid ;f twmukd
okH;pGJMuonf/ ]]wef;'kef;}}rSm uRJESpfaumif(okdYr[kwf) EGm;ESpfaumif\vkyftm;yrmPESihf nDrQ\/ ]]'kef}}rSm
tdE,
d rl&iof;pum;jzpf jrefrmvkd ]]&SO}hf }ESiw
fh n
l \
D / twkid ;f twmESprf sK;d pvk;H ukd &ckid jf ynfe,fwiG f ok;H MuNy;D
ajrmufOD;? rif;jym;? ykPm;uRef;NrdKUe,frsm;wGif ]]&SOfh}}? ]]'kef}}tpm; ]]usif}}ukd okH;pGJMu\/
]]'kef}}? ]]&SOfh}}sESihf]]usyf}}wkdY\twkdif;twmqufpyfykHrSm atmufygtwkdif; jzpfMu\/1
(3) aumf& = (3) u&efY = (1) aumif&d (5 Kranta = 1 Cowri)
(4) aumif&d = (1) *Gef'g
(4 Coris= 1 Gunda)
(30) aumf& = (5) *Gef'g = (1) uled
(5 Gundas=1 Kuni)
(4) uleD = (1) umeD
(4 Kunis= 1 Kuni)
(16) umeD = (1) 'kef
(16 Kunis= 1 Doon)
(16) umeD = 6.40 {u
(1) umeD = 0.40 {u
12 pwk&ef;tawmif
(18)aypwk&ef;
0g;(800)

=
=
=

&SOf; (okdYr[kwf) usyfpepf


(12 hanns Quare=1 Wa)
1
0g;jyef
1
0g;jyef
(18 feet square=1 banboo)
wpf&SOf;(okdYr[kwf)wpfusyf

(800 Was=1=hin or Kyat)

bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f ]]&SO;f }}? ]]usy}f }pepftpm; ]]'ke;f }}pepfjzpfaom um'kjH zihf wkid ;f wmowfrw
S af Mumif;
awGUEkdif\/

(3) pkdufysKd;a&;vkyfief;
bl;oDawmifNrKd Ue,fwiG f v,f,mpku
d yf sK;d a&;vkyif ef;onf t"dupD;yGm;a&;vkyif ef;yifjzpf\/ NrKd Ue,fwpfck
vk;H &Sd vlO;D a&trsm;pkrmS awmifov
l ,form;rsm; jzpfMu\/ awmifov
l ,form;rsm;onf pyg;oD;ESu
H dk t"duxm;
um pkdufysKd;Muonf/
NrKd Ue,f\ pyg;pku
d yf sK;d rIrmS (1885-88)ckEpS rf sm;twGi;f u pku
d {f u (52563)&Scd o
hJ nf/ (1915-16)ckEpS f
1
ta&mufwGif pkduf{u(68109)xd wkd;wufvmonfukd awGU&\/
xkaYd emuf qefpyg;pku
d yf sK;d xkwv
f yk rf rI mS ESppf OfEpS w
f idk ;f wk;d wufvmcJo
h nf/ ok&Yd mwGif ESpt
f vku
d pf u
dk {f u
wkd;yGm;rIukd vuf&Sdtaxmuftxm;rsm;t& tao;pdwfazmfjy&ef tcuftcJ&SdaMumif; awGU&ygonf/

(u) pyg;pkdufysKd;jcif;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f\ pyg;pku
d yf sK;d rIEiS yfh wfouf jrefrmhpu
dk yf sK;d a&;vkyif ef;? bl;oD;awmifNrKd UrS ay;ykaYd om
udef;*Pef;tcsuftvufrsm;rSm (1978-79)ckESpfrS (1993-94)ckESpftxd atmufygtwkdif; awGU&onf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
1

94

bl;oD;awmifNrdKUe,f\ pyg;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmiff{u
txGufwif;aygif;
2
3
4
5
pyg;(1978-79)
(u) txl;txGufwkd;
330
310
17708
(c) txGufaumif;rsKd;
2093
2069
120271
(*) jynfwGif;txGufwkd;
11828
11802
453842
(C) kd;kd;pyg;
33992
33907
1095119
(i) aEGpyg;
1979-80
(u) txl;txGufwkd;
400
399
26993
(c) txGufaumif;rsKd;
1677
1670
108550
(*) jynfwGif;txGufwkd;
22374
22362
803214
(C) kd;kd;pyg;
36680
36040
1187003
(i) aEGpyg;
1980-81
(u) txl;txGufwkd;
400
400
30573
(c) txGufaumif;rsKd;
2345
2284
160776
(*) jynfwGif;txGufwkd;
22374
22029
861334
(C) kd;kd;pyg;
41924
40425
1432403
(i) aEGpyg;
1981-82
(u) txl;txGufwkd;
5000
4994
360218
(c) txGufaumif;rsKd;
6575
6491
432790
(*) jynfwGif;txGufwkd;
19102
18912
883929
(C) kd;kd;pyg;
32485
31429
1159611
(i) aEGpyg;
1320
1312
73603
1982-83
(u) txl;txGufwkd;
7000
6985
564076
(c) txGufaumif;rsKd;
9000
8940
633745
(*) jynfwGif;txGufwkd;
29000
18830
984285
(C) kd;kd;pyg;
28391
27135
1086468
(i) aEGpyg;
2550
2505
141032

95
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
bl;oD;awmifNrdKUe,f\ pyg;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
pOf
pkduf{u
atmiff{u txGufwif;aygif;
oD;ESHtrsKd;trnf
1
3
4
5
2
6 1983-84
(u) txl;txGufwkd;
10000
9965
743687
(c) jynfwGif;txGufwkd;
16200
15870
704469
(*) txGufaumif;rsKd;
9000
8897
562935
(C) kd;kd;pyg;
28535
27850
1064089
(i) aEGpyg;
1585
1575
110216
7 1984-85
(u) txl;txGufwkd;
10000
9994
602546
(c) jynfwGif;txGufwkd;
18500
18155
913764
(*) txGufaumif;rsKd;
15435
15045
694436
(C) kd;kd;pyg;
20518
20108
946251
(i) aEGpyg;
1845
1845
118519
8 1985-86
(u) txl;txGufwkd;
11000
10985
708578
(c) jynfwGif;txGufwkd;
19050
18867
975571
(*) txGufaumif;rsKd;
14474
14164
751699
(C) kd;kd;pyg;
19999
19736
890809
(i) aEGpyg;
1853
1826
113135
9 1986-87
(u) txl;txGufwkd;
40032
40032
2179864
(c) jynfwGif;txGufwkd;
(*) omreftxGufwkd;
19273
19273
752729
(C) txGufaumif;rsKd;
(i) kd;kd;pyg;
1025
1025
33825
(p) aEGpyg;
1778
1778
105710
10 1987-88
(u) txl;txGufwkd;
11738
11738
790417
(c) jynfwGif;txGufwkd;
(*) omreftxGufwkd;
34511
34511
2166324
(C) txGufaumif;rsKd;
(C) kd;kd;pyg;
15409
15418
630270
(i) aEGpyg;
252
252
57925

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
11

12

13

14

15

16

96

bl;oD;awmifNrdKUe,f\ pyg;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmiff{u txGufwif;aygif;
2
3
4
5
1988-89
(u) omreftxGufwkd;
25050
25015
1450870
(c) kd;kd;pyg;
35777
33878
1639306
(*) aEGpyg;
750
730
40223
1989-90
(u) omreftxGufwkd;
29579
29474
1608371
(c) kd;kd;pyg;
31586
31471
1541285
(*) aEGpyg;
993
993
48823
1990-91
(u) omreftxGufwkd;
25000
24983
1399184
(c) kd;kd;pyg;
36538
36346
1808377
(*) aEGpyg;
1585
1414
71322
1991-92
(u) rkd;pyg;
(c) a&usaemufpkduf
(*) aEGpyg;oD;xyf
(C) omreftxGufwkd;
25000
24858
1417819
(i) kd;kd;pyg;
36305
35913
1754858
(p) aEGpyg;
1018
1016
51248
1992-93
(u) rkd;pyg;
62570
62570
3281005
(c) a&usaemufpkduf
(*) aEGpyg;oD;xyf
2000
2000
124380
(C) omreftxGufwkd;
(C) kd;kd;pyg;
(i) aEGpyg;
1993-94
(u) rkd;pyg;
58892
58892
3358730
(c) a&usaemufpkduf
477
477
24151
(*) aEGpyg;oD;xyf
2625
2625
156056
(C) omreftxGufwkd;
(C) kd;kd;pyg;
(i) aEGpyg;
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

97

(c) a&mif;0,fazmufum;jcif;
a&S;tcgu bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS v,fajrtm;vk;H vkv
d rdk mS *&Hajrykid &f iS rf sm;? v,fyidk &f iS Bf u;D rsm;u ykid q
f idk f
cJMh uonf/ v,form;rsm;rSm if;wkx
Yd rH S oD;pm;cay;Ny;D vkyu
f idk Mf u&onf/ v,fyidk &f iS rf sm;u oD;pm;cwpfEpS v
f Qif
v,fwpf{urS a'ook;H pyg;awmif;av;q,fxd aumufcMH uonf/ xkaYd Mumifh NrKd Ue,frS xGu&f adS om pyg;rsm;
ukd ppfawGNrKd Uay:rS pyg;ukeo
f nfBu;D rsm; em'gac: ukvm;yGpJ m;Bu;D rsm;u if;wk\
Yd t0,fawmfrsm; apvTwu
f m
aus;&Gma&muf0,f,al vh&MdS uonf/ v,form;rsm;rSm A[kow
k acgif;yg;jcif;? qif;&Jerd u
hf sjcif;? t*Fvyd t
f pk;d &u
aumufcaH om tcGet
f aumufrsm;ukd ray;aqmifygu tzrf;cHMu&rnfudk pk;d &drjf cif;wkaYd Mumihf pyg;ukeo
f nfrsm;
ay;orQ aps;jzihf a&mif;Mu&onf/ okjYd zpf v,form;rsm;;rSm v,fvyk o
f avmuf tusK;d cHpm;cGifh r&&Scd MhJ uacs/

(*) tpkd;&rS pyg;0,f,ljcif;


jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&;&Ny;D aemuf (1948)ckEpS rf S (1962)ckEpS t
f xd aumufyo
J ;D ESaH &mif;0,fa&;tzGUJ rS
'kid zf iG Nhf y;D pyg;0,f,cl yhJ gonf/ (1952)ckEpS w
f iG f urmq
h efaps;usvnf;aumif;? tdE,
d Ekid if u
H ESppf Of0,faeus
xuf avsmh0,fvnf;aumif; pyg;rsm;awmifykH&mykH jzpfcJh&onf/ awmifolv,form;rsm;u tpkd;&\
pyg;0,faps;ukd rufarmNyD; tajrmuftrsm; a&mif;cscJhMuonf/ xkdYaMumihf *kda'gifrsm;? taqmufttkHrsm;?
tqifoifhr&Sdao; pyg;rsm;pGm ysufpD;cJh&onf/ (1953-54)ckESpfwGif ,m,D*kda'gif? okdavSmifkHrsm;? tNrJwrf;
okdavSmifkHrsm; aqmufvkyfay;cJhonf/
(1963-64)ckESpfrSp pyg;0,f,lBudwfcGJa&;ukd tpkd;&u csKyfukdifcJhojzihf xkdESpfrSp okdavSmif'kdif?
puf'idk ?f uGi;f 'kid [
f
l owfrw
S 0f ,f,cl o
hJ nf/ (1964-65)ck b@ma&;ESprf pS (1993-94)ck b@ma&;ESpt
f xd
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif ESpftvkduf pyg;0,f,l&&SdrIrSm atmufygtwkdif; awGU&onf/

bl; oD; awmifNrdKUe,f\ ESpftvkduf pyg;0,f,l&&SdrItajctae


pOf
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

b@ma&;ESpftrnf
2
1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 -

65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77

vsmxm;csuf
pyg;wif;aygif;

0,f,l&&Sdaom
pyg;wif;aygif;

3
158697
1564897
679205
607087
1382732
444357
416526
466319
315114
322*907
326887

4
895463
710554
372392
274240
258238
299163
246045
169885
292495
261196
254590

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

98

bl;oD; awmifNrdKUe,f\ ESpftvkduf pyg;0,f,l&&SdrItajctae


pOf
1
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30

b@ma&;ESpftrnf
2
1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 -

78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94

vsmxm;csuf
pyg;wif;aygif;

0,f,l&&Sdaom
pyg;wif;aygif;

3
320000
350000
600000
450000
450000
426000
450000
450000
500000
500000
320000
320000
327000
262000
270000
250000
443000

4
220217
394418
442250
461777
455137
497529
474802
385083
548643
130789
209518
240304
228814
199108
192012
190986
373722

(C) tjcm;oD;ESHpkdufysKd;jcif;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif pyg;pkdufysKd;jcif;tjyif tjcm;oD;ESHrsm;vnf; pkdufysKd;Muygonf/ bl;oD;awmif
NrdKUe,f jrefrmhpkdufysKd;a&;vkyfief;rS awmif;,l&&Sdaom tajccHudef;*Pef;azmfjycsufyg tjcm;oD;ESHpkdufysKd;rIukd
(1978-79)ckESpfrS (1993-94)ckESpftxd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/

(i) vufzufpkdufysKd;jcif;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

99

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
pOf

oD;ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

1
1

1978-79
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) tjcm;ESHpm;yif
(C) ajryJ (aqmif;)
(i) rkHif;
(p) aeMum
(q) 0guav;
(Z) tjcm;trQifxGuf
(ps) rwfyJ
(n) bkdudwf
(#) ikyf(rkd;)
(!) ikyf(aqmif;)
(V) MuufoGefeD
() MuufoGefjzL
(P) tjcm;[if;arT;yif
(w) tmvl;
(x) jrefrmaq;
(') csufBuH&ifh
(") uGrf;oD;
(e) tkef;oD;
(y) opfoD;yifrsm;
(z) iSufaysm
(b) uGrf;&Guf
(A) [if;oD;[if;&Guf
(r) taxGaxGpm;okH;yif
(,) "ed
(&) pm;okH;jcif;rjyKo0nfhyif

44
12
32
21
171
1250
225
27
80
220
30
44
1000
37
41
40
486
618
136
1
5
2035
25
15
483
25
122
302

atmif{u

xGufwif;
4

43
12
32
21
165
1250
200
24
80
194
28
42
1160
35
41
38
482
612
134
1
5
2035
24
14
400
24
122
302

198
49
86400
69
5230
8000
4000
1455
9200
900
213
13860
1000
45150
18604
449224
140760
1260
341
9600
5760
39900
29400
490440
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

100

bl; oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd; xkwfvkyfrItajctae


pOf
1

oD;ESHtrsKd; trnf
2
(v) ajymif;zl;(taphxw
k )f
(0) yef;ESrf;
(o) ukvm;yJ
1979-80
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESr;f
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) tjcm;ESpH m;yif
(C) ajryJ (aqmif;)
(i) rk
H i ;f
(p) aeMum
(q) 0guav;
(Z) tjcm;trQifxGuf
(ps) rwfyJ
d w
d f
(n) bku
(#) iky(f rk;d )
(!) iky(f aqmif;)
(V) MuufoeG feD
() MuufoeG fjzL
(P) tjcm;[if;arT;yif
(w) tmvl;
(x) jrefrmaq;
(') csufBuH&ifh
(") uGr;f oD;
(e) tke;f oD;
(y) opfo;D yifrsm;
(z) iSuaf ysm
(b) uGr;f &Guf
(A) [if;oD;[if;&Guf
(r) taxGaxGpm;ok;H yif

pkduf{u

atmif{u

xGufwif;

3
-

4
-

54
80
32
20
251
1289
50
24
78
114
22
zwfr&
1577
26
20
37
200
505
181
1
5
2013
21
14
22

53
78
32
20
247
1285
50
22
78
112
22
zwfr&
1566
26
20
37
277
487
109
1
5
2013
21
14
22

244
297
86400
64
8249
889
1330
8995
538
169
zwfr&
207475
35025
9800
45880
258164
112239
1025
341
9600
5229
40180
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

101

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
pOf

oD;ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

(,) "ed
(&) pm;ok;H jcif;rjyKonhyf if
(v) ajymif;zl;(taphxkwf)
(0) yef;ESrf;
(o) ukvm;yJ
1980-81
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) tjcm;ESHpm;yif
(C) ajryJ (aqmif;)
(i) rkHif;
(p) aeMum
(q) 0guav;
(Z) tjcm;trQifxGuf
(ps) rwfyJ
(n) bkdudwf
(#) ikyf(rkd;)
(!) ikyf(aqmif;)
(V) MuufoGefeD
() MuufoGefjzL
(P) tjcm;[if;arT;yif
(w) tmvl;
(x) jrefrmaq;
(') csufBuH&ifh
(") uGrf;oD;
(e) tkef;oD;
(y) opfo;D yifrsm;
(z) iSufaysm
(b) uGrf;&Guf
(A) [if;oD;[if;&Guf
(r) taxGaxGpm;okH;yif

atmif{u

xGufwif;

3
122
302
-

122
302
-

4
512400
-

70
70
32
20
236
1660
60
27
80
250
5
1832
42
43
40
459
816
125
3
6
2035
31
14
1105
22

65
60
32
20
230
1650
60
25
80
245
5
1810
41
43
40
554
788
108
1
5
2035
31
14
1075
22

293
260
86400
64
7745
11467
1066
1516
9600
1249
01
325185
13940
19754
518267
193722
1102
380
10000
8680
40180
28160

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

102

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
pOf

oD;ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

(,) "ed
(&) pm;ok;H jcif;rjyKonhyf if
(v) ajymif;zl;(taphxkwf)
(0) yef;ESrf;
(o) ukvm;yJ
1981-82
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) tjcm;ESHpm;yif
(C) ajryJ (aqmif;)
(i) rkHif;
(p) aeMum
(q) 0guav;
(Z) tjcm;trQifxGuf
(ps) rwfyJ
(n) bkdudwf
(#) ikyf(rkd;)
(!) ikyf(aqmif;)
(V) MuufoGefeD
() MuufoGefjzL
(P) tjcm;[if;arT;yif
(w) tmvl;
(x) jrefrmaq;
(') csufBuH&ifh
(") uGrf;oD;
(e) tkef;oD;
(y) opfo;D yifrsm;
(z) iSufaysm
(b) uGrf;&Guf
(A) [if;oD;[if;&Guf
(r) taxGaxGpm;okH;yif

atmif{u

xGufwif;

3
216
410
24
-

180
410
20
-

4
756000
300
-

58
82
30
20
236
1660
5
25
80
250
40
42
1832
40
43
40
559
823
150
3
6
2035
31
15
1106
22

56
80
29
20
230
1640
5
25
80
240
40
41
1810
39
41
37
554
788
132
1
5
2035
31
15
1083
22

258
367
72500
70
7422
11398
80
1391
9200
1224
328
13940
329420
56550
18604
44350
518267
193722
1176
340
10000
8680
40180
28160

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

103

bl; oD; awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae


pOf

oD;ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

(,) "ed
(&) pm;ok;H jcif;rjyKonhyf if
k )f
(v) ajymif;zl;(taphxw
(0) yef;ESr;f
(o) ukvm;yJ
1982-83
(u) ESrf;
(1) rk;d ESr;f
(2) aqmif;ESr;f
(3) yef;ESr;f
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) ajymif;zl;(zl;pm;)
(C) tjcm;ESpH m;yif
(i) aqmif;ajryJ
H i ;f
(p) rk
(q) aeMum
(Z) 0guav;
(ps) tjcm;trQifxu
G f
(n) rwfyJ
(#) ukvm;yJ
(!) bku
d w
d yf J
(V) pm;awmfyf J
() iky(f rk;d )
(P) iky(f aqmif;)
(w) MuufoeG ef D
(x) MuufoeG jf zL
(') tjcm;[if;arT;yif
(") tmvl;
(e) jrefrmaq;
(y) csufBuH&ifh
(z) uGr;f oD;
(b) tke;f oD;
(A) opfo;D yifrsm;
(r) iSuaf ysm
(,) uGr;f &Guf

atmif{u

xGufwif;

3
216
314
65
5
12

180
314
54
5
8

4
756000
810
15
65

58
100
5
35
155
20
300
3500
50
80
250
12
40
10
42
1770
45
43
42
544
823
235
3
6
2035
35
15

97
95
5
34
140
20
290
3450
45
80
240
8
40
6
41
1760
43
41
40
540
788
216
2
5
2035
35
15

264
461
18
95200
3920
66
9723
23977
3299
9200
1256
65
300
29
14351
311520
68800
18860
48250
504900
193722
3240
760
10000
9800
42000

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

104

bl; oD; awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae


pOf

oD; ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

2
(&) [if;oD;[if;&Guf
(v) taxGaxGpm;ok;H yif
(0) "ed
(o) pm;okH;jcif;rjyKonhftyif
([) yJ'Dprd f;
(X) axmywfyJ
1983-84
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESrf;
(3) yef;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) ajymif;zl;(zl;pm;)
(C) tjcm;ESpH m;yif
(i) aqmif;ajryJ
(p) rk
H i ;f
(q) aeMum
(Z) 0guav;
(ps) tjcm;trQifxu
G f
(n) rwfyJ
(#) ukvm;yJ
(!) bku
d w
d fyJ
(V) pm;awmffyJ
() ikyf(rk;d )
(P) ikyf(aqmif;)
(w) MuufoeG feD
(x) MuufoeG fjzL
(') tjcm;[if;arT;yif
(") tmvl;
(e) jrefrmaq;
(y) csufBuH&ifh
(z) uGrf;oD;
(b) tkef;oD;
(A) opfoD;yifrsm;
(r) iSufaysm
(,) uGrf;&Guf
(&) [if;oD;[if;&Guf

atmif{u

xGufwif;

3
1106
22
216
314
-

1100
22
200
314
-

4
28160
920000
-

58
107
35
200
10
320
3475
50
55
255
65
42
1100
55
45
43
550
250
50
5
10
2035
40
20
1145

55
105
34
196
10
310
3405
45
50
240
65
41
1000
53
43
41
540
230
50
5
5
2035
40
20
1125

234
493
85000
5320
35
11141
23835
3299
5750
1256
482
14350
140000
84800
19780
49610
514900
55200
750
10900
10000
10000
56000
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

105

bl; oD; awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae


pOf

oD; ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

2
(v) taxGaxGpm;ok;H yif
(0) "ed
(o) pm;okH;jcif;rjyKonhftyif
([) yJ'Dprd f;
(X) axmywfyJ
1984-85
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESrf;
(3) yef;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) ajymif;zl;(zl;pm;)
(C) tjcm;ESpH m;yif
(i) aqmif;ajryJ
H i f;
(p) rk
(q) aeMum
(Z) 0guav;
(ps) tjcm;trQifxu
G f
(n) rwfyJ
(#) ukvm;yJ
d w
d fyJ
(!) bku
(V) pm;awmffyJ
() ikyf(rk;d )
(P) ikyf(aqmif;)
(w) MuufoeG feD
(x) MuufoeG fjzL
(') tjcm;[if;arT;yif
(") tmvl;
(e) jrefrmaq;
(y) csufBuH&ifh
(z) uGrf;oD;
(b) tkef;oD;
(A) opfoD;yifrsm;
(r) iSufaysm
(,) uGrf;&Guf
(&) [if;oD;[if;&Guf
(v) taxGaxGpm;ok;H yif

atmif{u

xGufwif;

3
40
216
314
5
2

40
200
314
4
2

4
56000
920000
26
14

58
92
35
20
320
3615
294
30
821
3
71
60
1575
48
58
43
560
235
50
5
10
1145
40
25
16

55
92
35
20
320
3015
272
30
258
2
71
55
1525
45
55
41
550
225
50
5
10
1125
40
25
16

257
414
94500
64
11141
19447
22265
3600
1176
13
532
20100
259250
20700
8800
50320
514250
54000
750
1900
16000
10000
70000
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

106

bl; oD; awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae


pOf

oD; ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

(0) "ed
(o) pm;okH;jcif;rjyKonhftyif
([) yJ'Dprd f;
(X) axmywfyJ
1985-86
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESrf;
(3) yef;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) ajymif;zl;(zl;pm;)
(C) tjcm;ESpH m;yif
(i) aqmif;ajryJ
H i f;
(p) rk
(q) aeMum
(Z) 0guav;
(ps) tjcm;trQifxu
G f
(n) rwfyJ
(#) ukvm;yJ
d w
d fyJ
(!) bku
(V) pm;awmffyJ
() ikyf(rk;d )
(P) ikyf(aqmif;)
(w) MuufoeG feD
(x) MuufoeG fjzL
(') tjcm;[if;arT;yif
(") tmvl;
(e) jrefrmaq;
(y) csufBuH&ifh
(z) uGrf;oD;
(b) tkef;oD;
(A) opfoD;yifrsm;
(r) iSufaysm
(,) uGrf;&Guf
(&) [if;oD;[if;&Guf
(v) taxGaxGpm;ok;H yif

atmif{u

xGufwif;

3
226
165
1139
100

216
165
260
88

4
993600
1140
462

58
92
35
20
320
3565
290
30
552
410
42
1600
58
48
42
560
220
50
5
2035
15
22

55
92
35
20
300
3035
250
30
427
356
41
1530
55
45
43
510
210
50
5
2035
15
22

257
414
94500
64
9975
14720
21000
3600
1516
2436
13940
23850
8800
20700
461550
48300
750
1700
41310
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

107

bl; oD; awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD; ESHpkdufysKd; xkwfvkyfrItajctae


pOf

oD;ESHtrsKd;trnf

pkduf{u

(0) "ed
(o) pm;okH;jcif;rjyKonhftyif
([) yJ'Dprd f;
(X) axmywfyJ
1986-87
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
(2) aqmif;ESrf;
(3) yef;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
(*) ajymif;zl;(zl;pm;)
(C) tjcm;oD;ESyH if
(i) aqmif;ajryJ
(p) rk
H i f;
(q) 0guav;
(Z) rwfyJ
(ps) yJ'Dprd f;
(n) bku
d w
d fyJ
(#) TJtjcm;trQifxu
G f
(!) jrefrmaq;
(V) uGrf;oD;
() uGrf;&Guf
(P) ikyf (rdk;)
(w) ikyf (aqmif;)
(x) MuufoeG feD
(') MuufoeG fjzL
(") tjcm;[if;arT;yif
(e) tmvl;
(y) iSufaysm
(z) opfo;D yifrsm;
(b) [if;oD;[if;&Guf
(A) taxGaxGpm;ok;H yif
(r) "ed
(,) ukvm;yJ
(&) csufBuH&ifh
(v) tke;f oD;
(0) 0g;

atmif{u

xGufwif;

3
216
423
207

216
160
68

4
993600
2439
282

58
25
37
10
20
250
2910
30
790
10
108
25
220
5
18
42
1200
45
55
42
550
30
2057
1185
27
216
-

50
23
35
9
20
240
2280
30
720
8
98
25
210
5
18
40
1183
43
53
40
520
30
2057
1174
27
216
-

245
114
97475
135
64
7920
14234
2520
4608
64
711
2873
50474
1705
52344
13600
201110
75723
22376
472160
6600
950400
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
10

108

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmif{u
3
2
1987-88
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
60
58
(2) aqmif;ESrf;
49
49
(3) yef;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
34
34
(*) ajymif;zl;(zl;pm;)
(C) tjcm;oD;ESHyif
16
16
(i) aqmif;ajryJ
(p) rkHif;
2350
2350
(q) 0guav;
25
19
(Z) rwfyJ
150
150
(ps) yJ'Dpdrf;
(n) bkdudwfyJ
300
300
(#) TJtjcm;trQifxGuf
8
8
(!) jrefrmaq;
150
150
(V) uGrf;oD;
5
5
() uGrf;&Guf
36
36
(P) ikyf (rdk;)
50
45
(w) ikyf (aqmif;)
1060
1060
(x) MuufoGefeD
27
27
(') MuufoGefjzL
28
28
(") tjcm;[if;arT;yif
43
41
(e) tmvl;
565
565
(y) iSufaysm
32
32
(z) opfo;D yifrsm;
2035
2035
(b) [if;oD;[if;&Guf
1250
1250
(A) taxGaxGpm;okH;yif
85
84
(r) "ed
333
320
(,) ukvm;yJ
881
881
(&) csufBuH&ifh
1
1
(v) tkef;oD;
68
66
(0) 0g;
10
7

xGufwif;
4

232
220
91800
51
11280
1529
768
2184
960
36000
1900
98000
15390
169600
13770
12320
50120
678000
14400
147200
6
891
11200

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
11

109

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmif{u
3
2
1988-89
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
60
58
(2) aqmif;ESrf;
52
50
(3) yef;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
34
34
(*) ajymif;zl;(zl;pm;)
(C) tjcm;oD;ESHyif
16
16
(i) aqmif;ajryJ
210
205
(p) rkHif;
2150
2110
(q) 0guav;
(Z) rwfyJ
150
140
(ps) yJ'Dpdrf;
(n) bkdudwfyJ
320
310
(#) TJtjcm;trQifxGuf
6
6
(!) jrefrmaq;
210
200
(V) uGrf;oD;
5
5
() uGrf;&Guf
36
36
(P) ikyf (rdk;)
32
30
(w) ikyf (aqmif;)
1350
1250
(x) MuufoGefeD
29
29
(') MuufoGefjzL
35
35
(") tjcm;[if;arT;yif
37
37
(e) tmvl;
500
480
(y) iSufaysm
32
32
(z) opfoD;yifrsm;
2035
2035
(b) [if;oD;[if;&Guf
1250
1250
(A) taxGaxGpm;okH;yif
84
84
(r) "ed
333
325
(,) pm;okkH;jcif;rjyKonfhtyif
881
881
(&) ukvm;yJ
3
3
(v) csufBuH&ihf
56
56
(0) tkef;oD;
11
7
(o) 0g
10
10

xGufwif;
4

232
225
71400
51
6765
8862
740
2201
720
48000
1900
98000
10200
175000
14790
15400
38720
55200
14400
149500
15
756
11200
805

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
12

110

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmif{u
3
2
1989-90
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
35
34
(2) aqmif;ESrf;
69
69
(3) yef;ESrf;
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
35
34
(*) ajymif;zl;(taphxkwf)
(C) tjcm;ESHpm;yif
16
16
(i) aqmif;ajryJ
267
260
(p) rkHif;
2320
2300
(q) 0guav;
10
10
(Z) rwfyJ
120
120
(ps) yJ'Dpdrf;
(n) bkdudwfyJ
(#) TJtjcm;trQifxGuf
4
4
(!) jrefrmaq;
135
130
(V) uGrf;oD;
7
5
() uGrf;&Guf
50
50
(P) ikyf (rdk;)
35
35
(w) ikyf (aqmif;)
1335
1330
(x) MuufoGefeD
28
28
(') MuufoGefjzL
35
33
(") tjcm;[if;arT;yif
43
43
(e) tmvl;
550
545
(y) iSufaysm
30
30
(z) opfoD;yifrsm;
2035
2035
(b) [if;oD;[if;&Guf
1300
1280
(A) taxGaxGpm;okH;yif
90
50
(r) "ed
335
333
(,) pm;okkH;jcif;rjyKonfhtyif
800
800
(&) ukvm;yJ
(v) csufBuH&ihf
95
95
(0) tkef;oD;
11
8
(o) 0g
-

xGufwif;
4

170
338
71400
51
8840
12190
750
720
480
31200
1900
140000
11908
186200
14200
14520
53300
599500
13500
138720
153180
1254
12800
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
13

111

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmif{u
3
2
1990-91
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
35
35
(2) aqmif;ESrf;
50
50
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
39
38
(*) tjcm;ESHpm;yif
16
16
(C) aqmif;ajryJ
269
268
(i) rwfyJ
120
120
(p) bkdudwfyJ
310
310
(q) rkHkif;
2322
2320
(Z) 0guav;
10
10
(ps) TJtjcm;trQifxGuf
4
4
(n) tmvl;
510
506
(#) ikyf(rkd;)
35
35
(!) ikyf (aqmif;)
1290
1287
(V) MuufoGefeD
25
25
() MuufoGefjzL
33
33
(P) tjcm;[if;arT;yif
43
43
(w) [if;oD;[if;&Guf
1255
1255
(x) csufBu&H ihf
133
130
(') iSufaysm
30
30
(") taxGaxGpm;okH;yif
95
95
(e) tkef;oD;
11
8
(y) uGrf;oD;
7
5
(z) uGrf;&GGuf
50
50
(b) jrefrmaq;
110
110
(A) opfoD;yifrsm;
2035
2035
(r) "ed
335
333
(,) pm;ok;H jcif;rjyKonfhtyif
880
880
(&) yJ'Dpdrf;
(v) yJpdrf;ikH
(0) qyfESH
(o) eEGif;wuf
([) *sif;wuf
(|) uefpGef;O
(t) ydef;O
-

xGufwif;
4
157
250
76400
51
8840
720
2170
12064
700
480
56600
10850
205920
12750
14520
44720
1690
13500
121600
12800
1900
140000
27500
153180
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
14

112

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmif{u
3
2
1991-92
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
35
34
(2) aqmif;ESrf;
50
49
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
39
38
(*) tjcm;ESHpm;yif
16
16
(C) aqmif;ajryJ
280
278
(i) rwfyJ
120
120
(p) bkdudwfyJ
310
310
(q) rkHkif;
2335
2335
(Z) 0guav;
10
10
(ps) TJtjcm;trQifxGuf
4
4
(n) tmvl;
510
506
(#) ikyf(rkd;)
35
35
(!) ikyf (aqmif;)
1290
1287
(V) MuufoGefeD
30
30
() MuufoGefjzL
33
33
(P) tjcm;[if;arT;yif
143
243
(w) [if;oD;[if;&Guf
1255
1255
(x) csufBu&H ihf
163
160
(') iSufaysm
30
30
(") taxGaxGpm;okH;yif
95
95
(e) tkef;oD;
11
8
(y) uGrf;oD;
7
5
(z) uGrf;&GGuf
50
50
(b) jrefrmaq;
70
70
(A) opfoD;yifrsm;
2035
2035
(r) "ed
335
333
(,) pm;ok;H jcif;rjyKonfhtyif
880
880
(&) yJ'Dpdrf;
3
3
(v) yJpdrf;ikH
(0) qyfESH
(o) eEGif;wuf
([) *sif;wuf
(|) uefpGef;O
(t) ydef;O
-

xGufwif;
4
153
245
76418
51
9174
720
2170
12064
700
480
556600
10850
205920
15300
14520
44720
2160
13500
13300
12800
1900
140000
17500
153180
18
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
15

113

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmif{u
3
2
1992-93
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
60
60
(2) aqmif;ESrf;
107
107
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
39
39
(*) tjcm;ESHpm;yif
16
16
(C) aqmif;ajryJ
230
230
(i) rwfyJ
168
168
(p) bkdudwfyJ
142
142
(q) rkHkif;
694
694
(Z) 0guav;
(ps) TJtjcm;trQifxGuf
4
4
(n) tmvl;
372
372
(#) ikyf(rkd;)
106
106
(!) ikyf (aqmif;)
936
936
(V) MuufoGefeD
25
25
() MuufoGefjzL
26
26
(P) tjcm;[if;arT;yif
44
44
(w) [if;oD;[if;&Guf
923
928
(x) csufBu&H ihf
109
109
(') iSufaysm
30
30
(") taxGaxGpm;okH;yif
97
97
(e) tkef;oD;
11
9
(y) uGrf;oD;
8
6
(z) uGrf;&GGuf
51
51
(b) jrefrmaq;
144
144
(A) opfoD;yifrsm;
2660
2045
(r) "ed
335
335
(,) pm;ok;H jcif;rjyKonfhtyif
880
880
(&) yJ'Dpdrf;
(v) yJpdrf;ikH
(0) qyfESH
(o) eEGif;wuf
([) *sif;wuf
(|) uefpGef;O
(t) ydef;O
-

xGufwif;
4
270
588
78000
7590
1008
1005
3872
480
358861
32860
131040
12720
11440
45723
1526
13500
14400
1900
142800
36000
1531800
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
16

114

bl;oD;awmifNrdKUe,f/ tjcm;oD;ESHpkdufysKd;xkwfvkyfrItajctae
oD;ESHtrsKd;trnf
pkduf{u
atmif{u
3
2
1993-94
(u) ESrf;
(1) rkd;ESrf;
60
60
(2) aqmif;ESrf;
100
100
(c) ajymif;zl;(zl;pm;)
39
39
(*) tjcm;ESHpm;yif
(C) aqmif;ajryJ
202
202
(i) rwfyJ
120
120
(p) bkdudwfyJ
142
142
(q) rkHkif;
853
853
(Z) 0guav;
(ps) TJtjcm;trQifxGuf
8
8
(n) tmvl;
307
307
(#) ikyf(rkd;)
60
60
(!) ikyf (aqmif;)
1004
1004
(V) MuufoGefeD
23
23
() MuufoGefjzL
24
24
(P) tjcm;[if;arT;yif
(w) [if;oD;[if;&Guf
925
925
(x) csufBu&H ihf
(') iSufaysm
28
28
(") taxGaxGpm;okH;yif
(e) tkef;oD;
10
10
(y) uGrf;oD;
6
6
(z) uGrf;&GGuf
55
55
(b) jrefrmaq;
138
138
(A) opfoD;yifrsm;
2960
2960
(r) "ed
333
333
(,) pm;ok;H jcif;rjyKonfhtyif
923
923
(&) yJ'Dpdrf;
(v) yJpdrf;ikH
(0) qyfESH
16
16
(o) eEGif;wuf
36
36
([) *sif;wuf
12
12
(|) uefpGef;O
53
53
(t) ydef;O
44
44

xGufwif;
4
360
550
78000
6666
720
994
960
307000
18600
140560
37260
10560
12600
16000
2280
154000
34500
1448550
51
39600
11280
74200
66000

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

115

vufzufudk bl;oD;awmifNrKd Ue,f azmifawmfjyifaus;&Gm&Sd *&efajr&Sd zwfr& w{u(40)cefY prf;oyfpu


dk f
ysKd;cJh\/ a'orSxGufaomvufzufrSm teHY? t&om? t&nftaoG; txl;aumif;rGefjynhfpkH\/ okdY&mwGif
ukrPDtaejzihf pD;yGm;jzihf pkdufysKd;rIrsm; r&SdcJhay/ xkdae&m vufzufyifrsm;ukd ,aeY3wkdifawGUEkdifao;onf/
1

bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f vufzufpu


dk yf sK;d jzpfxeG ;f rI&
dS pku
d yf sK;d xkwv
f yk rf nfqydk gu tusK;d &SEd idk o
f nf[k
awGUEkdif\/ NAdwdoQtpdk;&aemufykdif; xyfrHpkdufysKd;onfukd ,aeYwkdif rawGU&ao;ay/
NAw
d o
d Qacwfu azmifawmfjyif&mG onf bl;oD;awmif&mG xuf pnfum;cJo
h nf/ oabFmqku
d u
f yf&mvnf;
jzpf\/ azmifawmfjyifaus;&Gmtygt0if ajr{u(12000)cefYukd *&H&&SdykdifqkdifcJhaom *smrefvlrsKd; a*spDprpf
(J.C. Scamith) onf rdr&
d mG ywf0ef;usiEf iS fh eD;pyfaom awmifuek ;f i,frsm;wGif vufzufpu
dk yf sK;d cJ\
h / xkyd *k Kd vf
vufzufNcHonf pD;yGm;jzpfpkdufysKd;cJh&m ppfawGckdiftwGif; tESYHtjym;a&mif;cscJhonf/ vufzufajcmufrSmvnf;
teHt
Y &omaumif;ojzihf Ekid if jH cm;vufzufajcmufxuf ykrd v
dk Bl uKd urf sm;Ny;D ESpo
f ufMuojzihf puLtxkyif ,frsm;
jyKvkyfum aps;aygaygESifh a&mif;csEkdifcJh\/
xkv
d ufzufNcv
H yk o
f m; oD;pm;csxm;aom *&Hajrqkid &f m k;H ESiafh jrc aumufcaH omvpmrsm;jzihf vlaygif;
rsm;pGm toufarG;0rf;ausmif;tjzpf rScD adk e&mwpfck jzpfcb
hJ ;l \/ xkaYd Mumihf azmifawmfjyif&mG onf NrKd Ui,fwpfNrKd U
1
yrm pnfum;cJhav\/

(p) pdkufysKd;p&dwfESihf tjcm;acs;aiGrsm;


bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f (1961-62)ckEpS rf pS aumufBu;D trawmfaiG? &ue;f trawmfaiGrsm;ukd tpk;d &
rS xkwaf cs;cJah Mumif; awGU&ygonf/ (1961-62)ckEpS rf pS trawmfaiGxw
k af cs;rI? aumufc&H &Srd ?I vufuseaf iG
rsm;ukd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/
1964 ckESpf rkd;&moDrSp pkdufysKd;a&;aus;&GmbPfrsm;ukd zGJUpnf;NyD; pkdufysKd;p&dwfrsm;ukd xkwfacs;cJhyg
onf/ xkdumvtwGif; zGJUpnf;cJhaom aus;&GmbPfrsm;rSm-

au mu fB u D ; t raw mf a iG
ck E S p f
1961 - 62
1962 - 63
1963 - 64

x k w f a c s;aiG
300000d
773900
156185

au mu f c H& ai G
278445
619562
7689

u sef a iG
21554d
154337
148495

w k di f; t raw mf a i G
ck E S p f
1961 - 62
1962 - 63
1963 - 64

x k w f a c s;aiG
4475
14928
76025

au mu f c H& ai G
2411d
10494
37080

u sef a iG
2064d
4433
38945

w k di f; t raw mf a i G
ck E S p f
1962 - 63
1963 - 64

x k w f a c s;aiG
11350d
15725

au mu f c H& ai G
7628d
10836

u sef a iG
3722d
4890

116

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

pkdufysKd;p&dwf xkwfacs;aiGukd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/


xkdaemufykdif; pkdufysKd;p&dwfacs;aiG? qyfaiG? usefaiGrsm;ESihf ywfouf jrefrmhpkdufysKd;a&;ESihf aus;vuf

1964 - 65 ckESpf
1965 - 66 ckESpf
1966 - 67 ckESpf
1967
68 ckEpS f
pkpkaygif;

39
48
5
-

oif;
oif;
oif;
oif;

92

oif;

zGUH NzKd ;a&;bPfu,


dk pf m;vS,f k;H cG?J bl;oDawmifNrKd UwGif pm&if;Z,m;? rSww
f rf;rsm; xdr;f odr;f xm;&Srd I r&Sad wmhaMumif;
acs;aiGtrsKd;tpm;

xkwfacs;aiG

jyefqyfaiG

a<u;a[mif;rsm;
1964
aqmif;
1965
rdk;
1965
aqmif;
1966
rkd;
1967
rkd;
1967
aumuf&dwf

638159d
11455
1189375
12750
374250
284850
7575

103375d
8684
720367
4136
104455
122116
2949

usefaiG
534784d
2771
469008
8614
269795
162734
4626

od&ygonf/ if;XmerSay;ykdYaom pm&if;? Z,m;tcsuftvufrsm;t& pkdufysKd;p&dwfacs;aiGqkdif&m taxmuf


txm;rsm;ukd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/

(q) ckdif;uRJ? ckdif;EGm;ESifh v,fvkyfu&d,m


jreffrmhpkdufysKd;a&;ESihf aus;vufzGHUNzdK;a&;bPfukd,fpm;vS,fkH;cGJ bl;oD;awmifNrdKU pkdufysKd; p&dwfacs;aiG?
qyfaiG? usefaiG tajcjyZ,m;(30-9-94)aeYxd
ckESpfESihf acs;aiG
trsKd;tpm;
(3)ESSpf(3)ESpfa<u;usef
(78) rkd;
(79) rkd;
(80) rkd;
(81) rkd;
(82) rkd;
(83) rkd;

xkwfacs;aiG
u^o
tzGJU0if OD; a&
OD;a&
61
51
42
19
20
36

10025
4627
2491
1488
1408
2565

jyefqyfaiG

usefaiG

acs;aiG
1024503
2998730
1193640
718690
533330
445550
921200

2463377
1040231
619649
483559
418413
844370

1024503
535353
153409
99041
49771
27137
76837

qyfaiG
&mckdifEI
ef;

117

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

jreffrmhpkdufysKd;a&;ESihf aus;vufzGHUNzdK;a&;bPfukd,fpm;vS,fkH;cGJ bl;oD;awmifNrdKU pkdufysKd;p&dwfacs;aiG?


qyfaiG? usefaiG tajcjyZ,m;(30-9-94)aeYxd
ckESpfESihf acs;aiG
trsKd;tpm;
(84)
(85)
(86)
(87)
(88)
(89)
(90)
(91)
(91)
(92)
(93)

rkd;
rkd;
rkd;
rkd;
rkd;
rkd;
rkd;
rkd;
rkd;
rkd;
rk;d

xkwfacs;aiG
u^o
tzGJU0if OD;a&
OD;a&
31
2110
19
1356
34
3644
27
1562
20
1447
13
809
12
692
16
1065
14
886
19
885
20
1345

jyefqyfaiG

usefaiG

739550
595980
2503940
698280
618350
443130
407060
606295
527465
1003950
1714000

694470
545912
2207708
680730
574340
443130
407060
606295
527465
1003950
8500

45080
50068
296232
9550
44010
1705500

9858000

7699560

2150440

acs;aiG

15801

qyfaiG
&mckdif
EIef;

ck E S p f E

tr
(84)
(85)
(86)
(87)
(88)
(89)
(90)
(91)
(91)
(92)
(93)

jrefr mhp kdu fy sKd; a&;ESi hf aus;vufz GHUNzdK ;a&;bPfu kd, fp m;vS, f kH; cGJ? bl; oD; awmifN rdK U awmifo lv ,fo rm;okdY
ESp f& Sn facs;aiGx kw fa cs;rIt ajcjyZ,m;
ckE Sp fE Si hf acs;aiG
trsKd ; tpm;
ESpf&Snfacs;aiG
ckdifuRJcdik f;EGm;acs;aiG
1989
- 90 ckdif;EGm;
1990
- 91
1991
- 92
1992
- 93
1993
- 94
1994
- 95
aygif;

xkw facs;aiG
u^o
tzGJU 0if OD; a&
OD; a&

3
5
5
7
8
12

16
24
17
40
50
50
197

jyefq yf a iG

usefa iG

acs;aiG

48000
96000
102000
240000
400000
400000
1286000

48000
80800
70800
98400
88800
386800

15200
31200
141600
311200
400000
899200

qyfa iG
&mckdi fE I
ef;

118

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

xkwfacs;aiG

ckESpfESihf acs;aiG
trsKd;tpm;

u^o
tzGJU0if OD;a&
OD;a&

vSnf;acs;aiG
1993 - 94 vSnf;

aygif;

jyefqyfaiG

usefaiG

acs;aiG

20

160000

32000

128000

20

160000

32000

128000

qyfaiG
&mckdifEI
ef;

jreffrmhpkdufysKd;a&;ESifh aus;vufzGHUNzdK;a&;bPfukd,fpm;vS,fkH;cGJ? bl;oD;awmifNrdKU


awmifolv,form;rsm; acRwmpkaqmif;rIZ,m; (pufwifbmvukeftxd)
pOf
1
2
3

taMumif;t&m
aiGpkaqmif;onfhaus;&Gm
bPfOD;a&
aiGpkolOD;a&
aiGyrmP

1-5-94
pm&if;zGifh
16
470
132830

94 xd
oGif;
4

xkwf
-

41
12220 101380

30-9-94 aeYxd
pm&if;ydwf
20
511
43670

bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f ckid ;f uR?J ckid ;f EGm;? v,fvyk u


f &d,mrsm;ESifh ywfouf ESpt
f vku
d f pm&if;Z,m;
rsm; jyKpkxm;&SdcJhaomfvnf; oufqkdif&mXmersm;rS pepfwus rSwfwrf;wifxdef;odrf;xm;&SdrI r&SdaMumif;
awGU&ygonf/
NrKd Ue,fajrpm&if; OD;pD;Xme? bl;oD;awmifNrKd U? tajccHued ;f *Pef;rsm; azmfjycsuyf g (1994)ckEpS ?f ckid ;f uR?J
ckdif;EGm;? v,fvkyfu&d,mqkdif&mtcsuftvufrsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

(Z) ykd;owfaq;ESihf"mwfajrMoZmokH;pGJrItajctae
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f oD;ESrH sm; pku
d yf sK;d xkwv
f yk rf t
I wGuf yk;d owfaq;ESifh "mwfajrMozmok;H pGrJ t
I ajc

ckdifuRJ? ckdif; EGm;? v,fvkyfu&d,mrsm;


pOf
1
2
3
4
5
6

trsKd;trnf
ckdif;uRJ
ckdif;EGm;
kd;kd;xGef
Mum;vkdufwGef
tMum;xGef
xGefpuf(jynfolykdif)
xGefpuf (or0g,r)
xGefpuf (yk*vdu)

OD;a&
9924
36659
81
-

rSwfcsuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

119

ckdifuRJ? Em;Em;? v,fvkyfu&d,mrsm;


pOf
7

8
9
10
11
12

trsKd;trnf
a&pkwfpuf (jynfolykdif)
a&pkwfpuf (or0g,r)
a&pkwfpuf (yk*vdu)
xmfpkH
vSnf;
pufwkH;
aygfufjym;
wHpOf

OD;a&

rSwfcsuf

46
3
17166
131
19224
20205

taerSm jrefrmhpkdufysKd;a&;vkyfief;rS ay;ykdYonfh tajccHudef;*Pef;rsm;t& atmufygtwkdif; jzpfygonf/

(ps) tif;qufykd;rsm;ESihf tjcm;oD;ESHzsufow0grsm;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

120

ykd;owfaq;ESihf "mwfajrMoZmokH;pGJrItajctae
pOf
1
2

1
2

1
2

ypnf;trsKd;trnf
"mwfajrMoZm
,l&D,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
tif'&if; (19.5)
tufq&f 50%
'kdif,mZdd'Gef 40%
Zifhazmhpfzdwf
'D'DwD 75%
atmfvf'&if; 25
1979-80
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq
'kdif,gZD'Gef 40%
'kdifrDu&Gef 50%
Zifhazmhpfzdwf
vif'def;yD 130
'D'DwD 75%
atmf'&if;
1980-81
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
atmf'&if; 19.5
t,fqef 50%
'kdif,gZD'Gef 40%
'kdifrDu&Gef 50%
tdyDtef 45%
atmf'&if; 5%
atmf'&if; 2.5
Zifhazmhpfzdwf

a&wGufykH

wef

wef
wef

375.15
19.85

*gvH
*gvH
*gvH
aygif
aygif
aygif
wef
wef

*gvH
*gvH
*gvH
*gvH
*gvH
aygif
aygif
aygif

vDwm aygif rSwfcsuf

16
2
31
23
77
280
159.81
11.53

*gvH
*gvH
aygif
aygif
aygif
aygif
wef
wef

*gvH

11
6.5
9
168
84
56
118
10
100
4
11
20
8

560
336
40

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

121

ykd;owfaq;ESihf "mwfajrMoZmokH;pGJrItajctae
pOf
1

ypnf;trsKd;trnf
1981-82
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
tif'&if; 19.5%
t,fqef 50%
'kdif,gZD'Gef 40%
tdDyDtef 45%
atmf'&if;
atmf'&if; 2.5%
'D'DwD 75%
Zifhazmhpfzdwf
1982-83
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykdwuf
ykd;owfaq;
tif'&if; 20%
t,fqef 50%
'kdif,gZD'Gef 40%
'kdifrDu&Gef 50%
'D'DwD 75%
atmf'&if; 5%
1983-84
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykdwuf
ykd;owfaq;
tif'&if; 20%
'kdif,gZD'Gef 40%
wDyDtef 45%
'kdifrDu&Gef 50%

a&wGufykH

wef

wef
wef

150
10

*gvH
*gvH
aygif
aygif

*gvH

vDwm aygif rSSwfcsuf

6
8.5
11
4.5
115
56
10

wef
wef

689.36
409
87.5

*gvH
*gvH
*gvH
*gvH
*gvH
aygif

wef
wef
wef
*gvH
*gvH
*gvH
*gvH

12
11.33
46
35
10
336

581
105
25
11
3
18
60

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

122

ykd;owfaq;ESihf "mwfajrMoZmokH;pGJrItajctae
pOf
1

ypnf;trsKd;trnf
1984-85
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykdwufpf
ykd;owfaq;
tDyDtef 45%
t,fqef 50%
'kdifrDu&Gef 50%
rmvmZD&Gef
atmf'&if;
1985-86
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykdwufpf
ykd;owfaq;
t,fqef 50%
atmf'&if
1986-87
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykdwufpf
ykd;owfaq;
tmvfqef 50%
'kdif,gZD'Gef 40%
t,fqef 50%
atmf'&if; 2.5%
atmf'&if; 5%
1987-88
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykdwufpf
ykd;owfaq;
qlrDoD,Gef 50%
'kdif,gZD'Gef 40%
t,fqef 50%
atmf'&if; 5%

a&wGufykH

wef

wef
wef
wef

537
100
34

*gvH
*gvH
*gvH
*gvH
aygif
wef
wef
wef

50
617
100
30
380
200
1449
587
217

*gvH
*gvH
aygif
aygif
aygif
wef
wef
wef
*gvH
*gvH
aygif
aygif

vDwm aygif rSSwfcsuf

18
280
50
2

*gvH
aygif
wef
wef
wef

*gvH

100
160
18
60

80
150
700

667
248
49
60
100
40
1000

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

123

ykd;owfaq;ESihf "mwfajrMoZmokH;pGJrItajctae
pOf
1
2

1
2

1
2

1
2

ypnf;trsKd;trnf
1988-89
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
qlrDoD,Gef 50%
t,fqef 50%
atmf'&if; 5%
1989-90
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
t,fqef 50%
'kdif,mZdEGef 40%
1990-91
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
tmvfqef 50%
qlrDoD,Gef 50%
'kdif,mZdEGef 40%
rmvmoD,Gef
'kdif,mZdEGef 10vD
wkdrkd&if;
atmf'&if; 5%
1991-92
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
'kdif,gZD'Gef 40%
qlrDoD,Gef 50%
wkdrkd&if;
1992-93
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg

a&wGufykH

wef

wef
wef

495
1

vDwm
vDwm
aygif
wef
wef

175
72.8
2.35
20
40
45.75
94.6

vDwm
vDwm
vDwm
vDwm
vDwm
aygif
aygif
wef
wef

20
60
91
1
224
15
56
444.82
19.2

vDwm
vDwm
aygif
wef
wef

vDwm aygif rSSwfcsuf

40
20

vDwm
vDwm
wef
wef

*gvH

126
12
3
742.97
125.75

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

124

ykd;owfaq;ESihf "mwfajrMoZmokH;pGJrItajctae
pOf
2

1
2

ypnf;trsKd;trnf
ykd;owfaq;
'kdif,mZdEGef 40%
qlrDoD,Gef 50%
tDyDtifef 45%
zifokdtdwf
vDbmkduf
1993-94
"mwfajrMoZm
,l&D;,m;
wDqlyg
ykd;owfaq;
qlrDoD,Gef 50%
'kdif,mZdEGef 40%
zifokdtdwf50%]
wkdrd&k if;
'kdif,mZdEGef 104
vDbmkduf

a&wGufykH

wef

*gvH

vDwm
vDwm
vDwm
uDvkd
wef
wef
vDwm
vDwm
vDwm
uDvkd
ykH;
uDvkd

vDwm aygif rSSwfcsuf

352
54
120

1151.1
218.1
306
40
26
15

bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd oD;ESHrsm; zsufpD;wwfaom tif;qufykdif;rsm;rSm pyg;yifwGif usa&mufwwf


pyg;yk;d [k NcKH Ny;D ac:avh&MdS uonf/ if;yk;d rsm;rSm a'gifwyhJ ;dk ? cg;ywfy;dk ? EGmavmufy;dk ? &if;yk;d ? acgif;jzLyk;d ESifh cly;dk wkYd
jzpfMuonf/1
xkdjyif pyg;qpfykd;? MuufoGefrdwfykd;? ykd;avmifrD;? ausmufql;ykd;? pyg;&Gufjzwfykd;? pyg;arQmifawmif?
ESHpkwfykd;? ajracG? (rkqkd;racG;? tabmifracG;)? yk&pf? pyg;jywfpdrf;? pyg;jzwfkd? clarT;pkwfwkdYvnf;awGU&onf/2
xkdjyifawmifajcESihf awmpyfteD; v,fuGif;rsm;wGif awm0uf?orif? *sD(acs)? <uuf? arsmuf? qifrsm;
rMumcP zsupf ;D wwfonf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f awm0ufEiS fh qifrsm; zsupf ;D rIudk rMumcPcH&wwfonf/

(n) qnfajrmif;wmwrHrsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f Edik if aH wmftaxmuftyHjh zihf qnfzx
Ydk m;onfh qnfajrmif;wmwrHrmS ,cifu
r&SdcJhay/ awmifolv,form;rsm;u rdrdwdkYvkyftm;jzihf wykdifwEkdifqnfzkdYrIom &SdcJhMuonf/ (1968)ckESpfu
zGUJ NzKd ;a&;&efyaHk iGjzihf qnfz&Ydk ef pDpOfcMhJ uaom wmwrHrsm;rSm refz;l acsmif;wmwrH? jynfyh aHk csmif;wmwreH? 'k;H acs
acsmif;wmwrHwkdYjzpfaMumif; awGU&onf/
qnfajrmif;wmwrHrsm; pepfwus wnfaqmufay;Ekdifrnfqkdygu {utrsm;tjym; azmfxkwfEkdifrnfh
tvm;tvm&Sdygonf/
,cktcg(1993-94)ckESpfrSp oD;xyfwkd;csJUpkdufysKd;a&;pDrHudef;twGuf ausmufawmifjyif&Snf?
aus;&Gmtkypf u
k iG ;f trSwf (326-'D)? OD;ykid t
f rSw?f tef-1? c^33 tpk;d &ajruGu&f adS wmif aMumydwq
f
Ydk ajrom;wrH
wnfaqmufvsuf&Sdonf/

(#) arG;jrLa&;vkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif pD;yGm;arG;jrLa&;vkyfief;r&Sdao;ay/ wpfykdifwpfEdkifarG;jrLa&;tqifhwGifom

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

125

&Sd\/ pD;yGm;jzpfarG;jrLa&;vkyfief;aqmif&GufEkdifonfh taetxm;&SdaeaMumif; awGU&\/


(1993-94)ckESpf tajccHudef;*Pef;pm&if;t& wd&pmefarG;jrLa&;tajctaewGif atmufygtwkdif;
awGU&\/
ukd;um;csufrsm;
1/
&ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;? wwd,wGJ? pD;yGm;a&;u@/

1 9 9 3 -9 4 c kE S p f b l ; o D ; a w mi fN r d K Ue , f \ w d & p m e fO D; a & p m& i f;


pOf
1
2
3
4
5
6
7

w d& p m e f t r sKd ; t p m;
EGm ;
u RJ
q dw f
0u f
Mu u f
0r;fb J
jrif;
pkp ka ygif;

2/
3/
4/
5/
6/
7/
8/
9/
10/

r S w f c su f

a u mi f a &
36659
9924
8166
2781
26990
7735
10
92265

OD;pHxGef;atmif? bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf
NrdKUe,fvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwD? bl;oD;awmifNrdKUe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOfrSwfwrf;
(1968)ckESpf/
NrdKUe,fajrpm&if;OD;pD;Xme? bl;oD;awmifNrdKUe,f\tajccHudef;*Pef;rsm;/
jrefrmhpkdufysKd;a&;vkyfief;? bl;oD;awmifNrdKU\ tajccHudef;*Pef;rsm;/
jrefrmhv,f,mxGufukefypnf;a&mif;0,fa&;? bl;oD;awmifNrdKU\ tajccHudef;*Pef;rsm;/
arG;jrLa&;ESihfukoa&;OD;pD;Xme? bl;oDawmifNrdKU\ tajccHuef;*Pef;rsm;/
xGef;a&Tckdif(ppfawGaumvdyf)&ckdifjynfe,f yx0Dtaetxm;?
Burma Gazetteer Akyab District Volume A

jrefrmhpkdufysKd;a&;ESihf aus;vufzGHUNzdK;a&;bPfukd,fpm;vS,fkH;cGJ? bl;oD;awmifNrdKU/

126
tcef;(5)

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

opfawmvkyfief;
(u) opfvkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUe,fonf (499190){u tus,ft0ef; &Sdygonf/ BudK;0kdif;{&d,m (10925){u&SdNyD;
BuKd ;jyif{&d,m (372365){u &Syd gonf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS awmrsm;rSm atmuf&u
G jf ywfa&maESmoGm;awm?
c&if0g;? csKHykwfawmrsm; yg0ifonf/ ysOf;uwkd;? unif? ppf? opfrus? awmo&uf? ysOf;r(carmif;) oajy?
pufuwkH;? 'D'l;? qkdif? rtlvufwH&Snf? arsmufikd? vufyH? vrk? urmvm? tyifrsm;aygufa&mufonf/ opf? 0g;
xkwf,l&mwGif awmifxlxyf tcuftcJ&SdNyD; o,f,lykdYaqmif&mwGif a&vrf;ukdom tokH;jyK&onf/
(1963)ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKUuRef;'ukd pwifpkdufysKd;cJhMuygonf/ (15)&mckdifESIef;avmufom
atmifjrifcNhJ y;D (1964-65)ckEpS w
f iG f uRe;f pku
d cf if;rsm; owfrw
S cf yhJ gonf/ (1965-66)ckEpS w
f iG f uRe;f ysK;d cif;rsm;
jyKvkyfNyD; uRef;ESihfysOf;uwkd;(5){u pkdufysKd;cJh&m (50)&mckdifEIef;cefY atmifjrifcJhygonf/ (1966-67)ckESpfwGif
uRef;pkdufcif;wnfaxmifcJh&m (30){uwGif (20){uom pkdufysKd;EdkifcJhonf/ 1967-68 ckESpfwGif qufvuf
uRef;ESifhysOf;uwkd;rsm; pkdufysKd;cJh&m (85)&mckdifEIef;cefY atmifjrifcJhonf/
1969 ckESpf Zlvkdifv(2)&ufaeYpGJyg trdefYjyefwrf;trSwf (176)jzihf ar,kawmifwef;ukd opfawmBudK;
0kdif;tjzpf owfrSwfcJhonf/
xkdtcsdefrSp ESpfpOfopfawmrsm; xdef;odrf;rI? pdkufysKd;rI? xkwfvkyfrI jzefYjzL;rIrsm;ukd vkyfaqmifcJh\/
vuf&Sdtajctaexd wnfaxmifrI? xkwfvkyfjzefYjzL;rIukd atmufygtwkdif; awGU&onf/

(1) wnfaxmifrItajctae
bl; oD; awmifN rdKUe,f& Sd wnfaxmifNyD; opfawmpkdu fc if;rsm; tajctae
pOf

pkdu fysKd; onfhE Sp f

1
2
3

1990
1991
1992

1993

opft rsKd; tpm; {&d, m ({u)


3
uRefl;
ysOf;uwkd;
uRefl;
uRefl;
Mo&doQm;
Mo&doQm;

4
113
37
300
220
150
150

atmifj rifo nhf


&mckdi fE Ie f;

pkdu fc if; wnfae&m

72.60%
71.10%
75%
81.27%
86%
83.10%

ar,kBudK;0kdif;
ar,kBudK;0kdif;
ar,kBudK;0kdif;
cxD;vSpHjyaus;&Gm
ar,kBudK;0kdif;
cxD;vSpHjyaus;&Gm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

127

(2) xkwfvkyfjzefYjzL;rItajctae
1994 ckESpf Zefe0g&DvrS {NyDvukefxd opfxkwfvkyfrI? jzefYjzL;rItajctae
1-1-94 rS 30pOf opfawmxGufypnf; a&wGufykH
rSwfcsuf
4-94xd
2
4
1
3
5
1 orm
ukAwef
2 opfrmwkdif
vkH;a&
3 opfrmarQm
vkH;a&
4950
4 xif;
ukAwef
455
5 rD;aoG;
ukAwef
93.76
6 0g;
vkH;a&(000)
1080.6
7 Budfrf
vkH; (000)
21.05
8 avQmf
ydm
9 "ed
Aspf (000)
2515.44
10 ysm;&nf
ydm
11 opfawmcGef
usyf
466937.47

ukd;um;csuf
NrdKUe,fopfawmOD;pD;Xme? bl;oDawmifNrdKU\tajccHudef;*Pef;rsm;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

128
(c) 0g;vkyfief;

bl;oD;awmifNrKd Ue,f pkid ;f 'ifa&a0a'oonf c,if0g;trsm;tjym; aygufa&muf&mjzpfonf/ 0g;ukeMf urf;


tay:tajccH pufrv
I yk if ef;wnfaxmif&eftwGuf 0g;aygufa&mufrI yrmPukd 'kw,
d urmppfrjzpfru
D mv
uyif atmufygtwkdif; rSef;qavhvmaqmif&GufcJhaMumif; awGU&\/

0g;aygufa&mufonfha'o
&ckdifopfawme,f
pkdif;'iffa&a0
av;NrdKUa&a0
pkdif;'iffa&a0
ukvm;wefa&a0
av;NrdKUa&a0
pkdif;'if? ukvm;wefESihf av;NrdKU?
wa&G;ESihf trf;a&a0

tus,ft0ef;
(pwk&ef; rkdif)
16000
75
485
560
200
170
330
1000
1688

if;wkfdYtqkdjyKonfh {&d,mtus,ft0ef;rSm pD;yGm;a&;0g;tjzpf tajcjyKonfh pufrIukefMurf;yrmP


ajrmufrsm;pGm &&SdEdkifaMumif; awGU&Sd&avonf/ 0g;awmxGufukd atmufygtwkdif; wGufcsufcefYrSef;Edkifonf/
0g;\oufwrf;ESihf wpf{uaygufa&mufEIef;
0g;wpfv;Hk \oufwrf;rSm (10)ESprf S (12)ESpcf ef&Y NdS y;D tESp(f 40)rS (50)cefw
Y iG f wpfBurd f 0g;oke;f (aoqk;H )
wwfonf/ odjYk zpf&m &ckid jf ynfe,f&dS u,if0g;awmrsm;onf c&pf(2005)ckEpS w
f iG f ywf0efusi&f 0dS g;rsm;ESio
fh ek ;f rnf
[k cefYrSef;edkifonf/
omref0g;awmrsm;wGif wpf{u0g;aygufa&mufEeI ;f rSm 0g;yifaygif; (3000rS 6000)txd aygufwwfNy;D
omreftxuf 0g;awmrsKd;rSm wpf{u(7000rS 13000)txd aygufa&mufavh&Sdonf/

ESpfpOfawmxGufcefYrSef;csuf
0g;awmrsm;twGi;f wGif 0g;Ek(wpfES pfom;avmuf)unif(ESpEf pS 0f g;atmuf)ESifh 0g;&ih(f ok;H ESpEf iS t
fh xuf)
[l&Sd&m trsKd;tpm;tm;jzihf (1;1;3)jzpf\/ ESpfpOf0g;wkd;yGm;rIEIef;rSm(15)&mckdifEIef;rS (20)&mckdifEIef;cefYtxd
&Sdonf/
&ckdifjynfe,fESihf qufpyfvQuf&Sdaom b*Fvm;a'h&SfEdkifiHwGif c,if0g;ukd ukef;Murf;tjzpf tokH;jyKNyD;
puLrsm;xkwfvkyfvsuf&Sd\/ tqkdygEkdifiHESihf jrefrmEkdifiHrSm okawoDrsm; awGU&Sdcsuft& wpf{uvQif ESpfpOf
0g;ajcmuftenf;qk;H (2)wef xGu&f cdS ahJ Mumif; od&ayonf/ 0g;ajcmufwpfwefvQif 0g;vk;H a& (350 rS 500)txd
&Sd 0g;ajcmufonf 0g;tpkdYtav;csdef\ (70)&mckdifEIef;&Sdonf/
ESpfpOfawmxGufukd atmufygrtwkdif; wGufcsuf,lEkdifonf/
ESpfpOfawmxGuf =
200 (pwk&ef;rkdif)x 640 ({u) x 2
=
256000
=
0.256000 oef;aygif;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

129

ESppf OfawmxGuu
f dk usqif;rIr&Sad pbJ xm0&rlreS f tqufrjywf &dwo
f rd ;f xkwv
f yk &f eftwGuf 0g;awm
rsm;ukd pepfwus tkyfcsKyfvkyfukdifoGm;&ef ta&;BuD;vSonf/
&ckdifjynfe,f bl;oD;awmifNrdKUe,f pkdif;'ifa&a0a'owGif 0g;aygufa&mufrI {&d,mtus,ft0ef;rsm;
&So
d jzihf 0g;rsm;ukd xkwv
f yk Nf y;D pufru
I ek Mf urf;tjzpfvnf;aumif;? 0g;aysmzh wftaejzihv
f nf;aumif;? ukeaf csmpuL
taejzifhvnf;aumif;? EkdifiHjcm;odkY wifyukdYa&mif;csEkdifaom taetxm;wGif &Sdaeygonf/ 0g;\oufwrf;rSm
(10)ESpfcefYom&Sd uJhodkY xkwfvkyfa&mif;csjcif; rjyKEkdifygu 0g;rsm;rSm tv[oaqG;ajrhysufpD;oGm;rnfom
jzpfygonf/
wpf{u0g;txGuEf eI ;f (10)wefceY&f NdS y;D ppfwaumif;puLpufrS 0,f,cl ahJ om 0g;tajcmufwpfwefvQif
250d^-EIef;jzihf wGufcsufygu bl;oD;awmifNrdKUe,f pkdif;'ifa&a0{&d,m(200)pwk&ef;rkdif\ (10)ykH(1)ykHrSm
atmufygtwkdif; &&SdEdkfifavonf/
20 x 640 x 10 x 250 = 3200000d^= usyfoef;aygif;(32)oef;
(32)oef;rQ wefbkd;&SdMuaom o,HZmwypnf;rsm;rSm xkwfvkyfokH;pGJjcif; rjyKEdkifonfhtwGuf qkH;IH;
vsuf&SdaMumif; awGU&onf/ if;0g;rsm;ukd xkwfvkyfa&mif;csoGm;EkdifvQif ESpfpOfqkH;IH;rIrsm;ukd umuG,fEdkifonfh
tjyif0g;aygufa&muf&ma'orsm; zGHUNzdK;wkd;wufvmapNyD; vlaerItqifhrSmvnf; jrifhrm;vmbG,f&SdaMumif;
rSef;qEdkifonf/
ukd;um;csufrsm;
&ckdifjynfe,fjzpfpOforkdif;? wwd,wGJ? pD;yGm;a&;u@(&ckdifjynfe,f jynfolYaumifpD) pm-93-96/

130
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(*) awmqifkdif;rsm; xdef;odrf;apmifha&Smufa&;ESifh brf;qD;a&;vkyfief;
awmqifkdif;rsm;onf jrefrmEkdifiHwGif EkdifiHjcm;rS aiGtajrmuftrsm; &&Sdaeonfh opfvkyfief;zGHUNzdK;
wkd;wufa&;wGif r&SdvQif rjzpfaomwefbkd;&Sd wd&pmefrsKd;jzpfonfESihftnD qifrsm;\ ta&;BuD;aom u@ukd
EkdifiHawmftpkd;&u txl;wefbkd;xm;onf/
awmqifkdif;rsm; usufpm;aexkdif&ma'oukd opfawmpDrHtkyfcsKyfrI Ia'gifhrSae wpfEkdifiHvkH;&Sd
opfawmrsm;ukd qifzrf;usKH;tuGufrsm;jzihf ykdif;jcm;owfrSwfxm;&m &ckdifjynfe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,fonf
qifzrf;usK;H tuGu(f 41)wGif usa&muf\/ qifzrf;usK;H tuGuf (41)wGif usa&mufaom NrKd Ue,frsm;rSm armifawm
NrdKUe,f? bl;oD;awmifNrdKUe,fESihf &aohawmifNrdKUe,fwkdYjzpf\/
&ckdifjynfe,fwGif&Sdonfh awmqifkdif;OD;a& cefYrSef;ajcrSm tuGufwpfuGufvQif aumifa&(50)rS
(130)cefYtxd &Sdwwf\/ qifOD;a& wkd;yGm;rIEIef;onf wpfESpfvQif(10)&mckdifEIef;cefYjzpfNyD; qifzrf;&eftwGuf
xkdwkd;yGm;rIEIef;\ (90)&mckdifEIef;ukdom cGifhjyK\/ wenf;tm;jzihf t&if;tESD;ukd rxdckdufapbJ wkd;yGm;rnfhOD;a&
xufavsmhenf; zrf;qD;oGm;&ef jzpfonf/
qifidk ;f rsm; zrf;qD;jcif;ukd 1941 ckEpS f jrefrmEdik if ?H om;iSuu
f muG,af &;Oya'(4)ESifh (1)t& opfawm
OD;pD;XmerS qifzrf;vkdifpif&&Sdol? odkYr[kwf tzGJUtpnf;uom aqmif&GufEkdifonf/ vkdifpifukd tcGefawmf (50)
&mckdifEIef; wpfESpftwGuf zrf;qD;&ef xkwfay;\/ ESpfwkd;xyfrHvkdtyfvQif wpfESpftwGuf(25)&mckdifEIef; xyfrH
ay;aqmif&\/ odkYaomfvnf; vkdifpifwpfck\ oufwrf;tcsdefumvrSm (3)ESpfxuf rausmfvGef&acs/
qifzrf;cGihf vdik pf if&&Sad om olonf opfawmOD;pD;XmerS (12)ESpo
f wfrw
S af y;xm;aom vkid pf ifpnf;urf;
pnf;rsOf;rsm;twGif; t&aqmif&Guf&NyD; pnf;urf;azmufzsufusL;vGefygu ta&;,ltjypfay;jcif; cH&onf/
zrf;qD;&rdaom qifyckH;tjrihf(4)ay (6)vufrESihf txufqifwpfaumifvQif tcGefaiG(50)usyf
ay;aqmif&\/ if;jyif zrf;qD;&rd ,Ofyg;&ef avhusiNhf y;D t&Siu
f seaf eaom qifwpfaumiftwGuf aemufxyf
tcGefawmfaiGukd atmufygtwkdif; ay;aqmif&onf/
yckH;tjrifh
tcGefawmfaiGusyf
(5)ayatmuf
r&Sd
(5)ayrS (5)ay (10)vufrtxd
50-00
(6)ayrS (6)ay(11)vufrtxd
100-00
(7)ayrS (7)ay(11)vufrtxd
150-00
(8)ayESihftxuf
200-00
zrf;qD;&raom qifrsm;teuf touft&G,t
f vGet
f v
kd eG ;f aom qifrsm;ESifh uk,
d 0f eft&ift
h rmygvm
aomqifrsm;ukd csufcsif; odkYr[kwf ab;&efuif;&Sif;rnfhtcsdefwGif vTwfypf&onf/
qifzrf;usKH;tuGuf trSwf(41)rS zrf;qD;&rdaom qifpm&if;rSm atmufygtwkdif; jzpfonf/
pOf qifzrf;tuGuftrSwf
ckESpf
vkdifpif&ol trnf
qifta&twGuf

1
2
3
4
5
6
7
8

ar,k-41
ar,k-41
ar,k-41
ar,k-41
ar,k-41
ar,k-41
ar,k-41
ar,k-41

1963
1964
1965
1985
1986
1987
1988
1993

64
65
66
86
87
88
89
94

OD;wifvdiI f
opfvkyfief;tzGUJ
opfvkyfief;tzGUJ
OD;apmbk
OD;apmbk
OD;apmbk
OD;apmbk
OD;apm&Jbdk

rd vGwf ao
7
1
3
10
7
6
5
5
7
6
4
10
2

usef
3
3
1
5
7
6
4
7

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

131

ukd;um;csufrsm;1/
&ckdifjynfe,fjzpfpOforkdif;? wwd,wGJ? pD;yGm;a&;u@(&ckdifjynfe,fjynfolYaumifpD)
2/
NrdKUe,fopfawmOD;pD;Xme? bl;oD;awmifNrdKU\ tajccHudef;*Pef;azmfjycsuf

tcef;(6)

vQyfppf? pufrI? "mwfowK


(u) vQyfppfu@
&ckdifjynfe,fwGif vQyfppf"mwftm;xkwfvkyfjzefYjzL;rIukd ppfrjzpfrDuyif pwif vkdifpifpDpepfjzihf
aqmif&GufcJhonf/ ,if;tcsdefu vQyfppf"mwftm; xkwfvkyfjzefYjzL;rIvkyfief;rS jynfolYvkyfief;XmerS
vQyfppftifpyufawmf\ tkyfcsKyfuGyfuJrIatmufwGif &SdcJhonf/ 1910 jynhfESpf vQyfppftufOya'ESihf 1937
ckESpf vQyfppfenf;Oya'wkdYt& xkwfvkyfjzefYjzL;rIukd aqmif&GufcJh&onf/ jynfolYvkyfief;XmerS vQyfppfXmecGJ
BuD;MuyfrIatmufrS EdkifiHw0Srf;vQyfppf"mwftm; xkwfvkyfjzefYjzL;jcif;ukd vkyfaqmifvm&mrS (1946-47)ckESpf
twGi;f ]]vQypf pf"mwftm;ay;a&;Xme}}[l tpd;k &Xmewpfct
k jzpf oD;jcm;zGUJ pnf;aqmif&u
G cf o
hJ nf/ ,if;tcsed u
f
qif;rvm;wGif k;H pku
d af eaom jrefrmtpk;d &u 0,f,x
l m;aom pwk;d ypn;f (4)oef;bk;d cefrY Qudk vQypf pf"mwftm;
ay;a&;XmeokdY vTJajymif;cJhonf/
jrefrmEkdifiHvGwfvyfa&;&NyD;aemufykdif; tpkd;&vQyfppf"mwftm;ay;a&; Xmetaejzihf aqmif&GufcJh&mrS
(1948)ckESpf vQyfppfOya't& (1951)ckESpf atmufwkdbmv(1)&ufaeYrSp vQyfppf"mwftm;ay;a&;tzGJUukd
zGJUpnf;wnfaxmifcJhonf/ xkdodkYzGJUpnf;NyD;aemuf tpkd;&vQyfppf"mwftm;ay;a&;XmerS tvkyf0w&m;rsm;ESihf
(1947)ckEpS f a&tm;jzihf vQypf pf"mwftm;&&Sad &; pkpH rf;rItzGUJ qkid &f m tpk;d &\ tvky0f w&m;rsm;ukv
d nf; vTaJ jymif;
,lcJhonf/
xkaYd emuf vQypf pf"mwftm; jzefjY zL;a&;vkyif ef;ukd ppfqifa&;wpf&yfypHk rH sK;d csrw
S Nf y;D NrKd Ursm;wGif pufxidk f
jcif;? vkdif;BudK;qGJjcif;? rD;BudK;oG,fwef;jcif;vkyfief;rsm;ukd (24)em&D?twGif; tNyD;aqmif&Guf aeYcsif;ayguf
rD;vif;a&;pepft& wpfjynfvkH;wGif wpf&Sdefxkd; wkd;wufrI&&SdvmcJhonf/1
bl;oDawmifNrdKUwGif(1957)ckESpfup (6)uDvkd0yfywmpufwpfvkH;jzihf vQyfppfrD;pufwyfqifcxJh&m
(24-4-56)aeYwGif pwifrD;vif;cJhonf/2
xkad emuf 1958 ckEpS f Ek0d ifbmvwGif (12)uDv0dk yf tDq;l ql;pufwpfv;Hk ESifh (22)uDv0dk yfygvm zke;f puf
wpfvkH;ukd wkd;csJUwyfqifcJhonf/ wzef(2-2-67)aeYwGif (25)uDvkd0yfpukd'g pufwpfvkH; xyfrHwyfqifcJhonf1
,cktcg (6)uDvkd0yfywmpuf(12)uDvkd0yf tDql;Zl;pufESihf (22)uDvkd0yfygvmzkH;pufrsm;rSm
tpm;xkd;ypnf;&Sm;yg;rIaMumifh okH;r&atmif ysufpD;aeNyD;jzpfygonf/
(1976)ckEpS w
f iG f usK;H rai;rS (120)uDv0dk yf=(150)KVA puk'd gpufudk bl;oD;awmifNrKd UodYk ajymif;a&TUwnf
aqmufcJhonf/(12-12-80)wGif (50)uDvkd0yf=(75) KVA pukd'gpufukd wyfqifay;cJhonf/ xkdpuf(2)vkH;jzihf
bl;oD;awmifNrdKUwGif vQyfppf"mwftm;ay;vsuf &Sdae\/
(1993)ckESpf rwfv(31)&ufaeYwGif bl;oD;awmifNrdKUodkY (486) uDvkd0yf=(608)KVA pukd'gwpfvkH;ukd
anmifwkH;NrdKUrS a&TUajymif;a&muf&SdaeNyDjzpf\/ okdY&mwGif tqifhoifhvnfywfEdkifaom tajctaeodkY ra&muf
ao;ay/ pufukd NrdKUopf&yfuGufwGif ajymif;a&TUwnfaxmif&ef pDpOfxm;onf/ xkdYjyif tokH;rjyK&ao;aom
x&efpazmfrm(2)vkH;vnf; &&Sdxm;\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

132

bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif tokH;jyKvsuf&Sdaom "mwftm;vkdif;rSm (0.46)auAGDvkdif;jzpfNyD; t&Snf


(4.25)rkdif&Sd\/ rD;pufa[mif;rS rD;pufodkY (11)auADvkdif;opfjzihf qufoG,fxm;onf/ bl;oD;awmifNrdKUay:
rDwm"mwftm;ok;H ol(300)ausm&f NdS y;D ? vrf;rD;(100)ausmf wyfqifxm;\/ rD;puf\vQypf pf"mwftm; xkwv
f yk Ef ikd f
rItay: rlwnf xyfrHwkd;csJU&ef pDpOfxm;aMumif; od&onf/
rD;ay;csed u
f (dk 1994)ckEpS f azazmf0g&DvrSp jrefrmhyk jf rifoMH um; tpDtpOftwkid ;f owfrw
S x
f m;&So
d nf/

(c) pkdif;'ifa&tm;vQyfppfpDrHudef;
(1924)ckESpfwGif tdEd,EdkifiHtpdk;& opfawmokawoeXmerS &ckdifjynfe,ftwGif; pkdif;'ifa&wHcGefukd
wkid ;f wmcJo
h nf/ (1924)ckEpS f wkid ;f wma&;tpD&ifcpH mwGif a&tm;vQypf pf"mwftm;ukd tuket
f usoufompGmESifh
xkwfvkyfEkdifaMumif;ESihf0g;awmrsm;&Sd puLaysmhzwfxkwfvkyfrIvkyfief;rsm; vkyfukdifEdkifaMumif;wkdYyg&Sdonf/1
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHonf (1948)ckESpf Zefe0g&Dv(4)&ufaeYwGif tcsKyftjcmtmPmykdifaom
vGwv
f yfa&;ukd &&Scd o
hJ nf/ jrefrmEdik if v
H w
G v
f yf&eftwGuf pkid ;f jyif;cJo
h nf/ pufrEI idk if x
H al xmif&eftwGuf avhvm
&m &ckdifwkdif;? ppfawGa'owGifvnf; pufkHrsm;xlaxmif&ef BudK;yrf;avhvmcJhaMumif; awGU&onf/ pkdif;'if?
ukvm;wef? av;NrKd UESifh trf;a'owpf0u
dk w
f iG f obm0tavsmuf aygrsm;vSaom 0g;awmrsm;? ausmufjzLa'o&Sd
yifv,fqm;? ausmufjzL? &rf;NAJ? rmefatmifa'o&Sd xkH;ausmuf? ausmufawmf? bl;oD;awmif? &aohawmif?
armifawma'owGif prf;oyfpkdufysKd; txl;atmifjrifaom *kHavQmf? ppfawG? ykPm;uRef; a'o&Sd obm0
&TUH ap;ajr ponft
h ajccH o,HZmwypn;f rsm;ukd tok;H jyK pufrv
I yk if ef;rsm;xlaxmifNy;D pufrHk sm; wnfaqmuf
&ef BudK;yrf;avhvmcJhaMumif; awGU&onf/
(1953)ckESpfwGif avhvmaom ]]auwDat}}tpD&ifcHpmt& ppfawG? ykPm;uRef;? bl;oD;awmifNrdKUe,f
pkdif;'ifa'owkdYudk tajccH pufrIa'oxlaxmif&ef pDrHudef;rsm; csrSwfcJhonfukd awGU&onf/ wnfaqmuf&ef
&nf&,
G cf o
hJ nfh pufrHk sm;rSm (1) 0g;aysmzh wfpufEiS fh puLpufHk (2) *keH t
D w
d pf ufHk (3) tkwEf iS fh tkw<f uyftrk;d jym;
pufHk (4) umbku
d Ef iS fh wjcm;"mwkaA'ypn;f xkwv
f yk o
f nfh pufrHk sm;(5)a&tm;vQypf pf"mwftm;a;y;pufw
Hk Ydk
jzpfMuonf/
pufrIe,fajrwnfaqmuf&eftwGuf tajccHta&;BuD;onfh a&tm;vQyfppf"mwftm;ay;pufkHukd
pkid ;f 'ifa&wHceG t
f eD;wGif wnfaqmufum ppfawGNrKd UESifh rkid (f 50)cefaY 0;uGm bl;oD;awmifNrKd UESifh (10)rkid cf efu
Y mG
a0;onfh pkid ;f 'ifa&wHceG w
f iG f a&avSmifuefqnfBu;D wnfaqmuf a&tm;vQypf pf"mwftm; &,l&efjzpfonf/
ppfawGEiS fh &ckid w
f idk ;f ajrmufyidk ;f a'orsm;wGif r[m"mwftm;ay;vkid ;f Bu;D rsm;jzihf vQypf pf"mwftm;rsm;ukd jzefaY 0
oGm;&efESihf "mwftm;cEIef; oufompGmjzihf jzefYa0Ekdif&ef arQmfrSef;cJhonf/
a&tm;vQypf pf"mwftm;ay;a&;twGu(f 70)ayjrifah om pkid ;f 'ifa&wHceG Ef iS fh pkid ;f 'ifawmifay:&Sd (35)rkid f
cef&Y n
S v
f sm;us,jf yefaY om a&cHe,fajrrsm;ukd tok;H jyK a&umwmBu;D rsm; wnfaqmufay;jcif;tm;jzihf v,f,m
ukex
f w
k v
f yk if ef;? oD;xyfo;D y?f pku
d yf sK;d a&;twGuf ta&;ygonfh qnfa&&&Sad &;ukyd g tusK;d &Spd mG aqmif&u
G o
f mG ;
&efjzpfonf/ ppfawGEiS fh &ckid w
f idk ;f ajrmufyidk ;f a'owpf0u
dk w
f iG f vkt
d yfaom jynfov
l x
l ak omufo;Hk a& zlvaHk &;
ukdyg aqmif&Gufay;&efjzpfonf/
pufrHk sm;wnfaqmufjcif;jzihf e,fajra'ozGUH NzKd ;wk;d wufvmrnft
h jyif pufrv
I ufr?I ukex
f w
k v
f yk rf rI sm;rS
&&Sdaom puL? "mwkaA'ypnf;? *kHeDtdyf? tkwf<uyfESihf trkd;jym;rsm;ukd jynfwGif; tokH;jyK&efESihf ykdvQHaom
ukeyf pn;f rsm;ukd Ekid if jH cm;0ifaiG&&Sad &;twGuf yifv,fqyd u
f rf;aumif;jzpfonfh ppfawGqyd u
f rf;rSwqifh Ekid if jH cm;
okdY wifykdYa&mif;cs&efvnf; &nf&G,fao;onf/ okdY&mwGif &nf&G,fcsufrm; txrajrmufchJay/ taMumif;rSm
]]auwDat}}tpD&ifcHpmyg pufrIpDrHudef;rsm;ukd &ckdifjynfe,fwGif qufvuftaumiftxnfrazmfEdkifcJhjhcif;
aMumifhyifjzpfonf/1
pkdif;'ifa&wHcGefonf (1953)ckESpfESihf (1980)jynhfESpfwkdif;wmcsufrsm;t& tjrifhay(220)?
a&xkwfusquf tenf;qkH;(1910)? tus,ft0ef;? a&pD;0if{&d,m pwk&ef;rkdif(354)? "mwftm;trsm;qkH;

133

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

r*g0yf(76.5)? tenf;qk;H r*m0yf(24.5)xkwv


f yk Ef ikd af Mumif; awGU&onf/ pkid ;f 'ifa&wHceG \
f a&&&Srd t
I ajctae
2
ukd bl;oD;awmifNrdKUrS &efukefkH;csKyfokdY tywfpOftpD&ifcH&aom tajctaewGif &SdcJhonf/
,cktcg EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU tpkd;&vufxufwGif pkdif;'ifa&tm; vQyfppf
pDrHudef;ukd taumiftxnfazmfaqmif&Guf&ef pDpOfvsuf&SdaMumif; awGU&Sd&ygonf/

(*) pufrIu@
(1) xGefpufESihf a&pkwfpufrsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f c&pf(1932)ckEpS u
f *smrefvrl sK;d rpwmprpf(Mr. Schmiat) u jrif;aumifa&
(25)aumiftm;&Sad zmf'h (hf Ford) xGe;f pufwpfp;D ukd bl;oD;awmifNrKd Ue,f azmifawmfjyifaus;&GmodYk ,laqmifco
hJ nf/
xkx
d eG pf ufudk rpwmprpf\oruf (Mr. herbect. willson) uk,
kd w
f idk af rmif;ESit
fh ok;H jyKcahJ Mumif; if;\nDjzpfol
,ck ppfawGNrKd Uaus;yifBu;D &yfuu
G af e (Mr. H.E. Willsen) \ajymjycsut
f & od&ygonf/ xkpd Ofu vifAefxnf
(Dise Plough) jzihf azmifawmfjyifuGif; xGef,uf x,fa&;oGufoGuf? x,fa&;nufnuf &&Sdojzihf
pyg;txl; wkd;wufaumif;rGef jzpfxGef;cJhaMumif; od&onf/1
jynfaxmifpk jrefrmEkdifiHawmfvSefa&;aumifpDtpkd;&rS pufrIv,f,mpDrHudef;a&;qGJ csrSwfNyD;aemuf
ajr,maus;vufBu;D yGm; wk;d yGm;a&;aumfyafdk &;&Si;f (pufrv
I ,f,m)pDru
H ed ;f rS &ckid jf ynfe,ftxGuf xGepf uf(34)pD;
jzihf ppfawGNrdKUwGif xGefpuftzGJUzGJUpnf;NyD; (1963)ckESpf Zefe0g&Dv(18)&ufaeYwGif xGefpufrsm; pwifa&muf
&SdcJhonf/
if;xGepf ufrsm;ukd &ckid w
f idk ;f vkNH cKH a&;ESifh tkycf sKyrf aI umfrwDckid f NrKd Ue,fvNHk cKH a&;ESifh tkycf sKyrf aI umfrwD
rS BuD;MuyfcGJa0 (1962-63)ckESpfrS (1976-68)b@ma&;ESpftwGif; cGJa0cJh&m ar,ke,fjcm;ckdiftwGuf
(4)pD;cGaJ 0 ay;cJo
h nf/ ar,ke,fjcm;ckid w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Ue,fEiS fh armif;awmNrKd Ue,fyg0if (2)NrKd Ue,ftwGuf
(4)pD;jzpfygonf/
xk d Y a emuf [oF m pD r H c suf t & jyef v nf 0 if a &muf v mol r sm;tm; ae&mcsxm;aqmif & G u f & m
urmhukvor*rS "mwfqDokH;[Gef'gvufwGef;v,fxGefpuf? jrif;aumifa&(6)tif*sifpkpkaygif;(198)pD;ukd
tultnDay;cJo
h nf/ ,if;[Ge'f gpuf(198)vk;H ukd pufrv
I ,f,mOD;pD;XmerS bl;oD;awmifNrKd Ue,fyif Ekid if jH cm;rS
&&Sdonfh pufypnf;tpdwftykdif;rsm; wyfqifay;cJhonf/ if;pufrsm;ukd armif;ESif&eftwGuf armifawm?
bl;oDawmif? &aohawmifNrKd Ue,frsm;rS oifwef;om;(300)OD;ukd bl;oD;awmifNrKd U vufweG ;f xGepf ufavhusiafh &;
pcef; vufawGUoifwef;ykdYcsay;cJhonf/
urmhukvor*rS &&Sdonfh ,if;[Gef'gv,fxGefpuf(198)pD;ukd wyfqifNyD;aemuf oifwef;qif;?
pufarmif;rsm;ESit
fh wl armifawm bl;oD;awmif? &aohawmifNrKd Ue,f v,f,mor0g,rtoif;rsm;ukd atmufyg
Z,m;twkdif; pepfwus vTJajymif;ay;tyfcJhygonf/1

v,f,mor0g,r
pOf

NrdKUe,ftrnf

1 armifawm
2 bl;oD;awmif
3 &aohawmif

toif;OD;a&
34
55
9

[Gef'g
[Gef'g ajrmif;azmuf
vufwGef;xGefpuf a&xGuf
pufOD;a&
OD;a&
pufOD;a&
95
95
19
83
12
17
20
3
4

,cktcg tqkdyg pufu&d,mrsm;ukd ysufpD;cJhNyD;jzpfaMumif; od&onf/ bl;oD;awmifNrdKUe,f pufrI


v,f,m OD;pD;Xmeukd zGihfvSpfEdkifjcif; r&Sdao;acs/

134

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(2) yk*vdu pufrIvufrIvkyfief;rsm;

bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif yk*vdu opfcGJpufESpfck&Sdonf/ bl;oD;awmifNrdKU trSwf(22)&yfuGuf&Sd


OD;pHxGD;atmifykdif ]]wufae0if;}}opfcGJpufESihf trSwf(6)&yfuGuf&Sd ]]wufaexGef;}}opfcGJpufwkdY jzpfMuonf/
xkjYd yif yk*v
u
d qefpuf(1)vk;H ? [mvmqefpuf(3)vk;H ? trIeBYf uw
d pf uf(1)ck? taxGaxGpufr'I ikd ef rk(d 2)ck
&Sdonf/

(3) tpkd;&qefpuf (qefpuftrSwf-036)


bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f jrefrf mhv,f,mxGuu
f ek yf pn;f a&mif;0,fa&; (ukeo
f ,
G v
f ,f,m)ykid f qefpuf
wpfv;Hk &So
d nf/ qefpufudk (1961)ckEpS rf S pwif wnfaxmifc&hJ m (1963)ckEpS f pufwifbmvwGi;f vnfywf
Ekid cf o
hJ nf/ wpfaeYvQif (25)wefusygonf/ qefjzLpufjzpf wnfaqmufonfw
h efb;dk aiGusy(f 35)ode;f ukeu
f s
1
ygonf/
qefpufrmS apwDawmif&mG ESifh trSw(f 7)&yfuu
G t
f Mum; uusbufujH yifuiG ;f ? OD;ykid t
f rSwf (c^66?
269-pD)wGif wnf&SdNyD; {&d,mtus,ft0ef;rSm(3.80){u&Sdonf/ pufkHonf tvsm;(66)ay? teH(37)ay?
tjrifh(29)ay&Sd\/ tcif;uGefu&pf? trkd;oGyfjym;? tumoGyfjym;jzpf\/
tif*siEf iS b
fh KG id v
f mkrH mS tvsm;(40)ay? teH(30)ay? tjrifh (20)ay&SNd y;D tcif; uGeu
f &pf? trk;d oGyjf ym;?
tumoGyjf ym;jzpf\/ qefpufwiG f aumfepftrsK;d tpm;? tcsi;f (5)ay (6)vufr? tvsm;(18)ay&Sad om t*Fvef
Edik if v
H yk f bGKd iv
f mwpfv;Hk &S&d m rD;aygifcsed (f 115)aygif tok;H jyK&\/ xkjYd yif t*FvefEikd if H lbu
D rk P
v
D yk q
f vif'g
tcsi;f (4)vufr? txk;d (3)vufr? jrif;aumifa& (76)aumiftm; &Sad om tif*siw
f pfv;Hk yg0if\/ xkt
d if*sirf mS
wpfrdepfvQif (116)ywf vnfywf\/
pufkHbGdKifvm a&avSmifuefrSm tvsm;(18)ay (6)vufr? teH(10)ay (6)vufr? tjrifh(3)ay
(7)vufr &SdNyD; ulbkdwmtif*sif? jrif;aumifa& (5-6)wpfvkH;ukd bGdKifvma&wif&ef okH;&onf/
qefpuf\ 0efxrf;zGUJ pnf;ykt
H & cGijfh yKtiftm;ESifh vuf&t
dS iftm;pm&if;rSm atmufygtwkid ;f jzpfonf/

bl;oD;awmifNrdKU (25)wefqefpuf\ 0efxrf;zGJUpnf;ykHt& cGihfjyKESihf vuf&Sdtiftm;


pOf
1
1
2
3
4
5
6
7
8

0efxrf;trnf
2
pufvnfywfa&;0efxrf;
pufkHrSL;
'k-pufkHrSL;
Mudwfq&m
vufaxmufBudwfq&m
tif*sifarmif;
rD;xk;d
qDavmif;
jymxrf;

&mxl;tqifh

cGihfjyK vuf&Sd

ykd
6

ynm&Siftqifh-3
uRrf;usif-8
uRrf;usif-8
uRrf;usif-4
uRrf;usi-f 8
uRrf;usi-f 4
uRrf;usif-2
uRrf;usif-2

1
1
2
2
2
2
2
2
14

1
1
2
2
2
2
2
2
14

vkd vuf&Sdtqifh
7
8
2
2

pDrHpD;yGm;-2
uRrf;usif-7
uRrf;usif-3
uRrf;usif-2
uRr;f usif-1
uRr;f usif-1
uRrf;usif-1

135

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

bl;oD;awmifNrdKU (25)wefqefpuf\ 0efxrf;zGJUpnf;ykHt& cGihfjyKESihf vuf&Sdtiftm;


pOf
1
1
2
3
4
5
6
7

0efxrf;trnf
2
pDrHcefYcGJa&;0efxrf;
tifpyufawmf
yxrpma&;
pm&if;ukdifpma&;
pwkdrSL;
qefMunhfpma&;
*kdUukdif
tapmihf

&mxl;tqifh

cGihfjyK vuf&Sd

ykd
6

uRrf;usif-4
pma&;-2
uRrf;usif-4
uRrf;usif-4
uRrf;usif-2
uRrf;usif-2
uRrf;usif-1

1
1
1
1
2
2
2
10
24

1
1
1
1
2
1
7
18

pkpkaygif;

vkd vuf&Sdtqifh
7
8
1
1
2
3
6

ukd;um;csufrsm;
jrefrmhv,f,mxGufukefypnf;a&mif;0,fa&;? bl;oD;awmifNrdKU awGUqkHar;jref;csuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

136

(C) a&eHESihf"mwfowK
bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf ppfawGckid f yg0ifaom NrKd Ue,fwpfcjk zpfc\
hJ / ppfawGckid w
f iG f blrad A'qkid &f m
tao;pdw&f mS azGrI r&Sad o;acs/ od&Yk mwGif tpOftvmt& a&TwiG ;f rsm;? aiGwiG ;f rsm; wnf&cdS o
hJ nf/ rnfonfah e&m
1
wGif wnf&SdaMumif; rod&ao;ay/
ukvm;yef;Zif;acsmif;? arsmuf&aJ us;&GmwGif a&eHEiS afh usmufr;D aoG;rsm; awGU&S&d onf/ od&Yk mwGif pepfwus
wkdif;wmprf;oyfjcif; rjyK&ao;acs/ jynfolYa&eHvkyfief;rS bl;oD;awmifNrdKUe,fawmifykdif;wGif a&eH&SmazGa&;ukd
prf;oyfcJhaMumif; od&onf/2
&ckdifjynfe,fwGif jrefrmha&eHaumfykda&;&Sif;rS blrdaA'ynm&Sifrsm; tao;pdwfblrdaA'enf;ynmjzihf
ukef;ay:ESihf urf;vGefjyif ponfwkdYwGif a&eHqDckdatmif;Ekdifonfh ausmufrsm;ukd ppfaq;jcif;? wkdif;wmjcif;?
wGucf sujf cif;? qpfprku
d b
f rl ad A'wkid ;f wmjcif;rsm;jzihf tao;pdww
f idk ;f wm? wGucf sucf surf sm;t& &ckid u
f rf;vGef
a'o a&eHcadk tmif;Edik af om {&d,mpwk&ef;rkid (f 4915)wGif urf;vGeEf iS afh jrjyifa'owkYd a&eHtvQt
H y,f&o
dS nf
3
[k rSef;qEdkifonf/

(i) &THUap;ajr
bl;oDawmifNrKd Ue,fwiG f &TUH ap;ajrukd ae&mwumwGif awGUEkid \
f / &TUH ap;jrukd tkwzf w
k v
f yk if ef;ESifh tk;d vkyf
ief;wkdYwGif tokH;jyKvsuf&SdMu\/ pufrIvufrIukefMurf;tjzpf ajymif;vJtokH;jyKEdkifaom tajccHukefMurf;vnf;
jzpf\/4

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

137
tcef;(7)

ykdYaqmifqufoG,fa&;
(u) a&aMumif;vkyfief;
&ckid jf ynfe,fonf awmawmifxx
l yfNy;D jrpfacsmif;rsm; aygrsm;&ma'owpfcjk zpfojzihf wpf&mG rSwpf&mG
ul;oef;oGm;vmrI? wpfNrKd UESiw
hf pfNrKd U c&D;onfyaYdk qmifrEI iS fh ukeyf pn;f rsm; ykaYd qmifrv
I yk if ef;wkw
Yd iG f a&vrf;c&D;
ukdom t"dutm;xm;cJhMu&onf/ a&S;tcgu a&vrf;c&D;oGm;vmrIwGif avS? ormefrsm;ukd tokH;jyKcJhMu&\/
NAdwdoQtpkd;&vufxuf c&pf 1887 ckESpf tapmykdif;umvwGif tpkd;&u ppfawG-bl;oD;awmifESihf
ppfawG-yvuf0taES;oGm; rD;oabFmvkyfief;ukd wnfaxmifcJhonf/ oabFmvrf;c&D;wGif owfrSwfxm;aom
ae&mrsm; c&D;onftwiftcsjyKvyk af y;\/ ok&Yd mwGif &Gmtm;vk;H &yfwefaY y;jcif;xd vku
d af vsmrIum; r&Scd ahJ cs/
oabFmjyKjyifppfaq;&ef acsmif;0 oabFmusif;? tvkyfkHi,fwpfckukd wnfaxmifcJh\/
c&pf 1889 ckESpfwGif tpkd;&ykdif rD;oabFmrsm;rSm a[mif;EGrf;vmNyD; c&D;pOfajy;qGJ&ef roifhawmfaom
tajctaeodkY a&mufvm\/ xkdYaMumihf armfvNrdKifNrdKUrS (Mr. Dawson) ykdifqkdifwnfaxmifonfh tm&uef
zvkdwDvmukrPD (Arakan Flotilla Company)rS oabFmrsm;u tpm;xkd;0ifa&mufvkyfukdifay;\/ wcsdef
wnf;yif zm&pDvrl sK;d wpfO;D uvnf; (Mr. Dawson) ESi,
fh OS Nf yKd iu
f m tjrefomG ;oabFmvkyif ef;ukd wnfaxmifc\
hJ /
1
ok&Yd mwGif pDrcH efcY aJG &;nHzh si;f rIaMumihf rMumrDyif ysujf ym;oGm;cJ&h onf/ xkad emuf tm&uefzvkw
d v
D mukrP
rD S
ppfawGNrdKUwGif tajcpkdufvsuf c&D;onfESihf ukefpnfykdYaqmifa&; oabFmvkyfief;ukd vkyfukdifcJhonf/ ppfawG&aohawmif-bl;oD;awmif c&D;pOftuGmta0;rSm rkdif(80)jzpfonf/
ppfrjzpfrDu ppfawGNrdKUwGif &ckdifwkdif;o,f,lykdYaqmifa&;vkyfief;ukd NAdwdoQt&if;&SifukrPD
(at.tufzf.pD)rS atmufyga&,mOfrsm;ukd tokH;jyKajy;qGJcJhonf/

tokH; jyKonhfc&D;pOf
a&,mOftrnf
trsKd;tpm;
uRJvl;
2xyf
ppfawG
- oHwGJ
uvu
2xyf
ausmufjzL - pceff;armf
ckdif
2xyf
ppfawG
- oHwGJvrf;
wkyf&Gm
2xyf
ppfawG
- rmefatmif
wef;ckd;
1xyf
ppfawG
- uefapmuf
eyfpf
2xyf
ppfawG
- awmifNydK
rkd;ZD
2xyf
armifawm - bl;oD;awmif
rmefatmif
2xyf
ppfawG
- rmefatmif
rD;0
2xyf
ppfawG
- yvuf0
pyg;xm;
2xyf
ppfawG
- yvuf0
y'l
2xyf
ppfawG
- ausmufawmf
yifv,f
2xyf
ausmufjzL - oHwGJ
ydom
2xyf
ppfawG
- bl;oD;awmif
ykPm;
1xyf
ppfawG
- r[mrked
av;NrdKU
2xyf
ppfawG
- yef;ajrmif;
1942-ckESpf 'kwd,urmppf jzpfyGm;vmaomtcg jrefrmjynfrS t*FvdyfwkdY qkwfcGmoGm;&m txufyg
a&,mOf(15)pD;teuf wky&f mG ESifh ykPm ;ESppf ;D uko
d m tdE,
d okYd ,laqmifomG ;Ny;D umvu oabFmESifh ckid o
f abFm
rSty useaf &,mOfrsm;tm;vk;H epfjrKyyf supf ;D cJ&h onf/ 1945 ckEpS f 'kw,
d urmppfBu;D Ny;D ptcsed w
f iG f NAw
d o
d Qw\
Ydk
uufpb
f t
D pd;k &u (Indand Water Transport Board)trnfjzihf atmufygvufuseaf &,mOf(5)pD;ukd ppfawG-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

138

bl;oD;awmifvrf;ESihf ppfawG-oHwGJvrf;rsm;wGif tokH;jyKum c&D;onfESihf ukefrsm;ukd ykdYaqmifay;cJhonf/


oabFmrsm;rSm ZDkd? Zm&m? Zuf-55? Zuf-57? Zuf-63wkdYjzpfMu\/ tvm;wlyif a&Smif'&DukrPDonf
ppfawGNrdKUwGif ppfrjzpfrDu c&fpf&Sem;? r[mrm,m? paom wpfxyfoabFmi,fokH;pD;jzihf o,f,lykdYaqmifa&;
vkyfief;ukd (at? tufzf? pD)ukrPDESifhtNydKif ajy;qGJcJh\/
ppfumvwGif oabFmrsm; epfjrKyyf supf ;D cJ&h onf/ 'kw,
d urmppfNy;D qk;H Ny;D aemuf &wemyk?H &wemat;
a&,mOfwkdYjzihf ppfawG? armifawmc&D;pOfukd ajy;qGJcJhonf/
1946 ckESpfwGif (attufzfpD)ukrPDrS ppftwGif;u tdEd,okdY,laqmifoGm;cJhaom ykPm;oabFmESihf
wky&f mG oabFmESppf ;D tjyif tdE,
d rSjznfw
h if;aom oabFmrsm;? {&m0wDzvkw
d v
D mukrP
u
D dk jynfoyl idk jf yKvyk Nf y;D
zGUJ pnf;vku
d af om jynfwiG ;f a&aMumif; o,f,yl aYdk qmifa&;tzGUJ (y&oz)&efuek rf S iSm;&rf;aom oabFmrsm;wkjYd zihf
o,f,lykdYaqmifa&;vkyfief;ukd wkd;csJUaqmif&GufcJhonf/
1953 ckESpf atmufwkdbmv(1)&ufaeYwGif ( at? tufzfpD)ukrPDukd jrefrmEkdifiHtpkd;&u jynfolykdif
jyKvkyfcJhonf/ xkdYjyif yifv,fa&aMumif; o,f,lykdYaqmifa&;tzGJUonf &ckdifjynfe,f&Sd tm&uefau&D,m
qif'DudwfrS a&,mOf(9)pD;ukd (1-4-54)aeYwGif jynfolykdif odrf;,lcJhonf/
1959 ckESpf arv(1)&ufaeYwGif yifv,fa&aMumif; o,f,lykdYaqmifa&;tzGJU(&ckdifwkdif; XmecGJ)ukd
jynfr&Sd jynfwGif;a&aMumif; o,f,lykdYaqmifa&;tzGJU(y&oz)vufatmufodkY vTJajymif;vkdufonf/
xkdYaemuf(y&oz)ykdif oabFmrsm;jzihf ppfawG-bl;oD;awmifc&D;pOfukd ykHrSefajy;qGJcJhonf/ rlvu
avmifpmqD&&Srd t
I ay: tajccH &ufowwpfywfvQif oabFm&uf(1)&uf? (2)&uf ponfjzihf &Scd \
hJ / jynfoYl
aumifpDacwfwGif oabFm&uf(3)&ufjzpfvm\/ oabFm&ufrsm;rSm ppfawGrS bl;oD;awmifodkY wevFm? Ak'[l;?
aomMumaeYrsm;wGif vma&mufNy;D ? bl;oD;awmifrS ppfawGoYkd t*Fg? Mumoyaw;? paeaeYrsm;wGif jyefxu
G o
f nf/
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU tpdk;&vufxufwGif ppfawG bl;oD;awmif c&D;pOfukd
&yfem;&ufr&SdbJ aeYpOf pkef-qefajy;qGJay;vsuf&Sdonf/

bl;oD;awmifoabFmqdyf
bl;oD;awmifoabFmqdyrf mS rlvu trSw(f 3)&yfuu
G f (,ck azmifawmfa[mif;)ae&mwGif wnf&cdS \
hJ /
1936-37 ckESpfcefYwGif jrpfaMumif; a&wdrfvmrIaMumihf tm&uefzvkdwDvmukrPDrS oabFmqdyfokdY
ajymif;a&TUcJ\
h / rMumrD a&Smif'&Durk P
yD idk f oabFmqdyrf mS trSw(f 7)&yfuu
G o
f Ykd a&TUjyef\/ a&Smif'&Durk P
yD idk f
oabFmqdyfrSm trSwf(7)&yfuGuf (yef;pyg,fwnf;ckdcef;)teD;uGufvyfae&mwGif jzpf\/

yk*vdu a&,mOfrsm;
ppfrjzpfru
D &ckid jf ynfe,fwiG f wkid ;f &if;om;ykid f yk*v
u
d a&,mOfrsm; r&Scd ahJ cs/ aemufyidk ;f wGif yk*v
u
d
a&,mOfrsm; wjznf;jznf; yGm;rsm;vmNy;D c&D?;onfEiS fh ukepf nfyaYdk qmifrv
I yk if ef;wGif yg0ifaqmif&u
G v
f mMu\/
xkdYaemuf ppfawG-bl;oD;awmifc&D;pOfwGif yk*vdu a&,mOfrsm;? 0ifa&mufajy;qGJay;cJhMu\/ aemufykdif;wGif
ulbw
dk m? ,mrm? *sirf m? tif*sirf sm; wyfqifajy;qGaJ om a&,mOfi,frsm; ay:aygufvmcJ\
h / if;pufavSi,f
rsm;jzihf wpfNrKd Ue,frS wpfNrKd Ue,fov
Ykd nf;aumif;? NrKd Ue,ftwGi;f wpfae&mrS wpfae&mokv
Yd nf;aumif;? c&D;onfEiS hf
ukefpnfrsm; ykdYaqmifay;Mu\/
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif ,cktcg a&,mOfaygif;(43)pD;&Sd\/
bl;oD;awmif ppfawGc&D;pOfwiG f oabFmaeYpOfxu
G v
f mcJ&h m yk*v
u
d a&,mOfrsm;u c&D;onfyaYdk qmif
jcif; r&SdawmhbJ aqmufvkyfa&;ypnf;rsm;? ukefpnfrsm;ukd o,fykdYvsuf&SdMu\/
udk;um;csufrsm;
1/
&ckdifjynfe,fjzpfpOforkdif;? wwd,wGJ? pD;yGm;a&;u@?
2/
NrdKUe,ftaxGaxGtkyfcsKyfa&;OD;pD;Xme\tajccHudef;*Pef;rsm;/
3/
awGUqkHar;jref;csufrsm;/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

139
(c) ukef;vrf;c&D;

(1) rD;&xm;vrf;
&ckid jf ynfe,fwiG f j1920 jynfEh pS u
f rD;&xm;vrf;ukd apDrmwif ac: t*Fvyd u
f rk P
rD S azmufvyk af jy;qGJ
1
aMumif; rSww
f rf;wif awGU&ygonf/ xkrd ;D &xm;vrf;rSm bl;oD;awmifrS armif;awmtxd (14)rkid ?f armifawmrS
unifacsmif;xd (2)rkdif? pkpkaygif;(16)rkdif&Snfvsm;onf? rD;&xm;vrf;wGif rD;&xm;blwmokH;ck &Sdonf/
bl;oD;awmif? armifawm? unifacsmif;jzpfonf/
rD;&xm;vrf;wGif OrifvIdifacgif;(2)ck&Sdonf/ wpfckrSm wpfzmvkHcefYESifh aemufwpfckrSm wpfzmvkHxuf
avsmeh nf;onf/ ajy;qGcJ ahJ om &xm;pufacgif;rSm xif;? ausmufr;D aoG;? a&aEG;aiGUpufacgif;jzpfNy;D wGq
J idk ;f rsm;srmS
opfom;wGJqkdif;rsm;jzpfonf/
1926 ckEpS f {Nyv
D (22)&ufaeYwiG f rkew
f idk ;f usa&muf armifawmESifh unifacsmif;tMum; &xm;vrf;
wHwm;rSm ysufpD;oGm;onf/ xkdwHwm;ysufpD;oGm;cJhNyD;aemuf bl;oD;awmifrS armif;awmtxdom oGm;vmEkdif
onf/ 1928 ckEpS rf wfvcefw
Y iG f &xm;oHvrf;ESifh ZvDzmwk;H rsm;ukd oufqidk &f mrS jzKw,
f o
l mG ;cJNh y;D &xm;vkyif ef;
ukd ydwfyifvkdufaMumif; od&onf/
1914-15 ckESpfu t*Fvdyfrsm;onf tdEd,EdkifiHESihf jrefrmEkdifiHukd &xm;vrf;qufoG,f&ef avhvmcJh
Muonf/ ,if;avhvmcsuft& &xm;vrf;(3)oG,fukd tBuHjyKcJhonf/ if;wkdYrSm ppfwaumif;rSjynf? odkYr[kwf
rif;bl;xdazmufvkyfNyD; ppfawGodkY vrf;cGJwpfckxm;&ef ppfwaumif;rS ppfawGxd azmuf&ef? ppfawGrSvrf;cGJ
ukvm;wefjrpf0rS ;f odYk qefwuf&efyifjzpfonf/ odaYk omf xkt
d BujH yKxm;aom &xm;vrf;rsm;rSm taumiftxnf
2
ay:jcif;r&SdcJhacs/ bl;oD;awmif armifawmf&xm;vrf;wGif xdefawmtaemufbuf &xm;wGif a&xnfhonfh
pcef;wpfckxm;&SdcJhonf/ bl;oD;awmifNrdKUwGif; trSwf(4)&yfuGuf? oajyukef;ausmif;teD;rS0if trSwf (4)?
trSwf(5)&yfuGufrsm;ukd jzwfum trSwf(7)&yfuGuf(,ck oabFmqdyf&Sd&m)okdY oGm;\/

(2) armfawmfum;vrf;rsm;
(u) bl;oDawmif? armifawmum;vrf;
rD;&xm;oGm;vmrI &yfwefo
Y mG ;cJNh y;D aemuf 1936-37 ckEpS af vmufwiG f rD;&xm;vrf;a[mif;ukd tok;H jyK
um;vrf;tjzpf ajymif;vJokH;pGJcJhonf/ vrf;rSm ,cifu ausmufMurf;vrf;tqifhwGif &SdcJhonf/
awmfveS af &;aumifpaD cwfaemufyidk ;f wGif wpfpwpfpjzihf uw&mcif;cJ&h mrS uw&mvrf;jzpfvmcJ\
h / um;vrf;c&D;
wGif bl;oD;awmifNrdKUwGif; ar,kvrf;ESihf AkdvfcsKyfvrf;twkdif; ajymif;vJcJhonf/
bl;oDawmif armifawmum;vrf;wGif bl;oD;awmifNrdKUe,f wHwm;(57)ck&Sdonf/ ,if;wHwm;rsm;\
wnfae&mrSm atmufygtwkdif; jzpfonf/1

140

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38

t rn f
w Hw m;t r Sw f
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

1^1
2^1
3^1
2^2
2^2
3^2
1^3
2^3
3^3
1^4
2^4
3^4
1^5
2^5
3^5
1^6
2^6
3^6
4^6
5^6
6^6
7^6
8^6
8^6
10^6
11^6
12^6
13^6
1^7
2^7
3^7
4^7
5^7
6^7
7^7
8^7
9^8
10^10

w n fa e & m
0 kdi f
0^3
/
0^6
/
0^7
/
1^4
/
1^6
/
1^7
/
2^1
/
2^4
/
2^6
/
3^4
/
3^5
/
3^6
/
4^5
/
5^0
/
5^1
/
5^1
/
5^2
/
5^3
/
5^4
/
5^5
/
5^5
/
5^5
/
5^5
/
5^6
/
5^6
/
5^7
/
6^0
/
6^0
/
6^1
/
6^2
/
6^3
/
6^3
/
6^4
/
6^4
/
6^7
/
6^7
/
6^7
/
7^0

r S w f c su f
t a jc t a e au mi f;
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

141

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
pOf
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57

t rn f
w Hw m;t r Sw f
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

11^7
12^7
13^7
1^8
2^8
3^8
4^8
5^8
6^8
7^8
8^8
9^8
10^8
12^8
12^8
13^8
14^8
15^1
16^8

w n fa e & m
0 kdi f
7^0
/
7^0
/
7^0
/
7^1
/
7^1
/
7^2
/
7^2
/
7^2
/
7^3
/
7^3
/
7^4
/
7^4
/
7^4
/
7^5
/
7^5
/
7^6
/
8^0
/
8^0
/
8^0

r S w f c su f
t a jc t a e a u mi f;
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

vrf;rSm &moDra&G; oGm;vmEdik af omvrf;jzpf&m bl;oD;awmifNrKd UESifh armif;awmNrKd UrS armfawmfum;rsm;


tcsdefra&G; oGm;vmvQuf &SdMu\/ bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif armfawmf,mOfaygif; (35)pD;&Sdonf/

(c) bl;oD;awmif? awmifbZmum;vrf;


vrf;rSm t&Snf(10)rkdif? tus,f(24)ay&Sdaom vlxkvkyftm; yifhqnfzkdYxm;onfh ajrom;vrf;
jzpfonf/ (4-1-91)aeYu pwifazmufvkyfcJh&m (30-4-94)aeYwGif NyD;pD;cJhonf/ um;vrf; wHwm;BuD;?
wHwm;i,f(17)ck &So
d nf/ (24-2-94)aeYu pwiftok;H jyKco
hJ nf/ wHwm;rsm;ukd aqmufvyk af &;tif*sief ,
D mwyf
(*sDtD;)u wm0ef,l wnfaqmufay;onf/ vkyftm;wefbkd;aiGusyf oef;aygif;(10.3)oef;ukefusrnfh
aiGaMu;oufomcJh\/ vrf;ukd &moDra&G; oGm;vmEkdif&ef pDpOfaqmif&Gufvsuf &SdaMumif;od&onf/

(*) vuf0J'uf-iusOfawmufum;vrf;
vrf;rSm t&Snf(6)rkdif(4)zmvkH? tus,f(34)ay&Sdaom vlxktkyftm; okH;ajrom;vrf; jzpfonf/
(1-9-91)aeYu pwifazmufvyk cf &hJ m (30-3-92)aeYwiG f Ny;D pD;cJo
h nf/ vrf;wGif wHwm;Bu;D ? wHwm;i,f(14)ck
&So
d nf/ wHwm;rsm;ukd aqmufvyk af &;tif*sief ,
D mwyf(*st
D ;D )rS wm0ef,al qmufvyk af y;onf/ vkyt
f m;wefb;dk
aiGusyfoef;aygif;(3.7478)oef; ukefusrnfh aiGaMu;oufomcJhonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

142

(C) bkl;oD;awmif-ausmufawmfum;vrf;
vrf;rSm bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif (33)rkdif (2)zmvkH&SdNyD; vrf;tus,f(24)ayus,f0ef;onfh ajrom;
vrf;jzpfonf/ (29-12-91)aeYwiG f pwifazmufvyk cf NhJ y;D (30-4-92)aeYwiG f Ny;D pD;cJo
h nf/ um;vrf;wpfavQmuf
vkt
d yfaom wHwm;rsm;ukd raqmufvyk &f ao;acs/ ,m,Dww
H m;rsm;jyKvyk
f (25-2-94)aeYu pwiftok;H jyKchJ
onf? vkyftm;wefbkd;aiGusyfoef;aygif;(9.1)oef;ukefusrnfh aiGaMu;oufomcJhonf/ vrf;ukd &moDra&G;
oGm;Edkif&ef pDpOfvQuf&SdaMumif; od&onf/

(8) pmwkduf
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif t*Fvdyftpkd;&vufxufuyif pmwkdufzGihfvSpfEdkifcJhaMumif; awGU&onf/
ppfawGNrdKUukd A[kdjyK bl;oD;awmifpmwkdufESihf awmifbZmpmwkdufcGJukd xm;&Sdjcif;jzpf pmykdYpepfrSm NrdKUay:
(pmykv
Yd Qi)f ykpYd rifrS wqifjh zefaY 0Ny;D ta&;Bu?D ;aomaus;&Gmrsm;odYk aus;&Gmpmykv
Yd v
k if( )rSwqifh ykaYd qmif&\/
pmwku
d rf S wqifah iGyv
Ydk mT rsm; aMu;eef;aiG ( )oabFmjzifh ppfawGNrKd UrS bl;oDawmifNrKd UokYd ykaYd qmif\ xkrd w
S qifh
uke;f vrf;c&D;jzihf armifawmNrKd Uodv
Yk nf;aumif;? armifawmrS uke;f vrf;jzihf ppfwaumif;ckid (f )okv
Yd nf;aumif;?
ykdYaqmifay; pmwkdufESihfaMu;eef;kH;ukd yl;wGJzGihfvSpfjcif;jzpfonf/
xkdtcsdefu bl;oD;awmifpmwkdufsESihf aMu;eef;kH;ukd trSwf(3)&yfuGuf (,ck pkdufysKd;a&;kH;)teD;wGif
xm;&SdcJhonf/
ppfNy;D acwfwiG f trSw(f 3)&yfuu
G f (,ck OD;xGe;f vSaetdrEf iS fh OD;omxG;D atmifaetdrMf um;)wGif jyefvnf
zGiv
fh pS cf o
hJ nf/ awmfveS af &;aumifpaD cwfwYdk trSw(f 6)&yfuu
G f OD;armifped jf zL aetdrb
f uf)odaYk jymif;a&TUonf/
xkaYd emuf jynfoaYl umifpv
D ufxufwiG f AsL[mawmifuek ;f trSw(f 6)&yfuu
G o
f Ykd ajymif;cJ\
h / xkrd w
S qifh ,ckvuf&dS
ae&mokdYajymif;a&TUcJhonf/

(C) aMu;eef;
ppfBuKd acwf? NAw
d o
d Qtpk;d &vufxufwiG f &ckid jf ynfe,f aMu;eef;qufo,
G af &;ukd ajray:aMu;eef;vkid ;f
ESihf a&atmufaMu;eef;vkdif;wkdYjzihf qufoG,frIjyKvkyfcJhonf/ bl;oD;awmifNrdKUe,fonf ajray:aMu;eef;
qufo,
G af &;vkid ;f aMumif; ppfawGrS &aohawmif? bl;oD;awmif? armifawmvrf;f aMumif;rS ppfwaaumif;? 'um;
NrdKUrsm;odkY qufoG,fcJhonf/ if;vkdif;BudK;rsm;rSm ppftwGif;u ysufpD;cJh&\/
ppfNyD;acwfwGif ysufpD;cJhaom aMu;eef;vkdif;rsm;ukd jyKjyif&ef cufcJojzihf ajray:aMu;eef;BudK;rsm;jzihf
qufo,
G rf nft
h pm; (Wireless) jzifh aMu;eef;qufo,
G rf pI epfudk jyefvnfxal xmifco
hJ nf (Land Life)pepfrsm;
(Wireless Telegraph) qufoG,fa&;pepfodkY ul;ajymif;oGm;jcif;jzpf\/
1945-46 ckESpfavmufwGif if;pepfonf ppfvufusefypnf;rsm;ukd pufu&d,mrsm;ESihf xlaxmifNyD;
ppfawGNrdKUrS bl;oD;awmifodkY qufoG,frI&SdcJhonf/1
jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&;&Ny;D aemuf bl;oDawmifEiS fh ppfawGaMu;eef;wku
d f u
dk q
f ufo,
G rf I rjyKEidk cf ahJ y/
ajray:vkid ;f jzifh armifawmNrKd UokYd yk&Yd \/ armifawmNrKd UrSwqifh ppfawGNrKd UodYk qufy&Ydk \/ ppfawGrw
S qifo
h mvQif
jrefrmjynft&yf&yfokdY xyfqifhay;ykdY&\/ xkdumvrSm 1979-ckESpfxd Mumanmif;cJh\/
1979-ckESpfwGif armifawmNrdKUe,f Budrfacsmif;&Sd aMu;eef;qufoG,fa&;pcef;ukd bl;oD;awmifNrdKUodkY
ajymif;a&TUcJo
h nf/ xkaYd emuf (Wireless) pepf pwifum bl;oD;awmifrS ppfawGNrKd UodYk wku
d f u
dk af Mu;eef;qufo,
G f
EkdifcJhonf/
aMu;eef;k;H ukd bl;oD;awmifNrKd U t&efr;D owftaqmuftOD;wGif ,m,D;Hk zGiv
fh pS af qmif&u
G cf &hJ \/ 1991ckESpfwGif if;ajrae&myif w,fvDzkH;aMu;eef;kH;(2)ck yl;wGJvQuf aiGusyf(347000d^-)wef taqmuftOD;udk

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

143

uHxkdufpepfjzihf aqmufvkyfum kH;zGihfvSpfaqmif&Gufvsuf &Sdygonf/

(i) a&'D,kdw,fvDzkef;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif a&'D,kdw,fvDzkef;pepfukd 1992 ck 'DZifbmvwGif pwifaqmif&GufcJh
,if;pepfrmS odjYk zpfonf/ bl;oD;awmifNrKd U&Sd a&'D,w
dk ,fvzfD ek ;f rSwqihf ppfawGa&'D,w
dk ,fvzD ek ;f ppfawGa&'D,dk
w,fvDzkef;rS ppfawGNrdKUESihf tquftoG,f&&Sdaomjrefrmjynft&yf&yfodkY NrdKUrsm;odkY qufoG,fEkdif\/
bl;oD;awmifNrKd U a&'D,w
dk ,fvzD ek ;f rSm (21-3-94)aeYaemufyidk ;f tquftoG,f r&So
d avmufjzpfc\
hJ /
,cktcg ta&;ay:vkdtyfcsufrsm; aqmif&GufEkdif&ef aeYpOf(1)em&DpD pufzGihfaqmif&Gufvsuf&Sdonf/
bl;oD;awmifNrdKUa&'D,kdw,fvDzkef;pcef;rSm wpfOD;wnf;kH;zGihf aqmif&Guf&aompcef;yif jzpfonf/1

(p) pum;ajymaMu;eef; (w,fvDzkef;)


ppfNyD;acwfumv NAdwdoQwkdY jyefvnf0ifa&mufvmNyD; ra&S;raESmif;wGif rS ppfawGESihfarmifawmokdY
ajray:w,fvDzkef;vkdif;ukd wnfaxmifcJhonf/ xkdrSwqifh bl;oD;awmifNrdKUESifh armif;awmNrdKUtdwfcsdef;rsm;ukd
1963 ckEpS w
f iG f wyfqifNy;D NrKd UwGi;f w,fvzD ek ;f pepfudk zGiv
fh pS af y;cJo
h nf/2 rMumrD bl;oD;awmifNrKd UESifh armifawm
NrdKUrsm;odkY w,fvDzkef;qufoG,fEkdifcJh\/ 1965 ckESpfwGif ppfawG? &aohawmif? bl;oD;awmifvkdif; opfom;wkdif
(242)wkid ?f aygawa'AsLZDaMu;usyBf uKd ;jzihf wnfaqmufay;cJ&h m aomif;use;f olrsm;u zsupf ;D jcif;aMumihf ysupf ;D
cJh&onf/
bl;oD;awmifNrKd U w,fvzD ek ;f tdycf sed ;f k;H ukd rlv&Jpcef;taqmuftOD;xJ zGiv
fh pS cf \
hJ / 1974-75 ckEpS cf efY
wGif &Jpcef;0if;twGi;f oD;jcm;k;H aqmufvyk zf iG v
fh pS af qmif&u
G cf \
hJ / 1978-ckEpS f 'DZifbmvcefw
Y iG f abmvk;H uGi;f
taemufbuftrSwf(6)&yfuGufwGif yk*vdu taqmuftOD;wpfck iSm;&rf;zGihfvSpfcJhonf/ xkdYaemuf 1991ckESpfwGif aMu;eef;ESihf w,fvDzkef;taqmuftOD;opfokdY ajymif;a&TUzGihfvSpfcJhonf/
bl;oD;awmifNrdKUwGif NrdKUwGif; w,fvDzkef;tvkH;a& (50)&Sdonf/

(q) N*dK[fxkqufoG,fa&;w,fvDzkef;
bl;oD;awmifNrdKU&Sd N*dK[fxkqufoG,fa&;w,fvDzkef;pcef;rSm jrefrmEkdifiHtpkd;&ESihf tMum; pmcsKyfjzihf
aqmif&u
G cf \
hJ / 1963 ckEpS f Zlvidk v
f (26)&ufaeYwiG f Ekid if jH cm;aiGusyo
f ef;aygif;(9.346)oef;wefb;dk jzihf pmcsKyf
csKyq
f cdk \
hJ / (12-2-94)aeYwiG f pwifwnfaqmufc&hJ m (4-3-04)aeYwiG f Ny;D pD;cJ\
h / bl;oD;awmif N*Kd [x
f q
k ufo,
G f
a&;pcef;twGuf aiGusyo
f ef;aygif;(9.589260)ukeu
f sc\
hJ / pufwyfqif&m wkyt
f if*sief ,
D m(14)OD;? jrefrm
tif*sifeD,m (9)OD;wkdY yl;aygif;aqmif&GufcJhMu\/ N*dK[wkrSwqifh qufoG,ftokH;jyKNyD; N*dKvfwkiSm;&rf;crSm
tar&duefa':vm(500000)jzpf\/ 20-3-94 aeYu pwifzGihfvSpfaqmif&GufEkdifcJhonf/ wyfqifxm;onfh
csefe,fta&twGufrSm &yfa0;wkdufkdufvSnhf w,fvDzkef;vkdif; (2)vkdif;? bl;oD;awmifppfawGvufvSnfh
vkdif;(2)vkdif;jzpf\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

144
tcef;(8)

or0g,rvkyfief;
jrefrmEkdifiHwGif or0g,rvkyfief;ukd 1904 ckESpf or0g,rOya't& 1905 ckESpfrS pwifcJhonf/
,if;or0g,rtufOya't& aus;vufaiGpkaiGacs;or0g,rtoif;rsm;ukdom zGJUpnf;EdkifcJh\/
,if;toif;rsm;ukd aiGaMu;taxmuftul jyKEidk rf nfb
h Pfvyk if ef;vkyu
f idk o
f nfh toif;rsm; zGUJ pnf;Ekid &f ef
1904 ckESpf or0g,rtufOya'ukd kwfodrf; 1912 ckESpfrSm or0g,rtufOya'topfukd jyXmef;cJhonf/
,if;Oya'opft& aus;vufrsm;wGiv
f nf; aiGpak iGacs;ESifh pkaygif;a&mif;0,fa&;or0g,rtoif;rsm;ukd zGUJ pnf;
cJh&m bl;oD;.awmifNrdKUe,fwGif armifESrESihf aouHcGqkHor0g,rtoif;rsm;ukd zGJUpnf;cJhonf/
xkaYd emuf 1927 ckEpS w
f iG f or0g,rtufOya'ukd xyfrjH yXmef;cJ\
h / ,if;tcsed u
f or0g,rtoif;rsm;
onf vkyfief;rsm; ysufpD;,kd,Gif;vmygu ay;avsmf&ef wm0efxnfhxm;jcif;r&Sdojzihf toif;rsm;ukd pm&if;&Sif;
zsuo
f rd ;f onft
h cg toif;om;rsm;ykid f v,f? uR?J EGm;? tk;d tdrf ponfwu
Ydk ydk g pm&if;&Si;f wm0efcu
H odr;f ,lonfh
tajctaexd a&mufcJhojzihf or0g,rvkyfief;ukd pdwf0ifpm;rIenf;yg;kHru aMumufvefYonfh tajctaexd
jzpfcJhonf/1
xkaYd emuf 1927 ckEpS w
f iG f or0g,rtufOya'ukd xyfrjH yXmef;cJ\
h / ,if;tcsed u
f or0g,rtoif;rsm;
onf vkyif ef;rsm; ysupf ;D ,k,
d iG ;f vmygu ay;avsm&f ef wm0efxnfx
h m;jcif;r&So
d jzihf toif;rsm;ukd pm&if;&Si;f vif;
zsuo
f rd ;f onft
h cg toif;om;rsm;ykid f v,f? uRJ EGm;? td;k tdrpf onfwu
Ydk ykd g pm&if;&Si;f wm0efcxHu odr;f ,lonfh
tajctaexd a&mufcJhojzihf or0g,rvkyfief;ukd pdwf0ifpm;rI enf;yg;kHru aMumufvefYonfhtajctaexd
jzpfcJhonf/1
awmfveS af &;aumifpt
D pk;d &vufxufwiG f 1970-ckEpS f jynfaxmifpjk refrmEkid if H or0g,rtoif;Oya'
ESihf 1970 ckESpf jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH or0g,rtoif; enf;Oya'wkdYukd jyXmef;cJhonf/2
1981 ckEpS w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS tajccHpm;ok;H ol or0g,rtoif; NrKd Uay:wGif (8)oif;? aus;&Gm
tkypf t
k ajccH pm;ok;H olor0g,rtoif;ukd zGUJ pnf;cJo
h nf/ xkjYd yif v,f,mukex
f w
k o
f r0g,rtoif; (53)oif;
pkaygif;aus;&Gmor0g,rtoif; (2)oif;? pkpak ygif;(55)oif;&Sv
d m\/ ,if;or0g,rtoif;rsm;wGif ykid q
f idk o
f nfh
v,fajr 3134.55 {u&Scd \
hJ / ,if;toif;(55)oif;ukd toif;om; (1434)OD;wkjYd zihf zGUJ pnf;aqmif&u
G cf o
hJ nf/

NrdKUe,for0g,rtoif;
bl;oD;awmifNrdKUe,f or0g,rtoif;wGif OuXtygt0if tcsdefjynhf trIaqmifaumfrwD0if(9)OD;?
tcsed yf idk ;f trIaqmifaumfrwD(2)OD;ESi?fh NrKd Ue,for0g,raumifp0D if(125)OD;wkjYd zihf aqmif&u
G cf o
hJ nf/ pkpak ygif;
rwnf&if;ESD;aiGrSm (30-3-81)aeYwGif (2270415.33)usyf cefY&Sdonf/

(1) yGJkHvkyfief;
NrKd Ue,for0g,toif;vkyif ef;ukd rwnf&if;ES;D aiGusyf (2270415.33)jzifh 1981 ckEpS w
f iG f rwnf&if;ES;D
vQuf&Sdonf/ atmufygvkyfief;rsm;ukd aqmif&GufcJhonf/
(u)
taxGaxGpD;yGm;a&;vkyfief;rwnf&if;ESD;aiG
1653910.60
(c)
ukefya'omvkyfief;
165276.70
(8)
yGJkHvkyfief;
719354.90
(C)
csnfxnfvkyfief;rwnf&if;ESD;aiG
177215.65

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

145

(2) pmcsKyfpmwrf;rsm;jzihf aqmif&Gufjcif;


&efuek f A[ko
d r0g,rtoif; aumfrwDrS Bu;D rSL;vsuf ok;H vwpfBurd f pmcsKycf sKyq
f
dk puft
Hk vkyf rHk sm;
rSm bl;oD;awmifNrKd Ue,ftoif;onf vlo;Hk ? tdro
f ;Hk ? t0wftxnfrsm; tygt0if ypn;f rsK;d pkw
H u
Ydk dk pmcsKycf sKyq
f dk
Ny;D NrKd Ue,ftoif;rS wku
d f u
dk o
f mG ;a&mufxw
k ,
f v
l suf jzefjY zL;ay;onf/ ok;H vwpfBurd f pmcsKyyf g ypn;f wefb;dk rSm
ysrf;rQ 200000d^-(usyfESpfodef;)cefY &Sdygonf/

(3) or0g,raq;ay;cef;vkyfief;
vkyif ef;ukd NrKd Ue,for0g,rtoif;rS 1980jynhEf pS u
f p pwifvyk u
f idk cf &hJ m q&m0ef(1)OD;? om;zGm;
q&mr(1)OD;? ta&mif;aps;onf(1)OD;wkjYd zihf aqmif&u
G cf NhJ y;D ? q&m0efrsm;rMumcP tajymif;tvJ&w
dS wf ykrH eS f
vnfywfrIr&SdcJhay/
NrKd Ue,f or0g,raq;cef;wGif wm0efxrf;aqmifcahJ om q&m0efrsm;rSm a'gufwmjrjrat;? a'gufwm
pef;a&TwkdYjzpfMu\/

(4) aiGpkaiGacs;or0g,rtoif;
NrKd Ue,fwiG f aiGpak iGacs;or0g,rtoif; (3)oif;&Scd ahJ omfvnf; aiGacs;&eftwGuo
f m OD;wnfaqmif&u
G f
cJhMuojzifh xifoavmufc&D;ra&mufcJhaMumif; awGU&\/

(5) o,f,lykdYaqmifa&;or0g,rtoif;
NrdKUe,for0g,toif;rS vlpD;o,f,lykdYaqmif&ef jrif;aumifa& (10)aumiftm; ulbkdwmpufwyf
,mOfjzihf NrdKUe,ftwGif; c&D;onfrsm;ukd oufomacsmifcsdpGm c&D;pOfrsm; ajy;qGJEdkifcJhonf/
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUvufxuf or0g,rvkyfief;rsm;
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU? tpkd;&vufxufwGif ,cifu zGJUpnf;xm;&Sdonfh NrdKUe,f
or0g,rtoif; trIaqmifaumfrwDrsm;ukd zsuo
f rd ;f cJ\
h / xkaYd emuf NrKd Ue,for0g,rOD;pD;XmerS OD;pD; t&m&Su
d
tzGUJ 0iftjzpfyg0ifaom NrKd Ue,for0g,toif; trIaqmiftzGUJ ukd zGUJ pnf;cJo
h nf/ if;tzGUJ 0ifOuX? twGi;f a&;rSL;
ESihf tzGJU0if(2)OD;yg0ifaom trIaqmiftzGJUukd zGJUpnf;cJh&m NrdKUe,for0g,rOD;pD;XmerS OD;pD;t&m&Sd rSm
twGif;a&;rSL; jzpfcJhonf/
xkaYd emuf OD;pD;XmerS yk*Kd vrf sm; rygbJt&yfom; trIaqmifrsm;jzihf jyefzUJG pnf;cJ&h m OuX? twGi;f a&;rSL;
tzGJU0if(2)OFD;wkdYjzpfMu\/

0efxrf;aygif;pkH or0g,rtoif;
1992-ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKUe,fESihf armifawmNrdKUe,frsm;rSm 0efxrf;rsm;tm; 0efxrf;aygif;pkH
or0g,rtoif;wGif tpkaiG 500d^pDxnfh0ifapvsuf trIaqmif(9)OD;yg0ifaom tzGJUukd zGJUpnf;ay;cJh\/
,cktcg bl;oD;awmifNrdKUe,f or0g,rtoif;taejzihf tkwfzkwfvkyfief;rSwyg; tjcm;vkyfief;rsm;
&yfqidk ;f ae NrKd Ue,for0g,rtoif;ykid f pufavSrmS vnf; 0g;vkyif ef;OD;pD;XmeokYd tcaMu;aiGjzihf iSm;&rf;xm;&Sd
onf/
NrKd Ue,ftwGi;f &Sd &yfuu
G ^f aus;&Gmor0g,rtoif;rsm;rSm topfzUJG pnf;Ekid jf cif;r&S?d zsuo
f rd ;f jcxif;vnf;
r&Sdao;bJ ,m,D&yfqkdif;vsuf &Sdygonf/
ukd; um;csuf
1/
&ckdifjynfe,fjzpfpOforkdif;? wwd,wGJ? pD;yGm;a&;u@
2/
blk;oD;awmifNrdKUe,frSwfwrf;? NrdKUe,fjynfolYaumifpD? bl;oD;awmifNrdKU
3/
NrdKUe,for0g,rOD;pD;XmerS OD;pef;a&TESihf awGUqkHar;jref;csufrsm;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

146
tcef;(9)

tkyfcsKyfa&;
(u) &ckdifbk&ifrsm;acwf
&ckdifbk&ifrsm;vufxufwGif &ckdifjynfe,fukd tkyfcsKyfrIt& wkdif;BuD;(12)wkdif;? 0wD(7)&yf owfrSwfcJh
\/ if;jyif uRe;f Bu;D rsm;? awmifpOf(7)&yf awmifciG af 'owku
Yd dk pm;aus;e,fajrrsm; oD;oefx
Y m; tkycf sKyaf pcJ\
h /
xkdYaMumifh if;a'owkdYonf 0wD(7)&yftywGif usa&mufavonf/
0wD(7)&yf8um;
(1)
oHwGJe,fajr
'Gg&m0wD
(2)
rmefatmifuRef;wpf0kduf
arC0wD
(3)
&rf;NAJuRef;w0kduf
&rm0wD
(4)
av;NrdKUjrpfwavsmuf
aZ,s0wD
(5)
r,lurf;wavsmuf
arm&0wD
(6)
a0omvDESihf o&Dacsmif; &rf;acsmif;wpfavQmuf
ovm0wD
(7)
r[mrkedukef;awmfrSonf ausmufawmfwpfavQmuf
"n0wD
[l toD;oD;owfrSwfxm;&SdcJhavonf/
odkYjzpf&m bl;oD;awmifNrdKUe,fonf arm&0wDtwGif; usa&mufaMumif; awGUEdkif\/
wkdif;jynfESihfvlrsKd;? rif;ESifhjynfolMunfjzLpGm aevmMuaomtcg rif;\usifh0wfrsm;ukd azmfjyaom &mZ0ifeDwd
usrf;t& tkyfcsKyfolrsm;u vkdufemMu&onf/ w&m;pD&ifrI? tcGefaumufcHrI? rl;rwfjynfolvlxkukd vkduf
csD;ajrmufrIwkdYukd vkdufemMu&onf/ "avhpkdufrsm;ukd kdao&aom yg&musrf;rsm;ukdvnf; vkdufemMu& onf/
vlru
I si0fh wfEiS q
fh idk af om avmuom& qk;H rMo0g'wku
Yd kd vku
d ef mMu&onf/ Ekid if &H yfjcm;ESiq
fh ufq&H aom aMumihf
oHwrefusifh0wfrsm;? tkyfcsKyfykHxD;eef;"avhqkdif&musrf;rsm;? bmoma&;pmayqkdif&m usrf;rsm;? jzpfxGef;
vmcJ&h onf/ xko
d aYdk om qkid &f mqkid &f musi0fh wfwu
Ydk yJu
h idk Mf uyfrwfco
hJ nft
h avsmuf wm0efu,
dk pf x
D rf;aqmifvm
EkdifcJhjcif;jzpfonf/ wpwp,Ofaus;rIqkdif&m vlrI"avhpkdufrsm;qkdif&mrsm;wkdYukdvnf; vufcHvmcJh&onfh
tavsmuf arG;zGm;onfrS aoonftxd vkdufemjyKusihf&aom tpOftvmt,ltqrsm;jzpfxGef;cJh&\/
xkdusihf0wfrsm;ukd tajccH Oya'jyKrI? w&m;pD&ifrI paom w&m;Oya'rS tajccHvm\/ ajrmufOD;acwfwGif
tXpwmvDousihf0wfrsm;vnf; &ckdiftrsKd;om;wkdY vkdufem&ef pnf;rsOf;usihf0wfrsm;jzpf\/ r[mynmausmf
trwfBu;D vufxufta&mufwiG f tcsKUd aom w&m;pD&ifyHk jzwfx;Hk rsm;ukd jyKjyifvsuf w&m;k;H wkYd tpOftvm
usihfokH;NrJ &SdaecJhay\/1
NrKd Upm;e,fpm;rsm; ceft
Y yftyk cf sKycf &hJ m bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS ppfwef;wifNrKd U? pdr
hf i ;f jym;NrKd U? anmifacsmif;
NrdKU? iusOfawmufNrdKU? ig;Munf;awmifNrdKUwkdYwGifvnf; NrdKUpm;rsm; toD;oD;cefYtyftkyfcsKyfcJhavonf/

(c) jrefrmbk&ifrsm;acwf
c&pf1784 ckESpfwGif tr&yl&jynhf&Sif bkd;awmfrif;u &ckdifjynfe,fukd odrf;ykdufcJh&mrS &ckdifrif;quf
jywfawmufc&hJ \/ xkaYd emuf bk;d awmfrif;u &ckid jf ynfudk NrKd U0efrsm; ceft
Y yftyk cf sKycf \
hJ / tkycf sKyrf t
I & &ckid jf ynf
e,fukd 0wDav;&yf ykdif;jcm;owfrSwfcJh&m atmufygtwkdif; awGU&onf/
(1)
"n0wD
ppfawGa'o
(2)
'Gm&m0wD
oHwGJa'o
(3)
&rm0wD
&rf;NAJa'o
(4)
arC0wD
rmefatmifuRef;a'o [ljzpf\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

147

0wDav;&yfwiG f NrKd U0efEiS fh NrKd UolBu;D rsm; ceft


Y yftyk cf sKycf \
hJ / ajrmufO;D NrKd UwGif "n0wDNrKd U0ef? oHwNJG rKd UwGif
'Gg&m0wDNrKd U0ef? &rf;NANJ rKd UwGif &rm0wDNrKd U0ef? trf;NrKd UwGif arC0wDNrKd U0efwYdk xm;&Scd \
hJ /2 bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf
"n0wDNrdKU0ef\tkyfcsKyfrItykdif;tjcm;wGif usa&muf\/ "n0wDNrdKU0efonf ajrmufOD;NrdKUawmfwGif kH;pkduf
a'otkyfcsKyfrIukd aqmif&Guf\/ tkyfcsKyfa&;tmPmykdif "n0wDNrdKU0eftqufqufrSm(u) eEyusef
(at'D 1784-1788)
4ESpf
(c)
taemufwkduf0ef
(at'D 1788-90)
2ESpf
(*)
ykodef0efrif;
(at'D 1790-93)
1ESpf
(C) wkdif;wm;0ef
(at'D 1791-93)
2 ESpf
(i)
armifausmfvS
(at'D 1793-95)
2ESpf
(p)
pdefbl;
(at'D 1795-1813)
10ESpf
(q) aemf&xm
(at'D 1813-19)
6ESpf
(Z)
armifMumkd; wkyf0ef (at'D 1819-22)
3ESpf
(ps)
pHaysmf
(at'D 1822-24)
2ESpf wkdYjzpfMuonf/1
NrdKU0eftkyfcsKyfa&;umvrSm pkpkaygif; ESpfaygif; (40)Mumanmif;cJhacs\/ xkdumvtwGif; jynfwGif;
rNidrfroufrI? qlylrIwkdYaMumihf &ckdifjynfe,frS vltrsm;tjym;onf t*Fvdyfta&SUtdEd,ukrPD pkd;rkd;vsuf&Sd&m
taemufjynfokdY xGufajy;wdrf;a&SmifMu\/ jrefrmbk&ifu pkdif;wifpm;tjzpf cefYtyfcJhaomcsif;ysHonf &ckdif
orwrif;\wyfrSL;? AkdvfrSL;wkdYESihf yl;aygif;oGm;um NrdKU0efwyfrsm;ukd wkdufckduf\/ csif;ysHwyfESihf NrdKU0efwyfwkdY
tjyeftvSef wkdufckduf&mrS NAdwdoQta&SUtdEd,ukrPDtpkd;&ESihf jrefrmrif;wkdY jyemjzpfcJh&\/ xkdudpESihf
ywfouf jrefrmrl;rwfwkdY aqmif&GufcJh&aom rSwfwrf;&Sdacs\/ ]]rZdra'ooGm;rSwfwrf;}}[k trnfwGif\/
armifawm&Sirf jzL ppfyrJG S pwif &ckid jf ynfe,fudk t*Fvyd t
f pk;d &onf usL;ausmcf ahJ v\/ xkaYd Mumihf NrKd U0efrsm;
ta&;IH;edrfhcH&ojzihf &EykdpmcsKyft& at'D 1826 ckESpf azazmf0g&Dv(26)&ufaeYwGif &ckdifukd t*FvdyfwkdY
ydkifpkd;cJhav\/2
xkdYaemuf NrdKU0eftkyfcsKyfrIvnf; tqkH;owfcJh&avonf/

(*) t*Fvdyfacwf
at'D (1826)ckESpfrSp weoFm&D tygt0if &ckdifjynfe,fukd t*Fvdyftpkd;&u 0ef&Sifawmrif;BuD;
ykid ;f av;ykid ;f xm; tkycf sKycf \
hJ / ta&;awmfyidk f r[m0ef&iS af wmfrif;Bu;D qkv
d Qif tdE,
d bk&ifcrH if;\ tmPmukd
cH,lvsuf tkyfcsKyf&\/ &ckdifjynfe,fonf 0ef&Sifawmfrif;BuD; wpfykdifjzpf tus,ft0ef; pwk&ef;rkdifaygif;
(14527)&Sdonf/ NrdKUrrSm ppfawGjzpfavonf/ xkdYaMumifh (12-11-1824)ckESpfrSp (3-10-1834)ckESpfxd
ppfwaumif;NrKd U0ef a&mbwfqiftp *s*D s[
D mAGt
D qk;H NrKd U0eftqufqufwu
Ydk ppfwaumif;rSae &ckid jf ynfe,fudk
tkyfcsKyfcJhMuonf/ (7)qufajrmuftkyfcsKyf&ol rif;BuD;'dwfodef&Sifonf (1834)ckESpfwGif &ckdifjynfrif;BuD;
jzpfvm\/ xkdrif;BuD;vufatmufwGif ta&;ykdif? 0efaxmuf? ppfuJ? NrdKUtkyfwkdY tqifhfqifh cefYtyf
tkyfcsKyfcJhMuavonf/
&ckdif0ef&Sifawmfrif;BuD;ykdif &ckdifjynfe,fwGif ta&;ykdifrif;ykdif pD&ifpk av;ck&Sd&m (u) ppfawGpD&ifpk?
(c) &ckdifajrmufykdif;pD&ifpk (*) ausmufjzLpD&ifpk (C) oHwGJpD&ifpk wkdYjzpf\/
(u) ppfawGpD&ifpkwGif 0efaxmufrif;ykdife,f(4)ck&Sdonf/
(1) ppfawG (2) NrdKUa[mif; (ajrmufOD;) (3) &aohawmif (4) ewfjrpfwkdY jzpfMuonf/
(c) &ckid af jrmufyidk ;f pD&ifpw
k iG f 0efaxmufrif;ykid [
f
l &ckid u
f ek ;f wef;e,fom &So
d nf/ (ppfu?J NrKd Ue,frif;
wkdYykdife,fr&Sd)
(*) ausmufjzLpD&ifpw
k iG f ta&;ykid rf if;u ausmufjzL? trf;? ajryk[
H al om ppfuNJ rKd Utkyrf if;ykid f e,fo;Hk ck

148

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

ukd Mum;u 0efaxmufrxm;bJ tkyfcsKyfpDrHykH&onf/ odkYaomf ausmufjzLpD&ifpkrSmyif &rf;NAJ0efaxmuf? rif;ykdif


we,f&SdvQif ,if;wGif &rf;NAJ? rmefatmif[laom ppfuJ? NrdKUtkyfrif;wkdYykdif e,fESpfe,f&Sdonf/
(C) oHwGJpD&ifpkwGif 0efaxmufrif;ykdif[k owfrSwfrxm;bJ ajrmufykdif;NrdKUe,f? taemufykdif;NrdKUe,f?
tv,fykdif;NrdKUe,f [kppfuJ? NrdKUe,frif;wkdYykdif NrdKUe,fokH;ck&Sdonf/
(u) (1)
ppfawG0efaxmufrif;ykdife,fwGif ppfuJ? NrdKUe,frif;ykdife,frsm;rSm ppfawGESihf aus;vufESpfck
jzpfonf/
(2)
NrdKUa[mif;rif; 0efaxmufrif;ykdife,fwGif ppfuJ? NrdKUe,frif;ykdife,frsm;rSm OD;&mZfawmifta&SU
NrdKUa[mif;? rif;jym;vkH;pkyifjzpf\/
(3)
&aohawmif0efaxmufrif; ykdife,fwGif ppfuJ? NrdKUe,frif;wkdYukdife,frsm;rSm OD;&mZfawmif
taemuf? ukvm;wef? &aohawmifokH;ckjzpfonf/
(4)
ewf(iwf)0efaxmufrif;ykdife,fwGif ppfuJNrdKUe,frif;ykdif ewfNrdKUe,fom &Sdonf/1
xkaYd Mumifh bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf &ckid 0f efawmf&iS rf if;Bu;D vufatmuf ppfawGta&;ykid f pD&ifpek ,fwiG f
yg0ifNyD; 0efaxmufrif;ykdife,fav;ckteuf &aohawmif0efaxmufrif;ykdifeuftwGif; usa&mufcJhav\/
c&pf1891 ckESpf Zlvkdifv(1)&ufaeYrSpwif 0efaxmufrif;ykdife,fESihf NrdKUtkyfrif;ykdife,frsm;ukd
atmufygtwkdif; jyefvnfzGJUpnf;cJh\/

e,fy kdi f0 efa xmufy kdi fe ,f


ppfawG

kH; pkdu f& ma'o


ppfawG

ausmufawmf

ausmufawmf

&aohawmif

&aohawmif

NrdK Ue,f (Nrd KUykdi fe ,f)


ppfawG
aygufawm
rif;jym;
ukvm;wef
NrdKUa[mif;
OD;&mZfawmif
&aohawmif
ewf

kH; pkd u f& ma'o


ppfawG
aygufawm
rif;jym;
ausmufawmf
NrdKUa[mif;
ykPm;uRef;
&aohawmif
armifawm

1892 ckEpS w
f iG f wku
d t
f yk o
f Bl u;D rsm;ceft
Y yfNy;D tcGeaf umufcrH pI epfudk &GmolBu;D rSwqifh aumufcaH p\2
1905 ckESpf Zlvkdifv(1)&ufaeYrSp &aohawmife,fykdif0efaxmufykdife,fukd bl;oD;awmife,fykdif
0efaxmufykdife,fukd rMumrDjyefvnfzGJUpnf;NyD; 1906 ckESpfrSp atmufygtwkdif; ajymif;vJcJhjyef\/

e,fykdif0efaxmufykdife,f
ppfawG
rif;jym;
ausmufawmf
bl;oD;awmif

NrdKUe,f (NrdKUykdife,f)
ppfawG? ykPm;uRef;? &aohawmif
aygufawm? rif;jym;
ausmufawmf? NrdKUa[mif;
bl;oD;awmif? armif;awm

e,fyidk 0f efaxmuf? NrKd Uykid w


f rYdk mS tkycf sKyaf &;? tcGeaf umufcaH &; tmPmykid rf sm; jzpfMuNy;D bl;oD;awmifNrKd U
ESifh armif;awmNrKd UwGif w&mrrIcif;rsm; pD&if&ef NrKd Utkyw
f pfO;D pD cefx
Y m;cJ\
h / xkaYd emuf 1906 ckEpS f bl;oD;awmif
NrdKUe,ftwGuf &mZ0efw&m;olBuD;wpfOD; zefwD;cefYxm;cJhjyef\/ odkYtm;jzihf t*Fvdyfacwf tkyfcsKyfa&;rSm
if;wkdYykdifpdk;cJhonfhumvwavQmuf wnf&SdcJhavonf/1
1940-41 ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKUay: trSwf(1)rStrSwf(7)xd &yfuGufrsm; cGJNyD;tkyfcsKyfcJhonf2

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

149
(C) *syefacwf

1942 ckESpfrwfv(23)&ufaeY &ckdifwkdif;NrdKUawmf ppfawGNrdKUukd *syefwkdYpwif tBuD;tus,f AkH;BuJcscJh


ojzihf NAdwdoQtmPmykdif tpkd;&qkwfcGmcJh&m ppfawGvlxkrSm ckdiftwGif;&Sd NrdKUe,fESifhaus;&Gmrsm;odkY tvQKdvQKd
a&Smifwrd ;f cJMh uav\/ tcsed w
f iG f ppfawGta&;ykid f OD;OD;ausmcf idk (f tkid pf t
D ufp)f onf tkycf sKyaf &;tzGUJ wpfcv
k ;Hk ukd
bl;oD;awmifodkYajymif;a&TUvsuf ppftoGifukd aqmifNyD; ppfa&,mOf(t,fv,fvf 1100)ESifh ckdiftwGif;&Sd
NrKd Ue,fwpfcrk S wpfco
k Ykd vSnv
f nftyk cf sKyaf ecsed jf zpf\/ t*Fvyd pf pfwyfrS &mZykwu
f v
k m;ppfom;rsm;onf ppfawG
NrKd UwGif aomif;use;f vsu&f o
dS nf/ if;wkrYd mS a'ocHuv
k m;rsm;ESifh yl;aygif; &ckid v
f rl sK;d rsm;ukd owfjzwfMuonf/
ppfawGNrKd Uay:rS ppfab;ppf'PfaMumifh xGuaf jy;wdr;f a&SmifaeMuaom &ckid rf sm;xHrS ypn;f vk,ufjcif;? &ckid rf sm;
ukd owfjzwfjcif;rsm; jyKvyk v
f mMu\/ ,if;tajctaeaMumihf ode;fausmaf tmifEiS fh armifausm,
f wkYd acgif;aqmif
aom &ckid w
f yfzUJG u &ufacsmif;ukvm;&Gmukd rD;IUd zsupf ;D vku
d Mf uojzihf ukvm;-&ckid t
f "dukP;f pwifvmcJah v\/
ukvm;-&ckid t
f "dukP;f rSm ajrykNH rKd Ue,frw
S qifh rif;jym;NrKd Ue,fvufraus;&Gm? ,if;rSwqihf NrKd Ua[mif;
NrdKUe,f? ausmufawmfNrdKUe,frsm;odkY ul;pufysHUyGm;vmcJh\/ NrdKUe,frsm;rS xGufajy;vGwfajrmufvmMuaom
ukvm;rsm;onf bl;oD;awmifarmifawmbufodkY a&muf&SdvmMuNyD; ,if;NrdKUe,f&Sd ukvm;rsm;ESihf yl;aygif;um
,if;a'o&Sd &ckdifvlrsKd;rsm;ukd vufpm;acswkefYjyefMuojzihf armifawmNrdKUe,f ewfjrpfta&SUbufjcrf;?
ta&SUbufjcrf;? bl;oDawmifNrdKUe,fESihf &aohawmifNrdKUe,f r,lurf;wcGif&Sd &ckdif&Gmrsm;ukd rD;IdUzsufqD;jcif;?
owfjzwfjcif;rsm; cH& eD;pyf&mNrKd Ue,frsm;odYk xGuaf jy;wdr;f a&SmifMu&onf/ &ckid v
f rl sK;d rsm;pGmtouf qk;H I;H MuNy;D
&Gmaygif;rsm;pGm ysufpD;oGm;onf/ ,if;okdYysufpD;jcif;ukd ,aeYtxd tpm;xkd;evHrxlEkdifbJ bl;oD;awmifESihf
armifawmNrdKUe,frsm;wGif &ckdif&Gmrsm; r&SdoavmufjzpfcJh&\/
xkpd Ofu ppfawGckid t
f ESt
YH jym; vSnv
hf nfc&D;oGm;aeaom ta&;ykid f OD;OD;ausmcf idk o
f nf rvkv
d m;tyf
aom vlrsK;d a&;t"dukP;f ukd Nird ;f csr;f ausat;ap&ef bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS 0l'gjyifaus;&GmwGif ppfab;'Pfcv
dk HI
aeonfh ppfawGNrdKUrS ukvm;olaX; rm&uHwifwDtm; aqG;aEG;&ef zdwfac:cJhav\/ ,if;odkY oabmkd;jzifh
zdwfac:onfukd wkefYjyefjcif; r&SdcJhojzihf OD;OD;ausmfckdifonf aemufwpfaeYwGif ]ykd*&uf}trnf&Sd tpkd;&ESpfxyf
oabFmjzihf bl;oD;awmifwiG f ppfab;'Pfcv
dk aHI eonffh 0wfvOHk ;D a&Tom (at? tufp?f tef? atwDtef) qefpufyidk f
&Sif OD;tukdif? &J0efaxmuf OD;a&Tom? &Jtifpyufwm OD;armifpHvS? NrdKUykdif OD;bwif paom yk*dKvfrsm;ESihftwl
ukvm;vlBuD;rsm;ESihf dEIdif;aqG;aEG;&ef *l'gjyif&GmodkY qif;vmcJhavonf/ odkYaomf xkd&GmodkY oabFm0ifonfESihf
toifah e&m,lxm;aom *l'gjyif&mG rS ukvm;rsm;teuf umvltrnf&dS ukvm;\&ufpufpmG ypfcwfowfjzwfrI
aMumihf OD;OD;ausmcf idk rf mS oabFmrmvdrrf LS ;tm; ]]tjrefvn
S afh rmif;}}[k trdeaYf y;cJNh y;D rdepfyidk ;f twGi;f oabFmay:
wGif yGJcsif;NyD; aoqkH;cJh&avonf/
ta&;ykdif OD;OD;ausmfckdif uG,fvGefNyD;aemuf bl;oD;awmif&Sd u&ifwyfpk ,cifbm;rm;aAmfvefwD,m
wyfom;rsm;ESifh &JwyfzUJG 0ifrsm;onf NrKd Uay:rS vli,frsm;ukd pnf;k;H vsuf ppfawGrS ckid 0f efajymif;a&TUpOfygvmcJh
aom vufeufcJ,Of; rD;ausmufrsm;ESihf NrdKUapmihfumuG,fa&;rsm; zGJUpnf;um av;bufav;wefvm wkdufckduf
aom ukvm;rsm;ukd aeYa&mnyg tpGrf;ukef ckcHumuG,fcJhMuonf/
od&Yk mwGif tiftm;rsm;jym;vS bl;oD;awmifNrKd Ue,frmS waeYaeYusq;Hk Ekid pf &m&So
d jzihf NrKd Uvk;H uRwf vlxk
tpnf;ta0;wpf&yf usi;f y (bDtidk af t)wyfrLS ;ESifh awGUqk&H ef(10)OD;uk,
d pf m;vS,t
f zGUJ ukd a&G;cs,cf ahJ vonf/
xkdtzGJUukd a&SUae OD;atmifxGef;OD;? q&mawmfOD;0go0? q&mBuD;bkd;jrpdefwkdY OD;aqmifvsuf bl;oD;awmifNrdKUrS
]]u&pf&Sem;}}wpfxyfoabFmjzihf ppfawGNrdKU&Sd bDtkdifat wyfrSL; Akdvf&efatmiftm; oGm;a&mufawGUqkHNyD; rNidrf
roufaom bl;oDawmif tajctaeukd wifjyMuav\/
wGif Akdvf&efatmifonf bDtkdifatwyfrS NAdwdoQukd wkdufxkwfNyD; ppfawGNrdKUukd odrf;&eft"du
jzpfaMumif;ESihf jzpfyGm;qJvlrsKd;a&;t"dukPf;wGif yg0ifaqmif&Guf&ef roifhaMumif;ESihf jzpfyGm;qJ vlrsKd;a&;
t"dukPf;wGif yg0ifaqmif&Guf&ef roifhaMumif; ajymcJhav\/ OD;atmifxGef;OD; OD;aqmifaom ukd,fpm;vS,f
tzGUJ pdwt
f m;i,fomG ;onfudk jrifaom Akv
d &f efatmifonf vlrsK;d a&;t"dukP;f ajyNird ;f &eftwGuf Ekid if aH &;t&

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

150

pnf;kH;ajz&Sif;&ef &ckdifwkdif;&if;om; tpnf;tkH;rS OD;omZHvSESihf OD;ynmoD[? rlqvifbufrS a&SUae OD;bkd;ckdif?


OD;,mqifwyYdk g0ifaom Nird ;f csr;f a&;tzGUJ ukd zGUJ pnf;vsuf &aohawmifrw
S qifh bl;l oD;awmifoYkd apvTwcf ahJ vonf/
tzGUJ onf ok;H a&mifjc,ftvHviT v
fh su]f ]ay:}}trnf&dS armfawmfbw
k jf zihf bl;oD;awmifoYkd csw
D ufc&hJ m bDtidk f
atwyfpkwpfpkonfvnf; ]]u&pf&Sem;}}oabFmjzihf csDwufvmcJh\/
Nidrf;csrf;a&;twGuf aphpyf&ef bDtkdifatrS zGJUpnf;ay;aomtzGJUonf bl;oD;awmifNrdKUodkYa&mufcsdef
bl;oD;awmifNrKd Uonf tiftm;Bu;D rm;aom ukvm;wk\
Yd wku
d cf u
dk rf u
I dk cH&av\/ Nird ;f csr;f a&;tzGUJ bl;oD;awmif
&Sad epOf bDtidk af twyfrS Akv
d &f efatmifEiS fh Akv
d rf sK;d GeYf ac:aqmifaom wyfpw
k pfprk mS um;rsm;?ESifh armif;awmodYk
csw
D ufNy;D vlxt
k pnf;ta0;usi;f y&m NAw
d o
d Qe,fcsUJ qefu
Y siaf &;? wkid ;f &if;om;pnf;vk;H nD;Hk nDw
G af &;ukd t"du
xm;NyD; w&m;a[mcJhav\/ w&m;yGJtNyD;wGif ukvm;rsm;u xrif;yGJESifh {nfhcHum 0kdif;0ef;wkdufckdufMuojzihf
wyfpkAkdvfESpfOD;tygt0if bDtkdifatwyfpkwpfpkvkH; usqkH;cJh&&Smavonf/
tpnf;ta0;usif;ycsdef tajctaeukd okH;oyfrdaom bDtkdifatwyfrS vrf;jytjzpf ac:oGm;onfh
,mOfarmif;vGwfvmojzihf bl;oD;awmif&Sd wyfcGJrSL; Akdvf&JvStm; owif;ykdYEkdifcJhavonf/ xkdYaemuf
bl;oD;awmifrw
S qifh ppfawGNrKd U bDtidk af tXmecsKy&f dS Akv
d &f efatmiftm; owif;ykaYd omtcg Akv
d &f efatmifonf
tajctaeukd pkHprf;&ef wyfcGJESpfckESihf ykd*&yfoabFmjzihf csDwufvm&m bl;oDawmifNrdKUe,frS ukvm;rsm;\
vma&mufwkdufckdufrIukd ckcHcJh&av\/
xkdkokdYukvm;rsm; vma&mufwkdufckdufonfh ckcHwkdufckdufcsdef bl;oD;awmifaiGwkduf&Sd vufeufrsKd;pkHESifh
tpkd;&b@maiGrsm;ukd odrf;,lvsuf bDtkdifatwyfukd kyfodrf;&ef &efukefppfkH;rS trdefYpm&&SdcJhav\/
Akdvf&efatmifonf ZGefv(26)aeYwGif bl;oD;awmifrS wyfukd kyfodrf;&ef pDpOf&m NrdKUay:&Sd vlBuD;rsm;u NrdKUukd
umuG,af &;twGuf vufeufrsm;ay;&ef (okrYd [kw)f NrKd UolNrKd Uom;rsm;tm; vkNH cKH &m aouHcq
G &Hk mG xd ajymif;a&TUay;
&ef Ed idI ;f wifjyav\/ ok&Yd mwGif bDtidk af twyf qkwcf mG onfudk odMuaom NrKd UolNrKd Uom;rsm;onf &&mtwGi;f
yp n f ; rsm; ,l a qmif v suf atmif a Z,soabF m ES i h f wG J x m;aom tm&f u ef z vk d w D , muk r P yk d i f
]]rD;0oabFm}}ay:okdY tvkt,uf wufMu\/ oabFmrSm rormolwkdY azmufxm;aomaMumifh vlESihfypnf;
wifaqmifpOf 0rf;ykdufrS a&'va[m0ifa&mufNyD; xdrf;rEkdifodrf;r&aomvltkyfaMumifh wdrf;apmif;pjyKvm&m
]]atmifaZ,s}}oabFmESihfcsnfxm;aom BudK;ukd jzwfvkdufojzihf rD;0oabFmrSm wr[kwfcsif; epfjrKwfcJhav\/
xko
d abFmESit
fh wl ppfab;ppf'Pfcv
dk &HI ef bl;oD;awmifNrKd Ue,frS ajymif;a&TUvmMuaom &ckid t
f rsK;d om;(400)cefY
toufqkH;IH;NyD; a&T? aiG tajrmuftjrm; epfjrKyfqkH;IH;cJh&\/
1942-43 ckESpfwGif r[mrdwfppfwyfrsm;onf awmifbZmESihf iusOfawmufausmfvrf;wkdYrS 0ifa&muf
vQuf *syefppfwyf&adS om bl;oD;awmifNrKd Uukd wku
d cf u
dk &f m *syefwYdk wGe;f vSew
f u
dk cf u
dk o
f jzihf r[mrdww
f yfom;rsm;
qkwcf mG oGm;cJ&h avonf/ 'kw,
d tBurd f 'k;H yku
d rf S xk;d azmufvmaom r[mrdww
f yfom;rsm;udk opfuw
k ;dk yif&if;
pcef;&Sd *syefwyfrawmf MumvSatmif acgif;aqmifaom rsKd;cspf&ckdifwyfu wkdufckdufojzihf r[mrdwfwyfrsm;rS
tustqkH;rsm;pGmjzihf qkwfcGmoGm;cJh&avonf/ ,if;tcsdefwGif t*FvdyfESihf *syefwkdYu bwjyef usm;wjyef
tIH;tEkdifr&SdbJ wkdufckdufaeMupOf bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif tpm;taomuft0wftxnf ukef;aps;EIef;rsm;
tvGeBf u;D jrifch ahJ vonf/ txl;ojzihf txnftvdyaf ps;EIe;f rSm tqaygif;(60)? qDaps;EIe;f rSm tqaygif;(50)?
MuufoeG af ps;rSm tqaygif;(10)ESihf Muufwpfaumifudk *syefyl ;D aiG (250d)usyrf S (300)usyt
f xd ay; 0,f,l
pm;aomufcJhMu&avonf/
1944 ckESpf Zefe0g&DvavmufwGif r[mrdwfppfwyfrsm;onf *lyDausmfvrf;rSvnf;aumif;? abmfvD
bZmrS vnf;aumif;? jrif;vTwfOa'gif;rSvnf;aumif; bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif;odkY wkdufppfqif xkd;azmuf
0ifa&mufcJh&m bl;oD;awmifNrdKU rD;&xm;awmifacgif;BuD;ukd r[mrdwfppfwyfrsm;u odrf;ykduf&&SdvkdufNyD;
([dc&dprD ef)tzGUJ rS Akv
d rf LS ;Bu;D wpfO;D usq;Hk oGm;cJah vonf/ if;wyfrf sm;ESifh wku
d yf jJG zpfymG ;&mwGif rSeaf wmifwu
dk yf JG
iusOaf wmufwu
dk yf ?JG *kyw
d u
dk yf rJG sm;onf Bu;D us,af om wku
d yf rJG sm;jzpfMuonf/ ,if;wku
d yf rJG sm;teuf rSeaf wmif
wkdufyGJonf &ckdifwkdif;wGif emrnftBuD;qkH;wkdufyGJwpfyGJjzpfonf/ ,if;wkdufyGJwGif *syef(2000)cefY? t*Fvdyf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

151

(5000)cefY usqkH;cJhonf[k cefYrSef;&avonf/

(i) e,fcsJUqefYusifa&;vGwfvyfa&;BudK;yrf;rIumv
1300 jynfEh pS af vmufwiG f bl;oD;awmifNrKd Ue,f oydwaf wmifaus;&Gm &ckid w
f idk ;f vk;H qkid &f m wkid ;f &if;om;
tpnf;tk;H wpfcu
k dk zGUJ pnf;wnfaxmifcMhJ uygonf/ ,if;tzGUJ onf 'kAYd rmtpnf;tk;H ESifh qufE,
G v
f Quf Ekid if aH &;
tajctaersm;ukd rlwnfum pnf;k;H vIy&f mS ;cJMh uonf/ wkid ;f vk;H qkid &f m widi;f &if;om;rsm; tpnf;tk;H ukd oydwf
awmifaus;&Gm NrdKUe,fkH;tjzpf zGihfvSpfxm;&SdNyD; e,fcsJUNAdwdoQtpkd;&\ajr,mpepfukd awmfvSefqefYusifa&;?
oD;pm;cESifh ajrcGeaf wmfqefu
Y siaf &; ponfv
h yk if ef;rsm;ukd pnf;k;H vIy&f mS ;cJMh uonf/ wkid ;f vk;H qkid &f m wkid ;f &if;om;
onf olu
Y Rerf cHpw
d "f mwfjzihf e,fcsUJ NAw
d o
d Qtpd;k &\ uRejf yKtyk cf sKyaf &; ,E,m;[lorQudk tcGi&fh wkid ;f qefu
Y sif
awmfveS cf MhJ uonf/ Nrsd Ue,ftwGi;f vSnv
fh nfNy;D NAw
d o
d Qtpk;d &\ uRejf yKtyk cf sKyaf &;tjyKtrlrsm;ukd Iwcf sjcif;?
vSnfhvnfa[majym pnf;kH;jcif;rsm; jyKvkyfcJhMuonf/
bl;oD;awmifNrKd Ue,ftwGi;f wkid ;f vk;H qkid &f m wkid ;f &if;om;tpnf;tk;H rS vIy&f mS ;aqmif&u
G af epOf jrefrm
wpfEkdifiHvkH;wGif oydwfwkdufyGJrsm; jyif;xefvSaomumvyifjzpf\/
bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS awmifov
l ,form;pkrmS NAw
d o
d Qe,fcsUJ wk\
Yd vufyg;apajr&Siw
f \
Ydk pk;d rk;d cs,v
f ,
S f
rIukd tvl;tvSdrfhcHMu&\/ ajr&SifolaX;wkdYrSm *&efajrrsm; tajrmuftrsm; ykdifqkdifum bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd
v,f,majrtm;vkH;ukd *&efajrESihf oD;pm;csxm;aom ajrtjzpf xm;&SdcJhMu\/ awmifolv,form;rsm;rSm
oD;pm;ajrrsm;uko
d m iSm;&rf;vkyu
f idk cf iG &fh Mu\/ v,form;rsm;\ b0aexkid pf m;aomufrt
I wGuf v,f,majrrsm;
ukd tvlt,uf iSg;&rf;vkyu
f idk Mf u&mrS v,fyidk &f iS w
f rYdk S aps;EIe;f wk;d jri ifh gS ;&rf;cJMh u\/ v,form;rsm;rSm v,fyidk &f iS f
rsm;ESifh *&rfajrykid &f iS w
f t
Ydk m; wpf{uvQif oD;pm;ca'opyg;awmif;(40)rS (50)txd ay;um iSg;&rf;vkyu
f idk cf hJ
&\/ xkaYd Mumihf v,form;rsm;rSm a<u;vnfyifcu
dk u
f m qif;&JraJG wrI? tqift
h wef;edru
hf sr'I Pfudk tvl;tvdrhf
cHcJhMu&avonf/
bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS awmifov
l ,form;xk wpf&yfv;Hk rSm *&rf;ajroD;pm;pepf'Pfudk rcHEidk o
f nft
h qk;H
wkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;tpnf;tkH;rS OD;aqmif *&rfajroD;pm;pepf wkdufzsufa&;twGuf wkdufyGJ0ifcJh
Mu\/
1939-40 ckESpfcefYwGif bl;oD;awmifNrdKUe,f pH*kd;axmif&Gmom; OD;jzLvSatmiftm; *&rfajroD;pm;
awmfvSefa&; vIyf&Sm;rIaMumihf e,fcsJUNAdwdoQtpkd;&u zrf;qD;um axmif'Pf(9)v csrSwfcJhavonf/
&ckdifwkdif;vkH;qkdif&m wkdif;&if;om;tpnf;tkH;NrdKUe,fOuX OD;pHxGef;atmif acgif;aqmif OD;OD;omZH
(oydwfa[mif;)? OD;armifomjzL paomNrdKUe,ftrIaqmifrsm;u pH*kd;axmif *&rfajrwkdufyGJukd usif;ycJhMu\/
*&rfajrrefae*smukd raeEkdifatmif qefYusifMu\/
Akv
d af tmifausmEf iS fh tmZmenf(17)OD; usq;Hk rIEiS fh ywfouf bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f wkid ;f vk;H qkid &f m
wkid ;f &if;om;tpnf;tk;H rS OD;aqmifum tpk;d &tm; Iwcf syrJG sm; NrKd Uay: ajymifajymifwif;wif; usi;f ycJMh u\/
1939-ckEpS w
f iG f NAw
d o
d Qtpk;d &u &ckid w
f idk ;f pku
d yf sK;d a&;nDvmcH[k trnfay;xm;aom nDvmcHBu;D wpf&yf
ukd &ckid w
f pfwidk ;f vk;H rS uk,
d pf m;vS,rf sm;ESifh usi;f yav&m nDvmcHobmywdtjzpf wkid ;f vk;H qkid &f m wkid ;f &if;om;
rsm; tpnf;tk;H bl;oD;awmifNrKd Ue,f OuX OD;pHxeG ;f atmif aqmif&u
G cf ahJ v\/ obmywde*d ;Hk csKyf rdecYf eG ;f wGif
NAdwdoQtkyfcsKyfa&; ay:vpDukd Iwfcsjcif;ESihf awmifolv,form;wkdY\ qif;&JwGif;eufeJaejcif;? usef;rma&;?
ynma&;wkdY tjcm;EkdifiHrsm;xuf edrfhusaejcif;rsm;ukd axmufjycJh&m nDvmcHwufa&mufol vlxky&dowf
aomif;aomif;zszs axmufcHtm;ay;rIukd &&SdcJhavonf/ NAdwdoQwkdYtm; awmfvSefvkdpdwf ykdrkdjyif;jyvmum
tpnf;tkH;\tiftm; wkd;wufvmcJhonf/
1942-ckEpS f 'kw,
d urmppftwGi;f OD;pDxeG ;f atmif? a&SUaeOD;armif?dk ukeo
f nf OD;vSarmifomwkt
Yd m;
jrefrmhumuG,fa&;tufOya'yk'fr(26)jzihf zrf;qD; tdEd,jkynfodkY ykdYaqmifcJhav\/
&ckid w
f idk ;f vk;H qkid &f m wkid ;f &if;om;tpnf;tk;H tzGUJ 0ifwrYdk mS oD;pm;EIe;f xm; jyifqifa&;ukd uefu
Y u
G jf cif;?

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

152

ckdif0ef&Sd&mt&m&Sd&dyfomtm; 0kdif;0ef;atmf[pfqEjyjcif;wkdY jyKvkyfcJhMuav\/


1945- ckEpS w
f iG f OD;pHxeG ;f atmifEiS hf OD;vSarmifomwkt
Yd m; NAw
d o
d Qtpk;d &u jyefvw
T cf ahJ v\/ OD;armifdk
rSm 'dEmcsJyl&ftusOf;axmif uG,fvGefcJhavonf/ OD;pHxGef;atmifrSm axmifrSvGwfNyD;aemuf (zqyv)tzGJU
jynfolY&JabmftzGJUwkdYwGif qufvufyg0ifcJhavonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD? bl;oD;awmifNrdKUe,fygwD,lepfwGif 29-1-1971 ckESpf rsufESmpkHnD
tpnf;ta0;odkY wifoGif;onfh pnf;kH;a&;tpD&ifcHpm
2/
OD;pHxGef;atmif? bl;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

153
(p) ppfNyD;acwf

'kw,
d urmppftwGi;f tE,
d Ekid if H qif;rvm;NrKd UwGif ppfab;'PfaMumifh wdr;f a&SmifaecJMh uaom NAw
d o
d Q
tpdk;&rSm jrefrmEkdifiHodkY jyefvnf0ifa&mufvmum tkyfcsKyfa&;,E,m;rsm;ukd jyefvnfaqmif&GufcJhjyef\/
okdY&mwGif EdkifiHa&;Ekd;Mum;rI t&Sdeft[kefjrifhrm;wkd;wufvmaom jrefrmwkdif;&if;om;wkdY\ BudK;yrf;rIaMumihf
tkyfcsyfa&;ukd qufvufaqmif&Guf&ef tcuftcJ&SdcJhav\/
xkdumvtwGif; bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif ukvm;-&ckdift"dukPf;rSwqufwnf; wnf&SdcJhaom
vufeufukdif ukkvm;qkd;rsm;onf enf;rsKd;pkHjzihf aESmuf,SufzsufpD;rIrsm; jyKvkyfcJhMu\/
1947 ckESpf ukefcgeD;avmufwGif apwDawmif aus;&GmrS olBuD;a[mif;qlvfwif\nD r[mrdwfu
OD;aqmif rlqvifvil ,frsm;ukd vQK0d u
S pf mG pnf;k;H Ny;D rl*sm[pfygwDudk zGUJ pnf;um vufeufrsm;ukd vQK0d u
S x
f m;&Sd
avonf/ ,if;tcsdefwGif zufvdyf&Gmom; xGef;atmifjzLonf *syefacwfu &&Sdxm;aom vufeuftcsKdUESihf
pH*;dk axmif? uGe'f ikd ?f pyg;xm;ESifh atmifaZ,s paomaus;&Gmrsm;wGif &ckid t
f rsK;d om;wkt
Yd m; umuG,v
f su&f adS epOf
rl*sm[pfygwDudk zGUJ pnf;aeaom r[mrdww
f u
Ydk OD;xGe;f atmifjzLtm; zdwaf c: tpnf;ta0;wpf&yf usi;f ycJah v
onf/ ,if;tpnf;ta0;ukd 'jyKacsmif;aus;&GmwGif pcef;cs us,jf yefaY om vlxt
k pnf;ta0;tjzpf jyKvyk u
f m
vltiftm;&&Sad &;? &HyaHk iG&&Sad &;? tzGUJ \tvHEiS fh trnfwyfqifa&;? acgif;aqmifrsm; a&G;aumufwifajrm ufa&;
paom tcsut
f vufrsm;ukd aqG;aEG;qk;H jzwfMuNy;D tzGUJ \trnfudk rl*sm[pfygwD[k ac:wGi&f ef qk;H jzwfcahJ v
onf/ zufvdyfxGef;atmifjzLtm; tzGJU\em,utjzpf wifajrmufcJhonf/
jrefrmEkid if H vGwv
f yfa&;&rnf[al om owif;jyefEY v
YHS maomtcg b*FvrD sm;onf tcsi;f csi;f yl;aygif;
ykrd v
dk yI &f mS ;rIjyKcMhJ u\/ olwo
Ydk nf NAw
d o
d Qw\
Ydk aoG;xk;d ay;cJah om oD;jcm;rlqvifjynfe,f&&S&d ef[al om arQmv
f ifh
csurf jynhrf D jrefrmEkid if H vGwv
f yfa&;&rnfjzpf&m tm;xm;rScD &dk rnfo
h l uif;rJah wmhrnf[k ,lqMu txl;pk;d &drcf hJ
Muonf/
xkdokdYjzpfaecsdef 1947 ckESpf arvyxrtywftwGif; abmif;bDtuseufqifwl0wfxm;aom
b*FvDukvm;vli,frsm;onf cGqkH&Juif;a&SU pDwef;um ]]ygupwefZd'gbwf}}[laom a<u;aMumfoHjzihf
vrf;avQmufqEjycJhMujyef\/ xkdqEjyyGJwGif rl*sm[pfumqif;*kdPf;rS vufaxmufAkdvf rlpwmbD? cGqkH&Gmom;
tmrD[if;Zm;\om; tblv[
f al qmif;ESifh rlb&uftmvD\om; umvmwku
Yd acgif;aqmifMu\/ xkq
d EjyvIy&f mS ;
rIudk &Juif;pcef;rSL; OD;a&TjzLu wm;jrpfcahJ omfvnf; ta&;rrlbJ a<u;aMumfNrJ a<u;aMumfcMhJ uav\/ xkaYd emuf
apwDawmif? cGqkH? zkHkdvdyf paom aus;&Gmrsm; EkdifiHa&;vIyf&Sm;rIrsm; jyKvkyfvmMu\/
1947 ckEpS f arv(3)&ufaeYwiG f &ckid w
f idk ;f zqyvnDvmcHudk &aohawmifNrKd Ue,fwiG f usi;f yMuonf/
xkn
d v
D mcHudk ysuaf p&ef &aohawmifNrKd Ue,f ajrmufyidk ;f rS uk,
d pf m;vS,rf sm;ESihf {nfo
h nfrsm;tm; nDvmcHrwuf
&efEiS fh nDvmcHwufou
l dk tjyefwiG f ig;ylwif;pmauR;ypfrnf[k Akv
d b
f ;dk vS (bk;d xGe;f oded ;f )qko
d u
l Ncrd ;f ajcmufcahJ v
onf/ xkdYjyif &aohawmifNrdKUteD;odkYvm NrdKUwGif;okdYtajrmufESihf ypfavonf/
onfum; Akv
d cf sKyaf tmifqef;ESifh q&mawmfO;D pdEm wd\
Yk oabmxm;uGv
J rJG I *&ufyifwnf;/ Akv
d b
f ;dk vS
onf AkdvfcsKyfatmifqef;ESihf ODpdEmwkdY aqG;aEG;yGJ 0ifa&mufyg0ifa0zefol Akdvfatmifvif;\ ,lqcsufom
rSefonf[k ,lq zqyvukd qefYusifvkd\/ xkdtcsdefu Akdvfbkd;vSrSm bl;oD;awmifNrdKUe,f ppfacgif;aqmif
OD;pHxeG ;f atmif\ vufatmufwiG f &Sad eao;av\/ xkn
d v
D mcHudk OD;pHxeG ;f atmifu,
dk w
f idk f wufa&mufav&m
if;ukdyg qefYusifNyD; wyfqGJxGufoGm;\/
ok&Yd mwGif jynfo&Yl aJ bmfwyfrS w&m;0if EIwx
f u
G o
f mG ;onfum; r[kwaf o;acs/ xkpd Ofqefu
Y siv
f yI &f mS ;p
jyKvmaom b*Fvu
D v
k m;rsm;ukd tm;uk;d cJ[
h ef wlayonf/ NrKd Ue,f ppfacgif;aqmif OD;pHxeG ;f atmifonf ol\wyf
ukd jyefvnfkwfodrf; AkdvfcsKyfatmifqef;\ trdefYt& jyef0if&efBudK;pm;rnf[k 1947 ckESpf arv(6)&ufaeY
nDvmcHrw
S qifh arv(8)&ufaeYwiG f cGqaHk us;&GmodYk xGucf mG cJah vonf/ cGqrHk aS e aqG;aEG;&ef Akv
d b
f ;dk vStm;
zdwfMum;cJhav\/ xkdaeYrSmyif Akdvfbkd;vSESihf aemufvkduftenf;i,fonf cGqkHaus;&GmokdY a&mufvmav\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

154

xkdpOfu NrdKUe,fppfacgif; OD;pHxGef;atmifrSm jynfolY&Jabmf NrdKUe,fppfacgif;aqmifomru &ckdifwkdif;


zqyvppfacgif;aqmifvnf; jzpfavonf/ olonf rdrdwyf&Sd vufatmufcH wyfacgif;aqmifrsm;ESihf
tjyeftvSef aqG;aEG;NyD; jynfolY&JabmfwyfodkY jyef0if wyfukd kyfodrf;&ef oabmwlnDrI &cJhav\/
Akdvfbkd;vS\ wyfrsm; 0ifa&mufvmrIukd ckdif0efu vufcH,loGm;av\/ odkY&mwGif Akdvfbkd;vSwyfrSm
e,fokdY0if vIyf&Sm;rIr&Sd? ausmufawmfNrdKUe,fodkY 0ifoGm;aomfvnf; pdwfrcsEkdif? NrdKUe,fwGif vIyf&Sm;aeaom
ukvm;qk;d tzGUJ ESifh yl;aygif;oGm;ygu tajctaeykrd q
dk ;dk vmEdik
f ajcjrefwyfom;rsm;ESifh tjrefac:cJ&h \/ xkaYd emuf
1947 ck E S p f puf w if b m(1)&uf a eY w G i f OD ; pH x G e f ; atmif o nf vuf e uf t jynh f t pk H j zih f cG q k H & G m od k Y
tvif;0ifa&mufvmcJh\/
rlqvifEidk if aH &;vIy&f mS ;olwrYdk mS OD;xGe;f tmifjzLukd csO;f uyf rl*sm[pfwyf\ Akv
d cf sKyt
f jzpf wifajrm uf
Muonf/ aiGtiftm;? vltiftm; vufeuftiftm;jzihf awmfveS
f ygupwefEiS fh yl;aygif;rnf[al om &nf&,
G f
csufjzihf zGJUpnf;jcif;jzpfav\/ if;tzGJUonf bl;oDawmifNrdKUe,fwpfckvkH;odkY tESHYtjym; pnf;kH;cJh&m vlukHxH
om;orD;rsm;pGmwko
Yd nf rl*sm[pfwyfoYkd 0ifa&mufvmMu\/ tpk;d &trIxrf;xJrS pma&; a&m&Sw
d \
f vIy&f mS ;rIudk
rouFm ppfawGodkY tvkyfajymif;cJh&m a&mf&SdwfrSm tvkyfrSEIwfxGufNyD; rl*sm[pfwyfodkY 0ifoGm;avonf?
rl*sm[pfpnf;kH;a&;rSm wpwp tiftm;awmifhwif;vm&m armifawmNrdKUe,f tv,foHausmf&Gmae
]]*smarowLtlavtoif;}}twGif;a&;rSL; 'l'lrsmonf vufeufukdiftiftm; (300)cefYjzpfvm\/ xkdYaemuf
rl*sm[pfwyfzGJUwGif 0ifa&mufyl;aygif;vmavonf/ rl*sm[pfwyfzGJUwGif vufeufukdiftiftm; (2700)cefYxd
wkd;yGm;vmcJh&m bll;oD;awmifNrdKUe,fESihf armifawmNrdKUe,fwkdYtm; odrf;xm;&ef pDpOfcJhMuav\/
xkt
d ajctaersm; jzpfay:aecsed w
f iG f 1948 ckEpS f Zefe0g&Dv(4)&ufaeY jrefrmEkid if H vGwv
f yfa&;&&Scd hJ
avonf/

(q) ygvDrefacwf
1948 ckEpS f Zefe0g&Dv(4)&ufaeYwiG f jrefrmEkid if v
H w
G v
f yfa&; &&Scd &hJ m Ekid if aH wmftm; (zqyv) tzGUJ u
tkyfcsKyfcJh\/ bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif (zqyv)OuXtjzpf OD;pHxGef;atmifu aqmif&GufcJh&\/ ygvDref
'Dru
dk a&pD a&G;aumufyJG bl;oD;awmifNrKd Ue,f? zk
H v
dk yd &f mG om; rlqvifuv
k m;vlrsK;d rpwmabmfa&Smu ygvDref
trwftjzpf a&G;cs,fcHcJh&onf/ (Awvp)twGif;a&;rSL; OD;armifpdefjzL jzpfonf/ xkdodkY (zqyv)tiftm;
awmifhwif;aecsdef 1955-56ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKUay: (&wen)tzGJUukd zGJYpnf;xlaxmifcJhavonf/
(&wn) OuXtjzpf OD;armifjzLu aqmif&GufcJhonf/ (&wn)tzGJUrSm &ckdifjynfe,f&&Sda&;ukd taMumif;jyK
pnf;kH;vIyf&Sm;cJhav\/
vGwfvyfa&;r&rDuyif zGJUpnf;vIyf&Sm;cJhMuaom rl*sm[pftzGJUonf vGwfvyfa&;&NyD;aemuf wpwp
tiftm;awmifw
h if;vmcJ\
h / 1948-ckEpS f pufwifbmv(30)&ufaeYwiG f bl;oDawmifEiS fh (3)rkid cf efu
Y mG a0;aom
qift;dk jyif&mG wGif pwif rl*sm[pfpcef; csavonf/ xkrd w
S a&GUa&GU ta&SUawmifEiS hf taemufawmifow
Ydk yfrsm;
jzefYum bl;oD;awmifNrdKUudk wjznf;jznf; 0kdif;xm;\/ xkdYaemuf ]]ygupwefZdEbwf}}[laom a<u;aMumfoHukd
rjywfwef; atmf[pfMu\/ t"dyg ,frmS ]]ygupweft"Ge&Yf n
S yf gap}}[l jzpfonf/ bh;l oD;awmifNrKd U\ajrmufbuf
wnfwnfh qift;dk jyif&mG taemufawmifbuf wyfrif;acsmif;&Gm ta&SUbuf ausmuf&pf? armifErS ykvaJ wmifwrYkd S
NrKd UxJoYkd ypfcwfMuonf/ xkrd w
S zef xGew
f idk ?f &Gu
f adk wmif? odeaf wmifwu
Ydk kd wa&GUa&GUqif;0kid ;f vmNy;D uGew
f idk zf uf
rSvnf;aumif;? tjcm;aus;&Gmrsm;zufrSvnf;aumif; aoewfjzihf NrdKUwGif;odkY ypfcwfMu\/
xkaYd Mumifh 1948-ckEpS f atmufwb
dk mv(26)&ufaeY Akv
d Bf u;D vSarmifu,
kd w
f idk f wyftultnDawmif;&ef
ppfawGodkY xGufcGm\/ if;jyefvmaomtcsdef oabFmrSm odrfawmif&GmrS txufodkYrwufEkdifawmhojzihf
jyefqw
k u
f m &aohawmifwiG f ntdy&f av\/ ukvm;yef;Zifjrpfudk ydwq
f x
Ydk m;vku
d Mf uav\/ NrKd UolNrKd Uom;rsm;rSm
NrdKUjyifodkY vkH;0rxGufEkdifMuacs/ pm;aomuf&efyif qeftcuftcJESihf BuHKvm&\/ ta&mif;t0,ftm;vkH; &yfpJ
oGm;\/ xkdtcsdefwGif OuX OD;pHxGef;atmifu if;ykdifusDrSqefukd a0iSay; waeYwmpm;aomufMu&onf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

155

qef&&Sad &;twGuf olu,


dk w
f idk f toufpeG u
Yf m ukvm;&Gmrsm;ukd oGm;a&muftvSLcHc&hJ \/ if;tm; ulno
D (l 2)OD;rSm
AkdvfpdefOD;ESihf AkdvfuHpkd;wkdYjzpfMuonf/ if;wkdYrSm OD;pHxGef;atmif tkyfcsKyfaom jynfolY&JabmfwyfzGJU0ifrsm;vnf;
jzpfMuonf/
odkYiwfrGwfum touftE&m,fukd wpfNrdKUvkH; pkd;&drfae&csdef NrdKUykdif? &JrSL;? OD;pHxGef;atmifwkdYu
armifawmwyfzGJUokdY pma&;qufoG,ftultnDawmif;cH cJh&\/ bl;oDawmifNrdKUe,fESifh armifawmNrdKUe,fukd
wyfrawmf? wyf&if;(5)rS wm0ef,
l umuG,af pmihaf &Smuf aecJMh u&\/ bk;oD;awmif&dS tkycf sKyaf &;tmPmykid f
rsm; vufeufcJ,rf;ukefcrf;vkeD;csdefwGif vuf0J'ufykZGefacsmif;&GmrS qufom;wpfOD;jzpfol OD;a&mfaZmftmvD\
tultnDaMumifh armifawmrS ppfual c:Ekid cf MhJ u\/ xkt
d cgrSom usq;Hk vkqq
J J bl;oD;awmifNrKd UESifh NrKd UolNrKd Uom;
wkdY\ toufvkHNcHKa&;ukd umuG,fEdkifav\/
xkdYaemuf (,ltrfyD)ac:wyf&if;(20)rS wpfpkwpfpk a&mufvmNyD; rl*sm[pfaomif;usef;olrsm;ukd
ESdrfeif;wkdufckdufcJhav\/
rl*sm[pfaomif;use;f rIrmS tcku
d t
f weft
Y m;jzihf Nird o
f ufcMhJ uaomfvnf; rMumrSrD mS yif aus;&Gmvlxt
k m;
rkdufaMu;cGJ jyefay;qGJjcif;? Ak'bmombk&m;ausmif;uefrsm;? &[ef;oHCmrsm;ukd ajrvSefpepfjzifh zsufqD;jcif;?
SESifxkwfjcif;? owfjzwfjcif;? &ckdiftrsKd;orD;rsm;ukd rk'drf;usihfjcif;? &ckdifaus;&Gmrsm;ukd zsufqD;jcif; ponfjzihf
enf;rsKd;pkHjzihf aESmihf,SufzsufqD;cJhMujyefav\/
rl*sm[pftzGUJ wGif umqdrf ;f qko
d rl mS emrnfBu;D vmonf/ umqdr;f onf bl;oD;awmifNrKd Ue,f? odraf wmif
ukvm;&Gm(oajyawm)&GmZmwdjzpf\/ rl*sm[pfygwDxo
J Ykd r0ifa&mufrDS wzufvyd &f mG ae OD;ausmjf rESifh OD;irJacswYdk
xHwGif ol&if;iSg;tjzpf vkyfukdifcJhbl;\/ xkdYaemuf yifv,f"m;jyrIjzihf axmifuscJhavonf/ jrefrmEdkifiH
vGwfvyfa&;&aomtcg umqdrf;axmifrS vGwfvm\/ xkdYaemuf q&mawmfOD;pdEmwyfsrS aoewf(3)vuf
ck;d ,lum bl;oD;awmifNrKd Ue,foYkd 0ifa&mufv
f m\/ vufeuftm;uk;d jzihf aiGaMu;aumufcjH cif;? vufeuf0,f,jl cif;?
wynhfpkaqmif;jcif;wkdY vkyfcJh\/ vltiftm;ESifh vufeuftiftm;pkaqmif;rdaomtcg Zmac:u0gvfxHodkY
0ifa&mufum rl*sm[pfygwD yg0ifvIyf&Sm;\/
wpfcsdefwnf;wGifyif bll;oDawmifNrdKUe,fawmifykdif; &ckdiftrsKd;om; atmifxGef;pdefqkdolrSm
aemufygwynhrf sm;ESifh vufeufuidk v
f yI &f mS ;vsu&f adS e\/ umqdr;f \vIy&f mS ;rIudk NzKd c&JG ef pDpOfvsu&f \
dS / rl*sm[pf
ygwDrS Akv
d cf sKyt
f jzpf wifajrm ufxm;ol zufvyd &f mG om; xGe;f atmifjzLtm; if;\tpDtpOfudk vQKUd 0Su
f Ed idI ;f &m
rS oabmxm;uGv
J NJG y;D xGe;f atmifjzLtm; zrf;qD;csnaf ESmifxm;cJo
h nf/ xGe;f atmifjzLrSm xGuaf jy;vGwaf jrmuf
oGm;&m umqdrf;tm; atmifxGef;pdefu okwfoif&ef if;ESihfdEIdif;aqG;aEG;rIukd umqdrf;xHodkY owif;ykdYcJh\/
xkaYd emuf umqdr;f u atmifxeG ;f pdeEf iS fh wynhrf sm;tm; Ed idI ;f aqG;aEG;&ef zdwaf c:\/ atmifxeG ;f pderf mS
xGef;atmifjzL\ opmazmufxm;&SdrIukd rodbJ aqG;aEG;yGJokdY wufa&mufcJh&m xrif;zdwfauR;pOf zrf;qD;&NyD;
atmifxeG ;f pdeEf iS fh aemufygtzGUJ 0if (30)OD;wkt
Yd m; aygufawmtwGi;f jyif &ckid &f mG awmifbuf? qwfcwfawmifwef;
wGif acgif;jzwfowfvkduf\/
xkjYd yif umqdr;f onf a,mufzawmfol rl*sm[pfAv
dk f 'l'rl sm;ESifh yl;aygif;cJjh yef\/ 'l'rl sm;tm; umqdr;f u
uk,
d w
f idk o
f wfNy;D olw
Y yfwiG &f adS omvufeuf (26)vufudk odr;f ,lcjhJ yef\/ umqdr;f onf [mbDqo
dk El iS fh aygif;cJh
avonf/ [mbDonf umqdr;f tm; ,kMH unfpw
d cf srrI &S
d olaY jcvSr;f ukd apmihMf unfah epOf [mbD\aemufvu
dk f
rsm;ukd ac:,lumn cGJxGufjyef\/ odkYjzihf tzGJU(3)zGJUrS &&Sdaom vufeuf? aumufcH&&Sdaom aiGaMu;wkdYudk
tokH;cs umqdrf;tzGJUonf rl*sm[pftzGJUwGif tiftm;tawmifhwif;qkH; jzpfvmavonf/ if;onf
Zmazmf&fu0gvfOD;pD;aom rl*sm[pftzGJUtm; tefwkvmavawmhonf/ Zmazm&fu0gvfaoqkH;NyD;aemuf
Akv
d af &mf&rdS ;f tkycf sKyaf omtcg a&m&Srd ;f ukd pdraf c:vmojzihf rl*sm[pftzGt
YJ m; ulnt
D m;ay;olwrYdk mS vnf; rnfou
Yl dk
ulnD&rSef;rod jzpfvmum jyemjzpfvmcJhavawmhonf/
odkYjzpf umqdrf;ESihf a&mf&Sdrf;wkdYESpfOD;wGif wOD;OD;aorS rl*sm[pftzGJUukd aygif;pnf;Ekdifrnfjzpf&m
tcsi;f csi;f wku
d cf u
dk &f ef pDpOfcMhJ uav\/ umqdr;f *kP
d ;f rS tiftm;awmifw
h if;vmNy;D a&mf&rdS ;f *kP
d ;f rStiftm;enf;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

156

yg;vm\/ xkdYaMumifh umqdrf;*kdPf;rS wkdufckdufvm&m wyfjyKwfoGm;rnf jrifodvm bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd


olaY qGrsK;d rsm;ESifh eD;pyf&m zk
H v
dk yd af us;&Gmywf0ef;usif aexkid &f if; a&mf&rdS ;f onf tiftm;jznfw
h if;&ef BuKd ;pm;av
awmhonf/
umqdr;f onf Ekid if aH &;ukd ta&mifjy &Gmwpf&mG rS aiGav;axmifusyrf S wpfaomif;xd awmif;cHonf/
aiGr&vQif vlukdzrf; tusOf;xm;um tpmiwfxm;onf/ umqdrf; r,m;(9)a,mufxd ,lxm;onf/
ol\rw&m;ojzihf aumufcx
H m;aom aiGaMu;rsm;jzihf tiftm;ukd wk;d csUJ xm;\/ a&mf&rdS ;f rSm Zmazm&fu0gvftm;
vkyBf uEH idk
f rl*sm[pfacgif;aqmif jzpfvmaomfvnf; umqdr;f \&efudk tNrpJ ;dk &draf e&av\/ rl*sm[pf(2)zGUJ teuf
b,ftzGJYwGif yg0if&rnf[laom jyemrSm rlqvifukvm;trsm;tjym;jzpfvm\? umqdrf;onf vufeuf
tm;uk;d jzihf rlqvifarmfv0Dq&mrsm;\ orD;ysKrd sm;ukyd g zsuq
f ;D vm\/ xkaYd Mumifh rlqvifuv
k m;rsm;u umqdr;f
tay: raMureyfjzpfvmavawmhonf/
xkdtajctaeukd tcGihfaumif;,l NrdKUe,f (zqyv)OuX OD;pHxGef;atmifu rlqvifvlBuD;rsm;?
armfv0Dq&mBuD;rsm;ukd zdwfac: tpnf;ta0;wpf&yf usif;yum umqdrf;tm; vlxktiftm;jzihf ESdrfeif;&ef
wifjycJ\
h / vlxu
k vnf; umqdr;f tm;wku
d rf nf? owfrnf[[
k pfatmfum axmufcMH u\/ pufwifbm (30)&uf
aeYwiG f vlxu
k umqdr;f *kP
d ;f ukd tjywfErdS Ef iS ;f &ef tzGUJ wpfzUJG zGUJ aiGtm;? vltm; vufeuftiftm; pkaqmif;
&ef qkH;jzwfcJhMu\/
tzGJUwGif tkyfcsKyfa&;tzGJUESihf wkdufckdufa&;tzGJUyg0if\/ xkdwyfzGJUukd Nidrf;csrf;a&;aumfrwD[kac:aom
tkyfcsKyfa&;tzGJUrS tkyfcsKyf aiGaMu;vufeufcJ,rf;rsm; &SmazGay;&efjzpf\/
xkdtzGJU\tpnf;ta0;wGif &JXmetkyf OD;rl[,rwfukd,fwkdif wufa&muftm;ay; ckdif&J0ef
OD;cifarmifukdvnf; today;xm;\/ Nidrf;csrf;a&;tzGJUukd atmufygtwkdif; zGJUpnf;cJhMu\/
1/ OD;pHxGef;atmif
(zqyv? OuX)
OuX
2/ OD;t'lqvif
NrdKUolBuD;
'k-OuX
3/ OD;tblbmaq;&f
twGif;a&;rSL;
4/ OD;t'luma'&f
wGJbuftwGif;a&;rSL;
5/ OD;t'lrmwavmuf
aiGxdef;
6/ OD;aemZDtmarmuf
(olBuD;? 0&uusef;)
aumfrwD
7/ OD;eDxGef;atmif(olBuD;)
(i^jzL&Gm)
aumfrwD
8/ OD;a&TvS
/
9/ OD;aemfqmwmvD
/
10/ OD;t'l[mrdwf (olBuD;? anmifacsmif;)
/
11/ OD;t'l[mrdwf (olBuD;? pdrf;nif;jym;)
/
12/ OD;rmrufaqGa,mh
/
13/ OD;wmzDZmrm
/
aumfrwDtm;vkH;onf rdrdwkdY\ bmoma&;t& txG#ftjrwfxm;&m bkef;awmfBuD;ESifh AvDwkdYwGif
rdrd\toufESihf pnf;pdrfukd pGefYvTwfzkdY opmqkdMu&ef qkH;jzwfMu\/
Ak'bmom0ifrsm;u vrf;rq&mawmfxHwGif (5)yg;oDvcH,l opmqkdMuonf/ OD;pHxGef;atmifu
&efyaHk iG(100)usy?f useaf umfrwDrsm;uvnf; (100)usypf ED iS fh OD;a&TvrS S aiG(50)usyv
f LS 'gef;\/ OD;eDxeG ;f atmifrmS
opmqkd&mvnf;aumif;? tvSLaiGxnfh0if&mvnf;aumif; ryg0ifcJhay/
rlqvifuv
k m;rsm;u NrKd UrAvDwiG f opmqkMd u\/ xkaYd emuf wGb
J ufckid 0f ef OF;D cifarmif\tultnDjzihf
qifypfaoewfrsm;ukd arwm&yfcHawmif;qkd&m aoewf(20)ausmf &&SdcJh\/ &efykHaiGpkaqmif;um vufeuf0,f
&ef qk;H jzwfMu\/ vufeufuikd w
f yfzUJG ukd &ckid v
f il ,f(15)OD;? rlqvifuv
k m;vli,f(15)OD;jzihf zGUJ pnf;vku
d Mf u\/
vli,frsm;ukd tusipfh m&dwa umif;rGeaf Mumif; vlBu;D vlaumif;wk\
Yd axmufccH suyf g&Srd S a&G;cs,Mf u\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

157

pwifzGJUpnf;ykHrSp wGJzufckdif0ef OD;cifarmifESihf XmemtkyfOD;r[mrwfwkYdu rjywfMunhfItBuHay;Mu\/


xkdtpDtpOfukd umqdrf;Mum;&aomtcg vufa&G;pifaemufvkduf(80)ESihftwl bl;oD;awmifNrdKUe,fokdY
qif;vm\/ &ckid Ef iS u
fh v
k m;ukd aoG;cG&J ef cGq&Hk mG Oyk'af pmihaf eaom Ak'b
mom0ifrsm;tm; zrf;'qD;ac:aqmif
oGm;\/ ol\tBuHtpnfukd &dyfrdaom Nidrf;csrf;a&;tzGJUu ukvm;&ckdift"dukPf; rjzpfyGm;ap&ef atmufyg
aMujimpmwrf;ukd xkwfa0cJhMuav\/
bl;oDa;wmifNrdKUe,f (zqyv) *srD,wLtlvmrmESihf Nidrf;csrf;a&;tzGJU yl;aygif;xkwfa0aom
aMujimpmwrf;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif qlylaomif;usef;aeaom umqdrf;*kdPf;onf rMumrDu &aohawmiftykdif
cGq&Hk mG &[ef;awmfEiS fh Oyk'o
f nfrsm;ukd zrf;qD; owfjzwfco
hJ nf[k od& rlqvifrsm;yg0ifaom bl;oD;awmif
NrdKUe,f vlxku txl;0rf;enf;aMuuGJygaMumif;? vlrkdufumqdrf;tm;vnf; twlIwfcsvkdufygaMumif;?
2/
xkdokdYumqdrf;zrf;qD;owfjzwfjcif;ukd rlqvifowfonf[pk rlqvifzrf;onfr[kwf aomif;usef;ol
vlq;dk umqdr;f ESiafh emufvu
dk rf sm;u jyKusio
fh nf[o
k m ,lqvkyd gaMumif;? rlqvifrsm;\ ya&m*vk;H 0uif;&Si;f
ygaMumif;? rlqvifuv
k m;onf rnfonft
h cgrQ rD;arT;&efaomfvnf;aumif;? pdwyf ifrul;aMumif; rlqvifvrl sK;d
rsm;rSm bl;oD;awmifNrdKUe,f(zqyv)tzGJUESihf ppfawGckdif (zqyv)tzGJUwkdYESihf wkdif;jynfa&;wGif yl;aygif;
aqmif&GufcJhMuaMumif;?
3/
aomif;use;f ol umqdr;f rSm bmomr&So
d jl zpf rlqviftrsK;d om;rsm;tay:wGiv
f nf; rdrt
d rsK;d om;[l
oabmxm;olr[kw
f armfv0Dr[mrwf[m&Srd ;f ? armfv0DaqGa,mha'&fref paom armfv0Drsm; zrf;qD;csKyaf ESmif
ESdyfpufjcif;? armfv0D&Sduefa':&f\orD; rawmf,kdbm&f? armfv0Daqg'lvm\orD; rrkd&D,cgwl paom
t&G,fra&mufol rdef;uav;rsm;ukd zrf;qD;jcif;? t&G,fra&mufolESihf vif&SdvifrJh rlqviftrsKd;orD;rsm;ukd
zrf;qD; rdru
d ,
dk w
f idk f rk'rd ;f usijfh cif;? rdr\
d wynhf bmomjcm;[dEL rsm;tm; rk'rd ;f usiahf pjcif;wkrYd mS rlqvifvrl sK;d wkYd
pdwfyifrul;tyfaom tusihfjzpf umqdrf;ESifhtaygif;ygwkdYrSm rlqvifr[kwfaomaMumihf NrdKUe,ftwGif;&Sd
rlqvifrsm;\ukd,fpm; pmwrf;wGif vufrSwfa&;xkd;aom *sr,wLtlvmrmtzGJUu aMumjimygaMumif;?
4/
xkrd w
S yg; umqdr;f onf Ak'b
momESifh rlqvifw\
Ydk tusK;d pD;yGm; touft;dk tdrw
f u
Ykd dk r&yfrem;zsuq
f ;D
jcif;? bmoma&;ausmif;uef taqmuftOD;rsm;ukd zsuq
f ;D jcif;aMumihf vlxw
k pf&yfv;Hk \ tBu;D qk;H ESifh t,kwrf m
qkH;&efol[k qkH;jzwfxm;MuaMumif;?
5/
umqdrf;\tjypfusL;vGefrIaMumihf Ak'bmom0ifwkdYu rlqvifrsm;tay: oHo,jzpfrIaMumihf
vlrsKd;rkef;wD;a&;rjzpfay:ap&ef Ak'bmom0ifwkdYtm; arwm&yfcHygaMumif;? cGqkH&Gm usL;vGefaom jypfrIrsKd;rSm
bl;oD;awmifNrKd Ue,f Nird ;f csr;f a&;tzGUJ rS umqdr;f ESifh tvm;wl tjcm;*kP
d ;f rsm;ukd tjywftowfErdS ef if;&ef opm
"dXmefjyKxm;aMumif;? bmoma&;rD;arT;vku
d jf cif;jzihf rlqvifrsm;tm; rdrw
d zYkd ufoYdk ygvmatmif vkyv
f u
dk jf cif;om
jzpfonf[k bmom0ifnDtukdrsm;u od&SdoGm;Muyg&ef arwm&yfcHygaMumif;?
6/
rnfoyYkd if jzpfapumrl bl;oD;awmifNrKd Ue,f rlqvifvx
l o
k nf umqdr;f tm; yl;aygif;jcif;? qufo,
G jf cif;?
tm;ay;jcif;ukd rnfokdYrQ jyKvkyfrnfr[kwf[k t"dXmefcsxm;aMumif;?
7/
okjYd zpfygaomaMumihf Ak'b
mom0ifrsm;ESifh rlqvifbmom0if ESpt
f yk pf pk vk;H tay: arhaysmufr&atmif
qkd;oGrf;usL;vGefaom bmomESpf&yfpvkH;\ bkH&efolukd okwfoifESdrfeif;&ef &cddkifjynf&Sd Ak'bmom0ifrsm;ESihf
rlqviftaygif;wkdYtm; av;jrwfpGm EId;aqmfvkdufygaMumif;?
rSwfcsuf/ / umqdrf;tm; ulnDolrsm;rSm bl;oD;awmifNrdKU? armif;awmNrdKUrsm;rS rlqvifrsm;r[kwfbJ ta&SU
ygupwefjynf lcgyavmif&mG ae[laqmif;rwvfabmf\orD; rD&u
f mqif;ESihf &weyavmif&mG aear*ltmarmuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

158

&S;D 'g;ac: ajrykid &f iS w


f jYdk zpfygaMumif;? if;wkrYd mS rdrw
d \
Ydk pD;yGm;a&;ukd rS
D umqdr;f tm; axmufyu
hH n
l aD eygaMumif;ukd
jynfolvlxkodomap&ef wifjyvkdufygaMumif;?
]
(ykH) XXXXXXX
t'lqvif
'k-OuX
Nidrf;csrf;a&;tzGJU

(ykH) XXXXXXX
tblbmaq&f
twGif;a&;rSL;
*sr,wLtlvmrtoif;

(ykH)

XXXXXXX

pHxGef;atmif
OuX
NrdKUe,f z-q-y-vtzGJU

od&Yk mwGif OD;apmacgif;aqmifaom ckid (f zqyv)tzGUJ u 19-10-53 aeYuwpfBurd ?f 27-10-53 aeYwiG f


wpfBurd f aMujimcsupf mwrf; xkwjf yefonf/ xkad 0zef Iwcf sNy;D Nird ;f csr;f a&;tzGUJ ukd zsuo
f rd ;f Ekid af v\/ xkaYd emuf
umqdr;f jyefacgif;axmifvmum Nird ;f csr;f aw&;tzGUJ wGif yg0ifco
hJ rl sm;rSm ESyd pf ufuvljyKrrI sm;pGm cHMu&avonf/
xkdYaemuf rl*sm[pfygwDrS a&mf&Sdrf;onf NrdKUe,f(zqyv)OuX OD;pHxGef;atmifrSwqifh 0efBuD;csKyfodkY
wifoGif;&ef awmif;qkdcsufyg pmwpfapmifukd ykdYvmjyef\/ xkdawmif;qkdcsufwGif(1)
&ckid w
f wkid ;f vk;H &Sd rlqvifrsm;tm;vk;H ukd Ekid if aH wmftwGi;f &Sd &ckid rf q
l vifrsm;tjzpf vufc&H ef
(2)
rl*sm[pfrsm;ukd tNrw
J rf;wyfrawmfwiG f &ckid rf q
l vifaoewfuidk w
f yftjzpf oD;jcm;xm;ay;&ef
(3)
tpdk;&Xmewkdif;wGif rlqvifrsm;tm; t&nftcsif;tvkduf 0ifcGihfjyK&ef
(4)
NAdwdoQtpdk;&uJhodkY rlqvifrsm;tm; emrmvf? k*sm? [mcsf? zdkcwfrsm; vGwfvyfpGmcGihfjyK&ef?
(5)
rlqvifuav;rsm; ynmoifausmif;wkid ;f wGif tm&fbb
D momukd tNrw
J ef;bmomwpfct
k jzpf
jrefrmpmESihf wef;wlowfrSwfay;&ef?
(6)
bl;k oD;awmifNrKd Ue,f? armifawmNrKd Ue,frsm;wGif aq;kBH u;D wpfEHk iS fh aq;ay;cef;rsm;ukd vkt
d yf
aom ae&mrsm;wGif zGihfvSpfay;&ef
(7)
bk;l oD;awmifNrKd Ue,f? armifawmNrKd Ue,frsm;wGif aumvdyaf usmif;wausmif;ESifh wef;jri ahf usmif;
(4)ausmif;? txufwef; tm&fbrm'&mqm(1) ausmif;cGihfjyK&ef
(8)
EkdifiHawmf0efBuD;csKyfu uRefawmfwkdYtzGJUtm; &ckdifwkdif;&Sd olykefrsm;ESdrfeif;&ef vkdtyfaom
usnfqefrsm; xkwfay;&efwkdY yg&Sdavonf/
odkY&mwGif 1954-ckESpf 'DZifbmvtwGif; qifEGJaom rkwfokefppfqifa&; wyfrawmfrS wkdufckduf
rl*sm[pfaomif;usef;ol(200)cefY usqkH;cJhavonf/ xkdYjyif bl;oD;awmifNrdKUe,f ajrmacsmif;wkdufyGJ rl*sm[pf
(30)ausmf usqkH;cJh\/ xkdaemuf rl*sm[pfrsm;onf ta&SUygupwefbufodkY wdrf;a&SmifoGm;Mu\/ rl*sm[pf
aomif;usef;rI ESdrfeif;&mwGif &ckdiftrsKd;om;rkdufcJ (OD;a&TZHatmif)rSm txl;xif&Sm;oljzpfcJh\/
ukd; um;csuf
1/
OD;pHxGef;atmif? blk;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf
2/
jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD? bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD,lepfaumfrwD\ 29-1-70 aeYpGJyg
pnf;kH;a&;tpD&ifcHpm

159
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(Z) ar,ke,fjcm; ckdiftkyfcsKyfa&;acwf
ar,ke,fjcm;ckdif tkyfcsKyfa&;acwfukd 1961 ckESpfarv(1)&ufaeYwGif pwifcJhonf/ xkdckdifukd
wyfaygif;pkrSL; 'kwd,AkdvfrSL;BuD; &Jacgifu wm0ef,lcJh\/
ar,ke,fjcm; ckdiftkyfcsKyfa&;umvwGif bl;oD;awmifNrdKUe,f ESihf armifawmNrdKUe,fwkdYukd NrdKUe,fcGJ
(3)ckpD cGJjcm;owfrSwfum tkyfcsKyfcJh\/ ,if;wkdYrSm-

(1)
(2)
(3)

bl;oD;awmifNrdKUe,fcGJ
ausmif;awmifNrdKUe,fcGJ
apwDjyifNrdKUe,fcGJ

(4)

armifawmNrdKUe,fcGJ

(5)
(6)

Budrfacsmif;NrdKUe,fcGJ
tv,foHausmfNrdKUe,fcGJ

bll;oD;awmifNrdKUe,f

armif;awmNrdKUe,f

wkdYjzpfMuonf/
NrdKUe,fcGJwpfckwGif Akdvf(zwfr&)tqifh wpfOD;pDukd NrdKUe,fcGJt&m&Sd ( )rsm;tjzpf tkyfcsKyfapcJh\/
bl;oD;awmifNrdKUe,fcGJwGif yg0ifaom &yfuGufaus;&Gkmtkyfpkrsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

trSwf(1) (taemuff)&yfuGuf
trSwf(2) (NrdKUr)&yfuGuf
trSwf(3) (NrdKUopf)&yfuGuf
trSwf(4) (oajyukef;)&yfuGuf
trSwf(5) (awmifajc)&yfuGuf
trSwf(6) (NrdKUopfawmiff)&yfuGuf
trSwf(7) (rD;&xm;qdyf)&yfuGuf
avmif;acsmif;aus;&Gmtkyfpk
iusydawmufaus;&Gmtkyfpk
'g;ykdifq&maus;&Gmtkyfpk
armifBuD;axmifhaus;&Gmtkyfpk
wyfrif;acsmif;aus;&Gmtkyfpk
ausmufjzLawmifaus;&Gmtkyfpk
vuf0JwufykZGefacsmif;aus;&Gmtkyfpk
vuf0Jwufjyif&Snfaus;&Gmtkyfpk
bl;oD;awmif&Gmraus;&Gmtkyfpk
uusbufuHjyifaus;&Gmtkyfpk
uusdbufaus;&Gmtkyfpk
ajrmif;em;aus;&Gmtkyfpk
tv,facsmif;ausl;&Gmtkyfpk

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42

160

uif;acsmif;aus;&Gmtkyfpk
oydwfawmifaus;&Gmtkyfpk
0&uRef;aus;&Gmtkyfpk
zkHkdvdyfaus;&Gmtkyfpk
av;NrdKUaus;&Gmtkyfpk
o&ufjyifaus;&Gmtkyfpk
jyifacsmif;aus;&Gmtkyfpk
unifacsmif;aus;&Gmtkyfpk
Mumkdjyifaus;&Gmtkyfpk (c)uif;awmifaus;&Gmtkyfpk
twGif;iSufaoaus;&Gmtkyfpk
OD;vSazaus;&Gmtkyfpk
&Gu
G fdak wmifaus;&Gmtkyfpk
ZD;yifawmif (c)uGef'kdifaus;&Gmktkyfpk
eef;&mukef;aus;&Gmtkyfpk
jcif;orm;aus;&Gmtkyfpk
jyif&Snf(c) ausmufawmifaus;&Gmtkyfpk
o&uif;rEl;aus;&Gmtkyfpk
'jyKacsmif;ausl;&Gmtkyfpk
pniff;a0aus;&Gmtkyfpk
{&moQaus;&Gmtkyfpk
&D;acsmif;yifvSaus;&Gmtkyfpk
avmif;,kHaus;&Gmtkyfpk

ausmif;awmifNrdKUe,fcGJwGif yg0ifaom aus;&Gmtkyfpkrsm;rSm atmufygtwkdif;jzpfMuonf/

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17

b'um;aus;&Gmtkyfpk
ausmif;awmifaus;&Gmtkyfpk
wif;araus;&Gmtkyfpk
uRef;aygufaus;&Gmtkyfpk
0kyDaus;&Gmtkyfpk
yef;zJacsmif;aus;&Gmtkyfpk
ZD;wkHaus;&Gmtkyfpk
b'emaus;&Gmtkyfpk
i&efYacsmif;aus;&Gmtkyfpk
,if;rausmi8f;awmifaus;&Gmtkyfpk
w&*laus;&Gmtkyfpk
carmif;acsmif;aus;&Gmtkyfpk
o*Feufaus;&Gmtkyfpk
tkwfawmifaus;&Gmtkyfpk
rD;ausmif;aps; aus;&Gmtkyfpk
tif;acsmif;aus;&Gmtkyfpk
rD;ausmif;acgif;qGJ aus;&Gmtkyfpk

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

161

apwDjyif NrdKUe,fcGJukd bl;oD;awmifNrdKUe,frS aus;&Gmtkyfpk (25)tkyfpkESihf &aohawmifNrdKUe,frS aus;&Gm


tkyfpk(36)tkyfpkwkdYukd aygif;pnf;um zGJUpnf;cJhonf/

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25

aq;tkd;usaus;&Gmtkyfpk
ausmuf&efaus;&Gmtkyfpk
bk&m;jyifodef;wefaus;&Gmtkyfpk
apwDawmifaus;&Gmtkyfpk
pHukd;axmifaus;&Gmtkyfpk
apawmifaus;&Gmtkyfpk
okdif;wukwfaus;&Gmtkyfpk
pyg;xm;aus;&Gmtkyfpk
cGqkHaus;&Gmtkyfpk
ausmufjzLom;aouHaus;&Gmtkyfpk
OD;ausmf (c)ompnfaus;&Gmtkyfpk
zkd;acgifacsmif;aus;&Gmtkyfpk
pdrfhnif;jym;aus;&Gmtkyfpk
0l'gjyifaus;&Tmtkyfpk
zkHacsmif;aus;&Gmtkyfpk
bk&m;jyifatmifyaus;&Gmtkyfpk
txufuRJcskdarmfaus;&Gmtkyfpk
odefawmifjyifaus;&Gmtkyfpk
NyddKif;awmifaus;&Tmtkyfpk
'kjyif&Snfaus;&Gmtkyfpk
uRJkdif;cwfaus;&Gmtkyfpk
'ktkd;ofnfraus;&Gmtkyfpk
ytkd;onfraus;&Gmtkyfpk
aygufawmaus;&Gmtkyfpk
ivSrf;jyifaus;&Gmtkyfpk
apwDjyifNrdKUe,fcGJ&Sd &aohawifNrdKUe,frS aus;&Gmtkyfpkrsm;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

zufvdyfaus;&Gmtkyfpk
rSefeDjyifaus;&Tmtkyfpk
'dk;a0acsmif;aus;&Gmtkyfpk
odefawmif (c)o*Feufaus;&Gmtkyfpk
&Syfjyifaus;&Gmtkyfpk
apwDjyifaus;&Gmtkyfpk
jyif&n
S af us;&Gmtkyfpk
ausmiff;awmifaus;&Gmtkyfpk
atmufeef;&maus;&Gmtkyfpk
aygufawmaus;&Gmtkyfpk

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26

162

txufeef;&maus;&Gmtkyfpk
cGqkHaus;&Gmtkyfpk
imnifacsmif;aus;&Gmtkyfpk
uRef;aygaus;&Gmtkyfpk
&efatmifjyifaus;&Gmtkyfpk
jymyif&if;aus;&Gmtkyfpk
acG;awmufacsmif;aus;&Gmtkyfpk
ukefwef;aus;&Gmtkyfpk
jrif;zl;aus;&Gmtkyfpk
ewfacsmif;aus;&Gmtkyfpk
avmif;&Dacsmif;aus;&Gmtkyfpk
atmifqyd af us;&Gmtkyfpk
aygif;Zm;aus;&Gmtkyfpk
o&ufacsmif;aus;&Gmtkyfpk
ysmavsmif; (c)avmif;acsmif;aus;&Gmtkyfpk
ukvm;acsmif;aus;&Gmtkyfpk

wkdYjzpfMuygonf/
ar,ke,fjcm; ckid t
f yk cf sKyaf &;pwifvmNy;D aemuf bl;oD;awmifNrKd Ue,f awmifyidk ;f rl*sm[pfygwDOuXESifh
'kOuXrsm;jzpfMuaom rpwma&Smf[ltlvmESifh rlpwmuDwdkYonf aemufvkduftzGJU0ifaygif; (290)ESihftwl
vufeufcscJhMu\/
1961 ckESpf Zlvkdifv(4)&ufaeYu rll*sm[pfygwD\vufeufcsyGJ tcef;tem;okdY AkdvfrSL;csKyfatmifBuD;
uk,
d w
f idk f wufa&mufc\
hJ / xkt
d crf;tem;wGif b&if;*if;(4)vuf? pwif;*if;(7)vuf? awmfr(D 10)vuf tar&d
uefidk zf ,f(23)vuf? t*Fvyd f idk zf ,f(60)vuf? *syefidk zf ,f (8)vuf? uyvD idk zf ,f(1)vuf? ESpv
f ;Hk jyL;(4)vuf?
wpfvkH;xkd;(26)vuf? awmfrDusnfqH(7)awmifh? yGdKifh(303)usnfqH (248)awmifh? 9rr usnfqH(1013)awmifh?
ESpfvkH;jyL;usnfqH (309)awmihfwkdY yg0ifavonf/
ar,ke,fjcm; ckid t
f yk cf sKyaf &;wGif 0efBu;D csKyu
f ,
dk w
f idk f pDrt
H yk cf sKy
f ar,ke,fjcm;ckid 0f efudk armifawm
NrdKU xm;&SdcJhonf/ e,fjcm;0efaxmufkH;ukd bl;oD;awmifNrdKUwGif xm;&Sdum kH;xkdifaqmif&GufapcJh\/
xkdumvtwGif; bl;oD;awmifNrdKUe,f e,fjcm;0efaxmuftjzpf wm0ef,lcJhol AkdvfBuD;vqef;xl;rSm
vlodrsm;ausmfMum;olwpfOD;tjzpf xif&Sm;cJh\/ 1964 ckESpf azazmf0g&Dv(1)&ufaeYwGif ar,ke,fjcm;ckdifukd
ppfawGckdifokdY jyefxnfhcJhavonf/

163
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(ps) awmfvSefa&;aumifpDacwf
1962 ckEpS f rwfv(2)&ufaeYwiG f Ekid if aH wmftmPmukd Akv
d cf sKyBf u;D ae0if; OD;aqmifaom awmfveS af &;
aumifpu
D odr;f ,lco
hJ nf/ xkt
d csed u
f bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf ar,ke,fjcm;a'o tkycf sKyaf &;umvyifjzpf\/
awmfveS af &;aumifpo
D nf jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwDudk xlaxmifc&hJ m &ckid w
f idk ;f Bu;D Muyfa&;aumfrwD
wkdif;cGJ(13)ppfawGrS wm0ef&Sdolrsm; BuD;Muyf bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD0ifavQmufvTmrsm; a&mif;csjcif;?
t&efygwD0iftjzpf pDppfaxmufcw
H ifjyjcif;? ygwDrw
d af qG? ygwDuvyfpnf;rsm; zGUJ pnf;ay;jcif;wku
Yd kd aqmif&u
G cf hJ
onf/
1965 ckESpf rwfv(23)&ufaeYwGif pnf;kH;a&;rSL; AkdvfBuD; OD;ausmf? twGif;a&;rSL; OD;apmjzLESihf
,lepfau'g(3)D; tzGJUom;(2)OD;wkdYjzihf bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD,lepfukd NrdKUr&yfuGuf a':vSpdefaetdrfwGif
,m,DziG v
hf pS cf o
hJ nf/ xkad e&m (3)vzGiNfh y;D aemuf aqmufvyk af &;aumfyadk &;&Si;f ykid f wnf;ck&d yd o
f mokaYd jymif;a&TU
cJhonf/ wnf;ckd&dyfom (9)vMumcJh\/
xkaYd emuf pnf;k;H a&;rSL; Akv
d Bf u;D OD;ausmrf mS armifawmNrKd Ue,fov
Ydk nf;aumif;? twGi;f a&;rSL; OD;apmjzLrSm
&aohawmifNrKd Ue,fov
Ykd nf;aumif;? ygwDwm0eft& ajymif;a&TUoGm;Mu&onf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,f ygwD,el pfwiG f
pnf;kH;a&;rSL; AkdvfBuD;atmifjzL? ygwDa&;&mrSL; ,lepfau'g(5)OD;? ygwDpma&;(2)OD;? ,mOfarmif;(1)OD;? kH;tul
(1)OD;jzihf ygwDvkyfief;rsm;ukd aqmif&GufcJhMuavonf/
1966 ckEpS f pufwifbmvwGif Akv
d Bf u;D atmifjzL OD;aqmif NrKd Ue,fygwD,el pf;Hk ukd aqmufvyk cf o
hJ nf/
NrKd Ue,fygwD,el pfwiG f Akv
d Bf u;D atmifjzL OuX? twGi;f a&;rSL; OD;ausmo
f mxGe;f ? ygwDa&;&mrSL; OD;pk;d 0if; ygwD,el pf
au'g(3)OD;? k;H tky(f 1)OD;? ygwDpma&;(1)OD;? ,mOfarmif;(1)OD;? k;H tul (1)OD;wkjYd zihf vkyif ef;aqmif&u
G cf MhJ uonf/
bl;oDawmifNrdKUe,fESihf tkyfcsKyfrIaumfrwDtqufqufrSm atmufygtwkdif; jzpfonf/

(1)
(2)
(3)
(4)

(u)
(c)
(u)
(c)
(u)
(c)
(u)
(c)
(*)
(C)
(i)

AkdvfBuD;jrifhaqG
OD;atmifrkd; (axG^tkyf)
AkdvfBuD;armifaomif;
OD;atmifwkd;
AkdvfBuD;csrf;Nidrf;
OD;atmifpdefxGef;(axG^tkyf)
AkdvfBuD;armifarmif
OD;atmifpdefxGef;(axG^tkyf)
OD;armifa, (ukefoG,fv,f,m)
OD;armiffkdOD; (&Gmr)
OD;jromxGef; (&Jxmemtkyf tNidrf;pm;)

OuX
twGif;a&;rSSL;
OuX
twGif;a&;rSSL;
OuX
twGif;a&;rSSL;
OuX
twGif;a&;rSSL;
tzGJU0if
/
/

(n) jynfolYaumifpDacwf
1974 ckEpS w
f iG f zGUJ pnf;ykH tajccHOya'jyXmef;cJ&h m Oya' ckid t
f qifu
h dk zsuo
f rd ;f cJo
h nf/ &ckid w
f idk ;f ukd
&ckid jf ynfe,ftjzpf owfrw
S cf \
hJ / bl;oD;awmifNrKd Ue,fudk &yfuu
G (f 7)ck? aus;&Gmtkypf (k 78)tkypf jk zihf zGUJ pnf;cJo
h nf/
1974 ckESpf yxrtBudrf jynfolYvTwfawmfESihf jynfolYaumifpDtqifhqifh oufwrf;umvwGif
bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD,lepfukd atmufygtwkdif; zGJUpnf;cJhonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
1
2
3
4
5
6

AkdvfBuD;baxG;
OD;xGef;atmifjzL
OD;ausmfpdef
OD;bk;d xGef;OD;
OD;armifpdefjzL
OD;ausmfomEk

164
OuX
twGif;a&;rSSL;
aumfrwD0if
/
/
t&efaumfrwD

tmPmykdiftzGJUtpnf; (3)&yfrSmvnf; ygwDpnf;urf;t& ta&;,lcH&ojzihf Mum;jzwfa&G;cs,f


wifajrmufcJh&onf/
bll;oD;awmifNrdKUe,f ygwDpnf;kH;a&;aumfrwDwGif atmufygtwkdif; ajymif;vJzGJUpnf;cJhonf/

1
2
3
4
5

OD;bOD;
OD;at;vSjzL
OD;eDatmifausmf
OD;rmrufa&SmfzD
OD;aqGa,mhaemfbD

OuX
twGif;a&;rSSL;
aumfrwD0if
/
/

1
2
3
4
5

NrdKUe,fjynfolYaumifpDtvkyftrIaqmiftzGJU
OFD;a&TZHatmiff (rdkufcJ)
OuX
OD;ausmfom
twGif;a&;rSSL;
OD;xGef;,Of
tzGJU0if
OD;qlvwefarmifarmif
/
OD;armifpdefxGef;
/

1
2
3

Nr dK Ue , f w & m ;o l B u D ; t z G JU
OD; o mEkdYa t mif
OD; b kd; pde fO D;
OD; armi f kdO D;

Ou X
t zGJU 0if
/

1
2
3

Nr dK Ue , f v k y f i e f; p p f a q ;a & ;t z G J
OD; OD; x Ge f; v S
OD; x Ge f; pde f
OD; armi fo my Gi fh

Ou X
t zGJU 0if
/

xku
d mvtwGi;f jynfov
Yl w
T af wmfu,
dk pf m;vS,rf sm;rSm OD;tblv[
f al qmif;ESifh OD;baxG;wkYd jzpfMuonf/
xkdYjyif jynfe,fjynfolYaumifpD0if(7)ae&m? NrdKUe,fjynfolYaumifpD0if(55)ae&m? &yfuGufaus;&Gmtkyfpk jynfolY
aumifpD0if(623)ae&mukd a&G;aumufwifajrmufEkdifcJhonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

165

1978 ckESpf 'kwd,tBudrf jynfolYvTwfawmfESihf jynfolYaumifpDoufwrf;wGif NrdKUe,fygwD,lepfukd


atmufygtwkdif; a&G;cs,fwifajrmufcJhMu\/

1
2
3
4
5

OD;bOD;
OD;at;vSjzL
OD;a*sm*sD
OD;atmifausmfOD;
OD;xGef;omvS

OuX
twGif;a&;rSL;
aumfrwD0if
/
/

NrdKUe,ftmPmykdiftzGJUtpnf; (3)&yfrSm atmufygtwkdif;jzpfonf/

1
2
3
4
5
6
7

NrdKUe,fjynfolYaumifpDtvkyftrIaqmiftzGJU
OD;atmifBuD;
OuX
OD;pHodef;atmif
twGif;a&;rSL;
OD;odef;armif
tzGJU0if
OD;OD;apmvS
/
OD;xGD;atmifjzL
/
OD;armifpHausmf
/
OD;ausmfoef;
/

1
2
3
4
5

NrdKUe,fw &m;olBuD;tzGJU
OD;ausmfxGEf;&SD
OD;bNrdKif
OD;bkd;pdefOD;
OD;a0pdef
OD;armifjzLoD;

1
2
3
4
5

NrdKUe,fvky fi ef; ppfaq;a&;tzGJU


OD;pHa&Tarmif
OuX
OD;wifatmif
tzGUJ 0if
OD;ausmf0if;
tzGJU0if
OD;vGef;armif
/
OD;armiffausmfodef;
/

OuX
tzGJU0if
tzGJU0if
/
/

NrKd Ue,fygwD,el pfrmS ygwDpnf;k;H a&;aumfrwDtjzpf owfrw


S cf &H ojzihf atmufygpnf;k;H a&;aumfrwDudk
zGJUpnf;cJh&onf/
1 OD;apmodef;
OuX
2 OD;barmif
twGif;a&;rSL;
3 OD;xGef;omvS
aumfrwD0if
4 OD;txGef;
aumfrwD0if
5 OD;usefarmif
/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

166

xku
d mvtwGi;f jynfov
Yl w
T af wmfu,
dk pf m;vS,rf sm;rSm OD;apmode;f ESihf OD;vSausmaf tmifwYdk jzpfMuonf/
jynfe,fjynfolYaumifpD(7)ae&m? NrdKUe,fjynfolYaumifpD (95)ae&m? &yfuGufaus;&Gmtkyfpk jynfolYaumifpD
(772)ae&m a&G;cs,fwifajrmufEdkifcJhonf/
1981 ckEpS f wwd,tBurd f jynfov
Yl w
T af wmfEiS fh jynfoaYl umifpt
D qifq
h ifh oufwrf;umvwGif NrKd Ue,f
ygwD,lepfukd atmufygtwkdif; a&G;cs,fwifajrmufEkdifcJhonf/
1
2
3
4
5

1
2
3
4
5

OD;apmodef;
OuX
OD;barmif
twGif;a&;rSL;
OD;xGef;omvS
aumfrwD0if
OD;usefarmif
/
OD;txGef;
/
OD;apmodef;rSm ygwDpnf;urf;t& ta&;,lcH&ojzihf atmufygtwkdif; jyefvnfzGJUpnf;cJh&onf/OD;barmif
OuX
OD;xGef;omvS
twGif;a&;rSL;
OD;usefarmif
aumfrwD0if
OD;txGef;
/
OD;pHa&Tabmf
/

tmPmykdiftzGJUtpn;f(3)&yfrSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/

NrdKUe,fjynfolYaumifpDtvkyftrIaqmiftzGJU
1 OD;pHa&Tarmif
OuX
2 OD;armifpHausmf
twGif;a&;rSL;
3 OD;armifjzLoD;
tzGJU0if
4 OD;armifjrom
/
5 OD;odef;armif
/
6 OD;wifatmif
/
7 OD;ausmfjratmif
/
1
2
3
4
5

NrdKUe,fw &m;olBuD;tzGJU
OD;vSatmif
OD;ausmfom
OD;vGef;armif
OD;armifausmfodef;
OD;a0pdef

1
2
3
4
5

NrdKUe,fvky fi ef; ppfaq;a&;tzGJU


OD;atmifausmfOD;
OuX
OD;pHatmifausmf
tzGJU0if
OD;atmiffxGef;a0
/
OD;bNrddKif
/
OD;armifapmOD;
/

OuX
tzGJU0if
/
/
/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

167

jynfov
Yl w
G af wmfu,
dk pf m;vS,rf sm;rSm OD;apmode;f ESifh OD;vSjzLwkjYd zpfMuonf/ OD;apmode;f rSm ygwDpnf;urf;
t& ta&;,lcH&NyD;aemuf AkdvfrSL;BuD;aumif;vSjzLtm; Mum;jzwfa&G;cs,fwifajrmufcJhonf/ jynfe,f
jynfolYaumifpD0if (6)ae&m? NrdKUe,fjynfolYaumifpD0if (103)ae&m? &yfuGufaus;&Gmtkyfpk jynfolYaumifpD
0if (875)OD;wkdYukd a&G;cs,fwifajrmufEkdifcJhonf/
OD;vSjzLoH uG,v
f eG o
f mG ;ojzihf a'gufwmat;xGe;f tm; jynfov
Yl w
T af wmfu,
dk pf m;vS,t
f jzpf Mum;jzwf
a&G;cs,fwifajrmufcJh&onf/
1985 ckESpf pwkwtBudrf jynfolYvTGwfawmfESihf jynfolYaumifpDoufwrf;wGif bl;oD;awmifNrdKUe,f
ygwD,lepfukd atmufygtwkdif; a&G;cs,fcJhonf/
1
2
3
4
5

OD;barmif
OD;xGef;omvS
OD;usefarmif
OD;txGef;
OD;pHa&Tabmf

OuX
twGif;a&;rSL;
aumfrwD0if
/
/

tmPmykdiftzGJUtpnf;(3)&yfrSm atmufygtwkdif; jzpfMuonf/

1
2
3
4
5
6
7

NrdKUe,fjynfolYaumifpDtvkyftrIaqmiftzGJU
AkdvfrSL;ausmfomxGef;
OuX
OD;armifpHausmf
twGif;a&;rSL;
OD;ausmfpdefarmif
tzGJU0if
OD;armiffjrom
/
OD;armifjzLoD;
/
OD;vSaxG;
/
OD;armifpdefxGef;^OD;armifOD;om
/
NrdKUe,fw &m;olB uD; tzGJU

1
2
3
4
5

OD;vSatmif
OD;armifat;xGef;
OD;ausmfjratmif
OD;armifxGef;jzL
OD;ausmfjratmif

OuX
tzGJU0if
/
/
/

1
2
3
4
5

NrdKUe,fv ky fi ef; ppfaq;a&;tzGJU


OD;atmifausmfOD;
OD;armifodef;GefY
OD;ausmfom
OD;armifapmOD;
OD;OD;xGe;f ,Of

OuX
tzGJU0if
/
/
/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

168

NrKd Ue,fygwD,el pfOuX OD;barmifrmS ygwDpnf;urf;t& ta&;,lc&H ojzihf atmufygtwkid ;f jyefvnfzUJG


pnf;cJh&onf/

1
2
3
4
5

OD;xGef;omvS
OD;usefarmif
OD;txGef;
OD;pHa&Tabmf
Oda;rmifpdefxGef;

OuX
twGif;a&;rSL;
aumfrwD0if
/
/

xku
d mvtwGi;f jynfov
Yl w
T af wmfu,
dk pf m;vS,rf sm;rSm OD;barmifEiS fh a'gufwmat;xGe;f wkYd jzpfMuonf?
OD;barmifrmS ygwDpnf;urf;t& ta&;,lc&H NyaD emuf if;ae&mwGif Akv
d rf LS ;Bu;D omxGe;f at;(av)tm; Mum;jzwf
a&G;cs,w
f ifajrm ufc&hJ onf/ jynfe,fjynfoaYl umifp(D 6)ae&m? NrKd Ue,fjynfoaYl umifpD (103)ae&m aus;&Gmtkypf k
jynfolYaumifpD(875)ae&m a&G;cs,fwifajrmufEkdifcJhonf/
pwkwt
Burd f jynfoaYl umifpD oufwrf;umv 1988-ckEpS f ta&mufwiG f Ekid if w
H 0Se;f vk;H ta&;tcif;
ay:aygufcJh&m-(18-9-88)aeYwGif EkdifiHawmftmPmukd AkdvfcsKyfBuD;apmarmif OD;aqmifaom wyfrawmfrS
xdef;odrf;cJhonf/
xkaYd emuf Ekid if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ \ (18-9-88)&ufpyJG g aMunmcsut
f rSw(f 2^88)
t& A[d(k 2^88)t& A[kEd iS afh 'oqkid &f mtmPmykid t
f zGUJ tpnf;rsm;ukd zsuo
f rd ;f vku
d &f m wGif jynfoaYl umifpD
acwf tqkH;owfcJh&ygonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
bl;oDawmifNrdKUe,f ygwD,lepf\ 29-1-1971 aeYu rsufESmpkHnDtpnf;ta0;odkY wifoGif;onfh
pnf;kH;a&;tpD&ifcHpm/
2/
bl;oDawmifNrdKUe,frSwfwrf; (NrdKUe,fjynfolYaumifpD tvkyftrIaqmiftzGJU)(1981)ckESpf/
3/
,cifNrdKUe,fygwD,lepftwGif;a&;rSL; OD;usefarmifESihf awGUqkHar;jref;csufrsm;ESihf if;\ukd,fykdif
rSwfpkrsm;/

169
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(#) EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUacwf
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUonf EkdifiHawmf\tmPmt&yf&yfukd vkH;0wm0ef,lxm;
onfh tm;avsmfpGm jynfe,f^wkdif;ESihf NrdKUe,frsm;wGif w&m;Oya'pdk;rkd;a&;? e,fajrat;csrf;om,ma&;?
vrf;yef;qufo,
G rf I vkNH cKH acsmarGUapa&;? jynforl sm;\ pm;0wfaea&; acsmifvnfapa&;wku
Yd dk aqmif&u
G Ef idk &f ef
jynfe,f^wkid ;f Nird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ ESifh NrKd Ue,f Nird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ rsm;ukd jynfe,f
wkid ;f ESihf NrKd Ue,ftoD;oD;wGif zGUJ pnf;aMumif; Ekid if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ aMunmtrSwf 5^88
ukd (20-9-88)aeYwGif xkwfjyefcJhygonf/
,if;aMunmcsuftrSwf 5^88tykd'f 1? tykd'fcGJ(c)wGif atmufygtwkdif; awGU&ygonf/

1
2
3
4

NrdKUe,fNidr f0 yfy djym;rIw nfaqmufa&;tzGJU


wyfrawmft&m&Sd
OuX
NrdKUe,ftaxGaxGOD;pD;XmerSL;
tzGJU0if
NrdKUe,ffjynfolY&JwyfzGJUrSL;
/
OuXu wm0efay;tyfol
twGif;a&;rSL;

bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif wm0ef,lcJhMuaom NrdKUe,fNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU wyfrawmf


t&m&Sdu OuXtjzpf aqmif&GufcJhonfhumvukd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/

bll; oD; awmifNrdKUe,fNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU


(u) AkdvfrSL;armifat;
OuX
(c) OD;csKdxGef; (axG^tkyf)
tzGJU0if
(*) OD;0ifarmif(y^&)_
/
(C) OD;cifarmif(axG^tkyfOD;pD;)
twGif;a&;rSL;
(u) AkdvfrSL;ausmfomxGef;
OuX
(c) OD;csKdxGef;
tzGJU0if
(*) OD;0if;armif
/
(C) OD;ompddef (axG^tkyf'kOD;pD;)
twGif;a&;rSL;
(u) AkdvfrSL;azqef;
OuX
(c) OD;csKdxGEf;^OD;cifkd
tzGJU0if
(*) O?D;0if;armif^OD;cifarmifjrifh
/
(C) OD;ompdef
twGif;a&;rSL;
(u) AkdvfrSL;at;ukd
OuX
(c) OD;cifkd
tzGJU0if
(*) OD;cifarmifjrifh
/
(C) OD;OD;ompdef
twGif;a&;rSL;
(u) AkdvfrSL;wifhvGifvwf
OuX
(c) OD;cifkd^O?D;atmifpkd;
tzGJU0if
(*) OD;ciffarmifjrihf
/
(C) OD;ompddef
twGif;a&;rSL;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(u)
(c)
(*)
(C)
(u)
(c)
(*)
(C)

170

AkdvfrSL;aZmfxGef;
OD;atmifpkd;
OD;cifarmifjrifh
OD;ompdef
AkdvfrSL;armifarmifpdef;
OD;atmifpkd;
OD;cifarmifjrifh^OF;xGef;vIdif
OD;ompdef^OD;oef;at;aqG

OuX
tzGJU0if
/
twGif;a&;rSL;
OuX
tzGJU0if
/
twGif;a&;rSL;

xkjYd yif Ekid if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ \ 26-9-88&ufpyJG g aMunmcsut


f rSw-f 7^88jzihf
Edik if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ onf jynfe,f^wkid ;f ESifh NrKd Ue,frsm;wGif Nird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmuf
a&;tzGJUrsm;ukd zGJUpnf;wm0efay;cJhouJhodkY NrdKUe,ftqifhESihf &yfuGufaus;&GmtkyfpmtqifhwkdYwGifvnf; Nidrf0yf
ydjym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ rsm; zGUJ pnf;oifah Mumif; awGU&S&d ojzihf atmufygtwkid ;f zGUJ pnf;wm0efay;tyfaMumif;
aMunmcJhygonf/

(1)

NrdKUe,fNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU
(u)
(c)
(*)

(2)

wyfrawmft&m&Sd
'kwd,jynfe,fwdkif;jynfolY&JwyfzGJUrSL;
OuXu wm0efay;tyfol

Ou|
tzGJU0if
twGif;a&;rSL;

&yfuGufaus;&Gmtkyfpk Nidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU


(u)

&yfuGufaus;&GmtkyfpkrS Munfkdav;pm;oltzGJU0if
(3)OD;
,if;tzGJUU0ifrsm;rS OuXtm; NrdKUe,frS a&G;cs,fwm0efay8;tyf&ef)
(c)
&yfuGufaus;&Gmtkyfpkpma&;wpfOD;
(trIxrf;)
(*)
rnfonfhEkdifiHa&;tzGJUtpnf;wGifrS yg0ifolrjzpfap&/
&ckid jf ynfe,fudk ppfawGNrKd Ue,fp?k oHwNJG rKd Ue,fp?k ausmufjzLNrKd Ue,fp[
k
l (3)ckcu
JG m NrKd Ue,fpk Nird 0f yfyjd ym;rI
wnfaqmufa&;tzGJUrsm;ukd zGJUpnf;cJhygonf/ bl;oD;awmifNrdKUe,fonf ppfawGNrdKUe,fpkwGif yg0ifaom NrdKUe,f
wpfck jzpfcJhonf/
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJU\ 26-9-88 &ufpGJyg aMunmcsuftrSwf 7^88 t&
&yfuu
G af us;&Gmtkypf k Nird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ rsm;ukd zGUJ pnf;cJyh gonf/ bk;l oD;awmifNrKd Ue,fwiG f &yfuu
G f
(7)ckEiS fh aus;&Gmtkypf k (78)tkypf &k dS &yfuu
G Ef iS fh aus;&GmG tkypf k Nird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ ukd zGUJ pnf;cJyh g
onf/
wzef Edik if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ \ (28-9-92)&ufpJG aMunmcsut
f rSwf 14^92jzihf
Edik if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&;tzGUJ onf 1988 ckEpS f pufwifbmv (20)&ufpyJG g aMunmcsut
f rSwf
5^88? tykd'f 1? tykd'fcGJ(c) jzihf NrdKUe,fNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUrsm; zGJUpnf;wm0efay8;tyfcJhonfrSm
av;ESpaf usmcf NhJ yD jzpfygonf/ ,cktcg Ekid if aH wmftwGi;f ygwDp'k rD u
dk a&pDpepf taumiftxnfazmfaqmif&u
G f
vsu&f &dS m tem*gwfumv pDrcH efcY aJG &;,E&m;ukd arQmrf eS ;f tkycf sKyaf &;tzGUJ tpnf;rsm;taejzihf tavhtusifh
&&SEd idk &f ef tvkiYd mS NrKd Ue,fNird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ rsm;tm; atmufygtwkid ;f jyifqifzUJG pnf;wm0efay;
vkdufonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

171

NrdKUe,fNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU
(1)

OD;pD;t&m&Sd
OuX
NrdKUe,ftaxGaxGtkyfcsKyfa&;OD;pD;Xme)
(2) NrdKUe,fjynfolY&JwyfzGJYrSL;
tzGJU0if
(3) OD;pD;t&m&Sd
tzGJU0if
NrdKUe,fvl0ifrIBuD;Muyfa&;ESihf
jynfolYtiftm;OD;pD;Xme
(4) OD;pD;t&m&Sd
twGif;a&;rSL;
NrdKUe,fpDrHudef;a&;qGJa&;OD;pD;Xme
(okdYr[kwf)
OuXu wm0efay;tyfonfh NrdKUe,ftqifh t&m&SdwpfOD;
,if;aMunmcsut
f & jyifqifzUJG pnf;cJah om bl;k oDa;wmifNrKd Ue,f Nird 0f yfyjd ym;a&;wnfaqmufa&;tzGUJ rSm
atmufygtwkdif; jzpfygonf/
(u) OD;atmifpkd;
OuX
(c) OD;xGef;vIdif
tzGJU0if
(*) OD;apmodef;xGef;
tzGJU0if
(C) OD;oef;at;aqG^OD;apmwifjrifh
twGif;a&;rSL;
OD;tkef;armif^OD;OD;omxGef;
xkaYd emufNrKd Ue,fpu
k dk cdik t
f jzpf ajymif;vJac:a0:apcJyh gonf/ wzefjynfaxmifpjk refrmEkid if aH wmftpk;d &
jynfxJa&;ESihf 0efBuD;Xme\ 10-11-92 &ufpGJygpmtrSwf 1^5^tx(2)yg trdefYaMumfjimt& bl;oD;awmif
ckid w
f Ydk zGUJ pnf;cJyh gonf/ bl;oD;awmifckid w
f iG ?f bl;l oD;awmifNrKd Ue,f ? armifawmfNrKd Ue,fEiS fh &aohawmifNrKd Ue,f
onf ckdifpkduf&m NrdKUe,fwpfck jzpfvmcJhonf/
bl;oD;awmifckdifNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJUukd bl;oD;awmifNrdKU 29-12-92 aeY
k;H zGiafh qmif&u
G cf yhJ gonf/ bl;oD;awmifckid f Nird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ rSm atmufygtwkid ;f jzpfygonf/
(u)
'kwd,AkdvfrSL;BuD;rsKd;wifh
OuX
(c)
AkdvfrSL;atmifvIdif
twGif;a&;rSL;
(*)
OD;xGef;&Sdef^OD;xGef;jrifh
vufaxmufTefMum;a&;rSL; (axG^tkyf)
tzGJU0if(1)
(C)
&JrSL;jrifhodef;
(ckdif&JrSL;)
tzGJU0if(2)
(i)
AkdvfBuD;cif0if;
(kH;tzGJUwGJbuf)
tzGJU0if(2)
xkaYd emuf 'kw,
d Akv
d rf LS ;Bu;D rsK;d wifrh mS wm0eft&ajymif;a&TUoGm;Ny;D ckid Nf ird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;
tzGJUOuXwm0efukd 'kwd,AkdvfrSLK;BuD;tkef;jrifhu 19-8-94 aeYSp wm0ef,laqmif&Gufvsuf &Sdaeygonf/
bl;oD;awmifckdif Nidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUukd atmufygtwkdif; zGJUpnf;xm;&Sdygonf/
(u) 'kwd,AkdvfrSL;BuD; tkef;jrifh
OuX
(c)
AkdvfrSL;atmifvIdif
twGif;a&;rSL;
(*)
OD;armifBuD;
tzGJU0if(1)
(C) &JrSL;jrifhodef;
tzGJU0if(2)
(i)
AkdvfBuD;cif0if; (kH;tzGJUwGJbuf)
,cktcg blk;oD;awmifNrdKUe,fwGif ckdifNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU NrdKUe,fNiddrf0yfydjym;rkI
wnfaqmufa&;tzGJU? &yfuGuf^aus;&Gmtkyfpk Nidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJUwkdY zGJUpnf;um; tkyfcsKyfa&;
vkyfief;rsm;ukd aqmif&Gufvsuf &Sdygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

172

xkdYjyif &ckdifjynfe,fw&m;kH; (bl;oD;awmifckdif)ukd 15-2-93 aeYwGifvnf;aumif; bl;oD;awmifcdkif


Oya'k;H ukd 17-2-93 aeYwiG v
f nf;aumif;? bl;oDawmifNrKd Uay:wGif k;H zGiv
fh pS af qmif&u
G cf yhJ gonf/ bl;oD;awmif
ckdifwGif ckdiftqifh kH;zGihfvSpfxm;&Sdaom Xmeqkdif&mrsm;rSm ajrpm&if;OD;pD;Xme? jrefrmpkdufysKd;a&;vkyfief;wdkY
jzpfNy;D ckid jf ynfo&Yl w
J yfzUJG k;H ESifh ig;vkyif ef;OD;pD;Xmek;H rsm;ukd ckid t
f qifh k;H zGiv
fh pS x
f m;aomfvnf;? armifawmNrKd U
wGifom kH;zGifhxm;aMumif; od&ygonf/

(u) &Jpcef;
jrefrmEdik if u
H dk t*Fvyd w
f Ydk odr;f yku
d Nf y;D aemuf if;wk\
Yd tkycf sKyaf &;qkid &f mrsm;ukd taxmuftuljyKap&ef?
&Jpcef;rsm;ukd zGiv
fh pS cf ahJ Mumif; awGU&onf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f c&mZf 1914 ckEpS u
f &Jpcef;ukd pwifwnf
axmifzGihfvSpfcJhonf/
&Jpcef;wnf&adS e&mrSm ,ckvuf&dS &Jpcef;wnfae&mwGiyf if jzpfonf/ xkt
d csed u
f &Jpcef;ykpH rH mS ESpx
f yf
jzpf tay:xyfwGif tcsyfom;rsm;xm;NyD; atmufxyfwGif &Jpcef;zGihfvSpfxm;&Sdonf/
jrefrmEkdifiHvGwfvyfa&;&NyD;aemuf 1952-53 ckESpfwGif vuf&Sd&Jpcef;taqmuftOD;ukd xyfrH
wnfaqmufay;cJhonf/
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f wkid cf suaf &;zGiEfh idk af om &Jpcef;wpfco
k m&SNd y;D ? &Juif;pcef;(5)ck&adS Mumif; awGU&S&d
ygonf/
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif jzpfyGm;cJhaom rIcif;rsm;tajctaeudk atmufygtwkdif; awGUEkdifygonf/

173
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18

1
1
2
3
4
5
6

pOf

1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984

1969 rS
1973 xd

2
1963
1964
1965
1966
1967
1968

ckESpf
5
1
4
1
-

3
6
6
3
2
-

6
4
6
3
4
9
2

1
1
1
-

7
2
1
1

8
3
2
3
1
-

2
1
1
1
-

9
4
2
2
-

3
10
5
3
1
-

10
3
3
4
2
4
5

4
4
2
3
-

11
7
13
12
12
4
6

12
4
2
1
14
9
12

1
-

13
162
185
120
103
126
99

vl,ufkd jyefa
wd&pmefckd azmuf rw tjcm;
rD;,IdU rk'drf;
;kd;
jy;
;
xGif; &m; rI

bll;oD;awmifNrdKUe,f&Sd trIBuD;ESihf tjcm;trIpm&if;EIdif;,SOfcsuf

8
24
15
11
4
6
2
7
2
-

4
2
6
5
3
3
4

vlowf "m;jy vk,uf


3
8
7
4
3
4
6

5
14
7
9
12
11
5
5
3
11
6

rSwf

1969 ckESpfrS 1973 ckES


taxmuftxm;r

174
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

1
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28

pOf
2
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994

ckESpf
4
3
1
1
5
1
2
1
1

5
5
1
2
1
1
-

vlowf "m;jy vk,uf


3
17
8
9
14
14
10
11
9
3
6

bll; oD; awmifNrdKUe,f&Sd trIBuD; ESihf tjcm;trIpm&if;EIdif;,SOfcsuf

7
-

8
-

9
9
3
2
1
-

10
5
6
10
7
12
9
1
1
5

11
1
-

12
5
1
4
1
5
1
0
16

13
2
4
8
2
2
5
1
5

vl,ufkd jyefa
wd&pmefckd azmuf rw tjcm;
rD;,IdU rk'drf;
xGif; &m; rI
;kd;
jy;
;
6
-

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

175

(1) w&m;kH;
jrefrmekid if u
H dk t*Fvyd w
f Ydk odr;f yku
d Nf y;D aemuf ppfawGckid w
f iG f c&pf 1914 ckEpS rf pS &mZdww
f &m;k;H rsm;
1
ukd pwifzGJYpnf;aMumif; awGU&onf/
xkt
d csed rf pS bl;oD;awmifNrKd Uay:wGif w&m;k;H rsm; wnf&v
dS mygonf/ jrefrmEdik if v
H w
G v
f yfa&;&NyaD emuf
bk;oDawmifNrKd Uay:wGif e,fyidk &f mZ0wfw&m;olBu;D (1)OD;ESifh 1-&mbuf &mZ0wfw&m;olBu;D onf NrKd Ue,fw&m;r
w&m;olBu;D jzpf wpfvvQi(f 15)&uf bl;oD;awmifNrKd UwGif k;H xkid Nf y;D armifawmNrKd Ue,fwiG f (15)&uf;Hk xkid o
f nf/
wpfESpfvQif jzpfyGm;aom &mZ0wfrIrsm;\ 5^9ykHukd e,fykdif&mZ0wfw&m;olBuD;? rSppfaq;NyD; 4^9 ykHukd 1-7
bufw&m;olBuD;u ppfaq;ygonf/
xkt
d csed u
f w&m;k;H rSm bl;oDawmifNrKd UtrSw(f 6)&yfuu
G &f dS OD;atmifyef;aetdru
f dk iSm;&rf; k;H zGiv
fh pS cf &hJ
onf/ ,ckaiGwdkufpma&; tNidrf;pm; OD;pHvSatmif\ aetdrfyifjzpf\/ ar,ke,fjcm;tkyfcsKyfa&;umvwGif
e,fjcm;0efaxmuftjzpf Akv
d rf LS ;wifO;D u wm0ef,cl &hJ onf/ if;u 1964 ckEpS t
f a&mufwiG f bl;oDawmifNrKd Ue,f
w&m;kH;ukd pwifzGifhvSpfay;cJhonf/ bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif e,fydkif&mZ0ifw&m;olBuD;u ppfaq;cJh&aom
rIcif;tajcjypm&if;rSm atmufygtwkdif; awGU&onf/
&mZ0wfBuD;rIrsm;
ck E S p f
1967
1968

ppfaq;&eftrI
343
250

ppfaq;NyD;trI
259
148

vufuseftrrI
84
102

&mZ0wftao;rIrsm;
ck E S p f
ppfaq;&eftrI
ppfaq;NyD;trI
vufuseftrrI
1967
136
104
32
1968
128
78
50
xkdYjyif bl;oD;awmifNrdKUe,f 1-&mbuf&mZ0wfw&m;olBuD;\ trItajcjypm&if;rSm atmufygtwkdif;
jzpfonf/
ck E S p f
qGJqkdaomtrIrsm;
ppfaq;NyD;trI
vufuseftrrI
1962
209
56
103
1963
230
97
133
1964
215
145
70
1965
185
102
83
1966
106
106
1967
67
67
1968
86
84
2
1979-80 ckESpfrS 1987-88 ckESpftxd cGihfjyK&efykHaiGrsm;jzihf bl;oD;awmifNrdKUe,f w&m;kH;ukd wkd;csJU
aqmufvkyfcJh&m tcsm;(90)ay? &Sdaom,l(,l)ykHo@mef vuf&Sdw&m;kH; taqmuftOD;jzpfvmcJhayonf/

176

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

1974-ck E S p f r S p bl ; oD ; awmif N rd K Ue,f w &m;k H ; rS ppf a q;tpD & if c H c J h a om rI c if ; tajcjyrI r S m


atmufygtwkdif; jzpfygonf/

bll; oD;awmifNrdKUe,fwGif jzpfyGm;cJhaomtrIBuD;(8)rsKd;ESihf tjcm;trIpm&if;


pOf

ckESpf

1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

2
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993

vlowf "m;jy vk,uf


3
12
22
13
16
11
13
5
6
3
10
5
13
5
6
5
1
-

4
25
38
9
12
5
3
2
2
5
3
1
2
3
3
4
3
3
10

5
2
4
5
4
1
1
-

vl,ufkd jyefa
azmuf wd&pmefckd tjcm;
rk'drf;
rI
;kd;
jy;
xGif;
;
6
6
10
12
6
1
-

7
2
1
-

8
2
2
3
3
1
2
1
2
5
8
6
2
2
9
10
3
2
-

9
3
17
6
6
1
3
2
6
8
9
6
8
8
11
4
14
12
-

10
9
10
11
10
3
1
3
2
6
8
9
6
8
8
11
4
14
12
4
7

11
8
3
4
2
2
10
25
14
23
7
1
7
15
15
12
13
11

jypfrIjzpfyGm;&jcif;taMumif;&if;rsm;
jypfrjI zpfymG ;&jcif;rsm;ESifh ywfouf ppfawGckid f &mZ0wfw&m;olBu;D (1913)ckEpS ?f ESpcf sKyt
f pD&ifcpH m
wGif azmfjyxm;csufrSm atmufygtwkdif; awGU&ygonf/
wkdif;&if;om;tcsif;csif; jzpfyGm;aom rIcif;rsm;rSm tjyif;txefemusifaprIjzpfNyD;? trIjzpfyGm;csdefrSm
aumuf&yd o
f rd ;f Ny;D tvkyt
f m;vyfaepOfwiG f t&ufudk tNyKd it
f qkid af omufjcif;? yGv
J rf;obifusi;f yjcif;wkEYd iS fh
qufpyfonf/ xkjYd yif ynmrwwfjcif;? rdru
d ,
dk u
f dk xde;f csKyEf idk pf rG ;f enf;yg;jcif;? yGo
J v
Ydk mpOf cg;Mum;wGif "m;xk;d
vmwwfjcif;aMumihf jzpf&ygonf/
b*FvDvlrsKd;rsmESihf ywfouf if;wkdYrSm trIqif&ef 0goemygjcif;? rdrd\&efolukd trIqifpGyfpGJum
w&m;kH;ukd tvG,fwul tokH;csjcif;aMumihf jzpfyGm;&ygonf/1

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

177

ukd;um;csufrsm;
1/
&ckdifjynfe,fjzpfpOfordkif;? pwkwwGJ? vlrIa&;u@/
2/
bl;oD;awmifNrdKUe,f w&m;kH;? tajccHudef;*Pef;rsm;/
3/
bl;oD;awmifNrdKU &Jpcef;\ tajccHudef;*Pef;rsm;/
4/
Burma Gazetteer Akyab District Volume A
5/
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;? NrdKUe,fvkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwD(1968)ckESpf/

178
tcef;(10)
tcGefaumufcHa&;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif a&S;tcgu tcGefaumufcHrIESihf ywfouf tcef;4? (1)v,f,mu@wGif


wpdwfwa'otm;jzihf azmfjycJhNyD;jzpfygonf/
jrefrmEkdifiHvGwfvyfa&;&NyD;aemuf tcGefaumufcHrIukd taxGaxGtkyfcsyfa&;OD;pD;XmerS wm0ef,l
aumufcHcJhygonf/ tcGefaumufcH&mwGif v,fajrtcGefawmf? awmif,mcGef? NrdKUajrcGef[l awGU&ygonf/
xkdpOfu tcGefaumufcH&&SdrIukd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/

(u) v,f a jrtcGe fa wmf


ckE Sp f
1963
1964
1965
1966
1967

64
65
66
67
1968

pnf; Muyfa iG

aumufc H& aiG

334758
341316
340212
393515
392008

323188
334046
332546
301364
345050

csrf; omcGi fh
ay;aiG
60
60
2
-

usefa iG
1570
7209
7665
93148
46597

(c) awmif, mcGe f


ckE Sp f
1963
1964
1965
1966
1967
1968

64
65
66
67
68
69

pnf; Muyfa iG

aumufc H& aiG

1228
964
756
575
543
308

1208
704
520
357
327
62

csrf; omcGi fh
ay;aiG
134
163
33
-

usefaiG
20
126
73
185
216
246

(*) Nrd KUajrcGe f


ckE Sp f
1963
1964
1965
1966
1967
1968

64
65
66
67
68
69

pnf; Muyfa iG

aumufc H& aiG

11067
10868
9961
9955
10582
10468

11067
10631
9786
9904
9876
9123

csrf; omcGi fh
ay;aiG
237
175
51
294
-

usefa iG
412
1345

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

179

xkdaemuf bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif jynfwGif;tcGefrsm; OD;pD;Xmeukd 1972-73 ck b@ma&;'ESpfrSp


pwifzGihfvSpfum tcGef(10)rsKd;ukd aumufcHcJhygonf/ if;wkdYrSm-

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)

ukefpnfESihf 0efaqmifrIcGef
0ifaiGcGef
tjrwffcGef
,pfrsKd;cGef
tif;tkdifcGef
ajrcGeft&yf&yf
"mwfo wKcGef
atmifb mavodef;xDcGef
wmwrHcGef
wHq dyfacgif;cGef wkdYjzpfMuonf/

Ekid if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ tpk;d &vufxufwiG f jynfwiG ;f tcGerf sm;OD;pD;XmerS aumufcH
cJah om tcGe(f 5)rsK;d ukd oufqidk &f mXmersm;odYk jyefvnfajymif;ay;cJ&h ojzihf ,ckvufuset
f cGe(f 5)rsK;d ukd aumufcH
vsuf&Sdygonf/ ,if;tcGef(5)rsKd;rSm

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

ukex
f w
k cf EG f
0ifaiGceG f
tjrwfcGef
atmifbmavodef;xDcGef
wHqdyfacgif;cGef wkdYjzpfMuonf/

bll;oD;awmifNrdKUe,f tcGefOD;pD;XmerS ESpftvkduf aumufcH&&SdcJhaom tcGefrsm;ukd pm&if;Z,m;tao;


pdwfrSwfwrf;rSwf&mtaxmuftxm;rsm; &SmazGr&&SdawmhaMumif; od&ygonf/
bl;oD;awmifNrKd Ue,f jynfwiG ;f tcGef OD;pD;Xmek;H rS ay;ykaYd om tcsut
f vufrsm;t& tcGeaf umufc&H &Sd
rIukd atmufygtwdkif; awGU&ygonf/
ESpftvkduf jynfwGif;tcGeft&yf&yf aumufcH&&SdrItajcjyZ,m;
b@mESpf
pOf
aumufcH&&SdrI
rSwfcsuf
1
1988 - 89
326320
2
1989 - 90
807178
3
1990 - 91
1052623
4
1991 - 92
669902
5
1992 - 93
803774
6
1993 - 94
970212
ukd;um;csufrsm;
1/
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOfrSwfwrf;(1967)NrdKUe,f vkHNcHKa&;ESihf tkyfcsKyfrIaumfrwDpm-13/
2/
jynfwGif;tcGefrsm; OD;pD;Xmebl;oD;awmifNrdKU\ pm&if;Z,m;tcsuftvufrsm;/

180
tcef; (11)
pnfyifom,ma&;qkdif&mvkyfief;rsm;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

bl;oD;awmifNrdKUe,fonf ,cifu aus;vufukd,fykdiftkyfcsKyfa&; tufOya't& pDrHtkyfcsKyfcJhaom


NrdKUe,fjzpfcJhonf/ 1977- ckESpfrSp rdrd0ifaiGtay: &yfwnfaom tzGJUtjzpf ajymif;vJvmcJhonf? 1994
ckEpS f Zefe0g&Dv(11)&ufaeYwiG f bl;oD;awmifNrKd Ue,fudk pnfyifom,ma&;tzGUJ Oya'tmPm oufa&mufaom
NrKd Ue,ftjzpf owfrw
S cf \
hJ / Ekid if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ tpk;d &vufxufwiG f e,fpyfa'oESifh
wkid ;f &if;om;vlrsK;d rsm; zGUH NzKd ;a&;wk;d wufa&;ESifh pnfyifom,ma&;0efBu;D Xme[l wk;d csUJ zGUJ pnf;um vkyif ef;rsm;ukd
taumiftxnfazmf aqmif&GufvmcJh\/

(u) NrdKUjypDrHudef;a&;qGJjcif;vkyfief;
bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf ckid Nf rKd UwpfNrKd UjzpfonfEiS t
fh nD NrKd UwGi;f &Sd vrf;rsm;tm;vk;H uw&mvrf;tqifh
okdY wkd;jrifha&;? a&ajymif;rsm; a&pD;a&vmaumif;rGefa&;? aemiftESpf(20)wGif wkd;wufvmrnfh vlOD;a&ukd
arQmrf eS ;f Ny;D ? NrKd UuGuo
f pfrsm; wk;d csUJ a&; tdro
f mrsm; pepfwus aqmufvyk af &;? NrKd UESiafh ps;oef&Y iS ;f a&; NrKd Uvlxrk sm;
usef;rmpGm aexkdifEkdifa&;wkdYukd arQmfrSef;NyD; NrdKUjypDrHudef;vkyfief;rsm;ukd a&;qGJxm;&Sdygonf/

(c) NrdKUa&;ay;a&;vkyfief;
bl;oD;awmifNrKd UwGif aEG&moDa&&Sm;yg;rI'Pfudk ajz&Si;f Ekid &f eftwGuf ,cifvNHk cKH a&;ESifh tkycf sKyrf aI umfrwD
vufxuf 1973 ckESpfwGif trSwf(5)&yfuGuf&Sd trSwf270 at (NydKif;awmifuGif;)&Sd awmifMum;csKdihf0Srf;rsm;ukd
ydwfpkdYNyD; a&avSmifuefwpfuef qnfzkdYcJhygonf/ 1974 ckESpfwGif NrdKUe,fpnfyifom,ma&;tzGJUtm; vTJajymif;
ay;Ny;D tzGUJ &efyaHk iGjzifh xde;f odr;f apojzihf 1974 ckEpS rf S ESppf Ofjyifqifxed ;f odr;f jcif;? vkt
d yfaom a&yku
d rf sm;ESifh
ykdufqufypnf;rsm; 0,f,ljcif;wkdYukd aqmif&GufcJhonf/ tqkdyg a&avSmifuefonf a&0yf{&d,m(15){u&SdNyD;
a&*gvHodef;aygif;(320)udk okdavSmifxm;Ekdifygonf/
1984 ckEpS af tmufwb
kd mv(3)&ufaeUrSp NrKd UwGi;f a&ay;oG,Ef ikd cf o
hJ nf/ ,aeYxd &yfuu
G (f 6)&yfuu
G f
odkY trsm;okH;tkwfuef(28)uefESihf tdrfwkdif&ma&muf a&oG,frI(50)OD;tm; a&;ay;EkdifcJhNyD; ESpfpOfwkd;csJUay;&ef
pDpOfxm;&SdaMumif; od&ygonf/
wk;d wufvmrnfh NrKd UvlO;D a&ukd arQmrf eS ;f Ny;D NrKd Uvlxak omufo;Hk a& zlvpHk mG &&Sad &;twGuf vuf&adS &avSmif
ueftjyif aemufxyfa&avSmifuef topfwpfck 1991 ckESpfwGif vlxkvkyftm;jzihf qnfzkdYcJhNyD; pnfyifom,m
a&;tzGJUrS a&ykdrkdodkavSmifEkdif&ef uefabmifrsm; tckdiftrm wnfaqmufa&;ukd qufvufaqmif&Gufvsuf
&Syd gonf/ tqkyd ga&avSmifuefonf a&ppf{&d,m 12.50 {u&SNd y;D a&*gvHoed ;f aygif;(500) cefo
Y adk vSmifxm;Ekid f
rnfjzpfygonf/

(*) usef;rmoefY&Sif;a&;vkyfief;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f pnfyifom,ma&;tzGUJ rS NrKd Uoef&Y iS ;f a&;vkyif ef;ukd omreftqifjh ziho
f m aqmif&u
G f
vsu&f NdS y;D trIu
d o
f rd ;f jcif;vkyif ef;ukd aqmif&u
G Ef ikd jf cif; r&Sad o;ay/ ok&Yd mwGif NrKd Ue,fpnfyifom,ma&;tzGUJ \
vuf&o
dS ef&Y iS ;f a&;0efxrf;rsm;jzihf a&ajrmif;rsm;? a&pD;a&vmaumif;rGeaf &;ukd aqmif&u
G jf cif;? vrf;ab;NcKH E,
G rf sm;?
&Si;f vif;jcif;wku
Yd dk aqmif&u
G v
f su&f ydS gonf/ xkjdY yif use;f rma&;twGuf atmufygvkyif ef;rsm;ukd aqmif&u
G &f ef
vkdtyfaeygao;onf/
(1)
a&aumif;a&oefYrsm; &&Sda&;
(2)
,ifvkHtdrfomwnfaqmufa&;
(3)
a&ajrmif;rsm; a&pD;a&vmaumif;rGefa&;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

181

(4)
pm;aomufqkdifrsm; BuD;Muyfa&;
(5)
om;owfkH tom;a&mif;vkyfief;rsm; BuD;Muyfa&;
(6)
pufkHtvkyfkHrsm; BuD;Muyfa&;wkdYjzpfygonf/
(C) vrf;rD;ay;a&;vkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUe,f pnfyifom,ma&;tzGJUonf? vrf;rD;ay;a&;vkyfief;ukd ,cifbl;oDawmifNrdKUe,f
jynfolYaumifpD\ wm0efay;csufrsm;t& 1981-82 ckESpf b@ma&;ESpfrS pwifNyD; aqmif&GufvmcJhygonf/
vrf;rD;crsm;ukd NrdKUvlxkxHrS wpftdrfaxmifvQif wpfv 50jym;EIef; aumufcHNyD; usoihfaomrD;crsm;ukd NrdKUe,f
vQypf pf"mwftm;ay;a&;vkyif ef;okYd ay;acsvsu&f ydS gonf/ ,cktcg bl;oD;awmifNrKd Uonf pnfyifom,mOya'
tmPmoufa&mufvmojzihf vrf;rD;cGefukd wpfESpfiSm;c 1%EIef;aumufcH&ef pDrHaqmif&Gufxm;ygonf/
"mwftm;vkid ;f rsm; wk;d csUJ a&;? pepfwus oG,w
f ef;a&;? "mwftm;ykrd &dk &Sad &;wku
Yd dk NrKd Ue,fvQypf pf"mwfvyk if ef;ESifh
dEIdif;aqmif&Gufxm;&Sdygonf/

(i) aps;vkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif pnfyifom,ma&;tzGJUykdif aps;-2aps;ESihf ukd,fykdifaps; 12 aps;&Sdygonf/
if;wkdYrSm

1
2
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

pnfyifom,mtzGJUykdifaps;rsm;
bl;oD;awmifaps;
awmifbZmaps; (,if;raps;)
ukd,fykdifaps;rsm;
b'um;aps;
yefZDaps;
ausmif;awmifaps;
xD;vSaps;
iusOfaawmufaps;(atmifvHjyif)
azmifawmfjyifaps; (uRJtkd;usKdif)
zkHkdvdyfaps;
pdrf;if;jym;aps;
anmifacsmif;aps;
jyifacsmif;aps;
b'emaps;
armifBuD;axmifhaps; wkdYjzpfMuonf/

bl;oD;awmifNrdKUraps;
c&pf 1908 ckEpS w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Uudk NrKd Utjzpf owfrw
S cf &hJ m NrKd Uay:wGif aeYpOfaps;wpfck &Scd yhJ gonf/
xkdaps;rSm ,cktrSwf(2)&yfuGuf? tvu(3)taqmuftOD;\ taemufESihfajrmufbuf vlaetdrfrsm; ae&m
wnf&SdcJh\/ 'kwd,urmppfwGif ppf'PfaMumihf aps;taqmuftOD;rsm; ysufpD;cJ\/
ppfNy;D acwf aemufyidk ;f xkad ps;a[mif;ae&mwGif rxm;&Sad wmhbJ (7)&yfuu
G f rD;&xm;qdyo
f Ykd ajymif;a&TU
chJonf/ xkdaps;rSm ,ck OD;armifBuD;aetdrf(Ekdifwnf;ckdcef;)wnf&Sd&m tdrfpOfwavQmuf wnf&SdcJh\/ 1953
ckEpS af vmuf aps;taqmuftOD; rD;avmifysupf ;D cJ&h onf/ xkaYd emuf vuf&dS NrKd Uraps;wnf&&dS mokYd a&TUajymif;cJ\
h /
rlvu aps;taqmuftOD; tckdifcefYrI r&SdcJhay/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

182

1991-ck azazmf0g&DvrSpwif NrdKUt*Fg&yfESihf nDGwfaom qkdifcef;rsm;jzpfay:vmapa&;twGuf


uk,
d x
f u
l ,
dk x
f pepfjzifh aqmufvyk af pcJ&h m 1991-ckEpS f Mo*kwv
f twGi;f atmufygtaqmuftOD;D rsm;ukd Ny;D pD;Ekid f
cJhygonf/

qkdifcef;aygif;
(1)
22 cef;
(2)
26 cef;
(3)
25 cef;
(4)
32 cef;
(5)
32 cef;
,cktcg NrdKUraps;wGif aps;kH(18)kH&SdNyD; qkdifcef;aygif; (48)cef;&Sdygonf/ usef&Sdaom qkdifcef;rsm;ukd
ckdifcefYaom taqmuftOD; jzpfay:a&;twGuf pDrHaqmif&Gufvsuf &Sdygonf/ bl;oD;awmifNrdKUay:wGif aeYpOf
aps;&Sad omfvnf; wevFmaeYEiS fh Mumoyaw;aeYukd aps;aeYrsm;tjzpf owfrw
S x
f m;&S\
d / ,cktcg wyf&if;wyfzUJG
rdom;pkrsm;\ tm;vyf&ufwiG f aps;0,fEikd &f ef arQmrf eS ;f Ny;D wevFmaeYtpm; we*FaEGaeYudk aps;aeYtjzpf ajymif;vJ
owfrSwfay;cJhonf/
aps;aeYwGif aps;twGif;&Sd aps;qkdifrsm;tm;vkH; zGihfvSpfa&mif;cswwf\/ bl;oDawmifwpfNrdKUe,fvkH;&Sd
aps;0,fvo
dk rl sm;rSm bl;oD;awmifNrKd UokYd aps;vma&mufMuojzihf tBu;D tus,w
f ;dk wufpnfum;vsuf &S\
d / 1989
ckEpS f ZGev
f wGif vuf&adS ps;\ ta&SUajrmufbufwiG f wk;d csUJ aps;opfudk zGiv
fh pS w
f nfaqmufcyhJ gonf/ ,if;aps;opf
wGif tckdiftrm taqmuftOD;rSm opf? 0g;rsm;jzihfaqmufvkyfxm;jcif; jzpfygonf/
tvm;wlpmG yif bl;oD;awmifNrKd Ue,fv;Hk &Sd pnfyifom,maps;ESifh uk,
d yf idk af ps;rsm;wGiv
f nf; oufqidk &f m
aps;aeY&ufrsm;ukd owfrSwfxm;&Sd\/

aps;trnf
awmifbZmaps; (,if;raps;)
apwDawmifaps;
anmifacsmif;aps;
Zif;cgraps;
zkHkdvdyfaps;
pdrf;if;jym;aps;
pkdif;'ifaps;
azmifawmfjyifaps;
*kyDaps;
ausmif;awmifaps;
b'um;aps;

aps;aeYrsm;
pae? t*FgaeY
we*FaEG? Ak'[l;
pae? t*FgaeY
wevFm? Mumoyaw;
pae? t*FgaeY
we*FaEG? Ak'[l;
we*FaEG? Ak'[l;
t*Fg? aomMum
Mumoyaw;? Pae
we*FaEG? Ak'[l;
pae? t*FgaeY

wkdYjzpfMu\/

(p) om;owfvkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUe,f pnfyifom,ma&;tzGJUykdif om;owfvkyfief;vkdifpif 11 ck &Sdygonf/ if;wkdYrSm
1
NrdKUuRJ? EGm; om;owfvkdifpif
2
NrdKUqdwf om;owfvkdifpif
NrdKUr0ufowff om;owfvkdifpif
3

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
4
5
6
7
8
9
10
11

183

awmifbzm? uRJ? EGm; om;owfvkdifpif


azmifawmfjyifuRJ? EGm; om;owfvkdifpif
odefawmifuRJ? EGm; om;owfvkdifpif
pdrf;if;jym; uRJ? EGm; om;owfvkdifpif
zkHkdvdyf uRJ? EGm; om;owfvkdifpif
anmifacsmif; uRJ? EGm; om;owfvkdifpif
anmifacsmif;qdwf om;owfvkdifpif
apwDawmifuRJrsm; om;owfvkdifpif wkdYjzpfMuonf

(q) ul;wkdYvkyfief;rsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f pnfyifom,ma&;tzGUJ ykid f ul;wk;d 8 ck &S&d m tqkyd gul;wk;d rsm;ukd vkid pf ifcsay;xm;
ygonf/ if;wkdYrSm-

1
2
3
4
5
6
7
8

bl;oD;awmiful;wkd;
OD;vSazul;wkd;
pkdif;'iful;wkd;
pkdif;'iful;wkd;
azmifawmfjyiful;wkd;
awmifbZmul;wkd;
bkldBuD;acsmif;ul;wkd;
jyifvSul;wkd; wkdYjzpfygonf/

(Z) taygifqkdifvkyfief;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f pnfyifom,ma&;tzGUJ ykid f taygifqidk (f 3)ck&&dS m ESppf Ofaps;NyKd ipf epfjzihf avvHwif
a&mif;csavh&Sdygonf/ ,if;wkdYrSm(1)
NrdKUrtaygifqkdif
(2)
awmifbZmtaygifqkdif
(3)
zk
H v
dk yd t
f aygifqidk w
f jYdk zpfMu\/ taygifqidk v
f yk if ef;ukd owfrw
S x
f m;aom pnfurf;rsm;ESit
fh nD
aqmif&GufrI&Sd^r&Sd tcgtm;avsmfpGm a&Smifwcif 0ifa&mufppfaq;avh &Sdygonf/

(ps) taES;,mOfBuD;Muyfxdef;odrf;a&;vkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif taES;,mOftjzpf qkdum;rsm;om oGm;ygonf/ tqkdyg qkdum;rsm;ukd jynfxJ
a&;ESifh omoema&;0efBu;D Xme\ 1980jynhEf pS f Zlvidk v
f 8 &ufaeYpjJG zihf xkwjf yefxm;aom bl;oD;awmifNrKd Ue,f
pnfyifom,ma&;e,ferdwftwGif; tiSm;ajy;qGJonfh qkdum;,mOfrsm;ukd BuD;MuyfpDrHcefYcGJ&ef pnfurf;rsm;jzihf
BuD ; Muyf v suf & S d o nf / pnf ; urf ; rvk d u f e maom qk d u m ;rsm;uk d pnf y if o m,ma&;tzG J U Oya't&
ta&;,laqmif&Gufvsuf &Sdygonf/ ,ckvuf&Sdqkdum;,mOfrSm 120 pD;&Sd eif;olrSm 130 OD; &Sdygonf/

(n) wnf;ckdcef;rsm; zGihfvSpfjcif;wkdY BuD;Muyfjcif;/


bl;oD;awmifNrKd Ue,f pnfyifom,ma&;e,ferd w
d t
f wGi;f wnf;ckcd ef;rsm; zGiv
fh pS jf cif;? Bu;D Muyfjcif;twGRuf
pnf;urf;a&;qGjJ cif; r&Sad o;aomfvnf; NrKd U\vkt
d yfcsut
f & wnf;ckcd ef;rsm; zGiv
fh pS cf iG jfh yKxm;ygonf/ ,ckvuf&dS
zGifhvSpfcGihfjyKxm;onfh wnf;ckdcef;(4)ck&Sd&m if;wkdYrSm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(1)
(2)
(3)
(4)

184

Ekdifwnf;ckdcef;
]odef;}wnf;ckdcef;
yef;pyg,fwnf;ckdcef;
rdom;pkwnf;ckdcef; wkdYjzpfygonf/

tcGefpnf;MuyfaumufcHjcif;vkyfief;
bl;oD;awmifNrdKUe,f pnfyifom,ma&;tzGJUrS atmufygtcGeftcrsm;ukd pnf;MuyfaumufcHvsuf
&Sdygonf/
(u) bD;cGef
(c)
bD;aumuf? aps;aumuf? om;owfaumuf
(*)
apsqkdifcef;rsm; iSm;&rf;c? ajrESihftaqmufiSm;&rf;c taygifqkdif? ul;wkd;pm;aomufqkdif/
(C) om;owfvkyfief;wkdY jzpfMuonf/
ukd; um;csuf
NrdKUe,fpnfyifom,ma&;tzGJU bll;oD;awmifNrdKU\vkyfief;rSwfwrf;rsm;/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

185
tcef;(12)

ynma&;
&ckdifjynfe,fonf jrefrmEdkifiHwGif a&S;OD;pGm Ak'bmomxGef;um;aom a'ojzpfcJhonf/ yk*Hacwfrwkdif
rSDuyiff &ckdifjynfe,f pmayta&;tom; ay:aygufcJhonf/ yk*HjynfokdY jrefrmtu&mpmayrsm;ukd
&ckdifuwoG,f? oxkHrSwpfaMumif; ,laqmifvmcJhonf/1 xkdYaMumifh &cdkdifjynfe,fwGif Ak'bmomomoemESihf
pmay,Ofaus;rIwo
Ydk nf oa&acw&m? ok0PbrHk ad cwfwEYdk iS fh acwfNyKd iaf omfvnf;aumif;? xkad cwfrsm;xufapm
vnf;aumif; xGef;um;cJhaMumif; awGU&onf/
a&S;u &ckid jf ynf\ pmwwfajrmufrEI eI ;f rSm (1825)ckEpS rf wkid rf ESD iS fh (1826 rS 1885)ckEpS t
f Mum; umv
rsm;wGif jrefrmEkdifiHaomfvnf;aumif;? ta&SUawmiftm&Saomfvnf;aumif; xdyfqkH;rS aecJhonf/2
jrefrmEdik if H xD;NyKd ief ef;NyKd ib
f &k ifrsm;acwfwiG f bke;f Bu;D ausmif;ynma&;pepfEiS fh rsm;pGmruGmjcm;vSay/
bke;f awmfBu;D ausmif;rsm;onf us,0f ef;aom taqmuftOD;ESifh ypn;f yp,pkv
H ifaomaMumihf ausmif;om;rsm;
ukd vufcHoifMum;EkdifcJhonf/ xkdacwftcgu rif;rIxrf;rsm;ESihf toufarG;0rf;aMumif; vkyfief;rsm;twGuf
bkef;BuD;ausmif;ynma&;ESihf vkHavmufonf/ oifMum;ay;onfh bmom&yfrSm ta&;? tzwf? twGuf tajccH
ynm? avmukw& mpmay? avmuDynm&yfrsm; jzpfcahJ yonf/ tajccHynm oifyek ;f Bu;D ? r*Fvmokw?f y&dwBf u;D ?
eru&matmifjcif;&Spfyg; ponfhbmoma&; pmayrsm;? vlYavmu qkH;rpmrsm;? avmuedwd? &mZedwdpaom
usrf;*efrsm;txd oifMum;ay;cJhonf/ avmukw&mpmay o'g? oN*Kj[f? okwf? 0denf;? tbd"rmusrf;rsm;?
uAsmvuFm? tbd"gef ponfwkdYjzpf\/ avmuDynm&yfrsm;wGif aq;usrf;? aA'ifusrf;? *Pef;usrf;ESihf vufrI
ynm&yfrsm;? EIwfrIynm&yfrsm;ukd oifMum;ay;onf/
c&pf(1826)ckEpS f t*Fvyd ?f jrefrmyxrppfyt
JG Ny;D &ckid jf ynfe,fonf NAw
d o
d QvufatmufoYkd usa&mufchJ
&onf/ xkdtcsdefrSp ukdvkdeDtkyfcsKyfa&;pepfukd taxmuftuljyKonfh ynma&;pepf ay:aygufcJhonf/
xkdtcsdefu NrdKUrsm;wGif omru aus;&Gmrsm;wGifyg twef;ausmif; ( )ukd wnfaxmifcJhonf/ bkef;awmfBuD;
ausmif;rsm;wGiv
f nf; ukv
d edk yD nma&;oif;dk rmwdumukd vufco
H nfah usmif;wGif atmifcsupf epf ( )ukd usio
fh ;Hk ap
jcif;jzihf bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;okdY qGrf;? uGrf;axmufyHhcJhonf/ okdY&mwGif a&&SnfrESpfoufMuaomaMumihf
bkef;awmfBuD;ausmif;rsm;wGif twef;ynmoifMum;rI qdwfokOf;oGm;onf/
aus;&Gmrsm;&Sd twef;ausmif;wGif atmifcsufpepfukd usihfokH;cJhonf/ atmifcsufpepfqkdonfrSm
ausmif;om;rsm; e,fvSnhfq&mu vma&mufppfaq; tatmifay;aompepfjzpfonf/ ppfaq;atmifjrif
aom ausmif;om;OD;a&ukrd w
l nf twef;vku
d f wynhOf ;D a&ESifh owfrw
S Nf y;D oifjyaom q&mtm; axmufyahH y;
onf/ ,if;pepfonf yDawm'eftrnf&ydS *k Kd vt
f m; ynmrif;Bu;D pwifcefo
Y nftcg ysujf ym;oGm;onf/ xkad emuf
Xmepepf( )ay:aygufvmum ynmrif;BuD; ( )vnf; cefYxm;cJhonf/ xkdtcsdefrSp ausmif;rsm;ukd (1)
t*Fvyd pf moifausmif; (2) t*Fvyd -f jrefrmpmoifausmif;? (3)wdik ;f &if;bmomausmif;[l cGjJ cm;zGiv
fh pS cf o
hJ nf/
c&pf (1907)ckEpS w
f iG f bl;oD;awmifNrKd Uay: jrefrmpmoif rlvwef;ausmif;wpfausmif;ukd zGiv
fh pS Ef idk cf hJ
onf/ xkad usmif;r&Srd u
DS q&mBu;D OD;olawmfjzL\&Gmausmif;(tdraf usmif;) ynmoifMum;Mu&onf/ OD;olawmf
jzL ausmif;zGifhvSpfcJhonfhae&mrSm (,cktrSwf 3-&yfuGuf OD;armifjzLBuD;aetdrf&mwGif jzpfonf/1
bl;oD;awmifNrdKUay:wGif (1909)ckESpf {NyDv(1)&ufaeYwGif ( )ac: pHjyausmif;ukd zGifhvSpfcJhonf/
xkdYtjyif trSwf(7)&yfuGuf awmifukef;ay: r,foDv&ifausmif;wpfckvnf; zGihfvSpfcJhonf/ ,if;ausmif;rSm
(10)ESpfausmfMumNyD;aemuf rD;avmif ysufpD;cJh&onf/ 2 (1912)ckESpfwGif pdefYtefuGefAihf (St.& Convent) t*Fvdyfjrefrmtv,fwef;ausmif;wpfausmif;ukd c&pf,efomoemjyKtzGJUrS wnfaxmifcJhonf/3
bl;oD;awmifNrdKUtjzpf owfrSwfaomtcg (7)wef;txd ynmoifMum;Ekdifaom tv,fwef;ausmif;wpfckukd
zGihfvSpfNyD;jzpfonf/ ,if;ausmif;taqmuftOD;rSm trSwf(3)&yfuGuf (,ck jrefrmhpkdufysKd;a&;vkyfief;)teD;
ajrae&mwGif jzpfonf? tv,fwef;ausmif;wGif ppfBudKacwfu ausmif;om;tawmftoifh wkd;wufaeNyD;
jzpfaMumif;awGU&onf/ tv,fwef;ausmif;wGif ppfBudKacwfu ausmif;om;tawmftoifhwkd;wufaeNyD;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

186

jzpfaMumif; awGU&onf/ (1940-41)ckESpfcefYwGif ausmif;om;(300)txd wkd;wufvm/ odkY&mwGif b*FvDvlrsKd;


ausmif;om;rsm;teuf xkdacwfu ynmoifMum;zl;olrsm;rSm atmufygausmif;om;rsm;om jzpfMuonf/
(1)
&Semrsm; (uusbuf&Gm) aexkdifcJhol
(2)
tmrDwlaqmif;(bukd;em;&Gm) aexkdifcJhol
(3)
&Smavmrf(vuf0'ufjyif&Snf&Gm) aexkdifcJhol
(4)
t'l[mvdrf(vuf0J'ufjyif&Snf&Gm) aexkdifcJhol
(5)
a&SmfzDa&mfref(wyfrsif;acsmif;&Gm)aexdkifcJhol
(6)
aqGwmabmf(wyfrif;acsmif;&Gm) aexkdifcJhol
(7)
rqd'D(wyfrif;acsmif;&Gm) aexkdifcJhol
(8)
umvm(eef;&mukef;&Gm) aexkdifcJhol
(9)
rlZmazmh&f(i&efYacsmif;&Gm) aexkdifcJhol
(10) trnfrrSwfrdol (1)OD;? (cGqkH&Gm)wGif aexkdifcJholwkdYom jzpfaMumif; awGU&\/
xkt
d csed u
f ausmif;tkyq
f &mBu;D rSm OD;vSxeG ;f OD;jzpfonf/ t*Fvyd -f jrefrmESpb
f momoifausmif;jzpf&m
t*Fvyd pf mukd OD;ausmv
f OS ;D u oifjyonf/ q&mpkpak ygif; (9)OD;&SNd y;D twef;wpfwef;vQif q&mwpfO;D us oifjy
onf/ t*Fvdyfpmjyq&mrSm oli,fwef;rSp twef;wkdif;wGif jyo&onf/ xkdausmif;taqmuftOD;onf
'kwd,urmppfaMumifh ysufpD;cJh&\/
ppfNyD;acwfrwkdifrDu bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif wnf&SdcJhaom tpkd;&rlvwef;ausmif;rsm;rS Mumkdjyif
rlvwef;ausmif;? oydwaf wmif rlvwef;ausmif;wkYd jzpfMuonf/ (1941-42 )ckEpS w
f iG f Mumkjd yifrv
l wef;ausmif;
1
ukd tv,fwef;ausmif;tjzpf wkd;jrifhcJhonf/
jrefrmEdkifiH vGwfvyfa&;&NyD;aemuf bl;oD;awmifNrdKUay:wGif tv,fwef;ausmif;tqifhyifr&Sd jzpfcJh
onf/ xkdpOfu ausmif;zGihfvSpfcJhonfhae&mrSm uusbufuHjyifaus;&GmteD; armifeD&Gmawmifukef;ay:wGif
jzpfonf/ xkdausmif;&Sd ausmif;om;tm;vkH;vkdvkdrSm b*FvDvlrsKd;rsm; jzpfcJhonf/ xkdYaemufykdif;wGif EdkifiHa&;
acgif;aqmif OD;pHxeG ;f atmifEiS hf ausmif;q&mBu;D rsm;jzpfaom OD;vSxeG ;f OD;? OD;omxGe;f atmifw\
Ydk pDpOfraI Mumifh
bl;oD;awmif NrKd Uay:wGif rlvwef;ausmif;wpfausmif; jyefvnfziG v
fh pS Ef idk cf o
hJ nf/ xkpd Ofu ausmif;wnf&cdS o
hJ nfh
ae&mrSm bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 2)&yfuu
G f (,ck c0wk;H a&SU vrf;wpfbufrS &Jwef;vsm;vlaetdrrf sm; wnf&&dS m
xef;yifatmuf)ae&mwGifjzpf\/ taqmuftOD;rSm ,m,DtaqmuftOD;omjzpf\/ ausmif;tkyfq&mBuD;rSm
OD;aqGa,mhtmrwfjzpfonf/ tv,fwef;jyq&mrsm;rSm OD;armifarmifBuD;? OD;umqdrf;? OD;bOD; OD;OD;omxGef;wkdY
jzpfMuonf/ rlvwef;jyq&mrsm;rSm OD;armifbef;? OD;pdeaf tmifausm?f OD;bk;d cif? OD;armifausmcf idk Ef iS fh a':apmomwkYd
jzpfMuonf/
xkaYd emuf if;ausmif;ukd rlvu tv,fwef;ausmif;wnf&cdS &hJ mae&modYk ajymif;a&TUcJjh yefonf/ jyefvnf
aqmufvyk af om taqmuftOD;rSm ajrwkid ?f 0g;x&Hum opfom;wkid jf zpfonf/ taqmifo;Hk ck&\
dS / pmoifaqmif
ESpfckrSm t*Fvdyftu&m (tkdif)ykHoPmef&Sdonf/ ausmif;tkyfq&mBuD; kH;cef;rSm t*Fvdyftu&m(wD)ykHoPmef
&Sdonf/
(1952)ckESpfta&mufwGif xkdausmif;ukd tv,fwef;ausmif;tqifhrS txufwef;ausmif;tqifhokdY
wk;d jri zfh iG v
fh pS cf o
hJ nf/ (1961-62)ckEpS w
f iG f ar,ke,fjcm;umv trSw(f 1)&yfuu
G o
f nf usL;ausm0f ifa&mufvm
olw\
Ydk aetdrrf sm;jzihf jynhEf u
S u
f m pnf;rJu
h rf;rJh jzpfaeMu\/ xkaYd Mumifh bl;oDawmifNrKd UwGif wm0efxrf;aqmif
aeaom e,fjcm;0efaxmuf Akv
d Bf u;D vqefx;l ESifh ajrwkid ;f XmerS NrKd Urajrwkid ;f pma&; OD;bk;d xGe;f OD;wku
Yd pepfwus
tuGufcsay;cJh&mukd ajruGuf txufwef;ausmif; taqmuftOD;ajrae&myg owfrSwfcJhonf/ txufwef;
ausmif; taqmuftOD;ukd atmifcsrf;om ukrPDu wm0ef,laqmufvkyfay;cJhonf/
(1964)ckEpS w
f iG f ar,kvrf;&Sd (,ckjrefrmhpu
dk yf sK;d a&;vkyif ef;)ae&m taqmuftOD;rS vuf&t
dS xufwef;
ausmif;ae&modkY ajymif;a&TUzGifhvSpfonf/ txufwef;ausmif;ykdifajr{&d,mrSm(8-78){u&SdNyD; pyg;pkdufysKd;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

187

ajr(6){u? ausmif;taqmuftOD;ESihf tm;upm;uGif;ajr (2.78){u&Sdonf/


Ekid if aH wmfNird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ tpk;d &vufxufwiG f (1990-91) ckEpS u
f twGi;f a&;rSL;
(2)ESifh 0efBu;D rsm;\ e,fvn
S chf &DpOfwiG f cGijhf yKcsujf zihf (8)cef;wGt
J aqmuftOD;opfudk wd;k csUJ ausmif;aqmifopf
tjzpf wnfaqmufEkdifcJhonf/
bl;oD;awmifNrKd U NrKd Urtxufwef;ausmif;wGif ausmif;tkyq
f &mBu;D ESifh wm0efcq
H &mBu;D pkpak ygif;(16)OD;
wku
Yd wm0efxrf;aqmifcMhJ uonf/ wm0efxrf;aqmifcMhJ uaom ausmif;tkyq
f &mBu;D rsm;\trnf? ynmt&nf
tcsif;? wm0efxrf;aqmifcsdefumvrsm;ukd atmufygtwkdif; awGU&onf/

bl;oD;awmifNrdKUtxuffwef;ausmif;wGif wm0efxrf;aqmifcJhaom ausmif;tkyfq&mBuD;rsm;pm&if;


wm0efxrf;aqmifcsdef
pOf
q&mBuD;trnf
ynmt&nftcsif;
rS
xd
1
2
3
4
5
1 OD;aqGa,mtmruf
1952
1955
1956
1957
2 OD;zlkuftmrwf
3 OD;aqGa,mtmruf
1958
1962
1963
1964
4 OD;[lqdef;umqdrf;
5 OD;wifarmif
1965
1967
1968
1971
6 OD;b[def;
7 OD;cifarmifoef;
1972
1974
1974
1976
8 OD;uHBuD;atmif
zwf
r
&yg
9 OD;atmifxGef;vIdif
1976
1981
1981
1984
10 OD;pHa&Tarmif
11 OD;csrf;om
1984
1986
1986
1989
12 OD;kdvSjzL
13 OD;ausmfckdif
1989
1990
1990
1991
14 OD;xGef;atmifjzL
15 OD;odef;jrifh
1991
1994
16 OD;bat;
1994
,ckxd

bl;oD;awmifNrdKUe,fpmppfXme
bl;oD;awmifNrdKUay:wGif tpkd;&txufwef;ausmif;zGihfvSpfcJhNyD;jzpfaomfvnf; ESpftwefMumonfhwkdif
atmif pmppfXme zGihfvSpfEdkifrIr&SdcJhaMumif; awGU&onf/
xkaYd Mumihf bl;oD;awmifNrKd Ue,frS ausmif;olausmif;om;rsm; taejzihf ausmif;xGuv
f ufrw
S &f pmar;yG?J
owrwef;? tXrwef;tpk;d &ppfpmar;yGrJ sm;? pwkww
ef;paumhvm&Sp(f )ESifh owrwef; paumhvm&Sppf mar;
yGJrsm;ukd trsm;tm;jzihf armifawmpmppfXmewGif oGm;a&mufajzqkdMu&onf/
ausmif;om;ausmif;olrsm;taejzihf tjcm;ae&modYk oGm;a&mufajzqk&d mwGif p&dwu
f ek u
f sr?I pmar;yGeJ ;D rS
teD;uyfomG ;a&mufMu&rI? wnf;ckad exkid af &; tcuftcJ&rdS w
I aYkd Mumifh rsm;pGm'kua &mufcMhJ u&onf/ ,if;tcuf
tcJrsm;aMumifh 0ifa&muf,SOfNydKifajzqkdMu&aom ausmif;om;ausmif;olrsm;tzkdY arQmfrSef;oavmuftqifh
ra&mufEkdifcJhMuay/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

188

xkaYd Mumifyh xrtBurd f jynfoaYl umifpo


D ufwrf; bl;oD;awmifNrKd Ue,f ygwD,el pfpnf;k;H a&;aumfrwD?
NrdKUe,ftvkyform;tpnf;tkH;rS OD;omEkd;atmif (,ck rlvwef;ausmif;tkyfq&mBuD;)u ygwD,lepfOuX
OD;baxG;tm; bl;oD;awmifNrdKUe,f pmppfXmezGihfvSpf&&SdrItwGuf jynfolYvTwfawmftpnf;ta0;wifjyay;&ef
tqkid jf yKcsuf wifoiG ;f cJyh gonf/ xkjYd yif wbufrv
S nf; A[kt
d vkyo
f rm;tpnf;tk;H odYk ay;yko
Yd nf vpOftpD&ifcH
pmwGif xnfhoGif;azmfjywifjycJhygonf/ xkdYaMumifh (1977)ckESpfwGif bl;oD;awmifNrdKU txufwef;ausmif;
tyxpmppfXme &&SdzGihfvSpfEkdifcJhygonf/

ESpfpOfynma&;wkd;wufrItajctae
bl;oDawmifNrdKUe,fwGif awmfvSefa&;aumifpDacwfrSp ESpfpOfynma&;tajctaewkd;wufrI
&SdvmaMumif; awGU&onf/ (1968)ckESpfta&mufwGif bl;oD;awmifNrdKUe,f txufwef;ausmif;wpfausmif;?
tv,fwef;ausmif;ESpfausmif;? rlvwef;ausmif; (63)ausmif;txd wkd;wufvmcJhonf/1 ESpfpOfvkdvkdyif
ausmif;opfrsm; zGihfvSpfjcif;? q&m? q&mrrsm; jznfhwif;cefYxm;jcif;rsm; &SdcJhonf/
od&Yk mwGif NrKd Ue,fynma&;rSL;k;H &Sd rSww
f rf;rsm;t& ausmif;opfrsm;zGiv
fh pS rf ?I q&m? q&mrrsm;jznhw
f if;
cefYxm;rIukd ESpftvkduf taxmuftxm;jyKpk xm;&SdrIr&SdcJhaMumif; awGU&ygonf/
NrKd Ue,fynma&;rSL;k;H &Sd vufvrS ;f rD&S m pkpnf;axmufc&H &Sad om pm&if;Z,m;rsm;t& ESpt
f vku
d f wk;d wuf
vmaomausmif;rsm;? q&m? q&mrtiftm;? ausmif;om;? ausmif;olrsm;tajctaeukd atmufygtwkid ;f awGU&yg
onf/

189

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

bl; oD;awmifNrdKUe,fynma&;tajctaeukd ESpftvkduftajcjyZ,m;


(1988 ckESpfrS 1994 ckESpfxd umvtwGif; )
OD;a&
rSwfcsuf
pOf ckESpf? ausmif; trnf ausmif; ausmif; om; q&mr
aygif;
aygif;
aygif;
1 1988 ckES pf
txufwef;ausmif;
1421
41
1
txufwef;ausmif;
2561
86
5
rlvwef;ausmif;
9291
200
115
2 1989 ckES pf
txufwef;ausmif;
1261
37
1
txufwef;ausmif;
2981
84
5
rlvwef;ausmif;
9438
212
115
3 1990 ckES pf
txufwef;ausmif;
1080
47
1
txufwef;ausmif;
1916
88
5
rlvwef;ausmif;
8483
278
115
4 1991 ckES pf
txufwef;ausmif;
1295
48
1
txufwef;ausmif;
2851
102 tvu(2)wk;df csJUzGiv
fh pS o
f nf/
6
rlvwef;ausmif;
5

1992 ckES pf
txufwef;ausmif;
txufwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;

1993 ckES pf
txufwef;ausmif;
txufwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;
1994 ckES pf
txufwef;ausmif;
txufwef;ausmif;
rlvwef;ausmif;

125

9401

288

1
7

1495
3910

51
126

136

10051

329

1
7
136

1437
3693
9215

56
125
312

1
7
136

1504
4186
9014

53
137
296

tru(10)ausmif;
wk;df csUJ zGiv
fh pS o
f nf/

tru(11)ausmif;
wk;df csUJ zGiv
fh pS o
f nf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

190

bm&fbDpmayoifMum;rItajctae
bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd b*FvDvlrsKd;wkdYonf tpkd;&ausmif;rsm;wGif twef;pmoifMum;jcif;tjyif
tm&fbDpmayukdvnf; twef;pmtjzpf oifMum;avh&SdMuonf/ tm&fbDpmayoifMum;rIukd armfv0Drsm;ESihf
tm&fbDpmoifjyq&mwkdYu oifMum;Muonf/ odkY&mwGif b*FvDvlOD;a&ESihf EIdif;pmMunhfygu tm&fbD
pmwwfajrmufoOl ;D a& tvGeef nf;yg;ao;aMumif; awGU&ygonf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS tm&fbpD mayoifMum;rI
qkdif&m pmoifausmif;rsm;rSm atmufygtwkdif; awGU&ygonf/
pOf
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37

bl; oD; awmifN rdK Ue,f& Sd tm&fb Dp moifa uskm if; rsm;pm&if;
tm&fb Dp moifa usmif; pm&if;
&yfu Gu f^ aus;&Gm tky fp k
BuD;
i,f
trSw f(1)&yfu Gu f
2
2
trSw f(2)&yfu Gu f
trSw f(3)&yfu Gu f
1
2
trSw f(4)&yfu Gu f
trSw f(5)&yfu Gu f
1
trSw f(6)&yfu Gu f
trSw f(7)&yfu Gu f
b'um;aus;&Gmtky fpk
1
3
ausmif;awmifaus;&Gmtky fpk
4
wif;araus;&Gmtky fp k
3
*ky Da us;&Gmtky fp k
4
uRef;aygufaus;&Gmtky fpk
1
yef;zJacsmif; arsmuf& Jaus;&Gmtky fpk
1
ZD;wkHaus;&Gm tkyfp k
8
i&efYacsmif;aus;&Gm tkyfp k
1
5
,if;rausmif;awmifaus;&Gmtky fp k
5
o*Fe ufaus;&Gmtky fp k
5
rD;ausmif;aps;aus;&Gm tkyfp k
jcif;orm;aus;&Gm tkyfp k
6
1
3
rD;ausmif;acgif;qGJaus;&Gmtky fp k
1
4
'g;ykdi fq &maus;&Gmtky fpk
1
3
iusOfawmufaus;&Gmtky fpk
1
avmifacsmif;aus;&Gmtky fp k
6
wyfr if;acsmif;aus;&Gmtky fpk
2
ausmufjzLawmifaus;&Gmtkyfp k
3
2
tif;acsmif;aus;&Gmtky fp k
pH i f;a0;aus;&Gmtky fpk
1
2
eef;&mukef;aus;&Gmtky fpk
1
OD;vSazaus;&Gmtky fp k
1
4
o&ui f;rEl;aus;&Tmtky fpk
2
'jyKacsmif;aus;&Tmtky fpk
2
&Gu f kdawmifaus;&Tmtkyfp k
3
twGif;iSu faoaus;&Tmtkyfp k
1
1
av;NrdKU(c)Mumkdjyifaus;&Tmtkyfp k
9
uGefw kdi faus;&Tmtky fp k
vuf0J' ufy kZ Gefacsmif;aus;&Gmtkyfp k
4
vuf0J' ufjyif& Sn faus;&Gmtky fp k
-

rSw fc suf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

191

bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd tm&fbDpmoifauskmif;rsm;pm&if;
pOf
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65

&yfuGuf^aus;&Gmtkyfpk
uusbufuHjyifaus;&Gmtkyfpk
uusbufaus;&Gmtkyfpk
bukH;em;aus;&Gmtkyfpk
ajrmif;em;aus;&Gmtkyfpk
tv,facsmif;aus;&Tmtkyfpk
oydwfawmifaus;&Tmtkyfpk
&Gmraus;&Gmtkyfpk
armifBuD;axmifhaus;&Tmtkyfpk
pdrfhif;jym;aus;&Gmtkyfpk
aouHcGqkHaus;&Tmtkyfpk
*l'gjyifjaus;&Tmtkyfpk
zkd;acgifacsmif;aus;&Tmtkyfpk
ausmufjzLom;aouHaus;&Tmtkyfpk
aq;tkd;usaus;&Gmtkyfpk
bk&m;jyifodef;wefaus;&Tmtkyfpk
0&uRef;aus;&Gmtkyfpk
uif;awmifaus;&Tmtkyfpk
txufuRBJ udKarmf aus;&Gmtkyfpk
bk&m;jyifatmifyaus;&Tmtkyfpk
odefawmifjyifaus;&Gmtkyfpk
NydKif;awmifaus;&Tmtkyfpk
'ktd;k onfraus;&Tmtkyfpk
zkHacsmif;aus;&Gmtkyfpk
pH*d;k axmifaus;&Gmtkyfpk
apwDawmifaus;&Tmtkyfpk
o&ufjyifaus;&Tmtkyfpk
zkkHdv
k dyfaus;&Gmtkyfpk
ausmuf&efaus;&Gmtkyfpk
pkpkaygif;

tm&fbDpmoifausmif;pm&if;
BuD;
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
22

i,f
1
4
3
3
3
1
2
5
5
4
2
2
2
1
1
2
2
1
6
2
2
2
12
1
1
1
4
1
179

rSwfcsuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

192

bl;oD;awmifNrdKUe,frS vl&nfcRefrsm;
awmfveS af &;aumifpt
D pk;d &vufxufwiG f ,cifu wnf&cdS ahJ om pwkid yf ifpepfudk zsuo
f rd ;f Ny;D (196364)pmoifESpfrSp bufpkHxl;cRefaom ausmif;olausmif;om;rsm;ukd vl&nfcRefrsm;tjzpf a&G;cs,fcJhonf/
bl;oD;awmifNrdKUe,frS vl&nfcReftjzpf a&G;cs,fcHcJhMu&olrsm;pm&if;ukd atmufygtwkdif; awGU&onf/
pOf
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34

bl;oD; awmifNrdK Ue,frS vl& nfc Refr sm;pm&if;


ausmif; ^vdy fp m
ckE Sp f
ckdi f
twef;
trnf
6
2
3
4
5
1964 armifawm tXrwef;
bl;oD;awmif
rl[mrwftmvD
txu
e0rwef;
bl;oD;awmif
ausmfzHvS
1964
/
txu
1965
owrwef; tmblwm,kpf
bl;oD;awmif
/
tvu
owrwef; tmvD[lqdef;
1965
/
tvu anmifacsmif;? bl;oD;awmif
owrwef; tmrwftmvD
bl;oD;awmif
1966
/
tvu
tXrwef;
/
/
/
txu
armifvS[ef
/
tXrwef;
txu
/
/
tmvD[lqdef;
e0rwef;
/
/
/
txu
armifodef;
e0rwef;
/
/
/
1967
armifvS[ef
e0rwef;
/
1968
armifOD;xGef;pdef
/
/
e0rwef;
/
1969
/
armifvSjrifh
/
/
'rwef; armifOD;xGef;pdef
/
/
/
/
1970
'rwef; rvS,OfEk
/
/
owrwef; cifoef;at;
/
/
/
1971
/
/
tXrwef;
armifodef;apmxGef;
/
/
owrwef; armifpef;a&T
/
1972
/
/
/
/
tXrwef;
rapmwif
/
/
/
e0rwef;
/
/
/
odef;apmxGef;
/
1973
owrwef; wifoef;a&T
/
/
e0rwef;
/
/
/
/
rapmwif
/
/
'rwef; odef;apmxGef;
/
/
tXrwef;
/
1974
wifoef;pkd;
/
/
/
/
'rwef; rapmwif
/
/
/
r&Sdyg
1975
1976
/
/
1977
/
/
awmifbZm
1978
/
owrwef; rkd[mrwftDvD,mpf tvu
bl;oD;awmifNrdKUe,f
1979
e0rwef;
roef;Ek
txu
bl;oD;awmif
/
1980
r&Sdyg
/
1981
e0rwef;
aZmfvGifOD;
txu bl;oD;awmif
/
1982
r&Sdyg
/
1983
/
/
1984
owrwef; rkd;ausmfatmif
tvu? NrdKUr? bll;oD;awmif
/
1985-87-88
7-9-10wef; OD;xifausmf
txu bl;oD;awmif

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

193

bl;oD;awmifNrdKUe,frS ynma&;rSL;rsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,fynma&;XmewGif wm0efxrf;aqmifcJhMuaom NrdKUe,fynma&;rSL;rsm;\ trnf?
ynmt&nftcsif;? wm0efxrf;aqmifcsdefumvrsm atmufygtwkdif; jzpfygonf/
bl; oD; awmifNrdKUe,f NrdK Ue,fy nma&;rSL ;rsm;pm&if;
wm0efxrf; aqmifc sdef
pOf NrdKUe,fy nma&;rSL; ynmt&nft csif;
rSw fc suf
rS
xd
1
2
3
4
5
6
BA. ED. BED
1974
1976
1 OD;uHBuD;atmif
1976
1981
2 OD;atmifxGef;vIdif
BSc. BED
3 OD;wifjrifh
BA. ED. BED
1981
1986
1986
1986
4 OD;axG;jzL
BA. ED. BED
1986
1986
5 OD;kdvSjzL
1994
,aeYxd
6 OD;tkef;wif
ukd;um;csufrsm;
1/
bl;oD;awmifNrdKUe,f ynma&;rSL;kH;\pm&if;Z,m;rsm;/
2/
bl;oD;awmifNrdKUe,f? NrdKUrtxufwef;ausmif;\rSwfwrf;rsm;/
3/
tNidrf;pm;ausmif;q&m OD;kdZHESihf awGUqkHar;jref;csufrsm;/
4/
NrdKUe,fjzpfpOforkdif;jyKpka&;tzGJU(tzGJU0if) OD;bkd;xGef;OD;\ ukd,fykdifrSwfpkrsm;/
5/
OD;omEdkYatmif(rlvwef;ausmif;tkyfq&mBuD;)\ ajymjycsufrsm;/
6/
ausmufawmfNrdKUe,fjzpfpOforkdif; (NrdKUe,fjynfolYaumifpD? tvkyftrIaqmiftzGJU)
ausmufawmfNrdKU/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

194
tcef;(13)

usef;rma&;
bl;oD;awmifaq;ku
H dk (1904)ckEpS w
f iG f ukwif(10)vk;H qeft
Y jzpf pwifziG v
fh pS cf o
hJ nf/ aq;kt
H aqmuf
ttkrH mS uk,
d x
f u
l ,
dk x
f pepfjzihf wnfaqmufcjhJ cif;jzpf taqmufttkyH pHk ?H taetxm;rSm pepfwus r&Sv
d aS cs/
(1915)ckESpfwGif twGif;vlemESihfjyifyvlemtjzpf wufa&mufukocH,lrIrSm ysrf;rQ(6)OD;rS(39)OD;txd&SdcJh\/1
xkdaemuftaqmufttkHukd rlvwpfxyfrS ESpfxyftjzpf wkd;jrihfcJh\/ aq;kHwnfae&mrS ,ck bl;oD;awmifNrdKU
jynfoaYl q;kt
H aqmufttk\
H taemufbuftqkyaf &m*g wku
d zf suaf &;ae&mwGif jzpf\/ ,if;taqmufttkrH mS
(1926)ckESpfwGif wkdufcwfcJhaom avrkef;wkdif;aMumihf ysufpD;cJh&\/
vuf&Sdbl;oD;awmifNrdKUe,f jynfolYaq;kHukd (1958)ckESpf zqyvtpkd;&vufxufwGif ukwif(16)vkH;
qefYtjzpf wkd;csJUzGihfvSpfcJhonf/ (1981)ckESpfwGif ckwif(25)vkH;qefYtjzpf wkd;jrihfcJh\/ bl;oD;awmifNrdKUe,f
jynfolYaq;kHwGif (1978)ckESpfu "mwfrSef ( )&&SdcJhonf/ rlvu aq;kHtvkyform;wpfOD;ukd ppfawGNrdKU
jynfolYaq;kHwGif "mwfrSefXmecGJoifwef;wufa&mufapNyD; pwifokH;pGJcJh&onf/ xkdYaemuf "mwfrSefuRrf;usifol
('k-"mwfrSefkduf) wpfOD;ukd cefYxm;cJh\/
bl;oD;awmifNrKd U jynfoaYl q;k\
H zGUJ pnf;ykt
H iftm;rSm NrKd Ue,fq&m0ef(1)OD;? NrKd Ue,fuse;f rma&;t&m&S(d 1)
OD;? oGm;ESicfh w
H iG ;f qkid &f m q&m0efwpfO;D ? txufwef;olemjyK(2)OD;? aq;pyfq&m(1)OD;? vlemcef; vufaxmuf
(2)OD;? oefY&Sif;a&;(1)OD;? a&xrf;(1)OD;? xrif;csuf(1)OD;? pma&;(1)OD;wkdY jzpfMu\/
bl;oD;awmifNrKd Ue,f use;f rma&;XmevufatmufwRG if rdcifEiS u
fh av;use;f rma&;Xme(1)ck? aus;vuf
use;f rma&;Xme(6)ck? tqkyaf &m*gwku
d zf suaf &;Xme? a&m*gyk;d o,faqmifaom yk;d rTm;aumifrw
S qifh ul;pufwwf
aom a&m*gwku
d zf suaf &;tzGUJ (iSuzf sm;Xme) (1)ck? wku
d ef ,faq;k(H 1)ck &S\
d / if;wk\
Yd tajctaerSm atmufyg
twkdif;jzpfonf/

(1) rdcifESihfuav;usef;rma&;Xme
rdcifEiS u
fh av;use;f rma&;Xme taqmufttku
H (dk 1979)ckEpS w
f iG f ud,
k x
f u
l ,
dk x
f pepfjzihf wnfaqmuf
cJ&h m (1981)ckEpS w
f iG f Ny;D pD;cJ\
h / rlvu apwem0efxrf;tzGUJ tpnf;tjzpf &Scd NhJ y;D aemufyidk ;f wGif use;f rma&;OD;pD;
XmerS vTaJ jymif;vufc,
H cl \
hJ / rdcifEiS u
fh av; use;f rma&;XmewGif wm0efxrf;aqmifcMhJ uaom q&m0efrsm;rSm
a'gufwmarMunf a'gufwmwifeG ?Yf a'gufwmav;ausmw
f jYdk zpf\/ ,cktcg q&m0efae&mvpfvyfvsuf &S\
d /
pwkwtBudrfjynfolYaumifpDoufwrf;umvwGif BuD;Muyf(1)ESpfOD;ukd wkd;csJUcefYxm;cJh\/ bl;oD;awmifNrdKUay:
rdcifESihfuav;apmihfa&SmufrIukd wm0ef,laqmif&Gufvsuf &SdMu\/

(2) aus;vufusef;rma&;Xme
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif aus;vufusef;rma&;Xme(6)ck&Sd&m atmufygtwkdif;jzpfMu\/
(u) ausmif;awmifaus;vufusef;rma&;Xme
(c)
awmifbZmwkdufe,fusef;rma&;Xme
(*)
azmifawmfjyifaus;vufusef;rma&;Xme
(C) oydwfawmifaus;vufusef;rma&;Xme
(i)
anmifacsmif;aus;vufusef;rma&;Xme
(p)
apwDawmifaus;vufusef;rma&;Xme
aus;vufuse;f rma&;Xmewpfcpk w
D iG f use;f rma&;rSL;(1)OD;? use;f rma&;q&mr(1)OD;? om;zGm;q&mr(5)OD;
pD &Sd\/ usef;rma&;rSL; zGJUpnf;ykHtiftm;tjynhftpkH&Sdaomfvnf; usef;rma&;q&mrESihf om;zGm;q&mrrsm;
ae&mvpfvyfvsuf&Sdae\/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

195

(3) awmifbZmwkdufe,faq;kH
awmifbZmwku
d ef ,faq;ku
H dk yxrtBurd jf ynfoaYl umifpo
D ufwrf;umvrS pwif aqmufvyk cf &hJ m
pwkwtBudrf jynfolYaumifpDoufwrf;wGif tNyD;owfEkdifcJh\/ xkdaemuf wkdufe,faq;kHzGifhvSpf ukocJh\/
wku
d ef ,faq;kw
H iG f wm0efxrf;aqmifcahJ om q&m0efrsm;rSm a'gufwmxGe;f vufatmifaxG;? a'gufwmay:jrif?h
a'gufwm&JEkdifxGef;? a'gufwmav;ausmf? a'gufwmodef;xGef;atmifwkdY jzpfMu\/ ,cktcg q&m0ef&mxl;
vpfvyfvsuf&Sd\/

(4) tqkyfa&m*gwkdufzsufa&;Xme
bl;oD;awmifNrKd Ue,f tqkyaf &m*gwku
d zf suaf &;Xmeukd (1991)ckEpS f Zlvidk v
f (17)&ufaeYwiG f pwifziG v
fh pS f
cJo
h nf/ zGUJ pnf;ykt
H iftm;rSm tzGUJ acgif;aqmif(1)OD;? vufaxmuftqkyaf &m*gapmihaf &Smufo(l 1)OD;? vufaxmuf
pm&if;xde;f (1)OD;? olemjyK(1)OD;? rSeb
f v
D ;l Munhf (2)OD;wkjYd zpfonf/ tqkyaf &m*gukoa&;ESifh a&m*g&SmazGa&;wku
Yd dk
aqmif&Gufvsuf&Sd\/

(5) a&m*gykd;o,faom ykd;rTm;aumifrSwqifh ul;pufa&m*gwkdufzsufa&;tzGJU(iSufzsm;a&m*g)


Xmeukd bl;oD;awmifNrKd Ue,f jynfoaYl q;kw
H iG f zGiv
fh pS x
f m;&SNd y;D a&m*g&SmazGa&;? ukoa&;? umuG,af &;
qkid &f mrsm;ukd aqmif&u
G af y;vsuf &Sad e\/ zGUJ pnf;ykt
H iftm;rSm tifpyufawmf(1)OD;? Bu;D Muyfo(l 2)OD;? tNrw
J rf;
aq;jzef;ol(3)OD;wkdYjzpfMu\/

(6) wkd;csJUumuG,faq;xkd;vkyfief; tpDtpOf


tpDtpOftaejzifh (1993)ckEpS w
f iG f pwifziG v
hf pS af qmif&u
G cf &hJ m oD;jcm;,m,DtpDtpOft& NrKd Uay:
&yfuGufrsm;? wyf&if;wyfzGJUrsm;wGif umuG,faq;xkd;vkyfief;rsm;ukd aqmif&Gufay;EdkifcJh\/ (1994)ckESpfwGif
wpfNrdKUe,fvkH;wGif (Regular)ykHrSeftpDtpOfjzihf wkd;csJUaqmif&Guf&ef pDrHcsufcsrSwfaqmif&Gufvsuf &Sdae\/
a'ovkNH cKH a&;? c&D;vrf;yef;qufo,
G af &;tajctaersm;aMumihf tjynht
f 0 taumiftxnfazmfEikd rf rI &Scd yhJ gacs/
aea&mifjcnf"mwftm;ok;H tat;pepf(Solar System)ukd (1993)ckEpS w
f iG f (Unicef)tultnDjzihf wnfaqmuf
cJh&m umuG,faq;rsm;ukd pepfwus odkavSmifxdef;odrf;xm;&SdEkdifcJh\/
tpDtpOfrsm aqmif&Gufvsuf&Sdaom umuG,faq;xkd;vkyfief;rsm;rSm Muufm? qkHqkdY? ar;ckdif?
0ufouf? ykdvD,kd? wDbDwkdY jzpfMuonf/

tjzpfrsm;aom a&m*grsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif tjzpftrsm;qkH;aom a&m*grsm;rSm iSufzsm;? wDbD? 0rf;avsm0rf;ukdufa&m*g
rsm; jzpfMuonf/ txl;ojzihf OD;aESmufodkY a&m*gykd;a&muf&Sdapwwfaom (yDtufzf)trsKd;tpm; iSufzsm;a&m*g
tjzpfrsm;\/ xkdYjyif usef;rma&; A[kokwacgif;yg;rIaMumihf wDbDa&m*grsm;? 'kwd,tjzpftrsm;qkH; jzpfae\/
bl;oD;awmifNrdKUe,fwpfckvkH; vlOD;a&trsm;pkrSm b*FvD(ukvm)rsm;jzpf&m usef;rma&;A[kokw acgif;yg;rIr?
tpm;taomuf? taetxkid ?f ywf0ef;usin
f pfywfrw
I aYdk Mumif0h rf;avsm0h rf;uku
d af &m*grSm jzpfymG ;rIrsm;jym;aMumif;
awGU&onf/

p&dwfrQay; usef;rma&;"mwfcGJcef;
bl;oD;awmifNrKd Ue,f jynfoaYl q;kw
H iG f a&m*g&SmazGrt
I wGuf ,cifu tcrJah qmif&u
G cf &hJ mrS use;f rma&;
OD;pD;Xme? TeMf ujm;a&;rSL;"mwfc\
JG 9-6-94 &ufpyJG g pmtrSw?f 465^"c^94 t& p&dwrf Qay; use;f rma&;"mwfcJG
cef;ukd 20-6-94 aeYuyif pwifaqmif&u
G cf \
hJ / xkt
d pDtpOfjzihf aqmif&u
G v
f su&f adS om "mwfcpJG rf;oyfEeI ;f xm;
rSm aemufqufwGJZ,m;(u)ygtwkdif; jzpfygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

196

bl;oD;awmifNrdKUe,f jynfolYaq;kHwGif wm0efxrf;aqmifcJhbl;aom q&m0efrsm;rSm(1)


a'gufwm tmar&mrwf
yxef;vlrsKd;q&m0ef
(2)
a'gufwm &mpfukrm
[dELvlrsKd;q&m0ef
(3)
a'gufwmab&m
[dELvlrsKd;q&m0ef
(4)
a'gufwmat;xGef;
(5)
a'gufwmausmfvS
(6)
a'gufwmausmfvSpdef
(7)
a'gufwmtefe0g[lqdef;
ukvm;vlrsKd;q&m0ef
(8)
a'gufwm&Sm;rm;
a*:&cg;vlrsKd;q&m0ef
(9)
a'gufwmausmfpdef
(10) a'gufwm0ihfaxG;
(11) a'gufwmausmfZHvS
(12) a'gufwmvSvSoef;
(13) a'gufwmwifarmifOD;]
(14) a'gufwmtkef;jrifh
(15) a'gufwmay:jrifh
(16) a'gufwmatmifcif
(17) a'gufwmodef;aqG
(18) a'gufwmav;ausmf
(19) a'gufwmjrjrrkd; wkdYjzpfMuonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
bl;oD;awmifNrdKUe,f jynfolYaq;kHrS OD;vSaxG;ESihf awGUqkHar;jref;csufrsm;?
2/
NrdKUe,fjzpfpOforkdif;jyKpka&;tzGJU? tzGJU0if OD;bkd;xGef;OD;\ rSwfpkrsm;?
aemufqufwGJ(u)
p&dwfrQay;usef;rma&;"mwfcxGJcef;\ a&m*g&SmazGprf;oyfppfaq;rIESihf ppfaq;cEIef;rsm;
pOf
a&m*g&SmazGppfaq;rItrsKd;tpm;
EIef;(usyf)
zwf r &yg

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

197
tcef;(14)

xl;jcm;csuf
kd[if*smtrnfcH b*FvDvlrsKd;rsm;
&ckid jf ynfe,f? bl;oD;awmifNrKd Ue,fonf b*Fvma'h&EfS idk if EH iS fh e,ferd w
d cf si;f xdpyfaeNy;D b*FvrD sK;d trsm;
pkaexkdif&m a'owpfcktjzpf ajymif;vJaeonf/ bl;oD;awmifNrdKUe,fwpfckvkH;wGif b*FvDvlrsKd;(83)&mckdifEIef;
tajcpkdufaexkdifvsuf &SdMuonf/
xkaYd Mumihf NrKd Ue,fonf yx0DEidk if aH &;oabmt&vnf;aumif;? vlaerIorkid ;f t&vnf;aumif;? vlrI
qufqHa&;tajctaeESihf pdwfaeoabmxm;t&vnf;aumif; xl;jcm;rI&SdaeaMumif; awGU&onf/
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif aexkdifMuonfh b*FvDvlrsKd;rsm;onf rdrdwkdYukd,fwkdifu ]]kd[if*sm}}vlrsKd;rsm;
tjzpf trnfajymif;vJc,
H v
l dk aeMuonf/ k[
d if*sm[laom a0g[m&onf ,cifuwnf;u &Sv
d mcJah om vlrsK;d
trnfr[kwfbJ b*FvDynmwwftokdif;t0kdif;rS wDxGifvkdufaom a0g[m&opfwpfckom jzpfaMumif; awGU
&onf/
bl ; oD ; awmif N rd K Ue,f w G i f tajcpk d u f v suf & S d M uaom k d [ if * smtrnf c H b*F v D v l r sKd ; rsm;onf
rnfonfhtcsdefuyif 0ifa&muftajcpkdufvmMuonf/ rnfonfha'orS vma&mufMuonf/ rnfodkYaom
enf;vrf;rsm;jzihf 0ifa&mufvmMuonf ponfjzihf awG;awmp&m woDwwef;BuD; jzpfay:apEkdifygonf/
txufyg tajctaet&yf&yfukd em;vnfoabmayguf&eftwGuf a&S;acwf &ckdifjynforkdif;?
acwfa[mif; jrefrmEkdifiHawmforkdif;? acwfopfjrefrmEkdifiHa&;orkdif;wkdYukd avhvmMunhf&ef vkdtyfaeaMumif;
awGU&ygonf/
a&S;acwf &ckdifjynforkdif;tvkdt& &ckdifjynfajrmufOD;acwftpykdif;wGif rif;apmrGef &ckdifxD;eef;udk
jyefvnf&&S&d eftwGuf rlqvifa*:&fb&k ifu ulnaD y;cJo
h nfudk taMumif;jyK (at'D 1430)ckEpS w
f iG f rlqvif
bmom0ifrsm; pwif0ifa&mufvmaMumif; awGU&onf/
xkdYjyif &ckdifbk&ifrsm;u uReftjzpf zrf;qD;vmaom rlqvifbmom0ifrsm;? ajr'l;tquftEG,frsm;?
ureftquftEG,frsm;[l rlqvifbmom0ifrsm;ukd awGU&onf/
(c&pf? 1784)ckESpfwGif tr&yl&jynhf&Sif bkd;awmfbk&m;u &ckdifjynfudk odrf;ykdufNyD;aemuf jynfwGif
rNird rf oufr?I ykeu
f efx<urI? jrefrmbk&ifppfwyfrS ESrd ef if;ta&;,lrw
I aYdk Mumif?h &ckid jf ynfrS vltrsm;tjym;onf
NAdwdoQykdifeuf ta&SUb*Fvm;a'oodkY xGufajy;ckdvIHcJhMuonf/ okawoD]]aumvpf}}u &ckdifjynfrS tdEd,okdY
xGufajy;ol ESpfodef;&SdaMumif; rSwfwrf;wifazmfjyxm;onf/1
t*Fvdyf? jrefrm yxrppfyGJtNyD;wGif &ckdifjynftkyfcsKyfa&;rSL; ]]rpwmygwif(Paton)}}u &ckdif
taMumif; tpD&ifcpH mwGif bk;d awmfb&k m;vufxuf &ckid jf ynf\vlO;D a&ukd azmfjyxm;onf/ if;ukd uk;d um;um
a'gufwm ]]bem*sD}} u azmfjy&m &ckdifjynfwGif bkd;awmfbk&m;vufxufu &ckdifvlOD;a& (60000)? rlqvif
bmom0ifOD;a& (30000)? Armu &ckdifvlOD;a& (60000)? rlqvifbmom0ifOD;a&(30000)? Arm(jrefrm)
(10000)pkpkaygif; (100000)&SdaMumif; a&;om;cJhonf/
xkdYaMumifh (c&pf? 1825)ckESpfcefYwGif &ckdifjynfe,f rlqvifbmom0ifOD;a&(30000)cefY &Sdaeonf[k
,lqEdkifonf/
odkY&mwGif ureftquftEG,fESihf ajr'l;tquftEG,f rlqvifbmom0ifOD;a&rSm oHwGJckdif (c&pf?
1852) ckESpfwGif tkyfpkESpfckaygif; (1500)cefY&SdcJhNyD; (1872) ckESpfwGif (1587)OD;? (1901)ckESpfwGif (3000)OD;?
(1911)ckESpfwGif (3676)OD; &SdaMumif; awGU&onf/3
(c&pf? 1826)ckESpfwGif &ckdifjynfukd jrefrmvufxJrS NAdwdoQu odrf;,lcJhjyef\/ NAdwdoQykdifpwGif &ckdif
vlO;D a&rSm tvGeef nf;yg;cJo
h nf/ tkycf sKyaf &;toift
h wifh wnfNird v
f maomtcg ta&SU? b*Fvm;a&muf &ckid f
ppfajy;'kuo
nfrsm;onf rdrZd mwd&yf&mG rsm;odYk jyefvnf0ifa&mufvmcJMh uonf/ (c&pf1831 ckrS 1911 ckEpS x
f )d
1
ppfawGckdif wkd;wufvmaom vlOD;a&ukd rpwmprwf (Smart)u atmufygtwkdif; azmfjycJhygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

198

NAw
d o
d Qtpd;k &vufxufwiG f tkycf sKy&f onfph &dwu
f dk umrdap&efEiS fh if;wk\
Yd tusK;d pD;yGm;twGuf tcGef
taumufrsm;pGm &&Sdap&ef v,f,mpkdufysKd;a&;vkyfief;ukd wkd;csJUvkyfukdifvmcJhonf/

pOf
1
1
2
3
4
5
6
7
8
9

1832
1842
1852
1862
1872
1881
1891
1901
1911

NAdwdoQacwf &ckdifvlOD; a&wkd; wufykHZ,m;


ckESpf
vlOD;a&
wkd; yGm;ol
2
3
4
108645
21389
130134
201677
71643
25554
227231
276671
49440
359706
83035
416305
56599
481666
65361
529943
48277

awmifov
l ,form;rsm;tm; ajrvGwaf jrkid ;f rsm;ukd wk;d csUJ vkyu
f idk v
f map&ef (1839)ckEpS w
f iG f &cdik jf ynf
*&HBu;D enf;Oya'ukd xkwjf yefc\
hJ / xkaYd emuf wHcg;r&S?d "m;r&S?d pif0ifvx
l u
G af y:vpDudk usio
fh ;Hk cJo
h nf/ tdE,
d
ta&SUb*Fvm;? ppfwaumif;rS b*Fvu
D v
k m;rsm;? r'&yfe,frS ql&,
d ukvm;rsm;s? &ckid jf ynfe,foYkd twm;tqD;rJh
0ifa&mufcGifhjyKcJhonf/ xkdYaMumifh &ckdifjynfe,fodkY omreftm;jzihf wpfESpfvQif ppfwaumif;a'orS ulvDaygif;
(40000)ppfawGckdifokdY 0ifa&mufavh&SdaMumif; awGU&onf/
ppfawGckid o
f Ykd ESppf Ofw;dk 0ifvmaom ppfwaumif;om;OD;a&aMumifh vlO;D a&txltusu
J dk aemufqufwJG
1
(u)wGif azmfjyxm;ygonf/
aemufqufw(JG u)yg Z,m;wGif azmfjyxm;onft
h wkid ;f NrKd Ue,ftvku
d f txltusjJ zpf&jcif; taMumif;
&if;ukdvnf; rpwmtm&fbDprwf ( )u atmufygtwkdif; &Sif;jyxm;ygonf/
(1901)ckESpfrSp NrdKUe,ftoD;oD; vlOD;a&wkd;yGm;rI &SdcJhonf/ armifawmNrdKUe,frSm (21)&mckdifEIef;
wk;d yGm; vlO;D a& wk;d yGm;rI trsm;qk;H NrKd Ue,fjzpfonf/ NrKd Ua[mif;(ajrmufO;D )NrKd Ue,frmS (16)&mckid Ef eI ;f ? rif;jym;NrKd Ue,f
rSm (14)&mckid Ef eI ;f wk;d yGm;onf/ ppfawGNrKd U vlO;D a&ukd oef;acgifpm&if; aumuf,al omtcg- ppfwaumif;om;
vlO;D a&trsm;tjym; &Sad ecsed Ef iS fh wku
d q
f idk cf o
hJ nf/ ppfawGNrKd Ue,f\ tNrw
J ef;vlO;D a&rSm (25000)xufrausmv
f eG f
aMumif; cefrY eS ;f Ekid \
f / {&d,mwpfridk v
f Qif (230)&Scd ahJ om armifawmNrKd Ue,fonf ppfawGcdik f vlO;D a&txlxyf
qkH; jzpfayonf/ armifawmNrdKUe,f\ e,fpyfonf ppfwaumif;jzpfaomaMumihf if;NrdKUe,f\ vlOD;a&trsm;pk
onf ppfwaumif;om;rsm; jzpfayonf/2
xkt
Yd jyif vlrsK;d tvku
d f tenf;trsm; uGmjcm;ykEH iS fh uGmjcm;&jcif; taMumif;&if;ukv
d nf; if;u atmufyg
twkdif;rSwfwrf;wifcJhonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

199

txufyg vlOD;a&Z,m;ukd avhvmMunhfvQif (1911)ckwGif jrefrmvlOD;a& ododomomwkd; &cdkdif


vlOD;a&rSm avsmhenf;oGm;aMumif; awGU&ygvdrfhrnf/ odkYjzpf&jcif;taMumif;&if;rSm jrefrmpum;ajymolOD;a&

NAdwdoQacwf&ckdifjynf&SdvlrsKd; rsm;
vlrsKd;
1872
2
3
[dEL
22655
r[mar'if
58255
Arm (jrefrm)
4632
&ckkdif
171612
&Srf;
334
awmiffwef;om;? csif;? crD;? 'kdif;euf
38577
tjcm;
606
pkpkaygif;

276661

taetxm;
1901
4
14455
154087
35751
230649
80
35489
1355

1911
6
14454
176467
92185
290432
59
34020
1146

481666

529943

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

200

wkd;vmNyD;? &ckdifpum;ajymolOD;a& avsmhvmaomaMumihf jzpfonf[k rpwmprwfu qkdygonf/ &ckdifvl


ta&twG u f avsmh o nf q k d & m &ck d i f p um;ajymol O D ; a& avsmh e nf ; jcif ; om jzpf vl t a&twG u f
avsmhjcif;r[kwfaMumif;vnf; &Sif;jyonf/1
txufygZ,m; rlqvifvlOD;a& wkd;vmjcif;taMumif;&if;ukdvnf; if;u odkYokH;oyfjycJhygonf/
]]r[mar'ifrsm;onf (ppfawGcdik )f (1872)ckEpS w
f iG f (58255)OD;&Scd &hJ mrS (1901)ckwiG u
f m; (178647)OD;
wkd;vmayonf/ if;wkdYteuf a,musFm;trsm;tjym;rSm tvkyf&moD ppfwaumif;rS 0ifvmolrsm;jzpfMu
jyefoGm;ol oef;acgifpm&if; yg0ifMuavonf/ trSeftwkdif; ajym&vQif &ckdifjynfom;rsm; r[kwfMuay/
bl;oD;awmifNrdKUe,fonfvnf; ppfwaumif;om; 0ifvmolrsm; udp armifawmxuf rsm;pGmravsmhenf;acs/
ppfwaumif;rS topf0ifvmolrsm;ukd ppfawGckdif\NrdKUe,fwkdif;vkdvkd awGUayvdrfhrnf/}}1
ae&mwGif taMumif;oifh ppfawGcdkifokdY ppfwaumif;om; rlqvifrsm; tvkH;t&if;ESihf 0ifvm&
onft
h aMumif;&if;ukd pDppfwifjy&vQif tajccHtcsuf (3)csu&f adS Mumif; awGU&ygonf/ yxrtcsurf mS NAw
d o
d Q
tpd;k &u tkycf sKyaf &;ESihf pD;yGm;a&;udpr sm;aMumihf tdE,
d Ekid if o
H m; ([dEL ? rlqvif)wku
Yd kd wHcg;r&S?d "g;r&Sd 0ifxu
G f
cGijhf yKcahJ omaMumihf ppfwaumif;ckid Ef iS fh e,fcsi;f pyfaeaom ppfawGcdik o
f Ydk ppfwaumif;om;rsm; tvk;H t&if;
0ifvmEkdifjcif;jzpfonf/
'kw,
d tcsurf mS pl;tufw;l ajrmif;zGio
fh nfu
h pd E iS hf qufE,
G af eonfh orkid ;f ygarmu a'gufwmausmo
f uf
u ]]jrefrmEkdifiH\ pD;yGm;a&;avmu ajymif;vJrIonf tD*spfEkdifiH pl;tufwl;ajrmif;zGihfNyD;onfhaemufykdif;
(1871)ckEpS rf S pwifvmonf[k qk&d onf/}} [k aumufcsucf sNy;D ]](jrefrmEkid if \
H )ta&;yg t&ma&mufq;Hk aom
wk;d wufro
I nf qefpyg;pku
d yf sK;d jcif;vkyif ef;rSm jynfya&mif;csjcif; vkyif ef;wkyYd if jzpfayonf/ qefpyg;wk;d vm&
jcif;ESihf jynfya&mif;csrI wkd;vm&jcif;wkdYonf pl;tufwl;ajrmif;azmufvkyfNyD;rSom us,fjyefYwkd;wufvmav
onf}}[k qkdcJhonf/ &ckdifjynfwGifvnf; pyg;pdkufysKd;jcif;vkyfief;ukd wkd;csJUcJhjcif;aMumihf pD;yGm;a&;zGHUNzdK;cJhonf/
awmkdif;rsm;ukd ckwfxGif v,fajropfrsm;ukd ESpfpOfwkd;csJUvkyfukdifcJhMuonf/ v,f,mvkyfief;twGuf
awmckwfxGif? ajrwl;? wmqnf? pyg;&dwfpaom vkyfief;rsm;twGuf tvkyfMurf;orm;trsm;tjym; vkdcJhjcif;
aMumihf vkyfccsKdomaom ppfwaumif;om; ukvm;rsm;ukd iSm;&rf;okH;pGJcJhMuonf/ xkdYaMumihf if;wkdYrSm v,f,m
tvkyf&moD tvkH;t&ifESihf 0ifa&mufvmcJhjcif;jzpfonf/ 0ifa&mufvmolwkdYteuf tcsKdUomjyefoGm;Mu
&ckdifjynf tdk;tdrftwnfwus aexkdifcJhMuonf/ xkdYaMumihf ppfawGckdif rlqvifvlOD;a& ESpfpOfwkd;vmjcif;
jzpfonf/
wwd,tcsufrSm &ckdifwkdYysif;&drI? 0d&d,enf;rIaMumihfjzpfonf/ um,tiftm;jzihfvkyf&aom
v,f,mtvkyMf urf;rsm;onf tvGeyf ifyef;aom tvkyrf sm; jzpfavonf/ &ckid w
f u
Ydk ajrwl;? wmqnf? pyg;&dwf
paom tvkyfMurf;rsm;ukd wwfEkdiforQ a&SmifMuavonf/ xkdYaMumihf v,f,mwkd;csJUolwkdYonf vkyfcoufom
aom ppfwaumif;om; ukvm;rsm;ukd vkdvkdcsifcsif iSm;&rf;ckdif;apcJhMuavonf/ tcsufonfvnf; rlqvif
vlOD;a& wkd;vm&jcif; tajccHtaMumif;wpfck jzpfcJhygonf/1
xko
d Ydk ppfwaumif;om; rlqvifrsm; ESppf Ofw;dk vm&jcif;onf a'ocH&ckid w
f t
Ydk zkYd aemifumv tE&m,f
BuD; jzpfvmapEkdifonf[k NAdwdoQtmPmykdifwkdY owdjyKrdvmMuonf/ xkdYaMumihf (1939)ckESpfwGif pkHprf;a&;
aumfr&Sifwpfckukd zGJUum pkHprf;ckdif;cJhonf/ ,if;tzGJU\tpD&ifcHpmaumufEIwfcsufrsm;ukd atmufygtwkdif;
awGUEkdifonf/2
]](1939)ckEpS w
f iG f jrefrmjynf NAw
d o
d Qtpk;d &u jrefrmEkid if o
H Ykd a&muf&v
dS maom tdE,
d wkid ;f &if;om;rsm;
S E S i h f ywf o uf pk H p rf ; ppf a q;a&;aumf r wD w pf & yf u k d zG J U pnf ; ay;onf / ,if ; aumf r &S i f w G i f rif ; BuD ;
rpwm*sdrftufpfwmu OuXtjzpf aqmif&Guf OD;wifxG#fESihf rpwmtm&f'Dqkdif;(&efukefwuodkvf
ygarmu)wkdY tzGJU0ifrsm;tjzpf yg0ifcJhMuonf/
xkad umfr&Sit
f pD&ifcpH m tcef;(7) pmrsuEf mS (49)wGif (1930)ckEpS f aumuf,al om oef;acgifpm&if;
rsm;t& &ckid w
f idk ;f okYd 0ifa&mufvmaom tdE,
d wkid ;f &if;om;rsm;pm&if;ukd atmufygtwkid ;f azmfjytyfygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

201

&ckdifwkdif;vlOD;a&
1008538
tdEd,wkdif;&if;om;OD;a& 217800
ckdiftvkduf ysHUESHUaexskdifMuaom tdEd,wkdif;&if;om;OD;a&rSm atmufygtwkdif;jzpfonf/
ppfawGckdif
210990
&ckdifawmifwef;a'o
500
ausmufjzLckdif
4321
oHwGJckdif
1990
--------pkpkaygif;
217801
---------ppfawGckid w
f iG f vlO;D a& (637580)a,muf&o
dS nft
h euf (210990)rSm tdE,
d wkid ;f &if;om;rsm; jzpfMu
onf/ ,if;pm&if;t& ppfawGckdifwGif aexdkifaom tdEd,wkdif;&if;om;rsm;rSm &ckdifwpfwkdif;vkH;&Sd
tdEd,trsKd;om;rsm;\ (97)&mckdifEIef; jzpfayonf/
ppfawGckid t
f wGi;f ysUH ESaH exkid af om tdE,
d wkid ;f &if;om; trsK;d tEG,pf m&if;rSm aemufqufw(JG c)wGif
azmfjyxm;ygonf/
ql&,
d mukvm;rsm;rSm tdE,
d wGif arG;zGm;Mu tm;vk;H vkv
d dk a,musmf ;rsm;jzpfMuonf? ppfawGckid w
f iG f
aexkdifMuaom tdEd,wdkif;&if;om;rsm;teuf(88)&mckdifEIef;rSm ppfwaumif;om; ukvm;rsm;jzpfMuonf/
,if;teuf (84)&mckid Ef eI ;f rSm jrefrmjynfwiG f arG;zGm;olrsm; jzpfMuonf/ pm&if;t&qkv
d Qif jynfwiG zf mG ;aom
ppfwaumif;ukvm; trsKd;orD;(4rS 95)a,muf&SdNyD;vQif tdEd,wGifzGm;aom ppfwaumif;ukvm;(100)&Sdwkdif;
tdEd,jynfwGif zGm;aomppfwaumif;ukvm;trsKd;orD; (22 rS 23)a,muftxd &Sdavonf/
(1931)ckEpS f oef;acgifpm&if;t& ppfawGckid w
f iG &f adS om ukvm;tvkyo
f rm; (71306)a,muf&o
dS nfh
teuf (6946)a,mufwkdYrSm atmufygvkyfief;rsm;wGif yg0ifvkyfukdifMuonf/
tvkyftukdif
OD ; a&
pkdufysKd;a&;
42947
pma&;pmcsD
744
vufrIynmonf
3347
uRrf;usifolESihf w0ufwysufuRrf;usifaomtvkyform;
16426
ukefonfrsm;ESihf ukefonfrsm;xH vkyfukdifolrsm;
1994
---------pkpkaygif;
69461
---------txufyg pm&if;rsm;teuf ukvm;vlrsK;d (9442)a,mufrmS uk,
d yf idk v
f ,f,mvkyu
f idk o
f rl sm; jzpfonf/
(12848)a,mufrSm olwyg;v,fukd vkyfukdifolrsm;jzpfonf/ (19436)a,mufrSm v,fpm&if;iSm;rsm; jzpfMu
onf/ v,fpm&if;iSm;rsm;teuf (5570)a,mufrSm tdEd,wGif zGm;jrifolrsm; jzpfMuonf/
(1931)ckEpS f oef;acgifpm&if;ukd (1931)ckEpS f azazmf0g&Dv (24)&ufaeY aumuf,cl &hJ m pyg;&dwo
f rd ;f
Ny;D csed jf zpfonft
h avsmuf tcsKUd ppfwaumif;ukvm;wdrYk mS ppfawGywf0ef;usi&f dS qefpufrsm;odYk 0ifa&mufvyk u
f idk f
Muonf/ wcsKdUrSmvnf; avSorm;rsm;tjzpf vkdufygvsuf tjcm;NrdKUjyaus;&Gmrsm;odkY oGm;a&mufaeMuqJtcsdef
jzpf\/
jynfou
Yl se;f rma&;Xme? TeG Mf um;a&;0ef\ (1930-31)ckEpS f tpD&ifcpH mwGif azmfjyxm;csut
f & omref
tm;jzihf wpfEpS v
f Qif ppfwaumif;om; ulvaD ygif;(40000)cefY ppfawGckid o
f Ykd 0ifa&mufavh&adS Mumif; azmfjyyg

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

202

&Sdonf/
(1931)ckESpf oef;acgifpm&if;aumufcsdefwGif ppfawGckdiftwGif; tdEd,wkdif;&if;om;a,musfm;
(vlrsKd;aygif;pkH)(251945)a,muf&Sdonf[k azmfjyxm;onf/
(1934)ckESpfwGif &ckdifwkdif;twGif;okdY 0ifa&mufvmaom ppfwaumif;ukvm;OD;a&rSm (20000)
jzpfavonf/
txufazmfjycJhaom pkHprf;a&;aumfr&Sifonf &ckdifwkdif;rS Oya'jyK vTGwfawmfukd,fpm;vS,f(7)OD;
tygt0if oufao(8)OD;wkdYukd pkHprf;ar;jref;cJhMuonf/
,if;wk\
Yd wifjycsurf mS &ckid w
f idk ;f okYd ESppf OfEpS w
f idk ;f ppfwaumif;ukvm;rsm; okt
Yd rsm;tjym; 0ifa&muf
aejcif;rSm &ckid v
f rl sK;d tbkYd rqkx
d m;bd? &ckid w
f iG f tajcpku
d af exkid v
f su&f MdS uonfh ukvm;vlrsK;d rsm;uyif rESpNf rKd U
Mu[kqMdk uonf/ ,cktwkid ;f om &ckid o
f Ydk ppfwaumif;ukvm;rsm; tqufrjywf 0ifvmaejcif;ukd rwm;qD;cJv
h Qif
aemiftem*wfwiG f vlrsK;d a&;t"dukP;f rsm; jzpfymG ;rnfudk pk;d &dr&f ygonf[q
k Mdk uonf/ oufaorsm;tm;vk;H u
ppfwaumif;ukvm;rsm; 0ifa&mufrIukd wm;qD;oifhaMumif; tBuHjyKMuygonf/
&ckdifwGif&&Sdaom v,fulvDrsm;rSm ppfwaumif;ukvm;rsm;avmuf tyifyef;cH? tvkyfrvkyfvkdMu[k
qkyd gonf/ ppfwaumif;ukvm;rsm;onf tcaMu;aiG enf;yg;aomfvnf; tvkyyf
dk vkyu
f idk Mf uonf/ xkaYd Mumihf
&ckid w
f idk ;f twGi;f &S,
d if;pGv
J ,fuv
l rD sm;ukd vkycf ay;vku
d v
f Qif ppfwaumif;ukvm;vkyrf nfah e&mrsm;wGif ,if;wkYd
0ifa&mufvkyfukdifEkdifMuvdrfhrnf qkdygonf/
&ckdifwkdif;twGif; v,f,m&dwfodrf;csdef ppfwaumif;ukvm; tvkyform; rnfrQtvkd&Sdonf? rnfrQ
0ifa&mufvyk u
f idk cf iG jhf yKonf[k pDru
H ed ;f csrw
S f aqmif&u
G o
f ifyh gonf/ tkycf sKyaf &;ykid ;f rS xko
d pYkd rD u
H ed ;f csrw
S v
f yk f
aqmifvQif &ckid w
f idk ;f odEYk pS pf Of 0ifa&mufvmaom ppfwaumif;ukvm;OD;a& odoo
d momusqif;oGm;ayvdrrhf nf
[k wifjyMuygonf/
oufaotm;vk;H wku
Yd &ckid w
f idk ;f okYd 0ifa&mufvmMuaom ppfwaumif;ukvm;rsm;ukd uefo
Y wfwm;jrpf
oifNh y[
D k wnDwGww
f nf; wifjyMuygonf/ 0ifvmrqJjzpfaeaom ukvm;tkypf rk sm;ukd NAw
d o
d QwYdk pk;d &drv
f mMu
Ny;D pkpH rf;a&;jyKvyk cf &hJ m 'kw,
d urmppfBu;D aMumihf rnforYkd Q taumiftxnfazmf aqmif&u
G Ef idk jf cif; r&Scd MhJ uay1
,if;\tusdK;quftjzpf 'kwd,urmppftwGif; ukvm;? &ckdift"ukPf; jzpfyGm;cJh&avonf/

'kwd,urmppf? ukvm;? &ckdift"dukPf;


(u) jzpfyGm;&jcif; taMumif;&if;
'kwd,urmppftwGif; *syeft0if? t*FvdyftxGuf acwfysufumv aMuuGJzG,f&m vlrsKd;a&; t"d
ukP;f jzpfc&hJ avonf/ vlrsK;d a&;t"dukP;f jzpfymG ;&jcif; taMumif;&if;rsm; NAw
d o
d Qtyk cf sKyo
f w
l u
Ydk &ckid jf ynfoYdk
tdEd,wkdif;&if;om;wkdYtm; wHcg;r&Sd? "m;r&Sd0ifxGufcGihfjyKcJhjcif;onf tajccHtaMumif;&if;wpfck jzpfavonf/
tjcm;taMumif;&if;BuD;wpfckrSm NAdwdoQtpdk;&\ aoG;cGJtkyfcsKyfa&; enf;y&d,m,fyif jzpfonf[kqkdMuonf/
(1940-41)ckEpS f 'kw,
d urmppfBu;D onf jrefrmEkid if w
H 0Sr;f vk;H ukd wkev
f yI af csmufcsm;atmif zefw;D cJah v
onf/ xkdtcg &ckdifwkdif;onfvnf; zkdz&JjzpfvmcJh\/ yef;awmif;? awmifukwfvrf;rS ydwfwufvmaom
tdE,
d wkid ;f &if;om; ppfajy;wk\
Yd *,uf? ppfawGNrKd UtxufoyYkd if
h ku
d af v&m ukvm;yefZif;jrpf0rS ;f onf tajc
ysufvmcJh\/ &aohawmif? bl;oD;awmif? armifawme,f&Sd trsKd;om;rsm;onf pHaumxJwGifxnfh vdrfhaom
ZD;jzLoD;uJhodkY vdrhfMuukef\/
xkdtcsdefu &ckdifwkdif; jzpfysufcJhorQwkdYonf jrefrmjynf jzpfysufcJhaom enf;twkdif;yif NAdwdoQwkdY
atmifjrifpmG qkwcf mG oGm;csed o
f nf awmfveS af &;orm;wkt
Yd wGuf tcsed af umif;jzpf\/ xkaYd Mumihf NAw
d o
d Qppfajy;
ESifh if;wk\
Yd taygif;ygwko
Yd nf jrefrmjynfudk r,kMH unfMuacs/ xkaYd Mumifh rdrw
d aYkd tmifjrifpmG qkwcf mG Ekid af vatmif
ppfajy;bufawmfom;wkdYonf wkdif;&if;om;tcsif;csif;ukd &efwkdufay;cJhav\/ xkd&efwkdufay;aomenf;rSm
qef;jym;aomenf;r[kwfacs/ NAdwdoQzufawmfom;wkdYu jrefrmEkdifiHom; r[kwfaomolwkdYukd umuG,fa&;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

203

taMumif;jy if;wk,
Yd rl oGm;Ekid af om vufeufwu
Ykd dk ay;tyfcjhJ cif;jzpf\/ xkv
d ufeufwo
Ydk nf jrefrf mjynftm;
N*Kd vaf rTcahJ vonf/ Oya'otwkid ;f &ckid jf ynfwiG t
f Ed ,
d odYk atmifjrifpmG qkwcf mG &aom NAw
d o
d Qzufawmfom;
wkdYonf vufeuftrsm;tjym;ukd &ckdiftrsKd;om; r[kwfolwkdYxHwGif tyfESHcJh\/1
xkdtcsdef (1942) ck rwfvrSm t*FvdyfppfwyfrS &mZykwfukvm; ppfom;rsm; ppfawGwGif aomif;usef;
vsuf &Sad eonf/ &mZykwf ukvm;rsm;onf a'ocHuv
k m;rsm;ESifh yl;aygif;Ny;D &ckid t
f rsK;d om;rsm;ukd owfjzwfMu
onf/ ppfawGNrdKUay:rS q&mBuD; OD;armifomxGef;\om;rsm;ukdvnf; owfjzwfMuonf/2
ppfawGNrdKUukd t*FvdyfppftkyfcsKyfa&;odkY ul;ajymif;NyD;aemuf &ufowwpfygwfcefYyif rjynhfcJhay/ nOfh
(9)em&Dcefw
Y iG f jyif;xefaom wHcg;acgufoH Mum;&aomaMumihf uReaf wmfwEYdk pS Of ;D toJxw
d &f awmhonf/ tdru
f dk
"m;? wkwu
f idk x
f m;aom ukvm;(40)cefY 0kid ;f xm;Ny;D ,if;ukvm;rsm;xHwiG f kid zf ,faoewfuidk x
f m;aom &mZykwf
ppfom; tcsKUd vnf;yg\/ &mZykww
f yfMuyfEiS fh &mZykwpf pfom; (3)(4)OD; aoewfcsed &f ,
G Nf y;D tdrx
f o
J Ydk 0ifvmonf?
&mZykwfppfom;tcsKdUESihf 'g;? wkwfukdif ukvm;vlrsKd;tcsKdUu wpftdrfvkH;arTaESmuf &SmazGMuonf/ tdrfom;rsm;
ro,fEkdifaomypnf;rsm;? t0wftxnfrsm;ESihfwuG uRefawmfwkdY\ t0wftxnfrsm;ygrusef olwkdY
,lMuonf/1
txufyg rSwfwrf;rsm;ukdMunhfvQif NAdwdoQwkdYonf rdrdwkdYatmifjrifpGm qkwfcGmEdkifa&;twGuf &ckdif
trsK;d om;r[kwo
f l &mZykwu
f v
k m;rsm;xH vufeuftrsm;tjym; tyfcNhJ y;D vlrsK;d a&;t"dukP;f jzpfatmif vrf;p
azmfay;cJhonf[k qkdEkdifygonf/

(c) kwfw&ufjzpf&jcif; taMumif;&if;


&ckdifjynfe,fjzpfpOforkdif;wGif ukvm;? &ckdift"dukPf;jzpf&ef kwfw&ufjzpf&jcif;taMumif;&if;ukd
odkYazmfjyxm;onf/
]]ajrykHNrdKUe,f acsmif;BuD;&GmolBuD; nDtpfukdESpfOD;ukd &ufacsmif;ukvm;rsm;u owfjzwfMuonf/
,if;tajctaeaMumihf ode;f ausmaf tmifEiS fh ausm,
f wkYd acgif;aqmifaom &ckid w
f yfzUJG u &ufacsmif;ukvm;&Gmukd
2
rD;IdUzsufpD;vkdufMuojzifh ukvm;? &ckdift"dukPf; pwifcJhavonf/}}

(*) t"dukPf;jzpfyGm;ykH
]]ukvm;? &ckid t
f "dukP;f rSm ajrykNH rKd Ue,frw
S qif?h rif;jym;NrKd Ue,fvufraus;&Gm? ,if;rSwqifh NrKd Ua[mif;
NrdKUe,f? ausmufawmfNrdKUe,frsm;odkY ul;pufjyefYyGm;vmcJhonf/ NrdKUe,frsm;rS xGufajy;vGwfajrmufvmaom
ukvm;rsm;onf bl;l oD;awmif? armifawmNrKd Ue,frsm;odYk a&muf&v
dS mNy;D ,if;NrKd Ue,frsm;&Sd ukvm;rsm;ESifh yl;aygif;
um ,if;a'o&Sd &ckdifvlrsKd;wkdYudk vufpm;acsxkwfjyefMuojzihf armifawmNrdKUe,f ewfjrpfta&SUbufjcrf;?
bl;oD;awmifNrKd Ue,fEiS fh &aohawmifNrKd Ue,f r,lurf;wcGi&f dS &ckid &f mG rsm;ukd rD;IUd zsuq
f ;D jcif;? owfjzwfjcif;cH&
xGuaf jy;Muonf/ &ckid v
f rl sK;d rsm;pGm toufq;Hk &Ny;D &Gmaygif;rsm;pGm ysupf ;D oGm;onf/ ,if;okyYd supf ;D oGm;jcif;ukd
,aeYxd tpm;xkd;emvefrxlEkdifbJ bl;oD;awmifESihfarmif;awmNrdKUe,frsm;wGif &cdkdif&Gmrsm; r&Sdoavmuf jzpfcJh
&onf/}}3
aMuuGJbG,f&m vlrsKd;a&;t"dukPf;ukd pm&if;csKyfvkdufvQif &ckdiftrsKd;om;wkdYtwGuf tpm;xkd;r&Ekdif
aom qkH;IH;rIrsm; &SdcJhavonf/
(1)
t"dukPf; &ckdifvlrsKd;(20000)cefY toufqkH;IH;&jcif;?
(2)
bl;oD;awmifNrdKUe,fESihf armifawmNrdKUe,frS &ckdif&Gmrsm;tm;vkH;ESihf &aohawmifNrdKUe,frS &ckdif&GmtcsKdU
rD;IdUzsufqD;rIcHcJh&jcif;?
(3)
vlaoqkH; v,fajrrsm;ukd jyefvnfxlaxmifrnfholrsm; r&Sd jzpfcJh&jcif;?
(4)
ppfwaumif;om; ukvm;rsm; yk
d rsm;jym;vmNy;D &ckid &f mG rsm; jyefvnfxal xmifa&;r&jcif;wkYd jzpfc&hJ av
onf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

204

uk v m;? &ck d i f t "d u k P f ; umv bl ; oD ; awmif N rd K Ue,f o nf tepf e mqk H ; jzpf c J h & avonf /
bl;oDawmifNrKd Uyif vlaetdraf jcqdwo
f Ok ;f awmpD;cJ&h yku
H dk OD;pHxeG ;f atmifu atmufygtwkid ;f rSww
f rf;wifchJ
onf/
]]armifawm'kuo
nfpcef;rS (1945)ckEpS f 'DZifbmv(28)&ufaeYwiG f uReaf wmfwt
Ydk m; bl;oD;awmifNrKd U
odYk jyefyaYdk vonf/ ppfajy;acwf bl;oDawmifNrKd Uay:wGif vlaetdraf jcr&So
d avmufjzpfae\/ NrKd Uv,fjzpfaom
NrdKUr&yfuGuf(,ck ar,kvrf;)? ,cif bl;oD;awmif? armifawmvrf; 0J,m&yfuGufrsm;? NrdKUopf ajrmuf&yfuGuf?
olaX;uke;f &yfuu
G ?f oabFmqdyaf [mif;&yfuu
G ?f um;vrf;? uonf;&Gm? taemufprk sm;wGif tdraf jcvk;H 0r&So
d nfh
tjyif ukid ;f yif? usyifrsm; aygufa&mufum NcKH awmpD;vsuf NrKd UESirhf wlaomaMumihf uReaf wmf rSmum; rSe;f qvQif
b,fae&modkY a&mufaerSef;rodacs/ NrdKUopfawmifykdif; oajyukef;&yfuGufwGif tdrfajct tenf;i,f&Sd&m
vufcsKd; a&wGufEkdifygonf/ xkdtdrf(4-5)tdrfrSmvnf; tpkd;&trIxrf; ajrwkdif;Xmet&m&Sd aetdrfrsm;
jzpfavonf/1
xkdYjyif bl;oD;awmifNrdKUe,f &ckdifaus;&Gmrsm; jyefvnfxlaxmifa&;twGuf ukd,fwkdifaqmif&GufcJh&ykH?
atmifjrifrIr&SdcJhykHwkdYukdvnf; atmufygtwkdif; rSwfwrf;wifcJhonf/
]]uREyfk o
f nf &ckid &f mG rsm;ukd jyefvnftajccs&ef tpk;d &axmufyahH &;XmerS t&m&Sd ]]ar*sma*:'kid }f }\tul
tnDjzihf BuKd ;pm;aqmif&u
G cf ahJ vonf/ uREyfk w
f o
Ydk nf ukvm;yefZif;jrpf atmufyidk ;f odYk &ckid o
f m;OD;a& (10000)
ausmfykdYcJhav\/ atmufykdif;wGifvnf; tvkdtavsmuf jyef0ifvmolrsm;ESihf uREkfyfwkdY ykdYay;ol &ckdifOD;a&onf
xkdtxufykdif; OD;a&xuf enf;rnfr[kwfacs/ xkdodkY olwkdYtajccs aexkdifcJhavonf/ &ckdifom;aus;&Gmrsm;rSm
tajctaet& vlenf;pkjzpfaejcif;? vltrsm;pkjzpfaeaom &ckid w
f rYdk mS us;D vefpY mpm;jzpfaeonf/ rl*sm[pftrnf
cHrsm;u ajcmufveS EYf iS x
f w
k o
f jzihf v,f,mvkyif ef;rsm;ukd pGeyYf pfum aMumufvefw
Y Mum; xGuaf jy;Muavonf/
xkdodkYcPcPajy;&ojzihf ykdYxm;olrsm;\ xuf0ufrQyif rusefoavmuf jzpfaeonf/}}1
'kwd,urmppfNyD;aemuf tdEd,jynf a&Smifyl&fpcef; &Sdaeaom ukvm;'kuonfrsm;onf &ckdifjynfodkY
jyef0ifvmMu&m jyef0ifvmolrsm;teuf t"dukPf;ESifh roufqkdifolrsm;pGm a&maESmyg0ifvmcJhMu\/ ,if;
taMumif; pma&;q&m? ]]armifxif}}u atmufygtwkdif; rSwfwrf;wifcJhonf/
]]NAw
d o
d Qr[mrdww
f Ydk 0ifvmaomvrf;ayguftwkid ;f tdE,
d Edik if rH S vlrsK;d aygif;pkw
H o
Ydk nf jrefrmjynfxo
J Ykd
tvkt,uf0ifvmMuonf/ qGUH ? t? tusK;d ? tuef;? El? 0J paom olawmif;pm;vlxo
k nfyifvQif ppfwaumif;rS
wqifh &efuek Nf rKd U r*kv
d rf;odt
Yk a&muf tl,m;zm;,m; ajy;0ifvmMuonf/ if;wk0Yd ifvmaomvrf;aMumif;um;
ukvm;yefZif;jrpf0Srf;rS tpjyKavonf/
ppfwaumif;tEG,fwkdYonf ukvm;yefZif;jrpf0Srf;odkY vmaomtcg EkdYpm;qdwfrwpfaumifukdom
,laqmifcJhMuonf/ if;ESifhtwl a&S;ujrefrmjynfwGif raexkdifbl;aom taqGtrsKd;wkdYvnf; ygvmMuonf/
rsm;rMumrSD ukvm;yefZif;jrpf0rS ;f a'otaemufbuf v,fajr? O,smOfNc?H qdwNf cw
H o
Ydk nf pnfum;odu
k Nf rKd uv
f m
avonf/ ta&SUbufurf;&Sd &ckdifwkdif;&if;om;wkdYum; ppfab;ppf'PfaMumifh ckqHuRwfjzpfaeMu&onf/}}2
bl;oD;awmifNrdKUe,f jyefvnfxlaxmifp (1946)ckESpf tajctaeESihf ppfwaumif;om; ukvm;rsm;
tvk;H t&if; ck0d ifvmMuNy;D aemuf (1948)ckEpS f tajctaeukd OD;pHxeG ;f atmifu atmufygtwkid ;f EIid ;f ,SOaf zmfjy
xm;onf/
]]xkdtcsdef (1946)ckESpfwGif uREkfyfawGU&aom &Gmrsm;rSm ,ckuJhodkY pnfyifjcif;r&Sd/ a&S;u aps;&SdcJhaom
uusbuf&GmyifvQif vlaetdrfajctenf;i,fESihf ajcmufuyfuyfjzpfaeonfukd awGU&avonf/ aps;rSmvnf;
xkdenf;yif? rpnfum;acs/ aps;pnfum;&efrSm aps;cH&yfuGuf pnfum;kHESihfvnf; rjzpfacs/ aps;rSvufvSrf;rSD&m
aus;&Gmrsm;vnf; pnfum;&ef vkdayonf/
bl;oD;awmifNrKd UESifh eD;uyfaom uusbuf? uHBu;D jyif? armife&D mG ? tv,facsmif;paom &Gmrsm;yifvQi?f
tdraf jc(30)ausmrf nf r[kwaf o;ay/ ukvm;yefZif;aus;&Gmrsm;rSmvnf; xked nf;wlyif jzpfavonf/ &ckid q
f
dk
jyp&m r&Sdao;aom xkdtcsdef(1946)ckESpfwGifyif xkdaus;&Gmrsm;onf rQtajctae &Sdao;onfjzpfygvsuf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

205

(1948)ckESpfwGif vlOD;a&wpfodef;ESpfaomif;ausmfvmonfrSm b,fykHb,fenf;ESihf 0ifvmMuonfukd awG;&Sdu


odEkdifayonf/ tpkd;&tkyfcsKyfa&; tajcrusrD ckd;0ifvmolrsm;ukd &Sd&if;rlqvifrsm;u vufcH xkdrSwqifh
ppfawGckid f tjcm;NrKd Ue,frsm;okyYd ifvQif ykaYd eMuonf/ &yf&mG om;rsm;rSmvnf; &ckid rf &Spd Of rlqvifoufoufjzpf
ae&m olBuD;rsm;rSmvnf; rlqvifom jzpfaejyefojzihf rdrdykdifeuf aus;&Gme,fajrrSjzpfaom oufaocH
taxmuftxm;ay;um c&D;oGm;cGi&hf adS eojzihf 0ifcsiw
f idk ;f 0ifcMhJ uavonf/ olBu;D vkyo
f u
l wm0ef,x
l m;&m
1
tjcm;taxmuftxm;&Ekdif&ef cufcJavonf/ }}

206
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
rlqvif oD;jcm;jynfe,f awmif;qkdjcif;
tdEd,EkdifiH&Sd rlqvifrsm;u oD;jcm;rlqvifEkdifiH xlaxmifay;&ef NAdwdoQtpkd;&xH awmif;qkdvIyf&Sm;
Muonf/ rlqviftrsm;pk&Sdaom tdEd,taemufbufa'oESihf tdEd,ta&SUbuf b*Fvm;jynfe,f
ta&SUbufa'orsm;ukd ygupwefEidk if t
H jzpf xlaxmifay;&ef awmif;qkcd MhJ uonf/ awmif;qkv
d yI &f mS ;rIonf
armifawm bl;oDawmifNrdKUe,frsm;&Sd ppfwaumif;om; rlqvifwkdYudk vTrf;rkd;cJhavonf/ (1942)ckESpf ukvm;?
&ckdift"dukPf;uvnf; armifawm? bl;oD;awmifNrdKUe,frsm;ukd jrefrmEkdifiHrScGJxGufNyD; topfjzpfay:vm
vwUH aom ta&SUygupwefEiS fh wpfEidk if w
H nf;jzpfatmif aygif;pnf;vkad om qEudk jzpfay:aponf/ txl;ojzihf
ynmwwfrsm;u pdwt
f m;xufoefMu\/ xkaYd Mumifh (1942)ckEpS f u&mcsND rKd UwGif usi;f yaom tpvmrfnv
D mcH
tqkw
d pf&yftjzpf wifoiG ;f cJo
h nf[k tqk&d adS vonf/ ,if;taMumif; okawoDcifBu;D azsmu
f odrYk w
S w
f rf;
wifazmfjycJhonf/
]](1942)ckEpS w
f iG f ]]Zlr,
d mwltrl vm}}toif;\yk*Kd vw
f o
Ykd nf armifawm? bl;oD;awmif? &aohawmifNrKd U
wkYd rlqvifO;D a&rsm;onft
h wGuf ygupwefe,ftwGi;f xnfo
h iG ;f owfrw
S af y;&ef NAw
d o
d Qtpk;d &xH toem;cH
&ef BudK;pm;cJhMuao;onf/ BudK;yrf;cJhykHrSm (1) a&m[d&fudef;(bDat)? (2) tkarmfrQm (3) t'labmfa&Sm(bDat)
(4) t'lcgvdw(f armfv0D)(5) El&marmuf(ukeo
f nf)(6) [mbDtv
l mESifh Zlr,
d mwltrl vmtoif;\tusK;d awmf
aqmifrsm;ukd ygupwefokdYapvTwf ygupwefacgif;aqmifwkdYESihf aqG;aEG;Muonf/ taMumif;ukd
ppfwaumif;e,fxkwf ]]atmfNyDaum0gZm}}owif;pmwGif awGUjrif&onf/1}}
ok&Yd mwGif NAw
d o
d Qtpd;k &onf tdE,
d jynfBu;D ukd tdE,
d ESifh ygupwef[
l ekid if EH pS cf ck u
JG m vGwv
f yfa&;
ay;cJah omfvnf; ta&SUygupwefEiS fh e,ferd w
d cf si;f qufpyfaeaom armifawm? bl;oD;awmifuu
dk m; rlvt3wkid ;f
jrefrmEkid if eH ,ferd w
d t
f wGi;f xm;cJah vonf/ jrefrmEdik if u
H v
dk nf; (1948)ckEpS w
f iG f vGwv
f yfa&; ay;cJah vonf/
jrefrmEkid if v
H w
G v
f yfa&; &Ny;D aemuf Ekid if aH &;t,ltq trsK;d rsK;d uGjJ ym;cJ&h mrS trsK;d om;pnf;vk;H nDw
G af &;ysujf ym;
cJh&m jynfwGif;ppfjzpfcJh&onf/ EkdifiHw0Srf;vkH;wGif a&mifpkHolykefsrsm; ay:aygufcJhonf/ &ckdifjynfe,fwGifvnf;
tvHeD? tvHjzL jynfolYvGwfajrmufa&; &JabmfjzL paom olykeftzGJUtpnf;rsm; ay:xGufcJhonf/
ajray:vnf; zqyvtmPmykid w
f \
Ydk vkyaf qmifcsuu
f dk &ckid jf ynfe,fvx
l u
k tm;r&cJah cs/ xkaYd Mumifh
&ckdifjynfe,f awmif;qkdrIay:aygufvmonf/ if;ukd zqyvtpkd;&u aumfr&SifzGJU? pkHprf;apcJhonf/
a'gufwmbOD; acgif;aqmifaom jynfe,fpkHprf;a&;aumfr&Sifu zqyvtpkd;&\ vkdtifqEtwkdif; ]]&ckdif
jynfe,f ray;oifhaMumif;}} tpD&ifcHcJhonf/
xkdy#dyuonf &ckdifwkdif;&if;om;wkdYukdomru ppfwaumif;om; rlqvifrsm;ukdyg kdufcwfapcJhonf/
if;wkdYonf zqyvtpkd;&u &ckdifwkdYukd jynfe,fay;vQif igwkdYrlqvifrsm;ukd &ckdifwkdYu zdESdyfrnf/ odkYjzpf
igwkdYtrsm;pkaeaom armifawm? bl;oD;awmifNrdKUe,frsm;ukdvnf; oD;jcm;rlqvifjynfe,f xlaxmifay;&rnf
ray;vQif vufeufukdif x<uawmfvSefrnf[l b*FvDynmwwfwkdYu 'gumNrdKU ykHESdyfaom t*Fvdyfbmom
aMujimcsufjzihf &mZoHawmif;qkdcJhMuavonf/
xkaYd emuf rl*sm[pfoyl ek rf sm;u vufeufuidk u
f m bl;oD;awmifNrKd Ue,fEiS fh armifawmNrKd Ue,f&dS &ckid w
f idk ;f
&if;om;wkdYudk enf;rsKd;pkHjzihf ESdyfpufuvlrI jyKcJh\/
wzef 1951 ckESpf ZlvkdifvwGif armifawmNrdKUe,f? tv,foHausmf&Gm t&yf&yf ukd,fpm;vS,frsm;
yg0ifonfh rlqvifnv
D mcHudk usi;f yum awmif;qkcd suf (14)csuu
f dk t*Fvyd b
f momjzihf a&;om;wifjycJMh uonf/
if;ukd qDavsmfatmif bmomjyefjy&rnfqkdjygu atmufygtwkdif; awGUEkdifygonf/
(1) &ckid w
f idk ;f ajrmufyidk ;f ukd jynfaxmifpjk refrmEdik if t
H wGi;f &Sd &Sr;f jynfe,f? u&ifjynfe,f? csi;f awmifwef;
rsm;? ucsifa'orsm;enf;wl vGwfvyfaom rlqvifjynfe,ftjzpf tjrefqkH;zGJUpnf;ay;&rnf/ ,if;jynfe,f
jynfaxmifpktpkd;&\ uGyfuJrIatmufwGif jynfe,fppfwyf? jynfe,f&JwyfzGJU jynfe,fvkHNcHKa&;tzGJUrsm;vnf;
xm;&Sd&rnf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

207

(2) jynfaxmifpjk refrmEkid if u


H muG,af &;twGuf atmuftrSwpf Of(3)wGif azmfjyxm;aom pnf;urf;csuf
rsm;ESihf udkufnDcJhygu wpfckwnf;aom vufeufukdifwyfzGJUukd xm;&SdEkdifonf/

&ckdifwkdif;\vufeufukdif tzGJUtpnf;rsm;ESihf &JwyfzGJUwGif rlqvifrsm; tnDtrQyg0ifa&;


(3) &ckdifwkdif;vufeufukdifwyfzGJUwGif wOD;tay: wOD;tjyeftvSef,kHMunfpdwfcs&rI? yl;aygif;
aqmif&GufEkdifrI? rlqvifwkdY\taetxm;rSm r[mAsL[mt& ta&;yg;rIaxmufxm; rlqvif (50%)yg0if
xnfhoGif;um zGJUpnf;&rnf/

ppfawGoabFmukd yl;wGJBuD;MuyfrI
(4) ppfawGNrdKUESihf ppfawGoabFmqdyfukd &ckdifajrmufykdif;wGif vGwfvyfaom rlqvifjynfe,fESihf &ckdif
awmifyidk ;f wkEYd pS Of ;D ESpb
f ufwEYdk iS fh oufqidk af om NrKd UESio
fh abFmqdyt
f jzpf owfrw
S &f rnf/ yl;wGBJ u;D Muyfa&;rlt&
rlqvifrsm;ESihf rlqvifr[kwfolrsm; (50%)pD tnDtrQ yl;wGJ pDrHtkyfcsKyf&rnf/ ppfawGNrdKU\ NrdKUawmf0ef?
wkid ;f rif;Bu;D ESifh 'kw,
d wkid ;f rif;Bu;D &mxl;rsm;wGif rlqvifEiS fh rlqvifr[kwo
f rl sm;? tvSnu
hf swm0efxrf;aqmif&
rnf/ yxqkH;NrdKUawmf0efrSm rlqvifvlrsKd;jzpf 'kwd,NrdKUawmf0efrSm rlqvifr[kwfol jzpf&rnf/ odkYjzifh
ESpfESpfwBudrfuspD tvSnfhus tkyfcsKyfoGm;&rnf/

A[kdtpkd;&tzGJUwGif rlqvif0efBuD; cefYxm;a&;


(5) jrefrmEdik if H A[kt
d pk;d &tzGUJ wGif csi;f a&;&m0efBu;D ? u&ifa&;&m0efBu;D ? cefx
Y m;ouJo
h Ykd &ckid af jrmufyidk ;f
rlqvifjynfe,frS ukd,fpm;vS,fwpfOD;ukd A[kdtpkd;&tzGJUwGif rlqvifa&;&m0efBuD;tjzpf cefYxm;ay;&rnf/

wkdif;jyKjynfjyKvTwfawmfESihf &ckdifajrmufykdif;rS rlqvifrsm;


(6) jynfaxmifpk jrefrmEkdifiH zGJUpnf;ykHtajccHOya'ukd a&;qGJjyXmef;&ef zGJUpnf;aom wkdif;jyKjynfjyK
vTGwfawmfwGif &ckdifajrmufykdif; rlqvifrsm;tm; tcGifhta&;w&yftaejzifh tjcm;jynfe,fESihfwkdif;rsm;enf;wl
uk,
d pf m;vS,t
f nDtrQ apvTw
G cf iG afh y;&rnf/ a&;qGrJ nft
h ajccHOya'wGif rlqvifrsm; awmif;qkcd surf sm;ukv
d nf;
rvGJraoGygoifhaomtcsufrsm;taejzihf xnfhoGif;jyXmef;ay;&rnf/

jynfaxmifpkOya'jyKvTwfawmf
(7) jynfaxmifpkjrefrmEdkifiH txufvTwfawmfwGif tjcm;jynfe,frsm;enf;wl &cxkdifajrmufykdif;
rlqvifrsm;tm; uk,
d pf m;vS,t
f nDtrQapvTwaf y;&rnf/ Oya'jyKatmufvw
T af wmfwiG rf l vlO;D a& tcsK;d tpm;
tvkduf ukd,fpm;vS,fapvTwfcGihf ay;&rnf?

vlrsKd;pkHuGef*&uf
(8) jrefrmEkdifiHtwGif;&Sd vlrsKd;toD;oD;wkdY\ ,Ofaus;rIESifh vlrIa&;zGHUNzdK;wkd;wufa&;wkdYtwGuf txl;
ojzihf cspfMunfa&;ESihf yl;aygif;aqmif&Gufa&;wkdY jrifhrm;wkd;wufvmap&ef? vlrsKd;toD;oD; vlrsKd;pktoD;oD;wkdY
yg0ifaom vlrsK;d pk uGe*f &ufBu;D wpfcu
k dk zGUJ pnf;wnfaxmifay8;&rnf/ wef;wl&,
G w
f l yl;wGaJ mqif&u
G af &;rlt&
uGef*&ufBuD;ukd vlrsKd;toD;oD;u udk,fpm;vS,ftnDtrQ apvTwfcGifh&Sd&rnf/

tpkd;&0efxrf;toD;oD;wGif yg0ifcGifh
(9) jynfaxmifpk A[kdtpkd;&vufeufukdif tzGJUtpnf; tNrJwrf;wyfzGJU? ,m,DtzGJU? &JtzGJU? ynma&;
0efxrf;ESifh w&m;a&;0efxrf;rsm;tygt0if A[k0d efxrf;tzGUJ tpnf;rsm;wGif rlqvifrsm;tm; oifw
h ifrh Qwaom

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

208

tcsKd;tpm;tvkduf cefYxm;ay;&ef tmrcHcsuf ay;&rnf/

bmoma&;vGwfvyfcGifh? ,Ofaus;rI vGwfvyfcGifhESihf vlYtcGihfta&;rsm; wef;wl&&Sda&;


(10) ukvor*tzGUJ ? vlt
Y cGit
fh a&;aumfr&Si?f vlt
Y cGit
fh a&; jyXmef;csurf sm;? vlenf;pkrsm; umuG,af &;
jyXmef;csurf sm;? rlqvifrsm;tm; bmoma&;udpw
iG f vk;H 0vGwv
f yfciG afh y;a&;? tjcm;vlrsK;d rsm;ESifh wef;wl&,
G w
f l
pD;yGm;a&;ESihf vlrIa&;tcGihfta&;rsm; &&Sd&eftwGuf jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHwGif zGJUpnf;ykH tajccHOya'wGif
tmrcHcsufay;&rnf/ ,if;tcGifhta&;rsm;ESihf pyfvsOf; w&m;kH;rsm;wGif w&m;qkdifcGihf&Sdap&rnf/
(11) rlqvifrsm;\ypn;f rsm;? pD;yGm;a&;vkyif ef;rsm;? aps;qkid rf sm;ukd zsuq
f ;D jcif;? vk,jl cif;? rw&m;odr;f
,ljcif;wkt
Yd wGuf jyefvnfay;tyfapjcif;? avsmaf Mu;ay;jcif;rsm; aqmif&u
G af y;&rnf/ rlqvifrsm;\tusK;d pD;yGm;
vGwv
f yfciG Efh iS hf vkNH cKH a&; wef;wl&nfwl pD;yGm;a&;wk;d wufzUHG NzKd ;a&;ESifh rlqvifw\
Ydk om,m0ajyma&;wkt
Yd wGuf
tmrcHcsufay;&rnf/

bmoma&;qkdif&m Oya'ynm&SdBuD;rsm;tzGJUatmufwGif uGpDw&m;kH;rsm; wnfaxmifcGifh


(12) jrefrmEkdifiHwGif rlqvifrdom;pkOya'rsm;t& qkH;jzwfay;&rnfh rlcif;rsm;ukd rlqvifbmoma&;
qkdif&mOya'ynm&SifBuD;rsm;tzGJYatmufwGif zGJUpnf;wnfaxmifay;&rnf/ ,if;w&m;kH;rsm;wGif rlqvifwkdY\
&St
d u
dk w
f &m;awmfEiS t
fh nD vufxyfa&;udp? tarGqufcaH &;udpE iS phf yfvsO;f ? ay:aygufaomtjiif;yGm;rIrsm;ukd
pD&ifqkH;jzwfcGihftmPm &Sd&rnf/

rlqvifaumifpD
(13) rlqvifw\
Ydk vlraI &;? bmoma&;? ynma&;? ,Ofaus;rIta&;rsm;ESifh jrefrmEdik if t
H wGi;f &Sd rlqvif
y&[dwvkyif ef;rsm; vSL'gef;xm;onfh b@mypn;f rsm;? AvDrsm; bmoma&; pmoifausmif;rsm;? ocsKi ;f ajrrsm;?
ocsKif;*lrsm;? txdrf;trSwfrsm; ,Ofaus;rIqkdif&m&HykHaiGrsm; ponfwkdYukd pepfwus pDrHuGwfuJEkdif&eftwGuf
tpvmrfaumifpDw&yfukd Oya'jzihf zGJUpnf;&rnf? xkdaumifpDukd rlqvifukd,fpm;vS,frsm;ESihf tlvDrmac?
rlqvifacgif;aqmifwjYdk zihf zGUJ pnf;&rnf/ rlqvifaumifp0D ifrsm;qkid &f m enf;Oya'rsm;ukd wkid ;f jyKjynfjyKvw
T af wmf
wGif yg0ifaom rlqvifukd,fpm;vS,frsm; A[kdOya'jyKvTwfawmfESihf ,if;udptwGuf zdwfac:aom rlqvif
nDvmcHwkdYu yll;aygif;a&;qGJ&rnf/
(14) (u) tpvmrftxufwef;ausmif;rsm;ESifh aumvdyaf usmif;rsm;ukv
d nf; wnfaxmifciG jfh yK&rnf/
xkad usmif;rsm;wGif tm&yDpmayrsm;? tpvmrforkid ;f ESifh tpvmrf,Ofaus;rIrsm;ukv
d nf; oifMum;ay;cGijfh yK&rnf/
rlqvifw\
Ydk ynma&;vkyif ef;ESifh y&[dwvkyif ef;rsm;twGuf Ekid if aH wmftpk;d &rS oifw
h ifrh Qwaom axmufyahH Mu;
rsm;ukdvnf; &&Sd&rnf/
(c) rlqvifausmif;om;rsm;? wufa&mufynmoifMum;aeaom tpk;d &ausmif;wGif rlqvifausmif;om;
rsm;tm; tl&'lpmay? tm&ADpmayESihf tpvmrfbmoma&;oifcef;pmrsm;ukdvnf; oifMum;cGihfjyK&rnf/
tl&'lpmoifausmif;rsm;ukdvnf; ydwfyifrnfhtpm; wkd;csJUzGihfvSpfay;&rnf/
(*) rlqvifrsm;tm; rdrdwdkY\ukd,fykdifynmoifausmif;rsm; bmom&yftm;vkH;ukd tl&'lbmomjzihfom
oifMum;cGiafh y;&rnf/ rlqvifrsm;tm; ,if;wk\
Yd qEoabmxm;rygbJ tjcm;pmayrsm;ukd twif;tMuyfroif
Mum;ap&? rlqvifwkdY\,Ofaus;rIESifh *kPfodumukd ,kwfavsmhao;odrfaprIrsm;ukdvnf; rjyKvkyf&/
tv,foaH usmn
f v
D mcHrS awmif;qkcd surf sm;ukd NcKH jyKo;Hk oyf&vQif rlqvifuv
k m;wko
Yd nf &ckid jf ynfe,f
ajrmufykdif;ukd rlqvifoD;jcm;jynfe,f awmif;onfomru? &ckdifjynfawmifykdif;ukdvnf; &ckdifESihf 50%EIef;pD
tcGifhta&;wef;wlay;&rnf[k awmif;qkdxm;aMumif; awGUEkdifayonf/

209
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
&ckdifjynfe,fESihf kd[if*smtrnfcH b*FvDrsm; vIyf&Sm;rI
&ckdifjynfe,fvlxkonf &ckdif(zqyv)acgif;aqmifrsm;ukd rauseyfjcif;? &Srf;? ucsif? u&if? u,m;wkdY
uJo
h Ydk jynfe,ftcGit
hf a&;ukd cHpm;vkjd cif;aMumihf &ckid jf ynfe,fawmif;qkad om (&wn)(&ckid w
f idk ;f &if;om; nDw
G f
a&;ygwD)ukd (1960)jynhfESpf ygvDrefa&G;aumufyGJwGif wcJeufaxmufcH rJay;cJhMuonf/ &wn trwf(8)OD;
tEkid &f &SNd y;D OD;Ekacgif;aqmifaom jynfaxmifpyk gwDEiS fh tay;t,lvyk u
f m jynfaxmifpt
k pk;d &tzGUJ zGUJ pnf;Ekid cf hJ
onf/ 0efBuD;csKyfOD;Ekonf &ckdifESihfrGefwkdYukd jynfe,fay;ygrnf[k uwdjyKNyD; odrf;oGif;&,lcJhjcif; jzpfavonf/
&ckid u
f dk jynfe,fay;rnf[al om toHxu
G v
f maomtcg &ckid jf ynfe,f&dS rlqvifwo
Ydk nf rausreyfjzpfchJ
Muonf/ vIyf&Sm;x<uvmMuonf/ ,cif tv,foHausmfnDvmcHj yg0ifcJhaom rlqvifacgif;aqmifwkdYonf
toGiftrsKd;rsKd; &SdaecJhMu&mrS &ckdifjynfe,f qefYusifa&;vIyf&Sm;rIrsm;ukd jyKvkyfvmMuonf/ jrefrmowif;pm?
t*Fvdyfowif;pmwkdY rlqvifwkdYtwGuf awmif;qkdcsuftrsm;tjym;ukd wifjyvmMuavonf/
xkdYjyif rlqvifwkdYonf jrefrmwkdif;&if;om;rsm; r[kwfMu wkdif;&if;om;rsm;om cHpm;cGihf&Sdaom
]]jynfe,f&ykid cf iG }fh }ukd cHpm;cGirfh &Sad Mumif; odMuaomtcg rdrw
d u
Ykd ,
dk u
f dk ]]&ckid w
f idk ;f &if;om; rlqvifrsm;}}jzpfaMumif;
vdrn
f ma&;om;wifjyvmMuonf/ xkv
d rd n
f mwifjyolrsm;teuf ygvDreftrwfa[mif; rpwm*zm;rS pwifc\
hJ /
if;u tv,foHausmf nDvmcH\ qkH;jzwfcsufrsm;ukd tm;ay;aom orkdif;vdrfaqmif;yg;wpfckukd (28-8-51)
aeYxkwf *g'D,eft*Fvdyfowif;pm pwifa&;om;cJhonf/
xkdYaemuf (10)ESpfcefYtMumwGif (1960)jynhfESpf arvxkwf *g'D,eft*Fvdyfr*Zif; trfatw[d&f
(bom)u rpwm*zm;uJhodkY bl;oD;awmifarmif;awmNrdKUe,frsm;&Sd ppfwaumif;om; b*FvDrlqvifrsm;ukd
&ckid w
f idk ;f &if;om; rlqvifrsm;jzpfMuav[ef vkyBf uzH efw;D cJjh yef\/ xkad qmif;yg;ukyd if k[
d if*smtrsK;d om;nDw
G f
a&;tzGJUcsKyfuvnf; ]]kd[if*smvlrsKd;pk &mZ0iftusOf;csKyf}}trnfjzihf tenf;i,fjznfhpGufum (1960)jynhfESpf
'DZifbmvwGif ykHESdyfjzefYcsdcJhonf/ ,if;aemuf jr0wD? Ir0paom jrefrmr*Zif;rsm;vnf; armifoHvGifESihf
pma&;q&m armifaomfwu
Ydk vnf; ]]k[
d if*smrsm;onf &ckid w
f idk ;f &if;om; rlqvifrsm;jzpfMuonf}}[l tm;jznhf
atmf[pfcJhMuao;\/
if;wkdY\orkdif;vdrfaqmif;yg;rsm;ukd &ckdiforkdif;okawoD OD;azmfZH? ppfBudKacwf &ckdifEkdifiHa&;
acgif;aqmifa[mif; OD;bpH? NAw
d o
d QacwfEiS fh vGwv
f yfa&;acwf &ckid Ef idk if aH &;acgif;aqmif OD;pHxeG ;f atmifwu
Ydk
jyefvnfacsyaom aqmif;yg;rsm;jzihf taxmuftxm;tukd;tum;rsm;pGm wifjycJhMuavonf/
xkdpOfwGif jrefrmEdkifiH\ ekdifiHa&;tajctaeonf AkdvfcsKyfBuD;ae0if;(1962)ckESpf rwfv(2)&ufaeYu
tmPmodr;f rIaMumihf toGiw
f pfrsK;d ajymif;vJc&hJ onf/ &ckid jf ynfe,fEiS fh rGejf ynfe,fzUJG pnf;a&;onfvnf; tmPm
odrf;rI vIdif;wHykd;rsm;atmuf epfjrKyfaysmufuG,fcJh&avonf/
AkdvfcsKyfBuD;ae0if; OD;aqmifaom awmfvSefa&;aumifpD tpkd;&vufxufwGif EkdifiHa&;ygwDtm;vkH;ukd
zsuo
f rd ;f cJ\
h / xkaYd Mumifh rlqvifuv
k m;wk\
Yd Ekid if aH &;vIy&f mS ;rIrsm;onfvnf; Nird 0f yfiyk v
f QK;d cJah v\/ armifawm?
bl;oD;awmifNrKd Ue,frsm;&Sd rl*sm[ifuv
k m;qko
d yl ek t
f zGUJ rsm;vnf; wyfrawmf\xk;d ppfaMumifh NyKd um wbufEidk if o
H Ykd
wdrf;a&SmifoGm;cJhMuavonf/
awmfvSefa&;aumifpDtpkd;&onf ]]jrefrmhqkd&S,fvpfvrf;pOfygwD}}ukd xlaxmifNyD; wpfygwDpepfjzihf
qufvuftyk cf sKycf \
hJ / zGUJ pnf;ykt
H ajccHOya'opf a&;qGaJ &;twGuf (1973)ckEpS w
f iG f jynfow
l x
Ydk rH S tBuOH mPf
rsm;awmif;cHcJh\/ xkdtcGihfta&;ukd tcsufaumif;,l ajray:&Sd rlqvifukvm;wkdYu jyefvnfacgif;aqmif
vmMujyef\/ if;wkdYonf kd[if*smtrnfcH rlqvifwkdYtwGuf tcGifhta&;awmif;aom ]]kd[if*smvlrsKd;rsm;u
tBuHay;qEjyKaompmwrf;}}[laomtrnfygpmwrf;wpfckukd wnDwGwfwnf; wifjycJhMuonf/
od&Yk mwGif jrefrmhq&dk ,
S v
f pfvrf;pOfygwD tpk;d &onf rlqvifw\
Ydk awmif;qkcd suu
f dk vpfvsLINy;D &ckid Ef iS fh
rGeu
f dk jynfe,fay;cJ\
h / xkjYd yif jrefrmhq&dk ,
S v
f pf vrf;pOfygwDvufxufwiG f bl;oD;awmif? armifawmNrKd Ue,frsm;
&Sd ppfwaumif;om; rlqvifwu
Ydk dk ygwD? aumifpt
D mPmykid f tzGUJ tpnf;rsm;wGif yg0ifciG u
fh dk uefo
Y wfxm;cJ\
h /

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

210

odkY&mwGif ukvm;vlOD;a&um; wkd;NrJwkd;ae\/ 'kwd,urmhppftwGif; ukvm;&ckdift"dukPf; jzpfyGm;cJhpOfu


ysupf ;D cJ&h aom &ckid Ef iS w
fh idk ;f &if;om;aus;&Gmrsm;ukd jyefvnfxal xmifa&; rjyKvyk Ef idk af o;acs/ &ckid w
f yYdk idk q
f idk cf MhJ u
aom v,f,majrrsm;rSm oD;pm;vufikwftjzpf ukvm;wkdY\vufxJ &SdaecJhavonf/

1978 ckESpf e*g;rif;pDrHcsufESihf rlqvifwkdY\tajctae


jrefrmhq&dk ,
S v
f pf vrf;pOfygwDacwfwiG f tpk;d &onf jrefrmEkid if H vl0ifrBI u;D Muyfa&; Oya'ukd azmufzsuf
Ny;D jynfyrS enf;rsK;d pkjH zihf ck;d 0ifvmMuonfh Ekid if jH cm;om;rsm;tm; ppfaq;azmfxw
k &f ef &nf&,
G Nf y;D e*g;rif;pDrcH suf
ukd csrSwfaqmif&GufcJhonf/ xkdpDrHcsuft& ppfwaumif;om; b*FvDrlqvifrsm; tkHvkdufusif;vkduf aexkdifMu
aom &ckdifjynfe,fajrmufykdif; pwifaqmif&GufcJhonf/
e*g;rif;pDrcH suf yxrtqifu
h dk ppfawGNrKd UwGif pwifaqmif&u
G cf o
hJ nf/ xko
d aYkd qmif&u
G &f m taemufyidk ;f
wkid ;f ppfXmecsKy?f &ckid jf ynfe,fa'oygwD? &ckid jf ynfe,fjynfoaYl umifprD S vrf;TeBf u;D MuyfrjI zihf vl0ifrBI u;D Muyfa&;
ESifh jynfot
Yl iftm;OD;pD;XmerS yl;aygif; 1978 ckEpS f azazmf0g&Dv(11)&ufaeYwiG f ppfawGNrKd Uay:&Sd &yfuu
G rf sm;
ukd kwfw&ufppfaq;cJhonf/
'kw,
d tqifu
h dk bl;oD;awmif? armifawmNrKd Ue,frsm;vnf; aqmif&u
G cf o
hJ nf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f
(17-3-78)aeYrS (5-5-78)aeYxv
d nf;aumif;? armifawmNrKd Ue,fwiG (f 8-5-78)aeYrS (5-6-78)aeYxv
d nf;aumif;
aqmif&GufcJhonf/ vl0ifrIBuD;Muyfa&;ESihf jynfolYtiftm;OD;pD;XmerS tiftm;(400)wkdYu jynfolY&JESifh vkHxdef;
(jynfolY&Jwyf&if;)wkdYtultnDjzifh w&Gm0ifw&GmxGuf ppfaq;cJhMuonf/1
,if;ppfaq;rIudk &ifrqkid &f MJ uaom ppfwaumif;om; b*Fvu
D v
k m;wko
Yd nf aMumufvefw
Y Mum;jzpfum
&ckid jf ynfe,fajrmufyidk ;f NrKd Ue,frsm;rS b*Fvm;a'h&EfS idk if o
H Ydk xGuaf jy;cJMh uonf/ xGuaf jy;cJah om tdraf xmifpEk iS fh

pOf
1
2
3
4
5
6
7
8

NrdKUe,ftrnf
armifawm
bl;oD;awmif
&aohawmif
ppfawG
aygufawm
ausmufawmf
ajrmufOD;
rif;jym;
pkpkaygif;

tdrfaxmifpkOD; a&
12469
9016
2248
900
832
236
73
130
25904

vlOD;a&
69823
53254
13978
5053
2322
1261
347
592
146630

vlOD;a&pm&if;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/


e*g;rif;pDrHcsufaMumihf b*Fvm;a'h&SfwkdY txdwfwvefY xGufajy;cJhMuaom EkdifiHjcm;om; rlqvifwkdYukd
taMumif;jyK k[
d if*smtrnfcH rlqvifw\
Ydk ajratmufvyI &f mS ;rIrsm;rSm jyefvnfx<u acgif;axmifumvmMu
onf/
tm&fyt
D rdwzf d ESifh tm&ftu
D pf tkd trnfcH ajratmuftzGUJ tpnf;rsm;u owif;pm*sme,fwYdk jrefrm
tpkd;&u rlqvifwkdYudk rsKd;jyKwfatmif owfjzwfaeonf[l atmf[pfMuonf/ bl;oD;awmifNrdKUe,fESihf
armifawmNrdKUe,f&Sd rlqviftdrftcsKdUukd rdrdwdkYbmom rD;IdU"mwfykHkdufum ]]rlqvif&Gmrsm;ukd jrefrmtpkd;&u

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

211

rD;IdYaeygonf}}[laom urmhowif;&yfuGufrsm; r[kwftrSef vdrfnmowif; jzefYcJhMuonf/


wbufEkdifiH b*Fvm;a'h&Sf tpkd;&u xGufajy;vmolrsm;ukd rdrdwkdYEkdifiHom;r[kwf vkH;0wm0ef
r,laMumif; uefYuGufcJhonf/ b*Fvm;a'h&Sf? ygupwef rav;&Sm;paom rlqvifEkdifiHrsm;rS xkwfa0onfh
owif;pmrsm;uvnf; 0kid ;f 0ef;atmf[pfcMhJ uonf/ xkaYd Mumihf ukvor*rS Mum;0ifNy;D xGuaf jy;oGm;aom rlqvif
wkdYukd 'kuonfrsm;tjzpf owfrSwfum pm;eyf&dum? aq;0g;? wnf;ckdtdrfwkdYjzihf ulnDcJhMuonf/ jyoemukd
jrefrmtpk;d &ESifh b*Fvm;a'h&t
fS pk;d &wku
Yd aqG;aEG;ajz&Si;f &efvnf; Mum;0,faphpyfay;cJo
h nf/ odjYk zihf ESpEf idk if H
tpkd;&acgif;aqmifrsm; awGUqkHaqG;aEG;cJhMuonf/
[oFmpDrHcsufESihf rlqvifwkdYtajctae
[oFmpDrHcsufonf xGufajy;oGm;ol rlqvifrsm;wkdYukd taMumif;jyK jrefrmtpkd;&onf b*Fvm;a'h&Sd
tpdk;&wkdYESihf aqG;aEG;Mu&m ay:aygufvmaom jrefrmtpkd;&wkdY\ pDrHcsufwpfckjzpfonf/ &nf&G,fcsufrSm
e*g;rif;pDrcH sujf zihf Edik if o
H m;rsm;ukd azmfxw
k cf phJ Ofu ppfaq;a&;ukd &ifrqkid &f b
J J b*Fvm;a'h&EdS ikd if o
H Ykd xGuaf jy;
oGm;ol rlqvifrsm;tm; jyefvnfvufcH&&Sdjcif; jzpfonf/
jyefvnfvufcaH &;ESifh ywfouf ESpEf ikd if o
H abmwlncD suw
f pf&yfudk 9-7-78aeYwiG f b*Fvm;a'h&EfS ikd if H
'um;NrdKU vufrSwfa&;xkd;cJhonf/ ,if;oabmwlnDcsufwGif yg0ifaom tcsufrsm;rSm atmufygtwkdif;
jzpfonf/
(u) jynfaxmifpk qkd&S,fvpforwjrefrmEkdifiHawmftpkd;&onf b*Fvm;a'h&SfjynfolorwEkdifiH
,m,Dpcef;rsm;wGif vuf&SdckdvIHvsuf&Sdonfh jrefrmEdkifiHwGif w&m;0ifaexkdifcGifh&SdNyD; jrefrmEdkifiHtrsKd;om;rsm;
oufaocHuyfjym;rsm; wifjyEkid o
f rl sm;ESifh if;wk\
Yd tdraf xmifp0k ifrsm;tm; tapmqk;H jyefvnfvufc&H ef oabm
wlonf/ tdrfaxmifpk0ifrsm;qkd&m cifyGef;? ZeD;? rdb? a,mur? om;? orD;? w&m;0ifarG;pmorD;? ajr;oruf?
acR;rESihf rkqkd;rnDrrsm; yg0ifygonf/
(c) jynfaxmifpq
k &dk ,
S v
f pforw jrefrmEkid if aH wmftpk;d &onf jrefrmEkid if w
H iG f aexkid cf b
hJ ;l oljzpfaMumif;
azmfjyonfh jrefrmEdik if rH S xkwaf y;xm;aom tjcm;pm&Gu?f pmwrf;? taxmuftxm;wifjyEdik o
f rl sm;ESifh if;wk\
Yd
tdraf xmifp0k ifrsm;? jrefrmEdik if w
H iG f aexkid cf b
hJ ;l olrsm;jzpfaMumif; oufaotaxmuftxm;rsm;? Oyrm- ae&yf
vd y f p mES i h f tjcm;tcsuf t vuf ponf w k d Y u k d wif j yEd k i f o l r sm;ES i h f if ; wk d Y \ td r f a xmif p k 0 if r sm;tm;
'kw,
d tqift
h aejzihf jyefvnfvufc&H ef oabmwlonf/ tdraf xmifp0k ifrsm;qk&d m cifyeG ;f ? ZeD;? rdb? a,mur?
om;orD;? w&m;0ifarG;pm;om;orD;? ajr;? oruf? acR;r? rkqkd;r nDrrsm; yg0ifygonf/
1978 ckESpf Mo*kwfv (31)&ufaeYwGif 1979 ckESpf 'DZifbmv (29)&ufaeYxd [oFmpDrHcsufjzihf

212

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
ckESpf? v? &uf

vlOD;a&

tdrfaxmifpk

usm;

1978 ckkESpf
1978 ckkESpf
1978 ckkESpf
1978 ckkESpf
1978 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf

Mo*kwfv(1)&uf
pufwifbmv
atmufwkdbm
Ekd0ifbmv
'DZifbmv
Zefe0g&Dv
azazmf0g&Dv
rwfv
{NyDv
arv

9
20
163
2119
3231
3711
3523
4057
3963
4295

31
51
473
6731
10657
12214
10831
12552
12034
11882

1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf
1979 ckkESpf

ZGefv
Zlvkdifv
Mo*kwfv
pufwifbmv
atmufwkdbm
Ekd0ifbmv
'DZifbmv

2245
1608
134
435
181
217
1597

6108
4263
326
950
408
506
3408

pkpkaygif;

31508

93425

r
27
56
447
6928
10866
12292
10764
12279
12005
11650
6358
4157
319
1000
429
509
3427

pkpkaygif;
58
107
920
13659
21523
24506
21595
24831
24039
23532
12466
8420
645
1950
837
1015
6835

93513 186938

jyefvnfvufcHcJhonfh tdrfaxmifpkESihf vlOD;a& tao;pdwfpm&if;rSm atmufygtwkdif; jzpfygonf/


xGiaf jy;olrsm;ESifh jyef0ifvmolrsm; ta&twGuu
f dk EIid ;f ,SOMf unhyf gu xGuaf jy;cJo
h rl sm;rSm (156690)OD;
jzpfNyD; jyef0ifvmolrsm;rSm (186986)OD;jzpfaomaMumihf vlOD;a& (30278)OD;tykd vufcHcJh&aMumif; odomEkdif
ygonf/
pDrcH suo
f nf wbufEidk if EH iS fh xdyw
f u
dk yf #dyujzpfru
I dk a&Smif&mS ;Ekid cf ahJ omfvnf; wkid ;f &if;om;ta,mif
aqmif ppfwaumif;om; rlvqifrsm;tm; vlyo
dk ;Hk aomif;ausmt
f xd jyefvnfvufc&H ,lrrI mS jrefrmEkid if t
H wGuf
rsm;pGm epfemcsufwpf&yf jzpfygonf/
rlqvifajratmufvIyf&Sm;rI
txufyg pDrHcsufESpfckukd taMumif;jyK ppfwaumif;om; rlqvifwkdYonf kd[if*smrsKd;cspfwyfOD;? (
) k[
d if*smaoG;pnf;nDw
G af &;tzGUJ trnfcu
H m wbufEidk if H ajcukwpf cef;,lum ajratmufvyI &f mS ;rIrsm;ukd
jyKvkyfcJhMu\/
if;tzGUJ ESpcf o
k nf trnfuaJG omfvnf; OD;wnfcsucf si;f wlnMD u\/ if;wko
Yd nf rdru
d ,
dk u
f dk &ckid w
f idk ;f &if;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

213

om; k[
d if*smvlrsK;d rlqvifrsm;tjzpf cH,Nl y;D armifawm bl;oD;awmifNrKd Ue,frsm;ukd k[
d if*smjynfe,fxal xmif
ay;&rnf[k awmif;qkMd u\/ jrefrmEdik if \
H vkNH cKH a&;ukd rMumcP xdyg;aESmuf,u
S u
f m wnfNird af t;csr;f om,mrI
ukd zsufqD;cJhMu\/

ta&;tcif;umvtwGif;rS rlqvifwkdY\vIyf&Sm;rItajctae
1988 ckEpS f jzpfymG ;cJah om ta&;tcif;ukd taMumif;jyK b*FvaD v;aomif;ausmcf efw
Y Ydk armifawmNrKd U
tm; ta&SUbuf? awmifbuf? ajrmufbufwrYdk S 0kid ;f &HNy;D "m;? vS?H vufeufrsK;d pku
H idk af qmifum armifawmNrKd UxJoYdk
0ifa&mufNy;D &ckid t
f ;dk tdrrf sm;ukd zsuq
f ;D &ef BuKd ;pm;cJMh u\/ (4)rkid &f dS jynfo&Yl w
J yf&if;ESifh tquftoG,f rjyKvyk f
Ekid &f ef w,fvzD ek ;f BuKd ;rsm;ukd BuKd wifjzwfawmufxm;Mu\/ aemufxyf vltiftm; axmifaygif;rsm;pGmwkv
Yd nf;
awmifykdif;? ajrmufykdif;a'orsm;rS csDwufvmcJhMuqJjzpf\/ NrdKUxJodkY0if&ef tBudrfBudrfBudK;pm;cJhMuaomffvnf;
NrKd Uay:rS &ckid v
f il ,frsm;? jynfo&Yl w
J yfrsm;u pkaygif;umuG,cf MhJ u toufab;rS oDou
D av; vGwaf jrmufcMhJ u
&jcif;jzpf\/
if;wkrYd mS xkn
d u armifawmNrKd Ue,f&dS &ckid af us;&Gmrsm;ukd armifawmNrKd UESifh wNyKd iw
f nf; zsuq
f ;D Ekid af p&ef
armifawmNrKd Uay:rS rD;a&mifjrifvQif if;&Gmrsm;ukyd g zsuq
f ;D ypf&ef rSmxm;Ny;D jzpfaMumif;ESifh NrKd Uay:rS rD;a&mifjrif&
rvm;[k b*FvDrsm;u awmifukef;ay:rS wufMunhfcJhMuaMumif; b*FvDESihfwGJ aexkdifMuaom &ckdifom;rsm;
ajymjycsuft& od&ygonf/
ta&;tcif;rSm 1942 ckEpS f ukvm;&cdidk t
f "dukP;f aemufyidk ;f tBu;D us,q
f ;Hk aom vlxt
k iftm;jy
qefYusifrIyif jzpfayonf/
EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU tpkd;&vufxuf kd[if*smqkdif&m okH;EIef;rIrsm;
1988 ckESpf pufwifbmv(19)&ufaeYwGif EkdifiHawmftmPmukd AkdvfcsKyfBuD;apmarmif OD;aqmifaom
wyfrawmfu xde;f odr;f wm0ef,cl o
hJ nf/ xkaYd emuf Ekid if aH &;ygwDtzGUJ tpnf;rsm;tm; w&m;0ifrw
S yf w
Hk if &yfwnf
cGifh ay;cJhonf/
xkdYaemuf kd[if*smtrnfcH b*FvDvlrsKd;rsm;ukd ukd,fpm;jyKaom trsKd;om;ygwDukd rSwfykHwifcJhonf/
xkdygwD\ ]]&ckdifjynforkdif;ESihf &ckdif? kd[if*smwkdY\b0}}trnfyg vufpGJpmapmif? twGJ(6)wGif &udKifESihf
&Gif*sm(kd[if*sm)vlrsKd;rsm;\ orkdif;tusOf;csKyf[l pm5-6 wGif atmufygtwkdif; azmfjyxm;aMumif; awGU&yg
onf/
1/
vlwidk ;f onf rdrv
d rl sK;d xifay:ausmMf um;jcif;ukd vkv
d m;Muygonf/ xifay:ausmMf um;aom vlrsK;d wkid ;f
onf rdrdvlrsKd;wpfOD;pDtwGuf tBuD;rm;qkH;aom *kPfodumBuD;wpfck jzpfygonf/ vlrsKd;ukd A[kdjyK
rsK;d csppf w
d Ef iS hf ZmwdaoG;? Zmwdrmefudk ay:aygufapygonf/ xkaYd Mumifh vlwidk ;f onf rdrv
d rl sK;d taMumif;ukd
&Sif;&Sif;BuD;odxm;&ef txl;vkdtyfygonf/
2/
tm&Swkduftv,fykdif; y&D;rD;,m; ukef;jyifjrifhrS tm&d,HvlrsKd;wkdYonf aemufqkH; bDpD-1000xd
tdE,
d wku
d o
f Ydk vIid ;f vk;H Bu;D ozG,f wokwNf y;D wokwf qif;oufvmcJyh gonf/ xkpd Ofuyif tm&d,w
H o
Ydk nf
v,f,m pkdufysKd;jcif;? wd&pmefrsm;ukd ,Ofyg;atmif arG;jrLjcif;ESihf vufrItwwfynmwkdYukd
aumif;pGmuRrf;usifolrsm; jzpfavonf/ olwkdYonf jrif;pD;ppfwkduf&mwGif uRrf;usifaomvlrsKd;jzpf
ta&SUbuf rGef*kdvfukef;jrifha'orS taemufbufodkY ajrxJyifv,f ta&SUbuft&yfa'otxd
ysHUESHUa&muf&SdvmcJhMuonf/
3/
tm&d,HvlrsKd; pmaytu&mrsm;ukd bDpD-600 cefYu if;wkdYwDxGifonf[k orkdif;q&mrsm;u azmfjy
ygonf/ olwu
Ydk dk tif't
dk m&d,[
H ak c: if;wko
Yd nf tdE,
d wku
d f **Fgjrpfta&SUbuf&dS b*Fge,fov
Ykd nf;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
4/
5/

6/

7/

8/

9/

10/

11/

12/
13/
14/
15/

16/

214

a&muf&Sd vmcJhygonf/ ,if;rSwqifh &ckdifjynftwGif;ykdif;okkdY a&muf&SdvmcJhygonf/


y&D;rD;,m;uke;f jyifjrifrh w
S qifh qif;oufvmNy;D &ckid b
f ufoYdk a&muf&v
dS mol tif't
dk m&d,v
H rl sK;d xJwiG f
]]ol&d,0Ho}}(]]ae}}ukd ukd;uG,faomtkyfpk)ESihf ]]pE0Ho}}(]]v}}ukd ukd;uG,faomtkyfpk)wkdY yg0ifonf/
bDpD 540 wGif Ak'j rwfpmG bk&m;yGiafh wmfrNl y;D bDpD 250 wGif tdE,
d jynf taomurif;vufxufrpS
tdEd,ajrmufykdif;ykHpH Ak'bmomESihf awmifykdif;ykHpH Ak'bmomonf &ckdifjynf(&umyl&)okdY ysHUESHYa&muf&Sd
vmonf/ &ckid jf ynf&dS ol&,
d 0HoESifh pE0o
H vlrsK;d tkypf x
k rJ S tcsKUd wko
Yd nf Ak'b
mom0ifrsm; jzpfomG ;Mu
onf/
at'D 570 wGif wrefawmf rkd[mruf ay:xGef;ygonf/ tma&AD;,m;uRef;qG,f rumNrdKUawmfESihf
r'DemNrdKUwkdYudk tajccH tpvmrfbmomukd wrefawmfrkd[mrufu a[mMumawmfrlonf/ at'D
711 wGif tdE,jynfqif;e,fodkY ta&AfrGwfqvifrsm; 0ifa&mufvmMuonf/ if;aemuf ESpfaygif;
(250)Mumaomtcg ta&AfrGwfqvifrsm;\ tkyfcsKyfrIatmufodkY tdEd,jynf usa&mufoGm;cJh&m
xkdtcsdefrSp tdEd,odkY tpvmrfomoem a&muf&Sdvmonf/
c&pfou&mZf (1206)ckwiG f 'wft'l ifb&k if( ) \ tkycf sKyrf aI tmufoYdk tdE,
d wjynfv;Hk usa&mufomG ;
&m tDpv
mrfbmom0ifjzpf if;\tkycf sKyrf aI tmufwiG f tDpv
mrfbmomonf tdE,
d wGif aumif;pGm
ysHUESHUvmawmhonf/
tdE,
d jynf a'vDNrKd UBu;D onf tD*spEf idk if H ukid f Ndk rKd UBu;D uJo
h v
Ykd nf;aumif; tD&wfEikd if H bu'wfNrKd UBu;D uJo
h Ykd
vnf;aumif;? tDpvmrfomoemjyefYyGm;&m urm\ A[kdtcsuftcsm jzpfvmonf/ xkdtcsufaMumihf
tpvmrfbmomonf **Fgjrpfta&SUbuf b*Fge,fxd ysHUESHUvmcJhonf/ xkdrSwqifh &ckdifjynftxd ysHUESHU
vmcJhonf/
c&pfou&mZf (1605)wGif uG,v
f eG af om r[mt*bmbk&ifBu;D ( )vufxufwiG f tDpv
mrfbmom
ukd txl;ojzihf ysUH ESo
YH mG ;apcJo
h nf/ r[mt*bmbk&ifBu;D onf [dEL ,Ofaus;rIudk aemufcjH yK tDpv
mrf
bmomukd [dEL bmomESifh eD;uyfaom bmom,Ofaus;rIwpfck jzpfvmap&ef atmifjrifpmG jyKvyk Ef ikd cf hJ
onf/ ,if;odYk pGr;f aqmifraI Mumifh tDpv
mrfbmomonf [dEL ,Ofaus;rIEiS t
fh wl &ckid u
f rf;k;d wef;rsm;ESifh
&ckdifjynfodkY a&muf&Sdvmonf/
&ckdifjynfom;kd[if*sm (Rohingya)wkdY\bmomrSm Ak'bmomuJhodkYyif tdEd,rSwqifh (tdEd,
,Ofaus;rIudk aemufcx
H m;) ysUH yGm;vmaomtDpv
mrfbmom trsK;d tpm;jzpfonf/ tm&yfrS &ckid jf ynfoYkd
ckefysHvm aom tDpvmrfbmomtrsKd;tpm; r[kwfacs/
c&pfou&mZf 1665 ckEpS f aemufyikd ;f wGif &ckid jf ynfom; tDpv
mrfbmom0ifrsm;teuf av;ukid pf pfonf
awmfrsm;ukd yg&Sef;bmomjzihf uref(Kaman)[k ac:NyD;? &ckdifjynfom; tpvmrfbmom0ifvlrsKd;ukdrl
tma&Afbmomjzihf kd[if*sm( )[k ac:cJhygonf/ xkdtcsdefrSp &ckdifjynfom; tpvmrfbmom0if
tkyfpkwkdYukd (Romingya)vlrsKd;[kvnf; ac:wGifvmcJhMuygonf/
EdkifiHawmf0efBuD;csKyf OD;Ekonf(1954)ck pufwifbmv(25)&ufaeYn (8)em&DwGif (B.B.S)
jrefrmtoHvTifh XmerS rdefYcGef;>rufMum;&mwGif kd[if*smvlrsKd;taMumif;ukd azmfjycJhzl;ygonf/
Ekid if aH wmf0efBu;D csKyf wm0efxrf;aqmifpOfu zqyvOuX OD;baqGonf (1959)ck Ek0d ifbmv (3^4)
&ufaeYwGif(B.B.S) jrefrmhtoHvTifhXmerS tvm;wl kd[if*smvlrsKd;taMumif;ukd azmfjycJhzl;ygonf/
(1960)ck Ek0d ifbmv (11)&ufaeYxw
k f jrefrmhtvif;owif;pmwGif k[
d if*smvlrsK;d taMumif;ukd azmfjy
a&;om;cJhonf/
(1961)ck Zlvkdifv(4)&ufaeY(ar,ke,fjcm;a'o)vlxkpnf;a0;yGJwGif 'k^umuG,fa&;OD;pD;csKyf(Munf;)
AkdvfrSL;csKyfa[mif; OD;atmifBuD;onfvnf; &ckdifjynfom; kd[if*smvlrsKd; rsm;taMumif;ukd azmfjycJhzl;
ygonf/
(1961)ckEpS rf S (1965)ck pufwifbmv(30)&uf nae(5)em&dcw
JG idk ;f rDwm(62^68)ESifh (260^17)wkrYd S

215

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;tydkif; &ckdifjynfom; kd[if*smvlrsKd;bmompum;jzihf kd[if*smtaMumif;ESifh


owif;aqmif;yg;rsm;ukd tywfpOftoHvTifhcJhzl;ygonf/ owif;zwfIyk*dKvfwpfOD;rSm OD;bxGef;
(bl;oD;awmif)jzpfygonf/
17/ txufygwkdYukd avhvmjcif;jzihf &ckdifjynfom; kd[if*smvlrsKd;wkdY\ orkdif;ukd odEdkifonf/ xkdYaMumifh
&ckdifESihf kd[if*smwkdYonf vlrsKd;wljzpfygonf/ vlrsKd;tkyfpk uGJolrsm;yif r[kwfyg/ bmomuGJolrsm;om
jzpfygonf/ odyYk g k[
d if*smvlrsK;d wku
Yd kd &ckid u
f v
k m;? &ckid b
f *FvpD onfjzihf wbufEidk if v
H rl sK;d trnfjzihf
ac:a0:jcif;rjyK&ef wm;jrpfygonf/
xkad emuf (1994)ckEpS f Mo*kwv
f xkwf uvsmr*Zif;trSw(f 114)wGif jrefrmhorkid ;f ynm&Sif a'gufwm
oef;xGef;u ]]csif;? jrKHESihf ckrD(ajrmuf&ckdif)acgif;pOfjzihf aqmif;yg;wpfck a&;om;cJh&m usrf;Tef;tjzpf(zwfr&)
ukd azmfjyxm;ygonf/
xkdaqmif;yg;yg kd[if*smESihfywfoufNyD; azmfjycsufukd atmufygtwkdif; awGU&jyefygonf/
]]rlqvifrif;uawmh ewfjrpf ( )ta&SUr,ljrpf ( )a'ou kd[if*sm ( )jzpfrvm;vkdY qifjcifrdyg
w,f/ olwu
Ydk vnf; tJ't
D &yfrmS aewm ESpaf ygif; (1000)xuf renf;awmhb;l vkYd ajymavh&ydS gw,f/ tJ'aD vmuf
r&Sad yrihf c&pf(1202)avmufu b*Fvm;ukd rlqvift,l&o
dS al wG pwif0ifa&mufcw
hJ ,fqw
dk t
hJ cg jzpfEikd w
f ,f/
tESpf(800)uaygh/ wcsKdUu rlqvifacgif;aqmif[m t0rif;&JU rdwfo[mjzpfwJhoabmukd 'DausmufpmrSm
a&;rSwfcJhw,fvkdY xifygw,f/}}
jrefrmordik ;f ynm&Sif a'gufwmoef;xGe;f \ a&;om;azmfjycsurf sm;onf a&S;acwf&ckid jf ynfe,forkid ;f ESifh
EIdif;,SOfavhvmMunhfonfhtcg qefYusifuGJvGJrIrsm;pGm jzpfay:aeaMumif; awGU&ygonf/ if;\a&;om;csufrSm
jrefrmEkdifiHorkdif;wGif ukd;um;p&m jzpfygonf/ xkdYtwl tjiif;yGm;p&mvnf; jzpfapEkdifonf/ xkdYaMumihf if;

"n0wDacwf
a0omvDacwf
av;NrdKUacwf
ajrmufOD;acwf

bDpD
at'D
at'D
at'D

3325
326
818
1430

rS
rS
rS
rS

at'D
at'D
at'D
at'D

326
818
1430
1784

a&;om;azmfjycsufukd a&S;acwf&ckdifjynfe,forkdif;ESihf EIdif;,SOfazmfjytyfygonf/


[l awGU&ygonf/
"n0wDacwfukd kyf0wKtaxmuftxm;r&Sdao;[k okawoDwkdYu ,lqMu\/ if;acwfukdz,f
ky0f wKtaxmuftxm; ckid v
f aHk om a0omvDacwf? av;NrKd Uacwf? ajrmufO;D acwfwu
Ykd Mdk unhv
f Qif &ckid jf ynfonf
Ak'bmomukd ukd;uG,f,kHMunfaMumif;ESihf tkyfpkd;olbk&ifrsm;rSm &ckdifvlrsKd;rsm;jzpfaMumif; awGUEkdifygonf/
ajrmufOD;acwftpykdif;wGif rif;apmrGefukd &ckdifxD;eef;jyefvnf&&Sd&eftwGuf rlqvif a*g&fbk&ifu
tultnDay;cJhonfukd taMumif;jyK at'D 1430 jynhfESpfwGif &ckdifjynfokdY rlqvifbmom0ifrsm; pwif

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

216

0ifa&mufcJhonf/
xkdaemuf &ckdifbk&ifwkdYonf ukvm;bGJU cH,lcJhMu\/ ukvm;bGJUcHbk&ifrsm;ukd atmufygtwkdif;

pOf
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13

rlvtrnf&if;
e&Elrl if;c&D
bapmjzL
rif;a'gvmf
bapmkd
rif;&efatmif
pvuFol
rif;&mZm
rif;apmtkd
oZmw
rif;ygBuD;
rif;zavmif;
rif;&mZmBuD;
rif;carmif;

pkd;pHumv
1433 - 1459
1459 - 1482
1482 - 1492
1492 - 1494
1494 - 6(v)
1494 - 1501
1501 - 1513
1515 - 6(v)
1515 - 1521
1531 - 1553
1571 - 1593
1593 - 1612
1612 - 1622

rlqvifbGJU
at'D
yif;0guko
d rd ;f onf
tvDcif
ppfwaumif;uko
d rd ;f onf
uvDrmoQm
armOoQm
r[marmufoQm
aem&DoQm
qufabma'gvoQm
vDoQm
ZooQm
vDoQm
ZabmufoQm
b*Fg(12)NrdKUuko
d rd ;f
oDuGe'f goQm
aqmvdro
f Qm
OaoQmifoQm

awGU&onf/2
ukvm;bGUJ cHb&k ifrsm;ESifh ywfouf t,ltqtrsK;d rsK;d wifjycJMh uonf/ wcsKUd u ukvm;vufatmufcH
tjzpfvnf;aumif;? wcsKUd ukvm;wk\
Yd t&Sio
f cifreS ;f odom&ef ]]oQmbGUJ }}cHjcif;tjzpfvnf;aumif; ,lqcJMh uonf/
onfukd tcGihfaumif;,l r[mar'ifrif;rsm;\ vufatmufcHjzpfav[ef &mZ0ifq&mtcsKdU
a&;om;Mujcif;rSm vkH;0t"dyg,fr&Sdacs/ tcsKyftjcm r[kwfbJ vufatmufcHwkdif;jynfrsm;om jzpfaevQif
urm'h *Fg;ordik ;f t& oD;jcm;wHqyd t
f rSwt
f om;rsm;jzihf '*Fg;cwfEydS yf idk cf iG fh r&Sad cs/ okaYd omf rif;apmrGe\
f om;awmf
c&pf(1459-1482) bapmjzLvufxufwiG f cwfEydS cf ahJ om &ckid 'f *Fg;ukd awGU&jcif;uyif xkt
d qkrd mS r[kwaf Mumif;
xif&mS ;aeNyjD zpf\/ r*kb
d &k if &SmvDrefvufxufta&mufwiG f &ckid o
f &D o
d "k r&mZm (at'D 1622-1638)rif;ESifh
roifhjrwfjzpfMujcif;aMumifh r[mrdwfysufcJhMurS ukvm;bGJUtrnfukdyg aemifwGifrawGU&awmhNyDjzpf\/1
rnf o d k Y q k d a pumrl uk v m;bG J U (rl q vif ) cH b k & if r sm;onf Ak ' b mom0if r sm;jzpf M uaMumif ; ?
if;wk\
Yd pk;d pHumvrsm;twGi;f wnfaqmufcMhJ uaom Ak'o
moemqkid &f m taqmuftOD;rsm;? bk&m;apwDyx
k ;dk rsm;
u &ckdifjynftESHU oufaocHvsuf &Sdaeay\/
ukvm;bGUJ cH e&Ekrif;c&D(tvDcif)rif;vufxuf ta&SUjynftif;0rif; e&ywdEiS fh r[mrdwjf yKcMhJ uonfudk
&ckdif&mZ0ifwGif odkYazmfjyxm;\/
]]e&ywdrif;BuD;u wpfodef;xkdufaom ywjrm;vufpGyfukd ay;awmfrl\/ igwkdYtvDcifrif;uvnf;
tbk;d wode;f xku
d af om ykvo
J ,
G u
f dk ay;awmfro
l nf/ rdz&k m;tcsi;f csi;f vnf; vufpyG ?f vufusy?f t0wftkw
H Ydk
ukd z,fMuuke\
f / xko
d v
Ykd MJ uNy;D aomf rif;ESpyf g;wko
Yd nf MunfMunfomom a[majymvsuf a&ajrEkid if t
H ykikd ;f tjcm;
ukd rSwo
f m;ykid ;f jcm;awmfrMl u\/ rSwo
f m;awmfro
l nfrmS zk;d acgifawmif;dk ta&SUuvnf; a&usudk &wemyl&tif;0
EkdifiHjzpfap? zkd;acgifawmifkd;taemufuvnf; a&usukd "n0wD&ckdifEkdifiHjzpfap[k ykdif;jcm;awmfrlav\/2
xkdYaMumifh tif;0rif;ESihf r[mrdwfjycJhonfrSm ukvm;bGJUcH &ckdifrif;omjzpfaMumif; awGUEkdifayonf/
&ckdifjynfe,fwGif awGU&Sd&aom rlqvifbmom0ifrsm;teuf a&S;OD;0ifa&mufcJhMuaom uref?
Armrlqvif? paomolrsm;ESihf ppfwaumif;a'orS ckd;0ifvmolrsm;[l ESpfrsKd;awGUEdkifygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

217

uref(c) rlqvifrsm;ESifh ajr'l;tquftEG,f Armrlqvifrsm;onf bmoma&;ESihfwkdufkdufqufpyf


aom vlrIa&;udp&yfrSwpfyg;? &ckdif? ArmwkdYESihf uGJjym;jcm;em;jcif;r&Sdacs/ urefvlrsKd;wkdYonf &ckdifpum;ajymqkd
MuNyD; ajr'l;tquftEG,f Armrlqvifrsm;onf Armpum;ajymqkdMuonf/1
ar,ka'o(bl;oD;awmif? armifawma'o)&Sd kd[if*smtrnfcH b*FvDrsm;taejzifh uref? ajr'l;
tquftEG,f Armrlqvifrsm;ESifh rwlbJ oD;jcm;bmompum;? "avhxkH;pH? 0wfpm;qif,ifrI uGJjym;jcm;em;
Muonf/

r,la'o&Sd b*FvDrsm;\ xl;jcm;csuf


(1) trsKd;om;rsm;\ 0wfpm;qif,ifrI
ar,ka'owGif aexkid Mf uaom b*Fvv
D rl sK;d trsK;d om;wko
Yd nf a&S;tcgu 'lw(D ac:) tjzLa&mifvcHk snu
f dk
'l;acgif;txd 0wfqifavh&MdS uonf/ pGyu
f s,0f wfavhr&SMd u? teufa&miftus( vufw)dk aumfvmrJw
h iG f teDa&mif
csnfrsm;jzihf vufESihfvnfyif;? &ifbwfwkdYwGif uEkyfyef;azmfum 0wfqifwwfMuonf/ &ifaphykHpHjzpf\/
,ckacwf b*Fvt
D rsK;d om;rsm;rSm omreft&yfom;rsm;taejzihf jrefrm? &ckid rf sm;enf;wl 0wfqifvmMu
onf/ od&Yk mwGif awmufusm ac: OD;xkyw
f pfrsK;d ukd AvDwufpOfaqmif;avh&MdS uonf/ xkjYd yif rkwq
f yd af rG;xm;avh
&SdwwfMuonf/
armfv0Dq&mrsm;rSm &ckdif? jrefrm;rsm;uJhodkY vkHcsnf0wfavh&SdMuaomfvnf; tusrSmrl vuf&Snfukd
acgif;pGy(f pykcYd sy&f ifaphyo
Hk Pmef)? ajcrsupf x
d d t&Sncf sum 0wfwwfMuonf/ cg;wpfbufwpfcsuw
f iG f eHab;rS
pdyx
f m;avh&o
dS nf/ armfv0Dq&mtm;vk;H vkv
d rdk mS rkwq
f yd af rT;xm;wwfNy;D rkwq
f w
d af rT;xm;&jcif;rSm wrefawmf
rkd[mrufu rkwfqdwfarTG;xm;cJhonfukd twk,lum wrefawmftm; wkdifwnfNyD; t"dXmefoabmxm;jcif;
jzpfaMumif; od&onf/

(2) trsKd;orD;rsm;\ 0wfpm;qif,ifrI


,ckacwfb*Fvt
D rsK;d orD;rsm;onf jrefrm? &ckid t
f rsK;d orD;rsm; 0wfqifouJo
h Ykd xyde?f tus0 wfqifMu
onf/ xl;jcm;jcif;rSm Elrmvfac: acgif;NcKH y0k gNcKH jcif;ESifh bl&cf gac: uk,
d f NHk cKH xnfudk 0wfqifMujcif;yif jzpfonf/
bl&cf gac: NcKH xnfrmS wpfu,
dk v
f ;Hk zk;H vTr;f apum rsupf ad &SUwGif taygufEpS af yguf azmufxm;avh&o
dS nf/
xkdjyif armifZmac: ajcpGyfvnf; 0wfxm;Muonf/ c&D;oGm;vmonfhtcg rkd;&Gmonfjzpfap? aeylonfjzpfap?
&moDOwkom,monfjzpfap? tcsed rf a&G; xD;aqmif;avh&MdS uonf/ vrf;avQmufonft
h cg vlEiS yfh ufyif;wk;d rdyg
u rsufESmukd xD;jzihfuG,fxm;avh &SdMuonf/
xyde0f wfqif&mwGif txufqifu
h dk atmufrcS sNy;D jrefrm &ckid t
f rsK;d orD;wkEYd iS fh ajymif;jyeftaetxm;
0wfwwfMuonf/
vuf0wf&wem 0wfqif&mwGif emufzkvfac: ESmacgif;yGifhukd 0wfqifwwfMuonf/
a&SmifMunf&onfh "avhtaejzihf trsK;d orD;rsm;onf omreftm;jzihf taMumif;xl;r&Sb
d J tdrt
f jyifoYkd
rxGu&f / tdrjf yifox
Ykd u
G v
f Qif bl&cf gac: NcKH xnfudk 0wfqifNy;D rS oGm;vm&onf/ trsK;d orD;rsm;onf trsK;d om;
rsm;ESihf &ifabmifwef;NyD; tvkyfvkyfjcif;? 0wfjyKjcif;? tokbvkdufykdYjcif;rsm; rjyK&/
trsKd;orD;rsm;onf rdrdwdkY\ vifa,musfm;rsm;ESihf twl,SOfwGJNyD; oGm;vmavhr&Sd/ c&D;oGm;vm&mwGif
uav;i,frsm;ukd trsKd;orD;u csDykd;oGm;vmjcif;r&Sd/
tpm;taomufrsm;taejzifh ykZeG rf t
S y aoG;r&Sad om ow0grsm;? aoqk;H aeaomow0grsm;\ tom;
ukd rpm;&/ wd&pmefrsm;ukd uk,
d w
f idk o
f wfjzwfNy;D rS pm;aomufwwfonf/ aoG;ukv
d iT yhf pfwwfonf/ txl;ojzihf
0ufom;? zm;om;? vdyfom;? uPef;wkdYukd a&SmifMunfavh&SdMuonf/
ar,ka'o&Sd b*FvrD sm;\ k;d &m,Ofaus;rIEiS yfh wfouf tNird ;f pm; ygupwef oHtrwfBu;D OD;azcif

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

218

(rlqvifbmom0if)u odkYajymcJhbl;onf/ ]]OD;azcif ygupweftrwfBuD;tjzpf &SdaepOf bl;oD;awmifNrdKUodkY


a&mufvmygonf/ OD;azcifa&mufvmonft
h aMumif;ukd BuKd wifowif;ay;xm;aMumif; e,f&rdS q
l viftrsK;d om;
rsm;pGmBuKd qMdk uNy;D vQif t&m&Srd sm; wnf;ck&d yd o
f m usi;f yaom a[majymyGo
J Ydk vlaygif;rsm;pGm wufa&mufMuav
onf/ xkdpOfu trwfjzpfcJhbl;aom a':at;GefY? bl;oD;awmif? armifawmqkdif&m *srdwLtlavrmtoif;\
OuX rpwmqkvw
f iftmruf\ZeD;vnf; wufa&mufygonf/ a[majymyGw
J iG f OD;azcifu olonf ygupwef
oHtrwfBu;D jzpfaMumif;? rlqviftrsK;d omk;wpfO;D vnf;jzpfaMumif;? bl;oD;awmif armifawm&Sd bmomwl rlqvif
trsKd;om;rsm;ESihf awGUqkHvkd wul;wu vma&muf&aMumif;? rlqvifrsm;ESihf awGUqkH&ojzihf 0rf;ajrmufjcif;?
0rf;enf;jcif;ESprf sK;d ukd cHpm;&Ny;D b,fvadk jym&rSe;f yifrod jzpfae&aMumif;? e,frq
l vifrsm;\ 0wfpm;qif,ify?Hk
,Ofaus;rIEiS fh qufqaH &; rvG,u
f rl aI Mumihf txl;0rf;enf;&aMumif;? ,ckpum;ajym&myif wku
d f u
dk Af rmpum;
rok;H &bJ pum;jyef? Mum;rSxm;um a[majym&ojzihf olonf jrefrmEdik if aH wmf\ wpfae&mokYd a&mufaeonf[k
rxifbJ ta&SUygupwefjynf wpfae&modkY a&mufaeovm;[kyif oHo,jzpfrdygonf/1
b*FvrD sm;ukd &ckid v
f rl sK;d wku
Yd ukvm;[lom ac:a0:ok;H EIe;f Muygonf/ if;wko
Yd nf rdrw
d u
Ydk ,
dk w
f idk u
f
rlqvifvlrsKd;[l ac:qkdokH;EIef;cJhMuygonf/ NAdwdoQtpdk;&vufxufu a&;om;cJhonfh rpwmtmuDprwf
(Mr. R.B. Smart)\ (Burma Gazetteer Akyab Dietrict Volume A)wGif ppfawGckdif&Sd ukvm;rsm;ukd
r[mar'if [l rSwfwrf;wifcJhaMumif; awGU&ygonf/ xkdrSwfwrf;wGif &ckdifvlrsKd;wpfckwnf;ukdyif &ckdifom;?
&rf;NAJom;? acsmif;om;[l cGJjcm;NyD;rSwfwrf;wifcJhygonf/
tu,far,ka'owGif kd[if*smtrnfcH b*FvDvlrsKd;rsm;om &Sdrnfqkdygu kd[if*smvlrsKd;[l
rkcscGJjcm; rSwfwrf;wifcJhrnfomwnf;/
b*FvDrsm;onf ar,ka'owGif tajccsaexkdifvmMuaomtcg xkda'owGif bkHbmompum;tjzpf
ok;H pGaJ om &ckid b
f mompum;ukd wwfuRr;f vmMuonf/ xkrd w
S qihf jrefrmEkid if t
H ESUH tjym;okYd ysUH ESUH a&muf&v
dS mMu
aom Armrlqvifrsm;ukd twk,lum &ckdifrlqvif[l okH;EIef;vmwwf Muygonf/
&ckid v
f rl sK;d wko
Yd nf trsK;d oDvukd apmihx
f ed ;f Muolrsm;jzpf&m rlqvifbmom0ifrsm;ESifh vufxyfxrd ;f jrm;
avh r&SMd uacs/ xkaYd Mumifh &ckid v
f rl sK;d rsm;rSm Ak'b
mom0ifrsm;om jzpfMu\/ rlqvifbmomuk;d uG,o
f uf0ifjcif;
r&SdMu &ckdifrlqvif[lvnf; r&Sdacs/
jrefrmEdkifiHtESHUtjym;rS wkdif;&if;ol trsKd;aumif;orD;rsm;onf &ckdifrlqvifqkdonfukd ,kHrSm;um
ar,ka'orS b*FvrD sm;ESifh tdraf xmifjyKNy;D ygvmwwfMuonf/ bl;oD;awmifNrKd Ue,fEiS fh armifawmNrKd Ue,frsm;okYd
a&mufvmMuonfhtcgrSom rdrdwdkY\,kHrSm;oHo,rSm rSm;,Gif;aMumif; odjrifvmMu&onf/
od&Yk mwGif wkid ;f &if;oltrsK;d orD;wkrYd mS tpvmrfbmomokYd oGyo
f iG ;f jcif;cH&um b*Fvt
D rsK;d orD;wpfO;D
uJhodkY 0wfqifMu&jcif;? jyKrlaexkdif&jcif;wkdYESihf BuHKawGUMu&onf/ wcsKdUrSm rdbaqGrsKd;om;csif;rsm;ESihf tquf
toG,frQyif rjyKEdkfifMuacs/
ygwD? aumifpaD cwfwiG f wm0ef&ydS *k Kd vrf sm;? aus;&Gmrsm;okYd uGi;f qif;MupOf wkid ;f &if;om;trsK;d orD;wku
Yd
rdrdwkdY\jzpftifukd &ifzGihfMuum if;wkdY\rdbaqGrsKd;rsm;ESihf tquftoG,f jyKvkyfay;&ef tultnDawmif;cH
wwfMuonf/ oufqkdif&mrS qufoG,fay;rIaMumifh rdbaqGrsKd;rsm; a&muf&Sdvm&m rdrdt&yfa'ookdY jyefvnf
vku
d yf gwwforl sm;vnf; awGU&wwfonf/ wcsKUd rSmrl om;orD;rsm;\ oHa,mZOfaMumihf jyefvnfroGm;a&mufEidk f
Muawmhacs/ tvm;wljzpf&yfrsm;ukd bl;oD;awmifNrdKUe,fESihf armif;awmNrdKUe,frsm;ukd rMumcP BuHKawGUwwf
Muonf/

kd[if*sm[laom a0g[m&\t"dyg,f
kd[if*sm[laom a0g[m&\t"dyg,fudk ]]yxefvlrsKd;ESihf b*Fvm;jynfrS 0ifa&mufvmMuolrsm;rSm
tm&AftquftEG,jf zpfaom ]]k;d 0efm }}vlrsK;d rsm;ESihf aygif;oif;aexkid v
f mcJMh uonfwiG f ]]k;d 0ef*sm}}(,cktac:
kd[if*sm)ac: vlrsKd;rsm; jzpfay:vmcJhavonf/ ESpfaygif;Mum&Snfvmaomtcg tm&AftquftEG,frsm;rSm

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

219

]]k;d 0ef*sm}}qkad om trnfrmS &ckid pf um;&if;jzpf&m ]]&Gma[mif;uusm;}}[k t"dyg ,f&avonf/ if;rSmow&d o


dS nf?
&J&iho
f nf[k qkv
d o
dk nfjzpf&m taMumif;&if;rSm &ckid v
f rl sK;d rsm;u wku
d
f rEkid af om wvkid ;f vlrsK;d rsm;ukd yxefvrl sK;d
1
rsm;u wkdufxkwfypfEdkifaomaMumihfyif jzpfonf[kqkdvkdygonf/
wzef ]]c&pfou&mZf 1665 ckEpS af emufyidk ;f wGif &ckid jf ynfom; tpvmrf bmom0ifrsm;teuf av;ukid f
ppfonfawmfrsm;ukd yg&Sef;bmomjzihf uref(Kaman)[kac:NyD; &ckdifjynfom; tpvmrfbmom0if vlrsKd;ukdrl
tma&Afbmomjzifh kd[if*sm (Rohingya)[k ac:cJhygonf/ xkdtcsdefrSp &ckdifjynfom; tpvmrfbmom0if
tkyfpkwkdYukd (Bohingya)[kvnf; ac:wGifvmcJhMuygonf/2}}
kd[if*smtrnf&Sdaom vlrsKd;onf jrefrmEdkifiHwGifvnf;aumif;? &ckdifjynftjzpf xif&Sm;&SdpOfu
vnf;aumif;? urmw
h pf0ef;vk;H b,fwidk ;f jynfwiG rf S vnf;aumif;? r&Scd ahJ omtrnf jzpfygonf/ olw
Ydk trnf
ukd twif;qkwu
f idk f uifyeG ;f wyfvmMuonfrmS (1960)ck ywf0ef;usiw
f iG f jzpfygonf/ olwo
Ydk nf wkid ;f &if;om;
rsm;[k twif;awmif;qkd trnfcH,lcJhavonf/ odkYaomf onfum; vlrsKd;wpfrsKd;\trnf r[kwfacs/
NrKd Ua[mif;om;qkad om *kPu
f ,
dk v
l Mdk uol rlqviftcsKUd \EIwrf S xGuv
f maom pum;rQom jzpfayonf/ xkpd Ofu
NrdKUa[mif;rSm rif;ae aejynfawmfjzpf xkde,fwGif vkyfukdifpm;aomufMuol rlqviftcsKdUum; igwkdY
NrdKUa[mif;om;[l ajymqkdMuonfukd Mum;zl;Muaom rlqviftcsKdUu t"dyg,fukd em;rvnfbJ &ckdifjynf&Sd
vlwrsK;d yif[k xGiv
f ;Hk jzifh cH,v
l u
dk jf cif;omjzpfonf/ okaYd omf a&S;u NrKd Ua[mif;e,fom;rSwpfyg; rnforl Qrok;H bJ
(1960)ywf0ef;usifwGif uscgrS e,fom;rsm; xifxif&Sm;&Sm; xkwfazmfvmMuavonf/ NrdKUa[mif;ukd
olwkdYrNrDvkdufbJ kda[mif;jzpfoGm;&mrS ]]kd[if}}jzpfvmjcif; jzpfonf/1
xkdYjyif (In the medieval Bengali Works and t*Fvdyfpm zwfr&yg)
[l awGU&ygonf/2
odjYk zpf&m tv,facwf b*FvpD maywGif a&;om;onfh k&d eS f (Rosah ng) rS ppfwaumif; a'oE&ok;H pum;
jzihf ]]tpm;}}ukd tpm;xkd;um; (Rohang) [l ajymif;vJvmygonf/ b*FvDpum;wGif b,f&Gmom;vJ=
uGefyg&m*sm =&Gmom;[k t"dyg,f&ygonf/ tvm;wlyif ppfwaumif;om;wkdYu &ckdifjynfukd ac:a0:aom
kd[rf (Rohang) wGif kd[if+*sm=kd[if*sm)= &ckdifjynfom;[l t"dyg,f&Sdonfh a0g[m&yifjzpfaMumif;
awGU&ygonf/
k[
d if*sm[laom a0g[m&ukd vlrsK;d trnftjzpf ac:a0:ok;H pGv
J mrnf qkyd gu ESpaf ygif;rsm;pGm Mumvm
onft
h cg bmomaA'oabmt& jyefvnftpaumufvQif k[
d if*sm=&ckid jf ynfom; (wkid ;f &if;om;)jzpfvmap&ef
zefwD;aom a0g[m&jzpfaMumif; awGUEdkifygonf/
tcsKUd uvnf; k[
d if*smtpm; &Gi*hf sm[l ac:qko
d ;Hk EIe;f jyefygonf/ &Gi*hf smqdak ompum;\ &ckid t
f "dyg ,f
rSm tkd;tdrftwnfwusr&Sdol? avvGifhaeol? ajcovkH;tdrfwkdif oGm;vmaeol[l t"dyg,f&ygonf/
xkaYd Mumihf k[
d if*sm trsK;d om;nDw
G af &; (&rn)tzGUJ csKy?f trsK;d om;ygwDwrYdk S t"dyg ,fziG q
hf cdk surf sm;ESifh
woD;wjcm;pD jzpfaeonfukdvnf; awGUEkdifygonf/
ukd;um;csufrsm;
1/
a'gufwmausmfouf? jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHorkdif;
2/
OD;vSxGef;jzL? &ckdifjynfpD;yGm;a&;b@mwkduf
3/
armifxif? &ckdifjynfe,ftpD&ifcHpm? jr0wDr*Zif;? (1960 ck Zlvkdif)
4/
&ckdifjynfe,fjzpfpOforkdif;? 'kwd,wGJ? &ckdifjynfjynfolYaumifpD? tvkyftrIaqmiftzGJU/
5/
bkHaygufomausmf? awmfvSefa&;c&D;0,f? yxrwGJ/
6/
OD;pHxGef;atmif? ukd,fawGUar,kajrESihf kd[if*sm (vufESdyfpufrl)
7/
OD;pHxGef;atmif? bll;oD;awmifNrdKUe,forkdif;jzpfpOf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

220

8/
9/
10/
11/
12/
13/
14/
15/
16/
17/
18/
19/
20/

cifBuD;azsmf? &ckdifjynfrS rl*sm[def;[lonf? &ckdifwefaqmifESpfvnfr*Zif;? (1959-60)


&ckid jf ynfe,fjzpfpOforkid ;f ? pwkww
?JG vlraI &;u@? &ckid jf ynfe,f jynfoaYl umifpt
D vkyt
f rIaqmiftzGUJ /
trsKd;om;ygwD? &ckdifjynforkdif;ESihf &ckdifkd[if*smwkdY\b0? vufpGJpmapmiftrSwf(6) (1989)ckESpf/
a'gufwmoef;xGef;? csif;? NrHKESihfckrD(ajrmuf&ckdif)? uvsmr*Zif;trSwf 114? (1994 ckESpf Mo*kwfv)/
OD;pudE(&ckdifjynfe,f)? jynfwGifrukd#f"mwfOD;&mZfbk&m;orkdif;/
xGef;a&Tckdif (ppfawGaumvdyf)&ckdifa&S;a[mif;NrdKUawmfrsm;?
ewfjrpfpef;atmif? t&d,efrSouf? &ckdifrsKd;EG,fqif;oufvm&jcif;rsm; (&ckdifwefaqmifr*Zif;)
k[
d if*smtrsK;d om;nDw
G af &;(&rn)tzGUJ csKy?f k[
d if*smvlrsK;d pk &mZ0iftusO;f csKy(f 1960 'DZifbmv)/
bkHaygufomausmf? kd[if*smtrnfcH b*FvDjyempmwrf;(1989)ckESpf (vufESdyfpufrl)
awGUqkHar;jref;csufrsm;/
zwfr&
zwfr&

21/
22/
23/

zwfr&
zwfr&
OD;pErmvmvuFm&? &ckdif&mZ0ifopfusrf; ('kwd,tkyf)

M.Collis, Arakan's Place in the civilization of the Bay, JBRS, 50th Arriversary Publica
tion No-2,

221
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

{&d,m
2
6
56
1269
704
496
480
370
1329
426

NAdwdoQacwf&ckdifjynfvlOD;a& txl? tusJjyZ,m;


1891
1901
vlOD;a&
odyfonf;rI
{&d,m
vlOD;a&
3
4
5
6
37938
6323
6
35680
10395
186
56
11747
92933
73
361
53020
44700
63
704
49555
40875
82
496
43395
35505
74
480
41653
45186
122
370
53303
43366
33
1329
49978
908
60078
65407
154
426
13247

NrKd U? NrKd Ue,f


1
ppfawGNrdKU
ppfawGNrdKUe,f
&aohawmifNrdKUe,f
ykPm;uRef;NrdKUe,f
aygufawmNrdKUe,f
rif;jym;NrdKUe,f
ausmufawmfNrdKUe,f
NrdKUa[mif;NrdKUe,f
bl;oD;awmifNrdKUe,f
armifawmNrdKUe,f

411656

416305

5136

5136

81

ppfawGckdifwpfckvkH;

odyfonfrI
7
5947
218
147
70
87
87
144
87
66
195

5126

{&d,m
8
6
56
361
783
656
899
562
567
796
440

52

2
1
5
5
4
4
5
5
6
10

19
v

94

222
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

vlrsKd;trnf

ppfawGckdiftwGif; ysHUESHYaexkdifaom tdEd,wkdif; &if;om; trsKd; tEG,fpm&if;


&ckdifwGifarG; zGm;ol
tdEd,wGifarG; zGm;ol
r
aygif;
usm;
aygif;
r
3
4
5
6
7
76153
9596
677
22

156833

5678
2644
3791

24089

312
266
6

5405

5990
2910
3797

29494

10998
2958
3089

104169

usm;
8

80680
4276
366
4

usm;
2

ppfw
f aumif;ukvm;
b*FvD

5320
311
18

ppfwaumif;om;
r[kwfaomukvm;
tdELpwefeD
tl&D,mukvm;

223
tcef;(15)
taxGaxG
(u) Xmeqkdif&mr[kwfaom tzGJUtpnf;rsm;
(1) jynfaxmifpkBuHhckdifa&;ESihf zGHUNzdK;a&;toif;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

bl;oD;awmifNrKd Ue,f jynfaxmifpBk uchH idk af &;ESifh zGUH NzKd ;a&;toif;ukd tvHwifqidk ;f bkwzf iG yhf JG tcrf;tem;ukd
OD;Owrcef;r (6-10-93)aeY usif;yjyKvkyfcJhonf/ jynfaxmifpkBuHhckdifa&;ESihf zGHUNzdK;a&;toif; A[kdem,u
tzGJU0if taemufykdif;wkdif; ppfXmecsKyfwkdif;rSL; AkdvfcsKyf0if;jrifh? ckdifNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU OuX
'kw,
d Akv
d rf LS ;Bu;D rsK;d wifEh iS fh tzGUJ 0ifrsm;? bl;oD;awmifarmifawm? &aohawmifNrKd Ue,f Nird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmuf
a&;tzGJUOuXrsm;ESihf tzGJU0ifrsm;? Xmeqkdif&mtBuD;tuJrsm;? ausmif;om;ausmif;olrsm? MuufajceDwyfzGJU0if?
bifc&mwyfzGJU0if? t&efrD;owfwyfzGJU0ifrsm;? wufa&mufcJhMu\/ tcrf;tem;ukd (4)bmom *kPfxl;&Sif
rcifcsKdrmxGef;u zJBudK;jzwfzGihfvSpfay;cJhonf/
bl;oD;awmifNrKd Ue,f jynfaxmifpBk uchH idk af &;ESifh zGUH NzKd ;a&;toif;ukd twGi;f a&;rSL; (1)OD;? tzGUJ 0if(3)OD;jzihf
zGJUpnf;xm;&Sd\/
&yfuGufaus;&Gmtkyfpk (1)ckwGif pnf;kH;a&;rSL; wpfOD; tzGJU0ifESpfOD;? pkpkaygif;(3)OD;jzihf zGJUpnf;um
bl;oD;awmifNrKd Ue,f&dS &yfuu
G (f 6)&yfuu
G ?f aus;&Gmtkypf k (46)tkypf w
k w
Ydk iG f pnf;k;H a&;rSL;ESit
fh zGUJ 0if (156)OD;wkjYd zihf
zGJUpnf;xm;&Sd\/
bl;oD;awmifNrdKUe,f jynfaxmifpkBuHhckdifa&;ESihf zGHUNzdK;a&;toif;wGif toif;om;tiftm;rSm (12-694)aeYxd oufBuD;toif;om; (391)OD;? oufi,ftoif;om; (554)OD;? usm;(558)OD;? r(394)OD; pkpkaygif;
(952)OD; &SdaeNyD;jzpf\/
toif;BuD;taejzihf NrdKUay:&Sd apwD? ykxkd;? bk&m;? ausmif;? vrf;wHwm;rsm;ukd tcgtm;avsmfpGm yg0if
vkyftm;ay;cJhMu\/
toif;Bu;D ukd ,cktcg jyefMum;a&;ESifh jynfoq
Yl ufqaH &;OD;pD;XmewGif k;H zGiv
hf pS af qmif&u
G v
f suf &Sad e\/

(2) NrdKUe,ft&ef rD;owfwyfzGJU


bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f tpk;d &rD;owfwyfzUJG r&Sad o;yg? t&efr;D owfwyfzUJG tjzpfom zGUJ pnf;aqmif&u
G f
vsuf&SdcJh\/ odkY&mwGif t&efrD;owfwyfzGJUykdif taqmuftOD; r&Sdjcif;? wyfzGJU0ifrsm;rSm touft&G,fBuD;
&ihfvmjcif;?? tjcm;NrdKU&Gmrsm;okdYajymif;a&TUoGm;jcif;wkdYaMumifh tiftm;,kwfavsmhvsuf &Sdae\/
,cifu NrdKUe,ft&ef rD;owfwyfzGJUwGif A[kdrD;owfwyfzGJUrS 1969 ckESpfu tcrJhay;oGm;aom (*svkd)
"mwfqD? trsKd;tpm;(4)a,mufxrf;pufi,fwpfvkH; &SdcJh\/ if;pufrSm tpm;xkd;ypnf;rsm; &Sm;yg;jcif;?
tvGefa[mif;EGrf;aeNyD;jzpfjcif;wkdYaMumifh jyKjyifokH;pGJ r&Ekdifaom tajctaewGif &SdaeNyD;jzpfonf/
NrKd Ue,ft&ef rD;owfwyfzUJG tm; pepfwus jyefvnfppk nf;Ny;D uk,
d x
f u
l ,
dk x
f pepfjzihf rD;owfpufi,frsm;
0,f,lokH;pGJ&ef vkdtyfae\/

(3) NrdKUe,fMuufajceDwyfzGJU
bl;oD;awmifNrdKUe,f MuufajceD olemjyKwyfzGJUukd 1966 ckESpfwGif NrdKUe,fMuufajceDBuD;MuyfrIaumfrwD
(5)OD;jzihf zGJUpnf;NyD; wyfzGJU0iftiftm; (61)OD;jzihf zGJUpnf;? pnf;kH;vIyf&Sm;aqmif&GufcJhygonf/ odkYaomfvnf;
taMumif;trsKd;rsKd;aMumihf NrdKUe,fMuufajceDolemjyKwyfzGJUonf vIyf&Sm;rItm;enf;cJhygonf/
1983-ckESpfwGif NrdKUe,fMuufajceDBuD;MuyfrIaumfrwDukd (7)OD;? wyfzGJU0iftm;ukd (110)OD;jzihf jyefvnf
zGJUpnf;cJhygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

224

NrKdUe,fMuufajceDwyfzGJU0ifrsm;\ zGJUpnf; ykHtiftm;


usm;wyfzGJU
tiftm;
32
wyfzGJUrSL;
1
'kwyfcGJrSL;
1
wyfcGJt&mcHAkdvf
1
wyfcGJwyfMuyfBuD;
2
wyfpkrSL;
1
wyfpkwyfMuyfBuD;
1
wyfpk'kwyfMuyf
2
rwyfcGJ
58
tiftm;
1
wyfcGJrSL;
1
'kwyfcGJrSL;
1
wyfcGJt&mcHAkdvf
2
wyfcGJwyfMuyfBuD;
1
(u) pkrSL;
1
pkwyfMuyfBuD;
2
pk'kwyfMuyfBuD;
2
'k'kwyfMuyf
1
(c) pkkrSL;
1
pkwyfMuyfBuD;
1
pkwyfMuyff
2
pk'kwyfMuyf
2

OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;
OD;

wkdYjzifh zGJUpnf;xm;Muygonf/
1989 ckEpS w
f iG f xyfrNH y;D NrKd Ue,fMuufajceD Bu;D MuyfraI umfrwDudk tzGUJ 0if(8)OD;ESifh wyfzUJG 0iftiftm;ukd
(90)OD;jzihf jyefvnfzUJG pnf;cJyh gonf/ NrKd Ue,fMuufajceD Bu;D MuyfraI umfrwDEiS fh NrKd Ue,fMuufajceDoel mjyKwyfzUJG onf
MuufajceDvkyfief;rsm; aqmif&Guf&eftwGuf 1993-ckESpftwGif; (10)BudrfcefY awGUqkHaqG;aEG;cJhygonf/]
NrKd Ue,f MuufajceDoel mjyK wyfzUJG wGif pHjyMuufajceDtjzpf a&G;cs,cf x
H m;&ol (1)OD;? r(2)OD;&Syd gonf/
MuufajceDenf;jytjzpf usm;(1)OD;? r(1)OD;&Syd gonf/ omrefoifwef;atmifjrifNy;D ol wyfzUJG 0iftiftm; (90)OD;&Sd
ygonf/ if;teuf 0efxrf;(20)OD;? t&yfom;^ol(11)OD;? ausmif;ol^om;(59)OD;&Syd gonf/ &moufyeftiftm;
(10)OD; &Scd yhJ gonf/ uk;d &D;,m;Edik if v
H il ,frsm; awGUqkyH o
JG Ydk oGm;a&muf&eftwGuf olemjyKwyfzUJG rS &Jabmf(1)OD;
tm; &efukefNrdKU pmar;yGJajzqkdEkdif&ef ay;ykdYapvTwfEkdifcJhygonf/
1989-ckEpS f 1990-ckEpS ?f 1991-ckEpS ?f 1992-ckEpS rf sm;wGif NrKd Uay:&yfuu
G rf sm;ESifh bl;oD;awmifwyfe,f
&Sd wyf&if;rsm;tm; oGm;a&mufNy;D aoG;vGew
f w
k af uG;a&m*g ESrd ef if;a&;vkyif ef;rsm;? iSuzf sm;a&m*gqkid &f mvkyif ef;
rsm;wGif oufqkdif&mwkdYESihf yl;aygif;yg0ifvkyfaqmifjcif;rsm; NrdKUe,f usif;yjyKvkyfaom tm;upm;yGJawmfrsm;?
wefbkd;BuD;bk&m;yGJawmfrsm;wGifvnf; usef;rma&;vkyfief;twGuf ulnDyg0ifaqmif&Gufjcif;rsm; wzufEdkifiHodkY
xGuaf jy;oGm;aom b*Fvu
D v
k m;vlrsK;d rsm; jyefvnfvufcaH &;vkyif ef; aqmif&u
G &f mwGiv
f nf; wyfzUJG 0ifrsm;onf
armifawmNrKd Ue,f&dS unifacsmif;vufcaH &;pcef;rS 0ifa&mufvmaomolrsm;ukd armifawmNrKd Ue,frt
S y tjcm;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

225

NrKd Ue,frsm;odYk oGm;a&mufrnfu


h v
k m;rsm;tm; NrKd Ue,fvufcaH &;pcef;twGuf ae&mcsxm;&mwGiv
f nf; use;f rm
a&;ESihf nDw
G rf &I adS p&eftwGuf use;f rma&;apmihaf &Smufrv
I yk if ef;rsm;wGiv
f nf; yl;aygif;yg0ifun
l jD cif;rsm; yg0ifchJ
ygonf/
1993- ckESpf cdkifNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJU\ pDpOfvrf;TefrI NrdKUe,fMuufajceD BuD;MuyfrI
aumfrwD\OD;aqmifrjI zihf 1993-ck {Nyv
D wGif tiftm;(60)OD;tm; MuufajceDtajccHoifwef; ay;cJEh idk yf gonf/
1993-ck arvwGif ckid Nf ird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ \ ulnyD yhH ;dk rIjzihf wyfzUJG 0iftiftm; (90)OD;
tm; MuufajceD(omref)oifwef;ukd &ufow(2)ywf pcef;cs oifwef;zGiv
fh pS f aqmif&u
G Ef idk cf yhJ gonf/ oifwef;
rS wufa&mufatmifjrifcahJ om wyfzUJG 0iftiftm; (90)OD; uln0D wfprHk sm;ukd ckid Nf ird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;
tzGJU\ ulnDyHhykd;aqmif&Gufay;rIaMumihf tcrJhay;tyfEdkifcJhygonf/
1993-ckESpfwGif kyfjrifoHMum; wyfqifwkdifwnfaqmufa&;vkyfief;wGif wyfzGJU0iftiftm; (90)jzihf
vkyt
f m;ay; (2)Burd f aqmif&u
G Ef idk cf yhJ gonf/ NrKd Uay:&S&d yfuu
G rf sm;ESifh bl;oD;awmifwyfe,f&dS wyf&if;wyfzUJG rsm;
okv
Yd nf; aoG;vGew
f w
k af uG;a&m*g ESrd ef if;a&;vkyif ef;rsm;? iSuzf sm;a&m*gqkid &f mvkyif ef;rsm;ESifh tjcm;use;f rma&;
vkyfief;aqmif&Guf&mvnf; wyfzGJU0iftiftm; (70)OD;jzihf vkyfief;aqmif&GufrI (5)Budrf &SdcJhygonf/
bl;oD;awmifNrKd Ue,f\ wefc;dk Bu;D bk&m;wpfqjl zpfaom av;rsuEf mS bk&m; wnfaqmufjyKjyif&mwGiv
f nf;
tkw?f oJ? ajymif;a&TUjcif;vkyif ef;wGiv
f nf; wyfzUJG 0iftiftm; (90)OD;jzihf vkyt
f m;ay; (5)Burd af qmif&u
G Ef idk cf yhJ g
onf/
aeYBuD; &ufBuD;rsm;wGif usif;yaom tcrf;tem;rsm;wGifvnf; MuufajceDolemjyK wyfzGJU0ifrsm;onf
wyfzGJUtaejzihf wufa&mufcJhygonf/
(ewv)pDru
H ed ;f t& wnf&adS om (ewv)pHjyaus;&Gm(2)&Gmrsm;okv
Yd nf; oGm;a&mufNy;D wyfzUJG 0iftiftm;
(40)OD;onf jynfe,frSaxmufyhHaom t0wftxnfrsm; ay;tyf&mwGifvnf; yl;aygif;aqmif&GufEkdifcJhygonf/
1-1-94 aeYrS,aeYxd vIyf&Sm;rItajctaerSm av;rsufESmbk&m;wnfaqmufjcif;twGuf wyfzGJU0if
tiftm;(90)OD;onf tkw?f oJajymif;a&TUjcif;vkyif ef;twGuf vkyt
f m;ay;(2)Burd ?f vGwv
f yfa&;aeYEiS fh jynfaxmifpk
tcrf;tem;odYk MuufajceDwyfzUJG taeESifh wyfzUJG 0ifrsm;onf csw
D uf? wufa&mufcyhJ gonf/ 46ESpaf jrmufvw
G v
f yf
a&;aeY txdr;f trSwt
f jzpf ckid Nf ird 0f yfyjd ym;rIwnfaqmufa&; tzGUJ rS Bu;D rSL;usi;f yaom tm;upm;NyKd iyf rJG sm;wGif
vnf; usef;rma&;vkyfief;twGuf wyfzGJU0ifrsm;onf yg0ifvkyfaqmifcJhygonf/

(4) NrdKUe,fppfrIxrf;rsm;tzGJU
bl;oD;awmifNrKd Ue,f ppfrx
I rf;a[mif;tzGUJ ukd ,cifu NrKd Ue,fygwD,el pf;Hk wGif ,m,DziG v
fh pS cf MhJ uonf/
,cktcg bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f ppfrx
I rf;a[mif; tzGUJ 0iftiftm; (114)OD; pnf;k;H a&;e,fajr(8)ckjzihf zGUJ pnf;
xm;&Sdygonf/
NrdKUe,fppfrIxrf;a[mif;tzGJUukd trIaqmifaumfrwD(9)OD;jzihf zGJUpnf;xm;&Sdum OuXwpfOD;? 'kOuX
wpfO;D ? twGi;f a&;rSL;wpfO;D ? wGb
J uftwGi;f a&;rSL; wpfO;D ? b@ma&;rSL;wpfO;D trIaqmifav;OD;wkYd yg0ifygonf/
trIaqmiftzGJUukd (5)ESpfwpfBudrfuspD a&G;cs,fwifajrmufyGJ jyKvkyfygonf/
1992 ckESpfwGif NrdKUe,fppfrIxrf;a[mif;tzGJUkH;ukd ukd,fxludk,fxpepfjzihf aqmufvkyfcJhygonf/ ppfrI
xrf;a[mif;? tzGJUykdifvufESdyfpufwpfvkH;? rD;cHaowmwpfvkH; xm;&SdcJhygonf/

(c) vlrI0efxrf;vkyfief;
(1) tpkd;&todtrSwfjyK ukd,fxlukd,fxrlBudKausmif;
ausmif;ukd bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 3)&yfuu
G f rif;xD;vrf;wGif 1989 ckEpS f Zlvidk v
f (1)&ufaeYup
pwifzGihfvSpfcJhygonf/ ausmif;zGihfpwGif q&mr(3)OD;&SdcJhygonf/ ausmif;om;ausmif;ol (50)OD;&SdcJhygonf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

226

ausmif;om;wpfO;D pDxrH S vpOfaMu;(50d^)uspD aumufcu


H m xkad iGjzihf cav;rsm;tm; rIeyYf o
J a&pmrsm; auR;arG;
cJhygonf/
1991-ckESpf Zefe0g&Dv (2)&ufaeYwGif vlrI0efxrf;OD;pD;XmerS tpkd;&todtrSwfjyKausmif; jzpfvmyg
onf/ okdY&mwGif axmufyHhulnDrI r&SdcJhyg/ wm0efcH q&mr (625d^-? tulq&mr (450d^-)? axmufyHhcJhygonf/
,cktcg ukd,fxlukd,fx rlvwef;ausmif; wm0efcHq&mrtjzpf a':rvSa0 tulq&mrtjzpf
a':ckdifvSkdwkdYu wm0ef,loifMum;ykdYcsvsuf &Sdaeygonf/

(2) vli,fzGHUNzdK;a&; y&[dwa*[m


vli,fzUHG NzKd ;a&; y&[dwa*[mukd bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 1)&yfuu
G w
f iG f zGiv
fh pS Nf y;D vli,frsm; vufcH
oifMum;Edkif&ef 21-11-94 aeYu dEIdif;tpnf;ta0;wpf&yf usif;ycJhygonf/

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)

(u) vli,fzGHUNzdK;a&; y&[dw a*[m BuD;Muyfa&;em,utzGJU


OD;ar'a'0
*Em&Dawm&ausmif;xkdifq&mawmf
'kwd,AkdvfrSL;BuD;tkef;jrifh
r0wOuX
OD;pdefcefYusihf
r0wOuX
OD;tkef;wif
NrdKUe,fynma&;rSL;
OD;OD;xGef;pdef
&yfrfd&yfz

(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)

(c) vli,fzGHUNzdK;a&; y&[dwa*[m BuD;Muyfa&; tvkyftrIaqmiftzGJU


OD;OD;omxGef;
r0wtwGGif;a&;rSL;
OuX
OD;atmifxGef;ausmf
refae*sm uov,f,m
tzGJU0if
OD;apmodef;pdef
OD;pD;XmerSL;? v0u
tzGJU0if
OD;0ifNrdKifodef;
OD;pD;XmerSL;? opfawm
tzGJU0if
OD;odef;aZmf
reffae*sm? pkdufysKd;a&;
tzGGJU0if
OD;jrifhOD;
OD;pD;t&m&Sd? ajrpm&if;
tzGJU0if
OD;at;armif
twGif;a&;rSL;? o^rtoi;f
tzGJU0if
OD;armifarmif
OD;pD;t&m&Sd? jyefquf
tzGJU0if
OD;aomif;wif
tcGefOD;pD;rSSL;
twGif;a&;rSL;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

227

(*) b@ma&;ESihf &efykHaiG&SmazGa&;aumfrwD


(1) OD;OD;vSom
OD;pD;t&m&Sd? ? taumufcGef
OuX
(2) 'k&JrSL;atmifjrifh
y^&wyfzGJUrSL;
tzGJU0if
(3) OD;ausmfvGif
trIaqmift&m&Sd? Pnfyif
tzGJU0if
(4) OD;atmifom
refae*sm? a&aMumif;
tzGJU0if
(5) OD;oef;0if;
NrdKUe,fw&m;olBuD;
tzGGJU0if
(6) OD;0if;NrdKifodef;
OD;pD;t&m&Sd? opfawm
tzGJU0if
(7) OD;armifxGef;ausmf
refae*sm? ukefoG,fv,f,m
tzGJU0if
(8) OD;armifxGef;om
tif^,m? vQyfppf
tzGJU0if
(9) OD;tkef;wif
NrdKUe,fynma&;rSL;
tzGJU0if
(10) OD;oef;at;aqG
'kOD;pD;rSL; axG^tkyf
twGif;a&;rSL;
vli,fzUHG NzKd ;a&; y&[dwa*[m zGiv
hf pS Ef ikd &f eftwGuf vkyif ef;aumfrwD(3)ckudk atmufygtwkid ;f zGUJ pnf;
xm;&Sdygonf/
vli,fzUHG NzKd ;a&; y&[dwa*[mukd tckid t
f rm taqmuftOD;wpfc&k &Sad &;ESihf Ekid if aH wmf todtrSwjf yK
y&[dwa*[mwpfck jzpfay:vmEkdifa&;twGuf NrdKUe,fNidrf0yfydjym;rIwnfaqmufa&;tzGJUrS oufqkdif&m
txuftzGJUtpnf;odkY wifjy&ef pDpOfaqmif&Gufvsuf &Sdaeygonf/

(*) bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd Xmeqkdif&m tzGJUtpnf;rsm;?


(1) cdkiftqifh kH;zGihfvSpfxm;aom Xmeqkdif&mrsm;
bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif ckdiftqifh kH;zGihfvSpfxm;&Sdonfh Xmeqkdif&mrsm;rSm(u) ckdiftaxGaxGtkycf sKyfa&;OD;pD;Xme
(c) ckdifw&m;kH;(&ckdifjynfe,fw&m;kH; bl;oD;awmifckdif)
(*) bl;oD;awmifckdifOya'kH;
(C) ckdifpm&if;kH;

(i)
(p)
(q)
(Z)

ckdifajrpm&if;OD;pD;Xme
ckdifjreffrmhpkdufysKd;a&;vkyfief;
ckdifjynfolY&JwyfzGJUkH;
ckdifa&vkyfief;OD;pD;Xme

wkdY jzpfygonf/ ckdifjynfolY&JwyfzGJUkH;ESihf ckdifa&vkyfief;OD;pD;XmekH;wkdYrSm bl;oD;awmifNrdKUay:wGif


kH;zGihfvSpfxm;jcif;r&SdbJ? armifawmNrdKUwGifom kH;zGihfxm;ygonf/

228
bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(2) NrdKUe,ftqifh kH;zGihfvSpfxm;&Sdaom Xmeqkdif&mrsm;
(1) bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif NrdKUe,ftqifh kH;zGihfvSpfxm;&Sdaom Xmeqkdif&mrsm;ukd 0efBuD;Xmetvkduf

(1)
(2)
(3)
(4)

(5)
(6)

(8)

(9)
(10)
(11)
(12)

w&m;kH; csKyf
(u) NrdKUe,ffw&m;kH;
a&SUaecsKyfkH;
(u) NrdKUe,ffOya'kH;
pm&if;ppfcsKyfkH;
(u) NrdKUe,fpm&if;kH;
jynfxJa&;0efBuD;Xme
(u) NrdKUe,ftaxGaxGtkyfcsKyfa&;OD;pD;Xme
(c) vl0ifrIBuD;Muyfa&;ESihf jynfolYtiftm;OD;pD;Xme
(*) NrdKUe,fjynfolY&JwyfzGJU
(C) owif;wyfzGJU
ynma&;0efBuD;Xme
(u) NrdKUe,fynma&;rSSL;kH;
usef;rma&;0efBuD;Xme
(u) NrdKUe,fusef;rma&;OD;pD;Xme
(c) NrdKUe,for0g,rtoif;
v,f,mpkdufysKd; a&;0efBuD; Xme
(u) jrefrmhpkdufysKd;a&;vkkyfief;
(c) NrdKUe,fajrpm&if;OD;pD;Xme
(*) qnfajrmif;OD;pD;Xme
aqmufvkyfa&;0efBuD;Xme
(u)
jynfolYaqmufvkyfa&;vkkyfief;
opfawma&;0efBuD;Xme
(u)
NrdKUe,fopfawmOD;pD;Xme
arG;jrLa&;ESihf a&vkyfief;0efBuD;Xme
(u) wd&pmefarG;jrLa&;ESihf ukoa&;OD;pD;Xme
b@ma&;ESihf tcGef0efBuD;Xme
(u) jynfwGif;tcGefOD;pD;Xme
(c) taumufcGefOD;pD;Xme
(*) jrefrmhpD;yGm;a&;bPf
(C) jrefrmpkdufysKd;a&;ESihf aus;vufzGHUNzdK;a&;bPf

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
(13)

(14)

(15)
(16)
(17)

229

e,fpyfa'oESihf wkdif; &if; om;vlr sKd; rsm; zGHUNzdK;wkd; wufa&;ESihf


pnfyifom,ma&;0efBuD;Xme
(u) NrdKUe,ffpnfyifom,ma&;tzGJU
qufoG,fa&;pmwkdufESihf aMu;eef; 0efBuD; Xme
(u) pum;ajymaMu;eef; (w,fvDzkef;)
(c) aMu;eef; (a&'D,kd)
(*) pmwkduf
(C) jynfwGif;N*dKvfwkajrjyifqufoG,fa&;pcef;
jyefMum;a&;0efBuD;Xme
(u) jyefMum;a&;ESifh jynfolYqufqHa&;OD;pD;Xme
ykdYaqmifa&;0efBuD; Xme
(u)
jynfwGif;a&aMumif;ykdYaqmifa&;
ukefoG,fa&;0efBuD;Xme
(u) jrefrmhv,f,mxGufuek fypn;fa&mif;0,fa&;
(c) pm;aomufqkdifESihf tazsmf,rumvkyfief;
(*) aq;ESihfaq;ypnf;ta&mif;qkdif

(18)

pGrf;tif0efBuD;Xme
(u) jrefrmhvQyfppf"mwftm;vkyfief;
(c) pkdif;wifa&tm;vQyfppfpDrHudef;
(*) rD;pufwnfaqmufa&;vkyfief;
(C) a&eHta&mif;qkdif
pkpnf;azmfjy&vQif atmufygtwdkif; awGUEkdifygonf/
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

NrdKUe,fw&m;kH;
NrdKUe,fpm&if;kH;
NrdKUe,ftaxGaxGtkyfcsKyfa&;OD;pD;XmekH;
vl0ifrIBu;Muyfa&;ESifh jynfolYtiftm;Od;pD;XmekH;
NrdKUe,fjynfolY&JwyfzGJUkH;
owif;wyfzUJG k;H
NrdKUe,fusef;rma&;OD;pD;XmerSL;kH;
NrdKUe,for0g,rOD;pD;XmerSL;kH;
NrdKUe,for0g,rtoif;kH;
jrefrmhpkdufysKd;a&;vkkyfief;kH;
NrdKUe,fajrpm&if;OD;pD;XmerSL;kH;

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27

230

jynfolYaqmufvkyfa&;vkkyfief;kH;
NrdKUe,fopfawmOD;pD;XmekH;
jynfwGif;tcGefOD;pD;XmekH;
taumufcGEfOD;pD;XmekH;
jrefrmpD;yGm;a&;bPfcGJkH;
NrdKUe,fpnfyifom,ma&;kH;
pum;ajymaMu;eeff;w,fvDzkH;kH;
aMu;eef; (a&'D,kd)kH;
pmwkdufkH;
jynfwGif;N*dKvfwkajrjyifqufoG,fa&;pcef;kH;
jyefMum;a&;ESihf jynfolYqufqHa&;OD;pD;XmekH;
jynfwGif;a&aMumif;ykdYaqmifa&;kH;
jreffrmhv,f,mxGufukeyf pnf;a&mif;0,fa&;kH;
pm;aomufukefESifh tazsmf,rumkH;
jrefrmhvQyfppf"mwftm;vkyfief;kH;
a&eHta&mif;qkdifkH;

xkdYjyif ukd,fykdiftqmuftOD;aqmufvkyfNyD; kH;zGihfvSpfvsuf&Sdaom Xmeqkdif&mrsm;rSmwkfdYjzpfMuonf/ tjcm;Xmeqkdif&mrsm;rSm yk*vduykdif taqmuftOD;rsm;ukd iSm;&rf;NyD; kH;zGihfvSpfvQuf


&SdMuonf/

(C) bl;oD;awmifNrdKUe,f&Sd EkdifiHa&;ygwDrsm;


1
2
3
4
5
6
7
8

(1990)jynfEh pS f arv(27)&ufaeYu usi;f yjyKvyk cf o


hJ nfh ygwDp'Hk rD u
dk a&pDonf taxGaxGa&G;aumufyJG
trsKd;om;vlYtcGihfta&;'Drkdu&ufwpfygwD
&ckdif'Drkdua&pDtzGJUcsKyf
trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJUcsKyf
jynfaxmifpktrsKd;om;rsm; 'Drkdua&pDygwD
ar,kzGJUNzdK;wkd;wufa&;ausmif;om;vli,frsm;tzGJUcsKyf(tm&fuef)
trsKd;om;ygwD
wkdif;&if;om;pnf;vkH;nDGwfrIygwD
wkdif;&if;om;EG,fzGm;ygwD

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

231

wGif 0ifa&muf,SOfNydKif ta&G;cHcJhMuaom EkdifiHa&;ygwDrsm;rSm-

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

trsKd;om;vlYtcGihfta&;'Drkdu&ufwpfygwD
&ckdif'Drkdua&pDtzGJUcsKyf
trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJUcsKyf
jynfaxmifpktrsKd;om;rsm; 'Drkdua&pDygwD
ar,kzGJUNzdK;wkd;wufa&;ausmif;om;vli,frsm;tzGJUcsKyf(tm&fuef)
trsKd;om;ygwD
wkdif;&if;om;pnf;vkH;nDGwfa&;ygwD
tvkyform;pnf;vkH;nDGwfa&;ygwD
vli,frsm;pnf;vkH;nDGwfa&;ygwD
awmifolv,form;pnf;vkH;nDGwfa&;ygwD
NrdKU(c)crD;trsKd;om;nDGwfa&;ygwD

xkdYjyif bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif; wnf&SdcJhMuaom ygwDrsm;rSmxkdYaemuf EkdifiHa&;ygwDrsm;u rdrdwkdY\ oabmqEtavsmuf ygwDrsm;ukd zsufodrf;vkdufjcif;? ygwDpkH
'Drkdua&pDtaxGaxGa&G;aumufyGJ usif;ya&;aumfr&SifESihf EkdifiHawmfNidrf0yfydjym;rI wnfaqmufa&;tzGJUwkdYrS
ygwDtzGJUtpnf;rsm;ukd zsufodrf;jcif;wkdY &SdcJhygonf/
xkdYaMumihf ,cktcg bl;oD;awmifNrdKUe,fwGif wkdif;&if;om; pnf;vkH;nDGwfa&;ygwDESihf trsKd;om;'Drkd
ua&pDtzGJUcsKyf(2)ckom kH;zGihfaqmif&GufrI&SdaeaMumif; awGU&ygonf/ wkdif;&if;om;pnf;vkH;nDGwfa&;ygwDukd
,cif bl;oD;awmifNrdKUe,f ygwD,lepftaqmuftOD;wGifvnf;aumif;? trsKd;om;'Drkdua&pDtzGJUcsKyfukd
bl;oD;awmifNrKd U? trSw(f 1)&yfuu
G &f dS OD;tma&mzftmruf(c) armifvaS tmifaetdrw
f iG v
f nf;aumif; k;H zGiv
fh pS f
xm;&Sdygonf/

(i) ajzazsmfa&;vkyfief;rsm;
(1) vli,fbifc&mwyfzGJU
bl;oD;awmifNrdKUe,f vli,fbifc&mwyfzGJUukd 1982 ckESpfwGif NrdKUe,fvrf;pOfpnf;kH;a&;aumfrwDrS
OD;pD; zGUJ pnf;ay;cJo
h nf/ 1988 ckEpS f ta&;tcif; jzpfymG ;Ny;D aemuf tzGUJ tpnf;rsm; ysujf ym;onft
h cg vli,f
bifc&mtzGJUvnf; &yfpJoGm;onf/
1992 ckEpS t
f a&mufwiG f bl;oD;awmifNrKd Ue,f Nird 0f yfyjd ym;rI wnfaqmufa&;tzGUJ OuXtjzpf wm0ef
xrf;aqmifcJhbl;ol AkdvfrSL; armifarmifpef;u vli,fbifc&mwyfzGJUukd ypnf;axmufyHhrIjyKum jyefvnf
wnfaxmifay;cJhonf/
,cktcg vli,fbifc&mwyfzUJG onf jynfaxmifpBk uchH idk af &;ESifh zGUH NzKd ;a&;toif;ESiv
fh ufwu
JG m? vkyk if ef;
rsm; aqmif&Gufvsuf &Sdygonf/

(2) kyf&SifkHrsm;
(u) NrdKUarwmkyf&SifkH
kyf&SifkHukd bl;oD;awmifNrdKU trSwf(6)&yfuGuf&Sd ,ck OD;armifausmfEk\tdrf&mwGif (a*s'D0Dvfqif)
qko
d u
l 1957 ckEpS cf efu
Y pwifwnfaxmifco
hJ nf/ awmfveS af &;aumifpaD cwfwiG f ky&f iS v
f yk if ef;rsm; jynfoyl idk f

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

232

odrf;NyD;aemufykdif; tqkdygkyf&SifkHrSm ysufjym;oGm;&onf/

(c) acwfopfkyf&SifkH
ky&f iS f u
Hk dk bl;oD;awmifNrKd U trSw(f 3)&yfuu
G ?f &yfuu
G o
f r0g,rtoif;qkid Ef iS fh OD;ausmjf raetdr&f m
wGif wnf&SdcJhonf/ OD;pHxGef;atmifrS ykdifqkdifcJhonf/ 1960 ckESpfcefYu pwifjyocJhNyD; 1970 ckESpfcefYwGif
vkyfief;ysufjym;cJh&onf/

(u)
(c)
(*)
(C)
(i)
(p)
(q)

OD;xGef;vSausmfykdif (udfdrf;)AGD'D,kdkH
OD;abmf&SD;ykdif (atmifarwmESSihf atmifopm)
OD;a&Tausmfykdif (jrwfEdk;ol)AGD'D,kdkH
OD;ausmfodef;ykdif(odef;oD&dxGef;)
OD;;aygufpykdif(csrf;ajrh)AGD'D,kdkH
a':rvS&DykdifAD'D,kdkH
a':rvSa0ykdif(aumif;jrwf)AD'D,kdkH

(1)kH
(2)kH
(1)kH
(1)kH
(1)kH
(1)kH
(1)kH

(3) AGD'D,kdkHrsm;
bl;oD;awmifNrKd Ue,fwiG f ,cktcg AG'D ,
D dk aHk ygif; (12)k&H o
dS nf/ NrKd Uay:wGif (8)kEH iS fh bl;oD;awmifNrKd Ue,f
(1)kH
(u) awmifbZmaus;&mAGD'D,kdkH
(c) awmifbZmaus;&mAGD'D,kdkH
(1)kH
(*) zkHkdvdyfaus;&GmAGD'D,kdkH
(1)kH
(C) apwDawmifaus;&GmADGD'D,kdkH
(1)kH
aus;&Gmrsm;wGif (4)kH&Sdonf/ bll;oD;awmifNrdKUay:&Sd AGD'D,kdkHrsm;rSmwkdYjzpfonf/
bl;oD;awmifNrdKUe,ftwGif;&Sd AGD'D,kdkHrsm;rSm
wkdYjzpfygonf/

(4) acwfay:taysmfwrf;wD;0kdif;
bl;oD;awmifNrKd Uay:wGif 0goem&Siv
f il ,frsm;\ pkpnf;rIjzihf acwfay:taysmw
f rf;wD;0kid ;f wpfck zGUJ pnf;
xm;&Syd gonf/ wD;0kid ;f tzGUJ wGif usm;(12)OD;? r(8)OD;yg0ifonf/ xkw
d ;D 0kid ;f ukd 1991 ckEpS u
f zGUJ pnf;cJNh y;D if;wD;0kid ;f
trnfukd (atZuf,latm&ftD;)]]atZm}}[lvnf;ac:onf/ if;wD;0kdif;ESihf NrdKUay:wGif tcgtm;avsmfpGm
ajzazsmfwD;cwfvnf; &SdMuonf/

(p) ynmay;a&;vkyfief;
(1) tpkd;&pmMunfhwkduf
bl;oD;awmifNrKd Uay:wGif jyefMum;a&;ESifh toHviT Ofh ;D pD;XmerS wnfaqmufziG v
hf pS af y;cJah om pmMunhw
f u
dk f
wpfc&k cdS yhJ gonf/ rlvu tqkyd gpmMunhw
f u
dk rf mS ae&mtwdtus r&Scd
hJ ? vlaetdrrf sm;ay:wGif iSm;&rf;zGiv
hf pS cf hJ
&onf/ pmMunhfwkdufwGif 0efxrf;wpfOD; &SdcJhygonf/ ,cktcg tqkdygpmMunhfwkdufrSm jyefMum;a&;ESihf jynfolY
qufqHa&;OD;pD;XmekH;odkY ajymif;a&TUoGm;onf/

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

233

(2) jyefMum;a&;ESihf jynfolYqufqHa&;OD;pD;Xmeykdif kyfjrifoHMum;


bl;oD;awmifNrdKUay:wGif jyefMum;a&;ESihf jynfolYqufqHa&;OD;pD;XmerS wm0ef,lNyD; vlxkynmay;tpD
tpOftaejzihf kyfjrifoHMum; aeYpOfjyovQuf&Sdygonf/

(3) yk*vdu pmtkyftiSm;qkdifrsm;


bl;oD;awmifNrKd Uay:wGif trsm;jynfoil mS ;&rf;zwfaI vhvmEdik af om yk*v
u
d pmtkyt
f iSm;qkid f (3)qkid f
&Sdygonf/ if;wkdYrSm
(1)
rsKd;pmayqufqHa&;
(2)
e0&wfpmay
(3)
jrifhrkd&fxGef;pmaywkdYjzpfonf/
(4) owif;pmrsm;
bl;oD;awmifNrdKUay:wGif tpkd;&rSxkwfa0aom jrefrmhtvif;? aMu;rkH? owif;pmrsm;ukd wm0ef,ljzefYcsD
ay;onfyh *k v
u
d uk,
d pf m;vS,w
f pfO;D &Syd gonf/ if;rSwqifh owif;pmrsm;ukd trsm;jynforl sm;odYk jzefcY saD &mif;cs
vsuf&Sdygonf/

(q) &ckdifkd;&m,Ofaus;rIqkdif&mtzGJUrsm;
(1) pnfawmftzGJUrsm;
bl;oD;awmifNrKd Uay:wGif &ckid f ;dk &m tpOftvmukd xdr;f odr;f apmihaf &Smufonfh &ckid rf *FvmpnfawmftzGUJ
ESpfzGJU &Sdygonf/ if;wkdYrSm blk;oD;awmifNrdKU? trSwf(4)&yfuGuf oajyukef;&yfuGuf&Sd vli,frsm;u zGJUpnf;
wnfaxmifxm;onfh ]]ukv&uw
d &uKd ipf nfawmf}}tzGUJ ESifh trSw(f 5) awmifajc&yfuu
G &f dS vli,frsm; zGUJ pnf;xm;
onfh ]]Ak'ylaZed,&TDa'gif;rif; &ckdifr*Fvmpnfawmf}}tzGJUwkdYjzpfMuonf/
trSwf(5) awmifajc&yfuGuf&Sd Ak'ylaZed, &TDa'gif;rif; &ckdifr*FvmpnfawmftzGJUukd 1350 ckESpf
oDwif;uRwfvqef; (14)&ufaeYwGif NrdKUrat;apwDausmif;wkduf q&mawmf OD;eEDom&tm; trSL;xm;
0goem&Sif vli,frsm;u pkaygif;wnfaxmifjcif; jzpfonf/
trSwf(4)oajyukef;&yfuGuf&Sd ukv&udw &ufdKifr*FvmpnfawmftzGJUukd 1989 ckESpfcefYwGif? *Em&D
awm&ausmif;q&mawmf OD;ar'a'0tm; trSKxm; 0goem&Siv
f il ,frsm;u zGUJ pnf;wnfaxmifMujcif;jzpf\/
tzGUJ (2)zGUJ pvk;H wGif r*Fvmpnfawmf igp;vk;H pD&MdS uygonf/ if;pnfawmfrsm;wGif taqmifpnfwpfv;Hk pD
ESihf t&efpnfawmf(4)vkH;pD yg0ifygonf/
if;&ckid rf *FvmpnfawmftzGUJ rsm;onf bmoma&;? vlraI &;qkid &f myGaJ wmfrsm;s? tcrf;tem;rsm;wGif yg0if
wD;cwfavh&SdMuygonf/ txl;ojzihf &SifjyKr*FvmyGJ? uxdefyGJ? tvSLawmfr*FvmyGJrsm;? tcrf;tem;zGihfyGJrsm;?
ta&;BuD;yk*dKvfrsm;tm; BudKqkdyGJ ponfhyGJawmfrsm;wGif wD;cwfajzazsmf tokH;jyKvsuf &SdaeMuygonf/
trSw(f 5)&yfuu
G rf S vli,frsm;u wnfaxmifxm;aom Ak'y al Zed, &TaD 'gif;rif; &ckid rf *Fvm pnfawmf
tzGUJ ykid f pnfawmfrsm;rSm ,cktcxtg aygufvsu&f adS Mumif; od&ygonf/ xkaYd Mumifh trSw(f 4)&yfuu
G &f dS vli,f
rsm; wnfaxmifzGJUpnf;xm;aom ukv&udw&udKifr*FvmpnfawmftzGJUomvsif tqifhoifhwD;cwfEdkifaom
taetxm;wGif &SdaMumif; od&ygonf/

(2) kd;&mpyfyef;csDvkyfief; (c) o*Fpmvkyfief;


vkyif ef;onf a&S;tcgu bke;f awmfBu;D ysyH rJG sm;wGif jyKvyk w
f wfaom pHausmif;? pHcsed ?f avmifwu
dk rf sm;
wGif tEkynmwpf&yftjzpf tokH;jyKcJhMuonf?
bkl;oD;awmifNrdKUay:wGif ,cif vkyfief;ukd uRrf;usifwwfuRrf;olrsm; &SdcJhMuonf/ a':at;jrOD;\

bl;oD;awmifNrdKUe,fjzpfpOforkdif;

234

bcif OD;pdeo
f mxGe;f rSm xif&mS ;oljzpfco
hJ nf/ ,cktcg NrKd Uay: trSw(f 4)&yfuu
G af e OD;rJarmifqo
dk w
l pfO;D om
usefawmh\/ bl;oD;awmifNrdKUe,f atmufykdif;&Sd aus;&Gmrsm;wGifvnf; wwfuRrf;olrsm;&SdaMumif; od&onf/
ynm&Sifrsm;onf ,cktcg tokbqkdif&m tcrf;tem;rsm;wGif yg0ifulnDay;vsuf&SdMuonf/

You might also like