TK

TRKYE STATSTK KURUMU

DI TCARET
STATSTKLER VE
ENDEKSLER
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2 ISSN 0259-5036
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
I
TK
DIA1N"BDDBD11FAF4F
0l5 1lCAk1
lS1A1lS1lKLkl V
N0KSLkl
Sorularla kesmi lstatistikler 0izisi - 2
Dl5 JlCAkfJ lSJAJlSJlKLfkl vf fNDfKSLfkl
Soru|ar|a kesm| lstat|st|k|er D|z|s| - 2
lstatistiki veri ve bili istekleri iin
8ili 0agtm Crubu
1el: + (312) 410 02 13 - 410 02 15
fax: + (312) 417 04 32
Yayn istekleri iin
0ner Sermaye lletmesi
1el: + (312) 425 34 23 - 410 05 9o - 410 02 85
fax: + (312) 417 58 8o
Yayn ierigine ynelik sorularnz iin
0 1icaret lstatistikleri 1akm
1el: + (312) 410 05 35
fax: + (312) 418 21 29
lnternet
http:]]www.tuik.ov.tr
-posta
bilituik.ov.tr
Yayn No
3121

1rkiye lstatistik Kurumu
Necatibey Cad. No: 114 06100 ANKAkA ] 1kKlY
8u yaynn 5846 Sayl fikir ve Sanat serleri Kanunu'na re her
hakk 1rkiye lstatistik Kurumu 8akanlg'na aittir. Cerek veya
tzel kiiler tarafndan izinsiz ogaltlamaz ve dagtlamaz.
1rkiye lstatistik Kurumu Matbaas, Ankara
Ocak 2008
M18: 2008-0052 - 1500 Adet
lS8N 978-975-19-4194-7
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
I I I
III
NSZ
Trkiye st at ist ik Kurumu karar alclarn, arat rmaclarn ve t m
ist at ist ik kullanclarnn iht iya duyduklar ist at ist iksel verileri, uluslararas
st andart lara uygun olarak gvenilirlik, t ut arllk, t arafszlk, ist at ist iki gizlilik,
gncellik ve effaflk ilkeleri dorult usunda ret mekt e ve yaymlamakt adr.
ret ilen ist at ist iklerin gerekleri yanst masnn salanmas, t m kullanclara
t arafsz ve e zamanl olarak sunulmas, gizlilik ilkesine riayet edilmesi,
kamuoyunun bilgi edinme hakknn gzet ilmesi t emel esaslardr.
Kurumumuzun gerek basl yayn olarak kard, gerekse int ernet
sayfasnda yaymlad t m ist at ist iksel veriler ile birlikt e, arat rmalarn
met odoloj isine (kullanlan t anm, kavram ve snflamalar, arat rmann
kapsam ve ynt emi, rnek t asarm vb.) ilikin aklamalar da kapsaml ve
gncel olarak kamuoyunun dikkat ine sunulmakt adr. st at ist iksel verilerin
doru okunmas, salkl yorumlanmas, ancak met odoloj ik aklamalarn
dikkat e alnmas ile mmkndr.
D Ticaret ist at ist iklerine ilikin ayrnt l met odoloj ik aklamalar da
gerek int ernet t e, gerekse basl yaynlarda mevcut t ur. Hazrlanan bu
yaynda ise, d t icaret ist at ist iklerine ilikin t eknik ve t eorik aklamalarn
t esinde, bu konuyla ilgili merak edilen, t artlan, elet irilen hususlar ile en
ok sorulan sorulara ilikin aklamalara yer verilmi ve yayn hazrlanrken
konuya ilgi duyan herkes t arafndan ilgiyle okunabilir olmas hedef
alnmt r.
Sorularla statistikler Dizisinin 2. yayn olan bu yaynn t m
kullanclarna yararl olmasn dilerim.
Do. Dr. mer DEMR
Bakan
nsz
Do. Dr. mer DEMR
Bakan
Dl5 JlCAkfJ lSJAJlSJlKLfkl vf fNDfKSLfkl
Soru|ar|a kesm| lstat|st|k|er D|z|s| - 2
lstatistiki veri ve bili istekleri iin
8ili 0agtm Crubu
1el: + (312) 410 02 13 - 410 02 15
fax: + (312) 417 04 32
Yayn istekleri iin
0ner Sermaye lletmesi
1el: + (312) 425 34 23 - 410 05 9o - 410 02 85
fax: + (312) 417 58 8o
Yayn ierigine ynelik sorularnz iin
0 1icaret lstatistikleri 1akm
1el: + (312) 410 05 35
fax: + (312) 418 21 29
lnternet
http:]]www.tuik.ov.tr
-posta
bilituik.ov.tr
Yayn No
3121

1rkiye lstatistik Kurumu
Necatibey Cad. No: 114 06100 ANKAkA ] 1kKlY
8u yaynn 5846 Sayl fikir ve Sanat serleri Kanunu'na re her
hakk 1rkiye lstatistik Kurumu 8akanlg'na aittir. Cerek veya
tzel kiiler tarafndan izinsiz ogaltlamaz ve dagtlamaz.
1rkiye lstatistik Kurumu Matbaas, Ankara
Ocak 2008
M18: 2008-0052 - 1500 Adet
lS8N 978-975-19-4194-7
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
V
V
NDEKLER
Sayfa
nsz
I I I
indekiler
V
1. D ticaret istatistikleri ve d ticaret endeksleri
1 D t icaret nedir? D t icaret ist at ist iklerinin genel kapsam
nedir?
1
2 Trkiyede d t icaret ist at ist iklerinin bilgi kayna nedir?
Bilgiler nasl elde edilmekt edir?
1
3 TK t arafndan yaymlananlar dnda Trkiyenin d
t icaret ine ilikin baka veri mevcut mudur?
2
4 TK ve TM t arafndan aklanan ihracat verileri arasndaki
farkllklar nedir?
2
5 Avrupa Birlii (AB) lkelerinde d t icaret ist at ist ikleri nasl
elde edilmekt edir?
2
6 lkemize ait veriler dier lke verileri ile uyumlu mudur? 3
7 D t icaret ist at ist iklerinin olut urulmasnda genel ilkeler
kim t arafndan belirlenmekt edir?
4
8 D t icaret sist emi nedir? Dnyada hangi sist emler
uygulanmakt adr?
4
9 Genel t icaret sist emi nedir? 4
10 zel t icaret sist emi nedir? 4
11 t halat asndan genel ve zel t icaret sist emi arasnda ne
fark vardr?
5
12 hracat asndan genel ve zel t icaret sist emi arasnda ne
fark vardr?
6
13 Dnyada hangi sist emin kullanm daha yaygndr? 7
14 Trkiyenin d t icaret ist at ist ikleri hangi sist eme gre
olut urulmakt adr?
7
15 Genel Ticaret Sist emine gre veri ret ilmesi iin herhangi
bir alma yaplyor mu?
7
16 Bir lkenin ekonomik blgesi, gmrk blgesi ve serbest
dolam blgesi nasl t anmlanr?
8
indekiler
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
VI
indekiler
VI
Sayfa
17 Serbest blgeler hangi amala kurulmakt adr? eit leri
nelerdir?
8
18 Trkiyenin d t icaret verileri ne t r ilemleri
kapsamakt adr?
9
19 Trkiyenin d t icaret verilerine hangi mallar ve ilemler
dahil edilmemekt edir?
9
20 Yolcu beraberi eya nadir? Bu konuda herhangi bir veri
derleniyor mu?
9
21 Geici ihracat ve it halat nedir? 10
22 Finansal kiralama nedir? Adi kiralamadan fark nedir? 10
23 st at ist iksel eik nedir? D t icaret verileri iin hangi deer
uygulanmakt adr?
10
24 TK, Gmrk Mst earlndan ald verilerin zerinde ne
t r almalar yapt kt an sonra yaynlamakt adr?
11
25 D t icaret ist at ist iklerinde hangi deikenler yer
almakt adr?
11
26 D t icaret ist at ist iklerinde gmrk kavram neyi ifade
et mekt edir?
12
27 D t icaret ist at ist iklerinde referans dnemi nedir? 12
28 D t icaret ist at ist iklerinde madde neyi ifade et mekt edir? 12
29 st at ist iklerde, it halat ya da ihracat yaplan t m maddelere
ilikin bilgi bulunabilmekt e midir?
13
30 Gmrk Tarife Cet veli kim t araf ndan, nasl
hazrlanmakt adr?
13
31 D t icaret t e ihracat ya da it halat yaplan lkenin
belirlenmesinde hangi t r uygulamalar vardr?
13
32 Trkiyenin d t icaret ist at ist iklerinde ihracat yaplan lke
kavram neyi ifade et mekt edir?
14
33 t halat yaplan lkeden ne anlalmakt adr? 14
34 Mene (kaynak) lke nasl t espit edilmekt edir? 14
35 D t icaret t e t ama sist emi ve t at lkesi neyi ifade
et mekt edir?
15
36 Gmrk rej im kodu nedir? Gmrk rej im kodu d t icaret
ist at ist iklerinde hangi amala kullanlmakt adr?
15
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
VI I
VII
Sayfa
37 Trkiye'nin d t icaret ist at ist iklerinde kullanlan rej im
kodlar nelerdir?
16
38 D t icaret t e mikt ar nedir? Mikt ar lmnde hangi l
birimleri kullanlmakt adr?
16
39 D t icaret t e deer neleri iermekt edir? 17
40 Muht elif dviz cinsleri ile yaplan d t icaret demeleri ABD
Dolar, EURO ve YTLye nasl dnt rlmekt edir?
17
41 D t icaret ist at ist iklerinde veri serisi hangi yla kadar
mevcut t ur? Nasl sunulmakt adr?
17
42 D t icaret verileri ne kadar srede yaymlanyor? AB yesi
lkelerde bu sre nedir?
17
43 Yaymlanm d t icaret verileri daha sonra niin revize
edilmekt edir? Revize oran t oplam deere gre nedir?
18
44 D t icaret verilerinin kullanclar kimlerdir? 18
45 D demeler bilanosu nedir? Hangi bilgileri ierir? 19
46 D t icaret verilerine nasl ulalabilir? 20
47 TKin web sayfasnda d t icaret verileri hangi ayrnt da
mevcut t ur?
20
48 D t icaret verileri hangi mal ve sekt r snflamalarna gre
deerlendirilmekt edir?
20
49 Harmonize sist em nedir? Dnya lkeleri arasnda kullanm
yaygn mdr?
21
50 Uluslararas St andart Ticaret Snflamas (SI TC) nedir?
Yaps ve kullanm alanlar nelerdir?
22
51 Geni Ekonomik Kat egoriler Snflamas (BEC)nn yaps
nasldr? Nerelerde kullanlmakt adr?
22
52 D t icaret ist at ist iklerinde kullanlan Uluslararas St andart
Sanayi Snflamas (ISIC)nn zellikleri nelerdir?
23
53 Avrupa Ekonomik Topluluunda Faaliyet e Gre rnlerin
st at ist iki Snflamas (CPA) nedir?
23
54 D t icaret verilerinde gizleme uygulanmasnn yasal
dayana ve uygulama ynt emi nedir?
23
55 Uluslararas d t icaret verilerinin karlat rlabilirlik durumu
nedir? Verilerin t ut arlln et kileyen et kenler nelerdir?
24
56 Dnya d t icaret hacmi ne kadardr? Trkiyenin Dnya d
t icaret inde yeri nedir?
25
indekiler
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
VI I I
VIII
Sayfa
57 Trkiye'nin en ok ihracat ve it halat yapt lkeler
hangileridir?
26
58 Trkiye en ok hangi rnleri ihra et mekt edir? 27
59 Trkiye en ok hangi rnleri it hal et mekt edir? 27
60 TK t arafndan hesaplanan d t icaret endeksleri
hangileridir?
27
61 D t icaret mikt ar endeksi nedir? 27
62 D t icaret birim deer endeksi neyi ifade et mekt edir? Fiyat
endeksi ile arasnda ne fark vardr?
28
63 Hesaplanan d t icaret endekslerinin balca zellikleri
nelerdir?
28
64 D Ticaret Endeksleri hangi snflamalara gre
hesaplanmakt adr?
28
65 Sabit bazl endeks ile zincirleme endeks arasnda ne fark
vardr?
29
66 2003 Temel yll d t icaret endeksinde madde seimi hangi
krit erlere gre yaplm, endekse ka madde seilmit ir?
29
67 2003 t emel yll d t icaret endekslerinde madde ve sekt r
arlklar nasl hesaplanmakt adr?
30
68 2003 t emel yll birim deer endekslerinin hesaplanmasnda
hangi forml kullanlmakt adr?
31
69 D t icaret mikt ar endeksleri nasl hesaplanmakt adr? 31
70 D t icaret deer endeksi neyi ifade et mekt e, nasl
hesaplanmakt adr?
32
71 Zincirleme endeksle hesaplanan birim deer endeksi
deerleri 2003 t emel ylna nasl dnt rlmekt edir?
32
72 D t icaret endeksleri hangi amalarla kullanlmakt adr? 33
73 TK t arafndan bugne kadar hangi t emel yll d t icaret
endeksleri hesaplanmt r?
33
74 D t icaret endekslerinin sonularna nasl ulalmakt adr? 33
75 Avrupa Birlii lkelerinde hangi d t icaret endeksleri
hesaplanmakt adr? EUROSTAT ye lkelerden hangi
endeksleri ist emekt edir?
34
indekiler
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
I X
IX
2. Tablo ve Grafik Listesi Sayfa
Tablo
1 t halat t a zel ve genel t icaret 5
2 hracat t a zel ve genel t icaret 6
3 Birim deer endekslerinde ana sekt r arlklar, 2003 30
Grafik
1 Yllara gre Dnya t icaret hacmi 25
2 Yllara gre Trkiyenin d t icaret i 25
Ek
1 Serbest blge list esi 35
2 lkelere gre Dnya ihracat ve it halat , 2006 36
3 En ok ihracat ve it halat yaplan 30 lke, 2006 37
4 En ok ihracat yaplan fasllar, 2006 38
5 En ok it halat yaplan fasllar, 2006 39
6 lgili bilgilere ulamak iin 40
Simge ve Ksaltmalar
BM: Birlemi Millet ler
AB: Avrupa Birlii
EUROSTAT: Avrupa Birlii st at ist ik Ofisi
TK: Trkiye st at ist ik Kurumu
TM: Trkiye hracat lar Meclisi
BDDK: Bankaclk Denet leme ve Dzenleme Kurulu
SHGM: Sivil Havaclk Genel Mdrl
HS: Harmonize Sist em
CN: Kombine Nomanklat r
CCC: Gmrk birlii Konseyi
ISIC: Tm Ekonomik Faaliyet lerin Uluslararas St andart
Sanayi Snflamas
SITC: St andart Uluslararas Ticaret Snflamas
CPA: Avrupa Topluluunda Faaliyet e gre rnlerin
st at ist iki Snflamas
BEC: Geni Ekonomik Kat egorilerin Snflamas
CIF: D t icaret t e mal bedeli, navlun ve sigort a dahil
t eslim ekli (Cost -I nsurance-Freight )
FOB: D t icaret t e, gemi gvert esinde t eslim ekli
(Free on board)
indekiler
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
1
Soru 1: D ticaret nedir? D ticaret istatistiklerinin genel kapsam
nedir?
D t icaret geni anlamyla, uluslararas mal ve hizmet alveriidir.
Genellikle d t icaret t erimi, mal ihracat ve it halat yerine kullanlmakt adr.
Mallarn yan sra hizmet lerin de ihracat ve it halat sz konusu olmakla
birlikt e, d t icaret ist at ist iklerinde hizmet ihracat ve it halat
kapsanmamakt adr.
Bir lkede yerleik kii ve kurumlarn dier lkelere mal sat mas ihracat
(dsat m), dier lkelerden mal sat n almas it halat (dalm) olarak
adlandrlmakt adr.
Soru 2: Trkiyede d ticaret istatistiklerinin bilgi kayna nedir?
Bilgiler nasl elde edilmektedir?
Trkiyenin d ticaret verileri 1930lu yllardan it ibaren Trkiye st at ist ik
Kurumu t arafndan elde edilmekt e ve yaymlanmakt adr.
D t icaret ist at ist iklerinin veri kayna, it halat lar ve ihracat lar t arafndan
Gmrk darelerine verilen gmrk beyannameleridir. Gmrklerde ilem
gren ihracat ve it halat beyannamelerine ait bilgiler, Gmrk
Mst earlndan, Trkiye statistik Kurumuna elektronik ortamda
akt arlmakt adr. Gmrk Modernizasyon Proj esi erevesinde d t icaret in
%99undan fazlasn gereklet iren nemli gmrklerde beyannameler
elekt ronik olarak beyan edilmekt e, dier gmrklere ait beyannamelerde
yer alan bilgiler ise Gmrk Mst earlnda elektronik ortama
akt arlmakt adr. Gmrk Veri Ambarnda birlet irilen aylk bilgiler; ilki
referans ayn t akip eden ilk haft ada, ikincisi ise 3. haft ada olmak zere iki
para halinde Trkiye statistik Kurumuna verilmektedir. TKe bilgi
akt armada bilgi hacmine gre CD veya elekt ronik post a kullanlmakt adr.
Ham pet rol, doalgaz ve elekt rik d t icaret ine ilikin bilgiler dorudan
ihracat ve it halat yapan kurululardan e-post a aracl ile alnmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
2
2
Soru 3: TK tarafndan yaymlananlar dnda Trkiyenin d
ticaretine ilikin baka veri mevcut mudur?
Trkiyenin resmi d ticaret istatistikleri sadece TK tarafndan
yaymlanmaktadr. D Ticaret Mstearl, Devlet Planlama Tekilat, T.C.
Merkez Bankas gibi kurumlar kaynak gsterilerek verilen tm d ticaret
verileri TK tarafndan yaymlanan verilerdir. Bahsi geen kurumlar veri
reticisi deil kullancsdr. TK tarafndan yaymlanan veriler dnda
sadece Trkiye hracatlar Meclisi (TM) tarafndan elde edilen ihracat
kayt rakamlar kamuoyuna aklanmaktadr.
Soru 4: TK ve TM tarafndan aklanan ihracat verileri
arasndaki farkllklar nedir?
TK ve TM tarafndan aklanan ihracat verileri arasnda aadaki
farkllklar bulunmaktadr.
x TK tarafndan aklanan d ticaret verileri fiilen
gerekleen ihracat ve ithalat ilemlerine aittir. TM ise
sadece tescil edilen ihracat kaytlarn derlemektedir.
x Beyannamelerin TM tarafndan kayd ile ihracatn
gereklemesi arasnda geen sre nedeniyle ayn ilem
2 veri setinde ayr dnemlerde yer alabilmektedir.
x TM ihracat bilgileri ierisinde Trkiye liman ve
havalimanlarnda yabanc uak ve gemilere salanan
yakt ve kumanya kaytlar, altn ve dier deerli talarn
ihracat bilgileri yer almamaktadr.
x eriinde dahilde ileme rejimi altnda ithal edilen
hammadde bulunup zel fatura ile ihra edilen mallar
TM verilerinde kapsanrken, TK tarafndan aklanan
verilerde yer almamaktadr.
Soru 5: Avrupa Birlii (AB) lkelerinde d ticaret istatistikleri
nasl elde edilmektedir?
AB lkelerinde d ticaret verilerini oluturan bilgiler iki yntemle elde
edilmektedir.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
3
x AB d lkelerle yaplan t icaret EXTRASTAT ynt emi,
x AB lkeleri arasndaki t icaret ise I NTRASTAT ynt emi .
EXTRASTAT t erimi, AB lkelerinin dnyann dier blgeleriyle yapt klar
t icaret e ilikin ist at ist iklerin elde edilmesi amacyla uygulanan sist em iin
kullanlmakt adr. Bu sist emde, d t icaret ist at ist ikleri lkemizde olduu gibi
byk lde gmrklerde ilem gren beyannamelerden elde
edilmekt edir.
I NTRASTAT t erimi, AB yesi lkelerin kendi aralarndaki t icaret e ilikin
ist at ist iklerin elde edildii sist emin addr. Bu sist emde, gmrk kayt lar
yerine ihracat ve it halat firmalardan derlenen bilgiler kullanlmakt adr. Bu
ilem iin gelit irilen I nt rast at formu kullanlmakt a; ihracat ve it halat
hacimlerine gre firmalar belli dnemlerde gereklet irdikleri d t icaret e
ilikin bilgileri Intrastatdan sorumlu kurulua gndermekt edir. I nt rast at
sist emi AB yesi lkeler arasndaki t icaret t e gmrk beyannamesi
kullanlmamas nedeniyle Ext rast at ynt emine bir alt ernat if sist em olarak
gelit irilmit ir. D t icaret le megul olan kurumlarn zerindeki yk
azalt maya ynelik bir uygulamadr. Bu sist em sayesinde hem gmrk
ilemleri asgari dzeye indirilmekt e, hem de sadece t espit edilen eik
deerin zerinde t icaret yapan firmalardan bilgi alnarak veri derleme ve
deerlendirmede kolaylk salanmakt adr.
Soru 6: lkemize ait veriler dier lke verileri ile uyumlu mudur?
1996 ylnda Trkiyenin AB ile gmrk birliine girmesinden sonra gmrk
mevzuat ve d t icaret mevzuat , d t icaret ist at ist iklerini dorudan
ilgilendiren gmrk t arife cet veli, gmrk beyannamesinin yaps, kullanlan
kodlar ve gmrk rej imleri t myle AB ile uyumlu hale get irilmit ir. Bu
uygulamalar sonucunda elde edilen veriler, AB uygulamalarna ve ABnin
veri yapsna uygun olarak retilmekte, ABnin st at ist ik Ofisi EUROSTAT
t arafndan belirlenen st andart larda olup, gelimi lke ist at ist iklerinde yer
alan t m deikenleri de kapsamakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
4
4
Soru 7: D ticaret istatistiklerinin oluturulmasnda genel ilkeler
kim tarafndan belirlenmektedir?
D t icaret ist at ist ikleri konusundaki genel ilkeler Birlemi Millet ler (BM) ve
Avrupa Birlii (AB) t arafndan olut urulmakt adr. Bu genel ilkeler ve
t avsiyeler, d t icaret sist emleri, bilgi derleme ynt emleri, kullanlan kod
sist emleri, menei lke, mikt ar ve deer t anmlar ve dier konular
kapsamakt adr. Uluslararas ist at ist iklerin karlat rlabilirlii asndan bu
ilkelere uygun veri ret ilmesi nem t amakt adr.
Soru 8: D ticaret sistemi nedir? Dnyada hangi sistemler
uygulanmaktadr?
Bir lkenin d t icaret ist at ist iklerine dahil edilen veya edilmeyen mal
kat egorilerinin belirlendii kurallar bt nne d t icaret sist emi denir. D
t icaret sist emleri iki ana kat egoride gruplandrlmakt adr.
x Genel t icaret sist emi
x zel t icaret sist emi
Soru 9: Genel ticaret sistemi nedir?
Genel t icaret sist eminde lkenin ekonomik blgesinin snrn geen
mallar kaydedilmekt edir. Bu t anm ierisinde gmrk ileme alanlar ve
serbest blgeler de yer almakt adr. Gmrk snr esas alnmamakt a,
gmrk alanlarna ve serbest blgelere giren ve kan mallar da
kaydedilmekt edir. lkeden serbest blgelere ve gmrk ant repolarna
giden mallar ihracat saylmamakt a, ancak serbest blgelerden 3. lkelere
giden mallar ihracat saylmakt adr. Ayn ekilde it halat t a da bu blgelerle 3.
lkelerin t icaret leri kayda alnmakt adr.
Soru 10: zel ticaret sistemi nedir?
zel t icaret sist eminde gmrk snr esas alnmakt adr. Bu t anma gre
serbest blgeler ve gmrk ant repolar gmrk snr dnda yer
almakt adr. Bu sist emi uygulayan lkelerde, 3. lkelerden serbest blgelere
ve gmrk ant repolarna gelen ve giden mallar d t icaret t e yer almazken,
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2

5
bu lkelerden sz konusu serbest blgelere ve gmrk ant repolarna giden
ve gelen mallar d t icaret e dahil edilmekt edir.
Soru 11: thalat asndan genel ve zel ticaret sistemi arasnda
ne fark vardr?
t halat ilemlerine konu olan rnlerin d t icaret ist at ist ikleri asndan
durumu aadaki t abloda zet lenmit ir.
1. thalatta zel ve genel ticaret
M= it halat ; RM= yeniden it halat
Yabanc mallar Genel
ticaret
zel
ticaret
Dnyann t eki lkelerinden ve gmrk t ransit lerinden:
(1)eride ilemek iin depolara veya serbest dolam
blgelerine
M M
(2)Gmrk depolarna veya gmrk serbest blgelerine M
Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden:
(3)eride ilemek iin depolara veya serbest dolam
blgelerine
M
Darda ilendikten sonra (bedeli denen rnler)
Dnyann dier lkelerinden ve gmrk geilerinden:
(4) eride ilemek iin depolara veya serbest dolam
blgesine
M M
(5)Gmrk depolarna ve gmrk serbest blgelerine M
Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden
(6) eride ilemek iin depolara veya serbest dolam
blgesine
M
Serbest sanayi blgelerinde elde edilen mallar:
(7) eride ilemek iin depolara veya serbest dolam
blgesine
M
hra edilmi olan benzer durumdaki yerli mallar
Dnyann dier lkelerinden veya gmrk t ransit lerinden:
(8) eride ilemek iin depolara veya serbest dolam
blgesine
RM RM
(9)Gmrk depolarna veya gmrk serbest blgelerine RM
Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden:
(10)eride ilemek iin depolara veya serbest dolam
blgesine
RM
Kaynak: UN, I nt ernat ional Merchandise Trade St at ist ics: Concept s and
Definit ions
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2

6
Soru 12: hracat asndan genel ve zel ticaret sistemi arasnda
ne fark vardr?
hracat ilemlerine konu olan rnlerin d t icaret ist at ist ikleri asndan
durumu aadaki t abloda zet lenmekt edir.
2. hracatta zel ve genel ticaret
X= ihracat ; RX= yeniden ihracat
Yerli mallar Genel
ticaret
zel
ticaret
eride ilemek iin depolardan ve serbest dolam
blgesinden:
(1)Dnyann dier lkelerine X X
(2)Gmrk depolarna veya gmrk serbest
blgelerine
X
Gmrk depolarndan ve gmrk serbest
blgelerinden:
(3)Dnya'nn dier lkelerine X
eride ilendikten sonra (bedeli denen rnler)
eride ilemek iin depolardan:
(4)Dnyann dier lkelerine X X
(5)Gmrk depolarna ve gmrk serbest blgelerine X
Gmrk depolarndan ve gmrk serbest blgelerinden
(6)Dnyann dier lkelerine X
Serbest sanayi blgelerinde elde edilen
mallar
(7)Dnyann dier lkelerine X
Benzer durumdaki yabanc mallar
eride ilemek iin depolardan ve serbest dolam blgesinden:
(8)Dnyann dier lkelerine RX RX
(9)Gmrk depolarna veya gmrk serbest
blgelerine
RX
Gmrk depolarndan ve gmrk serbest
blgelerinden:
(10)Dnyann dier lkelerine RX
Kaynak: UN, I nt ernat ional Merchandise Trade St at ist ics: Concept s and
Definit ions
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
7
Soru 13: Dnyada hangi sistemin kullanm daha yaygndr?
Birlemi Milletler tarafndan 2006 ylnda yaplan aratrmaya cevap veren
111 lkeden 71i genel ticaret sistemine gre veri elde edebildiini
bildirmitir. 20 lke her iki ticaret sistemine gre de veri oluturmaktadr.
Avrupa Birlii lkelerinde d ticaret sistemi konusunda farkl uygulamalar
bulunmaktadr. Baz lkeler sadece zel ticaret sistemine gre veri
retirken, Almanya, Estonya, Hollanda, Gney Kbrs ve ngiltere gibi
lkeler hem genel, hem zel ticaret sistemine gre veri retmektedirler.
Ancak, tm lkeler d ticaret verilerini EUROSTATa zel ticaret sistemine
gre gndermektedir.
Soru 14:Trkiyenin d ticaret istatistikleri hangi sisteme gre
oluturulmaktadr?
Trkiyenin d ticaret istatistikleri zel ticaret sistemine gre
oluturulmaktadr. statistik alan gmrk alan ile akmaktadr. Bu
nedenle gmrk alan dnda kalan serbest blgeler, gmrksz sat
maazalar ve gmrk antrepolar istatistik alan dnda kalmakta, ihracatta
gmrk snrn geerek bu blgelere giden rnler ihracat kabul edilirken,
bu blgelerden serbest dolam blgesine giren rnler ithalat
saylmaktadr. Sistem gerei dier lkelerle serbest blgeler ya da gmrk
antrepolar arasndaki ilemler d ticaret istatistiklerinde
kapsanmamaktadr.
Soru 15: Genel Ticaret Sistemine gre veri retilmesi iin herhangi
bir alma yaplyor mu?
D ticaret verilerinin genel ticaret sistemine gre de retilmesine ynelik
almalar srdrlmektedir. Serbest blgelerden yaplan d ticarete ilikin
bilgilerin Serbest Blge Mdrlklerinde kurulan sistem aracl ile elde
edilmesi planlanmaktadr. Bu amala, D Ticaret Mstearlnda bir proje
yrtlmektedir. Proje tamamlandnda serbest blgelerden
gerekletirilen d ticaret bilgileri Trkiye statistik Kurumuna aktarlacak,
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
8
8
Gmrk Mst earlndan alnan antrepo bilgileri ile birlikte hem genel hem
de zel ticaret sistemine gre veri retme imkan elde edilecektir.
Soru 16: Bir lkenin ekonomik blgesi, gmrk blgesi ve serbest
dolam blgesi nasl tanmlanr?
Bir lkenin ekonomik blgesi, iinde insanlarn, mallarn ve sermayenin
serbeste dolaabildii corafi snrlardan oluur. Ayrca hava sahas,
karasular, herhangi bir amala dier lke topraklarnda satn alnan veya
kiralanan alanlar ve serbest blgeler ekonomik snrlar iindedir. lkenin
corafi snrlar iinde dzenlenerek fiziksel olarak konulandrlm, yabanc
devletler veya uluslararas tekilatlar tarafndan zel amala ayrlm
blgeler lkenin ekonomik snrlar iinde deildir. Bu tanm d ticaretin
kapsamnn belirlenmesinde nem tamaktadr.
Gmrk kanununun uyguland blge gmrk blgesi, bu blgenin snr
da gmrk snrdr. Kural olarak, gmrk blgesi lkenin ekonomik blgesi
ile akr veya onun bir parasdr.
Gmrk blgesinde;
x Serbest dolam blgesi,
x Gmrk antrepolar,
x Yurtii ileme iin antrepolar vardr.
Serbest dolam alan ise, lke iinde gmrk snrlamalar olmakszn
mallarn satlabildii alandr. Bu mallar serbest dolam mallar olarak
nitelendirilir.
Soru 17: Serbest blgeler hangi amala kurulmaktadr? eitleri
nelerdir?
Bir lkenin siyasal snrlar iinde, ancak gmrk snrlar dnda olan ve
gereksiz ilemleri azaltarak d ticareti ve imalat sanayiini tevik etmeyi
amalayan zel blgelerdir. En yaygnlar;
x Ticaret serbest blgeleri,
x Sanayi serbest blgeleridir.
lkemizde halen faaliyet gsteren 20 serbest blge bulunmaktadr (Ek 1)
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
9
Soru 18: Trkiyenin d ticaret verileri ne tr ilemleri
kapsamaktadr?
Aklanan d t icaret verileri;
x Kesin ihra ve it halat yaplan rnleri,
x Dahilde ilemek zere it hal edilen rnlerle, ilendikt en
sonra yeniden ihra edilen rnleri,
x Harit e ileme amacyla yurt dna kan rnlerle, bu
rnlerin ilenmesiyle elde edilen ve Trkiyeye yeniden
giren rnleri,
kapsamakt adr.
Soru 19: Trkiyenin d ticaret verilerine hangi mallar ve ilemler
dahil edilmemektedir?
Aadaki mal ve ilemler d t icaret verilerinde kapsanmamakt adr.
x Transit t icaret ,
x Yolcu beraberi eya (Bavul t icaret i),
x Ky ve snr t icaret i,
x Geici it halat ve ihracat ,
x Snr gemeyen mallar,
x Deeri ist at ist iksel eiin alt nda olan mallar,
x Para t abanl alt n, t edavldeki paralar,
x Kiralanan mallar (finansal kiralama hari).
Soru 20: Yolcu beraberi eya nedir? Bu konuda herhangi bir veri
derleniyor mu?
Yolcu beraberi eya, Trkiye'ye gelen yabanclarn beraberlerinde gt rmek
ya da belirli bir sre sonunda gnderilmek zere sat n aldklar ve gmrk
prosedrlerine t abi olmayan mallar ifade et mekt edir. Bavul ticareti olarak
da adlandrlmakta ve Trkiyeye nemli lde dviz kazandrmakt adr.
TK t arafndan aklanan d t icaret ist at ist iklerine dahil edilmemekle
birlikt e, TK t arafndan gereklet irilen bir anket le t ahmin edilmekt e ve
Merkez Bankas t arafndan hesaplanan demeler dengesi t ablosunda
kullanlmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
10
10
Soru 21: Geici ihracat ve ithalat nedir?
Geici ihracat ya da it halat ; az veya ok iilik grmek zere ya da baka
nedenlerle baka lkelere (sonradan lkemize geri gelmek zere) mal ihra
edilmesi veya baka lkelerden mal it hal edilmesidir. Tamir amal ya da
ileme amacyla gnderilen rnler iin de geici t icaret kavram
kullanlabilmekt edir. Ancak, d t icaret e dahil edilmeyenler list esinde
kast edilen geici ihracat ya da it halat , zerinde herhangi bir deiiklik
yaplmadan geri gnderilen rnlerdir.
Soru 22: Finansal kiralama nedir? Adi kiralamadan fark nedir?
Finansal kiralama; yat rm mallarnn edinilmesinde bir finansman modeli
olarak kullanlmakt adr. Adi kiralamadan farkl olarak aadaki zellikleri
nedeniyle finansal kiralama yoluyla yaplan ihracat ve it halat ilemleri d
t icaret ist at ist iklerine dahil edilmekt edir. Finansal kiralama ynt emi daha
ok uak ve gemi gibi yksek deerli rnlerin t icaret inde kullanlmakt adr.
x Kiralama sresi sonunda maln mlkiyet i kiracya gemekt edir.
x Kiralama sresi maln kullanm mr ile orantldr.
x Toplam kira demelerinin bugnk deeri maln bedeline eit
veya bykt r.
Soru 23: statistiksel eik nedir? D ticaret verileri iin hangi
deer uygulanmaktadr?
st at ist iksel eik; herhangi bir ihracat veya it halat eyasnn d t icaret
ist at ist iklerine dahil edilebilmesi iin olmas gereken minimum deerdir.
Trkiyenin d t icaret ist at ist ikleri iin ist at ist iksel eik deeri 100 ABD
Dolar olarak uygulanmakt adr. Bu deerin alt nda olan mallar d t icaret
ist at ist iklerine dahil edilmemekt edir. Toplam iinde deer olarak oran ok
dk olmakla birlikt e ilem says ok yksekt ir. Bu nedenle ist at ist ik deer
olarak ihmal edilebilmekt edir. Avrupa Birlii lkelerinde I NTRASTAT sist emi
iin ist at ist iksel eik kullanlmakt adr. Firmalarn AB lkeleriyle yapt t icaret
hacmi dikkat e alnarak yllk ihracat veya it halat t oplam belli bir deerin
alt nda olan firmalardan bilgi alnmamakt adr. rnein; Belikada bu snr
yllk 250 000 Euro olarak uygulanmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
11
Soru 24: TK, Gmrk Mstearlndan ald verilerin zerinde
ne tr almalar yaptktan sonra yaynlamaktadr?
Gmrk Mst earl t arafndan TK'e akt arlan ve 2007 ylnda aylk says
1 milyona yaklaan kayt lar zerinde aadaki kont rol ve dzelt me ilemleri
yaplarak d t icaret bilgileri olut urulmakt adr.
x Kodlarn geerlilii,
x Birim fiyat kont rol, mikt ar ve deer hat alarnn
dzelt ilmesi,
x D t icaret e dahil edilen ya da hari t ut ulan ilemlerin
ayrt rlmas ve t asnifi,
x Gemi/ Uak gibi bazen gmrk snrn gemeyen yksek
deerli aralarn, Sivil Havaclk Genel Mdrl (SHGM)
ve Bankaclk Denet leme ve Dzenleme Kurulu (BDDK)
kayt lar ile kont rol,
x TM ihracat kayt lar ve dier dsal kaynaklarla
karlat rma,
x Gizlilik erevesine giren verilerde gerekli gizlemelerin
yaplmas.
Soru 25: D ticaret istatistiklerinde hangi deikenler yer
almaktadr?
D t icaret ist at ist iklerinde yer alan deikenlerden nemli olanlar aada
saylmt r.
x Gmrk ad,
x Referans dnemi,
x hracat ve it halat nn vergi numaras,
x Madde kodu (gmrk t arife ist at ist ik pozisyonu),
x lke,
x Eyann t and sist em ve t ayan aracn lkesi,
x demede kullanlan dviz cinsi,
x Alc ve sat c arasndaki szlemenin t r,
x Gmrk rej imleri,
x deme ekli,
x Teslim ekli (FOB, CI F vb.),
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
12
12
x Eyann net arl,
x Arlk dnda varsa dier birimler cinsinden mikt ar
(Adet , met re vb.),
x Eyann deeri (ABD Dolar, EURO ve YTL cinsinden).
Soru 26: D ticaret istatistiklerinde gmrk kavram neyi ifade
etmektedir?
D t icaret ist at ist iklerinde gmrk kavram; ihracat ve it halat ilemleri iin
gmrk beyannamelerinin verildii ve d t icaret ilemlerinin yapld
gmrk idaresini ifade et mekt edir. Buna ilave olarak 1996 yl bandan
it ibaren ihracat t a maln lke snrlarndan kt , it halat t a ise lke
t opraklarna girdii gmr ifade et mek zere "giri/ k gmr" de
ist at ist iklerde gst erilmeye balanmt r.
Soru 27: D ticaret istatistiklerinde referans dnemi nedir?
D t icaret ist at ist iklerinde referans dnemi; it halat ve ihracat ileminin
hangi aya ait olduu, dier bir ifade ile ilemlerin d t icaret ist at ist iklerine
hangi zaman diliminde kaydedildiidir. Referans t arihi olarak, ihracat t a
maln snr gemesi ve beyannamenin kapat lmas, it halat t a ise,
beyanname ilemlerinin t amamlanarak maln gmrkt en ekilme t arihi esas
alnmakt adr. Bu nedenle beyannamenin t escil edildii dnem ile ihracat ve
it halat ilemlerinin ist at ist iklere yanst ld dnem farkl olabilmekt edir.
Soru 28: D ticaret istatistiklerinde madde neyi ifade etmektedir?
lkemizde mal t anmlamas Dnya Gmrk rgt t arafndan 1988 ylnda
oluturulan Harmonize Sisteme gre yaplmakt adr. Her yln sonunda bir
sonraki yl uygulanacak Gmrk Tarife numaralar Resmi Gazet ede
yaymlanmakt adr. Gmrk Tarife cet velinde yaklak 19 000 adet 12
basamakl Gmrk Tarife st at ist ik Pozisyonu (GTP) kodu mevcut t ur. Bu
kodlarn ilk 6 basama Harmonize Sistem (HS) kodudur. 7. ve 8.
basamaklarn ilavesi ile AB lkelerinde kullanlan Kombine Nomanklat r
(CN) kodlarna uyum salanmt r. Son 4 basamak ise Trkiye tarafndan
ilave edilen kodlardr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
13
rnek;
Kod Madde ad
071080 Dier sebzeler (HS)
07108095 Dierleri (CN)
071080950011 Soan (GTI P)
071080950012 Havu (GTI P)
071080950013 Prasa (GTI P)
Ort alama 5 ylda bir HSde ve her yl CNde yaplan deiiklikler Trk
gmrk t arife cet veline yanst lmakt adr.
Soru 29: statistiklerde, ithalat ya da ihracat yaplan tm
maddelere ilikin bilgi bulunabilmekte midir?
Herhangi bir maddeye ait verinin mevcut olabilmesi iin Gmrk Giri Tarife
Cet velinde o maddeye ilikin mst akil GTP numaras alm olmas
gerekmekt edir. D ticarette pay az olan ve benzer zellikler gst eren
birok madde dierleri ad alt nda toplanmaktadr. Bu nedenle baz
maddelere ilikin ist at ist iklere ulamak mmkn olamamakt adr.
Soru 30: Gmrk Tarife Cetveli kim tarafndan, nasl
hazrlanmaktadr?
Gmrk Tarife Cetveli her yl Gmrk Mst earl koordinat rlnde ilgili
kurulularn uzmanlarnn ve sekt r t emsilcilerinin kat lmyla olut urulan bir
alma grubu t arafndan hazrlanmakt adr. Bu almalarda uluslararas
kurulular t arafndan yaplan deiiklikler ile ulusal ihtiyalar ve yaplan
deiiklik bavurular deerlendirilmekt edir.
Soru 31: D ticarette ihracat ya da ithalat yaplan lkenin
belirlenmesinde hangi tr uygulamalar vardr?
D ticaret istatistiklerinin retilmesinde lke en nemli deikenlerden
birisidir. D ticaretin yapld lke farkl ekillerde belirlenebilmekt edir. Bu
konuda 3 yaklam mevcut t ur.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
14
14
x Sat n alan lke / Sat an lke,
x Yklemenin yapld lke / Ykn git t ii lke,
x Mene (Kaynak) lke / Tket ici lke,
Bu yaklamlardan ncs daha ok kullanlmakt adr.
Soru 32: D ticaret istatistiklerinde ihracat yaplan lke kavram
neyi ifade etmektedir?
hracat yaplan lke, biliniyorsa maln t ket ilecei lkeyi, t ket im lkesi
bilinmiyorsa gidecei bilinen son lkeyi ifade et mekt edir. rnein;
Almanya'da faaliyet gst eren bir firma Trkiye'den satn ald bir mal
Amerika Birleik Devletlerine gtryorsa, Trkiye'nin ihracat yapt lke
Almanya deil, ABD olarak kaydedilmekt edir.
Soru 33: thalat yaplan lkeden ne anlalmaktadr?
t halat yaplan lke, it hal edilen maln ret ildii lkeyi (mene lke) ifade
et mekt edir. t halat lkenin t espit inde mal Trkiye'ye sat an firmann lkesi
ya da maln Trkiye'ye gelmeden nce bulunduu en son lke deil, maln
ret ildii lke nemlidir.rnein; Japonya'da ret ilen bir mal Almanya'da
faaliyet gst eren bir firma t arafndan Trkiye'ye sat lmsa bu maln it hal
edildii lke ist at ist iklerde Japonya olarak gst erilmekt edir.
Soru 34: Mene (kaynak) lke nasl tespit edilmektedir?
Mene lke, yet kili makamlardan verilmi mene belgesine gre t espit
edilmekt edir.
x Bir lke t opraklarndan karlan madenler,
x ret ilen t arm rnleri,
x lkede doan ve yet ien canl hayvanlar ile bunlardan
elde edilen rnler,
x lkede t ut ulan veya avlanan av hayvanlar ve balklar
x lkede ret ilen dier rnler o lke meneli
saylmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
15
Bir eyann baka lkede grd deiiklik ve ilem dolaysyla o lke
meneli saylabilmesi iin, bu deiiklik ve ilemler sonucunda kymetinin
yzde yz orannda art m olmas, bu deiiklik ve ilemler sonunda tarife
pozisyonunun deimi olmas veya o lkede esasl deiiklik saylabilecek
nemli bir iilie ve ileme tabi tutulmas gereklidir.
Soru 35: D ticarette tama sistemi ve tat lkesi neyi ifade
etmektedir?
D ticarette tama sistemi; d ticarete konu olan mallarn lke snrndan
k ya da giriinde kullanlan tama sistemini ifade etmektedir. Bu
sistemler 1996 ylna kadar denizyolu, demiryolu, karayolu, havayolu ve
boru hatt eklinde kullanlmakt ayd. 1996 ylnda bunlara post a yoluyla
tama ile baka bir araca yklenmeden ithal ya da ihra edilen nakil
vastalar (otomobil, uak, gemi vb.) iin yeni bir tama sistemi kodu ilave
edilmitir. Ulatrma sekt rmzn yapsn ve geliimini gstermesi
asndan nemli bir bilgidir.
Tat lkesi; ihra ya da ithal edilen mal lke snrnda t ayan aracn hangi
lkeye ait olduunu gstermektedir. Bu bilgi ile lkemiz aralarnn d
ticaret tamalarndaki pay elde edilmekte, demeler bilanosu iin navlun
bilgisi olut urulmasnda kullanlmaktadr.
Soru 36: Gmrk rejim kodu nedir? Gmrk rejim kodu d ticaret
istatistiklerinde hangi amala kullanlmaktadr?
Gmrk rej im kodu; d ticarete konu olan eyann gmrk mevzuat
karsndaki statsn belirlemek iin kullanlmaktadr. hracat ya da
ithalatn kesin ya da geici olup olmad, daha nce eyaya uygulanm
baka bir rej im varsa o rej imin ne olduu, ilemin dahilde ya da harite
ileme kapsamnda yaplp yaplmad gibi bilgiler gmrk rej im kodu ile
anlalmaktadr. hra ya da ithal edilen eyann d ticarete dahil edilip
edilmemesinde en nemli gstergelerden birisi, gmrk rej im kodudur.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
16
16
Soru 37: Trkiye'nin d ticaret istatistiklerinde kullanlan rejim
kodlar nelerdir?
1996 yl bandan itibaren Trkiyede AB lkelerinin kulland rej im kodlar
kullanlmaya balanmt r.
Bu rejim kodlar ana kat egorileri it ibariyle unlardr:
x Serbest dolama giri,
x Normal ihracat ,
x Geici ihracat (darda ileme),
x Yeniden ihracat ,
x Yurt ii kullanm,
x Geici it halat (Dahilde ileme veya geici kabul),
x Yeniden it halat ,
x Antrepo rejimi ve eyann gmrk kont rol altndaki
dier yerlere konulmas,
x Gmrk kont rol altnda ileme ile dier rej im ve
ilemler.
Rej im kodlar d ticaret istatistiklerinde 4 haneli olarak kullanlmakt adr. lk
2 hane eyaya uygulanan en son gmrk rejiminin kodunu gsterirken, son
2 hane uygulanan bir nceki rejim kodunu gstermektedir. rnein; 5171
rejim koduyla ithal edilen bir eyann; nce antrepo rejimine tabi tutulduu
(71) daha sonra dahilde ileme kapsamnda it hal edilmi (51) olduu
anlalmakt adr.
Soru 38: D ticarette miktar nedir? Miktar lmnde hangi l
birimleri kullanlmaktadr?
D t icaret t e mikt ar; ihra ya da it hal edilen maln mikt arn ifade
et mekt edir. Mallarn zelliklerine gre deiik l birimleri kullanlmakt adr.
D ticarete konu olan mallarn net arlklar (ambalaj malzemesi hari
maln kendi arl) genellikle kilogram olarak istatistiklerde izlenmekte,
maln zellii gerei Gmrk Giri Tarife Cetvelinde kilogram dnda ikinci
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
17
bir l birimi belirt ilmise (adet , met rekp, met rekare, lit re vb.) belirt ilen
l birimine gre de maln mikt ar ayrca izlenmekt edir.
Soru 39: D ticarette deer neleri iermektedir?
D t icaret t e deer; alc ile sat c arasnda yaplan anlama ile ort aya kan
deerdir. t halat t a CI F (Mal bedeli + Navlun + Sigort a + Yurt dnda
yaplan dier giderler) t eslim ekline gre, ihracat t a ise FOB (mal bedeli)
t eslim ekline gre ist at ist iklere yansmakt adr. Vergiler ve eyann
it halat ya maliyet ini olut uran dier giderler ist at ist iklerde gst erilen mal
deerinde yer almamakt adr.
Soru 40: Muhtelif dviz cinsleri ile yaplan d ticaret demeleri
ABD Dolar, EURO ve YTLye nasl dntrlmektedir?
D t icaret ist at ist ikleri ABD Dolar cinsinden yaymlanmakla birlikt e, YTL ve
EURO cinsinden de olut urulmakt adr. D t icaret e konu olan eya
deerlerinin belirt ilen para birimlerine dnt rlmesinde beyannamenin
t escil t arihinde Merkez Bankas t arafndan yaymlanan gnlk apraz kurlar
kullanlmakt adr.
Soru 41: D ticaret istatistiklerinde veri serisi hangi yla kadar
mevcuttur? Nasl sunulmaktadr?
D t icaret verileri, Cumhuriyet in ilk yllarndan it ibaren yaymlanmakt adr.
19231968 dnemine ait d t icaret verilerine sadece basl yaynlardan
ulalabilmektedir. 1969 sonrasna ait veriler ise, hem basl yayn hem de
TK'in veri t abanlarnda elekt ronik ort amda mevcut t ur.
Soru 42: D ticaret verileri ne kadar srede yaymlanyor? AB
yesi lkelerde bu sre nedir?
D t icaret verileri 2004 ylna kadar referans ayn takip eden 40 ile 60 gn
arasnda yaymlanmakt a iken, 2004 yl Haziran ayndan it ibaren 30 gn
iinde yaymlanmaya balanmt r. Yaymlama t akvimi her yl Ocak aynda
TK t arafndan ilan edilmekt edir. EUROSTAT, ye lkelerin AB d
lkelerle yapt t icaret e ilikin verileri gndermeleri iin 42 gn sre
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
18
18
vermekt edir. Bu sre dikkat e alndnda lkemizde d t icaret verileri dier
lkelere gre olduka erken yaymlanmakt adr.
Soru 43: Yaymlanm d ticaret verileri daha sonra niin revize
edilmektedir? Revize oran toplam deere gre nedir?
D t icaret verileri, haber blt eni ile geici olarak aklanmakt a, sonraki
dnemlerde kesinlemekt edir. Verilerin ge yaymlanmasnn yarat aca
sakncalara gre, bir mikt ar revize edilmesi daha t ercih edilebilir bir
durumdur. Gmrk ilemlerinin %99a yakn ot omasyona geen gmrk
idarelerinde yaplmakt a, bu nedenle TKe veriler eski yllara oranla daha
erken akt arlmakt adr. Bu gelimelere bal olarak veriler hem daha erken
yaymlanmakt a hem de revize oran giderek azalmakt adr. Yaymlanan d
t icaret verilerinde 2 nedenle deiiklik yaplmakt adr.
x Gmrk Mst earlndan sonraki dnemlerde gelen ek
bilgilerin ilgili ay verilerine yanst lmas,
x Yaplan analizlerde gemi dnem verilerine ait hat alarn
t espit edilerek dzelt me yaplmas
Revizeler daha ok birinci nedenden kaynaklanmakt adr. Gmrk
ot omasyonu ile birlikt e verilerdeki revize oran giderek azalmakt adr. 2006
ylnda t oplam revize oran ihracat t a %4, it halat t a % 4.01 olmut ur. 2007
ylnn Ocak-Ekim dnemi verilerinde ilk yaynland deerden sonra
yaplan t oplam revizelerin oran ihracat t a % 0.46, it halat t a % 1.16
dzeyindedir.
Soru 44: D ticaret verilerinin kullanclar kimlerdir?
D t icaret ist at ist iklerinin her kesimden kullancs bulunmakt adr. Ulusal
hesaplar, demeler dengesi, yllk ve 5 yllk planlarn hazrlanmasnda d
t icaret verileri nemli kaynakt r. Ayrca, zel sekt r, niversit eler,
uluslararas kurulular ve basn kurulular ve t m karar alclar t arafndan
youn ekilde kullanlmakt adr. 2005 ve 2006 yl iin olut urulan
ist at ist iklere gre TKe yaplan t oplam veri t alebinin saysal olarak % 21-
22sini d t icaret verileri olut urmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
19
Soru 45: D demeler bilanosu nedir? Hangi bilgileri ierir?
D demeler Bilanosu (DB); bir lkenin d dnya ile yapt ekonomik
ilemlerin bir zet idir. lkelerin belirli bir dnem ierisindeki d ekonomik
ilikilerinin sonucunu gzler nne serer. Baka bir deyile, dier lkelere
eit li nedenlerle yaplan demelerle, d lkelerden salanan dvizleri (ya
da dviz karl ulusal paray) gst eren bir bilanodur.
T.C. Merkez Bankas t arafndan hazrlanan Trkiyenin d demeler
bilanosu u ana blmleri kapsamakt adr.
1. Cari ilemler dengesi: Bu ana blmde mal it halat ve
ihracat ile navlun, sigort a, t urizm, faiz, ii t ransferleri gibi mal ve hizmet
gelir ve giderleri yer almakt adr.
2. Sermaye hareketleri: Bu blm d bor demeleri, zel
yabanc sermaye giri ve klar, proj e ve program kredileri ile dier
sermaye hareket lerini gst ermekt edir.
Ayrca d demeler bilanosunda bilanonun genel dengesini olut uran;
3. Net hata ve noksan,
4. Rezerv hareketleri,
blmlerine de yer verilmekt edir.
lk kalem lkenin d lkelerle yapt ekonomik ilemlerin sonucu olup
izgi st ilemleri olarak adlandrlr. Son kalem ise denklet irici (izgi
alt ) ilemleri olut urur. deal olarak cari ilemler ile sermaye hareket leri
dengesi t oplamnn rezerv hareket leri dengesine eit olmas gerekir. Aksi
durumda aradaki fark net hat a ve noksan kalemine yazlarak bilano
denklii salanr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
20
20
Soru 46: D ticaret verilerine nasl ulalabilir?
Ayrntl bilgilere ulamak (Madde dzeyinde) iin Trkiye statistik Kurumu
Bakanlna veya Blge Mdrlklerine bavurulmas gerekmektedir.
Trkiye statistik Kurumunun web (www.tuik.gov.tr) adresinde bulunan d
ticaret istatistikleri blmnde haber blteni ve zet d ticaret verilerine
yer verilmektedir.
Soru 47: TKin web sayfasnda d ticaret verileri hangi ayrntda
mevcuttur?
D ticaret verileri, TK web sayfasnda Haber Bltenleri Yaynlama
Takvimine uygun olarak aylk haber bltenleri ile her ay kullanma
sunulmaktadr. Haber bltenleri ekinde yer alan tablolarda ilgili yl ve bir
nceki yla ait aylk ve birikimli bilgiler verilmektedir.
Ayrca TK web sayfasnda, ou 1996 ylndan balamak zere yllara,
fasllara, lkelere, lke gruplarna, SITC, BEC, ISIC gibi uluslararas mal ve
sektr snflamalarna, dviz trlerine, gmrklere, illere, teslim ekillerine,
deme ekillerine, szleme trlerine gre aylk ve yllk veriler ile ham
petrol ithalat bilgilerinden oluan ve her ay gncellenen statik tablolar yer
almaktadr.
Yine TK web sayfasnda 1969-2005 verileri iin dinamik sorgulama
imkan mevcuttur. Dinamik sorgulama ile fasl, lke, lke grubu ile BEC,
ISIC ve SITC snflamalarna gre d ticaret verilerine, ayrca Trkiye ile
Karadeniz Ekonomik birlii lkeleri (KE) arasndaki ticaret bilgilerine
ulalabilmektedir.
Soru 48: D ticaret verileri hangi mal ve sektr snflamalarna
gre deerlendirilmektedir?
D ticaret verileri uluslararas snflamalara gre kullanma sunulmaktadr.
Harmonize sistem kodlar ile bu snflamalar arasndaki gei anahtarlar
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
21
Birlemi Milletler ve EUROSTATn web sit elerinden yararlanlarak her yl
yaplmakt adr.
Trkiyenin d t icaret ist at ist ikleri aadaki uluslararas mal ve sekt r
snflamalarna gre t asnif edilmekt edir:
x Harmonize Sist em (HS),
x St andart Uluslararas Ticaret Snflamas (SI TC),
x Tm Ekonomik Faaliyet lerin Uluslararas St andart Sanayi
Snflamas (I SI C. Rev 2 ve Rev 3),
x Geni Ekonomik Kat egorilerin Snflamas (BEC),
x Avrupa Topluluunda Faaliyet e Gre rnlerin st at ist iki
snflamas (CPA).
Soru 49: Harmonize sistem nedir? Dnya lkeleri arasnda
kullanm yaygn mdr?
Harmonize sist em; esas olarak gmrk ilemlerinde kullanlan bir
snflamadr. Harmonize sist emin ilk t asla 1981 ylnda Gmrk birlii
Konseyi t arafndan hazrlanmt r. 21 ana blm 97 fasl, uluslararas
t icaret t e arl olan 1 241 drt l ve 5 019 alt l basamaa ayrlan
harmonize sist em Haziran 1983'de onaylanm ve 1 Ocak 1988 t arihinde 38
lke t arafndan kullanlmaya balanmt r. 2006 ylnda Birlemi Milletlerin
yapt arat rmaya cevap veren 111 lkeden 104' harmonize sist emi
kullandn bildirmit ir. Harmonize sist emi kullanan lkelerin arat rmaya
cevap veren lkelerin t oplam t icaret i iindeki pay % 93.7 olarak
hesaplanmt r.
1992, 1996, 2002 ve 2007 yllarnda revize edilen Harmonize Sist em,
Trkiye t arafndan 1989 ylndan 1995 ylna kadar 2 basamak ilavesiyle 8
basamak olarak kullanlmt r. 1996 ylnda Gmrk Giri Tarife Cet velinde
madde kodlar 12 basamaa, madde kodu says 19 283'e karlmt r.
2007 ylnda t oplam 18 275 madde kodu bulunmasna karlk, ihracat t a 12
237, it halat t a ise 13 282 madde ilem grmt r.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
22
22
Soru 50: Uluslararas Standart Ticaret Snflamas (SITC) nedir?
Yaps ve kullanm alanlar nelerdir?
Uluslararas St andart Ticaret Snflamas ( St andart I nt ernat ional Trade
Classificat ion: SI TC) Birlemi Millet ler t arafndan hkmet lerin ibirlii ve
uzmanlarn grleri alnarak hazrlanm, uluslararas karlat rmalara
olanak salamak amacyla 1950 ylndan it ibaren kullanlmas t avsiye
edilmit ir. 1960'lara gelindiinde birok lke d t icaret ist at ist iklerini SI TC
ile ilikili snflamalara gre dzenlemeye balam, uluslararas kurulularn
birou da d t icaret ist at ist ikleri iin SI TC'yi t emel almt r.
D t icaret hacminin bymesi ve t eknoloj ik yenilikler nedeniyle SI TC'nin
revize edilmesi iht iya haline gelmi, snflama 4 defa revize edilmit ir.
Halen 1986 ylna ait SI TC.Revize 3 list esi kullanlmakt adr. Birden bee
kadar basamakl bir yap ile olut urulmut ur. 10 adet 1 basamakl, 67 adet
2 basamakl, 261 adet 3 basamakl, 1 033 adet 4 basamakl, 3 121 adet 5
basamakl kod ieren bir yaps vardr. Bununla birlikt e, 2007 ylnda
yaymlanan SI TC snflamasnn 4. revizyonu da veri t abanlarnda mevcut
bulunmakt adr.
SI TC, zellikle uluslararas d t icaret verilerinin karlat rlmasnda
kullanlmakt adr.
Soru 51: Geni Ekonomik Kategoriler Snflamas (BEC)nn yaps
nasldr? Nerelerde kullanlmaktadr?
Geni Ekonomik Kat egorilerin Snflamas (Broad Economic Cat egories: BEC)
Birlemi Millet ler st at ist ik Brosu t arafndan uluslararas d t icaret i
zet lemek iin hazrlanmt r. 1971 ylnda hazrlanan snflama 1976, 1986
ve 1988 yllarnda revize edilmit ir. Halen 1988 ylnda hazrlanan Revize3
list esi kullanlmakt adr. Ulusal hesaplar sist eminde kullanlmak zere,
mallarn son kullanmlar dikkat e alnarak BEC kat egorileri olut urulmut ur.
rnler, 7 adet ana kat egori, 14 adet 2 basamakl kat egori ve 8 adet 3
basamakl alt kat egoriden olumakt adr. rnler; sermaye mallar, ara
mallar ve t ket im mallar gibi kullanm amalarna gre gruplanmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
23
Soru 52: D ticaret istatistiklerinde kullanlan Uluslararas
Standart Sanayi Snflamas (ISIC)nn zellikleri nelerdir?
Uluslararas St andart Sanayi Snflamas'nn (I nt ernat ional St andart
I ndust rial Classificat ion: I SI C) uyarlamas Birlemi Millet ler Ekonomik ve
Sosyal Konseyi t araf ndan 1948 ylnda kabul edilmit ir. Snflama ekonomik
faaliyet t rlerine gre olut urulmut ur.
I SI C.Rev 2 snflamas 1958 ve 1968 yllarnda revize edilmit ir. 10 ana
blm, 72 ana grup ve 160 grupt an oluan bir yaps vardr.
1989 ylndan it ibaren I SI C.Rev 3 kullanlmaya balanmt r. Bu snflama da
2002 ylnda revize edilerek I SI C.Rev 3.1 versiyonu olut urulmut ur.
Snflama 17 ana blm, 62 ana grup, 161 grup ve 298 snft an
olumakt adr.
Soru 53: Avrupa Topluluunda Faaliyete Gre rnlerin statistiki
Snflamas (CPA) nedir?
Avrupa Topluluunda Faaliyet e Gre rnlerin st at ist iki Snflamas
(St at ist ical Classificat ion of Product by Act ivit y in European Communit y:
CPA) 1993de kullanlmaya balanm, 1996 ve 2002 yllarnda revize
edilmit ir.
CPA Avrupa Birliinin zel ihtiyalarn karlamak amacyla Birlemi
Millet ler Merkezi rn Snflamasnn (Cent ral Product Classificat ion: CPC)
Avrupa versiyonu olarak hazrlanmt r.
Soru 54: D ticaret verilerinde gizleme uygulanmasnn yasal
dayana ve uygulama yntemi nedir?
2005 yl Kasm aynda yrrle giren 5429 Sayl Trkiye st at ist ik
Kanunu ve bu kanuna gre hazrlanarak 20 Haziran 2006 tarihinde
yaymlanan Resmi st at ist iklerde Veri Gizlilii ve Gizli Veri Gvenliine
ilikin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik hkmleri gerei t m verilere
olduu gibi d t icaret ist at ist iklerine de gizleme uygulanmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
24
24
Bahsi geen yasa ve ynet melie gre herhangi bir veri hcresindeki bilgi,
1 veya 2 ist at ist iki birime ait se gizlenmekt e, ist at ist iki birim says 3ten
fazla olmas durumunda ise en byk paya sahip 2 firmann payna
baklmakt adr. lk firmann pay % 80i veya iki firmann pay % 90
geiyorsa veri yine gizli saylmakt adr (Akt if gizleme). Bu uygulama ile
kiisel bilgilerin korunmas amalanmakt adr. Ancak, AB lkelerinde d
t icaret ist at ist iklerinde pasif gizleme uyguland grlmekt edir. Pasif
gizleme sist eminde ist at ist iki birimin bavurusu halinde gizleme
uygulanmakt adr. Yasada yer alan gizlemeye ilikin maddelerin
deit irilerek d t icaret ist at ist iklerinde pasif gizleme uygulamasna
geilmesi konusunda almalara balanmt r.
Soru 55: Uluslararas d ticaret verilerinin karlatrlabilirlik
durumu nedir? Verilerin tutarlln etkileyen etkenler nelerdir?
eit li nedenlerle ihracat ya da it halat lkeler arasnda karlkl d
t icaret ist at ist iklerinin farkllklar gst erdii bilinmekt edir. Uluslararas d
t icaret ist at ist iklerine bakt mzda A lkesinin B lkesine yapt ihracat n,
karlkl olarak A lkesinin ihracatnda ve B lkesinin it halatnda grnmesi
beklenir. Ancak, prat ikt e durum byle olmamakt adr. Bu nedenle Birlemi
Millet ler ve dier uluslararas kurulular d t icaret verilerinin
karlat rlmasn salamak amacyla eit li neriler yapmakt adrlar.
Bu farkllklar genellikle u nedenlere dayanmakt adr:
x Snflama farkllklar,
x Kayt zamanndaki farkllklar,
x Ticaret yaplan lkenin t espit indeki sist em farkllklar,
x hracat ve it halat t aki t eslim eklinin farkl oluu,
x D t icaret in kapsamndaki farkllklar (genel t icaret , zel
t icaret sist emleri, kapsama dahil edilen mallarn
farkllklar).
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
25
Soru 56: Dnya d ticaret hacmi ne kadardr? Trkiyenin Dnya
d ticaretinde yeri nedir?
D t icaret hacmi ihracat ve it halat n t oplamn ifade et mekt edir. 2006 yl
verilerine gre Dnya t oplam ihracat 12 083 Milyar $, Dnya it halat ise
12 413 Milyar Dolardr. 2006 yl verilerine gre Trkiyenin pay Dnya
ihracat nda % 0.7 Dnya it halatnda ise % 1.1dir. Trkiye en ok ihracat
yapan lkeler sralamasnda 34. srada, en ok ithalat yapan lkeler
sralamasnda ise 21. srada bulunmakt adr. (Ek 2)
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
(Milyar $)
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
26
26
Dnya ihracat ve ithalat 1950den 2006 ylna kadar 198 kat art
gstermitir. Dnya lkelerinin toplam ihracat 1950 ylnda 61, 1960 ylnda
128, 1970 ylnda ise 314 Milyar ABD Dolardr. 1950 ylndan 2006 ylna
kadar Trkiyenin ise ihracat 325 kat, ithalat 488 kat art gstermitir.
Trkiyenin dnya ticaretindeki pay 1980li yllardan itibaren nemli lde
art gstermitir.
Soru 57: Trkiye'nin en ok ihracat ve ithalat yapt lkeler
hangileridir?
Trkiye'nin 2006 yl ihracatnda % 11.3 pay ile Almanya ilk srada yer
almakta, bu lkeyi % 8 ile ngiltere, % 7.9 ile talya, % 5.9 ile ABD, % 5.4
ile Fransa ve % 4.3 ile spanya izlemektedir. Trkiyenin 2006 yl
ithalatnda ise Rusya Federasyonunun pay % 12.8, Almanya'nn pay %
10.6, inin pay % 6.9, talya'nn pay % 6.2, Fransann pay % 5.2
olmutur. Bu lkeleri ABD, ran, Birleik Krallk, svire ve spanya
izlemektedir. (Ek 3)
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
27
Soru 58: Trkiye en ok hangi rnleri ihra etmektedir?
Harmonize sist emin fasllar dzeyinde yaplan deerlendirmeye gre
Trkiyenin 2006 yl ihracat nda mot orlu kara t at lar grubu ilk srada yer
almakt adr. hracat byklne gre srasyla rme giyim eyas, kazanlar,
makineler, mekanik cihazlar, elekt rikli makine ve cihazlar, demir elik ve
rlmemi giyim eyas mot orlu kara t at larn izleyen mal gruplardr. (Ek
4)
Soru 59: Trkiye en ok hangi rnleri ithal etmektedir?
2006 ylnda Trkiyenin en ok ithal ettii rn grubu, ierisinde ham
pet rol ile doalgazn da bulunduu mineral yakt ve yalar olmut ur. Bu
grubu kazanlar, makineler, mekanik cihazlar, demir elik, mot orlu kara
t at lar, elekt rikli makine ve cihazlar ile plast ik ve plast ik mamulleri
izlemit ir. (Ek 5)
Soru 60: TK tarafndan hesaplanan d ticaret endeksleri
hangileridir?
TK t arafndan aada belirt ilen d t icaret endeksleri hesaplanmakt adr.
x hracat mikt ar endeksi
x hracat birim deer endeksi
x t halat mikt ar endeksi
x t halat birim deer endeksi
Soru 61: D ticaret miktar endeksi nedir?
D t icaret mikt ar endeksleri, fiyat lar sabit olmak kouluyla d t icaret
mikt arlarnda meydana gelen deiimi lmekt edir.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
28
28
Soru 62: D ticaret birim deer endeksi neyi ifade etmektedir?
Fiyat endeksi ile arasnda ne fark vardr?
D t icaret birim deer endeksi, ihracat ya da it halat birim deerlerinde
meydana gelen deiimin lsdr. ki endeksin bilgi kayna farkldr.
Birim deer endeksleri d t icaret ist at ist iklerinden hesaplanmakt adr. Birim
deer endeksinde mallarn herhangi bir dneme ait ihracat ya da it halat
t oplam deerlerinin t oplam mikt arlarna blnmesiyle elde edilen ort alama
birim deerler kullanlarak endeks hesaplanrken, d t icaret fiyat
endekslerinde ihracat ve it halat firmalardan iyi t anmlanm rnlerin
fiyat lar alnmakt adr. Bu nedenle birim deer endekslerindeki deiim,
gerek fiyat deiiminin yannda, ayn t arife numaras alt nda farkl
zelliklerdeki rnlerin yer almasndan da kaynaklanabilmekt edir. Bir
dnemde ucuz rnler arlkl olarak d t icaret e konu olmuken, sonraki
dnemde daha pahal rnlerin ilem grmesi ya da t ersi durum nedeniyle
birim deerler deiebilmekt edir.
Soru 63: Hesaplanan d ticaret endekslerinin balca zellikleri
nelerdir?
x Endekslerin t emel yl 2003dr.
x Endeksler zincirleme ynt emle hesaplanmakt adr.
x Aylk, 3 aylk ve yllk olarak hesaplanmakt adr.
x 4 ayr snflamaya gre hesaplanmakt a, I SI C.Rev 3
snflamasna gre yaymlanmakt adr.
x Birim deer endeksleri ABD Dolar ve YTL para
birimlerine gre hesaplanmakt adr.
x Mikt ar endeksleri, deer endeksi ve birim deer endeksi
kullanlarak dolayl ynt emle hesaplanmakt adr.
x Birim deer endeksleri Fisher formlyle
hesaplanmakt adr.
Soru 64: D Ticaret Endeksleri hangi snflamalara gre
hesaplanmaktadr?
D t icaret endeksleri aadaki snflamalara gre hesaplanmakt a, ancak,
Uluslararas St andart Sanayi Snflamasna (ISIC.Rev3) gre
yaymlanmakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
29
x Uluslararas St andart Sanayi Snflamas ( I SI C. Rev 3)
x Uluslararas St andart Ticaret Snflamas (SI TC. Rev 3)
x Geni Ekonomik Kat egorilerin Snflamas (BEC)
x Avrupa Ekonomik Topluluunda Faaliyet e Gre rnlerin
st at ist iki Snflamas (CPA)
Soru 65: Sabit bazl endeks ile zincirleme endeks arasnda ne fark
vardr?
Sabit ve zincirleme endeksler arasnda aadaki t emel farkllklar
bulunmakt adr.
x Sabit bazl endekslerde t ek bir t emel yl seilmekt e ve
deit irilmemekt edir. Zincirleme endekst e ise her yl baz
yl deit irilmekt e, bir nceki yl baz seilmekt edir.
x Sabit bazl endekst e t emel yl arlklar sabit olmakt a,
zincirleme endekst e ise her yl arlklar yeniden
hesaplanmakt adr.
x Sabit bazl endekslerde zamanla maddeler t emsil
oranlarn yit irirken, zincirleme endekst e maddeler ve
arlklar her yl yenilendiinden, bilgiler en son yapy
yanst makt adr.
Soru 66: 2003 Temel Yll D Ticaret endekslerinde madde seimi
hangi kriterlere gre yaplm, endekse ka madde seilmitir?
Maddelerin endekse seilmesinde iki l kullanlmt r. Birinci l,
maddenin birim fiyat ynnden homoj enliidir. Bunun iin forml aada
gsterilen Yzde Yaknlk ls (YY) kullanlm, YY 60 ve zerinde
olan rnler endekse seilmit ir. Oran yze yaklat ka ayn t arife
numarasnda ilem gren rnlerin homoj enlii art makt adr.
YY = [(Ortalama/ Standart sapma)/Ortalama)]*100
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
30
30
Madde seiminde kullanlan ikinci l, maddenin yl ierisinde en az 8 ay
d t icaret e konu olmasdr.
Endeks hesaplamasnda ilk basamak olarak 12 haneli Gmrk Tarife
st at ist ik Pozisyonlar (GTP) seilmit ir.
hracat birim deer endeksine 2003 yl t oplam ihracat deerinin % 87sini
olut uran 1767 madde, it halat birim deer endeksine ise 2003 yl t oplam
it halat deerinin % 80,5ini olut uran 2103 madde seilmit ir.
Soru 67: 2003 Temel yll d ticaret endekslerinde madde ve
sektr arlklar nasl hesaplanmaktadr?
Sekt r arl iin, sekt r deerinin endekst e kapsanan sekt rlerin t oplam
deeri iindeki pay; madde arl iin ise, ilgili maddenin deerinin, ait
olduu sekt rde endekse seilen maddelerin t oplam deeri iindeki pay
kullanlmakt adr.
I SI C.Rev3 snflamasna gre ana sekt rlerin 2003 ylndaki arlklar
aadaki gibidir.
3. Birim deer endekslerinde ana sektr arlklar, 2003
Arlk (%)
Sektr ad hracat thalat
Tarm ve Ormanclk 4.49 3.66
Balklk 0.17 0
Madencilik ve t aocakl 0.99 13.02
malat sanayi 93.96 80.38
Dierleri (Hurda ve atklar) 0.39 2.94
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
31
Soru 68: 2003 temel yll birim deer endekslerinin
hesaplanmasnda hangi forml kullanlmaktadr?
Birim deer endeksleri formlleri aada verilen Laspeyres ve Paasche
endekslerinin geomet rik ort alamas olan Fisher ynt emiyle hesaplanmt r.
I
LASPEYRES
=

o o
o
Q P
Q Pymi
*
*
I
PAASCHE
=

Qymi P
ymi
Q Pymi
o
*
*
I
FI SHER
=

Qymi P
Qymi Pymi
Q P
Q Pymi
o o o
o
*
*
*
*
Formllerde yer alan deikenler;
Qymi = y. yln m. aynda i. maddenin mikt arn
Pymi = y. yln m. aynda i. maddenin ort alama kilogram fiyat n
Qo = i. maln t emel yldaki mikt arn
Qymi = y. yln m. aynda i. maddenin mikt arn
Po = i. maln t emel yldaki ort alama kilogram fiyat n
ifade et mekt edir.
Soru 69: D ticaret miktar endeksleri nasl hesaplanmaktadr?
Mikt ar endeksleri hesaplanan deer ve birim deer endeksleri yardmyla
aadaki forml kullanlarak dolayl yoldan hesaplanmakt adr.
Mikt ar endeksi = (Deer endeksi/ Birim deer endeksi)* 100
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
32
32
Soru 70: D ticaret deer endeksi neyi ifade etmekte, nasl
hesaplanmaktadr?
Deer endeksi, t oplam ihracat ya da it halat deerlerinde meydana gelen
deiimi lmekt edir. Deer endekslerinin hesaplanmasnda t emel yl ABD
Dolar deerleri kullanlmakt adr. Temel yl ABD Dolar deerlerinin 12 aylk
ort alamas 100 kabul edilerek aadaki formlle hesaplanmakt adr.
Deer endeksi = (Vymi / Voi)* 100
Vymi= y. yln m. aynda i. sekt rn Dolar deeri,
Voi= . Sekt rn t emel yl ort alama Dolar deeri
rnein; 2003 yl t oplam ihracat 48 Milyar ABD Dolar ise aylk ort alama
ihracat 48/ 12= 4 Milyar ABD Dolardr
2005 Ocak ay ihracat 5 Milyar ABD Dolar olarak gereklet iinde
2005 Ocak ay deer endeksi = (5/ 4)* 100= 125 olarak elde edilir.
Soru 71: Zincirleme endeksle hesaplanan birim deer endeksi
deerleri 2003 temel ylna nasl dntrlmektedir?
Zincirleme endeks ynt eminde her yln endeksi ncelikle bir nceki yl
t emel alnarak hesaplanmakt adr. Daha sonra bulunan endeks saylar link
edilerek 2003 t emel ylna dnt rlmekt edir. Bu ilem iin, bir nceki yl
t emel alnarak hesaplanan endeks says, bir nceki yla ait link edilmi
endeks says ile arplmakt adr.
Bu ilem iin aadaki forml kullanlmakt adr.
FUVI (2005/ 2003)= FUVI (2004/ 2003)* FUVI (2005/ 2004)
FUVI = Fischer birim deer endeksi
rnein; 2003 t emel yla gre hesaplanm 2004 yl endeks says 105,
2005 Ocak ay iin bulduumuz link edilmemi endeks says 110 ise,
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
33
2003 t emel yla dnt rlm 2005 Ocak ay endeks says =
(110* 105)/ 100= 115.5 olarak hesaplanacakt r.
Soru 72: D ticaret endeksleri hangi amalarla kullanlmaktadr?
D t icaret endekslerinin en nemli kullanm alan ulusal hesaplar sist emidir.
Gerek ret im gerekse harcamalar ynt emiyle hesaplanan milli gelir
hesaplamalarnda it halat vergilerinin, ihracat n ve it halat deerlerinin sabit
fiyat larla hesaplanmasnda kullanlmakt adr. Ayrca, it halat fiyat endeksleri
ret ici fiyat endekslerinin (FE) bir t amamlaycs olarak it hal rnlerdeki
fiyat deiimi iin t amamlayc bir gst ergedir.
Soru 73: TK tarafndan bugne kadar hangi temel yll d
ticaret endeksleri hesaplanmtr?
TK t arafndan bugne kadar aadaki d t icaret endeksleri
hesaplanmt r.
x 1968 t emel yll d t icaret endeksleri (3 aylk),
x 1973 t emel yll d t icaret endeksleri (3 aylk, 1984e
kadar),
x 1982 t emel yll d t icaret endeksleri (1993 ylnda aylk
hesapland),
x 1989 t emel yll d t icaret endeksleri (aylk),
x 1994 t emel yll d t icaret endeksleri (aylk),
x 2003 t emel yll d t icaret endeksleri (aylk, 3 aylk, yllk).
Soru 74: D ticaret endekslerinin sonularna nasl
ulalmaktadr?
D t icaret endekslerinin sonular zet olarak haber blt eni ile
yaymlanmakt adr. Haber blt eninde yer almayan ayrnt l bilgilere ya da
zaman serisi bilgilerine, Trkiye st at ist ik Kurumuna bavurarak ya da TK
web sayfasndan dinamik sorgulama yoluyla ulamak mmkndr. TK
web sayfasnda 1982, 1989, 1994 ve 2003 t emel yll d t icaret
endekslerinin sonular, hesaplanan snflamalara gre aylk, 3 aylk ve yllk
dnemler it ibariyle ayrnt l bir ekilde yer almakt adr.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
34
34
Soru 75: Avrupa Birlii lkelerinde hangi d ticaret endeksleri
hesaplanmaktadr? EUROSTAT ye lkelerden hangi endeksleri
istemektedir?
AB yesi lkelerin ounluu birim deer endeksi hesaplamakt a ve
endekslerde genellikle Fisher ynt emi uygulanmakt adr. ret ici fiyat
endeksleri, it hal rnlerdeki fiyat deiimlerini yanst madndan Eurost at
ye lkelerden CPA snflamasna gre it halat fiyat endeksi hesaplamalarn
istemektedir. Halen istenen endeksleri hesaplayarak Eurostata gnderen 6
lke bulunmakt adr: Bu lkeler Almanya, Finlandiya, t alya, Hollanda, sve
ve Slovenyadr. Dier lkeler bu amala almalara balamt r. Fransa bu
endeksi 2009 ylnda t amamlamay hedeflemekt edir. AB yesi lkeler d
t icaret endekslerini genellikle CPA veya SI TC snflamasna gre
hesaplamakt adr. Resmi st at ist ik Programnda Trkiyenin d t icaret fiyat
endekslerinin 2011 ylna kadar hesaplanmas ngrlmekt edir.
D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
3
35
Ek 1. Serbest blge listesi

1 Ant alya Serbest Blgesi
2 At at rk Hava Liman Serbest Blgesi
3 st anbul Deri Serbest Blgesi
4 Ege Serbest Blgesi
5 Mersin Serbest Blgesi
6 Trakya Serbest Blgesi
7 Trabzon Serbest Blgesi
8 Mardin Serbest Blgesi
9 Erzurum Serbest Blgesi
10 Menemen Deri Serbest Blgesi
11 Yumurt alk Serbest Blgesi
12 Rize Serbest Blgesi
13 Samsun Serbest Blgesi
14 Kayseri Serbest Blgesi
15 Avrupa Serbest Blgesi
16 Gaziant ep Serbest Blgesi
17 Bursa Serbest Blgesi
18 Tubit ak Teknoloj i Serbest Blgesi
19 Kocaeli Serbest Blgesi
20 Denizli Serbest Blgesi

Ek
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
3
36
Ek 2. Seilmi lkelerin ihracat ve ithalat, 2006

hracat thalat
Sra
No lke
Deer
(Milyar
$) (%) lke
Deer
(Milyar
$) (%)
1 Almanya 1 112.0 9.2 ABD 1 919.4 15.5
2 ABD 1 038.3 8.6 Almanya 908.6 7.3
3 in 968.9 8.0 in 791.5 6.4
4 Japonya 649.9 5.4 ngilt ere 619.4 5.0
5 Fransa 490.4 4.1 Japonya 579.6 4.7
6 Hollanda 462.4 3.8 Fransa 534.9 4.3
7 ngilt ere 448.3 3.7 t alya 437.4 3.5
8 t alya 410.6 3.4 Hollanda 416.4 3.4
9 Kanada 389.5 3.2 Kanada 357.7 2.9
10 Belika 369.2 3.1 Belika 353.7 2.9
11 Gney Kore 325.5 2.7 Hong Kong 335.8 2.7
12 Hong Kong 322.7 2.7 spanya 316.4 2.5
13 Rusya Fed. 304.5 2.5 Gney Kore 309.4 2.5
14 Singapur 271.8 2.2 Meksika 268.2 2.2
15 Meksika 250.4 2.1 Singapur 238.7 1.9
16 Tayvan 223.8 1.9 Tayvan 203.0 1.6
17 Suudi
Arabist an
209.5 1.7 Hindist an 174.8 1.4
18 spanya 205.5 1.7 Rusya Fed. 163.9 1.3
19 Malezya 160.7 1.3 svire 141.4 1.1
20 svire 147.5 1.2 Avust urya 140.3 1.1
21 sve 147.4 1.2 Trkiye 139.6 1.1
22 Avust urya 140.4 1.2 Avust ralya 139.3 1.1
23 BAE 139.4 1.2 Malezya 131.2 1.1
24 Brezilya 137.5 1.1 Tayland 128.6 1.0
25 Tayland 130.8 1.1 sve 126.7 1.0
26 Avust ralya 123.3 1.0 Polonya 126.0 1.0
27 Norve 121.5 1.0 BAE 97.8 0.8
28 Hindist an 120.3 1.0 Brezilya 95.9 0.8
29 rlanda 111.1 0.9 ek
Cumhuriyet i
93.2 0.8
30 Polonya 110.3 0.9 Danimarka 86.3 0.7
31 Endonezya 103.5 0.9 Endonezya 80.3 0.6
32 ek
Cumhuriyet i
95.1 0.8 Gney Afrika 77.3 0.6
33 Danimarka 92.8 0.8 Macarist an 77.0 0.6
34 Trkiye 85.5 0.7 rlanda 72.8 0.6
Ek
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
37
37
Ek 3. En ok ihracat ve ithalat yaplan 30 lke, 2006

hracat thalat
Sra
No lke ad
Deer
(Milyon
$) (%) lke ad
Deer
(Milyon
$) (%)
Toplam 85 535 100.0 Toplam 139 576 100.0
1 Almanya 9 686 11.3 Rusya Fed. 17 806 12.8
2 ngilt ere 6 814 8.0 Almanya 14 768 10.6
3 t alya 6 752 7.9 in 9 669 6.9
4 A.B.D. 5 061 5.9 t alya 8 663 6.2
5 Fransa 4 604 5.4 Fransa 7 240 5.2
6 spanya 3 720 4.3 A.B.D. 6 261 4.5
7 Rusya Fed. 3 238 3.8 ran 5 627 4.0
8 I rak 2 589 3.0 ngilt ere 5 138 3.7
9 Hollanda 2 539 3.0 svire 4 015 2.9
10 Romanya 2 350 2.7 spanya 3 833 2.7
11 B.A.E. 1 986 2.3 Gney Kore 3 556 2.5
12 Yunanist an 1 603 1.9 Japonya 3 217 2.3
13 Bulgarist an 1 568 1.8 Ukrayna 3 059 2.2
14 srail 1 529 1.8 Romanya 2 669 1.9
15 Belika 1 381 1.6 Belika 2 477 1.8
16 Ukrayna 1 121 1.3 Libya 2 297 1.6
17 ran 1 067 1.2 Suudi
Arabist an
2 252 1.6
18 Polonya 1 060 1.2 Hollanda 2 160 1.5
19 Cezayir 1 021 1.2 Cezayir 1 865 1.3
20 Suudi
Arabist an
983 1.1 Gney Afrika 1 793 1.3
21 svire 901 1.1 Bulgarist an 1 663 1.2
22 K.K.Trk.Cum. 885 1.0 Tayvan 1 649 1.2
23 Danimarka 827 1.0 Hindist an 1 579 1.1
24 sve 787 0.9 sve 1 488 1.1
25 Avust urya 710 0.8 Polonya 1 437 1.0
26 Msr 709 0.8 Macarist an 1 286 0.9
27 Kazakist an 697 0.8 Finlandiya 1 139 0.8
28 Azerbeycan 695 0.8 Avust urya 1 077 0.8
29 in 693 0.8 Yunanist an 1 045 0.7
30 Suriye 609 0.7 Endonezya 1 031 0.7
Dier lkeler 17 346 20.3 Dier lkeler 17 816 12.8

Ek
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
38
38
Ek 4. En ok ihracat yaplan fasllar, 2006

Sra
no Fasl Fasl ad
Deer
(Milyon
$)
Toplam 85 535
1 87 Mot orlu kara t at lar, aksam ve paralar 11 886
2 61 rme giyim eyas ve aksesuarlar 6 938
3 84 Kazanlar: makina ve cihazlar, aksam ve paralar 6 517
4 85 Elekt rikli makina ve cihazlar, aksam ve paralar 6 328
5 72 Demir ve elik 6 273
6 62 rlmemi giyim eyas ve aksesuarlar 4 711
7 27 Mineral yakt lar, mineral yalar ve mst ahsallar 3 567
8 73 Demir veya elikt en eya 3 336
9 8 Yenilen meyveler, kabuklu yemiler, t urungiller 2 388
10 39 Plast ik ve plast ikt en mamul eya 2 214
11 63 Mensucat t an mamul dier eya, kullanlm eya, paavralar 1 920
12 71 nciler, kymet li t alar, mcevherler 1 824
13 89 Gemiler, suda yzen t at lar 1 399
14 52 Pamuk, pamuk iplii ve pamuklu mensucat 1 338
15 76 Alminyum ve alminyum eya 1 234
16 40 Kauuk ve kauukt an eya 1 192
17 25 Tuz, kkrt , t oprak ve t alar, allar ve iment o 1 155
18 20 Sebze, meyve, bit ki paralar, sert kabuklu yemi konserveleri 1 120
19 94 Mobilyalar, aydnlat ma, reklam lambalar, prefabrik yaplar 1 102
20 54 Dokumaya elverili suni ve sent et ik lifler 1 037
21 55 Sent et ik ve suni devamsz lifler 1 034
22 68 Ta, al, iment o, amyant , mika vb. maddelerden eya 892
23 74 Bakr ve bakrdan eya 815
24 60 rme eya 753
25 57 Hallar ve dier dokumaya elverili maddeden yer kaplamalar 743
26 7 Yenilen sebzeler ve baz kk ve yumrular 707
27 69 Seramik mamulleri 693
28 24 Tt n ve t t n yerine geen ilenmi maddeler 685
29 70 Cam ve cam eya 680
30 48 Kat ve kart on: kat hamurundan kat ve kart ondan eya 625
Dier fasllar 10 427
Ek
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
39
39
Ek 5. En ok ithalat yaplan fasllar, 2006

Sra
no Fasl Fasl ad
Deer
(Milyon
$)
Toplam 139 576
1 27 Mineral Yakt lar, yalar ve rnleri 28 859
2 84 Kazanlar: makina ve cihazlar, aksam ve paralar 18 999
3 72 Demir ve elik 11 525
4 87 Mot orlu kara t at lar, aksam ve paralar 11 408
5 85 Elekt rikli makina ve cihazlar, aksam ve paralar 10 881
6 39 Plast ik ve plast ikt en mamul eya 6 918
7 71 nciler, kymet li t alar, mcevherler 4 406
8 29 Organik kimyasal mst ahsallar 3 642
9 30 Eczaclk
rnleri
3 036
10 90 Opt ik, fot oraf, sinema, l, kont rol, ayar cihazlar, t bbi alet ler 2 723
11 74 Bakr ve bakrdan eya 2 469
12 52 Pamuk, pamuk iplii ve pamuklu
mensucat
2 090
13 48 Kat ve kart on: kat hamurundan kat ve kart ondan eya 2 043
14 76 Alminyum ve alminyum eya 1 797
15 40 Kauuk ve kauukt an eya 1 555
16 73 Demir veya elikt en eya 1 489
17 88 Hava t at lar, uzay aralar, aksam ve paralar 1 489
18 55 Sent et ik ve suni devamsz lifler 1 349
19 38 Muht elif kimyasal maddeler 1 299
20 32 Debagat ve boyaclkt a kullanlan hlasa, boya, macun, sakzlar 1 288
21 54 Dokumaya elverili suni ve sent et ik lifler 1 206
22 44 Aa ve aat an mamul eya: odun kmr 935
23 15 Hayvansal ve bit kisel yalar ve bunlarn mst ahzarlar 907
24 28 norganik kimyasal mst ahsallar, organik, inorganik bileikler 881
25 31 Gbreler 784
26 94 Mobilyalar, aydnlat ma, reklam lambalar,prefabrik yaplar 734
27 33 Uucu yalar, rezinoit ler, parfmeri,kozmet ikler vb. 629
28 26 Met al cevherleri, cruf ve kl 618
29 12 Yal t ohum ve meyveler, sanayi bit kileri,saman, hayvan yemi 616
30 62 rlmemi giyim eyas ve aksesuarlar 580
Dier Fasllar 12 419
Ek
TK, D Ticaret statistikleri ve Endeksleri
Sorularla Resmi statistikler Dizisi - 2
40
Ek 6
lgili bilgilere ulamak iin..
To reach the related information
erik/Content Biim/Format
Haber Blteni:Ulusal Veri Yaymlama takviminde belirtilen aklanma
periyodunda en gncel bilgilerin yer ald son haber bltenine ve nceki
saylarna, internet sayfamzn istatistikler/ D Ticaret/D Ticaret statistikleri
Blmnn son haber blteni balndan ulaabilirsiniz.
http://www.tuik.gov.tr/takvim/tkvim.zul#tb1
News Bulletin: The latest news bulletin including the most recent data and
previous news bulletins can be reached from the heading of Latest News Bulletin
in Foreign Trade / Foreign Trade Statistics of
http://www.turkstat.gov.tr/ingtakvim/tkvim.zul#tb1 according to the period of
National Data Release Calender.
Metin/Text
Tablo/Table
Grafik/Graphic
Kat/Paper
MS-Excel
MS-Word
Yayn: lgili yaynlar internet sayfamzda yer alan yayn kataloumuzdan
inceleyebilir ve bilgi sat blmnden talep edebilirsiniz.
http://www.tuik.gov.tr/yayinupload/katalog
http://www.tuik.gov.tr/Satis.do?metod=Giris
Publication: You can examine the related publications from the catalogue and
request them from info market on our web site.
http://www.turkstat.gov.tr/yayinupload/katalog.pdf
http://www.turkstat.gov.tr/Satis.do?metod=Giris
Metin/Text
Tablo/Table
Grafik/Graphic
Kat/Paper
CD-Rom
PDF
Tablo: zet ve ayrntl tablolarna internet sayfamzn istatistikler/ D Ticaret/D
Ticaret statistikleri Blmnn veri balndan ulaabilirsiniz.
Table: You can reach the summary and detailed tables from the heading of Data
in Foreign Trade / Foreign Trade Statistics Section of Statistics page of our web
site.
Tablo/Table Excel
Veri taban: Dinamik sorgulama yapma imkan salayan veri tabanndaki ayrntl
bilgi internet sayfamzn istatistikler D Ticaret/D Ticaret statistikleri/Veri
blmndeki Dinamik Sorgulama veya veritabanlar balndan ulaabilirsiniz.
http://www.tuik.gov.tr/disticaretapp/Basla.do
Database: You can reach the detailed data in database providing dynamic
search option on Databases heading or Dynamic Search on Data section of
Foreign Trade / Foreign Trade Statistics on Statistics page of our web site.
http://www.tuik.gov.tr/disticaretapp_ing/Basla.do
Tablo/Table Excel
PDF
Html
Mikro veri: Mikro verileri karlkl protokol ile kullanclara salanmaktadr.
Microdata: Microdata are provided to users by bilateral protocol.
Veri/Data
Tablo/Table
CD-ROM
ASCII
DBASE
statistik Bilgi Hatt: Dzenli olarak gncellenen zet bilgilerine,
+ 90 312 410 0 410 numaral telefonun 8 ve 2 tulanarak otomatik sesli yant
sisteminden ulaabilirsiniz.
Statistics Information Line: You can reach the summary information updated
regularly from automatic voice response system of the phone number;
+ 90 312 410 0 410/Ext 8 and 2
zet bilgi/
Summary
information
Sesli Yant
Sistemi/
Voice Response
System
Mobil Telefon: Gncel bilgilerine TURKCELL ve AVEA hatl cep telefonlarndan
DTI yazarak 3737ye ksa mesaj gnderebilirsiniz.
http://www.tuik.gov.tr/jsp/3737/mobilIst3737.html
Mobile Phone: You can reach the updated information by sending SMS to DTI
3737 from TURKCELL and AVEA cell phones.
http://www.tuik.gov.tr/jsp/3737/mobilIst3737.html
zet bilgi/
Summary
information
KMS/SMS
TRT-Telegn Sayfas:Gncel zet bilgilerine haber blteni yaymlama takvimine
paralel olarak TRT Telegn yaynndan ulaabilirsiniz.
Sayfa: 590
TRT-Telegun Page: You can reach the recent summary information from TRT
Telegun broadcasting according to national release calender.
Page: 590
zet bilgi/
Summary
information
Teletekst/
Teletext
Ek