Mikroskop

Vikipedi, zgr ansiklopedi

Bu madde Vikipedi standartlarna uygun deildir. Sayfay Vikipedi standartlarna uygun biimde dzenleyip Vikipedi'ye katkda bulunabilirsiniz. Not:
Gerekli deiiklik yaplmadan bu ablon kaldrlmamaldr. Bu madde Mart 2012 tarihinden beri, dzenleme isteiyle etiketlidir.

Mikroskop

Mikroskop (Yunanca: ; plak gzle grlemeyecek kadar kk cisimlerin birka ), eit mercek yardmyla bytlerek grntsnn incelenmesini salayan bir alettir. ncelikle adndan da anlalaca zere, mikro, yani ok kk hcrelerin incelenmesinin yan sra, sanayi,menakr, genetik, jeoloji, arkeoloji ve kriminoloji adli bilimler alannda da byk hizmetler grmektedir. Mikroskobu, ilk nce Hollandal Zacharias Janssen'in, 1590 dolaylarnda bir teleskobu tadil etmek suretiyle meydana getirdii kabul edilmektedir[1]. Ancak bu sralarda baka Hollandal, Alman, ngiliz ve talyan bilginleri de, mercek sistemi tersine evrilmi bir teleskobun, cisimleri bytmek iin kullanlabileceinin farkna varmlardr. Nitekim dnyann gne etrafnda dndn aklad iin, engizisyon ikencesine tabi tutulan ve dnyay gne etrafnda dndn iddia etmekten vazgemesi artyla Papa tarafndan serbest braklan mehur talyan bilgini Galilei Galileo (1564-1642) iki mercek kullanarak baz tecrbelerde bulunmutu[2]. Bugnk mikroskobun ana prensiplerini ise 17. asrda Hollandal Anton van Leeuwenhoek ve ngiliz Robert Hooke bulmulardr[3]. nsan gz doal bir mikroskoptur. Uzaktaki cisimler ufak gzkrler. Cisimler yaklatka teferruat daha iyi seilmeye balanr. Gz, sonsuz bir uyum zelliine sahip olsayd mikroskoba ihtiya olmazd. M.S I. Yzylda, kresel bir cam iine su doldurarak bir mercek gelitirildi :Seneca mercei. Bu mercek bu bytelerin atas olarak tarihteki yerini ald. Seneca y insanlarn o dnemde kullanma amalar basit : Mercei bir k kaynann nne koyarak n oalmasn, yaylmasn salamak. Mercek alanndaki gelimeler iin

insanolunun biraz beklemesi gerekmektedir. Grme bozukluklarnn yardmc aletlerle giderilmeye balamas daha sonraki yzyllar da ancak gerekletirildi. Saydam minerallerden dzeltilerek kesilmi paralar erevelere yerletirilerek insanlarn daha iyi grmeleri salanyor. 13. yzylda, talya da ilk silikat cam retiliyor, bu gzlk uza grmeyen insanlarn sorunlarn zyor. Bu lkeye dayanarak, daha gl merceklerin grme bozukluklar olmayan kiilerin, grme eiini azalttn syleyebiliriz. 16. yzylda ibkey mercekler retildiinde,artk yakn gremeyen insanlarnda sorunlar bir nebze olsun azalmt. Bu dnemde, Jacharias Jansen, ibkey ve dbkey merceklerin dorusal kombinasyonlarn deneyerek, ilk mikroskobu gerekletirildi. Bu ilk kaba birleik mikroskobun sonular harikayd. Mikroskop bir nesneyi tamamen kapal iken 3x (3 kat), akken 9x (9 kat) kadar bytebiliyordu. Mikroskop, 2 mercek ve tpler arasndaki bir diyaframdan oluuyordu. Ne yazk ki Jansenin 16. yy da yapt ve Hollanda da Kraliyet ailesine satt bu mikroskoplardan hibiri gnmze ulamamtr. Gnmzde miskroskop kullanmnn amac , kesinlikle Robert Hooke ( 1635-1703 ) dnemindekinin aynsdr.16. yyda aratrmaclar dnda , asil kiiler mikroskobu bir oyuncak olarak gryor ve deiik amalar iin satn alyorlard. 1660-1665 yllar arasnda Robert Hooke micrographia y yazd. Micrographiada Chistopher Cock un yapt objektif ve okuler mercekleri olan bir mikroskopdan ve onu nasl gelitirdiinden bahsediyordu. Hooke , mikroskopa orta camda dedii nc bir mercek yerletiriyor ve bylece materyallerin daha iyi gzlendiini ortaya koyuyordu. Hooke mikroskopla ie mantarna baktnda bunun neredeyse tamamnn hava olduunu grd ve tm bu havay ereveleyen yaplara hcre adn verdi . Fakat bu hcrelerin gerekden hcre duvar kalntlar olduunu bilmiyordu. Hooke , 1665ten sonra o kadar gzel mikroskop rnekleri ortaya koydu ki halen Bilings Mikroskop Koleksiyonu nda ve Kraliyet Mikroskop Birlii Koleksiyonunda bu rnekler bulunmaktadr. Antony Van Leeuwenhoek ( 16321723) 40 yalarnda mikroskop kullanmaya ve yapmaya balad . Hooke un direktiflerinide gz nnde bulundurarak 400den fazla mikroskop retti. Ne yazk ki bunlarn da sadece 9 tanesi gnmze kalabilmitir. Leeuwenhoek dzgn ilenmi tek mercekli mikroskopun birleik mikroskopdan daha iyi sonu verdiini farketmiti. Bu mikroskop , nesne yerletirildikden sonra, gze ok yakn olacak ekilde kaldrlyordu, bylece grntde 50x-200x arasnda bir bytme salanyordu. Fakat , tm bunlarn yannda odaklanma iin ok iyi konsantre olmak gerekiyordu. Her eye ramen birleik mikroskopdan kat kat stn durumdayd bu sistem . Zamanlarnn en iyi mikroskop reticileri, Hooke ve Leeuwenhoek birbirinden davran olarak ok farklydlar . Naif Hollanda l Leeuwenhoek , basit mikroskobuyla , mikroskobil nesneleri hayvancklar aratrmay hibir zaman brakmad. O nun baarsnn srr , rnekleri , mercekleri ve gzlerini hep bir arada bulundurmasnda yatyordu. Hooke ise hep birleik mikroskop kulland . Bu mikroskoplar iki yada daha ok mercek sistemlerinden oluurlar . Baz bileik mikroskoplar sadece basit olarak okler (gz yeri ) ve objektifden oluur . Hooke mikroskobun Galileo nun teleskopu kullanmas gibi kullanyordu.Ayrca , daha detay grnt iin daha fazla bytme gerektiini dnyordu.Hooken un mikroskobundaki aksaklk adese ve ayna sisteminde btn nlarn bu noktada toplanmamasndan kaynaklanyordu. Mikroskobun gerek neminin anlalmas, Mercello Malpighinin (1628-1694) yapt keiflerle gerekten salam oldu. Malcello Malpighi en byk mikroskop kullanclarndan biri, bugn bile hala embriyolojinin ve histolojinin babas saylyor. Malpighinin mikroskopla yapt ilk keif hayvan fizyolojisinde antsal bir nem tamaktadr.[4]

Genel olarak mikroskop iki byk ksma ayrlarak incelenir: mekanik ksm ve optik ksm.

Konu balklar
[gizle]

o o o o o o o o o o o

1 Stereoskopik mikroskoplar 1.1 Polarizasyon mikroskobu 1.2 Faz Kontrast mikroskobu 2 nterferens mikroskobu 2.1 Metalurji mikroskobu 2.2 Elektron mikroskobu 2.3 Karanlk alan mikroskobu 2.4 Fluorescens mikroskop 2.5 X-Ray mikroskobu 2.6 Confocal Laser Scanning mikroskop 2.7 Saha emisyon mikroskobu 2.8 Atomik Kuvvet Mikroskobu 2.9 Cevher Mikroskobu 3 Mikroskobun mekanik paralar 4 Mikroskop resimleri galerisi 5 Kaynaka 6 D balantlar

Stereoskopik mikroskoplar [deitir]

Stereoskopik mikroskoplar

Modern stereomikroskop optikal dizayn. A - Objektif B - Galilean teleskobu (dnen objektifler) C - Zum Kontrol D - objektif E - Prizma F - Relay lens G - Taksimatl objektif H- Mercek

Cisimlerin boyutlu grntlerini temin etmek maksadyla stereoskopik mikroskoplar yaplmtr. ki mikroskop optik sisteminin bir drbn eklinde bir sehpa stne montesinden ibarettir. Bu mikroskoplar biyoloji laboratuvarlar iin elverilidir. Objeyi inceleyebilme ve disseksiyon yapma imkn verebilen, iki gzle baklarak boyutlu grnt salanan mikroskoplardr. Bir Carl-Zeiss stereomikroskopta bulunan x6,3 bytmeliobjektif ve x10 bytmeli okler ile rnei 63 kez byyterek dtan, total olarak incelemek mmkndr.

Polarizasyon mikroskobu [deitir]

Dner bir tabla ile iki nicol prizma veya iki polarc uhayla donatlm bir optik mikroskoptur. Tablann altna yerletirilen polarc nicol, cismin zerine polarlm k gnderir; analizleyici nicol ise, objektifin biraz zerine yerletirilmitir. Bu iki prizma karlat zaman, belli bir devrani gc olan maddelerin veya ift krlml maddelerin bulunduu blgeler hari, mikroskobun alan karanlk olarak gzkr. Canl incelemeye uygun olan bu mikroskop hcre ve dokularn baz ksmlarn polarize sa gsterdikleri zel tepkilerden hareketle gelitirilmitir. nemli olan polarize bir n bulunmas olaydr. Kaynakla kondansr arasna konulan polarlayc levha k demetinin ikiye ayrlmasn salar. Ik demetlerinden biri objeden dieri ise krlarak obje dndan geer ve tekrar birleirler. Siller, keratin, kristal, sinir ve kas fibrilleri, niasta gibi hcre yaplar ve blnmedeki mitotik yap gibi birok molekler dnletiricilerin gsterilmesinde grevli mikroskoplardr.

Faz Kontrast mikroskobu [deitir]

Genellikle boyanmam ve canl hcrelerde allma zorluundan tercih sebebi olmaktadrlar. Grnen n effaf objeden geiinde, hcre iindeki yaplarn krma indisleri farkndan yararlan ve farkl yaplar ayrt etme prensibinde alr. Ik dalagalar canl hcreyi katederken bir organelle karlar ve yansr. Bunun sonucunda k dalgalar hcrelerden ayr fazlarda veya ayr zamanlarda karlar. Hava ile temas eden bir k dalgas gze gelen grntdeki hcre ksmlar farkl olarak ayrt edilebilir. Objektif ve kondansr mercekleri amplitd farklarn orataya koyan optik yzeyler bulundurduklarndan parlaklklar indirgenir, k dalgas rnei katederken btn noktalarda olan farkllklar kartr ve obje k mikroskobunda grlemezken,

burada salanm olan kontrastlk sayesinde detayl incelenebilir. Canl metaryal, hcre sitoplazmas bu mikroskop ile iyi gsterilmektedir.

nterferens mikroskobu [deitir]

Faz kontras mikroskobunun iyi bir versiyonudur. Aralarnda bulunan tek fark k demetinin kullanmdan kaynaklanr. Bir k demeti rnekten geerken dieri ise ktan geemeyen k demetidir, deiik blgelerin farkl younluklar sayesinde krlma indisleri ile farkllklar ortaya koyar ve renkli bir grnt oluumunu salar. Diferansiyel interferens mikroskop: Hcre yzeyinin daha iyi gsterilmesini salar ve benzer bir mikroskoptur.

Metalurji mikroskobu [deitir]

Maden paralar geirmedii iin mikroskoba kuvvetli bir k kayna ilave edilmitir. Kaynaktan gelen k incelenecek cisme arptrlarak objektife yansyan klardan inceleme yaplr.

Elektron mikroskobu [deitir]

Elektron mikroskobu genel olarak cisimden salan elektronlarn grntlenmesi zerine kuruludur. Maddeyle etkileen elektronlarndalgaboyu bu grntlemenin nanometre boyutlarnda yaplmasna olanak salar. Bu tip mikroskoplar, elektron enerjisine ve lm aletinin alma moduna gre, geirimli elektron mikroskobu, taramal elektron mikroskobu, dk enerjili elektron mikroskobu gibi farkl snflara ayrlr. Kullanm alanlar temel bilimlerden (bata kat hal fizii olmak zere jeoloji, biyoloji gibi birok dal iine alarak), tbbi ve dier teknolojik uygulamalara kadar geni bir yelpazeyi kapsar.

Karanlk alan mikroskobu [deitir]

Boyanm ya da canl rneklerin incelenmesinde kullanlr. Karanlk Alanda zel bir kondansr yardm ile kl bir grnt oluturmaktadr.Otradyografide gmlenen ksmlern ayrt edilmesini saglar. Tpta spiroket gibi bakterilerin ayrdedilmesinde nemli yer tutar.

Fluorescens mikroskop [deitir]

Aydnlanmasnda gl kaynaklar kullanan (ultra viole nler yayan, civa veya xenon yakan ark lambalar) bir mikroskop eididir. Baz modellerinde lazer kullanmda gzlenen mikroskopta obje absorbe eden molekller ieriyosa onu farkl renklerde yayar. nceleme yaplacak materyelde zel boyalar vezel inceleme ilemleri kullanlr. Parazitoloji ve bakteriolojide nemli yer tutarlar.

X-Ray mikroskobu [deitir]

Iklarn, rastladklar partikllerle arpmalar sonucu ynlerini deitirmeleri sonucu merceklerde bir grnt oluur ve bu prensipte alr. Bu krnma urayan x nlar, merceklerin zellii sayesinde kaynak haline getirerek obje yanstlr, buradan ince grenli fotoraf plana veya ekrana gelen grntnn yapsal zellii, konsantrik izgi ve noktalardan olumasdr.

Confocal Laser Scanning mikroskop [deitir]

Ik kayna lazer olan optik mikroskoplarla Scanning Elektron mikroskop arasnda bir mikroskop eididir. Fluoresens iaretleyicilerle iaretlenen nkleik asit dizileri bu mikroskopla incelenmektedir.

Saha emisyon mikroskobu [deitir]

Metal veya yar iletkenlerin yzey grntlerinden kristal yaplarn incelemek iin, saha emisyon mikroskoplar kullanlr. ok yeni bir teknik olan bu mikroskoplar elektron ve optik mikroskoplardan ayran zellik, cisimden k veya foton geirmek yerine cismin kendisinden elektron veya iyon koparma (emisyon) olaydr. Emisyon elektrik sahas ile salanr.

Atomik Kuvvet Mikroskobu [deitir]

Ana madde: Atomik kuvvet mikroskobu Atomik kuvvet mikroskobu (AFM) kullanlarak atomik boyutta grntler lede edilerek yzey almalar yaplmaktadr. Radyasyon malzeme etkileimleri asndan byk neme sahip olan polimerlerin ve ileri teknoloji rn sper iletkenlerin yapm ve karakterizasyon almalar da yaplmaktadr.

Cevher Mikroskobu [deitir]

Bir polarizan mikroskop eididir. Normal polarizan mikroskoptan farkl olarak k stten verilerek grnt salanmaktadr. Cevher minerallerinin gstermi olduklar dokusal ilikilerin yorumlanmas, maden yataklarnn ekonomik potansiyelinin belirlenmesinde ve cevher hazrlama sreleri ncesinde byk nem tar.

Mikroskobun mekanik paralar [deitir]

Mikroskop resimleri galerisi [deitir]

Laboratuar mikroskobu

Binocular laboratuar mikroskobu

Mikroskop vizr

Stereo-mikroskop

Mikroskop objektifleri

Mikroskop objektifleri

Mikroskop objektifleri

Mikroskop mercekleri

Mikroskop mercei

Stereo-mikroskop mercei

Mikroskop mercei

Mikroskop mercei

Kaynaka [deitir]