INVESTITORT INSTITUCIONAL

Investitort institucional karakterizohen nga mnyra e formimit t fondeve financiare dhe mnyra e investimit t tyre. Ndryshe nga institucionet depozituese, investitort institucional i krijojn potencialet e tyre financiare nprmjet formave jodepozitare, n baz t shitjs s kontratave t sigurimit t individve dhe bizneseve, prmes sigurimit pensional t t punsuarve n shoqrit e mdha dhe shitjes s aksioneve qytetarve. Investimin e fondeve t tyre financiare investitort institucional e bjn n form t investimeve n letra me vler, duke krijuar kshtu portofolin e tyre optimal n kuptimin e t ardhurave t pritura dhe t shkalls optimale t likuiditetit t segmentit t caktuar t portofolit. Investitort institucional dallohen pr nga ajo se si i krijojn potencialet e tyre financiare (shoqrit e sigurimit, fondet pensionale dhe fondet e prbashkta). Karakteristik e tyre e prbashkt sht se potencialet e tyre financiare, t krijuara n baz t burimeve afatgjata, i investojn n form t blerjes s letrave me vler n tregjet e kapitalit. Ata blejn aksione dhe obligacione t shoqrive dhe obligacione t qeveris. N baz t ktyre letrave me vler, investitort institucional krijojn portofol sipas strukturs s dshiruar. Si kritere t prgjithshme pr krijimin e portofolit me struktur t caktuar, merren norma e pritur e rendimenteve nga obligacionet afatgjata, lartsia e pritur e dividends n aksione, por edhe shkalla m e lart e likuiditetit t nj pjese t letrave me vler, kryesisht me afate t shkurtra, me qllim t ruajtjes s likuidititetit t institucionit. Me rritjen e potencialeve financiare nga burimet e tyre afatgjata, investitort institucional krijojn investime plotsuese me blerjen e kontigjentit t ri t letrave me vler n tregjet financiare. Me kt rast mbyllja e bilanceve t institucioneve n fjal bhet n shkall m t lart. N rast se paraqitet nevoja e zvoglimit t shkalls s bilancit (pr shembull kur bhet pagesa e dmeve t mdha te shoqrit e sigurimit, pagesa e numrit t madh t pensioneve te fondet pensionale, apo rnia e vlers s aksioneve dhe obligacioneve), ather investitort institucional shesin nj pjes t letrave me vler n tregjet financiare. Do theksuar se megjithse sht fjala pr letra me vler me afate t gjata, investitort institucional mund t shesin shum shpejt sasi t caktuara t ktyre titujve n tregjet financiare. Si parakusht dhe supozim i emetimit dhe shitblerjes s letrave me vler, sht funksionimi i tregjeve t zhvilluara t letrave me vler. Me zhvillimin e tregjeve t kapitalit, ku kryhet shitblerja e letrave me vler me afat t gjat, dhe e tregjeve t paras, ku bhet shitblerja e letrave komerciale dhe letrave me vler afatshkurtra t tjera, krijohen kushtet q aktivat e investitorve institucional t arrijn nj shkall m t lart t likuiditetit n krahasim me aktivet e bankave komerciale dhe t institucioneve t tjera financiare depozituese. Ani pse bankat i investojn potencialet e tyre n kredi me afate t kthimit m t shkurtra sesa i letrave me vler me afat t gjat, ato i karakterizon nj shkall m e ult e likuiditetit. Kjo ngase bankat komerciale dhe institucionet e tjera kreditore, pr t'i realizuar krkesat e tyre, nga kredimarrsit duhet t presin skadimin e afateve t kthimit t kredive, kurse investitort institucional, me shitjen e letrave me vler n tregjet financiare, arrijn m shpejt te parat transaktive si instrumente financiare m likuide.

Konkluzioni 6.1 a) Investitort institucional i krijojn potencialet e tyre financiare n baz t primeve t sigurimit t individve dhe bizneseve, prmes sigurimit pensional t t punsuarve n shoqrit e mdha dhe shitjes s aksioneve qytetarve. b) Investimin e fondeve t tyre financiare investitort institucional e bjn n form t investimeve n letra me vler, duke krijuar kshtu nj portofol optimal n kuptimin e rendimenteve t pritura dhe t shkalls s likuiditetit t segmentit t caktuar t portofolit.

6.2. KLASIFIKIMI I INVESTITORVE INSTITUCIONAL

Struktura e investitorve institucional kryesisht prbhet nga dy grupe institucionesh: institucionet e kursimeve kontraktuale, dhe institucionet ndrmjetse t investimit:

Institucionet e kursimeve kontraktuale Shoqrit e sigurimit, Fondet pensionale. Institucionet ndrmjetse t investimit Shoqrit e investimit (fondet e prbashkta) Shoqrit e financimit Fondet e prbashkta t tregut t paras

Kto institucione do t jen tem e trajtimeve n vazhdim. Theksi do t vhet n prkufizimin e tyre, formn e organizimit, mnyrn e formimit t potencialeve financiare dhe investimin e tyre, dhe klasifikimin e tyre.
Konkluzioni 6.2 Strukturn e investitorve institucional e prbjn institucionet e kursimeve kontraktuale, dhe institucionet ndrmjetse t investimit:

6.3. INSTITUCIONET E KURSIMEVE KONTRAKTUALE

N grupin e institucioneve t kursimeve kontraktuale hyjn ato institucione financiare t cilat i sigurojn fondet e tyre financiare sipas kontratave pr sigurimin e jets, pasurive, dhe sigurime t pensioneve. N kt grup t

institucioneve financiare hyjn shoqrit e sigurimit, dhe fondet pensionale.

Shoqrit e sigurimit
Shoqrit e sigurimit jan institucione financiare, q i prkasin grupit t investitorve institucional q potencialet e tyre financiare i krijojn nprmjet grumbullimit t fondeve n baz t kontratave pr sigurime, shitjes s polisave t sigurimit individve dhe bizneseve. Individt sigurojn jetn dhe pasurin, kurse firmat e biznesit mund t sigurojn jetn e puntorve t tyre, pasurin e firms, stoqet e mallrave, krkesat nga kredit dhe sigurime t tjera, varsisht nga nevojat konkrete dhe risku q u ekspozohen. Ato i sjellin shoqris t ardhura nga t cilat shoqria paguan shprblimet nga sigurimi kur ndodh ngjarja e parashikuar. Ndrsa n ann e aktivit blejn instrumente n tregjet e paras, n tregjet e kapitalit, n tregjet e hipotakave, dhe n tregjet SWAP. Format organizative t institucioneve financiare q ofrojn sigurime jan t ndryshme, dhe ajo varsisht nga lloji i sigurimeve q kryejn, dhe nga shkalla e riskut q e sigurojn. Mirpo sht br gati praktik q kto institucione m s shpeshti t organizohen si shoqri. Varsisht nga pronsia mbi kapitalin themelues t shoqrive t sigurimit, ato konstituohen si shoqri publike apo private t sigurimit. Kur sht fjala pr sigurimin e jets, ka nj baz reale, q shoqrit e sigurimeve gjat nj periudhe kohore t formojn nivele t larta t rezervave matematikore, t cilat shrbejn si baz pr pagesa t mvonshme sipas kontratave pr sigurime. Fondet financiare q hyjn n prbrje t rezervave matematikore, pr nga karakteri i tyre kohor jan fonde afatgjata, dhe si t tilla mund t prdoren pr investime pr blerjen e letrave me vler me afate t gjata. Likuiditetin n vazhdim shoqrit e sigurimit e ruajn nprmjet shumave t parave n llogarit transaktive, si dhe nprmjet t segmentit afatshkurtr t portofolit, prkatsisht prmes letrave me vler me afate t shkurtra, t cilat mund t shiten leht n tregjet e paras. Shoqrit e sigurimit jan institucione financiare q n baz t sigurimeve t kontraktuara, mund t programojn leht potencialet e tyre financiare, n baz t arktimeve t kontraktuara mujore t fondeve financiare n llogarit e tyre. N raste emergjente, kur shoqrit e sigurimit duhet t paguajn shuma t mdha t parave transaktive n emr t kompensimit t dmeve sipas polisave t sigurimeve, mbi vlern e shumave disponibile t parave transaktive dhe t letrave afatshkurtra me vler, ato shesin nj pjes t letrave me vler me afat t gjat n tregjet e kapitalit, dhe kshtu sigurojn likuiditetin e tyre. Shitja e letrave me vler me afate t gjata bhet sipas mimit t diskontit t tyre. Me kt rast bilanci i shoqrive t sigurimit mbyllet n nj shkall m t ult. Rolin e ndrmjetsit financiar e luajn shoqrit e sigurimit t jets, t cilat marrin fondet e zotruesve t paras, krijojn nj detyrim mbi veten dhe i japin hua fondet tek huamarrsit. Llojet e tjera t sigurimeve, si sigurimi i pasuris dhe i burimeve, jan shrbime ekskluzive q blihen prej individve dhe bizneseve. mimi i sigurimit lidhet me koston e produktit financiar, ashtu si dhe kostoja e do shrbimi lidhet me koston e brjes s ktij shrbimi. Edhe shoqrit e sigurimit t pasuris dhe burimeve i investojn fondet q grumbullojn nga blersit e kontratave t sigurimit. Por, edhe furnitort e shrbimeve t tjera do t

prdorin fondet q ata marrin nga shoqria e sigurimeve, kshtu q nuk ekziston nj transferim i kursimeve tek huamarrsit. Shoqrit e sigurimit t jets jan ndrmjets financiar sepse ato mund t ofrojn m shum se sa sigurimet pr vdekjet e parakohshme. Kontratat mbi sigurimet e jets dhe shprblimet, t zakonshme dhe univerzale, prmbajn dy elemente, sigurimin dhe nj plan kursimesh. Gjat tr kohs derisa kontrata sht n fuqi, ajo akumulon vlern n para, e cila sht komponent kursimi i kontrats. Kjo i bn trheqse kto kontrata, sepse pagesat periodike u sigurojn zotruesve t paras sigurimin e jets plus nj program sigurimesh. Por, meq normat e interesit q paguhen mbi kursimet mund t jet m e vogl se sa mund t fitohet nga investime t tjera, shum zotrues t paras i gjejn jotrheqse ato kontrata.

Parimet e menaxhimit t shoqrive t sigurimit

Pr shkak t veorive q ka aktiviteti i shoqrive t sigurimit, kto jan m t ekspozuara ndaj dukurive t zgjedhjes s keqe dhe riskut t ndrgjegjs dhe, pr rrjedhoj, krkojn edhe nj drejtim t mbshtetur n parime t veanta. Risku i ndrgjegjs ndodh ather kur mundsia pr tu siguruar nga nj ngjarje e caktuar nxit ata q jan siguruar q t pranojn nj risk m t madh duke rritur probabilitetin e prfitimit nga sigurimi. Pr shembull, nj person i siguruar nga vjedhja nuk merr masa t forta pr ta parandaluar at, prderisa shoqria e sigurimit e rimburson pr shumicn e humbjeve q i shkakton vjedhja. Zgjedhja e keqe ndodh kur kontratat e sigurimit i blejn ata q ka mundsi m shum t prfitojn pagesat nga sigurimi, pra ata q jan m t ekspozur ndaj mundsis s ndodhjes s ngjarjes pr t ciln jan siguruar. Pr shembull, nj person q vuan nga nj smundje e pashpres do t dshironte t blinte kontrata sigurimi me prime maksimale sigurimi, si pr sigurimin mjeksor ashtu edhe pr sigurimin e jets. T dyja kto dukuri mund ti shkaktojn humbje t mdha shoqrive t sigurimit prandaj reduktimi i tyre prbn nj parim themelor t menaxhimit t tyre. Me synim reduktimi maksimal i dukurive si risku i ndrgjegjs dhe zgjedhja e keqe, n procesin e menaxhimit t shoqrive t sigurimeve zbatohen disa parime t cilat mendohet se sigurojn menaxhim aktiv dhe t suksesshm. Kto parime jan: Analiza e imt e informacionit (Screening); Prime sigurimi t mbshtetura n nivelin e riskut; Klauzolat kufizuese; Parandalimi i mashtrimit; Anullimi i siguracionit; Zbritja nga shprblimi; Bashksigurimi dhe Kufizime n madhsin e shprblimit nga sigurimi. Analiza e imt e informacionit Shoqrit e sigurimeve prpiqen t grumbullojn nj informacion sa m t plot pr do polis sigurimi n varsi t llojit t saj. Pr shembull, po qe se dikush

krkon t blej nj polis t sigurimit t jets shoqria i bn nj varg pyetjesh pr shndetin, pirjen e duhanit, prdorimin e alkolit, etj., nprmjet t cilave synon t zbuloj sa i ekspozuar sht ai ndaj vdekjes. Bile ajo mund t vizitoj aplikantin duke i br analiza gjaku dhe t urins. Ashtu si banka prpiqet t prcaktoj pikt e besueshmris pr huamarrsin edhe kto shoqri e prdorin informacionin pr t prcaktuar shkalln e riskut dhe n prputhje me t ato vendosin t pranojn ose jo krkesn pr sigurim. Prime sigurimi t mbshtetura n nivelin e riskut Shoqria e sigurimit mund ti caktoj primet sipas shkalls s riskut q paraqet blersi i poliss s sigurimit duke mnjanuar n kt mnyr efektet e zgjedhjes s keqe. Pr shembull, n sigurimin e automobilit nga aksidentet, ajo vendos prime t ndryshme pr meshkuj n raport me femrat, sepse meshkujt jan m t ekspozuar ndaj ktij risku pr shkak t prdorimit t alkolit, shpejtsis s lart, etj. Klauzolat kufizuese Shoqria e sigurimit mund t prdor klauzola kufizuese pr t shmangur riskun e ndrgjegjs. Kto klauzola e frenojn t siguruarin q t ndermarr veprime me shkall t lart risku ngaq sht i siguruar. Pr shembull, shoqrit e sigurimit t jets vendosin klauzola q ndalojn prfitimin nga vdekja kur personi i siguruar bn vetvrasje n vitet e para q mbulon siguracioni. Parandalimi i mashtrimit Risku i ndrgjegjs shprehet n nj form tipike n rastet kur mashtrohet pr ngjarje q nuk kan ndodhur me qllim q t merret shprblimi. Pr kt arsye, shoqrit e sigurimeve kryejn hetime t ndryshme pr t parandaluar mashtrimet. Anullimi i siguracionit Shoqria e sigurimit mund t frenoj riskun e ndrgjegjs, duke krcnuar personat e siguruar se do t anulloj dhnjen e shprblimit po qe se personi i siguruar ndrmerr veprime q shkaktojn ndodhjen e ngjarjes pr t ciln ai sht siguruar. Pr shembull, shoqria e sigurimit bn t qart se ai shofer q, pr shpejtsi t madhe, merr nj numr t caktuar shnimesh n patent nuk prfiton pagesn kur ndodh aksidenti, duke kufizuar rastet e moskujdesit me mendimin q do dm nga aksidenti e paguan shoqria. Zbritjet nga shprblimi Duke prcaktuar nj kuot fikse e cila zbritet nga shprblimi q bhet pr nj polis sigurimi, kufizohet risku i ndrgjegjs sepse prfituesi sht m i kujdesshm q t mos ndodh nj ngjarje q shkakton humbje financiare, pr arsye se n kt rast edhe ai paguan nj pjes t dmit. Bashksigurimi

Kjo praktik ka t bj me rastin kur shoqria dhe personi q sigurohet paguajn secili nj pjes t dmit. Pr shembull, sigurimi mjeksor bhet duke paguar 80% t shpenzimeve shoqria e sigurimit dhe 20% i siguruari. Kjo e frenon t siguruarin q t bj vizita t panevojshme te mjeku. Kufizime n madhsin e shprblimit nga sigurimi Sa m e madhe t jet shuma q mund t paguhet nga blerja e polisave t sigurimit aq m shum nxiten individt t kryejn veprime me risk t lart prandaj kufizimi i shums maksimale q prfitohet i pakson kto veprime dhe ul riskun e ndrgjegjs. T gjitha parimet e msiprme synojn mnjanimin e dukurive t zgjedhjes s keqe dhe t riskut t ndrgjegjs.

Shoqrit e sigurimit t jets

Kto shoqri merren me sigurimin e jets dhe organizohen n form shoqrie aksionere ku pronar jan aksionert, dhe n form t fondeve t prbashkta ku pronar jan blersit e polisave t sigurimit. Shoqrit e sigurimit t jets prfaqsojn nj biznes me risk t ult falimentimi sepse prqindja e vdekjeve t popullsis si nj e tr mund t parashikohet me nj shkall t lart sigurie mbi bazn e ligjit t numrave t mdhenj. Si rrjedhoj, ato parashikojn me saktsi se far u detyrohen blersve t polisave t sigurimit pr kohn e ardhshme, prandaj mund t blejn aktive afatgjata me likuiditet t ult, por me interes m t lart si obligacione t shoqrive, apo hipoteka. Polisat e sigurimit t jets mund t jen n dy forma: polisa me prime konstante gjat gjith periudhs s sigurimit, dhe polisa me prime q mbshteten n afatin e sigurimit duke prshtatur primin me prfitimin.

Shoqrit e sigurimit t prons dhe nga fatkeqsit

Kto shoqri shesin polisa sigurimi pr nj numr ngjarjesh t mundshme q shkaktojn dme financiare si zjarri, trmeti, vjedhja, aksidenti automobilistik, etj. Edhe kto shoqri mund t organizohen n form t shoqris aksionere ose n form t fondit t prbashkt. Veori e tyre, n krahasim me shoqrit e sigurimit t jets, sht se i nnshtrohen nj ngarkese m t madhe tatimi dhe se parashikimi i pagesave pr shprblimet e mundshme nuk sht aq i sakt, sepse ngjarjet jan m pak t parashikueshme. Si rrjedhim, shoqrit e sigurimit t prons investojn n aktive m likuide se shoqrit e sigurimit t jets.

Fondet pensionale
Fondet pensionale u shfaqn dhe u zhvilluan m von se shoqrit e sigurimit. Nj zhvillim t hovshm patn vemas n periudhn pas Lufts s Par Botrore. Derisa te shoqrit e sigurimeve polisat e sigurimit kontraktohen n baza individuale, tek fondet pensionale kemi t bjm me sigurimin pensional t t

punsuarve n shoqrit e mdha, n baza kolektive. Forma organizative e konstituimit t fondeve pensionale, sikurse edhe te shoqrit e sigurimit, varet nga madhsia e fondit n kuptimin e potencialeve financiare dhe nga numri i t siguruarve, mirpo m s shpeshti ato konstituohen si shoqri m vete. Nuk jan t rralla rastet kur fondet pensionale organizohen edhe si njsi e posame apo bashkime, pran ndonj banke komerciale apo ndonj institucioni tjetr financiar. Edhe fondet pensionale krijojn rezerva matematikore t cilat paraqesin fonde financiare me afate t gjata, andaj edhe mund t prdoren pr investime afatgjata. Me fondet financiare nga rezervat matematikore, fondet pensionale si investitor institucional, blejn letra me vler me afate t gjata, prkatsisht aksione dhe obligacione t shoqrive, dhe obligacione t qeveris. Edhe fondet pensionale jan institucione financiare q zhvillojn aktivitetin e tyre biznesor n baz t sigurimeve t kontraktuara, dhe mund t llogarisin mbshtetjen n t hyrat e caktuara n llogarit e tyre n baza mujore. Kto t hyra mujore n llogarit e tyre n baz t kontratave mbi sigurime pensionale, prbjn rrethana t prshtatshme pr programimin e potencialeve financiare t fondeve dhe investimin adekuat t tyre n kuptimin e formimit t strukturs optimale t portofolit t letrave me vler. Likuiditetin n vazhdim fondet pensionale e ruajn nprmjet shumave t caktuara t parave n llogarit transaktive, dhe prmes mbajtjes s nj pjese t letrave me vler me afate t shkurtra, kryesisht t letrave komerciale dhe letrave me vler t qeveris. N raste t caktuara, kto letra me vler mund t shiten shpejt n tregjet financiare dhe kshtu t sigurohet sasia e nevojshme e parave transaktive. Nse kto kategori t fondeve nuk jan t mjaftueshme pr pagesa t jashtzakonshme, ather fondet pensionale mund t shesin nj pjes t letrave me vler me afate t gjata, sipas mimit t diskontit t tyre n tregjet financiare. N raste t tilla bilanci i fondit pensional mbyllet n nj shkall m t ult, pr aq sa sht vlera e letrave me vler t shitura n tregjet financiare.