1

WWW.EHLBEYTMEKTEB.COM

M U H S I N K I R A AT



YLG EMREDP
KTLKTEN
SAKINDIRMAK

(Emr bi'l maruI ve nehy-i an'il mnker)



eviren:
Ismail BENDIDERYA
CaIer BENDIDERYA

Redakte:
Saduman EROGLU
2











Kitabn Orijinal ad:
Emr bi'l maruI ve nehy-i an'il mnker

Yazar:
Muhsin Kiraat

eviren:
Ismail Bendiderya - CaIer Bendiderya




3







IINDEKILER

TAKDIM:................................................................................. 15
GIRIS...................................................................................... 16
Ivilige Davet ve Ktlkten Alikovma Komitesi................ 19

1. Blm / 22
MARUFU EMRETME VE MNKERDEN
SAKINDIRMANIN KONUMU / 22
IYILIGE EMIR.......................................................................... 24
MRUFU EMRETME VE MNKERDEN ALIKOYMANIN FITR VE
IGDSEL KKLERI ..................................................................... 28
Tehlike Karisinda Havvanlarin Tepkisi........................... 28
Akli Kkleri....................................................................... 29
KUR'AN'DA MARUFU EMRETME ............................................. 31
Pevgamberlerin Ilk Ja:ifesi.............................................. 31
En ivi mmetin Belirtisi ................................................... 32
O:el Gurup ....................................................................... 35
Cahilivet Dneminde Mnkerden Sakindirma Olavi ........ 37
Marufu Emr ve Mnkerden Menetmenin Tevhidle Ilikisi 38
Marufu Emr ve Mnkerden Nehvetmenin Nbuvvetle
Ilikisi ....................................................................................... 38
Marufu Emr ve Mnkerden Nehvetmenin Imametle ......... 38
Marufu Emredip Mnkerden Sakindiranlarin Konumu.... 39
ISLAM RIVAYETLERDE MRUFU EMRETME .......................... 41
Imam Hsevinin (a.s) Mnkerden Sakindirma Evleminden
4
Alinacak Dersler....................................................................... 44
En Zor Sartlarda Bile Ktlkten Ja:geirme Evlemini
Birakmamak.............................................................................. 45
Susmak Yetme:. Hareket ve Havkirmak Sarttir ................ 46
MARUFU EMRETMENIN NEMI .............................................. 48
Nihai Ama ....................................................................... 51
Marufu Emretme ve Mnkerden Alikovma Far:i Avni midir
Kifai midir? .............................................................................. 52
Marufu Emretme ve Hakka Davet Ii Belli Bir Gruba
Mahsus Degildir ....................................................................... 54
Bir Hatira ......................................................................... 54
Marufu Emretmede Iktidar ve Gcn Rol....................... 55
Marufu Emretme Zaaf ve Ac:ivetle Degil, Iktidar ve
Liderlikle Mmkndr .............................................................. 56
Mnkerden Sakindirmava Kurandan Bir Ornek ............. 57
MARUFU EMRETME VE MNKERDEN SAKINDIRMANIN TESIR
VE BEREKETLERI ........................................................................... 59
a- Manevi Etkileri ............................................................. 59
b- Marufu emretme ve Mnkerden Sakindirmanin
Ekonomik Favdalari ................................................................. 60
c) Marufu Emretme ve Mnkerden Menetmenin Sosval
Favdalari .................................................................................. 61
d- Sivasi Favdalari ........................................................... 63
MARUFU EMRETME VE MNKERDEN SAKINIRMANIN............ 64
Hak, Sonunda Hak Sahibini Bulur.................................... 66
Yerv: Mamur Olur ........................................................ 67
Dmandan Intikam.......................................................... 67
D:en ve Disiplini Saglar ................................................. 68
MARUFU EMRETME VE MNKERDEN SAKINDIRMANIN
MERHALELERI................................................................................ 69
Etki Ilkesi .......................................................................... 70
Sehid Avetullah Sadrin Gr........................................ 71
Etkilevici Olmasa Bile... ................................................... 73
MARUFU EMRETME VE MNKERDEN SAKINDIRMANIN ETKILI
OLMASI IIN MEVCUT YETENEKLERIN GELISTIRILMESI ................ 79
1- Allaha Iman ................................................................. 79
5
Allaha Iman Yetme:, Allahi Anmak da Gereklidir .......... 80
2- Allaha Skretmek......................................................... 82
3- Amellerin H:. Resulullahla (s.a.a) Ehl-i Bevtine (a.s)
sunulmasi .................................................................................. 83
4- Gnahin Kt Sonularina Dikkat ekmek.................. 83
5- Marufun Bereket ve Favdalarina Dikkat ekmek ........ 84
Ornekler............................................................................ 86
Her Davraniin Bir Bedeli Je Kariligi Jardir ................ 87
Tarih ................................................................................. 89
TARIHLE TARIH FELSEFESI ARASINDAKI FARK...................... 91
Gnah Ileten Etkenler ..................................................... 92
Birka Onemli Nokta ........................................................ 94
Imam Humevninin -ks- Tahrirul Jesile adli eserinde vle
va:ar......................................................................................... 94

2. Blm / 99
MARUFU EMRETME VE MNKERDEN SAKINDIRMA
FARZASINI TERKETMEK......................................................... 99
SUSAN TOPLUM, L TOPLUMDUR...................................... 101
Gnah Karisinda Susmak.............................................. 102
Susmak, Yerv:n Fesada Bogar.................................. 102
Ktlge ve Ivilige Kari Susani Allah Lanetlemitir..... 103
Susmak, Ktlerin Egemenliginin Balangicidir ............ 103
Oncelikle Komu............................................................. 104
Gnaha Ri:a Gstererek Susan, Ona Ortaktir ............... 104
Susan Insanlarin Kivamette ehresi Nasildir?............... 105
Susmavanlar ................................................................... 106
MARUFU EMRETME ILKESINI TERKETMEK IIN ................... 108
1- Bakalarinin Gnahindan Bana Ne?' ........................ 108
2- Ivilige Davet ve Ktlkten Menedi Hrrivetleri
Sinirlar.................................................................................... 109
3- Utanma....................................................................... 110
4- Korku.......................................................................... 110
5- Bir iekle Bahar olur mu? ........................................ 111
6- Fikri Sapma................................................................ 112
7- Yersi: Beklenti ............................................................ 113
6
8- Bakalari Jar Nasilsa' ............................................... 114
9- Bugn Svledik Divelim, Peki Yarin Ne Olacak?....... 115
10- Bir Defa Baarisi: Oldu Dive Prensibini ................. 115
11- Dindarlik Zannederek Ja:ifevi Terketmek ............... 116
12- Davet ve Uvarivi Kmsemek................................. 116
13- Hirs........................................................................... 116
14- Rahatina Dknlk ................................................. 117
MNKERLERIN YIKICI ETKILERI .......................................... 118
Yikici Etkileri .................................................................. 120
Yusufun (a.s) Kissasindan Alinacak Dersler.................. 120
Bir Hatira ....................................................................... 121
ZARAR VE TEHLIKE IHTIMALI VARSA NE YAPMALI? ........... 122
Akilsi:ligin Belirtisi ........................................................ 128
MARUFU EMREDENLERI DESTEKLEYIP SAVUNMAK............. 129
Sorun ikar, Davak ve Yaralanma Olursa?... ................ 131
MUHATABLARIN SORUMLULUKLARI.................................... 134
Marufu Emredenleri Sevelim'......................................... 134
Zorluklara Katlanma Pahasina Uvani .......................... 135
UMURSAMAZLIGIN NEDENLERI ............................................ 139
I Etkenler....................................................................... 139
1- Cehalet ....................................................................... 139
2- Tutuculuk.................................................................... 141
3- Kibir ........................................................................... 143
Kibirin Alametleri ........................................................... 144
4- Haram Lokma............................................................. 145
Di Etkenler .................................................................... 146
1-Zehirli Propagandalar................................................. 146
2- elikiler .................................................................... 147
3- Tagutlar...................................................................... 147
4- Svlevenin kimligi ve kiiligi ...................................... 148
5- Ekonomik ve mali Sorunlar ........................................ 148
Bir Soru........................................................................... 148
Aveti Yanli Anlavanlar .................................................. 151
Bir Diger Bahane............................................................ 153



7
3. Blm / 155
MARUFU EMREDEN VE MNKERDEN
SAKINDIRANLARIN GREVLER / 155
MARUFU EMREDENLERE DSEN GREVLER........................ 157
S:n Etkili Olmasi Iin Ortam Ha:irlanmalidir ........... 162
Onvargida Bulunmavin................................................... 163
Dengeli Olmak................................................................ 164
Sevilmek ve S: Gemek ............................................... 164
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakindirmanin Sarti Bilgi
ve Bilintir .............................................................................. 166
Mnkeri, Daha Kt Bir Mnkerle Karilamavin' ......... 168
INSANLARI GZEL DAVRANISLARINIZLA DOGRU YOLA DAVET
EDIN............................................................................................. 169
Mantikli Dnce......................................................... 173
Muhalefetle Karilatiginda Ne Yapilmalidir?............... 177
Eletiri Bireve Degil, Evleme Ynelik Olmalidir ............ 180
MARUFU EMREDENLER NASIL OLMALIDIR? ........................ 182
Bir Hatira ....................................................................... 182
Marufu Emretme, Birevin Dinine Duvdugu Sevgi ve
Bagliligin Alametidir .............................................................. 186
En A:la Yetinelim............................................................ 187
Bir Ornek ........................................................................ 187
Sunun Bunun Gnahini Bulmava alimavalim' ........... 188
Mnkerden Sakindirmava, Evet, Kiskanliga. Havir' .... 189
Intikam Degil, Eletiri.................................................. 190
Mnkerden Sakindirmak Sirf Muhalefet Olmamalidir.... 190
MARUFU EMREDIP MNKERDE SAKINDIRANLARA .............. 191
1- Basiret ve Bilin ......................................................... 191
2- Iradeli olmalidir ......................................................... 191
Bir Ornek ........................................................................ 191
3- Allah Ri:asi Iin Olmalidir......................................... 192
Bir Ornek ........................................................................ 192
4- Geni Bir Kalp ve Yksek Bir Moral .......................... 193
5- G:el Ahlak ve Yumuak Huv..................................... 195
Btn Bovutlari Dikkate Almak ...................................... 197
Bir Ornek ........................................................................ 197
8
Bir Baka Ornek ............................................................. 198
Bir Ornek ........................................................................ 199
Bir Ornek ........................................................................ 200
Kendimi:i Asla Daha stn Sanmavalim....................... 200
Bir Ornek ........................................................................ 202
Bir Ornekleme................................................................. 202
Mnkerden Sakindirma Ertelenme:................................ 203
Uvulmasi Gereken Prensipler......................................... 203
Uvarilar .......................................................................... 204
NEREDEN BASLAMALI?........................................................ 207
1- Once Kendimi:den Balavalim................................... 207
2- Aile ............................................................................. 208
3- Yeni Nesil.................................................................... 209
4- Komular .................................................................... 210
BIZZAT DEVLETE DSEN GREV......................................... 213
Ortami Temi: Hale Getirmek.......................................... 214
MARUFU EMRETMEK VE MNKERDEN SAKINDIRMAK IIN
PRATIK ZMLER...................................................................... 221
O:el Kurumlar ................................................................ 224
1- Pevgamberler. ............................................................ 225
2- Masum Imamlar ......................................................... 225
3- Alimler ve Bilginler .................................................... 225
4- Hkmet Sorumlulari. ................................................ 226
5- Anne ve Baba........................................................... 227
6- Toplumun Ileri Gelenleri ............................................ 227
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakindirmanin............. 229

4. Blm / 231
MARUFU EMRETME VE MNKERDEN
SAKINDIRMANIN METOTLARI / 231
METOTLARIN NEMI............................................................ 233
Insanin Savginlik ve Yceligine Dikkat Etmek................ 237
Bir Ornek ........................................................................ 242
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakindirmak Iin Ortam
Ha:irlamak ............................................................................. 243
GNAH ORTAMLARINI ENGELLEMENIN METOTLARI ........... 246
9
Bo Jakitlerini Doldurmak ............................................. 247
a- Avna Gibi Olma Metodu............................................. 247
Ha:irlamak ..................................................................... 249
Bir Hatira ....................................................................... 249
Bir Baka Hatira............................................................. 250
Bir baka rnek. ............................................................. 252
b- Telkin Metodu............................................................. 252
c- Hikave, Mar ve Siir Gibi Garkli Sanatlardan Istifade
Etme Metodu........................................................................... 253
Ivilikleri de Svlevelim.................................................... 255
Ruhsal Yapilanma Metodu. ............................................ 255
mitlendirmek ................................................................ 255
Grme:likten Gelme Metodu .......................................... 257
Bir Ornek ........................................................................ 257
Fertlerin Kapasitesine Tevecch Etmek ......................... 258
Btn Aviplari Bir Anda Svlemevelim .......................... 259
Bir Ornek ........................................................................ 259
Bir Ornek ........................................................................ 261
Dolavli Konumak .......................................................... 261
Sevgi Oluturma Etme Metodu ....................................... 262
Once Ltuf ve Muhabbet, Sonra Emir ve Nehiv.............. 263
Bir Baka Ornek ............................................................. 265
Muhabbet Metodu........................................................... 266
Jicdandan Yardim Almak ............................................... 269
Beeri ve Milli Duvgulari Harekete Geirmek ............... 270
Gi:li Ogt Jermek .......................................................... 272
Ogtler Kisa Olmalidir................................................... 272
Jaad ve Jaid (Mfde ve Tehdit) ..................................... 272
Egitim Metotlari.............................................................. 274
Bilinlendirmek............................................................... 275
Bir Ornek ........................................................................ 276
Bir Ornek ........................................................................ 277
Egitimi Basite Almavalim............................................... 277
Kolavlatirmak................................................................ 278
Ornek Gsterme Metodu................................................. 280
Mi:ah Kalibinda Mnkerden Sakindirmak ..................... 281
10
Sevab ve Ce:alari Bevan Etmek...................................... 282
Tedrici ve Aamali Metod............................................... 283
Tekrarlama Metodu ........................................................ 285
Tartima.......................................................................... 287
Hikmet, Ogt ve G:el Tartimak................................... 289
Bir Ornek ........................................................................ 289
Inanlari D:eltirsek Fesatlar da A:alir ........................ 291
Fesadin Kklerini Kurutalim.......................................... 292
Bir Ornek ........................................................................ 293
Bir Ornek ........................................................................ 294
Yanli Snnetleri Ortadan Kaldirmak ............................ 295
Bakalarinin Degerlerine Savgi Gstermek ................... 296
Marufu Yerine Getirerek Mnker Ortamini Daraltalim. 297
Ivilikleri Aikta Yapmak.................................................. 300
Ifa Etmek ....................................................................... 301
Kt ehreleri Ifa Etmek .............................................. 302
1- Kendi Yanindan Din ikarmak................................... 302
2- Avkiri Ileri Tevil Etmek............................................. 302
3- Zaviflatma................................................................... 303
4- Tefrika Yaratmak........................................................ 303
Marufu Emretmekte Fisildamak.................................... 303
Toplu Hareket ................................................................. 304
Zulm Devletine Si:mak.................................................. 305
Bir Muhasebe.................................................................. 307
Toplumsal Metot ............................................................. 308
Dogru Ii Anlatma Yntemi ............................................ 311
Bir Ornek ........................................................................ 311
Zamana Dikkat Etmek..................................................... 311
Gavr-i Hu:uri ve Ya:isal Metot ...................................... 315
Skut ............................................................................... 317
Surat Asmak.................................................................... 317
Terk Etmek...................................................................... 318
Y: evirmek .................................................................. 318
Dosta Y: evirmek...................................................... 320
Tembih ............................................................................ 321
Devrimci Teebbslerden Birka Ornek......................... 322
11
Iktisadi Ambargo ve Toplumsal Muhasara..................... 323
E:ivet Etmek.................................................................... 324
Devrimci Tavir................................................................ 325
Birka Mesele ................................................................. 326
Suluvu Ivilige Tevik Yoluvla Tembih Etme Metodu..... 327

5. Blm / 329
KUR'AN-I KERM'DE MARUF VE MNKERLER / 329
KUR'AN-I KERIM'DE MARUFLARDAN BIR RNEK... 331
1- Din Merke:leri ve Camileri Ihva Etmek..................... 331
2- Bagimsi:lik ve Evden U:aklik. ................................... 334
3- Kurbet Kasti. .............................................................. 335
4- Tevik. ........................................................................ 335
5- Tahsil.......................................................................... 336
Toplumsal Konulara Dikkat Etme .................................. 336
Mali Yardimlarla Bakalarinin Gnln Almak............. 337
Salih Kiileri Anma ve Onlarin Anilarini Yaatma......... 338
Kuran-i Kerimde Kiisel Maruflardan Ornekler........... 342
Kuran-i Kerimde Ailevi Maruflardan Ornekler ............ 344
Sivasi Maruflardan Ornekler.......................................... 346
MNKER NEDIR?.................................................................. 348
A- ITIKAD MNKERLER ...................................................... 351
Allaha Ortak Koma ...................................................... 351
Bir Hatira ....................................................................... 355
Baka Bir Ornek ............................................................. 355
Olumlu Utangalik.......................................................... 356
Bir Hatira ....................................................................... 359
B- KLTREL MNKERLER.................................................. 360
Bir Ornek ........................................................................ 361
C- TOPLUMSAL MNKERLER................................................ 363
1- Hicret Etmeme............................................................ 363
Herkes Iin Hicret........................................................... 365
Mahrumlar Iin Hicret.................................................... 366
2- Dmandan Gaflet...................................................... 368
3- Kr krne Taklit ..................................................... 368
4- Gnah Toplantilarina Katilmak ................................. 369
12
5- Iftira ve Re:il Etme ..................................................... 370
6- ogunlugu I:lemek ..................................................... 371
7- Sahsivetilik................................................................ 371
Bir Ornek ........................................................................ 373
8- Kt Zan, Tecesss ve Givbet..................................... 373
9- S: Ge:dirmek ............................................................ 374
10- Ilgisi:lik .................................................................... 374
11- Tefrika ...................................................................... 376
12- Ktlg Yavma ....................................................... 378
13- Jahet Yaratma ........................................................ 379
Bir Ornek ........................................................................ 380
14- Yalan Haberler Yavma ............................................. 380
15- Dalkavukluk ve Airicilik.......................................... 381
D- AILEV MNKERLER ....................................................... 383
Bir Ornek ........................................................................ 384
Eine Kari irkin Ahlak Sergilemek........................... 385
E- AHLAK MNKERLER ...................................................... 387
F- IKTISAD MNKERLER ..................................................... 388
G- ASKER MNKERLER....................................................... 390
1- Cepheden Kamak...................................................... 390
Savatan Kama Bahaneleri. ....................................... 391
Savatan Kaanlara Tepki Gstermek............................ 392
Savatan Kaanlari Ce:alandirma ................................. 392
2- Ihanet.......................................................................... 393
Bir Ornek ........................................................................ 393
3- Komutana Itaatsi:lik................................................... 394
4- Ganimete Yneli........................................................ 394
Bir Ornek ........................................................................ 395
Bundan Alinacak Dersler................................................ 395
Kafirlere Aratirma Firsati Jerin'.................................. 396
H- SIYAS, EMNIYETI VE BEYNELMILEL MNKERLER.......... 397
1- Tagutlarin ve Ehil Olmavanlarin Onderligini
Kabullenmek........................................................................... 397
2- Yabanci Etkenleri Kabul Etmek.................................. 399
3- Yagcilik ve U:lama ................................................... 400
4- Yavgara ikarma ....................................................... 400
13
5- Casusluk ..................................................................... 401
6- Dman Lehine Tebligat............................................. 401
7- Allah Tarafindan Atanan Kiileri Kabullenme........... 402
8- Ilahi Hakime Kari Itira:............................................ 403
Bir Ornek ........................................................................ 403
9- Kafirlerin Jelaveti ...................................................... 403
10- Allahin Halis Jelilerine Kari Kt Zan ................ 404
11- Insanlari Oldrme ve Ekini Yok Etme ...................... 404
12- Suskunluk ve Ilgisi:lik............................................... 405
13- Tefrika ...................................................................... 405
14- Kleletirme.............................................................. 405
14

15
Takdim:
- "oluk ocugumu iyiligi emredip ktlkten
sakindirmak iin Kerbela kurbanghina gtryorum"
syleyene.
- Ktlkten sakindirmalari yznden srgn edilip
Rebeze llerinde garip bir sekilde can veren Ebuzerlere.
- Bizim bugn szn bile agzimiza almadigimiz
halde, iyiliklerin yayilmasi ve ktlklerle mcadele
yolunda canlarini, mallarini veren, hapse dsen, iskenceye
maruz kalan, srgn edilen ve sabredenlere.
16
Giris
Bismillahirrahmanirahiym

Hamd Allah'a, salat ve selam O'nun Resul ve
mutahhar Ehl-i Beyt'ine ve Allah'n laneti onlarn
dymanlarnn zerine olsun.
Asr Suresi'ne kisaca bir gzatilacak olursa su gerek
kolayca anlasilacaktir:
Her geen gnle birlikte mrnn arttigini zanneden
insanoglunun bu zanninin tam tersine, her geen gn
insanin mrn ve sermayesini biraz daha azaltmaktadir;
"bykbaba"lar gerekte "kkbaba"lara
dnsmekte,"kck bebekler" ise nlerindeki koca bir
hayatla en byk sermayeyi tasimaktadirlar. Evet
andolsun "zaman"a ki, insanoglu her an tipki bir avu
kartopu gibi eriyip suya dnsmektedir: "Andolsun
zamana, insanoglu zarardadir".... O halde kaybettigimiz bu
mr karsisinda, ondan daya degerli bir sey kazanmamiz
gerekir, Mal, mlk, mevki ve makamin mrden daha iyi
17
olmadigi ortadadir. mrmz ve hayatimizdan daha
degerli olan sey "iman ve salih amel"dir; nitekim Allah
Teala -cc- da "ancak, iman eden ve salih amelde
bulunanlar baska" buyurmaktadir. Iman ve salih amel ise
btn topluma yayilmadika pek nemli olmayacaktir.
Binaenaleyh, kendimizden baskalarini da inanmaya ve
salih amelde bulunmaya agirmamiz gerekmektedir.
Bunun bir takim zorluklari olacagini da bilmek gerekir,
yani insanlari iyiye ve iyilige agirmak ve ktlkten
alikoymak istememiz halinde bazi tatsiz tepkilerle
karsilasacagimizi bilmeli ve Iakat var gcmzle bunu
gereklestirmekten asla yilmayarak Kur'an'da buyruldugu
zere ".. ve sabri tavsiye edenler..." den olmaliyiz.
Szn kisasi, varlik alemi biz insanlar iin
yaratilmistir; mrmzden geen her gnle birlikte olumlu
bir seyler elde edemiyorsak, varlik aleminde zarara
ugrayip kaybetmekteyiz demektir. Edinmelerin en gzeli
inanmak, salih amel islemek ve baskalarini da hakka ve
sabra davet etmektir. Hakka davet etmek, iyilige
agirmaktan baska sey degildir ki bu da; hak dsnce, hak
sz, hak kanun, hak lider ve hak devlet sistemini
kapsamina alir. Baska bir deyisle her gn iyi ve olumlu
seyleri artirip yaygin hale getirmeli, ktlk ve
olumsuzluklarinsa nnn alinmasini saglamaliyiz.
agimizda rahmetli Imam Humeyni'nin (k.s) hak
nderligi ve shedanin al kani sayesinde en byk mnker
ve ktlk olan tagut -sah- ve Amerika'nin sultasi yikilmis
ve yerine, agin en byk "iyi" ve "olumlu" gelismesi olan
"Istiklal, hrriyet ve Islam Cumhuriyeti" kurulmustur.
Iran"da... Ancak, bunun korunmasi ve muhaIaza edilmesi
18
gerekmektedir; saglam bir duvar olusturulmazsa, nice
zahmetlerle st ste konularak olusturulan bu yapinin
kerpileri arda arda dklp gidecektir.
Evet, Imam Humeyni'yle sevgili sheda Islami bir
nizam olusturup bize emanet birakmis durumdadir; bizlere
dsen bunu en iyi sekilde korumaktir; bir bozulma ve
olumsuzluk grdgmzde haykirip beyan etmek, hergn
bir baska iyiligin yayginlasmasini saglamaktir.
Bu iyi ve "maruI"lardan biri bugn hamdolsun, bizim
toplumumuzda yaygin hale gelmis olan namazdir. Bu
satirlari kaleme aldigimiz gnlerde Islami Iran'da egitim
merkezleri, isyerleri spor sahalari, kislalar ve Iabrikalarda
gnll ve hr bir sekilde on binlerce cemaat namazi eda
edilmektedir.
Bir baska "iyi" ve "maruI" da Kur'an'a ilgi
gsterilmesidir ki bugn yz binlerce insan, bu lkede
Kur'an grenmek, ezberlemek ve Kur'an'i anlayip ona gre
amel etmek iin kollari sivamis durumdadir.
Bir diger iyi ve "maruI" bilim sahasinda kaydettigimiz
gelismelerdir, yeni buluslar, icatlar, ilmi yarismalarda
derece kazanmamiz, daha da nemlisi Amerika'nin Irak'i
kiskirtip desteklemesiyle Iran'a dayatilan 9 yillik savasta
Islam mcahidlerimizin gsterdigi yigit savunma ve elde
edilen sanli zaIer, Islam dsmanlarinin oyun ve
entrikalarinin bozulmasi, niversite ve ktphanelerin
artmasi, okur yazar oraninin hizla ykselmesi, reIah, bilim
ve saglik hizmetlerinin artmasi gibi gelismelerdir. Ancak
btn bu olumlu gelismelere ragmen hal birok
olumsuzlugun da bulundugu ve bunlarin kknn
kurutulmasi iin gayret gsterilmesi gerektigi de
19
unutulmamalidir.
yilige Davet ve Ktlkten Alkoyma Komitesi
Namaz kilma komitesini olusturup lkenin drt bir
yaninda esitli dzeylerde namaz kitaplarinin basim ve
dagitimini basariyla gereklestirerek namaz kltrnn
yayginlasmasini sagladigimiz su gnlerde, zekat ve
"iyilige agirip ktlkten menetme" konusunda da
basarili bir kltrel alisma yapilmasini arzulamaktayiz.
Bu amala, sehit Aytetullah Kuddusi'yle Behesti'nin
grencilerinden olan bir grup alimle grstm, konunun
nemini anlattim, yardimci olmayi kabullendiler.
Ayetullah Cenneti'yle birlikte "Iyilige Davet" Ibadetini
ihya Komitesini kurarak ilk adimi attik ve Yce Allah'tan
yardim diledik. Bu komitedeki arkadaslardan herbiri bir
vaziIe stlendi, bana da kltrel ve teblig alismasi dst.
Bu konuda bir kitap yayilmasi gerekiyordu; elinizdeki
kitap, "Kur'an Dersleri" konulu televizyon programinda
"Iyiligi Emretme " mevzusunda hazirlayip sundugum 15
programin bir derlemesi oldu aslinda. Bu kitapta Islam'in
temel prensiplerinden biri olan "emr bi'l maruI ve nehy-i
an'il mnker" yani "iyiligi emretme ve ktlkten
alikoyma"nin neminin yanisira bu esasin terkedilmesinin
doguracagi tehlikeli sonulara da degindim ve bunu
yapacak insanlarin grev ve yntemlerinin neler oldugunu
ayetler ve hadislerle ele alarak bu Iarizayla ilgili sosyal,
siyasi ve psikolojik boyutlari zetle degerlendirmeye
alistim.
Burada nemli bir noktanin hemen altini izmek
istiyorum: Bir grup veya belli bir siniIa ynelik "maruI" ve
20
"mnker" yani "iyi ve "kt"nn ne oldugunu en iyi
bilecek olan kimse, bizzat o grup veya siniIin iinde
yeralan mminlerdir. Mesela askeri bir kislada neyin
maruI ve neyin mnker oldugunu en iyi bilen kimse o
kislanin komutanidir; bu komutan kendisi gibi mmin olan
arkadaslariyla kislada bir toplanti dzenleyip o kislada
iyiligi nasil yaya bilecekleri ve ktlg nasil
nleyebilecekleri konusunda gerekli degerlendirmelerde
bulunacak olursa Allah'in da yardimiyla o kisla ortamini
gayet olumlu ve saglikli bir ortama dnstrebilir. Keza
arsi- pazarin nde gelenleri, Iabrika ve retim
merkezlerinin mdrleri, kylerin ihtiyarlar heyeti, esitli
spor dallarindaki sampiyonlar, niversite gretim
grevlileri, gretmenler ve nizamin yetkilileri... kisacasi
hangi makam ve mevkide olursa olsun, belli bir etkinligi
olan herkes, kendi muhitinin zellik ve inceliklerini
dikkate alarak maruIu yaymali ve "iyi"nin kklesmesini
saglamalidir. Nitekim Kur'an-i Kerim, daha ziyade belli
bir etkinligi ve zel imkanlari olanlari "iyiligi emretme ve
ktlkten sakindirma" Iarizasiyla sorumlu kilmistir,
nk bu insanlar, evresindekilere sz
geirebilmektedirler: "Onlar ki, yeryznde kendilerini
yerlestirip iktidar sahibi kilarsak, dosdogru namazi
kilarlar, zekati verirler, maruIu emrederler, mnkerden
sakindirirlar." (Hac, 41)
Yce Yaratici'dan bu ilahi Iarizanin edasinda herkese
basari nasib etmesini ve bu eserde bir kusurum olursa beni
bagislamasini diliyor ve yardimci olma byklgn
gsterenlere tesekkr bor biliyorum.
21
22
1. Blm:
MARUFU EMRETME VE
MNKERDEN SAKINDIRMANIN
KONUMU
23

24
Iyilige Emir
Iyiligi emretme;
- Insanin dine duydugu askin belirtisidir
- Insanlara duydugu sevginin belirtisidir.
- Toplumun saglikli olmasini istemektir
- Tevell ve teberranin belirtisidir.
- Toplumda hrriyetin belirtisidir
- Bireyler arasindaki irtibatin gstergesidir.
- Uyanik Iitratlarin belirtisidir.
- Farzlarin bir yoklamasidir: Namazini kildin mi?
Orucunu tuttun mu? Seklinde bir sorgulayistir.
- Iyiligi emretme ve dogru olana agiris; btn
Iarzlarin yerine getirilmesinin, mnkerden
alikonulmasinin ve btn haramlarin terkedilmesinin
garantisidir.
- Bir toplumdaki iyileri tesvik edistir.
- Cahillere uyari ve onlari bilinlendiristir.
- Kt ve aykiri tiplerin canini sikmaktir.
- Iyilige agirip ktlkten menedis, toplum aracinin
25
gaz ve Iren pedallari gibidir.
- ocugun egitim ve terbiyesinin esasini, ebeveyninin
ona iyiligi emredip edip ktlkten menedisi teskil eder.
- Iyilige agiris, iradesi zayiI bireylerin toparlanmasini
ve iradelerinin glenmesini saglar.
- Inzivaya ekilmek degil, olaylarin iinde olmak ve
sorunlarin karsisina dikilmektir.
- MaruIu emretme; yekdigerinin davranislarini
denetleyebilmesi iin Allah Teala'nin iman ehline vermis
oldugu bir grev ve haktir.
- Ktlkten sakindirma; bazi bireylerdeki takva
noksanliginin giderilmesidir.
- Iyilige davet, toplumu olgunlastirir; ktlkten
menetme, toplumu uuruma yuvarlanmaktan kurtarir.
- Iyiligi emretme, bireylerin haklarini ve sinirlari
korur; bu agrinin olmadigi bir toplum l toplumdur;
sessiz toplum, neIes alan cansiz esyalar gruhundan baska
bir sey degildir.
- Iyiligi emretme ve ktlkten menetme; dn gayret,
sorumluluk bilinci ve baskalarinin derdini kendi derdi
bilmenin gstergesidir.
- Bulasici gnah ve ktlklere karsi bir nevi
karantinadir.
- Bir nevi sosyal dzen ve inzibattir; yani toplumun
saglik ve hayri iin bireylerin kisisel egilim ve arzularini
sinirlamak, daha aik bir deyisle sorumsuz ve laubali
bireyleri dizginleyip kontrole alinmaktir.
- MaruIu emretme ve mnkerden nehyedis, olgunluk
ve rsdn belirtisidir; nitekim Hz. Lut (a.s) gnahkar
kavmine "...iinizde bu irkinlige engel olacak akli
26
basinda -resid- hi kimse yok mu?!" diye sormaktadir.
1

- Iyiligi emretme ve ktlkten alikoyma sayesinde bir
toplum kendi iindeki sorunlari giderir ve dis dsmana
karsi koyabilecek gc bulur.
MaruIa nemi hakkinda su noktanin bilinmesi yeterli
olacaktir: Insanin bu esasa gnlden ilgi duymasi, yani
kt ve irkin olan hibirseyden hoslanmiyor olmasi bu
prensibin ulema taraIindan, dinin esaslarindan sayilmasina
ve dn bir Iariza olup Iiili davranislari gerektirdiginden
dinin Iruatindan -vaciplerden- grlmesine neden
olmustur. Nitekim Sehid-i Sni "Emr-i maruI ve nehy-i
an'il mnker'le ilgili ayet ve rivayetler insanin belini
bkecek kadar Iazladir" der.
2

Bugn bir blgeyi bombalamaya kalkisacak kadar
kstahlasan bir zorba veya emperyalist g, en byk
mnker ve ktlk sayilan bu girisimi karsisinda btn
lkelerin ayaklanip haykirdigini grecek olursa isledigi
cinayetleri kesinlikle srdremeyecektir. Uluslararasi
kuruluslarin suskunlugu, yneticilerin korkakligi ve halk
kitlelerinin olaylardan habersizligi ve duyarsizligi; bu
zorba glerin en byk mnker ve ktlkleri hi
ekinmeden ve hibir tehlike grmeden rahata islemesine
neden olmaktadir.
Fabrika ve retim merkezlerinde nasil uzman
mhendislerin kontrol ve denetimi gerekliyse; toplumda
da Islam ulemasi ve uzmanlarinin denetim ve kontrol bir
o kadar zaruri ve gereklidir.
Hadis-i seriIte "en iyi dost, hata yapmana engel olan

1 - Hud, 78.
2 - GoItar-e Mah, s. 80.
27
ve en kt dost, hatani grdgnde seni uyarmayandir"
buyrulur, nitekim Imam Sadik hazretleri de "Benim en iyi
dostum, kusurlarimi bana hediye edendir" buyurmaktadir.
Rivayette "mmin daima kendi yaptiklarina dikkat
eder" deniliyor, yani mmin, kendisini srekli hesaba
eker.
Evet; ieriden kendimiz ve disaridan da din
kardeslerimizin srekli denetimi altinda olursak ve devlet
dzeni de iyilikleri tesvik edip ktlkleri engelleyen
dzen olursa en iyi mmet olma sansini yakalamis oluruz.
Kur'an-i Kerim'de de buyruldugu zere: "Siz, insanlar iin
ikarilmis hayirli bir mmetsiniz maruIu -iyi ve Islam'a
uygun olani emreder, mnker olandan sakindirir ve Allah'a
iman edersiniz"
1

Ilim sehrinin kapisi Hz. Ali -kv- Nehc'ul Belag'da
syle buyurmaktadir: "Btn hayirli isler, hatta Allah
yolunda cihad bile, iyilige agirma esasina oranla,
agizdaki nemin deryaya orani gibidir."
2


1 - l-i Imran, 110.
2 - Nehc-ul Belaga, Vecizeler, s. 374 (Bu essiz hazine, Trke'ye
de evrilmistir - ev-).
28
MruIu Emretme ve Mnkerden
Alikoymanin Fitr ve Igdsel Kkleri
Btn anne ve babalar, ocuklarina bazi seyleri
nemle tavsiye eder ve bazi seylerden dikkatle
sakindirirlar, nk tesvik ve uyarinin kkleri
insanoglunun yapisinda ve Iitratinda olup belli bir zaman,
mekan, irk veya blgeye mahsus degildir. Bunca kapsamli
bir zelligin, insanin ancak Iitratindan kaynaklanacagi
bellidir.
Tehlike Karysnda Hayvanlarn Tepkisi
Uyari ve ikaz veya bir tehlike karsisinda haykirma
sadece insana mahsus bir tepki degildir. Kur'an-i Kerim'de
syle buyrulur: "Hz. Sleyman'la (a.s) ordusunun
yaklasmakta oldugunu gren karinca, diger karincalari
uyararak "ayaklar altinda ezilmek istemiyorsaniz hemen
yuvalariniza siginin" diye haykirdi."
1


1 - Neml, 18.
29
Keza Hudhud kusu, Saba adli lkeyi gezdigi sirada
halkin sapik bir inan iinde olup gnese taptigini grnce
telasla Hz. Sleyman'a (a.s) kosmakta ve bu sapmayi
teessIle aktarip Saba halkinin durumundan sikayeti
olmaktadir.
1

Evet, sapma ve bozulma karsisinda haykirmak ve
baskalarinin aci haline zlmek sadece insanlarin yapi ve
Iitratinda varolan bir tepki degil, hayvanlarda da var olan
bir igddr ayni zamanda... Bu nedenledir ki duyarsiz
ve lkayt bir insanin hayvandan bile asagilik oldugunu
sylemek hi de yersiz bir degerlendirme degildir. Burada,
maruIu emretme ve mnkerden sakindirma konusunda
herkesin ayni oranda sorumlu olmadigini ve devlet
grevlileri -yneticiler- ile ulemanin sorumlulugunun
herkesten Iazla oldugunu da unutmamak gerekir:
"Bilgin yneticileri ve yksek bilginleri, onlari gnah
sylemelerinden ve haram yemekten sakindirmali degil
miydi? Yapmakta olduklari ne ktdr" (Mide, 63)
Akl Kkleri
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma olayi akli
bir zarurettir de ayni zamanda... Bu o kadar net bir
gerektir ki, aiklamaya kalkismak, gnesi bulutla
gstermeye alismak gibi olacaktir.
Bir tehlike ve sapma karsisinda susmayi hangi akl-i
selim kabul eder? Akil sahibi birinin byle bir tutumu
tasvib edebilmesi mmkn mdr?
Insanlari iyiye ve dogruya yneltmenin, onlara

1 - Neml, 24.
30
kilavuzluk edip yol gstermenin ve ktlkleri
engellemenin zaruretini idrak edemeyen bir akil
dsnlebilir mi?
Islam dini akil ve Iitrat dini oldugundan, iyiligi
emretme ve ktlkten sakindirmayla ilgili btn ayet ve
rivayetler aslinda insanlarin, akil ve mantigin tartisilmaz
yargisi karsisinda saygiyla egilmesini saglamaktadir.
31
Kur'an'da MaruIu Emretme
MaruIu emretme olayi, Mekke'de bi'setin ilk
gnlerinden itibaren Islam'in en nem verdigi konularin
basinda gelmistir.
Mesela bi'setin ilk yillarinda Mekke'de nazil olan ve o
gnlerde Mslmanlar arasinda bir nevi vedalasma ve
birbirinden ayrilirken selamlasma parolasina dnsen Asr
Suresi'ndeki "Birbirine Hakki ve sabri tavsiye edenler"
tabiri aslinda maruIu emretmedir.
Peygamberlerin lk Vazifesi
Kur'an-i Kerim peygamberlerin ilk grevinin maruI
agri ve mnkerden sakindirma oldugunu belirterek syle
buyurur: "Andolsun biz her mmete "Allah'a kulluk edin
ve tguttan kainin" diye teblig etmesi iin bir eli
gnderdik..." Yani peygamberlerin en nemli grevi iki
seydir: Birincisi, en byk maruI ve en byk iyi olan "Esi
ve ortagi olmayan bir tek Allah'a kulluk esasina insanlari
agirma"dir; ikincisi mnker ve ktlklerin en byg
32
olan "taguta itaat" zilletinden insanlari sakindirmaktan
ibarettir.
A'raI Suresi'nin 157. Ayetinde syle buyrulur: "Adi ve
nisaneleri Tevrat'la Incil'de belirtilmis olan Islam
peygamberinin birinci vaziIesi maruIu emretme ve
mnkerden sakindirmaktir."
En iyi mmetin Belirtisi
Kur'an-i Kerim, Mslmanlara hitaben syle buyurur:
"Iyilige davet edip ktlkten sakindirmaniz kaydiyla siz,
insanlarin grdg en iyi mmetsiniz."
1

Kur'an-i Kerim birok ayette yersiz tutuculuklari,
gerekleri tahriI etmeleri ve yersiz beklentilerinden dolayi
kitap ehlini elestirirken; kitap ehlinden bir grubu ise
inandiklari, ilahi ayetleri okuduklari ve maruIu emredip
mnkerden sakindirdiklari iin vmektedir:
"Onlarin, hepsi bir degildir, Kitap Ehli'nden bir
topluluk vardir ki gece vaktinde ayakta durup Allah'in
ayetlerini okuyarak secdeye kapanirlar. Bunlar, Allah'a ve
ahiret gnne iman eder, maruI olani emreder, mnker
olandan sakindirir ve hayirlarda yarisirlar, iste bunlar salih
olanlardandir."
2

MaruIu emretmek, Yce Allah'in yaptigi gzel
islerdendir:
"Sphesiz Allah adaleti, ihsani, yakinlara vermeyi
emreder, irkin utanmazliklardan (Iahsdan),
ktlklerden ve zorbaliklardan sakindirir..."
3


1 - l-i Imran,110.
2 - l-i Imran, 113-114.
3 - Nahl, 90.
33
Mnkere davet etmekse seytanin islerindendir:
"... seytan ise, sizi Iakirlikle korkutuyor ve size irkin
hayasizligi emrediyor...
1

MaruIu emretme, Kur'an-i Kerim'in btn mmin
insanlara yaptigi bir agridir, Tevbe Suresi'nin 71.
Ayetinde syle buyurmaktadir:
"Mmin erkekler ve mmin kadinlar birbirlerinin
velileridirler; iyiligi emreder, ktlkten sakindirirlar,
namazi dosdogru kilarlar, zekati verirler ve Allah'a ve
Resul'ne itaat ederler..."
Bu ayette son derece dikkat ekici noktalar vardir:
1- Hangi yas, meslek, irk ve cinsiyetten olursa olsun
rsdlerini ispatlayan btn mminler yekdigerinin
velileridirler; yani onlarin tavsiye ve sakindirislari Allah
Teala'nin verdigi velayet hakkindan dogan bir tavirdir ve
bu nedenle de kesinlikle yersiz mdahale ve zerine vaziIe
olmayan birseye karisma gibi tavirlarla
nitelendirilemeyecek kadar yce ve olumlu bir davranistir.
2- Mslmanlar bu hakki "Allah'a iman" esasindan
almaktadirlar, bu esasa haiz olmayanlarin byle bir hakki
yoktur.
3- MaruIu emretme, mnkerden sakindirmaktan nde
gelmistir daima; bu da toplumda daima meselelere
ncelikle olumlu boyutlarindan yaklasilmasi ve sadece
elestirici bir tavir takinilmamasi gerektigini
gstermektedir.
4- Bu ayette maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma isi, namaz ve zekattan daha nce belirtilmistir,

1 - Bakara, 268.
34
zira namaz kilma ve zekat verme isleri iin ncelikle bir
dizi tebligat alismasina ihtiya vardi ki bu da maruIu ve
iyiligi emretmeden baska sey degildir. Mesela, namaz
vakti geldiginde en gzel ve en iyi duyulur bir sesle
okunan ezanda "hayye ela'ssalt: namaza kosun!"
demekteyiz, bu agri bilIiil iyiligi emretme olup namazdan
nce eda edilmektedir.
Kur'an-i Kerim namazi "mnkerden sakindirma,
ktlklerden alikoyma eylemi" olarak tanimlamakta ve
"namaz irkin utanmazliklardan "Iahsadan ve
ktlklerden alikoyar" buyurmaktadir
1

5- nceliklerin dikkate alinmasi gerektigi apaik
ortadadir, Islam dini btn iyilik ve olumluluklara daveti
ve btn ktlk ve irkinliklerden menetmeyi esas alan
bir dindir.
Baska bir deyisle ideal bir topluma ulasabilmek iin
1- Hem kadinlar, hem erkekler kiyam etmeli, kollari
sivamalidirlar.
2- Velayet ve sevgiye dayali tavsiye ve
engellemelerde bulunmalidirlar.
3- Ise iyi ynlerden baslamalidirlar.
4- Btn olumlu ve olumsuz noktalari dikkate
almalidirlar.
Isin buraya kadari genel olup btn Mslmanlarin
vaziIesidir, ancak bazi ayetlerde bu iki nemli Iarizanin
geregince yerine getirilmesi iin zel bir grup
olusturulmasi gerektigi buyrulmaktadir:

1 - Ankebut, 45.
35
zel Gurup
Kur'an-i Kerim "Sizden hayra agiran, iyiligi (maruIu)
emreden ve ktlkten (mnkerden), sakindiran bir
topluluk bulunsun..." buyurmaktadir.
1

Bu zel grubun sorumluluk orani, avamdan Iarklidir,
bu grup gerekli imkan ve glerle donanarak harekete
gemeli ve ktlkleri -mnker- engellemelidir. Besit bir
rneklemeyle anlatalim: Tek ynl bir caddeye tersinden
giren bir ara karsisinda diger soIrlere dsen grev Iar ve
klaksonla onu uyarmaktir -avam ve toplumun grevi-
traIik polisine dsen grevse onu hemen engellemek ve
cezalandirmaktir- zel grubun grevi-
Iyiligi emredip ktlkten menedenlerin Kur'an-i
Kerim'de peygamberlerle birlikte anilmasi ve onlarin
katillerine verilecek cezanin peygamberlerin katillerine
verilmesi gereken cezayla ayni oldugunun belirtilmesi, bu
Iarizanin nemini anlatmaya yeter saniriz.
"... Peygamberleri haksiz yere ldrenler ve
insanlardan adaleti emredenleri ldrenler, iste onlara
acikli bir azabi mjdele" (Al-i Imran, 21)
Kurtulusun inziva ve bir kseye ekilmekte oldugunu
zannedenlerin tam tersine, Kur'an, yegane kurtulanlarin
"kendilerini ve diger insanlari iyilige ve hayra davet
edenler" oldugunu bildirmektedir:
"Sizden; hayra agiran, iyiligi -maruIu- emreden ve
ktlkten -mnkerden- sakindiran bir topluluk bulunsun,
kurtulusa erenler iste bunlardir." (l-i Imran, 104)
Iyiligi emretme ve ktlkten sakindirma eylemi,

1 - l-i Imran, 104.
36
ancak Allah'a iman ve O'nun rizasi iin yapildiginda bir
erdem ve stnlk sayilir:
"Siz, insanlar iin ikarilmis hayirli bir mmetsiniz,
maruIu emreden, mnkerden sakindirir ve Allah'a iman
edersiniz..." (l-i Imran, 110)
Her ne kadar din alimleri ve takvli dindar insanlarin
sorumlulugu daha Iazlaysa da iyiligi emretme ve
ktlkten sakindirma olayi karsilikli bir eylem olup
herkesin yekdigerini bu Irizaya davet etmesi ve Asr
suresi'nde de buyruldugu gibi "hakki ve sabri tavsiye
edenler" den olmasi, yekdigerinin hatali ve kt
davranislara dsmesini engellemesi ve bu yolda esitli
zorlukla ggs germeye hazirlikli olmasi gerekir.
"Yapmakta olduklari mnker -irkin isler-den
birbirlerini sakindirmiyorlardi. Yapmakta olduklari sey ne
kt idi!" (Maide, 79)
Insanoglunun varligina Yce Allah kendi ruhunu
Irms ve onu yeryznde haliIesi kilmistir, nitekim bu
nedenle de insanoglu daima zel erdem ve ilahi
cmertliklere muhatap olmaktadir; ancak sahib oldugu
hayvni igdlerle seytanin vesveseleri ve tagutlarin
kibirlenip ululanmalari gibi Iaktrler nedeniyle srekli bir
kontrol ve denetime de siddetle muhtatir ve bu nedenle
de Yce Yaratici, insani esitli uyarma, dizginleme ve
kontrol yetenekleriyle de donatmis durumdadir:
1- Akil kelimesi, Arapa "ikl" kknden gelir ve
insanin kontrol ve denetimini saglayan vesile" anlamini
tasir
1
Akil gibi dizginleyici bir unsur olmasaydi,

1 - Ikaal kelimesi deveyi kertmek ve kamamasini saglamak
iin ayagina baglanan ip ve kstek anlamina gelir - eviren-.
37
insanoglu ok kisa bir srede kendisini mahvederdi.
2- Fitrat ve yaradilisi da, insanin iyiye ynelmesini ve
ktlklerden uzak durmasini telkin eder.
3- Allah Teal'nin gnderdigi btn peygamberler bu
amala vaziIelendirilmislerdir.
4- Iyiligi emretme ve ktlklerden sakindirma eylemi de,
insanlarin irsad ve aydinlanmasi iin en iyi aratir.
Insanoglu bu dizginleyici ve dengeleyici unsurlara
sahip olmayip sirI istek ve arzularinin akisina birakilacak
olsaydi elbette ki tas stnde tas kalmayacak, Iitne ve
sapmalarin boyutu arsa ikacakti:
"Eger hak, onlarin arzu ve tutkularina uyacak olsaydi,
hi tartismasiz gkler, yer ve bunlarin iindeki herkes ve
hersey bozulmaya ugrardi..." (M'minun, 71)
Cahiliyet Dneminde Mnkerden Sakndrma
Olay
Cahiliyet dneminde de Mekkeli genlerden bir grup,
Mekke'ye gelen gariplerin zulm ve haksizliga ugramasini
engellemek ve basi darda kalan her mazluma yardimci
olmak amaciyla bir rgt kurgular. O dnemlerde Hz.
Muhammed (s.a.a) genti ve henz peygamberlikle
grevlendirilmemisti, ama "hak ve haklidan yana" olan bu
gzel girisimi destekleyerek rgte ye oldu ve
peygamber oldugu zaman bu olay kendisine
hatirlatildiginda sevkle "Eger simdi de bir mazlumu
desteklemek iin beni agirsalar hemen kosar, byle bir
harekete hemen katilirim" buyurdu.
1


1 - Ayin konusmasi, c.1, s. 64 merhum Dr. yeti.
38
Marufu Emr ve Mnkerden Menetmenin
Tevhidle liykisi
Hz. Resulullah eIendimiz (s.a.a) syle buyurmaktadir:
"Lailahe illallah sz, haIiIe alinmamasi ve
kmsenmemesi kaydiyla, insani Allah'in azabindan uzak
tutar."
Tevhid kelaminin kmsenmesinin anlami
soruldugunda Hz. Resul- Ekrem (s.a.a) syle
buyurmuslardir: "Apaik sekilde gnah islenir ve hikimse
buna aldirmaz ve gnah isleyeni engellemezse, Tevhid
kelami hakarete ugramis, kmsenmis olur."
1

Marufu Emr ve Mnkerden Nehyetmenin
Nbuvvetle liykisi
A'raI Suresi'nin 157. Ayetinde Hz. Resulullah'in
(s.a.a) grevleri aiklanirken "...Insanlara maruIu emreder
ve mnkerden alikoyar" buyrulur.
Bir ve esi olmayan Yce Yaradan'a kulluktan daha
nemli bir maruI ve tguta kulluktan daha irkin bir
mnker dsnlebilir mi? Nitekim Kur'an-i Kerim'de Nahl
Suresi'nin 36. Ayetinde "btn peygamberlerin insanlara
karsi vaziIesi onlari Allah'a kulluga agirmak ve tguta kul
olmalarini engellemektir." Buyrulmaktadir.
Marufu Emr ve Mnkerden Nehyetmenin
mametle iliykisi
Cennet genlerinin eIendisi Imam Hseyin (a.s)
Yezid'e karsi baslattigi kiyamin amacini aiklarken syle

1 - Mizan'ul Hikmet, c. 6, s. 266.
39
buyuruyor: "Hakka gre amel edilmedigini ve batilin
engellenmedigini grmyor musunuz?" Bir baska yerde de
syle buyurmaktadir: "Ben maruIu emretmek ve
mnkerden alikoymak niyetindeyim; ceddim Resulullah'in
(s.a.a) getirdigi dinde yapilan bozulmalari islah etmek
azmindeyim!"
Marufu Emredip Mnkerden Skndranlarn
Konumu
Tevbe Suresinin 111 ve 112. ayetlerinde syle
buyrulur: "Hi sphesiz Allah, mminlerden, karsiliginda
onlara mutlaka cenneti vermek zere canlarini ve mallarini
satin almistir. Onlar Allah yolunda savasirlar, ldrrler
ve ldrlrler; bu, Tevrat'ta, Incil'de ve Kur'an'da O'nun
zerine gerek olan bir vaaddir. Allah'tan daha ok ahdine
veIa gsterecek olan kimdir?. Su halde yaptigimiz bu
alisveristen dolayi sevinip mjdelesiniz. Iste byk
kurtulus ve mutluluk budur. Allah yolunda canlarini
vermeye amade olan bu mminler tevbe eder; ibadet eder,
hamd eder, Islam davasi iin seyahat eder, rku ve secde
eder, iyiligi emreder, ktlkten sakindirir ve Allah'in
sinirlarini korurlar. Btn bu mminleri mjdele"
Bu iki ayete kisaca gz atildiginda "maruIu emreden"
ve insanlari iyilige agiranlarin zellik ve nitelikleri
kolaylikla alisilmaktadir, onlar yigit ve gzpektirler,
geceleri rku, secde, tevbe, dua ve gzyaslariyla gecen bu
insanlarin gndz, hakki haykirmak ve iyilige agirmakla
gemektedir. Onlar, insanlari Allah'in kanunlarina uymaya
davet etmeden nce bu agriyi kendi neIislerine yapmakta
ve nce kendilerini islah etmektedirler.
40
Evet, Allah Teala'nin vaadde bulundugu byk
kurtulus ve byk basari, baskalarini davet ettikleri seye
kendileri uymayan, kendileri kirmizi isiktan geerken
baskalarini Islami hicab ve tesettre uymaya davet
edenlerin degil, bu yigit sadik ve dininde samimi olan
Iedakar insanlarindir.
41
Islam Rivayetlerde MruIu Emretme
Hz. Resul-i Ekrem (s.a.a) MaruIu emredenlerin,
yeryznde Allah'in haliIesi olduklarini buyurmaktadir.
1

Bir baska hadiste "Allah-u Teala, dinsiz mminin
dsmanidir" buyrulur. Kendilerinden "Ya Resulullah,
dinsiz mmin olur mu?" diye soruldugunda "MaruIu
emretme eylemini yapmayan Mslman dinsizdir"
buyurmuslardir.
2

Mminlerin emini Hz. Ali (a.s) "Ktlklerden
sakindirma girisimi, Iasiklarin burnunun ezilmesi
demektir" buyurur.
3

Iyiye davet ve ktlkten sakindirma, ilahi ahlakin
zelliklerinden olup bu iki Irizayi yerine getirenlere
Allah Teala onur ve izzet kazandirir.
4

Ilim sehrinin kapisi Hz. Imam Ali (a.s) syle buyurur:

1 - Numune TeIsiri, c. 3, s. 38.
2 - Bihar, c. 97, s. 86.
3 - Gurer'ul Hikem.
4 - Leali'el Ahbar, s. 270.
42
Iyiligi emretme ve ktlkten sakindirma, btn insanlarin
yararinadir ve hayirli islere ynelme saikini artirir, kt
islere ynelme egilimi Iazla olan aptal insanlar iin
"ktlkten sakindirma" girisimi gl bir kontrol
aracidir."
1

Ehl-i Beyt imamlarindan Imam Bakir hazretleri (a.s)
bazi insanlarin acziyetinden sikayetle syle buyurur:
"Niceleri vardir ki, malina veya canina zarar verecek olsa
namazini terkeder; nitekim en byk ve en degerli
Iarizalardan olan "iyiligi emretme, ktlkten sakindirma"
Iarizasini sirI bu nedenle niceleri terketti.
2

Bir ktlg grp de nn almayan kimse, tipki bir
yaraliyi grmezden gelip lme terkeden kimse gibidir.
3

Ktler karsisinda hibir tepki gstermeyenler,
canlilarla birlikte olan llerdirler.
Ktlk, sizin mdahalenizle snmemesi halinde
herseyi yakacak bir atestir.
4

Bir srngen veya tehlikeli bir hayvanin birine dogru
yaklastigini grr de onu uyarip yardimci olmazsan, onun
lmnden sen de sorumlu olursun.
5

Imam Sadik hazretleri (a.s) syle buyurur: Ktlkleri
engelleyebilecegi halde engellemeyen kimse, Allah
Teal'ya hakaret edilmesini seven kimsedir. Byle biri
Allah Teala'ya karsi savas amistir."
6


1 - Vecizeler, 252.
2 - Fru-u KaIi, c. 4, s. 55, Mizan'ul Hikmet'ten naklen.
3 - Kenz'ul Ummal, c. 3, s. 170, Arapa metin.
4 - Bihar, c.14 s.308, Arapa baski.
5 - Mstedrek, c. 12, s. 184 Arapa'si.
6 - Ae, c. 2, s. 357.
43
Evet, aika gnah isleyen biri, Allah'in dinini
asagilamis ve Allah'in dsmanlarini sevindirmistir.
Hz. Resulullah (s.a.a) syle buyururlar: "Insanlardan
bir grup vardir ki peygamber veya sehid olmadiklari halde,
insanlara iyiligi emredip ktlkten sakindirdiklari iin
yle bir makama ulasirlar ki, herkes onlara gipta eder.
1

Kur'an-i Kerim "kendinizi ve yakinlarinizi cehennem
atesinden koruyun" Buyurmaktadir; bu ayetin
aiklamasiyla ilgili rivayette "szkonusu korunma, iyilige
agri ve ktlkten menetmekle mmkndr"
denilmektedir.
Insanlar kt ve irkin isler (mnker) karsisinda tepki
gstermeyip susacak olurlarsa Allah'in gazabi herkesi
saracaktir.
MaruIu emr ve mnkerden nehy esasina inanmayanin
dini yoktur.
2

Dinin zirvesi; iyilige agrida bulunup ktlge mani
olmak ve Allah'in kanunlarini ve Islam'in ceza
hkmlerini uygulamaktir.
3

Dinin temeli maruIu emretme, mnkerden sakindirma
ve Allah'in ceza hkmlerini uygulamadir.
4

Yeryznde gnah islenirken mmin insanlarin buna
seyirci kalmasi Allah'in hosuna gitmez.
5

Hz. Resulullah (s.a.a) syle buyurur: Cebrail gelip
"Islam on blmdr, yedinci blm maruIu emredip

1 - Ae, c. 2, s. 358.
2 - Bihar, c. 97, s. 86.
3 - Mstedrek, c.2, s. 359.
4 - Gurer'el Hikem, El-Mizan'dan naklen.
5 - Nehc'ussaadet, c. 2, s. 226.
44
mnkeri nehyetmektir" dedi.
Islam'i rivayetlerde mnkerden nehyedip ktlge
karsi ikmayan Mslman iin "zayiI"ve "dinsiz" tabirleri
kullanilmis ve byle bir Mslman'in Allah'in gazabina
ugradigi belirtilmistir
1

Kur'an-i Kerim'de Hz. Davud (a.s) ve Hz. Isa (a.s) gibi
nice peygamberin, ktlklere karsi ikmayan ve
mnkerden nehyetmeyenleri lanetledigi buyrulur:
"Israilogullarindan inkar edenlere Davud ve
Meryemoglu Isa diliyle lanet edilmistir. Bu, isyan etmeleri
ve haddi asmalari nedeniyledir. Yapmakta olduklari
mnker -gnah, irkin- islerden birbirlerini
sakindirmiyorlardi. Yapmakta olduklari sey ne kt idi!"
(Maide, 78, 79)
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma eylemi
peygamberlerin snneti, salihlerin yolu ve byk bir
Iarzdir; bu Iarzin uygulanmasiyla yollar emniyetli, gelirler
helal ve insanlarin hak ve hukuku ed olur.
mam Hseyin'in (a.s) Mnkerden Sakndrma
Eyleminden Alnacak Dersler
Imam Hseyin (a.s) Kerbel'da yigite savastiktan
sonra; sehid dsmeden nce, son neIeslerini verirken
Yezid ordusunun Ehl-i Beyt'in adirlarina saldirdigini
grdgnde onlara syledigi son sz "Dininiz yoksa, hr -
mert- olun bari!" olmustur. Bu sz o kaatiller gruhunu
etkilemis ve Imam hayatta oldugu srece Peygamber Ehl-i
Beyt'innin adirlarina saldirmaktan vazgemislerdir.

1 - Vesail, c.11, s. 399.
45
Bundan alinacak dersler vardir, birkaini siralayalim
1- Son neIeslerini verirken bile "ktlkten
sakindirma" eyleminde bulunmak Iarzdir.
2- En vahsi ve en acimasiz insanlar karsisinda bile
"ktlkten sakindirma" eyleminde bulunmak Iarzdir
3- Eger birden Iazla ktlk isleniyorsa ve bizim
sadece bunlardan birini engelleyebilmemiz mmknse,
hemen onu engellemek iin gerekenleri yapmamiz Iarzdir.
4- Kanunsuz bazi insanlarin da bazi kt
davranislardan vazgemesi ve vicdanlarinin sesini
dinlemesi pekal mmkndr.
5- Eger insanlari kt davranislarindan
vazgeirebilmek iin onlarin dn inanlarina hitab
edilmesi yetersiz kaliyorsa, baska haslet
6- Namus savunmasi ve iIIetin desteklenmesi en
byk Iarzlardandir.
En Zor $artlarda Bile Ktlkten Vazgeirme
Eylemini Brakmamak
Hz. Resulullah eIendimizin (s.a.a) soyuna mensup
bulunan btn erkekleri; yani babasini, amcasini,
kardeslerini ve yegenlerini Imam Saccad Zeyn'ul bidin
(a.s) hazretlerinin gzleri nnde sehid ettiler, bununla da
kalmayip, kendisini esir olarak KuIe ve Sam'da "ecnebi
asiler" yaItasiyla dolastirdilar. Ama Sam Camii'nde hatibin
Yezid'i vdgn grnce Imam Seccad hazretleri (a.s)
Yezid'in de bulundugu bu mekanda "Ey hatib!" diye
haykirdi; "Sen Yezid'e yaltaklik ve dalkavuklukta
bulunmakla Allah'in rizasini Yezid'in rizasina satmis ve
Allah'in gazabini kazanmis oldun! MaruI ve iyiliklerin en
46
byg olan Muhammed ve Ehl-i Beyt Islam'in aslini
tanitmak iin su tahta paralarina benim ikmam gerekir
aslinda!"
mam bunlari syledikten sonra minbere ikip
Ievkalade arpici bir konusma yapmis, bu trihi konusma
Yezid'in btn planlarinin su yzne ikmasina ve Iikr,
kltrel ve duygusal bir inkilabin gereklesmesine neden
olmustur.
1

Susmak Yetmez. Hareket ve Haykrmak
$arttr
Imam Sadik hazretlerinin de (a.s) davetli oldugu bir
yemekte davetlilerden biri zel bir isaretle ev sahibinden
su istedi. Ona su yerine sarap verildigini Iarkeden Imam
(a.s) hemen yerinden dogrularak o evi terkedip syle
buyurdu:" Sarap iilen bir soIrada yemek yenilemeyecegi
gibi, orayi hemen terketmek de gerekir, bylece o soIrada
oturanlar, sarabin ne kadar kt bir sey oldugunu grms
olacaktir."
2

Islam tarihinde kayitli olan su vak'a gayet greticidir:
Hz. Resulullah'in (s.a.a) lm dseginde bulundugu
gnlerde 18 yasinda bir gen oldugu halde Islam
ordusunun komutanligiyla sereIlendirilmis olan same bin
Zeyd; birgn Hz. Ali'nin (a.s) huzuruna ikarak kendisine
yardim edilmesini istedi. Imam kabul etmeyince "bende
Hz. Resulullah'in (s.a.a) yakin sahabesindenim" dedi.
Bunun zerine Imam (a.s) "Evet" dedi, "Ama Muaviye

1 - Seyyid bin Tavus'un LuhuI'una bkz.
2 - Bihar, c.79, s. 54-141.
47
iktidar hirsiyla bize savas atigi zaman sen onun bu asikar
zulmne aika karsi ikacagin yerde susmayi tercih ettin.
Senin bu suskunlugun byk bir gnahti. Muaviye'nin
saIinda yer almasan da, onun bu haksizlik ve zulm
karsisinda susarak onu desteklemis oldun. Gz gre gre
islenen bir gnaha seyirci kalmak, Mslman'a yakisir bir
mantik degildir!"
Iran'da Islam inkilabi gereklesmeden nce sahin
milletvekillerinden biri Imam Humeyni'yle -ks- grserek
meclisten Islam karsiti bir kanun geirilmek istendiginde
kendisinin olumlu oy kullanmadigini syleyince Imam
Humeyni -ks- rahatsiz bir iIadeyle "Bu yetmez" dedi,
"Mecliste bunu haykirman, yksek sesle itiraz etmen,
sonra da meclisi terketmen gerekirdi eIendi!" dedi.
Evet; iyiler, ktlkler karsisinda susmamalidirlar.
Iyiler tepki gsterecek olursa kirlenen ortami
degistirebilirler, mesela btn iyilerin, gle vakti
girdiginde bulundugu yerde ezan okudugunu dsnn, bu
hareket, ortamin tamamen degismesini, ok Iarkli bir
atmosIer olusmasini saglamaz mi?
48
MaruIu Emretmenin nemi
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma Iarzinin
namaz, oru ve hac gibi ibadetlerden ok Iarkli oldugu
bilinmeldir. Zira szkonusu ibadetlerin yerine getirilmesi
kimseyi rahatsiz etmez, kimsenin ikarina ve keyIine
dokunmaz, bu nedenle de genellikle ibadetlere karsi ikan
da pek olmaz.
Ktlklere karsi ikmak ve mnker -gnah, kt ve
irkin- davranislari engellemekse, ogu insanlarin keyIine
ve zevkine ters dseceginden, ona karsi ikanlar da epey
Iazla olacaktir.
Dahasi, maruI ve mnkerin ne oldugunu bilmekte
herkesin isi degildir; esitli insanlarla irtibat kurabilmek
ve gerekli reaksiyonlari gsterme g ve yetenegine sahib
olabilmek iin teblig ve etkilesim psikolojisini de bilmek
gerekir. Iyiligi emretme ve ktlkleri engelleme
girisiminin basarili olabilmesi iin bunu yapanlar ok iyi
huylu ve yksek seviyeli bir ahlka sahib olmali, gerekli
bilgi ve egitime sahib bulunmalidirlar.
49
Buna ilaveten, ideal bir girisim iin gerekli kanuni ve
mli yardim ve destek hususunda devletle millet elele
verebilmelidir. Mesela radyo ve televizyon programlari
temiz bir toplum yaratmaya iyi seyleri n plana ikarip
kt ve irkin seyleri toplumdan temizlemeye ynelik
olmalidir. Keza halk "maruIu emretme ve mnkerden
menetme" eyleminin "baskalarinin isine karisma ve sunu
bunu rahatsiz etme" degil, Islam bir Iariza ve insni bir
vaziIe oldugunu bilmelidir. Duvarlara, panolara yazilan
yazilar ve reklam nitelikli sloganlar insanlari kemal,
olgunluk ve nura yneltmeli; iyiliklerin canlanip yeserdigi,
ktlk ve irkinliklerinse tutunamadigi ve hayat
bulamadigi temiz ve Islam bir toplum olusturulmalidir.
Rivayetlerde, MaruIu emretme ibadetinin Allah
yolunda cihaddan bile nemli oldugu geer, zira cihad
btn bir mr sresince birka kez vuku bulurken bu
Iariza sabah aksam demeden hergn ve gnn her
saatinde, stelik insanlarin gzleri nnde
gereklesmektedir.
Insanlar iyilige agrilmaz ve ktlkten
menedilmezlerse Islam toplumu sigortalanamaz; hergn
Samira gibi bir sanatinin ortaya ikip bir altin buzagi
yaparak gen neslimize karsi kltrel saldirlar baslatmasi
isten bile degildir. Btn Islam ulemasi MaruIu emretme
ve mnkerden menetmenin vazgeilmez Iarizalardan
oldugu hususunda mtteIiktirler. Bu Iariza o kadar
nemlidir ki cennet genlerinin iki eIendisinden biri olan
Imam Hseyin (a.s) Kerbela kiyaminin amacinin; Islam
mmetine maruIu emretmek ve mnkerden menetmek
oldugunu buyurur.
50
MaruIu emretme sayesinde yce Islam'in btn
Iarzlari toplumda uygulanabilir, mnker ve ktlklerin
engellenmesi halinde toplumdaki btn bozulma ve
kirlenmeler son bulur. Dnya nIusunun 1 milyardan
Iazlasini teskil eden Islam mmetinin her Ierdi her gn
sadece bir maruIa tavsiye ve bir mnkerden sakindirma
girisiminde bulunacak olursa btn dnyanin ehresi
degismez mi?
Amerika'yla katil Israil elele verip de blgedeki bir
Islam lkesini bombalamaya yeltendiginde, bir milyar
insanin sokaklara dklerek haykirmasi halinde derhal
geri adim atmak zorunda kalacaklardir.
Biz Mslmanlar birlik, beraberlik, iman ve tek ses
halinde haykirmanin tadini henz tam anlamiyla alabilmis
degiliz; evet, bir damla suyla biryere varilmayacagi elbet
dogrudur, ama damlalar kk aylari ve aylar da byk
irmaklari besleyip de bir seddin arkasinda biriktiginde
inanilmaz bir gce dnsr, koca bir sehrin elektrigi olur
ve btn bir sehri aydinlatir.
Merhum sehid Muhahhari syle der: "Kur'an-i
Kerim'de maruIu emretme ayetinden nce Mslmanlarin
birlik ve beraberliginden bahsedilir; yani ktlkler ve
bozulmalari nlemek istiyorsaniz nce gcnz kuvvetiniz
olmalidir, gl olmaniz iin de birlik ve beraberlik iinde
olmaniz gerekir denilmektedir."
Merhum Seyh Ensari syle diyor:
"MaruIu emretme ve mnkerden menetme eylemi iin
iktidar ve devlet gc gerekiyorsa, devlet kurmak ve
Islam'in iktidarini olusturmak her Mslman'a Iarz olur."
Dnn kt ve irkin isi yalan ve giybet gibi seylerdi;
51
biri bunu yaparsa digeri onu meneder, kinardi.
Bugnn "kt"s ve "mnker"i ise ok Iarklidir
artik...
Bugn Mslmanlar hi beklemedikleri bir anda
kendilerini ok byk ve karmasik komplolarin iinde
buluvermektedirler! Yeterli g, teknoloji,
ihtisasekonomik altyapi ve birlige sahip olmamalari
halinde bu korkun komplo ve tuzaklar Mslmanlarin
btn varligini tehlikeye dsrecek ve dnyalarini
karartacak sekildedir... Bu nedenledir ki lke ve
uluslararasi dzeydeki ktlk ve mnkerleri
nleyebilmek iin Islami bir devlet nizaminin kurulmasi
zaruridir.
Nihi Ama
MaruIu emretmeden ama iyi seyler yapilmasi,
mnkerden menetmenin amacida ktlklerin kknn
kazinmasidir. Bu girisimin yzeysel ve etkisiz olmamasi
gerektigi de apaik ortadadir.
Kur'an-i Kerim "eger bir toplantida Allah'in ayetlerine
hakaret edilirse buna itiraz amaciyla o toplantiyi hemen
terkedin, konu degisinceye kadar oraya dnmeyin"
buyurur
1

Bu ayetlerden de anlasilacagi zere szkonusu
toplantinin terkedilmesine ragmen konu yinede de
degismez ve dine hakarete devam edilirse baska bir zm
yolu bulmak gerekir, nitekim Kur'an'da da amacin o
toplantiyi salt terketmek ve bir uyarida bulunmaktan ibaret

1 - Nisa, 140, En'am, 68.
52
olmadigi, konunun degistirilmesinin hedeIlendigi
belirtilmektedir. Binaenaleyh bu gayenin gereklesmesi
iin mesru her yola basvurulmalidir, bazi rivayetlerde
"gnah isleyen kimse onu terkedinceye kadar onu rahatsiz
edin" denilmektedir
1

Uyari ve rahatsiz etmenin de bir yarari olmaz ve
gnaha devam ederse bizim vaziIemiz de devam eder ve
baska yntemlere basvurmamiz gerekir:
Savasla ilgili ayetlerde amacin "Iitnenin giderilmesi ve
tamamen ortadan kaldirilmasi" oldugu belirtilir.
2

Binaenaleyh Iitne tamamen yeryznden kaldirilincaya
kadar mcadeleyi esitli yollar ve taktiklerle srdrmek
gerekir, isin bu kismi gaye ve hedeIle ilgilidir; ne kadar
aba ve emek sarIedilmesi gerektigine bakalim bir de:
Namaz, oru ve hac gibi ibadetler 100 ibadidir,
zamani, sekli ve miktari nceden belirlenmistir. MaruIu
emretme ve mnkerden nehyetmeninse belli bir sekli veya
miktari yoktur, tipki bir hastanin doktora mracaat etmesi
gibidir; bir hastanin hastaligi boyunca ka kez doktora
mracaat etmesi, her doktora ne kadar vakit ayirmasi, ilaca
ne kadar para harcamasi gerektigi nceden bilinemez.
nk ama hastanin iyilesmesidir; doktor, zaman,
harcanacak para ve abanin belli bir kisiti yoktur. Bu
nedenledir ki peygamberler "Btn g ve imkanlarimizi
insanlarin islahi yolunda kullaniriz" demislerdir
3

Marufu Emretme ve Mnkerden Alkoyma

1 - Tehzib, c. 6, s. 181.
2 - Bakara, 193.
3 - Hud, 88.
53
Farz Ayn midir Kifai midir?
1

Evet, iyilige agri ve ktlkten menetme Iarzi;
bazilarinin yapmasiyla digerlerini sorumluluktan kurtaran
cenaze namazi gibi midir, yoksa her bireyin sahsen
mkelleI oldugu namaz Iarizasi gibi midir?
Bu hususta her iki grs de savunanlar olmustur.
Ancak, burada bazi noktalari belirtmekte Iayda oldugu
kanaatindeyiz:
1- "Kalben reddetme" aisindan her Mslmanin
gnahtan neIret etmesi Iarzdir; ama Iiili ve szl girisim
aisindan, bir grubun girisimiyle beklenen netice alinirsa
diger Mslmanlardan sorumluluk kalkmis
2
olur
3

2- MaruItan maksat, toplumda btn iyi ve dogru
seyleri geerli ve egemen kilmaksa btn toplumun bu
girisime katilmasi ve kiyam etmesi gerekir; ama eger ama
sadece namaz, oru, hacc vb. gibi bazi Iarizlarin ihya
edilmesiyse belli bir grubun bu is iin Iaaliyette bulunmasi
yeterlidir. Keza, mnker denildiginde toplumun btn
mnker ve ktlklerden temizlenmesi gibi kapsamli bir
anlam ve gaye kastediliyorsa btn toplumun bu girisime
katilmasi ve harekete gemesi gerekir. Mesela "temizlik"
denildiginde eger btn cadde ve sokaklar, arsi-Pazar,
okul, ev, dkkan... vb gibi sehrin tamami kastediliyorsa bu
temizlige ahalinin tamami katilmalidir, ama eger sadece

1 - Herkesin iIasina mecbur oldugu namaz kilmak, oru tutmak,
yalan sylememek gibi Iarzlar ayn Iarzlardir; bazi Mslmanlarin
yapmasiyla digerlerinin sorumluluktan kurtuldugu cenaze namazi
kilmak gibi Iarzlara ise kiIi Iarz denir - evirenin notu-
2 - nk amaca ulasilmistir - ev-.
3 - Cevahir.
54
belli bazi yerler kastediliyorsa bu is iin belli bir grubun
girisimde bulunmasi kaIidir
1

Marufu Emretme ve Hakka Davet yi Belli Bir
Gruba Mahsus Degildir
Toplumda bireylerin davranislarinin yaratacagi etkiler
kmsenmemelidir. Bir Iutbolcu sahada onca seyirci
karsisinda Allah-u Teal'yi saygiyla anar ve spor
sahasinda cemaat namazini ihya ederse, bir niversite
gretim grevlisi namaz vakti girdiginde nazike dersi
noktalayip namazini kilarsa, radyo televizyon sunuculari
namaz vakti girdiginde bunu ilan edip namaza duracak
olursa "namazi vaktinde kilma" snneti ihya olur ve bu
kltr toplumda yerlesmeye baslar.
Bir Hatra
Sahin Iran'dan katigi gn, srgnde bulunan Imam
Humyeni -ks- Fransa'nin kk bir kyndeydi. Olayi
btn dnyaya duyurabilmek iin yzlerce radyo,
televizyon ve gazete muhabiri oraya toplanmis, Imam'in
konusmasini bekliyordu. O gn, Iran'in en tarihi gn ve
Imam'in o gn syleyecegi szler de onun en nemli
mesajiydi. Imam Humeyni -ks- bir sandalyeye oturup
konusmaya basladi; bu trihi bir andi ve btn dnyaya
canli yayinla aktariliyordu; henz birka dakika
gememisti ki rahmetli Imam -ks- yaninda duran oglu
Seyyid Ahmed'e dnp namaz vaktinin girip girmedigini
sordu, vaktin girdigini duyunca, muhabirleri nezaketle

1 - Ayetullah Nuri'nin MaruIu Emr adli eserinden mealen.
55
selamlayip btn dnyaya yapilan canli yayina ragmen
namazini kilmaya gitti. Orada bulunan muhabirler, sahin
Iran'dan kamak zorunda kaldigi bylesine kritik bir anda
Imam'in szlerini neden birdenbire kestigini ve nereye
gittigini sorduklarinda, duyduklari cevap hayretlerin
artirdi: "Namaz vakti girdiginde, Rabbinin huzuruna
ikmaktan daha nemli isi yoktur onun!"
1

Marufu Emretmede ktidar ve Gcn Rol
Hac Suresi'nin 41. Ayetinde syle buyrulur: "yle
kimseler ki; yeryznde kendilerini iktidar ve g sahibi
kilarsak dosdogru namazi kilarlar, zekati verirler, maruIu
emrederler, mnkerden sakindirirlar..."
Bu ayetten de anlasilacagi zere maruIu emretme ve
mnkerden sakindirma girisimi, bir ktlg isleyene
karsi cizane tavsiye ve nasihatte bulunmaktan ibaret
degil; bilakis gl ve muktedir bir konumda yerine
getirilmesi gereken bir grev ve sorumluluktur. G ve
iktidar olmaksizin birok ktlg, zellikle uluslar arasi
su ve ktlkleri nleyebilmek mmkn degildir; Kur'an-
i Kerim mealen syle buyurmaktadir: "Mslman bir
grup, digerine saldiracak olursa onu bu saldirganligindan
vazgeirip Allah'in emrine dndrnceye kadar onunla
savasmak btn Mslmanlara Iarzdir"
2

G ve iktidar olmazsa bir toplumda Allah'in
hkmlerini hakim kilip hadleri, diyetleri ve kisaslari

1 - Bu hatirayi, bizzat Imam'in - ks- oglu Seyyid Ahmed hs. 1373
Ramazan'inda kendisini ziyarete gelen Tahranli Taksicilere yaptigi
konusmada aktarmistir.
2 - Huccurat, 9.
56
uygulayabilmek mmkn degildir.
Tembellik, bezginlik, korku ve yilginlik gibi hasletler
Mslman'a yakismadigindan dua metinlerinde bu
hasletler "Ielaket" olarak nitelenmis ve bu Ielaketlerden
Allah'a siginilmistir
1

Uhud savasinda Mslmanlarin yenilmesinin en
nemli nedenlerinden biri yilginlik ve gevseklik
gstermeleri olmustur
2

Szkonusu g ve iktidarin ancak Allah'in
hkmlerine uyup birlik ve vahdet iinde dil, bilge,
basiretli ve cesur bir mmin lidere itaat, esitli dallarda
gerekli ihtisas ve teknolojiye ulasma ve halkin tamaminin
uyanik ve bilinli olmasiyla mmkn olabilecegi apaik
ortadadir.
Marufu Emretme Zaaf ve Acziyetle Degil,
ktidar ve Liderlikle Mmkndr
Kur'an-i Kerim maruIu emretme ve mnkerden
sakindirmanin zaaI ve acziyetten degil, velayetten
kaynaklanan bir girisim oldugunu belirterek syle
buyurur:
"Mmin erkeklerle mmin kadinlar birbirlerinin
velileridirler, birbirlerine iyiligi emreder, ktlkten
sakindirirlar..."
3

Islam toplumunda herkes birbirindendir
4
ve

1 - Bihar, c. 98, s. 93 ve c. 2.
2 - "... yilginlik gsterdiniz ve verilen emri uygulayacaginiz
yerde onu tartistiniz..." l-i Imran, 152.
3 - Tevbe, 71.
4 - l-i Imran, 195.
57
yekdigerine karsi sevgi besler; ansar olarak bilinen
Medine halkinin, muhacirin olarak bilinen Mekke
Mslmanlarini sevgiyle karsilayip bagirlarina basmis
olmasi bunun en gzel misallerindendir
1

Mslmanlar, zor sartlar altinda kaldiklarinda bile din
kardeslerini kendilerine tercih ederler
2

Hz. Resul-i Ekrem (s.a.a) Mslmanlar arasinda
deIalarca kardeslik bagi olusturup "mminler kardestir"
buyurmustur
3

Binaenaleyh birisi maruIu emrettigi veya bir
ktlkten sakindirmaya kalktiginda onun bu davranisi
"zerine vaziIe olmayan seylere karismak ve baskalarinin
rahatsizligina neden olmak" seklinde tanimlanmamalidir,
bilakis bunu iten gelen insancil bir duyguyla yaptigi ve
Allah-u Teala'nin velayet, denetim ve MaruIu emretme
konusunda onun vicdanina yerlestirdigi vaziIe ve insani
sorumluluk bilincinden kaynaklandigi bilinmelidir.
Mnkerden Sakndrmaya Kur'an'dan Bir
rnek
Hz. Ibrahim (a.s) amcasinin putlara taptigini grnce
"nnde egilip bkldgnz su heykellerin ne manasi
var?!" demektedir
4

Bu kisa, ama nitelike ok dolu cmlede, maruIu
emretme ve mnkerden sakindirma konusunda
grenilmesi gereken noktalar vardir:

1 - Hasr, 9.
2 - Hasr, 9.
3 - Hucurat,10.
4 - Enbiya, 52.
58
1- MaruIu emretme Iiilinde bulunan kimse belli bir
olgunluk ve yetenek seviyesine ulasmis olmalidir.
2- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin yasi
yoktur.
3- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmaya kendi
yakinlarimizdan baslamamiz gerekir.
4- Mnkerden sakindirmak istiyorsaniz nce en byk
ve en tehlikeli olanindan baslayin.
5- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma
eyleminde, muhatabinizin kendi onur ve insan kisiliginin
Iarkina varmasini ve kendisine saygi duymasini saglayin.
6- Mnkerden sakindirma eyleminde kimi zaman bir
kisinin bir grubu karsisina almasi gerekebilir.
7- Uyari ve tavsiyede bulunurken soru sorma
yntemiyle muhatabin vicdani uyandirilabilir.
8- Uyari ve tavsiyede bulunurken aik, net ve kararli
olun.

Yukaridaki noktalar ilk bakista zihne gelen
mevzulardir, konu etraIinda dikkatle dsnlecek ve
mesel teIsir kitaplarina mracaat edilecek olursa daha
baska prensip ve usullerin de oldugu grlecektir.
59
MaruIu Emretme ve Mnkerden
Sakindirmanin Tesir Ve Bereketleri
a- Manevi Etkileri
- Allah'in gazabindan kurtulus: Mminlerin emiri Hz.
Ali (a.s) syle buyurmaktadir: Bir gnah ve ktlge sahid
olup da kalben bundan rahatsizlik duyan kimse Allah'in
gazabindan kurtulmus olur; insanlari szl sekilde
mnkerden sakindiran kimse dllendirilir.
- Allah'in ltuIlarindan Iaydalanma: Allah kullarini
yceltmek iin g, kuvvet ve kilila kiyam eden, ilahi
ltuIlarin hakikatine ulasmistir
1

- Dine bid'at sokmaya kalkisan birini, mnkerden
sakindirma yoluyla korkutan kimsenin kalbini Allah Teala
imanla doldurur; bid'at karsisinda msamahakr davranan
kimse ise Allah'in hkmn tahkir etmis olur.
- Mkemmel olmanin belirtisi: Hz. Resulullah (s.a.a)

1 - Vesail, c.11, s. 405.
60
syle buyurur: "Insanlarin en iyisi, onlara maruIu
emreden, iyiye davet edendir."
1

Bilakis, maruI ve mnker karsisinda hibir tepki
gstermeyen kimse insanligini yitirmis demektir, byle
biri, hayirli bir sz kabul etmez.
2

- MaruIu emretme, insanin kendisini de etkiler: Ilim
sehrinin kapisi Hz. Ali (a.s) ogluna "Iyilerden olmak
istiyorsan insanlara iyiyi ve maruIu emret" buyurur.
3

Evet, amasir yikayan birinin nasil kendi elleri de
temizlenmis olursa, insanlari maruIu ve iyiligi emretme
eden kimse de neticede bizzat o maruI ve iyi seyi yapmaya
alisir.
- Btn sevaplara ortak olmak: Rivayetlerde syle
geer: Birini hayirli ve iyi -maruI- bir ise davet eden
kimse, szkonusu kisi o iyilik ve hayri isledigi srece
onun sevabina ortak olur ve bu ortaklik, iyiligi yapanin
sevabini da eksiltmez.
Keza, birini kt ve gnah bir ise agiran kimse, onun
isledigi gnah ve sua ortak olmus olur. Binaenaleyh
maruIu emretme ve mnkerden sakindirma eyleminde
bulunan kimse onun etkisiyle yapilan her ise ortaktir
4

b- Marufu emretme ve Mnkerden
Sakndrmann Ekonomik Faydalar
Kur'an-i Kerim syle buyurur: lkelerin halklari iman

1 - Nehc'ul Fesahe, 8499. sz.
2 - Bihar, 97, s. 72.
3 - Nehc'ul Belaga, 31. mektup.
4 - Bihar, c. 97 ve Vesail, c.11, s. 398 Nehc'ul Fesahe 1026.
cmle.
61
eder ve takvali olurlarsa -ki takvanin bir kistasi da maruIu
emretme ve mnkerden sakindirmadir- sphesiz, yerin ve
ggn bereketlerini onlara aariz.
1

Imam Bakir (a.s) syle buyurur: MaruIu emretme ve
mnkerden sakindirma sayesinde gelirler helal ve beldeler
mamur olur.
2

Ve baska bir rivayette de Imam syle buyurmaktadir:
"Her yilin yagmuru nceden belirlenmistir ve hep aynidir.
Ama insanlar gnah isleyene Allah Teala yagmurun
ynn degistirir" Imam Bakir (a.s) her gnahin belli etki
veya etkileri oldugunu hatirlatarak syle der:
- Bir toplumda zina artarsa ani lm ve kriz de artar.
- Terazi ve lde sahtekarlik yapilirsa kitlik ve
yokluk basgsterir.
- Zekat denmezse yeryznn bereketleri azalir.
- Ahde veIasizlik ve szn tutmama artarsa dsman o
toplum galip olur.
- Akraba ve esi-dostu arayip sorma olan "sila-i rahim"
ihmal edilip kesilirse mal-mlk, ehil olmayanlarin eline
dser.
- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma terk
edilirse ktler topluma hakim olur, Ieryatlara kulak veren
olmaz.
3

c) Marufu Emretme ve Mnkerden
Menetmenin Sosyal Faydalar
Kur'an, maruIu emretme ve mnkerden alikoyma

1 - A'raI, 96.
2 - Numune TeIsiri, c. 3, s. 38.
3 - Bihar, c. 97, s. 72.
62
isiyle grevlendirilen belli bir gruba sahip bulunan
toplumlari "kurtulmus" toplumlar olarak niteler:
"Sizden; hayra agiran, iyiligi -maruIu- emreden ve
ktlkten -mnkerden- sakindiran bir topluluk bulunsun.
Kurtulusa erenler iste bunlardir."
1

Bir baka ayette de "en iyi toplum" olmanin belirtisi,
maruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin geerli olup
islerlik kazanmasi seklinde tanimlanir.
2

Her namazda "esselamu aleyn ve al
ibadillahissalihin" diyerek selamladigimiz salihler, maruIu
emretme ve mnkerden sakindirma eyleminde bulunan
kimselerdir.
3

Bir baska ayette, Allah'in azabi indiginde sadece
mnkerden sakindiranlarin azaptan kurtulacagi,
gnahkarlarla lakytlarinsa azaba yakalanacaklari
buyrulur:
"Onlardan bir topluluk: Allah'in kendilerini helak
etmek veya siddetli bir azaba ugratmak istedigi bir kavme
ne diye gt veriyorsunuz?" dediginde "Rabbinize karsi
bir zr iin ve bir ihtimal, sakinabilirler diye" dediler.
Kendilerine hatirlatilani unuttuklarinda ise, biz de
ktlkten sakindiranlari kurtardik; zulmedenleri
yaptiklari Iisk dolayisiyla pek zorlu bir azapla yakaladik.
4

MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma konusunda
Imam Bakir hazretleri (a.s) syle buyurmaktadir: "Bu iki
seye yardi edeni Allah Teala aziz ve onurlu kilar, bunlari

1 - l-i Imran, 104.
2 - l-i Imran, 110.
3 - l-i Imran, 114.
4 - 'raI, 164-165.
63
alaltaniysa alaltir."
1

d- Siyasi Faydalar
Ilim sehrinin kapisi Imam Ali (a.s) syle buyurur:
"Mminlerin gvence ve dayanagi, kaIirlerinse zillet ve
tahkir vesilesi, maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
Iiilidir."
2

MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma isi yerine
getirilmezse giderek ktler topluma musallat olur ve is
yle bir yere varir ki, iyilerin Ieryadina aldiran, onlarin
uyarilarina kulak veren olmaz.
3

Bir baska rivayette syle buyrulur: Insanlari ktlk
ve mnkerden alikoymaz ve Allah Resul'nn (s.a.a)
mutahhar Ehl-i Beyt'inin yolunu izlemezseniz Allah Teala
ktleri size musallat eder ve ylesine sikintida kalirsiniz
ki, iyileriniz ne kadar dua etseler de kabul olunmaz!"
4


1 - Bihar, c. s.75, Mizan'ul Hikmet'ten.
2 - Nehc-ul Belaga, 31. hikmet.
3 - Tehzib, 6, s. 176.
4 - Bihar, c. 97, s. 72.
64
MaruIu Emretme ve Mnkerden
Sakinirmanin Sinirlari
Iyiye agri ve ktlkten sakindirmayi bir gnah veya
kt eylem karsisinda ikazda bulunmak gibi bireysel bir
mdahaleden ibaret sananlarin bu grslerinin aksine, bu
iki ibadet, dinin btn sahalarini kapsayan ok genis bir
alanda uygulanir. Bu anlamda btn bakanliklar, isyerleri,
kurum ve kuruluslar, yargi, sinirlari kislalar, radyo ve
televizyon kurumu... bu iki ibadetin alisma sahasi
durumundadir. Bu yelpazenin genisligi "Iarzlarin kivami
maruIu emretme ve mnkerden sakindirmayladir"
hadisinden de kolayca anlasilmaktadir.
Namazin ihya edilip toplumda yayginlasmasinin
saglanmasi, maruIu emretmeyle mmkn olmaktadir,
yksek ve gzel bir sesle, ykseke bir yerden herkese
"Hayyeales'salt!" -haydi, namaza kosun!" cmlesini
tekrarlayarak yapilan bir agridir bu ve bizzat maruIu
emretmedir. Cihad konusunda bir taraItan tebligat ve
tesvik, diger taraItan da koordineli ve icra olmazsa
65
cephelerin bos kalacagi ortadadir. Zekat konusunda da
byledir, srekli hatirlatilmaz, Iaydalari, geregi ve lzumu
zerinde srekli uyari ve tavsiyelerde bulunulmazsa hums
ve zekat demek iin insanlarda saik bulunmayacaktir.
Bu hadisin devaminda, maruIu emretme ve
mnkerden sakindirma sayesinde yollarin ve sinirlarin
gvenliginin saglanacagi buyrulur. Yollarin kenarina
yerlestirilen traIik levhalarindaki uyari ve tavsiyeler, hiz
kontrol, tehlike isaretleri...vb. binlerce aci kazanin nn
almakta, nice tehlikenin kazasiz belasiz savusturulmasina
yardimci olmaktadir. Bu uyari lavhalari bu kontrol ve
cezalar olmazsa her gn binlerce kaza olacak, arabalar
alinacak, insanlar kairilacak, asiri hiz ve uygunsuz
sollama artacak, tasima cretleri kontrol edilemediginden
herkes istedigi kadar cret taleb edebilecek, yollarin
durumu tam bir herc- merce ve kargasaya dnsecek,
yolculuk problem olacak, yolcular sag salim menzile
varincaya kadar yakinlari azap dolu saatler geirecekti...
Hadisin devaminda, maruIu emretme ve mnkerden
sakindirmanin Iaydalari syle anlatilmaktadir: "MaruIu
emretme ve mnkerden sakindirma sayesinde gelirler helal
olur." Evet, bir satici kusurlu veya zararli bir mali
piyasaya srmeye kalkistiginda arsi Pazar halki yksek
sesle bunu protesto edip itirazlarda bulunacak olursa
hkumet de gerekeni yapip onu cezalandiracak ve piyasa
"islah" edilmis olacaktir. Satista sahtekarlik, Iiat
ykseltme ve Iaizcilik gibi olaylar karsisinda halkin
gerekli hassasiyeti gstermesi halinde piyasalar islah olup
dzelecektir.
Hz. Ali (a.s) haliIe oldugu gnlerde arsiya elinde
66
kirbala ika; sattigi malin kusurunu gizlemek iin glge
ve kuytuya ekilenlere, malin ktsn, iyisinin altina
srp satanlara uyarida bulunur, piyasaya eki dzen
verirdi.
Yntemler bahsine geldigimizde de insaallah etraIlica
ele alacagimiz bu konuda Hz. Resulullah (s.a.a) eIendimiz
Ibni Mesud'a "Gnah isleyenlerle alis veriste bulunmayin"
buyurmuslardir. Mslman sadece bu buyruga itaat
etseler, yani sahtekar isadami ve tccarlari boykot ederek
onlarla alisverisi kesseler szkonusu tccar veya isadami,
kendisini islah etmek zorunda kalacaktir.
Evet, maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
sayesinde gelir ve kazanlarin helal hale getirilmesi ve
hem bireyin hem gelecek neslinin tasyreklilik... vb. trl
sapma ve bozulmalara dar olmasina sebebiyet veren
pekal mmkndr.
Hak, Sonunda Hak Sahibini Bulur
MaruIu emretme ve mnkerden menetmenin
rollerinden biri de yarginin bozulmasini nlemesidir.
Hadis-i seriIte "maruIu emretme ve mnkerden alikoyma
sayesinde hak sahibi hakkina kavusur" buyurulmaktadir;
gerekten de herkes yeni geldiginde mahkemede sehadet
eder ve gerekleri dosdogru bir sekilde yargi yetkililerine
aktarirsa islenen birok zulm giderilebilir.
Zalim karsisinda herkes kendi zerine dseni yapacak
olursa zalim zulmedecek g ve imkan bulamayacak ve
neticede hak, sahibini bulacaktir.
Imam Sadik (a.s) yarenlerinden birine "Siz, Abbasileri
desteklemis olmasaydiniz onlar bizi evlerimizde oturmaya
67
mecbur edemezdi; sizin susmaniz, bizi evimize hapsetmis
oldu" buyurmuslardir.
1

Evet, bugn de durum aynidir; btn Islam lkeleri
hep bir agizdan isgalci Siyonist Israil'e bagiracak olsalar
katil derhal geri ekilecektir.
Yeryz Mamur Olur
Hadise gre Iyilige agirip ktlkten menetmenin bir
diger yarari da yeryznn mamur hale getirilebilmesidir.
Zira imar etmenin sarti aba, emek, ilgi, yatirim, ihtisas,
seIerberlik, elbirligi ve dayanismadir ki btn bunlar
"maruI", yani "iyi ve olumlu"durlar ve insanlari bunlara
davet etmek gerekir; yeryznde Iesad ve bozgunculuk
ikarmaksa savas, Iitne, issizlik, sermayelerin islerliginin
nlenmesi, blclk, israI ve ayyaslik gibi seylerle
mmkndr ki bunlar da "mnker" ve "olumsuz"durlar ve
insanlari bunlara karsi uyarmak ve sakindirmak gerekir.
Dymandan ntikam
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma sayesinde
dsmandan intikam alabilmek de mmkndr. Evet,
insanin kendi hakkini alabilmesi iin bilin bilgi, g,
uyaniklik, irade, birlik, cesaret ve propagandaya ihtiyaci
vardir ve bunlarin herbiri uyari, destek ve tesvikle;
kisacasi maruIu emretmeyle gereklestirilebilecek
seylerdir. Evet, hadiste de buyuruldugu zere maruIu
emretmeyle dsman altedilebilir.

1 - Vesail, c.12 s.144.
68
Dzen ve Disiplini Saglar
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma sayesinde
dzen ve disiplin saglanir, devlet beka bulur; nitekim en
mkemmel kanun ve dzen bile korunmaya muhtatir,
aksi takdirde bozulacak, yikilacakti. Iyiligi emretme ve
ktlkten menetme devlet ve dzenin bekasi, iyilerin ve
iyi seylerin korunmasi ve ktlerin ksteklenmesi
demektir.
69
MaruIu Emretme ve Mnkerden
Sakindirmanin Merhaleleri
MaruIu emretme, hayra ve iyilige davet ve mnkerden
sakindirmanin merhalesi sylece zetlenebilir:
1- Insanin kalben gnah ve ktlkten hoslanmamasi
ve Allah'in hoslanmadigi seylerden onun da neIret etmesi..
Bu merhaleden kimse muaI degildir; yani en gszler
bile; sagir, dilsiz, kr, Iakir... herkes gnahtan ve
ktlkten neIret duymalidir.
2- Bir gnah veya ktlk karsisinda susmayip szl
sekilde muhatabi uyarmak ve onu dogru ve olumlu izgiye
davet etmek gerekir. Kur'an-i Kerim syle buyuruyor:
"Allah'a agiran, salih amelde bulunan ve "gerekten ben
Mslmanlardanim" diyenden daha gzel szl kimdir?"
1

3- Szl mdahale etkili olmazsa g ve kuvvet
kullanarak ktlk ve gnah engellenmelidir.

1 - Fussilet, 33.
70
Etki lkesi
MaruIu emretme ve mnkerden nehyetmede en
nemli Iaktr, etkili olan yntemi uygulamaktir, yani
muhatabin hangi yolla etkilenmesi mmknse o yol ve
ynteme basvurulmalidir:
- Eger isaret yetiyor ve etki gsteriyorsa isaretle
uyarmak Iarz olur
- Bagirmak etkili olacaksa, bagirmak Iarz olur
- Tehdid etkili olacaksa tehdid edilir
- Srekli uyari ve ikaz gerekiyorsa, bikmadan uyarida
bulunulur
- Toplu dileke vermek, duygulandirici ve vicdanlari
uyandirici yntemlere basvurmak gerekiyorsa, bu
yapilmalidir.
- Bizim sz veya uyarimiz etkili olmuyor, ama baska
birinin etkili olacagini biliyorsak onu devreye sokmamiz
gerekir.
Bu Iarzin uygulanmasinda dikkat edilmesi gereken
nokta, Allah'in razi olmayacagi bir yola basvurmaktir, bu
erevede kalma kaydiyla bu mukaddes Iarizanin
uygulanmasinda belli bir yol ve yntem sinirlamasi
yoktur, ama; unutmayalim ki:
- Eger uyari iin belli bir zaman gerekiyor ve o
zamanda uyarinin daha etkili olacagi biliniyorsa
szkonusu zaman tercih edilmelidir.
- Bir gezi, kamp, yada misaIirlik gibi belli
mekanlarda uyarinin daha etkili olacagi biliniyorsa bu
sartlari dikkate almak gerekir.
- Eger ktlg durdurabilmek iin gerekli uyari ve
girisimlerin etkili olmasi bir devlet ve nizam gcyle
71
mmknse, devlet ve nizam gcyle mmknse, devlet
kurulmali, iktidar elde edilmelidir.
Yce Islam'in bizden istedigi sey batilin yokedilmesi,
hakkin diriltilip yerine getirilmesi, mnkerlerin yasaklanip
engellenmesi ve maruIlarin tavsiye edilip
yayginlastirilmasidir; bunun uygulama sekli ise belli bir
yntemle sinirli degildir, yani ne zaman, nerede, neyle,
kimin katilim veya mdahalesiyle veya ne sekilde
yapilacagi, sartlara baglidir.
Yce Islam dini bunlarin cevabini akla ve mantiga
birakmis, Allah rizasi erevesinde kalma kaydiyla akil ve
mantigi en etkili, en sratli ve en geerli vesile bilmistir.
$ehid Ayetullah Sadr'n Gry
Bu byk Islam liminin maruIun emredilmesi ve
mnkerin nlenmesiyle ilgili ayet ve rivayetlere dayanarak
nerdigi yol ve sartlar bu hususta verilebilecek
rneklerden biridir. Sehid Ayetullah Sadr syle diyor:
Bazen maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
derken birinin digerine sahsi konularda uyari ve
tavsiyelerde bulunmasi, yani bireysel bir erevede
davranilmasi kastedilmektedir (giybette bulunan birini
bundan sakindirmak gibi). Bu gibi durumlarda etki
ihtimaline gre davranmak ya da can gvenligi sartiyla bu
uyarida bulunmak makuldr. Ancak, kimi zaman maruIu
emretme ve mnkerden sakindirma derken btn
bid'atlere, toplumdaki btn zikr, Iiil, siyasi ve ahlki
sapmalara son vermek, yeryznde bozgunculuk ve Iesad
ikaranlarin kkn kazimak, hakki ihya edip btili silmek
ve bozuk ve sapmis olan dzeni degistirmek gibi byk ve
72
kapsamli bir gaye kastedilir; bu durumda maruIu emretme
ve mnkerden sakindirma eylemi iin can gvenliginin
saglanmasi gibi bir sart ne srlemez, zira Yce Allah'in
hkmlerinin uygulanmasi ve O'nun emirlerini egemenligi
szkonusu olunca can ve malin kiymetinden
bahsedilemez
1

Binaenaleyh, insanlarin nebev izgiyle Emevi izgiyi
birbirinden ayirabilmesi iin kimi zaman Hz. Imam
Hseyin (a.s) gibi maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma yolunda herseyin Ieda edilmesi gerekir.
Evet, yce ve ulv degerlerin korunmasi iin canlarin
Ieda edilmesi elbet caizdir. Hz. Imam Ali (a.s) Iakirlerin
agrilmadigi, sadece zenginlerin davet edildigi bir yemege
katildigi iin kendi valisi Osman Bin HaniI'e ylesine sert
iIadelerle dolu bir mektup yazmistir ki, aradan geen
asirlara ragmen bu mektup nemli ve gretici bir belge
olarak dillerden dsmemis, Osman iin tam bir skandal
olsa da, bu mektupla Hz. Ali (a.s) gerek Islam'i korumus,
bizzat Hz. Resulullah'tan (s.a.a) grenmis oldugunu bu z
Islam'in mazlum, Iakir ve takva ehlinden yana oldugunu,
kesinlikle zengin simariklarin srdrdg bir keyiI, zevk,
reIah ve ayrimcilik dini olmadigini tarihin haIizasina
kazimistir. Evet, yce Islam dininin deger ve
mukadesatinin korunmasi, bireyin canindan ok daha
nemlidir, bu nedenle de Islam ugruna yeri geldiginde
Mslmanlar seve seve can verirler; gerek Mslmanlar
Islam'i kendilerine degil, kendilerini Islam'a Ieda ederler.

1 - Ayetullah Seyid Mahmud Hasimi'den naklen.
73
Etkileyici Olmasa Bile...
Islam bykleri maruIu emretme ve mnkerden
nehyetmenin, ancak etkili olacagina ihtimal verildigi
takdirde Iarz sayildigini belirtmislerdir. Yani etkili
olmayacaksa, yapilmasi Iarz degildir. Bu genel kuralin
yanisira bazi zel noktalarin bilinmesi de Iaydali olacaktir:
-MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma eylemi
hemen o sirada etkisini gstermeyebilir, ama konunun
nemine binen kimi durumlarda hak szn iIade
edilebilmesi ve hakkin ihyasi iin sehadete kadar
yrnmelidir.
Imam Hseyin (a.s) Islam mmetine maruIu
emretmek ve mnkerden sakindirmak iin Kerbela'ya
gittiklerini buyurmuslardir. Kerbel'da Imam Hseyin (a.s)
sehid dsms ve Yezid'le ordusu o sirada bu sehadetten
hemen etkilenmemistir, ama zamanla hr vicdanlar ve
selim olan akillar bu sanli kiyamin muazzam mesajini
almakta geikmemis, insanlarin Iitrati ve tarihin vicdani
Hz. Imam Hseyin'i (a.s) takdir ve iItiharla bagrina
basarken Emevilerin gn isigina ikarak kinanmis, Hz.
Resulullah'in (s.a.a) mutahhar Ehl-i Beyt'inin (a.s)
mazlumiyet, yigitlik ve takvasi btn Mslmanlarca
anlasilip idrak edilmistir.
Adalet ve maruI iin bazen sehid olunmasi
gerektiginde dair Kur'an'da esitli ibarelere rastlamak
mmkndr; nice peygamberler bu ugurda sehid
dsmslerdir.
Binaenaleyh vam iin maruIu emretme ve
mnkerden sakindirmanin Iarz olma sarti, onun
etkileyiciligi olsa da peygamberler ve ulemanin kimi
74
zaman haykirmasi gereklidir; tagutlar, sapmalar ve
bid'atler gibi Iaktrlerle dogru yolun ortadan kalkmamasi
iin onlarin sehadete kadar ilerlemesi kimi zaman
kainilmaz olmaktadir.
- Olumlu ve ulv bir ortam olusturmak baslibasina bir
degerdir. Nitekim yalniz basina bile olsa, namaz kilan
kimsenin ezan okumasi ve ezanda "hayye ale'ssalt"
(haydi, namaza kos) demesi mstehaptir. Byle bir
ortamda ondan baska kalkip namaza duracak kimse
olmadigi halde bunu sylemesi, bu davranisin bir deger
oldugunu gstermektedir. Keza, kanunun korunmasi ve
unutulmasinin nlenmesi de bir deger oldugundan yce
Islam dini, kadinlarin namazla mkelleI olmadigi gnlerde
namaz vakti girdiginde kibleye dogru oturup Allah'i
zikretmelerini, bylece namazdan kopmamalarini tavsiye
etmistir.
Yine yce Islam dininde, ilk kez hacca gidenlerin
Kurban Bayrami gnnde salarini kesmeleri buyrulmus;
sai olmayanlarin da bu kanuna uymalari ve gerekli hissi
duymalari iin onlarin da adeta salari varmis gibi
Iormalite sekilde baslarina yavasa jilet veya ustura
dokundurmalari istenmistir
1

Evet, bir drtyola vardigimizda, bizden baska kimse
olmasa bile, kanunu korumak ve ona saygili olmaya
kendimizi alistirmak iin kirmizi isikta durmamiz gerekir.
Btn bu rnekler sunu gstermektedir: MaruIu
emretmenin pek etkisi olmayacagini dsnerek herkesin
susmasi ve evresine lkayt kalmasi halinde iyi ve dogur

1 - Hac menasiki, tras blmne bkz.
75
davranislar -maruI- giderek nemsizlesecek, toplumda
ktler gnbegn cesaret bulup kstahlasacak ve
Mslmanlar her gn bir adim daha geri atip inandiklari
degerlerden taviz vermek durumunda kalacaklardir. Bu
nedenledir ki o sirada etkili olmasa bile byle durumlarda
asla susmamali, gereken reaksiyonu gstermeli ve topluma
maruIu emredip mnkerden sakindirmalidir.
- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma eylemi
muhatabi etkileyebilir; ama en azindan gnah veya
ktlk isleyenin keyIini kairmak ve rahata istedigini
yapmasini engellemek mmkndr. Gnah islemeye
kalkisan kimsede bu tedirginlik ve rahatsizligin
olusturulmasi bile baslica bir degerdir. Islam dini, gnah
isleyene surat asilmasini ve ona bu rahatsizligin
hissettirilmesini tavsiye eder. Bu durumda aykiri
davranisini dzeltmese bile en azindan cani sikilmis ve
yaptiginin baskalarini rahatsiz ettigini anlamis olacaktir.
- Mnkerden sakindirma eylemi, hr olmanin
belirtisidir. Gerekli etkiyi gstermeyecek diyerek, ktlk
isleyenin karsisinda sessiz kalip hibir tepki gstermemek
onun meydani bos bulup azginlasmasina ve neticede
ortami ktlgn geerli oldugu bir baki, yozlasma ve
vahsete dnstrmesine neden olacaktir. Binaenaleyh
beklenen etkiyi hemen yaratmasa bile hrriyet ve insanca
yasami savunmak iin gerekli tepki gsterilmeli, sessiz
kalinmamali, haykirmalidir.
- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma eylemi,
bireyin kendisini yetistirmesi ve kemale ulasmasi yolunda
bir adimdir, nk bireyin kendisine telkinde bulunmasi,
varligini ilan etmesi demektir; bilin sorumluluk ve
76
uyanisin belirtisidir. Evet muhatab zerinde kis srede etki
gstermese bile en azindan insanin kendisini etkilemekte
ve olumlu hasletleri takviye etmektedir.
- Bugn sylenen bir sz ille de bugn etkili
olmayabilir, ama her hayirli amelin bir de ahiret dl
oldugu unutulmamalidir. Allah'a ve ahirete inanmanin
kazandirdigi ayricaliklardan biri de mmin insanin hibir
zaman kendisinin "kaybeden taraI" oldugu zannina
kapilmamasidir. Islam dininde esastir bu, Allah rizasi iin
camiye giderseniz, cami kapali bile olsa siz cemaate
katilmanin sevabini kazanmis olursunuz. Sadik ve samimi
insan, yaptigi herseyi Allah rizasi iin yapar; Allah iin
tavsiye veya uyarida bulunmanin pek sevabi vardir;
muhatabin kulak asip asmamasi bunu degistirmez. Kur'an,
insanlarin en hayirlisinin "hakka agiran kimse" oldugunu
buyurmaktadir
1
; agrilan kimsenin bu agriya katilip
katilmamasi bu hayri azaltmaz. Evet, grenci gretmeni
dinlemezse, gretmenin alacagi maasi azaltmaz bu.
- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin etkisi
hemencecik kendisini gstermeyebilir, ama gelecekte
etkili olacagindan sphe edilmemelidir. Insan kimi zaman
hak sz dinleyecek kivamda olmayabilir, ama hakli bir
uyarinin onun Iikir ve dsncesini zamanla etkilememesi
mmkn degildir.
- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma eylemi
ayni zamanda cr'et ve cesaret egzersizdir de! SirI
etkilemeyecegini dsnerek bu Iarzi terketmek, zamanla,
zulme ve haksizliga karsi bireyin haykirma ve mdahale

1 - Fussilet, 33.
77
cesaretini kreltir.
- Gnah veya haksiz bir eyleme mdahale ve itiraz,
iman ve vicdan sahibinin vicdanini rahatlatir ve huzur
bulmasini saglar. Bir zulm gnah veya haksizlik
karsisinda susmayip haykiran ve gerekli reaksiyonu
gsteren insanin ruhu ve vicdani elbet huzurlu olacak,
hibir zaman eziklik ve boynu bkklk duygusu altinda
rahatsiz olmayacaktir.
- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmak,
peygamberlerin yolu, enbiyanin snnetidir. Unutmayalim
ki biz peygamberlerden daha stn degiliz; o masum ve
yce insanlar en gzel ahlak ve en mkemmel
yntemlerle, stelik deliller ve mucizeler gstererek
insanlari dogru yola davet ettikleri halde genellikle halkin
ogu onlara kulak asmamistir. Kur'an-i Kerim "... onlara
bir gt verildiginde kulak asmazlardi" buyurur, bir baska
ayette Firavun'u rnek gstererek" Firavun'a btn
mucizelerimizi gsterdik, ama o geregi kabule
yanasmadi" der; bir baska ayete de syle buyurur: " Onlara
hangi mucizeyi gsterecek olsan yine yz evirir ve bu
sihirdir derler"!
- MaruIu emretme ve mnkerden menetme eylemi,
mmin iin zerine dsen sorumluluk ve vaziIeyi yerine
getirmek" ve gnah isleyen kimsenin zr ve bahane
yolunu tikamadir. Bylece mmin "neden mdahale
etmedigi" sorusuyla karsilasmaz ve gnah isleyen kimse "
beni uyaran olmadi" diyemez. Kur'an-i Kerim'in de
buyrugudur bu" uyarida bulunmak zr ve geerli delil
teskil eder" buyurmaktadir.
MaruIu emretme ve mnkerden nehyetmenin Iarz
78
olma sarti, etki birakmasidir denilirken" etkileme ihtimali
verilmiyorsa Iarz olmaz, ama bu, yasak oldugu ve bu
eylemin artik yapilmasi gerektigi anlamina da gelmez. Bu
hususta Allah'in sinirlari esastir; O'nun yasaklamadigi yere
kadar gidilmeli, O'nun yasakladigi noktadaysa elbette
durmalidir; nitekim Rabb'ul lemin -cc- syle
buyurmaktadir:
"...Onlardan yz evir..."
1

"...Sagirlara sesini duyuramazsin..."
2

"...Kimileri mezardaki ller gibidir, onlara szn
duyuramazsin..."
3

"...Onlari birak..."
4


1 - Nisa 63, 81 ve En'am, 68.
2 - Rum, 52, Neml, 30.
3 - Rum, 52, Neml, 30.
4 - En'am, 91 ve Hicr, 3.
79
MaruIu Emretme ve Mnkerden
Sakindirmanin Etkili Olmasi Iin Mevcut
Yeteneklerin Gelistirilmesi
1- Allah'a man
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin en iyi
yolu Allah'a ve ahirete imandir. Insanlari Allah'in razi
oldugu yol olan maruIu emredip O'nun razi olmadigi
davranislar olan mnkerden sakindirmak isteyen kimse
insanlarin inanlarina hitab edebilmelidir. Birisi bir eve
girdiginde ona "syle yap, byle yapma" diyebilmeniz iin
o evin bir sahibi olduguna, evin sahipsiz ve kendi haline
birakilmadigina evdeki her hareketi kaydeden gizli
kameralar bulunduguna onun inanmasi gerekir. Bu
durumda ona dogru yolu gsterebilmek mmkndr. Ama
eger muhatabiniz bir hirsizsa ve "bu evin sahibi
olmadigina ve caninin istedigi herseyi yapabilecegine, zira
kendisinin sinirsiz bir hrriyet ve serbestiye sahip
80
olduguna, kontrol ve kamera gibi seylerin de yalan
olduguna" inaniyorsa sizin ona sz geirebilmeniz artik
mmkn degildir; zira bu sartlar altinda o evi soymanin
aptallik olduguna inanmaktadir o; bu nedenle de evi talan
edecek, diledigince saip savuracaktir.
Evet, bu dnya hanesinin sahibinin Allah olduguna
kiyamete ve bir hesap gnnn var olduguna, btn
yaptiklarinin hesabini verecegine, yaptigi herseyin en ince
ayrintilarina kadar gzetim altinda olup kaydedildigine,
hatta niyet ve dsncelerinin bile bilindigine inanan bir
insan temiz ve takvali olacak, gnah ve hatadan
sakinacaktir. Inansiz ve sorumsuz insanlarsa tipki suyu
olmayan dipsiz kuyu gibidirler, tasima suyla nasil
degirmen dnmezse, birka kova suyla da bu dipsiz
kuyulari doldurabilmek mmkn degildir.
Inan ve sorumluluktan mahrum olan bu tr insanlar
iin; gt, kural, kanun, tzk, ceza ve benzeri seyler tipki
dipsiz kuyuya dklen birka kova suya benzer. Bu
nedenledir ki insanlari hayri ve iyiligi emredip gnah ve
ktlkten sakindirmanin en temel unsuru Allah'a ve
ahirete iman tasimaktir. Bu iman, tipki bir pinara benzer,
srekli su kaynar ondan ve insani her trl ktlk ve
gnahtan korur.
Allah'a man Yetmez, Allah' Anmak da
Gereklidir
Kimi insanlar vardir ki inanirlar; Allah'in varligi ve
ahiret konusunda saatlerce ispatli konusabilir, hatta
makaleler yazabilir.
Ama unutkandirlar. Allah'i da ahireti de unutuverirler..
81
Bu nedenledir ki, sirI inanmak yeterli degildir, dikkat
ve srekli irtibat ta sarttir.
Allah Teala -cc- Kur'an'da bazilari iin "inanmazlar"
buyurmaktadir
1
, bazi kimseler iinse "Allah'i
unutmuslardir"
2
veya "kiyamet gnn unutmuslardir"
3

tabirlerini kullanmaktadir.
Namazin en nemli gerekelerinden biri de, inanan
insanin srekli Allah'i anmasini saglamaktir
4

Kur'an'da; hayatin aci-tatli anlarinda, insanin zor ve
sikintili zamanlarinda sik sik Allah'i anmasi tavsiye edilir
5

Allah'a iman, O'nu anmayla iice olmazsa pek ise
yaramayacaktir. Inanan insan, hayatinin her aninda Allah'i
anmali, daima O'nu hatirlamalidir, bu nedenledir ki etini
yiyecegi hayvani mutlaka Allah'in adini anarak ve besmele
ekerek keser; esiyle bulusurken, elbisesini giyerken,
arabaya binerken, mektup yazar veya bir satirlik bir yaziyi
okurken... kisacasi maddi veya manevi btn islerine
Allah'in adiyla baslar.
Allah-u Teala'nin onu gzetledigini
6
pusulaymisasina
durup bekledigini yaptigi her is ve syledigi her sz
meleklerin yazip kaydettigini
7
, sadece yaptigi is ve
davranislardan degil, onlarin yarattigi netice ve etkilerden
de kendisinin sorumlu tutulacagini
8
Yceler Ycesi Allah-

1 - Hakk, 32.
2 - Hasr, 19.
3 - Sd, 26.
4 - Tha 14.
5 - EnIal, 45.
6 - Alak, 14.
7 - ZuhruI, 80.
8 - Yasin, 12.
82
u Teala'nin -cc- kullarindan bir an bile aIil olmadigini
1

herseyin en ince ayrintilarina kadar kaydedildigini
2

kiyamet gn insanin btn amellerinin nne
getirilecegini
3
, insanin sadece amellerinden degil, niyet ve
Iikirlerinden de hesaba ekilecegini
4
bilen ve bunlara
inanan bir insan gnah islemez; bu iman ve inan insanin
gnah islemesine engel olur. Bu nedenledir ki insanlara
maruIu emredip mnkerden sakindirmak isteyen kimse
herseyden nce onlarda Allah'a ve ahirete iman duygusunu
canlandirmali ve Allah'i anmalarini saglanmalidir, nitekim
Kur'an-i Kerim'de l ve terazide sahtekarlik yapanlar
iin syle buyrulmaktadir:" l ve tartida eksiltenler, o
byk kiyamet gn geldiginde diriltileceklerine ve eksik
sattiklari iin hesaba ekileceklerine inanmiyorlar mi?"
2- Allah'a $kretmek
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmak iin
basvurulacak en etkili yollardan biri de muhataba Allah'in
ltuI ve keremini anlatmak, O'nun insani hiten
yarattigini, insana gerekli herseyi verdigini, kusurlarini
rtp iyiliklerini kat kat dllendirdigini, duasina icabet
dip derdine derman oldugunu; ona en iyi arkadas, en iyi
dost ve en seIkatli ve en gl yardimci kesildigini
aiklamaktir.
Ilim sehrinin kapisi Hz. Ali (a.s) syle diyor: Gnah
isleyeni cehenneme koyacagini sylemis olmasa bile; bize

1 - Mminun, 17.
2 - Kamer, 53.
3 - KehI, 49.
4 - GaIir, 19.
83
verdigi bunca nimet ve yaptigi sayisiz ltuIlara binaen,
Yce Allah'in huzurunda terbiyesizlikte bulunmamiz ve
gnah isleme kstahligini gstermemeniz icabeder."
1

3- Amellerin Hz. Resulullah'la (s.a.a) Ehl-i
Beyt'ine (a.s) sunulmas
Insanlari gnah islemekten alikoyan ve iyilige
ynelten nemli etkenlerden bir de, yaptiklarinin Hz.
Resulullah (s.a.a)la mutahhar Ehl-i Beyt'ine (a.s)
sunulacagini bilmeleridir. Evet, btn konusmalarimizin
kaydedildigini ve sevdigimiz memleket byklerine
dinletilecegini bilirsek, konustugumuz seylere daha Iazla
dikkat gstermez miyiz?
Usul-i KaIi'deki su rivayet dikkat ekicidir: Btn
amelleriniz her haIta Hz. Resulullah'la (s.a.a) onun
yeryzndeki temsilcisi olan sevgili evladi Hz. Mehdi
Sahib-i Zaman'a (a.s) arzedilir ve onlar ya memnun, ya
mahzun olurlar.
Kur'an
2
ve rivayetlere dayanan bu akide, en nemli
etkenlerden biri durumundadir
3

4- Gnahn Kt Sonularna Dikkat ekmek
Birok ayet ve rivayette, bela ve Ielaketlerin, islenen

1 - Nehc'ul Belaga, 282. hikmet.
2 - Tevbe, 105.
3 - Imam Sadik - s- yarenlerine "neden Hz. Resulullah'i (s.a.a)
rahatsiz ediyorsunuz?" diye sordugunda "Biz nasil rahatsiz edebiliriz
ki?" dediler, hazret" islediginiz her gnah Hz. Resululla'a (s.a.a)
arzedilmekte ve o da sizin bu gnahinizdan Ievkalade rahatsizlik
duymaktadir" buyurdular. Bkz: Bihar, 23, s. 349.
84
gnahlar neticesinde nazil oldugu belirtilmektedir. Kur'an-
i Kerim syle buyuruyor: "Size ulasan her musibet, kendi
yaptiklariniz dolayisiyladir..."(Sra, 30)
Helak edilen kavimler, Allah'a karsi tugyanda
bulunduklari iin helak oldular (Hakk Suresi).
GaIir -diger adiyla mmin- Suresi'nin 21. ayetinde
gnah islemeyen insanin azap grmeyecegi, ugranan her
belanin kesinlikle islenen gnahlarin sonucu oldugu ima
edilir.
Takva timsali Hz. Ali -kv- Kumeyl duasinda Rabbine
syle yakarir:
"Ya Rabbi! Utanma perdelerini yirtan ve insani
arsizlastiran gnahlar dolaysiyla bizi bagisla!
Ya Rabbi! Nimetlerin elde edilmesinde degisikliklere
neden olan gnahlarimizi bagisla!
Ya Rabbi! Dualarimizin etkisizlesmesine sebebiyet
veren gnahlarimizi aIIet!"
Btn bunlardan da anlasilacagi zere her gnahin
kendine has kt sonulari vardir, bunlari hatirlatmak,
insanlarin mnkerden vazgemesinde etkili olacaktir.
5- Marufun Bereket ve Faydalarna Dikkat
ekmek
Gnahin kt sonu ve etkilerini bilmek insani nasil
mnkerden sakindirirsa, hayirli ve iyi islerin olumlu
etkilerine vakiI olmak da insani maruIa ynlendirecektir.
Bu noktada bazi rnekler aktarmamizda yarar vardir,
ancak bu rneklerin deryadan damla misali oldugunu ve
asirlar nce Islam alimlerinin bu yce dinin hkmlerinin
delilleri hakkinda nice hitaplar yazmis olduklarini da
85
hemen hatirlatalim; bilim gelistike yce Islam dininin
hkmlerindeki sir perdeleri daha Iazla aralanacak ve bu
emsalsiz dinin gzelligi her geen gn daha iyi
anlasilacaktir kuskusuz:
- Islam dini, bebek iin en uygun ve mkemmel
gidanin anne st oldugunu sylemis, bilimin ilerledigi
agimizda bunun ne kadar dogru oldugu, esitli delillerle
ispatlanmistir.
- Islam dini, ayakta idrar edilmemesini buyurmaktadir.
Idrar yollarinin grntlenebildigi agimizda, bilim,
ayakta duruldugunda idrar mecrasinin yeterince aik
olmadigini grebilmistir.
- Alkoln vcut ve ruh sagligi zerinde ne kadar yikici
etkiler yarattigi, bugnk ileri teknoloji, bilim ve
deneylerle ok daha rahat sekilde anlasilabilmektedir.
- Ilerleyen bilim, domuz etinin ne kadar zararli
oldugunu iyice gzler nne sermis durumdadir.
Evet, Islam'in emrettigi maruIlarda ylesine Iayda ve
bereketler vardir ki, bunlarin bilinmesi, insanlarin bu
maruIlara sevkle ynelmesini saglayacaktir.
Hicri semsi 1375 yilinin ilk gn olan Nevruz'un, Ehl-
i Beyt imamlarini 8. Nuru olan Imam Riza (a.s)
hazretlerinin mbarek trbesinin civarinda idrak ettigim su
sirada; MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma konulu
bu kitabin teliIiyle mesgul olmami saglayan Rabbime
skrediyor, konuyla ilgili olarak Imam Riza'dan (a.s)
rivayetle su hadisi aktariyorum: "Insanlar bizim
szlerimizin gzellik ve Iaydalarini bilseler bize uyarlar"
1


1 - Vesail, c. 18 bab: 8, s. 65.
86
Evet, Imam Riza (a.s) insanlarin dogru yoldan
sapmalarinin nedenini, Ehl-i Beyt imalarinin szlerindeki
man ve hakikatlerin bilinmemesi oldugunu
hatirlatmaktadir. Nitekim Iran'da Islam inkilabi
gereklestikten sonra namazin sir ve hikmetleri hakkinda
esitli yas kesimlerine hitab eden milyonlarca cilt kitap
basilinca, sah dneminde namaza pek nem vermeyen bir
oklari namaza yneldiler. Simdi, maruIlarin Iayda ve
etkilerinden birka rnek aktaralim, bunlarin bilinmesi,
maruIlara ilgi duyulmasina neden olacaktir:
rnekler
- Bizim baskalarina ihsan ve ikramda bulunmamiz,
Allah ve kullarinin da bize ihsanda bulunmasina
yolaacaktir.
1

- Sadaka, belayi giderir.
2

- Hac, insani Iakirlige karsi sigortalar.
3

- Zekat, malin-mlkn sigortasidir.
4

- AIIedeni, Allah aIIeder.
5

- Akraba ve yakinlari arayip sormak (sila-i rahim)
mr uzatir.
6

- Namaz, insani ktlk ve irkin islerden alikoyar.
7

- Iyi isler, gnahlari silip temizler.
1


1 - Esra, 7.
2 - Rakam 166-2.
3 - 110. hutbe.
4 - Bihar, c. 10, s. 99.
5 - Nur Suresi, 22.
6 - Gurer.
7 - Ankebut Suresi, 45
87
- Akike, bebegi tehlikelerden korur.
2

- Euzu besmele ekerek Allah'a siginmak ve dua
etmek, insani tehlikeden kurtarir.
3

- Cilve, isve ve kiritmaktan uzak durmak kadinlari
kt maksatli erkeklerden korur.
4

- Tevhide, Hz. Resulullah'in (s.a.a) peygamberligine
ve Imam Ali'nin velayetine inanmak, insanin tagutlara
egilmesini nler.
5

- Oru, saglik getirir.
6

- Zhd, rahmetin siIresidir.
7

Huzurun yegane yolu, Allah'i anmaktir.
8

- Huzurun yegane yolu, Allah'i anmaktir.
9

Evet maruIlarin toplumda hayat bulup yayginlik
kazanmasi iin onlarin dnya ve ahiret etkilerini insanlara
anlatip izah etmek gerekir.
Her Davranyn Bir Bedeli Ve Karylg Vardr
Insanlari ktlklerden vazgeirip iyiliklere
ynelmelerini saglamanin bir diger yolu da her davranisin
bir karsiligi oldugunu ve btn iyi ve kt davranislarin
hem dnyada, hem ahirette mutlaka karsilik grecegini
anlatmaktir. Kur'an ve hadislerden birka rnek aktaralim:

1 - Hud, 114
2 - Hadis-i seriI.
3 - Gurer, 3737 (3-213).
4 - Ahzab, 32
5 - Hadis-i seriI.
6 - Bihar, 62-67, 45. rivayet.
7 - Gurer, 900/ 1 - 25.
8 - Gurer.
9 - Ra'd Suresi, 28.
88
-Salih bir kul, ocuklari iin bir miktar birakmis, bunu
tarlasindaki duvarin dibine gmmst. Hz. Musa ve Hizir
aleyhisselamlar a ve susuz halde bu kye vardilar, ahali
onlara bir lokma ekmek, bir yudum su vermeye
yanasmayacak kadar cimriydi. Hz. Hizir (a.s) szkonusu
duvari grdgnde hemen onarmalari gerektigini syledi.
Hz. Musa (a.s) saskinlikla -bizden bir lokma ekmegi
esirgeyen bu cimri halka bir de bedava amelelik mi
yapalim?!" diye sorunca Hz. Hizir kollarini sivayip duvari
onardi ve "Bu duvarin altinda, salih bir kulun ogullarina
miras biraktigi bir deIine var" dedi, "Bu duvari onarmasak
yikilacak, dedi, su cimri insanlar deIineye sahiplenecek ve
o yetim ocuklar yoksulluk ekecektir"
1

Evet, Ievkalade arpici bir vak'adir bu; salih bir
insanin yz suyu hrmetine Allah-u Teala iki
peygamberini, onun ocuklarina bedava isilikle
grevlendirebilmektedir! KehI Suresi'nde aktarilan bu
vak'a, hayirli amellerin bu dnyada da mutlaka karsiligi
oldugunu ve bu hayirli karsiligin ya bize, ya evlatlarimiza
erismekte gecikmeyecegini gstermektedir.
Imam Sadik (a.s) bu ayeti aiklarken syle buyurur:
Allah-u Azze ve Cell hazretleri Hz. Musa'ya syle
vahyetmektedir: Babalarini iyi amelleri karsiliginda ben
onlarin evlatlarina da ltuIta bulunurum; Babalar iyi
olurlarsa evlatlarina iyilik ve hayir ulasir; kt babalarsa,
ocuklarina ktlk ulasmasina neden olurlar.
Binaenaleyh kadinlarinizin zinaya ugramasini
istemiyorsaniz, zina yapmayin"
2


1 - KehI, 82.
2 -Bihar, c.13, s. 296
89
Evet, amellerin mutlaka bir karsiligi oldugunu izah
etmek; insanlarin iyilige temayl gsterip ktlkten uzak
durmasina yardimci olabilecek Iaktrlerden biridir.
Bu husustaki rneklerden biri de Nisa Suresi'nin 9.
Ayetindedir: "Geride zayiI ocuklar birakan ve onlarin
geleceginden tedirginlik duyanlar, baskalarinin yetim
ocuklarina zulm ve haksizlikta bulunmaktan
korksunlar..."
Evet, ayette aika "sizin yetimlerinize nasil
davranilmasini istiyorsaniz baskalarinin yetimlerine yle
davranin" buyrulmaktadir; zira her atesin dumani, nce
onu yakanin gzne kaar. Bugn baskalarinin yetimlerine
haksizlikta bulunursak, giderek bu tr davranislarin
toplumda normal karsilanmasina neden olacagimizi ve
bunun acisini gelecekte kendi evlatlarimizin tatmasinin da
kainilmaz olacagini bilmemiz gerekir. Byk Islam
mteIekkiri Hz. Mevlana'nin da deyisiyle:
"Bu dnya dag, bizim amellerimiz de ses gibidir/
Daga seslenirsen, sesin yanki olarak geri dner sana/ Bil ki
her yaptiginin bir karsiligi vardir/ Ne ekersen onu biersin
dostum.
Bir hadis-i seriIte "Kim birini bir ayibindan tr
kinarsa, ayni ayiptan dolayi kendisi de kivranmadan,
lmez" buyrulur.
1

Tarih
Bu konudaki nemli etkenlerden biri de tarihtir. Iyi ve
kt toplumlarin tarihini bilmek ve baslarina gelenlerden

1 -Bihar, c. 70, s. 384.
90
haberdar olmak insanin ibret almasini, iyiye ynelip,
ktden uzak durmasini saglar. Kur'an gnah, ktlk ve
zulme bogulan kvimlerin nasil helak olduklarini anlatan
ayetlerle doludur
1
:
- Insanlarin Allah'a karsi tugyan ve taskinlikta
bulunmasi onlari helak eder.
2

- Bir kavmi, sulara bogarak helak ettik.
3

- Bir toplulugu, yildirimla helak ettik.
4

- Bir toplulugu, dondurucu bir kasirgayla helak ettik.
5

- Bir sehrin altini stne getirerek kavmini helak
ettik.
6

Bu uyarilardan haberdar olup szkonusu kavimlerin
tarihini bilmek, akilli insanlarin ibret almasina, zulm ve
taskinliktan uzak durmasina yardimci olacaktir.
Yeryzn gezip de dolasma ve grdklerinden ibret alma
tavsiyesinde bulunan onca ayetin maksadi da budur; iyi
veya kt kavimlerle sahislarin hayat yklerinin
bilinmesinde Ievkalade yarar vardir.

1 - En'am 6, EnIal 54.
2 - Hakk, 5.
3 - Ankebut, 40.
4 - Fussilet, 17.
5 - Hakk, 6.
6 - Hud, 82.
91
Tarihle Tarih FelseIesi Arasindaki Fark
Gemis hadiselere tarih denir. Bu gemise ait usul,
prensip ve kurallarla, ondan grenilecek gelecek iin ve
alinacak ibretler ise tarih IelseIesidir.
Bir rnek verelim:
Kk ocuguna "Sakin sokaga ikma, dn Ialancanin
ocuguna nasil araba arpti, grmedin mi?" diyen bir
annenin bahsettigi dnk hadise tarih, ocuguna bugn
verdigi gt ise tarih IelseIesidir. Kur'an-i Kerim Hz.
YusuI'un (a.s) kissasini taIsilatli bir sekilde anlattiktan
sonra byle mkaIatlandiririz" buyurur. Bu buyruktaki
"...iste byle" den nceki olaylar tarih, ondan sonraki
kisim ise tarih IelseIesidir, yani, "YusuI'a yaptigimizin
sahsi bir ltuI oldugunu sanmayin, zor ve sikintili
anlarinda kendisini kontrol edebilen herkesi bu sekilde
dllendiririz" denilmektedir.
Hz. Yunus (a.s) kissasinda da, o hazretin, Allah-u
Teal'dan -cc- samimiyetle aI diledigi ve bunun zerine,
ugradigi beladan kurtuldugu geer; bu vak'anin sonunda
92
da "...samimiyetle zr dileyeni aIIeder, ugradigi sikinti ve
karanliklardan onu kurtaririz" buyrulmaktadir.
Evet, tarih IelseIesi mevsimlik bir kivilcim degil,
sregen bir akim ve degismez bir ilahi kuraldir.
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma konusunda
iyilerin ve gnah isleyen ktlerin akibetini insanlara izah
eder ve bugnk kavim ve nesillerle gemis kavim ve
nesillerin aci veya tatli kaderlerinin birbirinden Iarkli
olmadigini anlatacak olursak bu bilgi onlarin bilin ve
kemale dogru adim atmasina yardimci olacaktir.
Gnah yleten Etkenler
Batil ve sapik Iikirler nasil birok gnahin kaynagini
teskil ediyorsa, batil zan ve tasavvurlarda bulunmak da
insani gnaha iter. Kendisini baskalarindan stn
zanneden insanlari baskalarini kmseme hatasina dser
ve alaya alirlar, oysa baskalarinin ondan daha iyi oldugu
zanniyla hareket eden biri bu davranista bulunmamaktadir.
Kur'an-i Kerim bir kavmin baska bir kavmi kmseyip
alaya almamasini emreder ve "alaya alip kmsenen
taraI, onu kmseyenden daha stn olabilir..." buyurur.
1

"Kadinlar da birbirlerini alaya almasinlar, alaya
aldiklari kadin onlardan stndr belki..."
2

Bazi insanlar hirsla daha Iazla zengin olacaklarini
zannederler, oysa rizk Allah'in elindedir; nitekim nice
insanlar gece-gndz hirsla yasadiklari halde pek bir sey
elde edemezler.
3


1 - Hucurat, 11.
2 - Hucurat, 11.
3 - Ra'd, 26.
93
Kimi zaman insan, salt paranin mutluluk getirecegini
zannederek zenginlere hasret ve giptayla bakar, Kur'an'in
da deyisiyle "Insanlar Karun'u grdkleri zaman derin bir
i geirip ah eker ve keske biz de onun gibi zengin
olsaydik" derlerdi
1
Oysa ok gemeden Karun onca
hazineleriyle birlikte yerin dibine gmlnce "iyi ki biz
onun gibi zengin degilmisiz!" dediler.
Kimi zaman bazilari Ialan akrabasiyla evlenecek
olursa mutlu olacagi zannina kapilarak bu yolda elinden
geleni yapmaktan ekinmez; byle biri, mutlulugun shret
ve mevkide olmadigindan habersizdir.
Yanlis ve irkin tasavvurlar, saglikli olmayan hayaller
ve bunlarin dogrultusunda islenen gnahlara dikkatle
bakildiginda isledigimiz gnahlar ve yaptigimiz hatalarin
ogunun "zan" ve "tasavvur"lardan kaynaklandigini ve
gerek bir dayanagi bulunmadigi grlecektir. Bu
nedenledir ki ayet ve hadislerde sik sik insanlar
uyarilmakta ve "iyilik ve saadetin Ialan seyde oldugunu
zannetmemelerini, iyilik ve saadetin baska seylerde
oldugunu bilmeleri" tavsiye edilmektedir; iste birka
rnek:
1- Kiblenizin hangi ynde oldugu iyilik degildir; iyilik
inanmak, salih amel islemek ve ihtiya sahiplerine
yardimci olmaktir.
2

2- Kt bildiginiz nice seylerde sizin iin hayir
vardir.
3

3- Onlarin ocuklari ve servetleri seni sasirtmasin,

1 - Kasas,79.
2 - Bakara, 177.
3 - Bakara, 216.
94
Allah onlari iste o ocuklar ve o servetlerle azaba
ugratmayi irade etmistir.
1

Kisacasi aceleci yargilardan kainmak ve bildigimizi
zannettigimiz her seyin, her zaman dogru ve hak
olmayabilecegini dikkate almak gerekir; unutmayalim ki
inandigimiz seyler arasinda gerekten uzak, hayal, yanlis
ve batil olan birok nokta da vardir. Kur'an-i Kerim
insanin gereki bir bakis aisiyla yetismesini saglamak ve
zihnini hayal, kuruntu ve zanlardan temizlemek iin nazil
olmus ayetlerle doludur.
Evet, maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
Iarizasinin icrasi iin esitli Iaktrler harekete geirilmeli
ve bu cmleden olmak zere olumlu ve yararli Iaktrler
srekli gndemde tutulurken olumsuz ve zararli Iaktrler
bertaraI edilmelidir
2

Birka nemli Nokta
mam Humeyni'nin -ks- Tahrir'ul Vesile adl
eserinde yyle yazar:
1- Eger maruIu emretme ve mnkerden nehyetme
Iarizasi iin sylenmesi gereken sz illa da belli bir sahsin
sylemesi halinde etkili olacak ve baskalarinin sz etki
yaratmayacaksa o sahsa bu Iarizayi icra etmek Iarz-i
aynidir; aksi takdirde Iarz-i kiIai olur; yani bir gurup veya
Ierdin bu Iarzi yerine getirmesi yeterli olup digerlerinin

1 -Tevbe, 85.
2 - Gnah konusunu isledigimiz ayni adli eserde gnah ve
sapmanin kaynak ve nedenlerini etraIlica ele almis bulunuyoruz.
95
boynundan kalkar.
2- MaruIu emretme Iarzinin edasi iin sahsin niyetinin
illa da Allah rizasi olmasi sart degildir; riya ve gsteris
iin olsa bile, bu Iarz eda edilmelidir.
3- Fesadin kknn kazinmasi iin devlet kurulmasi
ve iktidara sahip olunmasi gerekiyorsa, devlet ve iktidara
kavusmak Iarz olur.
4- Muhatabi gnah islemekten vazgeirmek iin
sadece isaret yetiyorsa, bundan Iazla bir davranista
bulunup ona hakaret sayilacak bir tavir sergilenmesi caiz
degildir.
5- Bizim mdahalemiz gnahin miktar ve hacmini
azaltacak, ama kknden kazinmasini saglayamayacak
olsa bile Iarzdir.
6- Bizim mdahalemiz, muhatabi byk gnahtan
vazgeiriyor, ama kk gnah islemesini
engelleyemiyorsa, bu mdahale dogru ve Iarzdir.
7- Uyarinin tekrarli olmasi etkiliyse, tekrarlamak Iarz
olur.
8- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma Iarzinin
edasi; bir kisi degil de bir topluluk veya bir grup
taraIindan yapilmasi halinde etkili olacaksa, topluca veya
grup taraIindan yapilmasi Iarzdir.
9- Bizim tepki gstermeyip susmamiz, gnah
isleyenlerin cr'etini artiriyorsa susmaniz haramdir.
10- MaruIu emredip ve mnkerden sakindirmamiz
muhatabi etkilemiyor, ama baskalarini etkiliyorsa,
yapilmasi Iarz olur.
11- Bizim susmamiz Islam'in tezyiIine veya
Mslmanlarin inanlarinin gevseyip zayiIlamasina neden
96
oluyorsa, susmamiz haramdir
1

12- Gnah ve haramlari nlemek iin devlet, parti,
grup, kurum, teskilat vb. gerekliyse, bunlarin
olusturulmasi Iarz olur.
13- Iki kisiden biri veya bir topluluk iinde sadece
belli bir grup mnker isliyorsa, sadece onlari
ilgilendirecek sekilde hitab edilmeli ve mesela "kim iki
iiyorsa birakmasi gerekir" denilmelidir, ama grubun
tamamina veya ilgisiz olan belli bir kesimine uyarida
bulunmak Iarz olmadigi gibi, caiz de degildir, yani o
topluluktaki herkesi zan altinda birakacak ve o gnahi
islemeyenleri de islemis gibi gsterecek sekilde uyari veya
mdahalede bulunulmamalidir
2

14- Gnah isleyenle muaserette bulunmak onun daha
az gnah islemesine veya gnaha daha az zaman
ayirmasina veya gnahin daha nemsiz bir tre
indirgenmesine yariyorsa, bu muaseret Iarzdir.
15- Gnah isleyenle muaserette bulunmak o evin bazi
Iertleri zerinde geici de olsa olumlu bir etki yaratiyorsa
bu muaseret yine Iarz olur.
16- Eger muaseretin kesilmesi muhatabi gnahtan
vazgeirecekse, muaseretin kesilmesi Iarz olur.
17- Birisiyle yapilan muaseret onun gnah isleme
cr'etini artiriyorsa bu muaseret haramdir.
18- Bir gnahkarla yapilan muaseretin ona cr'et mi
verdigi yoksa onu gnah islemekten vaz mi geirdigi
konusunda spheliysek, sila-i rahim esasi geregince,

1 - Allah'in gazabina sebep olan "geregi gizleme" konusuyla
ilgili ayetlerde de bu mevzuya isaret vardir.
2 - Tahrir'l Vesile, maruIu emretmenin 11. meselesi.
97
muaserette bulunmak yegdir.
19- Serbest birakildiginda gnah isleyen biri
hapsedilmelidir. Birgn bir Mslman Hz. Resulullah'in
(s.a.a) huzuruna ikip annesinin kt yolda oldugunu
syleyerek ne yapmasi gerektigini sordu; Hz. Resulullah
(s.a.a) "onu hapset" buyurdular, adam "yarari olmuyor"
deyince "millete engel ol" buyurdular, adam bunun da
yararsiz oldugunu syleyince "O zaman onun elini ayagini
bagla ve bil ki anne babaya yapilacak en byk iyilik
onlari ktlkten alikoymaktir" buyurdular.
1

20- Belli bir sahsin belli bir konuda maruIu emretmesi
veya mnkerden sakindirmasi Islam'in tezyiI ve
kmsenmesine neden oluyorsa, bu girisim baska yer ve
konumlarda Iarz olsa bile, szkonusu konumda caiz
degildir
2
. Mesel nl ve sevilen bir Mslman alim veya
vaiz, minberde yersiz bir sz sylediginde cemaatin
huzurunda kalkip da onu elestirdiginizde o sahis Islam'in
bir ehresi olarak her zaman iin gzden dsecek ve
neticede onun sahsinda yce Islam dini zayiI ve gevsek
grnms olacaksa bu elestirinin o sirada ve orada
yapilmasi caiz degildir.
21- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmaniz ters
etki yaratiyor ve geri tepiyorsa, mesela kendisine dogru bir
tavsiyede bulunuldugunda inadina tam etersini yapan biri
ise, veya yapma denildiginde daha beterini yapiyorsa o
sahsa karsi bu girisimde bulunmaniz Iarz olmaz
3


1 - Vesail ussia, c.18, s. 414.
2 - Tahrir'ul Vesile, c.1, s. 448.
3 - Bu tr inati insanlara karsi baska yntemlere basvurulmalidir
sirI inati oldugu iin kendi haline birakilamaz.
98
22- MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma
girisiminde yzde yz sonu alinmasi sart degildir; yzde
bir oraninda olumlu sonu vermesi bile, Iarz olmasi iin
yeterlidir.
23- Islam mukaddesatina saygisizlik addedilecek olan
helal davranislar caiz degildir; mesela hasta birinin oru
tutmasi Iarz degildir ve yemesi helaldir; ama bunu aziz
Islam dinini gevsek gsterecek veya baskalarinin dn
inanlarinda gevsemeyi normal telakki etmelerine sebep
olacak sekilde yaparsa, caiz olmaz.
Amacimiz hkmleri siralamak veya ilmihal yazmak
olmadigindan bu kadarla yetiniyor ve Ayetulullah
Hamenei'nin dn sorumluluklarla ilgili bir konuda
kendisine sorulan bir soruya verdigi su cevabi aktarmanin
Iaydali olacagini saniyoruz:
"Devlet, kanun ve yneticinin Islami oldugu ve
maruIla mnker konusunda da gereken dikkatin
gsterildigi sartlarda halkin vaziIesi szl uyarida
bulunmaktan ibarettir. Daha ileri ve inkilab girisimler ise
hkmetin vaziIesidir, ama bizde bu hususta yardima hazir
oldugumuzu ve yapacagi icraatlarda devleti
destekleyecegimizi ona duyurmaliyiz ona duyurmaliyiz.
Ancak, devlet ve yneticinin Islam olmadigi veya
grnste Islami oldugu ve maruIla mnkere mdahalenin
gerektirdigi sartlarda bizzat halk, szl uyarida
bulunduktan sonra gerekli Islam usullere uymak, merhale
ve yoluna yordamina mdahalelerde de bulunabilir."
99
2. Fasil
MARUFU EMRETME VE
MNKERDEN SAKINDIRMA
FARIZASINI TERKETMEK
100

101
Susan Toplum, l Toplumdur
Kur'an-i Kerim akl-i selim sahiplerine hitab ederek
"Ey temiz akil sahipleri, kisasta sizin iin hayat vardir,
umulur ki sakinirsiniz" buyurmakta
1
ve eger bir katille
karsilastiginizda onu ldrrseniz siz diri ve canlisiniz,
aksi halde lsnz demektedir.
Bireyin l veya diri oldugu herkese anlasilabilecek
birseydir, ama toplumun l m yoksa diri mi oldugunu
anlayabilmek iin ileri seviyede bir sosyal bilin ve idrak
gereklidir; nitekim bu nedenledir ki ayetin basinda "... eger
temiz akil sahibi, yksek bir idrak, bilin ve anlayis sahibi
iseniz bu hakikati idrak edebilirsiniz" buyrulmaktadir.
Dileyen herkesin diledigi her halti isleyebildigi ve hibir
itirazla karsilasmadigi bir toplum "l" toplumdur.
Hadis-i seriIte syle buyrulmaktadir: "Iyi ve kt
davranislar karsisinda ilgisiz olan ve hibir tepki
gstermeyen kimse, canlilar arasinda sadece neIes alip

1 - Bakara 179.
102
veren bir ldr."
1

Gnah Karysnda Susmak
Gnah karsisinda susmak korkakligin belirtisidir; zaaI
ve mitsizligin gstergesidir; insanin kendisine, topluma
ve drstlge karsi sorumluluk bilinci tasimadiginin
nisanesidir.
Hz. Resul- Ekrem (s.a.a) eIendimiz gnah karsisinda
susmanin bir esit bid'at oldugunu buyurmustur.
2

Gnah karsisinda susmanin hsrandan baska neticesi
yoktur. Asr Suresi'nde "Iman ve salih amel sahibi olan,
ama gnah karsisinda susan veya baskalarini hakka ve
dogru yolda direnis gstermeye davet etmeyen kimse zarar
ve hsrandadir" buyrulmaktadir.
Imam Sadik hazretleri (a.s) syle buyurur : "Allah
Teal -c- bir topluluga azap indirmeleri iin bir grup
melek gnderdi. Melekler o toplulugun gzyaslari dkerek
dua etmekte oldugunu grnce, byle bir topluluga neden
azab edildigini sordular, Rabb'ul lemin -c- "onlar dua ve
tazarruda bulunur, ama ktlkler karsisinda gerekli
tepkileri gstermezler" buyurdu.
Susmak, Yeryzn Fesada Bogar
Bakara Suresi'nin 251. Ayetinde mealen "insanlardan
bir kismi, digerlerinin ktlk ve Iesadini engellemeyecek
olsa btn yeryz Iitne ve Iesada bogulur"
buyurulmaktadir.

1 - Tehzib, 181.
2 - Bihar, c.77, s. 165.
103
Ktlge ve yilige Kary Susan Allah
Lanetlemiytir
Ilim sehrinin kapisi Hz. Imam Ali (a.s) syle buyurur:
Sani yce Allah, ancak maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma ilkesini terkeden mmetleri lanetlemistir."
1

Hadis-i seriIte syle buyruluyor: Gizlice ve kapali
olarak islenen bir gnah btn toplumu tehdit etmez; ama
bir grup aika gnah isler ve toplumun geri kalani onlari
engelleyebilecek gce sahip oldugu halde bunu yapmaz ve
susarsa Allah Teal o toplumun hepsini birlikte
cezalandirir.
2

Allah Teala "Atesi herkesi yakan Iitnelerden korkun"
buyurmaktadir.
3

Ehl-i Beyt-i Resulullah'in (s.a.a) 6. Gl Imam Sadik
hazretleri (a.s) "Dine karsi sorumsuz ve lkayt davranan
kimsenin gerekte dini yoktur" buyurur.
4

Susmak, Ktlerin Egemenliginin
Baylangcdr
Rivayetlerde sika geen su dstur olduka arpicidir:
"Eger bir toplum maruIu emretme ve mnkerden
nehyetmeyi terkederse asagilik ve ktler o topluma
musallat olur ve Allah'a yalvarip yakarmalarinin da hibir
etkisi olmaz."
5


1 - Nehc'ul Belaga, 193. hutbe.
2 - Kenz'ul Umml, 5515. hadis.
3 - EnIal, 25.
4 - Vesail, c.11, s. 44.
5 - Nehc'ul Belaga, 47. mektup.
104
ncelikle Komyu
Imam Sadik'tan rivayet edilen su dstur hayli
dsndrcdr:" Gnah isleyen komsusuna uyari ve
mdahalede bulunmayan, onun gnahina ortak sayilir"
Gnaha Rza Gstererek Susan, Ona Ortaktr
Insanin grdg bir ktlk ve gnah karsisinda
susmasi korkaklik, habersizlik, mdahaleden utanma ..vb
nedenlerle olabilir, ama insanin o ktlk ve gnahin
islenmesine kalben razi olmamasi nemli bir esastir.
Nitekim kimi zaman bir gnah veya ktlk
karsisinda susmanin nedeni, ona kalben razi olmaktan
kaynaklanir ki, ayet ve rivayetlerde bu tr suskunluk, su
ortakligi sayilmistir, birka rnek verelim:
- Allah Teala Hz. Resulullah (s.a.a) taraIindan
Yahudilere "sizler neden daha nce gelen peygamberleri
sehid ettiniz" diye sormaktadir. Oysa Hz. Resulullah
(s.a.a) dneminde kendilerine hitab edilen o Yahudiler
degil, onlarin atalari, peygamberleri sehid etmisti; ama
atalarinin bu cinayetine onlar da kalben razi olduklarindan
Yce Allah, atalarinin isledigi o cinayetler nedeniyle
onlari da muhatab almakta ve elestirmektedir.
1

- Nehc'ul Belaga'nin 20. Hutbesinde syle buyrulur:
Hz. Salih'in (a.s) devesini sadece bir kisi ldrdg halde
Kur'an "o deveyi bir grup ldrd ve azaba dar oldular"
buyurmaktadir; nk szkonusu grup o kimsenin deveyi
ldrmesine riza gstermistir."
2


1 - l-i Imaran, 183.
2 - Sems, 14.
105
- Ilim sehrinin kapisi ve Hz. Resulullah'in (s.a.a) vsisi
olan Imam Ali'nin (a.s) katili "Ibn-i Mlcem" adli bir kisi
oldugu halde Ramazan Ayi'nin 19. Gecesinin duasinda yz
deIa "Ya Rabbi, Hz. Ali'nin (a.s) katillerine lanet et"
denilmesi buyrulmaktadir.
Susan nsanlarn Kyamette ehresi Nasldr?
Hz. Resulullah (s.a.a) syle buyururlar: Canim elinde
tutan Rabbime andolsun ki mmetimden bir grup,
maymun ve domuz seklinde kabrinden kalkacaktir,
onlardaki bu irkin degisikligin nedeni, engelleyebilecek
gleri oldugu halde gnah isleyenlere meydan vermeleri
ve onlari engellememis olmalaridir."
1

Bir baska hadis-i seriIte de syle buyrulur: Mirac
gecesi bir grup insanin dudaklarinin makasla kesildigini
grdm, nedenini sordugumda mnkerden
sakindirabilecek dilleri oldugu halde bunu yapmadiklarini
sylediler."
2

Imam Ali (a.s) syle buyurur: Bilgisini insanlara
gretmeyip gizleyen bilgin, kiyamet gnnn en kt
kokan insani olacaktir"
3

Szn kisasi, hakkin ve hukukun ezildigini
grdgnzde susmamaniz gerekir, yersiz suskunluk bid'at
ve kt bir gelenektir
Eger:
- Ulemanin susmasi, insanlarin onlara karsi kt zan
beslemesine yol aiyorsa

1 - Kenz'ul Umml, c.3, s. 83.
2 - Lina'liil Ahbr, c.2, s. 285.
3 - Vesail, c.8, s. 510.
106
- Ulemanin susmasi zalime cr'et veriyorsa
- Susmak, zalimin zulmnn onaylanmasina sebeb
oluyorsa
- Susmak; maruIun mnker ve mnkerin de maruI
telakki edilmesine neden oluyorsa
- Susmak, Mslmanlarin inanlarinda gevseme ve
zaaI yaratiyorsa
-Susmak, Iikr sapmalar ve bid'atlerin gelismesine yol
aiyorsa haramdir ve bireyin kendisi iin tehlike yaratacak
olsa bile bu suskunlugun bozulmasi ve gereken tepkinin
gsterilmesi zaruridir.
Susmayanlar
Ibn-i Sokeyt Imam Riza, Imam Cevad ve Imam Hdi
hazretlerinin (a.s) yarenlerinden olup Abbasi HaliIesi
Mtevekkil'in ocuklarinin zel gretmeniydi.
Birgn haliIe Mtevekkil, kendisini Hz. Resulullah
(s.a.a) ve onun vasiysi Hz. Ali'yle (a.s) kiyaslama
kstahliginda bulunarak "Sence, benim ogullarim mi daha
iyidir, yoksa Hz. Resulullah'in yavrulari ve Hz. Ali'nin
(a.s) ogullari olan Imam Hasan'la Hseyin mi?" diye
sordu.
Ibni Sokeyt, ardinda bir bid'ati tasiyan irkin emelin
Iarkina vararak suskunlugunu bozdu ve "Cennet
genlerinin eIendisi ve Hz. Resulullah'in glleri olan
Hasaneyn bir taraIa; Ali'nin hizmetkari Kanber bile hem
ogullarindan hem senden daha stndr!" dedi.
aginin tagutu ve diktatr olan Mtevekkil hi
ummadigi bu cevap karsisinda nce dehsetle irkilmis,
ardindan, kendisini toparlar toparlamaz, bu yigit
107
gretmenin katiline Ierman vermistir.
1

Bir baska rnek:
Firavunun ailesinden olan ve imanini gizleyen bir
mmin, yillardir srdrdg sessizligini bir vak'a
karsisinda bozarak "Siz, benim Rabbim Allah'tir diyen bir
adami mi ldrmek istiyorsunuz?! Diye haykirmistir
2

Ve son rnegimiz, Hz. Zeynep'ten:
Kerbela Iaciasinin hemen ardindan, esir edilerek nce
KuIe, sonra da Sam'a gtrlen Hz. Zeyneb (a.s) o
korkun katliamin Iermanini veren ve Hz. Resulullah'tan
(s.a.a) intikam alabilmek iin o hazretin mbarek ve
mutahhar soyunu kurtmaya niyetlenen melun Yezid'in
huzuruna ikarildiginda arslanlar gibi kkreyerek
gerekleri haykirmis ve mkemmel bir "maruIu emretme
ve mnkerden sakindirma" rnegi sergilemistir.

1 - Mstedrek-i SeIine't-il Bihr, c.5, s. 80.
2 - GaIir -M'min- Suresi, 28.
108
MaruIu Emretme Ilkesini Terketmek Iin
Bahaneler
Rivayetlerde ahir zamanda bir grup insanin maruIu
emretme ilkesini terkedecegi ve esitli bahaneler ne
srerek sorumsuzluguna kiliI uydurmaya alisacagi geer,
bunlardan birkaina kisaca deginelim:
1- Baykalarnn Gnahndan Bana Ne?!
Bazilari "Herkes diledigi gibi yasar, ates dstg yeri
yakar" veya "Gnah isleyen kimseyle beni ayni kabre
koyacak degiller ya?" gibi szlerle bahaneler ne srerek
haksizlik ve btil karsisinda susarlar. Oysa ates sadece
dstg yeri yakmamakta, pekal evreye de
sirayabilmektedir; veya gnah isleyenle ayni mezara
konulmasak da, ayni toplumda, ayni atmosIeri solumakta
oldugumuzu grmezden gelemeyiz.
Bir toplumda islenen su, o toplumu etkiler ve pekala
baskalarina da sirayabilir; kanun ve usule aykiri
109
davranislar toplumun tamamini olumsuz ynde etkiler;
tipki sigara ien birinin havayi kirletmesi gibidir bu... Bir
yalan, btn iliskileri bozmaya yeter; bir kem bakis, bir
haram nazr edis yoldan ikmalara, zinaya ve veled-i
zinalarin dnyaya gelmesine yolaar ve zinadan dnyaya
gelen o ocuk her gn yzlerce Iitne ve Iesad isler...
Bir gnah, bazen nice gnahlarin islenmesine ortam
hazirlar. Iki sadece ieni sarhos etmekle kalmaz,
sarhosun binlerce irkinligi yaratmasina da sebeb olur. Bir
hadis-i seriIte "Toplumda islenen gnah, tipki denizdeki
bir gemide ailan delik gibidir" buyrulur; sadece kendi
oturdugu yeri delen bir yolcunun bu yaptigi sey, geminin
batmasina ve btn yolcularin bogulmasina ortam hazirlar.
Kisacasi birinin gnahinin, baskalarina hibir zarar
vermedigi dsncesi yanlistir; Hz. Resulullah (s.a.a)
"gizlice islenen bir gnah, sadece isleyene zarar verir, ama
aleni sekilde islendiginde btn toplumu tehdit eder"
buyurmaktadirlar
1

2- yilige Davet ve Ktlkten Menediy
Hrriyetleri Snrlar
Hrriyet, glgesinde binlerce ugursuzlugun islendigi
Ievkalade kutsal bir kelimedir. Hrriyetin anlami, herkesin
diledigi herseyi yapmasi degildir; bu sadece mantiga
aykiri degil; hibir birey, toplum veya rejimin de kabul
edebilecegi bir durum degildir.
Hrriyet, ancak akil, vicdan ve Iitrata uygun oldugu ve
Allah'in hkm ve sinirlarinin erevesinden tasmadigi

1 - Bihar, c. 97, s. 78 Mizan'ul Hikmet'ten naklen.
110
srece dogrudur; aksi takdirde vuku bulan seyin adi
hrriyet degil anarsi, kargasa, sunu bunu rahatsiz etmek,
allemin isine gcne mni olmaktir.
ocuklar tamamen serbest birakilacak olursa
yeryznde hikimse kalmaz; zira kendilerini olmadik
tehlikelere atar ve kesinlikle kendi sonlarini hazirlamis
olurlar. Hrriyetin kontrol altinda tutulmamasi halinde
gven ve huzur diye bir sey kalmaz. Sosyal hayatta
hrriyet, toplumun saglikli sekilde yasayabilmesi iin belli
kural ve kapsamli prensiplerle birlikte tanimlanmali ve
bireyin hrriyeti, toplumun hrriyetine zarar
vermemelidir; buna aldirmayip hrriyetini ktye kullanan
ve baskalarinin hrriyetinin ignenmesine sebebiyet
verenler dizginlenmelidir
3- Utanma
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma prensibini
terketmenin nedeni bazen psikolojiktir, insan bunu,
baskalarina mdahale telakk ederek utanir. Bu tr
utanma ve mahcubiyeti Islam kinamistir, byleleri
esitli egzersizlerle bu siIati kendilerinden
uzaklastirmalidirlar. Hakkin ezilmesi karsisinda
suskunluk getiren bir utanma duygusu, dnyada zillet
ve ahirette de ebed cehennemden baska sey
kazandirmaz.
4- Korku
Bazen insan, maruIu emretme ve mnkerden
sakindirmaktan korkar; bu korkunun nedenleri Iarklidir:
kim zaman, msterisini kaybetmekten ve gelirinin
111
azalmasindan korktugu iin bu prensibi nemsemez; oysa
Imam Ali (a.s) iyilige agri ve ktlkten sakindirmanin,
kimsenin rizkinin kesmeyecegini buyurmustur.
Insan, bazen de arkadaslarini kaybedecegi korkusuyla
bu prensipten vazgeer, halbuki en iyi arkadasi Yceler
Ycesi Allah-u Teala -cc- dir ve O'nun disindaki btn
dostlar, birgn insani mutlaka terkedeektir.
Kimi zaman da insan, sznn bosa gidecegini ve
kendisine kulak verilmeyecegini dsnr, oysa insanlar
ona kulak vermeseler de, Allah indinde pek byk bir ecir
alacagini bilmelidir.
Bazen tehdit hisseder ve bu prensipten vazgeer insan;
oysa Allah iyiler ve dogrularla beraberdir ve lm sadece
Allah'in elindedir.
Kimi zaman, baskalari da onun davranislarini tenkit
eder korkusuyla bu prensipten vazgeenler bilmelidir ki bu
tenkitler, kemal ve olgunluk pesinde olanlar iin birer
nimettir.
Imam Sadik (a.s) ve Imam Ali (a.s) Hz. Resulullah'tan
(s.a.a) syle rivayet etmislerdir: Insanlari iyiye agirip
ktlkten menedin ve sakin korkmayin, zira bunu
yapmakla ne rizkiniz kesilir, ne de lm yaklasir size"
1

5- Bir iekle Bahar olur mu?
Bazen digerlerinin sustugunu grmek, insani susmaya
itmekte ve "bir iekle bahar gelmez ki, benden baska
kimse yok mu sanki?" demektedir. Bu noktada
Mslman`in sorumluluk bilinciyle hareket etmesi ve ilk

1 - Mizan'ul Hikmet, c.6, s. 263.
112
adimi kendisinin atmasi, kinama ve elestirilerden
ekinmemesi gerekir. Herkesin ller gibi sustugu yle bir
ortamda hakki haykirmanin, Allah indinde pek byk ecri
ve dl oldugu bilinmelidir. Nitekim hadis-i seriIte "En
byk cihad, zalim egemenin karsisinda hakki
sylemektir" buyruluyor. Zira zorba ve zalim tgutlarin
etraIi her zaman sahtekar ve dalkavuk tiplerle evrilidir,
her yaptigini taguta gzel gsterir, onun her yaptigini
dogru sanmasina neden olurlar. Iste bu dalkavuklar
arasinda ve kimsenin dogruyu ve hakki syleyemedigi bu
ortamda arslan yrekli birinin ikip hakki ve geregi
syleyerek lm sessizligini bozmasi en byk cesaret ve
en byk sevaptir.
6- Fikr Sapma
Bazilarinda Iikr sapmalar vardir, olaylari hep kader
ve cebr aidan degerlendirir ve " hersey Allah'in
elindedir, byle olmasini O istemis, olmustur, O'nun
islerine karisilir mi?" derler. Bu, sirklerini Allah'a maleden
ve "Allah dileseydi biz O'ndan baskasina tapmazdik,
putperest olmamiz, O'nun iradesiyle gereklesmistir
1

diyen bazi msriklerin mantigidir.
Veya syle derler: "Eger Ialan seyin yapilmasi iyi ve
gerekliyse neden Allah'in kendisi onu yapmiyor? Mesela,
alari doyurmak iyiyse, bizzat Allah onlarin rizkini versin,
biz ne diye elimizdekini onlara harcayalim ki?!"
2

Bu mantiga sahip olanlar, Yce Allah'in insanlari hr

1 - Nahl, 35.
2 - Ysin, 47.
113
bir iradeyle yarattigini ve nimetleri vermek veya almakla
sadece onlari sinadigini bilmemektedirler. Sni Yce
Allah -cc- insanlarin puta tapmamasi iin merhamet ve
acima duygusuyla insani donatmis, bylece insanoglunun
olgunlasip kemale ermesini dilemistir.
Hz. Mehdi'yi (a.s) bekleme konusunda da maaleseI
bazilari bu yanlis Iikre kapilmakta ve "biz Hz. Mehdi'yi
bekliyoruz, zamani geldiginde kendisi zuhur edecek, isleri
bizzat yoluna koyacaktir nasilsa!" demektedirler.
Byleleri, "Hz. Mehdi'yi (a.s) beklemeyi, Azrail'i
beklemek gibi bir sey sanmakta ve adeta kibleye dogru
uzanip Azrail'i bekler gibi bir tavra girmektedirler. Oysa o
hazreti bekleyis, bir "hazirlikli olus"tur, lkaytlik ve
umursamazlik degil...
Gnesin ne oldugunu bilen ve sabahi bekleyen biri
karanlikta oturmaz, kalkip bir mum yakar, bir isik hazirlar
ve aydinlik iinde, sabahi bekler.
7- Yersiz Beklenti
Kimi insanlar, syledikleri her seyin hemen
yapilmasini beklerler; iste bu nedenle insanlara maruIu
emretmez ve "ya laIimizi dinlemezlerse?!" diyerek
kaygilarini dile getirirler.
Oysa bu beklenti tamamen yersizdir.
Insanlar; peygamberlerle masum imamlarin her
syledigini yerine getirmis midir?
Olaylari imkanlar dahilinde degerlendirmek ve
tamamen olmuyorsa, kismen basariya yryerek,
amacimizi imkanlarin elverdigi lde gereklestirmek
iin aba sarIetmeliyiz. Hz. Resulullah'in (s.a.a) Hz. Ali'ye
114
(a.s) buyurdugu su hadis pek arpicidir: "Allah'a andolsun
ki senin elinle bir tek kisinin hidayet bulmasi, gnesin
zerine isidigi herseyin sana verilmesinden daha
hayirlidir.
Evet, bu mbarek hadis-i seriIte Hz. Resul- Ekrem
(s.a.a) eIendimiz bir tek kisinin bile hidayete ermesine
razidir.
Yersiz beklentinin bir diger tr de bazilarinin tam bir
reIah ve huzur iinde ve sahsi onur, gurur ve konumlarinin
da korunmasi sartiyla, stelik sadece bir tek buyruk ve
uyarilariyla bir isin hemencecik yapiliverilmesini
beklemeleri ve bunun konumlarina zerrece zarar
verecegini veya onlari zahmete dsrebilecegini
grdklerinde hemen yan izerek "benim byle bir
sorumlulugum yok!" deyivermeleridir.
8- Baykalar Var Naslsa!
Kimileri, insanlara maruIu emredip mnkerden
nehyetme ilkesini uygulamamalarina gereke olarak
baskalarinin sorumluluklarini gsterir ve "Falan makam,
Iilan nl isim veya Ialan kurulus, Iilan Islam encmeni
var nasilsa! Onlar varken bu vaziIe bana dsmez!" diyerek
iin iinden siyrilmaya alisirlar. Oysa maruIu emretme;
tipki namaz gibi herkesin mkelleI oldugu bir Iarzdir.
Sizin grdgnz Ialan aykiri davranis veya isi, yetkililer
grmemis olabilir pekal! Ya da halkin desteginden emin
degildir... Bu durumda sizin ilk adimi atip sorunu dile
getirmeniz aslinda toplumun diger Iertlerini de dile
getirecek ve "bizim de duygularimiza tercman oldunuz!"
diyeceklerdir.
115
Evet, baskalarinin gaIleti bizim de gaIlet
gstermemize gereke olamaz!"
9- Bugn Syledik Diyelim, Peki Yarn Ne
Olacak?
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma prensibini
ihmal eden bazilari" bugn biz bir Iesadi engelledik
diyelim; ama yarin yine nice Iesadlar islenecektir"
demektedir. Bu tipki "Evi niye sprelim ki, nasilsa yarin
yine toz iinde kalacak" demeye benzer. Unutmayalim ki,
bir gnahin yarin tekrar islenme ihtimali, o gnahin bugn
islenmesine lakayt kalmak iin gereke teskil etmez.
10- Bir Defa Bayarsz Oldu Diye Prensibini
Terkedenler
Bazilari maruIu emretmis, ama bir tek deIa basarisiz
oldugu iin bu yenilgiyi unutamamislardir; bu nedenle de
bu ilkeyi terkedip "Hi yarari yok, bir deIa syledim de ne
oldu sanki?!" diyerek pasiI kalmayi tercih etmislerdir.
Bu gibileri ok iyi bilmelidir ki:
- Grnste yenilgi aldiklari o bir deIa iin bile,
Rableri katinda ecir ve sevap kazanmislardir.
-Bazilari, yapilan bir uyariya inatla direnseler de, hak
sz zamanla onlari etkileyecek, er veya ge mutlaka belli
bir tesir birakacaktir.
- Bir veya birka yenilgi yznden bu ilahi ilke
terkedilemez. Bir doktorun yazdigi reeteden sonu
almayinca o hastaliga mrnzn sonuna kadar tahamml
m edersiniz, yoksa sonu alincaya kadar baska doktorlari
ve baska tedavi yntemlerini mi denersiniz?
116
11- Dindarlk Zannederek Vazifeyi Terketmek
Kimileri toplumun iyi-kt hibir isine karismamayi
takva ve dindarlik zanneder, byleleri tipki Tebk
Gazvesinde Hz. Resulullah'i (s.a.a) yalniz birakanlara
benzer; Tebk Savasina katilmak yerine dolayli Iirari
tercih eden bazi szde dindarlar Hz. Resulullah'a (s.a.a)
syle demislerdi: "Sizinle cepheye gelmeyisimizin sebebi,
imanimizi korumaktir; Tebk'e gelir ve Remaklarla
savasirsak, gzmz onlarin kadinlarina - kizlarina dser
de gnaha gireriz diye korkuyoruz. Bu nedenle Tebk
Savasinda sizi yalniz birakmak zorundayiz!!"
12- Davet ve Uyary Kmsemek
Bazilariysa maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma Ilkesini terketme gerekesi olarak bununla bir
yere varilamayacagini iddia eder ve "uyariyla nasihatle bu
isler dzelmez, isi kknden halledecek bir yol bulmali"
derler.
Bu da seytanin hile ve vesveselerinden biridir.
Susuzluktan lmek zere olan birine bir miktar su ulastirip
onu kurtaracagi yerde, "lkenin drt bir yanina su
ulastirabilecek bir proje dsnmek lazim" diyerek
adamcagizi lme terketmektir bu...
si temelden halledecek esasli ve kalci zm
getirmek elbette ki yegdir ve bu yapilmalidir da; ama sirI
bu bahaneyle maruIu emretme ve mnkerden sakindirmak
ilkesi terkedilemez.
13- Hrs
Kimi zaman bazilari tamah ve hirs yznden;
117
ikramiye, tesvik ve dl alma midi veya msterisini
kaybetmeme ve baskalarina sirin grnebilme gibi
gerekelerle mnker, ktlk ve irkinlikler karsisinda
susmaktadirlar.
1

14- Rahatna Dyknlk
Kimi de, sirI rahatina dskn oldugu iin, etraIindaki
haksizlik ve ktlkleri grmezden gelir. Hz. Resulullah
(s.a.a) syle buyurmaktadir: "Sizler, rahat yasamaya
dskn oldugunuz ve sorumluluklarinizi bilmediginiz iin
maruIu emretme ve mnkerden sakindirma ilkesini terk
etmektesiniz."
2


1 - Vesail, c. 11, s. 395.
2 - Nehc'ul Fesahe 2032. hadisi.
118
Mnkerlerin Yikici Etkileri
Bir toplumda mnkerin n alinmaz ve vuku bulan
kt ve irkin olaylara herkes sessiz ve tepkisiz kalirsa
bunun dogurdugu tehlikeler arda arda kendisini
gstermeye baslar. Mnkere tepkisizlik, aslinda merhale
merhale gelisen bir olaydir, bu merhaleler syle
zetlenebilir:
1- Gnah islendigini grdg halde tepki
gstermemek ve maruIu emretme, mnkerden sakindirma
eyleminde bulunmamak
2- Gnahi normal karsilar hale gelmek
3- Gnah islenmesine razi olmak
4- Gnah islenmesine yardimci olmak
5- Bizzat gnah islemek
6- Gnah islemekte israrli olmak, o gnaha alismak ve
hatta o gnahi islemekten zevk alip memnuniyet duymak
7- Baskalarini da gnah islemeye davet etmek
8- Gnahin islenmesi ve propagandasi iin yatirimda
bulunmak
119
9- Gnah islemeyenlere cephe almak ve onlari srekli
dislamak
10- (Allah korusun) Kalbin katilasip taslasmasi ve
insanin acimasizlasmasi.
Evet, Kur'an-i Kerim'de "seytan'in adimlarini
izlemeyin"
1
seklinde buyrulmasinin nedeni seytanin insani
adim adim gnaha ve Iesada ekmesidir
2

Bir hakim arkadasim syle anlatiyordu: "On yedi
Mslmani terr eden bir mnaIik yakalamistik; "O
Mslmanlari sehid ederken hi rahatisizlik duymadin
mi?" diye sordugumda "Sehid ettigim ilk Mslmanda
rperip titredim; ama ondan sonra alistim ve benim iin
normal bir hal oldu!"
Seytan'in insana adim adim yaklasip nIuz edisi,
Nehc'ul Belaga'da syle tavsiI edilir:
- nce Seytan, onlarin ruhuna tohumunu eker
- O tohum canlanir
- Derken, seytanin yavrulari insanin ruhunda
emeklemeye baslar
- Ardindan, insanin kendi elinde byyp yrmeye
baslar
- Seytan onun gzne bakar ve bylece insan "Allah'in
gz" yerine "seytanin gz" kesilir,
Sonra, Seytan, szn onun diliyle sylemeye baslar
ve sylemek istediklerini ona syletir.
- Seytan, onu kullanarak, baskalarini da onun
vasitasiyla yoldan ikarmaya baslar.
3


1 - Bakara 168 ve 208.
2 - Nur, 21.
3 - 7. Hutbe.
120
Ykc Etkileri
Her gnah, bir baska gnaha zemin hazirlar. Insan
hem kendi davranislarina, hem baskalarinin davranislarina
dikkat etmez ve bir gnah karsisinda gereken tepkiyi
gstermezse bir tek gnahin veya psikolojik bir halin
bazen akla gelmedik gnahlara ortam hazirlayabilecegini
unutmamalidir.
Yusuf'un (a.s) Kssasndan Alnacak Dersler
Hz. YusuI'un (a.s) kardesleri kiskanti; sirI bu
psikolojik bozukluk ve ahlaki olumsuzluk onlari olmadik
hatalara dsrmstr; iste bunlardan birkai:
1- Babalarini sapmayla sulamak
2- Kk kardeslerini, gezmeye gtrmek, bunu
gereklestirmek ve evladi babasindan ayirmak
1

3- Kendi kardesini kuyuya atmak
2

4- Kardesinin kurtlara yem oldugu yalanini uydurmak
3

5- YusuI'a hirsizlik iItirasinda bulunmak
Evet, grldg gibi bir tek gnah, hi umulmadik
hatalara yol aabilmekte, nice gnahlarin islenmesine
sebebiyet verebilmektedir; bu nedenledir ki baska
gnahlara meydan vermis olmamak iin gnah yolunda
atilan ilk adima mdahale etmek ve engel olmak gerekir.
Mnkerlerin, biz bilsek de bilmesek de esitli boyut ve
platIormlarda pek yikici etkileri oldugu unutulmamalidir.

1 - YusuI, 12.
2 - YusuI, 10.
3 - YusuI, 17.
121
Bir Hatra
Birgn, bir yolculuk iin uaga binmistim, uusa biraz
kala btn yolcularin uaktan inmesi istendi.
Kisa srede yolcular indi, valizler bavullar geri verildi,
hepimiz telaslanmis, meselenin ne oldugunu merak
etmistik. Yetkililerden sordugumda "Uaga bir
hamambcegi girmis" dediler ! Hayretimi gizleyemedim;
"Bir hamambcegi yznden mi hepimizi indirip uagi
bosalttiniz?! Diye sordum glerek "Bu yaptiginiz nedir
Allah askina?! Bir yetkili tebessm ederek "Sasirmakta
haklisiniz" dedi, "Ama o hamambcegi ince bir kabloyu
kemirecek olursa ok nemli bazi irtibatlarin
kesilebilecegini dsndnz m hi?!"
Evet, bu kck hadise karsisinda birok uzman ve
imkanin seIerber oldugunu grnce ister istemez bazi
insanlarin, tipki bu hadisede oldugu gibi, grnste basit
sanilan birtakim huy ve aliskanliklar nedeniyle btn
hayatlarini nasil heder ettigini dsndm... Ktlk, gnah
ve irkinlikler demek olan mnkerlerin toplumdaki etkisi
de tipki bu hamambceginin yaratacagi etki gibidir;
insanoglunun tekaml ve olgunlasma dzenini tehlikeye
dsrebilmektedir pekal... Bunun en aik delili, gnah ve
ahlaksizliklarin Iazlaca islendigi toplumlarda buna paralel
olarak stres, sorumsuzluk, amasizlik, nihilizm, intihar,
uyusturucuya siginma, sinir haplari kullanma, modern
kiliIlara brnms esitli vahsilik ve barbarliklar, trl
psikolojik ve cinsel hastaliklarin da artmasidir.
122
Zarar ve Tehlike Ihtimali Varsa Ne
Yapmali?
Insanoglu her girisimde kr ve zarar muhasebesi yapar
ve nemli olanla daha nemli olani birbirinden ayirir,
islerinde dikkat ve ehemmiyet siralamasi gsterir; az bir
kr iin, gereginden Iazla harcamaya girmez. Ne varki bu
esas; maruIu emretme ve mnkerden sakindirma ilkesini
uygularken kimsenin onur, mal ve caninin sigorta edilmis
oldugu anlamina da gelmez. Bu nemli Iarizayi yerine
getirebilmek iin icabinda tehlike ve zarari da gze almak
gerekir. Bunca vurgu, nem ve sevabin, Iarizayi hi
zahmetsizce ve kesinlikle sonu alinacak sekilde yerine
getirenlere ynelik olmadigi ortadadir.
Kimi zaman sonu alinmayabilir; ama sirI bu yzden
maruIu emretme ve mnkerden sakindirma ilkesinden
vazgeilemez...
Hz. Nuh (a.s) ne kadar sonu almisti sahi?!
sura gn Imam Hseyin (a.s) Yezid ordusuyla
bizzat muhatab olup konusmadi mi? Onlari en byk
123
mnker ve en byk ktlkten, yani o hazreti
katletmekten sakindirmak iin gereken herseyi yapmadi
mi? Onun onca uyari ve girisimi ne kadar tesir birakti
Yezid ordusunda?..
Her zaman ille de tesir gerekli degildir; kazan sirI
hcceti tamamlamak ve bahaneye mahal birakmamak iin
nasihat edilmesi gerekir; Kur'an'da buyruldugu gibi:
"...zr kaldirmak veya uyarmak iin..."
1

Evet, maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
Iarizasi iin gerekli girisiminin terkedilis nedeni genellikle
bu iki nokta olmaktadir; yani uyari ve tavsiyenin
hemencecik etki birakmasi ve uyarida bulunuldugunda
hibir tehlikeyle karsilasilmasi gibi yersiz iki beklenti
szkonusu olmaktadir. Nitekim hadis-i seriIte syle
buyrulmaktadir: Namaz insanlarin malina ve canina zarar
verecek olsaydi onu terkederlerdi; tipki kk bir zarar
grdklerinde en byk ve en aziz Iarizalari terketmeleri
gibi!.."
2

Bu hadis-i seriI, tehlikenin gze alinmasi gerektigini;
tehlike ve zarar korkusuyla yilmanin dogru olmadigini
vurgulamaktadir. Nitekim Kur'an-i Kerim "... hibir
kinayanin kinamasindan korkmazlar"
3
buyurarak, dn
vaziIesini yerine getirenleri vmekte ve bize de nasil
davranmamiz gerektigini aik ve net sekilde
gstermektedir: "... Su ve gnah isleyenler, iman ehlin
alaya alir ve onlara glerler.. Onlarin yanindan geerken
birbirlerine kas-gz eder; onlari alaya alirlar, kendi

1 - Mrselat, 6.
2 - Furu-i Kah, c.4 , s. 55.
3 - Maide, 56.
124
aralarinda toplandiklari zaman mminleri alay konusu
eder, horlar, onlari saskinlik ve sapiklikla sularla..."
1

Evet, sorumluluk ve vaziIenin yerine getirtilmesinin
bir bedeli ve birtakim zorluklari olacaktir elbet...
Btn peygamberler ve evliyalarin trl zorluk ve
hakarete maruz kaldigi ve ogunun sehid edildigi herkese
bilinmektedir; bu yakin gerege ragmen "maruIu emretme
ve mnkerden sakindirma Irizasini yerine getirmenin
sarti, bu ugurda hibir zarar ve tehlikeyle
karsilasilmamasidir" seklindeki bir iddianin nereden
peydahlandigini anlayabilmek kabil degildir. "Hibir
zorluk ve tehlikesi olmayan bir din" anlayisini hibir
peygamber getirmis degildir.
Hangi dinin getirilmesi kolay olmustur ki, korunmasi
da kolay olsun?
Birseyi korumanin, onu kurmaktan daha zor oldugu
inkar edilebilir mi?
"Yce Allah, kendisinden korkulmaya daha
layiktir..."
2
buyrugunda aika "Allah'tan baska hibir
seyden korkmayin! Emri yok mudur?
Inananlari verken "... onlar kimseden korkmazlar..."
3

diyen Kur'an, bylece bize de Allah'tan gayrisindan
ekinmememizi ve korkak olmamamizi salik vermektedir.
Peygamberlerin, inan ve davalari ugruna sehid
dstklerini hatirlatan ayetler, bizlere "siz de onlarin
yolunu izleyin" demekte degil midir?
Kur'an-i Kerim "... sayica ok olmak l degildir, az

1 - MutaIIiIin 29 - 31.
2 - Ahzb, 37.
3 - Ahzab, 39.
125
olmaktan hi korkmayin"
1
buyurmuyor mu?!
Ve su rivayet: "En byk cihad, zalim egemenin
karsisinda hak sz sylemektir"
2
; keza "Insanlarin
hosuna gitmese, aci ve kendi aleyhinize de olsa, hakki
syleyin"
3
buyrugu yeterince aiklayici degil midir? Btn
bunlar dn vaziIeleri uygulama konusunda mmine
cesaret ve cr'et asilayici niteliktedir. Hakka inananlarin,
grdkleri eziyet ve ugradiklari sikintilar karsisinda sabir
ve diren gstermelerini ven ayet ve rivayetlerle Hz.
Ibrahim (a.s) ve Hz. Resulullah'i (s.a.a) mminlere rnek
ve imam olarak tanitan onca ayetle hadis, hep inanan
insanin icabinda tehlikeyi gze almasi gerektigini
vurgulamaktadir. Binaenaleyh, "maruIu emretme ve
mnkerden sakindirma" esasinin, ancak insanin kendisinin
ve dostlarinin caninin tehlikeye dsmemesi halinde Iarz
olacagi yolundaki rivayetler
4
muhtemelen bir nem
siralamasina isaret etmektedir; yani mnker, insanin canini
vermesine degecek kadar had saIhaya varmamissa,
girisimde bulunmak Iarz olmamaktadir.
Ama; din-i mbin-i Islam ve onun hkmleri, Islam'in
onuru, halkin iIIet ve namusu, Islam devleti ve onun hak
rehberinin tehlikeye dsmesi halinde artik takiyye durumu
szkonusu degildir ve bu durumda inanli insanlarin

1 - Bakara, 249.
2 -Vesail, c.11, s. 406.
3 - Gurer 2/ 44 7961.
4 - Imam Riza'nin (a.s) haliIe Memun'a yazdigi mektup (Bihar,
c.10, s. 228 ve 257) takiyye icabi olsa gerektir; Abbasilerin, iktidari
Ehl-i Beyt'e kaptirmaktan korktuklarini bilen Imam (a.s) bylece
tgutun kendisini rahat hissetmesini saglamistir.
126
derhal harekete gemesi ve rahat yasami bir kenara
birakmasi gerekir.
Kur'an-i Kerim" derdi gami olmayan reIah
dsknleri"ni syle tanimlamaktadir:
1- Ne zaman cihad emri verecek olsan, rahat ve
reIahina dskn olan korkaklar gelip senden zr diler,
kaytarmak iin izin isterler.
1

2- Yaz mevsiminde cihad emri verilecek olsa, "yazin
sicaginda cihad olur mu, bekleyin hava serinlesin biraz!"
derler.
2

3- Yakin yere giderler; ama yol uzun olsa gitmezler
3

Kur'an, zor ve buhranli zamanlarda Islam`a destek
verip Allah'in dinine araka ikanlari ver.
4

Evet, bunu nemle hatirlatmakta Iayda vardir: Insan
her an zaaI gsterebilir, esasen insanoglu reIaha ve rahata
dskndr; ama baskalari darda ve sikintida iken bir
Mslman`in reIah ve rahat iinde olamayacagi da
bilinmelidir.
Bir sahabe, Hz. Resulullah'la (s.a.a) birlikte savasa
gidecegi yerde, evinde kalmisti. Hanimlarinin yaninda,
yastiga yaslanmis serin su ierken ansizin kendisine geldi,
iki cihan serveri Hz. Resulullah (s.a.a) sahabeyle birlikte
gnesin yakici sicaginda cephede savasirken o, evinde
rahatina bakmada, serin su imedeydi. Hemen silahlarini

1 - Tevbe, 86.
2 - Tevbe, 81 ve ayni soruna Hz. Ali (a.s) de deginerek "sicaktan
yakinan sizler, cephede kililari grdgnzde hi dayanmayacak,
kaacaksinizdir!" bkz: Nehc'ul Belaga, 27. hutbe.
3 - Tevbe, 42.
4 - Tevbe, 117.
127
alip evini terketti ve Hz. Resulullah'a (s.a.a) ulasip
tevbesini bildirdi. Kur'an-i Kerim, bu hadiseyi anlatirken
syle buyurur: "Rahatina dskn olus, neredeyse kiminizi
dogru yoldan ikaracakti, ama Allah, ltIunu ona
dndrerek onun-yaptigi isin irkinligini- anlamasini
sagladi ve bylece o kendisine gelerek Mslmanlarin
yardimina kostu"
Cephe olayinda oldugu gibi, sicak yatagindan kalkip
uykusunu yarida keserek gece ve sabah namazina
duranlari da Kur'an vmekte ve" uyku rahatini terkederek
Allah'in rizasini uyanlarin elde edecegi dln ne kadar
byk oldugunu kimse tahmin edemez" buyurmaktadir
1

MaruIu emretme isi, elbet sorunlu ve zor bir istir, Bu
nedenledir ki Hz. Lokman (a.s) ogluna syle
buyurmaktadir: "...Ogulcugum, namaz kil, maruIu emret
ve mnkerden sakindir; bu ugurda basina gelen seylere
dayan ve sabirli ol, zira bu isler gl bir irade, azim ve
diren ister"
2

Hz. Lokman (a.s) insanlarin heves ve keyIiliklerinin
nlenmesinden ve isledikleri mnker ve hatalarina itiraz
edilmesinden hi hoslanmamadiklarini, bunun onlarin
keyIini kairip serbestilerini sinirladigini ve bu nedenle de
bundan hi hoslanmayip kesinlikle muhaleIet
gsterdiklerini, hele bunu pek gen birinin yapmasina hi
tahamml edemediklerini ok iyi bildiginden ogluna
sabirli ve tahammll olmasini slik vermektedir.
Kendisini ve diger insanlara maruIu emredip
mnkerden sakindirmayan biri, arzularina ulasamaz.

1 - Secde, 16 - 17.
2 - Lokman, 17.
128
Bu din Iarizayi terkedenlerin ogu, onu yerine
getirmelerinin kendilerini tehlikeye dsrecegi, zarar
edecekleri veya canlarinin tehlikeye dsecegi zehabina
kapilmaktadirlar. Oysa Imam Ali (a.s) "MaruIu emredip
mnkerden sakindirmak ne lmnz yaklastirir, ne de
rizkinizin azalmasina neden olur" buyurmaktadir
1

Bu Iarzi terkedenler iste bu hakikatten gaIil
olduklarindan asla umduklari rahata ulasmazlar, nk
iinde bulunduklari toplumu iyilige agirmadiklari ve
ktlklere de engel olmadiklari iin zalim ve zorbalar o
topluma egemen olur
2
ve herkesle birlikte onlarin da hem
mallari, hem canlari, tehlikeye dser gider!..
Aklszlgn Belirtisi
Bazilari; hibir seye karismayan, suya sabuna
dokunmayan ve Iincanci katirlarini rktmeden her seye
seyirci kalabilmesini becerenleri "akilli ve dirayetli"
zannederler; oysa Islam kltrnde bylesine lkayt ve
evresine karsi tepkisiz olanlar zayiI karakterli, aptal ve ve
pisirik olarak tanimlanmistir. Nitekim hadis-i seriIte syle
buyrulur: "Allah Teala zayiI ve akilsiz Mslmanlara
gazab eder; zira onla mnkerleri nlemez, ktlklere
engel olmazlar."
3


1 - Nehc'ul Belaga, 156. hutbe
2 - Bihar, c. 97, s. 72
3 -Vesail, c.11, s. 399
129
MaruIu Emredenleri Destekleyip Savunmak
Sahabenin taninmis isimlerinden Ebuzer GiIari,
Muaviye'nin savurganliklarini sert bir dille elestiriyor,
onun asiri israIlarina karsi ikiyordu. Sonunda Muaviye,
haliIe Osman'a bir mektup yazarak "Iktidarin biz
Emevilerin elinde kalmasini istiyorsan Ebuzer'i sustur,
nk herseyi iIsa ederek isimizi zorlastiriyor, rezil
oluyoruz!" dedi. Bunun zerine Osman, Ebuzer'in Rebeze
l'ne srgn edilmesini emretti ve onunla irtibat
kurulmasini, hatta srgn edilirken ugurlanmasini bile
yasakladi!
Mminlerin Emiri Imam Ali (a.s) bu haksizliga seyirci
kalmadi; cennet genlerinin eIendisi Hz. Imam Hasan (a.s)
ve Imam Hseyin'le (a.s) birlikte, maruIu emretme ve
mnkerden sakindirmaktan baska suu olmayan Ebuzer'i
aika destekleyerek onu ugurladi. Islam tarihinin nemli
belgelerinden olan bu ugurlama sirasinda herbiri, Ebuzer'i
destekleyip ona moral veren szler sylediler. Hz. Ali (a.s)
"Ey Ebuzer!" dedi, "Sen Allah rizasi iin Ikelenip
130
gerekleri yksek sesle syledin; bunlar senin gerekleri
iIsa etmen sonucu iktidari kaybetmekten korkarak senin
zerine yrdler, sen ise Allah'tan korktun ve zulme riza
gstermeyerek geregi haykirdin! Bu iste kimin kazanip
kimin kaybeden taraI oldugu kiyamet gn belli
olacaktir!"
Hz. Resulullah'in (s.a.a) pek sevdigi sahaberlerden
olan Ebuzer -ra-srgn edildigi Rebeze lnde, yegane
reIakatisi olan kizinin kollarinda, son vasiyetini kizina
vasiyeti ok dsndrcdr: "Kizim, ben ok gemeden
Rabbime kavusacagim, sen sakin ol ve sogukkanliligini
koru. Ben lnce, su tepenin kavsagina ikip bekle, buraya
dogru gelen bir grup Mslman`i greceksin, aralarinda
Malik Ester adinda biri vardir, ona "Hz. Resulullah'in
(s.a.a) gerek sahabesi Ebuzer; Osman'la Muaviye'yi
mnkerden sakindirdigi iin buraya srgn edilmisti ve
simdi ld! de.
Ebuzer'in kizi, babasinin syledigini yapti; Malik
Ester bu byk sahabenin pak nsini saygiyla teslim alip
"Ya Rabbi!" dedi, "Bu, senin salih ve temiz kullarindan ve
Hz. Resulullah'in (s.a.a) gerek sahabelerinden olan
Ebuzer'dir! Senin rizan iin, egemen kisiyi maruIu
emretme edip mnkerden sakindirma cihadinda bulundu
ve dinini dinara satmadi; bu yzden onu srgn ettiler,
insanca yasamaktan mahrum ettiler ve sonunda bu
llerde yapayalniz, garip halde can verdi!"
1


1 - Nehc'ul Belaga, 130. hutbe.
131
Sorun kar, Dayak ve Yaralanma Olursa?...
Islam dini semavi ve mbarek bir din olup Kur'an'da
da buyruludugu zere "Allah Teala Mslmanlar iin
zorluk degil kolaylik saglamistir."
1
Bu nedenle Islam'da
geerli hkm ve prensiplerden biri de "dn vaziIelerin
yerine getirilmesi nedeniyle zarar ve saldiriya
ugranilmamasi esasidir. Diger taraItan, maruIu emretme
ve mnkerden sakindirma Iarizasi, namaz ve oru gibi
Iarzlardan ok Iarkli bir olaydir, zira bu Iarizanin yerine
getirilmesi iin insanlarin keyIi heva ve heveslerinin
karsisina dikilmek, topluma zararli is ve davranislara
mdahale edip engellemek ve neticede ister istemez
bazilarinin isine karismak kainilmaz olmaktadir ki bu da
birtakim sorunlari, zarar ve atismalari beraberinde
getirebilmektedir. Iste bu noktada ne yapilmalidir? MaruIu
emretme ve mnkerden sakindirma Iarzi uygulanmali
midir, yoksa muhtemel zarar ve tehlikelere binen, vaz mi
geilmelidir?
Bu sorunun cevabi ok aiktir aslinda:
Herseyden nce bizzat Kur'an-i Kerim'de maruIu
emretme ve mnkerden sakindirma Iarzinin nemi
vurgulanmis ve bu yolda basgsterecek sikinti ve
zorluklara ggs gerilip direnilmesi istenmistir.
2

Ikinci nokta sudur: Zarar ve sikintiya ugrama
ihtimaliyle maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
Iarizasi kaldirilacak olursa cani isteyen her zorba ve zalim
bunu kolayca bir silah olarak kullanabilecek ve bu hkm

1 - Bakara, 185.
2 - Lokman, 17.
132
zalimler yerine, mazlumlari caydirmis olacaktir.
ncs; nice peygamberlerle evliyaullahin, daha
nce rnegini aktardigimiz nice Ebuzer'lerin hakkin ihyasi
ve btilin ortadan kaldirilmasi ugruna onca eziyet ve
sikintiya katlanmis oldugunu bilmek, ama buna ragmen,
sira kendimize gelince zarar ve sikinti bahanesini ne
srerek bu sorumluluktan siyrilmak ve zulmle ktlgn,
Iesadla ahlaksizligin yayilmasina seyirci kalmak gibi bir
eliskidir ki bir Mslmanin byle bir eliskiye dsmesi
kabul edilemez.
Binaenaleyh, sikinti ve zarar ihtimali ilkesi, normal ve
basit durumlar iin geerlidir; mesela suyun zararli oldugu
kimseye abdest almak Iarz olmayip, topraga teyemmm
etmesi seklinde bir kolaylik saglanmistir.
Ancak, Islam'da bazi hkmler esasen sikinti ve
zorluk temeline dayali olarak va'zedilmis, Iarz kilinmistir;
mesela cihad ve oru gibi ibadetler Iarzdir ve bu Iarzlarin
yerine getirilebilmesi iin sikinti, zorluk ve tehlikelerin
gze alinmasi kainilmazdir. Kur'an-i Kerim mminlere
"eger siz cephede zorluk ekiyorsaniz, dsmanlariniz da
ayni zorluklari ekiyor" buyurmaktadir.
1
Esasen hi bir
zorluk ve sikinti olmadan cihad etmek veya oru tutmak
zaten mmkn degildir. Binaenaleyh "zarar ve tehlike"
denilirken; yerine getirilmesi ancak sikinti tehlike ve
zorlukla mmkn olan ibadetler degil, normal ibadetler
kastedilmektedir. Tuz nasil tuzluluk zelligini yitirdiginde
artik "tuz" olmazsa, sikintisiz bir cihad da cihad olamaz.
Bu nedenledir ki maruIu emretme ve mnkerden

1 - Nisa, 104.
133
sakindirma eyleminde zarar ve tehlike degil, nem
siralamasi dikkate alinmalidir. Yani nemliler arasinda en
nemli olana ncelik verilmesi gerekir. Mesela Islam dini
Hz. Imam Hseyin'in (a.s) canindan daha nemli oldugu
iin o hazretin Islama Ieda olmasi ve Islam'in diri
kalabilmesi iin o hazretin sehadeti gerekiyorsa bundan
kainmamasi icabeder. Mnkeri grdgmzde onu
engellememiz, karsi ikmamiz gerekir; eger zarar ve
tehlike szkonusuysa mnkerle tehlike ve zararin bir
muhasebesi yapilmali hangisinin ne lde oldugu ve o
mnkeri engellemek iin kendisini tehlikeye atanin kim
oldugu hesaplanmalidir. Bazen islenen gnah kktr,
ama engellenmesi ok pahaliya mal olacaktir... Bu
durumda o gnahi engelleme girisiminden vazgeilebilir.
Ama eger Islam dininin nemli bir Iarzi igneniyor ve
byk bir gnah, nemli bir mnker isleniyorsa ve buna
susmak, zalimlerin kstahlasmasina, din mukaddesatlarin
hakarete ugramasina, halkin dine ve ulemaya olan inan
ve gveninin sarsilmasina veya Islam'in onur ve izzetinin
ignenmesine neden oluyorsa bu durumda susmak ve
tepkisiz kalmak szkonusu edilemez; icabinda her trl
tehlike gze alinir ne pahasina olursa olsun byle bir
mnkerin islenmesi engellenir.
134
Muhatablarin Sorumluluklari
Marufu Emredenleri Sevelim!
Bir maruI veya mnker konusunda birinden bir tavsiye
veya uyari aldigimizda bundan rahatsiz olmamak; bilakis
uyarida bulunan kimsenin bizim iyilik ve hayrimizi
istedigi iin bunu yaptigini dikkate alarak ona mtesekkir
olmaliyiz. Peygamberler genellikle bazilarina bu elestiriyi
yneltir ve "size gtte bulunanlardan neden
hoslanmiyorsunuz?" diye sorarlardi.
1

Imam Sadik hazretleri (a.s) "En iyi dostum, bana
kusurlarimi syleyen ve bunu bir hediye olarak bana
takdim edendir" buyurmaktadir.
2

Evet, Imam Sadik (a.s) elestiriyi hediye ve elestiride
bulunani da en iyi dostu olarak tanimliyor! Zira ona gre
gerek dost, insani gaIlette birakma pahasina gldren

1 - A'raI, 79.
2 - Bihar, c. 74, s. 282 ve c. 78, s. 249.
135
degil, gaIletten uyanmasini saglama pahasina onu aglatan
kimsedir. Kur'an-i Kerim "Dsmanlariniz sizin gaIlet
iinde kalmanizi ister" buyurmaktadir.
Imam Seccad (a.s) Mekarim-ul Ahlak Duasi'nda Rabb'ul Alemin'e
-cc- syle yakarir: "Allah'im! Bana, elestirileri kabullenme ve beni
irsadda bulunanlara uyma ahlki ver."
1

Bir ilkokul grencisi Imam Humeyni'ye -ks- yazdigi mektupta
"Size bir uyarida bulunmak istemistim, ama "ben kim, Imami
uyarmak kim?" diyerek bu densizlikten vazgetim" der, rahmetli
Imamin bu mektuba yazdigi cevap dsndrcdr: "Sevgili
yavrum! Bahsettigin uyariyi keske yazsaydin, nk uyari ve
nasihate hepimizin ihtiyaci var..."
Evet, bize uyari ve nasihatte bulunan kimse gerekte bizi gaIlet
uykusundan uyandirmakta, kendimize gelmemizi saglamaktadir.
Zorluklara Katlanma Pahasna Uyany
Kur'an-i Kerim "Basiniza gelen aci olaylar ve
ugradiginiz sikintilar sizi zse de hakkinizda hayirli ve
bereketlidir, zira gaIlet uykusundan uyanmanizi ve Allah'a
ynelmenizi saglar; ki bu da, tevbe ve istigIara vesile olur"
buyurmaktadir
2

Ilim sehrinin kapisi Hz. Ali (a.s) "gt verenlerin
sevilmedigi bir toplulukta hayir yoktur" buyurur.
Kur'an-i Kerim, maruIu emretme ve mnkerden
nehyedildiklerinde, isledikleri gnahin verdigi gururla bu
davet ve sakindirmadan hi etkilenmeyenleri siddetle
elestirip
3
syle buyurur:

1 - Ayni adli eser.
2 - En'am, 42 melen.
3 - Bakara, 206.
136
"gt verildiginde gt almazlar."
1

Bazilari, gt dinleyip de yaptiklari hatadan
vazgemeleri halinde geri adim atmis olduklarini ve bunun
zaaI telakki edilecegini zannederler. Oysa insan isledigi
hatanin neresinden vazgeerse, bu onun iin baslibasina
bir degerdir zaten. gt verenin tahsil ve sosyal konum
aisindan daha asagi bir seviyede bulunmasi szkonusu
olumsuz gururu iyice tahrik edebilmektedir. Bu durumda
hakki kabul etmenin iki boyutu szkonusudur: Birinci
boyutta birey, hak sz sirI hak oldugu iin kabullenmekte
ikinci boyut ve merhaledeyse kendisinden daha kk ve
konum asindan daha asagi bireylerin bile hakki
sylemesinden rahatsizlik duymayip o gt ve elestiriyi
kabul edebilmektedir.
Bilge imam Hz. Ali (a.s) "Dss ve izmihlalin bir
alameti de, bizi seven ve iyiligimizi isteyenleri spheyle
karsilamaktir" der
2
ve syle buyurur:
"Sana gt vereni rktme"
3

"Hidayet bulduklarini ve kimsenin gdne ihtiyalari
olmadigini zannedenler, Allah'i birakmis ve O'nun yerine
seytani kilavuz edinmislerdir"
4

MnaIiklar ne zaman bir mnkerden sakindirilacak
olsalar hemen kibirlenir ve "toplumun yegane islah
edicileri biziz" derler.
5

KaIirler, kendilerini irsad eden peygamberlere

1 - SaIIt, 13.
2 - Gurer Fihristi, 6/38.
3 - Ae, 4537 5 / 173.
4 - A'raI 30.
5 - Bakara, 11.
137
uyacaklari yerde bbrlenir ve "onlar bize karsi stnlk
elde etmek istiyor" derlerdi.
1

Ey mmin insan! Bir gt veya tavsiyeyle
karsilastiginda alinma! Unutma ki seytani Allah'in
dergahindan uzaklastiran sey iste bu gurur ve kibir
olmustur.
Inati ve kibirli bir gruh, sevgili peygamberimizin
gtleri karsisinda "o ne sylerse sylesin, biz kendi
bildigimizi yapariz" demekteydi.
2

Bu gruh o kadar tas kalpli olmustu ki, hibir gt etki
etmiyordu kendilerine. Bu nedenledir ki Yce Allah Hz.
Resulullah'a (s.a.a) "gt versen de, vermesen de, onlar
iin birdir" buyurmaktadir.
3

Onlarin bu dnyadaki bu umursamazliklarinin
karsiligi, ahirette grecekleri ayni tavirdir. Cehenneme
atildiklarinda bir yandan Ieryad edip yardim isterken bir
yandan da "bugn bizim yardimimiza kimse kosmaz,
Ieryad etsek de birdir, etmesek de!" derler.
4

Evet, bugn peygamberlerin nasihati karsisinda
"nasilsa biz size uymayacagiz, ister syleyin, ister
sylemeyin" deme kstahliginda bulunup onlari
umursamayanlarin; ayni umursamazlikla karsi karsiya
kalacaklari ve "Ieryad etseler de, etmeseler de,
yardimlarina kosacak kimse bulamayacaklari" bir yarinin
da var oldugu unutulmamalidir!
Peygamberler ve onlarin masum varisleri olan din

1 - Mminun, 24.
2 - Suar, 136.
3 - Bakara, 6 ve Ysin, 10.
4 - Ibrahim, 21.
138
nderlerinin gt ve tavsiyelerine kulak verip Allah'a
kullukta bulunarak meleklerden daha stn bir makama
ulasabilecek iken gurur, kibir ve inat yznden Kur'an'da
"kr, sagir ve dilsiz"
1
gazabina neden olan insanlara
acimamak elde midir sahi?..
"... bunlar, hayvanlar gibidir, hatta daha asagiliktirlar.
Iste bunlar gaIil olanlardir."
2

"... Bundan sonra kalpleriniz yine katilasti, tas gibi,
hatta daha da kati. nk yle taslar vardir ki onlardan
irmaklar Iiskirir, yleleri vardir ki yarilir, ondan sular
ikar, yleleri vardir ki Allah korkusuyla yavarlanir, ama
kalpleri taslasan insanlar zerrece kipirdamaz bile..."
3


1 - Bakara, 18.
2 - A'raI, 179.
3 - Bakara, 74.
139
Umursamazligin Nedenleri
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma karsisinda
gsterilen umursamazligin esitli nedenleri vardir; bunlari
i ve dis sebepler olmak zere iki kisma ayirmak
mmkndr.
I etkenler baslica drt kolda toplanir:
Etkenler
1- Cehalet
Anne babasinin szn dinlemeyen ocuklarin bu
tavrinin nedeni genellikle onlarin szlerindeki sirlari
anlayamamalaridir.
Imam Riza (a.s) "Insanlar szlerimizdeki gzellikleri
Iarketseler bize uyarlar" buyurmaktadir
1

Peygamberler, dogru yoldan sapanlara "Siz cahilsiniz"
buyurmuslardir, "cahil olmasaydiniz bizim karsimizda

1 - Vesail, c. 18, s. 65.
140
bunca inat gstermez, hakka bunca ayak diremezdiniz."
Namaza nem vermeyen nice insanlar vardir ki bu
davranislarinin nedeni, namazin sirlarindan habersiz
oluslaridir, aksi takdirde nama kilacaklari sphesizdir.
"Namazin sirlari" adli kitabimizin yayinlandigi bu
gnlerde
1
namaza olan egilimin hissedilir sekilde artmis
olmasi bunun en bariz rnegidir. Ayet ve hadislerde bilim,
grenim ve ulemadan soru sormanin onca tavsiye
edilmesinin nedeni, Allah'a itaat etmede bilginin oynadigi
roldr. Bilgi ve bilim derken, medrese veya
niversitelerden alinan yksek diplomalari
kastetmedigimiz de hemen belirtelim, zira nice yksek
tahsilliler vardir ki, maruIa uyma ve mnkerden uzak
durma konusuna tamamen ilgisizdirler, nk szkonusu
maruI ve mnker konusunda geregince bilgi ve bilin
sahibi olmamislardir.
Hadislerde Allah Teala'nin cahillerden grenme ve
egitim taahhd aldigi gibi, bilginlerden de, cahilleri
egitme ve gretme taahhd aldigi geer.
Kisacasi maruIlarin yararlari ve mnkerlerin zararlari
hakkinda toplumu bilgilendirme ve aydinlatma ynnde
gerekli arastirma ve egitim programlarinin dzenlenmesi
dzenlenmesi, ktphane ve ilm yarismalarin
tertiplenmesi gibi alismalarin Iesad ve bozulmalari
nleme yolunda Ievkalade yararli olacagi
unutulmamalidir.

1 - Szkonusu kitap ocuklar, genler ve bykler iin olmak
zere 3 ciltte taraIimizdan Trkeye evrilmistir -ev-.
141
2- Tutuculuk
Hakki kabullenmemenin sebeplerinden biri de
tutuculuk ve yersiz taassuptur. Mukaddes ve mantikli
ama ve ilkelerde taassup ve tutuculuk gstermenin gayet
olumlu bir davranis oldugu ve takdir edilmesi gerektigi
apaik ortadadir; ancak, mevcut taassuplarin ogunun
kkeninde irki, milli, kavmiyeti partici, hizipi, meslek
ve sosyal kuruntu ve geleneklerden kaynaklanmakta olup
hibir hak ve hukuktan beslenmemektedir. Iste bu
elestirilerek "...her bir grup kendi elinde olanla yetinip
sevinmektedir" buyuruluyor.
1

Bu tr taassup ve tutuculuk tipki koyu duman ve
karanlik gibi insanin grs alanini kapatir ve kendi
tresinden baska hibir geregi grmesine izin vermez.
Putperestlerin peygamberler karsisinda sergiledikleri inat
ve tutuculugun temel nedeni genellikle "atalarindan
sregelen putperestlik gelenegini srdrme ve trelerinin
bozulmasini engelleme kaygisi"ydi. Islam topraklarini
isgal eden korsan Israil'in isledigi cinayet ve katliamlarin
tamami, yahudi kavmini diger kavimlerden stn grme
ve diger kavimlerin Yahudilerin hizmetisi olmalari
gerektigi seklindeki igren irki saplantiya inanma
sapikligindan kaynaklanmaktadir. Keza agdas
medeniyetin(!) nclg iddiasinda bulunan beyazlarin
bugn siyahlara uyguladigi onca zulm ve baskinin nedeni
de, bazi beyazlarin irkiligi ve siyahlari asagilayip
kmseme sapikligidir.
Bizzat Avrupa medyasindaki haberlere gre sadece

1 - Mminun, 53.
142
1995 yili zarIinda irki beyazlar taraIindan kundaklanan
veya tahrip edilen siyahlara ait kilise sayisi otuzu
askindir.
1

Bilim, teknoloji ve medeniyet agi olarak adlandirilan
agdas dnyada esitli lkelerde bu tr irkiliklari resmen
savunan ve hal yrrlkte olan yzlerce kanun vardir (ve
bu lkelerin basini Amerika'yla Avrupa lkelerinin
ekiyor olmasi da hayli dsndrcdr -ev-).
Iblis'in kaderini karartan sey onun menIi taassubu ve
irkiligi olmustur. Iblis, Yce Allah'a itaat yerine isyan
etmis ve "benim irkim Adem'in irkindan stndr, ben
atesten, o ise topraktan yaratilmis olugundan ben ona
secde edemem" demistir.
Kur'an-i kerim kr taassub ve irkciligin ne denli
tehlikeli oldugunu vurgulamak iin syle buyurur: "Bu
kitabi acemlere indirseydik Araplar yersiz taassup gsterir
ve ona uymazlardi."
2

Islam irkilik ve yersiz taassupla daima mcadele
etmistir; iste birka pratik rnek:
1- Hz. Resulullah (s.a.a) Hasimogullari ailesinin hr
ve nl isimlerinden biri olan halasinin kizini bir kleye
nikahlamistir.
2- Ehl-i Beyt imamlarindan altisinin annesi cariyedir.

1 - Isgalci ve yagmaci Siyonist Yahudiler srsnn olusturdugu
Israil denilen korsan gruhun mazlum Filistin halkina uyguladigi
irkiligin rneklerini Sabra, Satila, Cenin, el-Halil, Beyt'ullahm,
Beyt'ulhalim ve nihayet Milad Kilisesi katliamlarinda btn dnya
grms oldu; gzlemci heyetlerde grevli 1 Trk subayi da Irki Israil
Yahudilerince katledildigi halde, bu olay zenle rtbas edilmeye
alisildi -ev-.
2 - Sur, 198, 199.
143
3- Imam Riza -a- kleleriyle mesverette bulunurdu.
4- Ilim, takva parlak bir gemis, hicret ve cihad
disinda l alinan herseye Islam dini butlan izgisi
ekmistir.
5- Islam dini btn insanlari kanun karsisinda esit
saymistir.
6- Milliyet, irk, kavim ve ideolojilerle iliskilerini
mantik ve delil zerine oturtmustur.
7- Beyt'ul malin paylasilmasi ve cepheye gnderilme
konusunda kimseyi kayirmamistir.
8- Cuma imami, kadi, mtehid taklid mercii olma
gibi btn kemal ve insani ykselis yollarini herkese,
toplumun btn birey ve kesimlerine aik birakmistir.
9- Hibir sahis, kavim, meslek ve grubu digerine stn
tutmamis, bu tr ayricaliklarda bulunmamistir.
10- Pratik biadetlerin tamamini birlikte uygulamaya
almis; cemaat namazi, Cuma namazi, bayram namazi, hac
ve cihadi birlikte ve iie mtalaa etmistir.
Evet, binlerceyi bulan Islam emir ve hkmleri
arasinda arabi aceme veya beyazi siyaha stn tutup
ayirmalikta bulunan bir tek hkme rastlamak mmkn
degildir.
3- Kibir
MaruIa tavsiye ve mnkerden sakindir agrisina
uymamanin en nemli sebeplerinden biri kibir ve kendini
byk grme kompleksidir. Kibir ve byklenmenin
baslica kaynaklari yas, bilgi, mal, gzellik, kabile,
milliyet, makam, g, grup, evlat, soy ve benzeri
Iaktrlerdir. Kur'an-i Kerim mkemmel bir degerlendirme
144
yntemiyle bunlari ele almistir:
Kur'an'da hatirlatilan en byk rneklerden biri
Firavun'dur; gcne ve iktidarina aldanarak magrur olmus,
Hz. Musa'yi (a.s) dinlememistir. Bir baska rnekte Karun'a
isaret eder ve servetine gvenerek onun da Hz. Musa'ya
(a.s) kulak asmadigini hatirlatir. Insanlik tarihinin ilk
irkiligini Yahudilerin yapmis oldugunu belirten Kur'an,
Yahudilerin kendilerini -hsa- Allah'in evlatlari ve O'nun
ayricalikli kullari olarak grdklerini ve "cehennem
kesinlikle bize dokunmayacaktir, dokunsa bile birka gn
gibi ok kisa bir sre olacaktir bu; ayricalikli
kullariyiz""dediklerini yazar.
- Mali mlk Iazla oldugu iin herkesi ve herseyi
alaya alan mstekbirleri hatirlatir.
- Erkek evladi olmadigi iin Hz. Resulullah'i (s.a.a)
asagilayan ve ona ebter (soyu kesik) deme kstahligi
gsteren mstekbirler.
- Peygamberlere, Iakirlerden uzak durmalari ve sadece
zenginleri muhatap almalari ve tavsiye edecek kadar
magrurlasan mstekbirler.
- Savas zamani geldiginde trl bahanelerle cepheden
kaytarmanin yollarini arayan rahat ve reIah dsknleri...
Kibirin Alametleri
Bir Mslman, Imam'in huzuruna ikarak "ben iyi
elbiseler giyiyorum, iyi evde oturuyor, iyi bineklere
biniyorum, bunlar benim kibirli oldugumu mu gsterir
acaba?" diye sordu, Imam "Kibirli olmanin alameti, hak
sz kabul etmemektir" buyurdu, "nice kibirli Iakirler
vardir; ve hak sz kabul eden nice zenginler!"
145
4- Haram Lokma
Imam Hseyin (a.s) Asura gn Yezid ordusuna
hitaben yaptigi konusmada syle buyuruyordu: "Sizleri
mnkerden sakinmaya davet ediyor,ama szlerimden
etkilenmediginizi gryorum; bunun sebebi, midelerinizin
haram lokmayla dolmus olmasidir!"
Evet, haram lokma insanin hak sz kabul
etmemesine neden olur; syleyen peygamber veya imam
dahi olsa etki etmez!
1

- Haram lokma, dualarin kabul edilmesini engeller.
2

- Haram lokma ibadetlerin kabul edilmesine mani
olur.
3

- Haram lokma gnah isleme ve taguta itaat etmeyi
insana gzel gsterir.
4

- Haram lokma, gelecek soy ve zrriyenin olumsuz
etkilenmesine neden olur.
5

- Haram lokmalarin bir tr olan yetim mali yemek,
kiyamette bireyin iin ates dsrecektir.
6

- Haram lokma kalbi katilastirir, insani
acimasizlastirir.
7

- Haram lokma dogru egitim ve inkilabi girisimlere

1 - Bihar, c. 45, s. 8.
2 - Ae, c. 98, s. 321.
3 - Ae, c. 100, s. 16.
4 - Sasaali ziyaIetlere, malum davetlere katilip da Islam`a aykiri
kararlar veren, haksiz imzalarla haksiz onaylarda bulunan niceleri
vardir ki, haram lokmalarla o hale gelmislerdir.
5 - Furu-i KaIi, c. 5, s. 125.
6 - Nisa, 10.
7 - Imam Hseyin'in -s- Asura gnk konusmasindan, Bihar, c.
45, s. 8.
146
mani olur.
Ashab-i KehI, o uzun uykudan uyandiktan sonra
aralarindan birini, sehre inip yiyecek getirmekle helal ve
temiz olmasi sartini hatirlatmistir.
Anne babanin haram lokmayla byttg bir ocuga
okul egitimi ne verebilir sahi? Birka siir, birka ayet
ezberleme, slogan ve gezi programlari dzenlemenin
haram lokmaya etkisi olabilir mi?
Dy Etkenler
1-Zehirli Propagandalar
MaruIu emredip mnkerden sakindiranlarin bu
alismalari, bazi sahis veya gruplarin zehirli
propagandalariyla nlenmektedir bazen. Mesela basini
Amerika'nin ektigi smr odaklari Iran'da gereklesen
Islam inkilabi aleyhine bunca zehirli propagandada
bulunmasaydi btn dnya Islam inkilabini ok yakindan
tanima imkanina kavusmus olacakti. Zehirli propagandalar
bazen ylesine etkili olmaktadir ki insanlar peygamberlere
bile deli veya sihirbaz demekte, Hz. YusuI'u (a.s) sulu,
Hz. Ali'yi (a.s) katli vacip, Hz. Imam Hseyin'i (a.s) Islam
haliIesine huruc eden bir isyanci olarak grmekte ve Yezid
gibi birine itaati ibadet zannetmektedir! Kartel medyasinin
basini ektigi aralarla yapilan bu propagandalar; susarak
ve dolayisiyla riza gstererek, veya dogrudan dogruya
sper glerin cinayet ve katliamlarinda su ortakligi
lekesini tasiyan kilise ve sinagoglari "insan haklarinin hizli
savunuculari" ve "yuIka yrekli duygusallik timsalleri" (!)
gibi gsterebilecek kadar gerekleri tersyz
147
edebilmektedir.
2- eliykiler
Insanlarin hakka ynelmemesi ve maruIa yapilan
agrilara uymamasinin bir nedeni de toplumdaki
eliskilerdir:
- Evle okul arasindaki eliski bunlarin basinda gelir;
okulda namaz kilmayi grenen bir ocuk, evde namaz
kilmayan bir anne-babayla yasiyorsa okulda aldigi
egitimin etkisi azalivermektedir.
- Bir yandan her taraIta sigaranin zararlarini gstere
tablo ve panolari grp, aksam televizyonda, ttn
Iabrikasinin ailis trenini izlemek!
- Bir yandan beytulmalin korunmasi ve harcamalarda
tutumlu davranmak gerektigi yolunda tavsiyeleri duyarken
diger yandan devlet kurumlarinin hadsiz hesapsiz
savurganliklarina sahid olmak!..
Evet, bu tr eliskilerin muhatabi bsbtn
umursamazliga itmese bile, nemli lde etkiledigi inkar
edilemez.
3- Tgutlar
Kur'an-i kerim'de birok yede "Allah'in yoluna engel
teskil edenler"den bahsedilir. Allah yolu'nda engel teskil
edenler genellikle ya tgutlar, ya sermayedarlar, ya devlet
yetkilileri ya da Iesad ehli olan arkadas, es-dost, danisman,
gretmen ve annne-baba olmaktir.
gretim masraIlari ve kitap Iiatinin Iazla olmasi, gelir
seviyesinin dsklg...vb gibi Iaktrler, tahsilini
srdrmek isteyen bir genci pekala engelleyebilmektedir.
148
Insani vaziIe ve sorumlulugunu yerine getirmek
isteyen tertemiz duygularla dolu bir gencin, etraIindaki
alayci glmseme ve kmseyici bakislardan etkilenerek
yapacagi dogru girisim ve davranistan vazgemesi pekala
mmkndr.
4- Syleyenin kimligi ve kiyiligi
Hak szn kabul grme nedeni, bazen de syleyenin
kimligi ve kisiligidir. Bu konuda daha sonra etraIlica
aiklamada bulunacagiz.
5- Ekonomik ve mli Sorunlar
Halkin ekonomik ve mli sorunlarini hallederseniz,
sizin hak szleriniz halki etkilemeye baslar. Kur'an-i kerim
insanlari ibadete davet ederken bu noktaya dikkat
ekmekte ve "Insanlar Allah'a kul olmalidir, zira Allah
onlari alik ve gvensizlikten kurtarmistir" buyurmaktadir.
Grldg gibi insanlarin ekonomik ve gven sorununun
halledilmesi, onlari ibadete davet etmek iin hazirlanan bir
ortamdir.
Bir Soru
Rahat yasama dskn ve, korkak olan veya Kur'an'i
yanlis anlayan bazilari maruIu emretme sorumlulugundan
siyrilabilmek iin bahane aramakta ve mesela "kendi
ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayin" mealindeki ayetin,
hakka davet yolunda mallarini ve canlarini tehlikeye
atanlari da kapsadigini iddia etmekte ve syle
demektedirler:
Hakka davetin ucunda sikinti, zorluk ve srgn varsa
149
neden kendimizi tehlikeye atalim? Kur'an "kendinizi
lme atmayin" demiyor mu? Hadiste "kilici ekenle
muhatap olmayin" buyrulmuyor mu?
Evet, bu ayet ve hadislerin arkasina siginarak hakka
davet sorumlulugundan kamak isteyenler sunu bilmelidir
ki:
Bakara Suresi'nin 190 - 195' e kadarki 5 ayeti savas
hakkinda olup her ayette bir prensipten szedilmektedir:
190. ayet "Allah yolunda savasin" buyurarak savas
prensibini belirlemektedir.
191. ayet "KaIirlerle nerede karsilasirsaniz savasin'"
buyrugunu ileterek bu savasin siddet ve dozunu
anlatmaktadir.
Bunu izleyen ayet szkonusu savasin gaye sresini
bayan etmektedir:" yeryznden Iitne kalkincaya kadar
savasin."
Ardindan gelen ayet misilleme konusunu incelemekte
ve "kaIirler Mekke'nin kutsalligini igner ve orada size
saldiracak olursa o kutsal belde de siz de onlara karsi
misillemede bulunun" buyurmaktadir.
Grldg gibi, ardada gelen bu ayetlerin herbiri,
savasla ilgili bir hkm ve prensibi beyan etmekte ve
ardindan savasin mli destekle mmkn olabilecegini
hatirlatarak "ey Mslmanlar, savas iin gerekli bteyi
temin edin ve inIakta bulunun!" demektedir. Btn bunlari
syledikten "kendi elinizle kendinizi lme birakmayin"
buyurmakta ve "eger mcahidleri desteklemez ve Islam
ordusuna mli yardimda bulunmazsaniz onlar yenilecek ve
bu durumda dsman sizin maliniza ve caniniza
kastedebilecektir" demektedir.
150
Islam inancinda Allah'in dinini savunma ve Iesadla
ktlg engelleme yolunda malini ve canini tehlikeye
atanlar, Yce Allah'la en karli ticareti yapan kimseler
olarak tanimlanir. Bu gibileri, mallarini ve canlarin verir,
ama Allah'in dininin dirilmesini ve Islam mmetinin
bilinlenip uyanmasini saglarlar. Bu alisveriste bulunanlar
zarar degil, Ievkalade kr etmis olurlar, nitekim Kur'an-i
kerim syle buyurmaktadir: "Sizleri pek etin bir azaptan
kurtaracak bir alisverisi syleyeyim mi: Allah'a iman edin
ve O'nun yolunda caninizi ve malinizi Ieda edin! Maliniz
ve caninizla yaptiginiz bu cihadin sizin iin daha hayirli
oldugunu bilin. Siz malinizla caninizi Allah yolunda
verince Allah da sizin btn gnahlarinizi bagislar ve sizi
altindan irmaklar akan cennetlere ve Adn cennetlerindeki
kalici ve gzel konaklara yerlestirir, byk mutluluk ve
kurtulus budur iste!"
1

Bu ayet, Allah yolunda mal ve canla cihadda
bulunmanin en hayirli alisveris, azaptan kurtaracak bir
ticaret ve byk bir saadet ve kurtulus oldugunu haber
vermektedir.
Evet, mal ve canin yce Islam dinine Ieda edilmesi
onlarin bosa gitmesi degil, Yceler Ycesi Rabb'ul
lemin'le alisveriste bulunmaktir; Kur'an'da da
buyruldugu zere "Kimileri vardir ki canlarini vererek
Allah'in rizasini kazanirlar"
2

Islam tarihine syle bir gz atilacak olursa Hicr b.
Adiyy, Resid Hicri Meysem Temmar, Ebuzer GiIari,
Ammar Ysir ve Malik Ester gibi nice byk ve yigit

1 - SaI, 10 12.
2 - Bakara, 207
151
Mslmanlarin sirI Allah rizasi iin gerekleri mevcut
iktidarin yzne haykirdiklari ve bu nedenle can verdikleri
grlecektir; Ehl-i Beyt imamlari (a.s) bu yigit insanlari
vgyle anmislardir.
Sahabenin nadide isimlerinden olan Ebuzer, dnemin
haliIesi Osman'i, bazi icraatlarindan dolayi elestirince
Osman taraIindan srgn edilmis, hatta ugurlanmasi
yasaklanmis, ama ilim sehrinin kapisi ve Allah'in Arslani
Imam Ali yanina Hz. Resulullah'in (s.a.a) iki iegi
Hasaneyn'i de alarak bu yigit sahabeyi ugurlamaya gitmis,
Ebuzer'i verek onunla iItihar edilmesi gerektigini
sylemislerdir
1

Imam Hasan (a.s) Muaviye'nin dayattigi baris
antlasmasinda, yegane suu zalim iktidari maruIu emretme
ve mnkerden sakindirmak olan ve bu yzden tutuklanip
idama mahkum edilen Hicr b. Adiyy'in serbest
birakilmasini sart kosmustur. MaruIu emretme ve
mnkerden sakindirma yolunda can veren sehidlerin Ehl-i
Beyt imamlari (a.s) taraIindan zel bir sevgi ve vgyle
anildiklari bilinmektedir. Ehl-i Beyt'in masum imamlari,
canini bos yere veren kimseleri vmemistir; onlarin
vdg kimseler, insanlik onuru ugruna sehid dsenlerdir.
Kur'an'in haklarinda: "...Allah, cihad edenleri oturanlardan
stn kilmistir" buyurdugu kimselerdir onlar(!)
Ayeti Yanly Anlayanlar
Konstantiniye henz Ietholup Islambul'a dnsmeden

1 - Imam Ali, Hasan ve Hseyin hazretlerinin s- Ebuzer'i
ugurlarken syledikleri iin bkz: Nehc'ul Belaga 130. hutbe.
152
yillar nce Islam ordusu bu sehri kusatmis, Roma
ordusuyla Islam ordusu karsi karsiya saI tutmustu. Bu
sirada Islam savasilarindan ani bir kararla dsmanin tam
kalbine dalip tek basina savasmaya basladi. Kur'an
ayetlerinin ogunu yanlis anlamis olan bazi Mslmanlar
onun bu hareketini grnce Kur'an'daki bir ayeti
kastederek "kendisini lme atti" dediler.
Medine'de Hz. Resulullah'a (s.a.a) ev sahipligi yapip o
hazreti agirlama sereIine nil olan nl sahabe Ebu Eyyub
El Ensari onlarin ayeti yanlis yorumladigini grnce
hemen mdahale edip "Ayeti neden yanlis
yorumluyorsunuz'?" diye haykirdi, "Bu ayetin nzul
sebebinden haberiniz olmadigi halde neden yorumda
bulunuyorsunuz? Bazi Mslmanlar kendi aralarinda
"eger malimizi inIak etmeseydik simdi en byk
zenginlerden biri de biz olacaktir" diye Iisildasinca bu ayet
nazil oldu ve "inIakta bulunun ve kendinizi lmn
kucagina atmayin" buyruldu. Yani eger inIak etmezseniz
sonunuz gelir, denildi. Evet beyler, dindarligin bir bedeli
vardir, Islam'in kIre galebe almasi masraIli bir istir ve
bte ister! Bu masraIi yapmamis ve gerekli meblagi
harcamamis olsaydiniz simdi daha zengin olacak
degildiniz asla !"
1

Grldg gibi bu yetin cihad ayetleriyle birlikte
gndeme getirilmis olmasinin nedeni mnkere karsi
kiyami reddetmek degil; bilakis, Islam yolunda cihad
edenlere mli yardim ve destekte bulunulmasini
saglamaktir.

1 - El Mizan'dan naklen Drr'l Mensur TeIsiri, c. 2, s. 74,
Ayetullah Nuri'nin MaruIu Emretme'sinden.
153
Evet "kendinizi tehlikeye atmayin" mealindeki ayetin
arkasina siginarak "tehlikeli durumlarda hakki sylemek
ve hakikati savunmaktan vazgeer, uzlasir, ve kan
dklmesini nleriz" diyenlere sunu sormak gerekir:
Hz. Resulullah (s.a.a) la onun Ehl-i Beyt
imamlarindan Hz. Ali (a.s) Hz. Hasan'i (a.s) ve Hz.
Hseyin'in (a.s) katildigi savaslari inkar edebilir misiniz?
Bu savaslarda Mslman'larin cani tehlikede degil miydi
yoksa?!
Hz. Ali (a.s) neden SiIIin savasinda Ammar Yasir'le
veys-i Karani sehid olmadan nce barista bulunmadi?
Sahi; yce Islam ugruna can vermek intiharla
esanlamli midir? Bu durumda cihadin ne manasi kalir
sahi?!
Bir Diger Bahane
Maide Suresi'nin 105. Ayetinde "Ey iman edenler,
dikkat edin siz hidayete erdikten sonra, artik dogru yoldan
sapanlarin size zarari dokunmaz" buyrulmaktadir.
Bu ayetin anlami evremize karsi ilgisiz kalmamiz ve
sahid oldugumuz zulm ve haksizliklara "artik bize zarari
dokunmaz" diyerek mdahale etmemeniz gerektigi midir?
Cevap apaik ortadadir:
Maide Suresi'nin 105. ayeti, 104. ayete cevap
niteligindedir, zira 104. Ayette msriklerle putperestlerden
szedilmekte ve "onlara, Allah ve Resul'nn yoluna
gelin, denildiginde onlarin, biz, putperest atalarimizin
izinde yryecegiz, vahy ve peygamberle isimiz yok
bizim!" dedikleri buyrulmaktadir.
Ardindan, Allah Teala "madem ki onlar inat
154
gstererek sizin agrinizi kabul etmiyor, o halde siz de -
onlari birakin ve- kendinize dikkat edin, onlarin
sapmasinin zarari kendilerinedir, size degil!"
buyurmaktadir.
Grldg gibi bu ayet, inati putperestler konusunda
inmis olup maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
hkmyle alakasi bulunmamaktadir. Ayet ve hadislerden
anlasildigi ve Ehl-i Beyt (a.s) rivayetlerinin de sarih bir
dille ortaya koydugu zere maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma Iarzi vazgeilmez bir sorumluluk olup Allah'in
huzurunda gnah ve ktlk islenmesine riza
gsterilmeyeceginden bu Iarzin uygulanmasi iin gayret
gsterilmeli, bu ugurda sikinti, zorluk, alay, tahkir, srgn
vb. btn zorluklara ggs gerilmelidir. Bunun istisnasi
takiyyeyi gerektiren sartlardir; maruIu emretme ya da
mnkerden alikoymayi gerektiren durumun, ugruna mal,
can ve onur Ieda edilecek kadar nemli olmadigi hallerdir
, ki bunu teshis edebilecek makam da heva ve hevesine
uymayan, inanci ugruna can vermekten korkmayan cesur
Islam ulemasidir.
155
3. Fasil
MARUFU EMREDEN VE
MNKERDEN
SAKINDIRANLARIN GREVLERI
156

157
MaruIu Emredenlere Dsen Grevler
Kur'an ayetleri su gerekleri beyan eder:
1- MaruIu emretmede basarili olabilenler, ancak insani
hasletlerde bizzat rnek olup tevbe, secde, rku ve kiyam
ehli kimselerdir.
1

2- Byleleri, insanlardan hibir zaman maddi bir
karsilik beklememelidir.
2

3- Yabanci elemanlari elde edebilmek iin kendi
elemanlarini harcamamalidirlar.
3

4- Konusurken samimi, drst ve vakur olmalidir.
Konusmanin incelikleri ve niteligi konusunda
Kur'an'da buyurulan bazi noktalari burada aktarmamiz
yararli olacaktir:
a) Sz; hak ve gzel olmalidir: "Gzel sz O'na
ykselir."
4


1 - Tevbe, 112.
2 - Hud, 29.
3 - Hud, 30.
4 - Ftir, 10.
158
Kur'an-i Kerim gzel sz, kk sabit, dallari gkte
olan gzel agaca benzetir: "Gzel bir sz, gzel bir aga
gibidir, kk sabit, dali ise gktedir ve meyvesi daimidir"
1

Kur'an'in vasiIlarindan biri de "ahsen-ul hadis (szn
en gzeli)"dir.
2

b) Kur'an-i kerim, insanlarla en gzel sekilde
konusmamizi emretmektedir: "Kullarima syle, szn en
gzelini sylesinler."
3

Daha da ilgin olani, Kur'an'in Mslman olsa da,
olmasa da, herkese karsi gzel konusulmasini tavsiye
etmesidir: "insanlara gzel sz syleyin"
4

Kur'an, msriklere bile kIredilmemesini, zira onlarin
da bizim mukaddesatimiza kIredebileceklerini hatirlatir:
"Msriklerin putlarina svmeyin, sonra onlar da haddi
asarak, bilmeksizin, Allah'a sverler."
5

5- Sz, mantikli olmalidir.
Kur'an'da "mantikli", "aik," "net" gibi terimler sik sik
gze arpar, hatta kaIirlerden, mantik ve belgeye dayali bir
szleri varsa, onu sylemelerini ister
6

Mantikli ve hak sz, her zaman ve her mekanda,
mantikli insanlarca kabul ve ilgi grr. Sper glerin
baski ve tehditleri sonucu mantik gnesi geici olarak
diktatrlk, tehdit ve inat bulutlarinin ardina itilse de er
veya ge, mutlaka birgn yine ikacak ve hakikat ortaya

1 - Ibrahim, 24.
2 - Zmer, 23.
3 - Isr, 53.
4 - Bakara, 83.
5 - En'am, 108.
6 - Bakara,111, Enbiya 24, Neml 64, Kasas 75...vb.
159
ikacaktir.
Zleyha tehdit, iktidar gc, iItira ve komployla
YusuI'u, olanca drstlgne ragmen haksiz yere hapse
attirdiysa da birka yil sonra yaptigini itiraI edip YusuI'un
hakli oldugunu sylemek zorunda kalmistir.
1

6- Sz, sade olmalidir
7- Saka ve kmsemeden kainilmalidir
8- Az ve z konusulmalidir
9- Duygusal, samimi ve sevgi dolu ibareler
kullanilmalidir.
Kur'an, peygamberleri halka "kardes" olarak
tanitmaktadir
2
ki bu da insanlarin gnln almanin en
gzel yoludur. Hata yapan biri uyarilmak istendiginde
"kardesim", gibi kelimelerin kullanilmasi isabetli
olacaktir.
Allah Teala -cc- Hz. Musa'yla Hz. Harun'la
grstgmzde, ona yumusak sz syleyin"
3
buyurur.
Konusmasinda problem olan birinin, beraberinde
gzel konusabilen birini gtrmesi gerekir:
"Ve kardesim Harun, dil bakimindan benden daha
dzgn konusmaktadir, onu da benimle birlikte bir
yardimci olarak gnder..."
4

Ahzab Suresi'nin 43. Ayetinde syle buyrulur:
"Allah, sizi karanliklardan nura ikarmak iin size
rahmet etmekte, melekleri de size dua etmektedir..."
Evet, insanlari egitmek, onlara geregi gretmek ve

1 -YusuI, 51.
2 - Suar, 142.
3 - Th, 44.
4 - Kasas, 34.
160
gnllerini Iethetmenin yegane yolu sevgi, seIkat ve gzel
szdr. Kur'an bu konuda pek gzel tabirler kullanir:
"merhametli olmayi tavsiye etmek", "Rahmn olan Allah,
Kur'an'i gretti"... gibi tabirler Kur'an'da sika rastlamak
mmkndr.
Orula ilgili ayetlere dikkat edildiginde, insanlari bu
byk Irizaya davet edebilmek iin Ievkalade zariI ve
yumusak bir slup kullanildigi grlecektir. Igneden
korkan bir ocuga doktorun yaklasimi sevecen ve seIkatli
olmali, ignenin onun iin yararli olduguna ikna
edilmelidir.
Binaenaleyh, Allah Teala hazretleri de insanlara orucu
emrederken "ey bana inananlar ve beni sevenler" diye
hitab eder.
Hastasinin iyilesmesini isteyen doktor onun reetesine
nasil igne yaparsa, Kur'an'da "ey iman edenler, size oru
yazildi" buyurur
1
, doktor igne yapacagi ocuga nasil
seIkatle "birka saniye srmez" derse, Kur'an da insanlara
seIkatle "oru, birka gnden Iazla srmez"
buyurmaktadir; doktor nasil "iyilesmek isteyen herkese
igne yapiliyor; igneden korkmana gerek yok" diyorsa,
Kur'an'da" btn semavi dinlerde oru Iarz kilinmistir"
buyurur. Doktor "ignenin size yan tesiri oluyorsa baska bir
ila yazayim" der; Kur'an'da" hasta veya yolculukta isen
oru tutma; daha sonra kazsini eda edebilirsin" buyurur!
2

Evet, orucun emredildigi ayetlerdeki slup, hastasinin
sagligina nem veren ve onun iyilesmesini isteyen bir
doktorun sevgi ve seIkat dolu slubudur. Insanlara maruIu

1 - Bakara, 183.
2 - Bakara 184
161
emreder ve mnkerden sakindirirken kullanilmasi gereken
slup budur iste.
10- Mnkerden sakindirirken dsmanin eline bahane
verilmemelidir.
Ktlk ve gnahtan sakindirirken, Islam
dsmanlarinin malzeme olarak kullanabilecegi seyler
yapilmamalidir. MaaleseI mnkerden sakindirma ve uyari
adina yapilan seyler, kimi zaman Islam'in yeminli
dsmanlarinin medya ve propaganda malzemesine
dnsebilmektedir.
Kur'an'dan bir rnek verelim:
Hz. Resulullah (s.a.a) sohbet ederken bazen onun
ilgisini ekmek, bazen de biraz aiklamada bulunmasini
isteyen kimileri "ya Resulullah, bizi de gzet" anlaminda
Arapa" kelimesini kullanmadaydi. Bu kelime, Yahudiler
arasindaki telaIIuzunda "bizi aptal et" seklinde bir mana
verdiginden, garazkr Yahudilerle msrikler bunu hemen
propaganda malzemesi olarak kullanmaya baslayip raina
kelimesini yanlis telaIIuzla aktarmak suretiyle alay konusu
yaptilar, bunun zerine Bakara Suresi'nin 104. Ayeti nazil
oldu:
"Ey iman edenler, peygambere raina -bizi gt, bize
bak- demeyin; "unzurna", bize nazar eyle, bizi gzet,
deyin ve dinleyin. KaIirler iin aci bir azab vardir."
Bu ayetten de anlasilacagi zere konusurken iyi niyetli
ve samimi olup gzel iIadeler kullanmak tek basina yeterli
degildir; bunun yani sira, Islam dsmanlarinin malzeme
olarak kullanabilecegi terim, telaIIuz ve sluplardan da
uzak durmaya zen gsterilmelidir. Mesela bazen bir
Cuma imami veya bir alim eIendi yetkililer arasindaki bir
162
ihtilaIi dosta ve samimi bir dille elestirmeye kalkarken
pekala dsmanlara malzeme olabilmekte ve o konusma,
Islam dsmanlarinin radyolarindan yayinlanivermektedir!
Evet, maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
Iarizasinin icrasinda sirI iyi niyetli olmak ve Allah rizasini
ummak kaIi degildir, din dsmanlarinin eline malzeme
vermeme dikkatini gstermek de sarttir.
Szn Etkili Olmas in Ortam
Hazrlanmaldr
Bir toplumda iyiligin yayilip ktlgn engellenmesi
iin, ncelikle hak sz ve hak davranisin etkili olacagi bir
ortam yaratilmalidir. Zira her sz her zaman ve mekanda,
yas ve konum dikkate alinmadan; sosyal Iikri ve ilmi
sartlardan soyutlanarak etkili olamamaktadir. Bilakis;
Muaviye gibi birinin tahtini sarsabilmek iin Hz.
Resulullah'in (s.a.a) gznn nuru olma liyakatine erebilen
bir Ebuzer olmak gereklidir.
Selman Rsd keIeresinin idamina Ietva verip
"Amerika hibir halt edemez!" diye haykira bilmek iin
"Imam Humeyni" olmak gerekir.
Evet, Mslmanlar, din dsmanlarina karsi
durabilmek iin tam donanimli olmalidirlar; Mslmanlar
teknoloji, bilim, teskilat, ekonomik, askeri, kltrel ve
sosyal ailardan gl, yeterli ve bagimsiz olurlarsa
uluslar arasi mnkere karsi kiyam edebilir ve mesela
Birlesmis Milletler gibi bir kurulus haksiz ve garazkar bir
karar aldiginda ona itirazda bulunup baskalarini da bu
dogrultuda harekete geirebilirler. Bireysel boyutta da
ayni durum sz konusudur, Ierdi aidan da insanin
163
toplumda sznn gemesi, etkin ve yapici olabilmesi iin
bir takim sekin zellikler ve yeteneklerle donanmis
olmasi gerekir.
Kisacasi maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
eyleminde bulunmak istiyorsak, ncelikle girisimimizin
etkili ve yapici olmasi gereklidir; szmzn etkili
olabilmesi iin gerekli sartlari hazirlamak bize dser. Bu
nasil yapilacaktir? Duygusal sartlarin hazirlanmasi
gleryz, samimiyet, arkadaslik, sevgi, muaseret ve
hediyelesmekle mmkndr; ilmi ve ekonomik sartlarin
hazirlanmasi iin de gayret ve aba sarI edip yksek
tahsilde bulunmak ve ekonomik aidan kendi kendine
yeterli olabilecek bir seviyeye ulasmak lazimdir.
Diger taraItan, bu elestiri ve uyarilarla kimsenin
mevki ve makamini elinden almaya niyetli olmadigimizi
da muhatabimizin bilmesi gerekir.
Evet, sylenene gven duyulursa sz etkili olur, aksi
takdirde gsterilen abalar yeterince tesirli olmayacaktir.
nyargda Bulunmayn
Ehl-i Beyt imamlarinin 6. gl Imam Sadik hazretleri
(a.s) misaIirine kaliteli bir hurma ikram edince misaIir
bunu lkse dsknlk telakki ederek "- bu nimetlerle
kiyamette hesaba ekileceksiniz" mealindeki ayeti
1
okudu.
Onun Kur'an'i yanlis anladigini gren Imam "Kiyamette
hesaba ekileceginiz nimet liderlik ve velayettir, imamet
ve rehberliktir" buyurdu, "hurma degil!"
2


1 - Tekasr, 8.
2 - Bu rivayet Tekasr, 8'in teIsirinde geer.
164
Evet misaIir zat, imamin evindeki kaliteli hurmayi
takva ve imamet makamina aykiri zannederek imami
elestirmeye kalkmaktadir! Oysaki maruI ve mnker
konusunda girisimde bulunacak insanin nce maruI ve
mnkerin ne oldugunu ok iyi bilmesi ve nyargidan
sakinmasi gerekir.
Kaldi ki hadis-i seriIte "Allah Teala, verdigi maddi
nimetlerin hesabini sormaktan mnezzehtir" buyrulur,
"Alelade insanlar bile, birine ikram ettigi ekmekle suyun
hesabini sormayi kendine yakistirmazken, bunu Rahman
ve Rahim Yaradan'a yakistirmak mmkn mdr?!"
Dengeli Olmak
Mslmanlar maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma konusunda asiriya kamamak, ilimli ve dengeli
olmalidirlar, her nevi kompleks ve ukdeden,sertlik ve
siddetten uzak durmak gerekir.
1

Sevilmek ve Sz Gemek
Imam Sadik'tan "maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma, her Mslman'a mi Iarzdir?" diye
soruldugunda, Imam "bu is" buyurdu, "sevilip sayilan,
sz geen ve maruIla mnker konusunda gerekli bilgi ve
basirete sahip bulunana Iarzdir, hangi yolu seecegini
kendisi bile bilemeyenlere degil!"
2

Evet, Iesat ve ktlg engellemek isteyen biri
mutlaka takvali bir alimle mesverette bulunup kesinlikle

1 - Vesail, c. 11, s. 403.
2 - Bihar, c. 97, s. 93.
165
ona uymalidir, bu durumda din dsmanlariyla
garazkarlarin eline koz verecek uygunsuz ve hatali
davranislarda bulunmayacak, temel ve byk girisimlere
engel teskil etmeyecektir.
MaruIu emretme ve mnkerden nehyetmenin basit ve
alelade bir is olmadigini, her seviyede insanin diledigi her
yntemle bu ise kalkismayacagini bizzat Hz. Imam
Hseyin'den (a.s) rivayet edilen su hadis ok gzel
aiklamaktadir:
"Insanlara maruIu emreden kimse -Islam- dininde
uzman olmali, helalle harama vakiI bulunmalidir."
"Kendi neIsinin esiri olmamalidir." Yani bir sey
syledigi veya bir girisimde bulundugu zaman bunu
baskalarina eziyette bulunma veya kendisini gsterme
amaciyla degil, sadece Allah rizasi ve toplumun islahi iin
yapmalidir.
"Insanlarin iyiligini istemelidir." Yani insanlarin
hayrini dsnmeli, din ve insanlik gayretiyle adim
atmalidir.
"Insanlarla dost ve arkadas olmali, onlara sevgi
gstermeli, zaruri olmadika siddete basvurmamalidir."
Ince ve nazik olmali, insanlari sevecen bir slupla
hayra davet etmeli, tatli dilli olmalidir."
"Herkesin kendine has bir huyu oldugunu bilmeli, her
insanla, anlayacagi dilden konusmalidir."
"NeIsan hileleri bilmelidir." Bylece, maruIu
emrediyor ve mnkerden sakindiriyorum derken, oyuna
gelip ugursuz gayelere ekilmemelidir.
Sabirli olmalidir. MaruIu emretme ve mnkerden
sakindirma yolunda karsilastigi zorluklardan yilmamali,
166
bilakis, bu zorluklar onun azim ve iradesini bilmelidir.
Insanlardan eziyet grecek olursa intikam almamali,
aIIedici olmalidir.
Kavim, kabile, soy, boy taassubuna kapilmamalidir
NeIsi iin degil, ancak Allah iin, zulm ve haksizlik
karsisinda Ikelenmelidir, kendisine saygisizlik oldugunda
aIIedebilmeli, ama yce Allah'a ve O'nun emirlerine
saygisizliga asla gz yummamalidir.
1

Marufu Emretme ve Mnkerden
Sakndrmann $art Bilgi ve Bilintir
Imam Sadik (a.s), grencilerinden biri olan Ebu
HaniIe'yle birlikte yemek yiyordu. Imam yemek sirasinda
Rabbine skranlarini belirtirken "Ya Rabbi" buyurdu,
"Sphesiz, bu nimetler senin ve Resul'nn Iazlindandir."
2

Ebu HaniIe sasirarak "Nimetler sadece Allah'tan degil
midir, bu ise Hz. Resulullah'i da karistirmak bir nevi sirk
olmaz mi?" diye sorunca, Hz. Resulullah'in (s.a.a) evladi
ve Ehl-i Beyt imamlarinin 6.si olan velayet gnesi Imam
Sadik hazretleri (a.s) grencisine seIkatle bakarak "Sani
yce Allah-u Azze ve Celle hazretleri Kur'an-i Kerim'de,
insanlara nimet verdigini buyururken, sevgili Resul'nn
adini da kendisiyle birlikte anmakta ve insanlarin
ihtiyalarinin "Allah ve elisinin bol ihsani" ve
"Iazl"indan temin edilip giderildigini buyurmaktadir.
3

Bir gn dindarlik taslayan tarikati birisi Imam
Sadik'a (a.s) "Siz neden yumusak ve gzel elbiseler

1 - Bihar, c. 97, s. 83.
2 - Tevbe, 59 - 74.
3 - Bihar, c. 47, s. 240.
167
giyiyorsunuz? Vallahi ceddiniz Resulullah (s.a.a) byle
giyinmemistir!" deyince Imam Sadik (a.s) abasinin
yakasini siyirarak i gmlegini gsterip "iyi bak" buyurdu,
bu sert elbiseyi Allah rizasi iin ve neIsimi reIah ve rahata
alistirmamak gayesiyle giymedeyim, zerine giydigim ve
senin elestirdigin su elbiseyiyse toplum iine iktigimdan
dolayi giymedeyim!"
1

Evet, maruIu emreden kimse bilgili ve bilinli olmali
ve maruIu btn boyutlariyla mutalaa edip sartlara gre
degerlendirebilmeli; kuruntu ve zanla hareket etmemeli,
neIsinin veya dis etkenlerin tesirinde kalmamali, saglam
olmayan bilgilerle karar vermemelidir.
Imam Sadik (a.s) syle buyurur: MaruIu emretme ve
mnkerden sakindirma girisiminde bulunma hakkina sahib
olanlar sadece su zellikleri tasiyanlardir:
- Neye davet ettigini ok iyi bilmelidir.
- Dinin btn hkmlerinde temel sart "bilinlilik ve
dogru bilgi"dir. Bu nedenledir ki Islam dini, ticaretle
ugrasmak isteyen bir Mslman'a "nce Iikhi gren, sonra
ticarete gir" buyurur.
Hadis-i seriIte "nce bilgi ve bilincin gerekli olmadigi
hibir girisim yoktur" buyrulmaktadir.
2

Binaenaleyh iman da, taklit veya sathi oldugunda
degil, ancak akil ve mantiga dayali oldugunda degerlidir.
Nitekim Kur'an bylelerini vmekte ve "Onlar ayakta
iken, otururken, uzanirken hep Allah'i zikrederler ve
gklerin ve yerin yaratilisi konusunda dsnrler ve
Rabbimiz, derler, Sen bunu bosuna yaratmadin. Sen pek

1 - Vesailu's - Sia, c. 3, s. 351.
2 - el-Hayat, c. 1, s. 37. Imam Ali'den rivayetle.
168
ycesin, bizi atesin azabindan koru."
1

Namaz konusunda da Kur'an insanin bilinli olma
sartini kosmakta, sarhosken namaz kilinmamasini
isteyerek, "Ancak, ne dediginizi bildiginiz zaman namaz
kilin" buyurmaktadir.
2

Binaenaleyh, maruIu emretmenin birinci sarti, bu
konuyla ilgili dini hkm ve emirleri ok iyi bilmektir.
Mnkeri, Daha Kt Bir Mnkerle
Karylamayn!
Bazen insan bir hatayi grdgnde onu engellemek
iin sertlige basvurmaktadir ki bu sertlik, engellemek
istedigi ktlkten daha ktdr. Mesela ayakta durarak
idrar eden birine karsi sert ve irkin bir dille uyarida
bulunulmasi, onun isledigi mnkerden daha ktdr.
Bu arada, gnah isleyen herkese dinsiz yaItasi
vurulamayacagini da hemen belirtelim. Kur'an-i Kerim
takva sahiplerini tavsiI ederken, "Onlar irkin bir sey
yaptiklarinda veya kendilerine zulmettiklerinde hemen
Allah'i anip O'na dner ve tevbe ederler" buyrulmaktadir.
3

Binaenaleyh sirI irkin bir isi islemek veya kendi
kendine zulmetmek insani dinden ikarmaz (hatasini
anlayip Allah'a dnerek samimiyetle tevbe etmek ve
isledigi gnahta israrli olmamak kaydiyla tabii!)

1 - l-i Imran, s. 191.
2 - Nisa, 43.
3 - l-i Imran, 135.
169
Insanlari Gzel Davranislarinizla Dogru
Yola Davet Edin
Kur'an; baskalarini hakka davet edip de kendisini
unutanlari sert bir dille kinar ve bylelerinin byk bir
ilahi gazaba yakalanacagini haber verir.
1
Hz. Suayb (a.s)
"Sizden yapmamanizi istedigim seyleri yapmama
konusunda ben hepinizden nde olmusumdur"
buyurmaktadir.
2

Hadisi seriIte syle buyrulur: "Insanin cehalet ve
sapiklik iinde oldugunun bir gstergesi de, baskalarini
sakindirdigi seyi kendisinin yapiyor olmasidir."
Bir baska hadiste de "Insanlara maruIu emreden, ama
kendisi bu davete uymayana Allah lanet etsin, byleleri,
baskalarini bir mnkerden sakindirirken kendileri o
mnkeri bizzat islerler" buyrulmaktadir.

1 - "Ey inananlar niin yapmayacaginiz seyi sylyorsunuz?"
SaI, 2.
2 - Hud, 88.
170
Yine hadiste, bu tr insanlarin dolap beygiri gibi
cehennemde dolastirildigi ve "Sen burada ne ariyorsun,
bizi bu ktlkten alikoyan sen degil miydin?" diye
hayretle soranlara "Size, yapma, dedigim gnahi kendim
isliyordum" dedigi buyrulur.
1

Evet, rivayetlerde "bizzat gzel ameller isleyerek
insanlari hak yola davet edin" buyrulmaktadir.
2

Bir baba veya bir gretmen, sokaga atilan bir meyve
kabugunu, baskalarinin kayip dsmemesi iin ayaginin
ucuyla bir kenara iter veya alip p bidonuna atarsa, bu
davranisa sahid olan ocugun bir daha sokaga meyve
kabugu atmayacagi apaik ortadadir. Bir devlet dairesinde
bir mdrn Iazladan yanan isiklari sndrerek enerji
israIini nleme yolunda bir adim attigini gren
memurlarin da ayni seyi yapacagi bellidir; keza,
memleketi idare edenlerin Cuma ve cemaat namazlarinda
en n saIlarda durdugunu gren halk elbette ki camileri
dolduracak, saIlari ihya edecektir.
Eger bunun tersi yapilir ve toplumun nde gelen
isimleri aykiri seyler yapacak olurlarsa, gnah ve Iesad
yolunu btn halka bizzat amis olurlar.
Kur'an-i Kerim, sosyal ve dini aidan zel bir
konumda bulunan peygamber eslerine syle
buyurmaktadir:
"Ey Peygamberin kadinlari, sizden kim aik bir irkin
-utanmazlikta bulunursa onun azabi iki kat artirilir, bu da
Allah'a pek kolaydir. Ama sizden kim Allah'a ve Resul'ne
gnlden itaat eder ve salih bir amelde bulunursa, ona

1 - Mizanu'l - Hikmet, c. 6, s. 27.
2 - Vesail, c. 11, s. 194.
171
ecrini iki kat veririz. Ve biz ona stn bir rizik da
hazirlamisizdir. Ey peygamberin kadinlari, siz,
kadinlardan herhangi biri gibi degilsiniz, eger
sakiniyorsaniz artik sz ekicilikle sylemeyin ki, sonra,
kalbinde hastalik bulunan biri tamah eder. Sz maruI bir
tarzda syleyin."
1

Hadis-i seriIte, "Alimin bir gnahi aIIedilinceye kadar,
cahilin 70 gnahi aIIedilir, nk alim isledigi gnahla
baskalarina da o gnahin yolunu kolaylastirmis olur"
buyrulmaktadir.
Ilim sehrinin kapisi Hz. Ali (a.s) bir Hiristiyan'la
yolculuk yapmadaydi. Yollarin ayrildigi yere gelince, Hz.
Ali (a.s) onunla birlikte bir sre daha yol alinca, Hiristiyan
yol arkadasi "Sizin yolunuz br taraItan degil miydi?"
diye sordu. Imam Ali (a.s) "Evet," buyurdu, "Haklisin,
ama yce Islam dini, yol arkadasi oldugumuz insanin
bizim zerimizde bir hakki oldugunu buyurur, bu nedenle
senin hakkini eda etmek iin biraz birlikte yryp seni
ugurlamak istedim" buyurdu; bu ulvi deger anlayisini
gren Hiristiyan, Mslman oldu.
2

Harun el-Resid, Imam Kazim (a.s)'a iItira edebilecek
bir ortam hazirlamak amaciyla, o hazreti hapsettigi
hcreye laubali bir cariye koydurdu; ok gemeden
Imam'dan etkilenen kadincagiz Mslman olup, hcrede
ibadete basladi.
3

Imam Sadik (a.s) Ehl-i Snnetten olan Mslman
kardesleriyle bir arada yasayan Sia Mslmanlarina,

1 - Ahzab, 30 - 32.
2 - Bihar, c. 71, s. 157.
3 - Bihar, c. 4, s. 239.
172
"Onlarin cemaat namazlarina katilin, hastalarini ziyaret
edin, cenazelerine katilin ve iyi islerde daima nc olun"
tavsiyesinde bulunmustur."
1

Evet, bu tr olumlu davranislarla insanlar hayra ve
iyilige bilIiil davet edilmis olur.

Soru:
Fakihlerin Ietvasinda "Insanin kendi syledigine
kendisi amel etmese bile, baskalarina maruIu emredip
mnkerden sakindirmasi Iarzdir" buyrulmaktadir.
Ayetlerle hadislerde ise, szyle davranisi birbirini
tutmayanlar sert bir dille elestirilmekte ve bylelerini
byk azaba ugrayacagi buyrulmaktadir. Bu bir eliski
midir?

Cevap:
Ayet ve hadislerde bu elestiri ve azabin muhatabi;
szyle davranisi bir olmayan ve gnlk yasaminda bunu
adeta ilke edinen kimselerdir. Yani btn hayati olumsuz
oldugu halde, toplumda iyi ve olumlu bir imaj
yaratanlardir. Fakihlerin Ietvasinda "insanlara iyilik ve
hayri emretmeniz iin, Allah'in btn emirlerine bizzat
uymaniz sarti aranmamaktadir" deniliyor. Bunu hadiste de
grmek mmkndr; bir rnekle ailayalim:
Bir gurup sahabe, Hz. Resulullah'in (s.a.a) huzuruna
ikarak "Allah'in btn emirlerini bizzat yerine
getirmedigimiz srece baskalarina bunlari emretmemeye
karar verdik, ne dersiniz?" diye sordular. Hz. Resulullah

1 - Usul-u KIi.
173
(s.a.a) "Kendiniz tam olarak uymasaniz da, baskalarina
maruIu emretmeden geri durmayin; kendiniz tamamen
uzak dursaniz da, baskalarina mnkerden uzak durmalarini
hatirlatmayi ihmal etmeyin" buyurdular.
Dikkat edilecek olursa, hadiste, "Baskalarini davet
ettiginiz davranisa siz kismen uysaniz bile." denilerek en
azindan nisbi bir itaat ve uyumdan szedilmektedir, hadis
ve ayetlerde elestirilenler ise "iyi ve hayirli davranislari
bsbtn terk ettigi halde, baskalarini bunlara
agiranlardir."
1

Mantkl Dynce.
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin gayesi,
toplumda iyiliklerin gelismesini, ktlklerinse kknn
kazinmasini saglamak oldugundan, yce Islam dini bu
uygulamayi Iarz kilmis, niceligi ve nasil uygulanacagi gibi
teIerruatlariysa inanan insanin akil ve mantigina birakarak,
bunun daha iyi ve daha saglikli sonular alacak sekilde
belirlenecegini hatirlatmistir. Bu nedenledir ki bu ilahi
Iarizayi yerine getirebilmek iin akil ve mantik Iaktr de
hesaba katilmali ve su sorulara en saglikli ve en isabetli
cevaplar bulunmalidir:
-Hangi maruI, hangi mnker szkonusu edilmelidir?
Ne pahasina ve ne kadar emek ve zahmet karsiliginda?
Kime karsi?
Ne zaman? Nerede? Nasil?
Hangi vesileyle?

1 - Mecmua-i Verram, s. 442, Mizanu'l - Hikmet, iktibasla, c. 6,
s. 274.
174
Hangi gnahlara karsi?
Hangi devlet dzeninde?
Evet, bunun gibi daha nice konunun dikkate alinmasi
gerekir.
Iran'da sahlik dzeni yikilip da yerine, rahmetli
Imam'in -ks- liderliginde bir Islam devleti kurulduktan
sonra Radyo - Televizyon kurumu gayet latiI ve insan
ruhunu oksayici bir melodi yayinlandi; bazilari Imam'dan
"Bu mzik helal mi, degil mi?" diye sordugunda, byk
bir Islam bilgini ve essiz bir Iakih olan rahmetli Imam
"Eger bir Islam devleti olan Iran Islam Cumhuriyeti'nin
radyo ve televizyonundan yayinlaniyorsa hibir mahzuru
yoktur, ama aksi olursa, haramdir" cevabini verdi.
1

Bu cevabin ortaya koydugu yalin gerek sudur: Ntr
bir mzik insanlarin bozuk ve din karsiti bir rejime
sempati duymasina yardimci oluyorsa haramdir; hizbullah
mmetine nese ve cosku vermesi halindeyse, helaldir!
Islam nizami iin bilgi toplamak da tipki byledir; kIr
dzeni iin yapilan casusluk haram iken, Islam nizami iin
yapilmasi halinde helaldir. Avda da benzeri Iikih vardir; et
ihtiyacini gidermek iin avlanmak helal iken, sirI eglence
olsun diye avlanmak haramdir.
Ehl-i Beyt Imamlari (a.s) bazen bir yabanci ieriye
girdiginde, takiyyede bulunuyor ve seriatin hkmn daha
Iarkli bir dille beyan ederlerdi
Kimi zaman teknoloji ve ilmi bir bulus, itihatlari
etkileyebilmektedir. Mesala "Toprak, onu bayindir hale
getirenindir" veya "Bir seyi derleyip toparlayan ona malik

1 - Rahmetli Ahmet Humeyn'den naklen.
175
olur" hadisleri geregince Iakihler, tedenberi ahaliyi
iItilige ve balikiliga tesvik ederken traktr icad olunca
hkm degisivermektedir. nk parasi olan biri, birka
traktr ve zel sulama yntemleriyle hektarlarca araziyi
bayindir hale getirip sahiplenebilir. Bu durumda Iakih
elbetteki szkonusu hadisten hareket edemeyecek ve
hektarlarca arazinin bir kisinin eline gemesine Ietva
veremeyecektir. Veya okyanuslardaki btn baliklari bir
araya toplayabilecek bir bulus gereklesecek olursa, Iakih
elbetteki yine ilk hkm uygulamayacak ve "Bu hkm
byle bir vaziyete de samil olur mu?" diye dsnecektir
hakli olarak.
Kisacasi, Islam dininin genel kanunlari mutlak ve
degismezdir, ancak bu kanunlarin misdak ve itlakinda
mtehide dsnme ve teIekkrde bulunma hakki verilir
ki, bu hkmleri yeni sartlara gre ayarlayabilsin... Baska
bir deyisle, Islam hkmleri aidan
degerlendirilmelidir:
1- Gerek aisindan: Yani Allah'in emrettigi her seyin
hak ve dogru oldugunu ve zerrece degistirilmeksizin
uygulanmasi gerektigini kabul etmek.
2- Fikih aisindan: "Hakikati bilmiyorum, ama Kur'an
ve hadisi dikkate alarak su sonuca variyorum" demektir.
3- Devlet ve Ynetim aisindan: Yani, toplumun
idaresi iin bir devlet dzeni sart ve elzemdir ve devlet
mekanizmasi masum imamin veya neIsine dskn
olmayan adil bir mtehidin uhdesine birakilmalidir.
Bylece adil mtehit; Islam dininin kendisine tanimis
oldugu yetkiler erevesinde itihadda bulunur ve gerekli
kanunlari belirler; mesala Iilan sartlardan dolayi hacci bir
176
yil yasaklar veya savas Iermani verir ya da baris "olsun"
veya "olmasin" der.vb.
Zaman, mekan, siyasi, sosyal, askeri, ekonomik.vb.
sartlar, ikinci ve nc ailardan etkili birer Iaktrken,
birinci aidan hibir tesirleri olmaz. Bu nedenledir ki belli
sartlarda mnker olan bir seyin, sartlar degistiginde
maruIa dnsmesi veya bunun tam tersinin olmasi pekala
mmkndr. Binaenaleyh zaman, mekan ve sartlari dogru
teshis edemeyen birinin, maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma girisiminde bulunabilmesi mmkn ve caiz
degildir.
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma olayinda;
kiyam edecek veya uyarida bulunacak olanin kim
olduguna ve hangi tr bir gnah veya gnahkara karsi
kiyam ettigine bakmak ve olayi btn boyutlariyla dogru
degerlendirmek ve bilmek gerekir.
Kimi zaman mnker, Allah'in koydugu hkm ve
kanunlarin degistirilmesi, bidatlarin bas gstermesi,
Islam'in izmihlali ve kIIarin Mslmanlara musallat
olmasidir; bu durumda Imam Humeyni -ra- gibi birinin
kiyam etmesi ve on binlerce gencin Islam davasi ugruna
sehadet serbetini imesi gerekir. Daha da tesi Imam
Hseyin (a.s) kiyam etmeli ve sanli Kerbela kiyamini
gereklestirmelidir. Bu nedenledir ki Hz. Resulullah
eIendimiz (s.a.a) "Hseyin benden, ben de
Hseyin'denim" buyurmustur. Evet, Hz. Hseyin (a.s) Hz.
Resulullah'in (s.a.a) torunu oldugundan, o hazrettendir;
ama, ya Resulullah'in "ben de Hseyin'denim!" demesine
ne buyrulur?
Bu hadisin amaci beklide "Benim dinimin ayakta
177
kalmasi, ancak Hseyin'in kiyamiyla mmkndr"
seklindedir. Her hal- krda maruIu emretme olayinda
btn bu sartlar, ncelikler ve hesaplar dikkate
alinmalidir.
Muhalefetle Karylaytgnda Ne Yaplmaldr?
Kimi zaman insan maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma grevini yerine getirmekte, Iakat muhatabi
buna aldirmamaktadir. Bu durumda yapilmasi gereken
nedir sahi? Herseyden nce sunu bilmekte yarar var: Bir
amaca ulasabilmek iin icabinda zorlama ve mecburiyet
de gerekli olabilir; ancak Allah Teala bunu
istememektedir; nitekim Kur'an-i Kerim'de ".Eger
isteseydik btn insanlari zorla dogru yola yneltirdik"
1

mealinde birok ayet vardir; zira Allah Teala'nin snneti,
insanlari hr ve serbest birakma dogrultusundadir.
2
Yine
ayni nedenledir ki Allah Resul de "Ben sizin vekiliniz
degilim" buyurmakta
3
ve Yceler Ycesi Rabbi de ona
"Sen insanlara musallat olma ve onlari mecbur birakma -
zorlama- hakkina sahib degilsin" demektedir.
4

Evet, Allah Teala -cc- insanlari hr yaratmistir ve
Islami egitim sisteminde insanlarin hrriyeti esastir. Baska
bir deyisle bizim uyarida bulunmamiz, insanlarin illa da
bu uyariya uymalari anlamina gelmez.
Ikinci nokta; uzun sreden beri belli bir yolu srdren
birinden, yolunu hemen degistirmesini bekleyemezsiniz;

1 - En'am, 35.
2 - Dehr (Insan), 2.
3 - En'am, 66.
4 - Gasiye, 22.
178
insanlara bu hususta Iirsat verilmeli, zaman taninmalidir.
Bir baska nokta sudur: Kimi zaman uyarinin yapildigi
sartlar, bireyin tepkisine yol aabilecek sekilde olabilir, bu
durumda ortamin normallesmesi ve bireyin hassasiyetinin
giderilebilmesi iin sabretmek gerekir, bu yolla sonuca
ulasmak mmkndr. Nitekim dis doktoru, agriyan bir disi
hemen ekmemektedir.
Dahasi, bir yntem sonu vermeyebilir, Iakat Hakki,
baska bir yntemle basarili bir sekilde anlatabilmek pekala
mmkndr.
Ticaretle ilgili rivayetlerde "Belli bir malin ticaretinde
basarili olamadiysaniz, baska bir ticaret dalini deneyin,
basarili olabilirsiniz" denilmektedir. Nitekim tahsil
konusunda da ayni sey geerlidir; belli bir bransta basarili
olamayan bir grenci, baska bir bransta pekala basarili
olabilmektedir.
Darvin nce tip ve papazligi denemis, ama basarili
olamamistir, bransini degistiren Darvin biyolojide basarili
olabilmistir. (Teorileri reddedilmis olsa da, belli bir dalda
grs sahibi olacak kadar basari kaydedebildigini
sylemek istiyoruz!)
Btn bunlar bir taraIa, Kur'an'la tanisma,
peygamberlerin ahlaki ve yce Islam dininin stn
tavsiyeleri Ievkalade mkemmel kilavuzlardir.
Yce Islam dini "Cahile selam -yumusak- ve barisi
bir tavir gsterin" buyurur.
1

Yine Islam dini "Size yapilan ktlge, iyilikle
karsilik verin, bylece dsmaniniz dosta dnsr" der.
2


1 - Furkan, 63.
2 - Fussilet, 34.
179
Hatta, "Size tepki gsterecek olsa bile
sogukkanliliginizi koruyun" buyurur: "Eger beni ldrmek
iin elini bana uzatacak olursan, ben seni ldrmek iin
elimi sana uzatacak degilim, nk ben, Alemlerin Rabbi
olan Allah'tan korkarim."
1

Kimi zaman, kiyametteki karsiligi beklemek
gerekebilir, Kur'an-i Kerim'de syle buyruluyor:
".Sulular, mminleri alaya alir, onlara glerler,
2

mminleri sapmis olmakla sularlar, ama mminler
bilsinler ki kiyamet gn mminler de onlara glecektir
elbet!"
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin yegane
sonucunun, insanlarin ilgi veya tepkisinin olmadigi
unutulmamalidir; insanlar hibir ilgi gstermeyebilir, ama
yaptigimizin bosa gitmedigini ve Allah indinde
mkaIatlandirilacagimizi bilmeliyiz. Yce Allah
yaptiklarimiza sahittir, bizi grmektedir; binaenaleyh ecir
ve mkaIatimiz zerrece azalmayacaktir.
Dahasi, biz, peygamberden stn myz? O yce
insanlar olmadik mesakkat ve sikintilara katlandilar,
olmadik iItira ve szler duydular, ama zerrece gevseklik
ve zaaI gstermediler. Kimi zaman peygamberlere "sizin
akliniz kit" derlerdi, peygamberler sogukkanlilik ve
seIkatle, "Bizim aklimiz kit degil, biz gerekten Rabbimiz
taraIindan gnderilmis elileriz" derlerdi; insanlar onlari
yalancilikla sular, onlar sakin bir tavirla, "Biz yalanci
degiliz" diye karsilik vermekle yetinirlerdi.
3


1 - Mide, 28.
2 - MutaIIiIin Suresi.
3 - A'raI, 66.
180
Peygamberlerin bu yntemi doktorlara benzer;
hastasinin muayene veya iyilestirmek iin gerekeni yapan
doktor, onun bagirip agirmasina aldirmaz, hastasinin bu
tavrindan alinmaz.
Eleytiri Bireye Degil, Eyleme Ynelik
Olmaldr
Bir Mslman, suluya kin duymaz, ona suunun
irkinlik ve sonularini anlatarak uyarir.
Baska bir deyisle cahille degil, cehaletle; gnahkarla
degil gnahla mcadele eder. Nitekim bir hadiste "Nice
insanlar vardir ki Allah Teala onlarin amellerini sevmedigi
halde, kendilerini sever" buyrulur.
1

Kur'an'da Hz. Resulullah'in (s.a.a) "Ben size degil,
yaptiginiz kt amele karsiyim" buyurdugu geer."
2

Hatali davranista bulunan kimse, kendisine saygi
duyuldugunu grr ve yegane zaaIinin szkonusu hatayi
islemek oldugunu Iark ederse, o hatayi islemekten kolayca
vazgeer. Bilakis, sevilmeyen ve dislanan biri oldugunu
hissedecek olursa, kt davranislari gnbegn artacaktir.
Ehl-i Beyt Imamlarindan Hz. Kazim'a "Sizi seven bir
Mslman'in sarap itigini grendik, onu aramizdan
dislayalim mi?" diye soruldugunda "Ondan degil,
yaptigindan uzak durun" buyurdugu bilinmektedir.
3

Hadiste "Insanlarin islah olmasini isteyen salih
kimseler, onlarin hata ve gnah islemesi karsisinda

1 - Bihar, c. 36, s. 233.
2 - Suara, 166.
3 - Bihar, c. 27, s. 137.
181
merhamet ve seIkatle davranmalidir" buyrulur.
1

ocuk egitimi ve ailevi meselelerde de bunun ok
nemli bir prensip oldugu bilinmelidir. Iyi ebeveyn
ocuklarin kendisinden pek korktugu degil, ocuklarinin
kisiligine saygi gsteren ve Ikelenecek bir su islediginde
dahi kendisinden merhamet ve seIkat greceginden mit
var olunan ebeveyndir.
Eger siz, kendi ocugunuzu asagilayip amcaogluyla
kiyaslar ve amcaoglunun ondan daha iyi oldugunu
sylerseniz, o size "Amcam da senden daha iyidir"
karsiligini verecektir.
Evet, o misillemede bulunacak ve hem babasindan,
hem amcaoglundan neIret edecektir. Ama eger ona "Geen
yil daha iyiydin" der ve onu baskalariyla degil, kendisiyle
kiyaslarsaniz; veya ona insanin her gn daha iyiye dogru
adim atmasinin ona onur kazandirip Allah ve insanlar
nezdinde itibar kazanmasina yol aacagini anlatabilirseniz
onun islahinda nemli bir rol oynamis olursunuz.
Binaenaleyh maruIu emredip mnkerden sakindirayim
derken, insanlari baskalariyla kiyaslama yoluna gidip
kiskanlik ve intikam duygularini tahrik etmemek gerekir.
Bilakis, onun iyi ve olumlu taraIlarini sylenmeli; aile ve
soyunun temizligi vurgulanmali, yetenek ve becerileri
hatirlatilmalidir; bylece ezilmislik ve yenilgi duygusuna
kapilmayacak, bilakis, kendisini hem gl, hem onurlu
hissedecektir.

1 - Nehcu'l - Belaga, 141. hutbe.
182
MaruIu Emredenler Nasil Olmalidir?
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma Iarizasini
uygulamak iin iman, bilgi, yetenek ve dogru yntemin
yani sira din iin arpan bir yrek de gereklidir. Imam
Seccad'dan (a.s) rivayet olunan bir hadiste syle buyrulur:
Hz. Musa (a.s) Allah Teala'dan arsinin glgesine
kimlerin siginabilecegini sorunca su cevabi alir: "ylesine
temiz, drst ve mert insanlar vardirki, Allah'in
haramlarinin helale dnstrldgn grecek olursa
yarali kaplan gibi Ikelenirler."
1

Bir Hatra
KIre satilmis bir isim olan Selman Rsd, sevgili
peygamber eIendimize (s.a.a) iItira yaktiginda, rahmetli
Imam Humeyni, derhal onun katlinin Iarz olduguna dair
Ietva vermisti. Bazi politikacilarla uluslar arasi hukukular
bu Ietvanin uluslar arasi bazi mahIillerin kanunlarina

1 - Leliu'l - Ahbar, c. 5, s. 269.
183
uygun olmadigini syleyince rahmetli Imam Humeyni -ks-
Ikeyle "Hi nemli degil!" demisti "O kanunlar bizi
irgalamaz. Resulullah eIendimize (s.a.a) hakaret eden o
melunun ldrlmesi gerekir; tevbe edip mrnn sonuna
kadar tevbesinde kalsa bile tevbesinin geersiz oldugu
bilinmelidir!"
Imam Humeyni (ks) bir baska konusmasinda da syle
der: "Ah! Keske gen olsaydim! Bizzat Ingiltere'ye gidip o
melunun isini bitirirdim!"
Evet, din gayreti budur iste; dini hamiyet budur.
Insanlara maruIu emredip mnkerden nehyetmek iin
bylesine sorumluluk dolu bir yrek ve ciddi bir irade ve
azim gereklidir. Kur'an-i Kerim syle buyurmaktadir:
".Namazi dosdogru kil, maruIu emret, mnkerden
sakindir ve ugradigin musibetler karsisinda sabret, nk
bunlar azmedilmesi gereken islerdendir" (Lokman,17)
Szmz tesir etmeyecek olsa bile maruIu emredip
mnkerde menetmis olmamiz en azindan bizim kendi
kurtulusumuza yarayacaktir:
"Kendilerine hatrlatlan unuttuklarnda ise, biz
de ktlkten sakndranlar kurtardk." (A'raI, 165)
Kisacasi sorumluluk duygusu tasiyan samimi bir
Mslman, maruIu emretme ve mnkerden sakindirmayi
terk etmez. "Dertlerin en kts, dertsiz ve sorumsuz
olmaktir" derler; eskiler, birini elestirmek istediklerinde
"dertsiz - sorumsuz" derlerdi.
Rahmetli Imam Humeyni -ks- bir ok konusma ve
mektubunda "ReIah iindeki dertsiz ve sorumsuz
insanlar"i elestirmektedir. Kur'an-i Kerim, "Peygamber,
insanlarin dertlerini ve sorunlarini grdgnde
184
kederlenirdi" buyurmaktadir (Tevbe, 128)
Bir hadis-i seriIte syle buyrulmaktadir:
Allah Teala -cc- Hz. Musa'ya (a.s) "Seni neden
peygamberlige setigimi bilir misin? diye sordu. Hz. Musa
"hayir" deyince "Baskalarinda olmayan bir sorumluluk
hissi ve bagri yaniklik var sende" buyurdu.
Kur'an-i Kerim "Peygamber, insanlari hidayete
kavusturabilmek iin adeta didinir, kendisini yipratirdi"
buyrulmaktadir. (Tevbe, 128)
Sorumsuzluk, gamsizlik ve tasyreklilik en byk ruh
hastaligidir aslinda. Sani Yce Allah Teala hazretleri -cc-
syle buyurur: ".Kalpleriniz yine katilasti; tas gibi, hatta
daha da kati!... nk yle taslar vardir ki iinden
irmaklar Iiskirir, yleleri vardir ki, yarilir, ondan sular
ikar, yle taslar vardir ki Allah korkusuyla yuvarlanir."
(Bakara, 74) Buna karsilik yle kalpler vardir ki hibir
gt ve nasihatten zerrece etkilenmez.
Kisacasi maruIu emretme ve mnkerden sakindirma
nimeti ancak bagri yanik olup sorumluluk duygusu
tasiyan kullara nasip olur.
Szkonusu sorumluluk ve "dertli yrege sahip" biri,
kendisi hakkinda haksiz bir sz duydugunda nasil rahatsiz
oluyorsa, bir baskasinin giybetini duydugunda da ayni
lde rahatsizlik duyar, kendi evindeki muslugu aik
grdgnde nasil hemen kapatiyorsa, baska bir yerde aik
unutulan bir muslugu da ayni sorumluluk duygusuyla
kapativerir.
Sahi, bu kisisel ve Ierdi melekeler halkin geneline
yayilacak olursa dnya cennete dnsmez mi?...
Kendi damimizin karini sokaga dkmemiz dogru
185
mudur?
Evimizin kirli sularini sokaga boca etmemiz dogru
mudur?
Dkkanimizin plerini yola dkmemiz dogru mudur?
Sahi, dogru mudur?!.
Eger bu davranislarimizi dzeltmemissek, henz
"ben"de takilip kalmis ve "biz" olmayi basaramamisiz
demektir.
Baskalarindan kendimizi ayri tutmamali, kendimizi
herkesle bir ve ayni grebilmeli ve Kur'an'in da deyisiyle
birbirimizin parasi oldugumuzu unutmamaliyiz. Hadiste
de buyruldugu gibi "insanoglu yekdigerinin parasidir,
herkes yaratilista digeriyle aynidir. Birinin basina bir sey
gelecek olsa, hepsi bundan etkilenir."
Bu sorumluluk ve hamiyet duygusu ylesine degerli
bir haslettir ki, bazi Iikih kitaplarinda hkme bile
baglanmis ve mesela syle denmistir: Iyi niyet ve
sorumluluk duygusuyla yapilan bir iste zarar olursa, o isi
yapan cezalandirilmaz. Yani yolun ortasindaki bir ocugu
arabalarin altinda kalip ezilmesin diye birisi kurtarip da bir
duvarin kenarina birakir ve mesela duvar deliginden bir
yilan ikip da o ocugu zehirleyecek olursa, szkonusu
sahis onun lmnden sorumlu tutulamaz; nk iyi
niyetli davranmistir. Keza, hizmet amaciyla alisan biri,
ihmalkrlikta bulunmadigi halde bir seyi kirar veya bir
zarara yol aacak olursa, cezalandirilamaz. Kur'an-i Kerim
bu konuda "Iyilik edenlerin aleyhine de bir yol yoktur"
buyurur;
1
yani iyilik maksadiyla bir girisimde bulunup da

1 - Tevbe, 91.
186
elinde olmadan bir zarara sebebiyet veren kimse
cezalandirilamaz.
Marufu Emretme, Bireyin Dinine Duydugu
Sevgi ve Bagllgn Alametidir
Hz. Imam Hseyin'le (a.s) yarenlerinin Asure gnk
konusma ve sloganlari onlarin yce Islam dinine
besledikleri sevgi ve aski gstermektedir. Imam Hseyin
(a.s) "Hakka uygun davranilmadigini ve batilin
engellenmedigini grmyor musunuz?" diye sormaktadir.
1

Ve yine, syle buyurmaktadir: "Ben, maruIu emretme
ve mnkerden sakindirmak iin kiyam ettim."
2

Ve: "Ceddim Resulullah'in getirdigi dinde bas
gsteren bozulmayi dzeltmekten baska bir sey iin kiyam
etmis degilim!"
3

Ve, Imam Hseyin'in (a.s) yigit kardesi Hz. EbulIazil
(a.s) Asura gn arpisirken syle haykirmaktadir:
"Ceddim Resulullah'in dini ancak benim sehadetimle
ayakta durabilecekse, ey kililar, alin beni!"
Davasina gnlden bagli biri, bu ugurda canini
vermekten ekinmez. Hz. Resulullah eIendimizin (s.a.a)
hayatinda yasadigi mbahele olayi olduka ilgintir.
Necran Hiristiyanlari Hz. Resulullah'i (s.a.a) yalanlayinca
ayet iner ve Hz. Resulullah "Gelin, yalanciyi Allah'a
havale edelim, kim yalan sylyorsa helak olmasini
isteyelim" buyurur. Kur'an'da (l-i Imran, 61) geen bu
olayda Hz. Resulullah (s.a.a) Hiristiyanlarla lanetlesmek

1 - Bihar, c. 44, s. 381 ve c. 78, s. 166.
2 - Ae, c. 44, s. 339
3 - Ae.
187
zere kendisinin yani sira Hz. Fatima, Hz. Ali, Hz. Hasan
ve Hz. Hseyin'in de canini ortaya koymakta bir an
tereddt etmemis ve bylece Rabbine bagliligini ve dinine
besledigi aski bir kez daha ispatlamistir.
En Azla Yetinelim
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma konusunda
en azla yetinmek ve olumlu tepki vermesi halinde daha
sonraki adimlari atmak gerekir.
Hz. Resulullah (s.a.a) tebligin ilk gnlerinde insanlari
sadece bir seye davet etmis ve "Gelin, Allah'tan baska
mabud olmadigini syleyip kurtulusa erisin" buyurmustur.
Oru, zekat ve cihad gibi daha zor kurallarsa, bi'setten,
yani Hz. Resulullah'in (s.a.a) peygamberlikle
grevlendirilmesinden 15 yil sonra nazil olmustur.
Birini namaz kilmaya davet etmek istiyorsak, nce
sadece Iarzlari gretmemiz yeterlidir; snnet ve
mstehaplari ise zamanla ve tedricen gretmek gerekir.
Nitekim yce Islam dini; cemaat namazinda, en zayiI
bireyin durumuna ncelik vermis ve imamin cemaat
namazini uzatmamasini emretmistir. Kur'an syle buyurur:
".Allah, yknz haIiIletti ve sizin zaaIinizi
dikkate aldi." (EnIal, 66)
Zorlama ve byk sikintilar getirebilecek kurallarda,
Islam dini bu kurallari haIiIletme yoluna gitmistir.
Bir rnek
Bir Hiristiyan Mslman olmustu. Buna pek sevinen
komsusu, gece yarisi adamcagizin kapisina dayanip
teheccd namazina gtrd. Sabah ezani okunur okunmaz
188
"Simdi da sabah namazinin vaktidir" diyerek sabahi
kildirdi; "Snnet ve mstehap amellerini kairmayalim"
diyerek gle, ilkindi ve aksami ettiler ve ancak yatsiyi
kildiktan sonra camiden ayrildilar. Ertesi gn komsusunun
agrisini reddeden adamcagiz "Eger Mslmanlik btn
gn camide namaz kilmaksa, ben Hiristiyan kalmayi
yeglerim dogrusu!" dedi!
Evet, kimi zaman Islam'in adeta durgunluk dnemi
yasamasinin en nemli nedeni, bu mkemmel dinin ehil
olmayan kimseler taraIindan yanlis ve noksan sekilde
tanitilmasidir.
Yce Islam peygamberi daha ilk gnden "Kim
Mslman olursa simdiden cihada ve sehadete hazirlasin
kendisini; oru tutup zekat ve humus versin!" diyecek
olsaydi kimse bu dini kabule yanasmazdi.
Tesettrsz insanlari dine davet ettigimizde, sadece
Iarzlari gretmekle yetinelim.
Camilerde yevmiye namazlarini sadece Iarzlari
kildirilir ve namaz arasi konusma ve hutbe olmazsa,
cemaat artacaktir.
Bazi imamlar, iki namaz veya Iarzlarla snnetler arasi
bir hutbe veya vaazda bulunmayi tercih etmekte ve;
cemaat namazinin bitisinden sonraya birakmasi halinde
cemaatin dagilacagini dsnerek bunu yapmaktadir. Oysa,
sadece Iarzin edasina gelen cemaatin artmasini engelleyen
bir tutumdur bu!
$unun Bunun Gnahn Bulmaya
alymayalm!
Bazilari sunun bunun gnahini bulmaya ve aklisira
189
onu dzeltmeye alisirlar. Oysa, yce Islam dini ,
baskalarinin hata ve gnahini merak edip arastirmayi
yasaklamis ve bunu haram ilan etmistir. (Hucurat, 12)
Imam Sadik hazretleri (a.s) Necasi'ye yazdigi
mektupta syle der: "Mminlerin hatalarini kurcalayip
kesIetmeye alismayin, Yce Allah byle davranani
sadece ahirette degil, bu dnyada da rezil eder."
1

Mnkerden Sakndrmaya, Evet, Kskanlga:
Hayr!
Insanlari bir ktlkten alikoymak veya onlara bir
iyiligi emretmek isteyen biri bunu kiskanlik duygusuyla
degil, onu irsad edip aydinlatabilme gayesiyle yapmalidir.
Bazi kadinlar kendilerinin olmadigi iin baska kadinlari
elestirir ve bunu da gya mnkerden sakindirma adi
altinda yaparak "Falan kadin ne kadar da altin takip
takistirmis! "derler.
Veya okuma ve mtalaa meraki olmayan bazilari
"Filanca asiri okuyor, bu gidisle beyni sulanacak!" derler.
Sorumsuz laubali insanlar, genellikle digerlerini asiri
dikkatlilik ve vesvesecilikle sularlar.
Kisacasi, bazi elestirilerin nedeni yapicilik
kaygisindan degil, kiskanlik, ekemezlik ve kompleks
duygularindan kaynaklanabilir.
Kur'an-i Kerim'de Hz. Resulullah'a (s.a.a) syle
buyrulmaktadir: "Kimileri zekat dagilimi konusunda seni
elestirirler. Ama eger zekattan onlara da bir pay verecek
olursan seni elestirmezler, vermeyecek olursan sana

1 - Mstedrek, c. 7, s. 81.
190
Ikelenirler." (Tevbe, 58)
Bu ayetten de anlasilacagi gibi bazi elestirilerin altinda
kisisel hesaplar ve kompleksler yatmaktadir.
ntikam Degil, Eleytiri.
Kimi zaman elestirilen adam bunu hazmedemez ve
intikam almayi dsnr; bu nedenle de ilk Iirsatta bir
aigini yakaladigi adami dosta elestiriyormus gibi
yaparak kinini kusar.
Mnkerden Sakndrmak Srf Muhalefet
Olmamaldr
Mnkerden sakindirma ve yapici elestiri; bir meslek
ve bermutat bir tavir haline gelmemelidir. MaaleseI kimi
aydin kiliklilar btn konusma ve gazetelerdeki
yazilarinda salt muhaleIetiligi adeta meslek
edinmislerdir; mensubu olduklari guruh, parti veya takim
adeta bu muhaleIetle ayakta durabilmektedir; yapilan iyi
olumlu isleri hi mi hi grmezler.
191
MaruIu Emredip Mnkerde Sakindiranlara
Uyarilar
1- Basiret ve Bilin
Insanlara maruIu emredip mnkerden sakindiran biri
maruI ve mnkeri bilmeli ve dogru yntemlere vakiI
olmalidir. (YusuI, 108)
2- radeli olmaldr
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma gibi
nemli bir vaziIeyi stlenen kimse insanlarin tavirlarindan
etkilenmemelidir, Kur'an-i Kerim, maruIu emretme ve
mnkerden sakindirmanin gl bir irade ve azim
gerektirdigini buyurur. (Lokman, 7)
Bir rnek
Kur'an-i Kerim'de syle geer: Hz. Musa'yla Hz. Hizir
aleyhisselamlar bir beldeye vardilar, o beldenin halki bu
192
iki byk peygamberden bir lokma ekmekle bir yudum
suyu bile esirgedigi halde onlar, yikilmak zere olan bir
duvari onardilar ve o yre halkinin szkonusu
davranislarindan zerrece etkilenmeyerek dogru bildikleri
seyi yaptilar. (KehI, 77)
3- Allah Rzas in Olmaldr
Insanlari elestirirken bireysel zevkler, hizbi tavirlar,
siyasi izgiler, kompleks ve intikam gibi duygular etken
olmamalidir. Kur'an'da bazi elestirilerin sahsi sebeplerden
kaynaklandigi geer. (Tevbe, 58)
Sadece Allah rizasi iin yapilan ve Ierdi, kavmi, hizbi,
milli, siniI, dil, irk ve cograIya gibi nedenlerden
kaynaklanmayan bir "maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma" daha etkili olmaktadir. Zira samimi bir sz,
samimi yreklerde kabul grr, ama szn bir garaz ve
baska maksatlar tasimasi veya muhatabin saglikli bir ruh
yapisina sahib olmamasi halinde yapilan olumlu
elestirilerin etki gstermesi beklenmemelidir.
Bir rnek
Hemmam adli bir Mslman, ilim sehrinin kapisi Hz.
Ali'den (a.s) takva ehlinin zelliklerini sordu, Imam cevap
vermedi. Hemmam israr edince Imam Ali (a.s) takvali
mminlerin vasiI ve zelliklerini anlatmaya basladi; bu
sirada Hemmam ansizin haykirarak oldugu yere yigildi.
lmst. Imam Ali "Ihlasla sylenen sz, ehlini byle
etkiler" buyurdu.
1


1 - Bkz. Nehcu'l - Belaga, Hamam hutbesi.
193
Kur'an bir ok yerde "Sevgi ve neIretleriniz sizi
hakkin sinirlarindan sakin uzaklastirmasin"
buyurmaktadir. Ihlasin sinirlari gayet hassas ve dakiktir,
zerrece kayma halinde ihlas izgisinden sirk izgisine
geiriverir. Ihlasin belirtisi, kimseden takdir ve tesekkr
beklememektir. (Insan, 9)
Evet, ihlasin alameti, yaptigimiz isin karsiliginda vg
ve tesekkr beklemememizdir; yaptigimiz isin niceligi,
yeri, zamani vb.'ine nem vermememizdir. Ihlas
szkonusu oldugunda btn bag ve iliskiler biter, sadece
ve sadece Allah rizasi geerli olur. Bu nedenledir ki Yce
Allah -cc- Hz. Nuh'a (a.s) "Senin oglun kaIir oldugu iin
bogulmalidir" buyurmakta, Hz. Lut'a (a.s) itaatkar
olmayan esinin helak olup lecegini bildirmekte, Hz.
Resulullah'a (s.a.a) "Ebu Leheb'in elleri kurusun demekte
(Ebu Leheb, Hz. Peygamberin amcasidir) ve Hz. Ibrahim'e
(a.s) putperest amcasi iin dua etmemesini salik
vermektedir.
4- Geniy Bir Kalp ve Yksek Bir Moral
Hz. Musa (a.s) peygamberlikle grevlendirildigini
grenince Yce Allah'tan yregini genisletip kalbini Ierah
tutmasini ve kendisine yksek bir moral nasip etmesini
diledi. Allah Teala onun bu duasini kabul buyurarak
yksek bir moral ve gl bir ruh yapisiyla Firavn'un
karsisina ikmasini sagladi. Emretme veya sakindirma
olayi yksek bir morale sahip olmaksizin mmkn
degildir.
MaruIu emreden ve mnkerden sakindiran biri
insanlarin zevk ve bireysel egilimlerini karsisina
194
alabileceginden; elbette ki biroklarinin sert tepkisine
ugrayip sikintilara maruz kalacaktir. Genis bir yrek ve
yksek bir morale sahip olmamasi halinde insanlardan
grecegi bir iki sert tepki sonucu daha isin basindayken
geri adim atacak ve vaziIesini yerine getiremeyecektir.
Kur'an-i Kerim, Allah'in salih kullarini tariI ederken
"Cahil ve bilgisiz insanlarla karsilastiklarinda onlara selam
edip esenlik dileyerek geerler" buyurmaktadir. (Furkan,
63)
Btn peygamberler delilik
1
sihirbazlik,
2
akilsizlik ve
yalancilik,
3
sapmislik
4
ve stnlk taslama gibi seylere
sulanmadilar mi?
Insanlari hakka agirmak, maruIu emredip mnkerden
sakindirmak peygamberin yaptigi bir istir ve elbette
insanin peygamberlerin karsilastigi sorunlarla karsilasmasi
da kainilmazdir. Peygamberler nice saldiri ve iItiralara
maruz kalmis, ama zerrece morallerini yitirmemislerdir.
Kendilerine, "Biz seni akilsiz biri kabul ediyor ve yalan
syledigini dsnyoruz" diyenlere, "Ben akilsiz ve
yalanci degilim" diyerek cevap veriyor
5
sapmis oldugunu
syleyenlere, "Ben sapmis biri degilim" diyorlardi.
6

Allah Teala -cc- peygamberlere sabirli ve direnli
olmalarini gtlemektedir.
7


1 - Hicr, 6.
2 - Mddessir, 24.
3 - A'raI, 66.
4 - A'raI, 60.
5 - A'raI, 66.
6 - A'raI, 61.
7 - Sra, 15.
195
Bos ve sama szlerle karsilastiklarinda byklk
gsterip alinmamak mminlere has bir tavirdir.
1

Peygamberler sadece sama ve haksiz szlerle
karsilasmiyor, tehdit, srgn, iskence ve lmle de yz
yze geliyorlardi.
2

Ancak:
- Biz Yce Allah'in gzetimindeyiz, her animizi
grmekte ve ltIn bizlerden esirgememektedir.
3

- ZaIer Hakkin ve haktan yana olanlarindir.
4

- Yapilan is ne kadar zorsa, dl de bir o kadar
byktr.
5

- Dogru yol, btn peygamberlerle evliyalarin gitmis
oldugu yoldur
6
diyebilmek btn zorluklari
kolaylastirmakta ve insanin hibir tehdit ve tehlikeden
korkmamasini saglamaktadir.
7

5- Gzel Ahlak ve Yumuyak Huy
Insanlara maruIu emredip serden sakindirirken
yumusak huylu olmak gerekir. Yce Allah, sevgili
peygamberine "Sen insanlarin vekili degilsin."
8
"Sen
insanlara zor ve baski kullanip sulta kuracak degilsin."
9


1 - Furkan, 72.
2 - Ysn, 18.
3 - Tur, 48.
4 - A'raI, 128.
5 - Nisa, 95.
6 - AhkaaI, 35.
7 - Maide, 54.
8 - En'am, 107.
9 - Gasiye, 22.
196
"Insanlari inanmaya zorlam hakkina sahip degilsin."
1

"Zorla inanmalarini isteyemezsin."
2
buyurmaktadir.
MaruIu emredip mnkerden sakindiran kimse
ktlklere iyilikle karsilik vermeli,
3
kin ve intikam
duygusu tasimamali
4
sert ve ters mizali insanlarin halki
ittigini bilmelidir.
5

Insanlarin kendisine degil, yaptiklari kt ise karsi
olmak gerekir,
6
cahille degil, cehaletle ugrasmak icabeder.
Gnah isleyen birine dsman gzyle degil, bir doktorun
hastasina baktigi gzle bakmak gerekir; onun iyi taraIlari
da olabilir. Gnah isleyen birinin bir takim iyi hasletleri de
olabilir pekala. Binaenaleyh nce onun iyi taraIlarini
syleyip insani hasletlerini takdir eder ve onun bu
hasletlerini artirmasini isteyen bir dost oldugumuzu
kendisine hissettirebilirsek olumlu bir netice almamiz
kesinlesecektir. Insanlara karsi asla kibirli olmamalidir,
zira salih kullarin bir alameti de tevazuyla davranmalari ve
alakgnll olmalaridir.
7

Evet, insanlara karsi mutlaka mtevazi olmamiz
gerekmektedir. Kur'an-i Kerimde de Hz. Resulullah'a
(s.a.a) syle buyrulmaktadir: "Mminlerden, sana tabi
olanlara myfik davran ve onlara kanatlarn ger."
8

Hata yapan biri zr dilediginde onu aIIedelim; zira

1 - KI, 45.
2 - Yunus, 99.
3 - Ra'd, 22.
4 - l-i Imran, 134.
5 - l-i Imran, 159.
6 - Suar, 168.
7 - Furkan, 64.
8 - Suar, 215.
197
bu, byklgn sanindandir. Hz. YusuI'un (a.s) kardesleri
ondan zr diler dilemez Hz. YusuI (a.s) onlari aIIedip
"Bugn size knama yoktur" buyurmustur. (YusuI, 92)
Hz. Resullulah (s.a.a) eIendimiz de Mekke'yi
Iethettiginde Ievkalade arpici bir tavir sergilemis ve
kendisiyle sahabesine olmadik zulmlerde bulunanlarin
tamamini aIIetmistir. Bu nedenledir ki yeri geldiginde,
emrimizde alisan astlarimizdan bile zr dilemesini
bilmeliyiz. Bu hususta yine Hz. Resulullah eIendimizden
(s.a.a) bir rnek aktaralim: Bir miktar mali paylasilmasi
iin Hz. Resulullah'a (s.a.a) getirdiler, herkese
yetmeyecegini gren peygamber eIendimiz o mali en
muhta olanlar arasinda blstrp digerlerinden zr
diledi ve onlarin gnln aldi.
1

Kendisine uyarida bulunulan sahis bundan mahcup
olup utan duyabilir; onu bu mahcubiyetten kurtarabilmek
iin zariI szler sylenip hakkinda hayir duasinda
bulunmak isabetli olacaktir.
Btn Boyutlar Dikkate Almak
Islami rivayetlerde, Allah'in dinine yardimci olacak
kimsenin btn boyutlari dikkate alabilecek kapasitede
olmasi gerektigi hatirlatilir, aksi takdirde zarari yararindan
Iazla olabilecek davranislarda bulunmasi muhtemeldir.
Bir rnek
Islam tarihinin nemli kaynaklarindan biri olan "el-
Gadir" kitabinda syle bir olay rivayet edilir: Adamin biri

1 - Bihar, c. 16, s. 269.
198
bir evin duvarina tirmanip ieriye gz atti. Bu sirada ev
sahibinin iki imekte oldugunu grnce ona nasihat
vermeye kalkisip ikinin haram oldugunu syledi. Ev
sahibi "Ben" dedi, "Iki imekle bir gnah isledim, oysa
sen birok gnahi birden islemektesin su anda!
Baskalarinin zel hayatini kurcaliyorsun, dama duvara
tirmanip el alemin evini gzetliyor, mahremiyetini
igniyor ve korkuya kapilmasina neden oluyorsun.
Btn bunlar haram degil midir?
1

Bir Bayka rnek
Bir Mslman syle anlatir: Hz. Resulullah'in (s.a.a)
mutahhar evlatlarindan Imam Bkir hazretlerinin glen
sicaginda tarlada alistigini grnce, "Bylesine muhterem
bir zatin bu sicakta dnyalik pesinde olmasi hi
yakismiyor" diye dsnerek aklim sira o hazreti maruIu
emretmeye kalkistim. Imam Bkir seIkatle glmseyerek,
"Helal kazan saglamak ve hele iItilikle ugrasmak en
gzel ibadetlerden biridir, bu halimde lsem, en gzel
lmlerden biriyle lms olurum!" buyurdu.
2

Bizim toplumlarda kimi zaman Islam byklerinin
IotograIlarinin uygun olmayan yerlere (rnegin cami
iinde, kibleye dnk duvarlara) konuldugunu
grmekteyiz; veya sehrin gzel bir yerinde temiz bir
duvara egri bgr yazilarla sloganlar yaziliyor, genellikle
yirtilip atilan sehir ii belediye otobslerinin biletleri
zerine teblig zannedilerek ayet ve hadisler yazildigi

1 - el-Gadir, c. 6, s. 121.
2 - Bihar, c. 46, s. 287.
199
oluyor, bazen kimi camilerin hoparlr cami komsularini
rahatsiz edebiliyor veya temizlik zannedilerek vesvese ve
kuruntuya kapilanlar oluyor, ya da nice ana - babalarin
egitim ve terbiye zanniyla ocuklarina dayak attigini
gryoruz, kimi zaman "MisaIire mahcup olmayalim"
denilerek aika israI ediliyor; veya cmertlik
zannedilerek savurganlik yapiliyor, maruIu emretme ve
mnkerden nehy etme zanniyla, hatali bir insanin kolayca
hor - hakir dsrlp etraIina rezil olmasi gibi daha byk
bir hataya dslebiliyor.Eger davranislarimiza biraz da
olsa dikkat edecek olursak teblig ve uyari yntemlerine ne
kadar yabanci oldugumuzu kolayca grebiliriz.
Bir rnek
Hz Ali (a.s) bir Mslman'a hediye olarak bir miktar
hurma gnderdi. Bu hurmalarin epey kaliteli ve Iazla
miktarda oldugunu gren biri Hz. Ali'yi (a.s) uyarmaya
kalkisarak, "Bu kadar hurma ona Iazladir, hem o sizden
hurma istemis degil ki!... O halde ya hi gndermeyelim,
ya da sunlari biraz azaltalim!" deyince Hz. Ali (a.s) ona
ikisarak, "Neler sylyorsun sen? " dedi, "Allah, sen
gibilerini ogaltmasin!... Allah Teala'dan mminlere
cennet vermesini isteyelim, ama bir mmine kendimiz
biraz hurma vermeyelim, yle mi?!... Ben kendi malimi
bagisliyorum, sen dayanamiyorsun buna!... Onun
istemesini bekleyip, istedikten sonra verecek olsam
mertlik degildir bu; olsa olsa yznn suyunun dklmesi
ve bana el amasinin karsiligi olur!"
1


1 - Bihar, c. 41, s. 36.
200
Bir rnek
Dalyan gibi gencini ard arda Islam yolunda sehid
veren yasli bir babanin misaIiriydim. Bodrum kata inip
abdest aldigimda bu yasli muhterem zatin bana havlu
getirdigini grdm. Zahmete dstgn ima etmek iin
"hadiste de buyruldugu zere, abdest suyunun
kurulanmamasi, abdestin sevabini otuz kart artirir" dedim,
glmseyerek "Dogrudur hocam" dedi, "Ama sehid
babasi bencileyin bir ihtiyarin bu merdivenlerden inerek
getirdigi havluyu geri evirmek ve kalbini kirmak da
sevap midir?!"
Gayri ihtiyari irkildim. Hakliydi! Bu hadise gre amel
edeyim derken, bylesine bir hata islememeye zen
gstermem, sartlari ve ortami degerlendirmesini bilmem
gerekirdi. Evet, olaylara tek boyutlu yaklasip her aidan
degerlendirmeyince ok ciddi hatalar vuku bulabilir.
Kendimizi Asla Daha stn Sanmayalm
Insanlara maruIu emredip mnkerden sakindiran
kimse, kendisinin digerlerinden daha iyi biri oldugunu
zannetmemelidir asla. Imam Sadik hazretleri (a.s)
"Kendisini baskalarindan stn gren kimsenin mstekbir
oldugunu" buyurmuslardir. Bunun nedeni soruldugunda da
"Bugn bir hata isleyene karsi biz daha iyi bir durumda
olabiliriz, ama gelecekte onun ve kendimizin ne halde
olacagini bilebilir miyiz?" demislerdir. Bu konuda Imam
Sadik'in (a.s) anlattigi su rnek hadise bir hayli arpicidir:
"Kur'an-i Kerim Firavun'un Hz. Musa'ya (a.s) karsi
koymalari iin btn sihirbazlari tehdit , santaj ve
vaadlerle topladigini hatirlatir. Ancak, bu sihirbazlar Hz.
201
Musa'nin (a.s) mucizesini grr grmez iman getirip
Mslman oldular ve Firavun'un tehditlerine aldirmadilar.
Sabahleyin Firavun'un saIinda bulunup kaIir olan bu
insanlar, ayni gnn aksamina varmadan Hz. Musa'ya (a.s)
iman getirdiler. Ve Firavun taraIindan sehid edildiler.
Evet, bugn birinin isledigi bir gnah veya hataya
bakarak onun gelecegi hakkinda nyargida bulunmak
dogru degildir. Bu durumda biz sadece onu dosta
uyarmak ve hakki hatirlatmakla mkelleIizdir, ama onun
gelecekte de bir gnahkar olacagini ve bizim de mutlaka
imanini koruyan bir mmin olarak kalmayi
basarabilecegimizden hi de emin olmamamiz gerekir.
Islam tarihi bunun arpici rnekleriyle doludur:
Cennet genlerinin eIendisi Hz. Imam Hseyin'in (a.s)
nl bir sahabeye yazdigi su mektup ve aldigi cevap
olduka ibret vericidir; Imam syle yaziyor: ".Sen,
ceddim Resulullah'in (s.a.a) sahabesindensin, nice
savaslara katilip yigitlikler gsterdin; dedem
Resulullah'tan (s.a.a) sonra babam Imam Ali'nin (a.s)
saIlarinda, ondan sonra da kardesim Imam Hasan'in (a.s)
yaninda yer aldin. Islam cephesini savunan parlak bir
gemisin oldugu iin seni Kerbela'ya davet ediyorum;
bugn yine Islam'i savunmaya var misin?!"
Szkonusu sahabe, Imam Hseyin'e yazdigi cevapta,
"Ben cephelerde kosturmaktan yoruldum artik" dedi ve
Kerbela'ya gitmedi.
Evet, bylece, mrnn sonuna geldigi halde Imam
Hseyin'i (a.s) yalniz birakti. Imam'in sehadetinden
sonra srekli pismanlikla dvnp agliyor ve "Hayatini
cephelerde geiren ben, nasil oldu da Rabbimin su son
202
imtihaninda bylesine siniIta kaldim?!" diyordu.
Ilim sehrinin kapisi Hz. Ali (a.s) Nehc'ul Belaga'da
syle der: "Ey Allah'in kulu! Kimseyi gnahlarindan tr
kinamada acele davranma; belki onun o gnahi bagislanir
da, senin kk saydigin bir gnahin bagislanmayip seni
azaba ugratabilir!"
1

Bir rnek
Iran'da Islam inkilabindan sonra sehid dsp "mihrab
sehidi" olarak anilan Ayetullah Medeni, gayrimslim bir
gencin hidayete erip Mslman olmasini saglamisti. Bu
genle yakindan ilgilendi ve onun Kum ve NeceI
medreselerinde yksek Islam bilimlerini tahsil etmesine
yardimci oldu. Szkonusu gen, iyi bir alim olarak
yetistikten sonra tekrar Iran'a dnd ve Islam inkilabini
savunmak iin cepheye kosup cihada katildi ve yce
sehadet mertebesine eristi!...
Evet, ne oldum dememeli, ne olacagim? demeli.
Tarih bu rneklerle doludur.
Tersi de olabilmektedir. Niceleri bir mr boyu
Mslman yasayip mmin olduklarini zannetmekte, ama
gnn birinde bir takim olaylar ve hadiselerin rzgarina
kapilip tamamen ntrlesmekte, hatta "din dsmani" birine
dnsmektedir.
Bir rnekleme
Insanlara maruIu emredip mnkerden nehyeden biri,
tipki doktora benzer; nice hastalari tedavi edip iyilestiren

1 - Feyzu'l - Islam, 140. hutbe.
203
bir doktor, bir hadise veya olayda pekala canini
yitirebilmektedir. Binaenaleyh birinin insanlara maruIu
emredip mnkerden sakindirma vaziIesini yerine getirmesi
onun, kendisini baskalarindan stn grp akibetinin
kesinlikle hayirli oldugu ve digerininse sonunun mutlaka
kt olacagi anlamina gelmez.
Mnkerden Sakndrma Ertelenmez
Hadis-i seriIte syle buyrulur: "Iman sahibi bir gz,
bir gnah grdgnde derhal ondan yz evirir ve bir
lahza bile bakmaz."
Uyulmas Gereken Prensipler
1- Bir gnahi arastirip bulmaya alismayalim. Bir
gnah veya hata grdgmzde onu uyarmaya ve
dzeltmeye alisalim; ama insanlarin hata ve gnahlarina
dedektiIlik etmeyelim.
2- Muhatabimizin baskalarina maskara olmasina yol
aacak sekilde onu elestirmeyelim (mesela onu kiskanan
ve bizim elestirimizi ona karsi bir Iirsat olarak kullanmak
isteyenlerin yaninda onu elestirmeyelim).
3- Bireylerin onur ve konumunu dikkate alalim, gizli
ve bir gnah isleyen birini aika uyarmayalim.
4- Hatali sahsin, kendince geerli bir nedeni varsa ve
yaptigi hatanin bilincinde olusundan emin degilsek uyari
girisiminde bulunmayalim, mesela bir din bygnn
sehadet yildnmnden haberi olmadigi iin o gn dgn
merasimi dzenlemisse, bu "habersizligi" dikkate alalim.
5- Kendi onur ve konumumuzu da dikkate alalim.
6- Bireyin uyarilmasi, nizamin tezyiIine sebebiyet
204
vermemelidir; kimi zaman bir bireyin uyarilmasi (zel
sartlar nedeniyle) nizamin uyarilmasi seklinde telakki
edilebilir.
7- Gnahkara degil, bizzat gnaha karsi olalim.
8- Kendimizi baskalarindan stn grmeyelim.
9- Iyimserligi ve hakki esas almayi prensip edinelim.
10- Zaman ve mekan sartlarini dogru degerlendirelim.
Ilim sehrinin kapisi Hz. Ali (a.s) syle der: "Bir Mslman
bir gnah isler ve siz kIr diyarinda onu bulursaniz ona
orada had uygulamayin (seraitin belirledigi cezayi
uygulamayin), zira bu davranisiniz onun kaIirlere
yanasmasina yol aabilir."
1

Uyarlar
Trl hilelerle donanmis olan seytan, btn bir tarihe
yayilan genis bir mr ve derin tecrbelere sahip
bulundugundan kimi zaman insani yanlis yola dsrmek
iin dogrulari kullanir ve maruIu gstererek insani
mnkere iter, mesela:
1- Insanin ruhunu kk islere yneltir, bylece ruhun
kapasitesini doldurup tatmin ederek nemli ve byk
islerle ugrasma Iirsatini ondan alir.
2- Insani gurur, gsteris ve kibir gibi yan etkileri
olabilecek iyi islere sevkederek yaralamaya alisir.
3- Insani iyi islere ylesine mesgul tutar ki, ibadetten
kopmasina, hatta neIret duymasina neden olur.
4- Insani ylesine ynlendirir ki, hakki syleme
kiliIinda kendi neIsinin reklamini yapar hale getirir.

1 - Vesail, c. 18, s. 318.
205
5- Bazen siyasi boyutunun zayiIlamasi iin bireyin
ibadet boyutunu destekler.
Hz. Ali (a.s) Kumeyl'e syle anlatir: "Allah'a andolsun
ki Hz. Resulullah'tan (s.a.a) duydum; seytan insani zina,
iki, Iaiz, kumar ve benzeri byk ve irkin gnahlara
ittikten sonra onun dini vicdanini rahatlatmak iin zor ve
agir ibadetleri sevdirir ona, huzu ve husuyla rku ettirip
secdeye kapanmasini saglar; ardindan, bozuk ve sapmis
insanlari lider gsterip onlara itaat ettirir.
1

6- Zaman dikkate alinmalidir. Hz. Ali'nin (a.s)
adamlarindan birini yilan soktugunda, "Seni neden yilan
soktu, biliyor musun?" diye sordu, adamcagiz "hayir"
deyince hazret syle buyurdu: Hatirlar misin, bir deIasinda
Kanber Ialan zalime gitmis, o sirada orada bulunan sen,
beni sevdigin iin ayaga kalkip Kanber'e saygi gstermis
ve "Nasil saygi gstermem, melekler bile kanatlarini
gererek ona saygi gsteriyor" demistin. Bunun zerine o
zalim Ikelenip Kamber'e eziyet etmis ve Kanber'e dayak
attiracagini sylemis, bunu kimseye anlatmaman iin de
senden tehditle sz almisti, senin zamansiz girisiminde
bulunmanin cezasi iste bu yilan oldu.
2

Yukaridaki olayda yilanin soktugu sahis iyi bir amel
(maruI) isledigini sanmis, oysa kt amelde (mnker)
bulunmustur. Iyi oldugunu zannettigimiz nice
davranisimiz, zaman ve mekani dikkate almadigimizdan
dolayi kolayca kt bir davranis olmaktadir aslinda. Bu
satirlari yazdigim sirada Tahran kapaliarsi esnaIindan
gelen bir grup, cami imaminin gle ve ilkindi namazlarini

1 - Bihar, c. 77, s. 274.
2 - SeIinetu'l - Bihar, c. 1, s. 592.
206
snnetleriyle ve diger mstehablariyla kilarak nazmi
uzattigini, bu nedenle cemaatin giderek azaldigini syleyip
imam eIendiden sikayette bulundu bana. Muhterem imam
eIendi, snnetlere uyuyorum diyerek maruI bir amel
islemekte, ama onun bu ameli bazi insanlarin Iarzi
cemaatle kilmasini engellemektedir!!
207
Nereden Baslamali?
1- nce Kendimizden Baylayalm
Baskalarina maruIu emrederken kendimiz mnker
isleyecek olursak szmzn hibir etkisi olmayacagini ve
Kur'an'in sert elestirisine maruz kalacagimizi bilmeliyiz.
Kur'an-i Kerim "Ey iman edenler, sylediginiz seylere
neden kendiniz uymuyorsunuz?" buyurmaktadir. (SaI, 3)
Bakara, 44'te syle buyruluyor: ".Siz, insanlara
iyiligi emrederken kendinizi unutuyor musunuz?"
Ilim sehrinin kapisi Hz. Ai (a.s) syle buyurmaktadir:
"Bir isi nce kendim yapmadika baskalarini ona davet
etmem, yine kendim bir isten uzak durmuyorsam, size o
isten uzak durun demem."
1

Evet, bir ayna ancak temiz ve parlak oldugu zaman
gzellikleri ve irkinlikleri net olarak gsterebilmektedir.
Bu arada amelin basarinin sirri oldugunu ve Iarzdan

1 - Nehcu'l - Belaga, 175. hutbe.
208
kaytarmaya vesile edilemeyecegini de hemen hatirlatalim.
Yani salih olmayan biri; baskalarini dogruluga davetten
muaI degildir.
2- Aile
Bireyin toplumdan nce kendisini ve ailesini dogru
yola davet etmesi gerekir. Kur'an-i Kerim Hz. Resulullah'a
(s.a.a) "nce kendi kizlarin ve eslerine buyur, daha sonra
diger kadinlara." demektedir.
1

Tahrim Suresi'nin 6. ayetinde syle buyrulmaktadir:
"Ey iman edenler, kendinizi ve yaknlarnz ateyten
koruyun."
Kur'an'da bir peygamber vlrken syle buyrulur:
".O, ailesine ve yakinlarina namaz kilmalarini tavsiye
ederdi."
2

Cennet genlerinin eIendisi Imam Hseyin (a.s)
Kerbela'da nce kendi oglu Ali Ekber'i, daha sonra diger
genleri savasa gndermistir. Imam Seccad hazretleri (a.s)
hukuk risalesinde evlatlarin zel haklarini beyan etmistir.
Keza, Kur'an-i Kerim, ailesine dskn olanlardan vgyle
sz eder.
3

Ancak bu, insanin kendi ailesi dzelmedike
baskalarini dogru yola agirmamasi gerektigi seklinde de
anlasilmamalidir. Nitekim insanin kendi ailesinde hakka
egilim kabiliyeti olmadigi halde, baskalarinda bu egilim ve
kabiliyet pekala varolabilir; Hz. Nuh'un (a.s) ogluyla Hz.

1 - Ahzab, 59.
2 - Meryem, 55.
3 - Tur, 26.
209
Lut'un (a.s) esi bunun en bariz rnekleridir.
1

Ailenin islahi, toplumun altyapisinin islahi demektir;
zira toplum ailelerin bir araya gelerek teskil ettigi bir
btnden ibarettir. Hz. Resulullah da (s.a.a) bi'setinin ilk
dneminde nce en yakin akrabalarini Islam'a davet
etmekle vaziIelendirilmistir.
2

Byk insanlarin basarilarinin arkasinda esleriyle
evlatlarinin onunla Iikir ve inan birligi gsterip
yardimlasmalari yatmaktadir. Evladin yardimci ve gnl
birligi iinde olmasi bir nimet ve saadet addedilir
Islam'da.
3

Nesillerin islahinin sadece iyiligi emretme ve
ktlkten sakindirmayla mmkn olmayacagini da
hemen belirtelim; bunun iin ncelikle es seimi, helal
rizik ve gretmen seimi gibi konularin ok nemli birer
altyapi etkenleri olusturdugu bilinmelidir.
Mminlerin emiri Hz. Ali (a.s) bir konusmasinda,
cemaate syle demektedir: "arsi pazarda namahrem
erkeklerin, kadinlariniza omuz vurdugunu duydum.
Sizde utanma duygusu yok mudur? Yigitlik ve namus
gayreti gstermeyenlere lanet olsun!"
4

3- Yeni Nesil
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma konusunda
gen neslin muhatab alinmasi basari oranini artiracaktir.
Bu geregi kavramak iin tecrbe sart degildir; zira ayet

1 - Hud, 46.
2 - Suar, 214.
3 - Furuu'l - KIi, c. 6, s. 2.
4 - Rivayette, "deyyus" tabiri geer; bkz. Bihar, c. 100, s. 249.
210
ve Ehl-i Beyt Imamlarindan (a.s) ulasan hadis ve
rivayetler bunun rnekleriyle doludur, birkaini aktaralim:
Firavn zamaninda sadece genler Hz. Musa'ya
inanmislardir.
1

2- KaIirlerin hz Resulullah'a (s.a.a) kizmalarinin bir
nedeni de o hazretin genleri Ievkalade etkilemis
olmasiydi.
2

3- Hz. Ali (a.s) syle buyurur: Genlerin ruhu ekime
msait bos tarla gibidir ve genleri egitmek, kayaya
islenen motiI gibi kalicidir.
3

4- Rivayette syle geer: Genlere tebligde bulunup
onlari dogru yola davet edin; zira genlerin hayra
egilimleri daha Iazladir.
4

Hz. Resulullah (s.a.a) syle buyurmaktadir: Genler
bana uydu, yaslilar hep karsi iktilar bana.
5

4- Komyular
Bireyin kendisi, ailesi ve yakinlarindan sonra,
komsulariyla ilgilenmesi gerekir. Hz. Resulullah (s.a.a)
syle buyurmaktadir: "Insanlar neden komsulariyla
ilgilenip onlari egitmezler? Neden onlara tebligde
bulunmazlar? Neden maruIu emredip mnkerden
sakindirmazlar? Komsular neden bu egitime
yanasmazlar?"
(Ardindan, syle buyurdular) Bylesine ilgisiz ve

1 - Yunus, 83.
2 - Bihar, c. 18, s. 182.
3 - Nehcu'l - Belaga, 31. hutbe.
4 - Vesail, c. 11, s. 448.
5 - Cevan, c. 2, s. 248.
211
umursamaz komsulardan hesap soracagim."
1

Byk sehirlerin getirdigi Ielaketlerden biri de hayatin
makinelesmesi ve insanlarin kalabaliklar arasinda
kaybolmasidir; apartman hayati komsuluk dzenini
bsbtn bozmustur. Oysa komsular elele verecek olursa
birbirlerinin yzlerce mskln halledebilirler. Okuma
yazma bilmeyenler, komsusundan gnde yarim saat ders
alsa; okuma yazma seIerberligine ayrilan bte konuta
kaydirilip binlerce evsiz insana ev kazandirilabilir!
Evet dert, znt, sevin, yolculuk, hastalik vb.
anlarda komsular yekdigerinin yaninda yer alsa birok
mesele kolayca hallediliverir. Bir rnekle aiklayalim:
Bir mahallede ocuk sahibi bir hanimi dsnn,
hastanede veya okulda alisan bu bayanin gnlk derdi
aynidir:
- ocugunu sabahin krnde mahmur haliyle uykudan
uyandiracak,
- Yagmur, soguk demeden, yaz - kis dinlemeden onu
anaokuluna gtrecek,
- Anaokuluna her yil agir meblaglar deyecek,
- Sik sik isine ge kalacaktir.vs.
Oysa ayni mahallede yasli veya ocuksuz ev kadinlari
olabilir, annesi de gnl rahatligiyla isine gidebilir ve
mesela hastasiyla ilgilenebilir veya gretmense, tedirginlik
ve huzursuzluk duymadan gnl rahatligiyla ocuklara
ders verebilir. Diger mesleklerde de ayni bereket
olusturulabilir. rnegin bir doktor haItada bir saat
mahallenin camiine gidip maddi durumu iyi olmayan

1 - Kenzu'l - Ummal, c. 3, s. 684.
212
hastalari vizit edecek olursa camiinin atmosIerine canlilik
kazandiracak, bylece hem kendi sosyal moralinin
ykselmesine neden olacak hem yoksullarin hayir duasini
alacak, sevilip sayilacaktir. Bu doktor eIendinin de bir isi
oldugunda btn mahalleli onun yardimina kosacak, bir
yolculuga ikmak istese mahalleliler onun evine gz kulak
olacaklardir.
Camiyi eksen alarak, Allah rizasi iin ve dzenli bir
program erevesinde yapilacak olan bu kk hizmet
herkesin memnuniyet duymasini saglayacaktir.
Evet, dinadamlari yardimci olursa, dinini bilmeyen
kimse kalmaz; kitabi olanlar olmayanlara emanet
verirlerse kitap okumak isteyenler byk bir maddi
sikintidan kurtulmus olurlar, byk ve genis eve sahip
olanlarin evlerinin kapisini hayirli islere aik birakmalari
halinde biroklari iin salon kiralama, masa sandalye
temin etme gibi sikintilar ortadan kalkacaktir. Btn
bunlara teessI etmemek mmkn mdr? Yce Islam
dininin bazi hkmlerini gnlk hayatimizdan dislamis
oldugumuz iin milyarlarca para ve milyonlarca saatlik
mrmz bosa gitmektedir. Iran Islam Cumhuriyeti saglik
bakani bir aiklamasinda syle diyordu: Anne stnn
nemi ve bebegin sagligindaki Ionksiyonu konusunda
yce Islam dininin tavsiye ve gtlerini anlatarak,
annelerin bebeklerini kendi stleriyle beslemelerini
sagladik ve neticede hem bebekler saglikli byd hem de
biz milyonlarca dolarlik sttozu ithalinden kurtulmus
olduk; bu sekilde saglanan tasarruIla yoksul blgelerde
hastahane yapimlarini hizlandirabildik.
213
Bizzat Devlete Dsen Grev
Bireyin kt davranisini birey, asiretlerin kt
davranisini da bizzat asiretler araciligiyla engellemek
mmkndr; ama bazi durumlarda ktlgn boyutlari,
ancak devlet mdahalesiyle nlenebilecek sekilde genis ve
etkin olmaktadir. Mesela bir devlet digerine saldirdiginda
veya devletle halk arasinda anlasmazlik bas gsterip
devlet halka saldirdiginda uyari, mektup ve nasihat kar
etmezse Islam lkelerinin bir araya gelip olaya mdahale
etmesi gerekir; onlarin araciligiyla konu halledilmezse bu
lkeler silah zoruyla saldirgani cezalandirip ona haddini
bildirmelidirler. Dahasi, bu saldiri yzeysel olmamali
saldirganin Allah'in hkmne dnmesini saglayacak kadar
gl, etkin ve uzun sreli olmalidir.
1

Devletin grevi bununla sinirli degildir, dini vaziIesi
geregi bireysel uyarilarda bulunup maruIu emreden ve
batildan alikoyan kimseleri de desteklenmelidir, zira

1 - Hucurat, 9.
214
ktye sapanlar devletin maruIu emredenlerden yana
oldugunu bilirlerse kt yoldan dnmeleri daha kolay ve
daha erken olur. Bu hususlarda devletle halkin isbirliginde
bulunmasi her zaman etkili olmustur; birinin tek basina
hareket etmesinin yeterli olmayacagi da bilinmelidir. Bu
nedenledir ki Islam dinin nurlu hkmlerinin icrasi iin
Islam devletinin varligi sartti; aksi takdirde, icra edilmesi
ancak g ve iktidar yoluyla mmkn olan birok Islami
hkm yerde kalacaktir. Evet, "velayet-i Iakih" esasi,
Islam hkmlerinin icrasi iin zaruridir.
Ortam Temiz Hale Getirmek
Insanlari ve toplumu iyiye yneltip ktden
alikoymada en etkili Iaktrlerden biri de devlet, belediye
vb. resmi kurum ve kuruluslarin temiz bir ortam
yaratmaya alismalaridir. Toplum ve ortam, bireylerin
Iikri ve ahlaki egilimlerinde etkilidir; Kur'an'dan birka
rnek aktaralim:
1- Israilogullarinin tarihinde bir olay vardir; bu kavim
Hz. Musa'nin (a.s) mucizesiyle ve onun nderliginde Nil'i
getikten sonra putperest bir grubu grr grmez ondan
etkilenmis ve Hz. Musa'dan (a.s) onlara da etraIinda
toplanip ibadet edecekleri bir put yapmasini istemislerdir.
1

Eger toplumda bir put olursa, puta tapan kimseler de
bulunur ve bu yzden de toplumu temizlemek gerekir.
2- Musa (a.s) Samiri'ye syle dedi: "Durup zerinde
titredigin ilhina bak, onu yakacagiz, sonra denize

1 - A'raI, 138.
215
dkecegiz."
1

3- Hz. Ibrahim tek basina eline bir balta alip put
haneye girdi, btn putlari kirdi ve sonunda da baltayi en
byk putun boynuna asti.
2

4- Mescid-i Zirar olayi: MnaIiklar Medine'de
Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) mescidine ragmen baska bir
mescit bina ettiler. Bylece mescit adi altinda glerini
birlestirmek ve dis dsmanlarla iliski kurmak istiyorlardi.
Onlar mescitlerinin resmen taninmasi iin de Peygamber-i
Ekrem'i (s.a.a) bizzat davet ederek orada cemaat namazi
kildirmasini istediler. Peygamber (s.a.a) de o sirada Tebk
savasina hazirlandigi iin onlara olumlu bir cevap
vermedi. Gidip dndkten sonra da halki mnaIiklarin
merkezi haline gelen o mescidi yikma hususunda seIerber
kildi. Bu olay Kur'an'da kisaca zikredilmistir.
Kur'an'dan naklettigimiz bu drt rnekten de
anlasildigi zere mnkerden sakindirmak iin nce
toplumdaki Iitne merkezlerini ve Iitne ikaranlari ortadan
kaldirmak gerekir. Zira onlar yok edilmedigi taktirde
mnkerden sakindirmak, nedenleri birakip sonularla
mcadele etmektir. Dolayisiyla maruIu emretmek ve
mnkerden sakindirmak isteyen bir sistem ve hkmet ilk
basta ortami temizlemek iin adimlar atmalidir. Bu
cmleden olarak:
1- Kolay evlilik hususunda genis bir tebligi alismasi
yrtmek ve genleri evlendirmek iin onlara kredi
saglamak.
2- Btn gretim birimlerinde, parklarda, umum

1 - Th, 97.
2 - "Hepsini parampara edip."Enbiya, 58.
216
yerlerde, hastanelerde ve hatta mmkn oldugu kadar
btn hizmet birimlerinde kiz ve erkek alanlari birbirinden
ayri tutulmalidir. Bylece kadinlar sade bir elbiseyle
alisabilmeli ve erkekler de hi bir rahatsiz edici hususla
karsi karsiya kalmamalidir.
3- Film, kaset ve iinde saptirma, Iesat ve toplumu
kertme sebepleri olan kitaplarin yayimina engel olmak;
zellikle de sapik sirket, butik ve gruplari kapatmak veya
saptirici elbiseler satmalarina engel olmak.
4- Insanlarin seimine dikkat edilmelidir. Bylece disa
bagimli Iitneci insanlar Iikirlerini yayma ortami
bulamamalidir. Allah'a skrler olsun ki Islam
cumhuriyeti sayesinde bu tr uygulamalar yapilmistir ve
bundan byle de bu tr uygulamalarin kemale erdirilmesi
mit edilmektedir.
5- Hay ve utanma duygusu toplumda bir ok
gnahlara engel olmaktadir ve hayasizlik ise her trl
mnkerin ortaya ikmasina neden olmaktadir. Bu yzden
sistemin sorumlulari sulu insanlarin gelisimine ortam
saglanmamasi iin toplumun tm alanlarinda hay ilkesine
riayet etmelidir. rnegin devlet, sakinlerinin dogal olarak
hay perdesini yirtilacagi binalarin yapimina izin
vermemelidir. Evet, bireyin kendi evinde komsusunun
evinin her yerini grebilecegi evlerde asla hay kalmaz.
6- Kiz ve erkek ocuklarinin mzeleri, laboratuarlari
ve Iuarlari ziyaret saatleri belli bir zamana tabi
tutulmalidir. Bu, sistemlerinin takva esasi zere olmasini
isteyen kimselerin mdriyetlerinin temel ilkelerinden
biridir.
7- Genlerin bos vakitlerini doldurmak iin
217
programlar dzenlemek de evreyi salim kilmak ve
mnkeri terk etmek hususunda nemli bir rol iIa eden
hususlardan biridir.
8- Yzmek iin giyilen elbiseler sade ve haIiI olmakla
beraber kisa olmamalidir. Burada bir hadis nakledelim:
Imam Hasan (a.s) ve Imam Hseyin (a.s) ocuk
olmalarina ragmen uzun elbiseleriyle Firat nehrine
girdiler. Bir kisi onlara, "Elbiseniz bozuldu" dedi. Bu iki
degerli insan o sahsa cevap olarak syle buyurdular:
"Elbisenin bozulmasi din ve haynin bozulmasindan daha
iyidir."
1

9- Islam evreyi sakin kilmak iin el sanatlarini,
ocuklari terbiye etmeyi ve evin i yneticiligini kadinin
uhdesine birakmistir. Kadina sakin aile ortaminda Iaydali
islerin havale edilmesini istemis; kadini delisiz olarak ve
esinin gznden uzak disariya ikmaktan sakindirmistir.
Elbette ihtiya oldugu taktirde kadinin disariya
ikilmasina izin verilmistir; rnegin kocasi olmadan
Mekke'ye gitmesi gibi.
Toplumu Iesada srkleyen sey basi bosluk,
kayitsizlik, bosta gezmek ve hedeIsizliktir. Yoksa
Islam kadina yryslere katilmak, seimlere istirak
etmek, siyasi ve iktisadi bagimsizliga sahip olmak, en
yce ilmi kongrelere katilmak, ilmi ve terbiyevi ve esitli
uzmanca makaleler yazmak hususunda izin vermistir.
Kur'an rnek erkeklerin tarihini grenmeyi emrettigi gibi,
rnek kadinlarin da tarihini grenmeyi emretmistir.
2


1 - Bihar, c. 43, s. 320.
2 - Kur'an- i Kerim'de: "Kitap'ta Ibrahim'i zikret, ve Kitap'ta
Musa'yi zikret" buyruldugu gibi: "Kitapta Meryem'i zikret" diye de
218
Kur'an bazi erkeklerin adini andigi, onlari vdg ve
baskalarina rnek gsterdigi gibi, Firavun'un esini de tarih
boyunca btn iman ehli iin rnek kilmistir. Kur'an
Firavun'un esini rnek kilarak btn dnyaya kadinin
erkegin tesiri altinda olmadigini, aksine esinin sapmalarina
karsi bagimsiz bir dsnceye sahip oldugunu ispat
etmistir. Kadin esinin evinde ve soIrasinda oturmakla
birlikte bu iktisadi ihtiyaci, onun sahsiyetini
etkilememelidir. Firavun'un ekmegini yer, ama onun
aleyhine kiyam eder. Insan Firavun'un evinde bile olsa
evre, iktisad ve siyasi baskilari ortadan kaldirabilir. Ama
btn bunlara ragmen kadin ve erkegin birbirine karisimi
ne kadar az olursa o toplum esenlige daha yakin olur ve
mnkerlerin gelisimi iin meydan daha da bir daralir.
10- Engelleri ortadan kaldirmak:
Ne yazik ki maruIlari yapmak iin o kadar engel var ki
maruIlarin yerine getirmek insanlarin geneli iin zor ve
hatta bazen gayr-i mmkn olmaktadir. Su rneklere
dikkat ediniz:
- Yeni neslin imtihan gnlerinde cazip Iilimler onlarin
dikkatini ekecek olursa imtihanda mutlaka basari
saglayamayacaklardir. Burada Iilimler maruIlari yerine
getirmeye ve tahsil etmeye engel teskil ettigi iin.devlet,
dogru bir zamanlama ve programlamayla bunun iin
uygun bir ortami saglamalidir.
- Eger evlilik sartlarini genlerin evlenemeyecegi
kadar zorlastiracak olursak bu sartlar maruIlara engel
teskil eder ve bunu dzenlemek de hkmetin grevleri

buyurulmustur. Dolayisiyla erkek rnek olabilecegi gibi Kur'an
Firavun'un esini de insanlik tarihine rnek sunmustur.
219
arasindadir.
- Eger namazin ilk vaktinde gretmenler ders verecek
olursa, mutIak servisleri yemek verirse, televizyonlar Iilm
verecek olursa, msteri saticiya giderse, hi sphesiz
btn bu programlar maruIlarin en byg olan namaza
engel teskil edecektir.
Uygunsuz elbiseler yaygin olur ve uygun elbiseler
pahali olur veya bulunmazsa, bu da maruIa engel teskil
eder.
Bir ok engelleyici kanunlar ile idarelerdeki brokrasi
de engellerden sayilmaktadir.
- Eger evlenen bir kizin egitimini srdrmesini
engellersek maruIu engellemis oluruz.
- Eger bir soIr caddede dsen birini hastaneye
ulastirdiginda onu tutuklayacak olursak, bu da maruIa
engel teskil eder.
- Eger Iaydali kitaplarin yurt disinda ihraci hususunda
Iazla nakliye parasi alinacak olursa bu da maruIa engel
teskil eder.
- Eger delilsiz olarak elimizin altindaki kimselere surat
asacak olursak, onlar da bizden korkup hakikat yerine
yalan syleyecek olurlarsa, yine maruIa engel olmus
oluruz.
- Eger cemaat namazlarinin uzamasi sebebiyle bir
grup camiye gitmezse maruI engellenmis olur.
- Eger yersiz beklentilerle bir gelin ve damadin
evlenmelerine engel olursak veya onlari riyakarliga,
borlanmaya ve evlenmelerinin geciktirmeye zorlarsak,
rnegin; "ailemizde Ialan kimse veIat ettigi iin dgn
merasimini Ialan zamana kadar erteleyelim" diyecek
220
olursak, btn bunlar maruIa engel teskil eder.
221
MaruIu Emretmek ve Mnkerden
Sakindirmak Iin Pratik zmler
Elektronik ve teknolojik hayat bir ok isleri
hizlandirmistir ve dolayisiyla da insanlarin genelde Iazla
bir vakti yoktur. Bos vakitler iin dogru zmler
dsnlmeyecek olursa gnah isleme ortami gelisir.
Burada su birka iyi ve yapici zmlere dikkat ediniz:
1- Ilmi, sanatsal ve sanayi Iuarlari icra etmek ve
buralara Iaydali ziyaretler gereklestirmek.
2- SportiI ve ilmi yarismalar dzenlemek.
3- Dil egitimi, bilgisayar, hattatlik, yzme ve makale
yarismalarinda esitlilik olusturmak.
4- Geici glerden retim alaninda istiIade
edilebilecek ve insanlara Iaydasi olacak bir takim atlyeler
amak.
5- esitli dzeylerde Iarkli yaslar iin kitap
yayinlamak ve ktphaneleri gelistirmek.
6- Faydali programlar dzenlemek, namazi vaktinde
kilmak ve camiyi temiz tutmak gibi seylerle camileri
222
senlendirmek.
7- Faydali Iilimler yayinlamak.
8- Sanat gretmek ve herkese bir sanat ve is bulacak
ortami saglamak.
9- Hikaye kltrn gelistirmek.
10- Detayli kitaplari zetlemek, dillerini
kolaylastirmak, esitli boyutlarda ve Iarkli Iiyatlarda
kagitlarla basmak.
11- vn kaynaklariyla tanismak ve zellikle her
blgedeki insanlari, o blgenin vn kaynagi olan
sahsiyetlerle tanistirmak.
12- Askeri tatbikatlara katilmak ve izlemek.
13- En iyi, en genel ve en kolay olan yrys sporunu
yayginlastirmak. Zira bu spor herkes iin ve her yerde
yapilmasi mmkn olan bir spordur.
Sizler de bu konuda bir takim Iikirler sunabilirsiniz.
Pratik zmler iin her bakanlik kendi memurlarina zg
bir bte ayirip ser'i ve kanuni meseleleri dikkate alarak
bakanligin imkanlarindan personellerin ocuklarinin bos
vakitlerini doldurmak amaciyla bir takim programlar
dzenleyebilir.
Hkmetin maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma hususundaki grevleri bu birka rnekle sinirli
degildir. Hkmet ve devlet toplumsal ve siyasi maruIlari
ihya etmeli, iktisadi ve toplumsal mnkerlere engel
olmalidir.
Asagidaki rneklere dikkat ediniz:
- Fiyatlari kontrol etmek ve pazardaki kargasaligi
nlemek.
- Durup dururken malin pahalanmasi iin birer ara
223
olan tm vasitalara engel olmak.
- Anlasmalara nezaret etmek, szlesme senetlerinin
dzenlenmesinde kt istiIadelere engel olmak.
- Adilane bir dagitim saglamaya dikkat etmek,
beytlmali korumak ve beytlmali kendilerine emanet
etmek iin en gvenilir kimseleri n planda tutmak.
- Firinlara nezaret etmek. Zira bu kontrol olmadigi
taktirde ekmeklerin nemli bir blm zayi olmakta ve
israIa sebep olmaktadir.
- Dogal kaynaklardan iyi istiIade etmek.
- Issizlere Iaydali isler olusturmak ve vasiIsiz isileri
egitmek ve dogal ve teknolojik kaynaklardan istiIade
etmenin en iyi metodudur. Zira is bulmak maruIlarin en
bygdr ve issizlik ise her trl mnkerlerin ortaya
ikma sebebidir.
- Insanlarin gelisimini saglayan mekanlara herkesin
gitmesini saglamak iin gidis ve dns aralari temin
etmek.
- Meydanlara ve caddelere tarihte adlarinin kalmasi
gereken kimselerin isimleriyle isimlerini vermek.
- Tembel dilencilere engel olmak.
- Btn kalabalik merkezlerde namaz kilma iin
uygun yerler olusturmak.
- Ezani btn devlet merkezlerinden yayimlamak.
- Memurlar iin gt ve nasihat toplantilari
dzenlemek, uyarmak, islerin iyi icra edilmesi iin iyi bir
sekilde kontrol etmek, ruhi haletlere dikkat etmek, aykiri
istatistiklere engel olmak, olumsuz rekabeti nlemek,
muhtevasiz gururlara mani olmak ve yikici kadrolasmaya
engel olmak.
224
- Sulu kimseleri asagilamak, zayiIlatmak, saglikli
adet ve Iikirleri yayginlastirmak, kamuoyunun bilincini
Iarkli yollarla yceltmek.
- Btn abalara, planlara, bayindirlik, tedavi ve
hizmetsel projelere ilahi, manevi ve kltrel bir boyut
kazandirmak ve usul ve ilkelerden asla gaIlet etmemek.
- Zalimlerin ve saldirganlarin insanlarin suyuna,
topragina, namusuna ve malina uzanmasina engel olmak
ve onlara siddetle karsi koymak.
- Sistemin her taraIina denetleyici kisiler ve
mIettisler yerlestirmek, her trl siyasi komplolari ve
suikastlari engellemek.
- Devletin yksek erkaninin cemaatin ilk saIlarina
katilimi da hkmet grevlerinden ve maruIu ihya etme
vesilelerinden biridir.
- lkenin drt bir taraIina kisa ve Iaydali uyarilar
ieren gzel tablolari asmak.
- Sekin Iertleri ve unsurlari tesvik etmek, Iasit ve
bozuk elemanlari ise cezalandirmak.
- Hassas makamlari isbilir mminlere vermek ve ehil
olmayan unsurlari azletmek.
Devletin grevleri olarak bunun gibi yzlerce rnekler
verebiliriz.
zel Kurumlar
Her ne kadar maruIu emretmek ve mnkerden
sakindirmak kadin ve erkek btn mminlere Iarzsa da;
ama bu is daha ok su gruplardan istenmistir.
225
1- Peygamberler:
Peygamberlerin grevlerinden biri de maruIu
emretmek ve mnkerden sakindirmaktir.
1
Kur'an
peygamberlerin grevlerinden ilkinin maruIu emretme ve
mnkerden sakindirmak oldugunu beyan etmistir: "Onlara
maruIu emreder ve mnkerden sakindirir."
2
Sonra da
Kur'an baska meseleler beyan etmistir. MaruIlarin ilki
tevhid, mnkerin ilki ise taguta tapmaktir: "Allah'a ibadet
etmeleri ve taguttan sakinmalari."
3

2- Masum mamlar
Imam Hseyin (a.s) kendisine Irak'a dogru
gitmemesini syleyen kardesi Muhammed HaneIiye'ye
syle buyurmustur: "Ben ceddim Resulullah'in metoduyla
amel etmis olmak iin maruIu emredip mnkerden
sakindirmak istiyorum."
4

3- Alimler ve Bilginler
Kur'an-i Kerim syle buyurmustur: "Neden alimler
insanlari haram yemekten ve haram konusmaktan
alikoymamaktadirlar."
5

Hz. Ali (a.s) ise syle buyurmustur: Kavimlerin helak
olma sebebi daha nce bunlardan bir grubunun gnah
islemesi ve alimlerinin sessiz kalmasi idi. "Alimleri ve din

1 - "MaruIu emret ve cahillerden yz evir." (AraI, 199)
2 - AraI, 157.
3 - Nahl, 36.
4 - Bihar, c. 44, s. 339.
5 - "Rabbe kul olanlar ve bilginlerin onlara gnah sz sylemeyi
ve haram yemeyi yasak etmeleri gerekmez miydi?" (Maide, 63)
226
adamalari onlari sakindirmadilar."
1

Kur'an-i Kerim syle buyurmustur: "Neden
toplumdaki akil sahipleri ve sekinler insanlari Iesattan
alikoymamaktadir."
2

Hz. Ali (a.s) ise bir konusmasinda ise syle
buyurmustur: "Allah alimlerden zalimin tika basa yemesi
ve mazlumun aligi karsisinda sessiz kalmamalarini
istemistir."
3

Bir bidat ve mnker ortaya iktigi zaman alimlerin
ilmini izhar etmesi Iarzdir, aksi taktirde Allah'in laneti
onlarin zerinde olacaktir.
Mminlerin Emiri Ali (a.s) syle buyurmustur: "Allah
beyinsiz kimseleri gnahlari sebebiyle, akilli ve bilgin
kimseleri de mnkerden sakindirmayi terk etmeleri
sebebiyle kendi rahmetinden uzak tutar."
4

4- Hkmet Sorumlular:
Kur'an syle buyurmustur: "Salihlerin, kendisine
kudret ve imkan verdiklerimizin yeryzndeki
hkmetinin nisanelerinden bazisi da namaz kilmalari,
zekat vermeleri, maruIu emretmeleri ve mnkerden
sakindirmalaridir."
5


1 - Nehc'ul Belaga.
2 - "Sizden nceki nesillerin ileri gelenleri, yeryznde
bozgunculuga engel olmali degil miydiler?" (Hud, 116)
3 - Nehc'ul Belaga, 3. hutbe.
4 - Subhi Salih, ."Allah beyinsizlere gnahlara dstg iin ve
alimlere sakindirmayi terk ettikleri iin lanet etmistir." (Nehc'ul
Belaga, 192)
5 - "Onlari biz yeryzne yerlestirirsek namaz kilarlar, zekt
verirler, uygun olani emrederler, Ienaligi yasak ederler." (Hac, 41).
227
Evet Islam hkmeti maruIu emredenleri savunmali
ve onlardan yardimini esirgememelidir. Direkt olarak
ellerindeki reklam, kltr, sanat, iktisadi ve askeri
imkanlarla mnkerlerin nn almali, Iuhus merkezlerini
kapatmali, Iasit ve bozuk kimselerin hesabini grmeli,
gnaha sebep olan yasalari kaldirmalidir.
5- Anne ve Baba.
Kur'an syle buyurmustur: "Kendinizi ve ehlinizi,
yakiti insanlar ve tas olan atesten sakindiriniz."
1

Imam Ali'ye (a.s), "Onlari nasil atesten koruyalim? "
diye sorulunca syle buyurmustur: "Onlara maruIu
emredin ve onlari mnkerden sakindirin."
2

6- Toplumun leri Gelenleri
Imam Sadik (a.s) dostlarina yazdigi bir mektubunda
syle buyurmustur: "Kesinlikle bykleriniz, yaslilariniz
ve glleriniz makam dskn cahillere karsi merhametli
davranmalidir. Tecrbesi olmayan kimselerin elinden
tutmalidir. Aksi takdirde onlarin tmnn zerine Allah'in
laneti iner."
3

Imam Sadik (a.s) dostlarindan birine syle
buyurmustur: "Sphesiz cahillerin gnahi alimlerinizin
zerinedir. Sizden birisi bir gnah isleyerek bize eziyet
edip bizi insanlarin karsisinda kusurlu kilinca neden onlara

1 - "Kendinizi ve oluk ocugunuzu cehennem atesinden
koruyun." (Tahrim, 6)
2 - Bihar, c. 97, s. 74, Ali b. Ibrahim TeIsiri; ilgili ayetin
teIsirinde.
3 - Furu-i KaIi, c. 8, s. 158, Mizan'ul Hikmet'ten naklen.
228
gidip yumusak bir dille uyarmiyor, nasihat etmiyorsunuz?
Ve o da ylece o bos konusmalarini srdryor; bizi
toplumda asagiliyor ve sizler de sessiz kaliyorsunuz."
Imam'in dostu, "Insanlar bizim szmz kabul
etmiyorlar ve bize uymuyorlar" syleyince Imam (a.s) ona
syle cevap verdi: "Eger siz syler de onlar kulak
vermezlerse o zaman baska bir greviniz vardir. O zaman
onlarla iliskiyi kesmeniz ve onlarin toplantilarina
katilmamaniz gerekir."
1

O halde alimlerin ilk grevi cahil kimselerin yanina
gitmek ve onlara gt vermektir. Eger kabul etmezlerse
onlari terk etmeleri gerekir. Imam'in bu konulardaki
sikayetleri de alimlerin grevlerinin ilk merhalesini yerine
getirmeyislerine yneliktir.
Bir hadiste ise syle okumaktayiz: Allah Cebrail'e
syle vahyetmistir: "Falan blgeyi yaptiklari cinayetler
sebebiyle helak et."
Cebrail Allah'tan bir zahidin bagislanmasini istedi,
ama ona, "Onu da helak et" diye hitap edildi. Cebrail o
zahit ve abid insanin neden helak edilmesi gerektigini
sorunca da Allah Teala syle buyurdu: "Ben ona imkanlar
verdim ve ona halk karsisinda g bagisladim; ama o
maruIu emretmek ve mnkerden sakindirmak konusunda
imkanlarindan ve gcnden asla istiIade etmedi."
2

Her ne kadar maruIu emretme ve mnkerden
sakindirmak btn insanlarin greviyse, yine de bir takim
imkanlar, g ve kudret sayesinde bu grevi yerine
getirebilecek ve insanlarin genelini himaye edebilecek

1 - Bihar, c. 2, s. 22.
2 - Vesail, c. 11, s. 406.
229
belli basli bir grubun olmasi da gerekir.
Al-i Imran suresinde de syle okumaktayiz: "Sizden
hayra davet eden ve mnkeri nehyeden bir topluluk
olsun."
1
Bu tipki aksi istikamette seyreden bir arabaya
benzer. Hem btn arabalar korna alarak ve sinyal
vererek ona aksi istikamette seyrettigini hatirlatmali ve
hem de polis o soIr uyararak cezalandirarak ve g
kullanarak tembih etmelidir.
Marufu Emretme ve Mnkerden
Sakndrmann Ayamalar
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin birka
asamasi vardir:
1- Kalb asama; her Mslman kalben kt isten
neIret etmeli, gzel isleri tesvik ve himaye etmelidir. Bu
kalbi himaye tm sartlar altinda gereklidir.
2- Szsel asama; insanlarin genelinin grevlerinden
biridir ve normal sartlarda geerlidir.
3- Devrimci tavir takinma asamasi; Hac suresi 41.
ayette syle okumaktayiz: "Kendilerine yeryznde g
verdiklerimiz namaz kilarlar, zekat verirler, maruIu
emrederler ve mnkerden sakindirirlar."
2

Evet mminler yeryznde g elde ettiklerinde
namaz kilarlar, zekat verir, maruIu emreder ve mnkerden
sakindirirlar.
Bu ayette emir ve nehiy kudret ve imkanla i ie
zikredilmistir. (Yeryznde g verdiklerimiz.)

1 - Al-i Imran, 104.
2 - Hac, 41.
230

231
Drdnc Blm
MARUFU EMRETME VE
MNKERDEN SAKINDIRMANIN
METOTLARI
232

233
Metotlarin nemi
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) syle buyurmustur:
"MaruIu emreden kimsenin metodu da maruI
olmalidir."
1

Bir insan su islediginde bunun bir ok sebebi olabilir.
Nitekim bir bas agrisinin da esitli sebepleri vardir.
Mesela bir kadinin rts kt ise bu amelinin birka
sebebi olabilir:
rnegin:
1- Tesettr meselesini bilmemekte ve bunun
sakincasiz oldugunu dsnmektedir.
2- Tesettrn IelseIesini ve basiboslugun kt
sonularini bilmemektedir.
3- Bir eksikligi vardir ve bununla kendisini sz
konusu etmek istemektedir.
4- Heva, heves ve meyli zere amel etmektedir
5- Diger tesettr kt kimselerden geri kalmamak

1 - Kenzu'l - Ummal, 5523. hadis.
234
istememektedir.
6- Annesi, kiz kardesi ve dostlarinin hicabi ktdr.
7- Tesettr savunan sisteme muhaleIet etmek
istemektedir.
8- Kt propagandalarin etkisi altinda kalmistir.
9- Tesettrszlgn ilerleme ve aydinlik sembol
oldugunu dsnmektedir.
10- Digerlerinden Iarkli olmak istemektedir.
11- Tesettrszlgn sade bir gnah oldugunu ve hi
kimseye bir zarari dokunmadigini dsnmektedir.
Dolayisiyla tesettrszlk mnkerini nehyetmek
isteyen bir kimse btn bu etkenleri incelemelidir ve zel
bir reete yazmalidir.
Burada aikliga kavustugu zere mnkerden
nehyetmek herkesin grevi olmakla birlikte uzmanlik
gerektiren bir istir. Ilmi, ruhsal, toplumsal, tebligi ve
sanatsal uzmanliga ihtiya duymaktadir. Dolayisiyla
maruIu emredenler ve mnkerden nehyedenler alimlerden,
mteIekkirlerden, islahatilardan ve toplumun iyiligini
dsnenlerden olmalidir. Eger bazen mnkerden
sakindirmanin etkisiz oldugunu gryorsak bunun
gnahini sadece sululularin zerine atmamaliyiz. Zira
bazen esitli dertler iin tek metodun izlenmesi tipki esitli
hastaliklar iin ayni reetenin yazilmasi gibidir; tabii ki bu
reete siIa verici olmayacaktir. Burada esitli tavirlar
takinmayla ilgili ilgin bir hadisi nakletmemiz yerinde
olacaktir:
Kur'an-i Kerim Bakara suresi 189. ayette syle
buyurmustur: "Iyilik, evlere arka kapilarindan girmek
degildir; iyilik, takvadadir ve evlere kapisindan
235
girmektedir."
Bu ayet hac seIerinde ihram halindeyken evlere arka
kapidan girmeyi ngren huraIe ve batil inanci
reddetmekle birlikte her isin bir yolu, bir zamani, bir
mekani, bir nderi ve bir metodu oldugunu sylemektedir.
Dolayisiyla isleri yaparken de bir takim zel sartlari gz
nnde tutmak icap eder. Simdi de konuyla ilgili bir ka
rivayete deginelim:
1- Imam Bkir (a.s) bu ayetin teIsirinde syle
buyurmustur: "Evlere yolundan giriniz. Yani her isi
yolundan yapiniz. (Her derdin zel bir reetesi vardir, her
mnkerin de kendine zg bir metodu vardir ve zel bir
tavri gerektirir.)
2- Imam Riza (a.s) syle buyurmustur: "Her kim bir
ise kendi yolundan girecek olursa asla srmez, eger
srme olursa da hileler ve seytanliklar onu hor kilmaz."
1

3- Imam Cevad (a.s) syle buyurmustur: "Isin yolunu
bilmeyen kimseyi, isin bilinmeyen kkleri o iste Iel
kilar."
Bu konumuzdaki rivayetlerden alinan sonu sudur:
Her maruI ve mnker hususunda her sahis, her mekan ve
her zaman hakkinda belli bir metot takip etmek gerekir.
Eger bu metotlara riayet edilmezse kt sonular
dogurabilir. Her isin bir metodu oldugu gibi bir isin birden
Iazla metotlari da olabilir. rnegin: Kur'an ve rivayetlerde
nemle vurgulanan maruItan biri de insanlara yardim
etmek ve inIakta bulunmaktir. Kur'an bu maruIun insanlar
arasinda ihya edilmesi iin esitli metotlar nermistir.

1 - el- Hayat, c. 1, s. 349; ed-Durr'ul Bahire, s. 38- 40'dan naklen.
236
rnegin:
1- Dnya metasi azdir,
1
ve sen ey insan Allah'in
haliIesisin.
2
Senin dnyaya esir olman dogru degildir.
3
Bu
metotta Kur'an insanin Allah'in haliIesi oldugunu beyan
ederek ve dnyanin az bir meta oldugunu aiklayarak
insani adeta inIak etmeye hazirlamaktadir.
2- Eger Allah yolunda bir mal verecek olursan diger
mallarin sigortalanmis olur. Dolayisiyla da zarar
grmemis olursun.
4

3- Eger Iakirlere yardim etmezsen malin yok olur. Zira
Iakirlerin ahi veya mazlumlarin saldirisi senin malikiyetini
sarsar.
5

4- Eger bir seyi Allah yolunda verecek olursan
sphesiz Allah onun yerini doldurur, bu Kur'an'in bir
vaadidir.
6

5- Yardim etmeyen kimseler suya ve topraga
gmlrler. Firavun ve Karun'un tarihine bir bakis bu
geregi isbat etmektedir.
7


1 - "Dnya metasi azdir." (Nisa, 77)
2 - "Sphesiz ben yeryznde bir haliIe karar kilmak istedim."
(Bakara, 30)
3 - "Dnya hayati sizi hosnut eder mi?" (Tevbe, 28)
4 - "Mallarinizi zekatla koruyunuz."
5 - "InIak ediniz. kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye
atmayiniz." (Bakara, 195) Elbette bu ayet savas btesini temin etmek
ve savasilara yardimda bulunmak hakkindadir ki eger onlar himaye
edilmezse Mslmanlar yenilgiye ugrar.
6 - "InIak ettiginiz herhangi bir seyin yerine O daha iyisini
koyar." (Sebe, 39)
7 - "Sonunda, onu da, sarayini da yerin dibine geirdik." (Kasas,
81) "Onu ve ordusunu suda bogduk."
237
6- Bazi kimseler kolay bir sekilde Allah yolunda
Iedakarlik ettiler.
1
Sen neden geri kaldin? Kemalatlar
hususunda insan srekli bir yarisma ve rekabet iinde
olmalidir.
7- InIak edilen malin rnegi, yeryzne ekilen ve her
basaginda yz tane olmak zere yedi basak veren tanenin
durumu gibidir.
2

8- Dnyada biriktirilen ve Iakirlere yardim edilmeyen
mallar kiyamet gn sahibini daglar. Zenginlerin alnina ve
yanlarina vurulur ve onlara syle hitap edilir: "Bu,
dnyada biriktirdiginiz seylerdir."
3

Kur'an ayetlerinden elde edilen yukaridaki btn
tabirler insanlari Iakirlere inIak etmeye hazirlayan
metotlardir.
nsann Saygnlk ve Yceligine Dikkat Etmek
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirma yolundaki
etkili Iaktrlerden biri de insanin makam ve konumuna
tevecch ettirmektir.
Eger insana Allah'in haliIesi oldugunu bilecek olursa
4
,
asla Allah'in rizayetine aykiri bir is yapmaz. Yani birinin
makaminda oturan kimse asla o makam sahibinin istegine

1 - "Kendileri zaruret iinde bulunsalar bile onlari kendilerinden
nde tutarlar." (Hasr, 9)
2 - "Her basaginda yz tane olmak zere yedi basak veren
tanenin durumu gibidir." (Bakara, 261)
3 - "Alinlari, bgrleri ve sirtlari onlarla daglanacak." (Tevbe,
35)
4 - "Sphesiz ben yeryznde bir karar kilmak istedim." (Bakara,
30)
238
aykiri hareket etmez.
Eger insan meleklerin kendine secde ettigini
1
,
kendisine Allah'in ruhunun Ilendigini
2
Allah'in
yaratisinda kendini vdg tek varlik oldugunu,
3
her seyi
kendisine msahhar kildigini,
4
onu en gzel bir sekilde
yarattigini,
5
insani kendisine itaat iin yarattigini,
6
insan
iin peygamberler ve semavi kitaplar gnderdigini,
7
insani
Iani olmayan bir varlik kildigini,
8
insanin degerinin ancak
ve ancak cennet oldugunu ve btn Iazilet ve ycelikleri
kendisine Allah'in bagisladigini,
9
yiyecek, giyecek ve
konut dzeyindeki bir hayatin hayvani bir hayat oldugunu,
btn bu kabiliyet ve aklin maddi sebeplere Ieda
edilmemesi gerektigini, insanda varolan sonsuzluk talep
eden Iitratin sonsuz bir sekilde gelisim iinde oldugunu
bilecek olursa; evet, insan btn bu ycelik ve makamlara
tevecch edecek olursa asla kendisini irkin islere

1 - "Btn melekler ona secde ettiler, ve btn melekler secdeye
kapandilar." (Hicr, 30)
2 - "Ona ruhumdan Iledim." (Hicr, 29)
3 - "Yaratanlarin en gzeli olan Allah ne uludur." (M'minun, 14)
4 - "Gklerde ve yerde olan her seyi size msahhar kildik."
(Lokman, 20)
5 - "Sphesiz insani en gzel bir sekilde yarattik." (Tin, 4)
6 - "Cinleri ve insanlari bana ibadet etsinler diye yarattim."
(Zariyat, 56)
7 - "Sphesiz sizlere sahitlik etsinler diye eliler gnderdik."
(Mzzemmil, 15)
8 - "Sphesiz sizler Iena iin degil beka iin yaratildiniz." Bihar,
c. 6, s. 249.
9 - "And olsun ki, biz Adem ogullarini sereIli kildik, onlarin
karada ve denizde gezmesini sagladik, temiz seylerle onlari
riziklandirdik, yaratiklarimizin pek ogundan stn kildik." (Isra, 70)
239
bulastirmaz.
- yle bir insan ki, her an Allah ile vasitasiz irtibata
geebilir.
1

- yle bir insan ki, Allah onu mkelleI kilmistir ve
onunla konusmustur.
2

- yle bir insan ki, ilmi kapasitesi melekleri bile
hayrete dsrmstr.
3

- yle bir insan ki, niyetiyle dahi btn degerleri elde
edebilir.
4

- yle bir insan ki, Allah'in meleklere karsi vnecegi
bir makama ulasabilir.
5

- yle bir insan ki, Allah'a yakinligi amalayarak
btn maddi seylere maneviyat ve btn Iani seylere bek
grnm verebilir.
- yle bir insan ki, kirk gn ihlas Iakltesine
kapanarak kendini kalbinden diline hikmet esmeleri
dklen bir mezun edebilir.
6

- yle bir insan ki, kulluk sayesinde Allah'tan "iyi
kul" madalyasini alabilir.
7


1 - "Hibir araci olmaksizin hacetim oldugunda her zaman
kendisine dua ettigim ve hacetimi gideren Allah'a hamdolsun." (Ebu
Hamza-i Somali Mnacati, Imam Seccad'dan)
2 - "Ey insan .", "Ey iman edenler."
3 - "Ademe btn isimleri gretti ve sonra onlari meleklere arz
etti." (Bakara, 31)
4 - "Sphesiz ameller niyete gredir." (Bihar, c. 70, s. 20)
5 - Rivayetlerde de Allah deIalarca insanin amelleriyle meleklere
karsi vnmstr.
6 - "Her kim kirk gn Allah iin sabahlarsa Allah hikmet
esmesini kalbinden diline akitir." (Bihar, c. 70, s. 249)
7 - "Iyi kul." (Sad, 30)
240
- yle bir insan ki, ibadetiyle varlik aleminde
tasarruIta bulunabilir.
1

- Eger insan mrne eklenen her gn sayesinde
bymedigini ve aksine kldgn bilecek olursa mr
sermayesinden azaldigi iin gurura kapilmaz.
2

- Eger insan lmn kendisine aniden gelip
atabilecegini
3
ve kabrin kendisi iin bir amel sandigi
oldugunu bilecek olursa.
- Eger insan cehenneme girisinin kesin ama ikisinin
spheli oldugunu bilecek olursa...
4

- Evet; insan kendi deger ve yceligini her ne kadar
Iazla bilirse bir o kadar az su isler. Eger sizler pahali bir
kaset almis olsaniz onun zerine her sesi kaydetmezseniz.
Eger pahali bir hali grecek olsaniz kesinlikle ayakkabiyla
zerine basmazsiniz.
Sahi! Biz neden mrmz seytanin otlagi
kilmaktayiz ve seytanla arkadas olmaktayiz. Oysa biz
Allah'in haliIesiyiz. O halde neden Allah'in dsmaniyla
birlikte olalim?!
Insanin degeri manevi makamiyladir. Aksi taktirde
zahiri ykselmek dumanin isidir. Altin ve gmse sahip
olmak dagin isidir ve shrete gelince, Himalya daglarinin
da shreti vardir.

1 - "Anadan dogma krleri, alacalilari iyi ederim, Allah'in izniyle
lleri diriltirim." (Al-i Imran, 49)
2 - "Sphesiz insan hsran iindedir." (Asr, 2)
3 - "O lm onlara ansizin gelir." (Enbiya, 40)
4 - "Sizden cehenneme ugramayacak yoktur. Bu, Rabbinin
yapmayi zerine aldigi kesinlesmis bir hkmdr. Sonra biz Allah'a
karsi gelmekten sakinmis olanlari kurtaririz." (Meryem, 71- 72)
241
Velhasil mnkerlere bulasan bir insan aslinda kendi
degerini unutur. Nitekim Kur'an'da syle okumaktasin:
"Her kim Allah'i unutursa ceza olarak da Allah ona
kendini unutturur." Zira Allah'i unutmak insanin en byk
suudur. Dolayisiyla cezasi da en siddetli ceza olmalidir.
Bu yzden Allah buna ceza olarak insanin kendini
unutmasini kilmistir. Buradan da anlamaktayiz ki insanlik
makamindan gaIlet etmek Allah'in cezalarindan en
siddetlisidir.
Imam Ali (a.s) syle buyurmustur: "Her kim
yceligini ve degerini bilirse dnya ve hevesleri onun
nezdinde klr." Yani byle bir insan ruhi yceligi
sebebiyle dalgalardan ve heveslerden geip gider. Evet
bisikletin lastigi ince oldugundan caddenin engebelerinden
etkilenir ve tekerlegi lakalasir, ama traktrn lastigi
byk oldugundan rahatlikla caddenin engebeleri
zerinden geer ve rahat bir sekilde caddeyi kat eder.
Lastigi de lakalasmaz. Ayni sekilde ruh da her ne kadar
byk olursa ve sonsuzlukla irtibati her ne kadar Iazla
olursa bela ve sehvetlerin dalgasi da onu bir o kadar
etkilemez. Ilmi, toplumsal ve kabile makamina tevecch
etmek insani gnahlardan alikoyar. Bu yzden Kur'an
Peygamber-i Ekrem'in eslerine syle buyurmustur: "Siz
bir su islerseniz, cezasi diger kadinlarin iki katidir. Zira
sizler peygamberin eslerisiniz."
1


1 - "Sizlerden biri aik bir hayasizlik yapacak olursa, onun azabi
iki kat olur" (Ahzab, 30)
242
Bir rnek
Sekran adinda birisi Imam Sadik (a.s) zamaninda
sarap iti. Imam Sadik (a.s) ona syle buyurdu: "Ey
Sekrani! irkin is her kimden olursa irkindir. Ama
senden olursa daha irkindir. Ayni sekilde iyi is de her
kimden olursa iyidir, ama bu senden olursa bu daha iyidir.
Bu senin dini ve toplumsal makamin sebebiyledir. Sen
bizim yakinlarimizdansin. O halde degerini bil.
1

Bazen kaIirler rehberleriyle birlikte Mslman
oluyorlardi. Peygamber-i Ekrem (s.a.a) onlarin rehberini
Mslman olan o grubun yneticisi olarak tayin ediyor ve
daha dne kadar insanlarin sevgilisi olan birinin bugn
Mslman oldugu sebebiyle siradan bir insan olmasina
izin vermiyordu.
Bir ok deIa grldg gibi bazi kimseler bir ksrk
veya hapsirik sebebiyle televizyon kameralari karsisinda
zr dilmektedir. Oysa bu kimseler eger televizyon
kameralarinin karsisinda olmasaydi zr dilemezdi. Bu da
onun hissettigi konumuna dikkat etmesinden
kaynaklaniyor.
Evet; Iertlerin sahsiyetine, konumuna ve makamina
tevecch etmek de mnker ve irkin islerden alikoyma
etkenlerinden biridir. Bu yzden syle tavsiye edilmistir:
"Hatta yakinlariniz nezdinde bile adaba riayet ediniz." Zira
senli benli olmak ve sakalasmak haya perdelerini
yikmakta ve gnah yolunu amaktadir.
Bu nemli ilkeye ocuklar hakkinda da riayet
edilmelidir.

1 - Bihar, c. 47, s. 349.
243
Eger ocuklarimizin tavsiyelerimize uymalarini
istiyorsak onlari gzel isimlerle agirmali ve onlara
sahsiyet kazandirmaliyiz.
1

Islam dini syle diyor: "Klelerinizi "Ieta" (yigit)
kelimesiyle agiriniz. Islam'in ortaya koydugu orijinal
ilkelerden biri de kt isimleri iyi ve anlamli isimlere
evirmektir. Bu yzden Kur'an'da insanlari kt isimle
agirmaktan sakindirmak hususunda esitli ayetler
mevcuttur.
2

Velhasil iyi isim, saygi, kemallere tevecch,
muhabbet, tesvik maruIu emretme ve mnkerden
sakindirmakta basarili olmanin metot ve yollaridir. Hatta
eger bir sahsin hibir kemali yoksa da, buna karsilik
atalariyla yakinlari veya skunet ettigi blgesi veya hocasi
ve dostlari yksek bir makama sahip ise onu hayra
agirmak iin bu Iaktrlerden istiIade etmek gerekir.
rnegin ona syle denir: Sen ki Ialan kimsenin oglusun,
sen ki Ialan blgelisin yakinisin, sen ki Ialan kimselerin
dostusun, o halde syle olman gerekir."
Marufu Emretme ve Mnkerden Sakndrmak
in Ortam Hazrlamak
Ilmi havzalarda syle bir kavram vardir: "Farzin
mukaddimesi de (nkosullari da) Iarzdir. Yani namaz Iarz
oldugu gibi onun bir nkosulu olan abdest almak da
Iarzdir. Abdest almak iin su temin etmek de Iarzdir. Su
temin etmek iin de su satin almak veya kova ve ip

1 - Hz. Ali (a.s) syle buyurmustur: "Hitap ederken gzel hitap
edin ki gzel cevap isitesiniz." (Kudek-i FelseIi, s. 119)
2 - Hucurat, 11.
244
kiralamak veya hatta bazen kuyu kazmak bile Iarz
olmaktadir. Bir maruIu emretmek veya bir mnkerden
sakindirmak isteyen kimse bunun bir takim nkosullarini
da temin etmelidir. Cumhurbaskani veya milletvekili adayi
olmak isteyen bir kimse uzun bir mddet nceden soru ve
cevap toplantilarina katilmakta, niversite mahIillerinde
hazir bulunmaktadir. Gazetelerde makale yazmakta ve bir
takim kimselerle irtibata gemektedir. Bu is iin bir bte
temin etmekte ve propaganda aralarini ve merkezlerini
gz nnde bulundurmaktadir. Evet; herkes kendi hedeIi
iin bir takim nkosullar temin etmelidir. MaruIu emretme
ve mnkerden sakindirmanin da ortam hazirlamaya
ihtiyaci vardir. rnegin eger Cuma ve cemaat imamlari
talebeler, ruhaniler, erdemli genler her blgede genleri
taniyacak, onlar arasinda ilmi ve Iarkli toplantilar
dzenleyecek ve sorunlarini dinleyip sevin ve tasalarina
ortak olacak olurlarsa, bylece her gencin teleIon
deIterinde Islam'i bilen ve takvali bir kimsenin teleIonu
olacak olursa ve btn gen nesil en aziz ve degerli
dostlarini gen ve takvali alimlerden seecek olursa, bu is
lkeyi her tehlike karsisinda sigortalar. Zira herhangi bir
Iesat ortaya ikacak olursa mmin genler o alim ve
takvali kimsenin nderliginde Iesada engel olur. Sokaklari
ve sinirlari tek yrek ve tek ses halinde korurlar.
Ama ne yazik ki bir ok hususta gen talebelerle yeni
nesil arasindaki iliskiler sogumus bulunmaktadir. Bu
yzden bir gn video, baska bir gn uydu antenleri,
nc bir gn ehli olmayan bir meclis adayi, drdnc
gn bir sphe ve bazen de bir kaset konusmasi gen nesli
Islam'dan koparmaktadir. Bu ise daha nceki gnlerde
245
yaptigimiz gaIletten kaynaklaniyor.
246
Gnah Ortamlarini Engellemenin Metotlari
Tavuk kesmek, koyunu veya deve kesmeye ortam
hazirladigi gibi kk gnahlar da byk gnahlara ortam
hazirlar. Haram olan bir bakis da insanin o seye ilgi ve
alaka duymasina ortam hazirlar. Ilgi duymak ise insanin
diger gnahlara dsmesine ve kt niyet tasimasina
sebebiyet hazirlar.
Namahremlerle halvet etmek gnaha ortam hazirlar.
Kt arkadas, kt kitap, kt Iilm insanin gnah
deryasina bogulmasina ortam hazirlar. Bu yzden Islam
dini gnahin nkosullarini ve ortamini da yasaklamistir.
Dolayisiyla mnkerden sakindirmak iin de bir takim ayirt
etme programlari uygulamak gerekir.
1- Insandan gnah vesilelerini uzaklastirmak. Tipki
biagi ocugun eklinden uzak tutmaniz gibi.
2- Birlikte olduklari taktirde gnah isleyen iki kisiyi
birbirinden ayirmak. Bu konuda "Ialan kimselerle dost
olmayiniz" diye bir takim rivayetler vardir.
3- Insani gnah mahallinden uzaklastirmak. (Bazi
247
meclislere ve toplantilara katilmak haramdir.)
4- Insani gnah zamanindan uzaklastirmak. (Bu iste
de dogru bir programlamaya ihtiya vardir.)
5- Insani gnah tellallarindan uzak kilmak.
Boy Vakitlerini Doldurmak
Gnahtan alikoymanin yolarlindan biri de bos
vakitlerini doldurmaktir. Peygamberin esi mm
Seleme'ye syle dediler: "Siz artik yaslandiniz neden
alisiyorsunuz?" O syle dedi: "Eger insan issiz kalirsa
Iitneye bulasir."
a- Ayna Gibi Olma Metodu
Peygamberi Erkem (s.a.a) nakledilen bir hadiste syle
buyurmustur: "Mmin mminin aynasidir."
Eger bu kisa hadise dikkat edecek olursak maruIu
emretme hususunda bir taktim nemli hususlari elde
ederiz:
1- Ayna sahip oldugu seIa ve saIlik zere ayibi syler,
garaz zere degil.
2- Ayna kirlenmedigi ve tozlanmadigi zaman ayiplari
gsterir.
3- Ayna makam ve madalyalara riayet etmez.
4- Ayna ayiplari oldugundan daha byk gstermez.
5- Ayna insana ayiplarini gstermekle birlikte insanin
kuvvet noktalarini da gstermektedir.
6- Ayna insanin ayiplarini yzne syler, arkasindan
degil.
7- Ayna insanin ayiplarini sessiz sedasiz syler.
8- Aynayi kiracak ve paralarini alacak olursan yine o
248
paralariyla irkinligi ve gzelligi gsterir. Mmini de
kiracak ve asagilayacak olursan yine de hak szn syler.
9- Ayna ayiplari iinde tutmaz. Yanindan geip
gidince hemen ayiplar aynadan silinir.
10- Eger ayna benim ayibini sylerse kendini islah
etmeliyim ve aynayi kirmamaliyim.
Eger bir Mslman mnkerden nehyedecek olursa,
sizler de gnahlardan uzak durun ve elestiren kimseye
itiraz etmeyin.
Genlik dnemimde hatirladigim kadariyla bu hadis
hakkinda yirmi alti nemli nkte kaydetmistim, ama simdi
bu kadari zihnimde kalmistir.
Bu iki rubaiyi sanirim baska bir yerde de sylemistim.
Eger tekrar olmazsa su iki rubaiyi konumuzla ilgisinden
dolayi burada nakletmek istiyorum:

"Eger nasihat edersen halvette et / Bunun disindaki
nasihat metodu degil.
Aikta sylenen her nasihat / O nasihat rezaletten
baska bir sey degil.
* * *
Ey Gazali! O yarden kaiyorum ki / Ktlk edersem
gzel syler
Ona kle olurum ki ayibimi / Ayna gibi karsimda
syler.
Tarak gibi bin dille / Arkama gidip her seyi sylemez.
* * *
O dostun sohbetine zlrm ki / Kt ahlakimi gzel
gsterir.
Ayibimi sanat ve kemal grr / Dikenimi gl ve
249
yasemin gsterir.
Kt gzl dsman nerede / Gelip ayibimi bana
gstersin.
1

Hazrlamak
Hak sz tipki seker gibidir. Sekeri ocugun agzina
dkecek olursak bogulma imkani vardir. Dolayisiyla
herkes taraIindan istiIade ve tahamml edilmesi iin sekeri
serbet haline getirmeliyiz. Bazen hakki beyan etmenin de
mukaddimelere ve mnkerden sakindirmanin da ortam
hazirlamaya ihtiyaci vardir.
Bir Hatra
Bendeniz Allah'in ltIyle Islam cumhuriyetinin radyo
ve televizyonlarinda yaklasik iki bin saatten Iazla
konusma yaptim. Bazi konulari aiklamak iin nce ortam
hazirlarim. Hi unutmam; bir ara keIen rivayetleri
hakkinda konusma yapmak istiyordum; ama bazi
insanlarin bu tr szleri dinlemeye tahamml
edemediklerini de biliyordum. Bu yzden su sekilde ortam
hazirladim: Insanlarin genel ihtiyalarindan biri de
elbisedir. Islam dini her mevsim, her zaman ve her is iin
bir elbise gz nnde bulundurmus ve bu konuda bir
takim emirler vermistir. rnegin ocuk elbisesi, is elbisesi,
savas elbisesi, bayram namazi elbisesi, yagmur namazi
elbisesi, ihram ve hac elbisesi, gelinlik elbisesi, iplak
kimselere verilen elbise, elbise temizligi, elbise yamamak,
elbise boyamak, elbise dikmek, elbise cinsi.

1 - Glistan-i Sadi, drdnc blm.
250
Bu basliklardan her biri hakkinda bir takim hadis ve
bir takim nkteler aikladim. Yavas yavas insanlari son
elbise olan keIen konusunu isitmeye hazirladim ve keIen
rivayetlerini konumun arasina sikistirdim. Eger nceden
"bugnk konumuz keIendir" diyecek olsaydim belki de
milyonlarca insan televizyonlarini kapatirlardi.
Bir Bayka Hatra
Konusmak iin bir seminere davet edilmistim. Yol
esnasinda seminerin sorumlusu bana syle dedi: Bu
seminere katilanlarin ogu niversite hocalarindan ve ilmi
sahsiyetlerdendir. Dolayisiyla da yapacaginiz konusma
onlarin egitim seviyesiyle uyumlu bir konusma olmalidir.
Benden sadece siradan bir konusma yapmaktan
kainmami istedi. Ona syle syledim: Sade sz nedir?
Byklerimizin sade konulari hatirlamaya ihtiyaci yok
mudur? Elbette konusma metoduna dikkat etmeliyiz ve bu
konuda ll davranmaliyiz. Ama konunun aslini
sylemekten kainmamaliyiz.
Daha sonra ona syle dedim: "En kolay konusmalari
bile bir takim mukaddimeler kurup ortam hazirlayarak
bykler iin de sylemek mmkndr. Hatta tuvalete
gitme adabi gibi bir takim konulari bile sylemek
mmkndr." O bu szleri isitince dsnr kisilerin
seminerindeki konusmamin kt olmasindan endiseye
kapildi.
Velhasil seminere girdim ve szm syle baslattim:
"En iyi doktor her organ ve hastalik iin ayri bir reete
yazan kimsedir. Doktor btn organlari ve aralarindaki
iliskiyi gz nnde bulundurmalidir. Bbrekler iin bir
251
ila yazarken, bu kalbe ve sinirlere zarar vermemelidir.
Kalp ilaci da diger organlara zara vermemelidir." Daha
sonra syle dedim: "En iyi doktor Islam'dir ki her konu
iin bir reete yazmistir; yaratilis sistemine tevecch
ederek ve btn terbiye boyutlarini gz nnde
bulundurarak reete yazmistir.
Daha sonrada orada hazir bulunanlardan izin alarak su
sekilde bir rnek verdim: "rnegin idrar etmenin Islam'da
bir adabi vardir ve tabiat dzenine tevecch edilerek beyan
edilmistir. Islam bizlere deI-i hacet hakkinda syle
buyurmustur:
1- Gnese ve aya karsi olmamalidir.
2- n ve arka kibleye olmamalidir.
3- Rzgara dogru olmamalidir.
4- Nehir suyunda olmamalidir.
5- Meyve agacinin altinda olmamalidir.
6- Insanlarin gelip gittigi ve istirahat ettigi yerde
olmamalidir.
7- Gzler nnde olmamalidir.
8- Ayakta olmamalidir.
9- Sert toprak zerine olmamalidir.
10- Gasbedilen bir topraklar zerinde olmamalidir. .
11- Haserelerin deligine yakin olmamalidir.
12- Su ile temizlenilmelidir.
Sizler bu czi ve sade konuda bile Islam'in
kapsamliligini grmektesiniz. Grdgmz gibi Islam
idrar etmek hususunda bile byle bir reete yazmis, her
seyi gz nnde bulundurmustur. Hem dogal meseleleri
hem toplumsal, hem tibbi, hem ahlaki ve hem de dini
meseleleri.
252
Daha sonra da konusmami devam ettirdim. Geri
dnnce seminer sorumlusuna syle sordum: "Grdgn
gibi idrar etmenin adabini bile syledim ve oysa
dinleyicilerin ogu tahsilleri yksek kimselerdi."
O syle dedi: "Sen ortam hazirlayarak onlari isitmeye
hazirladin."
Evet bir ok kelimeler ortam oldugu taktirde
gzellesmekte, ortam olmadigi taktirde ise neIret edilir bir
hale gelmektedir.
Bir bayka rnek:
Eger sebzelerinin iyi temizlenmedigi bir soIraya
oturup "Neden bu sebzeler temizlenmemis?" diyecek
olursak, sebzeleri temizleyen kimse rahatsiz olup tepki
gsterebilir. Ama ev sahibinin zahmetlerini, yemeklerinin
lezzetli oldugunu ve soIranin temizligini beyan ederek
tesekkr edip, "Evet! Sebzeleri yikamaya da biraz dikkat
gsterilseydi daha iyi olurdu" diyecek olursak bu szler
hem onu etkiler, hem de olumsuz yanlarini ortadan
kaldirir.
Elestiri; olumlu ynleri ve degerleri taktir edip
hizmetlerden gaIil olmadigimiz takdirde etkili olur.
b- Telkin Metodu
Bir ok kimse maruIu yapmak hususunda korkuya
kapilmaktadir. Onlari telkinle hayra ynlendirmek
mmkndr. Birok kimse ise bir takim mnkerlerden
uzak durmayi imkansiz saymaktadirlar ve bir sua adet
edindikleri sebebiyle artik durumlarinin asla
degismeyecegini dsnmektedirler. Oysa dogru bir
253
telkinle ve bu konudaki rnekleri beyan ederek sorunu
zmek mmkndr.
c- Hikaye, Mary ve $iir Gibi Garkl
Sanatlardan stifade Etme Metodu
Hakka davet, maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma konusunda yukaridaki basliklardan her
birinden istiIade etmek mmkndr. Kur'an'in ekiciligi,
ezan siarlarinin kaIiyeli olusu, cemaat ve bayram
namazlarinin sz konusu edilmesi, haccin sz konusu
edilmesi, elbise degistirmek, cemaat saIlarinin dzeni,
mezzinin sesinin gzel olmasinin tavsiye edilmesi,
namaz kilan kimsenin elbisesinin temizligi, caminin
gzelligi, en iyi elbiseyi ve gzel kokulari kullanmak
insanlarin maruIa ynelisinde sanat ve gzelliklere
tevecchn nisanesidir.
Fesada davette sanatin rol hi kimseye gizli degildir.
Nitekim Samir heykeltiraslik sanatiyla insanlari
kandirabilmistir.
Gzel konusmak, Iesahat ve belagat da insanlari cezb
etmek iin en iyi metotlardan biridir. Gzel ve dengeli bir
tipe sahip olmanin da szn etkili olmasinda ok byk
nemi vardir. Bu yzden peygamberlerden hi birisi irkin
degildi. Nbvvetin sartlarindan biri de peygamberlerin
insanlarin genelinin neIretine sebep olacak hastaliklardan
korunmus olmasidir.
Insan Iitri olarak gzelligi sever, Allah yaratilisi gzel
yaratmistir, Kur'an tilavetinde gzel ses deIalarca Islam'da
tavsiye edilmistir. Islam dini insanin sslenmesi iin de bir
takim emirler vermistir.
254
Kur'an-i Kerim camilere gidince insana ziynetlerini
zerine almasini emretmistir. Gzel ses ve gzel tartisma
da Kur'an-i Kerim'in tavsiyelerinden biridir.
Kur'an'in adlarindan biri de en gzel kissalara sahip
olma anlaminda Ahsenu'l - Kasas'dir. Hikaye sylemek de
bir sanattir ve Kur'an'da yaklasik olarak 250 gerek kissa
vardir.
Imamlarimiz da kendi ocuklarina Ebutalib'in
siirlerini Kur'an gibi ezberlemelerini emretmistir.
Sairler kendi siirleriyle en iyi role sahip olabilirler.
Mars ve koro halinde okumanin da tek basina
okumakta olmayan bir cazibesi vardir. Gzel yazinin
etkisinden de gaIlet etmemek gerekir.
Evet; Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) esitli isler iin on
yedi sekreteri vardi. Onlardan en gzeli ise Peygamber-i
Ekrem'in (s.a.a) yabanci kimselerle irtibatindan
sorumluydu.
Bugn smrge dnyasi da uygunsuz, ama gzel
resimler vasitasiyla kendi hedeIlerine ulasmaktadir.
Uluslararasi ajanlar gzel kadinlar vasitasiyla gizli sirlari
casusluk yaparak kesIetmektedirler.
Dnyada en ok satilan kitaplar ise roman kitaplaridir.
Kissa sylemek yle sade bir is degildir. Ilahi bir istir.
Allah Teala syle buyurmaktadir: "Biz sizin iin kissa
nakletmekteyiz." En nemli, agir, ilmi, Iikri ve kltrel
konulari hikaye kalibinda insanlara nakletmek
mmkndr. Velhasil sanat, siir, Iilm, IotograI, graIik,
hat ve hikaye dnyasi, sapiklarin iine girdigi ve onunla
ugursuz maksatlarina ulastigi bir dnyadir. Biz de dogru
bir ynlendirmeyle herkesten daha iyi ve daha Iazla bu
255
dnyanin zerine yrmeliyiz.
yilikleri de Syleyelim
Elestiri ve mnkerden sakindirmak hususunda sadece
zayiI noktalari sz konusu etmeyiniz, iyilikleri de dile
getiriniz.
Kur'an-i Kerim saraptan sakindirirken nce onun
menIaatlerinden bahsetmistir ve sonra syle buyurmustur:
"Zarari menIaatinden daha oktur." Zira sarap yapmak
vasitasiyla bir ok kimseye menIaat elde etmektedir.
rnegin iItiler, sise Iabrikalari, perakende ve toptan
saticilar, komisyoncular, tellallar ve servis veren
hizmetiler bundan istiIade etmektedirler. Ama sarabin
kt etkilerini grmemek de mmkn degildir. Sarabin
beyin ve sindirim organi zerinde yarattigi kt etkileri,
sebeb oldugu birok traIik kazalarini, intiharlari ve sarhos
insanlarin aldigi cahilce bir takim kararlari sarabin
Iaydalariyla mukayese etmek mmkn degildir. Burada
nemli olan sey, Kur'an'in, tm menIaatlerine ragmen
sarabi haram kilmis olmasidir.
Sizler de nehy ederken nce kuvvet noktalarini dile
getirmeli, sonra da hatirlatmada bulunmalisiniz: "Bu
kemalatlara sahip olan insan neden bu mnkeri yapsin?!"
Ruhsal Yaplanma Metodu:
mitlendirmek
Bazen gnahkar insan kendisini talihsiz ve mahrum
olarak dsnr ve kendi kendine syle der:

256
"Boyumuz - bosumuz batmak iinse / Onun aziyla
oklugunun ne nemi var"

Bu gibi kimseler her gn daha Iazla gnaha dserler.
Dolayisiyla mnkerden nehyeden kimseler nce bu
bireyleri onarmak ve yeniden hayata dndrmek ile
mkelleItirler. Onlara Allah'in aIIini, tvbeleri kabul
edisini ve Allah'in btn kullarina karsi ltIn dile
getirmelidirler. Gnahin onlari mitsizlige srklememesi
iin tvbe edenlerin bir takim hatiralarini onlara
nakletmelidirler. Onlara mitsizligin en byk
gnahlardan oldugu hatirlatarak sahsiyet kazandirmalidir.
Bylece gemisini unutmasi saglanmalidir. Unutmamak
gerekir ki bizler de onlar gibi bir takim gnahlara
bulastigimiz halde Allah onlari gizlemistir; dolayisiyla ona
syle demek gerekir: "Musa'yi (a.s) yenmek iin
Firavun'un sarayinda toplanan sihirbazlar, onun
hediyelerine gz dikmis ve onun izzetine ant iiyorlardi.
Ama Musa'nin (a.s) mucizesini grnce, ideoloji ve dnya
grsleri degisti. Firavun'a, kudretine ve malina sirt
evirerek her trl tehdit ve tehlikeye ggs gerdiler,
sonra da sehit oldular.
Evet, ziyaIet vermek, kamp kurmak, hediye, ziyaret,
mektup, kitap, istidlal veya duygusal bir iliski kurarak bir
ok insanin zerinde etki yaratabiliriz. Onlarin sularini
grmezlikten gelmeli, saygi gstererek ve ycelterek
sarsilan sahsiyetini onarmali ve onlari hakka davet
etmeliyiz.
257
Grmezlikten Gelme Metodu
Su isleme ortamlarindan biri de insanlarin toplumda
haysiyet ve sayginligi olmadigini, mazeretlerinin kabul
edilmeyecegini ve hi kimsenin kendisine itina etmedigini
hissetmesidir. Bu durumda asagilik ve sayginligini
yitirmislik kompleksi onu her trl gnaha srkler. Islam
syle diyor: "Bazen insan grmezlikten gelmeli ve syle
tezahr etmelidir: "Ben senin suunun Iarkina varmadim."
Bu yolla insanlarin sayginli korunmali, sahsiyetleri
zedelenmemelidir.
Bir rnek
Kur'an syle buyuruyor: "YusuI'un kardesleri on yil
sonra YusuI'u grnce onu tanimadilar ve YusuI'a, "Bizim
daha nce hirsiz olan YusuI adinda bir kardesimiz vardi!"
dediler.
Fakat YusuI (a.s) grmezlikten geldi ve, "O kardesiniz
benim! Neden bana hirsizlik isnat ediyorsunuz? " demedi.
1

Eger birisi, "ben sarap imedim" derse zrn kabul
et. Her ne kadar yalan sylese de agzini koklama.
Eger ocuk, "Ben cebinden para almadim" derse, onun
szne itimat et.
Elbette bu grmezlikten gelme metodu daha ok sahsi,
czi ve Ierdi hususlardadir. Yoksa Islam dzenini ortadan
kaldirmak isteyen kaIir ve dsmanlarin nemli komplolari
hususunda grmezlikten gelmek dsmanin en byk
istegidir.
2


1 - YusuI, 77.
2 - "KIredenler neIret etmenizi bile isterler." (Nisa, 102)
258
Fertlerin Kapasitesine Tevecch Etmek
Imam Sadik (a.s) adamin birini bir grev iin bir
blgeye gnderdi. Adam, Imam'a yazdigi raporunda blge
halkini siddetle kinadi. Imam ona syle yazdi: "Ey Sirac!
Imanin on derecesi vardir. Bazi kimseler imanin bir
derecesine sahiptir; bazilari iki derecesine, bazilari yedi
derecesine, bazilari da on derecesine. Dolayisiyla imani
kamil olan kimseler, digerlerinden kapasitesinden daha
Iazlasini beklememelidir." MaruIu emretme ve mnkerden
sakindirmak hususunda bireylerin kapasitesine bakmak
olduka zaruri bir konudur. rnegin yeni sigara ien bir
kimsenin hesabi, yillar nce sigara aliskanligi kazanan
yasli birinin hesabindan Iarklidir. Gence daha Iazla siki
tutulabilir. Imam Sadik (a.s) syle buyurmustur: "Keske,
Sii genlerin basina kirba vurulsaydi da bylece dini
tanima hususunda aba gsterselerdi."
1

Oysa Imam Sadik (a.s) asla bu tabiri yaslilar hakkinda
kullanmamistir. Masum Imamlar tm konulari ve dini
gretileri btn insanlara sylemiyorlardi. rnegin Imam
Bakir'in (a.s) ashabindan biri olan Cabir-i CuIi binlerce
hadis bildigi halde onlarin tmn syleme hakkina sahip
degildi. Selman-i Farsi de Ebuzer'in bilmedigi bir ok
konulari biliyordu. Peygamberlerin terbiye metodu
hakkinda syle buyurduklarini okumaktayiz: "Biz
insanlarin kapasitesi oraninda onlarla sohbet etmekle
grevliyiz."
2

Insanlarin kapasitesine ve haletlerine, hatta gnlk ve

1 - Bihar, c. 1, s. 213.
2 - "Biz Peygamberler toplulugu insanlara akillari miktarinca
konusmakla emrolunduk." (Bihar, c. 2, s. 69)
259
sahsi islerinde dahi dikkat etmek gerekir. Bir hadiste syle
okumaktayiz: "Insanin ruhu bazen ilgi duyar, bazen ise
neIret eder."
1

Ruh hazirlik iinde oldugun zaman islerin pesice git!
Ibadetlerde tembellesmek hususu ise dualarda Allah'a
siginilan hususlardan biridir: "Allah'im! Ben ibadetlerde
tembellik gstermekten sana siginirim." Hakeza
ibadetlerde nesat ve sevin iinde olmak da imamlarimizin
dualarinda Allah'tan istedigi ilahi hediyedir. Nitekim
rivayette syle okumaktayiz: "Her kimin ocugu varsa,
kendisi de ocuklasmalidir."
Bu da insanin kendisini ocuklariyla uyarlamasi ve
kapasitelerini gz nne almasi sebebiyledir.
Btn Ayplar Bir Anda Sylemeyelim
Mnkerden sakindirma ve elestiride karsi taraIi adeta
kursuna dizmemek gerekir. Eger bir anne kizinin
okumasindan rahatsiz ise bunu ona hatirlatirken, "Dersten
geri kaldin, terzilikte kt diktin, yemegi tuzlu yaptin,
elbiseyi yikamadin." dememelidir. Bu tr mnkerden
sakindirmalar bir oklarinin tahamml edemeyecegi
hususlardir. Islam dini getirdigi erimleri 23 yil boyunca
insanlara teblig etmistir.
Bir rnek
Sylendigi zere Hz. Isa (a.s) bir grupla birlikte bir
kpek lesinin yanindan geince onlardan biri syle dedi:
"Bu les ne kadar da kt kokuyor." Bir baskasi syle dedi:

1 - "Sphesiz kalbin ynelisi ve yz evirisi vardir."
260
"Ne kadar da siyah ve kt grnsldr." Ama Hz. Isa
(a.s) syle buyurdu: "Ne kadar da beyaz disleri var!"
Bu metodun da bizlere grettigi zere mnkerden
sakindirirken btn boyutlarina dikkat etmek gerekir.
Kisacasi; konusma metodunda ok dikkatli olmak
gerekir. Bazen bir grenciye, "Eger alisirsan daha iyi bir
not alirsin" denilebilecegi gibi, bazen de, "Senin
kabiliyetin yoktur, bosuna ders okuma" denilebilir. Bu
cmlelerin her biri de grencinin ruhunda zel bir etki
yaratir.
Insanlari davet hususunda onlardan hazirlikli olup
olmadiklarini sormak gerekir. Hz. Musa (a.s) Firavun'a
syle diyor: "Sana hatirlatmada bulunayim mi? "
1

Peygamber-i Ekrem (s.a.a) hac mevsiminde insanlara
syle soruyordu: "Sizler iin sohbet etmemi ister misiniz?
" Insanlarin hazirlikli oldugunu hissedince de onlar iin
Kur'an ayetlerini tilavet ediyor ve onlari etkiliyordu.
Bazen insanlar hakki kabullenmeye hazir bir
ortamdadirlar. Bir hadiste syle okumaktayiz: "Kalbin bir
ynelisi ve sirt evirisi vardir." Dolayisiyla hazirliklar
hususunda da sartlar esit degildir. Bazen kisa cmleleri
isitmeye hazirdir, bazen de detayli istidlalleri isitmeye
hazirdir. MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmak
hususunda da btn bu zamansal, mekansal, ruhsal ve
toplumsal sartlari gz nnde bulunduran kimseler daha
basarili olurlar ve de szleri daha Iazla etki yaratir.

1 - Naziat, 18.
261
Bir rnek
Alimlerden birisi cenaze namazi kildirinca syle dedi:
"Eger l erkek ise keIenin zerini aip lnn yzn
insanlara gsteriniz." KeIeni atiklari zaman o alim
beraberindekilere syle dedi: "Msahede ettiginiz gibi
merhumun gzleri kapalidir. Sizin gzleriniz daha aikken
kt yerlere bakmayiniz. lnn ayaklari hareket
etmemektedir. O halde sizin ayaklariniz henz hareket
ediyorken kt yerlere gitmeyiniz. lnn dili de
konusmamaktadir. Siz de konusmaya gcnz varken aksi
seyler sylemeyiniz."
Iste o duygusal sartlar altinda birka dakikalik gt,
zellikle de lnn yakinlari zerinde ok Iaydali etkiler
yaratir. Bu sartlar olmadigi taktirde de bu etkiler ortaya
ikmaz.
Dolayl Konuymak
Kur'an Hz. Isa'ya (a.s) syle buyurmaktadir: "Sen mi
insanlara, beni ve annemi ilah edinin dedin?"
1

Burada sirk ve dalizm siddetle kinanmistir. Ama bu
kinanma baskalarinin muhatap oldugu bir kalip iinde
gereklestirilmistir.
Baska bir yerde ise Allah Teala Peygamber-i Ekrem'i
(s.a.a) muhatap alarak syle buyurmustur: "Eger annen ve
baban senin yaninda yaslilik agina erisecek olursa onlara
kabalik etme."
2

Oysa bilindigi gibi Peygamber henz ocukken

1 - Maide, 116.
2 - Isra, 23.
262
annesini ve babasini kaybetmistir. Velhasil bazen dolayli
olarak konusmak da basarili metotlardan biridir.
Sevgi Oluyturma Etme Metodu
Ask ve muhabbet, maruIu emretmek ve mnkerden
sakindirmak iin en iyi ortamdir. Kur'an'in nemli bir
blmnde Allah Teala insanin kendisine olan askinin
artmasi iin nimetlerini saymaktadir ve bu da insanin
Allah'in sevdigi seyleri yapmasina ve razi olmadigi
seylerden kainmasina ortam hazirlamaktadir. Anne-baba
ocuklarina karsi ltuI ve hizmetlerini sayacak olurlarsa
ocuklarinin onlara karsi asklari artar ve emirlerine itaat
ederler. Allah'in nimetlerini tanimak iin de o nimetlerin
olmadigi taktirde neler olacagini dsnmek en iyisidir.
- Eger su aci olsaydi.
- Eger yeryz yavas hareket etseydi, gece ve gndz
uzun olsaydi.
- Eger yeri kazdigimizda suya ulasmasaydik.
- Eger gnes yeryzne yakin olsaydi.
- Eger yapraklar bizim iin oksijen retmeseydi.
- Eger hayvanlar insanlara msahhar kilinmasaydi.
- Eger yagmur yagmasaydi.
- Eger yeryz bereketlerini bizden esirgeseydi.
Burada yzlerce "eger" geregini daha gz nnde
bulundurabilirsiniz.
rnegin bas parmagimiz olmasaydi, kalemi, igneyi
veya ekici elle tutabilir miydik?
Eger gzlerin esnekligi olmasaydi ve gz
kapaklarimiz gzlerimizin zerine dsecek olsaydi, btn
hareket ve Iaaliyetlerimiz durmaz miydi?
263
Eger gzyasimiz tuzlu olmasaydi yagdan olusan
gzmz baska bir seyle korunabilir miydi?
Burada insan mr boyunca hatta onlardan birini bile
dsnmedigi milyonlarca ve milyarlarca "eger" sz
konusudur.
Dolayisiyla maruIu ve iyiligi tavsiye etmek ve kt
islerden sakindirmak isteyen bir kimse iin en iyi yol ilk
nce Allah'in ltuI ve nimetlerini beyan ederek insani asik
etmektir. Bu durumda asik hem emirlere teslim olur ve
hem de masukun sevmedigi islerden uzak durur.
ocuklarini namaza alistirmak isteyen kimse de onlara
Allah'in nimetlerini saymalidir.
nce Ltuf ve Muhabbet, Sonra Emir ve Nehiy
Kur'an insanlara ibadeti emretmekte syle
buyurmaktadir: "Bu Kabe'nin Rabb'ine itaat ediniz. Zira o
sizleri aliktan ve korkudan kurtardi."
1

Konusmaci her ne kadar sevilirse sz de bir o kadar
etkili olur. Bu yzden Hz. Resul (s.a.a) Medine'ye girince
her kabile sereIlenmek iin Peygamber'in kendi kabilesine
girmesini istedi, ama Peygamber btn kavimlere oranla
taraIsizligini gstermek ve hepsine ayni gzle baktigini
sylemek istiyordu. Zira bazen bir Ierdi veya bir grubu
savunmak insanin srekli olarak sevimliliginin ortadan
kalkmasina ve szlerinin etkisinin azalmasina sebep olur.
O gn Peygamber syle buyurdu: "Ben devenin
dizginlerini saliverecegim. O nerede oturursa, orada
misaIir olacagim." Bu neriyi herkes kabul etti. Bylece

1 - Kureys, 4.
264
deveyi saliverdiler; deve Eba Eyyb Ensari'nin evinin
nnde oturdu. Eba Eyyb Ensari o zaman Medine'nin en
Iakiriydi.
Velhasil, maruIu emretmek isteyen kimse herkese
sevilmelidir. Sevilmenin sarti da baslangita herkese ayni
gzle bakmaktir. Elbette teblig ettikten sonra herkim hakki
daha iyi ve daha abuk kabullenirse ona zel bir gzle
bakmak gerekir. Nitekim Kur'an da syle buyurmustur:
"Ey Peygamber! Rahmet kanatlarini sana iman eden
kimselerin zerine ger!
1
Ve mnaIiklara karsi sert
davran."
2

Kalpleri elde etmek hususunda Peygamber-i Ekrem'in
(s.a.a) siretinden birka rnek vermek iyi olur
kanisindayiz:
1- Peygamber dostlarindan birini gn grmedigi
taktirde onun pesine giderdi.
3

2- Sehrin en uzak noktasindaki hastalari ziyaret
ederdi.
4

3- Bir yolcuyla vedalasirken onun elinden tutar,
hakkinda dua ederdi.
5

4- Savas bittiginde zayiIlarin yanina gider ve onlara
yardim ederdi.
6

5- Peygambere zekat ve sadaka getirdiklerinde

1 - Suara, 215.
2 - "Onlara siddetli ol." (Tevbe, 73 ve Tahrim, 9)
3 - Bihar, c. 16, s. 151.
4 - Bihar, c. 16, s. 225.
5 - Snen'n Nebi, s. 116.
6 - Snen- n Nebi, s. 71.
265
Peygamber onun ailesine selam gnderirdi.
1

6- Insanlari en iyi isimlerle agirirdi. Hatta kadin ve
ocuklarin adlarini bile saygiyla anardi.
2

7- Eger emanet olarak eski bir sey alacak olsaydi,
verirken o seyin yenisini verirdi.
3

8- Ihsanda bulunur ve insanlara yemek yedirirdi.
Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) kemalatlari burada
sayilamayacak kadar oktur. Ama bu birka rnek de
yeterlidir. Velhasil insanlara maruIu emretmek ve
mnkerden ali koymak isteyen kimseler bastan ayaga
cazibeli olmali, insanlarca sevilmelidirler. Btn vcudu
byk bir ruh ve sabirli olmali, btn isleri aI, yumusaklik
ve seIa zere olmalidir.
Bir Bayka rnek
Sekvani adinda sarap ien birisi Imam'in (a.s) yanina
geldi. Imam (a.s) nce isini yaparak onu sevindirdi. Daha
sonra da yumusak bir beyanla onu mnkerden sakindirdi.
Ama Imam (a.s) burada iki hususu gz nnde
bulundurdu:
Evvela sarap iisini yzne vurmadi.
Ikinci olarak onunla saygili bir sekilde konustu ve
syle buyurdu: "Ey Sekrani! Iyi is her kimden olursa olsun
gzeldir, ama bu senden olursa daha gzeldir. nk senin
bizimle bagin var. irkin is her kimden olursa irkindir.
Ama senden olursa daha irkindir. nk senin bizimle

1 - Snen'n Nebi, s. 78.
2 - Snen'n Nebi, s. 122.
3 - Snen'n Nebi, s. 88.
266
irtibatin vardir.
1

MaruIlardan biri olan camileri ihya etmek iin de bir
takim programlar dzenlemeliyiz. yle ki btn insanlarin
camilerden ok gzel hatiralari olmalidir:
Eger doktorlara camilerde dzenlenen bir trenle
diplomalari verilecek olursa.
Eger kizlarin nikahi ss-psten uzak camilerde
yapilacak olursa.
Eger yarisma dlleri camilerde verilecek olursa..
Eger her insanin camilerden gzel bir hatirasi olursa,
camiler hzn ve gam yurdundan ikar ve herkes camilere
ynelir. Insanlarin camilere ynelisini saglar.
Kizimiza bir kpe aldigimiz gece ona nasihat edelim.
Eger hediyelerin, bayramliklarin, mjdeliklerin yani
sira maruIlari emreden bir takim cmleler veya mnkerleri
terk etme hususunda bir takim gtler de yazacak olursak
bundan daha abuk sonu almis oluruz. Evet; ilk nce
insanlari cezp etmeli, daha sonra da onlara emir ve
nehiyde bulunulmalidir.
Muhabbet Metodu
Peygamber-i Ekrem ve Masum Ehl-i Beytinin
hayatinda, onlarin ameli tavirlari, maruIu emretme ve
mnkerden sakindirma metotlarindan binlerce rnek gze
arpmaktadir ki, biz burada onlardan bir kaini rnek
olarak nakletmek istiyoruz:
1- Samli bir kisi Imam Hasan-i Mcteba'ya (a.s)
hakaret etti. Imam (a.s) onu evine gtrd, hal hatirini

1 - Bihar, c. 47, s. 357.
267
sordu, Samli adam bylece syledigi szlerden dolayi
pisman oldu.
1

2- Bir sahis Imam Seccad'a (a.s) uygunsuz seyler
syledi. Fakat Imam (a.s) ona syle buyurdu: "Senin bir
sorunun ve hacetin mi var?" diye sordu. Daha sonra ona
bin dirhem ve yeni bir elbise verdi. Bunun zerine o adam
Imam'in (a.s) huzurundan ayrilinca syle diyordu:
"Sahadet ederim ki sen Resulullah'in oglusun."
2

3- Ikinci haliIenin yakinlarindan birisi Imam Kazim'a
(a.s) hakarette bulundu. Insanlar onu ldrmek istediler;
ama Imam izin vermedi. Bir gn Imam Kazim (a.s) onun
tarlasina gitti ve syle buyurdu: "Bu ekinden ne kadar kar
etmeyi umuyorsun? " O, "Su kadar" diye cevap verince
Imam ona yz dinar verdi ve pesinden syle buyurdu:
"Bunu al ve bu tarlanin geliri de senin olsun."
Imam (a.s) bu sekilde o sahsi kendisine dost kildi.
3

4- Bir rivayette syle okumaktayiz: "Seninle iliskisini
kesenle sen iliski kur ve sana ktlk edene sen iyilik et."
4

5- Bir Hiristiyan'in oglu Mslman olunca Imam
Sadik (a.s) ona syle buyurdu: "Simdi Mslman
olduguna gre annene karsi daha sevimli ve merhametli
ol."
Annesi ocugunun kendisine karsi sevgisinin Islam
sayesinde arttigini grnce o da Mslman oldu.
5

6- Hz. Ali (a.s) syle buyurmustur: "Bazilarini islah

1 - Bihar'ul Envar, c. 43, s. 344.
2 - Bihar, c. 46, s. 95, ve s. 99.
3 - Bihar, c. 48, s. 102.
4 - Bihar, c. 71 , s. 157.
5 - Usul-i KaIi, c. 2, Birr'ul Valideyn, 11. hadis.
268
etmek onlara saygi gstermekle olur. Bazilarini islah
etmek ise cezalandirmayla olur."
1

7- Imam Seccad (a.s) Mekarim'ul Ahlak duasinda
Allah'a syle yalvarmaktadir: "Allahim! Bana basari ver ki
bana ktlk eden kimsenin bile hayrini dileyeyim. Her
kim bana kt bir laI sylerse ben onu veyim. Her kim
bana ktlk ederse ben onu aIIedeyim, her kim beni
mahrum kilarsa ben ona bagista bulunayim ve her kim
beni kendinden uzaklastirirsa ben ona iyilik edeyim."
2

8- Bir sahis Peygamber'in (s.a.a) cbbesini arkasindan
yle bir ekti ki Peygamber'in boynu izildi. Insanlar
sinirlendiler ve onu edeplendirmek istediler. Ama aziz
peygamber muhabbet ile insanlarin o sahsa karsi grsn
degistirdi.
Bu duygusal tavirlarin rnekleri Ehl-i Beyt
Imamlarinin (a.s) grencilerinde ve ashabinda da gze
arpmaktadir. Biz bunun iin de iki rnek nakletmek
istiyoruz:
1- Yillarin birinde siddetli bir kitlik ortaya ikti.
Yahudi bir sahis yiyecek temin etmek iin Seyyid
Murteza'nin ders meclisine geldi ve ondan yildizlar ilmini
grenmek iin kendisine izin vermesini istedi. Seyyid
Murteza onun istegini kabul etti ve onun iin aylik bir
maas da belirledi. O Yahudi sahis bir mddet dersten
istiIade etti. Birka ay sonra da Seyyid Murteza vasitasiyla
Mslman oldu.
2- Bir gn zerinde ketenden bir elbise ve basinda
ketenden bir sarik bulunan Malik Ester KuIe pazarindan

1 - Bihar, c. 75, s. 82.
2 - Dua- u Mekarim'il Ahlak.
269
geerken onu tanimayan bir sahis onun degersiz elbiseler
giydigini grnce hakaret edip ona tas atti. Malik Ester hi
kizmadan ve rahatsiz olmadan yoluna devam etti. Bu olayi
gren bazilari o sahisa syle dediler: "Eyvahlar olsun
sana! Sen kime hakaret ettigini biliyor musun?" O sahis,
"Hayir" dedi. Onlar syle dediler: "Bu Imam Ali'nin (a.s)
samimi dostu Malik Ester'dir."
O sahis Malik adini duyunca titredi ve yaptigindan
dolayi ok pisman oldu. zr dilmek iin Malik'in
ardindan yola dst. Onu camide namaz kilarken grd.
Namazi bitinceye kadar sabretti. Daha sonra Malik'in
ayaklarina kapanarak zr diledi. Malik Ester gler
yzllkle ve muhabbetle ona syle dedi: "nemli degil,
sakin korkma Allah'a yemin olsun ki ben camiye sadece
senin iin magIiret dilmek iin girdim."
1

Vicdandan Yardm Almak
Bir sahis Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) yanina gelip
syle dedi: "Ben zinakr bir kimseyim." Peygamber syle
buyurdu: "Acaba sen birinin senin namusunla bu isi
yapmasina razi olur musun?" O, "Hayir" dedi. Aziz
Peygamberimiz syle buyurdu: "O halde sen de bu isi
yapma."
Uhud savasinda sehadet mertebesine erisen
peygamberin veIali dostlarindan biri de Amr b. Cemuh idi.
O daha nce putperestti. Kendine tahtadan bir put
yontmus, onu evinde saklayip ibadet ediyordu. Mmin

1 - Mecmua-i Verram, c. 1, s. 2, Ahlak-i FelseIi, c. 1, s. 87'den
naklen.
270
genlerden birka kisi oglunun da yardimiyla deIalarca o
putu kirlettiler. Ama o yine putunu temizleyip ona ibadet
ediyordu. Bir gn usanarak puta syle dedi: "Neden
kendini savunmuyorsun?" Ardindan boynuna bir kili asti
ve syle dedi: "Bu deIa kendini savun!" Daha sonra putun
yanina geldi ve kilicin orda olmadigini, o putu l bir
kpek lesine bagladiklarini ve pe attiklarini grd. Bu
sahneyi grnce vicdani uyandi ve putlarin bir ise
yaramadigi hakkinda siirler syleyerek iman etti.
1

Beyeri ve Milli Duygular Harekete Geirmek
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmak iin
duygulari harekete geirmek de ok kkl Iaktrlerden
biridir. Kur'an-i Kerim syle buyurmaktadir: "Hi kime
digerinin giybetini yapmasin. O digeri de senin kardesindir
ve onun haysiyeti saygindir. O, orada hazir degildir ki
kendisini savunsun. Acaba sizden bir kimse l kardesinin
etini yemek ister mi?"
Giybet kardesinin etini yemek gibidir. Hem de
dnyadan gms kardesinin etini!
2

Islam Peygamberi biat alarak, kardeslik olusturup
diger peygamberlerin takipilerinin veIakarlik hikayelerini
naklederek, insanlarla msavere etmek, Mslman
olmayan hastalari ziyaret ederek, kendisine sven
kimselere sevgi gstererek, Mekke'nin Iethedildigi gn
Mekke halkini zgr birakip, genel bir aI ilan ederek,
sabirli hareket ederek ve grmedigi kimselere dua ederek

1 - Usd'ul Gabe, c. 4, Peygamber ve Yaran'dan naklen.
2 - "Baziniz bazinizin giybetini etmesin." (Hucurat, 12)
271
gerekte hayra davet, maruIu emretme ve mnkerden
sakindirmak hususunda insanlarin btn duygularini
harekete geirme metodundan istiIade ediyordu.
Geri vatanperestlik de tipki putperestlik gibi sirktir.
Ama vatanini sevmek diyar ve meskenine ilgi duymak
insanin tabii bir hakkidir. Zalimlerin islerinden biri de bu
dogal hakki almak, insanlari yurdundan yuvasindan
srmektir.
1

MaruIu emretme hususunda vatanseverlik hissinden
de istiIade etmek ve syle demek mmkndr: "lkenin
izzeti ve milli bagimsizlik iin syle hareket ediniz, syle
hareket etmeyiniz." Dinsiz lkeler bile milyonlarca
askerini bu vatanseverlik ve milliyetilik ruhuyla
cephelere srmektedirler.
Tarih ve cograIyayi mtalaa konusunda da bu
vatanseverlik hissinden istiIade etmek mmkndr.
rnegin eger blgedeki erkeklerin ve rnek kadinlarin
tarihi genlerin eli altinda bulundurulacak olursa mtalaa
iin daha Iazla bir cazibiyet ortaya ikar. Ama genel tarih
ve cograIya kitaplari herkes iin ayni cazibeye sahip
degildir. Velhasil iyilikleri yaymak, Iesatlari nlemek iin
Allah'a yakinlik niyeti sart degildir. Her duygudan, milli
vicdandan da bu konuda istiIade edilebilir.
Bir sahis annesine kabalik etti; ertesi gn Imam Sadik
(a.s) onu grp, syle buyurdu: "Neden ona kabalik
ediyorsun? Annenin karninin senin yerin oldugunu
bilmiyor musun? Annenin etegi senin besigin idi. Annenin
st senin yiyecegin idi. Bunlari bilmiyor musun?" Daha

1 - "Sphesiz diyarimizdan ikarildik." (Bakara, 246)
272
sonra Imam (a.s) syle buyurdu: "O halde ona kaba
davranma."
1

Gizli gt Vermek
Bir hadiste syle okumaktayiz: "Her kim din
kardesine gizlice gt verirse onu sslemis olur, ama her
kim de ona aika gt verirse onu utandirmis olur."
2

Sphesiz eger sulu kimse kendisini henz aziz ve
saygin kabul ederse nasihatlerimizi daha abuk ve rahat
bir sekilde kabul eder, ama eger kendisini insanlarin
nnde rezil ve rsva hissederse onu islah edebilmek ok
zordur.
gtler Ksa Olmaldr
Bir hadiste syle okumaktayiz: "gt verdigin zaman
kisa tut."
Bazen kisa szlerin ve kisa cmlelerin etkisi uzun
konusmaklardan daha Iazla olup zihinlerde daha iyi
kalmaktadir. Hem ezberlenmesi ve hem de yazilmasi daha
rahattir.
Vaad ve Vaid (Mjde ve Tehdit)
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin
yollarindan biri de Allah'in velilerinin vaatlerini beyan
etmektir. Insan maruIu yerine getirmek veya mnkeri terk
etme hususunda bir ama tasimalidir. Iste bu vaatler en
nemli amalardan biri olabilir. Peygamberler insanlara

1 - Bihar, s. 71, s. 76.
2 - Bihar, c. 75, s. 374.
273
syle diyorlardi: "Sizler sapik yolunuzdan el ekiniz ve
magIiret dileyiniz, Allah da sizleri en gzel sekilde
mutluluga ulastirir.
1

Imam Kazim (a.s) ise syle buyurmustur: "Ben cennet
ve seIaati Ali b. Yaktin iin garanti ediyorum."
Resul-i Ekrem (s.a.a) agacina basvurma bahanesiyle
bag sahibine, esine ve ocuklarina eziyet eden birisine,
"Eger bu agacini ona satacak olursan ben senin iin
cenneti garantilerim" buyurmus; ama adam kabul
etmemistir."
Imam Sadik (a.s) ise meyye ogullari sisteminde bir
makami olan ve mal biriktirmis birisine syle
buyurmustur: "Eger tevbe eder ve istigIarda bulunursan
ben de sana cenneti garantilerim."
Vaidler de (tehditler de) mnkeri terk etme hususunda
ok nemli bir role sahiptir. Kur'an syle buyurmaktadir:
"Tagutlara tabi olanlar hem dnyada Allah'in kahir ve
lanetine maruz kalirlar ve hem de ahirette.
2

zetle sylemek gerekirse insan Allah'in velilerinin
kullarinin duasina veya bedduasinda maruz kaldigi
taktirde bu, onun hareketlerinde ok nemli bir etki
birakir.
Hz. Ali (a.s) da Nehc'ul Belaga'nin 24. hutbesinde

1 - "Ve Rabbinizden magIiret dilemeniz ve O'na tvbe etmeniz
iin (indirildi, eger bunu yaparsaniz), belli bir sreye kadar sizi
gzelce geindirir ve her Iazilet sahibine Iaziletinin karsiligini verir."
(Hud, 3)
2 - "Iste bu, Rablerinin ayetlerini bile bile kIreden,
peygamberlerine kaIa tutan ve her inati zorbanin emrine uyan Ad
milletidir. Bu dnyada da, kiyamet gnnde de lnete ugradilar."
(Hud, 59- 60)
274
syle buyurmaktadir: "Eger sizler Allah yolunda olur ve
ilahi grevlerinizle amel eder de dnyada mutluluga
ulasmazsaniz ben kiyamet gn sizin kurtulusunuzu
garantilerim."
1

Egitim Metotlar
Emir ve nehiyde bulunan kimse, eger emir ve nehyin
sirlarini da syleyecek olursa daha byk bir basari elde
eder. Elbette bazen Allah'in emir ve yasaklarinin sirlari ve
delilleri ok gizlidir, bazen emir ve nehiy bir imtihan
iindir. Bazen delili anlamanin zamana ihtiyaci vardir.
Bazen de emre teslim olmanin bizzat kendisi bir delildir."
2

Ama emir ve nehiylerin bir ogunun yle bir delil ve
nedenleri ki eger biz onlari insanlara beyan edecek olursak
neticeye daha abuk ulasiriz. Bu yzden bir ok ayet ve
rivayetlerde delillere isaret edilmistir. rnegin:
Namazin emredilmesinin delili Allah'i hatirlamaktir.
Allah'i hatirlamak ise kalplerin yegane itminana eris
sebebidir.
3

Namazin bir baska delili ise Allah'a skretmektir.
4

Namazin nc delili ise insani Iuhus ve ktlkten
alikoymasidir:
5


1 - "Ey Allah'in kullari! Allah'tan sakinin ve Allah'tan yine
Allah'a dnn."
2 - "Ilmi bir asamada Hz. Musa (a.s) Hz. Hizir'in islerine
sasirmisti; Hz. Hizir islerinin delilini syleyince Hz. Musa (a.s) huzura
kavusmus oldu." KehI, 64- 84
3 - "Beni anmak iin namaz kil." (Ta-ha, 14) "Bilin ki kalpler
Allah'in zikriyle itminana erer." (Rad, 28)
44 - "Sizleri yaratan Rabbinize ibadet edin." (Bakara, 21)
5 - "Sphesiz namaz Iuhustan ve ktlkten alikoyar." (Ankebut ,
275
Oru tutmanin eseri ise takvanin ortaya ikmasidir.
1

Cihadin bereketlerinden biri de yeryznde Iesadin
nlenmesidir. Eger bir grup kiyam ederek zalimlerin
nn almazsa sphesiz yeryz Iesada srklenir.
2

Humus ve zekatin IelseIesi mahrumiyeti ortadan
kaldirmak, dini tebligati himaye etmek, esirleri azat etmek,
iIlas edenlere yardimci olmak, zekat memurlarina ve yolda
kalmislara tevecch etmek, baskalarinin kalbini cezp
etmek ve benzeri seylerdir.
Haccin delili ise sahnede hazir bulunmak ve Kur'an'da
da isaret edilen bir ok menIaatlerden nasiplenmektir.
3

Evet; islerin sirlarini bilmek de o isleri yerine
getirmek iin en iyi vesile konumundadir.
Bilinlendirmek
Bir ok kimseler yaptigi sularin etkilerini ve
tehlikelerini bilmemektedirler ve bu yzden de rnegin,
sigaranin zararlarini bildikleri taktirde onu terk
etmektedirler. Eger insanlar bazi hastaliklarin,
uygunsuzluklarin, yaratilisi nakis ocuklarin ortaya ikis
sebeplerini bilecek olurlarsa ve bastan gerekli dikkati
gsterecek olurlarsa asla aIetlere, olaylara ve tatsizliklara
duar olmazlar. rnegin, gelin ve damat cinsel iliski
esnasinda bir takim seylere riayet etmeyecek olurlarsa

45)
1 - "Sizlere oru Iarz kilindi.umulur ki takvali olursunuz."
(Bakara, 183)
2 - "Allah insanlarin bazisini bazisiyla deI etmemis olsaydi
yeryz Iesada gmlrd." (Bakara, 251)
3 - "Ta ki kendi menIaatlerine sahit olsunlar." Hac, 28.
276
ocuklari nakis olabilir. Bu durumda da mrnn sonuna
kadar hem ocuk, hem de anne babasi ile eker. Ilgin
olan bir husus da bu emirlerin Islami rivayetlerde yer
alisidir. Keske btn gelin ve damatlar ortak bir hayata
baslamadan nce teskil edilecek siniIlarda gerekli olan
bilgileri elde etmis olsalardi.
Usta bir asi portakalin kabugundan en iyi reeli
yapar, ama bilinsiz bir asi en iyi mali bile bozar.
Araba tamircisi olan bir soIr en sade bir arabayla da
yolculuga ikar, ama tamirden anlamayan bir soIr en
modern arabalarla bile uuruma yuvarlanir.
Imam Riza (a.s) syle buyurmustur: "Insanlarin en
nemli meselesi bilintir. Eger insanlar biz Peygamberin
Ehl-i Beyt'inin szlerinin gzelligini bilecek olurlarsa,
kesin olarak bizim taraItarimiz olurlar.
1

Hakeza bir hadiste de syle okumaktayiz: "Allah
alimlerden, cahilleri egitmek zere sz almistir.
2

Gerekten eger yzme, srclk, sanat ve teknik
egitimler olmasaydi tehlikeler, can ve mal kayiplari kim
bilir nerelere varirdi!
Bir rnek
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) bir kadinla konusuyordu. O
sirada oradan geen bir kisiye syle buyurdu: "Bu benim
esimdir. En iyisi bu konuda haberdar kilayim ki, sakin
baska bir dsnce seni gnaha dsrmesin."
Peygamber-i Ekrem'in bu bilinlendirme metodu kt

1 - Vesail, c. 18, s. 65, 52. hadis.
2 - Bihar, c. 2, s. 78.
277
zanni nlemek iin en iyi ve en sade metottur.
Bir rnek
Imam Bkir'in (a.s) evine gelen bir misaIir, "Imam'in
odasi neden bu kadar gzel ve ssldr" diye dsnd.
Imam (a.s) onun byle dsndgn anlayinca evden
iktiginda syle buyurdu: "Yarin da bize gel."
Ertesi gn Imam (a.s) o misaIiri sade bir odaya
gtrd ve ona syle buyurdu: "Dnk oda benim esimin
sermayesinden yapilmistir. O maliktir, zgrdr; odasinin
gzel olmasini ister. Ama benim odam sadeligi her yerden
anlasilan bu odadir."
Imam'in (a.s) bilinsiz kimseleri bilinlendirmek iin
yaptigi bu hareketi kt zan, giybet, iItira ve gsterise
kama gibi mnkerleri nlemenin en nemli yollarindan
biridir.
Egitimi Basite Almayalm
Hastanelerin birinde btn bedeni yanmis birini
grdm. Sebebini sordugumda syle dediler: "Bu hanim
iragindaki gazyaginin bitmek zere oldugunu anlayinca
iragi yandigi halde ona gazyagi dkmeye kalkismis ve
bylece iragi alevlenerek petrol maddesinden imal edilen
elbiseleri ates almis ve bu olay meydana gelmistir. Oysa
radyo ve televizyonlar ona irak yanarken gazyagi
doldurulmamasini bildirmis olsaydi byle bir olay vcuda
gelmezdi.
Uzaga gitmeyelim; tkettigimiz bir kilo sebze iin ka
deIa toprak, amur ve p iin nakliye parasi vermekteyiz.
Zira bir deIa kamyonlar sebzeyi amurlu bir sekilde sehre,
278
sebze hallerine getirmekte ve bunun karsiliginda bir para
almaktadir. Sonra sebzeciler onu halden alip dkkanlarina
gtrmekte ve bunun karsiliginda da bir para
vermektedirler. nc deIa da biz iki kilo sebze satin alip
onu temizledikten sonra bir kilosunu p ve amur halinde
pe atmaktayiz. Drdnc deIa belediye arabalari agir bir
maliyetle o amur ve topragi sebze pyle birlikte sehir
disina nakletmektedir. Dikkat ettiginiz gibi bir kilo sebze
iin drt deIa p, amur ve toprak nakliyesine para
vermekteyiz. Ama bu konuda bir egitim verilecek olursa
sebze bittigi yerde ve o kyde sebze temizlenir, posetlere
konur ve tketilecek olani satis merkezlerine nakledilirse,
bu sekilde bir ok issiz kimse sehirlerin etraIinda sebze
temizleyerek bir kazan elde ederler. Bu da ayni zamanda
vatandaslara bir hizmettir. yle dsnyorum ki su imek,
yol yrmek, tirnak kesmek gibi btn sade ve czi
meselelerde bile bir egitime ihtiya vardir. Bylece hem
daha az masraI yapilir ve hem de baska bir menIaatler elde
edilir.
Bugn niversitelerde imkanlardan daha iyi
Iaydalanma seminerleri teskil etmektedir. Bunlarin
tmnn hedeIi insanlari bilinlendirmek ve az
imkanlardan daha Iazla Iaydalanma yollarini gstermektir.
Mnkerden nehyederken de en nemli adim insanlari
Iesatlarin tehlikeleri hususunda bilinlendirmektir.
Kolaylaytrmak
Bazen gnahkar kimseler gnahi terk etmenin ve
maruIu yerine getirmenin kendileri iin ok zor oldugunu
dsnmektedirler. MaruIu emretme ve mnkerden
279
sakindirmanin yollarindan biri de onlari mmkn ve
yapilabilir isler olarak gstermek ve insanlara, maruIu
yerine getirmenin ok kolay oldugunu, hatta bu konuda bir
takim rnekler de verebiliriz:
1- Falan kimse yasi byk oldugu halde egitim
grmedi mi? O su anda rahat bir sekilde okuyup ve
yazabilmektedir.
2- Falan kimsenin maddi durumu senden daha zayiI
degil miydi? Ama o hacca gitti ve geri dnd.
3- Falan kimse sigara ve uyusturucu maddeyi sonunda
terk etmedi mi?
4- Falan kiz veya erkek ocugu erken evlendigi halde
hayir grmedi mi?
5- Falan kimse adi-sani olmayan bir aileden evlendigi
halde mutlu bir hayat yasamiyor mu?
6- Falan kimse sade ve kolay bir evlilik yaptigi iin
zarar grd m?
Velhasil; bazi kimseler mnkerlere duar olmus ve o
mnkerlerden vazgeemeyeceklerini dsnmektedirler.
rnegin syle demektedirler: "Biz uzun bir sredir
yzmz bu sekilde tiras etmekteyiz."
"Bir mrdr Ialan kimseyle dostuz."
"Biz Ialan gnahkar kimseyle ortagiz. Ahitlestik ve
antlastik."
Veya: "Herkese syle ve byle yapacagimi syledim.
Simdi aksini sylersem bu is irkin degil midir?"
Kur'an ve rivayetlerdeki bazi rnekler, insan irade
edecek olursa her sey kendisine kolaylasacagini
gstermektedirler. Firavunun esi, tagutun sarayinda
oldugu halde Musa'yi himaye etmistir. Sihirbazlar Musa
280
ile mcadele etmek iin geldikleri halde aniden Musa'nin
(a.s) taraItarlari olmuslardir. Tarihi naklederek ve yapilan
Iilmleri gstererek mnkerleri terk etmeyi ve maruIu
yerine getirmeyi saglamak iin rnek ve olgular beyan
etmek de metotlardan biridir.
rnek Gsterme Metodu
Basarili ehreleri tanitmak, onlari vmek ve tesvik
etmek, insanlari hak yoluna ynlendirmek, sapik evreleri
asagilamak onlara lanet etmek, insanlari maruIu yapmaya
ve mnkerden sakindirmaya zorlama hususunda ok
nemli bir etkiye sahiptir. Her yil insanlar Asura
gnlerinde "Ya Hseyin" diye Ieryat etmekte, imameti,
ismeti ve mazlumiyeti savunduklarini ilan etmektedirler.
Allah'in velilerinin dsmanlarina lanet, neIret ve onlardan
beraat hususunda yapilan btn bu tavsiyeler insanlari
sapik izgiye ynelmekten alikoymaktadir. Kur'an syle
buyurmustur: "Btn dnya ehli! Firavun'un esinden,
esinin manevi makamina ve kudretine ynelmedigi
sebebiyle ders almalidir.
1

Allah Firavun'un esini vms ve onu btn insanlara
rnek olarak tanitmistir. Nitekim baska bir yerde syle
buyurmustur: "Insanlar Ibrahim'den ve Muhammed'den
(a.s) ders almalidirlar, zira bu ikisi de birer rnektirler."
2

Bir ok islerde rnek ve nc gstermeye ihtiya
vardir. rnegin:

1 - "Allah iman eden kimselere Firavun'un ailesini rnek vermek
istemektedir." (Tahrim, 11)
2 - "Sphesiz sizin iin Resulullah'ta gzel bir rnek vardir."
(Ahzab, 21)
281
1- Bir kisi ezan okuyup sessizligi bozunca digerleri
iin de ezan okuma zemini olusur.
2- Bir kimse uakta ayaga kalkip namaz kilarsa
digerlerinin de namaza ilgi duymasina ortam saglamis
olur.
3- Uyusturucu madde kullanan bir kimse,
uyusturucuyu terk edecek olursa diger uyusturucu
kullanan kimseler iin de rnek olur.
4- Bir kimse talebe veya niversite grencisi olursa
yakinlari zerinde etki yaratir.
Mizah Kalbnda Mnkerden Sakndrmak
Bir gn Behll cami yapmakta olan bir grup isi
grd. Onlara syle sordu: "Bu camiyi yapan kimdir? "
Onlar, "Harun Resid'dir" dediler.
Behll ustadan bir tasin zerine, "Cami banisi
Behll'dr!" cmlesini kazimasini istedi.
Usta bir tasin zerine bu cmleyi kaziyarak Behll'e
verdi. Behll geceleyin bir merdivenden ikarak bu tasi
caminin kapisina asti. Ertesi gn isiler tabloyu grnce
Harun'a haber verdiler. Harun Behll' agirip, "Bu
caminin banisi benim; sen neden o tasi oraya koyup
kendini caminin banisi olarak tanittin?!" diye sordu.
Behll, "Eger sen camiyi Allah iin yaptiriyorsan
birak benim adim kalsin. Nasil olsa Allah camiyi kimin
yaptirdigini biliyor!" dedi.
Behll bu mizahla Harun'a ihlasli olmadigini anlatmak
istemistir.
Yine bir gn Behll Harun'un toplantisina girdi.
Behll, Harun'un toplantiya henz gelmedigini grnce
282
ikip onun yerinde oturdu. Hizmetiler Behll' oradan
kaldirip bir de dayak attilar. Harun toplantiya girince
Behll ona syle dedi: "Ben bir ka dakika senin yerine
oturdum ve dayak yedim. Eyvahlar olsun sana ki bir mr
Peygamber'in (s.a.a) Ehl-i Beytinin yerine oturmussun!"
Behll bu mizahla Harun'a syle demek istemistir:
"Senin yolun batildir ve hkmeti de baskasindan
gasbetmissin."
Sevab ve Cezalar Beyan Etmek
Insanlarda maruIu yerine getirmek ve mnkeri terk
etmek saikini artirmanin yollarindan biri de maruIlarin
sevabini ve mnkerlerin cezasini beyan etmektir.
Kur'an'da ve rivayetlerde bu konuda yzlerce cmle gze
arpmaktadir. Alimlerimiz de "sevab ve ikab" (sevaplar ve
cezalar) adi altinda kitaplar yazmislardir.
Gnahlarin cezasini, mmetlerin helak ve ks
sebebini, kavimlerin izzet ve zillet tarihini ve hakeza
Allah'in kendilerini gnahtan uzak tutanlara ltIn
bilmek de ok yapicidir. Hz. YusuI kendisinin izzet
nedenini kardeslerine bir cmlede beyan etmistir:
"Ey kardesler! Biliniz ki herkim takva sahibi olur ve
sabrederse sphesiz Allah iyilik edenlerin ecrini zayi
etmez."
1

Velhasil; maruIlarin sevabini ve mnkerlerin cezasini
beyan etmek de maruIu yerine getirme ve mnkerden uzak
durma metotlarindan biridir.

1 - YusuI, 90.
283
Tedrici ve Ayamal Metod
Seytan nasil insani adim adim Iesada srklyorsa
1

islah ve maruIu emretme de adim adim yapilmalidir.
Nitekim sarabin haram kilinisi hususunda bu metodu
msahede etmekteyiz. Sarap ime de su asamalarda men
edilmistir:
1- Birinci asamada Kur'an syle buyurmustur:
"zmden hem gzel bir rizik elde edilir, hem de sarhos
edici bir sivi" Bu konu sarhos edici sivinin iyi olmadigina
isaret etmektedir.
2

2- Ikinci asamada Kur'an syle buyurmustur: "Eger
kumar ve sarapta bir takim menIaatler varsa da zararlari
daha oktur. "Kur'an bu beyanla da sarabin kt oldugunu
ilan etmistir."
3

3- nc asamada Kur'an syle buyurmustur:
"Namaz esnasinda sarhos olmayiniz."
4

4- Drdnc asamada ise Kur'an syle buyurmustur:
"Sarap tmyle haramdir. Ister sarhos olun ister olmayin,
ister az olsun ister ok, ister namazda olsun ister namazin
disinda."
5

Bu asamali metot belli bir zamanlamaya veya tarihe
ait degildir. Ekolojik genislemede de makul bir meseledir.
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) nce insani kendini

1 - "Seytanin adimlarina uymayiniz." (Bakara, 168)
2 - Nahl, 68.
3 - "Insanlar iin bir takim menIaatleri vardir, ama gnahlari
daha byktr." (Bakara, 219)
4 - "Namaz'a sarhos oldugunuz halde yaklasmayiniz." (Nisa, 43)
5 - "Sphesiz sarap ve kumar seytanin amelinden bir pisliktir."
(Maide, 90)
284
yetistirmeye davet etmektedir.
1

Daha sonra akrabalari uyarmaktadir.
2

Daha sonra da Mekkelileri ve Mekke'nin
etraIindakileri uyarmaktadir.
3
Son olarak da yeryzndeki
btn insanlari muhatap almaktadir.
4

Faiz hususunda da bu asamalar gze arpmaktadir.
Faiz su asamalarda yasaklanmistir:
Birinci asamada Kur'an syle buyurmustur: "Faiz
sebebiyle artan mallariniz aslinda Allah nezdinde
artmamaktadir."
5

Ikinci asamada Kur'an Iaiz yemeyi Yahudilerin irkin
adetlerinden saymistir.
6

nc asamada Kur'an insani malin Iazlaligi olan
Iaiz almaktan sakindirmistir.
7

Drdnc asamada ise Kur'an Iaiz almanin Allah'a
savas ilan etme konumunda oldugunu beyan etmektedir.
8

Adim adim ve tedrici hareket metodu egitim
kurallarindan biridir. KaIirlerin itirazlarindan biri suydu:
"Neden Kur'an bir deIada Resulullah'a (s.a.a) nazil
olmamistir?" Fakat Kur'an syle buyurmaktadir: "Tedrici

1 - "Giydiklerini temiz tut. Kt seyleri terke devam et."
(Mddessir, 4 ve 5)
2 - "Yakin akrabalarini uyar." (Suara, 214)
3 - "Mekke ehlini ve etraIindakileri uyar." (En'am, 92)
4 - "Seni btn insanlara gnderdik." (Sebe, 28)
5 - "Verdiginiz herhangi bir Iaiz Allah katinda artmaz." (Rum,
39)
6 - "Nehy edildikleri halde Iaiz almalari." (Nisa, 161)
7 - "Kat kat Iaiz yemeyin." (Al-i Imran, 130)
8 - yleyse, bunun Allah'a ve Peygamber'ine karsi ailmis bir
savas oldugunu bilin." (Bakara, 279)
285
nzul ruhun huzuru iin daha etkilidir."
1

Tekrarlama Metodu
Terbiye ve egitim arasinda bir ok Iarklar vardir. Bu
Iarklardan biri de terbiyede tekrar etmenin zaruri bir ilke
olusudur. Ama bildiginiz gibi egitimde grenci meseleyi
anlayinca artik tekrarlamaya gerek kalmaz. Islam'in
programi sadece egitim programi degildir. Aksine terbiye
meselesi de sz konusudur. Bu yzden de tekrar
edilmelidir. Biz her gn bir ka deIa namaz kilmaktayiz.
Allah'a iman, Allah'i hatirlamaktan ayri bir konudur.
Kur'an bazilarina syle buyurmustur: "O Allah'a iman
etmemistir."
2

Bir baska grup hakkinda ise, "Allah'i unuttular"
3

buyurmustur.
Biz Allah'a iman etmisiz; ama onu unutuyoruz. Bu
yzden de Allah'i zikrederek imanimizi ilerletmeliyiz.
Ahiret hakkinda da ayni sey sz konusudur. Yani bazilari
ahirete iman etmemislerdir.
4
Ama diger bazisi ise ahirete
iman ettikleri halde onu unutmaktadirlar.
5

Velhasil; insan o kadar unutkandir ki arada bir
hatirlatmak da yeterli degildir. Bu yzden Kur'an syle

1 - "KIredenler: "Kur'an ona bir deIada indirilmeliydi" derler.
Oysa biz onu bylece senin kalbine yerlestirmek iin azar azar indirir
ve onu agir agir okuruz." (Furkan, 32)
2 - "Sphesiz o, yce Allah'a iman etmemistir." (Hakka, 33)
3 - "Allah'i unuttular." (Tevbe, 67)
4 - "Onlar ahirete iman etmemislerdir." (Necm, 27)
5 - "Azap gnn unutmuslardir." (Sad, 26)
286
buyurmustur: "Allah'i ok aniniz."
1

Insanin unutkanligi o kadar oktur ki Islam'da her gn
bes deIa yksek bir yere ikip gr ve gzel bir sesle,
"Haydi namaza" diye Ieryat edilmesi tavsiye edilmistir;
elbette her gn bu Ieryadin benzeri szler yetmis deIa
tekrarlanmalidir.
2

Her namazda Fatiha Suresinin tekrar edilmesi de bir
zarurettir. yle ki eger bu sure olmazsa namaz da olmaz.
3

Fatiha Suresinde de "iyyake, sirat, rahman ve rahim"
kelimeleri tekrar edilmistir. Bazilarinin dedigine gre
Fatiha Suresi iki deIa nazil olmustur. Kur'an'da meleklerin
Adem'e secdesi, Iblis'in tekebbr, Musa ve Firavun'un
kissasi, Nuh ve inati kavminin kissasi ve diger bir ok
kissalar deIalarca tekrar edilmistir. Fahr-u Razi Kur'an'da
tekrarin sirlari, Iaydalari ve etkileri hususunda kendi
teIsirinde bir ok nkteler beyan etmistir.
Rahman suresinde de bir ayet otuzdan Iazla tekrar
edilmistir.
Velhasil; her an gaIlet ve unutkanlik iin bir
hatirlatma gereklidir. Sizler de namazda onlarca deIa

1 - "Allah'i ok zikrediniz." (EnIal, 45)
2 - "Her gn bes vakit namaz kilmaktayiz; her namazin bir ezani
ve bir de kameti vardir. Her birinde bir takim cmleler tekrar
edilmektedir. Yani her gn on ezan ve kamette iki deIa syle
demekteyiz: "Haydin namaza" (Toplam yirmi deIa sylenmekte) ve
iki deIa da syle demekteyiz: "Haydin kurtulusa" (ki bu da yirmi deIa
sylenmekte) iki deIa da syle demekteyiz: "Haydi hayirli amele" (ki
bu da yirmi deIa sylenmekte.) Bes kamette de iki deIa syle
demekteyiz: "Namaz ikame olmaktadir" (ki bu da on deIa
sylenmekte) toplam olarak yetmis eder.
3 - Namaz sadece Fatiha Suresi ile olur. (Mstedrek, c. 4, s. 158)
287
"Allah-u Ekber" cmlesini, rku, secde ve kiyam halinde
tekrar etmektesiniz.
Allah'i anmak, ruhun gidasidir ve tipki cismin gidasi
gibi tekrarlanmalidir. "Bismillahirrahmanirrahim" ayet-i
kerimesi de Kur'an'da 114 deIa tekrar edilmistir. Islam
bizlere soIrada birka esit yemek oldugu taktirde her
yemek tr tketildiginde bir deIa "Bismillah" dememizi
tavsiye etmistir. Islam'in terbiye mektebinde de btn
saatler ve gnler iin zel bir dua vardir. yle ki bir kimse
birinci ve ikinci saatlerde Iirsat bulamazsa, nc saatte
bu zel duayi okuyabilir. Bu olay tipki her saatte uagi
bulunan bir havaalanini andirmaktadir. Her yolcu istedigi
saatte oradan uusa geebilir.
Gnaha dsen bir ok kimseler bir hatirlatmayla kt
islerinden vazgemezler. Bu yzden her insana
hatirlatmada bulunmak, hatta bazilarina birka deIa
hatirlatmada bulunmak gerekir. Sizler de hasta
oldugunuzda iyilesinceye kadar srekli doktorlara
mracaat edersiniz. Hibir hasta, "Bir doktora mracaat
ettim, Iayda grmedim. Artik baska bir doktora gitmem ve
baska bir ila kullanmam" demez.
Tartyma
Hz. Ibrahim (a.s) yildiza tapanlari grnce syle
buyurdu: "Bu yildiz benim Rabb'imdir." Yildiz batinca,
"Ben batanlari sevmem" dedi. Ayi grnce yine, "Bu
benim rabbimdir" dedi.
Ayin da kayboldugunu grnce syle dedi: "Eger
gerek Rabb'im beni hidayete erdirmezse, sapiklardan
olurum."
288
nc deIa gnesi grd ve syle dedi: "Bu yildiz ve
aydan daha byktr. O halde Rabb'im budur." Gnes de
batinca insanlara, "Ben sizin Allah'a sirk kostuklarinizdan
uzagim" dedi. Sphesiz Ibrahim (a.s) Allah'a tapan bir
kimseydi. Zira yildiz, ay ve gnese tapanlarla yaptigi
konusmanin sonunda, "Ben sizin sirkinizden uzagim"
buyurmus ve "Ben kendi sirkimden uzagim" dememistir.
Ay, yildiz ve gnese, "Bu benim Rabbimdir"
demesinin sebebi de insanlari mnkerlerin en byg olan
sirkten sakindirmaktir. Bylece Ibrahim (a.s) adim adim
elestirilerini arttirdi.
Yani birinci deIa syle buyurdu: "Ben batan seyleri
sevmem."
Ikinci deIada syle buyurdu: "Aya tapmak sapikliktir,
Allah beni ona duar kilmasin: "Rabbim beni hidayete
erdirmezse."
nc deIasinda ise syle buyurmustur: "Sizin
Allah'a sirk kostuklarinizdan sphesiz ben beriyim."
Hz. Ibrahim bu tartisma metoduyla insanlara sunu
anlatmak istemistir: "Yok olan ve degisen bir varlik Allah
olamaz. Bu seyler ister yildiz olsun, isterse byk bir
gnes."
O, insanlara sunu anlatmak istemistir: "Yolun sapa
oldugunu grdgn zaman hemen ondan geri dnn ve
inatiliga kapilmayin."
O, insanlardan beri oldugunu ilan etmemis, insanlarin
sirkinden beri oldugunu beyan etmistir: "Sirk
kostuklarinizdan."
289
Hikmet, gt ve Gzel Tartymak
Kur'an-i Kerim aziz peygambere syle buyurmustur:
"Hikmet, mantik, gt, nasihat ve gzel tartisma yoluyla
insanlari Allah'in yoluna davet et."
1

Aiktir ki insanlarin Iikri, ruhi ve ilmi kapasiteleri
Iarklidir. Bir grubu istidlal ile, bir grubu gtle, bir grubu
da gzel tartismayla davet etmek gerekir.
Hikmet kelimesi sz ve nerilerin btn insanlarin
akil ve Iitratinda saglam bir yapiya sahip oldugu
durumlarda kullanilmaktadir. rnegin Isra suresinde insan
Iakirlik sebebiyle ocugunu ldrmekten, zinadan,
cinayetten, yetim malinda tasarruIta bulunmaktan,
hakkinda ilminin olmadigi isleri yapmaktan, kibirli yol
yrmekten ve tartiyi az tutmaktan sakindirilmistir. Kur'an
daha sonra syle buyurmustur: "Bu yasaklar hikmettir."
Zira hi kimse bunlarin kt oldugunda sphe
etmemektedir. O halde hikmet kesin ve saglam sze
denmektedir. rnegin sinemayi ve uydu antenini
ktlemeyiniz. Zira sizin ktlemeniz saglam bir temele
dayali degildir. Hakikatte ilmi ilerlemelere karsi
koymaktir. Ama kt Iilmleri elestiriniz. Zira dost ve
dsman onu saglam bir temele dayali sz olarak kabul
etmektedir.
Bir rnek
Imam Seccad (a.s) Sam'da meyye Ogullarini rezil
rsvay etmek isteyince syle buyurmustur: "Babam Imam

1 - "Hikmet ve gzel gt ile insanlari Rabb'inin yoluna davet et
ve onlarla gzel tartis." (Nahl, 125)
290
Hseyin'i Ieci bir sekilde sehit ettiler, kaIesteki bir kus gibi
biagin ucuyla onu delik desik ettiler, sonunda sehit oldu."
Burada eger Imam Seccad (a.s), "Babami sehit ettiler"
demis olsaydi, Ehl-i Beyt hakkinda derin bir bilgisi
olmayan Sam halki nezdinde Iazla nemli bir olay
olmazdi. Zira bu durumda onlar, "Savasta bir takim
kimseler ldrlr, onlardan biri de Imam Hseyin'dir"
derlerdi.
Imam Seccad (a.s) syle buyurmustur: "Farzen, siz
onu ldrmek istiyordunuz, ama neden byle ldrdnz,
neden bir kus gibi bedenini delik desik ettiniz. Neden su
nehrinin kenarinda onu susuz ldrdnz, neden onu
deInetmediniz, neden adirlarina saldirdiniz, neden
ocuklarini sehit ettiniz?" Bu kelimeler insanlar nezdinde
yle tahamml edilmez szlerdi ki Sam'da bir Iirtina
kopardi ve Emevi rejiminin aleyhine kltrel ve Iikri bir
devrim yaratti.
MaruIu emretme ve mnkerden sakindirmak
hususunda da tartisilmaz konulara istinat etmek gerekir.
Bu yzden herkesin nezdinde kabul edilen saglam szlere
hikmet denilmistir.
Ama gzel gtten maksat, muhabbet zere sylenen,
gzel bir sekilde beyan edilen ve uygun bir mekan ve
zaman iinde dogru metotlarla sylenen szdr.
Gzel tartismaktan maksat ise, mcadele ahlakini
korumak, digerlerinin kuvvetli noktalarini kabullenmek ve
metotlar hususunda misilleme yapip delil gstermektir.
1


1 - TeIsir ve rivayetlere mracaat edecek olursak, bu ayetin teIsiri
hakkinda ilgin noktalar elde edebiliriz.
291
nanlar Dzeltirsek Fesatlar da Azalr
Bazi gnahlar ve ahlaki Iesatlar sphesiz batil hayal
ve inanlardan ortaya ikmaktadir. Eger biz inanlari
dzeltecek olursak, bu durumda en iyi sonulari elde
ederiz. rnegin:
1- Bir takim kimseler Kur'an'in yasaklamasina
ragmen, kendi hayatlari iin tagutlara ve zalimlere
dayanmaktadirlar, zalimin kol ve kanatlari olmaktadirlar.
Onlarin hedeIi zalimler vasitasiyla g elde etmektir.
Allah syle buyurmustur: "Btn g ve kuvvet
Allah'indir."
Eger insan tm kuvvetlerin Allah'a ait olduguna
inanacak olursa, kudret elde etmek iin bunca riyakarliga,
gsterise, yagciliga ve ayiplari grmezlikten gelmeye
duar olmaz.
Yzlerce ve binlerce su isleyen bir grubun izzet elde
etmekten baska bir hedeIi yoktur. Onlar sermaye, makam
ve batiya bagliligin, Ialan aileden bir kizla evlenmenin,
Ialan isle ugrasmanin ve dzenli seylerin insan iin izzet
kaynagi oldugunu sanmaktadirlar. Onlar tipki Nuh'un
ogluna benzemektedirler; Nuh'un oglu kaIirlerin bogulma
tehlikesi karsisinda babasina syle demisti: "Ben
bogulmamak iin daga siginirim."
Oysa ilah kahir gn dagin bile kurtulamayacagindan
gaIlet etmisti. Eger bu insanlar, Kur'an'in, btn izzetin,
Allah'tan oldugunu beyan ettigini bilecek olurlarsa,
1

insanlarin izzetinin artis ve eksilisin sadece Allah'in elinde
oldugunu, baskasinin elinde olmadigini derk edecek

1 - "Sphesiz izzet tmyle Allah'a aittir." (Nisa, 139)
292
olurlarsa, kendilerini bu kadar zahmete sokmazlardi.
Kur'an da onlari kinayarak syle demektedir: "Izzeti
baskalarindan mi istiyorsunuz?!"
Evet kudret ve izzetin sadece Allah'in elinde olduguna
inanmak, bizi birok gnahlari islemekten alikoyacaktir.
Fesadn Kklerini Kurutalm
Kur'an syle buyurmustur: "Kt zanda bulunmayiniz
ve arastirmayiniz."
1

Zira kt zan ve insanlarin ayiplarini arastirmak da
giybetin kaynagi durumundadir.
Zihinsel gnahlari nlemek iin de Kur'an zehirli
bakislari sakindirmistir. Hz. Isa'nin (a.s) dedigi gibi bakis
ilginin ve Iesada srklenmenin kaynagidir.
2

Eger Kur'an kadinlari ayaklarini yere dvmekten
3
,
islevli ve tahrik edici bir sekilde konusmaktan
4

sakindirmissa bu gnahlarin kaynagini kurutmak iindir.
Evde veya isyerinde namahrem ile yapilan halvet,
birbirine bakan evler yapmak, damlarin stn korumaya
almamak, evinde, byk kizlari olan kimselerin evini oglu
olanlara kiraya vermesi, zarar grebilecek kimseleri
haddinden Iazla serbest birakmak, video Iilmleri vermek,
kiz ve erkeklerin parklarda, otobslerde ve niversitelerde

1 - "Sphesiz bazi zanlar gnahtir, arastirmayiniz ve birbirinizin
giybetini etmeyiniz." (Hucurat, 112)
2 - "Sphesiz gzn korudugun mddete tenasl organin zina
etmez." (Mizan'ul- Hikmet, c. 4, s. 242)
3 - "Ayaklariyla yere vurmasinlar." (Nur, 31)
4 - "Edali konusmayin, yoksa, kalbi bozuk olan kimse kt seyler
mit eder." (Ahzap, 32)
293
rahat bir sekilde irtibata gemesine izin vermek, ayni
zamana rastlamayacak sekilde, kiz ve erkeklerin
okullarinin giris ve ikislarini belli bir zamanlamaya tabi
tutmamak ve benzeri seyler de gnaha sebep olan
nedenlerdir.
Burada kadin veya erkegi birbirinden ayirmak
meselesi, onlari asagilamak anlaminda degildir. Bir tr
saglikli kilma meselesidir. Kiz ve erkegin niversitelerde
ayri tutulmasinin daha ok Iikri ve ilmi gelisime yardimci
oldugunu bilmeyen kim var?!
Islam ve Islam devriminin ispat ettigi gibi kadinin
toplumsal, ilmi ve siyasi sahnelerdeki huzurunun batidaki
basiboslukla hibir ilgisi yoktur. Kadin kamil bir varlik
olup btn kemalatlarda erkekle ayni seviyede hareket
etmektedir ve toplumun gelisiminde milletlerin kaderinde
erkekle ayni role sahiptir. Hatta terbiye ve sanat
meselelerinde erkekten daha ndedir. Islam tarihinde bir
takim kadinlar, esitli bereketlerin kaynagi olmustur.
Onlardan biri de Zrare'nin kiz kardesidir. nce Sia oldu
ve sonra da kardesi Zrare'yi Sia etti. Imam Sadik (a.s)
zamanindan Imam Mehdi (a.s) zamanina kadar Zrare'nin
soyundan srekli Sii Iakihler ikmistir.
Bir rnek
Hz. Ali'ye (a.s), "Resulullah (s.a.a) kadinlara selam
verdigi halde sen neden selam vermiyorsun?" diye
sorulunca syle buyurmustur: "Resul-i Ekrem (s.a.a)
benden otuz yas byk idi, ama ben gencim. Bazi
kadinlarin verecegi cevabin bende kt etki etmesinden
294
endiseleniyorum."
1

Imam Bakir (a.s) bir kadina Kur'an gretirken bir ara
mizah yapan bir kisiye syle buyurmustur: "Bu Kur'an
egitimini birak."
Aiktir ki Iesadin kkleriyle mcadele etmek sadece
cinsel gnahlara mahsus degildir. Siyasi konularda da
kklere inmek gerekir. Kur'an syle buyurmustur:
"Firavun'a git! Sphesiz o tugyan etmistir."
2
Insanlarin
yneticilere benzemesi, babalarina benzemesinden daha
oktur."
3
Devletleri islah etmek iin nce devlet
adamlarini islah etmek gerekir. Yeni nesli islah etmek iin
de aileyi islah etmek gerekir.
Bir hadiste syle buyurmaktadir: "Eger Iakihler ve
emirler islah olurlarsa, toplum da islah olur."
Bir baska hadiste ise syle okumaktayiz: "Eger sultan
degisecek olursa, tarih ve zaman da degisir."
4

Bir sistemi islah etmek, sorumlularini ve mdrlerini
islah etmekle mmkndr.
Kur'an syle buyurmustur: "KIrn nderleriyle
savasiniz."
5

Bir rnek
Hz. Ali'ye (a.s), "Siz SiIIin savasindan kaanlara
saldirdiniz. Oysa Cemel savasinda kaanlara
saldirmadiniz. Bunun sebebi nedir?" diye sorduklarinda

1 - Mheccet'l- Beyza, c. 3, s. 385.
2 - Th, 29.
3 - Kudek-i FelseIi, c. 1, s. 468.
4 - Bihar, c. 72, s. 336.
5 - Tevbe, 12.
295
syle buyurdu: "SiIIin'de kaan muhaliIler, katiktan sonra
nderleri Muaviye'nin etraIina toplanip yeni bir g elde
etmekteydiler. Ama Cemel savasinda rehberleri ortadan
kalkinca kaanlarin bir siginagi yoktu; ben onlari iste bu
yzden zgr biraktim."
Evet; gler, kudretler, askeri ve iktisadi siyasetler bir
yere toplandigi iin maruIu emretme ve mnkerden
sakindirma hususunda da o merkezlerin ve kaynaklarin
zerine gitmek gerekir.
Yanly Snnetleri Ortadan Kaldrmak
Bazen halk arasinda mnkerler her baba yigidin
ortadan kaldiramayacagi bir cereyan, adet ve gelenek
haline gelir; ama velhasil gl ve Allah'a tevekkl eden
bazi kimseler, byk bir sabirla ortaya ikip o adetleri
degistirmekte ve byy bozmaktadirlar.
Burada bir rnege dikkat edelim: Islam dini syle
demektedir: "Babalar ocuklarinin esleriyle
evlenemezler." Ama cahiliye adetine gre bir baba vey
evladinin bosadigi kadinla da evlenemezdi. Kur'an
Peygamber-i Ekrem'e (s.a.a) syle buyurdu: "vey evladin
olan Zeyd'in bosadigi kadinla evlen ki bu cahiliye adeti
ortadan kalksin ve baskalarina yol ailsin."
1

Elbette bu tr hareket etmek herkesin isi degildir. Bu
isi yapacak olan kimseler adetleri ortadan kaldirmak
yerine kendilerine zarar veren kimseler olmamalidir. Zira
bazen muhaleIet dalgasi yle bir baslar ki insanin buna
dayanmasi diger yce hedeIlere ulasmasina engel teskil

1 - Ahzab, 37.
296
eder. Bu mesele hakkinda da bir rnek nakledelim:
HaliIeler zamaninda mstahap namazlar cemaatle
kiliniyordu. Hz. Ali (a.s) hkmeti ele geirince, sadece
Iarz namazlarin cemaatle kilinmasini emretti. Aniden
muhaleIet dalgasi yayildi. Bunun zerinde Hz. Ali syle
buyurdu: "Istediginizi yapiniz." Imam'in (a.s) mstahap
namazlar hakkindaki direnisi ve onca muhaleIet halkin
btn kabiliyetlerini ve Imamin (a.s) yce hedeIlerini
etkileyebilecek konumda oldugundan Imam (a.s) onlari
kendi haline birakti.
Baykalarnn Degerlerine Sayg Gstermek
Cezp etme yollarindan biri de baskalarinin degerlerine
ve inanlarina saygi gstermektir. Eger bir Ierdin veya
grubun olumlu noktalarini kabullenir, onlari ver, saygi
gsterir, daha sonra da olumsuz ynlerini sakindiracak ve
kinayacak olursak basarili oluruz. Sadr-i Islam
Mslmanlari, Mekke kaIirlerinin baskisi sebebiyle
Habesistan'a hicret edince kaIirler Mslmanlari o lkeden
disari ikarmasi iin Habesistan kralina bir takim
hediyelerle birlikte bir heyet gnderdiler. Fakat Habesistan
krali, "Ben, bizzat Mslmanlarin szlerini de
dinlemeliyim" dedi. Bunun zerine Mslmanlarin
szcs CaIer-i Tayyar'a, "Sizin sznz nedir?" diye
sordu.
CaIer-i Tayyar Islam'in yce hedeIlerini aikladi.
KaIirler, Hiristiyan olan Neccasi'yi tahrik etmek iin syle
dediler: "Mslmanlar Hz. Isa'ya tevecch
etmemektedirler."
CaIer, Hz. Isa'nin (a.s) gzel simasinin ortaya
297
kondugu Meryem suresini tilavet etti. Neccasi Islam'in
onlarin mukaddesatina saygi gsterdigini grnce
gzlerinde sevin damlalari belirdi. Mslmanlari
korumasina aldi. Bylece kaIirler de mitlerini keserek
Mekke'ye geri dndler. CaIer-i Tayyar'in bu gzel tavri,
belagati ve propaganda ruhunu bilmesi, Islam mektebinin
Habesistan'da yayilmasina sebep oldu. Islam'in yaptigi
tavsiyelerden biri de sudur: "Her kavmin byklerine
saygi gsteriniz."
1

Kur'an-i Kerim Tevrat'a, Incil'e ve gemis
peygamberlere tam bir saygi gstermektedir. Diger
dinlerin ibadet merkezlerini de saygin kabul etmektedir.
Hatta onlari korumak iin savunmayi bile gerekli
grmektedir.
2

Marufu Yerine Getirerek Mnker Ortamn
Daraltalm
Hemen birka rnek zikretmek istiyorum:
1- Sapmis bir grup, Iesat yapmak iin Hz. Lut'un gzel
yzl misaIirlerinin pesice geldiler. Lut (a.s) onlara syle
dediler: "Ben misaIirlerim hakkindaki kt
dsncelerinizden vazgemeniz iin kizlarimi size
nikahlamaya hazirim."
3
Ama sapik kimseler gnah
islemek hususunda israrliydilar.

1 - Mstedrek, c. 8, s. 395.
2 - "Allah insanlarin bir kismini digeriyle savmasaydi,
manastirlar, kiliseler, havralar ve iinde Allah'in adi ok anilan
camiler yikilip giderdi." (Hac, 40)
3 - "Iste bunlar benim kizlarim, onlar sizin iin daha temizdir."
(Hud, 78)
298
Bu olayda Hz. Lut (a.s) maruIu gstererek mnkerin
nn almaya alisti. Yani kizlariyla evlenme yolunu
gstererek escinsellikle savasmaya kalkisti.
2- Allah Teala Hz. Adem'i bir seyi yemekten
sakindirmak isteyince, ilk nce diger yemeklerden
yemesine izin verip syle buyurdu: "Cennette istediginden
ye, ama bu tr yemeye el uzatma.
1
" Evet; maruIun yolunu
ainiz ki mnker iin ortam kalmasin.
3- Hz. Ali (a.s) syle buyurmustur: "Eger ikinci haliIe
geici evliligi haram kilmasaydi, kalbi katilasmis olan
disinda hi kimse zina etmezdi."
2

4- Allah insanlari Ramazan ayinin gndzlerinde
esleriyle cinsel iliski kurmaktan sakindirmistir. Ama buna
karsilik Ramazan ayinin gecelerinde gn gelip atmadan
cinsel iliskiye geme hususunda izin vermistir. Yani
insana ilk nce helal yolu gstermekte ve daha sonra da
Ramazan ayinin gndznde cinsel iliskiden
sakindirmaktadir.
3

Belki de maruIu emretmenin mnkerden sakindirma
kelimesinden nce yer almasinin delillerinden biri de
budur. Yani toplumu maruIlarla yle bir doldurunuz ki
mnker iin yer kalmasin.
Islam'da anne babaya, ocuklarinin bir oyun arkadasi
olduklarinin hissedip igdsnn tatmin olmasi iin
ocuklariyla ocuklasmalari emredilmistir.
4


1 - Bakara, 35.
2 - Bihar, c. 53, s. 31.
3 - "Oru geceleri, eslerinizle iliski kurmak sizlere helal
kilinmistir." (Bakara, 187)
4 - "Kimin ocugu varsa ocuklassin." (Kudek-i FelseIi, c. 2, s.
299
Eger toplumda evliligi kolaylastiracak olursak,
gnahlar yari yariya azalir. Imam Sadik (a.s) syle
buyurmustur: "Evlenen kimse dininin yarisini korumus
olur."
1

Kur'an-i Kerim'de ise syle buyurmustur: "Fuhus ve
mnkeri yasaklamanin yolu namaz gibi maruIu yerine
getirmekle olur."
2

- Eger camilerimiz yeteri kadar kapsamli olsaydi, Iesat
merkezlerinin canliligi azalirdi.
- Eger anne ve baba ocuklarina geregi kadar sevgi
gsterecek olsalardi, ocuklari ehil olmayan kimselerle
dost olmazlardi.
- Eger zenginler Iakirlerin hakkini eda edecek
olsalardi, onlar aleyhine bir hareket gelismezdi.
3

Eglenmek ve spor da Iesatlari, hastaliklari, kinleri ve
mnkerleri ortadan kaldiran maruIlardir.
Bir lkenin sorumlularinin adalet ve zhd de Islam
hkmetine ktmserlikten ibaret olan en byk mnkerin
nn alabilecek bir maruItur.
Kisacasi; mnkerle savasmanin en iyi yolu, bos
vakitleri doldurmak, dogal ihtiyalari karsilamak ve helal
seyleri serbest birakmaktir.
Allah, haramlardan sakinilmasini sevdigi gibi
helalardan istiIade edilmesini de sevmektedir. Kur'an'da

135)
1 - Bihar, c. 103, s. 219.
2 - "Sphesiz namaz Iuhustan ve mnkerden alikoyar." (Ankebut,
45)
3 - "Allah yolunda inIak ediniz ve kendinizi kendi ellerinizle
tehlikeye atmayiniz." (Bakara, 195)
300
helali kendisine haram kilan kimseler siddetle
kinanmistir.
1

Allah Teala Tahrim Suresinde Peygamberine syle
buyurmustur: "Neden eslerinden bazisini razi etmek iin
Allah'in helallerini kendine haram kiliyorsun?"
2

Faydali Iilimler, gzel marslar, ekici kitaplar temin
etmek; saglikli ziyaretler dzenlemek, tabiatla ugrasmak,
is sahasi yaratmak, bos vakitleri ilm, sanatsal, tekniksel
seylerle doldurmak da mnkeri ortadan kaldirir.
yilikleri Akta Yapmak
Hayirli is ne kadar gizli olursa sevabi da o kadar ok
olur. Ama bazen Allah rizasi iin hayirli isleri aika
yapmak gerekir. Elbette Allah iin iyilikleri aiga
ikarmak, riya ve gsteristen ayridir.
Aikta islenen gnahin cezasinin daha byk
oldugunu gryorsak, toplumu Iesada hazirladigi iindir.
Eger cemaat namazinin ve hayri aiga vurmanin
sevabinin ok oldugunu gryorsak, bu iyiliklere ortam
sagladigi sebebiyledir.
Ramazan ayinda oru tutmak diger aylarda oru
tutmaktan daha kolaydir. Bu da Ramazan ayinda ortaya
ikan atmosIer sebebiyledir.
Kur'an-i Kerim'de Islam ordusunun dsmani dehsete
dsren ve kudret gsterisiyle dsmani yildiran etkenleri

1 - "Allah size izin vermistir. Yoksa Allah'a iItira mi
ediyorsunuz?" (Yunus, 59)
2 - "Eslerinin rizasini gzeterek, Allah'in sana helal kildigi seyi
niin kendine yasak ediyorsun?" (Tahrim, 1)
301
salih amel diye adlandirmistir.
1

Sapitanlar su anda gnahlarini aika yaparlarken
neden mminler iyiliklerini gizli yapsinlar?! Tesettrsz
kadinlar caddelerde kendilerini sergilerken hicapli
kadinlar cadde kenarindaki byk camilerde kalin duvarlar
arkasinda, insanlarin gzlerinden uzak ibadet
etmektedirler. Oysa iyilikleri herkesin gzleri nnde
yapmak gerekir ki toplumdaki atmosIer de maruI ve iyilik
atmosIeri olsun.
fya Etmek
Tarihte syle okumaktayiz: "Bir sahis komsularindan
eziyet gryordu. Bunun zerine Peygamber'in (s.a.a)
yanina geldi ve sikayette bulundu. Peygamber (s.a.a) ona
hayri emretti. O sahis bir mddet sabrettiyse de, komsulari
ona eziyet etmekten vazgemediler. Yeniden sikayette
bulundu. Bu deIa Resul-i Ekrem (s.a.a) yine ona, "sabret"
diye buyurdu. Uzun bir sre sabretti, komsulari verilen
gte ragmen ona eziyet etmeyi birakmadilar. Sonunda
Resulullah (s.a.a) ona, "Cuma gn esyalarini insanlarin
getigi bir yere dk ve sana, "Neden yolun kenarina
oturmussun" diye soranlara, "Komsum beni usandirdi"
syle, buyurdu.
O da bu sekil hareket etti. Komsusuna eziyet edilen
aile toplumda haysiyetlerin tehlikeye girdigini grnce de

1 - "Iste onlarin Allah yolunda bir susuzluga, bir yorgunluga ve
bir aliga duar olmalari, kaIirleri Ikelendirecek bir yere (ayak)
basmalari ve dsmana karsi basari kazanmalari, ancak bunlarin
karsiliginda kendilerine salih bir amel yazilmasi iindir. nk Allah
iyilik yapanlarin mkaIatini zayi etmez." (Tevbe, 120)
302
eziyetlerinden vazgeip ondan evine dnmesini rica
ettiler."
1

Kt ehreleri fya Etmek
Bir ok mnker ve sapikliklarin kaynagi kendilerini
sper glere satarak insanlari kandiran, hakikatleri terse
eviren ve maruIu yerine getirmeyi engelleyen spheli ve
belirsiz ehrelerdir. Bu kimselerin yaptiklari sunlardir:
1- Kendi Yanndan Din karmak
Kendi elleriyle yazdiklari seylere, "Bunlar Allah'in
kanunudur" demektedirler.
2
Nitekim Samir de bir buzagi
yapti ve insanlara, "Ilahiniz iste budur"
3
dedi.
2- Aykr yleri Tevil Etmek
Spheli ehreler tagutlarin mnkerlerini maruI diye
gsterebilmek iin onlarin yaptigi sapikliklari tevil etmeye
alismakta ve bu vesileyle de insanlari
sakinlestirmektedirler. Bu satilmis kimseler genellikle bir
takim siIatlara da sahiptirler. rnegin Muaviye, bir sahabi
olan Semere b. Cndeb'e para vererek onun hadis
uydurmasini sagliyordu. Bugn de bir takim din adamlari
Cuma hutbelerinde tarihin zalimleri hakkinda mukaddes
"emir sahipleri" kelimesini kullanan din adamlarinin sayisi
az degildir.

1 - Usul-i KaIi, c. 2, s. 668; SeIinet'ul- Bihar, c. 1, s. 66.
2 - "Elleriyle yazmakta sonra da, "Bu Allah indindendir"
demektedirler." (Bakara, 79)
3 - "Sizin ilahiniz ve Musa'nin ilahi iste budur." (Th, 88)
303
3- Zayflatma
Bu kendini satmis ehreler, insanlari tagutlarin
aleyhine kiyam etmekten veya mnkeri sakindirmaktan
alikoymakta ve syle demektedirler: "Siz onlara karsi
koyamazsiniz."
Veya. "Can, mal ve haysiyetiniz tehlikeye girer. En
iyisi siz kendi isinize bakiniz."
Veya, "Sulunun gc oktur."
Byle szlerle insanlari hak zere kiyam etmekten ali
koymaktadirlar.
4- Tefrika Yaratmak
Bu gizli ehreler bazen de halkin bilincinin zalimlere
tehlike teskil etmesini nlemek iin teIrika ikartmakta,
ihtilaI dsrmekte, yeni bir parti kurmakta, teIrika ve
ayrilik yaratmakta ve bu sekilde kendi eIendilerine hizmet
etmektedirler.
Velhasil, maruIu emretmek ve mnkerden
sakindirmak isteyen kimseler, nce maruIu yerine
getirmeye ve mnkerden sakindirmaya engel teskil eden
bu gizli ehreleri yol zerinden kaldirmalidirlar.
Marufu Emretmekte Fsldaymak
Kur'an-i Kerim'de syle okumaktayiz: "Birok gizli
Iisildasmalarda hayir yoktur, meger ki gizli konusma,
maruIu emretme, mnkerden sakindirma veya insanlarin
arasini dzeltmek iin olsun."
1


1 - "Ancak sadaka vermeyi yahut iyilik yapmayi ve insanlarin
arasini dzeltmeyi gzeten kimseler mstesna, onlarin gizli
304
Bu ayetten de anlasildigi zere mahrum kimselere
yardim etmek, iyi isleri emretmek ve insanlarin arasini
dzeltmek gizli olmalidir.
Aiktir ki. bu tr gizli isler, insanlarin haysiyetini
korumaktadir. Bir hadiste syle okumaktayiz: "Eger bir
Iakir bir sey isteyecek olur ve siz de ona yardim edecek
olursaniz, sizin yardiminiz, onun dklen haysiyetinin
karsiligidir. O halde, o istemeden kendisine yardim
ediniz."
Bir hadiste ise Imam Sadik (a.s) Kabe'ye bakarak
syle buyurmustur: "Ey Ka'be! Sen ok azizsin, ama
mminin haysiyeti senden daha azizdir."
Masum Imamlarimiz (a.s) Iakirleri doyururken
haysiyetlerini korumak iin gece karanliginda yzlerini
rterek, Iakirlere yardim ediyorlardi. MaruIu emretme ve
insanlarin arasini islah etmek meselesi de gizli olmalidir.
Aile danismanlari ve insanlarin dosyalarini
dzenleyen kimseler, sirri korumasini bilen kimseler
olmalidirlar. Sirri koruma hususunda da Islami
kaynaklarda bir ok ayet ve rivayetler vardir ki onlari
burada nakletmekten sarI-i nazar ediyoruz.
Toplu Hareket
Hakka davet, mnker ve Iesattan sakindirmak
hususunda bazen topluca hareket edilmelidir. Bazen Ierdi
hatirlatmalarin etkisi yoktur; dolayisiyla bir grup
gndermek gerekir. Bazen de imza toplanmali ve bir ok
insanlar onu imzalamalidir.

toplantilarinin ogunda hayir yoktur." (Nisa, 114)
305
Toplu olarak yapilan bazi yrysler de maruIu
emredip mnkerden sakindirmanin pratik bir rnegidir.
Eger Iran halkinin milyonluk tezahratlari olmasaydi asla
tagut yikilmazdi.
Kur'an, haccin sirlari hususunda syle buyurmaktadir:
"Insanlar hacca gitsinler ki menIaatlere sahit olsunlar."
"MenIaatler" kelimesinde diger sirlarda olmayan bir
genislik vardir. Hacca bakildiginda her seyden daha ok
dikkat eken sey toplu manevradir. Sadelik, tek renklilik,
mukaddesat, vahdet, toplu hareketler ve ardi ardina
mikattan Mekke'ye, Mekke'den AraIat'a, AraIat'tan
Mes'ar'a, Mes'ar'dan Mina'ya ve Mina'dan Mekke'ye
yapilan gler haccin gerek yz tecelli etmektedir; insan
iste bu menIaatlere sahit olmaktadir.
Zulm Devletine Szmak
Imam Sadik (a.s) Abbas ogullari hakimlerinin
zulmn nlemek iin Muhammed b. Ismail ve Ali b.
Yaktin gibi kimselere mmkn oldugu kadar
Peygamber'in Ehl-i Beytinin dostlarini korumalari ve
onlara yapilan zulmleri azaltmalari iin zulm devletine
sizmalarini emretmistir. Imam (a.s) o sartlarda maruIu
savunan ve mnkerden sakindiran bu kimselere, "Siz
Allah'in yeryzndeki yildizlarisiniz"
1
buyurmustur.
Imam Kazim (a.s) ise syle buyurmustur: "Ali b.
Yakti'nin mutlulugundan biri de hacda (Mekke ve

1 - "Sphesiz Allah'in, (zahirde) zalimlerin dostlariyla olan bir
takim dostlari vardir. Allah onlarla zalimlerin dostlarini deI eder ve
sen onlardan birisin ya Ali! " (Imam Musa b. CaIer'in hayati, c. 2, s.
287)
306
AraIat'ta) ona dua etmemdir."
1

Imam Kazim (a.s) hakeza syle buyurmustur: "Ben
ona cenneti garantiliyorum. O asla atese girmeyecektir."
2

Kur'an da Firavun'un esinin bir ok mnkerlerin
(Musa'nin ldrlmesinin) nn aldigini beyan etmistir.
Bu mmine kadin Firavun'un kendi dsncesi ve
inanlarindan haberdar olmasina izin vermiyor ve takiyye
ediyordu.
Peygamber'in (s.a.a) aziz amcasi Ebutalib de
Peygamber-i Ekrem'in (s.a.a) en byk savunucusuydu.
Resulullah (s.a.a) kalben inandigini gsteren ve bizzat
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) hakkinda yazmis oldugu bir
ok siirleri vardir. Ebutalib Mekke msriklerinin ve
kaIirlerin saldirilari karsisinda taraIsizlik adi altinda
aslinda Peygambere (s.a.a) destekliyordu.
Mnkerlere engel olmak ve Islam mmetini tehdit
eden tehlikeleri ortadan kaldirmak iin sizma hareketi de
Iarzdir. Buna takiyye demektedirler. Takiyye, yani:
- Yapici hedeIlere ulasmak iin salih bir azinligi
korumaktir;
- Glerin yok olusunu nlemek;
- Yumusaklik gstermek ve sevgi olusturmak;
- Dsmandan dogru bilgiler almak, kaynaklari
tanimak, uygun bir zaman, mekan ve dostlari bulmak;
- Isin seklini degistirmek, isi tatil etmemek;
- Yol bulmak, inancini degistirmemek;

1 - Imam Musa b. CaIer'in hayati, c. 2, s. 288.
2 - Imam Musa b. CaIer'in hayati, c. 2, s. 287.
307
Bir Muhasebe
Imam Hseyin (a.s) Kerbela'da sehit olduktan sonra
Imam Seccad'i (a.s) imam olarak kabul eden kimseler
olduka azdi. Oysa Imam Sadik'in (a.s) sadece drt bin
grencisi vardi. Simdi syle bir hesap yapalim: Eger o
zaman her yz kisiden birisi Imam'in grencisi olmus
olsaydi, Imam Sadik'in (a.s) imametini kabul eden
kimselerin sayisi drt yz bini bulmasi gerekirdi. Simdi
uzmanlar drdnc imamla altinci imam arasinda
taraItarlarin bu sayiya nasil ulastigini izah etsinler.
Acaba Sia'nin bu bymesinin gzel davranis, gl
istidlal, takiyye ve aydinlaticilik disinda baska bir nedeni
mi? Kur'an'da bazi yerlerde ilahi kimseler mesru
hedeIlerine ulasmak veya mnkerlerle savasmak iin zel
bir takim teknik ve metotlardan istiIade ettiklerini
grmekteyiz. rnegin:
1- Dekyanus'un bozuk sistemi zamaninda baski altinda
olan bir ka mmin hicret etmeyi kararlastirdilar. Bu
amala sehirden disari iktilar. Sehir disinda bir magaraya
sigindilar. Allah'in emriyle orada onlari derin bir uyku
sardi. Uykudan uyandiklari zaman ilerinden biri yiyecek
temin etmesi iin sehre gnderdiler. Bu memuriyette ona
su uyarida bulundular: "Alis-veris esnasinda hi kimsenin
basimiza gelenlerden ve rejime karsi mcadelemizden
haberi olmamasi iin dikkatli davran."
1

O halde insan bazen hak yolundaki hareket ve
hedeIlerinin sonuca ulasmasi ve muhaliIlerin zararlarindan
korunmasi iin islerini gizlice yapmalidir.

1 - KehI, 19.
308
2- Kahinler Firavun'a ok yakinda bir ocugun
dnyaya gelecegini ve bydg zaman da sarayi yerle bir
edecegini haber verdiler.
Firavun da erkek ocugu olan kadinlarin ocugunun
ldrlmesini emretti. Musa'nin annesi Musa'yi dnyaya
getirince, Firavun'un memurlarinin korkusundan dehsete
kapildi. Allah Musa'nin annesine ocuguna st vermesini,
sonra da ocugun akibetinin ne oldugunun bilinmemesini
iin onu bir sandiga koymasini ilham etti.
1
Bazen zahirde
dogal, ama gerekte bir hedeIi olan bu tr hareketler
byk hedeIlere ulasmak iin bir maruI ve mnkerlerle
savasmaktir.
Toplumsal Metot
Vahdet, maruIa emretmek hususunda bir basaridir.
Allame Sehit Mutahhari l-i Imran Suresinin maruIa
emretmek ile ilgili olan 101. ayetinde baskalarinin gaIlet
ettigi bir nkteye dikkat ekmistir. O nkte sudur: MaruIa
emreden ayet Mslmanlarin birligi ile ilgili olan iki
ayetin arasinda yer almistir ve syle buyurmustur: "Basari
ve szn etkileme sembol sz birligidir." Yani eger sizler
dagilirsaniz maruIu emretmenizin hibir etkisi olmaz. Su
birka rnege isaret edelim:
Anne babanin tavirlariyla okul tavsiyeleri arasindaki
eliski, bir taraItan tutumlu olmak tavsiye edilirken, diger
taraItan devlet kuruluslari ve devlet adamlarinin israIi

1 - "Msa'nin annesine: "ocugu emzir, basina gelecekten
korktugun zaman onu suya birak; korkma, zlme; biz sphesiz onu
sana dndrecegiz ve peygamber yapacagiz" diye bildirmistik."
(Kasas, 7)
309
arasindaki eliski, anne ve babanin tavirlari arasindaki
eliski, Ialan elbiseyi giymeyi emretmekle o elbisenin
pazarda olmamasi arasindaki eliski, bir taraItan tesettrl
olmayi tavsiye etmekle, diger taraItan bedeni gsteren ince
oraplar retmek ve byle oraplarin giyilmemesinin
tavsiyesi arasindaki eliski, bir taraItan sigara aleyhine
reklam kampanyasi baslatilirken, sigara yapiminda
kullanilan en son modern teknolojinin lkeye ithal
edilmesi arasindaki eliski. Eger insanlari hakka davet
etmek istiyorsak mutlaka bu eliskileri en az seviyeye
indirmemiz gerekir.
Toplumumuz nisbeten iyi bir birliktelige sahit
olmalidir. Zira teIrika ve ayrilik en byk mnker ve ilahi
azaptir . Kur'an'da tr azab sz konusu edilmistir:
1- Gkten inen azap: "stlerinizden azap."
2- Yeryznden ikan azap: "Ayaklarinin altindan"
3- TeIrika ve ayrilik azabi : "Sizleri gruplara bld"
Bugn mnkerlerin en byg dnya
emperyalizmidir. Mslmanlar btn bu ayriliklara
ragmen bu smrgecilere teslim olmaktan kurtulabilirler
mi?
Parmaklariniz bir araya gelmeden ve bir yumruk
haline dnsmeden dsmanlarin beynine inebilir mi?
Yagmur taneleri bir baragin arkasinda bir araya
toplanmadan elektrik retebilir mi?
Btn sorunlarimiz teIrika ve ayriliktan
kaynaklanmiyor mu?
Acaba insanlarin gnahlarini arastirmak, kt zanda
bulunmak, giybet, ihanet, asagilamak, sila-i rahimi terk
etmek ve inzivaya ekilmek gibi seylerin haram olusunun
310
sebebi, bu tr islerin insanlar arasindaki iliskiyi koparmasi
ve bireylerin ayriligina neden olmasi degil midir?
Acaba Islam'in selam verme, hediye verme, hastayi
ziyaret etmek, cenaze merasimine katilmak, bor vermek
ve ayiplari rtmek, trdaslarina yardimci olmak, Cuma,
cemaat ve bayram namazlarina katilmak, bagislamak,
grmezlikten gelmek, Ikesini dindirmek, sslenmek,
temizlenmek, tokalasmak, sarilmak, gzel davranislarda
bulunmak, gzel kelimeler semek, misaIir konaklamak,
baskalarinin davetini kabul etmek, sulularin zrlerini
kabullenmek, dostla grsmek, mazlumlari savunmak,
zekattan Iakirlere bir pay ayirmak ve benzeri bir ok
tavsiyelerinin sirri dostluk ve muhabbet baglarini
saglamlastirmak degil midir?
Velhasil; hayirli isi yapmak ve her trl ktlg
nlemek iin vahdet ve birlige ihtiyacimiz var. Bireylerin
birligi sayesinde o blgedeki bozuk insanlarin n
alinabilir. Sz birligiyle btn sper glerin karsisinda
durulabilir.
Btn insanlari birbirine baglayabilecek yegane ip ise,
Allah'a iman, ilahi kanun ve nderleri kabullenmektir.
Zira insan baskalariyla birliktelik iinde olmak iin bir
ok kisisel egilimlerinden vazgemek zorundadir. Insanin
uzun bir sre kisisel temayllerinden vazgemesi de
kendinden stn bir g ve kudretin kendine bunu
emretmesi ve onun bunun telaIi edilebilecegine inanmasi
ile mmkndr.
Allah Teala, O'nun nderleri ve kanunlari, ugurlarinda
insanlarin sahsi temayllerinden vazgemeye deger bir
kutsalliga sahiptirler. Ayrica bu temaylleri nlemeyi
311
dnya ve ahirette ebedi mkaIatlariyla telaIi edecek olan
tek varlik da yine Allah Teala'dir. Ama slogan birligi, irk
birligi, mill ve blgesel birligin insanin inanlarinin
temelinde bir kk yoktur. Bu yzden de insan yogun bir
heyecan ve agir propaganda karsisinda bunlardan
vazgeer.
Dogru yi Anlatma Yntemi
Hibir garazi olmaksizin yanlis bir yolu kat eden sulu
bir kimseye dolayli bir sekilde dogru yolu gstermek
gerekir.
Bir rnek
Yasli bir kimse abdest almakla mesgul idi. Ama dogru
drst abdest almayi bilmiyordu. O zamanlar ocuk olan
Imam Hasan ve Hseyin yaslinin yanlis abdest aldigini
grnce o yasliya dogru yolu gstermek iin onu
hakemlige agirip, "Amca!" dediler, "Ikimiz abdest alalim;
sen de hangimizin abdestinin daha dogru ve iyidir
oldugunu syle."
Yasli adam her iki masum ocugun nasil abdest
aldiklarini grdkten sonra, "Her ikinizin abdesti de
dogrudur. Batil olan benim abdestim" dedi.
Onlarin, yasli adamin haysiyetini koruyan bu zariI
davranislari bir egitim metodu olmakla birlikte maruIu
emretmenin en iyi yoludur.
Zamana Dikkat Etmek
Bazen maruIu emredip mnkerden sakindirmak belli
bir zamanda etkisiz, ama diger bir zamanda etkilidir. Bu
312
gibi hususlarda, zaman unsuruna dikkat ederek isimizi
yapmamiz gerekir.
Rivayetlerde syle okumaktayiz: "Yolculuga ikarken
esinize takvayi tavsiye ediniz. Zira ayriligin esiginde
ilgiler artmakta ve insanda kabullenme ortami
ogalmaktadir."
Baska bir hadiste ise syle okumaktayiz:
"Sinirlendiginiz zaman kimseyi cezalandirmayiniz. Zira bu
durumda davranisiniz her an iIrata kaabilir."
1

Belki de cenaze merasimlerinde Kur'an tilavet etmenin
sirlarindan biri, Kur'an tilavetinin sevabinin lnn ruhuna
hediye edilmesinin bir deger olmasiyla birlikte o celeseye
katilanlarin gt dinlemeye ruhi aidan daha hazirlikli
olmasidir.
Kalem Suresinde babasinin bagina varis olan
kardeslerin kissasini okumaktayiz. Onlar Iakirlere yardim
eden babalarinin aksine bagin rnlerinden Iakirlere
vermemeyi kararlastirdilar. Bu arada drt kardesten biri
digerlerinin aldigi bu karara karsi ikti. Ama drt kisiye
karsilik bu bir tek kisinin sz hibir sey iIade etmedi.
Onlar sabahleyin baga gitmek iin uykuya daldilar.
Bylece Iakirlerin gznden uzak ve havanin agarmasiyla
Iakirler haberdar olmadan btn meyveleri bagdan baska
bir yere nakletmek istiyorlardi. Baga girdiklerinde Allah'in
gazabinin bir yildirim vasitasiyla bagi bir l haline
dnstrdgn grdler. Babasinin yolunu begenen
kardesi ne ikarak onlara syle dedi: "Ben Iakirleri
mahrum etme ynndeki kararinizin kendinizi mahrum

1 - Bihar, c. 76, s. 102.
313
edecegine dair sizi uyarmadim mi?!"
Bu kissada bir takim ilgin nkteler vardir. rnegin
gnaha niyetlenmenin her ne kadar uhrev cezasi olmasa
da dnyevi etkisi vardir. Ayrica mnkerden alikoymaniz
belli bir zamanda etki etmiyorsa kendinizi diger bir
zamana hazirlayiniz. Ama asla maruIu emretmekten veya
ktlkten sakindirmaktan vazgemeyin.
Bir gretmen grencisine iyi bir not verince ona
maruIu emreder ve ktlkten sakindirirsa daha Iazla etki
yaratir. Insan bir kimse iin hediye gnderince onun
kalbinde daha Iazla yer edinir ve szleri daha etkili olur.
Kur'an ve rivayetlerde de zaman unsuruna ok dikkat
edilmistir. rnegin seher vakitlerinde magIiret dilemek
deIalarca tavsiye edilmistir.
1

Farz namazlardan sonra, Cuma namazlarinin
hutbesinden sonra, Persembe aksami, Cuma aksami gnes
batarken, Ramazan ayinda, AreIe llerinde ve yagmur
yagarken dua etmek hususunda bir ok rivayetler vardir.
2

Hz. YusuI (a.s) zindandaki diger mahkumlarin msrik
oldugunu grenince, nce onlara bir sey demedi. Ama
onlardan bazisi bir rya grp bu ryanin tabirini
grenmeye ihtiya duyduklarinda, daha nce kendisinde
ve davranislarinda ycelik eseri grdkleri YusuI'un
yanina gelerek uykularini kendileri iin tabir etmesini
istediler. YusuI da bunu mnkerden sakindirmak iin
uygun bir Iirsat grp syle sordu: "Acaba birden Iazla
Rabb'e sahip olmak mi daha iyidir yoksa bir ve Kahhar

1 - "Onlar seher vakitleri magIiret dilerler." (Zariyat, 18)
2 - Bihar, c. 85, s. 321.
314
olan Allah'a iman etmek mi?"
1

YusuI bu szyle onlari mnkerlerin en byg olan
sirkten nehyetmis oldu. YusuI takvaya davet etmek iin de
baska bir sekilde davrandi. Yillar sonra YusuI'un
kardesleri onu taniyip ona, "Acaba sen YusuI musun?"
diye sordular. O da syle dedi: "Evet, ben YusuI'um. Bu
da benim kardesimdir. Allah bizlere ikramda bulundu ve
onlarca yil sonra, onca olaylarin akabinden klelikten
hkmete kadar asamalari kat ettikten sonra hepimizi bir
araya topladi."
Burada bu izzetin IelseIesi syle beyan edilmistir:
"Herkim takvali olursa, Allah iyilerin mkaIatini zayi
etmez."
2

Firavun Hz. Musa (a.s) ile savasmak iin lkenin drt
bir yanindan tm tecrbeli sihirbazlari toplayip onlara
mkaIat ve makam vaad ettikten sonra Musa'nin
mucizelerine karsi sihirlerini ortaya koymak iin bir gn
tayin etmeye karar verdiler. Hz. Musa (a.s) syle buyurdu:
"Bizim vaadimiz, ziynet (bayram) gn olsun ki btn
insanlar orada hazir bulunsunlar."
3

"Ayrica, gsteri yeri de uygun olmalidir. Yani hem
byk, hem de dz bir alan olmalidir ve insanlarin oraya
gelmesi iin de esit mesaIeyi kat edecekleri merkezi bir
yerde olmalidir."
4


1 - "esitli rabler mi daha hayirlidir, yoksa bir ve kahhar olan
Allah mi?" (YusuI, 39)
2 - YusuI, 90.
3 - "Msa: "Bulusma zamanimiz sizin bayram gnnzde,
insanlarin toplandigi kusluk vaktidir" dedi." (Th, 59)
4 - "Dz bir yerde bulunalim." (Th, 58)
315
Gsteri iin bayram gnn seilmesinde bir ok
nkteler vardir. rnegin:
1- Halkin elbise, ayakkabi ve sapka degistirmeyle
mutlu olduklari zahiri bayramini manev bir bayram
atmosIerine sokmak, hatta Iikir ve inanlarini degistirerek
onlari mutlu etmek.
2- Insanlarin daha iyi ve daha yogun bir sekilde
katilmasi ve zihinlerinin baska bir seyle mesgul olmamasi
iin bayram gnnn sabahi seildi. Zira ne kadar ok
insan bu mucizeyi msahede etselerdi, Musa'nin basarisi o
kadar ok olurdu.
Gayr-i Huzuri ve Yazsal Metot
Kalem Allah'in nimetlerinden biridir. Allah kaleme,
satirlara ve kalem vasitasiyla yazilanlara yemin etmistir.
Bir hadiste syle okumaktayiz: "Btn sesler arasinda,
sesi Allah daha ok sever: "Alimlerin kaleminin sesini,
askerlerin ayak sesini, dokumacilik ve rgclk yapan ev
kadinlarinin makinesinin sesini."
1

Evet, Allah'a ibadet eden bir mmet, ilmi, askeri,
retimsel ve iktisadi boyutlarda da gelisim iinde
olmalidir. Kalem gemis tarihi gelecek nesillere ulastiran
bir aratir. Hatta syle diyebiliriz: Allah'in akil ve hidayet
nimetinden sonra hibir nimet kalem kadar degerli
degildir. Kalem hkmetleri degistirir ve Iikirleri,
degisime sokar. Bir ok Iitneleri dogurur veya sndrr.
Imam Sadik (a.s) kalemini mbarek kulaklarinin arkasina

1 - Bu zamanda belki de bu ses yerine syle diyebiliriz:
"Matbaa, tophane ve atlye sesi."
316
koyardi. Resul-i Ekrem (a.s) ise zamanindaki sahlara
Islam'a davet iin mektuplar yazmistir.
1

Nehc'ul Belaga'nin bir blm de Hz. Ali'nin (a.s)
yazdigi mektuplardir. Masum Imamlardan her biri de
esitli mnasebetlerle bir takim mektuplar yazmislardir.
2

Imam Humeyni'nin (r. a) Komnizm nderine yazdigi
Islam mektebini inceleme hakkindaki tarih mektubu da
unutulmayacak meselelerden biridir. Kalemin ilim, tarih,
tecrbe aktarimi, uzmanlik ve kesiI hakkindaki rol hi
kimse taraIindan inkar edilemez. Kalemin hayra davet,
maruIu emredip mnkerden sakindirmayla ilgili rol de
unutulmamalidir.
Caddedeki tablolar, yapici sloganlar, gzel duvar
yazilari, pankartlar, amblemler, sekiller ve projeler de bir
toplumu hakka ynlendirebilir. Tam aksine, Iabrika
mallarinin zerine koyulan vahsi hayvanlar ve anlasilmaz
izimler de toplumu basibosluk ve muhtevasizliga itebilir.
Burada yazarlarin, gazetecilerin rol inkar edilemez. Onlar
uygun kelimeler seerek, bir takim meseleleri sz konusu
ederek veya onlari ortadan kaldirarak insanlarin Iikir ve
hareket ynn degistirebilirler. Eger Islami Iikihta
saptirici kitaplar haram kilinmissa, bu kalemin insanlari
saptirmadaki rol sebebiyledir.
Eger hadislerde alimlerin kalemi, sehitlerin kaniyla
denk veya daha stn oldugu beyan edilmisse, bu da
kalemin yapici rol sebebiyledir. Islam inkilabinda da

1 - Bu mektuplarin hepsi, Mekatib'ur- Resul adinda bir kitap
olarak Allame Ayetullah Ahmedi Miyaneci taraIindan bastirilmistir.
2 - Masum Imamlarin (a.s) mektuplari da Feyz-i Kasani'nin
soyundan olan alimlerinden birinin kalemiyle bir araya toplatilmistir.
317
Imam Humeyni'nin bir btesi, partisi ve teskilati yoktu.
Ama bildiri ve konusmalarini yayinlayarak, tarihin en
byk mnkeri olan sah rejimini ortadan kaldirdi. Bu
konuda sylenecek ok seyler vardir. Ama biz bu
kadariyla yetiniyoruz.
Skut
Bazi hususlarda anlamli bakis ve skutlarla
mnkerden sakindirmak gerekir. Zira Hz. Ali (a.s) syle
buyurmustur: "Nice skutlar szden daha etkilidir."
1

Bir sahis alacagini almak iin borlu olan sahsin
yanina gidip, "Borcunu de" dedi. Borlu adam her gn
onu basindan saliyordu. Sonunda alacakli kimse
sinirlenerek Imam'a sikayet etti. Imam syle buyurdu:
"Alacagini ancak onun yanina gidip uzun sre
konusmadan yaninda oturarak alabilirsin." Bu skut senin
istemenden daha etkilidir.
2

Pedagojik meselelerde de anne babanin ve stadin
skutu ve anlamli bakislarinin ok nemli etkileri vardir.
Surat Asmak
Bazen gnahkar kimse karsisinda surat asmak gerekir.
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) syle buyurmustur:
"Gnahkarlari asik suratla mlakat ediniz."
3

Bir hadiste de syle okumaktayiz: "Bir blgeye azab
indirmekle grevli olan melekler abid bir kulu aglayip

1 - Fihrist-i Gurer, s. 62.
2 - Vesail, c. 13, s. 100.
3 - Vesail, c. 11, s. 413.
318
yakarirken grp Allah'a, "Senin dergahina bunca yalvarip
yakarmasina ragmen ona da azap edelim mi?" diye
arzettiler.
O meleklere syle hitap edildi: "Hepsine azap ediniz.
Zira onlar arasinda bir kisi bile Allah rizasi iin gnahlar
karsisinda yzn asmadi."
1

Bir gn Ishak b. Ammar, Imam Sadik'in (a.s) yanina
vardi. Imam onu grnce suratini asti. Imam'a, "Neden
ona surat astin?" diye sordular. Imam (a.s) syle buyurdu:
"O, Siiler ve Iakirlerin kolay bir sekilde kendisine
ulasmamasi iin mracaat edenlere bir kapici birakmisti."
2

Terk Etmek
MnaIiklar Medine'de Peygamber'in mescidinin
karsisinda bir Mescid insa ettiler ve Peygamberi o
mescidin ailisina davet ettiler. Bunun zerine su ayet
nazil oldu: "O mescidde namaz kilma."
3

Elbette insanlari her ne kadar mukaddes ismi tasisalar
da Iesat merkezlerinden uzak tuttuktan sonra onlari saglam
merkezlere ynlendirmemiz gerekir. Kur'an-i Kerim de
mnaIiklarin Zirar mescidinde namaz kilmayi haram
kildiktan sonra insanlari gerek Mslmanlarin yapmis
oldugu Kba mescidinde namaz kilmaya tesvik etmistir."
4


1 - Bihar, c. 97, s. 86 ve 88.
2 - Usul-i KaIi, 3, Bab'ul- MusaIaha, 17. hadis.
3 - "Orada namaz kilma" (Tevbe, 108)
4 - "Ilk gnnden beri takva zere kurulan mescitte bulunman
daha uygundur." (Tevbe, 108)
319
Yz evirmek
Bazen de mnkerden sakindirmanin yolu yz
evirmektir. Nitekim Kur'an-i Kerim syle buyurmustur:
"Ayetlerimizi ekismeye dalanlari grnce, baska bir
bahse gemelerine kadar onlardan yz evir. Seytan sana
unutturursa hatirladiktan sonra artik zulmedenlerle berber
oturma."
1

Evet, bazen itina etmemek ve ksmek de ok etkilidir.
Kur'an deIalarca Peygambere syle buyurmustur:
"Onlardan yz evir."
2
Hakeza syle buyurmustur: "Onlari
kendi haline terk et."
3

Imam Sadik (a.s), muhaliIleriyle oturan ve onlarin bos
szlerine kulak asan kimseler hakkinda syle
buyurmustur: "Kesinlikle onlari hesaba ekecegim."
4

ocuk terbiyesi hususunda da bazi asamalarda anne ve
babanin geici yz evirmesi ve ksmesi gerekir. Ama
dvmekten sakindirilmistir.
5

Kur'an-i Kerim esine itaat etmeyen kadin hakkinda
syle buyurmustur: "Ona gt veriniz. Eger etkili olmazsa
ayri yatarak onlari tembih ediniz."
6

Mnkerden sakindirmayi kabullenmeyen her suludan
uzak durmak gerekir.
7


1 - En'am, 68.
2 - Nisa, 63 ve A'raI, 199.
3 - En'am, 91.
4 - "Sizden beri olanlari kk gnahlarla muaheze edecegim."
Vesail, c. 11, s. 414
5 - "Terk et onu, uzatma ve dvme" (Bihar, c. 101, s. 99)
6 - "gt verin, yataklarinda onlari yalniz birakin." (Nisa, 34)
7 - "Eger kabul etmezse, onu terk ediniz ve onunla oturmaktan
sakininiz." (Bihar, c. 100, s. 86)
320
Bir hadiste ise syle okumaktayiz: "Mminin
degistiremedigi ve Allah'a karsi gnah islenen mecliste
oturmasi dogru degildir."
1

Kur'an'da ise syle okumaktayiz: "Peygamber-i
Ekrem'e (s.a.a) kIrleri karsisinda susmasi durumunda
Mslmanlara saygili davranmayi neren kaIirlere karsi
syle buyurmasi emredilmistir: "Sizin dininiz size, benim
dinim bana."
Bu konuyla ilgili bir ok hadis vardir. Biz bu kadariyla
yetiniyoruz.
2

Dosta Yz evirmek
Yz evirmek bazen gnah ve gnahkar hakkindadir.
Ama bazen de yz evirmeler gnah esasinca degildir;
aksine dostadir. rnegin, maruI bir iste hizmet eden iki
kisi zevk ve metot aisindan Iarkli olurlarsa ve o isi
srdrmek her ikisi iin de sikinti yaratiyorsa burada
ayrilmanin sakincasi yoktur. rnegin bosanmak iin kadin
ve kocanin illa da sulu olmasi gerekmemektedir. Bazen
bir takim isler sebebiyle is bosanmaya varmaktadir. Eger
bosanma olmazsa, kadin ve erkek mrnn sonuna kadar
birbirinin atesinde yanarlar. Hz. Musa ve Hizir, her ikisi
de masum Peygamber olmakla birlikte iki Iikir uIku ve
metodu ve iki Iarkli is tr sebebiyle birbirinden, "Iste bu
benimle senin aranda ayrilik noktasidir" diyerek
ayrilacaklari bir noktaya geldiler.
Bazen insan siir, Iikih, tarih, egitim veya bir isi yapma

1 - Vesail, c. 11, s. 503.
2 - rnegin su ayet: "Ben sizin sirk kostuklarinizdan beriyim."
(En'am, 78)
321
durumunda degildir. Eger yolunu degistirmez ve
isteklerinin aksine hareket etmezse, ebedi sikintinin yani
sira istemedigi bir dalda egitim grdg iin basarili da
olmaz.
Bu yzden es, dost, ortak, grenci, is tr, ikamet yeri
ve herhangi bir isi seme hususunda nce Allah'in rizasini
gzetmeli, sonra da deruni ynelim ve kabiliyetlere
bakmaliyiz. Evet, bir soIr eger arabasinin bir tekerinin
diger tekerlerle uyum iinde olmadigini grrse,
yolcularin canini kurtarmak iin onu mutlaka
degistirmelidir. Iste bu degistirme ve kenara koyma
meselesi ayip ve noksanlik anlaminda degildir. Aksine
uyum saglamak ve gz nnde bulundurdugu hedeIe daha
abuk ulasmak iindir.
Tembih
Rivayetlerde ve Peygamber-i Ekrem ile Masum
Imamlarin tarihinde okudugumuz gibi bazen bu sahsiyetler
mnkerden sakindirmak iin gnahkarlari tembih etmeye
kalkismislardir. Burada rnek olarak bir kaina isaret
edelim:
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) zamaninda Semere
1
adinda
birinin o hazretin dostlarindan birinin bahesinde bir agaci
vardi. Semere, agacina basvurma bahanesiyle baheye
giriyordu. Bir gn bahe sahibi ona syle dedi: "Senin
sadece bir agacin var; ama btn bag benimdir. Esim ve

1 - Semere Peygamber-i Ekrem zamaninda insanlara eziyet eden
Iasik biriydi. Hz. Ali zamaninda Muaviye'nin taraItarlarindan oldu.
Kerbela'da da Yezid'in ordusuna katildi. Muaviye'den yalan hadis
uydurma karsiliginda para aliyordu.
322
ocuklarim burada yasamaktadir. Buraya habersiz girme."
Ama o dinlemedi; bag sahibi onu Resulullah'a (s.a.a)
sikayet etti. Resul-i Ekrem (s.a.a) onu agirarak, "Agacini
sat" buyurdu. Ama o, "Satmiyorum" dedi. Hazret, "O
agaci bir ka kat Iazlasina sat" buyurdu. Semere yine,
"Satmiyorum" dedi. Resulullah (s.a.a), "Bu agatan
vazge; baska bir yerde sana onun benzeri bir aga
vereyim" buyurdu. Ama Semere yine kabul etmedi. Bunun
zerine Resul-i Ekrem (s.a.a) bag sahibine syle dedi: "Bu
Iasik ve eziyet eden bir kimsedir. Agacini kkten sk ve
sokaga at. Zira Islam'da hi kimse baskasina zarar verme
hakkinda sahip degildir."
1

Iste bu olayda Resulullah (s.a.a) mnkerden
sakindirmak iin Semre'yi bu sekilde cezalandirmistir.
Devrimci Teyebbslerden Birka rnek
1- Hz. Ali (a.s) tavaIta bir kisinin bir kadina uygunsuz
baktigini grd. nce onu bundan sakindirdi, ama itina
etmeyince Imam yzne siddetli bir tokat vurdu. O gen
ikinci haliIeye sikayet edince, haliIe ona, "Seni Allah'in
gz grms ve sana Allah'in eli vurmustur"
2
dedi.
2- Insanlar abdest almakla mesgul idiler. Zorba bir
sahis ieri girerek digerlerini itip onlardan nce abdest
aldi. Hz. Ali'yi (a.s) bile makamina dikkat etmeksizin yle
bir itti ki Imam neredeyse yere dsecekti. Imam abdestini
aldiktan sonra abdesthaneden disari ikip o sahsa kirba
vurdu.

1 - Vesail'us- Sia, c. 11, s. 342 (Islam'da zarar grme ve zarar
verme yoktur. )
2 - Bu hadisi Allame Emini, el- Gadir adli kitabinda nakletmistir.
323
3- Bir zorba bir mazlumu tokatladi. O mazlum Hz.
Ali'ye (a.s) sikayette bulununca, Imam o sahsi
tokatlamasini emretti. Tokat yiyen adam, "Ben onu
bagisladim" dedi. Ama Imam kendisi o zorba genci
tokatladi. Zorba gen, "Tokat vurdugum kisi beni
bagisladi. Sen neden dvdn?" dedi. Bunun zerine Imam
syle buyurdu: "Benim velayet hakkim vardir ve senin
gibileri toplumda at kosturmamalidir."
4- Hurma satan bir kimse insanlarin yolu zerinde bir
glgelik kurmustu. Birka deIa ona insanlarin yolunu
daraltmamasini sylediler. Ama adam itina etmedi. Bunun
zerine Hz. Ali adamin glgeligini yakmalarini emretti.
ktisadi Ambargo ve Toplumsal Muhasara
Resulullah (s.a.a) syle buyurmustur: "Ey Ibn-i
Mes'ud! Sen gnahkarlara karsi su nkteleri gz nnde
bulundur:
1- Onlarla aik bir sekilde asla oturma.
1
Zira aika
oturmamak gnah hakkinda kstahlasmaya sebep olmaz.
Ama onlarla aika gidip gelmek, gnahkarlarin isini teyit
etmek anlamindadir.
2- Pazarda gnahkarlarla alisveris yapma.
2

3- Gnahkarlara hizmet etmekten sakin.
3

Evet, bu metotlarla ok seyler yapilabilir. Eger seim
hususunda laubali kimselerin istihdam edilmesi
yasaklanirsa ve ise alinmada bir takim sartlar koyulursa,

1 - Mstedrek'l- Vesail, yeni baski, c. 12, s. 313.
2 - Vesail, yeni baski, c. 12, s. 313.
3 - Vesail, yeni baski, c. 12, s. 313.
324
btn maruIlar kendiliginden yapilmis olur.
1

Eziyet Etmek
Mnkerden sakindirmak hususunda gt, uyari ve tard
etme etkili olmazsa, bu deIa eziyet yoluna basvurabiliriz.
Imam Sadik (a.s) bazi dostlarina syle buyurmustur:
"Sizler bir gnahkari grdgnzde irkin isinden
vazgemesi iin neden onu kinamiyorsunuz? Neden kendi
yaninizdan kovmuyorsunuz? Neden ona eziyet
etmiyorsunuz? Bu ilgisizlik sebebiyle sizleri muaheze
etmem gerekir.
2

Hz. Ali (a.s) bir valisine syle buyurmustur: "Herkim
genel riziklardan birini stoklarsa, onu agir, onu uyar.
Eger kabullenmezse kaba davran."
3
(Elbette bazi
hususlarda eziyet etmek Islam hakiminin gzetiminde
olmalidir.)
Burada eziyet etmekten maksat sadece cismi boyutta
degildir. Bazen yz evirmek, itinasizlik etmek de bu
kapsama girmektedir. rnegin Ali b. Yaktin, Imam
Kazim'in (a.s) emriyle Beni Abbas'in sarayina nIuz etmis

1 - Su anda bu satirlari yazarken Imam Riza'nin (a.s) hareminde
bulunmaktayim. Bilindigi gibi Meshed'in ogu topraklari Imam
Riza'nin (a.s) malidir. zellikle de haremin yaninda bulunan Imam
Riza pazari. Keske bu dkkanlari ticaret iin kiraya verirlerken gle
namazi vaktinde birka dakikaligina bu pazari tatil etmeyi sart
kossaydilar. Ama maaleseI biz maruIu ihya etmek ve mnkeri ortadan
kaldirmak hususunda gcmzden istiIade etmemekteyiz.
2 - Vesail, c. 11, s. 415.
3 - Hz. Ali Malik-i Ester'e yazdigi mektubunda syle
buyurmustur: "Sakindirmadan sonra da bir mali stok eden kimseyi
asiri gitmeksizin cezalandir ve tembih et. (53. mektup, 100)
325
olan Sii vezir idi. Ali b. Yaktin hac seIeri iin Medine'ye
geldi ve Imam Kazim'dan (a.s) mlakat iin izin istedi,
ama imam ona izin vermeyince, "Ben imamin
temsilcisiyim ve Imam'in emriyle Beni Abbas'in zorba
sistemine nIuz etmis biriyim, bakanlik makamina
sahibim, neden Imam bana mlakat izni vermedi?" diye
ok rahatsiz oldu.
Imam Kazim (a.s) ona syle buyurdu: "Ibrahim adinda
Iakir bir oban sana mracaat etmis, Iakat sen siradan bir
oban oldugu iin yanina gelmesine izin vermemissin.
Senin bu isin dogru degil. Ben de sana izin vermiyorum.
Senin haccin da kabul edilmeyecektir."
Vezir yaptigi bu isten utanip KuIe'ye geri dnerek o
obanin pesice gitti; yzn topraga koyarak obandan
ayagiyla yzne basmasini ve kendisinden razi olmasini
istedi. obani razi ettikten sonra Medine'ye geri dnd;
Imam Sadik (a.s) da ona grsme izni verdi. Ehl-i Beyt
Imamlarinin hayatinda bu metotlar da vardi.
Devrimci Tavr
Kur'an'daki ayetlere kisa bir bakilacak olursa irsad,
egitim, maruIu emretme ve mnkerden sakindirmanin
baslangicinin, gzel ahlak, ggs genisligi, yumusaklik,
muhabbet ve benzeri seyler oldugu aik bir sekilde
anlasilabilir. Ama bazi hususlarda yumusakligin hibir
etkisi yoktur. Aksine Iesadi nlemek iin devrimci tavirlar
takinmaliyiz. Buna birka rnek verelim:
1- Hz. Ali (a.s) kirbala yilan baligi satan kimseleri bu
326
isten nehyetmistir.
1

2- Hz. Ali (a.s) camide hikaye anlatarak insanlari
mesgul eden birisini kirbala disari ikarmistir.
2

3- Bir sahis domuz eti yemek istiyordu. Imam ona
syle buyurdu: "Eger yemis olsaydin, sana had
uygulardim, ama su anda yemeyip, sadece yemeyi
kastettigin sebebiyle sana bir kirba vuracagim."
3

Hz. Ibrahim'in (a.s) mbarek eliyle putlarin kirilmasi,
Samiri'nin altin buzagisinin Hz. Musa'nin (a.s) mbarek
eliyle yakilmasi ve Mekke'deki putlarin Hz. Ali'nin (a.s)
mbarek eliyle ortadan kaldirilmasi da bunlara birer rnek
teskil etmektedir.
Birka Mesele
Imam Humeyni (r.a) syle buyurmustur: "Eger aykiri
isleri ortadan kaldirmak ve maruIu uygulamak insanin
siddet uygulamasina bagliysa, bu durumda insanin siddete
basvurmasi Iarzdir. Surat asma veya konusmamanin etkili
olmadigi yerlerde g kullanmak gerekir.
4

Eger mnkeri ortadan kaldirmak, sulu kimsenin can
ve malinda tasarruIta bulunmayi gerektiriyorsa onda
tasarruI etmek gerekir. rnegin biak eken kimsenin
elinden zorla biagi almak veya sarap ien kimsenin
elinden g kullanarak sarabi almak gerekir. Hatta bazen
insan bir takim nemli mnkerleri ortadan kaldirmak iin

1 - Vesail, c. 16, s. 332.
2 - Vesail, c. 18, s. 580 (Belki de mescidin makamina
yakismayan uygunsuz hikayeler anlattigi iin disari atilmistir.)
3 - Vesail, c. 18, s. 578.
4 - Tevzih'ul- Mesail, 2818. Mesele'den sonra.
327
insanlarin ikamet ettigi yerlere girebilecegi gibi onlarin
malinda da tasarruIta bulunabilir. rnegin elektrigini,
suyunu, teleIonunu ve diger seylerini kesebilir. Eger
nemli sulari ortadan kaldirmak, bir seyi kirmayi veya
sulunun malina zarar vermeyi gerektirirse, byle yapmak
gerekir. Bunun keIaleti de yoktur. Ama eger sulu kimse,
maruIu emreden kimseye bir zarar verecek olursa, bu
konuda keIildir. Ayrica bilindigi gibi bu tr hareketler,
konusmak ve gt vermekle hallolunmayan nemli isler
hakkinda geerlidir. MaruIu emretmek hususunda asiri
gitmemek gerekir. rnegin sulu kimsenin biaginin
kirilmasi gerekiyorsa, evindeki kaplari kirmamak gerekir.
Aksine, biagin kirilmasiyla yetinmek gerekir. Emreden
kimse de gerekli miktardan Iazla zarar verecek olursa
keIildir. Sadece hapsetmekle gnaha engel olmanin
mmkn oldugu yerlerde de sadece hapsetmek veya o
sahsin evinden ikisini nlemek gerekir. Eger suu terk
etmek iin dvmek gerekiyorsa, o zaman Iakihin izniyle
onu dvmek de mmkndr. Islam Iikhindaki hudud,
kisas ve diyet hkmleri sulari nlemede ok etkilidir.
Suluyu yilige Teyvik Yoluyla Tembih Etme
Metodu
Hz. Ali (a.s) syle buyurmustur: "Iyileri sevap
vermekle ktleri tembih et."
Iyilik sahiplerine dl verdigin taktirde kt kimse
cezalanip kt islerinden pisman olacaktir.
Iyi kimseyi tesvik etmekte iki etken sz konusudur:
"Birincisi iyi kimse kendi isine daha ciddi sarilir. Ikinci
husus da kt kimse kendini islah etmeye ynelir."
328
Bir bilgini, kasiIi, sanatiyi, sairi, Iedakar savasiyi,
yazari tesvik etmek halkin Iikirlerini hakka dogru
ynlendirir. Hem de mahrumlar iin gzel bir uyari olur.
Elbette bu tesvikin madd olmasi gerekmez. Isinin elini
pmek, bykleri vmek de tesvikin en sade yollaridir.
Camide Iaziletli kimseler en n saIlarda yer almasi
pratik bir tesviktir. Bir takim rivayetler syle buyurmustur:
"Alime bakmanin veya alimin evinde olmanin da sevabi
vardir."
Bu rivayetler de aslinda pratik olarak alim ve ilim iin
bir tesvik konumundadir.
Peygamber-i Ekrem (s.a.a) Uhud savasindan sonunda
syle buyurmustur: "Ben daha Iazla Kur'an ezberleyen
sehitlerin cenaze namazini daha abuk kilacagim."
Cephede bayragi birinin elinden alarak baskasinin
eline verip syle buyurdu: "nk ikinci kisi daha ok
Kur'an'i ezberlemisti."
Imam Sadik (a.s) da insanlarin gz nnde Hisam'i
yle bir vyordu ki herkes sasiriyordu. te yandan
Kur'an'da syle okumaktayiz: "MnaIiklarin cenaze
namazini kilmayiniz. MnaIiklarin kabrinin basina
gitmeyiniz, onlarin tanikligini kabul etmeyiniz."
329
Besinci Blm:
KUR'AN-I KERIM'DE MARUF VE
MNKERLER
330

331
KUR'AN-I KERIM'DE MARUFLARDAN
BIR RNEK
Kur'an-i Kerim her yerde nur ve hidayet oldugu iin
maruI ve mnkeri tanimada da onu buyruklarini
dinlememiz gerekiyor; bu nedenle Kur'an-i Kerim
ayetlerini gzden geirerek maruIlar iin rnekler
bulacagiz.
1- Din Merkezleri ve Camileri hya Etmek:
Kur'an-i Kerim'de syle buyrulmaktadir: Allah'a tapan
yigitlerin mezarlari zerine anit ve bina yapmayi nerenler
arasinda bazilari, neden hedeIsiz bir anit olsun ki,
zalimlerden kaarak inanlarini korumak iin hicret edip
mrlerini magarada tketen bu insanlarin mezarlari
zerine bir anit yapacaksak, onu mescit etmemiz daha
uygun olur dediler;
1
bylece "Ashab-i KehI" diye bilinen

1 - "Mutlaka onlarin stne bir mescid yapacagiz, dediler." KehI,
21.
332
yigitlerin mezarlari zerine mescid yaptilar. Keske sehir
ve kasaba planlamasi yapanlar da Kur'an-i Kerim'den ders
alip
1
bina yaparken ilk nce caminin yerini belirleyip daha
sonra caddeleri ve diger planlamalarini o mescidin
merkeziyetini gzeterek yapsaydilar.
Mslmanlarin genel kltr camileri olmalidir ve
baska yerlere yapilan btn sslemeler ve diger imkanlari
camiye ve onun etraIina yapilmalidir; nk aksi durumda
diger yerlerin ekiciligi artacak ve camiler ise bosaldika
bosalacaktir. zellikle Kur'an-i Kerim'in buyurdugu gibi
basindan beri takva zerine temeli atilan mescidlerin
senlendirilmesine
2
daha Iazla nem verilmeli ve camiler
bir merkez haline getirilmelidir. Camiyi ihya etmek Allah
Teala'nin mmin, cesur ve ihlasli kisilere verdigi bir
muvaIIakiyettir.
3
Cami o kadar degerlidir ki Hz. Ibrahim
(a.s), Hz. Ismail (a.s)
4
ve Hz. Zekeriyya gibi peygamberler
onun hizmetisi olmuslardir.
Cami o kadar degerlidir ki, Hz. Meryem'in (s.a) annesi
hamileyken bebegini Beytulmukaddes'e hizmet etmesi iin
her isten muaI grmeyi adiyor.
5


1 - "Dogrusu insanlara (ma'bed olarak) ilk kurulan ev." l-i
Imran, 96.
2 - "T ilk gnden takv zere kurulan mescid, elbette iinde
namaza durmana daha uygundur." Tevbe, 108.
3 - "Allh'in mescidlerini, ancak Allah'a ve hiret gnne inanan,
namazi kilan, zekti veren ve Allah'tan baska kimseden korkmayanlar
senlendirirler." Tevbe, 18.
4 - "Ibrhim ve Ism'il'e: "TavaI edenler, ibdete kapananlar,
rk ve secde edenler iin Ev'imi temizleyin!" diye emretmistik."
Bakara, 125.
5 - "Rabbim, karnimdakini tam hr olarak sana adadim." l-i
333
Kur'an-i Kerim Mescid-i Haram'in ynetimini takvali
kisiler disinda hi kimsenin stlenmeye layik olmadigini
vurguluyor.
1
Caminin senlenmesini etkileyen her is
Kur'an-i Kerim'de en byk zulm olarak
nitelendirilmistir;
2
caminin senlenmesini engelleyen etken
ister yas merasimleri, ister kisiler iin dzenlenen tarhim
meclisleri ve diger toplantilar olsun, ister cemaat imaminin
sevilmeyisi veya dzensizligi veya cami bakicisinin sert
ahlaki, veya dernek yelerinin ehliyetsizlikleri veya
camide gereksiz seylerin sz konusu edilisi veya
konusmanin uzun srmesi veya gerekli temizlik ve
gzellige sahip olmayisi veya caminin ad ve gelirinin
ktye kullanilmasi veya katilanlarin sayisini azaltan diger
seyler olsun; en kt zulmdr.
Ne yazik ki camilerimiz gam yurdu haline gelmistir;
oysa Hz. Zehra'nin nikahi camide gereklesmistir. Biz her
elbiseyle camilere gitmekteyiz; halbuki Kur'an-i Kerim,
"Her camiye gittiginde kendini ssle" buyurmaktadir.
3

Islam dini, ilim, takva ve tecrbe bakimindan esit olan
birka imam arasinda onlarin en yakisiklisinin imam
olmasini emrediyor.
Islam dini, sesi digerlerinden gzel olan mezzinin
ezan vermesini buyuruyor.

Imran, 35.
1 - "Onun velileri, (bakicilari, koruyuculari) sadece
(gnhlardan) korunanlardir." EnIal, 34.
2 - "Allh'in mescidlerinde, Allh'in adinin anilmasina engel olan
ve onlarin harbolmasina alisandan daha zlim kim vardir?" Bakara,
114.
3 - "Her mesci(de gidisiniz)de ssnz (gzel giysilerinizi ve
diger ziynetlerinizi) alin." A'raI, 31.
334
Islam dini camiyi msavere, savas meydanina
seIerberlik, yoksullara destek olmak, mahrumlarin
yardimina kosma ve mmin kisileri tanima merkezi
kilmistir. Camiler issiz, dzensiz, korkak ve Iakir kisilerin
yeri olmamalidir. Gnmzdeki en byk maruIlardan biri
camileri senlendirmek, camileri Iizik ve kltrel
bakimdan yapilandirmaktir.
Cami bakicisi sevilen, taninan ve yksek makama
sahip kisilerden olmalidir. Her mahallede sesi gzel olan
kisiler ezan okumak iin camilere ekilmeli, her blgenin
tahsilli kisileri meslekleri dogrultusunda halka camilerde
bir saat bedava hizmet sunmalidirlar. Hibir tutanagi
olmayan hasta, "Aksamleyin camiye giderek bedava
olarak doktora muayene olacagim" demeli. Borlu kisi
caminin bor sandigindan alacagi borla mitlenmelidir.
Ve yine bir yolculuga ikmak isteyen, ailev sorunu olan
veya ocugunun okul servisi sorunu olan veya evine
barkina hirsiz girmesinden endiselenen herkes cami halki
benim evimi barkimi gzetmekteler; bir sorunum olursa
halk benim kardesim, camideki mmin kisiler benim
kolum-bilegimdirler, diyebilmelidir. Bu gibi programlarla
camileri senlendirmekten ibaret olan en byk maruI
yapilmis olur. Insallah.
2- Bagmszlk ve Evden Uzaklk:
MaruIlardan biri de bagimsizliktir. Her aidan
bagimsizlik ve bagimliliklardan kurtulus. Kur'an-i
Kerim'de syle buyrulmaktadir: Islam toplumu, kendi
ayaklari zerinde durmak iin gnden gne gelisen ve
335
ilerleyen bir bitki gibidir.
1

Byk Iakihlerimiz insanin kendisini kaIirlere
benzetmesini haram bilmis, rivayetlerde de kaIirlerin
elbiselerinin giyilmesi ve kaIirlerin rI ve adabina gre
davranilmasi siddetle elestirilmistir. Tarihte syle geer:
Resulullah (s.a.a), bir kaIirin duvarina yaslandigini Iark
edince hemen uzaklasarak bir agaca yaslaniverdi ve,
"Mslman yabancinin duvarina yaslanmaz" buyurdu.
3- Kurbet Kast:
2

MaruIlardan biri de hatta yemek, giymek, ev, ks,
baris, tahsil dali veya meslek ya da dost ve es seimi gibi
seylerde bile ihlas, islere ilah bir grnm vermek, en iyi
hedeI ve niyeti semektir. Temiz ve ilah niyet, bayagi bir
iste bile olsa onu paha biilmez bir cevhere dnstrr.
4- Teyvik:
MaruIun yayilmasi iin en iyi vesile maruIa sahip
olanlari vmek ve tesvik etmektir. Kur'an-i Kerim'de bu
konuda syle buyrulmaktadir: "Insanlari karanliklardan
ikarip aydinliga ynlendirmenin yolu tesviktir."
3

Baska bir yerde ise Resul-i Ekrem'e (s.a.a), zekat
aldigi kisileri tesvik etmesini ve onlara dua etmesini

1 - "Onlarin Tevrt'taki vasiIlari ve Incil'deki vasiIlari da syle
bir ekin gibidir ki, Iilizini ikardi, onu glendirdi, kalinlasti, derken
gvdesinin stne dikildi." Fetih, 29.
2 - "Kim Allh'in rizsini kazanmak amaciyla bunu yaparsa"
Nisa, 114; "Yalniz Allh'in rizsini kazanmak iin." Bakara, 272.
3 - "O(Allh)dir ki, sizi karanliklardan aydinliga ikarmak iin
zerinize rahmet eder, melekleri de." Ahzab, 43.
336
emretmekte ve onun duasinin ona huzur verecegini
vurgulamaktadir.
1

Allah Teala Kur'an-i Kerim'in esitli yerlerinde rnek
erkek ve kadinlari vmstr.
2

5- Tahsil:
Hibir mektebin ilk emri "oku" degildir. Islam dini
bilimsel nclg ilk sarti, tahsilin zamanini besikten
mezara ve mekanini ise in ve Sreyya olarak belirtmis ve
ilim tahsili iin sadece "Iaydali olma" sartini kosmus,
yararsiz veya zararli bilimleri siddetli bir sekilde
elestirmistir.
3
Tahsil metodu, onu yazma, yayinlama,
gretmene saygi, gretmen ve grenci iliskileri hakkinda
yzlerce tavsiyelerde bulunmustur.
Toplumsal Konulara Dikkat Etme
Kur'an-i Kerim onlarca ayette toplumu ilgilendiren
konulara zel bir ilgi gstermis, halki toplumsal maruIlara
tesvik etmistir; burada onlarin bir blmnn Iihristini
siralayip her biriyle ilgili ayeti dipnotta kaydedecegiz:
- Sz ve davranislarda adalet.
4

- Insanlarin arasini dzeltmek.
1


1 - "Onlarin mallarindan, kendilerini temizleyecegin,
yceltecegin bir sadaka al ve onlara du' et; nk senin du'n, onlara
huzr verir." Tevbe, 103.
2 - "Kitapta Ibrahim'i de an." Meryem, 41; "Kitapta Meryem'i de
an." Meryem, 16.
3 - "Kendi kendilerine zarar verecek ve bir Iayda saglamayacak
bir sey greniyorlardi." Bakara, 102
4 - "De ki: Rabbim adleti emretti." A'raI, 29.
337
- Dsmana dikkat etmek.
2

- Iyilerle birlikte olmak.
3

- Iyi kisileri izlemek.
4

- Hayir islerde yarismak.
5

- Baris nerisini kabullenmek.
6

- Toplumun emniyetini bozan sululari
cezalandirmak.
7

- Insanin kendisine karsi yapilan kusurlari aIIetmek.
8

- Bor verme.
9

Mal Yardmlarla Baykalarnn Gnln
Almak
- Zekatin bir blmn harcayarak esirleri ve borlu
mahkumlari serbest birakmak, yolda kalmis yolculari
kurtarmak;
10

- Iyiliklerde nclk yapanlara deger vermek;
11


1 - "Aranizi dzeltin." EnIal, 1.
2 - "Onlardan sakinin." Tegabun, 14.
3 - "Ve dogrularla beraber olun." Tevbe, 119.
4 - "Onlarin yoluna uy." En'am, 90.
5 - "yleyse hayirli islerde yarisin." Maide, 48.
6 - "Eger onlar barisa yanasirlarsa sen de ona yanas." EnIal, 61.
7 - "Hirsizlik eden erkek ve kadinin, yaptiklarina karsilik
Allah'tan bir cez olarak ellerini kesin!" Maide, 38.
8 - "AIIedin, hos grn." Bakara, 109.
9 - "Kimdir o adam ki, Allah'a (Allah kullarina) gzel bir bor
versin." Bakara, 245.
10 - "Zektlar Allah'tan bir Iarz olarak ancak Iakirlere,
dsknlere, onlar zerinde alisan (zekt toplayan) memurlara,
kalbleri (Islm'a) isindirilacak olanlara, klelik altinda bulunanlara,
borlulara, Allh yoluna ve yolcuya mahsustur." Tevbe, 60.
11 - "Iyilik yarisinda nceligi kazananlar." Tevbe, 100
338
nder ve halk iliskisi, salat ve selam derin ve srekli
olmalidir; korku ve tehditle degil.
1

- Haktan sapanlari boykot etmek;
2
Resul-i Ekrem'in
(s.a.a) emriyle Mslmanlar umumi seIerberlige
katilmayan kisiye karsi boykot ettiler ve
Mslmanlardan hi biri onlarla konusmadi; nihayet tvbe
edince boykot sona erdi.
- Istisare;
3

- Birbirlerini sabirli ve merhametli olmaya davet
etmek;
4

- Yetimlerin elinden tutmak;
5

- Gemislere rahmet dileme ve mminlere karsi
tertemiz bir kalbe sahip olmak.
6

Salih Kiyileri Anma ve Onlarn Anlarn
Yayatma
7

Zaruret durumunda ayrilik, Iakat gzellikle
8
(kadinin
kocasindan, kiracinin kira sahibinden, isinin is
sahibinden, ortagin ortagindan ayrilisi gzellikle

1 - "Ve onlara du et; nk senin dun, onlara huzr verir."
Tevbe, 103.
2 - "Ve (savastan) geri kalmis o kisinin de tevbesini kabul
buyurdu." Tevbe, 118.
3 - "Onlarin isleri, aralarinda danisma iledir." Sura, 38.
4 - "Birbirlerine sabir tavsiye eden ve merhamet tavsiye
edenlerden olmak." Beled, 17.
5 - "yleyse sakin ksz ezme." Zuha, 9.
6 - "Rabbimiz, bizi ve bizden nce inanmis olan kardeslerimizi
bagisla, kalblerimizde inananlara karsi bir kin birakma!" Hasr, 10.
7 - "Onlar bize kulluk eden kimselerdir." Enbiya, 73.
8 - "Gzelce salivermek." Bakara, 229.
339
olmalidir).
- Halka ihlasla hizmet etmek;
1

- Degerleri korumak;
2

- MustazaIlari kurtarmak;
3

- Sirri amamak;
4

- Kutsal hedeIler iin g kazanmak;
5

- Halkla birlikte olma
6

- Sirk izlerini yok etme
7

- Isilere siki tutmamak
8

- G ve hkmet sahiplerinin mahrum blgelere
yolculuk yapip onlarin sikintilarini gidermeleri
9

- Yapicilikta halkla yneticilerin is birligi
10

- Fakirlerden cret beklememek
11


1 - "Derken orada yikilmak zere bulunan bir duvarla
karsilastilar. (Hizir) hemen onu dogrulttu." KehI, 77.
2 - "yetlerimi az bir karsilik ile satmayin." Bakara, 41.
3 - "Isril ogullarini bizimle gnder, onlara azb etme." Th, 47.
4 - "R'yni kardeslerine anlatma, sonra sana bir tuzak kurarlar."
YusuI, 5.
5 - "Ve onu isime ortak kil. Bylece seni bol bol tesbih edelim."
Th, 31 - 32.
6 - "Insanlarin (sel gibi) aktigi yerden siz de akin." Bakara, 199
7 - "Yemin ederim, biz onu yakacagiz; sonra da onu para para
edip denize savuracagiz!" Th, 97.
8 - "Yoksa sana agirlik vermek istemem." Kasas, 27.
9 - "Nihyet iki sed arasina ulasinca" (Zulkarney doguya ve
batiya yolculuk yapip halkin sorunlarini zyordu). KehI, 93.
10 - "Siz bana kuvvetinizle destek olun." (Zulkarneyn, halka,
"Bana yardim edecek olursaniz sizin iin saglam bir sed yaparim"
dedi) KehI, 95.
11 - "Rabbimin, beni iinde bulundurdugu imknlar, (sizin
vereceginizden) daha hayirlidir." KehI, 95.
340
- Baskalarina dsnme ve arastirma Iirsati tanimak
1

Bunun gibi onlarca toplumsal maruIa deginebiliriz.
- Bilgisiz kisilere karsi yumusak davranmak
2

- Baskalarinin zahmetlerine karsi tesekkr etmek
3

- Kaybolani aramak
4

- Yaslilara karsi mtevazi olmak
5

- KaIirlerin uykusunu kairmak
6

- Azginlari ezmek
7

- Malindan yoksullar iin bir pay ayirmak
8

- Gariplerin elinden tutma
9

- Sinirli yerlerde yeni gelen kisilere yer vermek veya
orayi terk etmek
10

- Insanlari hikmet, gzel gt ve gzel mcadeleyle
Allah yolunda hareket etmeye davet etmek
11


1 - "Ve eger msriklerden biri senden aman (arastirma Iirsati)
dilerse, Allah'in kelmini isitip dinlemesi iin ona aman (Iirsat) ver,
sonra onu gven iinde bulunacagi bir yere ulastir." Tevbe, 6.
2 - "Chiller kendilerine laI atarsa "Selm" derler." Furkan, 63.
3 - "Babam seni agiriyor, bizim iin (hayvanlari) sulamanin
cretini verecek." Kasas, 25.
4 - "Hudhud'u niin gremiyorum?" Neml, 20.
5 - " Ve sana uyan m'minlere kanadini indir (onlara karsi
mtevzi ve seIkatli davran)." Suera, 215.
6 - "Onlara karsi kIirleri de Ikelendirir bir duruma geldi."
Fetih, 29.
7 - "Syet biri tekine saldirirsa Allh'in buyruguna dnnceye
kadar saldiran taraIla vurusun" Hucura, 9.
8 - "Mallarinda dilenci ve yoksul iin hak vardi." Zariyat, 19.
9 - "Kendilerine g edip gelenleri severler." Hasr, 9.
10 - "Size "Meclislerde yer ain" denilince yer ain ki Allah da
size genislik versin." Mcadele, 11.
11 - "Hikmetle ve gzel gtle Rabbinin yoluna agir ve onlarla
341
- Ahdine veIa ve sznde durmak
1

- Halka minnet birakmadan gzel davranis
sergilemek
2

- Zalimlerden uzaklasmak
3

- Takva etkenlerini tanitmak
4

- Sper glerin ikarlarina darbe indirmek (Hz. Musa
(a.s) "Rabbim! Onlarin mallarini yok et" diye beddua
etti.)
5

- Kendi glerini korumak (mstekbirler
peygamberlerden Iakirleri etraIlarindan dagitmalarini
istiyor, Iakat onlar kabul etmiyorlardi."
6

- Tanimasak bile hizli ve iyi bir sekilde misaIiri
agirlamak
7

- Gemistekilerin digerlerine ibret kaynagi olacak
eserlerini korumak
8

- Sehir yapimi ve mimarlikta emniyet kurallari ve

en gzel biimde mcdele et." Nahl, 125.
1 - "Andlasma yaptiginiz zaman Allh'in ahdini tam yerine
getirin (verdiginiz sz tutun)." Nahl, 91.
2 - "Simdi sen gzel bir hosgr ile hareket et." Hicr, 85.
3 - "Taguttan sakinin." Nahl, 36.
4 - "Eger -dsndgnz- yapacaksaniz, iste kizlarim (onlarla
evlenin). dedi" (Hz. Lut (a.s) oglancilik gnahini nlemek iin onlara
kendisinin kizlariyla evlenmesini nerdi.) Hicr, 71.
5 - "Rabbimiz, onlarin mallarini yok et." Yunus, 88.
6 - "Ve ben, inananlari (yanimdan) kovacak degilim." Hud, 29.
7 - "-Ibrahim- ok gemeden hemen (elilere) kizarmis bir buzagi
getirdi." Hud, 69. "Selm, dedi, (siz) taninmamis bir topluluk(sunuz)."
Zariyat, 25.
8 - "Bugn senin (canindan ayirdigimiz) bedenini, (denizin
dibinden) kurtarip (sahilde) bir tepeye atacagiz ki senden sonra
gelenlere ibret olasin." Yunus, 92.
342
mekteb emirlerden yararlanmak. Allah Teala Israil
ogullarina evlerinizi kibleye dogru veya birbirinin
karsisinda yapin buyurmaktadir.
1

- Eliniz altindakilerin hakaretleri karsisinda genis
yrek ve tebessm
2

- Allah'in nimetlerini kendi bilgimiz ve uyanikligimiz
degil, O'nun ltuI ve rahmeti bilelim
3

- Muhtalara bedeni yardim
4

- Baskalarinin stnlklerini itiraI etme
5

Kur'an- Kerim'de Kiyisel Maruflardan
rnekler
- Amelde ihlas
6
ve yaratilis ve kiyamete (gabya) iman
1


1 - "(Ey Isril ogullari) evlerinizi karsi karsiya kurun, namaz
kilin." Yunus, 87.
2 - "Karinca vdisine geldikleri zaman bir karinca: "Ey karincalar
dedi, yuvalariniza girin ki Sleymn ve ordulari Iarkinda olmayarak
sizi ezmesinler. (Sleymn) Onun szne glmsedi." Neml, 18 - 19.
3 - Sleyman, ""Bu, Rabbimin ltIndendir" diyordu. Neml, 40.
Fakat Karun, "Bu (servet) bende bulunan bir bilgi sayesinde bana
verildi dedi." Kasas, 78.
4 - "(Ms) onlarinkini de suladi." Kasas, 24. Hz. Musa (a.s)
Firavun taraIindan takip edilirken bir ksede duran iki kadini grp,
"Neden burada durmussunuz?!" diye sordu. Onlar, "Yasli babamiz
alisacak gte olmadigi iin onun yerine biz obanlik yapiyoruz.
Suyun kenarinda ok sayida erkek oban oldugu iin onlar gidinceye
kadar bir ksede bekliyoruz. Onlar gittikten sonra koyunlarimizi
suluyoruz" dediler. Bunun zerine Hz. Musa (a.s) o kadinlar iin
alisti.
5 - Hz. Musa (a.s), "Kardesim Hrn, o, dil bakimindan benden
daha gzel konusur" dedi. Kasas, 34.
6 - "Rabbine (yaptigi) ibdete hi kimseyi ortak etmesin." KehI,
343
- Allah'in ltuI ve rahmetini mit etmek
2

- Hayir iste acele etmek
3

- Ibadette sabir ve direnis
4

- Gnah karsisinda sabir ve direnis
5

- Musibet karsisinda sabir ve direnis
6

- Secaat ve sertlik
7

- Namazda kalbin huzu ve husu ierisinde olusu
8

- Seherlerde kalkip Allah'tan bagis dilemek
9

- Edepli olmak; zellikle din byklerine karsi
10

- Gidis gelislerde metanet ve vakar
11

- Bagista dengeli ve orta halli olmak
12


110.
1 - "Kim inanarak iyi olan islerden yaparsa." Th, 112.
2 - "Rabbim, sana du' ile hibir zaman bahtsiz olmadim (her
du' ettike kabul buyurdun, beni istedigimden mahrum etmedin)."
Meryem, 4.
3 - "Ya Rabbi rzi olman iin sana abuk geldim." Th, 84.
4 - "O'na kulluk et ve O'na kullukta sabret." Meryem, 65.
5 - YusuI dedi ki: "nk kim (Allah'tan) korkar ve
sabrederse." makama ulasir. YusuI, 90.
6 - "Artik (bana) gzelce sabretmek gerek." (Hz. Yakub,
YusuI'un basina gelen aci haberi duyunca, "Artik baba dsen gzel bir
sabirdir", dedi. YusuI, 83.
7 - "Allah'a and olsun ki siz dnp gittikten sonra putlariniza bir
tuzak kuracagim!" Enbiy, 57.
8 - "Onlar namazlarinda hus iindedirler." Mu'minun, 2.
9 - "Ve seherlerde istigIar edenleri." l-i Imran, 17.
10 - "Allh'in Elisinin huzrunda seslerini kisanlar." Hucurat, 3.
11 - Kur'an-i Kerim Allah'in salih kullarini tavsiI ederken syle
buyurmaktadir: "Rahmn'in kullari yle kimselerdir ki, yeryznde
mtevzi olarak yrrler." Furkan, 63.
12 - Allah kullarinin diger bir siIati da sudur: "Ve harcadiklari
zaman, ne israI ederler ne de cimrilik ederler; harcamalari, bu ikisinin
344
- Allah'in nimetlerine skretmek ve onlari anlatmak
1

- Allah'a dayanmak, tevekkl etmek
2

- Namaz ve Cuma namazi iin acele etmek
3

- Allah'a siginmak
4

- Aydin gelecege mitle bakmak
5

- lmden korkmamak ve lme hazirlanmak
6

- Tezkiye, kendini yetistirme ve huzurlu bir ruha sahip
olmak.
Gece ibadeti, mmkn oldugu kadar tertille Kur'an
tilaveti, Allah'in ismini anmak ve bunu srdrmek,
yorulmamak, Ikelendiginde aI dilemek, ocuklarina ve
soyundan gelenlere dua etmek, secaat, tertemiz bir ruha
sahip olmak, kiyameti anmak ve bunun gibi yzlerce
maruIu rnek verebiliriz.
Kur'an- Kerim'de Ailev Maruflardan
rnekler
Kur'an-i Kerim'de ailevi konular hakkinda bir takim
emirler verilmistir; burada onlardan ailev maruIlar olarak
bazi rneklere deginiyoruz:
- Es seiminde asil nemli olan onun tipi ve sermayesi

arasinda dengeli olur." Furkan, 67.
1 - "Ve Rabbinin ni'metini anlat." Zuha, 11.
2 - "Inananlar, Allah'a dayansinlar." Ibrahim, 11.
3 - "Allh'i anmaga kosun." Cuma, 9.
4 - "Allah'a sigin." Nahl, 98.
5 - "Sonunda kurtulus mttakilerindir." AraI, 128. "Evet, her
glkle beraber bir kolaylik vardir." Insirah, 6.
6 - "Eger insanlar arasinda yalniz sizin, Allh'in dostlari
oldugunuzu saniyorsaniz, (bu inancinizda) samimi iseniz lm
temenni edin." Cuma, 6.
345
degil, dsnce ve imanidir.
1

- Esin iIIetli olmasinda ailesinin rol vardir.
2

- Anlasmalarda mehriyeyi erkegin sikintiya
dsmeyecegi bir sekilde hazirlayin
3

- Cinsel iliski sadece hedeIsiz bir sehvet gtme degil,
kiyamet ve salih evlat iin bir hazirliktir.
4

- Kadin erkegin sorumlulugu altindadir ve kadinin
geimini erkek temin etmelidir.
5

- Insan esiyle iyi geinmelidir.
6

- Anneler ocuklarina iki yil boyunca st
vermelidirler.
7

- Erkegin kadina vermesi gereken harlik gelirine
uygun olmalidir.
8

- Eslerin arasinda kirginlik ikmasindan
endiselenirseniz aile mahkemesi olusturun ve konuyu
yabancilara gtrmeyin.
9


1 - "Inanan bir cariye, ortak kosan (hr) kadindan iyidir." Bakara,
221.
2 - "Senin baban kt bir insan degildi; annen de iIIetsiz degildi."
Meryem, 28.
3 - "Ben sana zahmet vermek istemem." Kasas, 27.
4 - "Tarlaniza dilediginiz biimde varin. Kendiniz iin ileriye
hazirlik yapin." Bakara, 223.
5 - "Ve mallarindan harca(yip kadinlarin geimini sagla)diklari
iin erkekler, kadinlar zerinde yneticidirler." Nisa, 34.
6 - "Onlarla iyi geinin." Nisa, 19.
7 - "Anneler, ocuklarini -emzirmeyi tamamlamak isteyen kimse
iin- tam iki yil emzirirler." Bakara, 233.
8 - "Eli genis olan, kendi gc nisbetinde, eli dar olan da kendi
kaderince." Bakara, 236.
9 - "Eger (kari-kocanin) aralarinin ailmasindan endise
duyarsaniz, erkegin ilesinden bir hakem ve kadinin ilesinden bir
346
- Kari - koca birbirlerinin elbiseleridirler ve
birbirlerini korumalari gerekir.
1

IIIet, hicap, ziynet yerlerini gstermemek, ayaklari
yere vurarak ses ikarmamak, islevle konusmamak, hayli
yrmek ve erkeklerle karismamak her biri hakkinda
apaik bir ayet bulunan Kur'an-i Kerim'in kadinlara
emirlerindendir.
Siyas Maruflardan rnekler
- Resulullah'a ve emir sahiplerine, yani masum
imamlara itaat;
2

- Vahdet; teIrika ve teIrikaya neden olacak seylerden
uzak durmak;
3

- Istikrar ve hibir olumsuz uzlasmayi
kabullenmemek;
4

- Sper glere dayanmamak;
5

- KaIirlere karsi sert ve m'minlere karsi ise yumusak
olmak;
6


hakem gnderin." Nisa, 35.
1 - "Onlar sizin elbisenizdir, siz de onlarin elbisesisiniz." Bakara,
187.
2 - "Ey inananlar, Allah'a itat edin, Eliye ve sizden olan emir
shibine itat edin." Nisa, 59.
3 - "Ve topluca Allh'in ipine yapisin, ayrilmayin." l-i Imran,
103.
4 - "Istediler ki, sen yagcilik yapasin da onlar da yagcilik
yapsinlar (sana yumusak davransinlar)." Kalem, 9.
5 - "Sakin zulmedenlere dayanmayin, sonra size ates dokunur."
Hud, 113.
6 - "Muhammed Allh'in elisidir. Onun yaninda bulunanlar,
kIirlere karsi kati, birbirlerine karsi merhametlidirler." Fetih, 29.
347
- Komplo merkezlerini dagitmak, hangi isimde olursa
olsum tm komploculara sert cevap vermek;
1

- KIr nderlerine karsi cihad;
2

- Degerleri savunmak iin mmkn oldugu kadar Iazla
hazirlik;
3

- Msriklerden beraat;
4

- Adaletle hkm vermek;
5

- SereIli barisi kabullenmek;
6

- Dogu ve Batiya baglanmak yerine Allah'tan ve
mminlerden destek almak;
7

- Namazi ayakta tutmagi, zekat vermegi ve maruIu
emretmegi hkmet islerinin basinda tutmak;
8

- Dsmanin hedeIlerinden, zellikle kltrel
saldirisindan haberdar olmak.
9


1 - "(MnaIiklar arasinda) bir de (mminlere) zarar vermek,
(hakki) inkr etmek, mminlerin arasina ayrilik sokmak." Tevbe, 107.
2 - "Allh ve Elisinden, andlasma yaptiginiz msriklere
ihtrdir." Tevbe, 1.
3 - "Onlara karsi gcnz yettigi kadar kuvvet hazirlayin." EnIal,
60.
4 - "Allh ve Elisinden msriklere karsi beraattir." Tevbe, 1.
5 - "Ve eger hkm verirsen, aralarinda adaletle hkmet." Maide,
42.
6 - "Eger onlar barisa yanasirlarsa sen de ona yanas." EnIal, 61.
7 - "O (Allah), seni yardimiyla ve mminlerle destekleyendir."
EnIal, 62.
8 - "O(Allh'in dinine yardim ede)nleri yer yznde iktidra
getirdigimiz takdirde (zorbalarin yoluna sapmazlar, bil'akis) namazi
kilarlar, zekti verirler, iyiligi emrederler, ktlkten vazgeirmege
alisirlar." Hac, 41.
9 - "Kitap ehlinden bir grup: "Mminlere indirilene gnn
baslangicinda inanin, sonunda da inkr edin." l-i Imran, 72.
348
Mnker Nedir?
Akil ve dinin kt bildigi her sey mnkerdir. Mnkeri
sinirlandirmak imkansizdir. Kur'an-i Kerim'de
mnkerlerin bazi rnekleri aiklanmasina ragmen tm
mnkerleri saymak ve teker teker tanimak hi de kolay bir
is degildir. Bazen insan bir mnkere tutuldugu halde onu
mnker oldugunu bilmedigi iin yapar. Yikanma, abdest

Yahudilerin ileri gelenlerinden gir grubu kltrel saldiri iin bir
komplo dzenlediler. Dolayisiyla kendi aralarinda syle dediler:
Sabahleyin Resulullah'in yanina gidip iman getirip aksam st ise
dinimize dnerek iki hedeIe ulasacagiz: Birincisi Yahudiler, "Ileri
gelenlerimiz sabahleyin Mslman olup aksamleyin dndler. Demek
ki Islam'da pek bir sey yok" seklinde dsnerek Mslman olmayi
artik akillarindan bile geirmeyecek. Ikincisi ise, Mslmanlarin
morallerini bozacagiz. Bu durumda onlar diyecekler ki, eger Islam
dini zengin ve mkemmel bir din idiyse yleyse neden Yahudilerin
ileri gelen ilim ve kitap sahiplerini cezp etmediler. Fakat Allah Teala
bu komployu aiga ikararak Mslmanlara syle buyurdu: Ne
Yahudilerin ileri gelenlerinin sabahki imanlarina sevinin ve ne de
aksam st dinlerine dnmelerinden endiselenin.
349
ve gusl alirken israI etmek, ekmek, meyve, elbise ve
kagidi haddinden Iazla kullanmak, asiri yemek, otomobili
uygun olmayan bir yere park etmek, pleri yola dkmek,
yolu kapatmak, insanlari korkutan yersiz korna almak ve
gaza basmak, hatta misaIirlik elbisesinin evde giyilmesi,
israI olup sagliga ve solunum sistemine zararli olmasi
disinda beraberindekilerin hava alanina tecavz sayilan,
gzel havayi kirletip onu dumanli bir havaya dnstren
sigara ve her trl duman halkin byk bir ogunlugunun
mnker bilmedigi mnkerlerdendir.
Yanlis program hazirlamak da en byk
mnkerlerdendir. grencilere, kaIalarinin din oldugu
sabahin erken vakitlerinde kahvalti yaparak okula
gittiklerinde kolay ve yzeysel programlar verilirken,
havanin sicaklastigi, kaIalarinin sistigi, midelerinin
aciktigi gleye dogru matematik ve yabanci dil gibi agir
ve zor dersler verilirse tabii ki sinavlarda basarisiz
olacaklar ve bu program onlarin tahkir edilmesine ve
mrlerinin teleI olmasina neden olacaktir. Evet! Bu gibi
programlamalar en byk mnkerlerdendir.
Beytlmali emin olmayan kisilere teslim etmek, teItis
etmemek, hocanin derse girmeyi geciktirmesi, krsde
yararsiz seyler sylemek, camilerin seyrelmesine neden
olan cemaat namazini uzatmak, binanin pencerelerini
komsunun evine dogru amak, baskalarini kt isimlerle
agirmak, kt zanda bulunmak, cadde ve sokaga kar
dkmek, cadde ve sokagin altini bosaltarak eve katmak,
caddedeki agalarin dibine peynir suyu bosaltmak, teleIon
sapikligi, digerlerini uykudan uyandirmak, ezan disinda
sesi ykseltmek, raporlarda gerek disi rakamlar vermek,
350
yagcilik ve dalkavukluk, Iazla mesai yapmadan devletin
keseninden digerlerine Iazla cret vermek, sira disinda bir
sey almak, vakitsiz teleIon amak, es ve ocuklarini
korkutmak, ocuklar arasinda Iark gzetmek, isiden
anlasma disinda bir is ekmek, birine hakkettigi kredi ve
borcu vermemek, Iaiz almak ve vermek, yalan yere yemin
etmek ve gece gndz isteyerek veya istemeyerek
isledigimiz, Iakat ne yazik ki mnker ve gnah
bilmedigimiz iin zr dileme, tavsiye ve telaIi etmeye de
ynelmedigimiz bunun gibi yzlerce mnkeri
siralayabiliriz.
Btn mnkerler esit dzeyde degillerdir. Bunardan
bazilarinin ahlak, hukuk, itima, siyas ve siyas
mnkerlere oranla temel bir yn olan itikad mnkerler
gibi temel rolleri vardir.
Kur'an-i Kerim ly eksik tartanlara hitaben,
"Neden ly eksik veriyorsunuz; yoksa kiyamete
inanmiyor musunuz?!" buyurmaktadir.
1

Veya namazi emretmekle ilgili olarak, "Namaz kil;
nk ileride kiyamet var!" buyurmaktadir.
2

Peygamberlerin en Iazla isleri insanlarin akidevi
sapislariyla mcadele etmekti. Daha nce metotlarla ilgili
konumuzda buna deginmistik.

1 - "Onlar, byk bir gn iin tekrar diriltileceklerini sanmiyorlar
mi?" MutaIIiIin, 4 - 5.
2 - "Ve beni anmak iin namaz kil. (Kiymet) S'at(i) mutlaka
gelecektir." Th, 14 - 15.
351
A- Itikad Mnkerler
Burada halk arasindaki itikad mnkerlerin Iihristine
deginip onlarin aiklamasini daha genis bir Iirsata
birakmamiz uygun olacaktir.
Allah'a Ortak Koyma
Kur'an-i Kerim yzden Iazla yerde "Allah'tan baska"
ve "O'ndan baska" tabirler Allah'tan baskasina ynelmeyi
elestirmistir. Kur'an-i Kerim'de Allah'in ocugu oldugu
sylenmesi,
1
bazi peygamberlerin Allah'in ogullari
bilinmesi,
2
meleklerin Allah'in kizlari bilinmesi,
3
Allah'in
Iakir
4
veya eli bagli bilinmesi
1
sert bir sekilde

1 - "O sni yce Allah'a kizlari veriyorlar (melekleri Allh'in
kizlari saniyorlar)." Nahl, 57.
2 - "Yahdiler: "Uzeyr, Allh'in ogludur." dediler." Tevbe, 30.
3 - "Rabbiniz, ogullari size seti de kendisine meleklerden
kadinlar mi edindi?" Isra, 40.
4 - "Allh: "Allh Iakirdir, biz zenginiz." diyenlerin szn
isitti." l-i Imran, 181.
352
elestirilmistir. Tekbir, tahlil, tahmid ve tesbih szckleri
arasinda en Iazla mbarek "subhanellah" kelimesi
zerinde durulmustur; "Subhanellah-u amm yesiIun"
(Allah, sapmislarin irkin tabir ve inanlarindan
mnezzehtir.)
Nehcu'l - Belaga'da syle geer: Peygamberler
insanlarda inan olusturmak iin gelmis degillerdir; nk
insanlarin varlik aleminin bir yaraticisi olduguna
inanmaktadirlar. Peygamberlerin hedeIi daha Iazla
inanlari islah etmeye ynelikti; dolayisiyla Kur'an-i
Kerim bu noktayi vurgulayarak yukarida sylediklerimiz
disinda rnekler vermistir; rnegin: Kendini Allah'in oglu
bilmek,
2
hakikatleri gizlemek,
3
(nceki kitaplarin verdigi
mjdelerden Resulullah'in ad ve siIatlarini kendi
evlatlarini tanidiklari gibi bildikleri halde,
4
Resulullah
(s.a.a) gelince onu inkar ettiler);
5
Allah'a iItirada
bulunmak,
6
semav kitaplari tahriI etmek,
7
kendi
yazdiklarini Allah'a isnat etmek,
8
atalarini taklit etmek,
9


1 - "Yahdiler "Allh'in eli baglidir (Allh cimridir)". dediler."
Maide, 64.
2 - "Yahdiler ve Hiristiyanlar; "Biz Allh'in ogullari ve
sevgilileriyiz." dediler." Maide, 18.
3 - "Onlardan bir grup, bile bile geregi gizlerler." Bakara, 146.
4 - "Kendilerine Kitap verdiklerimiz, onu, ogullarini tanidiklari
gibi tanirlar." Bakara, 146.
5 - "Fakat (Is'nin mjdeledigi eli) onlara apaik deliller
getirince: "Bu, apaik bir bydr" dediler." SaI, 6.
6 - "Allah'a yalan uyduruyorlar." Maide, 103.
7 - "Kelimeleri yerlerinden kaydiriyorlar." Nisa, 46.
8 - "Kitabi elleriyle yazip, az bir paraya satmak iin, "Bu Allh
katindandir," derler!" Bakara, 79.
9 - "Biz babalarimizi bir din zerinde bulduk." ZuhruI, 23.
353
bazi alimlerin dini ktye kullanmalari,
1
Allah'in kanunun
tahriI etmek ve degistirmek,
2
Allah kullari hakkinda guluv
yapmak.
3

Kur'an-i Kerim'de sz konusu edilen ve yanitlanan
bunlarin disinda diger itikad mnkerler de vardir. Fakat
btn huraIelere deginmek konumuzu uzatacagindan
bundan kainiyoruz.
En'am suresinin ayetlerinde syle bir gz gezdirecek
olursak, davranislarla ilgili huraIelerin rneklerinin hatta
beslenmede bile deIalarca sz konusu edildigini grrz.
rnegin, Bir grup koyun etinin bir blmn helal ve
diger bir blmn haram veya bir blmn erkeklere ve
diger bir blmn de kadinlara has biliyorlardi;
4

dolayisiyla Kur'an-i Kerim deIalarca, "Acaba Allah Teala
sizin byle sylemenize msaade ediyor mu, yoksa siz
Allah'a iItira mi ediyorsunuz?" buyurmustur.
5

Elbette gnmzde yeni bir takim spheler sz konusu
edilmektedir; dolayisiyla din nderleri ve kltrel konular
sorumlularinin onlari cevaplamalari gerekiyor ki Allah'a
skrler olsun ble yaptilar da. Burada btn tahsilli
kesimlere srekli takvali Islam bilir bir kisinin teleIonunu
yanlarinda bulundurmalarini tavsiye etmeyi gerekli

1 - "Hahamlardan ve rahiplerden birogu." Tevbe, 34.
2 - "Onlar, Allh'in szn degistirmek istiyorlar." Fetih, 15.
3 - "Ey Kitap ehli, dininizde taskinlik etmeyin ve Allh hakkinda
gerek olmayan seyleri sylemeyin! Meryem oglu Is Mesih, sadece
Allh'in elisi..." Nisa, 171.
4 - "Dediler ki: Bu hayvanlarin karinlarinda olanlar, yalniz
erkeklerimize ittir, kadinlarimiza harmdir." En'am, 139
5 - "De ki: Allh mi size byle izin verdi, yoksa siz Allah'a iItir
mi ediyorsunuz?" Yunus, 59.
354
gryorum. Keske her yil en nemli soru ve cevaplar
basilip yayinlasa ve gen neslin hizmetine sunulsaydi.
Keske radyo ve televizyon soru ve cevaplar programi iin
yeni adimlar atsaydi. Ve keske irsat ve Islam tebligat
teskilati taraIindan gece-gndz srekli bazi yerler
hazirlansa ve bu sekilde halkin sorularini yanitlasaydilar.
Elbette Allah'a skrler olsun bu konuda bazi girisimler
yapilmistir; Iakat daha iyi bir ortam olusmasini
arzuluyoruz.
- Doktor utandigi iin, "hastaligi teshis edemedim"
diyemeyince hastayi tahlile gndererek mal ve caniyla
oynuyor.
- Hoca veya alim, "bilmiyorum" demekten utanarak
yanlis bir cevap, aksi bir Ietva verip yanlis yolu gsteriyor.
- Halk utanarak mr boyu yanlis yoldan gidip Iarzlari
grenmekte kusur ediyor.
- Genler utanarak baba ve annelerine evlenmek
istediklerini syleyemeyip trl trl mnkerlere
bulasiyorlar.
- Okuma ve yazmayi bilmeyen bazi bykler utanarak
okuma yazma derslerine katilmayip bu eksikliklerini
gidermiyorlar.
- Halk utanarak yalan yere taniklik ediyor veya
kanunsuz bir imza atiyorlar.
Konular genellesip insanlarin nemi arttika utan ve
mahcubiyetleri daha tehlikeli oluyor:
- Bazen beynelmilel kurumlarda iradesiz ve utanga
kisilerin yznden insanlarin kaderi iin ok tehlikeli
kararlar aliniyor, Iakat haykiracak azimli, iradeli bir kisi
ikmiyor.
355
- Utangalik yznden insani bir oldu bittiye getirip
basina istediklerini getiriyorlar; dolayisiyla ebeveynin ve
anne - babalarin grevi yeni nesli yersiz utangaliktan
ikarmaktir; nk utangalik her trl gnah ve
mnkerin kaynagi olabilir.
Bazi gnahlarin kaynagi mahrumiyet, Iarzlari terk
etmek, kendini kk grmek ve yersiz utangaliktir.
Kur'an-i Kerim'de, rivayetlerde ve ilmihal kitaplarinda
hkmler perdesiz ve apaik bir sekilde beyan
edilmektedir. Bir hadiste syle geer: "Utangalik iki
kisimdir; akildan kaynaklanan utangalik ve bayagilik ve
aptalliktan kaynaklanan utangalik."
1

Bir Hatra
Kalabalik bir camide, bir alimin arkasinda namaza
durmustum. Ansizin Fatiha suresinin ortasinda cemaat
imami namazini keserek halka abdestti olmadigini ve
namazlarini Irada olarak tamamlamalarini ilan etti. Eger
burada cemaat imami utanacak olsaydi halka abdestsiz
namaz kildirir ve byk bir mnker islerdi.
Bayka Bir rnek
Toplantinin tam ortasinda namaz kilmadigimizi Iark
edip toplantinin sonuna kadar oturacak olursak,
namazimizin kaza olacagini grrsek, hemen kalkip
namazimizi kilmazsak bir mnker isleriz ve namazimiz
kaza olur.
Bizden soru sorduklarinda, "bilmiyorum!" demekten

1 - Ehl-i Beyt c. 71, s. 331.
356
utanip yanlis bir cevap veriyoruz.
Imza toplamak iin bize geldiklerinde utanip haksiz
olarak onu imzaliyoruz.
Nice kisiler var ki birka dakika sormaya cret
edemedikleri iin bir mr yanilgi ierisinde bocalayip
dururlar.
Nice erkek ve kizlar var ki hayatlarinin basinda
bilgiye ihtiyalari oldugu halde utanip sormadiklari iin bu
utangaliklari bir takim mnkerlerin kaynagi olmustur.
Gazetelerde Islam dinine veya bir kisiye yalan bir sey
isnat ediyorlar, Iakat o, onu yalanlamaya cret edemiyor.
Bunlar, aklima gelen rneklerdir. Sizde biraz
dsnecek olursaniz, utangalik ve mahcubiyetin bir ok
mnkerlerin nasil kaynagi olduguna dair bir ok rnekler
bulabilirsiniz. Nice kisiler var ki haram lokma yedikleri
halde kendilerine yakismadigini dsnerek bir ok
meslege yanasmaktan utanirlar.
Olumlu Utangalk
Elbette utangalik her yerde gnah ve mnkerin
kaynagi degildir. Bazi yerlerde insan utanarak irkin bir
ise girismez; iste bu utangalik onun aklindan
kaynaklanan olumlu bir utangaliktir.
Bir hadiste, "Utangalik tm hayirlarin anahtaridir"
1

getigini gryorsak, maksat bu utangaliktir.
Bir hadiste, "Utangalik irkin isi engeller"
2
seklinde
geiyorsa, bu utangalik kastedilmistir.

1 - Gureru'l - Hikem.
2 - Gureru'l - Hikem.
357
Bir hadiste, "IIIet utangalik ve hay miktarincadir -
hay arttika iIIet de artar-"
1
seklinde kaydediliyorsa, yine
haynin bu kismi amalanmistir.
Hay o kadar nemlidir ki, bir hadiste "Haysi
olmayanin imani da olmaz"
2
sekline geer.
Hayli insan kusurunu insanlardan gizler ve onlara
gnah isledigini ikrar etmez.
Her halkarda, hay konusu ve hay esitleri
psikolojik ve toplumsal bir mevzudur ve detaylarina
girmek bizi asil konumuzdan uzaklastirir.
Adamin biri benden, "Ben utangacim; bunun dermani
nedir?" diye sordu.
Ben, "Bunun en iyi tedavisi alistirmadir; rnegin
konusma yapip vaaz vermekten utanan kimse evde ezan
verirse yavas yavas utangaligi yok olup gider" dedim.
Hz. Emirulmmin Ali (a.s), "Bir seyden
korkuyorsaniz kendinizi onun iine atin" buyuruyor.
3

Burada babalar, anneler ve okul yneticilerine bir
uyarida bulunmayi gerekli gryorum: Bir ocuk kendi
varligini hissettirmek isteyince hemen onu bastirmayin ve
ona bu Iirsati taniyin; hatta eksik bir is yapacak olursa
moralini bozmayin; nk bir ok utangaliklar insanin
ocukluk dneminde tahkir edilmesinden
kaynaklanmaktadir; nitekim bir ok cretler de ocukluk
dnemindeki tesviklerden kaynaklanmaktadir.
Korku bir ok mnkerlere zemin hazirlayan psikolojik
konulardan biridir. Nice yalanlar, cephelerden kaislar,

1 - Gureru'l - Hikem.
2 - Gureru'l - Hikem.
3 - Biharu'l - Envar, c.7, s. 362.
358
gerekleri gizlemeler, irkin mazeretler, irkin itiraIlar ve
haksiz sahitlikler var ki korkudan kaynaklanmaktadir.
Korku, Imam Seccad'in (a.s) Ramazan ayinin seherlerinde,
tehlikesinden Allah'a sigindigi hallerden biridir. Islam
lkelerinin basindakiler sper glerden korkmasaydilar
bugn Mslmanlar bu sekilde tahkir edilmezlerdi veya
Imam Humeyni'nin (ks.) o secaati olmasaydi Iran bu izzete
ulasmazdi. Hz. Ali (a.s) Nehcu'l - Belaga'da halsiz ve
korkak kisiler hakkinda en siddetli tabirleri
kullanmaktadir.
Bazen, "Sizleri ruhsuz cesetler olarak gryorum!"
1

buyuruyor.
Bir yerde ise, "Ey erkeklere benzedikleri halde erkek
olmayanlar!"
2
buyurmaktadir.
Baska bir yerde de syle buyurmaktadir: "Korkak
kisilerle msavere etme."
3

Ayri bir yerde ise, "Kadinla msavere etme; nk
onlarin grs insani istikrarsiz eder"
4
buyurmaktadir.
Aiktir ki Hz. Ali'nin (a.s) bu buyrugu erkekleri de
kapsamaktadir; yani senin katiyet ve cretini yok edip
iinde korku ve mitsizlik uyandiran kimselerle msavere
etme! Fakat baska bir yerde, "Bir kadinin irsat, dsnce ve
kemale sahip oldugunu grrsen, onunla msavere et!"
5

buyuruyor.
Her halkrda, din gayretine sahip olmak maruIa

1 - Hutbe: 108.
2 - Hutbe, 27.
3 - 53. mektup.
4 - Biharu'l - Envar, c. 103, s. 253.
5 - Biharu'l - Envar, c. 103, s. 253.
359
emredip mnkerden sakindirmanin birinci sartidir.
Bir Hatra
Adamin biri bana, "Otobs soIrnde namaz iin
caddede durmasini rica ettim; Iakat o nemsemedi; acaba
yine de sorumlu muyum ben?" dedi.
Ben, "Evet" dedim, "nk rica etmek yetersizdir.
Para czdanin veya ocugun arabadan yere dsseydi basil
bagirirdin; iste namaz iin de yle bagirmalisin."
Rica etmek her yerde etkili degildir; bazen bagirmak,
mutaassip olmak, yanip-yakilmak, moral ve cret
gereklidir. Kur'an-i Kerim'de zellikle savaslarda morali
glendirmek konusunda onlarca ayet vardir.
360
B- Kltrel Mnkerler
Bir anlamda akidev mnkerler olan kltrel
mnkerler kalem, beyan, sanat, Iilm, tebligat, yaygara
ikarma ve vesvese yapma, gnah ve isyan toplantilari
dzenlemek, din merkezlerin gz aliciligini etkileyen bina
ve tesisat vesileleriyle gereklesmektedir; rnegin
Medine'deki Mescid'i Nebi'nin gz aliciligini etkilemek
iin Sam'da Emev mescidi yaptilar veya Imam CaIer-i
Sadik'in (a.s) dersine karsi rakip ikarmak iin ilim
merkezlerini ekip Bagdat'a topladilar. Bir gn mstesar,
mstesrik, uzman adina ve bugn de uydu ve bilgisayar
diskleriyle isi yle bir yere vardirdilar ki Mescid-ul
Haram'in birka adim tesinde Japonyali kiz (Usin)in Iilmi
yayinlanmaktadir; oysa Resulullah'in (s.a.a) kizinin adi
bile yok ortada.
Ne mutlu ki yce rehberimiz kltrel saldiri olayini
herkesten nce Iark edip yetkililerin dikkatini bu konuya
ekti ve simdi bu konuda bir takim girisimler yapildi.
Aziz okuyucularimiz Kur'an-i Kerim'de geen "vedde"
361
kelimesini inceleyecek olurlarsa dsmanin neyi sevip neyi
arzuladigini anlayacaklardir. Bunlarin en nemlileri Islam
dzeninin ve din degerlerin sapmasi ve Mslmanlarin
inan ve itikatlarindan vazgemesini arzulamalaridir.
1

Bir rnek
Kur'an-i Kerim'de kltrel saldiriya bir takim isaretler
edilmistir; rnegin Yahudilerin ileri gelenlerinden bir grup
bir komplo hazirlayarak sabahleyin Resul-i Ekrem'e (s.a.a)
iman edip aksamleyin Yahudilige dndler.
2
Onlar bu
girisimleriyle iki hedeIi izlediler:
Biri, Yahudilerin, "Eger Islam dini mkemmel bir din
olsaydi sabah Mslman olan alimler aksamleyin tekrar
dnp Yahudi olmazlardi" diyerek hibir Yahudi'nin
Mslman olmayi aklindan bile geirmemesi.
Digeri ise, Mslmanlarin, "Eger Islam dini
mkemmel bir din olsaydi Yahudi alimlerini tutar, onlar
tekrar dnp Yahudi olmazdi" dsncesine kapilarak onlar
arasinda kusku uyandirmakti. Allah Teala bu komployu
aiga ikararak Resulne syle ilan etti: "Mslmanlara de
ki, bugn Yahudilerin ileri gelenlerinden bir grup
Mslman olup aksamzeri de kendi dinlerine dnecekler.
Onlarin Mslman olusuna sevinip Islam'dan ikisindan
da mitsizlige kapilmasinlar. Bunun bir komplo oldugunu
bilsinler.
Dolayisiyla, kltrel saldirinin ok eskilere dayanan

1 - "Kitap shiplerinden ogu sizi imaninizdan sonra kIre
dndrmek isterler." Bakara, 109.
2 - "Kitab ehlinden bir takimi syle dedi: "Inananlara indirilene
gnn basinda inanin, sonunda inkar edin." l-i Imran
362
bir kk var. Ne mutlu ki hatta yeni yetme genlerimiz
bile istikbarin dsmanligini anlayip onlarin uak
yapiminin bilimsel Iormllerini zeki niversitelilerimize
gretmezken sakiz kagitlarinda ocuklarimiza mstehcen
resimler gnderdiklerinin nedenini Iark etmislerdir.
363
c- Toplumsal Mnkerler
1- Hicret Etmeme
Ne yazik ki ileri gelen ve tahsilli kisilerin yaptigi ve
toplumda irkinligi kaybolan mnkerlerden biri de hicret
etmemektir.
Sekiz asir ne Iran'dan bir alim in'e hicret etmeseydi
sayet bugn in'de milyonlarca Mslman olmazdi.
1

Eger Fars'tan bir grup tacir Tanzanya ve Zengbar'a
2

hicret etmeseydiler belki de bugn o lkelerde Islam'dan
bir eser bile olmazdi.
Islam dini Mslmanlarin ocuklarinin ok olmasini
ve her biri bir blgeye hicret edecek olsalar bylece Islam
dininin sratle yayilmasini istiyor. Bazi kuslar hayatlarini

1 - Yaklasik sekiz asir nce Allame Kazvin in'e giderek orada
Islam dininin temellerini atti. Bugn bile in Mslmanlari onun bir
mesciddeki mezarinin etraIinda toplanarak onu selamlamaktadirlar.
2 - Zengbar, AIrika kitasinda Tanzanya'nin yanindan kk bir
lkedir.
364
srdrebilmek iin hicret ederken bazi Mslmanlarin
donup yerlerinde kalmasi gerekten dsndrcdr.
Islam dininin buluslarindan biri de hicreti tarihin
baslangici yapmasidir; nk insan kendi iradesi ve kutsal
bir ama iin hicret eder; aksi durumda Hz. Isa'nin (a.s)
dogumu ve yer kresinin dns hi biri insan iin bir
vn kaynagi degildir. Hicretle yzlerce sorun hallolur.
Hicret, insan gcn adilane bir sekilde blstrlmesi
demektir; hicret hareket, hedeIli olmak, acima duygusu,
sorumluluk stlenmek, aIIetmek, zemin ve zamanin
baglarindan zgrlge kavusmak. demektir. Dayak
yemis birka Mslman'in Habes'e hicreti AIrika'ya Islam
nurunu tasidi. Resul-i Ekrem'in (s.a.a) Medine'ye hicreti o
hazretin en byk tebligat hareketlerinden biriydi.
Eger gnmzde bu byk mnkere (hicreti terk
etme) uyulmasaydi, ulema ve bilginler kapsamli bir hicret
edip onu sadece bir grup gen talebelerle
sinirlandirmasaydilar Islam'in sesi her taraIa ulasmis
olurdu. Daha aik syleyelim: "Cehalet, sirk, teIrika ve
Iakirlik karanliginda kalanlarin gnahindan hicret etme
gcne sahip olduklari halde reIah taleplik ve ilgisizlikleri
yznden hicret etmeyen, aldatici bos ve tekrar seylerle
kendilerini avutanlar sorumludurlar."
"Hicret" kelimesinde, "yolculuk" szcgnde olmayan
yce bir anlam gizlidir. Tahsilli glerin sehirlerde
merkezlesip yogunlasmalari, sehirlere dogru g
edilmesine ve dogal olarak da kylerin seyrelmesine,
Iiyatlarin ykselmesine, konut ve traIik sorunu
yasanmasina neden olmaktadir. Kylerde doktor ve ila
olmadigi iin canlarini kaybetmelerinden byk sehirlerde
365
merkezlesen doktorlar sorumludur.
Islam dini hicret etmeyen kisilere karsi inkilab bir
tutum sergileyerek, "Iman ettikleri halde hicret etmeyip
yerlerinde donup kalanlar Islam toplumunda hibir trl
velayet hakkina sahip degillerdir" buyurmustur.
1

Sahi, kIr diyarinda yasayan btn Mslman
uzmanlar kendi lkelerine hicret edecek olurlarsa hem
kIr cephesi darbe almis olur, hem Mslmanlar glenir
ve hem de bozuk sistemlerde onlarin Islam kimlikleri
kaybolmaz. Islam dini donuk su ve topragi elestiriyorsa,
donuk sermayeyi elestiriyorsa, donuk uzmanlari da en
siddetli sekilde elestirmeye pekala hakki vardir.
Herkes in Hicret
Ulemanin, Islam'in sesini dnyanin en uzak noktasina
ulastirmak ve kilise bilgilerinden geride kalmamak iin
hicret etmeleri gerekiyor; nk onlar da kendi alimlerini
dnyanin en uzak noktalarina gndermekte ve en son
istatistigi ellerinde bulundurmaktadirlar. Resul-i Ekrem
(s.a.a) de byle yapiyordu. Hadislerde aziz Islam
Peygamberinin syle buyurduguna sahit olmaktayiz:
"Dnyaya gelen her ocugu ve dnyadan gen her
Mslman'i bana haber verin ki Mslmanlarin son
sayisindan haberdar olayim."
Evet! Kur'an-i Kerim deIalarca Mslmanlara
yeryznde yolculuk yapmayi emretmistir; Iakat bu emre
uyarak tm dnyayi karis karis gezen, insanlarin

1 - "Inanip da hicret etmeyenlere gelince, onlar hicret edinceye
kadar, onlarin velyetinden size bir sey yoktur (onlari korumakla
ykml degilsiniz)." EnIal, 72.
366
kaynaklarindan, gelirlerinden, ahlak ve davranislarindan
haberdar olan ancak Batililar olmustur. Hz. Ali (a.s),
"nemseyin Kur'an'i; nemseyin onu; sakin Kur'an'a uyma
konusunda baskalari sizden ne gemesinler!"
1
buyurarak
bunu ngrmstr.
Fakat bugn Kur'an'in yeryznde gezme ve hicret
etme ynndeki emrine digerlerinin bizden daha Iazla
uydugunu grmekteyiz. Hz. Ali'nin (a.s) bu emri
sehadetinin esiginde yaptigi vasiyetnamede vermis olmasi
ve benim de bu satirlari yazdigim bu siralarin Hz. Ali'nin
(a.s) sehadet gecesine (Kadir gecesi) ve yine Islam
inkilabinin zaIere ulastigi geceye (22 Behmen) tesadI
ediyor olmasi gerekten ilgintir. Burada Hz. Ali'nin (a.s)
bu mektubunu gerek bir gayiptan haber verme ve
Emirulmminin Ali'nin (a.s) btn insanlar iin teessI ve
teessr olarak kabul ediyoruz. Bu Kadir gecesinde, Ali'yi
seIaati kilarak uzun uzadi gaIletlerimizden, hicretleri terk
etmemizden ve diger mnkerlerden dolayi Ali'nin
Rabb'inden zr diliyor ve tvbe ediyoruz.
Mahrumlar in Hicret
Kur'an-i Kerim'de syle gemektedir: "Melekler, -
hicreti terk ederek- kendilerine zulmedenlerin canini
alirken, ne iste idiniz diyecekler. Onlar, biz yeryznde
zayiI dsrlmstk, diyecekler. Melekler -bu cevabi
kabul etmeyerek- Allh'in yeri genis degil miydi ki onda
hicret edeydiniz, diyecekler.?"
2


1 - Nehcu'l - Belaga, 47. mektup.
2 - Nisa, 97.
367
Dolayisiyla, mahrum ve zayiI dsrlen herkesin
kendi mektep ve inancini korumak iin hicret etmesi,
kIr diyarinda ve diger lkelerde inanlarini
savunamiyorsa orada kalmamasi gerekir.
Bir is yerinde, bir sehir ve blgede veya sirket ve
kurulusta esir olmasi yznden esitli gnahlara bulasan,
bu yzden orayi terk etmesi Iarz olan nice insanlar vardir.
lm aninda sorgulanan tek gnahin hicret etmemek
olusu gerekten ok ilgintir. Ve yine ilgin olan diger bir
nokta da su ki, Kur'an-i Kerim mkaIat olarak "iki kati",
"birka kati", "on kati" ve "yedi yz kati" gibi kelimeler
kullanmisken,
1
hicret eden kimsenin mkaIati olarak bir
rakam kullanilmamis, aksine, "Onun mkIti Allah'a
dser"
2
denilmistir.
Bu tabir gecenin bir yarisi yataklarindan ayrilip zel
bir korku ve mitle ibadete koyulan ve Allah Teala'nin
kendilerine verdigi her seyden inIak eden gerek
mminler disinda hi kimse hakkinda kullanilmamistir.
Buyuruyor ki: "Yaptiklarina karsilik olarak onlar iin ne
gzler aydinlatici(ni'metleri)n saklandigini hi kimse

1 - Bazi ayetlerde syle geer: "Onlara yaptiklarinin kat kat
Iazlasi mkIt vardir" Sebe, 37.
Bazi ayetlerde de syle buyrulur: "Allh da ona kat kat Iazlasiyla
desin." Baraka, 245.
Bazi ayetlerde ise, "Kim iyilik getirirse, ona o(getirdigi)nin on
kati vardir" tabiri kullanilmistir. En'am, 160.
Ve nihayet bazi yerlerde syle gemektedir: "Her basaginda yz
dne olmak zere yedi basak veren bir dnenin durumu gibidir."
Bakara, 261.
2 - Nisa, 100.
368
bilmez!"
1

Her aidan ilerlemek ve gelisim kaydetmek isteyenler
hicret iin kendilerini hazirlamalidirlar. Kur'an-i Kerim
syle buyuruyor: "Allh yolunda hicret eden kimse,
yeryznde gidecek ok yer ve bolluk bulur."
2

2- Dymandan Gaflet
Dsman ve onun komplolarindan gaIlet etmek, ne
yazik ki tm Islam mmetini kapsayan toplumsal
mnkerlerdendir. Bu konuda Kur'an-i Kerim syle
buyurmaktadir: "Inkr edenler isterler ki siz
silhlarinizdan ve esyanizdan gaIlet etseniz de birden
zerinize bir baskin yapsinlar."
3

Hz. Ali (a.s) syle buyurmaktadir: "Dsman size karsi
uyanik oldugu halde sizin dsmandan gaIil olmaniza
sasiriyorum."
4

3- Kr krne Taklit
Taklit kendini kaybetmislik, kltrel yoksulluk,
mektebe karsi inansizlik, mill ve din gayretten
yoksunluk ve neIisteki zaaIin gstergesidir. Kur'an-i
Kerim bir ok ayette byle bir taklidi elestirmistir.
Putperestler, putperestliklerinin nedenini atlarini taklit
ediyor olmalariyla izah ediyorlardi. Bugn dogu ve bati
hayranligi belasi en nemli toplumsal mnkerlerdendir.
Fikhimizda insanin kendisini kaIirlere benzetmesi

1 - Secde, 17.
2 - Nisa, 100.
3 - Nisa, 102.
4 - Nehcu'l - Belaga, 34. hutbe.
369
haramdir; nk bunun kendisi bir nevi benligini
kaybetmektir. Rivayetlerde ise syle geer: "Hatta elbise
giyme ve yemek esitlerinde bile mstakil olun ve
yabancilari taklit etmeyin!"
Kutsi bir hadiste syle geer: Allah Teala
peygamberlerinden birine syle vahyetti: Mminlere de ki:
benim dsmanlarimin elbiselerini giymeyin, benim
dsmanlarimin yemeklerini yemeyin ve hibir seyde
genim dsmanlarimin gidisatini rnek almayin; nk
disinizda onlar gibi olsaniz iinizde de onlar gibi
olursunuz. -Onlar benim dsmanim oldugu gibi siz de
benim dsmanim olursunuz.-"
1

4- Gnah Toplantlarna Katlmak
Gnah toplantilarinda oturmak, susmak ve seyretmek
da toplumsal mnkerlerimizden diger biridir. Kur'an-i
Kerim syle buyurmaktadir: "Allh'in yetlerinin inkr
edildigini ve onlarla alay edildigini isittiginiz zaman, onlar
(bu sz birakip) baska bir sze dalincaya kadar onlarla
beraber oturmayin."
2

Baska bir yerde ise syle buyurmaktadir: "yetlerimiz
hakkinda (mnasebetsizlige) dalanlari grdgn zaman,
onlar baska bir sze geinceye kadar onlardan yz evir;
eger seytn sana (bunu) unutturursa hatirladiktan sonra
(hemen kalk), o zlimler topluluguyla beraber oturma!"
3

Kiyamette cennetlikler cehennemliklerden, "Sizi su
yakici atese ne srkledi?" diye soracaklar.

1 - Vesailu's- Sia, c. 4, s. 385, l-i Beyt basimi.
2 - Nisa, 140.
3 - En'am, 68.
370
Onlar su drt etkenin kendilerini atese dsrdgn
syleyecekler:
- "Biz namaz kilanlardan olmadik."
- "Yoksula da yedirmezdik."
- "Bos seylere dalanlarla birlikte dalardik."
- "Cez (kiyamet) gnn yalanlardik."
1

Evet; bos ve sama seyler konusanlar karsisinda sessiz
kalmamiz din kutsallarimiza karsi her trl hakaret etme
creti verir onlara.
5- ftira ve Rezil Etme
Toplumsal mnkerlerden biri de insanlari kt
isimlerle agirmak, hakaret etmek, kmsemek, onlara
kIretmek ve haklarinda kt szler sylemek, giybet,
iItira ve rezil etmektir. Kur'an-i Kerim cennetlikler
hakkinda syle buyurmaktadir: "Orada ne bos sz ne de
yalan isitirler."
2
Orada tm davranislar saglikli ruh,
saglikli beyan ve saglikli lkden kaynaklanmaktadir.
Oranin ismi "Daru's-selam"dir (esenlik yurdu).
3
Ve
cennetliklerin slogani ise, "Duyduklari sz, yalniz "Selm,
selm" dir."
4
Fakat cehennemlikler hakkinda syle geer:
"Her grup girdike digerine lanet eder."
5
Orada herkes
kendi suunu digerinin zerine yikar: "Siz olmasaydiniz
biz mutlaka mmin olurduk"
6


1 - Muddesir, 42 - 46.
2 - Nebe, 35.
3 - En'am, 127.
4 - Vaki'a, 26.
5 - A'raI, 38.
6 - Sebe, 31.
371
Cennetliklerle cehennemlikleri tanidiktan sonra, iinde
yasadigimiz toplumun cennetlik mi, yoksa cehennemlik
mi oldugunu tahmin edebiliriz. Eger bir toplumun
iliskilerine kt zan, tecesss, dedi kodu, gece bildirileri
yayinlama, ilgisizlik, hos geirme, alay etme, kmseme
veya kin ve intikam hakim olursa onun gelecegi, vaadi
verilen cehennemdir; Iakat eger ev, okul, daire ve Iabrika
ortami iman, inan, merhamet, yardimlasma, ihlas ve saIa
ruhu olursa byle bir toplumun da gelecegi cennettir.
6- ogunlugu zlemek
Secaat ve cesareti sadece savas meydanina has
bilenlerin dsncelerinin tam aksine gerek cesur, hakki,
delil ve mantiga dayanarak tanidiktan sonra yalnizliktan
korkmayan kimsedir. Yine su satirlari yazdigim Hz.
Ali'nin (a.s) bu sehadet gecesinde o hazretten bir hadis
nakledeyim. Hz. Ali (a.s) Nehcu'l - Belaga'nin 201.
hutbesinde syle buyurmaktadir: "Hak yolunda taraItarinin
az olmasindan endise etme."
Kur'an-i Kerim onlarca yerde ogunluga uymayi
kinamis ve hatta peygamberini, "ogunluga uyacak
olursan seni saptirirlar"
1
diye uyarmistir.
7- $ahsiyetilik
Kur'an-i Kerim gnahkrlarin kiyamette
konusmalariyla ilgili syle buyurmaktadir: Onlar

1 - Elbette maksadimiz, mantik karsiti olan ogunluktur; Iakat
eger bir yol veya bir sz mantikli olur ve ogunluk da onu izlerse
durum degisir.
372
bedbahtliklarinin nedenini baskalarinin kisiligine
egilimleri olarak belirtip syle derler: "Biz beylerimize ve
byklerimize uyduk da bizi yoldan saptirdilar."
1

Sunu da hatirlatalim ki her insanin iinde kisiliklere
ynelis vardir. "Insanlar padisahlarinin dini zeredir."
2

Baska bir yerde ise, "Insanlar nderlerine babalarindan
daha Iazla benzerler (onlari daha Iazla taklit ederler)."
3

Iste bu nedenle Kur'an-i Kerim israrla, gerek
kisiliklerin Allah'in velileri oldugunu anlatmak istiyor ve
har vurup harman savurmalariyla kendilerini gndeme
getirenleri ise "Seytan'in kardesleri" diye adlandiriyor.
4

Kur'an-i Kerim'de bir ok ayet insanlari bozgunculari,
5

asiricilar,
6
gnahkrlari,
7
asagilik kisileri,
8
cahilleri,
9
heves
gdenleri,
10
gaIilleri
11
ve kaIirleri izlemekten
alikoymustur. Bunun karsisinda gerek kisilikleri
peygamberler, sidiklar, sehitler ve salihler bilmis
12
ve

1 - Ahzab, 67.
2 - Biharu'l - Envar, c. 105, s. 8.
3 - Biharu'l - Envar,, c. 78, s. 46.
4 - "nk savurganlar, seytnlarin kardesleri olmuslardir." Isr,
27.
5 - "Yeryznde bozgunculuk yaparak (baskalarina)
saldirmayin." (Bakara, 60.
6 - "O asiricilarin emrine uymayin" (Suera, 151)
7 - "Onlardan hibir gnhkra, yahut nnkre itat etme." Insan,
24.
8 - " Sunlarin hibirine boyun egme: Yemin edip duran
asagilik." Kalem, 10.
9 - "Cahillerin yoluna uymayin." Yunus, 89.
10 - "O halde chillerden olma!" En'am, 35.
11 - "GIillerden olma!" A'raI, 205.
12 - "Allh'in ni'met verdigi peygamberler, siddiklar, sehidler ve
373
onlari "nimet verilmisler" olarak adlandirmistir. Yine her
Mslman'a her namazda onlarin yolunu izledigini ilan
etmesini Iarz kilmistir.
Bir rnek
Cemel savasinda, bir taraIta Hz. Ali (a.s) ve karsi taraI
ise Talha ve Zbeyr vardi. Adamin biri bu sahneyi
grnce, "Her ikisi de Resulullah'in (s.a.a) ashabi; acaba
hangisi hakli?!" dedi.
Hz. Ali (a.s) ondan sonra hi kimsenin bu konuda
saskin kalmamasi iin her zaman oldugu gibi bir
aiklamasiyla tarihe isik tuttu. O isik suydu: "Hakliyi
tanimak iin hakki tani."
Yani hakki insanlarla degil, insanlari hakla tani.
Yani rnegin giybet edeni kt biri bilmeden nce
giybetin ne demek oldugunu grenmemiz gerekiyor;
yoksa, "Falan adam giybet ettigine gre giybet etmek
helaldir" denmemelidir.
8- Kt Zan, Tecesss ve Gybet
Kur'an-i Kerim aik bir sekilde syle buyurmaktadir:
"Zannin bir kismi gnhtir."
1

Kt zan tecesss iin, tecesss giybet iin zemin
hazirlar ve giybet ise sevgi, muhabbet ve iliskilerin
bozulmasi ve gvenlerin sarsilmasi iin ok nemli bir
etkendir.
Soru: Hadislerde, "Bir giybet yznden insanin tm

slihlerle beraberdir. Onlar da ne gzel arkadastir!" Nisa, 69.
1 - Hucurat, 12.
374
ibateleri mahvolur" seklinde geer; acaba bu adilane bir
cezalandirma midir?
Cevap: Evet! nk giybetle kisinin yillar boyu elde
ettigi hasiyeti yok olur; dolayisiyla bunun karsisinda yillar
boyu yapilan ibadetlerin de yok olmasi gerekir.
Biz burada her bir mnker hakkindaki tm ayet ve
rivayetleri islemek istemiyoruz; onlardan sadece bir kaina
rnek olarak deginmenin yeterli olacagi kanisindayiz.
9- Sz Gezdirmek
Nisa suresinin 85. ayetinde syle geer: "Kim -iki
Mslman arasinda- kt bir (ise) destek olursa -Iitne
ikarir, dedikodu ve ara bozuculuk yapar, kirginlik
olusturur ve haysiyetini ignerse-, onun da o isten bir payi
olur."
10- lgisizlik
Ilgisizlik ve sorumluluk hissetmemek toplumsal
mnkerlerden biridir. Hadiste syle geer: "Mazlumun
Ieryadini duyup yardim etmeyen Mslman degildir."
1

Baska bir hadiste syle geer: "Komsusu aken
kendisi tok yatan kimse Allah'a iman etmemistir."
2

Hadislerde mnkerlere karsi ilgisiz davrananlara
"imansiz" denilmistir.
3

Kur'an-i Kerim'de syle buyrulmaktadir: "Size ne oldu
ki zayiI dsrlen erkek, kadin ve ocuklar ugrunda Allh

1 - Biharu'l - Envar, c. 74, s. 339.
2 - Biharu'l - Envar, c. 74, s. 94.
3 - "Allah, dini olmayan zayiI mmine gazap eder." Biharu'l -
Envar, c. 72, s. 228.
375
yolunda savasmiyorsunuz?"
1

Cehennemlikler cennetliklere, bizim cehenneme
atilmamizin nedenlerinden bir alara karsi ilgisiz
davranmamizdir diyeceklerdir: "Yoksula da
yedirmezdik."
2

Rivayetlerde syle gemektedir: Allah Teala bir
blgenin halkini helak etti. Melekler, "Bu blgenin
halkindan bir grubu gnahkar degillerdir. Neden onlar
gnahkrlarin atesiyle yaniyorlar?" dediler.
Allah Teala, "Sessiz ve ilgisiz kaldiklari iin"
buyurdu.
Imam Sadik (a.s) tvbe iin yanina gelen
izleyicilerinden birine syle buyurdu: "Sizin gibiler
Abbasogullari'nin etraIina toplanmasaydi, onlar biz Ehl-i
Beyt'i evimize hapsetmezlerdi."
Emirulmminin Hz. Ali (a.s) ilgisiz kisileri en sert
cmlelerle elestiriyor ve bazen onlari lanetliyordu.
Hatirladigim kadariyla gevsek, alak ve ilgisiz kisiler
hakkinda on sekiz sert cmle kullanmaktadir; onlardan
bazilarina dipnotta degindik!
3

Elbette bu topluma karsi sergilenen ilgisizliktir; Iakat
bazen insan kendisine karsi bir nevi ilgisizlik sergiler ve
grp duydugu seylerden ibret almaz, tas kalpli olur ve
gznden bir damla bile yas ikmaz. Kur'an-i Kerim
esitli yerlerde bu gibi kisileri elestirerek syle

1 - Nisa, 75.
2 - Mddessir, 6.
3 - "Ey erkek olmadiklari halde erkeklere benzeyenler; ey ruhsuz
karartilar! Yaziklar olsun size, helak olasiniz; Allah caninizi alsin;
keske sizi hi grmeseydim."
376
buyurmustur: "Kendilerine gt verildiginde gt
almiyorlar."
1

11- Tefrika
Toplumsal mnkerlerden biri de teIrikadir. Kur'an-i
Kerim teIrikayi gkten inen ve yerden ikan azaba
benzetmis ve onlarla es deger saymistir.
2

Mslmanlarin hicretin nc yilinda Uhud
savasinda yenilgiye ugramalarinin nedeni teIrika ve
nderlerine itaatsizlikti.
3

Hz. Ali (a.s), Resulullah'in (s.a.a) Gadir-i Hum'da,
"Benden sonra haliIe Ali b. Ebutalib'tir" buyurduguna
yaklasik yz bin sahit oldugu halde sirI vahdet ve birligi
korumak iin 25 yil sabretti. Hz. Musa (a.s) kirk gn sonra
Tur dagindan dndgnde halkin Samir'nin buzagisinin
etraIinda toplanip ona taptiklarini grnce siddetle
Ikelenerek kardesi Harun'a, "Neden bu sapmayi
engellemedin?" dedi.
Harun syle dedi: "Ben onlari sakindirdim; Iakat onlar
beni dinlemediler. Neredeyse beni ldreceklerdi. Daha
kati bir sekilde kiyam etmeyi dsndm! Fakat bana, sen
bu inkilapi hareketinle Israilogullari arasina teIrika
dsrdn, demenden ekindim. Dolayisiyla ben bunlarin

1 - SaIIat, 13.
2 - "O, sizin zerinize stnzden, yahut ayaklarinizin altindan
bir azp gndermege, ya da sizi parti parti birbirinize dsrp
kiminize kiminizin hincini tattirmaga kdirdir." En'am, 65.
3 - "Nihyet siz korktunuz, Allh size sevdiginiz(glibiyet)i
gsterdikten sonra (verilen) emir hakkinda (birbirinizle) ekisip isyn
ettiniz." l-i Imran, 12.
377
teIrika etkeni olmaktansa onlarin buzagiya tapmalarini
tercih ettim."
Islam dininde, teIrikaya neden olan her sey haram
sayilmistir; rnegin, dedikodu, giybet, iItira, kt zan,
yaygara ikarmak ve benzeri seyler siddetle yasaklanmistir
ve diger taraItan vahdet ve kalplerin huzur bulmasina
neden olan her sey de tavsiye edilmistir. yle ki, "Dogru
sz Iitne ikaracaksa yalan konusmak caizdir" diyorlar.
Tarih boyunca Mslmanlarin basina gelen bunca
Ielaketler teIrika yznden gelmistir. Bugn ve dn dnya
istikbarinin en byk darbesi sayilan sey de yine teIrika
ikarmaktir.
1
Kur'an-i Kerim teIrika ikaranlari msrik
saymistir.
2
Yine Kur'an-i Kerim vahdet eksenini hablullah
(Allah'in ipi) olarak tanimistir.
3
Mslmanlar birlik
olurlarsa hibir g onlari tehdit etmez; tabii ki nemli
olan zahir birliktelik degil, kalp birligidir.
4
Ayet ve
rivayetlerde zahir vahdetler elestirilmistir.
5
Elbette ancak
yce bir ruha ve genis bir ggse sahip olup dar grsllk
ve ben merkezcilikten kainanlar vahdet ve birlik Iaktr
olabilirler. Kur'an-i Kerim syle buyuruyor: "Allh
yaninda en stn olaniniz, (gnhlardan) en ok
korunaninizdir."
6

Kur'an iste bu buyruguyla kavim, irk, blge, iklim, yas

1 - "Halkini esitli gruplara bld." Kasas, 4.
2 - "(Allah'a) ortak kosanlardan olmayin. O msriklerden
(olmayin ki) onlar, dinlerini ayirip bek bek olmuslardir." Rum, 31 -
32.
3 - "Ve topluca Allh'in ipine yapisin." l-i Imran, 103.
4 - " (Allh) kalblerinizi uzlastirdi." l-i Imran, 103.
5 - "Ama kalbleri daginiktir." Hasr, 14.
6 - Hucurat, 13.
378
ve iktisat konularini grmezden geliyor.
Cuma ve cemaat namazi projesi, gece - gndz
yapilan srekli bir vahdet alistirmasidir. Sila-i rahimde
bulunmak, gidis-gelis yapmak, aI ve grmezden gelmek,
yardimlasmak, mahrumlarin elinden tutmak, hicret etme,
hediyelesme, hasta ziyaretine gitme ve el sikisma gibi
konularin tavsiye edilmesi, tm sevgi ve vahdet
olusturmak ve insan baglari glendirmek iindir.
12- Ktlg Yayma
Ktlg yayma da toplumsal mnkerlerdendir.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta, btn gnahlarda,
Allah Teala'nin gazabina neden olan sey, o gnahin
yapilmasidir. Fakat ktlg yayma konusunda, insan,
yapmasa bile ona ilgi duymasi bile byk bir gnahtir;
yani sadece ktlg yayma degil, ona ilgi duyma bile
byk bir gnahtir; halbuki hibir gnaha ilgi duymak -
yapilmadigi mddete- gnah degildir.
1
Aiktir ki
ktlg yayma zemini, birbirlerine yabanci olan erkek ve
kadinin issiz bir kseye ekilmesi, onlarin is yeri,
niversite, hastane ve diger umum yerlerle birbirlerine
karismalaridir. Kadinlarin hicapsiz olusu veya Islam
dininin emrettigi sekilde hicaplarini tam anlamiyla
gzetmeyisleri ktlk ve gnahin yayilmasi iin en
uygun zemindir. Birazcik dsnecek olursa, kayitsizlik,
gz otlatma, makyaj yaparak yabanci erkeklerin karsisina
ikmanin bilimsel, ahlak ve ailev zararlari hi kimseye

1 - "Inananlar iinde edepsizligin yayilmasini isteyenler iin
dnyda da, hirette de aci bir azb vardir." Nur, 19.
379
gizli olmayan heveslerin, seytanin tuzaklarinin, ktlk ve
her trl gayr-i mesru iliskilerin alevlenmesinin
anahtaridir.
13- Vahyet Yaratma
Kur'an-i Kerim syle buyuruyor: "Allh ve elisiyle
savasanlarin ve yeryznde bozgunculuk yapmaga
alisanlarin cezsi: (ya) ldrlmeleri, ya asilmalari, ya
ellerinin, ayaklarinin apraz kesilmesi veya bulunduklari
yerden srlmeleridir."
1
Yeryznde Iesat rneklerinden
biri silah ekme, korku, vahset ve emniyetsizlik
yaratmaktir. Kur'an-i Kerim yaygara ikararak toplumda
istikrarsizlik olusturanlar iin bile ok siddetli bir azab
tayin etmistir.
2

Bir hadiste syle geer: "Allah Teala mmin bir kisiyi
korkutani kiyamet gn korkutacaktir."
3

Baska bir hadis de su anlamdadir: "Insanlarin en
kts, insanlar, ktlgnden gvencede olmayan
kisidir."
4

ok uzaga gitmeyelim; Mslman'a "Mslman"
denilmesinin nedeni, insanlarin onun elinden ve dilinden

1 - Maide, 33.
2 - "Sehirde kt haberler yayanlar (bu yaptiklarindan)
vazgemezlerse seni onlarin stne sreriz (onlarla savasmani ve
onlari sehirden srp ikarmani sana emrederiz)." Ahzab, 60.
3 - "Kim benim dostlarimdan birini korkutursa bana karsi aik bir
savasa girmis olur ve kiyamet gn onun intikamini ben alirimi"
Biharu'l - Envar, c. 13, s. 49.
4 - "Kiyamet gn Allah yaninda insanlarin en kts,
ktlgnden gvencede kalmak iin kendisine ikramda bulunulan
kimsedir." Biharu'l - Envar, c. 7, s. 217.
380
gvende olmasidir.
1

Aziz Islam dini syle buyuruyor: "Yolculuk
programlarinizi, -evdekilerin korkmamalari ve uykudan
uyanmamalari iin- eve geceleyin girmeyecek bir sekilde
ayarlayin."
Bir rnek
Byk bir ariI, mIessir ve Iakih olan Meshed'in ileri
gelen alimlerinden biri,
2
geceleyin Meshed'e girdi. Esini
uyandirmak iin kapiyi almak isteyince bu hadisi
hatirlayip kapinin arkasinda oturup sabaha olmasini
bekledi; o sirada evde olan esi rya aleminde onun
geldigini, Iakat kendisine saygisizlik yapmamak iin
kapinin arkasinda oturdugunu grd. Bunun zerine
uykudan uyanarak kapiya ikti. Kapiyi ainca kocasinin
kapinin arkasinda oldugunu grd.
14- Yalan Haberler Yayma
Kur'an-i Kerim syle buyuruyor: "Fsik bir adam size
bir haber getirirse dogrulugunu arastirmadan onu kabul
etmeyin."
3

Kisiler veya Mslman lkeler arasinda teIrika
ikarmanin yollarindan biri de, zel bir takim program ve
btelerle uydurulup dzenlenen ve daha sonra insanlara
yutturularak muhabbet ve sevgi baglarini koparan bu

1 - "Mslman, Mslmanlarin, elinden ve dilinden gvende
oldugu kisidir." Biharu'l - Envar, c. 1, s. 113.
2 - Ayetullah Mirza Cevad Aga Tahran.
3 - "Ey inananlar, size Isik (yoldan ikmis) bir adam bir haber
getirirse onun dogrulugunu arastirin." Hucurat, 6.
381
hoparlrler ve yalan haberlerdir. Bizim buradan
hedeIimizi hem toplumumuzda Iazla olan ve hem de pek
Iazla gnah olarak grlmeyen mnkerleri tanimaktir;
Iakat kesinlikle gnahlari saymak istemiyoruz; aksi
durumda hedeIimizden ikmis oluruz.
15- Dalkavukluk ve Ayrclk
Toplumsal mnkerlerden bir digeri de, bazen, tabir
caizse, kraldan ok kralci kesilen kimselerin tutuldugu
dalkavukluk, yaltakilik ve bir seyi haddinden Iazla
abartmaktir; dolayisiyla, bu gibi kisilere dikkat etmek
gerekir. Bunun bazi rnekleri syledir:
1- Bir grup Hz. Ali'nin (a.s) huzuruna gelerek, "Ey
rabbimiz! Selam sana!" diyince Hz. Ali (a.s) onlardan
tvbe etmelerini istedi.
1

2- Baska biri Resul-i Ekrem (s.a.a) hakkinda bu tabiri
kullaninca o hazret ona lanet etti.
2

Asiriciliktan sakindiran btn rivayetler, onun mnker
boyutunu gz nnde bulundurmuslardir; dolayisiyla
sairler, meddahlar, hatipler ve yazarlar kendileriniz sz ve
yazilarina dikkat etmelidirler. Bir hadiste, "Dalkavukluk
yapan kisinin agzina toprak doldurun!" seklinde geer.
3

Nehcu'l - Belaga'da syle gemektedir: "Haddinden
Iazla vg dalkavukluk, haddinden az vg ise zaaI ve

1 - Emali-i Saduk, s. 662, 1377. hadis.
2 - "Bir kisi Resulullah'in (s.a.a) huzuruna ikarak, 'Ey rabbim!
Selam olsun sana' dedi. Bunun zerine Resulullah (s.a.a), 'Ne oluyor
sana? Allah lanet etsin sana. Benim de, senin de rabbin Allah'tir'
buyurdu." Biharu'l - Envar, c. 25, s. 297.
3 - Biharu'l - Envar, c. 73, s. 294.
382
kiskanliktir."
1

Btn bu elestiriler normal kisilere karsi yapilan vg
ve dalkavukluk hakkinadir; Iakat eger zalim bir kisi
vlrse, hadisin tabirince, Allah'in arsi titrer.
2


1 - Nehcu'l - Belaga, hikmetli szler: 347.
2 - "Zalim bir kisi vlrse ars titrer ve Allah gazaba gelir."
Biharu'l - Envar, c. 77, s. 152.
383
D- Ailev Mnkerler
Aile Iesat ve gnah kaynagi olabilecegi gibi terbiye ve
takvanin temelini de olusturabilir. Islam dini daha
basindan beri ailenin neminden dolayi en dakik
tavsiyelerde bulunmustur. Onlardan bazilar syledir:
1- Es seerken onun inan ve dsncelerine dikkat
edin.
1

2- Kt bir ailede yetisen gzel bir es, plkte biten
gzel bir gl gibidir.
2

3- Evlilik trenini sade ve mehri az tutun.
3

4- Cinsel yaratilistan hedeI, dnyada gznzn nuru
4

ve ahirette ise zahireniz olacak bir soya sahip olmak

1 - "Inanan bir cariye, ortak kosan (hr) kadindan iyidir." Bakara,
221.
2 - "plkte yetisen gllerden kainin." Biharu'l - Envar, c. 103,
s. 232.
3 - "Onlarin en gzeli, mehri en az olanidir." Biharu'l - Envar, c.
103, s. 237.
4 - "Ve ocuklarimizdan gz aydinligi ver." Furkan, 74.
384
olmalidir.
1

5- Ad koyma, sevgi, Kur'an talimi, yzme, sanat ve
ilim talimi, ocuklar arasinda esit davranma ve kiz - erkek
arasinda ayirim yapmamak, annenin hamile oldugu andan
itibaren dogumdan sonra ve lnceye kadar onlara helal
rizik verme, meslek seimi ve yzlerce diger tavsiyeler
Islam dininin aile dzenine verdigi nemin gstergesidir.
Esin iIIetli olmasi ve ailenin salih olmasi, Nehcu'l -
Belaga'da Hz. Ali'nin (a.s) hatta byk siyasi grevlere
atama ve almalarda gz nnde bulundurdugu
noktalardandir. Ailede ilk ayyaslik, bulasiklik ve aykiri
girisimler gelecekte ve toplumda her trl gnah, Iesad ve
Iuhusun kaynagidir.
Bir rnek
Diyorlar ki, bir gn Seytan Iitne ve Iesat ikarma
konusunda bir haramzadeyle yarismaya girdi. Aksam st
girisimlerini raporlamak iin bir araya geldiklerinde
Seytan, "Ben bugn sadece bir zina yaptirdim" dedi.
Haremzade, "Ben bugn senden kat kat Iazla Iitne
ikardim. Benim Iitnemle bazilari birbirlerine kIredip
irkin szler sylediler; kt zanlar, giybet ve rsvetler
bas alip gitti." dedi.
Bunun zerine Seytan syle dedi: "Senin yaptiklarin
sayi bakimindan benimkinden Iazladir; Iakat ben bir zina
yaptirarak her gn senin gibi yzlerce Iitne ikaracak bir
haramzade meydana getirdim. Evet! Ben bir gnah
yaptirdim; Iakat benim yaptirdigim temel bir gnahtir.

1 - "Kendiniz iin ileriye hazirlik yapin." Bakara, 223.
385
Ailev konular ok nemlidir ve ebeveynin gnahlari
ve onlarin beslenme, ibadet ve konusmalarindaki
itinasizliklari soylarindan gelen ocuklarinda yzlerce
Iitne ve Iesada kaynak olusturur.
Bir baska ailev mnker esinin sermayesini ktye
kullanmak, haddinden Iazla mehriyeler, tesriIat ve trenler
dzenlenmesini beklemek, gelin ve damadin yakinlarinin
yersiz mdahaleleridir. Hz. Suayb (a.s) kizini Hz. Musa'ya
nikahlamak isteyince, "nerdigim mehriyelerden birini
seebilirsin; Iakat ben sana siki tutup seni zor durumda
birakmak istemiyorum" dedi.
1

Ailev mnkerlerden bir digeri, ok kt etkiler
birakan bazi evliliklerdir. Fikihta syle geer: "Biri bir
erkekle livata yaparsa onun kiz kardesiyle evlenemez.
Byle bir evlilik yapilirsa, zerinden yillar gese ve
ocuklari olsa bile eslerin hemen birbirinden ayrilmasi
gerekir."
Ailev mnkerlerden biri de ocuklara karsi ilgisiz
davranmak, aralarinda Iark gzetmek ve Kur'an-i Kerim'in
tayin ettigi sreden nce stten kesmektir; nitekim
ebeveynin ocuklar karsisinda yersiz sakalari, dogru
olmayan elestirileri ve Allah gstermesin irkin szleri
veya ebeveynin birbirlerine syledikleri ve ocuklarinin
anladigi yalanlar, bunlarin her biri ocuklarin
terbiyesinden ve geleceginde kt etkiler birakmaktadir.
Eyine Kary irkin Ahlak Sergilemek.
Resul-i Ekrem'in (s.a.a) ashabindan biri lnce o

1 - "Ben sana zahmet vermek istemem." Kasas, 27.
386
hazret cenaze trenine yalin ayak katilarak, "Onun yaninda
binlerce melek hareket ediyordu ve zel bir trenle
deInedildi" buyurdu.
Sahabenin annesi, "Ne mutlu sana! Bu kadar izzet ve
ikramla ldn; Resulullah ve melekler seni deInetmek iin
geldiler" dedi.
Bunun zerine Resulullah (s.a.a), "Annecigim; o kadar
acele hkmetme! Oglun tm gzel zelliklerine ragmen
esine kt davranmasi nedeniyle kabir sikmasiyla
karsilasacaktir" buyurdu.
1

Mehriyeyi inkar etmek, zel gnlerde esiyle cinsel
mnasebette bulunmak, esini korkutmak, bahane aramak,
evladini ldrmek, ocuk dsrmek, esinden yersiz bir
beklentide bulunmak, esine kt bir isim birakmak, esinin
dogal isteklerini nemsememek, es ve ocuklarina karsi
adaletsizlik, yersiz tahakkm ve bunun gibi onlarca seyler
ailev mnkerlerdendir.
Kur'an-i Kerim ve rivayetlerde esine itaatsizlik, eslerin
bosanma ve ayrilmasini nlemek ve onlarin karsilikli
haklariyla ilgili yzlerde emirler gemistir.

1 - "O, esine kt davraniyordu." Biharu'l - Envar, c. 6, s. 220.
387
E- Ahlak Mnkerler
Ahlak mnkerler olduka Iazladir; onlardan bazilari
rnek olarak syledir:
- Bencillik ve egoistlik; Kur'an-i Kerim'de syle
buyrulmaktadir: "Yapmadiklari isler iin kendilerini
vmelerini sevenlerin asla kurtulusa ereceklerini sanma."
1

- Riya; riya bir nevi gizli sirk ve Allah'tan baskasina
ynelistir. Riya isin degerini dsrr. Kur'an-i Kerim ve
rivayetlerde riyakarlar ve riyanin kt sonulari hakkinda
bir takim uyarilara rastlamaktayiz.
- Yalan, giybet, sz gezdirmek, kIretmek, batil bir
seyin etraIindan toplanmak, kutsal seylere saygisizlik
yapmak, birbirine kt isim takmak, minnet birakma ve
bunun gibi onlarca diger girisimler ahlak mnkerler
arasinda yer almaktadir; eger bunlarin her biri iin bir ayet
veya rivayet getirecek olursak asil konumuzdan disari
ikmis oluruz (eger simdiye kadar ikmadiysak tabii).

1 - "O ettiklerine sevinen, yapmadiklari seylerle vlmeyi
sevenlerin, azbdan kurtulacaklarini sanma." l-i Imran, 188.
388
F- Iktisad Mnkerler
Iktisadi mnkerler sayi bakimindan diger
mnkerlerden daha Iazladir; onlardan bazilari rnek olarak
syledir:
1- Allah'a karsi savas ilan etme konumunda olan Iaiz.
1

Yahudilikte bile yasaklanan Iaiz
2
ok kinanan ve ne yazik
ki dnyada yaygin olan haram gelirlerden biridir; yle ki,
bir dirhem Iaiz almak insanin kendi annesiyle zina etme
mesabesindedir.
3

2- Yalan yere yemin etmek, haksiz yere taniklik
yapmak, karaborsacilik, malda hile yapma, kusurlu mal
satma, kaIirlere silah satmak, sarap imal edilmesi iin
zm ve benzeri seyler satmak, Iasit tellallik, yalan yere
sahitlik yapmak, dalkavukluk, mal karsiliginda Iasit

1 - "Eger byle yapmazsaniz, Allh ve Elisiyle savasa
girdiginizi bilin." Bakara, 279.
2 - "Menedildikleri halde rib almalarindan" Nisa, 161.
3 - "Faiz yetmis kisimdir; onun en basiti insanin kendi annesiyle
zina etmesidir." Biharu'l - Envar, c. 103, s. 117.
389
kisileri vmek, beytlmali ktye kullanmak ve mal
stoklamak; btn bunlar iktisad mnkerlerdendir.
3- l ve tartida hile yapma
Kur'an-i Kerim'de, "l ve tartida hile yapanlarin
vay haline!" seklinde baslayan "MutaIIiIin" diye bir sure
vardir.
Hz. Suayb'in (a.s) tevhide davetten sonra ilk sz l
ve tartida hile yapmaktan sakindirmakti.
1
Kur'an-i
Kerim'de syle buyrulmaktadir: "Kiyamete inanmiyorlar
mi ki l ve tartida hile yapiyorlar?!"
2

Memurlarin ve gretmenlerin az alismalari, Islam
vergileri dememek, yetimin malini yemek gibi seyler de
l ve tartida hile yapma gibidir.
4- Rsvet
Bir hadiste syle geer: "Rsvet veren de, alan da
atestedir."
3

Bazilari rsvet yerine hediye, hesaplama hakki ve
tesvik gibi kelimeler kullanmakla geregin degisecegini
saniyorlar.

1 - "Ey kavmim, insanlarin esyasini eksik vermeyin." A'raI ve
Hud, 85.
2 - Bunlar, byk bir gnde tekrar dirileceklerini sanmiyorlar
mi?" MutaIIiIin, 4 - 5.
3 - Resul-i Ekrem (a.s) syle buyurmaktadir: "Rsvet veren de,
alan da cehennemdedir." Kenzu'l - Ummal, c. 15077.
390
G- Asker Mnkerler
1- Cepheden Kamak
Bazi mnkerler cephe ve savasla ilgilidir. Bunlardan
biri cephe ve savastan kamaktir. Kur'an-i Kerim syle
buyurmaktadir: "Kim yeniden yapilanip dnmek veya
baska bir grubun yardimina kosmak disinda dsmana
sirtini dnerse Allah'in gazabina ugrar ve yerin
cehennemdir ve cehennem ne kt varilacak yerdir!"
1

Evet; savastan kamak Allah Teala'nin, hakkinda
cehennem vaadinda bulundugu byk gnahlardan biridir.
Ahzab suresinde syle geer: Bazilari Islam dsmanlariyla
savasta kamayacaklarina dair Resul-i Ekrem'le (s.a.a)
ahitlesmislerdi. Bunun zerine Kur'an-i Kerim syle

1 - "Kim o gn savasmak iin bir taraIa ekilmek, ya da baska bir
birlige katilmak disinda arkasini dner(kaar)sa o, Allah'tan bir
gazaba ugrar, onun yeri cehennemdir, o ne kt varilacak bir yerdir!"
EnIal, 16.
391
buyuruyor: "Kamak size Iayda vermez."
1

Savaytan Kama Bahaneleri.
Kur'an-i Kerim'de mnaIiklarla korkaklarin savastan
kamalari ve bu hareketlerine getirdikleri mazeretler
konusunda bazi nkteler siralanmistir; bu nkteler zetle
syledir:
1- nder ve komutandan yoksunluk:
Uhud savasinda bir grup Mslman Resulullah'in
(s.a.a) sehid oldugunu sanarak savastan katilar. Kur'an-i
Kerim bu konuda syle buyurmaktadir: "Peygamber lse
veya sehid olsaydi bile sizin kamaniz ve geri dnmeniz
mi gerekiyordu?!"
2

2- Havanin sicak olusu:
SeIerberlik emri verilince bir grup, "Simdi hava
sicaktir" dediler. Kur'an-i Kerim, "Cehennem atesi daha
sicaktir" buyuruyor.
3

3- Dsmanin oklugu:
KIr ordusunu ve onlarin donanmasini grnce,
"Bugn bizim bu tagutla savasmaya gcmz yok"
dediler.
4

Bedir savasinda, Allah Teala gayb gcyle
Mslmanlara msrikleri az gsterdi; aksi durumda gevser

1 - Ahzab, 16.
2 - "Simdi o lr veya ldrlrse siz kelerinizin zerinde
geriye mi dneceksiniz?" l-i Imran, 144.
3 - "Sicakta seIere ikmayin." dediler. De ki: "Cehennemin atesi
daha sicaktir!" Tevbe, 81.
4 - "Bugn Clt'a ve askerlerine karsi bizim gcmz yok."
dediler. Bakara, 249.
392
ve dsmana saldirmaya cret edemezlerdi.
1

4- Muhtemel gnahlar:
ReIah talep Mslmanlar Tebuk savasinda, "Biz yolda
gzmz Rum kizlarina takilip gnah islemekten
endiseleniyoruz, dediler. Halbuki nderlerinin emrine
itaatsizlik ve savastan kamanin kari-kiza bakmak
gnahindan daha kt oldugundan gaIillerdi.
2

5- Bazilari da evlerinin korunmasiz olusunu bahane
ederler.
3

Savaytan Kaanlara Tepki Gstermek
Kur'an-i Kerim syle buyurmaktadir: "Cepheye
gitmekten sakinanlardan len birinin zerine asla namaz
kilma, onun kabri basina da gitme!"
4

Savaytan Kaanlar Cezalandrma
Resul-i Ekrem'in (s.a.a) umumi seIerberlik emri
verdigi bir savasta, kisi savasa katilmaktan ekindi.
Bunun zerine o hazret, "Hi kimse bunlarla konusmasin"
buyurdu!
Resulullah (s.a.a) bu sekilde onlari siddetli bir iktisad

1 - "Allh, sana onlari uykunda az gsteriyordu." EnIal, 43.
2 - "Ilerinden ylesi var ki: "Bana izin ver, beni Iitneye
dsrme" der. Iyi bilin ki, onlar zaten Iitneye dsmslerdir." Tevbe,
49.
3 - "Onlardan bir topluluk da. "Evlerimiz (saglam degil), aiktir"
diyerek peygamberden izin istiyordu. Oysa onlar(in evleri) aik
degildi. Sadece kamak istiyorlardi." Ahzab, 13.
4 - "Ve Onlardan len birinin zerine asla namaz kilma, onun
kabri basinda durma." Tevbe, 84.
393
kusatmaya aldi; is yle bir yere vardi ki, hatta esleri ve
ocuklari bile onlarla konusmadilar. Bu kisi, "O halde
biz de birbirimizle konusmayalim" dediler.
Bu grev genis yeryzn onlara daraltti; nihayet
yaptiklari bu isten mahcubiyet duyarak tvbe ettiler ve
tvbeleri kabul oldu.
1

2- hanet
Bazen cephedeki Islam askeri dsmana bir takim
bilgiler vererek bazi gizli durumlari iIsa eder. Bu hareket
isaretle bile olsa ihanet ve byk gnahlardandir.
Bir rnek
Snn ve Si teIsirlerinde, EnIal suresinin 27. ayetinin
teIsirinde syle geer: "Resulullah'in (s.a.a) emriyle
Mslmanlar Ben Kurza Yahudilerini kusatinca, onlar
baris yapip Sam'a gme nerisinde bulundular. Fakat
Resul-i Ekrem (s.a.a) kabul etmeyerek Sa'd b. Muaz'i bu
ise hakem olarak grevlendirdi. Gemiste Yahudilerle
dostluk iliskisi bulunan Ebu Lubaye isminde bir
Mslman, Yahudiler onunla msavere ettiginde,
bogazina isaret ederek Sa'd b. Muaz'in hakem olusunun
onlar iin tehlikeli oldugunu bildir. Cebrail nazil olarak
Sa'd'in bu isaretini Resulullah'a (s.a.a) haber verdi. Ebu
Lubaye bu ihanetinden mahcubiyet duyarak tvbe
anlaminda kendini mescidin stununa baglayip birka gn

1 - "Ve (seIerden) geri birakilan o kisinin de tevbesini kabul
buyurdu. Btn genisligiyle beraber dny baslarina dar gelmis ve
canlari sikildika sikilmis." Tevbe, 118.
394
hibir sey yemedi. Sonunda Allah Teala onun tvbesini
kabul etti. Evet! Bazen dsman lehine bir isaret bile
ihanettir.
3- Komutana taatsizlik
Resul-i Ekrem (s.a.a) veIatinin esiginde Usame
isminde 18 yasindaki bir genci bir blgeye gndererek,
"Usame'nin ordusundan ayrilana Allah lanet etsin"
buyurdu.
1

Nur suresinin 62. ayetinde syle buyrulmaktadir:
"Gerek m'minler Allah'a ve Elisine (gnlden) inanan
kimselerdir. Allh'in Elisi ile bir iste toplu olarak beraber
bulunduklari zaman ondan izin almadan gitmezler."
2

Evet; Komutandan izin almak imanin gstergesidir.
Mslmanlarin Uhud savasinda yenilgiye ugramalarinin
nedenlerinden biri komutanlarina itaatsizlik etmeleriydi.
3

Islam dini yce hedeIlerine ulasmak iin komutanda
adalet, takva, g ve dsnce; halkta ise ask ve itaat
ilkelerini gerekli grmektedir.
4- Ganimete Yneliy
Cephe ve savas mnkerlerinden bir digeri de ganimete
ynelistir.

1 - Biharu'l - Envar, c. 27, s. 324.
2 - "Toplumsal bir is iin Allh'in Elisi ile beraber bulunduklari
zaman ondan izin almadan gitmezler." Nur, 62.
3 - "Nihyet siz korktunuz, Allh size sevdiginiz(glibiyet)i
gsterdikten sonra (verilen) emir hakkinda (birbirinizle) ekisip isyn
ettiniz." l-i Imran, 152.
395
Bir rnek
Resulullah (s.a.a) Hayber savasindan sonra ya Islam'i
kabul etmeleri ya da cizye demeleri iin bir kisiyi bir
grupla birlikte Fedek kyndeki Yahudilere gnderdi.
Mirdas ismindeki bir Yahudi Islam ordusunun geldigini
haber alinca mal ve ocuklarini bir dagda saklayarak, "La
ilahe illellah, Muhammed Resulullah" sloganiyla
Mslmanlari karsilamaya ikti. Resulullah'in (s.a.a)
elisi, onun, malinin alinmasindan korkup grnste
Mslman oldugunu dsnerek onu ldrd. Resulullah
(s.a.a) buna zlerek, "Sen ganimete ynelis ruhuna sahip
oldugun iin bir Mslman'i ldrdn" buyurdu.
Bunun zerine Nisa suresinin 94. ayeti nazil oldu:
"Ey Islam askerleri; dikkat edin, arastirin ve
Mslman oldugunu syleyen bir kisiye, sebepsiz olarak
onu ldrp abuk gelip geici bir ganimet elde etmek iin
"Sen m'min degilsin; korktugun iin byle sylyorsun!"
demeyin. Gerek ganimetlerin Allh'in yaninda oldugunu
bilmiyor musunuz? Kasitli olarak bir Mslman
ldrlebilir mi? Bizim onun kalbinden haberimiz var.
Daha nce siz de yle degil miydiniz? Siz daha nce derin
bir imana mi sahiptiniz ki ilk etapta kaIirlerin derin bir
imana sahip olmalarini bekliyorsunuz?"
1

Bundan Alnacak Dersler
Bu olaydan bir ok dersler alabiliriz; rnegin:

1 - "Ey inananlar, Allh yolunda savasa iktiginiz zaman iyi
anlayin, dinleyin, size selm verene, dny haytinin geici
menIaatini gzeterek: "Sen m'min degilsin!" demeyin. nk
Allh'in yaninda ok ganimetler vardir. nceden siz de yle idiniz..."
Nisa, 94.
396
- Savas bahanesiyle kargasa ikarmak yasaktir!
- Mslman oldugunu syleyerek bize gelenleri
kucagimizi aarak karsilayalim!
- Insanlara dinsizlik etiketi yapistirmayalim!
- Spheli kisilere karsi aceleci bir karar vermeyelim!
- Gcmz ktye kullanmayalim!
- Maddi hedeIlerimiz bizi gnaha srklemesin!
- Savasin kutsalligini ganimet almayla bozmayalim!
- Madd cazibeler Islam askerlerini de birakmaz!
- Mslmanlarin sayisina bir kisinin eklenmesi,
sermayelerimizi artirmamizdan daha iyidir!
- Mslman'i ldrme tehlikesi, mnaIiklarin nIuz
etme tehlikesinden daha iyidir.
- Gemiste kendisi dnyaya ynelen ve yzeysel bir
imana sahip olan bir kimse insanlardan derin bir imana
sahip olmalarini beklememelidir.
- Insanlara karsi hislerinizle degil, akil, tahkik ve
sabirla davranin.
Kafirlere Araytrma Frsat Verin!
Kur'an-i Kerim'de syle buyrulmaktadir:
"Msriklerden biri sana siginacak olursa, Allah'in
buyrugunu duymasi iin ona siginak ver! Daha sonra onun
gvenilir bir yere gnder!"
1


1 - "Ve eger ortak kosanlardan biri gvence dileyip yanina
gelmek isterse, onu yanina al ki, Allh'in szn isitsin; sonra onu
gven iinde bulunacagi yere ulastir." Tevbe, 6.
397
H- Siyas, Emniyeti ve Beynelmilel
Mnkerler
Mnkerler sadece kisisel ve ahlak gnahlarla sinirli
degildir. Siyasi mnkerler kendi basina byk bir gnah
olmakla birlikte diger gnahlar iin de zemin sayilirlar.
Siyasi konularda yzlerce ayet ve hadis sz konusu
edilmis, dinin siyasetten ayriligina inananlar u Kur'an-i
Kerim'den bu ayetleri ikarip peygamberlerin snnetlerini
karalamalidirlar. Biz burada siyas mnkerlerden bazi
rneklere deginecegiz:
1- Tagutlarn ve Ehil Olmayanlarn
nderligini Kabullenmek
Peygamberlerin tevhide davetten sonra ilk vaziIeleri
tagutla mcadeledir: "Allah'a kulluk edin, tagut(a
tapmak)dan kainin."
1


1 - Nahl, 36.
398
Tagutlar olmazsa, insanlar dogal olarak tevhide
ynelirler. Allah Teala Kur'an-i Kerim'de Allah'a iman
vadisine girmek iin Allah'a imandan nce taguttan
sakinmayi siralamistir. Gnmzde dnya
Mslmanlarinin sorunu, tagutu reddedip Allah'a iman
etmekten ibaret olan iki kanattan sadece ikincisine, yani
"Allah'a iman"a sahip olup, "tagutu reddetme"ye sahip
olmamalaridir. Iste bu nedenledir ki grnste namaz
kildiklari halde tagut onlara hkm srmektedir. Imam
Humeyni (ks.) syle buyuruyor:
"Iki esit Islam vardir:
1- KaIirlerin iine korku dsren z Muhammed
Islam; hurma agalarinin gvdesinden olusan on stun
zerinde duran Mescid-i Nebi tagut saraylarini
titretiyordu.
2- Amerika Islam'i; gnmzde Medine'de mermer
tasindan olusan yzlerce stun zerinde duran Mescid-i
Neb hi kimsenin iine korku dsrmyor.
Allah Teala Hz. Musa'ya (a.s), "Simdi sen Fir'avn'e
git: nk o azdi" buyuruyor.
1

Kur'an-i Kerim'de gnahkrlari izlemek,
2
kaIirleri,
3

Iesat ikaranlari,
4
asiricilari,
5
haddi asanlari,
6
gaIilleri,
7


1 - Th, 24.
2 - "Onlardan hibir gnhkra, yahut nnkre it'at etme." Insan,
24.
3 - "KaIire it'at etme." Insan, 24.
4 - "Yeryznde bozgunculuk yaparak (baskalarina)
saldirmayin." Bakara, 60.
5 - "O asirilarin emrine uymayin." Suera, 151.
6 - "Ve isi, hep asirilik olan kisiye itat etme." KehI, 28.
7 - "Kalbini bizi anmaktan gaIil ettigimiz kisiye itat etme."
399
neIsine uyanlari
1
ve alaklari
2
izlemek apaik bir sekilde
yasaklanmistir. Eger sadece bu ayetlere uyulacak olursa bu
konumda olan hi kimsenin izlenmemesi gerekir.
Sadece tagutu izlemek degil, ona yardim etmek, isine
riza gstermek, hakkinda dua etmek, yasamasini dilemek,
ona tebessm etmek, saygi gstermek, onu grmek iin
yol katetmek, ona biat etmek, onu ugurlamak ve karsisinda
susmak da gnahtir.
3

2- Yabanc Etkenleri Kabul Etmek
Kur'an-i Kerim'de apaik bir sekilde syle
buyrulmaktadir: "Yabancilari kendinize mstesar
etmeyin."
4

Ne yazik ki gnmzde Islam lkelerinin korkak
nderlerinin nderligi sonucu Mslmanlarin uyuyup
dsmanlarin uyanisi yle bir hadde vardi ki Islam
lkelerinin drt bir yanina yabanci etkenler nIuz etmis,
mstesar, is bilir, mstesrik, turist diye Islam topraklarini
karis karis gezmis, dogal kaynaklarimiz, insan glerimiz
ve dahilerimiz hakkinda bilgi edinmislerdir. El yazimi
kitaplarimizi ve antika eserlerimizi almislar. Dahi
kisilerimizi kendi hedeIleri dogrultusunda kullanmislardir

KehI, 28.
1 - "NeIsine uyan kisiye itat etme." KehI, 28
2 - "Sunlarin hibirine it'at etme: Yemin edip duran asagilik..."
Kalem, 10.
3 - Bu siraladigimiz seylerin her biri hakkinda bir veya bir ka
hadis rivayet edilmistir.
4 - "Ey inananlar, kendinizden baskasini kendinize dost
edinmeyin." l-i Imran, 118.
400
ve bu is yle bir hadde varmistir ki bazi Mslman
lkelerin baslari onlarin iradesiz ve cret veren elemanlari
haline gelmistir.
3- Yagclk ve Uzlayma
Dsmanlarimizin hakkimizdaki arzularindan biri inan
ve Islam degerlerimizden vazgeip dsmanlarimizla
uzlasmamizdir.
1

Kur'an-i Kerim'de syle buyrulmaktadir: "Makul
olmayan her trl neriye karsi kati bir sekilde, bizim
hesabimizla sizinki birbirinden tamamen Iarklidir,
syleyin."
2

KaIirlerin Mslmanlara sulta kurmasiyla sonulanan
her trl anlasma, davranis, iliski ve kanunun onaylanmasi
haramdir. Kur'an-i Kerim'de syle buyrulmaktadir: "Hibir
zaman Allah Teala kaIirlerin Mslmanlar zerinde nIuz
ve sulta kurmasi iin bir yol kilmamistir!"
3

Allah'in ve Allah velilerinin kanununu, Allah'in
hedeIleri ve Allah yolunu zayiI dsren tm toplantilara,
konIeranslara, encmen ve seminerlere katilmak yasaktir.
4

4- Yaygara karma
Mslmanlarin iine korku dsren, toplumu tedirgin

1 - "Istediler ki, sen yagcilik yapasin da onlar da yagcilik
yapsinlar (sana yumusak davransinlar)." Kalem, 9.
2 - "Sizin dininiz size, benim dinim banadir." KaIirun, 6.
3 - "Allh, m'minlere karsi kIirlere asla yol vermeyecektir."
Nisa, 141.
4 - "Hatirladiktan sonra (hemen kalk), o zlimler topluluguyla
beraber oturma!" En'am, 68.
401
eden veya morallerini zayiIlatan her trl haberi yaymak
yasaktir.
1

Islam dini yaygara ikararak toplumu tedirgin edenler
iin ok siddetli bir azap tayin etmistir.
2

Mslmanlar bir haber duyunca dogru olup
olmadigini teshis etmek ve onu dogru bir sekilde tahlil
edip halka bildirmeleri iin gvenilir uzman kisilere,
siyasetilere ve Iakihlere gtrmelidirler. Ayrica, bazi
dogru haberlerin her yerde ve herkes iin aiklanmasi
dogru degildir. Kur'an-i Kerim bu konuda syle
buyurmaktadir: "Sizin bazi konulari bilmeniz zararlidir."
3

5- Casusluk
Gnmzde esitli modern ve karisik kiliIlarda sz
konusu olan ve bu konuda gl tercmanlardan
yararlanilan casusluk da siyas mnkerlerdendir.
6- Dyman Lehine Tebligat
KaIirleri yceltip, Mslmanlari tahkir eden her trl
tebligat yasaktir. Kur'an-i Kerim'de bu konuda syle
buyrulmaktadir: "Bir grup mnaIik, Mslmanlara,
sayilari ok olan kaIirlerden korkun dediler. Fakat

1 - "Onlara gven veya korkuya dair bir haber gelse onu
yayarlar." Nisa, 83.
2 - "Sehirde kt haberler yayanlar (bu yaptiklarindan)
vazgemezlerse seni onlarin stne sreriz (onlarla savasmani ve
onlari sehirden srp ikarmani sana emrederiz); sonra orada, senin
yaninda ancak az bir zaman kalabilirler." Ahzab, 60.
3 - "Ey inananlar, aiklandigi zaman hosunuza gitmeyecek
seyleri sormayin." Maide, 101.
402
Mslmanlar korkacaklarina imanlari glendi."
1

7- Allah Tarafndan Atanan Kiyileri
Kabullenme
En nemli siyas mnker Allah Teala'nin atadigi
kisileri kabullenmemektir. Bakara suresinde Talut'la
Calut'un kissasinin bir blmnde syle geer: "nderleri
her ne kadar, Allah, Talut'u size nder olarak seti, diye
bagirdiysa da insanlar onun Iakir ve siradan bir kisi oldugu
bahanesiyle kabul etmediler."
2

Nitekim Hz. Musa'nin (a.s) Tevrat levhalarini almak
iin Tur dagina ikip yerine kardesi Harun'u biraktigi
zaman insanlar Harun'u birakarak Samiri'ye yneldiler.
Hz. Harun her ne kadar bagirdiysa da onu zayiI dsrdler
ve Kur'an'in tabiriyle onu ldrmeye kadar ileri gittiler.
3

Bu aci olaylar Islam mmetinde de vardi. Resulullah
(s.a.a) Gadir-i Hum'da yaklasik yz bin kisinin gzleri
nnde Ali b. Ebutalib'i kendisinden sonra haliIe olarak
tayin etti; Iakat halk Nudbe duasinda vurgulandigi gibi
Resulullah'in (s.a.a) buyruguna itaat etmediler.
4


1 - "Halk kendilerine: "(Dsman) Insanlar size karsi ordu
toplamislar, onlardan korkun!" deyince, (bu sz,) onlarin imanini
artirdi." l-i Imran, 173.
2 - "Peygamberleri onlara dedi ki: "Allh Talt'u size hkmdar
gnderdi." Dediler ki: "O bizim zerimize nasil hkmdar olabilir?
Biz hkmdarliga ondan daha lyikiz, ona bol mal da verilmemistir."
Dedi: "Allh onu sizin zerinize (hkmdar) seti, onun bilgisini ve
gcn artirdi." Bakara, 247.
3 - "(Harun): "Anamin oglu, dedi, bu insanlar beni hirpaladilar,
az daha beni ldryorlardi." A'raI, 150.
4 - Nudbe duasi: "Resulullah'in emrine itaat edilmedi)."
403
8- lahi Hakime Kary tiraz
Byk gnahlardan biri de Allah velilerinin
hkmlerine teslim olmamaktir.
Bir rnek
Sulama konusunda Resulullah'in (s.a.a) iki ashabi
arasinda tartisma ikinca o hazretin hakemligini istediler.
Resulullah (s.a.a) iki taraIin szlerini dinledikten sonra
hkmetti. Mahkum edilen kisi, "Hakki gz nnde
bulundurmadin" diyerek o hazreti suladi. Bunun zerine
su ayet nazil oldu: "Andolsun senin hkmn karsisinda
kayitsiz-sartsiz teslim olmayan kimsenin imani yoktur!"
1

9- Kafirlerin Velayeti
En nemli siyas mnkerlerden biri de Kur'an-i
Kerim'in esitli yerlerde deIalarca yasakladigi kaIirlerin
velayet ve egemenligini kabullenmektir.
2

Kur'an-i Kerim'de bu konuda syle buyrulmaktadir:
"Onlarin yneticiligini kabul eden Mslman degildir."
3

Kur'an-i Kerim ruhu oksayan bir dille, "Onlar seni
sevmezle; sen neden onlari seviyorsun" buyurmaktadir."
4


1 - "Hayir, Rabbin hakki iin onlar aralarinda ikan ekismeli
islerde seni hakem yapip, sonra da senin verdigin hkme, ilerinde bir
burukluk duymadan tam anlamiyla teslim olmadika inanmis
olmazlar." Nisa, 65.
2 - "Ey inananlar, Yahdileri ve Hiristiyanlari veliler
edinmeyin!" Maide, 51.
3 - "Sizden kim onlari kendine veli yaparsa, o onlardandir."
Maide, 51.
4 - "Iste, siz yle kimselersiniz ki, onlari seversiniz, halbuki onlar
404
Mslmanlar, Yahudi ve Hiristiyanlarin kalben
kendilerini sevdiklerini grrlerse kendi imanlarinda
sphe etmelidirler; nk Kur'an-i Kerim, "Yahudi ve
Hiristiyanlar onlari izlemedigin mddete asla senden razi
olmazlar" buyurmaktadir.
1

10- Allah'n Halis Velilerine Kary Kt Zan
Kur'an-i Kerim'de syle buyrulmaktadir:
"Israilogullari tatsiz bir durumla karsilastiklarinda onu
ktye yoruyor, 'Bu kt olaylar Hz. Musa'nin
yzndendir' diyorlardi."
2

Isi ktye yormak gerekten dogal etkenleri
grmezden gelmek iItira ve bir nevi Allah'a ortak
kosmaktir; bu ugursuz yorum hele bir de Hz. Musa (a.s)
gibi yce bir peygamber hakkinda yapilirsa ne kadar
vahim oldugu aiktir.
11- nsanlar ldrme ve Ekini Yok Etme
Kur'an-i Kerim'in beyan ettigi nemli mnkerlerden
biri de zalimlerin bir g kazanir kazanmaz haksiz yere
kan dkmeleri ve ekinleri yok etmeleridir.
3

Bazen de sahip oldugu gc korumak veya yabancilar
taraIindan kendine dikte edilen programlari uygulamak

sizi sevmezler." l-i Imran, 119.
1 - "Sen onlarin, kendi dinlerine uymadika ne Yahdiler, ne de
Hiristiyanlar senden rzi olmazlar." Bakara, 120.
2 - "Kendilerine bir ktlk ulasirsa, Ms ve onunla beraber
olanlari ugursuz sayarlar(onlarin yznden belya ugradiklarini
sanirlar)di." A'raI, 131.
3 - "Ekin ve nesli yok etmege alisir." Bakara, 205.
405
iin tm dogal sermayeleri ve insan gleri Ieda ederler.
12- Suskunluk ve lgisizlik
Byk siyasi gnah ve mnkerlerden biri de ynetici
ve hakimlerin dnyanin drt bir yaninda mahrumlara ve
mustazaIlara reva grlen trl trl zulmler karissinda
lm sessizligine girmeleridir. Onlar ii bos varliklarini
korumak veya sper glerden korktuklari iin
mazlumlarin Ieryadini duyduklari halde sessiz kalirlar.
1

13- Tefrika
nemli siyas ve toplumsal mnkerlerden biri de
teIrika yaratmaktir. Uhud savasinda Kur'an-i Kerim
Mslmanlarin yenilgiye ugramasinin nedenini itaatsizlik,
kavga ve gevseklik olarak beyan etmektedir.
2

Kur'an-i Kerim'de teIrika Allah'a ortak kosmanin bir
rnegi olarak bilinmis ve syle buyrulmustur:
"Msriklerden olmayin; onlardan ki dinlerinde teIrika
yarattilar."
3

14- Kleleytirme
G sahiplerinin mnkerlerinden biri de insanlari

1 - Bu konuda Kur'an-i Kerim'de syle buyrulmaktadir: "Size ne
oldu ki Allh yolunda ve zayiI erkek, kadin ve ocuklar ugrunda
savasmiyorsunuz?" Nisa, 75.
2 - "Nihyet siz korktunuz, Allh size sevdiginiz(glibiyet)i
gsterdikten sonra (verilen) emir hakkinda (birbirinizle) ekisip isyn
ettiniz." l-i Imran, 152.
3 - "(Allah'a) ortak kosanlardan olmayin. (O ortak kosanlardan
ki) Dinlerini paraladilar ve blk blk oldular." Rum, 31 - 32.
406
kendilerine kul - kle etmeleridir. Firavun Musa ve
Harun'un kavminin kendisinin kleleri olduguyla
vnyordu.
1
Allah Teala hatta peygamberler ve ulemanin
bile halki kendilerine kle saymalarina msaade
etmemistir.
2

Gizli asker, siyas ve ilm bilgileri iIsa etmek nemli
siyas mnkerlerden biridir.
Burada hedeIimiz tm siyasi mnkerleri saymak
olmadigi iin rnek olarak bu kadarinin yeterli oldugu
kanisindayiz.






WWW.EHLBEYTMEKTEB.COM

1 - "Su iki adamin kavmi bize klelik ederken." M'minun, 47.
2 - "Hibir insana yakismaz ki, Allh ona Kitap, hkm (hikmet)
ve peygamberlik versin de, sonra (o kalksin) insanlara: "Allh'i
birakip bana kullar olun", desin." l-i Imran, 79.