Professional Documents
Culture Documents
Çeli̇k Yapi İmalat Kontrolü
Çeli̇k Yapi İmalat Kontrolü
NAAT TEKNOLOJS
Ankara, 2012
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 2 1. DETAY BRLEM NOKTALARI KONTROL ................................................................ 2 1.1. Muayene eitleri ......................................................................................................... 2 1.2. malat Kontrolnde Genel Kurallar .............................................................................. 3 1.3. Sertifikalar..................................................................................................................... 4 1.4. Fabrika Aamas............................................................................................................ 4 1.5. Detay Noktalar Kontrol.............................................................................................. 7 1.6. Birleim Gereleri Kontrol........................................................................................ 11 1.6.1. Kaynak Kontrol ................................................................................................. 11 1.6.2. Kaynak Hatalar ................................................................................................... 13 1.6.3. Bulon Kontrol .................................................................................................... 15 1.6.4. Birleim Levhalar Kontrol ................................................................................ 16 1.6.5. Tolerans Kontrol ................................................................................................ 17 1.6.6. Boya Kontrol ..................................................................................................... 17 1.7. Testler ......................................................................................................................... 23 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 30 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 33 2. GENEL MALAT KONTROL .......................................................................................... 33 2.1. malat Elemanlar Kontrol ........................................................................................ 33 2.2. Balant Bulon Says Kontrol .................................................................................. 39 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 41 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 42 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 43 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 44 KAYNAKA ......................................................................................................................... 45
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 582YIM221 naat Teknolojisi Alan elik Yap Teknik Ressaml elik Yap malat Kontrol Bu modl, elik yap imalat kontrollerini ve detay birleim noktalar, genel imalat kontrollerini ynetmelik ve standartlara uygun yapabilme yeterliliini kazandrmak iin hazrlanan bir renme materyalidir. 40/32 (+40/32 Uygulama tekrar yapmal)
elik yap imalat kontrollerini yapmak Genel Ama Gerekli ortam salandnda elik yap imalat kontrollerini yetkili mhendis ile birlikte ynetmelik ve standartlara uygun bir ekilde yapabileceksiniz. Amalar 1. Detay birleim noktalar kontroln yapabileceksiniz. 2. Genel imalat kontrol yapabileceksiniz. Donanm: Kumpas, detay projeleri, metal eki, tork anahtar projeler, metre, nivo, akl, penetrasyon takm, mikro metre, ayarl gnye, kaynak kumpas, termometre, elik cetvel, demirci gnyesi, mastar Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.
MODLN AMACI
LME VE DEERLENDRME
ii
GR GR
Sevgili renci, Birok yap ve binann elik yap olarak tasarlanp uygulanmas ve eliin inaatta vazgeilemez bir malzeme olmas, imalat kalitesinin standart olarak yaplabilmesi dolaysyla tercih edilen malzemeyi tasarlayp uygulamak gerekir. Bu modl ile detay birleim noktalar kontrol, detay noktalar kontrol, birleim gereleri kontrol, tolerans kontrol, birleim levhalar kontrol, genel imalat kontrol, imalat elemanlar kontrol ve balant bulon says ilgili bilgi ve beceri sahibi olacaksnz.
RENME FAALYET-1
AMA
Detay noktalar, birleim gereleri ve tolerans kontrol yapabileceksiniz.
ARATIRMA
rnek bir elik yap projesi alarak detay resimlerini dikkatlice inceleyiniz. Fabrika imalat aamasnda ve antiye montaj aamasnda yaplan birleim ilemlerini ve metotlarn (kaynakl veya cvatal) projede verilen ekliyle takip ediniz ve imalat kontrollerinin hangi aamalarda nasl yapldn belirleyiniz. Mmknse bir elik yap imalat fabrikasna ve antiyesine fotoraf makinenizle veya kameranzla giderek montaj yapma ilem ve srasyla imalat kontrollerinin hangi aamalarda nasl yapldn grntleyiniz. Grntleri snfnzda arkadalarnzla paylanz.
En ok kullanlan metot, tahribatsz muayene ynteminden gzle kontrol, penetrasyon ve rntgen metodudur. Kullanlacak tm elik malzemelerin haddehane test raporlarnn kopyalar imalat adn ve yerini ierecek ekilde imalat atlyesine sunulur. elik yapda kullanlacak malzemeler mutlaka belgeli olmaldr. elik fabrikas, rettii her malzemenin sertifikasn vermek durumundadr. Bu sertifikalar testlerin imalat veya baka bir laboratuvar tarafndan gerekletirildiini ve malzemenin kimyasal ve fiziksel yapsn belirtir. Analiz raporunda elikte kullanlan madenlerin isimleri ve oranlar yazlarak tescillenmektedir. Detay noktalar kontrol; proje detaylar alnarak her detay iin paralarn doru ada, doru kesitteki malzemelerle doru levhalara birletirilip birletirilmediine baklr.
Kontroller srasnda tespit edilen btn hususlar, bir tutanak defterine ilenir. 3
elik yapnn imalat ve montajnda projeye uygun olarak kullanlan malzemenin kalitesi, ilgili standart ve teknik artlarda belirtilen zellii tamal ve fabrika belge veya sertifikasna sahip olmaldr. Bu salanamyorsa kullanlacak elik malzeme analizi yaplmak zere niversite laboratuvarna gnderilerek belgesi dzenlenir veya elik elemann montajna izin verilmez.
1.3. Sertifikalar
Kullanlacak tm balant elemanlarnn (ankraj, cvata, somun, pul, kaynak elekrotlar vs.) test raporlarnn kopyalar, imalat adn ve yerini ierecek ekilde imalat atlyesine verilir. malatta ve antiyede altrlacak olan kaynaklarn gerekli sertifikalara sahip olmalar gerekir. Yaplan kaynak ilerinde kaynak kalitesinin dmesi durumunda kaynak yeniden teste tabi tutulabilir. Tahribatsz muayene aralarndan bazlar unlardr: Ya/kuru termometre (i noktas tayini iin), termometre (metal scakln ler), ayarl gnye, kaynak kumpas (aln kaynanda tepe noktasn ler), mikrometre (metalin boya kalnln ler), penetran svlar. Bunlar Resim 1.1de gsterilmitir.
malat kontroln fabrikalarda imalat aamas, antiyelerde birletirme ve imalat sonras antiye aamas olarak ikiye ayrabiliriz. 2. renme faaliyetinde antiye ortamndaki imalat kontrolne deineceiz.
elik malzeme, kapal yerlerde dzgn olarak istif edilir. Nakliye ileri yaplrken kalc deformasyonlar ve ezilmelerin olumalarn engelleyecek nlemler alnmaldr.
Resim 1.2: Dzgn istif edilmi ve zerinde zellikleri yazlm elik malzeme
Resim 1.3: Dzgn istif edilmi ve zerinde zellikleri yazlm elik malzeme
Resim 1.5: Malzemenin sipari formuna ve etikete gre ebat kontrolnn yaplmas
Malzemenin sipari formuna uygunluu kontrol edildikten (Resim 1.61.7) sonra malzeme kumlama nitesine alnr. Kumlama yaplacak malzemenin yzey hazrl yaplr ve malzemenin yzey przll kontrol ilemi yaplr (Resim 1.8-1.9).
Kumlama yapldktan sonra zaman geirmeden astarlama ilemi yaplr. Astarlamadan kan malzemenin astar kalnl mikrometre ile kontrol edilir (Resim 1.101.11).
Kesim yaplan profiller markalanarak dzenli istifleme yaplr (Resim 1.15). Kalite kontrol birimi tarafndan boylar llerek kontrol yaplr. Seri olarak ok imal edilen paralarda ilk parti iin btn paralar tek tek llerek kontrol edilir. Sonraki kesilen rnlerde yaplan imalatlardan kark olarak seilerek kontrolleri yaplr.
Kesilecek paralardan levhalarn kesimi; dz yaplacaksa giyotin makinesiyle (Resim 1.18-1.19), farkl ekillerde olacaksa gaz kayna tezghnda veya lazerle milimetrik ve istenilen ekilde kesim yapabilen CNC tezghlarda yaplmaktadr (Resim 1.16-1.17).
Plaka kesim tezghlarnda da seri yaplan imalatlarda imalatn balang aamasnda l kontrolleri (en, boy ve kalnlk lleri) ve markalama yaplarak imalatn doru olarak devam etmesi salanr. Projedeki ebatlarna gre kesilen paralar zerinde alacak delikler, varsa delik ama ekibi tarafndan iin durumuna gre paralar birletirilmeden (fabrika imalatlarnda aksi belirtilmediyse btn birletirmeler kaynakl birleim olarak yaplr) alr. Eer para birletirildikten sonra ayrlmayacaksa bulon delikleri birletirilmi para zerinde alr.
Delikler, projeye gre hazrlanm ablonlarn para zerine konulduktan sonra delik akslarnn para zerine iaretleme kalemi ile iaretlenir (Resim 1.20). aretlenen akslar yatay matkap tezghna konulur ve matkabn ucu iaretlenen aks izgisine konularak uygun delik apnda alr. Kontrol ilemi bu aamada alan deliklerin doru para zerine alp almad, doru apn alp almad ve delik aplarnn akslarnn doruluunun kontrol eklinde yaplr (Resim 1.211.22).
Delik imalat doru olarak yaplan paralar, birletirilmek zere birletirme tezghlarna gnderilmektedir. malatla ilgili teknik resimde yer alan tm pozlar atma balanmadan sac hazrlama ve delik ekibinden teslim alnr ve eksiksiz olarak atm tezghnn uygun bir yerine istif edilir. Pozlarda, ana malzemede gerekli temizlik, kontrol ve dorultmalar yaplr. Aksi hlde imalata balanmamaldr. Ana malzeme zerinde her pozun yeri tek referans noktas kullanlarak iaretlenir ve poz boyunca izilir. Ayrca tama ile yerletirilecek pozlar iin tama izgisi belirgin biimde izilir. Delikli plakalar zerinde yatay ve dey dorultuda delik eksenleri plakann ana malzemeye balanacak noktasna belirgin bir ekilde tanr. Ana malzeme zerinde delikli plakalarn delik eksenleri iaretlenir. Plaka delik ekseni ve ana malzeme zerinde iaretlenen delik ekseni noktas aktrlr. Daha sonra gnye kontrol yaplr. Ana malzeme zerinde tm plaka ve dier elemanlar, l referans noktasndan itibaren iaretlenen yerlerine srayla yerletirilir. Bu ilem ana malzeme zerinde her farkl yzey iin ayrca yaplr. Yerletirme sras l referans noktasndan yakndan uzaa doru yaplr. Delikli plakalarda delik ekseni l tolerans 2 mmdir. Tolerans d imalatlar uygunsuz olarak deerlendirilir. Delikli plakalar iin belirtilen tm artlar ana malzeme zerindeki delikler iin de geerlidir.
10
Yani delikler tek referans noktasndan hesaplanarak markalanr, eksen izgisi ve delik markas delme ilemi srasnda karkla meydan vermeyecek ekilde belirgin olmaldr. l tolerans 2 mmdir. Btn imalat bittikten sonra imalat ustas tarafndan tekrar kontrol edilir ve kalite kontrol sorumlusuna haber verilir. Onaylanan malzeme puntolar salamlatrldktan sonra tezghtan kaldrlr. Yaplacak imalat adedi fazla ve imalat zel bir imalatsa imalatn kalb oluturulur ve imalat kalba gre yaplr. Kalbn llerinin ve gnyesinin doruluu imalat kontrol eleman tarafndan kontrol edilir (Resim 1.231.24) ve onaylandktan sonra puntolama ilemi yaplarak kaynakla birletirme ilemine hazrlk yaplr.
Resim 1.23: Kalbn llerinin ve gnyesinin doruluunun imalat kontrol eleman tarafndan kontrol edilmesi
Resim 1.24: Kalbn llerinin ve gnyesinin doruluunun imalat kontrol eleman tarafndan kontrol edilmesi
Kalpta puntoyla birletirilen elik elemanlar kaynak tezghlarna getirilir. Kaynaklar yaplan paralar, nce gzle yaplan muayenelerden geirilir (TS 3357ye gre gzle muayene yntemi). Kaynakta kabarma, apaklanma, kprme atlama var m; kaynak boyu, kaynak as, derinlii yeterli mi? gibi yzeysel muayeneler yaplr. Ayrntl muayeneler penetran testi, kaynakta yapsal atlaklarn tespiti iin rntgen yntemleri ayrca istenirse yaplr. Bu deneyler antiye ortamnda denetim firmalar tarafndan muayene firmalarna yaptrlr.
11
Eer kaynak tek tarafl yaplacak olursa balangta metal kalnlnn %15i kadar bir ksm kaynatlm blge olarak kalabilir. Eer metal kalnl 20 mmden fazla olursa bu miktar 3 mmden fazla olamaz. 16 mmden kaln paralardaki kaynaklarn ilk pasolarnda bazik tipi elektrot kullanlr. ki tarafl kaynakta cruf veya boluk kalnl, kaynatlacak metal kalnlnn % 10unundan veya 2 mmden fazla olmayacak, tek tarafl kaynakta ise metal kalnlnn % 15inden veya 3 mmden fazla yaplmamaldr. Bir kaynakta 400 mm uzunlukta yaplan bir kontrol hatal karsa o ksm yenilenir. Ancak ayn kaynakta ikinci bir 400 mmlik bir ksm hatal karsa btn kaynak yenilenir. Kaynakta hi bir atlak kabul edilmez. Kaynak dikileri, srekli ve kesintisiz olmaldr. elik yap elemanlar projeye uygun olarak kesilip projeye gre tekil edilerek, puntolanr; kaynak planna gre kaynak yaplr ve kalite kontrol yaplm olarak imalattan karlmaldr. Kaynak kontrol gz, mercek ve rntgen ile yaplr. Toz alt kaynak ileminden sonra kaynaklama sebebi ile meydana gelebilecek ek gerilmelerin elemanda eilme veya distorsiyona sebep olmamas iin kaynaklama srasnda iin kontrol, kaynan yapl ekli gibi hususlara azami itina gsterilir ve bu hususlar yerine getirilmedii takdirde tavlama yaparak eleman bu ek gerilmelerden kurtarlmaldr. Kaynaklarn tm (100%) gzle kontrol edilecektir. Atlyede imal edilen elik konstrksiyonun %10u kontrol firmas tarafndan belirlenecek bir niversitenin yap laboratuvarnda ultrason deneyine tabi tutulur. antiyede montaj yaplm tm elik konstrksiyonun dm noktalarnn ve elik makas kaynakl ek yerlerinin %100 kontrol firma tarafndan belirlenecek bir niversitenin yap laboratuvarnca ultrason deneyine tabi tutulur. elik konstrksiyonda llerde 1mmye tolere edilir.
12
Kaynak hatalarnn tanm iin DIN 8524 P.1 geerlidir. Kaynak hatalarnn nlenmesi iin ana metalin kimyasal bileimi, temizlii (pas, ya, boya vs. den ar), mekanik zellii ve boyutlar, yaplan kaynan sras, sl ilemleri uygun yaplmaldr. Kritik ilerde tungsten elektrot kullanlmayacak veya zorunlu olursa zirkonyum tungsten elektrot kullanlmaldr. Onarlacak ksm uygun bir ekilde iaretlenir. aretleme 13
ak, atlye personeli tarafndan rahat tannabilir; rahat grlebilir bir renkte ve onarmn bitimine kadar kalc olmaldr. Hatal olduu belirlenerek iaretlenen blgelerdeki kaynaklar talanarak karlr ve kaynak ilemi yeniden yaplr. Bu onarm yaplan blgeler, onarmn tamamlanmasnn ardndan tekrar kontrol firmann onayna sunulur. Kaynakta gzle muayene yntemiyle karlalan hatalardan bazlar Resim 1.28, Resim 1.29, Resim 1.30 ve Resim 1.31de gsterilmitir.
Kaynak kontrol tamamlanan elik elemanlar, apaklarn temizlenmesi, kaynak fazlalklarnn temizlenmesi ve dzgn bir yzey elde etmek iin talama ksmna gtrlr. Talama kontrol gzle muayene yntemiyle apaklarn dzgn temizlenip temizlenmediine, yzeyin dzgnlne ve kaynak kalnlnda herhangi bir incelme varsa toleranslar arasnda olup olmadna baklr (Resim 1.321.33).
14
Talamadan karlan elik elemanlar boyamada yzey hazrl iin boyahaneye gnderilir. Boyahanede yzey hazrl tamamlanm elemanlarn kontrol yaplr. Burada kriterler; yzey dzgnl, kaynaklamadan ve talamadan oluabilecek apaklarn temizlii, yzey dzgnl ve yzeyin yalardan, tozlardan temizlenip temizlenmediidir. Ayrca boya iin malzemenin scakl llerek boyama iin uygun hava koullarnn oluup olumad da kontrol edilir (Resim 1.34).
15
16
Bu yzeylerin temizlenmesi kumlama ad verilen yntemle yaplmaktadr. Yukarda verilen pas derecelerinin her birinden kumlama sonucu elde edilen yzey de farkl olacaktr. Bu yzeyleri de srasyla; Kumlanm A Kumlanm B Kumlanm C Kumlanm D olarak sayabiliriz.
elik yaplarn yzey zellikleri, doku analizi yntemleri kullanlarak elde edilmitir. 1.6.6.2. Yzey Hazrlama (Kumlama) Tm elik konstrksiyon kaynak kontrolnn tamamlanmas ve boya ile koruma yaplmasndan nce kumlama ilemine tabi tutulur. Metal yzeyi pasl ksmlarndan, oksitlenmi blgelerden, varsa boya, kir, gres ya, yapc malzemeler vb. gibi metal yzeyinde bulunan yabanc maddelerden kumlama ile arndrlr. Kumlama ilemi ISO 8501-1 SA2 Standard kalitesinde yaplr. 17
SA 2 Standardna gre elik yzeyinin her tarafnn en az % 95i, grnen ya, gres, kir, pas, oksit, pas trevleri, toz ve dier yabanc maddelerden tamamen arndrlm ve temizlenmi olmaldr. Geri kalan ksmlar sadece hafif renk deiimleri, hafif glgelenmeler ve retimden kaynaklanan oksitlenme izleri, ukur noktalarn diplerinde kalan pas ve boya kalntlar ile snrl olmaldr. Kumlama ilemi, uygun nem oranna sahip, yeterli aydnlatmaya ve kumlama iin hazrlanm zel korunmu yere sahip kapal atlye ortamnda, fabrikada gerekletirilir. Kumlamada kullanlan kum malzemesi SA 2 kalitesinde kumlama yaplmasna uygun malzeme olmal veya mevcutsa kumlama ilemi zel bilyeli kumlama makinelerinde yaplmaldr. Kumlama yapldktan sonra zaman geirilmeksizin, en az 2 saat iinde astar boya ile yzey korumas yaplr. Kumlanan yzeyler neme, kondansasyona, yalanmaya ve kirlenmeye maruz braklmamaldr. Sahada mevcut bir strktrn bulunmas vb. gibi zorunlu grlen hllerde inaat sahasnda yaplmas gereken kumlama ilemlerinin standard ve yntemi, projenin niteliine gre belirlenir ve kontrol firmann onay ile uygulanlr.
1.6.6.3. Boya Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar malat ve montaj yaplacak elik konstrksiyonun boyanmasnda aada belirtilen hususlara dikkat edilerek yaplr. elik konstrksiyonunun boya ilemi epoksi ve/veya yal boya ile yaplr. Yer montaj, kaynaklar yaplm ve montaja hazr kumlama ilemine tabi tutulmu elik konstrksiyonun yzeyleri her trl yabanc maddeden temizlenir. elik konstrksiyon yzeylerinde hadde kalntlar var ise bu kalntlar mekanik aletlerle karlr. karlacak kalntlarn altnda bulunan yzeyin spiral fralarla ve kumlama ile iyice temizlenir. Boya, imalatnn hazrlad ekilde inceltilmeden kullanlr ancak pskrtme yaplyorsa ve inceltmek gerekiyorsa imalatnn nerdii oranlarda tiner ile inceltilir (Toplam boya kalnlnn minimum kalnl karlamas art ile). Malzeme ve imalatn temizlenmesi iin gerekli tehizat kullanlr. Ayrca boyanacak yzeyde ya bulunmas hlinde bu ksmlar sentetik tinerle silinerek temizlenir. Yal boya kullanlmas durumunda elik tayc elemanlarn temizlenmi yzeylerine 2 kat astar boya (inko-kromat veya edeer antipas boya), 2 kat son boya yaplr. Boya kalnl minimum 160 mikron kalnl salayacak ekilde yaplr (Kuru film kalnl her kat iin minimum 40 mikron kalnlkta olmaldr. Son iki katn toplam kuru film kalnl 80 mikron olmaldr.). Boya kalnlnn tayini iin gerekli testleri mteahhit nezaretinde yapar, raporlarn teslim eder. Boya kalnlnn tespiti iin gerekli ekipmanlar i yerinde bulundurulur. Epoksi boya kullanlmas durumunda elik tayc elemanlarn temizlenmi yzeylerine zinc ieren 1 kat antikorozif epoksi astar boya, 2 kat solvent ierikli 18
epoksi boya yaplr. Boya kalnl minimum 150 mikron kalnl salamaldr (Kuru film kalnl her kat iin minimum 50 mikron kalnlkta olacaktr. Son iki katn toplam kuru film kalnl 100 mikron olacaktr.). Boya kalnlnn tayini iin gerekli testler, mteahhit firma nezaretinde yaplr, raporlarn teslim edilir. Montaja balamadan nce paralar astar boya ile bir kat boyanm olacaktr. Montajda birbirine deen, sonradan boya grmeyecek yzlere ikinci bir kat astar vurulacaktr. Zedelenen astar boya yenilenmeden boyaya geilmez. Bulon dilerine gayet az astar srlr; boyasz bulon skmak yaplmamaldr. Sonradan kaynak yaplacaksa kaynak dikiinin her iki yanndaki 100 mm genilikte eride nceden boya vurulmamaldr. Boyas temizlenmemi yzeylere yaplacak kaynaklar gzenekli olacandan kabul edilemez. Boyas temizlenen ksma yaplan montaj kaynaklarndan sonra kaynan termik blgesi iinde kalan boya tabakalar iyice temizlenir. Bu ksmlar madde 6da belirtilen miktar ve srayla yeniden boyanr. Boya tatbikat spreyle yaplabildii gibi normal boya frasyla da yaplabilir. Boya tatbik edilecek yzeylerin rutubetli olmamasna azami dikkat edilir. Astar ve boya ileri toz ve topraktan etkilenmeyen ahap destekler zerinde yaplmaldr. Astar ve boya yaplrken konstrksiyonlar bu destekler zerinde dndrlmelidir. Normal boyalar kullanlmadan nce iyice kartrlr ve kademeli ince tel szgeten geirilir. Astar ve boya ileri > 0 C evre scaklnda ve elik scaklnn en az +5 C %70ten az nem orann olduu ortamda yaplr. Gerek astar gerek son kat boyalarda, boya katlar arasnda boyann kurumas iin reticinin belirlemi olduu bekleme srelerine mutlaka uyulmaldr. Sac kap kanad, kap ve pencere kasalar vb. imalatlarn boyanmas iin nce yzey temizlii yaplr, daha sonra yzey bozukluklarnn giderilmesi amacyla her m si 0.50 kg macunlanarak dzgn hle getirilir, zerine beher m ye 0.420 kg slyen ve 0.220 kg yal boya ile boyanr.
1.6.6.4. Son Kat Boya Kontrol Yzey hazrl tamamlanan elik elemanlarn uygun hava koullar saland durumda boyama ilemine geilir. Boyamas yaplan elik elemanlar gzle muayene ynteminde belirlenebilecek hatalarn kontrol yaplr. Bu kontrollerde; Dalgalanma olup olmad, Boyann rtclnn kontrol, Boyada ayn alana fazla boya pskrtlmesinden dolay akma olup olmad, Boyada kavlama olup olmad, Nakliye srasnda malzemelerin birbirine srtmesinden dolay boyann kaznp kaznmad Mikrometre ile boya film tabakasnn kalnl da kontrol edilir (Resim 1.371.38). 19
Resim 1.37: Mikrometre ile boya film tabakasnn kalnlnn kontrol edilmesi
Resim 1.38: Mikrometre ile boya film tabakasnn kalnlnn kontrol edilmesi
Boyada gzle muayene yntemiyle karlalan hatalardan bazlar Resim 1.39 - 1.40 1.41 - 1.42 - 1.43 - 1.44 - 1.45 - 1.46 - 1.47 - 1.48 -1.49 ve 1.50de gsterilmitir.
Resim 1.39: Boyann kurumadan yamur veya neme maruz kalmas sonucu oluan korozyon
Resim 1.40: Boyann kurumadan yamur veya neme maruz kalmas sonucu oluan korozyon
20
Resim 1.45: Kaln vurulan boya ve kurumadan yaplan istiflemeden kaynaklanan hatalar
Resim 1.46: Kaln vurulan boya ve kurumadan yaplan istiflemeden kaynaklanan hatalar
21
Boya kontrolleri yaplan elik elemanlar sevkiyat iin markalanr, gruplandrlr, paketlenir ve nakliye iin hazr hle getirilir. Markalanan elemanlarn gruplandrlmas ve paketlenmesi proje ve montaj srasna gre yaplr. Markalama proje zerindeki o para iin yazlm kodun para zerine yazlmas eklinde yaplr (Resim 1.511.52). Sevkiyat elemanlar aralara yklenirken son kontrollerini yapar ve aralarn antiyeye gitmek iin kna izin verir (Resim 1.531.54).
Resim 1.53: Gruplandrlarak istiflenmi nakliyeye hazr hle getirilen elik malzemeler
Resim 1.54: Gruplandrlarak istiflenmi nakliyeye hazr hle getirilen elik malzemeler
22
1.7. Testler
Malzeme testleri kontrol firmasnca belirlenen bir niversitesinin malzeme laboratuvarnda ya da yetkin, muadil bir laboratuvarda ilgili standartlar erevesinde yaplr. Kullanlan elik profil ve plakalar proje kriterlerine uygunluklar asndan testlere tabi tutulur. Her kalnlktaki ve partideki plaka ve profillerden ekme deneyi iin numune alnr. Bu numuneler belirtilen niversite laboratuvarlarnda test edilir. Uygunsuz olan malzemeler kesinlikle kullanlmayacaktr. 30 mmden kaln plakalar, laminasyon testine tabi tutulur. Test edilecek numune saylar mteahhit tarafndan artrlabilir.
Aada rnek bir kalite formu sunulmutur. Bu rnek formda imalat kontrol kstaslar ayr ayr ele alnmtr.
23
24
25
26
27
28
29
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. Kontrol edilecek detay noktasna ulatnz m? 2. lgili detaya ait izimi atnz m? 3. lgili detaya ait bulon adetlerini ve kalitesini kontrol ettiniz mi? 4. lgili detaya ait kaynak boylar ve kalnlklarn kontrol ettiniz mi? 5. Toleranslar kontrol ettiniz mi? 6. Detayda kullanlan levhalarn ebatlarn ve kalnlklarn kontrol ettiniz mi? Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
30
7.
8.
9.
31
10.
Aadakilerden hangisi sevkiyat izni iin gerekli artlardandr? A) Son kontrollerinin yaplmas B) Boyann tamamlanmas C) Kaynan tamamlanmas D) Paketleme
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
32
ARATIRMA
rnek bir elik yap projesi alarak detay resimlerini dikkatlice inceleyiniz. antiye montaj aamasnda yaplan birleim ilemleri ve metotlarn (kaynakl veya cvatal) projede verilen ekliyle takip ediniz ve montaj sonras imalat kontrollerinin hangi aamalarda nasl yapldn belirleyiniz. Mmknse bir elik yap antiyesine fotoraf makinesiz veya kameranzla giderek montaj yapma ilem ve srasyla imalat kontrollerinin hangi aamalarda nasl yapldn grntleyiniz. Grntleri snfnzda arkadalarnzla izleyiniz.
Bulon adetleri ve aplar llerek ve saylarak gzle kontrol edilir. Ayrca nivo yardmyla kotlar; Zemin kotu Kat ykseklii Kolon taban kotu Kiri ykseklikleri at st kotu kontrol yaplr.
34
35
36
Aada resimleri verilen basit elik yapnn antiye kontrolleri yapalm. Aks aralklar kontroln projeye gre metreyle lerek yapnz (Resim 2.3).
37
Kolon ebatlarnn kontroln tek tek metreyle lerek yapnz (Resim 2.5).
38
39
40
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Deerlendirme ltleri Yap alanna gittiniz mi? Yerleim projesini atnz m? Aks aralklarn kontrol ettiniz mi? Kat yksekliklerini kontrol ettiniz mi? Kolon ebatlarn kontrol ettiniz mi? Kiri ebatlarn kontrol ettiniz mi? Kolon taban kotlarn kontrol ettiniz mi? Bulon adetlerini kontrol ettiniz mi? Bulon skma kontrollerini yaptnz m? Evet Hayr
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
41
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirme ye geiniz.
42
KONTROL LSTES
Bu modl kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Kontrol edilecek detay noktasna ulatnz m? lgili detaya ait izimi atnz m? lgili detaya ait bulon adetlerini ve kalitesini kontrol ettiniz mi? lgili detaya ait kaynak boylar ve kalnlklarn kontrol ettiniz mi? Toleranslar kontrol ettiniz mi? Detayda kullanlan levhalarn ebatlarn ve kalnlklarn kontrol ettiniz mi? Yap alanna gittiniz mi? Yerleim projesini atnz m? Aks aralklarn kontrol ettiniz mi? Kat yksekliklerini kontrol ettiniz mi? Kolon ebatlarn kontrol ettiniz mi? Kiri ebatlarn kontrol ettiniz mi? Kolon taban kotlarn kontrol ettiniz mi? Bulon adetlerini kontrol ettiniz mi? Bulon skma kontrollerini yaptnz m? Evet Hayr
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
43
44
KAYNAKA KAYNAKA
ERL Aytl, Cem NSALAN, elik Yzeylerin Snflandrlmas, Boazii niversitesi, Endstri Mhendislii Blm TSE 1244, elik Yaplarda Boya TSE 3357, elik Yaplarda Kaynak Yapm ve Hesap Kurallar TSE 729, Kaynak in Kalite artlar
45