ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ

Προτεινόμενα Θέματα στις Ταλαντώσεις

Θέμα 1ο: Στο οριζόντιο ελατήριο ασκείται σταθερή δύναμη

Στο διπλανό σχήμα φαίνεται ένα σώμα μάζας m=1 kg που είναι στερεωμένο στο ένα
άκρο οριζόντιου ιδανικού ελατηρίου
σταθεράς k=400N/m, το άλλο άκρο του
οποίου είναι συνδεδεμένο με ακλόνητο Θ.Φ.Μ
σημείο. Αρχικά το σώμα ισορροπεί στη
Θέση Φυσικού Μήκους του ελατηρίου. Απ’
F
τη χρονική στιγμή t=0 και μετά ασκούμε
σταθερή οριζόντια δύναμη F=80N, όπως
φαίνεται στο σχήμα, οπότε αυτό εκτελεί
ταλάντωση.
α) Να αποδείξετε ότι εκτελεί απλή αρμονική ταλάντωση και να υπολογίσετε την
περίοδο της κίνησης του σώματος
β) Να βρείτε το πλάτος και να γράψετε την εξίσωση της ταλάντωσης του σώματος
θεωρώντας ως θετική τη φορά της δύναμης.
γ) Να βρεθεί η χρονική διάρκεια της κίνησης από τη στιγμή που περνά από τη θέση με
A
απομάκρυνση x = με θετική ταχύτητα μέχρι τη θέση που ο ρυθμός μεταβολής της
2
ορμής έχει τιμή −40 3 kg ⋅ m/s2 και το μέτρο της ταχύτητας του αυξάνεται.
F
δ) Να υπολογίσετε το λόγο ελ(max)
Fεπ(max)
ε) Ποιο είναι το μέτρο του ρυθμού μεταβολής της κινητικής ενέργειας όταν ισχύει
Κ=3U;
στ) Αν καταργηθεί η F τη στιγμή που το σώμα φτάνει στη θετική ακραία θέση ποιο
είναι το νέο πλάτος της ταλάντωσης του σώματος;

Λύση:
Θ.Φ.Μ
α) Για να αποδείξω ότι ένα σώμα
κάνει Α.Α.Τ. σχεδιάζω το σώμα σε
τρεις θέσεις όπως φαίνεται στο
διπλανό σχήμα.
Δl1
Στη Θ.Ι: Fελ
Θ.Ι
F

ΣF = 0 → F = Fελ → F = kΔl1 (1)

Στην τυχαία Θέση: x T.Θ
F’ελ F
′ → ΣF = F - k(Δl + x) →
ΣF = F - Fελ
ΣF = F - kΔl − kx ⎯⎯→
(1)
ΣF = −kx

m 1 π
T = 2π → T = 2π → T= s
k 400 10
 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ

β) Το σώμα αρχικά ήταν ακίνητο δηλαδή υ=0, οπότε η Θ.Φ.Μ είναι και ακραία θέση
για την ταλάντωση. Η απόσταση της ακραίας Θέσης από τη Θ.Ι είναι το πλάτος,
F 80
δηλαδή Α=Δl1 ⎯⎯→(1)
A= →A= → A = 0.2m
k 400
Για να γράψουμε την εξίσωση πρέπει να βρούμε την αρχική φάση της ταλάντωσης.
Την t=0 χ=-Α αφού επιλέξαμε ως θετική φορά προς τα δεξιά.
Έτσι, έχουμε:
π 3π
x = A ⋅ ημ(ωt + φ0 ) → -Α = Α ⋅ ημφ0 → ημφ0 = -1 → ημφ0 = -ημ → φ0 =
2 2
k 400
ω= → ω= → ω = 20rad / s
m 1
3π
Άρα η εξίσωση της ταλάντωσης είναι: x = 0.2 ⋅ ημ(20t + )
2

γ) Για να υπολογίσουμε το χρονικό διάστημα κίνησης μεταξύ δυο θέσεων μπορούμε να

δουλέψουμε με δυο τρόπους. Είτε επιλύνοντας την εξίσωση της απομάκρυνσης για τις
δυο τιμές του χ είτε με τη βοήθεια του περιστρεφόμενου διανύσματος.
Επειδή στο σχολικό βιβλίο δε γίνεται καμία αναφορά στο στρεφόμενο διάνυσμα, τα
παιδιά υποχρεούνται να γράψουν δυο λόγια σαν περιγραφή του .
Έστω ότι έχουμε ένα σώμα Σ που εκτελεί ομαλή κυκλική
κίνηση, διαγράφοντας έναν κατακόρυφο κύκλο κέντρου Ο και
ακτίνας R=Α. Το σώμα ξεκινά για t=0 από μια θέση όπου η
επιβατική ακτίνα σχηματίζει γωνία φ0 με τον άξονα x. Μετά
από χρόνο t το σώμα έχει διαγράψει γωνία θ=ωt όπου ω η
γωνιακή ταχύτητα περιστροφής του.
Αν πάρουμε την προβολή στον άξονα y΄y του σώματος Σ, θα
πάρουμε το σώμα Σ΄ το οποίο απέχει από το κέντρο Ο του
κύκλου απομάκρυνση:
(ΟΣ΄)=x=(ΟΣ)ημ(ωt+φ0) ή x=Α·ημ(ωt + φ0).
Παρατηρούμε δηλαδή ότι το σημείο Σ΄ εκτελεί α.α.τ στον κατακόρυφο άξονα y΄y
γύρω από τη θέση ισορροπίας Ο, με γωνιακή συχνότητα ω (όση και η γωνιακή
ταχύτητα ω του σώματος Σ) και αρχική φάση φ0 (όση είναι η αρχική γωνία που
σχηματίζει το σώμα Σ με τον οριζόντιο ημιάξονα Οx).

Αρχικά βρίσκω τις δυο θέσεις των σωμάτων.

A Α=0,2m
x1 = , Για τη δεύτερη θέση ισχύει: 0,1 3
2
0,1
dp dp
= ΣF → = −Dx → −40 3 = −400x 2 →
dt dt Επειδή το φ2 θ φ1
x 2 = 0.1 3m x΄ x
μέτρο της ταχύτητας του αυξάνεται, το σώμα κινείται
προς τη Θ.Ι με υ<0.
Βρίσκω τις γωνίες φ1, φ2.
x 0.1 1 π -Α=-0,2m
ημϕ1 = 1 → ημϕ1 = → ημϕ1 = → ϕ1 =
A 0.2 2 6
 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ

x2 0.1 3 3 π
ημϕ2 = → ημϕ2 = → ημϕ2 = → ϕ2 =
A 0.2 2 3
Άρα η γωνία είναι:
π π π π π π
θ = π − ϕ1 − ϕ2 → θ = π − − → θ = π − → θ = → ωΔt = → 20 Δt =
3 6 2 2 2 2
π
→ Δt = s
40

Fελ(max) k Δlmax k(Δl1 + A) k( A + A)

δ) = = = =2
Fεπ(max) DA kA kA
ε) Από Α.Δ.Ε.Τ προκύπτει:
1 1 A
K + U = E → 4U = E → 4 kx 2 = kA 2 → x = ±
2 2 2
Άρα:
K 4K 3 1 3 1 3
K +U =E → +K =E → = E → K = E → mυ2 = ⋅ mυmax 2 → υ = ± υ
3 3 4 2 4 2 2 max
dK dW d(ΣF ⋅ x) dx dK
= = = ΣF ⋅ = (ΣF ⋅ u) → = (-Dx ⋅ u) →
dt dt dt dt dt
dK A 3
=k ωΑ = 400 ⋅ 0,1 ⋅ 3 ⋅ 10 ⋅ 0,2 = 80 ⋅ 3 J / s.
dt 2 2
Στ) Αν καταργηθεί η F στην θετική ακραία θέση, η θέση αυτή παραμένει ακραία αλλά
αλλάζει η Θ.Ι., η οποία ταυτίζεται με τη Θ.Φ.Μ. Άρα Α΄=Δl1+AŠ Α΄=2Α=0.4m.

Θέμα 2ο: Ερωτήσεις σε ένα κύκλωμα L-C

Στο ιδανικό κύκλωμα L-C η πολικότητα του πυκνωτή και η φορά του ρεύματος κάποια
στιγμή t1 κατά τη διάρκεια της ηλεκτρικής ταλάντωσης είναι
αυτή που φαίνεται στο διπλανό σχήμα. Ποιες από τις L
παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμένες;
Α) 1) Η ένταση του ρεύματος μειώνεται
2) η τάση στα άκρα του πηνίου είναι μικρότερη απ’ την
τάση στα άκρα του πυκνωτή i C
3) Ο πυκνωτής εκφορτίζεται + -
4) η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου αυξάνεται Α Β
5) η ένταση του ρεύματος έχει τη μέγιστη τιμή της

Β) Αν μας έδινε σαν δεδομένο ότι τη χρονική στιγμή t=0 ο πυκνωτής είχε το μέγιστο
φορτίο του και μάλιστα είχε την ίδια πολικότητα , τότε η χρονική στιγμή t1 ανήκει στο
χρονικό διάστημα :
 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ

T
1) 0 ≤ t ≤
4
T T
2) ≤ t ≤
4 2
T 3T
3) ≤ t ≤
2 4
3T
4) ≤t≤T
4
Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας και να τη χρησιμοποιήσετε για να βρείτε το
πρόσημα της έντασης του ρεύματος και του ρυθμού μεταβολής της τάσης του
πυκνωτή.

Λύση:

Α) 1) Σωστή. Η ένταση του ρεύματος έχει φορά προς το θετικό οπλισμό του πυκνωτή
άρα ο πυκνωτής φορτίζεται, οπότε αυξάνει το φορτίο του, άρα μειώνεται η ένταση του
ρεύματος.
2) Λάθος. Ξέρουμε ότι κάθε στιγμή η τάση στα άκρα του πυκνωτή είναι ίση με την
τάση στα άκρα του πηνίου ( ο πυκνωτής και το πηνίο έχουν κοινά άκρα).
3) Λάθος. Ο πυκνωτής φορτίζεται
1 q2
4) Σωστό. Η ενέργεια του ηλεκτρικού πεδίου του πυκνωτή γράφεται UE = ,
2 C
άρα είναι ανάλογη του τετραγώνου του φορτίου και επειδή το φορτίο αυξάνεται θα
αυξάνεται και η ενέργεια UE .
5) Λάθος. Βλέπουμε ότι ο πυκνωτής έχει τάση στα άκρα του , άρα έχει και φορτίο
q. Οπότε η ένταση του ρεύματος δε μπορεί να είναι μέγιστη.

Β) Αν την t=0 q=Q και i=0 οι εξισώσεις θα ήταν q = Q ⋅ συνωt και i = −I ⋅ ημωt .
Κάνοντας τα διαγράμματα q=f(t) και i=f(t)
q(C)
i(A)

I
Q

t(s) t(s)

-Q -I

Αφού την t1 το ρεύμα έχει φορά προς τον οπλισμό που και την t=0 ήταν θετικά
φορτισμένος το i>0. Επίσης έχει την ίδια πολικότητα που την t=0 θεωρούμε θετική
 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ

δηλαδή q>0. Άρα από τα δυο διαγράμματα προκύπτει ότι σωστή είναι η B-4 δηλαδή
3T
από την ≤ t ≤ T.
4
Για το ρυθμό μεταβολής της τάσης του πυκνωτή δουλεύουμε ως εξής:
q
dVC d( )
C 1 dq 1
= = ⋅ = ⋅ i >0
dt dt C dt C

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ :
Κατσικογιώργος Γιώργος
Φυσικός
Msc Διδακτικής της Φυσικής