∆.

ΘΕΜΑΤΑ

Δ.1.1 Ένας κύβος μάζας m=10kg ισορροπεί τοποθετημένος πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Στη
μια κατακόρυφη έδρα του κύβου είναι δεμένη η μια άκρη ιδανικού οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς
k=250Ν/m, του οποίου η άλλη άκρη είναι δεμένη σε
ακλόνητο σημείο κατακόρυφου τοίχου. Το ελατήριο
βρίσκεται στο φυσικό του μήκος. Στην απέναντι
κατακόρυφη έδρα του κύβου είναι δεμένο μη ελαστικό
και αβαρές νήμα το οποίο έχει όριο θραύσεως Fθρ=120Ν .
Μέσω του νήματος ασκούμε στο σώμα δύναμη κατά τη
διεύθυνση του άξονα του ελατηρίου και με φορά τέτοια
ώστε το ελατήριο να επιμηκύνεται. Το μέτρο της
δύναμης μεταβάλλεται σε συνάρτηση με την επιμήκυνση x του ελατηρίου σύμφωνα με την
εξίσωση F=80+200x (SI).
Α. Να βρείτε τη δυναμική ενέργεια του ελατηρίου τη στιγμή που κόβεται το νήμα.
Β. Να βρείτε την ταχύτητα του κύβου τη στιγμή που κόβεται το νήμα.
Γ. Να γράψετε την εξίσωση της απομάκρυνσης x=f(t). Να θεωρήσετε ως t0=0 τη στιγμή που
κόβεται το νήμα, αρχή του άξονα κίνησης τη θέση ισορροπίας του κύβου και θετική φορά εκείνη
κατά την οποία το ελατήριο επιμηκύνεται.
Δ. Να βρείτε μετά από πόσο χρόνο από τη στιγμή t0=0 που κόβεται το νήμα, θα περάσει ο κύβος
από τη θέση ισορροπίας του για πρώτη φορά.

Λύση

Α. Για να κοπεί το νήμα πρέπει η επιμήκυνση x να γίνει τέτοια ώστε:

F=Fθρ → 80+200x=120→x=0,2m.
Τότε η δυναμική ενέργεια του ελατηρίου: Uελ= ½kx2→ Uελ=5J

Β. Ο κύβος κάνει μια επιταχυνόμενη κίνηση και η ταχύτητα θα βρεθεί

από ΘΜΚΕ:
ΣW=Κτ−Κα (1)
ΣF=F−Fελ→ΣF=80+200x−250x→ ΣF=80−50x με 0≤x≤0,2m
Για τον υπολογισμό του έργου της μεταβλητής δύναμης κάνουμε γραφική παράσταση και
μετράμε το εμβαδόν.
80+70
ΣW= ·0,2→ ΣW=15J (1)→ ΣW= ½mυ2→ υ= 3m/s.
2

Γ. Η ΑΑΤ έχει εξίσωση: x=Αημ(ωt+φ0). Τη χρονική στιγμή t0=0 που αρχίζει η ΑΑΤ, η
απομάκρυνση είναι x=+0,2m και η ταχύτητα, υ= 3m/s.
Για το πλάτος γράφουμε ΑΔΕ ταλαντωτή: ½kx2+ ½mυ2= ½kΑ2 ⎯⎯⎯→
x = 0,2 m
…→ Α=0,4m
Η γωνιακή συχνότητα: ω= k/m→ ω=5rad/s

Για t0=0 είναι x=0,2m και υ>0 . Άρα 0,2=0,4ημφ0→ ημφ0=ημ(π/6)→ φ0=π/6 rad και φ0=5π/6rad.
Με υ>0 επιλέγουμε το φ0=π/6rad
Άρα x=0,4ημ(5t+π/6) (SI)

k =0
Δ. Για x=0 έχουμε: ημ(5t+π/6)=0→ 5t+π/6=2κπ και 5t+π/6=2κπ+π ⎯⎯→ t=π/6s

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα 72

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα

Δ.1.2 Το σώμα μάζας m=2kg είναι συνδεδεμένο με το

ελατήριο και δεμένο με τεντωμένο νήμα από την οροφή
όπως στο σχήμα. Η τάση του νήματος μετρήθηκε Fν=40Ν.
Κάποια στιγμή t=0 κόβουμε το νήμα και παρατηρούμε ότι
για χρόνο Δt1=0,05π s το σώμα επιταχύνεται. Να
υπολογιστούν :
A. Η σταθερά k του ελατηρίου και η ενέργεια της ΑΑΤ.
B. Το μέτρο του ρυθμού μεταβολής της ορμής τη στιγμή
που το ελατήριο βρίσκεται στο φυσικό του μήκος.
Γ. Η χρονική στιγμή t2 μέχρι την οποία το ελατήριο
αποθηκεύει ενέργεια και την δυναμική ενέργεια του
ελατηρίου την ίδια χρονική στιγμή.
Δ. Το μέτρο της ταχύτητας του σώματος τη στιγμή που το ελατήριο περνάει από τη θέση του
φυσικού μήκους.
Ε. Το έργο της Fελ από t=0 έως t=t2 και την εξίσωση της Fελ συναρτήσει του χρόνου. Ως θετική να
θεωρηθεί η φορά προς τα κάτω.

Λύση

Α. Στην αρχική θέση (ΑΘ) το σώμα ισορροπεί με το ελατήριο ανοιγμένο από το φυσικό του
μήκος κατά d1: ΣF=0→ Fν−w−Fελ,1=0→ Fν−mg−kd1=0→ d1=0,1m.
Ο χρόνος Δt1 κατά τον οποίο το σώμα επιταχύνεται ισοδυναμεί με το χρόνο για να φτάσει από το
πάνω πλάτος (t=0) μέχρι τη θέση ισορροπίας (x=0) Άρα Δt1=Τ/4 →Τ=4Δt1→ T=0,2πs
Τ=2π m/k→k=4π2m/Τ2→ k=200Ν/m

Στη θέση ισορροπίας της ΑΑΤ ισχύει ΣF=0→Fελ−mg=0→ kd2=mg→ d2=mg/k=0,1m

Το πλάτος είναι: Α=d1+d2→ Α=0,2m. Συνεπώς η ενέργεια της ΑΑΤ είναι: Ε= ½kΑ2=4J.

Δp Δp
Β. Ο ρυθμός μεταβολής της ορμής είναι:| | = |ΣF|=mg→ | |=20N
Δt Δt

Γ. Η χρονική στιγμή t2 αντιστοιχεί στη μέγιστη συσπείρωση του ελατηρίου δηλαδή στη θέση
του κάτω (θετικού) πλάτους, άρα Δt2=Τ/2→Δt2=2Δt1→ Δt2=0,1π s.
Στην ίδια θέση η δυναμική ενέργεια του ελατηρίου είναι Uελ,max= ½k(A+d2)2→ Uελ,max=9J

Δ. Όταν το σώμα περνάει από τη θέση του φυσικού μήκους η απομάκρυνση από τη θέση
2 2 2
ισορροπίας είναι x=−d2=−0,2m. Από την ΑΔΕτ: ½kx + ½mυ = ½kΑ → … |υ|= 3m/s.

Ε. Η αρχική δυναμική ενέργεια του ελατηρίου είναι Uελ,αρχ= ½kd12=1J.

H τελική (t2) είναι στη θέση μέγιστης συσπείρωσης, άρα Uελ,τελ= Uελ,max=9J
Άρα Wελ= Uελ,αρχ− Uελ,τελ→ Wελ=−8J.

Αφού για t=0, το x=−Α η αρχική φάση είναι φ0=3π/2 rad και η εξίσωση x=0,2ημ(10t+3π/2) (SI)

ΣF=−kx→ mg+Fελ=−kx→ Fελ= −mg−kx → Fελ=−20 −40ημ(10t+3π/2) (S.I)

73
Δ.1.3 Δύο σώματα με μάζες m1 =1kg και m2 =3kg ηρεμούν σε
λείο οριζόντιο επίπεδο, δεμένα στα άκρα δύο οριζόντιων ιδανικών
ελατηρίων με σταθερές k1 =100N/m και k2 =50N/m αντίστοιχα,
απέχοντας απόσταση d=0,3m. Εκτρέπουμε τη m1 προς τα
αριστερά κατά A=0,5m και το αφήνουμε ελεύθερο να εκτελέσει
ΑΑΤ. Μετά από λίγο συγκρούεται πλαστικά με το σώμα m2 . Να
βρεθούν:
Α. Το μέτρο της ταχύτητας του m1 πριν την κρούση
Β. Το μέτρο της κοινής ταχύτητας των σωμάτων αμέσως μετά την
κρούση.
Γ. Η ενέργεια ταλάντωσης του συσσωματώματος μετά την
κρούση.
Δ. Η απώλεια ενέργειας κατά την κρούση.
Ε. Ο ρυθμός μεταβολής κινητικής ενέργειας αμέσως μετά την
κρούση.
Για την ΑΑΤ του συσσωματώματος ως θετική να θεωρηθεί η
φορά προς τα δεξιά.

Λύση

Α. Γράφω ΑΔΕτ για την ΑΑΤ του m1 για να βρω την ταχύτητα υ1, στη θέση x1=d, λίγο πριν την
κρούση:
K+U=E→ ½kd2+ ½m1υ12= ½k1Α2 → υ1=4m/s

Β. Από την ΑΔΟ στην κρούση: pπ=pμ→ m1υ1=(m1+m2)V→ V=1m/s

Γ. Μετά την κρούση το σύστημα m1+m2 και των δύο ελατηρίων κάνει ΑΑΤ με σταθερά
επαναφοράς D=k1+k2=200N/m και θέση ισορροπίας στο (Ο) που απέχει απόσταση, x από το
σημείο κρούσης Δ. Στη Θέση (Ο) το συσσωμάτωμα δέχεται δύο δυνάμεις από τα ελατήρια, την
F1=k1(d−x) και F2=k2x
kd
ΣF=0→ F1−F2=0→ k1(d−x)−k2x→x= 1 → x=0,2m
k1+k2
Μετά την κρούση η ενέργεια ταλάντωσης είναι: Ε= ½Dx2+ ½(m1+m2)V2→ E=5J

Δ. Η απώλεια ενέργειας λόγω κρούσης είναι η απόλυτη τιμή της μεταβολής της κινητικής
ενέργειας κατά την κρούση
Εαπ=|kτελ−Καρχ|= |½(m1+m2)V2 − ½m1υ1 | → Εαπ=6J
2

E. O ρυθμός μεταβολής κινητικής ενέργειας είναι η ισχύς της συνισταμένης δύναμης ΣF.

ΔΚ ΔΚ
= PΣF=ΣF·V=−DxV=−150Ν/m)·(0,2m)(1m/s)→ =−30J/s.
Δt Δt

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα 74

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα

Δ.1.4 Ένα δοκάρι µήκους L=1m βρίσκεται σε

λείο οριζόντιο επίπεδο δεµένο στο ένα άκρο
οριζόντιου ελατηρίου σταθεράς k=75N/m, το
άλλο άκρο του οποίου είναι ακλόνητα
στερεωµένο. Ένα µικρό σώµα µάζας m=1kg
βρίσκεται ακίνητο στο µέσο του δοκαριού.
Ασκούµε στο σώµα σταθερή οριζόντια δύναµη
F=20N, οπότε αυτό αρχίζει να κινείται πάνω στο
δοκάρι, µε το οποίο παρουσιάζει συντελεστή
τριβής ολίσθησης µ=0,5. Τη στιγµή που το ελατήριο έχει επιµήκυνση d=0,1m, το σώµα
εγκαταλείπει το δοκάρι και αποµακρύνεται κατάλληλα.
Α. Να υπολογίστε την ταχύτητα του σώµατος τη στιγµή που εγκαταλείπει το δοκάρι.
Β. Να υπολογίσετε την κινητική ενέργεια του δοκαριού την ίδια στιγµή.
Γ. Να υπολογίστε τη µέγιστη συσπείρωση που θα υποστεί στη συνέχεια το ελατήριο.
Δ. Αν η µάζα του δοκαριού είναι Μ=3kg, σε πόσο χρόνο από τη στιγµή που το σώµα θα
εγκαταλείψει τη σανίδα το ελατήριο θα έχει τη µέγιστη συσπείρωσή του για πρώτη φορά;
Ε. Να υπολογίσετε τη θερμότητα που εκλύεται λόγω τριβής μέχρι το σώμα m να εγκαταλείψει τη
δοκό.
2
∆ίνεται g=10m/s

Λύση

Το σώμα m δέχεται τη δύναμη F και την τριβή Τ=μmg από την επαφή του με το δοκάρι. Το
δοκάρι δέχεται τη δύναμη Fελ λόγω του ελατηρίου και την τριβή Τ′ που είναι η αντίδραση της Τ.
Α. Γράφω ΘΜΚΕ για το m για μετατόπιση [(L/2)+d] δηλαδή μέχρι να φτάσει στο τέλος του
δοκαριού με ταχύτητα υ1:
L L
WF+WT=Kτ−Κα→ F( +d) − μmg( +d)= ½mυ12→υ1=3 2m/s
2 2

Β. Γράφω ΘΜΚΕ για το δοκάρι: WT′ +Wελ=Κτ−Κα→ WT′ +Wελ=Κδ (1)

WT′=Τ′· (½L) =T(½L)=μmg((½L) (2)
Wελ=Uελ,αρχ−Uελ,τελ=0 − ½kd2 (3) Από (1)(2)(3)→Κδ=0,125J

Γ. Μόλις το σώμα m φύγει από πάνω του, το δοκάρι κάνει ΑΑΤ με πλάτος Α που αποτελεί και
τη μέγιστη συσπείρωση του οριζόντιου ελατηρίου. Από την ΑΔΕταλ:
2 2
Ε=Κ+U→ ½kΑ = Κδ+ ½kd → ...→A= 3/15m

Δ. Με θετική τη φορά προς τα δεξιά κατασκευάζουμε την εξίσωση απομάκρυνσης των ΑΑΤ του
δοκαριού: x=Αημ(ωt+φ0).
Τα στοιχεία της ΑΑΤ: ω= k/Μ→ ω=5rad/s , Α= 3/15m και για t=0 x=d=0,1m και υ>0
3 k = 0,υ ; 0
x=Αημ(ωt+φ0)→0,1= ημφ0→ ημφ0= 3/2→ φ0=2κπ+π/3 ⎯⎯⎯⎯ → φ0=π/3rad.
15
Στη μέγιστη συσπείρωση η απομάκρυνση είναι x=−Α.
x =− A k =0
x=Αημ(ωt+π/3) ⎯⎯⎯ → ημ(5t+π/3)=−1→(5t+π/3)=2kπ+3π/2 ⎯⎯→ t=7π/30s.

L L
Ε. Το έργο της συνολικής τριβής είναι Wολ,Τ= −Τ ( +d) + Τ′d=−Τ =−2,5J
2 2
Άρα η θερμότητα είναι Q=2,5J

75
Δ.1.5 Τα σώματα με μάζες m1=1kg και m2=4kg εφάπτονται
μεταξύ τους και βρίσκονται ακίνητα πάνω σε λείο οριζόντιο
επίπεδο δεμένα στην άκρη δύο όμοιων ελατηρίων σταθεράς
k1=k2=k=100Ν/m που βρίσκονται αρχικά στο φυσικό τους
μήκος. Μετακινούμε τα σώματα ώστε τα ελατήρια να
συσπειρωθούν κατά 0,2m το καθένα και τη χρονική στιγμή t0=0
αφήνονται ελεύθερα να κάνουν ΑΑΤ. Τα σώματα συγκρούονται
τη χρονική στιγμή t1=π/15s.
Α. Να γράψετε τις εξισώσεις απομάκρυνσης των δύο σωμάτων
συναρτήσει του χρόνου θεωρώντας ως θετική τη φορά προς τα
δεξιά.
Β. Να υπολογίσετε τις ταχύτητες τη στιγμή της κρούσης.
Γ. Η κρούση που ακολουθεί είναι πλαστική. Να αποδείξετε ότι
το συσσωμάτωμα θα κάνει ΑΑΤ και να υπολογίσετε την
ενέργειά της.
Δ. Όταν το συσσωμάτωμα διέρχεται από τη θέση x1′=+0,1m
αφαιρούμε ακαριαία το ένα από τα δύο ελατήρια χωρίς να επηρεάσουμε την ταχύτητα του
σώματος. Να υπολογίσετε το λόγο του νέου πλάτους των ΑΑΤ του συσσωματώματος προς το
παλιό.

Λύση

Α. Για τις ΑΑΤ: ω1= k/m1=10rad/s και ω2= k/m2=5rad/s, το πλάτος Α1=Α2=0,2m οι μέγιστες
ταχύτητες υ01=Α1ω1=2m/s και υ02=Α2ω2=1m/s. Θεωρούμε ως αρχή των απομακρύνσεων (x=0) την
αρχική θέση ισορροπίας.
Για t=0, x1=Α άρα φ0=π/2rad και x2=−Α, άρα φ0=3π/2rad. Συνεπώς οι εξισώσεις είναι:
x1=0,2ημ(10t+π/2) (SI) και x2=0,2ημ(5t+3π/2) (SI)

Β. Τα σώματα συγκρούονται τη χρονική στιγμή t=π/15s στη θέση x1, δηλαδή αριστερά από τη
t =π /15
θέση ισορροπίας τους: x1=Α1ημ(ωt+π/2) ⎯⎯⎯ → x1=0,2ημ(7π/6)=−0,1m
t =π /15
x2=Α2ημ(ωt+3π/2) ⎯⎯⎯→ x2=0,2·ημ(11π/6)=−0,1m
t =π /15
με ταχύτητες: υ1=υ01συν(10t+π/2) ⎯⎯⎯ → υ1=2·συν(7π/6)=− 3m/s
t =π /15
υ2=υ02συν(10t+3π/2) ⎯⎯⎯→ υ2=1συν(11π/6)= 3/2m/s

Γ. Γράφουμε ΑΔΟ για την κρούση: m1υ1+m2υ2=(m1+m2)V→V=0,2 3m/s

Το (m1+m2) ισορροπεί στην ίδια θέση x=0 με τα ελατήρια στο φυσικό τους μήκος. Σε μια τυχαία
θετική απομάκρυνση η συνισταμένη δύναμη που δέχεται στον άξονα, x είναι
ΣF=−F1−F2=−k1x−k2x=−2kx=−Dx→ D=2k=200N/m.
Στη θέση x1=−0,1m έχει ταχύτητα V=0,2 3m/s οπότε : Ε= ½Dx12+ ½(m1+m2)V2→ E=1,3J

Δ. Με τα δύο ελατήρια μετά την κρούση, το σύστημα έχει πλάτος Α: Ε= ½DA2= ½(2k)Α2 (1)
Όταν αφαιρούμε το ένα ελατήριο η νέα ενέργεια στη συμμετρική θέση x=x1′=+0,1m και με την
ίδια ταχύτητα, V θα είναι : Ε′= ½kx1′2+½(m1+m2)V2→Ε′=0,8J.
Aν το πλάτος είναι τώρα Α′ η ολική ενέργεια θα είναι: Ε′= ½kΑ′2 (2)
2
Ε′ ½kΑ′ Ε′ Α′2 Α′
Από (1)(2)→ = → 2 = → = 16/13
Ε ½(2k)Α2 Ε Α2 Α

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα 76

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα

Δ.1.6 Ένα σώμα μάζας m=1kg ηρεμεί στο κάτω

άκρο ενός κατακόρυφου ιδανικού ελατηρίου
σταθεράς k=40Ν/m. Σε μια στιγμή, έστω t0=0,
δέχεται την επίδραση μιας σταθερής κατακόρυφης
δύναμης μέτρου F=20Ν, μέχρι τη στιγμή t1=1,75s,
όπου η δύναμη παύει να ασκείται. Ως θετική
θεωρείται η φορά προς τα κάτω.
α. Να αποδείξετε ότι στο παραπάνω χρονικό
διάστημα (0-t1), το σώμα εκτελεί ΑΑΤ και να
υπολογίσετε το πλάτος και την ενέργεια
ταλάντωσης.
β. Να υπολογίσετε την ταχύτητα του σώματος τη
στιγμή t1.
γ. Να γράψετε την εξίσωση μεταβολής της δύναμης
του ελατηρίου συναρτήσει του χρόνου, t.
δ. Να υπολογίσετε το συνολικό έργο της ασκούμενης δύναμης F.
ε. Να βρείτε το πλάτος και την ενέργεια ταλάντωσης, μετά την κατάργηση της δύναμης F.
Δίνεται g=10m/s2 και π2≈10.

Λύση

Α. Στην αρχική θέση ισορροπίας Γ: ΣF=0→mg−kd=0→ d=mg/k→ d=0,25m

Υπό την επίδραση και της δύναμης F=20N το σώμα εκκινεί από τη θέση Γ και ισορροπεί στη θέση
(Ο) και η κατακόρυφη απόσταση (ΓΟ) γίνεται το πλάτος της ΑΑΤ, Α.

ΣFO=0→ F+mg−Fελ,0=0→ F+mg−k(d+A)=0→F=kA→ A=0,5m

Στην τυχαία θέση Δ με θετική απομάκρυνση x: ΣF=F+mg−Fελ=F+mg−k(A+d+x)→ ΣF=−kx.

Συνεπώς το σώμα κάνει πράγματι ΑΑΤ με σταθερά επαναφοράς k=40Ν/m και γωνιακή συχνότητα
ω= k/m= 40=2 10=→ ω=2π rad/s και περίοδο Τ=1s.
Η ενέργεια είναι Ε= ½kΑ2→Ε=5J

Β. Για t=0 είναι x=−Α συνεπώς η αρχική φάση είναι φ0=3π/2rad.

Η εξίσωση απομάκρυνσης είναι x=Αημ(ωt+φ0)→x=0,5ημ(2πt+3π/2) (SI)
H εξίσωση της ταχύτητας είναι υ=Αωσυν(ωt+φ0)→υ=π·συν(2πt+3π/2), (SI)
Για t=t1=1,75s το σώμα βρίσκεται στη θέση: x=0 με ταχύτητα υ=−πm/s. Δηλαδή έχει εκτελέσει 1
πλήρη ταλάντωση και τα ¾ αυτής και περνάει από τη θέση ισορροπίας με φορά προς τα πάνω.

Γ. ΣF=−kx→ F+mg + Fελ=−kx→ Fελ=−F −mg−kx→ Fελ=−30−40·0,5ημ(2πt+3π/2)→

→Fελ=−30−20ημ(2πt+3π/2)→ Fελ=−30+20ημ(2πt+π/2) (SI)

Δ. Στο χρονικό διάστημα 1s το σώμα κάνει μια πλήρη ταλάντωση και το έργο της F είναι μηδενικό.
Στα 0,75s που απομένουν το σώμα μετατοπίζεται κατεβαίνοντας από το x=−Α έως το x=+Α και
μετά ανεβαίνοντας από αυτό στο x=0.
Το έργο στην κάθοδο είναι W1=F·(2A) και στην άνοδο W2=−F·A.
Άρα: WF=W1+W2=F·2A − F·A=F·A→ WF=10J

77
E. Tη χρονική στιγμή t1=1,75s η F μηδενίζεται ακαριαία και το σώμα συνεχίζει τις ΑΑΤ με την
ίδια σταθερά k και θέση ισορροπίας το σημείο Γ που ισορροπούσε αρχικά. Στη θέση (Ο) τη
χρονική στιγμή t1 έχει ταχύτητα υ1=−πm/s και απομάκρυνση x1=Α=0,5m. Με χρήση της ΑΔΕτ
υπολογίζω το νέο πλάτος Α′
Ε=Κ+U→ ½kA′2= ½kx1 + ½mυ1 →…. Α′= 2/2m≈0,707m.
2 2

Η ενέργεια είναι τώρα : Ε′= ½kΑ′2→ Ε′=10J

Δ.1.7 Ένα σώμα ηρεμεί στο κάτω άκρο ενός κατακόρυφου

ελατηρίου σταθεράς k=200Ν/m, όπως στο σχήμα. Σε μια
στιγμή ασκούμε πάνω του μια μεταβλητή κατακόρυφη
δύναμη F, το μέτρο της οποίας μεταβάλλεται σύμφωνα με την
σχέση F=90−450x (S.Ι.), όπου x η απόσταση από την αρχική
θέση ισορροπίας του σώματος. Η δύναμη παύει να ασκείται στη
θέση μηδενισμού της.
Α. Να υπολογίσετε την ενέργεια που μεταφέρθηκε στο σώμα,
μέσω του έργου της δύναμης F.
Β. Να υπολογίσετε τη μέγιστη κινητική ενέργεια του σώματος
μέχρι το μηδενισμό της δύναμης F και την κινητική ενέργεια
του σώματος τη στιγμή μηδενισμού της δύναμης F.
Γ. Να αποδείξετε ότι μετά το μηδενισμό της δύναμης F το σώμα θα εκτελέσει ΑΑΤ και να
υπολογίστε το πλάτος ταλάντωσής του.
Δ. Αν η μάζα του σώματος είναι m=0,1kg ποιος θα είναι ο ρυθμός μεταβολής της κινητικής του
ενέργειας τη στιγμή που μηδενίζεται η δύναμη, F;

Λύση

Α. Το σώμα αρχικά ισορροπεί στη θέση Γ(x=0) όπου το ελατήριο έχει

επιμήκυνση, d: ΣF=0→mg−kd=0 → d=mg/k. (1)
Η δύναμη F=90−450x μηδενίζεται στη θέση, Δ όπου: F=0→
90−450x=0→ x=0,2m.
H ενέργεια που μεταφέρει η F στο σύστημα ισούται με το έργο της στο
διάστημα 0≤x≤0,2m το οποίο και υπολογίζεται ως εμβαδόν στη γραφική
παράσταση (F−x).
0,2
W=(Εμβαδόν τριγώνου)=90· → W=9J.
2

B. H συνισταμένη δύναμη που ασκείται στο σώμα από x=0 έως x=0,2m είναι:
ΣF=F+mg−Fελ=F+mg−k(d+x)=F+mg−kd−kx ⎯⎯ (1)
→ ΣF=F−kx→ΣF=90−450x−200x→
ΣF=90−650x
Η κινητική ενέργεια γίνεται μέγιστη στη θέση x0 που γίνεται μέγιστη
η ταχύτητα, δηλαδή στη θέση που μηδενίζεται η μεταβλητή
συνισταμένη, ΣF.
ΣF=0→ 90−650x=0→x0=9/65m
Κατασκευάζω τη γραφική παράσταση της ΣF=90−650x στο διάστημα
0≤x≤0,2m.

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα 78

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα

Υπολογίζω το έργο της ΣF από x=0 έως x=x0 και πάλι ως εμβαδόν από τη γραφική παράσταση
(ΣF−x).
90·(9/65)
ΣW0= →ΣW0=6,23J
2
Από το ΘΜΚΕ: ΣW0=Kmax−Kαρχ→ Κmax= 6,23J

Υπολογίζω το έργο της ΣF από x=0 έως x=0,2m ως εμβαδόν από τη γραφική παράσταση (ΣF−x).

90·9/65 −40(0,2−9/65)
ΣW= + → ΣW=5J
2 2
Από το ΘΜΚΕ: ΣW=Kτελ−Kαρχ→ Κτελ= 5J

Γ. Τη στιγμή του μηδενισμού της δύναμης F, το σώμα απέχει από τη θέση ισορροπίας του
απόσταση x1=0,2m και έχει κινητική ενέργεια Κ1=5J. Στη συνέχεια δέχεται μόνο τη δύναμη του
ελατηρίου και τη δύναμη του βάρους του. Σε μια τυχαία απομάκρυνση x από τη θέση ισορροπίας
θα ισχύει:
ΣF=mg−Fελ=mg−k(x+d)= mg−kx−kd ⎯⎯ (1)
→ ΣF=−kx.

Συνεπώς κάνει ΑΑΤ με σταθερά επαναφοράς, k. Γράφω την ΑΔΕτ για να υπολογίσω το πλάτος της
ΑΑΤ:

Ε=Κ+U→ ½kA2= ½kx12+K1→…. A=0,3m.

Δ. Ο ρυθμός μεταβολής της κινητικής ενέργειας ισούται με την ισχύ της συνισταμένης δύναμης.
Στη θέση x=0,2m αυτή είναι ΣF=−40N ενώ η ταχύτητα είναι: Κ1= ½mυ12→υ1= 2Κ1/m→
υ1=10m/s.

ΔΚ ΔΚ
=ΣF·υ1=−40Ν·10m/s→ =−400J/s
Δt Δt

Σημ: Η τελική κινητική ενέργεια Κ1 θα μπορούσε να υπολογιστεί και από το ΘΜΚΕ με τα έργα
των δυνάμεων ξεχωριστά για κατακόρυφη μετατόπιση κατά x1=0,2m:

WF+Wmg+WFελ=Κ1−0
Όπου WF=9J
Wmg=mgx1
WFελ=Uελ,α−Uελ,τ= ½kd − ½k(d+x1) =−kdx1− ½kx12
2 2

Τότε: WF+Wmg+WFελ=Κ1−0→ Κ1= WF +mgx1−kdx1−½kx12→ K1=9J−4J=5J

79
Δ.1.8 Στο σύστημα του σχήματος βλέπουμε το σώμα m1=1kg
συνδεδεμένο με το ελατήριο σταθεράς k1=80Ν/m που ηρεμεί
πάνω σε λείο οριζόντιο επίπεδο. Πάνω στο m1 ηρεμεί αρχικά το
σώμα m2=1kg που είναι αντίστοιχα συνδεδεμένο με ελατήριο
σταθεράς k2=120Ν/m. Τα ελατήρια έχουν αρχικά τα φυσικά τους
μήκη.
Απομακρύνουμε όλο το σύστημα κατά x από τη θέση ισορροπίας
του, χωρίς το m2 να ολισθήσει πάνω στο m1 και το αφήνουμε
ελεύθερο. Τα σώματα δεν ολισθαίνουν το ένα ως προς το άλλο.
A. Δείξτε ότι το σύστημα κάνει ΑΑΤ και υπολογίστε τη σταθερά
επαναφοράς των ταλαντώσεων του συστήματος.
B. Να υπολογίσετε τη σταθερά επαναφοράς των ταλαντώσεων του σώματος m2.
Γ. Να υπολογίσετε το μέτρο της δύναμης της στατικής τριβής που ασκείται μεταξύ των δύο
σωμάτων στη θέση x=+0,05m.
Δ. Να υπολογίσετε τη μέγιστη δυνατή απομάκρυνση του συστήματος από τη θέση ισορροπίας
ώστε όταν το σύστημα αφεθεί ελεύθερο το σώμα m2 να μην ολισθαίνει πάνω στο m1.
Ε. Αν απομακρύνουμε το σύστημα κατά x1=+0,1m από τη θέση ισορροπίας και το αφήνουμε
ελεύθερο, χωρίς ταχύτητα, τη χρονική στιγμή t=0. Πόση θα είναι η ταχύτητα του σώματος m2 τη
στιγμή που θα φτάσει στη θέση x2=+0,05m, από τη θέση ισορροπίας και σε ποια χρονική στιγμή
θα συμβεί αυτό;
Θετική θεωρείται η κατεύθυνση προς τα αριστερά. Ο συντελεστής οριακής τριβής μεταξύ των
δύο σωμάτων θεωρείται ίσος με το συντελεστή τριβής ολίσθησης και είναι μ=0,4.

Λύση

A. Αν τα m1 και m2 δεν ολισθαίνουν το ένα ως προς το άλλο συμπεριφέρονται ως ένα σώμα . Σε

τυχαία απομάκρυνση, x έχουμε: ΣF=−k1x−k2x=−(k1+k2)x=−Dx→ D=k1+k2=200N/m.

B. Aν το σύστημα ταλαντώνεται με γωνιακή συχνότητα, ω και σταθερά D, το m1 ταλαντώνεται με

την ίδια συχνότητα και σταθερά D2

D=(m1+m2)ω2
m2D m (k +k )
D2=m2ω2 Άρα D2= → D2= 2 1 2 → D2=100N/m
m1+m2 m1+m2

Γ. Tο σώμα m2 κάνει ΑΑΤ με σταθερά D2 και δέχεται τη δύναμη του ελατηρίου F2 και τη
δύναμη της στατικής τριβής Τ2.
x = 0,05 m
ΣF2=−D2x→ T2−F2= −D2x→ T2=F2−D2x→ T2=k2x−D2x→T2=20x ⎯⎯⎯⎯ → Τ2=1Ν
Δ. Για να μην ολισθαίνει θα πρέπει η στατική τριβή να μην υπερβαίνει την οριακή τιμή της

Τ2≤Τορ→ Τ2≤μσΝ→Τ2≤μσm2g→ 20x≤4→x≤0,2m→ xmax=Α=0,2m.

Ε. Με x=0,1m<0,2m το σώμα m2 δεν ολισθαίνει και συνεπώς το σύστημα ταλαντώνεται ως

ενιαίο σώμα με μάζα m1+m2=2kg, σταθερά D=200N/m και πλάτος Α′=0,1m. Γράφω ΑΔΕτ
για να υπολογίσω την ταχύτητα στη θέση x1=0,05m.
Ε=Κ+U→ ½DA2= ½Dx1 + ½(m1+m2)υ1 →… V= 3m/s
2 2

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα 80

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα

H εξίσωση απομάκρυνσης των ΑΑΤ είναι x=Α′ημ(ωt+φ0) με ω= D/(m1+m2)=10rad/s

Για t=0 είναι x=Α′=0,1m οπότε η αρχική φάση είναι φ0=π/2 rad.

Άρα x=0,1ημ(10t+π/2)→ 0,05=0,1ημ(10t+π/2)→ ημ(10t+π/2)=1/2→ ημ(10t+π/2)=ημ(π/6)

10t+π/2=2kπ+π/6
k =0
10t+π/2=2kπ+5π/6 ⎯⎯→ 10t=π/3→ t=π/30s

Δ.1.9 Στο σύστημα που φαίνεται στο σχήμα αρχικά ισορροπεί

και έχει k=100Ν/m, m1=1kg, m2=2kg. Εκτρέπουμε το σώμα m1
από τη θέση ισορροπίας κατά x1=0,1m προς τα κάτω και τη
χρονική στιγμή t0=0 του δίνουμε ταχύτητα υ1= 3m/s με φορά
προς τα κάτω.
Α. Να βρεθεί η εξίσωση απομάκρυνσης των ΑΑΤ του m1,
συναρτήσει του χρόνου, t.
Β. Να βρεθεί η εξίσωση της δύναμης τους ελατηρίου
συναρτήσει του χρόνου, t.
Γ. Να βρεθεί η εξίσωση της τάσης του νήματος συναρτήσει του
χρόνου, t και να εξεταστεί αν το νήμα μένει τεντωμένο σε όλη
τη διάρκεια της ταλάντωσης.
Δ. Να δείξετε ότι το έργο της δύναμης που ασκήσαμε για να θέσουμε το σύστημα σε ΑΑΤ ισούται
με την ενέργεια της ΑΑΤ.
Δίνεται g=10m/s2 και θετική θεωρείται η φορά προς τα πάνω.

Λύση

Α. Γράφω ΑΔΕτ για να υπολογίσω το πλάτος Α της ΑΑΤ του σώματος m1.
Ε=Κ+U→ ½kA2= ½kx1 + ½m1υ1 → …→Α=0,2m
2 2

ω= k/m1→ω=10rad/s
για t=0 είναι x= −0,1m και υ<0 άρα x=Αημ(ωt+φ0)→ −0,1=0,2ημφ0→ ημφ0=ημ(7π/6)
k =0
φ0=2κπ +7π/6 ⎯⎯→ φ0=7π/6rad Αλλά με υ<0 δεκτό είναι το φ0=7π/6rad
k =1
φ0=2κπ+π−7π/6 ⎯⎯→ φ0=11π/6 rad
Άρα x=0,2ημ(10t+7π/6) SI

B. To σώμα m1 δέχεται τη δύναμη του ελατηρίου F, και το βάρος w1.

ΣF=−kx→F−w1=−k1x→ F=m1g−kx1→F=10−100x1→F=10−100·0,2· ημ(10t+7π/6)→

→ F=10−20ημ(10t+7π/6) (SI)

Γ. Το σώμα m2 δέχεται το βάρος του w2=m2g, την τάση του νήματος Τ και τη δύναμη του
ελατηρίου με μέτρο F′=F=10−20ημ(10t+7π/6). To σώμα m2 ισορροπεί.
ΣF2=0→ T−m2g−F=0→ T=m2g+F→ T=20+10−100x→Τ=30−100x (SI)→

T=30−20ημ(10t+7π/6) (SI)

81
Για να μένει το νήμα τεντωμένο πρέπει Τ>0. Για x=+Α=0,2m η τάση του νήματος είναι Τ= 10Ν>0
συνεπώς το σώμα m1 ταλαντώνεται και το νήμα μένει τεντωμένο.

Δ. Η ενέργεια της ΑΑΤ είναι Ε= ½kΑ2→ Ε=2J

Για να υπολογίσω το έργο της δύναμης Fεξ ασκήσαμε για να το θέσουμε σε ΑΑΤ γράφω ΘΜΚΕ
για το σώμα m1 από τη θέση ισορροπίας Γ έως τη θέση έναρξης (t=0) της ΑΑΤ, το σημείο Δ.
Στη θέση ισορροπίας: ΣF=0→ m1g−kd=0→ d=0,1m

Wεξ+Ww1+Wελ=Κτ-Κα (1)

Ww1=m1gx1=1J

2 2
Wελ=Uελ,αρχ−Uελ,τελ= ½kd − ½k (d+x1) =0,5J−2J→ Wελ=−1,5J

Kα=0 και Κτ= ½m1υ12→ Κτ=1,5J

Από (1)→ Wεξ+1J −1,5J=1,5J→ Wεξ=2J=E

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα 82

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα

Δ.1.10 Ελατήριο σταθεράς k=100Ν/m στερεώνεται στο

ένα άκρο του σε ακλόνητο σημείο και στο άλλο
προσδένεται σώμα μάζας m1=1kg. Στο m1 δένεται με νήμα
άλλο σώμα μάζας m2=3kg έτσι ώστε το νήμα να είναι
οριζόντιο χωρίς όμως να του ασκείται καμία δύναμη.
Απομακρύνουμε το σύστημα προς τα δεξιά από τη θέση
ισορροπίας του κατά x=d=0,4m και το αφήνουμε ελεύθερο
να ταλαντωθεί τη χρονική στιγμή t0=0, σε λείο οριζόντιο
επίπεδο.
Α. Ποια χρονική στιγμή διέρχεται το m1 από τη θέση
ισορροπίας του;
Β. Πόσο πρέπει να είναι το μήκος, L, του νήματος ώστε τα
δύο σώματα να συγκρουστούν στη θέση ισορροπίας του
m1;
Γ. Ποια χρονική στιγμή γίνεται η σύγκρουση;
Δ. Αν η κρούση είναι πλαστική, πόσο είναι το πλάτος της
ταλάντωσης του συσσωματώματος;
Ε. Πόσο είναι η απώλεια της κινητικής ενέργειας του
συστήματος κατά την κρούση;

Λύση

Α. Όσο το νήμα είναι τεντωμένο το σύστημα που κάνει ΑΑΤ έχει μάζα m1+m2. Η περίοδος
ταλάντωσης είναι: Τ=2π (m1+m2)/k→ Τ=0,4π s. Το χρονικό διάστημα από την ακραία θέση μέχρι
το m1 να φτάσει στη θέση ισορροπίας είναι Δt0=Τ/4→ Δt0=0,1πs

Β. Το m1 φτάνει στη θέση ισορροπίας του με ταχύτητα υ0=Αω=dω→ υ0=2m/s. Την ίδια ταχύτητα
έχει και το m2 εφόσον το νήμα είναι τεντωμένο. Αμέσως μετά το m1 επιβραδύνεται καθώς το
ελατήριο συσπειρώνεται οπότε το νήμα τσαλακώνεται. Το m2 συνεχίζει την κίνησή του προς τα
αριστερά με σταθερή ταχύτητα υ0. Το m1 πλέον κάνει δική του ΑΑΤ με σταθερά επαναφοράς, k
και περίοδο Τ1=2π m1/k=0,2π s και πλάτος Α1=υ0/ω1=0,2m. Θα επανέλθει στη θέση x=0, μετά
χρόνο Δt1=Τ1/2→ Δt1=0,1π s. Την ίδια στιγμή φτάνει στο ίδιο σημείο και το σώμα m2 που έχει
διανύσει απόσταση ίση με το μήκος L του νήματος. Συνεπώς

L=υ0Δt1→ L=(2m/s)·(0,1π s)→ L=0,2π m

Γ. Με t0=0 την έναρξη της κίνησης, τα σώματα συγκρούονται στη θέση x=0, τη χρονική στιγμή
t=Δt0+Δt1=0,1πs + 0,1π s→t=0,2π s

Δ. Τα σώματα συγκρούονται στη θέση ισορροπίας x=0 με αντίθετες ταχύτητες υ0. Γράφω ΑΔΟ
m1υ0−m2υ0= (m1+m2)V→ V=−1m/s άρα μετά την κρούση κινείται προς τα αριστερά.
Από την ΑΔΕτ για τη νέα ΑΑΤ του συσσωματώματος (m1+m2).

2 2
½kΑoλ = ½(m1+m2)V →Aολ=0,2m

Ε. ΔΚ= ½(m1+m2)V2 − ( ½m1υ02+ ½m2υ02)→ ΔΚ=−6J. Άρα η απώλεια είναι 6J.

83
Δ.1.11 Δύο σώματα με μάζες m1 =1kg και
m2 =3kg ηρεμούν δεμένα στα άκρα δύο
οριζόντιων ιδανικών ελατηρίων με
σταθερές k1=100N/m και k2 =100N/m
αντίστοιχα, απέχοντας απόσταση s=0,3m
όπως φαίνεται στο σχήμα. Εκτρέπουμε το
σώμα m2 προς τα κάτω κατά A=0,1 57m
και το αφήνουμε ελεύθερο να εκτελέσει
ΑΑΤ. Μετά από λίγο συγκρούεται
πλαστικά με το σώμα m1 . Να βρεθούν:
Α. Η ταχύτητα του m2 πριν την κρούση.
Β. Η κοινή ταχύτητα των σωμάτων αμέσως
μετά την κρούση.
Γ. Μετά την πλαστική κρούση το
συσσωμάτωμα κάνει ταλαντώσεις. Δείξτε ότι οι ταλαντώσεις αυτές είναι αρμονικές και υπολογίστε
τη σταθερά επαναφοράς.
Δ. Να υπολογίσετε το πλάτος της ταλάντωσης του συσσωματώματος.
Δίνεται g=10m/s2.

Λύση

Α. Το m2 κάνει ΑΑΤ. Στο σημείο σύγκρουσης η απομάκρυνση είναι x2=s=0,3m και η ζητούμενη
ταχύτητα υ2. Γράφω την ΑΔΕτ: Ε=Κ+U→ ½kA2= ½kx22+ ½m2υ22→ …→υ2=4m/s.

Β. Γράφω ΑΔΟ στην κρούση: m2υ2=(m1+m2)V→ V=3m/s

Γ. Η αρχική επιμήκυνση του ελατηρίου k1 από τη θέση φυσικού μήκους είναι d1=m1g/k1=0,1m
Η αρχική συσπείρωση του ελατηρίου k2 από τη θέση φυσικού μήκους είναι d2=m2g/k2=0,3m=s
Από τις τιμές αυτές φαίνεται ότι το φυσικό μήκος του ελατηρίου k2 τελειώνει εκεί που ισορροπεί
το σώμα m2. Μετά την κρούση το συσσωμάτωμα ισορροπεί στη θέση x′=0 (σημείο Ζ) που
βρίσκεται κατά x χαμηλότερα από τη θέση ισορροπίας του m2 ( βλέπε σχήμα).

Στη θέση αυτή:

ΣF=0→ (m1+m2)g −(F1+F2)=0 → woλ −k1(d1+x) − k2x=0 (1)
Από (1)→(k1+k2)x=(m1+m2)g−k1d1→200x=30→x=0,15m

Σε μια τυχαία απομάκρυνση x′>0 από τη νέα θέση ισορροπίας (σημείο Σ) η συνισταμένη δύναμη
που ασκείται στο συσσωμάτωμα θα είναι:
ΣF= wολ−( F1′+F2′) ⎯⎯
(1)
→ ΣF=[k1(d1+x)+k2x] − [k1(d1+x+x′)− k2(x+x′)]..→ ΣF=−(k1+k2)x′
Άρα το συσσωμάτωμα κάνει ΑΑΤ με σταθερά D=k1+k2=200Ν/m

Δ. Από την ΑΔΕτ για την ΑΑΤ του συσσωματώματος:

2 2 2
Ε=Κ+U→ ½DAoλ = ½Dx + ½(m1+m2)V → …→Aολ=0,45m

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα 84

Leo Kastanas Μηχανικές Ταλαντώσεις 2016 Δ Θέματα

85