V sn tt c cc nc, on kt li !

V.I. L-Nin
Ton tp
28

u nT

Ton tp
Tp

28
Bt k v ch ngha quc

. 1977

Nh xut bn Tin b
Mt-xc-va . 1981

VII

Nhng tc phm ca V. I. L-nin trong tp ny in theo bn dch

ca Nh xut bn S tht, H-ni

Nh xut bn Tin b, 1981

10102765
014(01)81

47581 0101020000

VII

Li ta
Tp hai mi tm trong V. I. L-nin Ton tp gm c "Bt k v
ch ngha quc", trong ch yu l nhng ti liu chun b cho
tc phm "Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t
bn", mt tc phm c vit vo na u nm 1916 v in trong tp
trc, tp 27. Trong tc phm ny, L-nin tng kt s pht trin
ca ch ngha t bn th gii trong na th k k t khi b "T bn"
ca Mc ra i. Da vo nhng quy lut pht sinh, pht trin v suy
vong ca ch ngha t bn m Mc v ng-ghen pht hin ra,
ln u tin L-nin phn tch mt cch khoa hc su sc bn cht
kinh t v chnh tr ca ch ngha quc, giai on tt cng v
cui cng ca ch ngha t bn. Khi qut nhng hin tng mi
trong nn kinh t ca ch ngha t bn th gii, L-nin ch ra rng
di ch ngha quc, tt c cc mu thun vn c ca x hi t
bn nht nh tr nn gay gt thm. Ngi nhn nh ch ngha
quc l ch ngha t bn n bm, mc nt, dy cht v vch ra
nhng iu kin dn n s dit vong ca n; Ngi vch r rng
s thay th, thng qua con ng cch mng ch ngha t bn bng
mt ch x hi mi, tin b, tc ch ngha x hi, l iu khng
th trnh khi v tt yu.
Cun sch "Ch ngha quc, giai on tt cng ca
ch ngha t bn" ca L-nin l kt qu ca mt cng trnh

VIII

Li ta

lao ng ln lao v mit mi cng thng. Quyn "Bt k v ch

ngha quc" ca L-nin in trong tp ny chng minh hng
hn v r rng iu . Tm hiu ch ngha t bn trong thi
i lch s mi, L-nin nghin cu v khi qut mt s
lng rt ln nhng t liu v cc vn kinh t v chnh tr rt
khc nhau ca ch ngha quc, chnh l li mt cch c ph
phn nhng s liu nu ln trong hng trm cun sch, lun n,
tp sch mng, cc bi ng trn bo v tp ch, cc tp thng
k xut bn nhiu nc khc nhau v bng nhiu th ting.
"Bt k v ch ngha quc" ca L-nin gm nhng on
trch ghi 148 cun sch (trong s c 106 cun ting c, 23
cun ting Php, 17 cun ting Anh v 2 cun sch dch ra ting
Nga) v trch ghi 232 bi bo (trong c 206 bi bng ting
c, 13 bi bng ting Php v 13 bi bng ting Anh) ng
trong 49 xut bn phm nh k khc nhau (34 bng ting c,
7 bng ting Php v 8 bng ting Anh).
Mc du "Bt k v ch ngha quc" khng phi l mt tc
phm hon chnh, nhng n c mt gi tr khoa hc to ln, n gp
phn quan trng vo vic pht trin hc thuyt ca Mc. N b
sung v gii thch rng ri nhng lun im c bn trong cun
"Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn" ca
L-nin. Trong "Bt k v ch ngha quc" c rt nhiu ti liu
v cc vn ca hc thuyt ca L-nin v ch ngha quc v
cch mng x hi ch ngha, v bn cht kinh t v chnh tr ca
ch ngha quc, v s pht trin khng ng u ca cc nc
t bn ch ngha trong thi i ch ngha quc, v ch ngha t
bn c quyn nh nc, v chin lc v sch lc u tranh
cch mng ca giai cp v sn trong nhng iu kin mi.
ngha ht sc to ln v mt khoa hc v v mt
nhn thc ca tp "Bt k v ch ngha quc" l
ch n vch r cng trnh nghin cu ca L-nin, nu

Li ta

IX

ln nhng phng php lm vic khoa hc ca Ngi, quan

im ca Ngi i vi nhng ti liu nghin cu, ch r
phng php lun ca L-nin trong vic phn tch cc s kin
kinh t v lch s, cc s liu thng k.
Nhng ti liu chun b rt ng ch , n phn nh vic
L-nin xy dng cng cun sch "Ch ngha quc, giai
on tt cng ca ch ngha t bn" t bn phc tho u tin
(cch i vo ti) vi bn lit k c chng cc vn cho
n mt chng trnh nghin cu y v mt kt cu chi tit
ca cun sch vi ni dung t m ca tng chng (xem tp
ny, tr. 114, 221, 227 - 229, 265 - 282).
L-nin ly hng lot s liu v s kin lm c s cho vic
phn tch ch ngha t bn c quyn. Ngi coi vic tch ly
tng s kin ring l, chi tr th d l mt bin php thiu cn
c v phn khoa hc. L-nin dy rng vic nghin cu mt cch
khoa hc phi da trn c s nhng s kin chnh xc v hin
nhin xt v ton b v trong mi lin h ca chng. "Mun cho
iu thc s tr thnh mt c s th cn phi xt khng phi
nhng s tht ring bit, m ton th nhng s tht c lin
quan n vn ang xt, khng tr mt ngoi l no..." (Ton
tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 30, tr. 437).
"Bt k v ch ngha quc" cho thy r L-nin chun
b mt c s vng chc gm ton b cc ti liu chnh xc (s
kin v con s) cn thit cho vic nghin cu ton din ch
ngha quc. L-nin s dng tt c cc t liu quan trng
nht trong sch bo th gii vit v kinh t v k thut, v lch
s hin i v a l, v chnh tr v ngoi giao, v phong tro
cng nhn v phong tro gii phng dn tc trong thi i ch
ngha t bn c quyn.
L-nin rt coi trng th mc; Ngi nghin cu mt
cch c h thng cc mc lc ca nhiu th vin, xem k

Li ta

cc bn ch dn th mc, chm ch theo di cc sch bo mi.

Khi nghin cu cun sch ny hay cun sch khc, L-nin nh
du cc t liu c s dng trong , ri sau nghin cu
nhng t liu . Nhiu trang ca "Bt k v ch ngha
quc" cha y danh mc cc t liu khc nhau.
Cc giai on khc nhau ca qu trnh nghin cu cc t liu
(t khi xem qua v chn lc n lc phn tch k c ghi chp v
nhn xt) c phn nh r trong "Bt k v ch ngha quc".
"Bt k" cho thy r trong v vn ti liu ca rt nhiu t liu,
L-nin chn ra nh th no nhng s liu ng tin cy ni ln
c nhng hin tng c bn v in hnh vn c ca ch
ngha t bn c quyn. L-nin vit v mt cun sch nh sau:
"...V s nhng chi tit khng cn thit, t nht; ti b qua chng"
(tp ny, tr. 92). V mt t liu khc, Ngi nhn xt rng trong
c "mt bn tng hp v cng t m nhng s liu phong ph
nht ((rt nhiu nhng con s c bn))... Ti ch ly nhng ti liu
quan trng nht" (tr. 576). Trong nhiu trng hp, L-nin t
mnh ly nhng s liu nm ri rc cc t liu lp thnh cc
bng tng hp v cc bng.
Trong khi nghin cu nhng t liu khc nhau ca cc tc
gi l nhng nh kinh t v nh s hc t sn v tiu t sn,
l nhng nh kinh doanh ti chnh v nhng nh chnh tr,
bn ci lng v bn xt li, L-nin da mt cch cht ch v
nht qun vo nguyn tc ca ch ngha Mc: kim tra mt
cch ht sc cht ch v x l mt cch c ph phn cc s
liu ca cc nh bc hc t sn. "Ni chung v v i th, cc
gio s mn kinh t u ch l nhng hc gi lm thu cho
giai cp cc nh t bn"; "khng th tin mt li no khi h
ni n vn l lun chung v kinh t chnh tr hc"; nhng
khi h a ra nhng cng trnh trong lnh vc nghin cu
thc t, chuyn mn, th nhim v ca nhng ngi mc-xt l

Li ta

XI

"phi bit lm ch v ci to nhng thnh tu ca nhng

"ngi lm thu" (chng hn, trong lnh vc nghin cu
nhng hin tng kinh t mi, khng dng n nhng tc
phm ca bn lm thu th s khng tin ln c mt bc
no c), v phi bit loi b khuynh hng phn ng ca h,
phi bit vn dng ng li ca chnh mnh v phi bit u
tranh chng ton b ng li ca cc th lc v cc giai cp
i ch vi chng ta" (V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh
xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 18, tr. 425).
"Bt k v ch ngha quc" th hin nhng mu mc v
mt thi nh vy i vi sch bo t sn v ci lng. Trong
cc nhn xt ca mnh khi nghin cu cc t liu, L-nin vch
trn khuynh hng phn ng ca cc nh t tng t sn v
bn ci lng ca tng ch ngha quc. ng thi L-nin ch
phn tch cc s liu thc t trong cc t liu ni trn. Sau
khi c xong cun sch "dy hng nm trm trang" ca gio s
R-bc Lp-man "Cc cng ty tham d v cung cp ti chnh",
L-nin ghi vo v: "Tc gi l mt tn i ngc, lng tng trong
cc nh ngha ht sc ngu xun tt c nhng nh ngha
ny ch xoay quanh ch "thay th". Nhng ti liu thc t qu
bu, phn ln l nhng ti liu hon ton cha c chnh l"
(tp ny, tr. 447 - 448). Nhng s liu thng k trong cun sch
ny, sau khi c kim tra v b sung thm cn c theo cc
ngun t liu khc, c L-nin s dng trong cun "Ch
ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn" khi ni
v s tch t ngy cng tng ca sn xut v v tnh trng thu
nhp ca cc t chc c quyn ln nht tng ln. Khi tm tt ni
dung cun "Ch ngha quc Anh" ca Sun-tx - Gh-vc-nitx, mt k ca tng nhit lit ch ngha quc c, L-nin
vit v tc gi nh sau: "Hn h vo bc nht, tin, ngi theo
ch ngha Can-t, bnh vc tn gio, s-vanh, ng ta thu thp

XII

Li ta

c mt vi s kin rt ng ch v ch ngha quc Anh

v vit c mt cun sch sinh ng, khng lm ngi ta
ngn. ng ta i khp nc Anh, thu thp c nhiu ti liu
v quan st nhiu. Cc ngi ngi Anh, cc ngi cp bc
nhiu ri, hy cho chng ti cp bc, bng cch em Cant, Cha tri, ch ngha yu nc, khoa hc ra "thn thnh ho"
s cp bc = l thc cht lp trng ca ci "nh bc hc"
ny!! (C nhiu li ba hoa tha na)" (tr. 543). Ti liu thc t
trong t liu ny v ch ngha quc Anh c L-nin s
dng trong cun sch ca mnh.
L-nin ghi nhn cng lao ca cc nh nghin cu nh
gi ng nhng hin tng ring bit vn c ca ch ngha t
bn c quyn. Trong "Bt k v ch ngha quc" trch
dn rt nhiu kin ca cc nh bc hc v cc nh hot ng
t sn ca nhiu nc khc nhau v nhng hin tng ny hay
hin tng khc ca i sng kinh t v chnh tr trong thi i
ch ngha t bn hin i. Song h khng c kh nng nhn
nh mt cch khoa hc ch ngha quc vi tnh cch l mt
giai on pht trin nht nh ca ch ngha t bn. M khng
c s nh gi v gii thch nh vy v bn cht ca ch ngha
quc th khng th hiu ng nhng c im ring bit v
nhng c trng ca ch ngha t bn c quyn.
Khi nghin cu ton b nhng s liu v s kin xc thc
trong mi lin h ln nhau ca chng, L-nin pht hin ra
nhng xu hng v nhng quy lut khch quan ca cc hin
tng ca ch ngha quc. Trong "Bt k v ch ngha
quc", Ngi nghin cu ht sc k cng s pht sinh v
pht trin ca nhng c im v c trng c bn ca ch
ngha t bn c quyn: s tch t ca sn xut v t bn
t n mt giai on pht trin cao ti mc to ra nhng
t chc c quyn ng mt vai tr quyt nh trong i

Li ta

XIII

sng kinh t; s hp nht ca t bn ngn hng vi t bn

cng nghip v s ny sinh ra bn u s ti chnh; s xut
khu t bn, khc vi xut khu hng ho, xut khu t
bn c mt ngha c bit quan trng; s thnh lp cc lin
minh c quyn quc t ca bn t bn; s phn chia tri t
v mt lnh th gia cc cng quc t bn ch ngha ln
nht kt thc v cuc u tranh gia chng vi nhau
phn chia li th gii; tnh n bm v s mc nt ca ch
ngha t bn tng ln.
Bng ti liu thc t v cng phong ph, L-nin vch r
nhng mu thun su sc ca ch ngha quc. Ngi ch r
rng nt c trng ca ch ngha quc l quyn lc v hn
v s thao tng ca t bn ti chnh v ca cc t chc c
quyn, rng c im chnh tr ca ch ngha quc l phn
ng trong mi lnh vc. Trong "Bt k v ch ngha quc",
mt chnh tr ca ch ngha quc c lm sng t rng hn
rt nhiu so vi trong cun "Ch ngha quc, giai on tt
cng ca ch ngha t bn", cun ny vit xut bn cng
khai c tnh n nhng tr ngi v kim duyt.
"Bt k v ch ngha quc" ca L-nin c nhiu ch
cp n vn thuc a; phn nh cuc u tranh khc lit
ca cc cng quc quc ch ngha ginh thuc a,
vch r nhng phng php ca bn quc dng cp
bc v n dch cc dn tc chu , chu Phi v chu M latinh. L-nin bc trn thi b ca nhng phn t c hi
ch ngha cc nc i vi giai cp t sn quc ch ngha
nc chng, nhng phn t bin h cho cc cuc chin tranh
xm lc thuc a, t son im phn cho ch d man ca
bn thc dn bng nhng li l ba hoa di tr v vai tr "khai
ho" ca ch ngha quc cc thuc a, v "tnh hu
ch v mt kinh t th gii" ca vic bn quc xm chim cc

XIV

Li ta

thuc a v cc nc chm pht trin (xem cc tr. 98 - 99, 102,

278, 513, 634 - 635 v. v.). Cuc sng thc t hon ton
chng thc li tin on ca L-nin ni rng nhng mu
thun gia bn quc xm lc v cc dn tc thuc a
nht nh s ngy cng gay gt thm, cuc u tranh gii
phng ca cc dn tc chng ch n l thuc a nht nh
s ngy cng c tng cng thm. Cc cuc cch mng gii
phng dn tc ang qut sch h thng thuc a, ph v nn
tng ca ch ngha quc.
Khi vch ra nhng nt c bn ca giai on tt cng ca ch
ngha t bn, nhng nt vn c ca tt c cc nc quc ch
ngha, L-nin ng thi cng nhn nh v nhng c im ca
ch ngha quc tng nc ring bit Anh, Php, M,
c, Nht v.v.. Trong "Bt k v ch ngha quc", c nhng
ti liu quan trng ni v ch ngha t bn c quyn Nga.
Trong cun "Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch
ngha t bn" vit xut bn cng khai, L-nin buc phi din
t nhng kin ca mnh v ch ngha quc Nga ni
chung v v chnh sch xm lc ca nc Nga Nga hong ni
ring "mt cch ht sc thn trng... bng cch ni bng, theo
cch ni ca -dp cch ni ng ght ca -dp m ch
Nga hong buc tt c cc nh cch mng phi dng n mi
khi h cm bt vit mt tc phm "hp php"" (Ton tp, ting
Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 385). Trong
"Bt k v ch ngha quc", L-nin dn ra mt s lng
ng k nhng s tht v cc mt khc nhau ca ch ngha
quc Nga v nh gi chng.
"Bt k v ch ngha quc" ca L-nin l mt mu
mc sng chi v mi lin h mt thit gia tnh khch
quan trit v tnh ng trong khoa hc; c im ch
yu ca tp bt k ny l tnh cht chin u, tnh cht
tn cng chng cc nh t tng t sn v tiu t sn,

Li ta

XV

chng bn ci lng v xt li, nhng k t im cho ch

ngha quc. L-nin c bit ch bc trn mt n "ch ngha
Cau-xky", kch lit ph phn bn tay sai ca ch ngha quc
ngy trang di ci v mc-xt. Nhng k theo ch ngha Cauxky vin c "ph phn" ch ngha quc, c gng "minh
oan" cho ch ngha t bn, chng " v mt th ch ngha t
bn sch s, trau chut, n ho v lch s" (tp ny, tr. 115).
Bng s phn tch c tnh cht khoa hc v ch ngha quc,
mt s phn tch c thc t ca ch ngha t bn hin
i chng thc, L-nin chng minh r tnh cht v cn c
v phn ng ca hc thuyt Cau-xky v ch ngha siu
quc. "Bt k v ch ngha quc" ch r rng bn c hi ch
ngha v bn xt li khng tin hnh u tranh cch mng
nhm lt ch ngha quc m li bnh vc s iu ho vi
t bn; chng xuyn tc thc cht ca ch ngha quc, giai
on tt cng v cui cng ca ch ngha t bn, thi k tn li
ca ch ngha t bn th gii. "u tranh chng ch ngha
quc m li khng u tranh v khng on tuyt vi ch
ngha c hi th nh th l la bp", L-nin vit nh vy
trong bn s tho cng cun "Ch ngha quc, giai on
tt cng ca ch ngha t bn" (tr. 279).
"Bt k v ch ngha quc" ca L-nin ngy nay vn cn
l v kh chin u ca ch ngha Mc cch mng. N gip cho
cc ng cng sn v cng nhn tin hnh u tranh chng h
t tng ca bn phn ng quc, chng ch ngha ci
lng v ch ngha xt li hin i.
phn tch giai on tt cng ca ch ngha t bn,
trong "Bt k" ca mnh v trong cun sch ni v ch
ngha quc, L-nin s dng phn ln cc t liu thc t
v cc s liu thng k ca thi k trc chin tranh th
gii th nht. Nhng s liu mi v kinh t t bn ch
ngha hon ton chng thc cho s phn tch ca L-nin

XVI

Li ta

v ch ngha quc. Cng lnh ca ng cng sn Lin-x

c i hi ln th XXII ca ng thng qua nhn mnh
rng s phn tch v cc kt lun ca L-nin v nhng quy
lut c bn ca ch ngha t bn trong giai on cui cng
ca n c thc t ca ch ngha t bn hin i xc
nhn. Nhng hin tng mi trong s pht trin ca ch
ngha quc l: nhng mu thun c hu ca ch ngha
quc tr nn gay gt hn, nhng c im c bn ca ch
ngha quc m L-nin ch ra vn tip tc tn ti v
pht trin. Ch ngha t bn c quyn hin i c c im
l: sn xut v lu thng ngy cng c tp trung hn na
vo tay tp on u s ti chnh; s phn ng chnh tr
trong mi lnh vc m L-nin coi l c im quan trng
nht ca ch ngha quc, ngy cng tng ln; t bn
c quyn xc lp nn chuyn chnh ca mnh i vi x
hi. S n bm v s mc nt ca ch ngha t bn ngy
cng tng thm; iu ny th hin c bit r trong vic qun
s ho nn kinh t.
Cuc sng thc t hon ton xc nhn kin ca L-nin
nhn nh ch ngha quc l giai on cui cng ca
ch ngha t bn. Nhng mu thun su sc v gay gt
ang lm xi mn v ph v nn mng ca ch ngha
quc tt nhin s dn n n ch suy yu v dit vong. Sau
khi ch ngha t bn b lt nho Nga v mt s nc
khc chu u v chu , sau khi h thng thuc a b
sp , ch ngha quc bc vo thi k tn li, n mt
hn quyn lc i vi a s nhn loi. Ngy nay, nhn t
quyt nh hng pht trin lch s ch yu ca nhn loi
l h thng x hi ch ngha th gii ang ngy cng ginh
c nhiu thng li mi trong cuc thi ua vi ch ngha
t bn.
*
*
*

Li ta

XVII

Tp ny gm 20 quyn v ca L-nin ghi chp v ch

ngha quc in ln u tin vo nhng nm 1933 - 1938
trong Vn tp L-nin, cc tp XXII, XXVII, XXVIII, XXIX,
XXX, XXXI. Quyn "" ("en-ta") c ng ln u tin theo
bn dch ra ting Nga nm 1938 trn tp ch "Cch mng v
sn", s 9, tr. 171 - 184, v c tm thy chm hn. Nm
1939, tt c nhng vn kin ny c xut bn thnh mt
cun sch ring vi tn "Bt k v ch ngha quc" (do
N. A. Pt-vi-xcai-a chun b cho in).
Trong cun sch ny, 15 quyn u tin nh du bng ch
ci Hy-lp c xp theo th t ch ci do L-nin ghi nh
s. Chng c Vla-i-mia I-lch s dng vo cng cun
"Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn"
v vo ngay c ni dung cun sch. 5 tp cui L-nin khng
nh s th t v trong sch c xp sau nhng tp c nh
s, theo trnh t thi gian. Ngoi cc quyn v ra, trong cun
sch cn c mt s ti liu ghi chp ca L-nin trong thi k
1912 - 1916; xt v mt ni dung, nhng ti liu ny c lin
quan trc tip n "Bt k" v l s tip tc nghin cu mt
cch khoa hc hc thuyt v ch ngha quc v cch mng
x hi ch ngha; nhng ti liu ny c in trong Vn tp
L-nin, tp XXIX v mt phn trong tp XXX.
Tt c u cc quyn v u l ca L-nin. Nhng
on trch t mt s sch, bi bo, nhng bn phc tho,
nhng bn ch dn th mc u c t tiu ring rt t
ni dung cc quyn v do L-nin son hoc t ni dung cc
on trch.
Cc on trch c a vo "Bt k v ch ngha
quc" u c L-nin vit bng th ting ca nguyn bn.
Trong cun sch ny, tt c cc on trch u c dch
ra ting Nga.
2 B. . .28

XVIII

Li ta

Trong quyn ny, cc c im ca bn vit tay ca L-nin

trong cc quyn v u c gi nguyn: vic sp xp cc ti liu,
gch l v gch di trong cc bi. Gch di trong cc bi c
th hin bng b ch in: in nghing thay cho mt gch thng, i n
n g h i n g r i thay cho hai gch; in ng hi m thay cho
ba gch, i n n g h i m v r i thay cho bn
gch; in nghing hi m thay cho mt gch sng; i n
n g h i n g h i m , r i thay cho hai gch sng.
"Bt k v ch ngha quc" c in li nm 1960, c b sung
v thay i cht t, trong tp 39 ca b Ton tp V. I. L-nin, xut
bn ln th 4. Ton b vn bn ca ln xut bn ny c
kim tra li theo cc bn vit tay ca V. I. L-nin v theo cc t
liu gc.
Trong cc ch thch cui trang c dn cun "Ch ngha
quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn" v cc tc phm
khc ca L-nin. iu ny cho thy mi lin h khng kht ca
"Bt k" vi cun sch v to iu kin cho ta thy r L-nin s
dng nh th no cc ti liu chun b khi xy dng cng trnh
khoa hc ca mnh v ch ngha quc.
Trong ln xut bn ny, vn bn ca L-nin c in, c sa
i cht, theo bn c ca tp 39 b Ton tp V. I. L-nin, xut
bn ln th 4.
Tp ny cn gm hai on trch m trc y cha a vo
tp 39 b Ton tp, xut bn ln th 4: "S n ung ca nhn
dn. Ngnh n ung cng cng" vch trn cu chuyn hoang
ng v "bnh ng" trong vic tiu dng di ch t bn
ch ngha, v on trch trong bo "Basler Vorwrts" ni v t
bn Thy-s nc ngoi.
Tp ny khng in bi "Bt k v s tht bi ca nc
mnh trong chin tranh quc", cc ti liu " vit bi

Li ta

XIX

thuyt trnh "Ch ngha quc v quyn dn tc t quyt"" v

vit bi bo "Ch ngha quc v s phn lit trong phong
tro x hi ch ngha", "Ch ngha quc v thi i vi
n", l nhng ti liu c in trong cc tp 26, 27 v 30 ca
b Ton tp ny vi tnh cch l nhng ti liu chun b.
Phn tra cu khoa hc ca tp ny c m rng v b sung
thm ti liu mi.
Vin nghin cu ch ngha Mc - L-nin
trc thuc Ban chp hnh trung ng
ng cng sn Lin-x

Bt k
V
Ch ngha quc 1

Vit trong nhng nm 1915 - 1916

bng ting Nga, c, Php, Anh
v bng nhiu th ting khc
In ln u trong nhng nm
1933 - 1938 trong Vn tp L-nin,
t. XXII, XXVII, XXVIII, XXIX,
XXX, XXXI.
V "" c in ln u vo
nm 1938 trong tp ch "Cch
mng v sn", s 9

Theo ng nhng bn tho

Nhng on trch dn v ghi ch
bng ting nc ngoi c
dch ra ting Vit

V. I. L - n i n

V. I. L - n i n

17. Idem1)
18. Sin-. Tp 5 ca "Weltwirtschaftliches Archiv"
(khng phi do ng ta vit).

V
""

19. Nhng ghi chp t t "Li ni ca chng ta"...

("AN-PHA")

20.
21. Ch dn th mc.
22. Tng s t bn trong cc cng ty c phn.

Mc lc
V . Tr. 1 - 48

23 - 28. K-xt-n. "S cng bch vo t chc".

29. Bo "Arbeiter-Zeitung" Vin bn v cc ngn hng
ca Vin.

Nhng sch bo mi nht v kinh t

Mc lc:
1 - 3 1). on cui bi ca Sun-tx - Gh-vc-ni-tx (trong t
"K i n h t x h i") + 31 35 (Ph-ghen-stanh).

30. "The Annals of the American Academy".

31 - 35. Phn cui nhng on trch t t "Kinh t x hi".
36.

4. S tho bi bo bn v u tranh chng "phi vng ly".

((Bt k v ch ngha Cau-xky.))

37. Ch dn th mc.

5. My ch dn th mc.

38. Stin-lch. "Tin t v hot ng ngn hng".

6. Ra-v-xtanh bn v vn Ban-cng ("Die Neue Zeit",

1913).
7 - 8. Vc-ne bn v s tch t trong cng nghip m Rua
("Die Neue Zeit", 1913).
9. May- (s u t) v ch dn th mc.
10.

+ 41 - 42.

39 - 40. Lp-man. "Cc-ten v t-rt".

43 - 48. Trch t "Kinh t x hi"... (S u n - t x - G h - v c -

n i - t x ).
+1-3
v 31 - 35

11 - 12. Lp-man bn v bun bn kim loi Phran-pho.

Ch dn th mc:

13 - 14. Cc hc gi t sn bn v cuc u tranh chng ch

ngha quc. ("Cc chng tc b n dch".)

tr. 5.
tr. 9.
tr. 17 + 16

15. M-ri- "Cc hng c chi nhnh".

16. Ch dn th mc.
1)

y l s th t cc trang ca cun v vit tay ca L-nin.

1)

Nh trn.

tr. 21 + 32
tr. 37 NB
tr. 38.

tr. 44.
tr. 46.
tr. 48.

V "" ("an-pha")

s tho bi bo bn v u tranh chng

"phi vng ly"

V. I. L - n i n

ca qun chng.

NB

(Bt k v ch ngha Cau-xky)2

C u c u t r a n h c a c h n g t a c h n g "p h i
v n g l y".
Phi vng ly = C. Cau-xky, Huy-xman etc1).
ngha ca s khc nhau gia Pl-kha-np, Hen-man,
Hai-n vi C. Cau-xky, Van-c-ven- etc. 2 "s c t h i".
Ch ngha chit trung thay cho php bin chng. "Con ng
gia": "iu ho" nhng cc oan, thiu kt lun sng
sa, r rng, dt khot, s chao o.
Nhng mu thun giai cp c iu ho v b lm du bt i
trong li ni, trong khi chng tr nn gay gt thm

trong thc t.
S iu ho vi ch ngha c hi.
S che y ch khc bit v mt l lun v chnh tr - thc tin
vi ch ngha c hi.
S t b (phn bi) quan im ca "Con ng ginh chnh
quyn" v thc cht c c h m n g (v sch lc cch
mng) ca Tuyn ngn Ba-l 3...
S khc nhau gia khi nim "phi gia mc-xt" (= chnh
tr c lp, t tng c lp, l lun c lp) vi khi nim
"phi vng ly" ( = chao o, v nguyn tc, "con quay"
("Drehscheibe"), con quay gi).
T chc bt hp
php.
Cng tc trong qun
i.
ng h v pht trin
nhng hnh ng
1)

Vn vn.

Ch ngha lc quan
q u a n p h n g:
qu trnh tin trin khch
quan ca s vt... tt c
phi tr nn tt hn.
"Giai cp v sn" v "u

NB

tranh giai cp" "ni chung".

"Qu trnh".
xem Mc-tp ni v ch
ngha x hi l "tuyt
vng", n u... ch ngha
c hi l tuyt vng!!!

Khng phi s ph nhn hot ng hp php v s u

t r a n h cho nhng ci cch l thc cht ca "cuc u tranh
chng phi vng ly", m chnh s cng nhn ni trn kia i
vi hot ng cch mng mi l nh vy.
Kh nng hp nht ca ch ngha x hi vi ch ngha cng
on khi xy ra mt s ly khai theo mt ng li mi v su
sc hn.
Ch ngha ngh trng v quan nim khc v ch ngha y.
"Ch ngha ngh trng khng hp php".
My ch dn th mc
Trong nhng tc phm t r i t h c ca th vin b a n g
Xuy-rch:
Hi--n Xpch-c. "V quan h ca khoa hc t nhin vi
trit hc" (c bit versus Can-t v "Lch s ch ngha
duy vt" ca Lan-gh). 80. Bc-lanh, 1874.
H-ghen. "Hin tng hc" (N.x.b. B-lan. 1907).

-rch Cau-phman. "Thc lc bn ngoi v lc lng thuc

a ca nc M". Lai-pxch, 1908 (trong "Nhng cng
trnh nghin cu v lut quc gia v quc t", quyn I).
Nghin cu v l u t.
Chnh sch quc ch ngha lm ny sinh ra nc
M vn nhng thuc a.
Th vin bang (Xuy-rch).

V "" ("an-pha")

"Journal asiatique" (Pa-ri, 1857 n 1913 v bng thuc b

th 10 . + B th 11, tp 1, 2.)
"Giornale della societ asiatica italiana". Tp 1 (1887) tp 26
(1913/4).
Cu-d-n-txp. "Cuc u tranh ca cc nn vn minh v cc
ngn ng Trung ". (Lun n.) 80. Pa-ri, 1912.
L-man-Hau-pt. "c-m-ni-a". 80. Bc-lanh, 1910.
Buy-kh-l. "Cng-g nc ca L--pn". Xuy-rch, 1912.
1914.
Phre-x. "a v quc t ca cc nc ph thuc lu vc sng
Cng-g, s phn chia nhng nc y". 1907.

V. I. L - n i n

NB

K t B r t - x . "Nn gio dc ca ngi da en nc

M". Lun n. Pa-ri, 1904. ("Cc tc phm v cc bo co
ca ngi M v g i o d c".)
"S thng k n-". (1911. Bm-bay, 1911.)
Mp-ph. "Vic M ho Ca-na-a". Lun n. Niu-Oc,
1907.
Pa-tui-. "Ch ngha quc M". (Lun n. i-ging, 1904.)
E. t-man. "S pht trin ca Bra-xin theo quan im ca
ngi c". 1908.
Hi-xi-a. "a v quc t ca Nht vi t cch l mt cng
quc ln". Niu-Oc, 1905.
L-phe-vr. "ng st l con ng xm nhp Nam Trungquc". Lun n. Pa-ri, 1902.
Rut-xi-. "S phn chia chu i-dng". Lun n. Pa-ri, 1905.
Ra-v-xtanh bn v vn ban-cng

V. van Ra-v-xtanh. "Vn vng Ban-cng". "Die Neue Zeit",

1913 (nm th 31, tp 1), 15. XI. 1912.

NB

NB

"Loi lin bang nh vy" (lin bang cc nc vng

Ban-cng gm c Th-nh-k) "c l c kh nng tho
mn c nhng nhu cu vn ho ca ci vng thng
nht v mt a l y v dng ln c mt chng
ngi khng vt qua c i vi s xm nhp ca ch
ngha quc chu u, cng nh ca Nga, mt cng
quc th gii. Bt k cch gii quyt no khc v vn
Ban-cng u c th ch mang tnh cht nht thi v
khng c kh nng tho mn lu di nhng li ch ca
tt c cc chng tc v dn tc sng " (tr. 228).
"Ch ngha quc chu u, cng nh ch
Nga hong, tt nhin s mang ht sc lc ra chng
li lin bang ca tt c cc nc vng Ban-cng.
Li ch chung ca chng v hin vn l nhm
khi su thm mi th hn v s cnh tranh ln
nhau gia cc dn tc y vi Th-nh-k, c iu
kin thun li hn trong vic bc lt cc lnh th y
nh bc lt nhng vng thuc a. Liu cc nh
hot ng nh nc ca Th-nh-k v ca cc quc
gia vng Ban-cng c hiu c li ch chung ca h
khng v liu h c kt thc cuc chin tranh hu
dit y bng cch xch li gn nhau khng? Nu h
khng lm th th nh vy l h s mang quyn li ca
nhn dn mnh dng cho ch ngha t bn chu u v
cho cc vng triu vng Ban-cng" (tr. 229).

Vc-ne bn v s tch t
trong cng nghip m rua
G. Vc-ne. "S tch t t bn trong cng nghip m Rua". "Die
Neue Zeit", 1913, tr. 138 (25.X.1912).
Vng R u a:

V "" ("an-pha")

1) Nhm "oi-s ban-c"

4 ngi gi chc v gim c v y vin hi ng trong 4
ngn hng:
() "oi-s ban-c" . . . . . . c 4 ngi
() "t-xe-ne cr-i-tan-stan-t" . . . 2 trong s
() "t-xe-ne ban-c-ph-rai-in" . . . 2 "
" "
() "Bc-ghi-s - Mc-ki-s ban-c"
2 "
" "
Nhng m thuc "phm vi nh hng" ca ngn hng y:
20 m 6 6 2 3 3 cng nhn; 18,6 triu tn (1907)
7 2 5 9 4 cng nhn; 19,3 triu tn (1910)
2) Nhm "r-d-ne ban-c" v "Sp-ph-hau-den-s banc-ph-rai-in"
9 ngi gi gh gim c v y vin hi ng trong
c hai ngn hng.
Nm trong phm vi nh hng ca nhm ny c:
7 m:..
2 3 2 6 9 cng nhn 5,98 triu tn (1907)
2 7 9 6 3 cng nhn 7,2 triu tn (1910)1)
"Trong cng nghip m Rua, li ch ca ton th nhn dn
mu thun vi li ch ca mt s nh t bn v cng t i,
cng lm l mt trm tn" (tr. 144).
Trong bi bo ny, tu trung li vn l tm hiu xem
nghip on c c hi phc li hay khng. Tm xem trong
bin nin Cn-rt v thi k ny (X - XII. 1912, v.v.).

May- (s u t) v ch dn th mc
Trch th mc
Tin s A. May-. Bin tp vin mc thng mi ca bo
"Neue Zrcher Zeitung". "S u t " . (Xuy-rch, 1912).
Sch ca "ngi thc hnh": nhng li khuyn cc nh t bn.
1)

Xem bng tr. 10 - 11.

V. I. L - n i n

10

Trm t bn

Nhng ngn hng chnh

"i-xcn-t-gh-den-sp-pht"

Bc-lin-n han-en-x-gh-den-sppht
"r-d-ne ban-c", "Sp-ph-hau9 ngi "lin
minh chc trch" den-s ban-c-ph-rai-in"
Bc-lin-n han-en-x-gh-den-sppht"

1)

Tng cng

1910
Cng
nhn
(nghn)

Cc hng, s lng m, v.v.

("oi-s ban-c-con-txc") ( 20 m)
S hu t nhn v m "Hu-te
Khp-nun-g-x-khut-t" ( 2 m)
"Ghen-den-kic-kh-n ban-c cxi-en-gh-den-sp-pht"
S hu t nhn v "oi-s Lcxm-bua-g"
"Hc-pe-n
ban-c
c-xi-en-ghden-sp-pht"
"r-d-ne
Sp-ph-hau-den-ne
ban-ken"
"Hi-bc-nia c-xi-en-gh-den-sppht"
Tt-xen
Krp
Phi-xc
1) =
Tng cng trong vng Rua
Nhng hng y chim s %

Tn
(triu)

72.6

19.3

35.1

9.9

(1) 34.4

8.5

(2) 34.6

9.1

(1) 25.9

7.1

(7) 28.0

7.2

(1) 18.3
(1) 16.2
(1) 12.2
(1) 11.1
228.5
3542
815

5.4
3.9
3.1
2.3
75.9
893
85

V. I. L - n i n

4 ngi "lin "oi-s ban-c + 3 ngn hng

minh ring" ca khc
4 ngn hng
Ha-ni-en
"i-xcn-t-gh-den-sp-pht"
Kic-oc-ph
Xtin-n-x

10

Cc x nghip m?
"Werke" hay l "Zechen"

V "" ("an-pha")

S lng
m
)
20
)
7

Cng nhn
(nghn)
72.6
28.0

Triu
tn
19.3
7.2

)
)
)

4
3
2

63.5
69.0
44.2

16.9
17.6
12.5

Phixc)

11.1

2.3

11

"oi-s ban-c"
"r-d-ne ban-c" + "Spph-hau-den-s
ban-c-phrai-in"
3 trm t bn
"i-xcn-t-gh-den-sp-pht"
"Bc-lin-n
han-en-x-ghden-sp-pht"

Thng k li nhun ca cc cng ty c phn, tr. 130 - 132.

Ti Anh, trong nhng nm 1893/1902, 3 8 9 2 8 cng ty
c thnh lp. Trong s c 14 538 = 37% cng ty phi
ngng hot ng!! Ti Php, s cng ty ph sn gn 10%
(L-roa - B-li-).

Cn ghi nh trong th mc:

V i n - h e m G h c - e n. "B quyt thnh cng trong giao
dch chng khon". Bc-lanh. (d. c. x. h.?)
mt tn u c t nhn ngi c k v "kinh nghim
ca mnh". tr. 139: "mt s v cng t i" pht ti trong
giao dch chng khon.
tr. 149: 1 trong 50 trng hp pht ti trong cc hp ng
v chnh lch. ((V s th d v s gian ln, etc. etc.))

A - p h r i - c a n - n t. "Cc c phn trong nhng m khai

thc vng l mt s u t". Lai-pxch. Xut bn ln th 2.
1911.
V. R t - p e n. "Hot ng kinh doanh nhng chng khon
c gi ca cng nghip m". I--na, 1909.

12

V. I. L - n i n

R-n Nu-en. "Cc cng ty c phn". Pa-ri, 1911.

? I. Stai-g. "T-rt v cc-ten nc ngoi v Thy-s ".
Xuy-rch
G. An-be. "S pht trin lch s ca t sut li nhun c.
1895 - 1908".
Coc-l. "M vng ca th gii". Lun-n, 1902.
Gum-pen. "S u c cc chng khon c gi ca m vng"
(Phry-buc, 1903).
T. Hu-b. "Phi c bng tng kt nh th no?" (Stt-ga,
1910).
R-bc Stc-n. "Cn cn thng mi" (Lai-pxch, 1907).
H. Br-di-t. "Bng tng kt" (Lai-pxch, 1906).

Lp-man bn v bun bn kim loi

phran-pho
R-bc Lp-man. "T chc quc t bun bn kim loi Phranpho". "Weltwirtschaftliches Archiv", tp I. I--na, 1913,
tr. 108 v cc trang tip.
S pht trin ca cc x nghip ca M c - t n (mt gia
nh Anh - c) thnh cng-xoc-xi-om Mc-tn.
"Tnh chung, c khong hn 200 triu mc c u t vo
cng-xoc-xi-om Mc-tn, tt nhin khng k n ti sn t
nhn ca cc nh t bn ng sau cng-xoc-xi-om "
(tr. 121).
"Nh vy l vic bun bn kim loi Phran-pho tham gia
vic bun bn ny, ngoi ra cn c mt s hng khc khng
phi l nh trn thc t, bao trm ton th gii bng cc
x nghip ca mnh, v c bit l bng cc x nghip ca cngxoc-xi-om Mc-tn" (tr. 122).
S (tr. 120): [xem tr. 13. BT.]
Tn cc thnh ph l do ti thm vo.

V "" ("an-pha")

13

V. I. L - n i n

14

T bn thng nghip (ca Mc-tn), y, chuyn

thnh t bn sn xut.
"Nt c trng ca thng nghip bn bun hin i, hu
ht cc ngnh ca n, l vic n thm nhp vo sn xut"
(tr. 111).
Sau cng nghip in ("An-gh-mai-n -lch-t-ri-txi-tt
gh-den-sp-pht" c, "Gh-n-ran -lch-t-rch cm-pa-ni"
M, etc.) th chc chn l vic bun bn kim loi (nht l vic
bun bn ng, km, ch, kim loi qu trung tm chnh l
Phran-pho) l "ngnh kinh doanh c tnh cht quc t nht
c" (109).
Ngi ng u hin nay l tin s Vin-hem Mc-tn (y
vin ban gim c ca phn ln cc cng ty) Phran-pho. B
ng ta l H e n - r i R . M c - t n Lun-n.
S khc nhau ch yu gia tt c cc cng ty y vi cc cng
ty khc thuc cng mt loi l ch: hin nay, bn t bn ng
u doanh nghip vn cn trc tip (tr. 119) tham gia tt c cc
x nghip thng nghip v x nghip sn xut. Chng "b
sung" cho t bn ca chng bng t bn ca qun chng.
D nhin l s lng "cc cng ty" m chng "tham gia" th
v cng nhiu hn s cc cng ty c ghi trong s .
Cc hc gi t sn bn v
cuc u tranh chng
ch ngha quc
NB Cc hc gi t sn bn v cuc u tranh chng c h

n g h a q u c.
"Cc dn tc v chng tc b n dch".
Bn tng thut v hi ngh hp Ca-xtn Ha-l, Vtmin-xt, 28 - 30 thng Su 1910. Lun-n, 1911 (XII +
+ 178 tr.).
3 . . . 28

V "" ("an-pha")

15

Bi bnh lun trong " W e l t w i r t s c h a f t l i c h e s

A r c h i v " , tp II, tr. 193, k tn Kh. I-a. Ni-bua (La Hay).
Tc gi bi bnh lun ch ra rng bn tng thut ny ghi li
nhng li pht biu ngn ca cc i biu ca "nhng dn
ang sng di ch thng tr ca nc ngoi: dn Ai-cp,
dn n-, dn Ma-rc, dn Gru-di-a, cc b lc da en chu
Phi, dn da Nam M, cng nh ca cc dn tc chu u
nh ngi Ai-r-len v Ba-lan" (tr. 194).
"Ngi ta ni vi chng ta l phi chng ch
ngha quc; cc nc thng tr phi tha nhn
quyn c lp ca cc dn tc b l thuc; to n quc
t phi gim st vic thi hnh cc hip c k kt
gia cc cng quc ln vi cc dn tc nhc tiu.
Hi ngh khng i xa hn vic nu ra
NB
nhng nguyn vng v ti y. Chng ta khng
thy du vt g t r s hiu bit ci chn l sau
y: ch ngha quc gn cht vi ch ngha
NB
t bn di hnh thc hin nay ca n, v do
cuc u tranh trc tip chng ch ngha
!!
quc l iu v hy vng, ha chng th ngi ta
cng ch ng khung trong vic chng li mt s
NB
hin tng thi qu, c bit gh tm" (tr. 195) 1).
!!
Mt iu tht c ngha l "bn quc" t sn trong
"Weltwirtschaftliches Archiv" li theo di phong tro gii
phng dn tc trong cc thuc a (t ra cng khng phi l ca
c) 2).
Th d, tp III, 2
s bt bnh v phn khng n- (tr. 230)
idem Na-tan (chu Phi) do vic hn ch khng cho dn
n- di c n (230 - 1).
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 517.
2)

3*

Nh trn, tr. 516.

V. I. L - n i n

16

Tp IV, 1, tr. 130 phong tro i t qun N a m -

d n g 1).
M-ri-. "cc hng c chi nhnh"

Pi-e M-ri-. "Cc hng c rt nhiu chi nhnh Php v

nc ngoi". Pa-ri, 1913 (An-can). (Bi bnh lun trong
"Weltwirtschaftliches Archiv", IV, I, tr. 286.)
Cc chi nhnh
Anh . . . . .
497 hng vi 20 644
c . . . . . 14 453 "
" 34 464

(trong , 3 1 7 9 9 l tim
nh hoc ca hng)

S lng
vin chc 926 369 473 077
Php
?
12 000
50 000 vin chc v cng nhn
125 triu ng phrng tin cng.

"biu hin ca qu trnh tch t m ngi ta thy r

c trong thng nghip ln trong cng nghip ch to" (tr. 286).
Ch dn th mc

trong Hi bo tng
NB: "The Edinburgh Review"
1915, thng Mi:
"Nhng nh my v chin tranh".
[Mt bi bo rt hay v thi ca giai cp cng nhn
i vi chin tranh v nhng hu qu kinh t ca chin
tranh (s ci thin tnh cnh ca cng nhn; s gim bt
tht nghip, etc.)]
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 516.

V "" ("an-pha")

17

"The Atlantic monthly", 1915, hnh nh vo thng Su.

Oai-t.
"Mt th gii khc sau chin tranh".
NB: "Schmoller's Jahrbuch", xut bn nm th 37. Mc bn v

18

V. I. L - n i n

L-vy. "Cc cng ty c quyn v t-rt".

Tsic-ski.
Lp-man. "Cc-ten v t-rt".
Ph-ghen-stanh. "Nhng hnh thc t chc t bn ch ngha".

thng k nhng cuc pht hnh giy bc

c v nc ngoi.
? An-bin Hy-. "Jahrbuch der Weltgeschichte". Nm 1913
xut bn nm th 14. Lai-pxch, 1914. ("Karl Prochaska's
Illustrierte Jahrbcher".)
[Thc ra y khng phi l mt b su tp ti liu, khng
phi l sch tra cu, m l nhng bi tu bt sinh ng vit
trong sut mt nm.]
[S. K.] Hp-xn. "Xut khu t bn". Lun-n, 1914.
[Gi. A. Hp-xn]. "Ch ngha quc".
"
"Cuc chin tranh Nam Phi".
Ban-lt. "Nhng nguyn l ca thng k". Bc-lanh, 1913.
I-tsi-kha-ni-an. "Thnh phn dn tc, etc. ca cc dn tc
Cp-ca-d". 1914 (81 tr.).
Ty-lo (xut bn c 1914).
i-t-rch. "T chc x nghip".
-l y. "Cc cng ty c quyn v t-rt".
G i n - x . ng trong tp ch "Schmoller's Jahrbuch" hoc
trong mt tp ch kinh t khc. "Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik" ca Cn-rt. ((B th ba, tp I.))

Ham-x.
A-gt. "Nhng ngn hng ln v th trng th gii". 1914.
Rt-x. "Cc ngn hng ln". 1906.
Ma-cr-xti. "Cc t-rt". 1910.
St-oen. "Anh, c v M". Bc-lanh, 1908.
I-y-en-x. "Quan h gia cc ngn hng ln vi cng
nghip". "Schmoller's Forschungen". Tp 24, Lai-pxch,
1905.

Sin-.

Sin-. Tp 5 ca "ti liu lu tr

v kinh t th gii"
Dch-mung Sin-. "Nhng tin ca cuc chin tranh th
gii trong nn kinh t th gii". "Weltwirtschaftliches
Archiv".
Tp 5 (I) (tr. 1 - 22).
Bi lc kho rt hay (tt nhin l theo ch ngha thn c).
Vic cc nc khc chuyn sang thi hnh chnh sch thu
quan bo h buc nc A n h vo th k 19 - 20 phi lao vo
nhng k hoch qun s.
N c o. Tham vng ca n i vi cc nc vng
Ban-cng.
iu ng ch l: X c - b i - a (trong thi gian
thn tnh B-xni-a v Ghc-xt-g-vin-a) nhng nm
1908/9, c nhng ngi pht biu tn thnh chin
!!
tranh vi o - Hung v nhng l do sau y. Nu chng
ta thng, chng ta s ginh c nhng ngi Xc-bi-a t
tay o - Hung. Nu chng ta thua, Xc-bi-a s b nhp
NB vo trong bin gii thu quan ca o - Hung. Th cng
tt. Chng ta chng mt g (tr. 11).
N g a > "trc tin" l "li lc v mt kinh t ring ca
giai cp thng tr qun s quan liu" (12). Ngoi l: tham vng
i vi c-a-nen.
P h p, s bt bnh i vi hip c v Ma-rc
Cng-g ngy 4. XI. 1911.
Nc B ch c th gi c Cng-g ca mnh
nu c s gip ca Anh; theo hip c ngy

V "" ("an-pha")

5. II. 1895, Php c "quyn u tin mua" Cng-g

(tr. 16)

19

NB

Nht-bn c thng tr Trung-quc.

Th-nh-k, cho n nm 1913, l "mt khch th hn l mt
ch th ca nn chnh tr th gii" (19).
B-o-nha ph thuc vo Anh.
Ty-ban-nha nhn c (hip c vi Php, ngy 27. XI.
1912) mnh pha Bc Ma-rc (Php chng, Anh tn thnh).
Ty-ban-nha, trong 16 nm, 1898 - 1914, tin mt
bc di.
Nhng ghi chp t t "li ni
ca chng ta"

"Li ni ca chng ta" s 11 (10. 11. 1015).

Bi bo ca Da-lp-xki "V vn dn tc".

NB

Tn thnh 9. 4 ng ta trch dn bo "Tia la" s 44:

..."Nhng vic tha nhn mt cch v iu kin cuc
u tranh ginh quyn t do t quyt tuyt nhin
khng buc chng ta phi ng h bt c mt yu cu
no v quyn t quyt dn tc. ng dn ch - x hi,
vi t cch l chnh ng ca giai cp v sn, coi nhim
v tch cc v ch yu ca mnh l xc tin quyn t
quyt ca giai cp v sn thuc tng dn tc, ch
khng phi quyn t quyt ca cc dn tc v ca cc
quc gia"1). S 82 (6. V. 1915). X lun: "Ch ngha
quc v t tng dn tc".
chng c-v. "T tng dn tc trn tri l phn
ng". Th k XX = th k ca ch ngha quc; th
k XIX, th k ca ch ngha dn tc.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 7, tr. 286.

V. I. L - n i n

20

S 116 (17. VI. 1915) "C. Cau-xky ni v Pl-khanp"

v s 117 (18. VI. 15) (trch mt tp ch Bun-ga-ri).
v s 118 (19. VI. ) s 130 (3. VII. 1915) "Dn tc v kinh
t" ca N. T-rt-xki + s 135 (9. VII.)
S 170
21. VIII. 1915) L. Mc-tp chng t "Ngi
v 171
22.
dn ch - x hi" (v s
tht bi).
172 (24...
)
S 192 (16. IX. 1915) Mc-t-np ni v "L i n b a n g
c h u u".
S 209 (8. X. 1915) N. T-rt-xki ni v Xim-mc-van.

Ch dn th mc
Th vin bang (Xuy-rch).
NB: t-lan-ti-ct. "Sn xut v tiu dng trong quc gia x
hi". 1898. L i t a c a C a u - x k y.
Hen-ri -ma-r-xt L-t. "Ca ci chng li phc li cng
cng". Niu-Oc, 1901.
? "Statistisches Jahrbuch fr das Deutsche Reich" (1915).
Stin-lch. "Nhng cng trnh nghin cu kinh t chnh tr hc
v x nghip ln". Tp I v II. 1904 v 1906.
"B u l l e t i n de l'institut international de statistique" (cc
tp 1 - 1 9 )
Clc. "Phong tro cng nhn chu c". 1906.
n g - r L i - t - x . "Vn x hi". Pa-ri, 1895.
Grun-txen. "V nhng cc-ten". 1902.
Bam-gc-tn v Mt-xl-ni. "Nhng cc-ten". 1906.
Giu-ra-sch. "Bnh lun v nn kinh t ton th gii".
Ny-man-Xpan-lc. "im tnh hnh". Xut bn nm 1879/80...
1883/4
Quanh-ten-x. "nh hng ca my nng nghip i vi sn
xut v lao ng". 1904. (Lun n.)

V "" ("an-pha")

21

22

Gi. Plen-gh. "T chnh sch chit khu n s thng tr th

Tng s t bn trong
cc cng ty c phn

trng tin t". 1913.

Sun-tx - Gh-vc-ni-tx. "Ch ngha quc Anh". 1906.

? -mi-l Br-txi-ga. "Nhng im bo trc cuc khng
hong kinh t c". Bc-lanh, 1913 (1.80 mc)
li tin on v cuc khng hong vo nm 1913/4
Bc-hc M-ren-x. "S xut hin v s pht trin ca cc c
quan tn dng ln ca Php". 1911.
Ly-dt. "Chng tp on u s ti chnh Php". 1908.
ng-r Li-t-x. "Dung mo ca cc nh ti chnh". 1909.
T-xtt. "S tht v nhng trc tc ca Ly-dt". 1908.

t-mng T-ry. "Tin b kinh t Php".

Pi- B-anh. " pht trin".
M-rt Svp. "Trc trn chin u. (Chin tranh
thng mi)". Pa-ri, 1904.
"Cc ngn hng Nga". 1908 ("Schmoller's
For-schungen". Quyn 131).
Tin s Men-to-r Bu-ni-a-chi-an. "Cc cuc khng hong kinh
t v t bn ho qu tha". Muyn-khen, 1908.
t-mng T-ry. "Chu u v nc M. Thng k tng qut"
Pa-ri, 1899.
Ken-ti. "S phn chia chu Phi". 1895.

R. Clau-x.

. S v c - t x . "Cc h thng ti chnh ca cc

cng quc ln". (B sch ca Nh xut bn H-sen).
2 tp. Lai-pxch, 1909.
NB [Nhng biu thng k c ngha v s pht trin trong
nhng nm 70 - 1900. NB]
"Nhng c s ca nn kinh t x hi". Ti-u-bin-ghen, 1914
v nhng nm tip.
NB:

V. I. L - n i n

"Chng" ang chi phi nhng mn tin nh th no?

"Bank-Archiv", xut bn nm th XIII. 15. VI. 1914
"Tng kt nhng hot ng ca cc cng ty c phn ca c
trong nhng nm 1907/8 - 1911/12"...
1911/2.. s lng cc cng ty c phn
t bn c phn ca chng . . .
d tr thc t . . . . . . . . . . . .
thu nhp . . . . . . . . . . . . . . . .
S cng ty chia li tc c phn.
Tng s li tc c phn . . . . . .
Quy m tng t bn:

!!

4 712
14 880 triu mc
3 515 "
"
1 470 "
"
3 481 "
"
1 220 triu mc = 8. 39 %

t 1907 n 1912 (5 nm)

= + 2 766 triu mc theo gi tr danh ngha
+ 3 346 "
" tnh theo th gi
cao hn gi tr
danh ngha
+ 579
"
"
(!!)
K-xt-n. "s cng bch vo t chc"

Tin s Phri-tx K-xt-n. "S cng bch vo t chc".

"Nghin cu v cuc u tranh gia cc-ten vi nhng x
nghip bn ngoi". Bc-lanh, 1912.
Tc gi nghin cu mt cch c h thng nhng xung t gia
nhng cc-ten vi "nhng x nghip bn ngoi" v nhng xung t
trong ni b nhng cc-ten v cc bin php "u tranh":
1) Tc ngun nguyn vt liu...
2) Tc ngun nhn cng bng cch dng nhng lin
minh...
3) Tc cc phng tin vn chuyn...

V "" ("an-pha")

23

4) Tc ni tiu th...
5) Rng buc ngi mua bng nhng iu kin c bit.
6) nh st gi mt cch c h thng
7) Tc ngun tn dng...
8) Tuyn b ty chay1)
[trch t "Cc bn iu tra v cc-ten" (5 tp 1903 - 06) v. v.]
H n g n g t h d . Nhng lp lun rt t m v
ngha nh nc v php lut...
"Khi c thnh lp nm 1893, "Rai-ni-s - V-tx-ph-li-s
c-len-xanh-i-ca" nm c 86.7% s than sn xut
vng Ranh - V-xt-pha-li... nm 1910 95.4% (tr. 11)...2) T-rt
thp ca M nm 1911 tp trung 45% sn lng gang"...
(Nhng th d khc: 98% 85% v. v.)
"i vi mt x nghip ring l, vn gia nhp cc-ten l
mt hnh ng thc t do nhng s tnh ton v mc doanh li
m c. Tc dng ni chung ca cc cc-ten cng nh ngha
ca hnh ng ni trn thng biu hin ra ch yu l trong
cc thi k tiu iu. Nhng xung t gia cc-ten v cc x
nghip bn ngoi pht sinh ch yu l do s hn ch th trng
tiu th, mt kt qu tt yu ca hot ng ca cc cc-ten, c
mt ngha khc nhau i vi cc x nghip ring r. S hn
ch th trng tiu th y l nng n, nht l i vi nhng x
nghip c kh nng pht trin, v chnh v vy m cc x nghip
ny kch lit chng li s hn ch " (tr. 25 - 26)...
..."S khc nhau gia hai khi nim" (cc-ten v t-rt)
"chnh l nhng quan h s hu: trong cc-ten c cc ch s
hu khc nhau, trong khi th trong t-rt ch c mt ch"
(tr. 53 v dn Lp-man).
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,
t. 27, tr. 409 - 410.
2)

Nh trn, tr. 405.

24

V. I. L - n i n

" nhiu ln ngi ta thy rng v iu ny c th coi

l mt hin tng chung, mc doanh li do vic cc cc-ten
ho em li ang thu ht vo cc lnh vc cng nghip ny
nhng nh kinh doanh mi v nhng t bn mi" (57). Th d,
Xanh-i-ca b tt nng gi. Kt qu:
nm 1879, c 4 x nghip
" 1898, " 13
" 1909, " 52 (tr. 57)
Nhng iu kin tng gi i vi cc x nghip bn
ngoi i lc c din t nh l s gim bt mc h gi
i vi chng (tr. 73)...
"Bun-khen-le bi-c-den-ph-rai-in" cm bn sch
cho "nhng thng nhn bn theo gi hng km phm
cht" (84).
"Vic ngng cung cp nguyn liu cng vi vic rng
buc ngi mua bng nhng iu kin c bit, m phn
sau s ni ti, phi c coi l mt trong nhng th on
quan trng nht nhm cng bc gia nhp cc-ten" (91)...
...Tin thng xut khu... (107)
thnh lp "cc t chc ph thuc ca cc thng nhn
(109)...
(than du ho...)
H gi... Trong ngnh cng nghip xng c s gim gi t
40 xung 20 - 22 mc (118) gi cn Thng Xi-l-di-a gim
xung cn 49.5 mc (gi Br-xlau 62.5 mc)...
T chi cp tn dng: "Ph-nch-x" t chi khng gia nhp
Lin hip cc nh my thp. Gim c hng ny phn i gia
nhp. Cc ngn hng mua ht c phn ca hng tc b
cc tin thng xut khu v t c vic sp nhp ti
hi ngh nhng ngi c c phn!! (tr. 124 - 5).
Hp ng vi cc thnh vin ca cc-ten trong ni b ccten... (pht tin; to n trng ti thay cho to n thng thng)...

V "" ("an-pha")

25

Phng tin kim tra tt nht l "Phng tiu th thng nht"

(153)...
"I-y-en-x (tr. 87, tc phm ca ng ta) hon ton ng
khi khng nh rng vic thnh lp mt ngn hng c lp ln
mi c l iu khng th thc hin c" (tr. 168).
"Ngay c trong lnh vc hot ng thun tu kinh t cng
ny sinh ra mt s chuyn bin no t hot ng thng
nghip, ni theo ngha c ca danh t , sang hot ng u
c - t chc. K c hng li lc nhiu nht khng phi l
nh bun no bit da trn kinh nghim v k thut v v bun
bn ca mnh xc nh mt cch chnh xc nht nhu cu ca
khch hng, tm ra v c th ni l "pht hin" lng cu
ang trong trng thi tim tng, m l ti u c, bit tnh
trc hay t ra cng bit nh hi trc c s pht trin v t
chc v kh nng c nhng lin h nht nh gia cc x nghip
ring l vi cc ngn hng" (tr. 241) 1).
"Nhng ngi lnh o cc x nghip ln u lun
lun c th thu nhn nhng lut gia thng minh nht v
khn kho nht vo lm vic cho h, v nu nh bn
thn h khng snh si lm trong cng vic thun tu
thng mi, th h c th tuyn nhng thng nhn xut
sc vo gip h. Ai cng bit rng hin c hng lot
ngi khng c lin quan g ti x nghip, k c tin s
kinh t chnh tr hc ph trch tuyn truyn kinh t ca !!
cng ty, ang lm vic trong cc vn phng trung tm
ca cc x nghip ln" (tr. 242).
"S thnh lp cc cc-ten din ra t trc n nay,
thng l dn n s thay i v gi c, ng thi
cng dn n s thay i v nhng thu nhp c li
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 410.

V. I. L - n i n

26

cho cng nghip nguyn liu hay cng nghip nng

v c hi cho nn cng nghip ch bin. Gi c tip
tc tng ln trong mt thi gian di do vic thnh lp
cc cc-ten gy nn, hin tng t trc n nay
NB ch thy xy ra i vi nhng t liu
sn xut quan trng nht, nht l than , st, b tt,
v ngc li cha bao gi thy xy ra i vi cc
thnh phm. V vy vic tng tin li do tnh hnh
gy nn, cng ch gii hn trong ngnh cng nghip
sn xut t liu sn xut m thi. Phi ni thm vo
nhn xt rng nh vic thnh lp cc cc-ten, cng
nghip ch bin nguyn liu (ch khng phi ch bin
na thnh phm) chng nhng thu c nhng
mn li di hnh thc li nhun cao, lm tn hi n
ngnh cng nghip tip tc ch bin nhng na thnh
phm, m i vi ngnh cng nghip ny n cn
t mt quan h thng tr nht nh, cha h c trong
thi k cnh tranh t do" (tr. 254) 1).
Nhng cc-ten ng ta ni khng phi lc no cng
dn n s tch t (chng c th "cu" cc x nghip nh gia
nhp cc-ten), nhng chng lun lun dn n "s tng cng
t bn" (274)... n s tng cng vai tr ca cc x nghip giu,
mnh v t bn (272 v 274).
V vn ngha ca cc cc-ten, chng ta khng nn qun
s khc nhau gia t chc, chng hn nh t chc ca nhng
ngi tiu th ( l ch ngha x hi, tr. 282) hay ca cng
nghip ch to nhng thnh phm vi t chc ca ngnh cng
nghip nguyn liu:
"Nhn b ngoi th trn mt mc nht nh tnh trng
hin nay, tc l s ph thuc ca nhiu b mn cng nghip
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 411.

V "" ("an-pha")

27

quan trng hn vo ngnh sn xut nguyn liu, l ging vi

n" (vi lin hip nhng ngi tiu th v. v.) "nhng bn trong
th li hon ton tri ngc vi n" (tr. 282). ((ng Lp-man
tc gi vit lun lun qun mt s khc nhau y li ghi
ch, tr. 282.))
"Ngi ta ang tranh ci vi nhau xem nhng cc-ten c
mang li mt s ci thin cho tnh cnh ca cng nhn nh
mt s ngi vn khng nh v mt s khc li ph nhn,
hay khng, xem nhng cc-ten c th hin ci nguyn tc dn
ch v hp tc hay khng" ((Tsic-ski!! Tc gi chng li ng ta:
li ghi ch, tr. 285)) "hoc l chnh i vi nc c, chng li
chng minh mt lp trng phn dn ch do ch trng tm
di chuyn v pha nn cng nghip nng th ch vi cc
lin hip nghip on?" (285)...

"bo cng nhn" vin bn v

cc ngn hng ca vin
Bo "Arbeiter-Zeitung" Vin. 1916 (11. IV. 1916), s 101.
Cc con s v nhng ngn hng (8 ngn hng ln: "Cr-itan-stan-t"; "U-ni-n-ban-c"; "Phc-k-x-ban-c"; "t-xcn-tgh-den-sp-pht"; "Ban-c-ph-rai-in"; "B-en-cr-i-tanstan-t"; "Mc-cu-r" + "An-gh-mai-n -p-di-ten-ban-c").
T bn 657.4 triu cua-ron
D tr 383 .2

"

"

4 833.8

"

"

81.4

"

"

V. I. L - n i n

28

"nin gim ca vin hn lm m"

"The Annals of the American Academy of Political & Social

Science". Tp LVII - LIX (1 9 1 5)
Cn xem
li ln na

(gm nhiu cun sch nh ring bit +

th mc, etc. tp LIX (1915. Thng Nm):
"Nhng kh nng ca cng nghip M". Su
tp cc bi bo).
Tng s tin lng n c M 5
1/10 1 000 -la v > (tr. 115)
2/10 750 1 000 -la
7/10 < 750
"

Trong c bi bo ca Uy-li-am X. Cai-x. "Cc chi nhnh

ngn hng v ngoi thng ca chng ta" (tr. 301).
"40 ngn hng Anh hot ng nc ngoi c 1 325 chi
nhnh; Nam M, 5 ngn hng c c 40 chi nhnh,
v 5 ngn hng Anh c 70 chi nhnh... Trong vng 25 nm
gn y, Anh v c u t vo c-hen-ti-na,
Bra-xin v U-ru-goay chng 4 000 triu -la, thnh ra h nm
46% ton b nn thng mi ca ba nc " 1).
((v tip ng ta vit v tham vng v ca Niu-Oc
mun chim ot v tr bo b y...))
NB

Mt s phn tch c bit v vn "kh

nng" ca nc M trong vic tng bun bn
etc. vi Nam M khi c chin tranh.

1 040.6
Tin ca nhng ngi
ngoi
Li nhun rng
So vi nm 1914, u
t tng

1 067.9

200 t
phrng

tr. 331 (trong mt bi bo khc)... "Ngi Giocgi Py-s, trong phn im tnh hnh hng

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 461 - 462.

V "" ("an-pha")

nm gn y ca tp ch "The Statist", c
tnh tng s t bn m cc dn tc ch tn dng
th gii l nm nc Anh, c, Php, B v Hlan u t vo nhng nc chm pht trin
l hn 40 t -la"...1)

29

40 t

-la
= 160 t
mc
xem tr. 2
y 2)

Trong mt bi bo khc v: "Nhng th

trng Nam M": "Mt yu t c bn khc mt
yu t quan trng nht trong tt c cc yu t
pht trin bun bn vi Nam M - l vic nc
M u t vo tn dng, vo xy dng v vo nhng
x nghip tng t. Mt nc m t bn c xut
NB
khu vo bt k mt nc Nam M no , s nhn c
mt s lng ln nht v n t mua nguyn vt liu
s dng vo xy dng, vo vic lm ng st v. v.,
cng nh nhng n t mua hng thc hin nhng
cng trnh cng cng do cc chnh ph tin hnh. iu
ny c chng minh mt cch hng hn bng vic
u t ca Anh vo cc ng st, ngn hng v tn dng
c-hen-ti-na" (314)...
110 cng ty c: t bn = 7.3 t -la, s c ng = 626 984.
Cng th i vi n m 1 9 1 0, "Chng khon c gi
v s giao dch chng khon". Tng s chng khon c gi
ca M = 34.5 t -la (nu loi b nhng khon tnh trng
lp th c tnh) = 24.4 t -la, trong khi th ton b
ca ci = 107.1 t -la.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 461 - 462.
2)

Xem tp ny, tr. 51 - 52.

4 B. . .28

30

V. I. L - n i n

Ch dn th mc
Trong mc lc ca L-da-n (Th vin bang L-da-n).
Tip theo, nm 1902.
-sa-nen. "Nhn dn v giai cp t sn". Pa-ri, 1881.
G-in. "Nc cng ho ca lao ng v ci cch ngh vin".
Pa-ri, 1889.
L. L a n - l - m n g. "Cch mng v dn ngho". Pa-ri, 1898.
S. R - n . "Lch s cc cuc bi cng". Pa-ri, 1887.
-gi-ni Xcai-l. "Nn ngoi giao M". Niu-Oc, 1886.
Gi--ri. "Lc kho v cc thuc a ca H-lan". Li-e-gi,
1883.
T. Rt-gi. "Lch s gi c". 6 tp.
Mn-hn. "Lch s gi c t nm 1850". Lun-n, 1885.
"Chin tranh chng li chin tranh". (Su tp.)
I - n a - g a - k i. "Nht-bn v Thi-bnh-dng". 1890.
Xvp-t. "Ch ngha quc v t do". Lt An-gi-lt, 1899.
Vi-an-la-t. "Sinh hot chnh tr ca Th gii c v Th gii
mi". Nm VII (1912/3) v nhng nm trc.
Pn Phy-en. "Lch s chnh tr ca th k 19". Pa-ri, 1914.
2 tp.
Ca-min Van-l. "Rung t v nh nc. (a l x hi)". Pa-ri,
1911.
L-cc-png-chi-. "Thng nghip quc t". Pa-ri, 1908.
"
"Thng nghip ng bin v i tu bun".
Pa-ri, 1910.

Mc-ten Xanh - L-ng. "Cc-ten v t-rt". Pa-ri, 1909.

Si-d-hn-m. "Ch nam v a l thng mi". Lun-n, 1911.
-kc. "Khi lun v a l thng mi". 2 tp. Lai-pxch, 1905.
Rai-khlen. "S cnh tranh Php - c ti Thy-s". 1908
[chc hn l phi c c Bc-n?].

V "" ("an-pha")

31

Ra-pha-l-vch. "Th trng tin t". 1911/2 ((nm th 21)).

Van L-v. "Nguyn vng v mt nn ho bnh khp mi
ni". 1916. Rt-tc-am, 1915.
y ban. "B n h d c h h c h n - (1899 - 1900)".
Tp 4 v 5. Kt lun.
A-v-nen. "Nng dn v cng nhn trong thi gian 700 nm
gn y". Pa-ri, 1907.
A-v-nen. "Nhng k giu c trong thi gian 700 nm gn
y". Pa-ri, 1909.
Pha-br. "S cnh tranh ca chu " (v cng nhn chu u).
Pa-ri, Nim, 1896.
Lan-g-hc. "Phong tro v chnh ph ch ngha Thy-s".
Bc-lanh, 1903.
Trong s nhng xut bn phm mi nht:
c - g n g. "Ngi cng nhn b my mc loi tr".
"T e c h n i k u n d W i r t s c h a f t". Xut bn nm
th 4, quyn 10.
Cam-m-r. "Nhng con ng pht trin k thut". I b i d e m.
Xut bn nm th 3. + "Schriften des Vereins fr
So-zialpolitik". Tp 1 3 2.
Grun-txen. "Thng li ca ch ngha cng nghip". 1911.
Ra-t-nau: xem tr. 3 2 1).
c-gng. "Nghin cu vn my mc trong hc thuyt v nn
kinh t quc dn". 1911.
Man-stt. "Vic s dng my mc theo kiu t bn ch ngha".
1905.
A. R t - l . "V ngha lch s ca k thut v v ngha
tng lai ca n". Bc-lanh, 1910.
-khen-hi-d. "Cng tc k thut trc kia v ngy nay".
Bc-lanh, 1906.
1)

4*

Xem tp ny, tr. 56.

32

V. I. L - n i n

. Ry-e. "ng lc. Nghin cu v mt kinh t, k thut etc.,

s pht trin sc mnh ca cc quc gia". Lai-pxch, 1908.
Ny-hau-x. "Nhng tin k thut ca nn sn xut i quy
m". "T e c h n i k u n d W i r t s c h a f t". 1910 (xut bn
nm th 3).
M. Gra. "V ch ngha c gii". Pa-ri, 1911.
Van Mi-t. "K thut th k 20". 1911/12.
Ph. Ma-ta-r. "Phng tin lao ng: my mc etc". 1913.
L-vt-x. "Lao ng chn tay so vi lao ng bng my mc".
1900.
Stin-lch. "tin t v hot ng ngn hng"
Tin s -xca Stin-lch "Tin t v hot ng ngn hng".
Bc-lanh, 1907.
Mt cun sch xong qu ph thng.
mt tn ngc theo
tr. 95. Ch ngn hng Giuy-li-t
ch ngha PruHc-k. "Vn tin v vn x hi"
ng, mt tn ch
(xut bn ln th 5). 1903.
ngn hng chng
li tin
tr. 143: "Khng c mt hot ng ngn hng no c th
em li nhng li nhun cao nh vic pht hnh chng
khon 1) . Tin li sai s thu c khi pht hnh chng
khon l cao hn ht... Theo s liu ca "Der Deutsche
Oekonomist" th tin li sai s thu c khi pht hnh cc
c phn cng nghip ngi ta ang c tm cch em
nhng chi ph pht hnh, cng nh c vng c c mt
t sut li nhun cao hn bin bch cho th tin li sai
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 447.

V "" ("an-pha")

33

V. I. L - n i n

34

s ny, nhng v cn bn, y l mt li nhun v l v mt

kinh t tng hng nm trung bnh l:

NB

1895
1896
1897
1898
1899
1900

38.6%
36.1
66.7
67. 7
66.9
55.2%

NB

idem y hn th xem Dmbc-t. "Kinh t quc dn c

trong th k 19" (x u t b n ln
th 2, 1909), tr. 5 2 6, ph lc 8

mt th
d hay!

Trong 10 nm, t 1891 n 1900, vic pht hnh ch

NB
ring nhng chng khon cng nghip c cng
lm cho ngi ta "kim c" hn mt t" 1).
tr. 138: " i u c h n h"... "Nhng c phn
c hn hp vi nhau v gi tr danh ngha
ca chng gim xung. Mt v d in hnh v
s gim gi ca t bn c phn nh vy l
"uc-tmun-e U-ni-n" do "i-xcn-t-ghden-sp-pht" thnh lp. Ti nghin cu t m
NB
lch s ti chnh ca a con bt hnh ca ngn
hng trong tp mt ca b sch "Nhng cng
trnh nghin cu kinh t chnh tr hc v x
mt th d
nghip ln" ca ti (Lai-pxch, 1904), Trong 30
hay!!!
nm, do mt lot hnh ng gim gi tr cc c
phn, nn hn 73 triu mc bin khi s sch
ca cng ty y. Hin gi, nhng c ng u
tin ca cng ty ch cn nm c 5% gi tr
!!!
danh ngha ca cc c phiu ca h" !! (138) 2).
T i k h o n v n g l a i l phng tin
tc ng vo nn cng nghip.

!!

!!!

!!!

"Chng hn nh bc th sau y m ngy 19. XI.

1901 "r-d-ne ban-c" gi cho ban gim c
Xanh-i-ca xi-mng Bc - Ty - Trung c, v c
sao li trong t "Kuxenzeitung" nu r nh hng
to ln n mc no ca nhng ngn hng n quan
h ca chng v mt ti khon vng lai u t. Bc
th vit nh sau: "Theo thng bo m cc ngi ng
ngy 18 thng ny; trong t "Reichsanzeiger", th
thy r rng chng ti s phi tnh n kh nng l
k hi ngh chung sp ti ca xanh-i-ca cc ngi,
nh hp vo ngy 30 thng ny, s c nhng quyt
nh c th dn n nhng thay i trong doanh
nghip ca cc ngi, khng thch hp vi chng ti.
V vy, chng ti rt ly lm tic rng chng ti buc
lng s phi thi khng cp cho cc ngi khon tn
dng m trc kia vn cp cho cc ngi. Do
chng ti ngh cc ngi nh ch vic yu cu
ngn hng chng ti cp tin v ng thi chng ti
ht sc knh cn ngh l chm nht l vo cui
thng ny, cc ngi hon li cho chng ti s tin m
cc ngi cn n chng ti. Nhng nu hi ngh ni
trn khng thng qua nhng quyt nh khng thch
hp vi chng ti v nu trong tng lai chng ti
c c nhng m bo thch ng v mt ny, th
chng ti tuyn b sn sng thng lng vi cc
ngi m mt khon tn dng mi""1) (146 - 147)
... Trong cc ngn hng ln ca chng ta,
mt s kh ng nhn vin ch lm mi mt

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 447.
2)

Nh trn, tr. 449.

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 434.

V "" ("an-pha")

vic l ngy ny qua ngy khc, tnh ton tin

li v cc ti khon vng lai u t. Dn d h
t c mt ngh thut cao siu trong cng
vic y... H l nhng bng chng ni ln ci
cch m t bn xo b nhn cch v bin mi
ngi thnh ci my" (148)...

35

36

i (??) nhiu" (??) ((thay i ch no?

thay i nh th no????))

!!
mt th
d hay

""M i n g n h n g l m t s g i a o
d c h c h n g k h o n"; ngn hng cng ln
NB
bao nhiu v s tp trung trong hot ng ngn
hng cng c nhiu tin b bao nhiu, th cu
danh ngn hin i cng ng s tht by
nhiu" (169) 1).
"Bng cc chi nhnh ca mnh, anh em Pha ha!!
ry-r" (nhng ngi sng lp ra "Cr-i M(xem C.
bi-li-") "mun... rng buc, v mt ti chnh, Cau-xky)
cc dn tc khc nhau v do , gp phn vo
s nghip ho bnh chung" (180)...
"Cc lnh vc hot ng" "i vi t bn ngn hng"
nhng nm 70 ng st c ( b quc hu ho vo
cui nhng nm 70)
nhng nm 80 cng nghip nng Ranh - Ve-xt-pha-li
nhng nm 90 cng nghip in (v cng nghip ch to
my mc).
"Nm 1906, 4 ngn hng . Bc-lanh
("oi-s ban-c", "i-xcn-t-gh-den-sp-pht",
thi
"r-d-ne ban-c", "c-m-stt-te-r ban-c")
i vi
k kt mt bn hip ngh cam kt vi nhau
l khng tuyn nhn vin cn ang lm vic nhn vin
mt trong bn ngn hng v cha c
php ri b chc v!" (203). S phn i
ca nhn vin lm cho hip ngh "thay
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 426.

V. I. L - n i n

Ht
NB:

H. Vi-thc-x. "Tin v tn dng Anh". 1911.

Phi-lp-p-vch
Dm-bc-t
"Nhng c s ca nn kinh t x hi" (Buy-kh, Suntx - Gh-vc-ni-tx v. v. v v. v.).
Lp-man. "cc-ten v t-rt"

Gio s tin s R. Lp-man. "Cc-ten v t-rt v s pht trin

hn na ca cc t chc kinh t quc dn". Xut bn ln
th 2. Stt-ga, 1910. T sch lut hc v nh nc hc.
Mt cun sch nh ph thng,
cung cp mt khi lun tt v ch
. Quan im l quan im ca
mt k bin h t sn, n n,
c , t mn.
Nhng s vic c chn lc khng ti lm, tt nhin l
c chn lc theo hng c tnh cht bin h.
NB: tr. 161:
" c, c rt nhiu cuc hp nht
khng (???) mang tnh cht c quyn... ...Mt
th d in hnh khng cn phi k ra v s
nhng th d thuc qu kh xa xa l nn
cng nghip thuc n. Ngay t nhng nm 70,
19 nh sn xut thuc n thng nht
li bng con ng hp nht thnh c mt
cng ty c phn. n lt mnh, nm 1890,

V "" ("an-pha")

cng ty ny li hp nht vi k cnh tranh ln nht

ca n thnh mt cng ty c phn: "Ph-rai-nch-t
C-l-nh - Rt-vai-l pun-vc-pha-bri-ken". Sau
, cng ty c phn ln ny lp nn nhng ccten khng nhng vi cc nh my thuc n khc,
m cn vi t-rt cc nh my thuc i-na-mt
c ni n. V th l hnh thnh mt lin
minh cht ch hon ton hin i gia tt c cc
xng thuc n c, cc xng ny, sau cng
vi cc xng ch to i-na-mt ca Php v M
cng c t chc theo cch tng t, chia nhau
c th ni l ton b th gii" (tr. 161)1)

37

V. I. L - n i n

38

"Cn st b tt"

1901 21 x nghip
1909 52

("Mt s b ph sn").

S cc-ten cng nghip c (1905) l 3 8 5 (trn thc t,

c nhiu hn: tr. 25)2).

T-rt thp M (nm 1908: 165 211 cng nhn) 1907

210 180 cng nhn (161 triu -la tin lng), 170 triu -la
li nhun rng, 1 100 triu -la t bn (tr. 124).
X nghip ln nht ca nn cng nghip m ca c "Ghenden-kic-kh-ne bc-vc-x-gh-den-sp-pht" 1908 c
1 705 nhn vin + 44 343 cng nhn (70.5 triu mc tin lng).
(tr. 135). Nm 1902 (17. VI. 1902), Svp thnh lp "Spbin-inh cm-pa-ni", t bn 70.9 triu -la, trong c 20
triu ca Svp. Sau , cng ty ny p h s n, th l cng
chng b cp trng!

NB
Rt-x (tr. 1 3 7) , khi dn chng thng k ny, c
b sung thm: "k h o n g 1 2 0 0 0 x nghip tham gia
"trc tip" nhng cc-ten ny". R t - x . "Nhng ngn
hng ln ca c v s tch t ca chng". Xut bn ln
th 3. I--na, 1910.

(173 v nhng trang khc) "Ken vo nhau", "tham gia"

(passim), "xo b s c lp" (tr. 155) y l nhng "t n g "
m Lp-man dng trnh (v lm ti ngha) khi nim "x
hi ho" ca Mc 6.
((Ht phn trch Lp-man))

phn
chia
th gii

S lng cc-ten quc t (c s tham gia ca c) l g n

1 0 0 (tr. 30: nm 1897 c gn 40)3).

trch t "nhng c s ca
nn kinh t x hi"

Cng nghip b tt.

Cc-ten u tin
Gi c tng ln
1)

1897: 4 x nghip
1898: 10 x nghip

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 471.
2)
Nh trn, tr. 405.
3)
Nh trn, tr. 471.

"Nhng c s ca nn kinh t x hi", c a X . A n - t -

man...

C. Buy-kh v nhiu ngi khc.

Mc V, phn II: "Ngn hng" (Sun-tx - Gh-vc-ni-tx v

Gip-ph). Ti-u-bin-ghen, 1915.
I. Sun-tx - Gh-vc-ni-tx. "Ngn hng tn dng c"
(1 - 190)

V "" ("an-pha")

39

II. t-ga Gip-ph. "Nhng ngn hng Anh - M v Php"

(191 - 231).
(Ta nh mt cun sch gio khoa, qua cc ngi
ta cm thy y ch yu l nhng li ba hoa v "phn
loi hc".)
Cng c nhng iu b c h. T u
n c u i sc mi "c h n g h a

q u c".

V. I. L - n i n

40

tr. 1 4 5: ... "Nhng ngn hng ln tr thnh mt phng

tin cc k quan trng thng nht quc c v mt kinh
t"...
"mi,
mi
hai
ngi"

tr. 53: nm 1914, 8 ngn hng ln ca Bc-lanh c

t bn c phn
trong

1 245 triu mc

"oi-s ban-c

250

"i-xcn-t-gh-den-sp-pht"

300

"r-d-ne ban-c"

200

d tr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ha ha!!

432
1 677

tin ca nhng ngi ngoi . . . . . . . . . . . .

5 328

("tng t bn") . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7 005

tr. 140: Loi ngh nghip: "Bun tin v tn dng".

1882

1907

S c s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 879

13 971

s nhn vin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 633

66 275

(trong ph n gm) . . . . . . . . . . . .

244

3 089

Xanh Xi-mng

nm 1907 c 3 c s vi > 1 000 nhn vin

"oi-s ban-c" nm 1912 c 6 137

"

"r-d-ne ban-c"

"

"

" 4 638

xem tr. 11: nm 1907, c, c 14 000 "c s ngn hng",

trong c 4 000 c s ph...

1)

"Nu rt cuc, vic lnh o cc ngn hng

c li c ph thc cho mi, mi hai ngi,
th i vi phc li quc dn, hot ng ca
nhng ngi ngay t by gi quan trng
hn l hot ng ca a s cc v b trng"
(145 - 146)1).
"Nhng, nu qu tht nh vy th li ch ca s
tn ti dn tc ca chng ta i hi phi hnh
thnh mt in hnh tinh thn mi v mt lnh
cha ngn hng m nguyn vng tru tng" (ha
ha!) "nhm thu c li nhun, c thm nhun
bi nhng suy tnh v chnh sch dn tc v do
bi nhng suy tnh v kinh t quc dn...
Nu xt n cng s pht trin ca nhng xu
hng ta thy th kt qu l: t bn tin t
trong nc tp trung vo cc ngn hng; cc ngn
hng li gn b vi nhau thnh mt cc-ten; t
bn cn c u t ca c nc c mang hnh
thc nhng chng khon. Lc nhng li thin
ti ca Xanh - Xi-mng s thc hin: "Tnh trng
v chnh ph hin nay trong sn xut tnh
trng ny ph hp vi tnh hnh nhng quan h
kinh t pht trin khng c s iu tit thng
nht phi nhng ch cho s t chc trong sn
xut. Sn xut s khng cn chu s ch huy ca
cc nh kinh doanh bit lp, c lp i vi vi
nhau v khng h bit n nhng nhu cu kinh t

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 540.

V "" ("an-pha")

ca mi ngi, m vic ch huy s do mt c

quan x hi nht nh nm ly. Ban qun l trung
ng, c iu kin quan st mt khu vc kinh t x
hi rng ln t trn mt gic cao hn, s iu tit
nn kinh t ny mt cch c li cho ton th x hi,
s giao t liu sn xut vo tay nhng ngi xng
ng, v c bit s quan tm lm cho sn xut v
tiu dng lun nhp nhng vi nhau. Hin c
nhng t chc coi mt trong nhng nhim v ca
mnh l vic t chc, trn mt mc no , lao
ng sn xut: l cc ngn hng". Cn lu
chng ta mi c thc hin c nhng li ny
ca Xanh - Xi-mng, nhng chng ta hin trn
con ng tin ti thc hin nhng li y: l ch
ngha Mc, mt ch ngha Mc khc vi th ch
ngha Mc m Mc hnh dung, nhng ch khc
v hnh thc thi!" (146)1).
"C nhin l nhng cuc u t nh nhng cuc
u t ca Anh, chng hn vo knh o Xuy-, da
trn c s th lc chnh tr ca mnh cc c phn
c mua nm 1876 vi gi l 4 triu li-vr xtc-linh
v hin nay gi l 30 triu li-vr cho n nay vn
l iu m nc c cha vi ti c"... (159 - 160).

41

V. I. L - n i n

42

d n, iu c tho lun nhiu ln" (dn

th m
cng gi
l ch
ngha
Mc!!!

NB
10 t

5 t

mt v d
hay!
(thm kht)
4 v 30

tr. 164 trch I. I. L-vin. "T bn c Nga". Xanh

P-tc-bua, 1914.
"Trong nn kinh t quc dn, chc nng ca
cc ngn hng l q u n l t i s n q u c
1)

NB

NB

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,

t. 27, tr. 540 - 541.

1)

theo bi bo ca Lan-xbuc trong tp ch "Die

Bank", 1908). "Hin nay, tn dng c p dng
cng nhiu th phn ca tng t bn vo nh
kinh doanh c ngn hng tuyn chn li cng
ln. Hin nay, cc ngn hng ang khai nhng
con knh thu ht khng nhng tin tit kim
hng nm m c nhng s t bn tch lu t
trc (v c i mi thng xuyn). Trc
ht, ta hy nh n s tng ln gh gm ca s
"tin ca nhng ngi ngoi". n cui nm
1891, ti cc ngn hng c phn c s tin
ny ln ti 1 280 triu mc; cui nm 1906 ti
6 305 triu mc; hin nay s tin ny c c
tnh l khong 1 0 t.
Cui nm 1913, ch ring 9 ngn hng ln
Bc-lanh nm gi ti 5. 1 t mc1). Nhng
ng thi cc ngn hng cn l nhng con
knh lu thng cho nhng t bn ang hot
ng ln hn nhiu trong giao dch chng
khon. V nh vy th ngay c khi c thin
ch i na, cc ngn hng vn c th nhm ln,
chng c th a hng t vo mt con ng
sai v trong nhng iu kin nht nh, c th
thua l. Hin nay, mt s ngn hng ln c
kh nng quyt nh, mc ny hay mc
khc, hng pht trin kinh t ca chng
ta. V nh vy, trch nhim ca chng chuyn

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 417.

V "" ("an-pha")

t trch nhim v nn kinh t t nhn (i

vi nhng c ng) thnh trch nhim v
nn kinh t quc dn (i vi nh nc ni
chung). Trn thc t, chng hng nhng
t bn vo thng nghip v cng nghip,
trc ht l vo nhng x nghip khng l
ca cng nghip nng, v ng thi vo
nhng bt ng sn rung t trc kia l
vo cc t ai ca qu tc v ngy nay l
vo cc ngi nh cho thu cc thnh ph
ln. Do m ta thy s pht trin mnh m
ca ngnh cng nghip st thp c, n
ch thua c M thi, v ca cc thnh ph ln
c, nhng thnh ph ny ang ui kp
ngay c cc thnh ph M l kiu mu ca
n" (tr. 12)...

43

V. I. L - n i n

44

ni ln c
im ca
khng
hong!!

NB

tr. 35: 1870 31 ngn hng c 376 triu mc t bn

1872 139 "

"

1 112

"

"

"

432 b mt i do

(1873) 73

khng hong

K chuyn hi phiu v kim ngch thanh ton ca Ngn

hng quc gia (t mc)
1891

NB

98. 7

1901

196. 6

1913

452. 8

trong s kim ngch ton bng tin mt l

24. 3 (= 24. 7 %) 29. 7 (= 15. 1 %) 43. 4 (= 9. 6 %)

..."Nm 1909, Ngn hng Php chit khu 7. 5 triu

hi phiu, mi ci cha n 100 phrng, trong khi th
Ngn hng quc gia c ch chit khu 700 000 hi

tr. 27: "Cui nm 1908, tin ca nhng

ngi ngoi (tin ca nhng ngi cho vay v
nhng s tin gi): trong cc ngn hng tn
dng l 8 1 4 t mc, trong cc qu tit kim l
15 t mc, cc hi tn dng l 3 t mc.
= 26 1 4 t mc.
"Nhng chi im ngn hng t nhn"
tng ln v mt s lng (1892: 2 180; 1902:
2 564; 1912 c ti 3 500) v mt dn tc
dng" (tr. 16).

phiu, mi ci di 100 mc" (tr. 54).

NB

NB

Khp ni (passim), mi ch, ci ging li ca Sun-tx - Ghvc-ni-tx u l ging li ca ch ngha quc c c ,

ca mt con ln c thng!!!!

"Dn ch ho" ngn hng!! 7 Hy so snh nhng c phn

mt li-vr xtc-linh nc Anh v 1 000 mc minimum c
(tr. 111)1). Mt hi phiu c chit khu c th tnh trung
bnh l = 2 0 6 6 mc (Ngn hng quc gia); Php l 6 8 3
phrng ("Ban-c Phrng-x").
"Gi. phn Xi-mn-x ngy 7 thng Su 1900
tuyn b trc Quc hi c rng c phiu
NB
gi tr mt li-vr xtc-linh l c s ca ch ngha
quc Anh" (tr. 110).2)
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 439 - 440.
2)

Nh trn, tr. 440.

45

"Nh nc cng nghip Anh da vo tn dng

t hn l nh nc c, v da vo t bn ring
ca mnh nhiu hn" (55).
"Hin nay, nc Anh, vi t cch l nc trung gian thanh
ton quc t, dng nh vn thu c gn 80 triu mc mt
nm di dng hoa hng v vic nhn thanh ton. Nh ngi
ta khng nh, hng nm 6 t mc c tr, thng qua nc
Anh lm trung gian, cho vic bun bn ca chu u vi bn kia
i dng" (83).
tr. 100: vi u : "S thng tr ca cc ngn hng i
vi s giao dch?" iu tng nh l cng iu, song
"nh hng ca chng (ngn hng) l rng ln"...
"Nu trc kia, trong nhng nm 70, s giao
dch, vi nhng iu thi qu trong bui thiu
thi ca n, m u thi i cng nghip ho
nc c nh li dng c ci kh nng kim
chc c ca c phiu th ngy nay, cc ngn
hng v cng nghip u c th "t mnh xoay x
ly" c. S thng tr ca cc ngn hng ln
nc ta i vi s giao dch gn lin vi cc th
thut gia hn, nhng khng phi ch ring vi
cc th thut ch l biu hin ca nh nc
cng nghip c c t chc y . Nu do "c t
m c s thu hp phm vi tc ng ca cc chc y
" 8
quy lut kinh t t ng pht huy tc dng, v c
s m rng ht sc phm vi ca vic iu tit c
thc thng qua cc ngn hng, th iu cng
lm cho trch nhim, v mt kinh t quc dn,
ca mt s t ngi lnh o li tng ln rt
nhiu" (tr. 101)1).
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 426 - 427.
5 . . 28

V. I. L - n i n

46

NB

(Trch dn) A. L - v a n - s t a n h. "Lch s

h thng ngn hng tn dng Vuyn-tem-bc
v nhng quan h ca n vi i cng
nghip"... "A r c h i v f r S o z i a l w i s s e n
s c h a f t". Tp ph lc 5. Ti-u-bin-gen. 1 9 1 2.

Chng khon pht hnh (tr. 104):

Chng khon c gi
trong nc

c v cc thuc a
Anh
"
"
"
Php . . . . . . . . . . . . .

1909

1910

1911

:3=

3. 2
1. 9
1. 4

2. 5
3. 1
0. 7

2. 2
1. 8
0. 6

7. 9 : 3 = 2. 6
6. 8 : 3 = 2. 3
2. 7 : 3 = 0. 9

Chng khon c
gi ca nc ngoi
1909
c v cc thuc a
Anh
"
"
"
Php . . . . . . . . . . . . .

Do ti tnh

0. 3
1. 8
2. 0

1910 1911
0. 5
2. 3
3. 8

0.5
2. 0
3. 1

Do ti tnh
:3=
1. 3 : 3 = 0. 4
6. 1 : 3 = 2. 0
8. 9 : 3 = 2. 9

3. 0 t mc
4. 3
"
3. 8
"

Chng khon pht hnh c (theo th gi)

[1886 - 1890]
[1891 - 1895]
[1896 - 1900]
[1901 - 1905]
[1906 - 1910]

t mc
Tn dng cng cng Tn Tn dng Chng
cng
cng tri
khon
dng
quc gia v
t ai nghip c gi
(cm v thng trong
th chnh
c)
nghip
nc,
tng s
1. 8
1. 2
1. 3
4. 3
1. 8
2. 2
0. 3
4. 8
1. 7
1. 9
4. 3
8. 2
3. 3
2. 3
2. 6
8. 3
6. 0
2. 6
4. 8
12. 6

Chng khon
c gi ca nc
ngoi, tng s

V "" ("an-pha")

2. 3
1. 5
2. 4
2. 1
1. 5

V "" ("an-pha")

47

Tc gi kt lun:
"Thng k pht hnh chng khon bc l mt cch r rng
nht mu sc x hi ch ngha - nh nc v cng nghip ch
ngha ca nn kinh t quc dn c" (104)...
Tc gi ni: c, "h thng ng st Ph" l "x nghip
kinh t v i nht trn th gii" (104)...
Cc cng ty c phn Ph trong nm 1911:

V. I. L - n i n

48

Nhng
li
trng
rng
v la
bp!!

(tnh bng triu mc)

15 696

952

10. 8 %

!!
% gi tr
tnh theo th

177. 9

% gi tr
danh ngha

triu mc

8 821

% (th gi)

890

Li nhun
hng nm
Gi tr theo
th gi

Gi tr danh
ngha

1779 %

s lng
cng ty

T bn
gp vo

6. 1 %

..."Nhng ngi ch trng c phn nh trc

ht nu ln rng c phn nh to iu kin cho
cng nhn c th cng tham d vo cng nghip,
iu , ng trn quan im chnh tr - x hi m
xt, l mt s kt hp ng mong mun gia li
ch ca cng nhn vi li ch ca cc ch x nghip
v l s tham d ca cng nhn vo li nhun
di mt hnh thc hin i" (tr. 110 - 111) (ni
v c phn mt li-vr xtc-linh).
Trong ni v "s u c cc chng khon c gi"
(tr. 111 v cc trang tip) l ra phi v c h t r n s
u c ca cc ngn hng ((xem tp ch "Die Bank",
E-sv-gh v nhng ngi khc)), th tn v li Sun-tx
- Gh-vc-ni-tx lng trnh bng nhng cu nh sau:
5*

"Nu nh cc ngn hng ca chng ta tr thnh

nhng cng ty u c... th s l... s ph sn
ca nn kinh t quc dn c" (112)... (("Nu
nh"))... "th din" ca "gii thc nghip" ca
chng ta gii cu c, hn na cc nhn vin
ngn hng ca chng ta b cm khng c
u c ti cc ngn hng ca k khc (, d
nhin l iu ny th c th d dng ln trnh
c!! trong cc thnh ph ln)... nhng cn

nhng gim c ngn hng th

s a o? Phi bit rng h l nhng ngi "hiu
15. 7
8. 8
6. 9 t

9 ngn hng
83%
ton b!!
NB

1)

thng tho" ("Wissenden")!! Tc gi ni rng

th lut php s bt lc m cn "tng cng
nhn thc v danh d nh bun v thc v v
tr ca mnh" (113)...
"Cui nm 1909, 9 ngn hng ln Bc-lanh
cng vi cc ngn hng ph thuc vo chng,
qun l 11. 3 t mc, tc l vo khong 83%
tng s t bn ngn hng c. "oi-s banc" cng vi cc ngn hng ph thuc vo n,
qun l gn 3 t mc, ngn hng ny, cng
nh Cc qun l ng st quc gia Ph, l
mt t chc tch t t bn ln nht trong th
gii c v cng l t chc c s phn tn cao
" (137)...1)
Hip ngh gia cc ngn hng: "c-mstt-te-r ban-c" mun k mt tho c vi
thnh ph Bc-lanh v vic "s dng mt
cch c li" mt khonh t Tem-pen-gp
v cho hng 10% li nhun. Sau ny, khi

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 417.

V "" ("an-pha")

"oi-s ban-c" k kt xong, th "c-m-sttte-r ban-c" nm trong cng-xoc-xi-om

ca n ri!! (tr. 139)... "Nhng cng-xoc-xi-om
ngn hng kiu thng c khuynh hng
i ti nhng hip ngh v gi c"...
"Ni chung l "nhng tho c chung",
c k kt vo ma h 1913, i qu xa n
ni sau khi chng c thi hnh th kh m c
th ni n cnh tranh t do trong hot ng
ngn hng"... (139)...
""i-xcn-t-gh-den-sp-pht", chng hn,
c mt b tham mu thng trc gm 25
ngi kim tra mt k ton v mt hp thc
ca cc hot ng nghip v" (143).
"Ch ngha v qun s c - Ph, do n
lm cho ngi ta quen vi lao ng tp th c
k lut, nn lm c cng tc o to ng
k cho x nghip ln, c bit l chnh trong
hot ng ngn hng. Nu nh v nhng l do
chnh tr m ch ngha v qun s
khng cn cn thit na th cng nn dng n
lm trng o to cho x nghip t bn ch
ngha ln v tng cng hot ng kinh t"
(144 - 145)...
"Cch y ba mi nm, nhng nh kinh
doanh t do cnh tranh vi nhau, lm 9 10
ci cng vic kinh t khng thuc phm vi
lao ng chn tay ca "cng nhn". Gi y,
th nhng ngi vin chc ang lm 9 10
cng vic kinh t c tnh cht tr c y. Hot
ng ngn hng ng u qu trnh pht trin

49

V. I. L - n i n

50

v vic
thnh lp
cc-ten
cc ngn
hng

(1913)

25 ngi
kim tra...
NB

ngn hng
v qun
i!!

NB
NB

NB

y (151)1). Trong cc x nghip khng l ca n, nhn

vin l tt c, ngay c gim c cng l "y t" ca
x nghip"...
..."Frankfurter Zeitung" (2. V. 1914) mong c
s hp nht "i-xcn-t-gh-den-sp-pht" vi "Spph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in" bng nhng li l
sau y:
"Vic cc ngn hng ngy cng tp trung lm cho
con s nhng c quan m, ni chung, ngi ta c th
hi vay nhng khon ln c, b gim i, do
ngnh cng nghip ln ngy cng ph thuc vo mt
s nh nhng tp on ngn hng. Mi lin h cht
ch gia cng nghip v gii ti chnh thu hp s
t do hot ng ca cc cng ty cng nghip cn n
vn ca ngn hng. Cho nn, ngnh cng nghip ln
nhn vi nhiu tnh cm khc nhau qu trnh t-rt
ho (tp hp thnh hay bin thnh cc t-rt) cc
ngn hng ngy cng tng; tht vy, nhiu ln
ngi ta thy rng c nhng mm mng tho
thun no gia nhng cng-xoc-xi-om no
ca cc ngn hng ln vi nhau nhm hn ch cnh
tranh" (tr. 155)2).
154 - 5: vn l ai ph thuc vo ai hn, ngn
hng vo cng nghip hay ngc li...

V-vi--rp-xki. "nh hng ca s tch t ca cc ngn

hng c n nhng hin tng khng hong" ("Lun n
Phry-buc"). Bc-lanh, 1911.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 428.
2)

Nh trn, tr. 428 - 429.

V "" ("an-pha")

51

Phun-c.

"Cc hnh thc lin hp v tham

d vo li nhun trong i cng nghip
ca c". Lai-pxch, 1909 (("Schmoller's
Jahrbuch", tp 33, quyn 4)).

NB

Chng X. "u t ra nc ngoi".

" cc ngn hng ca chng ta c th hng
NB
nhng t bn dn vo chng theo con ng
u t ra nc ngoi, th v pha nhng khch
hng ca chng cn phi c nhng iu kin
tin quyt tng ng vi nn kinh t t nhn.
NB
Tc nhn kch thch ch yu l nhu cu c c
mt t sut li nhun cao hn t sut li nhun
do vic u t trong nc mang li, trong lc
NB
trong nc s lng t bn ang tng ln v
t sut li nhun ang gim xung...
...Trong iu kin , cc ngn hng trc
ht tm kim nhng li nhun do pht hnh
NB
chng khon em li, nhng li nhun ny thu
c nhng nc ngoi l nhng nc
ngho v t bn nhng giu v nguyn liu
thng l cao hn trong nc" (158)...
NB [xem trn y, tr. 44, trch dn nhng
trang 159 - 1601)] NB
70
"Theo con s c lng th s vn ca Anh
35
u t ra nc ngoi c xc nh l 7 0 t, ca
20
Php l 35 t (1910), cn ca c th trong nm
1913 ch mi sut sot 2 0 t mc" (160).
a ra nhng s tht chng thc "nhng iu kin
t trc cho vic xut khu" v li ch m cng nghip
1)

Xem tp ny, tr. 41.

52

V. I. L - n i n

thu c trong vic u t ra nc ngoi, Sun-tx - Ghvc-ni-tx ngoi ra cn ni rng nc Php cng li dng
iu ny:
"Nh vy l nh nc thc li Php ang
tri qua mt thi k cng nghip thnh vng
th hai" vic cho Th-nh-k vay trong nm
1910 c Php km theo mt iu kin l:
tht in
Th-nh-k phi t mua ca Php n h i u
h n mua ca bt k mt nc no... (tr. 163).
hnh!!!
"Ngy nay, c l in hnh v mt "nh
kinh doanh hot ng nc ngoi", cn Php
v dn dn c Anh vn ng a v l ngi
thc li... Nu ngy nay, th gii c b mt
ng-gl-xc-xng, th cc ngn hng ca chng
ta ang c gng dng nhng ng st, nhng
hm m, n in, knh o, nhng cng trnh
NB
ti tiu v. v. lm cho b mt y c nhng
nt ca tinh thn c" (164)...
(NB: tr. 1, ch thch: "Vit t r c chin
tranh".)
Trong chng X.
C. "nh gi v mt chnh tr nhng u t
NB
ra nc ngoi".
"Xut khu t bn l mt phng tin phc
v nhng mc ch ca chnh sch i ngoi v
nhng kt qu ca xut khu t bn, n lt
n, li ph thuc vo chnh sch i ngoi.
a) Cc nc ch n: Php, Anh, c. Anh
v Php, hai cng quc ch n ln nht th
gii, l nhng ch ngn hng chnh tr. y,
nh nc v gii ch ngn hng l mt. Chng
hn, chnh ph Php v "Cr-i Li-on-ne"
l nh vy. Chng hn, tnh bn gia -u-a
VII v ngi . Ct-xen l nh vy. Vi hy vng

V "" ("an-pha")

trng c c trong tr x s chnh tr,

Php t hng t vo ch mt con bi Nga.
Nhn c tin ca Php, Nga thm ch
c kh nng xut hin Vin ng
Trung-quc, Ba-t vi t cch l ngi
ch n chnh tr. Nc Php, vi t cch l
ch n, rng buc c Ty-ban-nha v
l nhng nc, vi t cch l nhng khch
hng, gip Php An-kh-xi-a. Php sn
sng
cp cho ni cc ca C-st nhng tn
dng m n khng cp cho b tc Cu-en:
"Lin minh tay ba l mt iu kin ph thm".
L mt ch n chnh tr, nc Anh lin
kt tr li c ci quc th gii ca Anh,
m khng s p lc i vi th gi ca nhng
cng tri hp nht ring ca mnh. S m
bo gim h y m chnh quc dnh cho
nhng khon cho nh nc thuc a vay,
to iu kin, chng hn, cho mt nc mi
c khai ho ch mt na, nh Na-tan, c
s dng mt tn dng hi hn l nc Ph,
mt quc gia c cng c t lu hon
ton vng chc v c nhng ti sn v cng
ln v ng st v t ai nh nc. Mi
quan h tn dng y l "nhng s kt hp li
ch", tc l nhng s kt hp c l c mt
sc mnh m nhng biu thu quan u i
ca Sem-bc-lin cha bao gi c c. Vt
ra khi phm vi nhng mi quan h trong ni
b quc, nc Anh ch n nm gi
Nht-bn trong a v mt ch hu chnh tr
ca mnh, nm gi c-hen-ti-na trong s ph
thuc mang tnh cht thuc a; v nm gi
B-o-nha trong a v n l hin nhin ca

53

V. I. L - n i n

54

NB

li vng
ngc!!!

li vng
ngc!!

ch ngha
quc
v dn
ch9
li vng
ngc!
(v NB)

k mc n. Nhng thng c eo lon vng

ca chu Phi thuc B-o-nha l nhng tn b
nhn ca Anh" (165)...
..."Tng s" (s t bn ca c Nga) "c
c tnh l 3 t. Cc ngn hng ca chng ta a
thch con n y, mt con n ln nht trong tt
c cc con n trong lch s th gii, iu l
d hiu, nu ta ch n nhng li nhun ngn
hng cao m chnh cc chng khon c gi Nga
mang li" (166).
"Khng cn nghi ng g na, trong khi kht
khao t c nn c lp chnh tr v kinh t
ca mnh, cc nc thuc th gii na vn minh
v cha phi l i tng ca s phn chia
thuc a khng th nhn c ca mt cng
quc chu u no mt s gip cng v t
nh s gip ca nc c. Trung-quc, Bat, Th-nh-k bit rng nc c khng c
mt tham vng no v t ai c" (167).
..."Hon cnh trong nc, ci hon cnh
i lp vi nhng t tng t do, cng ngn
cn khng cho t tng chnh tr ton th gii
thm nhp su vo tm hn nhn dn. Chng ta
cn qu xa khu hiu "imperium et libertas"1),
ci khu hiu m nh n nhng ngi nggl-xc-xng, bt u t Crm-oen cho n
Rt-x, c c nhng thnh tu v cng v i
ca h!" (168)

cch thc mua chuc nhng tng lp tiu t sn rng ri

v nhng lp trn ca giai cp v sn th tinh vi hn, khn
kho hn
1)

" quc v t do".

V "" ("an-pha")

"Khp ni, cc ngn hng c nc ngoi

u ng phi s cnh tranh ca "cc ngn hng
nc ngoi" ca Anh c thnh lp t lu v
hin nay vn cn hn hn cc ngn hng c v
mt khi lng nhng hot ng cng nh v mt
t bn c phn" (173)...
..."Chng ta mong mun xc nh mt cch tht
ht sc sng sut hn ci s tht l chng ta xut
hin qu mun trn v i. C th so snh hot
ng ca cc ngn hng c nc ngoi vi
nhng bc i y ha hn ca mt chng trai tr
ham hot ng, nhng i vi anh ta th phn ln
ca th gii b ci k c dim phc chim c
n lm cho tr thnh khng vi ti c. Trong
ci quc th gii Anh y l hon ton khng
ni n Php v Nga, kh m tm thy c
mt ngn hng c, y th m vn c kin
khng nh rng ngi Anh chi phi th gii v li
ch ca tt c mi ngi. Tng lai ca h thng
ngn hng c nc ngoi ph thuc mt phn
ln vo vic gii quyt mt nhim v chnh tr:
ng cc nc trn th gii cha b ai xm chim,
ti sinh th gii o Hi, thnh lp mt quc
thuc a c chu Phi"... (174).

55

V. I. L - n i n

56

Nhiu ch dn th mc (xem tr. 37 1)).

Mt s s liu thng k v i cng nghip, xem trong cun
v k dng2).
cn chp ca cun sch: tr. 3 4 v 1 4 3,
cng nghip 1882 v 1907

NB

Ca bi bo ca M. R. V a i - c -m a n :
"K thut cng nghip hin i"
on trch t cun sch ca C. Ra-t-nau.
"nh hng ca s tng t bn v tng sn
lng ti chi ph sn xut ca cng nghip
ch to my ca c". 1906.
Nhng th d nh sau:
(my bm)
Cc mu my bm

li vng
ngc!!!

Sn lng tng

197

880

1 593 mc

khong 50%

162

738

1 345

My ch (tr. 157)
Sn xut 100 chic.

NB

Gi = 200 mc

"

500

"

"

160

"

"

1 000

"

"

140

"

"

2 000

"

"

125

"

Tnh hnh pht hnh cc c phn cng

nghip c {theo "Frankfurter Zeitung" v "T
in cc khoa hc v nh nc"} (("Hot ng
pht hnh"))

Phn 2 ca cun sch, trc tc ca Gip-ph, l mt bn

lc kho kh khan v ngnh ngn hng Anh - M v Php.
Nil.
Mc VI ca "Nhng c s ca nn kinh t x hi".

"C n g n g h i p, n g n h m , n g n h x y d n g".

1)

Xem tp ny, tr. 30 - 31.

Ti-u-bin-ghen, 1914.

2)

ni v v "". Xem tp ny, tr. 566 - 567.

V "" ("an-pha")

1903
1904
1905
1906
1907
1908

1953 triu. Bt u hng thnh

2676 "
"
"
4925 "
hng thnh
6243 "
nh cao ca hng thnh
2402 "
khng hong
3267 (bt u phc hi)

57

hng thnh
versus
khng
hong

Theo s liu ca B e - r , mc tiu th giy

dp M l (tr. 175):
1880 25 i mt u ngi
"
"
"
1905 312 "

NB

Trch bi bo ca T. P h - g h e n - s t a n h. "T chc ti

chnh ca nn cng nghip t bn ch ngha v vic thnh
lp cc cng ty c quyn".
"Mi nm sau ngy 9 thng Nm 1873, ngy
m theo li v cng iu ca Sun-lng, gi
sinh ca cc cc-ten im v gi tn s ca
thi k hng thnh kinh t vang ln th Phr. NB
Clanh-vch-t xut bn cun sch ca mnh v
nhng cc-ten" (216).

Lc s ca nhng cc-ten:
"C th a ra nhng v d c bit v nhng c
quyn t bn ch ngha thuc thi k trc nm 1860;
, ngi ta c th pht hin thy nhng mm mng
ca cc hnh thc ngy nay tr nn quen thuc,
nhng tt c iu tt nhin ch l thuc v thi i
tin s ca nhng cc-ten. S pht sinh thc s ca cc
c quyn hin i th sm nht l vo nhng nm
1860. Giai on pht trin ln u tin ca nhng c
quyn bt u cng vi s suy sp cng nghip quc t
trong nhng nm 1870 v ko di n tn u nhng NB
nm 1890" (222).
"Nu xem xt vn trn quy m chu u th s
pht trin ca cnh tranh t do t n nh cao
NB nht ca n vo nhng nm 60 v 70. Lc , nc

58

V. I. L - n i n

Anh xy dng xong xui t chc t bn ch ngha kiu

c ca n. c, t chc tn cng mnh m vo th
cng nghip v cng nghip gia nh v bt u to ra cho
mnh nhng hnh thc tn ti ring" (ibidem).
"Mt cuc chuyn bin ln bt u t s ph sn nm 1873,
hay ni cho ng hn, t thi k tiu iu tip sau s ph sn
, thi k tiu iu ny ko di trong sut 22 nm trong
lch s kinh t chu u ch tr mt ln gin on rt kh
thy, xy ra ngay u nhng nm 80 v mt ln phn vinh ht
sc mnh lit, nhng ngn ngi, vo gn nm 1889" (222)...
..."Trong thi k phn vinh ngn ngi 1889/1890 ngi ta
s dng mnh m cc cc-ten li dng tnh hnh th trng.
Mt chnh sch thiu chn chn lm cho gi c tng ln cn
nhanh v mnh hn so vi khi khng c nhng cc-ten, v
hu ht nhng cc-ten tiu vong mt cch khng v
vang "trong ci m ph sn". Tip theo l nm nm lm n
thua thit v gi c h thp, nhng trong cng nghip th tm
trng li khng nh trc na. Thi k tiu iu khng cn
c xem nh mt s kin tt nhin na, ngi ta ch coi l
mt thi k tm ngng trc khi c mt tnh hnh thun li
mi m thi.
Giai
Nh vy l phong tro cc-ten bc vo
on II
giai on th hai ca n. T ch l hin tng
ca
nht thi, nhng cc-ten tr thnh mt trong
nhng
nhng c s ca ton b i sng kinh t. Nhng
cc-ten
cc-ten chim ht ngnh cng nghip ny n
ngnh cng nghip khc, v trc ht l ngnh ch
bin nguyn liu. Ngay t u nhng nm 1890, khi
t chc xanh-i-ca than cc, m sau ny xanh-ica than cng c t chc rp theo, nhng
cc-ten xy dng c cho mnh mt k
thut cc-ten m thc ra phong tro lc khng

V "" ("an-pha")

vt xa hn c. Thi k phn vinh ln

vo cui th k XIX v cuc khng hong 1900 1903 u din ra t nht l trong cng nghip
m v cng nghip luyn thp ln u tin
hon ton di ch cc-ten. V nu hin
tng lc by gi cn c v l mt ci g mi,
th ngy nay vic nhiu khu vc quan trng ca
i sng kinh t, theo thng l, u c rt ra
khi vng t do cnh tranh, vic thnh
mt chn l hin nhin i vi thc x hi
rng ri" (224)...1)

59

60

V
NB

""
("B-TA")

Mc lc
V . Tr. 1 - 106 (108)

Cc hnh thc cc-ten:

a) Nhng cc-ten quy nh iu kin tiu th hng ho
(iu kin bn, thi hn, tr tin etc...)
b) Nhng cc-ten quy nh khu vc tiu th
c) Nhng cc-ten quy nh khi lng sn xut
d) Nhng cc-ten quy nh gi c
e) Nhng cc-ten phn phi li nhun
Nhng xanh-i-ca c s thng nht bn hng (Verkaufsstelle)
T-rt s hu tt c cc x nghip
quyn thng nht v tuyt i
Xem Cn-t

Lin-en-bc
Xai-u
Sten-l
Stin-lch
Vc-sau-
V-b

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 403 - 404.

1.
2.
3 - 16.
17.

18 - 30.
31 - 33.
34 - 36.
37 - 39.
40.

t-xen, Sum-p-t, Ph-ghen-stanh (vi li).

Trch t tp ch "Die Bank", 3 - 16; 92 - 103.

Thng k cc chng khon c gi...
S i n - . Tp 1 ca "Chiu hng pht trin ca
kinh t th gii".
Plen-gh. "Mc v H-ghen"1).
Ghc-hc Hin--brng. "S chn ng etc".
P. T a - p h e n. "Cc t-rt Bc M etc.".
Nhn xt v C. Cau-xky versus ch ngha
quc

41 - 62. . A-gt. "Nhng ngn hng ln v th trng th

gii".
62. Ban-lt. Thng k.
63. t-t. Nhng ngn hng c hi ngoi.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 5,

t. 29, tr. 360 - 362.

V "" ("b-ta")

61

63 - 65. iu-rch. S bnh trng ca cc ngn hng c

nc ngoi.
66. Cau-phman. Nhng ngn hng Php.
66. H-gh-man. Nhng ngn hng Php.
67. Hun-ph-tt-g. "Ngn hng Anh".
Gip-ph. Nhng ngn hng Anh.
M-ren-x. Nhng ngn hng Php.
Van-lch. S tch t trong ngnh ngn hng c.
68 - 69. Txi-n-lin-g (bng cn i quc t) v Ny-mc-c.
70 - 74. Ty-lo ("Qun l x nghip").
74 - 75. Doi-bc. "Qua thc t p dng phng php Ty-lo".
76 - 77. Gin-bc. "Vic nghin cu ng tc".
78 - 90. I-y-en-x. "Quan h gia cc ngn hng ln vi
cng nghip".
91. Stin-lch v "Nn kinh t ton th gii" (Han-l).
Ch gii
92 - 103. Tp ch "Die Bank", xem t u n cui, t r n m
1 9 0 8 v 1915.
NB 1 0 3 nhn xt
NB ((v t bn ti chnh ni chung))

104. Tsic-ski
105 - 106 + o mt sau + 1 0 8. (NB) H a i - m n
0 mt sau
NB bn v vn ch ngha quc

C h d n t h m c:

V. I. L - n i n

62

t quc dn". rt-en, 1900. (= "Jahrbuch der GeheStiftung". Tp V.)

Khng c g l th c. c qua th thy rng
ch l mt cuc tranh lun chng tnh trng t
cung t cp, n g h nn kinh t th gii. Nil.
("Quc hu ho")

T i n s G i - x p S u m - p - t . "L lun v s pht

trin kinh t". Lai-pxch, 1912.
((Cng nil. u lm ngi ta lm. c qua th thy
rng y l mt ci g thuc loi ni huyn thuyn "x hi
hc". C l l phi xem li, nhng v ch pht trin th
nil)).

T - - o P h - g h e n - s t a n h. "Nhng hnh thc t

chc ca cng nghip st thp v cng nghip dt
Anh v M". Lai-pxch, 1910.
y l tp u, trong phn lch s chim u th,
t l th, v l s lit k nhng s kin.
Xem nhng on trch dn ngn t cun sch ca Ph-ghenstanh, ghi v khc1).

Phran-c. "Nhng thay i trong nng nghip Vuyn-tembc". Lun n. 1902.

Ch dn th mc

1. 10. 16. 17. 40. 91. 98 (ting

Php).

Th mc:
t-xen, sum-p-t, ph-ghen-stanh

? Gi-han Hu-b. "S tham gia ca cng nhn vo t bn

v vo vic qun l cc hp tc x sn xut Anh".

Th vin bang Xuy-rch.

Tin s Hen-rch t-xen. "Nn kinh t th gii v nn kinh

1)

Xem tp ny, tr. 57 - 59.

V "" ("b-ta")

63

1912, Stt-ga. (Quyn 4 ca "Nhng cng trnh nghin cu

kinh t quc dn vng Ba-l".)
Gt-tx Brp-x. "Cc-ten ru". Cc-xru-, 1912. (Quyn 7 ca
"Nhng cng trnh nghin cu kinh t quc dn ca cc
trng cao ng Ba-en".)
Cuc-t Gn--smt. "Bn v s tch t trong cng nghip
than c". Cc-xru-, 1912.
Giuy-li-t Vn-ph. "Nn kinh t quc dn hin ti v tng
lai". Lai-pxch, 1912. Nil.
I. L-vin. "Tnh cnh hin nay ca cc ngn hng c phn
thng mi Nga (1900 - 1910)". Phry-buc Bry-xgao,
1912. (Lun n.)
C. -v. "a l kinh t". Lai-pxch, 1911. ("Trong th gii t
nhin v th gii tinh thn".)
"
"
"a l kinh t ca cc thuc a c". 1902.
Cuc-t Sva-b. "Ti t nc kim cng thuc c". Bclanh, 1910. (Nam Phi v kinh t c ti cc thuc a.)
R. Ln-tx. "Th trng ng di nh hng ca cc xanh-ica v t-rt". Bc-lanh, 1910.
L-ng Ba-r-ti. "S tch t ca nhng ngn hng a
phng Php". Pa-ri, 1910.
(Cc bi ng
NB trn "A n n a l e s d e s s c i e n c e s p o l i t i -

V. I. L - n i n

64

Trch t tp ch "ngn hng"

"Die Bank". "Nguyt san ti chnh v ngn hng". (Ngi xut
bn: An-phrt Lan-xbuc) 1914, (na nm) th hai,
tr. 1042.
Theo s liu ca phng thng mi ( Lun-n), nhp v
xut tnh bng triu li-vr xtc-linh Anh:
N a n m (u)
Nhp

1)

7 thng

1/I 1/VIII

1912

1913

1914

1912

1913

1914

Anh . . . . . . . . . . . . . . . . . .

296. 1

319. 7

375. 9

225. 3

257. 1

255. 4

c . . . . . . . . . . . . . . . . . .

260. 6

267. 0

269. 3

205. 4

243. 1

249. 2

215. 3

212. 2

237. 7

255. 6

271. 8

245. 7

192. 2

196. 4

198. 6

149. 0

156. 4

153. 8

1)

M . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1)

Php . . . . . . . . . . . . . . . .

ngn hng
v
bu in

q u e s".)
Gu-xta-v Ru-lng. "Nhng bi bo chn lc". 1910 (nh xut
bn "Lin hip nhng nghip ch nng thn". Chng li
gii ti phit c!!).
A. G. Rau-nch. "S cn bng gia nng nghip v cng
nghip". Vin, 1910.

Tin s Van-t Cun-t. "Tng lai ca ngnh thng mi

hi ngoi ca chng ta". Bc-lanh, 1904. Nil. Ni huyn
thuyn.

Xut

1)

713). Bi "Ngn hng

Ranh gii tc gi
vit gia cc ngn hng vi chng hn
nh cc qu tit kim "ngy cng m dn".
Do , c n h n g l i c a t h n
ca ngn hng. Phng thng mi cphuya ng h ngn hng, chng li "s
thm nhp mi nht ca bu in
vo lu thng tin t" (di dng "cp
phiu tn dng bu in"). Ban bin tp
nhn xt rng phiu tn dng bu in ch
c tc dng trong ni b quc c,
cn phiu tn dng ngn hng th ch
yu l phc v nhng ngi du lch ra
(Ibidem,

tr.

v bu in".

S liu v nhng nc c nh du1) l t thng Ging n thng

By, v nhng nc cn li l t thng Ging n thng Su.

V "" ("b-ta")

nc ngoi, v "cui cng th cng chng

tn ti khng phi ch v li ch ca ngn
hng" (714).

65

ci "khng phi
ch" ny tht
l tuyt diu!!!

Trong bi bo "Suy ngh v cng tri mt t ng",

tr. 932: "Ai nhn mua cng tri u c cc khon tin nhn
ri, nhng phn ln khng di dng tin mt, m di
dng ti khon vng lai ngn hng hoc di dng tin gi
mt qu tit kim, mt hi v. v.. Tnh s trn, cc c
quan ny c ti c 35 t mc nhng khon d chuyn thnh
tin mt thuc loi nh vy, trong gn mt na c th
giao ngay cho nhng ngi s hu chng s dng, cn na
cn li th sau mt thi gian bo trc thng l sau mt
thng" (933).
Cng vic l ch chp li s c ca ti khon ca nhng
c nhn sang ti khon ca nh nc (v ngc li th khi
thanh ton vi ngi cho vay etc.).
Tt c cc c quan tn dng c "khng qu 1 2 t" tin nu
tnh "tng s tin mt v tin gi trong Ngn hng quc gia"
(933).
Nm 1871, nc Php tr 5 t theo cch khin cho trong
s , ch c 742.3 triu c tr bng vng, bc v tin giy, s
cn li (4248. 3 triu) th tr bng hi phiu. (Nc Php
chng hi phc vo 1870/71 v n khng ng n tin ca n,
khng pht hnh qu nhiu "tin giy khng c bo m").
tr. 903 v cc trang tip: "H t c n g L u n - n

v phng din l s thanh ton ca th

g i i" ca An-phrt Lan-xbuc.
Mt bi bo rt hay, gii thch nhng nguyn nhn khin
cho nc Anh hng mnh. Nguyn nhn ch yu: "u th
tuyt i ca nc Anh trong lu thng thng mi v
lu thng tin t i vi thng mi ca tt c cc nc
khc" (909). So vi thng mi c th nhiu hn "tnh trn

66

V. I. L - n i n

li l 50%" (ibidem). V hn na, li cn bun bn vi cc

thuc a!!
"Ba phn t nn thng mi th gii l thuc v
NB
nc Anh" (910)
"iu c ngha l ba phn t tng s tin thanh ton
ca th gii u trc tip hay gin tip qua tay nc Anh"
(910).
"S thanh ton bng li-vr xtc-linh" cn "chim u th"
Nht-bn, ri Trung-quc, Chi-l, P-ru, Nam Ba-t, "phn
ln Th-nh-k" (910) "bit ting Anh l hin tng rt ph
bin trong gii thng nhn" (910).
V hn na, nc Anh cp tin cho nn thng mi
ca ton th gii (t sut li tc thp nht; tin vng vng
chc nht; 1 li-vr xtc-linh = 7 1 3 gam v n g etc. etc.).
Qu tin t "to ln" ca Anh, 6 0 ngn hng thuc a ca
n (911) etc. etc.
Cu ni ni ting ca vin gim c ngn hng (Ngn
hng Bra-xin) Km-m-r (ngi c):
(913) "iu cn thit u tin m c ngn
hng
hi ngoi, l tn dng, mt ch ngn hng
NB!
nhn thanh ton Lun-n".
tr. 912, ch gii: "V nhng kh khn m cc ngn
hng hi ngoi ca c ang gp phi trong vic dng
hi phiu bng tin mc Nam M, hy xem Gip-ph:
"Ngnh ngn hng Anh", xut bn ln th 2, 98 - 101,
"Frankfurter Zeitung", 29. VIII. 1914; "Hamburger Nachrichten", 15. IX. 1914" (nhng on trch dn khc, ti b qua).
"Tht vy, mi nc chuyn sang tin vng v c
hu nh khp ni u nh vy mt chic cp ln
cha y nhng hi phiu Anh thay cho vng th u khng
nhng lm cho phn ln trong kim ngch thanh ton quc

V "" ("b-ta")

67

t ca mnh ph thuc vo S thanh ton Lun-n, m do

cn trc tip gp phn cng c th lc ca ng tin Anh
trn th gii; mt nc no m thng xuyn c chic cp
ln cha y nhng hi phiu Anh, th nh vy thc t ch
c ngha l nc cho Lun-n s dng nhng s tin
to ln m Lun-n, n lt mnh, c th s dng v
thc t s dng tip tc cp tin cho ngoi thng ca cc
nc khc, v do cng c ng tin ca chnh mnh,
cng nh chc nng thanh ton ca ring mnh. Nh vy l
do gi tr vng ca ng li-vr xtc-linh nn ngoi s t bn
to ln ring ca n, nc Anh c th thng xuyn s dng
thm nhiu t mc tin nc ngoi phc v h thng tn
dng ca n" (913 - 914).
c th gt nc Anh ra khi vai tr ca n, cn c
"nhng khon tin khng l v mt t sut li tc thp" (916).
... "V cn chng nhng c kh nng tung ra mt khi lng
tin rt ln, m cn cn c kh nng bo m s n nh tuyt
i cho ng tin phi c dng thay cho tin Anh, ngha l
phi bt k lc no cng sn sng tr bng vng".
l nguyn nhn gy nn tnh cht "khng tng" ca k
hoch ca "N-sn-nn xi-ti ben-c" (ngn hng Moc-gan)10
hoc ca cc ngn hng Thy-s "ang tn thnh quan im cho
rng ch cn cht t mun thi cng hon ton ginh
ly ca Lun-n vic thanh ton quc t hoc mt b phn
ng k ca vic thanh ton c nhin, l mt mc tiu
ht sc ng mong mun, nhng ch c th t c mc tiu
vi iu kin l mt nc khc no c th b ra, phc
v li ch ca nn thng mi th gii, cng mt khi lng tn
dng, cng mt h thng nhng thun li v thng mi, ngn
hng v li tc v cng mt c s tin t ng tin cy nh nc
Anh dnh cho thng mi th gii s dng, t nht cng l
n thi gian trc chin tranh" (920)...

68

V. I. L - n i n

(1914, t h n g M i m t v t h n g C h p). "S trang

tri v nhng ngun trang tri chi ph chin tranh", bi
bo ca An-phrt Lan-xbuc.
Tc gi trch dn L-t Gioc-gi (thng IX. 1914): "Theo ti,
mt trm triu li-vr xtc-linh b thm vo cui cng s quyt
nh kt cc ca chin tranh. K th ca chng ta c th kim ra
100 triu u tin mt cch cng d dng nh chng ta; nhng
kim thm 100 triu cui cng th ly cha, h s khng o
u ra" (tr. 998).
V tc gi p li rng L-t Gioc-gi nhm. C bn
ngun trang tri chi ph: 1) d tr "cp mt" = tin mt (
Php v Nga c nhiu hn c; Anh c t hn. V mt ny,
c yu hn). 2) d tr "cp hai": i n nhng mn cho vay
ngn hn trong thng nghip th gii. (Anh mnh hn nhiu:
"Nu Anh l ch ngn hng ca th gii nm gi tin trong
trng thi lu ng, th Php l nh ti chnh ca th gii
chuyn u t vn ca mnh" (1001). 3) Thu nhp rng ca sn
xut ca c nc + + 4) mt b phn ca tng thu nhp dng
vo khu hao (hay l vo tch lu). M chnh y l ch m
chng ta khng phi l yu hn.
Nhng ng thi tc gi cng tnh n khon xut khu s
c tin hnh b mt ("bng nhng con ng kn o"),
nhng khng bin mt.
Tc gi ni: th gi thp ca hi phiu ca chng ta (ca
c) chng minh rng (XII. 1914!!!) xut khu l cha v
khng ph hp vi "nhng chi ph ca chng ta nc ngoi"
(1103).
Xem tr. 1112: "Ch khi no xut khu b p
ton b nhp khu v chi ph chin tranh nc ngoi
NB
th nn kinh t quc dn mi thc s l c t trn
c s chin tranh".

V "" ("b-ta")

69

1914, 1 (thng Nm). "Ngn hng c 300 triu", bi bo ca A.

Lan-xbuc.
"i-xcn-t-gh-den-sp-pht" nut chng "Sp-phhau-den-s ban-c-ph-rai-in" nn nng s t bn c phn
ca mnh ln 3 0 0 t r i u mc (tr. 415)1).
"Nh vy ngha l ln u tin, mt ngn hng tht s ln
ca c tr thnh nn nhn ca qu trnh tch t" (415).
"oi-s ban-c" nng t bn ca mnh ln n 250 triu
mc. i ph li, "i-xcn-t-gh-den-sp-pht" "hp
nht" vi "Sp-ph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in" v nng t
bn ca mnh ln n 3 0 0 2).
"Vi 300 triu mc t bn c phn, trong lc ny n tr
thnh ngn hng ln nht khng nhng c m cn trn ton
th gii" (422).
"Cuc u tranh ginh quyn b ch" tng nh c
quyt nh c li cho "oi-s ban-c" th nay li tip tc:
"Cc ngn hng khc cng s i theo con ng y...
v trong s 300 ngi ngy nay ang thng tr nc
NB
c v mt kinh t, s ch cn li 50, 25 hoc
t hn na. Khng nn cho rng phong tro tp
trung hin i ch gii hn trong ngnh ngn hng
thi. Nhng mi lin h cht ch gia cc ngn hng
tt nhin cng s lm cho nhng xanh-i-ca ca cc
nh cng nghip do cc ngn hng nng , xch
li gn nhau. Xanh-i-ca cng nh s dao ng ca
cc din kinh t s dn n nhng hp nht hn na,
ri vo mt ngy kia, khi chng ta thc dy, chng
ta s ly lm ngc nhin thy ch c ton nhng t-rt
thi; chng ta s ng trc mt s tt yu l phi
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 422.
2)

Nh trn.

V. I. L - n i n

70

NB

em nhng t chc c quyn ca nh nc thay cho

nhng t chc c quyn ca t nhn. Th nhng
thc ra chng ta cng khng c g ng t trch mnh
c, c trch l trch mc cho s vt pht trin t
do, s pht trin li c c phiu thc y nhanh
ln i cht" (426)1). (Ht bi bo.)

"N h n g c n g t y c o n", bi bo ca Ltvch E - s v - g h , tr. 544 v cc trang tip (thng Nm

1914).
u nm 1912, nhng ngn hng ln (v phi nhn nhng
sc p ca Ngn hng quc gia) p dng mt biu mu mi
v cc bng cn i. Nhng hng nghn cng ty c phn vn
tip tc in nhng bng cn i ngn gn ("knappe") m khng
vt ra khi phm vi yu cu ca php lut, hnh nh mun
dng s ngn gn ca cc bng cn i m bo trnh s
u c!!! Trn thc t th:
"Trn thc t, kt qu duy nht m iu " ("s ngn
gn ca cc bng cn i") "mang li l ch c mt s t
ngi am hiu tnh hnh hn, c th lm giu trn lng c
m c ng, c bit l nu km thm vo nhng bng cn
i ngn gn y, li c c mt h thng phn phi tinh vi
theo cc khon, khin cho nhng c ng bnh thng
khng thy c nhng s liu quan trng. Cc ban gim
c v bn tt ca h thy lm nh vy th c c hai iu
li: khi cng vic thun li th ch c h mi s l nhng k
nm c nhng tin tc v tnh hnh gi c tng nh th
no, cn khi tnh hnh bt u xu i th h c th trnh
c nhng s mt mt ang ch h, bng cch kp thi bn
chy cc c phn.
1)

Xem V. I. L-nin, Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 422 - 423.

V "" ("b-ta")

71

V. I. L - n i n

72

Nh vy, chng hn "c-txi-en-gh-den-sppht phi-u-r ph-e-r-stan-in-u-xt-ri"

Ct-x, trc y vi nm vn cn c coi l
mt trong nhng doanh nghip c c nhiu
thu nhp hn c. V qun l km nn li tc c
phn ca n t 15% tt xung 0%. S d nh vy
l v ban gim c, khng cho cc c ng bit,
cho mt trong nhng "cng ty con" ca n, cng
ty "Ht-xi-a", mt cng ty hu hn vi s t bn
danh ngha ch c vi chc vn mc thi, vay 6
triu mc. Trong bng cn i ca "cng ty m"
khng h ni g n khon cho vay , khon cho
vay ny ln gn gp ba t bn c phn ca "cng
ty m"; ng v php l m ni, th vic l i nh
th vn hon ton hp php, v c th l i nh
th trong hai nm trng v lm nh vy vn
khng phm mt iu no ca thng lut. Vin
ch tch hi ng gim st, vi t cch l ngi c
trch nhim, k vo cc bng cn i gi ,
trc y v hin nay vin vn lm ch tch
phng thng mi Ct-x. Ch mi rt lu v sau,
cc c ng mi bit v vic cho vay tin , khi
m vic ny c xc nhn l sai lm v khi cc
c phiu ca "ph-e-r-stan" b h gi gn
100% v nhng ngi r chuyn em bn
tng bn tho i. Ch t , nh thay i
phng php lp bng cn i, ngi ta mi
thy ra c khon tng ng. V d in hnh
ny v ci tr xic vi bng cn i, ci tr xic
thng thng nht trong cc cng ty c phn, gii
thch cho ta hiu v sao ban gim c cc cng ty
li dm lm nhng vic mo him mt cch d

di hn rt nhiu so vi nhng nh kinh

doanh ring. K thut hin i v cch lp
bng cn i chng nhng gip cho cc ban
che mt cc c ng hng trung khng thy
c nhng vic mo him, m cn cho php
nhng ng s chnh trn trnh c trch
nhim trong trng hp cuc th nghim b
tht bi, bng cch bn kp thi cc c phiu
ca mnh, cn nh kinh doanh ring th bn
thn phi chu trch nhim v tt c nhng
vic mnh lm" (545).
"Cc bng cn i ca nhiu cng ty c phn ging
nhng bn thoi tch" (bn giy da) "thi trung c, trong
trc ht ngi ta phi co lp ch r i , ri mi
c th thy nhng ch ni ln ni dung tht s ca ti
liu" (545)...

mt th d
hay!

!!!

NB

Bn giy da trn ngi ta xo lp ch gc, vit

ln mt lp ch mi.

..."Phng php gin n nht v, do , c dng

nhiu nht lm cho cc bng cn i tr nn khng th
hiu c, l ch chia mt doanh nghip thng nht ra
thnh my b phn, bng cch thnh lp hay cho sp nhp
cc cng ty con. ng trn gic nhng mc ch khc
nhau hp php hay khng hp php m xt th phng
php u c li r rt n ni ngy nay trng hp
nhng cng ty ln khng theo phng php ch l trng
hp tht s ngoi l"1) (545 - 546).
Nh vy l ngi ta thnh cng trong vic lm cho
"nhng hot ng ca h tr nn kn nh bng ti mt mc
nht nh" (ibidem)...
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 440 - 442.

V "" ("b-ta")

73

Mt v d c bit xut sc l "An-gh-mai-n -lcht-ri-txi-tt gh-den-sp-pht" (hng t trong cc cng ty con)...

xem 1908. Quyn 8: "H thng Ra-t-nau". "Die Bank" v
cc phng php ca AG
...Thu th phi ng nhiu hn v chng (cc cng ty
con) phi ng cc loi thu c bit, nhng li nhun
cng li nhiu hn v b mt c bo m!!..
tc gi vit ng: "Cc cng ty con l mt phng tin l
tng cho php lp cc bng cn i gi mt cch khch
quan m khng mu thun vi cc iu quy nh ca
thng lut" (549).
..."Ci quyt nh l ch h thng hin nay trong vic phn
chia cc khon to ra nhng kh nng ngy trang" (ibidem)...
Thm mt th d na:
"-bc-sle-di-s y-den-in-u-xt-ri c-txi-en-gh-den-sppht" (tr. 550 - 551) trong bng cn i nhng "s tham
d" = 5. 2 triu mc.
Nhng s tham d no vy? bng con ng ring, tc gi
bit c: 60% c phn l ca "Gly-vt-tx stai-n-c-lengru-ben"
(th m cng ty ny ang n 20 triu mc!!)
((Ht))

))

Ibidem tr. 340 (thng T) (Cc ngn hng ln Bc-lanh

28. II. 1914).
Bng cn i ca cc ngn hng ln B c - l a n h.
8 ngn hng ("oi-s ban-c", "i-xcn-t-gh-denBng
sp-pht", "re-d-ne ban-c", "c-m-stt-te-r cn i:
ban-c", "Sp-ph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in",
28. II.
"Na-txi--nan-ban-c phi-u-r oi-s-lan-", "Cm1914
mc-tx - un- i-xcn-t-ban-c" + "Mt-ten-ois cr-i-t-ban-c").

V. I. L - n i n

74

Triu mc

t bn c phn = 1 140. 0 triu

Hi phiu, v. v. = 1 956. 16

= 350.82

cng-xoc-xi-om = 278. 29

Nhng ngi
mc n

D tr
Tham d ca

= 3 036. 63

ca bng cn i = 8 103. 71

Tham d di hn = 286. 81

Qu tit kim (1910) (k c qu tit kim bu in)11 (tr. 446)

Triu
c
o
Hung-ga-ri

Php
Anh
Nga
Phn-lan
Thy-s
H-lan
B

mc
16 780
5 333
1 876
3 378
4 488
4 518
3 019
190
1 272
464
830

Triu
an-mch
Lc-xm-bua
Thy-in
Na-uy
Ty-ban-nha
Ru-ma-ni
Bun-ga-ri
M
c
Tn-ty-lan
Nht-bn

mc
603
49
961
570
340
50
36
17 087
1 213
319
662

tr. 496: Ph phn "thng k pht hnh chng khon":

phn ln thng k ny (trong thng k ca t
"Frankfurter Zeitung" v ca t "Der Deutsche
Oekonomist" c nhiu nh gi) l rt khng chnh
xc, n a ra maximum, ch khng phi l thc
t. Pht hnh c phiu = c th l s chuyn n
sang mt hnh thc k h c.
Xem tin s Hc-man Cly-n. "Thng k pht hnh
chng khon c". Bc-lanh, 1 9 1 4,
v M. Mc-x (l u n n). "Thng k pht hnh
chng khon c v mt s nc ngoi
khc". An-ten-buc, 1 9 1 3.

NB

V "" ("b-ta")

75

1914, 1, tr. 316 (bi ca Lan-xbuc). S giao dch chng khon

versus ngn hng:

..." t lu, s giao dch khng cn l t chc trung
gian cn thit trong vic lu thng nh trc kia, khi m NB
ngn hng cha c th em phn ln nhng chng khon
pht hnh, phn phi cho khch hng ca n"1).
(Thng Ba 1914) tr. 298 - 9 "m t t h i i m i
c a s t c h t " (trong ngnh ngn hng) nhn khi
cc din kinh t xu i etc.
("Bc-ghi-s - Mc-ki-s ban-c", doanh nghip vng
Ranh c 80 triu vi 35 chi nhnh ny sp sa sp nhp vo
"oi-s ban-c": 298.)
"V cho d s hp nht khng phi bao gi cng to nn sc
mnh, th n cng vn che giu c t bn ngoi nhiu ch
yu v l lot" (299) bn v ngha ca s hp nht...
tr. 94. "Thng k nhng cuc v n" 12 ngha ca n i
vi vic nh gi cc din kinh t.
(Trch t "Bnh lun hng qu v thng k ca
quc c") c bit l "nhng cuc ph sn kinh t nng NB
n hn c, tc l nhng trng hp m do s thiu ti
sn ca ngi v n nn nhng th tc v v n hoc l
hon ton khng bt u tin hnh c, hoc l phi
ngng li" (tr. 94).
[Xem bng tr. 76. BT.]
Trong thi gian y, s thnh ph ln tng t 28 n 48
(dn s ca chng cn tng nhiu hn na), nhng %
nhng cuc ph sn ln nht ( c kt thc do tnh
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 426.

V. I. L - n i n

76

76

Khng hong
Phc hi
Khng hong
M
"Phn vinh"1)

1)

1895
1897
1899

7 111
6 997
7 742

1901
1903
1905
1907
1908
1909
1910
1911
1912

10 569
9 627
9 357
9 855
11 571
11 005
10 783
11 031
12 094

680
639

9. 6
9. 1
8. 8

10. 9
15. 1
17. 6
17. 8
19. 0
21. 6
22. 2
2 351 21. 3
2 885 23. 9

"Die Bank", 1914, tr. 5 (I. 1914).

395
381

6. 2 1 823
6. 3 1 777

682
784

8. 4 3 603
9. 4 4 060

6 362
6 077

8 092
8 356

Tng
s

do tnh trng
thiu ti sn ca
ngi v n

Cc din kinh t
tt

Tng
s

Tng
s

243
251

13. 3
14. 1

1 724
1 466

104
92

6. 0
6. 3

1 238
1 563

34. 3
38. 5

2 325
2 395

220
241

9. 5
10. 1

V. I. L-nin

u thi k hng
thnh

trong , s b
khc t

Tng
s

theo Rt-x

do tnh trng
thiu ti sn ca
ngi v n

B sung ca ti

trong , s b
khc t

Tng s nhng cuc v n quc c

Nhng cuc v n trong cc thnh ph ln
s cuc c
s cuc mi tuyn
s cuc c
s cuc mi tuyn b
kt thc
b
kt thc

V "" ("b-ta")

77

V. I. L - n i n

78

trng thiu ti sn ca ngi v n) trc y thp hn s

trung bnh, v ngy nay th cao hn.

tr. 1 (I. 1914), trong bi bo ("Nhng tc nhn kch thch cc

cuc khng hong") ca Lan-xbuc: (NB: Cc din kinh
t).
" gn mt nm nay, cc din kinh t
c t i i mt cch ng k".
"Thi gian m chng ta ang sng th hin
r nhiu triu chng ca khng hong, tuy
khng phi tt c nhng triu chng u l
nhng triu chng c trng"...
"Tc nhn kch thch nguy him nht gy ra
nhng cuc khng hong l... s tin b"... (11).
Th on chng li iu ? "T-rt c
hiu lc hn (l cc-ten), n hoc l vi dp
mt cch c thc mi loi pht minh v ci
tin, hoc l mua li chng, chng hn nh cc
nh my thy tinh ln c mua bng pht
minh ca -oen-x v ch to chai l sau khi
tp hp li vi nhau thnh mt loi t-rt c
mc tiu, mua li mt bng pht minh m
h cm thy l v cng nguy him cho h"
(15)1).

ergo t
nm 1 9 1 3
khng
hong nm
1914
!!

NB
mt th d
hay!!
NB

" T - r t v n t i " , mt bi ngn

trong tp ch "Die Bank", 1914, 1, tr. 89.
Ngi ta thy trc l s c s thnh lp (c
th l trong mt ngy gn y) "mt t-rt
vn ti" Bc-lanh, "tc l mt cng ng
li ch gia ba x nghip vn ti Bc-lanh
1)

mt th d
hay!

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 503.

!!

ng st trn mt t, tu in thnh ph
v cng ty xe khch thnh ph. Ngi ta c ci
nh th chng ti bit t lc thy rng
a s cc c phn ca cng ty xe nga u
chuyn sang hai cng ty vn ti khc... Ngi ta
c th hon ton tin li nhng ngi theo ui
mc ch ni rng h hy vng l nh s
iu tit thng nht i vi ngnh vn ti,
s c c nhng mn tit kim v mt phn
trong cui cng c th thuc v tay cng
chng. Nhng vn tr thnh phc tp do
ch l ng sau ci t-rt ang hnh thnh ,
li c cc ngn hng c th nu h mun
buc nhng ng giao thng m h gi c
quyn, phi phc tng li ch ca vic bun
bn ca h v t ai. thy r xem gi
nh y l iu t nhin n chng no, th
ch cn nh li rng ngay t khi thnh lp cng
ty ng st chy in trong thnh ph, li ch
ca ngn hng ln ngn hng khuyn
khch vic lp cng ty y, xen ln trong
vic ri. C th l: li ch ca doanh nghip
vn ti ny gn cht vi li ch ca vic bun
bn t ai v thm ch cn l mt tin
ch yu ca vic thnh lp x nghip vn ti
. S th l th ny: on pha ng ca
con ng st ny phi xuyn qua nhng vng
t ai m sau ny, khi vic xy dng con
ng c bo m ri, ngn hng
em bn li v thu v mt s li to ln cho
chnh mnh v cho vi ngi tham d cng
ty t cnh ga Sen-kha-u-d An-l-a... 1) Tht

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 450 - 451.

V "" ("b-ta")

vy, ai ny u bit rng vic khai thc nhng

vng t mi v do c vic nng cao gi
tr ca chng ln l c th thc hin c
bng cch tt nht l thng qua cc con ng
giao thng mi". (Tip sau l mt v d na:
c t ra l 11 tuyn ng phc v khu
vc Tem-pen-gp. Liu c nhiu qu chng?
Nguyn do l v: y l ni ca nhiu v
gim c v y vin cc hi ng gim st!!!
tr. 90)... "c quyn v phng tin giao
thng dn n c quyn v c tr..."

79

V. I. L - n i n

80

NB

"Tn hi kch v du ho". "Die Bank", 1913, s 4 (tr. 388).

Mt bi k s tuyt tc phi trn bn cht ca vn trong
cuc u tranh ginh c quyn v du ho c.
Trc nm 1907. "Trc nm 1907 cng ty du
ho ca "oi-s ban-c" xung t mnh vi "Xtana-r- i-l cm-pa-ni"". (389). Kt qu r
rng: "oi-s ban-c" b tht bi. Trong nm
1907 n ch cn c cch: hoc l th tiu "li
ch du ho" ca mnh, chu mt hng triu,
NB:
hoc l phi quy phc. H chn cch th hai
Cuc u
v k vi "Xtan-a-r- i-l cm-pa-ni"
mt bn hip c ("khng c li lm") cho tranh gia
"oi-s
"oi-s ban-c"). Theo hip c "oi-s
ban-c" c trch nhim "khng c xc tin ban-c" v
"Xtan-amt vic g khng c li cho quyn li ca
M", nhng... hip c s mt hiu lc trong r- i-l
cm-patrng hp c lut php v s c quyn du
ni"13
ho ca c.
V th l ngi phn Gvin-n (mt trong
nhng gim c "oi-s ban-c") thng qua
t h k ca mnh (th k ring) (Stau-x)
("Die Bank", 1912, 2, tr. 1034) m cuc c ng

NB

cho c quyn!! Ngi ta nm vo vic ny

ton b b my ca mt ngn hng ln... nhng
b ri m. Chnh ph lo s ( chun b
xong d tho v trnh ngh vin) l l i u n c
c c t h k i m r a d u h o m
khng cn thng qua "Xtan-a-r- i-l cmpa-ni" khng?
Xem 1913, tr. 736 v cc trang tip.
Bn d lut v qun s (3. VII. 1913) y
vn ny lui ra, cu vn c tnh th.
"Xtan-a-r- i-l cm-pa-ni" c
c u c , v c quyn (tm thi) vn cha c
chp nhn1).
Cuc u tranh gia "oi-s ban-c"
v c vi " X t a n - a - r - i - l
cm-pa-ni".

"Die Bank", 1913, s 8 (thng Tm).

An-phrt L a n - x b u c . "Nm nm hot ng ca cc
ngn hng c".

S ln mnh ca s tch t:
S t i n g i (ca tt c cc ngn hng
c t bn c phn > 1 triu mc) c
1907/8 6 988 triu mc
1912/3 9 806
+ 2.8 t + 40%
9 ngn hng ln Bc-lanh
48 ngn hng c > 10 triu mc t bn
57
+ 115 ngn hng c > 1 triu t bn

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 466 - 468.

V "" ("b-ta")

81

57 ngn hng ln tng s tin gi ca mnh ln thm

2. 75 t
Trong 5 nm tng (triu mc)

tt c cc
ngn hng c > 1 triu t bn
57 ngn hng c > 10 " " "

tin gi

t bn
c phn

d tr

+ 2 818
+ 2 750

+ 390
+ 435

+ 148
+ 153

ti cc ngn hng nh, c s gim st tuyt i: hp nht

etc.

P h n t r m t r o n g t n g s t i n g i (tr. 728)
nhng ngn
hng ln
Bc-lanh (9)
NB
1907/ 8
1910/11
1912/13

47
49
49

nhng ngn
hng khc c
t bn > 10
triu mc (48)
325
335
36

nhng ngn
nhng
hng c t 1 ngn hng
n 10 triu c t bn <
mc (115) 1 triu mc
16. 5
4
100
14
3 1 2 100
12
3
1001)

1913, s 7, tr. 628 v cc trang tip.

" N h n c v c n g t r i n c n g o i " (ca An-phrt

Lan-xbuc).
Chnh ph c cm nhng cng tri nc ngoi ? iu g
y cc ngn hng vo hng ? iu ny: chng b "sa
ly" (M-hi-c, Trung-quc, Th-nh-k etc. c nguy c b ph
sn).
Ci g thc y cc ngn hng n ch cp cho cc nc

nh vy mt khon vay u tin? S trc li!

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 24, tr. 416.

V. I. L - n i n

82

NB
quan
trng

lin quan
n vn
ch ngha
quc!!

..."Trong nc khng c mt cng vic

kinh doanh no c th mang li c, d
ch xp x thi, nhng li nhun cao nh
vic ng lm trung gian pht hnh
cng tri cho nc ngoi" (630)...1)
chnh lch ti 7 - 8% gia th gi k mua v
th gi ngn hng; cc iu kin khc nhau,
chng hn nh tin bo m % ca su
thng coi l ci "bo m" v. v. v v. v..

Tip n l "chnh sch cao" (c bit l Php v c cho

vay kim bn ng minh v. v..)
S ph thuc ca Php vo Nga ("th gi
ca chng khon c gi ca Nga c gim i
din t
1% s lm cho nc Php mt 100 triu. i
hay!
vi ch n ch yu ca n th ch ring mi
mt vic nc Nga e ngng tr li cng l
iu nghim trng hn l vic mt c mt
qun on" tr. 633).
din t
Vi nhng mn vay nh vy "th khng bit
hay!
ai s dt mi ai", ibidem.
M-hi-c (tr. 628) nhiu ln vi phm nhng iu cam kt
ca mnh (m khng b ph sn hon ton); nhng ngi ta vn
cho n vay, v nu khng th s cn xu hn!!
"S cnh tranh v cng tri nc ngoi" (1913, s 10,
tr. 1024 v cc trang tip. Li bn ca ta son).
"T t lu nay, trn th trng quc t ca t
b n ang din ra mt tn h i k c h x n g n g v i
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 447.

V "" ("b-ta")

cy bt ca A-ri-xt-phan. Hng lot nc ngoi, t

Ty-ban-nha cho n Ban-cng, t Nga cho n chen-ti-na, Bra-xin v Trung-quc, u a ra, mt
cch cng khai hoc che y, ti cc th trng tin
t ln, nhng yu cu vay tin, i khi l nhng
yu cu ht sc cp bch. Ngy nay, tnh hnh th
trng tin t khng c sng sa lm, v trin vng
chnh tr cng khng phi l lc quan g. Tuy th,
khng mt th trng tin t no li dm t chi
khng nhn cho nc ngoi vay, v s rng nc
lng ging nhanh chn n trc li ng cho vay,
v do m s nhn c nhng s n p qua
li no . Trong vic k kt quc t nh th, ngi
cho vay hu nh bao gi cng kim chc c mt
ci g: mt khon nhng b trong hip c thng
mi, mt trm cung cp than , vic xy dng hi
cng, mt t nhng bo b hay mt mn t mua
i bc"... (1025)1).

83

cc qu tit kim, trong c vic cm chit khu hi phiu,

cm m cc ti khon vng lai v. v. (cho php h c "t bo
him", chi phiu v k chuyn hi phiu)1)

"nhng
li lc"
NB

quan trng i vi vn nhng c quyn v t bn ti

chnh; "nhng li lc" ca ch ngha quc
1913, thng Tm, tr. 811, bi "Cc qu tit kim v ngn
hng"...
..."Cc phng thng mi ca chng ta vn tip tc mt
cuc u tranh cnh tranh gay gt, cuc u tranh ny xy
ra cch y my nm gia cc qu tit kim v ngn hng
do vic hai c quan rt khc nhau u mun vt ra
khi ranh gii hot ng ring bit ca mnh v nhy vo
lnh vc hot ng ca c quan khc". Phng thng mi
B-khum chng hn, i phi c nhng bin php chng li
1)

V. I. L - n i n

84

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 459 - 460.

Cng mt ch : "Hot ng ngn hng ca cc qu tit

kim" (tr. 1022 v cc trang tip).
Cc qu tit kim bin thnh nhng
!!
doanh nghip cho ngi giu: nm 1909,
mun "i
Ph, trong s 103 t mc tin gi th 478
li" v ch
t = 46 1 3 % l nhng mn tin gi > 3 000
ngha t bn
mc (15% l nhng mn tin gi > 10 000
nh (ch
mc). Thng thng nhng ngi giu
khng tin
c > 1 quyn s. Cc qu tit kim thc
n ch ngha hin nhng hot ng mo him (hi phiu,
x hi)
cm c v. v.) do s cnh tranh thc y
(phi tr 4 v 4 1 4 %!!). Ngi ta ngh
"cm"...
Bi bo "Vng ly" (L. E-sv-gh) (1913, tr. 952 v cc
trang tip) ni v nhng hnh vi gian ln ca bn u c
t ai (bn t theo gi ct c, s ph sn ca ngi xy
dng, s khnh kit ca nhng cng nhn khng nhn
c tin lng etc. etc.). Ha-bc-ln, k cm u b l,
mun nm c quyn nhng "phng ch dn", tc l nm
c quyn ton b ngnh xy dng. Nhng cu kt lun
tht ng ch :
"ng tic l qu trnh pht trin tt yu ca
nn vn minh hin i hnh nh dn n kt
qu l lc lng sn xut ngy cng ri vo tay
nhng k c th lc v b h s dng mt cch
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 425.

V "" ("b-ta")

c quyn. S t do kinh t, c hin php

c bo m, trong nhiu lnh vc ca i
sng kinh t ch l mt cu ni v ngha. Trong
nhng iu kin nh vy, gii quan li trong
sch nhn thc c trch nhim ca mnh, l
hn tng c th cu li ch ca x hi thot
ra khi s tn cng ca lng tham lam v li. Nu
nh hn tng b si mn th ngay c s
t do chnh tr rng ri nht cng khng th no
cu c chng ta khi tr thnh mt m ngi
mt t do1). V lc th ngay c ch qun
ch c c l cng ch c ngha trang tr thun
ty m thi" (tr. 962).
NB

tc gi vit cun sch: "Nhng vn

rung t v cm c". 1913 (2 tp).

85

c. Huy-b-n. "Cng nghip st thp ca c". 1913 (5. 60 mc)

(Tp 14 "T sch trng cao ng thng mi").
Pn Hau-xmai-xt. "X nghip ln v s c quyn trong ngnh
ngn hng c" (1912). (2 mc).
ha ha!

ch "c l
c" thi
???
NB

Ch dn th mc
?? -gi-ni Svt-lng. "Nn kinh t quc dn di tc ng
ca th gii bn ngoi" (1913) (1 cua-ron). Mt trong cc
ti v cc chng: "Nhng thuc a v lin minh cc
quc gia".
"S tra cu v cc thuc a ca phn e Gy-t". (Do Ph.
Men-s v Gi. Hen-mn xut bn.) 1913 (xut bn nm
th 7) (16 mc). Nhng s liu (ti chnh) v tt c cc ngn
hng v cng ty c phn cc thuc a.
? L--pn Gi-dp. "S pht trin ca nhng ngn hng c".
Lun-n, 1913. C th y l phng bin cun sch ca Rtx? hay l khng?
1)

V. I. L - n i n

86

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 452.

c-tua Ra-pha-l-vch.

"Th trng tin t". 1911/2, Pa-ri,

tp 22, 1912/3.
"Compass". Xut bn nm th 4 6. 1913 (nin gim ti chnh
o; thng k quc t trong tp II). Nh xut bn R. Ha-nen.
Thng k cc chng khon c gi

"Thng k quc t v nhng chng khon c gi v v i c

p h t h n h c h n g k h o n c g i " . Ca tin s
Txim-mc-man " B a n k - A r c h i v ". 1912, 1. VII.
Theo xut bn phm ca "Vin thng k quc t" (An-phrt
Ny-mc-c), thng k nhng "ng sn".
Tnh bng phrng (n v = t phrng).
1. I. 1897 446. 3 t.
1/I 1897
1/I 1901
Anh
182. 6 215
H-lan
15
13. 6
1897
B
8
6.
1
khng
c
80
92. 0
chnh
o - Hung
30
24. 5
xc

17
17. 5
(tr. 301) Ru-ma-ni
1. 2
1. 5
Na-uy
0. 7
1. 0
an-mch
2. 7
2. 2
80. 0 135
1901 Php
Nga
35
25. 4
c
Ty-ban-nha
10

sa
Thy-s
8

cha Thy-in v. v.
5
= 446. 3 = 562. 7

1/I 1907

125130

6075
2022
1012

95100
2025

(tr. 302)
chng
khon
c gi
hin c

( )
thc
s

V "" ("b-ta")

M
Nht-bn
Nhng nc cn li

87

110115
5
3035

T:

V. I. L - n i n

88

Grun-txen. "Cn cn thng mi,

Cn cn thanh ton
V bng cn i kinh t"
Gio s tin s I--xp G r u n - t x e n . " C n c n t h n g

1897446. 3
1899460
1901562. 7 (342. 4 )
1907732 (475 - 514)
1911815 (570 - 6 0 0 )14

mi, cn cn thanh ton v bng cn i kinh

t " . Vin, 1914.
NB Nhng tr. 26 - 29: Bn tng hp tm tt cc s liu v
xut khu t b n etc. (phn ln cc s liu mi ngi

Nhng con s trong ngoc n = th tr i nhng s ghi hai

ln hoc b lp li (khong gn 2 3 s trc) (tr. 301) ("nhng
chng khon c gi hin c thc s trong thng nghip v l
s hu ca cc nc khc nhau").

bit r).
T bn nc ngoi
o - Hung:
c-hen-ti-na
Trung-quc

Xem tr. 6 8 ca v ny1)

Tng s
trong tng
thi k
nm nm
Ny-mc-c, 1871/5
1876/80
t. XIX,
1881/85
quyn II,
1886/90
tr. 206
1891/5
1896/900
1901/5
1906/1910
1)

Xem tp ny, tr. 155.

2)

Xem tp ny, tr. 155 - 158.

3)

(tr. 317)
Pht hnh
chng khon
c gi tnh
bng t
phrng
450
311
241
404
404
600
837
1141 3)

Nht-bn
Ca-na-a
M-hi-c

xem tr. 6 8 - 6 9
y2)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 453 - 454.

9 809 triu cua-ron (trong c 4 653 ca c v

3 270 ca Php)
9
t mc
3 737 triu mc (n do nh nc vay:
trong cc ng st > 5 0 triu
l i - v r x t c - l i n h , trong cc
ngn hng 3 4 )
1 765 "
yn (y l n do nh nc vay;
cn trong cc x nghip 33 triu yn)
1 750 triu -la (trong c 1 050 ca Anh; 500
ca M)
1 000
"
" ca M + 700 ca Anh

Sin-. Tp I ca "chiu hng pht trin

Ca kinh t th gii"
Tin s Dch-mung Sin-. "Chiu hng pht trin ca
kinh t th gii". Tp I. Bc-lanh, 1912. (Tp I: "Nhng tc
ng c k hoch ?! i vi nn kinh t th gii").
u th qu rng, cn mc ph th r rng l c
tnh cht bp bm, v tc gi l mt ngi chuyn v
chnh sch thu quan = y chnh l tc ng c k hoch
y!!

V "" ("b-ta")

89

Tc gi l th k ca vin bo tng
thng mi.
tr. 4 Khng tn thnh Dm-bc-t (thuyt ca Dmbc-t v s gim st ca "hn ngch xut khu"). Theo ng
ta: "hn ngch" y tng ln.
tr. 6. C l c tnh trng chnh sch thu quan bo h
c ni lng hn ("nhng du hiu ca tnh hnh ") nm
1910 - 1911.
tr. 6 "S bt bnh v i sng t " Php trong
thng VIII. v IX. 1911. Nhng ngy thng (NB): Vin 17.
IX. 1911.
27 - 28. V c nng nghip ng ta ni c n g pht
trin (khng phi ch c cng nghip), "ngay c" "sogar"
(tr. 28, dng 8 t di ln): "trong cc nc cng nghip
chu u". (Ci "ngay c" y tht hay!)
NB: bn v vn cn bng liu "sc mua ca nng
nghip trn tri t c khng?", tr. 27.
28 - 29. S pht trin cc hp tc x nng nghip (ngay c
n - : 3 498 vi 231 000 thnh vin, theo "The Times",
27. VII. 1911).
S pht trin c bit nhanh ca nn nng nghip M.
Trong th k 20, ng ta ni, iu tng t cng c th
xy ra R--di-a,
30: Ca-na-a, Xu-ng (thuc Ai-cp), M-d-p-ta-mi
31 cc chnh ph pht trin nng nghip cc thuc a
" to ra nhng ngi mua sn phm cng nghip". (Cn
n- (cch y khng lu) v Ai-cp th nc Anh, nhm
mc ch ny, li "cn tr" mt cch gi to s pht trin ca
cng nghip).
35 - 6 ni lo s rng sn phm nng nghip s khng
, l khng c c s. Vng nhit i v nhit i NB.
P h i - l p - p i n . Trong s 74 triu a-cr t, ch c 3 - 5

90

V. I. L - n i n

l c canh tc. (Dn s 27 ngi trn mt ki-l-mt

vung.)
38: "Ta c th a ra cu khng nh ny,
m mt s ngi c th cho l ngc i, c
th l: vic tng dn c thnh th v dn c
cng nghip, trong mt tng lai tng i
NB
gn y, s c th gp tr ngi v thiu
nguyn liu cng nghip nhiu hn l v
thiu thc phm".
Thiu g: g c t ln mi; idem da;
idem nguyn liu cho cng nghip dt (39).
"Nhng lin minh cc nh cng nghip
ang tm cch to ra mt th cn bng gia
NB
ngy thng! nng nghip v cng nghip trong phm vi
ton b nn kinh t th gii; ngi ta c th
dn ra lm v d Lin minh quc t ca
nhng lin minh cc ch xng ko si bng,
tn ti t nm 1904 trong mt s nc
cng nghip quan trng nht; sau na l Lin
minh ca nhng lin minh cc ch xng ko
si lanh chu u, thnh lp t nm 1910, theo
NB
cng mt kiu ". (42)1)
trong ni b cc nc s tha thun
gia nhng ngi sn xut c ci ng vi
cc ch x nghip.
Khng hong nng nghip, gi c h
xung t nhng nm 70 n nhng nm 90
"ng u"
ca th k 19. Nguyn nhn s cnh tranh
(khi nim
ca M? + tnh cnh ngho tng ca nhng
kinh t v
ngi lm rung " n g u " v n-
chnh tr...)
(xem ng-ghen).
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 481 - 482.

V "" ("b-ta")

91

(43 - 4) "Ch nh c hp tc ha nng

din t
nghip v ci tin nn gio dc quc dn
hay!
nng thn m li vn ca o lut v gii
phng nng dn mi tr thnh mt s tht
sinh ng".
47: Cuc khi ngha ca nng dn Ru-ma-ni nm 1907
(vo ma xun) cng ng mt vai tr tng t, trong vic
ci thin a v ca h, nh cuc cch mng nm 1905 - 1907
Nga.
51: Ch c Tn Ty-lan (t u nhng
nm 90 ca th k 19) "hc thuyt ca Henri Gioc-gi, vic quc hu ha rung t
NB
kiu Anh mi c p dng" "trong thc
t" (phn ln nhn dn l nhng h tiu
ch rung t)... c, t nm 1 9 1 0 ,
"cng theo nhng con ng tng t"...
63: Vai tr ca nhng cc-ten (chnh
cc cc-ten
sch ph gi v u tranh chng cc nc
1882 - 1912
ch trng t do bun bn) "trong vng
gn ba chc nm"...
L l ca nhng ngi Anh ch trng
chnh sch thu quan bo h. NB
[NB: l iu to nn tro lu ch trng thi hnh
chnh sch thu quan bo h Anh, B v H-lan: 67.]
66: Hip nh B r u y - x e n v ng (5. III. 1902; c gia
hn ngy 28. VIII. 1907) chm dt s thng nht tin
thng ca nh nc v xut khu (ng) vi cc tin
thng nh vy ca nhng cc-ten.
7 2. Chnh sch thu quan bo h cc oan gn vi
ch trng t do bun bn ch l trong khi n lm
cho vic tiu th trong nc gp kh khn (tnh hnh NB
i sng t ) th n kch thch ngoi thng (nhp

92

V. I. L - n i n

khu () nguyn liu r v. v.) (bn () ngoi nc, v

dn c trong nc ngho i).
87 Theo li ng ta, khng ng l "cc hip nh
thng mi" b "ph sn"...
tc gi, khi vit v nhng vn chnh sch thu quan,
a ra v s nhng chi tit khng cn thit, t nht; ti b
qua chng
98 Nhng th d v hip nh thng mi: mt nc
nng nghip cn c my mc r (cn bn k kt kia th cn c
la m r): thu biu ca Bun-ga-ri 6/19. III. 1911 hip nh
ca o vi c (nm 1905) (sn phm ha cht; thuc
nhum mu chm nhn to v. v.)
(99) nhng s nhng b ln nhau (hip nh thng
mi gia c v B-o-nha 30. XI. 1908) etc.
mc ph ca chng IV, "Nhng cuc chin tranh
thu quan":
118 "nhng th d v s tc ng c ch ng k ca
mt s cuc chin tranh thu quan i vi s pht trin lu
thng hng ha trn th gii"... cuc chin tranh Nga - c
nm 1893/4; Php - Thy-s 1893/5.
Gia Thy-s v Ty-ban-nha trong nm 1906 (t thng
Su n 1. IX. 1906) ( dn n vic gim thu sut)

Gia o v Ru-ma-ni (1886 - 1894)

" " " Xc-bi-a (1906 - 1910)
127.

c kt thc bng
cc hip nh
: 1909
: 1910

Cc cuc chin tranh thu quan ngy cng him

hn, nhng nhng s da dm, nhng cuc thng
lng etc., cng ng mt vai tr nh vy.
145. T do bun bn Anh da c vo sc mnh qun s
ca n (hi qun) ln vo cc thuc a ca n.

V "" ("b-ta")

93

ng ra l trc nhng nm 1860, Anh, thi th

i vi vic duy tr v tng thm cc thuc a vn cn
chim u th (nm 1864, nc Anh thm ch tr khng
cho Hy-lp cc o I--ni m khng cn i mt s b p
no v chnh tr v kinh t c).
146 - 8: t nhng nm 1880, Anh tng cng chim thuc
a. ((Xem H p - x n . )) Xut khu ca Anh vo cc thuc
a ca n chim gn 1 3 ton b xut khu ca n, nh th
khng phi l t v NB: vic xut khu ny "c bit nhiu li".
do:
(1) vic u t t bn vo cc thuc a
(2) vic "c u n g c p " cho thuc a ("cung cp
cng cng") (r t quan trng!!)
NB
(3) "Thu quan u i i vi cc sn phm (149)
Anh thuc a": ( a s cc thuc a)
151: i vi nhng vic u t t bn th iu quan trng
l phi c c quyn uy ca nh nc (t nhng, cc c quan
ca thnh ph v ca nh nc etc.) cng nh s tin cy: v
phng din y.
(Trong s nhng nhn t ca "ch ngha quc")
151 ..."cu chuyn hoang ng c cc gii lnh
o ca quc Anh cng nh bo ch Anh nui
dng mt cch cn thn, bt chp c Ai-r-len cng
nh mt s bin php c p dng n-, Ai-cp
v. v., cu chuyn hoang ng v ci ch ngha t
do v ci tinh thn nhn o c bit m ch Anh
dng nh vn c trong mi thi gian v khp mi
ni, cu chuyn ang phc v cho ngi Anh" (lm
d dng cho vic u t t bn). (Vit nm 1912.)
154: "Thu quan u i gia cc thuc a" cng c
pht trin cc thuc a ca Anh.
NB: mt bc tin ti lin minh thu quan ca
ton quc.

(((

kin b sung ca ti.

)))

94

V. I. L - n i n

Ch bo h thc s ca Anh i vi B-o-nha, mt

phn no i vi Ty-ban-nha (1901 - 1910),.. i vi
N a - u y (t nm 1905)... i vi Xim (nhng nm 1860 n
nm 1904; hip c vi Php trong nm 1904; ch bo h
chung ca h)...
"Nhiu trng hp khc ng ch hn v c th l c
ngha hn l nhng v d c nu ln t trc n gi"
(Ai-cp, Dan-di-ba...) "v cc nc nhit i v nhit i
na vn minh, nhng nc sau nhng thi k qu tng
i ngn, ko di khong chng my chc nm, tr thnh
hoc r rng ang tr thnh nhng thuc a ca Anh.
y, chng ti mun ni n nhng trng hp khi mt
quc gia vn minh chu u, c th, trong mt thi gian di,
trong hng chc v thm ch hng trm nm, b thc t t
di s bo h ca Anh nhng khng b mt, t nht cng l
v mt hnh thc, mt du hiu b ngoi no v ch quyn
y .
B-o-nha l mt th d ni ting hn c v quan trng
nht ca trng hp ny. K t cuc chin tranh ginh git
quyn tha k Ty-ban-nha (1700 - 1714), nc Anh hu nh
phi thng xuyn a lc lng hi qun ra v i lc a
c lc qun ca mnh ra bo v cc lnh a ca B-onha chu u hoc hi ngoi, chng li s tn cng v
nhng tham vng ca Ty-ban-nha, Php, v. v.. Trn mc
nht nh, nhng xung t ngu nhin gia nc bo h l
nc Anh vi nc c bo h l B-o-nha c tnh
cht nhng s bt ho trong gia nh... chng hn nh
trng hp ti hu th ca Anh ngy 11. I. 1890 phn i
mu lc ca B-o-nha nh thit lp mi quan h
lnh th ring ca mnh gia cc thuc a ca mnh min
Ty v min ng chu Phi.
D sao th B-o-nha cng ch c nh c s ng h
ca Anh mi gi vng c nhng lnh a ca mnh
nhng lnh a thc ra khng ln lm nhng vn c tm

V "" ("b-ta")

95

quan trng i vi mt quc gia nh nh B-o-nha, b

bin Ty n-, Nam Trung-quc (Ma-cao) v Ti-mo,
mc du chnh min Nam v min ng chu , s ua
tranh chnh tr ton th gii l rt mnh. Ti vng ng chu
Phi thuc B-o-nha, ngoi s bo h chnh tr ca Anh i
vi B-o-nha th thm ch cn c thm c mt loi lin
minh thu quan vi Nam chu Phi thuc Anh"... (hip c
ngy 18. XII. 1901)... "Lin minh thu quan ny, cho n nay,
t ra l kh c li v mt kinh t i vi thuc a y ca
B-o-nha, mc du ng thi n cng l mt thnh qu c
gi tr, trong hin ti cng nh trong tng lai, i vi Nam
chu Phi thuc Anh v qua l i vi c Anh.
Ch bo h thc s nh vy ca Anh i vi B-onha, trong sut hn 200 nm tn ti ca n, l v cng c li
cho thng nghip v hng hi ca Anh"... (hip c vi Bo-nha nm 1703)...
"Song t khi Anh chuyn sang chnh sch t do bun
bn ho bnh th thng qua hot ng ngoi giao, n c th
c i vi biu thu quan ca B-o-nha mt nh hng
ln n ni cc nc khc kh lng m t c, ngay c
bng nhng bin php nh dnh cho nhng u i v
thng mi hoc e do chin tranh thu quan. Ngoi ra
nh a v l cng quc thng tr, nc Anh cn c th s
dng mt cch c bit rng ri, tt c nhng kh nng
xut khu v u t m mun c c th rt cn n
nhng t nhng ca chnh ph B-o-nha"... (ng st
chu Phi thuc B-o-nha, v. v.)...
"Mt ln na, nh s bo h ca n i vi B-o-nha,
m nc Anh li gin tip duy tr c khng nhng v
tr ca mnh Nam Phi v nh hng ca mnh nc
Cng-g, m cn duy tr c c a v b ch ca mnh
trn mt bin, ci ch da chc chn y ca sc mnh ca
mnh v thuc a v ca sc mnh chnh tr v kinh t
trn ton th gii. Chng hn, B-o-nha cho php hm
8*

V. I. L - n i n

96

i Anh s dng cc cng v cc hn o ca mnh trong

thi bnh cng nh trong thi chin lm nhng a im
hun luyn v nhng trm trung gian cho vic i bin, cho
vic t nhng ng dy, v. v." (159 - 161)... 1)
169 Trong chin tranh, nc Anh s
danh ngn dng cc nc chu u nh l "mt i qun
ca
nh b gii" ("theo nhn xt ca Bi-xmc,
Bi-xmc
nh l "mt tn h php n n" ca chnh
sch ton cu").
170 Anh ng h vic B tch khi H-lan ("chia
i" H-lan, mt i th ca n) loi b s tn ti ca
mt cng quc cch Lun-n khng xa.
175 6. Cuc u tranh (ca A n h ) vi Nga ot
Ba-t (ko di) cho n h o c 9. VI. 1908.
Cuc u tranh (ca A n h ) vi Php ot Xim (ko
di) cho n h o c 8. IV. 1904.
178 v cc trang tip. "4 giai on ca chnh sch ton cu
ca Anh" (ch ra cc giai on y, tr. 184):
1) thi k chu th nht (chng nc Nga), vo khong
1870 - 1885.
1870 chng quyn ca Nga Hc-hi.
1885 hip ngh v bin gii p-ga-ni-xtan.
2) thi k Phi chu (chng Php, mt phn chng B-onha v c) khong nhng nm 1885 - 1902 (1898 s
kin "Pha-s-a")
1885 hip ngh v Cng-g: "c lp" (nc Anh
mun nut chng Cng-g)
1902 kt thc chin tranh B-e
3) thi k chu th hai (chng nc Nga): vo khong
1902 - 1905.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 486.

V "" ("b-ta")

97

98

Hip c vi Nht nm 1902. Chin tranh Nga - Nht

1904/5
4) thi k "u chu" (chng c) vo khong
1903 ("chng c")1)
1903: s rn nt v ng st Bt-a.
194: quc Anh (cng vi cc thuc a ca n) cung
cp: "> 1 4 lu thng thng mi quc t" (dn tp II, ph
lc IX)
th l t: xem Lan-xbuc:

2)

214. Bng ca Bu-kha-rin + Nht-bn? + B-o-nha

(216) 2 18 ki-l-mt vung 13 triu dn.
220. Vng ngoi vi thng chim mt v tr (thu quan)
c bit (khong cch qu ln ngay c i vi k thut
hin i).
ng Xi-bi-ri Nga
Qun o Phi-lp-pin M v. v..
226. Su "vng kinh t c bit" Nga: 1) Ba-lan ("xut
khu sang Nga", ngi Ba-lan vn thng ni); 2) min
Nam; 3) c-khan-ghen-xc; 4) U-ran; 5) Mt-xc-va;
6) vng Ban-tch (+ Phn-lan).
237 ...nm 1911, nhng mun thnh lp
"i C-lum-bi-a" min Bc ca Nam M
NB
chng li nc M, "bc l ra".
237 v cc trang khc. Vic tp hp cc quc gia khng
l hin i trn th gii thnh mt th kinh t duy nht
ng ta vit l s "tin gn" n " t d o b u n b n p h
bin".

1)

Xem V. I. L-nin, Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 531.
2)

Xem tp ny, tr. 66.

NB

V. I. L - n i n

"Ngay t th k 18, do vic cc thuc a Bc

M thot khi Anh, nhng dn tc thuc a nhn xa
hn hiu r rng mt chnh sch thuc a da
trn s cng bc" ( bp cht mi nn cng nghip
thuc a) "ch c ngh n nhng li ch thc s
hay tng tng ca vic xut khu nhng thnh phm
ca chnh quc khng thi th kh lng m thc hin
c trong mt thi gian di no y. iu ny t
nht cng l ng i vi nhng khu vc thuc vng
n i c nhn dn gic ng v tch cc v iu kin
sinh sng khng khc my so vi iu kin sinh sng
ca cc dn tc chu u. Cn trong cc khu vc nhit
i v nhit i, ni m dn c vo trnh vn
minh thp hn v c t lc lng qun s v chnh
tr hn cng nh c t ngh lc hn, th ci chnh
sch thc dn c k y vn cn c duy tr, tuy
mc thp hn. Tuy nhin, hin nay, ngay c
vng nhit i v nhit i ni chung, ngi ta
cng xa l vi vic bp cht mt cch th bo hot
ng cng nghip ang ny sinh; song cc chnh ph
thuc a a phng thng ch ti s pht trin
sn xut nguyn liu nng nghip v qung m hn
l bt k vn no v chnh sch cng nghip. Nhng
ngay vic h c th lm nh vy, trong a s cc
trng hp, m khng c hi g ln lm cho s pht
trin kinh t ca cc khu vc nhit i v nhit
i tng ng, li cng c ngha to ln hn v kh
nng p dng chnh sch thuc a y trong mt
thi gian di l ph thuc vo iu . Bi v trong
tnh hnh c s ua tranh gay gt hin nay v chnh
sch ton cu v vi s xut hin cc cng quc ln
bn kia i dng (nc M, Nht-bn), nhn dn
cc khu vc nhit i v nhit i, ht sc cm
phn v tnh trng tr tr c tnh cht cng bc v tai hi

V "" ("b-ta")

99

ca s pht trin kinh t ca h, du sao cng vn c

c t nhiu nhng phng tin gy kh khn
cho nhng k p bc h v lm cho nhng k mt
ht mun thc hin s thng tr ca chng bng cc
phng php tn bo" (240 - 241).
Th d, Anh ang ngy cng bin Ai-cp thnh mt
nc c h sn xut bng (nm 1904 trong s 23 triu
hc-ta t canh tc Ai-cp c 0 6 triu hc-ta
chuyn trng bng) v ngn cn s pht trin cng
nghip (chng hn, 2 nh my ch bin bng c xy
dng Ai-cp trong nm 1901, gp phi t h u bng
tc l chnh ph nh "thu tiu th" vo bng!!!)
(244 - 245)

NB

NB

"Chnh sch thc dn hin nay".

Ni chung, ng ta vit, chnh sch "hin nay"
cc thuc a l nh sau: khuyn khch sn xut
nguyn liu, cn i vi s pht trin cng nghip th
c thi "nu khng phi l th ch th cng l lnh
nht" (247).
"Song i vi cc dn tc vng kh hu n i
mnh hn v mt th lc v tr tu, th mt chnh
sch thuc a nh vy, tht ra, khng th thc hin
c na; n ch c th p dng c i vi cc
dn tc yu hn khu vc nhit i v mt phn
khu vc nhit i, nhng ngay y, cng ch c
nhng chnh quc chu u mnh hn, chng hn
nh Anh, Php, c, mi c kh nng thc hin chnh
sch . Ngc li, H-lan, Ty-ban-nha v B-o-nha
th mt phn mt nhng thuc a c ca mnh,
mt phn nh c thin ch ca nhng cng quc thc
dn hng mnh hn v nh s cnh tranh gia chng,
mi bo ton c nhng thuc a . iu ny c

NB

NB

100

V. I. L - n i n

V. I. L - n i n

V (b-ta)

bit ng i vi s thng tr ca B i vi thuc

a ca n
... Nhng ngay c mt cng quc thc dn hng
mnh nht l nc Anh cng buc phi t b, trong
mt chng mc ln, vic theo ui nghim tc nguyn
tc ni trn ca chnh sch thng nghip v cng
nghip thuc a ca mnh, trong mt thuc a ln
nht v quan trng nht ca mnh l n-, khi
NB lm cho a v ca mnh hin nghim trng li tr
nn nghim trng hn trc mt s c ng th ch
ang c hoan nghnh" (247 - 248)...
247, ch thch.
"Vic nc M, mc du phi chin u
rng r, m mu trong nhiu nm chng
NB NB
ngi M ngi bn x ni dy, cui cng buc
phi trao cho Phi-lp-pin quyn c i biu ngh
Philp-pin
vin (quc hi) vi nhng quyn hn rng ri,
l mt bng chng tt chng minh nhng
kh nng ca cc nh hot ng nh nc
Bc M v mt chnh sch thuc a. Song
chnh sch rung t ca ngi Bc M PhiNB
lp-pin dn n s hnh thnh cc in trang
ln l mt bng chng t ng t ho v nhng
kh nng y".
Nhng th on bc lt thuc a: b
nhim nhng quan li thuc dn tc thng
tr; bn trm t bn ca dn tc chim
t ai; su thu cao (" gio dc ngi ta
lao ng")...
"i vi cc dn tc thuc a khu vc
nhit i... nh ngi n- min Bc
n- v ngi Ai-cp, trong nhng tng
lp c hc vn ha vo nn vn minh uM, th ngay bn thn vic phi chu s thng

tr ca ngoi bang cng l mt s xc

!!!
phm m h kh m chu ng ni v b h
tip nhn vi mt lng cm th cao " (249)
Ai-cp, dn c ng nht (do ngn ng,
dn tc etc.) hn n- nhiu, "v nc
(Ai-cp) cn u hn mt s vng ca phn
nc Nga thuc chu u chng hn" (252).
(cng nh vy, dn c ca Xy-lan, ca cc
vng di c quanh cc eo bin ("Straits Settlements"), ca An-gi-ri, ca Tuy-ni-di v. v. cng
"vn minh 1 2 ") (258).
H-lan, cng nh Anh.., thc hnh trong cc
thuc a ca mnh "chnh sch t do bun bn,
NB
mt chnh sch ng thi nhm ch yu l
pht trin sn xut nguyn liu nng nghip
v qung m" (259).
c tin hnh mt cuc chin tranh thu quan chng
Ca-na-a (t 31. VII. 1898 n 1. III. 1910), do nguyn nhn
l biu thu quan u i i vi Anh. iu kt thc
bng vic duy tr biu thu quan u i v mt hip c
thu quan gia Ca-na-a v c.
Phn ln nhng thuc a ca Anh, ca H-lan, ca c,
"nh ta c th d on c phn no", s li nm di ch
ng ca cho t t c cc nc (271). T-r-s, ("Thu
quan u i" 1908), tranh lun v iu ny v Sin- ni
rng ng lm cho kt lun ca mnh n ha hn.
Cn v nhng cung ng ca nh nc (269 - 270) th
u cng c tp qun: u tin cho nc "mnh" .
" N h n g k h u v c " n g c a "" (loi c c: Thnh-k (trc nm 1908), Ru-ma-ni, Bun-ga-ri, Ai-cp,
Ma-rc, Ba-t; loi mi c: Cng-g, p-ga-ni-xtan) "th
hu nh bao gi cng l nhng nc c lp hay t nht
cng l c lp hnh thc v mt nh nc, nhng phn ln
li ch l nhng nc na vn minh"... (274).

100

101

V. I. L - n i n

V (b-ta)

(1) Thng l h thiu ch quyn. Thng l h b ri

vo tay cc cng quc ln: mt s b phn ca nhng khu
vc t c h r a .
(2) "Mt s khu vc ca mt nc " ng ca"
tch ra khi quc gia trc kia thng tr chng v sau
mt thi k qu hoc di hn, hoc ngn hn,
NB ginh c ch quyn hon ton v mt chnh tr v
kinh t; trong s nhng khu vc nh vy, c cc quc
gia nh v trung bnh vng Ban-cng. Ni chung, hin
tng ny l khng thng xuyn nh hin tng
nu mc 1" (274).
(3) Ha hon lm, h mi tr nn c lp hon ton
(Nht-bn).
Ad 2. Bc tin ca c lp:
Nht-bn trong nhng nm 1890.
Bun-ga-ri 1897 - 19 0 9 (hon ton c ch quyn!).
Xim chnh vo thi gian hin nay.
u ca VI: "Cc cng quc ln nut
mt k
cc khu vc " ng ca": tnh hu ch v mt kinh
chuyn
t th gii ca qu trnh lch s ny c v
ngh tng d v B-xni-a, An-gi-ri,... i-loan, Cng-g
bc!!
thuc B, v. v. ... chng thc"
Nhng mt mnh ny (cng nh nhng ci li v s
c lp ca cc khu vc " ng ca" trc kia: VII
tc gi nhn thy trong s pht trin ca thng
nghip!! Ch th thi! Cun sch ch yu l ni v
chnh sch thu quan).
Xim ang pht trin n c lp, nht l sau chin
tranh Nga - Nht 1904/5 (tr. 318 v cc trang tip).
S ln mnh ca phong tro dn tc Trung-quc
Ba-t A-ra-bi Ai-cp (tr. 329) v. v. v v. v..
IX: "Cc khu vc " ng ca" khng cn na l
mt qu trnh khng th ngn cn c, nhng c nh hng
tt n nn kinh t th gii" (337)... nhng khu vc ny

trong tnh trng "na man r", phn ln l na vn

minh... "Trung tm ca s bt ha gia cc cng quc
ln" (337 - 8)...

102

103

Chng IX. "N h n g s u t

t bn ra nc ngoi".
( ph ca phn I. "Nhng s u k h n g cn
t t bn ra nc ngoi l mt phng l t do cnh
tranh na
tin thc y xut khu".)
iu kin thng thng: chi mt phn tin vay c
mua nhng sn phm ca nc cho vay ("xy ra ht sc
thng xuyn", 342).
Th d: Pa-ri, ngi ta t chi cho Bun-ga-ri vay
trong thng XII. 1909; t chi cho Hung-ga-ri vay trong
thng IX. 1910.
..."chnh nh nhng iu kin cho vay nh vy
m ngi ta loi b c s gay gt cc
trong cnh tranh trn th trng th gii. S cnh NB
tranh quc t c thay bng mt s cnh tranh
hn ch hn; n li cun ch mt s x nghip
cng nghip hu quan ca nc ch n v trong
mt s trng hp bng nhng phng php
gn n h l m u a c h u c 1) li cun ch ni "mt
nhng x nghip c v tr c bit thun li v cch nh
nhng"
l do ny n... th d nh Krp c,
"Snai- C0", ti Cr-d Php v. v.."
(346)... "Tuy nhin, ta c th ngh rng khng
"c
nn qu lm dng ci c quyn kiu ",...
quyn"
v ngi ta c th tm n mt nc khc,
nhng trn thc t, s la chn khng phi
d dng... (346)
NB

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 460.

V (b-ta)

V. I. L - n i n

104

Trong vng hai mi nm gn y, nc Php c bit

hay dng bin php ny.

348, ch thch, "t bn tch ly c"... hng nm
Php > 3 n 4 t phrng
c

5 t phrng

(en-bruch Quc hi c 12. II. 1911).

"Cuc u tranh thu quan" gia o vi Xc-bi-a
(t ngy 7. VII. 1906 n ngy 24. I. 1911, tr mt
thi k gin on by thng trong nhng nm 1908/9)
th mt phn l do s cnh tranh gia o v Php (c
hai nc u chm tin) trong vic cung cp qun
NB trang cho Xc-bi-a: thng Ging 1912, Pn sa-nen tuyn b ngh vin rng trong nhng nm
1908 - 1911 cc hng ca Php cung cp cho Xc-bi-a
45 triu phrng vt liu chin tranh (350)1).
Mt th on khc: khi cho vay (hay tnh n chuyn cho
vay) th ginh ly "nhng iu li" trong mt hip nh

Thy-s sn sng cho cc nc khc vay (% cao hn), lp

nhng cng xng ti cc nc thi hnh c h n h s c h b o
h m u d c h v. v. (tr. 367).
..."Bn bo co ca vin lnh s o - Hung Xan Pau-l
(Bra-xin) vo nm 1909 ni rng: "Vic xy dng ng st
Bra-xin c thc hin ch yu l nh c vn ca Php,
B, Anh v c; trong cc hot ng ti chnh c lin quan
ti vic xy dng ng st, cc nc ny u c gng ginh
c quyn bn nhng vt liu xy dng ng st""
(371)...1)
Bn bo co ca vin lnh s o - Hung ti Bu--ntAi-rt trong nm 1909 tnh ton s t bn c u t vo
c - h e n - t i - n a nh sau (tr. 371)
ca Anh . . . . . . 8 750 triu phrng (= 350 triu li-vr xtc-linh)2)
ca Php . . . . .
ca c

800

. . . . . 1 000

1)

Xem V. I. L-nin, Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 461.

"
"

"
"

T bn nc ngoi Ca-na-a (1910): 12 687 triu phrng

(tr. 373)

thng mi:
Th d, Anh (ti ni " cp ot", " bp nn", v. v.)
nc o, bng hip nh thng mi 16. XII. 1865
Php lm nh vy
i
vi
Nga
"
16. IX. 1905
(n 1917)
"
"
Nht
"
19. VIII. 1911
i lc, chnh bn thn nhng nc i vay t bn, li cho
nhng nc khc vay li, "bun bn t bn": chng hn nh
M vay ca Anh ri cho Nam M vay v. v. v v. v. (trang 365
v cc trang tip).

105

trong ca Anh

9 765

ca M

2 190

ca Php

372

T bn nc ngoi M-hi-c

(1886 - 1907)

trong ca M

1 771

ca Anh

1 334

3 343

(cn li) l ca c, Php, Ty-ban-nha etc.

1)

Xem V. I. L-nin, Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 461.
2)

Nh trn, tr. 485.

V (b-ta)

V. I. L - n i n

106

Triu li-vr xtc-linh ca Anh (381 - 2)

Trung
bnh

nhp
khu

nhp
khu

tng
s

thc,

xut
khu
khng
c
xut
tr
li
116
138 +

1855 - 59

169

khng
c
xut
tr
li
146

1860 - 64

235

193

1865 - 69

286

237

181 +

1870 - 74

346

291

235

1875 - 79

375

320

1880 - 84

408

344

1885 - 89

379

318

1890 - 94

419

357

1895 - 99

453

393

1900 - 04

533

466

1905 - 09

607

522

1910

678

575

1911

578

202
+
234

226
234 +
239 +
290 +
+
377
+
431
+
454

s d
thc
ca
nhp
khu
ca
ngoi
thng
331)
55
56
56

118 +
110
92

94 (1877 - 83)

+
430 (1884 - 1890)

+
+
176

154
143
124

235 (1856 - 62)

196 (1863 - 1869)

+
288 (1870 - 76)

123

144

Triu li-vr xtclinh (tr. 386 - 387)

t bn ca Anh
u t nc
ngoi v cc
thuc a
(Tng thi k
by nm mt)

223 (1891 - 1897)

107 (1898 - 1904)

+
792 (1905 - 1911)

= (1856 - 1911)

2 3 6 5 triu li-vr
xtc-linh.

Ca Sin- l nh th.

st ca s d v nhp khu v s tng thm v u t t

bn) l y (tr. 392).
tr. 392 - 3: n m nc cng nghip l "nhng nc
cho vay n ht sc r rt": Anh, Php, c, B, Thys. H-lan l nc m "cng nghip t pht trin"
("industriell wenig entwickelt" (393)); nc M l nc
ch n ch chu u thi1); cn v o th
"ch ang tin dn trn con ng tr thnh nhng
nc ch n" (393).
Ht tp I
tr. 384, ch thch. Cui nm 1910, tng s t bn
ca Anh u t nc ngoi = 1 638 triu li-vr xtclinh (= 40 950 triu phrng) nc ngoi, trong
M 709 triu l. xt. (= 17 725 triu phrng) = 43.3%, +
+ 1 554 triu l. xt. (= 38 850 triu phrng) trong cc
thuc a Anh; nc ngoi + t bn t nhn + 1 800
triu l. xt. (= 45 000 triu phrng).

NB

Ti cng li l:

Tc gi ch a ra mt bng tr. 381 - 2 (khng + v

khng ), nhng con s cn li (u t t bn) ly t "The
Statist" th ch c trong ni dung ca cun sch; m hn na
(tht k l!), khi a ra s liu nhp khu hng nm trong
thi gian 1870 - 1911 ng khng sp xp nhng s liu
theo tng thi k by nm mt!
Kt lun ca tc gi l mc d thng k nhng mn u t
t bn khng tht hon ton chnh xc (khng c nhng khon
u t t bn ca c nhn), nhng s ph hp (gia s gim
1)

107

Hin--brng. "S chn ng etc."

G h c - h c H i n - - b r n g . "S chn ng ca s
thng tr ca cng nghip v ca ch ngha x hi cng
nghip". 1910 (I--na).
Mt s tp hp (phn ln l chp nht) nhng s liu v
"tnh c lp v mt cng nghip ngy cng tng ca cc
nc nng dn" (tr. 88) "s pht trin v mt cng nghip
ca chnh bn thn cc nc cho n by gi vn l nhng
nc nng dn" (138)...
11. "Mi nguy Trung-quc"... n nhng nm 1920 1925, Trung-quc s i n tn u etc. etc.
1)
Xem V. I. L-nin, Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 505.

V. I. L - n i n

V (b-ta)

..."S c quyn cng nghip thuc phm vi vn ha Ty

u ang n ngy tn s"... (203)...
tr. 207. Vn chung quy li l ch liu giai cp v
sn trong cc nc cng nghip c th "thay th hoc
duy tr c c s bo m thc phm v qun o, mt
ci c s nng dn ang tiu vong, hay khng"?
"V ci cu hi c t ra mt cch minh bch nh
vy th cu tr li phi l mt ch K h n g ! rt mnh, r
rng, dt khot" (207).
209: khng th kim tra ( chu u) 200 triu con cu
15 - 20 triu bao
bng etc.
"N (giai cp v sn) khng phi tm cch tc ot cc
nh t bn lm g na, v cc t liu sn xut cng nghip
khng cn s dng c na" (210), nhng n li khng c
kh nng chuyn sang nng nghip (211)...
"Chnh do m khng cn c kh nng c ch
ngha x hi dn ch hiu theo ngha l qun chng
!
tay khng v lm ch tt c iu chnh thng nht
v trn vn ton b nn sn xut... S thng tr ca
nn dn ch nng dn i vi sn xut cng nghip
th c kh nng xy ra nhiu hn l s thng tr ca
nn dn ch cng nghip i vi sn xut nng dn"
!
(213).
"Song r rng l tuyt i khng th ngi ch nn dn
ch cng nghip thc hin ch ngha x hi dn ch nu
cng nhn:
1. rng trong cc lnh vc ch yu ca nn sn
?
xut hu c, kinh t nng dn vn gi v tr hng u;
2. rng qun chng nng dn vn bm chc cc c
s ca kinh t t nhn;
3. rng cc nc nng dn u c mt xu hng t
nhin l mun thu ht cho c phn cng ln cng
tt ca sn xut cng nghip vo phm vi ca mnh;

4. rng trong nhng iu kin chim v tr thng

tr l c s cnh tranh quc t, nht l sau khi Trungquc mt nc chim mt phn t dn s ton th
gii tham gia vo h thng kinh t th gii, v sau
khi cc nc khc trc kia l nhng nc nng
nghip tr thnh nhng nc cng nghip, th ?
nhng nc c th hon ton t do s dng thu
nhp cng nghip ca mnh m chnh bn thn h
cng khng cn c c quyn na (215);
5. rng, ngc li, cc nc cng nghip ngy cng ph
thuc nhiu vo c s nng dn trong nc ngoi vic cung
cp nguyn liu sn xut thc phm v qun o" (216)...
..."iu bt hnh l ch s cng nghip ha
phng ng, mt khi nn vn ha k thut ca
phng Ty thm nhp vo , c th xy ra v !?!
cng nhanh hn vic nng nghip ha phng Ty
vi s khn trng cc v cng nghip ca n
v, c th yn tm m ni, vi s thoi ha v cng
nghip ca n" (219)...
"Cc khu gio dc nng nghip" (224) "s
thnh lp nhng khu nng dn ha trong nc" (225)
y l "nhng bin php" ca tc gi.
K t l u n (tc l chng cui): "Lin bang Ty
!!!
u" (229)...1)
Cc dn tc chu Phi cn c "lnh o v gio
dc" "trong mt thi gian v tn na" (232)... sau 20 - 30
nm na, ngay c Nga + Anh + Php s kh m
"chng li khi lin minh Trung - Nht" (231)...
c kh nng c mt "phong tro o Hi v i"
chu Phi, phong tro ny s "va cch mng, va
!!
phn ng" (233).

108

1)

109

Xem V. I. L-nin, Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 510.

V (b-ta)

V. I. L - n i n

110

!!!!
sic !!
sic !!!
NB
!

"Ngn cn" (tr. 233 in fine) phong tro nh vy

l "li ch sng cn" ca Ty u
234 "bi th" "mt hnh ng chung" "ca tt
c cc quc gia Ty u chu Phi" l c n t h i t
234 mun cho nc Nga (+ Nht-bn, Trungquc, M) tham gia cc hip ngh (v gii tr qun
b v. v.) l iu k h n g h y v n g , cc dn tc
T y u cn phi on kt li.
235: Cn phi "hm bt" (verlangsamen) "nhp
hnh thnh nhng t bn Ty u"... "lm du bt"
"nhp cng nghip"... "tng cng c s nng dn"...
...lin minh thu quan... thu thu nhp ly tin etc...
236 cn c thu la m, nhng "va phi".
238 lin minh dn ch ca cng nhn ( o

"nhng khng tng cng sn ch ngha") v nng

dn (238).
239 "ng nhin l", "Lin bang Ty u" cn c
qun i mnh v hm i mnh.
240 Nc Anh ng ta vit mun tham gia
hn l ng nguyn trong "tnh trng c lp quc
ch ngha"...
Mt trc tc b ch hiu cc xu hng ca
ch ngha c hi v ca ch ngha quc t r o n g
n i b phong tro dn ch - x hi!

p. ta-phen. "Cc t-rt bc m etc."

T i n s P n T a - p h e n , mt k s c cp bng.
"Cc t-rt Bc M v nh hng ca chng i vi
s pht trin k thut". Stt-ga, 1913.
(Tc gi lm vic 7 nm M theo li ta.)

111

Theo Lp-man, tr. 1 Thi k mi khai sinh ca

nhng t-rt (khong) nhng nm thi k
"Cc-ten
1880.
v t-rt".
xut hin
t-rt
1900 185 t-rt
1907 250 vi 7 t -la
tr. 2 S lng c ng (c phn t h p ) >

100 000!!
tr. 8 - 9 M, ngi ta chuyn thng
sang ng st. "Cho n nay, M vn
!
khng c nhng ng ln m xe c th
chy c c ma h ln ma ng" (71, ch
thch 9)...
Vit di dng v cc iu kin kinh t v nhng hnh thc
ca cc t-rt.
tr. 48: "V k cnh tranh ch yu nht ca T-rt thp, tc
l cng ty Gin-x v Lp-phlin Pt-xbuc, ngi ta ni
rng cc x nghip ca n c trang b cn hin i hn l
cc x nghip ca t-rt. Nhng c ng ca t-rt thuc
da trch ban gim c rng cng vic khng chy l v ban
gim c khng quan tm n vic trang b k thut cho cc
x nghip. Ngi ta khen t-rt my gt ca M l n khng
s chi bt c mn tin no trang b cc thnh tu k thut
mi nht cho cc nh my ca mnh nhm gim bt chi ph
sn xut v do bp s cnh tranh. (Trch theo
"Kartellrundschau", 1910, tr. 53 v 902.)
Trong lnh vc ny, c l l t-rt thuc l i xa
hn c. Bo co chnh thc ni v iu rng: "Trt c u th i vi nhng x nghip cnh tranh vi
mnh, l nh nhng x nghip ca t-rt c quy
m to ln v trang b k thut rt tt. Ngay t khi
mi thnh lp, t-rt thuc l c gng ht sc
dng my mc thay th lao ng chn tay khp
ni trn nhng quy m rng ln. t mc ch y,

V. I. L - n i n

112

t-rt ny mua c ht thy nhng bng pht

minh no c t nhiu quan h n vic ch bin thuc
l v chi tiu vo nhng mn tin rt ln. Nhiu
bng pht minh lc u khng dng c, v cc
k s ca t-rt phi chnh l li. Cui nm 1906,
hai cng ty chi nhnh c thnh lp ch chuyn
mua nhng bng pht minh. Cng nhm mc ch
y, t-rt cho xy dng cc l c, xng ch
to my v cc xng sa cha my mc ring ca
mnh. Mt trong nhng xng , xng Brcclin, trung bnh dng 300 cng nhn; y, ngi ta
th nghim nhng pht minh v vic ch to thuc l
NB iu, x-g nh, thuc ht, giy thic lm bao, giy
cun thuc l, hp ng thuc v. v.; nu cn
th nhng pht minh cng c ci tin y"1).
("Bo co ca y vin tiu ban v cc lin hip
trong cng nghip thuc l". Oa-sinh-tn, 1909,
tr. 266.)
"Hon ton r rng l mt chnh sch nh vy h tr rt
c lc cho tin b k thut. C nhng t-rt khc, ngoi
nhng t-rt k trn, cng dng nhng ngi m ngi
ta gi l developing engineers (k s chuyn v pht trin k
thut) c nhim v pht minh nhng phng php sn xut
mi v em th nhng ci tin k thut. T-rt thp thng
nhng mn tin ln cho cc k s v cng nhn v nhng
pht minh c th nng cao k thut ca x nghip hoc gim
bt cc chi ph"2).
Ngoi s cnh tranh ra, nhng iu kin ti chnh khng
tt ca a s cc t-rt (do t bn ha qu mc (NB)) cng
kch thch s tin b k thut.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 406 - 407.
2)

Nh trn, tr. 407.

V (b-ta)

T bn ca T-rt thp = gn 1 t -la (" 1 7 ton

b ti sn quc dn"). Nhng c ng c c mt c
phn c th c 3 c phn mi. (Cng xem Glia
trong "Conrad's Jahrbcher", 1908, tr. 594.)
Cn phi "kim" c % s vn gp ba ln y!!!
T bn ca ng st = 13.8 t -la. Trong c
khong 8 t l t bn gi!! (tr. 5 2 ).

113

NB

Tip na. Cn nu l s c quyn hon ton? (Ngy

nay phn l n () l nhng ngi ngoi
() th trng th gii
M, nh nc ch ph trch th tn. Cn li th t t c
(c ng st ln in tn etc.) u thuc cc cng ty t
nhn.
1880 - 177 cng ty in tn v cng ty chuyn bu kin c
s t bn l 66 1 2 triu -la;
1907 - 25 cng ty c s t bn l 155 triu -la
trong 6 97.7% tng thu nhp
gi in tn th thng nht v "v cng cao"
NB
so vi chu u (tr. 60).
ng st trong tnh trng ri lon: Mi-khen-xen (mt
nhn vt c uy quyn ln!) gi chng l "v chnh ph,
khng kinh t, cng knh, khng khoa hc, khng xng ng
vi thin ti ca dn M" (tr. 63)
thiu toa tu l hin tng r t t h n g
NB
x u y n ; trong mi thi k hng thnh (1902; 1906),
mt lot c c a p h n g etc. etc.
{xem "Conrad's Jahrbcher" (Bli-um), 1908, tr. 183} NB
Trong thi k gn y , tnh trng k thut ca ng st
M k m i : lc hu so vi chu u (tr. 63).
Nm 1899, qu trnh vn ng ca s tch t trong
ngnh ng st kt thc: nm 1904, gi c mt tn dm tng t 0. 724 xu ln 0. 780 xu ((!! tr. 62)).

114

V (b-ta)

V. I. L - n i n

Vai tr ca k thut. Long no:

Triu phun

Gi 1 phun

nm 1868 xut = 0. 6
16. 4 -la
(!!)
1907 "
8. 4
168. 5 -la
nm 1905, ngi ta ch to c long no nhn to;

gi c st xung; nhng nguyn liu (du thng) th t

Tnh trng ca cc t-rt l rt khng vng chc: "nhng

k khng l chn t st"... tr. 67 (li ca mt nh vn
M)... tng lai m mt...

NB. V cc vn t-rt, thng hay c trch dn

l t " T h e N o r t h A m e r i c a n R e v i e w " ... 1904;
1908; 1902, tr. 779; 1906; 1910, tr. 486; v v. v..

E. A. H-b. "Lao ng cng nghip Nht". X u y - r c h ,

1912. NB. Mt trc tc rt chi tit.
Trch I . G r u n - t x e n . "Mt sai lm trong vn v lc
lng sn xut".
"Zeitschrift fr Volkswirtschaft, Sozialpolitik und Verwaltung".
Tp 20, quyn 3 v 4.
Do Ta-phen trch
?? I. Grun-txen. "Thng li ca ch ngha cng nghip".
1911.
Nhn xt v c. cau-xky versus
Ch ngha quc
C a u - x k y b n v c h n g h a q u c : NB
Cun sch ca Hp-xn v ch ngha quc th ni
chung l b ch, nhng n c bit b ch v n gip vch

115

trn s di tr c bn ca ch ngha Cau-xky trong vn

ny.
Ch ngha quc thng xuyn li sn sinh ra ch
ngha t bn (t nn kinh t t nhin ca cc thuc a
v cc nc lc hu), li sn sinh ra s qu t ch ngha
t bn nh n ch ngha t bn ln, t s trao i hng
ha cha pht trin n s trao i hng ha pht trin,
v. v. v v. v..
Nhng ngi theo ch ngha Cau-xky (C. Cau-xky,
X p c - t a - t o v ng bn) dn nhng s kin ca ch
ngha t bn "lnh mnh", "ha bnh", c thit lp trn
"nhng quan h ha thun" v em chng i lp vi s
cp ot ti chnh, vi cc c quyn ngn hng, vi nhng
s tha thun ca ngn hng vi chnh quyn nh nc, vi
s p bc thuc a etc., i lp nh i lp ci bnh thng
vi ci bt bnh thng, ci hp nguyn vng vi ci khng
hp nguyn vng, ci tin b vi ci phn ng, ci c bn
vi ci ngu nhin etc.
y l ch ngha Pru-ng mi15. Ch ngha Pru-ng c
trn mt c s mi v di mt hnh thc mi.
Ch ngha ci lng tiu t sn: v mt th ch ngha t
bn sch s, trau chut, n ha v lch s.
V khi nim ch ngha quc + vic lm cho
NB
tin b ngng li mt cch gi to (cc t-rt mua li
NB
bng pht minh: chng hn, cng trong cun v ny,
th d v cc ch nh my chai l ca c1)).
ng chng: NB
Ch ngha quc =
(1) t bn ngn hng
(2) cc c quyn (cc t-rt etc.)
1)

Xem tp ny, tr. 77.

V. I. L - n i n

V (b-ta)

(3) s phn chia th gii. [Cc thuc a]

(4) s lin minh (mi lin h, s h p n h t ) ca t
bn ngn hng (ti chnh) vi b my nh nc
(5) s tch t cao

sch thu quan bo h etc. etc. Tc gi mun c mt

th ch ngha t bn "trung thc", n ha v lch s,
th ch ngha t bn khng c c quyn, khng c
u c, khng c chy ua m cc x nghip nhm
mc ch u c, khng c "mi lin h" gia ngn
hng vi chnh ph etc. etc.

116

. A-gt. "nhng ngn hng ln

v th trng th gii"

. A - g t X. P-tc-bua. " N h n g n g n h n g l n
v th trng th gii".
" ngha kinh t v chnh tr ca nhng ngn hng ln
trn th trng th gii xt t gc nh hng ca chng
i vi nn kinh t quc dn ca Nga v i vi quan h
Nga - c". Bc-lanh, 1914. Li ta ghi r: thng Nm
1914.
Bi bnh lun ca X p c - t a - t o (ng ta thng l ngy
th v "thi phng ngha ca cc ngn hng ln" etc.)
trong "Die Neue Zeit", 1915, 1 (xut bn nm th 33), tr. 61
v cc trang tip.
Tc gi lm vic 15 nm nc Nga vi cng v
l thanh tra ca ngn hng Nga - Hoa. Nhiu t i bc
dc ca mt nh ti chnh khng c tha nhn, nhiu
li huyn thuyn (v khi cu chng "nhng ngi ti
t" v "nhng ngi khng chuyn nghip" etc.).
C th v cn phi s dng s liu v s vic
ca A-gt, nhng khng th s dng c nhng lp
lun ca ng v tnh u vit ca h thng ngn hng
Anh (s tch ri gia ngn hng nhn gi c cp tn
dng cng thng nghip ngn hn vi nhng ngn
hng u c), cng nh nhng lp lun chng chnh

117

() "X-xi--t gi-n-ran etc."

() "Ban-c Pa-ri Py-Ba" (thng tc th gi l
"Pa-ri-ba")
() "Ban-c l'Uy-ni-ng pa-ri-di-n"...
"B ba ngn hng Pa-ri nm trong tay hng t phrng v
c th trng chnh l nc Nga, hin ang kim sot cc
ngn hng sau y ca Nga: 1) Ngn hng Nga - , 2) Ngn
hng t nhn P-tc-bua, 3) Ngn hng lin hp, v n
chuyn c phn ca mt s cng-xoc-xi-om cng nghip
gn vi nhng ngn hng vo s giao dch chng khon
Pa-ri" (55)...1)

C y na, lng cng bin thnh cht: u c

kinh doanh thun ty ngn hng v s chuyn mn
ha hp v ngn hng b i n t h n h kim sot
cc mi quan h qua li v nhng s lin quan
(Zusammenhnge) rng ri, nhiu, ton dn v
t o n t h g i i ch v mt l l hng t rp (khc
vi hng nghn) dn n iu , a n iu .

NB

"Trong sut nhng nm 1905/6, nhng t bn ln

ca Nga di chuyn sang cc ngn hng chu
u, c bit l sang cc ngn hng Bc-lanh, nhng
1)

Xem V. I. L-nin, Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 442 - 445.

V (b-ta)

V. I. L - n i n

118

s thng tr ngn ngi hi ca qun chng c

gii phng c mt nh hng kinh hong bao nhiu
ti ch s hu th ch cng tr li bnh yn
nhanh chng by nhiu khi bn phn ng ot tr li
quyn lnh o v tay chng mt cch cng quyt lit
hn.
Trong nhng nm 1907/8, chng ta li c chng kin
t bn Nga quay tr v, ko theo mnh nhng t bn mi ca
th gii (59).

Th gi li tc vng 4% ca Nga c nh gi:

NB

trong 10
ngn hng
Nga

tr. 59
Tin gi
(tnh bng
triu rp)
1906 1908
614 875

Ngn hng thng mi Xi-bi-ri;

Ngn hng Nga; Ngn hng
quc t; Ngn hng chit khu;
Ngn hng A-dp - n; Ngn
hng t nhn; P-t-r-pa-ri??
( = P-tc-bua - Pa-ri?); Ngn
hng Vn-ga - Ca-ma; Ngn
hng min Bc v Ngn hng

quc gia
Nhng con s trn y cng ni ln khon chnh
lch 261 triu rp, ch k trong ti khon tin gi ca cc
ngn hng P-tc-bua trong hai nm cng vic b nh
n hon ton (Do A-gt vit ng.)
Nu ta thm vo nhng ngn hng Mt-xc-va v
ngn hng cc tnh, ri ngn hng Cr-i Li-on-ne v
ngn hng ca t nhn, v tin gi ti gia nh, th con s
c l s tng gp i, v s khng cng iu mt
cht no nu cho rng c khong na t rp t bn
hong s (do A-gt vit ng) di dng tin mt
chy sang cc ngn hng nc ngoi v chy tr li cc
ngn hng Nga (59)
Nhng tng s t bn hong s nht nh phi ln hn
nhiu.

119

1905

65%

thng Ging

1907

73.5

thng Mi

1907

67

1908/9

88

1910/11

95

1912/13

92.5

cn theo s liu ca Cc tn dng, th vic gi tin theo phiu

chng khon thay i nh sau.
Triu rp
xut ra nc ngoi

Nga

1908

202

195

1910

175

233

Tt nhin, nhng con s y khng cho php kt lun mt

cch chnh xc v trong thi gian th gi ng tin thay i
kh mnh nn vic thu tin rp vo c th i lc cng c li.
Nhng d sao, cng c th kt lun c rng b
phn kh ln s tin mt a ra nc ngoi tr li
Nga di dng li tc ca Nga. Nu nh ch b vo
NB
y 500 triu rp th tng s t bn hong s s tng
n mt t rp, tnh theo con s trn (60).
Nguy c th gi ng rp st xung c
ngn chn v tnh trng ti chnh, tin gn n khng
hong vo cui nm 1905, c cu vt khi xanhi-ca Nga Pa-ri, vi s tham gia ca th trng tin t NB
Anh, gnh ly vic vay li 5% vo ma xun 1906.
Do , ngn kh ca chnh ph li nhn c
gn 1 t rp bng tin mt. Trong nhng nm yn
tnh tip theo, 1907 - 8, ngnh ngn hng v ngn
kh quc gia u vo tnh trng rt thun li,
tc l c mt s tin mt nhn ri; sc mnh ca

V (b-ta)

V. I. L - n i n

120

NB
cng
c
NB

sic!!

NB

thc t thc y mnh m s suy ngh, v hin

nay trn c s hin thc, ngi ta c th xy dng
c mt ci g hp l ch cn ta mun thi.
Hai nm cng c nh hng c li ti thng
nghip v cng nghip, ng thi mang li mt s
ci tin v chnh n. Cng nghip t nhn, ngha l
th cng nghip tn ti khng ph thuc vo n
t hng ca nh nc (du ha, ng, hng dt,
giy, g) vn hon ton lnh mnh v ch c vn
cng nhn lc ny mi mang mt tnh cht hon
ton khc, tc l tnh cht chnh tr (61)
Nhng nm chuyn tip 1905/8 thc y
nhiu nh t bn Nga gi tin mt ca mnh vo cc
ngn hng c (xem trn).
Lc , thm ch c tnh trng l mt trong
nhng ngn hng bo th nht (v cng c lp
nht) ca Nga mua cng tri hp nht ca Ph
d tr phng nhng tnh hung bt trc.
Hi (1906) cc ngn hng Nga khng giu v
tin mt nhn ri. Phong tro nng dn mnh lit
gy ra nhiu tn tht nng thn; cn cc
thnh ph, cng nhn vn cho thng nghip v
cng nghip c tng i nguyn vn. Mt thc
t r rng l mc du c rt nhiu cuc bi cng,
nhng lc c mi c mt s hnh ng ph hoi
ngm chng li s hu t nhn v cc kho tng
hng ha thuc ngnh thng nghip v cng
nghip (s ph hoi ngm Ba-cu phi c coi l
do ngi c-m-ni-a v ngi Tc-ta lm) (khng
k nhng vi phm th bo n trt t trn ng
st, nhng v ny khng th cho cng nhn t
do c).

121

NB. Xt v mt xu hng chnh tr, tt nhin tc

gi l mt nh i t sn v l mt k theo ch
ngha dn tc!
Trn thc t th lc , con s cc hi phiu b ngi ta
chng li, ch tng ln cht t; gii ti chnh trn lc a cng t
am hiu phong tro (nng dn) hi bao nhiu th iu ,
lc , cng lm cho h kinh ngc by nhiu (66).
Nhng hi phiu b ngi ta chng li ca cc ngn hng
Nga theo bng cn i t ngy I. XI. 1905 v nhng nm sau
(tr. 66) l:

Ngn
hng
quc
gia

NB

8
ngn
hng
thng
mi
Xibi-ri

Triu rp
1907 1908

1905

1906

hi
phiu
c
chit
khu 188.8

1909

1910

171.4

215.7

trong
s
b
chng
li
3.9

1.5

hi
phiu
c
chit
khu
trong
s
b
chng
li

1911

194.8

211.8

243.8

1.6

2.1

2.6

1.1

352.0

376.0

445.0

523.0

677.0

788.0

4.9

2.2

2.6

5.2

2.9

4.1

V (b-ta)

V. I. L - n i n

122

Cc gii ti chnh Bc-lanh c bit gim bt mi

quan h ca h vi cc gii kinh doanh cng nghip t
nhn Nga trong nhng nm 1905/6, ngha l ng vo lc
m mt s lng ln tin mt t khp nc Nga dn v
ni h. Trc , cc nh my dt v nh my si Lt-d
(phn ln l x nghip c) u ph thuc ch yu vo th
trng ti chnh Bc-lanh v t trc n nay l nhng
khch hng tt; tuy nhin, cc ngn hng Bc-lanh li t
chi khng cp cho chnh cc cng ty nhng tn dng
ln, nn y mt s x nghip n ch l chng nhng
h phi gim sn xut ca mnh mt cch ng k m
thm ch cng-xoc-xi-om ca cc nh cng nghip dt rt
giu Lt-d phi n Cp-ca-d tham gia cc x
!! nghip khai khong y v tm cch lin h vi th
trng Lun-n v thm ch c vi th trng Niu-Oc
na. Nhng mi lin h b cn tr ch yu l bi
nhng v tn st xy ra hi (67)
Cn phi lu rng thit hi ca Nga trong chin
tranh
vi Nht, k c cng L-thun, i-lin v min
NB
Nam ng st ng Trung-quc, ln n gn 4 500 triu
rp, tc l mt na s n ca nh nc; nh vy l nng
dn Nga phi tr li tc v thanh ton m khng nhn
c ng no (72).
Trch chng V: S tham gia ca cc ngn hng ln
NB
ca c vo cc ngn hng P-tc-bua v.v..
Ti Bc-lanh, oi-s ban-c em kinh doanh c
phn ca Ngn hng thng mi Xi-bi-ri nh th no?
oi-s ban-c gi sut mt nm nhng c phn
mi
ca x nghip nc ngoi v em t chng ti S
NB
giao dch chng khon Bc-lanh vi li nhun trung
1)
!!! gian 50%. Cng chng tr 193 cho 100 (74)
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 445.

123

v hnh ng nh vy l ngn hng ln ca c

kim chc mt cch yn n v nhanh (nh vo th
gi) (74).
Nhng v oi-s ban-c bn c phn cho cng
chng Bc-lanh theo gi 195%, v sau ny li cn t hn
nhiu (hin nay th gi bng 230 vi 15% li tc c phn
do li nhun ca t bn l 6%), nn ban gim c
ngn hng P-tc-bua trc ht phi lun lun gi li
tc c phn vo mc . Ngn hng nc ngoi i hi

mt cch tuyt i l phi lm nh vy. V li l yu NB

cu duy nht m h nu ln. Cn ci c thc hin
nh th no th n hon ton khng quan tm, v kt qu
l mt cn st u c trn th trng chng khon v
cuc chy ua xu xa trong vic m cc x nghip nhm
mc ch u c m cc ngn hng P-tc-bua trc tip
buc phi tham gia do p lc ca ch tham d (77).
V mt k ton th theo quan im ca c, hot ng ny
biu hin ra nh sau:
S tng thm ca t bn t nm 1906/7:
16 000 000 rp t bn c phn danh ngha theo th gi
trung bnh l gn 200 (p dng trong S giao dch chng
khon Bc-lanh)
10 000 000 do pht hnh chng khon t s d tr
26 000 000 tng s
32 000 000 t bn thc t tnh theo 200
6 000 000 rp chnh lch li nhun trung gian c
6 triu
li cho oi-s ban-c v cc i phng ca
rp
1)
n (78)
Nh vy l trong trng hp ny, oi-s ban-c
dnh cho cng chng c khong gn 32 000 000
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 445.

124

!!

!!

V (b-ta)

V. I. L - n i n

rp di dng c phn, vi mt mc ch duy nht l

mn tin tr cho Giu-a gm my triu tin chnh
lch v tr gi, ri vo ti n, tc oi-s ban-c (78).
Trong phin hp ton th (chung) cc c ng ca Ngn
hng thng mi Xi-bi-ri, ngy 23. III. 1913, mt nhm nh
nhng c ng do trng s Bi-bi-cp ng u chng li
quyt nh ca phin hp chung . (Tin tc S giao dch
chng khon, s 14 017, ngy 21. II. 1914; Bo Xanh P-tcbua, s 51, ngy 22. II. 1914, "Bo Xanh P-tc-bua", s 54,
ngy 23. II. 1914.) Nhng ngi phn i chng minh
rng tng gim c ca ngn hng, (mt ngi tn l X-lvy-tsch no , c quan h h hng vi mt trong nhng
gim c ca oi-s ban-c) ghi vo ti khon vng lai
ca mnh s tin tr cp ca chnh ph gm 7 triu rp v
dng tin mua cc c phn ca ngn hng ring ca
mnh v bng cch chim ly a s nhm c bu li
(79) Nu lu rng chnh nhng t bn c hot ng
y v cch thc tin hnh cng vic nh vy l c ois ban-c ni ting khuyn khch th kt lun m ti c
gng chng minh trong cun sch ny, c th l ch
tham d cn tr ngay c pha Nga, mt pha nghim tc,
thc hnh s nghim tc v quy c vo vic qun l cc c
quan tn dng c tm quan trng gh gm i vi nc
Nga, li cng c mt ngha to ln. Tt nhin l oi-s
ban-c c kh nng chim c a s phiu, nhng nhng
c ng Nga cng tham gia ngn hng ny, s khng bao
gi c a s phiu c th thc hin trn thc t nhng
nguyn vng hon ton chnh ng v nhng quan im
hp l (80).
T nm 1906 s tham gia tip tc v ngy
mt nhiu v mt ti chnh ca c vo Ngn hng

125

ngoi thng Nga, c gi l Ngn hng Nga, v vo

Ngn hng thng mi quc t Xanh P-tc-bua,
c gi l Ngn hng quc t, cng tng ln
hn na; ngn hng th nht cng cnh vi cngxoc-xi-om oi-s ban-c, ngn hng th hai vi
i-xcn-t-gh-den-sp-pht Bc-lanh. C hai ngn
hng Nga hot ng n 3 4 l da vo tin ca c
(t bn c phn)1). Ngn hng Nga v Ngn hng
quc t l hai ngn hng ln nht ca Nga ni chung.
C hai u u c gh gm (82)
S tng thm t bn tnh bng triu rp (tr. 84)
T
bn
1906 1912

D
tr
1906 1912

Ngn hng Nga . . . 20 50 (+ 30)

Ngn hng quc t . 24 48 (+ 24)
44

98

NB

+ 54

3 15 (+ 12)
12 24 (+ 12)
15

39

+ 242)

= 78 + 32 (Ngn hng Xi-bi-ri) = 110.

Nhng ngn hng ny nhn c t nm 1906,
tt c l 110 triu rp t bn c phn, trong khi
khon li nhun trung gian gm nhiu triu rp
chuyn sang ti i phng ca h (84)
tr. 97 v ci (theo The Times Russian Supplement) th v lun th no, b ti chnh Nga cng
li xut tin tr cp
Chng 8: Tng s tin ca nhng ngn hng
Xanh P-tc-bua hot ng c s tham d ca nc
ngoi v mt vi nhn xt v nhng con s.
(Xem bng tr. 126-127 B. T.)
1)

NB

NB

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 443 - 444.
2)
Nh trn, tr. 444.
10 B. . , . 28

V (b-ta)

C tnh cht sn xut

(thng nghip v
Nhng ngn hng nhn gi Xanh P-tc-bua
cng nghip)

a) Theo ch tham d

Ti ng khung bng bt ch

Triu rp

nhng ct v nhng con s

tng kt do ti thm vo

N (bn n)

C tnh cht u c

Triu

T bn

Tin

(s giao dch chng

rp

gi

khon v ti chnh)

d tr

Nhn
chit khu

u t ca nhng
ngi ngoi (s c)

hng khc v ti

tr. 116. Ti tm tt b n g
(thng Mi/Mi mt nm 1913)1)

127

N ca cc ngn

V. I. L - n i n

126

thanh
ton

1) C s tham d ca c

413.7

(4 ngn hng: Ngn hng thng mi Xi-biri; Ngn hng Nga; Ngn hng quc t;
Ngn hng chit khu)
2) C s tham d ca Anh

239.3

859.1

1 272.8

207.1

658.8

429.0

48.6

(2 ngn hng: Ngn hng cng thng nghip

Nga; Ngn hng Nga - Anh)
3) C s tham d ca Php

711.8

169.1

408.4

55.2

204.8

111.5

16.2

661.2

1 373.0

234.9

736.4

308.0

29.5

1 689.4

3 054.2

497.2

1 600.0

848.5

94.3

391.1

895.3

169.0

599.6

127.0

2 080.5

3 949.5

666.2

2 199.6

975.5

94.3

(5 ngn hng: Ngn hng Nga - ; Ngn hng

t nhn P-tc-bua; Ngn hng A-dp - n;
Ngn hng U-ni-n (ban gim c t Mtxc-va); Ngn hng thng mi Nga - Php)
1 364.8

b) Cc ngn hng c lp ca Nga (Xanh

P-tc-bua v Mt-xc-va)
(8 ngn hng: Ngn hng thng nhn Mt-xcva; Ngn hng Vn-ga Ca-ma; Ngn hng Gioongke v cng ty; Ngn hng thng mi Xanh Ptc-bua (nguyn l Va-ven-bc); Ngn hng Mtxc-va (nguyn l Ri-a-bu-sin-xki); Ngn hng
chit khu Mt-xc-va; Ngn hng thng mi
Mt-xc-va; Ngn hng t nhn Mt-xc-va)

504.2

Tng s . . . . . . .

1 869.0

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 444.

3 949.5

10*

3 935.6

V (b-ta)

V. I. L - n i n

128

T rp
a 1) 0.4 + 0.8 = 1.2

1.3 + 1.7 = 3.0

a 2) 0.2 + 0.2 = 0.4

b) 0.5 + 0.4 = 0.9

a 3) 0.7 + 0.7 = 1.4

1.8 + 2.1 = 3.9

Hi (1911) Cc tn dng Nga [NB: nhng ch khc:

gim c ca n l a-v-p ] cp cho cc ngn hng Nga
tin hnh vic giao dch chng khon Pa-ri v P-tc-bua,
trc ht l 120 triu phrng, sau li thm mt khon cho
vay, tt c l khong 100 triu rp, vi t cch l tr cp cho
mt v u c in cung ca ngn hng, mt cuc u c
i vo ng ct (chnh thc th iu ny c mnh danh l:
n nh th gi cc chng khon nh nc Nga) (86)
tr. 121: nm 1 9 1 2, tt c cc ngn hng thng mi Nga
c 5 4 8 chi nhnh
S pht trin cc cng ty tn dng tng h (tr. 122)
(theo con s ca Cc tn dng):
tnh bng triu rp
T

Tng

Tin

Chit

S lng

Hi vin

bn

ti sn

gi

khu

1907

261

158 000

39

319

203

246

1912

776

502 000

99

899

487

687

NB
NB

din t
hay!

(136 v cc trang khc) Cc b trng ti

chnh Nga ch nh cc gim c ngn hng
(thng l trong s quan li), phn pht hng
triu ng tr cp cho cc ngn hng thng qua
Cc tn dng, v. v..
iu gii thch hot ng ca chnh cc
ngn hng P-tc-bua, nhng ngn hng m
v b ngoi l ca Nga, v ngun vn l
ca nc ngoi, v phng thc qun l l c
tnh cht ti t, cn v mt mo him li l
ca cc b, nhng ngn hng ny tr thnh

nhng k sinh trng ca i sng kinh t Nga.

V ci tin l (ni v Ngn hng Xi-bi-ri etc.)
hin nay cng tr thnh mt nguyn tc t
chc ca cc ngn hng P-tc-bua. Cc gim c
ca nhng ngn hng ln Bc-lanh v Pa-ri cho
rng quyn li ca h c bo v tt v coi
nhng iu sau y l nhng bo m:
1) nhng s tr cp trc tip ca Cc tn dng
cho cc ngn hng P-tc-bua,
2) s c ca B ti chnh Nga (khong 60% ca
!!
s Pa-ri v 40% Bc-lanh) (137)
NB
B ti chnh chuyn cho Ngn hng Nga Hoa [tc gi phc v y!!] mt lot nhng
cuc pht hnh chng khon c nh nc m
bo nhm mc ch cp cho ngn hng nhng
tin mt cn thit cho ngn hng , m khng
cn quan tm n chng c s dng nh th
no. Chng hn n trao cho ngn hng vic
pht hnh ti phn nc Nga thuc chu u
cc cng tri ng st c chnh ph m bo
v thu nhp th trc ht l ri vo kt ca ngn
hng. Thc ra, cc ng st ch cn tin dn dn
trong thi gian t 4 n 5 nm (khi chng
ang c xy dng), th m trong thi gian NB
, ngn hng c t do s dng tin v ngoi
ra, cn kim c li qua vic pht hnh chng !!
khon. Cch lm ny tr thnh thi quen v
hng nm n c lp i lp li nhiu ln (149).
(tri khon ca 4 ng st vi tng s l 12.8
triu li-vr xtc-linh = gn 120 triu ng rp.)
Ngoi ra gim c (ng thi cng l ch
tch) ngn hng, cn tham gia, vi cng trong
v l y vin ban gim c, vo mt s cc cng 2 0

129

V. I. L - n i n

130

cng
ty!!

NB!!

ty ng st v cng nghip ln (hin nay tham

gia khong 20 cng ty), nhng cng ty ny cng
phi gi s tin mt nhn ri ca mnh trong
ti khon vng lai ca ngn hng v h bit rng
b ti chnh rt quan tm ti ngn hng v ng
h n (149).
Cng vic c tin hnh nh vy

iu sau y nm trong chng 11: S hp nht ca Ngn

hng Nga - Hoa vi Ngn hng min Bc (Ngn hng Nga - )
v bn khng ngh chng vic ti phin hp ton th nm
1910 (tr. 147):
(bng khng ngh ny do chnh tc gi xut)
C mt ti phin hp ton th ca Ngn hng
Nga - Hoa mt phin hp nhm thng qua vic
NB !!
hp nht phn ln l cc quan chc ca Ngn
hng quc gia v ca Cc tn dng l nhng ngi
c y nhim biu quyt (153).
Tc gi pht biu kin bo lu, nhng kin
ny c ghi vo bin bn ca hi ngh ngy 30. III. 1910
(tr. 154).
Ch tham d l mt iu v ngha tc gi tuyn
b v chng minh iu trong bn khng ngh ca mnh
(tr. 154)
s hp nht c tin hnh bi cc ngn hng Php
(Ban-c Pa-ri Py-Ba + X-xi--t gi-n-ran), nhng
ngn hng ny c quyn li trong Ngn hng Nga - Hoa, h
thy cng vic ti t ca ngn hng ny, mun thot ra khi
v hy vng.
thng qua vic hp nht (hai ngn hng thnh
mt Nga - ) lp ra mt doanh nghip Nga
NB
ln trong bt k tnh hung no chnh ph

V (b-ta)

131

Nga cng buc phi ng h ngn hng c

hnh thnh bng cch hp nht (tr. 151).
Khi hp nht, t bn c phn b gim i 33%
v s tin ny c ghi vo khon d tr; bng
cch , ngi ta lm cho ngn hng c c ci
v dng nh t bn d tr l do qun l tt m
c v ng thi ban gim c mi li c c ci
kh nng l trong tng lai s c th phn phi c
ton b li nhun (!) thu c trn s t bn
gim bt, theo mt li sut cao hn v t bn d
tr ngay mt lc t c mc ti a do php
lut quy nh v khng cn phi b thm li tc
vo t bn d tr . Bn thn nhng c ng
cng bt lc ngay c trc th thut , v h ngi
Php cn cc phin hp ton th th li tin hnh
P-tc-bua (152)
Ngy nay, khi c chng hn mt thng bo
ca Ngn hng Nga - trong c ghi: T bn
c phn l 45 triu rp, t bn d tr 23 3 triu
rp th bt k mt bn c khng c nh kin no
cng s c n tng rng d tr ny sinh ra t
s tin kim c, tc l nh c vic qun l tt.
Nhng trn thc t th d tr ny sinh ra t
t bn c phn, do qun l ti. C hai ngn hng,
khi hp nht, u khng c d tr (153)
Th m ngn hng y, tuy c 120 chi nhnh (!!),
nhng trn thc t, li c qu t t bn (kt ton
l 7 8 5 triu rp i vi mt t bn l 73 triu +
+ d tr ngy 1. X. 1913) s mo him ca tnh
trng qu ti ny l trch nhim ca Cc tn dng
(153).
Sau na, hon ton hin nhin l do ch
tham d, ci ch m ngi ta da vo
ngn khng cho cc c ng c c bt c s nh

!!

!!

NB

132

V. I. L - n i n

gi no i vi vic qun l cc ban gim c

ca h v ng gia h v doanh nghip l nhng
ngn hng ln c mi quyn lc (ngn hng nc
ngoi), chng ang cp bc c hai bn bng nhng
NB mu k c ngy trang nhiu hay t, nn ban
gim c ca cc doanh nghip c thnh lp mt
ha ha!! cch ty tin v v nhng li ch c nhn, v rt
cuc bt k mt k khng chuyn nghip no cng
c th tr thnh gim c ngn hng (156 - 157).
Ban gim c Ngn hng Nga - gm mt vin
quan li c ca Nga (tng gim c v ch tch
sic!!
ngn hng), mt thng c c ca Nga, mt nh
ngoi giao c ca Php, mt lut s c ca Php
(158)
ton b nhng li ch trch ny tc gi ni
? c vit vo ma thu nm 1913 v b mt chiu
ch ca nh vua ban hnh ngy 30. I. 1914, lm cho
tr thnh li thi.
ngoi giao?

!!

!!

S hp nht cc ngn hng nhn gi v cc ngn hng u

c l c hi v n
1) tri buc cc t liu sn xut ca nc nh
2) dn n vic tng gi, n cc xanh-i-ca v. v..
ha ha!
Nu nh trong quan h ngn hng, s minh
ni qu bch v trt t c hnh thnh th ti mun c
ng!! thy cc t-rt, cc c quyn v xanh-i-ca s c
th tn ti nh th no (179)
Php lut hy c quy nh i rng nhng cng
ty k vi nhau cc hip nh lm tn hi ti
ha ha!! ngi tiu dng v loi b s cnh tranh (s
cnh tranh khng cng minh chnh i) khng
n
c s dng tn dng ngn hng quan phng
gin
tc l khng c c quyn pht hnh mi, th
tht!!

V (b-ta)

133

chng my chc m cc c quyn v xanh-i-ca

s phi tan r (180).
T i n t r c p ca Cc tn dng (tr. 202 v
204) cho cc ngn hng Xanh P-tc-bua ln ti
!!
8 0 0 - 1 0 0 0 triu ng rp1).
Cc tn dng l chic cha kha ca ton b hot ng tn
dng ca quc. y l mt b my quan liu khng c
iu l v khng chu s kim tra ca x hi (200).
Nm 1910, n c ci cch v t nhim v ca n
l thng nht s hot ng ca tt c nhng c quan tn dng
trong nc2), v n l mt xch lin h gia chng v cc s
giao dch cc ngn hng Xanh P-tc-bua, c 8 n 14 ngy
mt ln, li bo co cho n v c 3 thng mt ln phi bo co t
m hn (201).
4 loi tr cp nh vy3):
Triu rp

(1) Tr trc tip bng tin mt (cho cc ngn hng)

ly t qu b tr cho n ........................................
150
(2) Tin gi vo cc ngn hng nc ngoi (nh l
mt s bo m v hnh) ........................................
450
(3) Giao vic pht hnh c nh nc bo m ....
150
(4) Chit khu cc hi phiu ti chnh (hi phiu
chung v hi phiu gi) c hoc khng c k
chuyn ca ngn hng nc ngoi....................... khong 50
= 800
Tin k gi c 1 648 triu rp cng vi 800 tr
cp thnh 2 448 triu so vi 5 000 triu l tng s
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 452 - 453.
2)
Nh trn, tr. 452 - 453.
3)
Tr cp ca Cc tn dng.

V. I. L - n i n

134

tin mt lu thng nhn ri trong c nc theo s

liu ca ngi a-v-p (Cc tn dng), tc l mt
na ca s tin mt lu thng nhn ri trong
quc Nga mc kt trong cc ngn hng u c
quc t do c ch tham d. Phi hng nhiu nm
mi thu li c s tin (v a tr li vo lu
thng) (204)
Chng 15 (tr. 210): So snh lc lng gia
trn th
NB c c t - r t n g n h n g q u c t
trng Nga
Bng tng kt thc lc ca cc ngn hng Xanh P-tc-bua
(ch tham d) (tr. 211).
NB

Tnh bng triu rp

S c

S n

Kim sot thng mi v giao thng

vn ti

T bn lu ng ca
cc ngn hng

a) Tn dng cng nghip, rp ...

b) Hng hi v cc ng st
t nhn ....................................
c) Kim sot s tham d ca
khch hng t nhn Nga ......

1 350
1 509

a) Qy ring ..
b) Tin gi (Nga) ..
c) Tn dng

497
1 600
942
3 039

1 689
4 548
Pht hnh trong thi gian
1908 - 1912 (khng k
li tc quc gia)

Kim sot sn xut v

cng nghip
a) Cc xanh-i-ca than (Pr-u-gn)
b)

st (Pr-a-mt)
c)

du ha (gi-nran i-l etc.)

d)

luyn kim (cc loi

khc nhau)
e)

xi-mng, xy dng
(cc loi khc nhau)
3 687.
8 235.

a) Nga . 3 687
b) nc ngoi 1 509
.5 196
.8 235

V (b-ta)

135

{Bng thng k y , tr. 211 - 212.}

Thc lc ny c phn b i loi nh sau gia ba nhm
ngn hng ngoi quc:
(1) B ba ngn hng Php cng vi
5 ngn hng P-tc-bua................... 55%
(2) Cc ngn hng c - BcNB
lanh cng vi 4 ca P-tc-bua ...... 35%
(tr. 212)
(3) Cc xanh-i-ca Anh - Lun-n
cng vi 2 ca P-tc-bua............... 10%1)
Ngc li, s phn b cc trch nhim vt cht (tt c u
tnh theo gi tr danh ngha), c th hin nh sau:
a) N c n g o i
Pht hnh ..................................................................
Yu cu thanh ton ca ngn hng (khng k
yu cu thanh ton ngc li ca Cc tn
dng) khong.....................................................
Tham d t bn c phn ca cc ngn hng. ........
cc c phn khc (ch tham d) .......

(tnh bng
triu rp)
1 509

300
295
500
2 604

V. I. L - n i n

136

tr a s 2 3 l nc Nga, mt nc nhp khu t bn

( tr. 213 ), m hn na iu li c thc hin di ci
hnh thc (tr cp, xanh-i-ca, cc-ten etc.) khin cho a s
khng c kh nng bo v li ch ring ca mnh cng nh ca
ngi khc. Do , nhng li ch ring last not least1) ca mt
s ban gim c cc ngn hng ln thng tr khng phi theo
li chnh thc m thng tr mt cch b mt v theo ci cch
khin cho tt c nhng ngi tham gia u kh s.
Tc gi nhn thy y l nguyn nhn ca tnh trng
vt gi ln cao v thm ch cn a ra (tr. 213) % tng
c tnh ca vt gi trong nhng nm 1908 - 1913, nhng
mi nhn cng thy r rng iu khng nghim tc,
khng phi l mt bng chng m l mt minh ha
khng cn thit
Trong tr. 214, ng ta a ra b n t h n g k b n
c h n h t h c c a " B o c n g t h n g " nh sau:

b) N c N g a
Pht hnh, tin gi v cc khon khc ...................
Cc tn dng (khng k khon tn dng va
qua v ng st) .............................................

Tng t bn c phn (u nm 1914) ......

cng vi (tri khon) cng nghip ...........
"
" cc c phn ng st................

4 831
800
5 631

NB

= 8 235

ngha r rng ca bn thng k v nhng t l ny l

ch thiu s 1 3 gm cc nc xut khu t bn, thng

Cng vi cng tri quc gia v tri

khon ng st c bo
m Nga ..............................
"
" ti sn cm c ca t nhn
(cc vn t cm c) ................

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 445.

1)

cui cng ch khng phi t nht.

Triu
rp
3 600
400
140
4 140

6 072
2 956
13 168

V (b-ta)

137

V. I. L - n i n

138

Theo tc gi, cc ngn hng Xanh P-tc-bua l "nhng

t-rt tin t quc t c thnh lp mt cch gi to (?)"
(215)

(v nhng iu kin pht trin cng nghip ca

nc Nga)
t bn do Nga b ra
447.2 triu rp = 21.1%,
t bn do nc ngoi b ra
762.4 triu rp = 35.9%,
t bn "thu c do bn cc chng
khon c gi"
915.6 triu rp = 43.1%

"cng lnh ca mt gim c mt ngn hng

ln hin ti l hon ton r rng v hin nhin; n
tuyn b:
ci t
"nu" tht
l l bch
("ngi
dn
ty"!)

Nu chng ta, nhng ngn hng ln, t n

ch thng tr c nhng ngi sn xut v nhng
ngi tiu dng (thng qua vic pht hnh, tn
dng v thu) th li nhun s chy dn vo ti
chng ta, v chng ta lm ch tnh th" (do A-gt
vit ng) (218).

A-gt "qun mt" mt chi tit: ch ngha t bn v giai

cp cc nh t bn!!
Hu qu ca ci ng ta vit c th l
"thu quan b tng ln qu mc" v v s tng ln
m c "s th ch cng khai trn th trng
th gii khin cho c th thm ch dn n chin
tranh; iu cng c th c li cho bn c
quyn ngn hng c ln v nh force majeure1)
ca chin tranh h c th thanh ton cc bng cn
i ca mnh, thm vo c nhn h li khng
th b coi l nhng k phi chu trch nhim v
nhng thit hi" (220)
tr. 234, tc gi trch X. Pr-c-p-vch
1) sc mnh khng ai chng li ni.

"thm ch"
dn n
chin tranh

mt trong
nhng
ng c
ng h
chin
tranh

l 100.1%
y A-gt ni "vn ngn hng m tc
gi (Pr-c-p-vch) khng hiu", gi vai tr ln
nht.
V vn c n c n t h n g m i ca Nga, tc gi vit
rng s c vt s n nh sau
1909 570 triu rp (tr. 238)
1910 511
1911 430
1 371 1)
600 tr khon thanh ton theo phiu chng khon
nc ngoi hng nm l 200 triu rp
771 "tng s siu trong 3 nm".
"Nh vy, v tng s tin y, c th ni l phn no (ti c
tnh n 500 triu rp) n lm giu cho t nc bng tin
mt cao hn mc bnh thng nh mt v thu hoch ht sc tt.
D sao con s cng cho thy mt cch hon ton r rng rng
nhng v thu hoch rt tt khng h l nguyn nhn duy nht
ca s pht trin b ngoi c v mnh nh vy nc Nga.
Cn phi thm vo y, s nhp khu t bn t nc
1)

Ca A-gt l nh vy.

V (b-ta)

139

ngoi vo nh c nhng cuc pht hnh chng khon c bo

m v nhng cuc pht hnh chng khon ca t nhn, vo
khong 1 509 triu rp, m ch c mt b phn khng ng k
l c dnh cho ton b th trng di dng tin mt (m
ch yu l phn chia cho cc x nghip chuyn mn).
Gim c Cc tn dng (a-v-p) c tnh s
tng ca t bn lu ng nhn ri trong c nc (ng
ta quan nim l nhng tin gi ca t nhn trong
tt c cc ngn hng, s tng thm ca tin mt gi
trong cc qu tit kim (tng 576 triu tin mt v
chng khon c gi), nhng ti khon vng lai ca cc
qu nh nc ti ngn hng quc gia nhng khng k
tin gi ca cc qu nh nc (Cc tn dng) ti cc
ch ngn hng nc ngoi v tin n ca cc ngn
hng Nga nc ngoi) l nh sau:
1906 2 592 triu rp
NB
1912 5 000 triu rp" (tr. 238).
S tng thm, tc gi vit, = khong 2 500 triu rp, cn s
t bn nhp khu t nc ngoi l khong 1600 + 771 (nhp
vo l nh cc v gt) = 2 371 triu rp (tr. 239) "gn nh cn
bng"
"B ti chnh Nga, trong trng hp ny" (nhn
d tr vng ca nh nc Nga qu cao) " dng s
tin mt ca mnh mt cch khng khoa hc, t ph
hp vi kinh t chnh tr hc, v phn dn tc chng
khc g i b phn cc ngn hng lc a ln Bclanh v Pa-ri s dng tin gi mnh vy. y, tin phi chng l
ca nh nc Nga c dng m bo nh
ngc li?
hng ca mt s ngn hng Bc-lanh v Pa-ri i "nh hng"
vi cc ngn hng P-tc-bua (v c tin ca Nga ca cc ngn
gi h), cn trong khi th hot ng kinh t sn hng Bc-lanh
xut trong nc li b suy yu chnh l nhng ni v Pa-ri buc
m l ra n phi c tng cng" (247).
phi nh th??

V. I. L - n i n

140

NB

"ngi
dn ty"

Thu nhp quc dn ("ngn sch quc dn =

sn lng nng nghip, ngha l v thu hoch
ng cc, v tt c cc sn phm khc") Nga
(1913) ch ln n 9 t rp (249).
"Nng cao nng sut v tiu dng ca
qun chng vn cn l mt vic c li nht"
(265) (do tc gi vit ng).

Tc gi ph phn chnh sch ti chnh ca Vt-te nh th no:

"Th m vo lc ngi ta" (Vt-te) "l ra phi t chc th
li i u c v tnh mu lp k, cn s nguy him th li y
cho ngn kh" (275)
u c versus t chc: !! Ngi dn ty!! idem
281 2 v nhiu trang khc.

ai ch
trch ai!
tn li
bun "trung
thc"

nhng
ngn
hng "tt"

Li ch trch ca tc gi i vi c quan
qun l ti chnh Nga: "Ngi ta khng quy
nh gii hn cho nhng k u c quc t,
cng khng dnh cho nhng ngi nc ngoi
trung thc ang cng tc c hiu qu, mt v tr
thch ng ph hp vi nhng thnh tu ca
h" (276)
"Trong khi , ti li nhn mnh mt ln
na s khc nhau gia cc ngn hng u c
ca P-tc-bua (cc nghip v ngn kh) v cc
ngn hng Nga lm vic c hiu qu (kinh t
quc dn). Khng th khng tin c Ngn
hng Vn-ga - Ca-ma, Ngn hng thng nhn
Mt-xc-va, cc ngn hng Cn-p v V-gao,
l nhng kiu mu thch hp hng hot

V (b-ta)

141

ng ngn hng i theo con ng , nhm mc

ch xa b hon ton nn u c trong cc ngn
hng nhn gi" (280).
"Ti tng by t l ti t i c rng ngay c
nc Nga cng ang b li ko vo "cn lc ti chnh ha ha !
ca th gii vn minh"" (283).
"Bt k mt nc no ang chuyn sang mt nn
kinh t tin t, u phi tnh n th lc ca t chc
quc t Do-thi", nhng ngi Do-thi ng ta vit
l c ch khi h phc tng li ch chung, nh
c, ni m ti nng ca h c khp vo trong
!!
khun kh ca "l tr v lun l" (284).
"C th ni rng: Trong tnh hnh hin nay,
mt s ngn hng ln tr li tc c phn nh th li
din t
tc l mn tin tr bt hp php cho s im
hay!
lng" (286).
"Cng lnh ca ti" (A-gt) m l "phi dn tc" ?? ly cha
hy che ch cho ti!! ti khng phi l ngi theo ch ngha th
gii, ti l ngi dn tc ch ngha (tr. 287 v 288 ), ti ch
trng mi dn tc c c lp, ng h nhng hot ng
ngn hng chnh ng, ng h s thnh cng ca "cng vic
kinh doanh".
"Nu mt cng lnh nh vy m khng "c
tnh dn tc" th ti yu cu gii thch cho ti bit li vng
ng ra "tnh dn tc" l th no? Hoc gi c th l
ngc
ngi ta s khng nh rng khi nim y khng p (ngi dn
dng cho vic thit lp v qun l c kt qu nhng tc ch
ngha)
cng vic sinh li trong mt thi gian di?" (288).
Tc gi vit ng:
"Nh vy, s thay i ca nhng hot ng v "ha
ngn hng ln trn lc a l iu kin u tin ca bnh" v
mt s tha thun v kinh t v chnh tr chu u, v ("Lin

V. I. L - n i n

142

bang chu
u")

e da
bng
"chin
tranh
th gii"

iu l hon ton ph hp vi li ch ca cc
dn tc" (290)
v cu cui ca cun sch:
"V nhng lun im cui cng ca ti p h t
b i u nh sau: Nu cc cng quc ln ca chu
u (lc a) c khng khng kin tr ci "ch
tng c th thch" ca h th cuc chin
tranh th gii s buc h phi i n thay i n.
T do ca th trng tin t v t do ca th
trng ton th gii thng qua chin tranh hay
s sng sut hy cho h la chn v nn bit
rng cc giai cp cm quyn ca chu u phi
chu trch nhim hon ton v vic ".
Ht
Ban-lt. Thng k

Gio s tin s C c - l B a n - l t . "Nhng

nguyn l ca thng k". Bc-lanh, 1913.
Xem ra l mt tp thng k rt tt gm nhng ti liu bng
con s, hn th na tc gi quan tm > c n s thng k
s n x u t (s lng sn phm) xem t-lan-ti-ct!!
Ban-lt

Ban-lt tnh rng c c 1 nhn cng th c 2 n g i

n l b n g s t (my mc)
"Lc lng sn xut k thut"

Khng y .
hi
nc

my
(chy bng
hi nc)

c (1907) trong cng

nghip c 8.8 triu m
lc
(7.3

nc

0.9

in

1.5)

V (b-ta)

hi
nc

143

nc

M (Hp chng quc) trong

cng nghip c 16.0 triu
m lc
(14.2 + 1.8
Anh (*) (1907) trong cng
nghip c 10.7 triu m
lc
Tng s + cc u tu 13 triu m lc (1895)

in

my
+

?)

(chy bng
hi nc)

(*) Nhng con s v n c A n h trch t tp ch

"Die Bank", 1913, tr. 190 theo s liu ca "B thng
nghip". Kt qu "iu tra sn xut" trong c n g
n g h i p (ton b). Tng gi bn = 1 765 triu li-vr nc
xtc-linh; gi tr nguyn liu = 1028 triu l. xt.; chi ph Anh
gia cng = 25 triu l. xt. Gi tr rng
[1 (2 + 3)] = 712 triu l. xt. S lng cng nhn =
= 6 9 8 5 nghn. My mc = 1 0 7 5 5 nghn m lc.
[+ Trong nng nghip chi ph = 196 triu l. xt.; cng
nhn 2.8 triu.] Tng t bn (trong cng nghip) =
= 1 500 triu li-vr xtc-linh.
S lng t h y l c :
triu m lc
1 3
Thy s
Thy-in + Na-uy
8
Phn-lan
4 6
Ni-a-ga
4 5
Cc

thc nc ca
Cng-g (chu Phi)
Nam M (??)

(khong 28 triu)
(tr. 255)
1
(mi s dng /1 0)

28
1 2

t-t. Nhng ngn hng c hi ngoi

Tin s Van-t t - t . "Nhn cho vay, cc hot ng thnh lp

v tham d ca nhng ngn hng ln ca c hi ngoi".

Bc-lanh, 1911.

V. I. L - n i n

144

(Danh mc tng x nghip v bng lit k ch r nhng "s

tham d" ca cc ngn hng ln; phn 1 xp theo lc a v cc
nc; phn II xp theo cc ngn hng. Ti liu th.)
i lc nu ln nhng t l % ca s tham d ca cc nhm
Anh v Php, Bc M vo mt s x nghip r i n g b i t ,
song khng c b n g t n g h p .
Tr. 245 c bng: "Tng t bn hot ng ca cc ngn hng
c hi ngoi" (10 ngn hng) (ti lc ra trong nhng s liu
hng nm):
1889 45.6 triu mc
1890 41.3 "
"
1900 206.5 "
"
"
1905 329.3 "
1908 607.1 "
"

iu-rch. S bnh trng ca

cc ngn hng c nc ngoi

Gioc-gi i u - r c h .

"S bnh trng ca cc ngn hng

c nc ngoi, nhng quan h ca n vi s pht trin
kinh t c". Pa-ri (v Bc-lanh), 1909 (798 tr.).
Mt cun sch dy cp cung cp v s t liu; mt phn
c trong tc phm ca Rt-x; ti chn thm mt s:
tr. 37: Theo thng k ca "Der Deutsche Oekonomist" (1906,
tr. 452) th cc ngn hng c c s t bn l: 1 1 3 9 4 triu
(tin ca bn thn n v ca nhng ngi khc).

Trong 3 335 ca nhm "oi-s ban-c"

2 145 "
" "r-d-ne ban-c" +
"Sp-ph-hau-den-s
ban-c-ph-rai-in"
1 843 "
" "i-xcn-t-gh-densp-pht"
908 "
" "c-m-stt-te-r
ban-c"
8 231
4 nhm
+ 4 nhm t th lc hn

17 ngn hng

13

"

"

"

"

6
44

"
"

"
"

V (b-ta)

= 9 566 = tng cng

vo khong 80%

145

"Cm-mc-tx-un- i-xcn-t-ban-c"
"Mt-ten-oi-s cr-i-t-ban-c"
"Na-txi--nan-ban-c phi-u-r oi-s-lan-"
"Bc-lin-n han-en-x-gh-den-sp-pht"

V. I. L - n i n

146

tr. 2 1 3 : S tham gia ca nhng nc quan trng nht vo

cc ng dy in bo hng hi ca th gii:

tr. 84 T bn ca Php u t nc ngoi:

theo "Journal
officiel"
ngy 25. IX.
1902

Chu u ................. 21 012 triu mc (sic! li in sai

chng?). Hin nay tc gi
vit c n 4 0 t
Chu .................... 1 121
Chu Phi ................. 3 693
Chu M ................. 3 972
c v chu idng...................... 57
................................. 29 855

"c-m-stt-te-rban-c"

"r-d-ne ban-c"

"Sp-ph-hau-den- s
ban-c-ph-rai-in"

"Bc-lin-n han-enx-gh-den-sp-pht"

Thng qua nhn vin qun l

hnh chnh .............................
Thng qua cc y vin hi ng
gim st ring ca mnh........
Bng cch ny hoc cch kia
trong hai cch ...................
Bng cch lm ch tch hi ng
hoc thng qua trn 2 y vin......

"i-xcn-t-gh-densp-pht"

Ch tham d

"oi-s ban-c"

tr. 126 - 7: "Mi lin h ca cc ngn hng ln ca c vi

cc cng ty cng nghip nh c s tham d vo cc hi ng
gim st ca nhng cng ty cng nghip " (bng do Han-x
A-rng-x v Cuc-t Vt-xn lp theo t liu ca cun "Danh
b cc gim c v y vin cc hi ng gim st ca cc cng
ty c phn", Bc-lanh, 1903): tc gi a ra nhng s liu v
tng ngnh cng nghip, ti ch ly nhng tng s:

101

31

51

53

68

40

120

61

50

80

62

34

221

92

101

133

130

74

Anh..........................................................
M............................................................
Php.........................................................
c ..........................................................
Nga ..........................................................
Nht.........................................................

43

36

41

46

33

1903
60.2
18.2
9.0
4.5
3.8
0.8

tr. 239 Cc x nghip cng nghip in nc ngoi (theo

Pha-dn-t. "By cng ty in ln, s pht trin ca chng"

rt-en, 1904); ti ch ly s liu v nc Nga v nhng tng
s (triu mc):
Nhm
"Xi-men-x un- Gan-xke" ............................
A. . G ................................................................
"Su-ke"................................................................
"U-ni-n - -lch-t-ri-txi-tt-gh-den-sppht ....................................................................
"H-li-n-x"......................................................
"La-my-e" .........................................................
"Cum-me" ..........................................................
=

33.10
2.88
1.60

104.39
52.04
25.66

2.88
21.60

62.06

17.53
27.70
5.12
0.69
233.13

tr. 245 v 246. Sn lng du ha Ru-ma-ni

nm 1886 ........................... 53 000 tn
1907........................... 900 000 "
T bn nc ngoi trong cng nghip y 1):
1)

98

1898
68.33%
11.10
10.10
1.88
4.32
0.90

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 466.

V (b-ta)

Mt th d
khng n ni ti

147

c ...................................................... 74 triu phrng

Php..................................................... 31
H-lan.................................................. 22
Ru-ma-ni ............................................. 16
........................................................... 15
(54)
M........................................................ 12.5
B .......................................................... 5
Anh ...................................................... 3
Ca cc nc khc ............................ 6.5
= 185

tr. 283 v cc trang tip

Nhng ngn hng thuc a Anh:
32 ngn hng2136 chi nhnh .............. 50.3 triu li-vr xtc-linh (t
bn c phn)
x 25 = 1 257.5 triu phrng
Nhng ngn hng thuc a Php:
20 ngn hng 136 chi nhnh 1) .............. 326.8 triu phrng
Nhng ngn hng thuc a H-lan:
16 ngn hng 67 chi nhnh .................... 98.0 triu phlo-ring
x 2 (??) = 196 triu phrng

((v s nhng t liu c tnh cht chuyn kho thc th v

tng ngn hng ln v v mt s ngn hng c hi ngoi))
Hai v d:
(tr. 6 3 1 ) "oi-s - A-di-a-ti-s ban-c"
( Thng-hi) (thnh lp 12. II. 1889)
Phn phi 5000 c phn (mi c phn
1000 ta-le)

tr. 743: "oi-s -xta-phri-ca-ni-s

ban-c" thnh lp
5. I. 1905
4000 c phn (=
= 2 triu mc)

V. I. L - n i n

148

1. Ban gim c "i-xcn-t-gh-densp-pht ..................................................

Ban gim c ngn hng
"Di-han-lung" .......................................
"oi-s ban-c.........................................
Bly-khre-e-r .......................................
5. "Bc-lin-n han-en-x-gh-den-sppht" .......................................................
"Ban-c phi-u-r han-en un- inu-xt-ri" .................................................
"R-bc Vc-sau- v cng ty" ...............
"Men-en-xn v cng ty"......................
10. Gia-cp Stc-n (Phran-pho trn sng
Manh) ....................................................
M. A. phn Rt-sin- (Phran-pho trn
sng Manh) ...........................................
11. "Noc-oi-s ban-c" (Ham-buc) .......
12. "Xan. p-pen-hai-m v cng ty"
(C-l-nh) .............................................
13. "Bai-e-ri-s hi-p-t-ken un-
vch-xen-ban-c" (Muyn-khen) ...........

175
555
555

250
100

470
310
310
310

100
100

470
310
380
175

100

175
5 000

"oi-s - -xta-phri-ca-ni-s
gh-den-sp-pht" .............................................................. 2 800
en-bruch Le-v............................................................... 100
"Han-xinh v cng ty" ........................................................ 100
phn e-r Gy-t .............................................................. 100
4 000
"i-xcn-t-gh-densp-pht"............................

"oi-s ban-c" ......................

"Bc-lin-n han-enx-gh-den-sp-pht". ....
"c-m-stt-te-r banc"......................................

Bly-khre-e-r ...................

800
555
470
310

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 461.

805 c phn 250

2 135

Men-en-xn......................
Gia-cp Stc-n..................
Rt-sin- ...........................

555
310
470
310
1 645

V (b-ta)

149

Cau-phman. Nhng ngn hng Php

NB

T i n s - g i n C a u - p h m a n . "Ngnh ngn hng

Php". Ti-u-bin-ghen, 1911 (ph trng I ca "Archiv fr
Sozialwissenschaft und Sozialpolitik") 1).

1870..

47 + 17 =

tr. 356
Cng 3 ngn
hng

tr. 37
Nhng qu
tit kim
ca Php

tr. 8 5: Thm: "T bn Php di dng chng

khon c gi"

T phrng
hng nm
Theo s tnh ton ca T-ry (1907) . . 61.4 Php . . . . . 11/3 t (tr. 87)
NB 38.5 nc ngoi 1 ng ra
l 11/2 t phrng
99.9
gn 1 0 0 t phrng

T-ry cho rng s chng khon c gi trong tay cc ch s

hu trn ton th gii (1907) l 730 t phrng
(*)

trong 115 - 130 (Anh)

110 - 115 (M)
100 - 100 (Php)
60 - 75 (c)

bng triu ngi

S ngi gi tnh

bng triu phrng

Tng s tin gi tnh

Tin ca ngi ngoi

ghi trn biu cn i

385 - 420
Vn lu ng t c

Qu nhn gi Pa-ri

Chi nhnh tnh

tr. 3 6 2 (ti tm tt):

S pht trin ca h
thng cc chi nhnh
Php t nm 1870 (3
ngn hng ln: "Cr-i
Li-on-ne"; "Cng-toar na-xi--nan" v "Xxi--t gi-n-ran")

V. I. L - n i n

150

64 (1872) 200 tr. phrng + 427

1880..

127 + 68 = 195

253

953

1890..

192 + 66 = 258

265

1 245

3 325

7.3

1900..

505 + 120 = 625

615

2 300

4 274

10.7

1909.. 1 033 + 196 = 1 229

887

4 363 4 773 (1906) 12.5

B trng B ti chnh Php c tnh ti sn quc dn

ca Php (tnh theo thu ti sn tha k) l bng 200 t
phrng (1903/05) - thp hn thc t.

!!

trong s th
5 5 (27%) nm trong tay 18 000 ngi (tr. 37)
75 (37%)
"
45 000 "
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 420 - 421.

NB

nhng con
s ny l
ca Nymc-c

(*) tr. 287, ch thch (. Cau-phman):.. "Nh vy l

"oi-s ban-c" vi s tham d bng cn i 72 triu
mc, thng tr mt nhm ngn hng c phn c mt
tng t bn vo khong 1/2 t v s tin ca ngi
ngoi gi l 11/3 t" (xem Lan-xbuc. "Ch tham d
trong ngnh ngn hng c". "Die Bank", 1910, thng
Su, tr. 504).
Tnh ton ca T-ry
(chng khon) ca Nga
ca o - Hung
ca Ai-cp
ca Th-nh-k
ca H-lan
ca Thy-s
ca
ca B-o-nha
ca Anh (k c thuc a)
ca B ( " "
"
" )
ca Bra-xin
ca c-hen-ti-na
ca cc nc vng Ban-cng (tr Th-nh-k)

10.9 t phrng
3.65
3.05
2.5
1.45
1.45
1.4
1.35
1.30
1.25
1.20
1.10
1.050

V (b-ta)

151

152

V. I. L - n i n

Tin gi (triu l. xt.)

H-gh-man. Nhng ngn hng Php

C. H-gh-man. "S pht trin ca nhng ngn hng ln ca

Php". Muyn-xt ti Ve-xt-pha-li, 1908.
Trch dn bng II ca ng ta (s lng cc chi nhnh phn
nhnh v cc qu nhn gi cng ca b a ngn hng ln
ca Php) (tr. 47).
Cc chi
nhnh
nc ngoi

Tnh

1870
1880
1890
1900
1906

!!

2
2
1
3

Pa-ri

62
12
24
35
44

119
194
467
660

62

67
66
120
179

198
284
622
883

ngn hng c 2001 - 5000 nhn vin: 14 - 101 - 200;

1 63514

1001 - 2000
25 - 51 - 100
110 ?

501 - 1000
148 - 21 - 50

201 - 500
261 - 11 - 20 = 2945
744 - 5 - 10

Hun-ph-tt-g. "Ngn hng Anh"

t - t H u n - p h - t t - g . "Ngn hng Anh". Xuy-rch,

1915. (Lun n.)
tr. 400: S tng ln ca tin gi ca Ngn hng Anh (tr tin
gi ca chnh ph) v ca mt s ngn hng ln ca t nhn:

Ngn hng Anh .........................................

"L-t ben-c li-mi-tt" ..............................
Ln-n xi-ti en- mt-len- benc"................................................................
"Ln-n gi-in-t xtc ben-c"...............
"N-sn-nn pr-vin-sn ben-c p
In-glen-" .................................................
Ngn hng Pc-ra......................................
"Ln-n ca-un-ti en- Vt-minxt ben-c"..................................................

1890

1900

1912

32.99
19.28

36.96
51.02

52.95
89.39

T 1890
n 1912
tng
60%
364%

11.62

37.84
17.16

83.66
33.83

191%

39.59
6.21

51.08
24.22

65.66
41.68

66%
571%

81.69

Gip-ph. Nhng ngn hng Anh

. G i p - p h . "Ngnh ngn hng Anh". 1904 ("Schmoller's

Forschungen", quyn 109).
Ton b tin gi trong tt c cc ngn
hng ( t r i u l i - v r x t c - l i n h )
1858 ...............................................................
1872 ...............................................................
1880 500 - 510 ..............................................
1881 ...............................................................
1890 660 - 670 ..............................................
1891 ...............................................................
1900 840 - 850 ..............................................
1901 ...............................................................
1903 840 - 850 ..............................................
1909: 915 .......................................................

S lng
tt c cc
chi nhnh
2 008
2 924
3 554 (1878)

(tr. 2 3 4 / 5 )
S dn do
mi chi nhnh
phc v
10 767
9 461
7 249

6 512
6238
7 046
7 861 (1908)

5 280

theo " T i n t h n g k "

V e - b . "B sung cho Mn-hn", 1911. Au-gu-xt Ve-b.
M, nm 1907, c 23 900 ngn hng, 1 ngn hng phc v
3600 dn

V (b-ta)

153

V. I. L - n i n

154

M-ren-x. Nhng ngn hng Php

Bc-hc M - r e n - x . "S xut hin v s pht trin ca cc

c quan tn dng ln ca Php". Bc-lanh v Stt-ga, 1911.
("Nhng cng trnh nghin cu kinh t quc dn Muynkhen", Bren-ta-n v Lt-tx; quyn 107.)
tr. 3 1 1 : t bn Php di dng chng khon (cng vn
nhng con s ca Ny-mc-c, ging nh trong cun sch ca
Cau-phman, xem trang trc ca quyn v ny) 1).

T bn Php di dng chng khon c gi:

Van-lch. S tch t trong

ngnh ngn hng c

P n V a n - l c h . "S tch t trong ngnh ngn hng c".

Bc-lanh v Stt-ga, 1905. ("Nhng cng trnh nghin cu
kinh t quc dn Muyn-khen". Quyn 74 (Bren-ta-n v
Lt-tx)) (173 tr.).
qua nghin cu th thy c Rt-x ri th nil; mt cun
sch tm thng, xem chng cng r rng song ngho
nn hn Rt-x rt nhiu.
Txi-n-lin-g (bng cn i quc t)
v ny-mc-c

T phrng
1850 9
1869 33
1880 56
1890 74
1902 90
1906 100

Theo Ny-mc-c, s t bn c tch ly

hng nm Php l khong 11/2 2 t
phrng (tr. 311 - 2) (Ny-mc-c), cn theo Lroa - B-li- (tr. 312, ch thch) th thm ch l

2 1/2 3 t phrng.

Tng s hi phiu
Php
ti "Ban-c Phrng-x"
nm 1908, c 21.5 triu hi
phiu vi tng s tin 12.3 t
phrng, tr. 2 6 3
T bn

188127.2 t phrng
189025.2 (tr. 211)
190028.9
190735.9

gii", s 18, Lai-pxch, Nh xut bn Ham-x).

tr. 1 0 6 : N y - m c - c ("Bulletin de l'inxem tr. 17
stitut international de statistique". Tp XIX,
quyn II, 1912) a ra nhng con s sau y trong quyn
v ny 1).
v pht hnh chng khon ( trong nm
nm) 2):
t phrng
1871/545
1876/8031.1

D tr

1881/8524.1

triu phrng
1892250 + 69.5
1900500 + 144.7
1908575 + 216.2
trong 4 ngn hng

T i n s V a n - t T x i - n - l i n - g . "Bng c n i
nhng s di chuyn chng khon c gi trn trng quc
t". I - - n a , 1 9 1 4 ("Nhng vn ca nn kinh t th

1886/90450.4
y l t bn v d tr ca b n ngn
hng: "Cr-i Li-on-ne", "Cng-toa-r na-xi-nan", "X-xi--t gi-n-ran" + "Cr-i anhuy-xt-ri-en" (tr. 240).

Xem tp ny, tr. 149 - 150.

64.5

1891/540.4
1896/90060
1901/583.7
1906/910114.1

100.4

45% bng 570 t = 22.8

2825 t phrng

197.8

tr. 206
1)

Xem tp ny, tr. 86 - 87.

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 453 - 454.
2)

1)

76.1

V (b-ta)

155

V. I. L - n i n

156

S hu chng khon c gi
(tr. 223):

A. Ny-mc-c

1)

T phrng
Cui nm 1908
Anh...............................
M ................................
Php .............................
c ...............................
Nga...............................
o - Hung....................
....................................
Nht .............................
"Nhng nc
khc".............................
Tng cng

130135
115120
103105
80 85
25 27
21 22
10 12
6 7
33 38
523551

Cui nm 1910
140142
do ti
130132
tnh:
106110
479 = Anh . . . 142
90 95
80% M . . . 132
NB
29 31
NB c . . . 95
23 24
13 14
369
9 12
= 61%
35 40
575600

kim tra li, cn c theo Ny-mc-c,

tr. 223
Do ti
tnh
1910
Khong
12.5
7.5
7.5
6.25
3.75
2.5
40

(*) y l nhng "nc khc" , ch ring trong

nm 1902 (32 t) 2):

H-lan ............................... 10
B........................................ 6
Ty-ban-nha..................... 6
tc gi cho rng
Thy-s.............................. 5
hin nay l 6
an-mch ......................... 3
Thy-in, Na-uy
Ru-ma-ni v. v .................. 2
32 t phrng

(*)
NB

NB

V. Txi-n-lin-g. "S di chuyn nhng chng khon

c gi trn th gii v vic u t t bn nc
ngoi, nh hng ca chng ti sn xut v cc
din kinh t" trong "Zeitschrift fr die gesamte
Staatswissenschaft". Xut bn nm th 69,
quyn 3.
Xem Phc-i-nng M-x. "Cc c quan tn dng
ca Php v s u t t bn ca Php v Anh

nc
ngoi".
"Jahrbuch
fr
Nationalkonomie und Statistik". B th 3, tp
39, 1910.

Thy-s c n 2.6 t phrng "chng khon c gi ca nc

ngoi" (tr. 147)
cn Php c Thy-s - (1903) n 900 triu phrng (148).
n g s t Thy-s: chng khon c gi ca chng l
thuc

(tr. 150. Txi-n-lin-g)

triu phrng
Php 420
c
67
B
8
Anh
3
H-lan 2
= 500 triu phrng

y l theo Txi-n-lin-g
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 453 - 454.
2)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 454.

Cng nhn nc ngoi T h y - s trong cng nghip =

= 24.4% ton b cng nhn ( = 625 299) trong c 85 866=
= 13.7% n g i

V (b-ta)

157

(tr. 108. Txi-n-lin-g) Pht hnh c (theo "Der Deutsche

Oekonomist")

trong
nc

nc
ngoi

Chng khon c gi

1886 - 90
1891 - 95
1896 - 900
1901 5
1906 - 1910

4.4
4.8
8.2
8.3
12.6

2.3
1.5
2.4
2.1
1.5

+
+
+
+
+

=
=
=
=
=

6.7 t mc
6.3
10.6
cng nhng con s y
10.5
Ny-mc-c, tr. 2 3 2
14.1

Pht hnh Php (Txi-n-lin-g, tr. III)

Php

Nc

ngoi

phrng

1902

64

66

130

1906

65

68

133

1910

69

73

142

V. I. L - n i n

158

Tc gi loi tr mt cch c lng s trng lp

, v c c con s 575 - 600 t thay cho con s 815 1).
tr. 201 v cc trang tip. "Bulletin". An-pht N y - m c c . "Thng k quc t nhng chng khon c gi".
"Bulletin de l'institut international de statistique", tr. 201 v
cc trang tip 2).
Bi bo ny ca N y - m c - c l bn bo co th 9
NB ca ng v ch ny (8 bn khc c ng trong c c
t p IX; XI, 2; XII, 1; XIII, 3; XIV, 2; XV, 2; XVI, 1; XVII v XVIII, 2.
y, ai cng c nhiu bi khc ca ng v cng
NB
ch xem b n c h d n trong XIX, 3, cho
ton b 19 tp
19 tp (phn ln, mi tp gm 2 - 3 quyn)
tp 1 - 1885
tp 19 - 1911
Trong bi bo y, Ny-mc-c dn ra c nhng s liu pht
hnh hng nm k t nm 1871 n ht nm 1910; nhng s
liu y l:
NB

39.1; 76.139.1 = 37.0 : 7 = 5.3

1871

"Cui nm 1910, trn th gii, c 815 t chng khon c

gi c nh gi v bn trn cc th trng ti chnh khc
nhau. Trong s 815 t chng khon c gi c bn ra th t
570 n 600 t l s hu ca nhng ngi thuc cc quc tch
khc nhau" (tr. 223: Ny-mc-c).
"Thc t, khng nn ln ln chng ti lun lun nhn
mnh nhn xt ny tng s chng khon c gi c bn ra
v c nh gi ti mt hoc nhiu th trng vi ci tng s
l s hu ca cc nh t bn ca nhng nc y. Cng mt
chng khon c gi c th c nh gi v bn ra cng mt lc
trn nhiu th trng" (tr. 203).
12 B. . . 28

15.6

12.6

10.9

4.2

1.7

3.7

7.9

4.6

9.4

5.5 (1880)

[1881]

7.2

4.5

4.2

4.9

3.3

6.7

5.0

7.9

12.7

8.1

(1891)

7.6

2.5

6.0

17.8

6.5

16.7

9.6

10.5

11.3

11.9

(1901)

9.9

21.9

18.3

14.4

19.1

26.5

15.3

21.2

24.6

26.5

T bn n c n g o i
NB

ca Anh .....................................85 t phrng (1910) (tr. 216)

ca Php....................................40
ca c......................................20 - 25

1) Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 454.
2) Nh trn, tr. 453 - 455.

V (b-ta)

159

Ngoi thng (nhp + xut) ca tt c cc nc

tnh bng t phrng
1867/8
1876
1889
1910

55 t phrng
70
"
"
93
"
"
132

Nhng con s ca Ny-manXpan-lc (tr. 219)

Con
s
(tr. 218)

ca

Ny-mc-c

t phrng
c
Anh
Php
B
o - Hung

Thy-s
Ty-ban-nha

20
25
13
6.7
5.4
5.2
2.8
2.0
80.1

M
n- (thuc Anh)
Nht
Ca-na-a
Nam Phi (thuc Anh)
Ai-cp

25
6
2.3
3.5
3
2.2
42.0

80.1 + 42.0 = 122, cn tc gi cng l 132!!?? v ch c

cc nc thi!!!
ng st th gii (983 868 ki-l-mt vo nm 1909) tr gi
gn 270 t phrng (tr. 223).
Chu u
Chu
Chu M
Chu Phi
Chu idng

1885

1905

1909

195.2
22.4
246.1
7.9

305.4
77.2
450.6
26.1

325.2
94.6
504.2
30.9

12.9

27.0

28.9

484.5

886.3

983.8

nghn km

Tht nc ci khi c nhng li kt

lun: IX mang u : "Ca ci cng cng
v t nhn trn th gii v nn ha bnh cho
khp mi ni" (tr. 225) "Liu c th cho

xem
Cau-xky

V (b-ta)

V. I. L - n i n

160

rng ha bnh c th b ph c chng?..

trc nhng con s s y liu ngi ta c
th liu lnh gy ra chin tranh c chng..?
K no dm chuc ly ci trch nhim nh
vy v mnh?1)
Theo nhng s liu thng k trc y ca chng ti, tng
s chng khon quc gia v chng khon c gi ca Php v
nc ngoi, thuc cc t bn Php, c th t ti nhng con s
sau y:
ni v ch
ngha siu
quc16

Cc nm: cui

NB

trang
289

Trong
T phrng
ca nc ngoi
1850 9
1860 31

xem tr.
1869 33
10
67 ca
1880 56
15
quyn
1890 74
20
v
ny2)
1902 87 n 90 25 n 27
1910106 n 110 . . . . . 38 n 40

Tnh hnh phn b t bn Php nc ngoi tnh theo tng

nc (tr. 290):
t phrng
10 - 113)
Nga
Anh

B v H-lan

Th-nh-k v
Xc-bi-a
2 - 2
Bun-ga-ri, Ru-ma-ni
v Hy-lp
2-3
o - Hung
2 - 2

1 - 1
Thy-s

1)

NB

Ty-ban-nha v B3-4
o-nha
2-3
M v Ca-na-a
3-4
Ai-cp v vng Xuy-
c-hen-ti-na, Bra4-5
xin v M-hi-c
Trung-quc v
1-2
Nht-bn
Tuy-ni-di v cc
2-3
thuc a Php
(do ti tnh) = 34-43

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 519.
2)
Xem tp ny, tr. 153.
3)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 459.

161

Ty-lo. qun l x nghip

P h r - - r c h U . T y - l o . Qun l x nghip (Shop

menagement) (bn dch v b sung c a V a n - l c h x ). Xut bn ln th 2. Bc-lanh, 1912.
Nm 1911, Van-lch-x i thm nc M. Ly nh my
thp Vi-phle-em lm v d (tr. 17):
hin nay

trc y

130 000
0 139
7 80

280 000 mc
0 304 "
4 80 "

Tng chi ph cho vn chuyn

924 nghn tn
Chi ph cho 1 tn
Lng ca 1 cng nhn
S tn mt cng nhn vn
chuyn c

.
.

.
.

16 tn!!!

57

Mt v d khc (tnh bng tin mc) (tr. 32):

Tin lng mt ngy

Chi ph cho my
Tng chi ph trong mt ngy
Chi ph
cho mt sn phm

trc
y

hin
nay

10
14

14
14

.
.
24.
: 5
= 4.

.
.
28.

0
0
00

80

50
00
50

sn phm
trong 1
ngy

: 10
= 2 85

Khng nn qun rng lc u phi tnh n mt

s chng i nht nh ca b phn cng nhn xu
sic!!
nht, h lun lun c gng dng thuyt phc
cn tr nhng ngi khc lm khon, khng
h t mc nng sut cao nht (28).
thi k chuyn tip y kh khn t nhp chm
ca nhng phng php lm vic quen thuc sang sn xut
nhanh, mt s sn xut c trng cho vic qun l tt phn
xng (29)
tr. 9: Mc tiu chnh ca s chm chp c h thng
trong khi lm vic l ch c gng gi khng cho lnh o

162

V (b-ta)

V. I. L - n i n

ca phn xng bit kh nng sn xut ca my mc v cng

nhn.
Hnh thc lm chm li mt cch gi to ny l quen thuc
n mc kh c th tm thy mt ngi lao ng kho lo trong
nhng cng xng ln p dng nhng ch tin cng quen
thuc m khng b mt phn thi gian ng k ca mnh vo
vic tm ra nhng phng php cho php anh ta c th lm vic
cng chm cng tt m vn lm cho ngi thu mnh lm vic
tin vo s cn mn ca mnh (9)
Tuy tc gi thc hin phng php ca mnh
!! trong cc ngnh cng nghip khc nhau ca nc M
t nm 1883 nhng ng ta vn cha bao gi phi mt
i mt vi mt cuc bi cng v ng ta cho rng nh
thc hin phng php ca mnh nn bi cng ch c
th xy ra khi a s cng nhn thuc vo mt nhm
c nhng quy nh nghim khc n mc khng cho
bt k mt ai trong s thnh vin ca n lm vic
theo nhng nguyn tc khc ngoi nhng nguyn tc
m nhm ca h quy nh (25)
Mt v d na (tr. 33 v cc trang tip). Cc c gi dng tay
pht hin ra nhm etc. loi b cc vin bi ( nh bng,
bi thp) ph phm.
Ngi ta tin hnh vic gim st, kim tra, bm gi, la
chn nhng n cng nhn gii nht etc. etc.. Th ra trc ,
mt phn thi gian rt ng k c dng ni chuyn
phim v ngi khng, v trc ht ngi ta em nhng ph
n cu th nht b tr ring ra, cn nhng ngi khng chu sa
cha th b thi hi (35)
(tr. 35)
trc y
hin nay
Kt qu: s lng ph n
120
35
tin lng trong tun ca h
15 - 19 mc
27 - 35 mc
ngy cng
10 ting
8 ting
ng h
ng h
cht lng cng vic
100%
158%

163

H thng chc nng ca c a i t h :

I) t r o n g x n g
1. Cai iu chnh cng vic (bn thn cng vic)
2. Cai iu chnh tc cng vic
3. Cai kim tra (th nghim thu)
4. Cai gim st trt t chung v vic sa cha
(trnh t)
II) t r o n g v n p h n g
1. C trch nhim phn phi cng vic (phn b)
2. Ngi trao cng vic (trao cng vic)
3. Ngi nh mc v ngi nh gi
4. Ngi gim st trt t chung (gim st chung).
Tht l sai lm nu cho rng mt nh my c cng
t ngi phi sn xut bao nhiu th hot ng cng
tt by nhiu (ngi sn xut = lao ng chn tay;
phi sn xut = ngi gim st etc., cai th etc.). NB

Ngc li.
tr. 50 ( 133 (281 - 3)). Nhng cng xng tt nht: 6 - 7
ngi sn xut th c 1 ngi phi sn xut. Nhng cng
xng ti hn c 11 ngi sn xut th c 1 ngi phi sn
xut.
tr. 63. Van-lch-x tm thy rng ti T-b m-niuphch-s-rinh cm-pa-ni, mt hng t u y t v i (c
gn 100 cng nhn; sn xut dng c v my c) th
c 3 cng nhn c 1 nhn vin!!!
tr. 67. iu kin ca cuc ci cch ((thi gian thc hin
l 2 - 4 nm !!)) l phi tuyn nhng cng nhn c nng sut
ht sc cao, mun lm vic khn trng c tin lng cao
phi tng s lng cai gim st v nhn vin t nht l
gp i (67)

164

V (b-ta)

V. I. L - n i n

bo co vit, d ch l di dng phiu in sn m

t n g cng nhn buc phi lm!! y l cha k
cc cai th!!
nhng d sao cng cn phi c mt thi gian
di na th h (nhng con ngi) mi quen lm vic
tch cc, tn dng tng pht, v nhiu ngi phi
thi vic, y l nhng ngi d c mong mun my
NB i na, cng vn khng th lm quen vi iu c
(69).
kh nng tr thnh cai th hoc th c tr
NB nn thng xuyn hn nhiu, v trong nhng iu
kin mi ngi ta cn n mt s lng ln nhng
chc trch y (75).
(ngi ta tm cch d d v m u a c h u c cng
nhn bng cch c t n h c h ln lm cai th)
Nghin cu vic bm gi l rt kh khn. V d mt
k s (Xem-phoc E. Tm-xn) (tr. 81) su nm tin
hnh vic trong lnh vc xy dng!!! Bn thn ng ta
t mnh dng ng h bm giy tin hnh vic quan
st v cng 2 ngi tr l phn tch nhng s quan st
!! ((Cng trng, th n, th mc, vic b-tng,
vic o t v. v. v v. v.))
ch ring v mt trong nhng ngh ngi ta
!
cng vit c mt cun sch dy 250 trang (cc bng
thng k v phn trnh by ni dung)
Sau , n tm hiu ring tng ng tc nh nht (b xng
xung; nhc xe y ln; y xe; t xe xung; nng xng ln etc.
etc. etc.), o (m3) kch thc ca xe y, idem ca xng etc.
etc., theo mt phn mi giy (tr. 84) (loi ng h c bit).
o, phi chn nhng cng nhn gii nht (91) v tr tin
lng cao nht cho h (ha tng lng)
Mt th d na: kim tra v lm sch ni hi. Tc gi
giao cho mt tr l nghin cu vic ny. Anh ta l mt

((

))

165

ngi khng c kinh nghim v khng lm g c. Tc gi

t mnh xc tin cng vic, theo di thi gian. ng ta pht
hin ra rng nhiu th gi b b ph v ngi ta phi lm vic
trong t th khng t nhin (99). Ngi ta trang b
m bo him cho khuu tay, u gi v hng v trang b
cc dng c chuyn cho tng loi cng vic v. v. v v. v.
(100).
Ngi ta ch nho kh nhiu tt c nhng
quy nh (nhiu trang vit v: tin hnh vic
lm n, tc l cng vic, nh th no), khi ln
u tin nhng quy nh y c p dng
Kt qu: tin cng cho vic kim tra v lm sch
cc ni hi c 300 sc nga gim t 250 mc
250
xung 44 mc!!!
v 44
Tc gi lm vic 10 nm ti nh my c thp Mt-vn
m khng xy ra mt cuc bi cng no. Nhng cng nhn gii
nht khng tham gia cng on v h c tr lng hu nht
(cao nht).
Hng theo ui mt chnh sch l khi c trng hp
thun tin th tng lng cho tng cng nhn v nhng ai
xng ng u c bt. H tin hnh ghi chp y v
cc mt tt v xu ca tng cng nhn, iu ny c bit c
coi l nhim v ca cc th c, v nh vy m ngi ta c th
i x cng bng vi tng ngi. Nu mt x nghip no
y, cng nhn c tr lng ph hp vi gi tr c nhn
ca h, th s lin hp ca nhng ngi c tr lng thp
khng th ph hp vi li ch ca nhng cng nhn c tr
lng cao (101)
Nhiu li nhm nh v s thng nht gia li ch ca
giai cp cng nhn v ca ch etc Tc gi ng h vic
pht tin, coi l mt bin php k lut tt nht Tin
pht c sung vo qu bo him tai nn ((pht t 5
p-phe-nch n 250 mc l mc pht i vi cc nh
chc trch cng nh i vi bn thn mnh!!))

166

V. I. L - n i n

V (b-ta)

167

Doi-bc. qua thc t p dng

Phng php ty-lo

NB
Di ch
t bn
ch ngha
cc hnh hay
l k xo
ch c

Chng b sung ca Van-lch-x (Nhng

thnh tu mi y) M, theo tc gi,
ch c tt c 6 0 0 0 0 cng nhn lm vic
theo nhng nguyn tc ca cc x nghip
60 000
c t chc li (s lnh o c suy
cng nhn
ngh) (109)
Gin-brt p dng chng vo cng vic ca th n
v a s gch, tnh theo mt cng nhn, t 120 ln n
350 trong 1 gi (109) (nh gim s lng ng tc t 18
xung 5)
Ngh vin thnh lp mt ban nghin
cu phng php Ty-lo (109)
ng
Nhng cng on rt c uy tn chng li
nhin ri!
phng php Ty-lo (110)
(Van-lch-x): Thnh ng s lnh o
c suy ngh ch l mt cu ni m ni
ng!!!
dung c th hin mt cch tt nht bng
hot ng sn xut c cng cao
(111 - 112)
Ph lc. S tranh lun. Nhiu ngi nu ln rng Ty-lo
t n h t o n m k h n g t n h n ngi lm ch: cc
t chc cng nhn khng cho php (119, 116 v nhng trang
khc).
tr. 129: -bc-lin Xmt ngh a phng php Ty-lo vo
dy trong nh trng
Ht

K s c cp bng R u - n - p h D o i - b c. Qua
thc t p dng phng php Ty-lo. Bc-lanh,
1914.
Tc gi b ra 8 thng tin hnh nghin cu c bit l
T-b m-niu-phch-s-rinh cm-pa-ni (Phi-la-en-phi-a) v
ha s miu t thc t mt cch y .
tr. 6: Nhng ngi am hiu nhng iu kin ca
c v M u cng nhn thng thn rng v mt s
dng mt cch tit kim vt t th cng nghip c
vt xa so vi cng nghip M, nhng ngc li,
c
v mt s dng tit kim sc lao ng ca con ngi
sc!
th nc c cn phi hc hi nc M rt nhiu
(7)
ng ta ni: Tt hn ht nn gi vic nghin cu thi gian
l vic nghin cu nng sut: khng nhng ngi ta quan st
thi gian, m cn nghin cu v rt ra nhng phng thc lm
vic tt nht (9 - 10)
Khoa hc v lao ng (10)
NB
dng my chiu phim nghin cu ng tc t
th ci gip ngi ta d ly nguyn vt liu hn
(khng cn nhn) etc. etc.. Khng c mt ng tc
tha hoc khng hp l no (15).
NB
Vic thc hin cn phi thn trng, ph hp vi
tp qun d n c h ca M (tr. 22) ngi ta
sic!!!!
NB
khng thy l mt cc hnh (22)
1
thng thng th lng tng ln 3 so vi s tin
m ngi cng nhn nhn c
NB
s tht l (nu + 1 3 ) th qu tht l ngi cng
nhn ang mc nhin ng trnh kinh t ca t sn
ha!!!
mt thng nhn bc trung hay ca mt k thut
vin c tr lng kh hu (22)

168

V. I. L - n i n

tr. 30: Cuc ci cch ca Ty-lo ko di trung

bnh l 5 n m: T-b m-niu-phch-s-rinh
!! cm-pa-ni lm vo nguy c b p h s n do
gnh nng chi ph p dng phng php Ty-lo.
Cng ty cng nghip T-b c thnh lp trong nhng
nm 1890. Nm 1904, c cuc bi cng (thng li ). Cng vic
khng chy. Ty-lo ngh cp tin tr thnh ngi t chc
(32). H tha thun vi nhau.
5 nm sau: sn xut tng 80%
chi ph gim 30%
tin lng tng 25%
nm 1912 45 cng nhn (33)
48 (!!sic!!!) n h n v i n v c a i t h
((thng thng l 1: 3)) (clerks)
(nhn vin bn giy, nhn vin phc v v cai
th)
Tip theo l nhng bn sao cc cha kha (nhng ch
vit tt), phiu ghi, giy t, ch th v s vn bn v cng
phc tp cc nhn vin phc v gi l php kinh Dothi (tr. 35)
Mt nhn vin ch chuyn nghin cu nng sut (bm gi),
nh th ng ta c th nghin cu c t m mi ng tc ca
tay etc., mi thao tc v c i t i n chng.
V nh vy m ti T-b m-niu-phch-s-rinh
cm-pa-ni hu nh khng c ngy no m bt k mt
NB
phng php lm vic no y li khng c kim
nghim v mt hp l v li khng c ci tin, nh
c s nghin cu nng sut (107).
NB

tr. 153: Bm gi v nghin cu n h n g n g

t c = th v nht, gy n tng mnh nht trong
phng php Ty-lo.

[ng h gi v mt phn trm ca mt gi (tr. 124). Tin

li hn.]

V (b-ta)

Nhng kh khn trong vic p dng c:..

c, s phn ha v mt x hi ca cc giai cp lao
ng l mt kh khn m ta khng c coi thng.
c, ngi c trnh gio dc cao ng i x
vi k khng c trnh i hc, ngi k s i
x vi cai th, cai th i x vi cng nhn th phn
ln l theo ci ging mnh lnh. Vi phng php
Ty-lo, ci phng php m trong h phi cm
thy h l nhng ngi cng s th ci ging s
khng c dung th (152) Phi mt nhiu nm,
ngi ta mi quen c vi vic bt cng nhn
ln chc v cai th v nhn vin

169

!!
NB

Ht

Gin-brt. Vic nghin cu ng tc

P h r a n - c B . G i n - b r t. Vic nghin cu ng tc
theo quan im tng c a c i quc dn. (Annals
of the American Academy, 1915, thng Nm, tr. 96 v
cc trang tip)
Cc ng tc ca mi c nhn, khng phn bit cng vic
ca anh ta l g, u c nghin cu v tiu chun ha
Trong vic xy, nhng ng tc dng t
tng vin gch c rt bt t 18 xung cn 5 ng
tc v hiu sut tng t 120 vin gch ln 350 vin
trong mt gi. Khi gp vi, con s ng tc t
20 n 30 gim xung cn 10 hoc 12, vi kt qu
l t ch ch gp c 150 t tm vi, ngi ta
gp c 400 t m khng mi mt hn. Nhng ng
?
tc ca mt ph n dn nhn hiu ln cc hp kem
nh giy cng c nghin cu. Cc phng php
ca c ta ch c thay i cht t, nhng trc ,

170

V. I. L - n i n

c ta dn 24 hp phi mt 40 giy, th sau ny c ta

dn c 24 hp ch mt 20 giy m tn t sc lc
hn. Mt s nghin cu tng t gip cho ngi
ta gim c ng tc khng nhng ca nam v n lm
nhng ngh nghip khc m c cc ng tc ca bc s, h
l, nhn vin vn phng, ngha l cc ng tc ca nhng
ngi lao ng lm tng loi cng vic c nghin
cu (96 - 97)
Vic lp rp (assembly) cc my xe dy trong khi trc
kia mt ngi lp c 18 my xe dy trong mt ngy th, hin
nay, mt ngi c kh nng lp c 66 my trong mt ngy
m khng mi mt hn (97)
Phng php mi nht = 1) nghin cu cc ng tc cc
tiu 2) s dng my ghi chu k thi gian (97)
I. ng h ghi cc ng tc cc tiu c t trc mt
cng nhn, ghi li (ng h ghi) cc thi im khc nhau trong
mt ngy ln tng tm nh ca cun phim chp ng tc
(98)
II. Phng php ghi chu k thi gian tin hnh nghin
cu ng tc l ch buc nhng bng n in nh xu vo
cc ngn tay ca thao tc vin hoc vo mt b phn thn th
ca ngi hoc vo vt liu m ngi ta mun nghin cu
hnh trnh ca s vn ng (ngi ta chp s di ng ca
nh sng, tuyn i ca n) (98).
Nhng s nghin cu y c ch cho ton x hi
Kt qu tiu biu l s cch bit gia nh trng
v cng xng dn dn c xa b. S nghin cu
khn trng nhng ng tc chng minh rng v mt
!! c hc th cc ngh v thm ch cc ngnh c nhiu
NB s ging nhau hn l trc y chng ta tng. Gii
cng nghip s ngy cng i hi nhiu cng nhn tr
c rn cho kho tay (101)
trong cc trng cng cn phi dy iu ny:

V (b-ta)

171

s kho tay, tc l s luyn tp cc bp tht th

no chng c th p ng mt cch mau l v d dng
nhng yu cu ca lao ng lnh ngh
Hin nay, ang c mt s lng ph gh gm (102) do
nhng s nghin cu phn tn, trng lp etc Thnh lp
mt cc tiu chun ha cc ngh c kh nh vy l mt vic ca
chnh ph M. Nhng tiu chun c xc nh v thu thp ti
y s l s hu ca x hi, v cc nh nghin cu c lp c
th da vo nhng tiu chun y m sng to ra nhng tiu
chun mi (103)
mt m hnh tuyt vi v tin b k thut di ch ngha
t bn dn n ch ngha x hi.

i-y-en-x. Quan h gia cc ngn hng

ln c vi cng nghip
Tin s t-t I - y - e n - x . Quan h gia cc ngn hng ln
c vi cng nghip, c bit vi cng nghip luyn
kim. Lai-pxch, 1905 ((tp 2 4, quyn 2 Schmollers
Forschungen)).
Li ta thng Su 1905
c Rt-x ri th bt tt cn c cun na: u l
nhng iu lp li, nhng ti liu th, nhng s vic v
ngha, nil iu g mi.
iu ny ch ng vi phn u ca cun sch. Chc l
Rt-x ly cp n. Khi ni v quan h vi cng nghip th
I-y-en-x vit phong ph hn, sinh ng hn, thng minh
hn, khoa hc hn.

V (b-ta)

V. I. L - n i n

172

mt hin
tr. 18: Th d: mua li c phn (nm 1904)
tng
ca hng Ghen-den-kic-kh-ne bc-vc-x-ghthng den-sp-pht nhm bu Tt-xen v hi ng
gp
gim st (!!).
tr. 57: S lng ngn hng (c phn) v cc ch ngn hng
t nhn tham d vo vic pht hnh chng khon ca cc cng
ty cng nghip

1871/2
1899

s
s ch s pht hnh
ngn
tnh theo mi ngn
hng ch ngn hng hng
31
4 4
90
2 7
16
34

.
.

s pht hnh
tnh theo mi
ngn hng
6 1
12 4

.
.

tr. 103: Anh em Man-n-xman bn bng pht minh ca

mnh v ng khng cn hn ly 1 6 triu mc (!) (1890)
Bt k mt cuc khng hong no (1857, 1873, 1900) cng
u dn n s tch t, nhng c bit l cuc khng hong
nm 1900:
Khi cuc khng hong nm 1900 xy ra th bn
cnh nhng x nghip khng l thuc cc ngnh cng
nghip ch yu, vn cn c nhiu x nghip m t
chc, theo quan nim hin nay, th li thi ri,
l nhng x nghip n thun (tc l khng
lin hp), ni ln trn nh sng ca ngn tro
cng nghip. Gi c h xung, lng cu tt xung
y cc x nghip n thun y vo mt tnh
trng nguy khn, tnh trng ny hoc gi hon ton
khng lm tn hi g n cc x nghip lin hp
khng l, hoc gi ch gy tn hi cho nhng x
nghip khng l trong mt thi gian ht sc ngn
m thi. V th, cuc khng hong nm 1900 dn
n mt s tp trung cng nghip mnh m hn rt
nhiu so vi cuc khng hong nm 1873 trc kia:
NB

173

cuc khng hong nm 1873 cng lm vic chn lc

ra nhng x nghip kh nht, nhng vi trnh k
thut thi by gi, s chn lc khng th dn
n s c quyn ca nhng x nghip bit thot khi
khng hong mt cch thng li. Nhng x nghip
khng l thuc cc ngnh cng nghip luyn thp v
in kh hin nay chnh ang nm c ci a v c
quyn lu nm nh th, hn na li nm c vi mt
mc cao, nh c k thut rt phc tp, c t chc c
ht sc chu o v c t bn hng hu; tip , trn quyn
mt mc thp hn, l cc x nghip thuc ngnh ch
to my mc, mt s ngnh cng nghip luyn kim,
giao thng v. v. (108)1)
tr. 111: khi cn phi t c s sp nhp hng Ph-nchx vo Stan-vc-xc-phc-ban-, th Sp-ph-hau-den-s
ban-c-ph-rai-in mua li phn ln c phn ca n v lm
cho quyt nh c thng qua.
Cng vy r-d-ne ban-c chim c 2 gh trong
hi ng gim st ca nh my luyn kim K-nch-x - un-
Lau-ra-hut-t (4 nm v trc) v lm cho nhng g m n
cn u c thng qua
Vai tr ca cc hi ng gim st l rt rng ri (trn thc t,
c th l = ca ban gim c)
Nhng chc v trong cc hi ng gim st
c ngi ta t nguyn dnh cho nhng nhn
vt c danh ting, cng nh cho nhng cu vin
sic!
chc nh nc, nhng ngi ny c th lm cho (n gin
vic giao thip vi cc nh ng cc c d
qu!)
dng rt nhiu2) (149).
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 414 - 415.
2)
Nh trn, tr. 430.
13 . . . 28

V (b-ta)

V. I. L - n i n

174

Trong hi ng gim st ca mt ngn

mt chuyn hng ln, ngi ta thng thy c ngh vin
thng
hoc y vin hi ng th chnh Bc-lanh
thy!!
(152)1)
155 (in fine) Nhng nhng trng hp nu ra (mt lot
t n c nu ra: eng-buc gim c c-m-stt-ter ban-c, Gvin-n gim c oi-s ban-c) cho thy r
rng cc nh hot ng cng nghip phn ln l tham gia hi
ng gim st ca cc cng ty cng ngnh hoc trong cng khu
vc, cn cc gim c ngn hng ln th ngc li, c mt trong
ban gim c ca cc x nghip rt khc nhau
I. Gim c Sp-ph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in l y
vin trong hi ng gim st ca 3 3 cng ty!! (tr. 155).
tr. 150: v d v mt ngi duy nht m gi 3 5 gh y
vin hi ng gim st (35).
tr. 156: Song song vi s m rng phm
vi hot ng ca cc nh cng nghip ln ring
l v song song vi vic giao cho nhng gim
c ngn hng cc tnh ph trch ch mt khu
vc cng nghip nht nh, th vic chuyn
mn ha nhng ngi lnh o cc ngn hng
ln cng c pht trin trn mt mc
nht nh theo nhng lnh vc kinh t nht
nh. Vic chuyn mn ha nh th, ni chung,
ch c th thc hin c trong iu kin ton
b doanh nghip ngn hng c quy m ln v,
ni ring, trong iu kin nu doanh nghip
ngn hng ny c lin h rng ri trong gii
cng nghip. S phn cng y c tin hnh

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 430.

theo hai hng: mt mt, vic lin h vi cng

nghip c giao ton b cho mt gim c, coi
l cng vic chuyn mn ca gim c ;
mt khc, mi gim c m ng vic gim
st ring tng x nghip hoc cc tp on
x nghip gn gi nhau v ngnh hoc v quyn
li. Gim c ny th chuyn v cng nghip
c, i khi thm ch ch chuyn v cng nghip
Ty c thi, cc gim c khc th chuyn
lin h vi cc nc khc v vi cng nghip
nc ngoi, tm hiu v c nhn cc nh kinh
doanh cng nghip, v. v., lm nhng cng vic
giao dch v. v.. Ngoi ra, mt gim c ca ngn
hng thng c giao cho qun l ring mt
khu vc hoc mt ngnh cng nghip ring; ngi
ny ch yu lm vic trong cc hi ng gim
st ca cc cng ty in, ngi kia lm vic
trong cc nh my ha cht, cc nh my bia
hoc cc nh my ng, ngi khc na li
lm vic trong mt s t x nghip cn ring
l v ng thi lm vic trong cc cng ty khng
thuc cng nghip, chng hn nh lm vic
trong hi ng gim st ca cc cng ty bo
him. Nu ly nhng th d v mt s gim c
ngn hng Bc-lanh chng minh cho iu
nh vy th c l s a chng ta i qu su
vo lnh vc c nhn. Tm li, khng nghi
ng g na, trong cc ngn hng ln, ty theo
quy m hot ng c m rng v tnh cht
nhiu v trong s hot ng tng ln, m s
phn cng gia nhng ngi lnh o cc ngn
hng cng c r rng hn, nhm mc ch
(v t c kt qu) l nng h ln, c th
ni nh vy, cao hn nhng hot ng thun
13 *

175

gim st
nn kinh
t cng
cng

NB

V (b-ta)

V. I. L - n i n

NB

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 431 - 432.

Thng qua cc
gim c .
Thng qua cc
y vin hi
ng gim st
ca chng ...
Tng cng
Thng qua vic
nm chc v
ch tch hoc
thng qua vic
chim trn hai
gh y vin

1)

Bc-lin-n an-en-x-ghden-sp-pht

Sp-ph-hau-den-s
ban-c-ph-rai-in

r-d-ne
ban-c

c-m-stt-te-r
ban-c

h thng

177

nn ng ta nh gi tng cng ty mt cch d

dng hn v trnh c tnh trng nh gi qu
nhn
cao mt x nghip ring l no, nh ngi ta
ton cc
thng thy nhng ni m mt t nhn ngi
trong hi ng gim st ca ch c mt cng ty
(157 - 158).
Vo cui nm 1903, nhng ngn hng ln u c mt
trong hi ng gim st ca cc cng ty cng nghip:
(tr. 161 - 162)1).

i-xcn-t-gh-densp-pht

NB

ty ngn hng mt cht: lm cho h c thm

kh nng xt on hn, thng tho hn trong
cc vn chung ca cng nghip v trong cc
vn ring ca tng ngnh cng nghip khc
nhau, chun b cho h c kh nng hot ng
trong phm vi nh hng ca ngn hng i
vi cng nghip. Ngoi phng php ny ra, cc
ngn hng cn c thm mt khuynh hng mun
bu vo hi ng gim st ca ngn hng mnh
hoc hi ng ca cc ngn hng ph thuc
h, nhng ngi hiu bit nhiu v cng nghip,
nhng nh kinh doanh, nhng cu vin chc,
nht l nhng ngi tng lm vic trong
cc ngnh ng st, hm m1), m h yu
cu khng hn ch l phi c nhng quan
h vi cc x nghip cng nghip m ch yu
l phi c nhng li khuyn gim nh, tc l
nhng li khuyn khng hn ch l da vo kin
thc cao ng m ch yu l da vo nhiu
nm kinh nghim v k thut, v thc tin v
v con ngi (157)
Nhng mt gim c ngn hng l y
vin hi ng gim st th khng nhng ch
c li th ch l ng ta quan tm n vic
thi hnh chc trch mt cch c lng tm v
ng ta c ngha v i vi ngn hng: ng ta
cn nm vng hn ai ht tnh hnh th trng,
c th em b my to ln nhng nhn vin
ca mnh ra thc hin nhng nhim v k
thut - thng nghip ca hi ng gim st;
chnh do nm c tnh hnh ca nhiu cng ty

oi-s
ban-c

176

Tng s
(do ti tnh)

6 ngn hng
ln

101

31

51

53

68

40

344

120

61

50

80

62

34

221

92

101

133

130

74

407
751

1040
98

43

36

41

38

33

289

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 429 - 430.

178

phi chng l trch dn cun sch ca Rt-x? Xem

tr. 170 - 171: cc y vin cc hi ng gim st xp
theo c c n g n h c n g n g h i p tr. 137 v 139:
pht hnh chng khon cng nghip
bn cht
vn nng"

mt tm li
dy

tnh cht
vn nng
tri vi
(thi xa)

V (b-ta)

V. I. L - n i n

Bn cht vn nng ca cc hot ng

ngn hng trong cng nghip, nh miu t
trn y, kh nng v s cn thit i vi
mt ngn hng ln phi s dng mt cch c
h thng s vn ng nh k ca hot
ng nghip v, vic cp tn dng cng nghip,
vic pht hnh chng khon, vic chim cc
gh y vin hi ng gim st, coi l
mt cng c c c nhng quan h
cht ch v lu di vi cc x nghip cng
nghip, tt c nhng ci ang qun
quanh ngn hng v x nghip cng nghip,
mt tm li dy n mc mt cuc u tranh
cnh tranh vi cc x nghip v mt hot
ng ring r no , thng l b loi tr,
v b loi tr trong mt thi gian di i vi
mt s t cng ty (163)
Vic nghin cu ton b nhng mi lin
h cng nghip a n kt qu l lm cho
ta thy tnh cht vn nng ca cc c quan
ti chnh hot ng cho cng nghip. Tri
vi nhng hnh thc khc ca ngn hng,
tri vi nhng yu cu i khi c
ngi ta nu ra trn sch bo i ngn hng
phi chuyn mn ha trong mt lnh vc
hot ng hoc trong mt ngnh cng nghip
nht nh khi mt ch ng, cc ngn
hng ln u c gng lm cho nhng mi

lin h vi cc x nghip cng nghip tr

nn ht sc nhiu v v phng din ni
sn xut v loi hng sn xut, c gng xa
b nhng hin tng phn phi t bn
khng u nhau gia cc a phng hoc
gia cc ngnh cng nghip khc nhau,
nhng hin tng ny sinh ra t lch s pht
trin ca cc x nghip ring bit1). Cng vi
vic , ngi ta cng m rng ci
mun xy dng nhng mi lin h vi cng
nghip trn c s quan h lm n lu di v
thng xuyn v to cho nhng quan h
ny mt hnh thc v mt kh nng m
rng v pht trin su thng qua mt h
thng chn rt chim cc gh y vin trong
hi ng gim st; so vi hai phm vi nh
hng , th hot ng pht hnh chng
khon, ng v mt ngha ca n i vi
nhng mi lin h ca cc ngn hng ln
vi cng nghip m xt, tng i li xung
v tr th yu hn. Mt xu hng mun lm
cho s lin h vi cng nghip tr thnh
mt hin tng chung; mt xu hng khc
li mun lm cho s lin h y c vng
chc v ngy cng c tng cng; c hai
xu hng ny u c thc hin trong
su ngn hng ln, tuy cha y , nhng
vi mt quy m ng k v vi mt mc
ngang nhau (180)2)
1)

179

xu hng

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 433.
2)
Nh trn, tr. 433.

V. I. L - n i n

180

nhng quan
h mi
ca cng
nghip vi
ngn hng
cha chc
c phi
trc nhng
nm 90
1897

khng
hong
(nm 1900)

sau cuc
khng hong
1900 (thi
1)

Vi tnh cch l hin tng tiu biu ca

nn kinh t quc dn, nhng mi lin h
gia cc x nghip cng nghip, vi ni dung
mi, vi hnh thc mi, vi nhng c quan
mi ca nhng mi lin h , tc l nhng
ngn hng ln c t chc mt cch va
tp trung ng thi va phn tn,
hnh thnh cha chc c phi trc nhng
nm 90; theo mt ngha no , ngi ta
thm ch c th t khi im y vo trc
nm 1897 l nm c nhng s hp nht
ln gia cc x nghip, nhng s hp nht
ny, v nhng l do thuc v chnh sch cng
nghip ca cc ngn hng, m ln u tin
p dng hnh thc mi v t chc phn
tn. C l c th t khi im vo mt
thi gian mun hn na, v ch c cuc
khng hong nm 1900 mi thc y ht
sc nhanh chng qu trnh tp trung trong
cng nghip, cng nh trong ngnh ngn
hng, mi cng c vng chc qu trnh ,
v ln u tin mi bin nhng mi quan
h vi cng nghip thnh s c quyn
tht s ca cc ngn hng ln, lm cho
nhng quan h c cht ch hn v
tng cng hn trc rt nhiu (181)1)
S tch t t ngt trong ngnh khai
m Ranh - Ve-xt-pha-li, s thnh lp
lin minh cc nh my sn xut thp, vic
hp nht cc cng ty in ln v. v., khng
cn nghi ng g na, thc y mt cch

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 436.

V (b-ta)

ng k vic gii quyt trn thc tin vn

cc mi quan h gia ngn hng v cng
nghip (182)
s kinh doanh hin i ca cng nghip
chuyn nhng ngn hng n nhng lnh
vc hon ton mi ca i sng kinh t
mt mc nht nh, ngn hng ang
chuyn t lnh vc hot ng v nguyn
tc m ni ch ng khung trong khu lm
trung gian sang lnh vc ca nn sn xut
cng nghip Nh vy (thng qua nhng
mi lin h vi cng nghip) cc ngn hng
ln i n ch khng nhng dnh vi cc
khuynh hng pht trin ca nhng x nghip
ring l, m cn dnh vi cc mi quan
h gia cc x nghip khc nhau ca cng
mt ngnh cng nghip v gia nhng
ngnh cng nghip hon chnh (183)
Trong nhng nm gn y, ai m quan
st s thay i nhng ngi gi chc gim
c v nhng y vin cc hi ng gim
st ca cc ngn hng ln, th ngi
khng th khng thy rng quyn bnh dn
dn chuyn qua tay nhng ngi no coi
vic can thip tch cc vo s pht trin
chung ca cng nghip l mt nhim v cn
thit v ngy cng khn cp ca cc ngn
hng ln, v ng thi gia nhng ngi
ny v cc gim c c ca cc ngn hng
ny ra nhng bt ng trong quan h
nghip v v thng c trong quan h c
nhn na. V thc cht th vn l
ch phi xem cc ngn hng, vi t cch
l nhng c quan tn dng, c v can thip

181

k tiu iu)

NB

NB

V. I. L - n i n

182

qu
n ci g?

1
2
3

nh th vo qu trnh sn xut cng nghip

m b tn tht khng; xem nhng ngn hng
c hy sinh hay khng nhng nguyn tc
vng chc v mt khon li chc chn cho
mt hot ng khng dnh dng g n vai
tr lm trung gian trong vic cp tn dng, v
a ngn hng n mt lnh vc trong
n phi chu, nhiu hn trc kia, s chi
phi m qung ca tnh hnh cng nghip.
Nhiu ngi trong s cc nh lnh o c
ca ngn hng u ni nh th, nhng phn
ln cc nh lnh o tr tui li xem vic
can thip tch cc vo nhng vn ca
cng nghip l mt tt yu cng ging nh
s tt yu lm ny sinh ra c nhng
ngn hng ln v doanh nghip ngn hng
cng nghip mi nht, song song vi s pht
trin ca cng nghip ln hin i. C hai
bn u ch ng vi nhau trn mt im
l: trong hot ng mi ca cc ngn hng ln,
khng c nhng nguyn tc vng chc c
cng nh cha c mc ch c th c
(184)1)
Nhng dch v ca ngn hng vi
nc ngoi v nc ngoi c phn ra
lm ba b phn, mi b phn tng ng vi
mt mc pht trin nht nh: thanh
ton quc t, m nhn vic cho nc
ngoi vay n v tham d vo cc x nghip
cng nghip nc ngoi mi b phn
u in du n ca mnh ln mt thi k

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 435.

V (b-ta)

nht nh trong chnh sch i ngoi ca cc

ngn hng ln ca c.
Mi nm trc y, mt trong nhng
ngi lnh o Cng ty chit khu, mt
cng ty c bit ch ti cc dch v
nc ngoi, pht biu v ngha ca nhng
khon tn dng i vi nn cng nghip
trong nc, trc y ban iu tra giao dch
chng khon nh sau (Bin bn ca y
ban iu tra giao dch chng khon, tr. 371,
li khai ca Rt-xen): Ti cho rng tht l
tai hi cc nu trao vic b tr nhng
khon tn dng cp cho nc ngoi c
khng phi vo tay t bn c v ngn hng
c m vo tay ngi nc ngoi. Chnh
l v mun trnh iu nn B ngoi giao
rt quan tm theo ti quan tm nh vy
l hon ton hp l ti vic chng ta cn
c cc chi im thng mi, cc chi nhnh
ngn hng v nhng quan h nc ngoi.
V ch nh c nhng mi lin h y tn
ti th mi c th tm ra c mt hot ng
cn thit cho cng nghip c nc
ngoi.
Li ca thn chung ca cng nghip
xut khu ca chng ta l chnh nc c
qu thua km Lun-n trn th trng
lm n ln. Hu ht cc n t hng u
tp trung Lun-n, th trng ln ca
th gii, v ch do ch l chng ta gn vi
mt s x nghip nc ngoi hn nn mi
c c nhng quan h lm n v cng
nghip mi c vic lm thng xuyn
(186 - 187)

183

NB

NB

NB
nhng
n t
hng

184

2 giai on

ng st

t nhng
nm 1890
giai on
th 2

V. I. L - n i n

Do vic cc ngn hng ln ca c

trc tip kinh doanh vi cc x nghip cng
nghip nc ngoi, nn li cng cn phi
phn bit hai giai on pht trin khc nhau
v nguyn tc v ni chung cng khng ging
nhau v mt thi gian. Giai on th nht,
nu xem xt v mt lch s, th gn nh trng
vi giai on hong kim ca vic nc
ngoi vay v do i vi mi nc, giai
on ny vo nhng thi gian khc nhau:
nhng nm 70 v 80 c th coi l giai on
hong kim ca vic xy dng ng st
nc ngoi (187)
2 in hnh nh (hai cc i lp nhau):
ng st Ru-ma-ni v s tham d vo cc
ng st ca M.
c im ca giai on mt ny l
mi lin h cht ch gn b hot ng
trong cng nghip nc ngoi vi nhng
khon tn dng, tuy rng cng nghip trong
nc, vi t cch l k cung cp, c th
c li phn no trong trng hp y.
Sng kin ca ngn hng l mnh m v
quyt nh, song n ch lin quan gin tip
n cng nghip thi, trong khi th iu
quan tm ch yu ca ngn hng l b vn
mt cch c li vo nhng chng khon c
gi ca nc ngoi. N tnh n tnh hnh
l cng nghip trong nc cha tch t n
mc cao v cha c kh nng bnh trng
nh trng hp bt u t nhng nm 90
tr i.
Ngc li, trong giai on th hai, nhng
khon tn dng ca nc ngoi, xt v mt

V (b-ta)

ngha ca n i vi hot ng ca ngn

hng, tr thnh th yu, cn s quan
tm ca cc ngn hng ln ti nn cng
nghip nc ngoi li tng ln v n t ph
thuc hn vo nhng mi quan h ti chnh
khc vi nc . Vic cc ngn hng ln
t chc hoc gip t chc cc cng ty
cng nghip ti cc nc khc tr thnh
mt hin tng thng xuyn hn, ng thi
trong cc dch v nc ngoi, ngi ta
thy c s cng tc cht ch ca cc ngn
hng ln vi cng nghip trong nc (188)
Nu nh chng (cc x nghip trong
nc) khi xm nhp vo nc ngoi, u
ph thuc nhiu hn vo nhng ngn hng,
so vi khi trong cc cng xng ca mnh
trong nc th ngc li (khc vi tnh
hnh xy ra trong nc mnh) ngn hng
tn ti nc ngoi nh trong nc
mnh, n c cc chi nhnh ring, thng tr
chu chuyn thanh ton quc t, c th c
mt s lin h nht nh vi chnh ph ca
nc , nh vic t chc pht hnh cng
tri (189)
C th phn bit bn hnh thc tham
d ca ngn hng vo cc x nghip cng
nghip nc ngoi: 1. Thnh lp cc chi
nhnh hoc cc x nghip con cho cng nghip
trong nc
2. Thnh lp nhng x nghip nc
ngoi ring bit, ch c nhng mi lin h
khng cht ch hoc hon ton khng c
nhng mi lin h vi cng nghip trong
nc Nhng trng hp tht s c

185

4 hnh thc

186

trng l nhng vic khai trng hot ng

ng st mi nht n c n g o i v
nhng doanh nghip ng ca nhng ngn
hng ln cng tham d vo oi-s A-di-a-ti-s
ban-c y chnh l m t m t x c h
do ti
vit ng

thnh lp
cng nghip
ca mnh

phn chia
th gii

V (b-ta)

V. I. L - n i n

t r o n g v i c x m c h i m mt khu vc
kinh t (190).
(Bt-a, Trung-quc etc. u l thuc
a)
3. Nhm th ba l nhng ca
cc ngn hng ln mun m bo cho mnh
mt v tr trong mt ngnh cng nghip
no nc ngoi bng cch thit lp
nhng x nghip ring ca mnh, hoc thng
thng ch l thng qua vic tham d vo
cc x nghip c sn (191) tham d
vo cc cng ty khai thc m Nam Phi (ois ban-c t 1894 etc.).
4. gii ngn hng c cng c
nh m bo cho bn thn mnh hoc cho
t bn c ng sau lng n, mt ngnh
cng nghip no nc ngoi nhm mc
ch ch ring mnh khai thc thi (192)
th d, nhng c gng t chc, di
b quyn ca mnh, mt b phn ca ngnh
cng nghip du ha m trung tm l cng
nghip Ru-ma-ni
Th trng du la th gii ngy nay
vn cn b phn chia gia hai tp on
ti chnh ln: cng ty M Xtan-a-r-
i-l cm-pa-ni ca Rc-c-phen-l, v cc
ng ch du la Nga Ba-cu l Rt-sin v N-ben. Hai tp on ny lin
h cht ch vi nhau, nhng my nm

187

nay, a v c quyn ca chng b nm

k th e da (193):
(1) cc ngun du la ca M b cn
(2) hng Man-ta-sp v cng ty Ba-cu
(3) cc ngun du la o
(4) idem Ru-ma-ni
(5) cc ngun du la bn kia i dng,
c bit l trong cc thuc a ca H - l a n
(tn c ph Xa-muy-en v hng S e - l tran-xpoc-t en- t-ry-inh cm-pa-ni)1).
= s tham d ca o i - s b a n - c
v cc ngn hng khc ca c.
Khng phi nhit tnh dn tc thc
y cc ngn hng tin hnh hot ng
ca h nc ngoi, m l s cn thit
ngy cng cp bch, mt trnh pht
trin nht nh ca ch ngha t bn hin
nay, phi to cho t bn nhn ri ca c
nc ngoi, mt a bn u t c li
(197)
Vai tr y (gip cc x nghip cng
nghip) l do cc ngn hng nm gi bng
cch lp cc hi nghin cu k thut m kt
qu phi c li cho cc x nghip bn. Trong
s cc hi , chng hn, c hi nghin cu
ng st tc hnh chy in, cng nh
Cc trung ng nghin cu khoa hc - k
thut do cng-xoc-xi-om L-v thit lp
1)

mt chn l
n gin

vai tr k
thut ca cc
ngn hng ln
(ca t bn
ti chnh)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 466.

188

ngn hng =
mi quan h
bn trong
gia cc x
nghip

NB
s pht trin
cc mi lin
h

V. I. L - n i n

v Cc m trung ng, mt cng ty hu hn

Phran-pho trn sng Manh m cc ngn
hng loi mt cng vi cc nh kinh doanh
cng nghip c ln cp vn (210 - 211)1).
i lc, cc ngn hng lm cho cc x
nghip cng nghip khc nhau xch li gn
nhau (lc th a vo cc-ten, lc th gp
phn vo vic chuyn mn ha v. v.)
y ngn hng th hin bng cch
no mi quan h bn trong, ci mi
quan h ang hnh thnh gia mt s ln
cc x nghip cng vi s pht trin ca i
cng nghip, n tiu biu cho mt cng
ng quyn li ang tn ti gia cc x
nghip (215)
Mt cng trnh nh ng st Bt-a
em li cho oi-s ban-c mt kh
nng rt phong ph trong vic to vic lm
cho cc nh my sng hu i vi n! (217)
Tuy vic lm cho cc x nghip v cc
ngnh cng nghip khc nhau gn gi nhau
bng cch khi c iu kin th giao n t
hng cho h, c cc ngn hng thc hin,
t trc n nay, mt cch c chng
hay ch, nhng d sao s gn gi cng
l mt du hiu ng k chng t rng s NB
pht trin ca nn i sn xut cng nghip
lm cho nhng mi lin h cng tr nn
nhiu hn, song cng phc tp hn v rng
hn. Cc mi lin h v quan h ph thuc
ln nhau gia cc ngnh cng nghip v cc

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 434.

V ( b-ta)

189

x nghip khc nhau tm thy c cu th hin

chng l cc ngn hng ln, v nhng mi quan
h ngm ngy cng tr thnh mt s cng tc c
hiu lc" (219)
C ting phn nn v "ch trng khng b "
ca cc ngn hng (219 - 220) chng b t
!!
b u c ( i ly n t hng v. v.) phi quan
h vi mt hng nht nh (220).
Cuc khng hong (chc hn l cuc khng
hong nm 1900) ng mt vai tr c bit
trong ngnh cng nghip in, v cc ngn hng
tng cng v y nhanh s dit vong ca cc
x nghip tng i nh v s thn tnh ca cc
x nghip ln i vi chng (tr. 230 - 232). "T
chi khng gip cho chnh cc doanh nghip
cn n s gip hn c, nh th l cc
ngn hng dn n thot u l mt s pht trin cc ngn hng
mnh lit, ri sau l s ph sn tuyt ng v s ph sn
ca cc x
hy vng ca cc cng ty khng lin h mt thit
1)
nghip
y vi nhng ngn hng " (232) .
nhng chi tit v ngnh cng nghip in khng
NB
l th g. Xem n h n g c h i t i t m i h n
trong "Die Neue Zeit"

Nhm L-v.
Nh my sn xut my khu ca L-v c thnh lp nm
1869, km theo vic sn xut v kh, sau (nhng nm 70 v
80) sn xut sng ln, ni hi v. v. v v. v., tip n l cng
nghip in, cc cng ty con etc. [I-y-en-x miu t khng t
lm].
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 463.
14 B. . . 28

V. I. L - n i n

190

Trong v thi ca cc ngn hng ln i vi cc cc-ten

(253 - 258), tc gi ni "hi di dng" v tn mn. ng ta phn
bit 4 loi: 1) th (i vi nhng cc-ten khng quan trng); 2)
"ch tht s" (254) n cc cc-ten nh cc-ten than (n
nhng cc-ten tiu biu cho "vn sinh tn " ca mt ngnh
cng nghip nht nh);
3) "gip " cc-ten, th d nh cc-ten c
khc vi s 2
ch no? thp;
(4) "quan h lm n v mt ngn hng" thun

khng phi l ty chng hn nh t chc "phng qun l

"s ch tht xanh-i-ca" bn cnh " S p - p h - h a u - d e n s b a n - c - p h - r a i - i n " (1899)
s"?
258 - 265: m t s tch t trong cng nghip
t h a n (Tt-xen v cc tc gi khc). Xem ca
Vc-ne trong "Die Neue Zeit", 1913 th hay hn
v mi hn, ghi trong quyn v khc 1).
265 v cc trang tip, cng nghip i n (xem trch "Die
Neue Zeit" 2)).
"Nguyn tc cao nht ca cc ngn hng trong lnh vc ny
th trc ht l gip mt cch c thc s tch t m trc
y chng gin tip gip bng cch nng v mt ti
chnh cho cc x nghip pht t" (268)
"Vic bin i chnh sch cng nghip ca cc
ngn hng ln t ch l chnh sch ng lm c
"bin
quan tn dng thnh chnh sch tch t cng
i"
nghip, th hin r mu thun ba mt trong s pht
trin ca ngnh ngn hng hin nay" (268)
1)"S tht l s cnh tranh gia cc ngn hng
ln ngy cng b xa b" (269)
2) "S phn tn" cc ngn hng (cc chi nhnh
a phng v s lin h vi cc ngn hng tnh)
1)
2)

Xem tp ny, v "" tr. 8 - 9.

Xem tp ny, tr. 402.

V ( b-ta)

191

dn n "s hp nht ngy cng tng ca nhng t

bn, mt s hp nht ang lin kt ngn hng vi
cng nghip li thnh mt th thng nht"
3) "s tch t ngy cng tng c ngha l mt t chc ph
hp vi mc ch hn" (270)
"Bng cch pht trin rng s lin hp v mt sn xut,
nhng xu hng khc nhau ca s lin hp ny ang biu hin
trong cng nghip in v nn i cng nghip luyn kim,
lnh vc ca nn sn xut c lnh o mt cch c thc ny
c th m rng ra rt nhiu v cc ngn hng ln l mt nhn t
quan trng trong ci qu trnh vn ng khng chi ci c
ny" (270)
Lm nh vy l c khuynh hng to thun li mt cch
c bit cho cng nghip nng (than v st) lm thit hi n
cc ngnh khc
"C gng ca cc ngn hng ln i n tch t v lnh
o cng nghip mt cch c mc ch l mu thun, mt
khi n ch hn ch mt s ngnh cng nghip nht nh v NB
do dn n tnh trng mt tnh k hoch cn trm trng
hn na trong nhng ngnh cng nghip khc" (271) 1).
Ht
Stin-lch v "nn kinh t
ton th gii".
Bnh lun

Tin s -xca S t i n - l c h . "Nhng cng trnh nghin cu kinh

t - chnh tr hc v x nghip ln".
Tp I. "Cng nghip st v thp". Bc-lanh, 1904.
II. "Cng nghip than ". Lai-pxch, 1906.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27. tr. 413.
14*

V. I. L - n i n

192

Xem qua th thy y l s miu t nhng x nghip c

b i t ln vo loi nht (miu t mt k thut, thng mi, mt
phn v hon cnh ca cng nhn).
Ch ni v nhng x nghip c bit. Khng c s liu
tng hp, cng khng c nhng kt lun
Trong ti liu nu, cn ghi li trch dn
I . G h c - m a n . "Trnh chuyn mn ca cng nhn
NB nh my" ng trong "Die Neue Zeit", xut bn nm
th 21, tp II, s 30.
((v vn my mc loi b nhng cng nhn khng
lnh ngh v v vai tr ngy cng tng ca cng nhn
l n h n g h trong iu kin s dng my mc))
" N n k i n h t t o n t h g i i " "Nin gim v
sch c". Do Eng-xt phn H a n - l xut bn.
Xut bn nm th

I. 1906
II. 1907
III. 1908

Mi tp gm 3 phn: 1) im tnh hnh th gii; 2) Nc

c; 3) Cc nc khc.
Nhng bi im tnh hnh th ti hn ca Ny-man - Xpanlc, v phn ln khng c nhng tng s m ch c cc s liu v
tng nc.
Ri rc, khng y , khng tng hp. Khng c cc s
liu v tng nm ( i b p h n l khng c). Ch c th
dng c vo vic tra cu c bit.
Hon ton khng c s quan tm khoa hc n vic phn
tch n h n g m i l i n h ca nn kinh t th gii ni
chung, mt s quan tm m ta thy mt phn no th hin
Can-v trong cun "Nhp mn" ca ng ta; ch l nhng
s liu thng k cn th.

V ( b-ta)

193

V. I. L - n i n

194

"V c quyn v in s ra i khi no

Trch tp ch "Ngn hng"

nhng ngi sn xut cn n n, ngha l

"D i e B a n k", 1912, 2.

"c quyn v du ha ca ngi phn Gvin-n" (1032 )
(tin s Ph-lch Pin-n).
Ngy 15. III. 1911, Quc hi c chp thun,
gn nh nht tr hon ton, mt nguyn vng v
c quyn du ha. Chnh ph nm ly ci
"c nhiu ngi hoan nghnh" (1032) . T ra l
cc ngn hng "khng th no tha thun c v
hy so
snh
ming mi cp c" (1033). Duy ch c "oi-s
tr.
13
ban-c" l ng !! Cc ngn hng khc (do " i 1)

y
x c n - t - g h - d e n - s p - p h t " cm u)
phn i, mt phn v cho rng nhng ca m
" o i - s b a n - c " cp c l qu ng 2).
Cuc u tranh gia cc ngn hng l c li cho
tnh hnh: "Ch sau khi nhng nhn vt hu quan
vch mt nhau m iu ny th h lm n ni
n chn, thnh tho v hiu bit su sc nhng sic!
im yu ca nhau th mi c th lm sng t vn
" (1034)
Ngi tiu th s gi c qu cao ("qu t", 1034). Ngi
tiu th c "Xtan-a-r- i-l cm-pa-ni " phc v rt tt.
Ch bng cch thit lp c quyn dng in, bin thy lc
thnh ngun in r th mi u tranh c vi T-rt du
ha. Nhng chng ta ch c c s c quyn v in khi no
iu l c li cho nhng ngi sn xut.

1)

Xem tp ny, tr. 79 - 80.

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 467 - 468.
2)

NB

sic!

!!

"cng vt" cho

t bn ti
chnh

!!

ng khi no cng nghip in ng ngng

ca ca mt thi k ph sn ln mi, v khi no
cc nh my in khng l rt tn km m
hin nay l do nhng "cng-xoc-xi-om" cng
nghip in t nhn xy dng ln khp ni
v trong vic xy dng nhng nh my ny th
hin nay cc "cng-xoc-xi-om" c cc
thnh ph, cc nc, v. v., giao cho mt s c
quyn no s khng th hot ng mt
cch c li na. Lc , ngi ta s phi dng
n sc nc; nhng ngi ta khng th dng
tin ca nh nc bin sc nc thnh in
r tin c m vn li phi giao cng vic
cho mt "t chc c quyn ca t nhn do nh
nc kim sot", v cng nghip t nhn k
kt mt s giao ko v ginh c cho mnh
nhng khon b p ln cho nhng x nghip
t tin hot ng bng sc hi nc ca n,
iu ny gnh qu nng ln a t cho t
chc c quyn v in nm trong s qun l
ca nh nc v s dng cc ngun sc nc.
i vi t chc c quyn b tt, th trc y
l nh th; i vi t chc c quyn du la,
hin nay cng nh th; sau ny i vi t chc
c quyn in cng s nh th thi. Nhng
ngi theo ch ngha x hi nh nc nc ta
l nhng ngi t cho nhng nguyn tc p
lm cho lo mt, th nay n lc cui cng
h phi hiu rng c cc t chc c quyn

V ( b-ta)

chng bao gi theo ui mc ch v a

n kt qu l lm li cho ngi tiu th hay
ch t cng cho nh nc hng mt phn
li nhun ca ngi kinh doanh, m ch

dng ngn qu ca nh nc lm hi
phc cng nghip t nhn i ti ch
gn b ph sn".1) (1036. Do tc gi

195

NB
NB

vit ng).
"oi-s ban-c" b "Xtan-a-r- i-l
cm-pa-ni" nh bi v nm 1907, (b bt
buc) phi k vi n mt hp ng rt
c mt bng
khng c li, khin cho nm 1912, "Xtan-a- "nhng s lin
r- i-l cm-pa-ni" c th mua li h chng cho"
trong nhng
nhng ngun du ho ca "oi-s ban-c"
"cng-xoc-xivi mt gi rt r.
om" du ho
V th l "oi-s ban-c" phi "lao vo
vic ct lc" to ra mt c
quyn!!
(vi
"oi"i-xcn-t-gh-den-sp-pht"
s c-en c-txi-en-gh-den-sp-pht" ca n) chng li "ois ban-c" v hot ng mt cch rt thn trng theo hng c
li cho mt hip ngh k vi " X t a n - a - r - i - l
cm-pa-ni".
"Die Bank", 1912, 2, tr. 695:
Cc ngn hng
"Thng k v cc ngn hng c phn Anh"
thuc a
(Anh v Oen-x)

V. I. L - n i n

196

triu 1.xt.
1890 104 ngn hng (c phn) vi 2 2 0 3 chi nhnh. S tin gi 3 6 8
NB
1911 44 "
"
" 5417 "
"
"
749
Xct-len
1890 10 "
"
"
975 "
"
1911 9 "
"
"
1 227 "
"
Ai-r-len
1890 9 "
"
"
456
"
"
1911 9 "
"
"
739
"
"
Cc ngn hng t h u c a
1890 30 "
"
" 1742 "
"
NB
1911 38 "
"
" 3645 "
"

"Die Bank", 1 9 1 2 , 2 (629 v tip). "Chin lc du ho" ca

Ph-lch P i n - n :
mt mt, ngi c ("i-xcn-t-gh-den-sp-pht" v "cen c-txi-en gh-den-sp-pht") mun lin kt Ru-ma-ni (v
Nga) chng li "Xtan-a-r- i-l cm-pa-ni";
mt khc, "Xtan-a-r- i-l cm-pa-ni"
thnh
lp cng ty ("N-c-lan-xkh c-l-ni-a-l
NB
cc t-rt p-t-r-l-um mt-xkha-py") n g a y H-lan,
bng cch mua li cc ngun (v cc x nghip t
du ha
phn chia nhng) ti Nam-dng n ging vo k th
chnh ca n: t - r t H - l a n - A n h - "Seth gii
l" ("C-nin-cli-c Se-l") v. v..
Cuc u tranh chia th gii. "Phn chia
th gii", t r . 6 3 0 .
Chu thuc v t-rt H-lan - Anh.
Phn cn li ca th gii l thuc v "Xtan-ar- i-l cm-pa-ni".
"Xtan-a-r- i-l cm-pa-ni" mun chim

tt c.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 468 - 469.

Ngi c mun t bo v ly mnh (+ Ruma-ni + H-lan + Nga??).

V ( b-ta)

"Die Bank", 1912, 1.

"Ch ngha yu nc ca cc t-rt" ca L. E-svgh: c, ngi ta thnh lp mt t-rt mua
li nhng ngi phn phi phim! (Cng ty Pa-t (Pari) mi ngy sn xut 80 000 mt phim tr gi mi mt
l 1 mc. Tt c cc rp chiu bng trn th gii thu
c gn 1 t mc trong 1 nm!!) (tr. 216 - 7). Ngnh
cng nghip ny ca c b lc hu, n c bit pht
trin Php. c, gn 40 hng cho thu phim mua
li phim v cho cc ch rp chiu bng "thu". (Mt
t-rt c thnh lp: "oi-s phim-in-u-xt-ri
c-txi-en-gh-den-sp pht" = "Phi-a-g", do ngh s
Pa-a-s, mt phn t dn tc - t do ch ngha cm
u. T bn = 5 triu mc, trong chc chn l
ngi ta nh s dng "mt phn khng nh" lm
"li nhun sng lp") Ngi ta ang kin lp mt
c quyn. Liu c thnh cng khng??

197

T-rt
in
nh!!

"Die Bank", 1912, 1 (tr. 223 v cc trang tip), bi

bo nh ca A. L a n - x b u c . " K i n h d o a n h

ti chnh ca t-rt ca cc ng
h o n g " (trn th trng chng khon, ngi ta
t tn nh vy cho "kinh doanh" ca cc ng
hong Phuyc-sten-bc v H-hen-l-e, hai nh t
bn ti chnh rt giu c). H u t hng triu
ng tin ca bn thn h v tin ca " o i - s
b a n - c " , vo hng (hng xy dng) B-xvau
v Cnau-. Hng ny v vt c mt mn
tin ln c n 100 triu mc (!! tr. 229), lao thc
mng vo mt lot nhng kinh doanh liu lnh b mt tht
nht v b ph sn. " o i - s b a n - c " ca "oi-s
b mt gn 12 triu, Phuyc-sten-bc mt khong ban-c"!!!

V. I. L - n i n

198

8 triu (tr. 226), sau khi che giu v bng bt (tr.

226) mi quy m ca s ph sn. Tc gi phn n
v
ht sc v vit: "Ton b s pht trin kinh t ca
sic!!
chng ta c mt ci g ca ci nc c Cnau-"
"cc cngxoc-xi-om (230) "Ci nguyn tc m h (B-xvau v Cnau-)
hot ng theo khng khc g nguyn tc
in"
lm cho, chng hn, hai cng-xoc-xi-om in ln
nht ca c thnh cng" (228) 1)
Gi nh B-xvau v Cnau- thot nn bng cch gt s bt
trc sang cho k khc th chc l h s c mi ngi khen
ngi, cn hng trm hng nghn ngi t hn s b ph sn!

"Die Bank", 1912, 1.

L. E-sv-gh. "o c ho ch ngha t bn" (tr. 12 ).
Cuc bu c vo Quc hi c. Cuc u tranh gia nhng
ngi bo th v nhng ngi dn ch. "Trong khi ngi ta
tranh lun nhau xem nhn dn hay l gii quan li s cm
quyn th mt quyt nh c thng qua t lu c li cho
lc lng th ba, c th l cho gii ti phit" (12) "t do chnh
tr tr thnh mt cu ni trng rng trong nh nc, ni m cc
ngun ti sn kinh t tr thnh c quyn ca mt s t siu
nhn" (12). Ngi ta ang tm cch o c ho ch ngha t
bn: ngi ta c vo hi ng gim st cc y vin ly t cc
hi ng a phng!! (x, khu, v. v..). Chng hn nh trong
Cng ty c phn "Tem-pen-g-phc phen-" mt tr m
mui!! "mt s gi di ti tin" (15) cc i biu cng nhn
c tin hoa hng etc. etc. Kt qu l "mt tnh hnh gian di
ni b" (16) bn quan li "n cnh vi gii ti phit" (19)
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 449 - 450.

V ( b-ta)

199

"Vic u t t bn ca nc ngoi Ca-na-a", tr. 32 v cc

trang tip.
Anh ............................................
M..............................................
Php...........................................
c.............................................
B ................................................
H-lan........................................

>

2 000 triu -la

420
80
80
32
32
11.5

11
123

L. E - s v - g h . "Lch s ca mt s sng lp" (tr. 420 v

cc trang tip) cng ty sn bay.
"Phli-u-g-pla-tx I--gan-ni-xtan" gn Bc-lanh. Gim c
l c-tuya Muy-l li ko cc cng tn v cc ng hong, ly
ca h hng triu ng (t bn c phn = 4 triu mc), dnh
cho mnh "nhng c phn khng mt tin", ri bn li chng
(theo kin ca mt ngi chuyn xc nh gi c bn mnh
lm tay sai th t ai y s mang li nhng li nhun kch
x trong 10 - 20 nm!!), ni chung y l mt s la lc gh
gm v tt c u cc k hp php!!
nhng
trm
t bn
ngn
hng
M

1)

A. Lan-xbuc. "T-rt tin" (tr.

432 v cc trang tip).
"N-sn-nen xi-ty ben-c" (Rcc-phen-l v "Xtan-a-r- i-l
cm-pa-ni") chi phi mt s t bn
gn 1 t la. "Ben-kc-d t-ra-xt
cm-pa-ni" (Moc-gan) chi phi mt
s t bn gn 1 1 t -la.

2
ngn hng
2
t
-la
( = 11
t mc) 1).

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 428.

200

V. I. L - n i n

Tc gi nhn xt rng khng u, ngn hng li c quy

nh mt cch cht ch nh M (cc ngn hng "nhn gi" v
ngn hng "chng khon" c phn nh gii hn ht sc cht
ch; cm khng cho lp cc chi nhnh; cm khng cho mt
ngi vay > 10% s vn v. v.). M c 26 000 ngn hng "c
chim chch" (438) nhng tt c nhng iu cng chng i
n u!! Trn thc t, c c n h t p h cai tr v kim
sot. Thay i php lut th ch dn n thay i hnh thc
thng tr ca h m thi.

"Die Bank", 1912, 1, tr. 523 v cc trang tip.

L . E - s v - g h . "Mt loi phn bn c tnh cht vn ho"

= nhng ngi c di c vo Bra-xin. Mt bng qung co v
lim s ca chnh ph Bra-xin (cng nh ca Ca-na-a). C
kim c mt ngi di c th ngi dt mi c 10 mc.
Nhng li ni di tr v phc li ca nhng ngi di c, s
ngho kh ca h etc. etc. t c bn cho h vi gi u
c etc. etc.

"Die Bank", 1911, 1, tr. 1 v cc trang tip.

A . L a n - x b u c . "c - mt nh nc thc
NB
u ! li"
Tin gi vo cc qu t i t k i m c = gn
16 t mc. y l s di chuyn ca t bn t trng
thi tim tng sang trng thi hin nhin, l mt s
gip cho t bn ln, mt s chuyn bin thnh
l i t c (i b phn l thnh cm n). T mnh
khng mun qun l ly tin ca mnh, nhng ngi
gi tin "cng c sc mnh cho t bn ln v lm
suy yu sc chng ca cng nghip nh" (8).

t bn ca nhng
ngi ngoi
+ 850 (triu mc)
+ 7 750
"
+ 812%
"

s ngn
hng
1883 .......... 38
1907 .......... 53
+ 40%

t
c
500
1 130
+ 126%

t bn ca nhng
ngi ngoi
620
3 130
+ 405%

"Die Bank", 1911, 2, tr. 605 v cc trang tip. "Hai mi nm

ca nhng ngn hng Anh" ca An-phrt Lan-xbuc.

D tr

T bn

tr. 813 v cc trang tip c

S pht
trin ca
ngnh ngn
hng c

1872
1910

174
422

tng s t bn
m cc ngn
hng s dng

Triu cua-ron

(Anh +
Xct-len +
Ai-r-len)

tin ca nhng
ngi ngoi

nhng ngn hng o

Ai-rlen

t bn t c
(t mc)

t bn
t c
890
4 450
+ 400%

Xctlen

36.4
18911) 110 408.5 +91.6 +38.5 triu 69.8
1911
46 776.6 106.6 62.5 1. xt. 78.7
49.0
Cc chi nhnh ca 46 ngn hng Anh 5 218 chi nhnh
(1910)
ca o Men 2
9
ca Xct-len 9
1 242
ca Ai-r-len 9
693

Ibidem, tr. 2 1 8 : nhng ngn hng c

s ngn
hng
1883 .......... 160
1907 .......... 440
+ 175%

ti

S pht
trin ca cc
ngn hng
Anh

Tin gi v
khon vng lai

NB

V. I. L - n i n

202

s ngn hng

" c, ngi ta a thch ch giu ci xu hng ca

ngi Php mun tr thnh nhng k thc li. Song
ngi ta qun rng, nu ni v giai cp t sn, th tnh
hnh c cng li ngy cng ging nh tnh hnh
Php" 1) (10 - 11).
Gn 45 tng s (r rng l 45%) trong cc qu tit
kim l gm nhng khon tin gi t 3 0 0 0 m c hoc
hn!!

201

S ngn hng

V ( b-ta)

1
5

1
11

3 t mc
30 " "

1872 23 ngn hng trong s 174 c 10 triu t bn v >.

Chng chi phi 60% s tin ca nhng ngi ngoi
1910/1 53 ngn hng trong s 422 c 10 triu t bn v >.
Chng chi phi 82.5% s tin ca nhng ngi ngoi (tr. 818)
Nc c, sn lng st nm 1870: 1 346, 1910: 14 793 nghn
tn 17.

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 506.

1)

Nhng con s ct mt l ly ca nhng nm nu, cn nhng

ct sau l ca nm 1890 v 1910.

V ( b-ta)

V. I. L - n i n

204

!!

t ban thanh tra ca quc sang gh gim

c cng ty bo him" (831).

"Die Bank", 1911, 1, tr. 94 - 5. Ti liu thng k mi nht v

cng nghip st:

mt v d
hay!!
(t bn ti
chnh v
chnh ph) 18

1810
1820
1850
1870
1890
1910

15

1 346
4 625
14 793

158

2 228
6 059
8 033
9 664

54
20
564
1 665
9 203
27 250

198

405
204
1 178
360
1 962
727
3 500 2 870

Sn lng ca

th gii

Nga

Php

Anh

1000 tn

L . E - s v - g h . "Bn ti phit v gii

vin chc" (tr. 825 v cc trang tip) in
hnh cho mt ngi ci lng tiu t sn.
Hai th d:
"My nm v trc, do lp trng ngoan
c ca xanh-i-ca than Ranh - Ve-xtpha-li, mt phong tro th ch mnh m
vi cc cc-ten lan khp nc c, chnh
ph ch triu tp mt y ban iu tra
nghin cu vn nhng cc-ten. Trong
cc bui tho lun, vin c vn ca chnh
ph l ng Phun-c ni bt ln do s
hiu bit su sc vn v nhng bi pht
biu thit thc v sc bn chng li cc i
din ca cc cc-ten. Sau t lu, vin c
vn ca chnh ph, ng Phun-c, nhn
mt chc v c tr lng hu l lnh o
lin hip cng nghip thp ca c, mt t
chc cc-ten hng mnh nht v khp kn
nht nc c. Sau khi chnh ph mt
nh vy con ngi am hiu nht v vn
th vn cng xp i" (827 - 8). Tc gi ni,
khng cn vin dn nc M!
C mt "Ban thanh tra ca quc
chuyn gim st bo him t nhn" n
lm nhiu iu trong vic kim tra cc
cng ty bo him t nhn. V th l cc cng
ty bo him cu "cc nhn vin kim tra"
bng nhng chc v c li (thm ch k c
gh gim c). "C t ra l ba v nhn vin
kim sot" (nhn vin chu trch nhim kim
tra nh vy) "trong my nm gn y, nhy

203

1 650
4 187
12 021
27 427
60 000

Sn
xut
st
gang

"Die Bank", 1910, 1 (tr. 401 v cc trang tip), An-phrt

Lan-xbuc. "Ngn hng phc v nn kinh t quc dn", vit
v cun sch ca Rt-x, m tc gi ch trch l qu lc quan v
khng bit n nhng khuyt tt ca cc ngn hng c.

"s tham d"

ca ngn
hng hin
i!!

Idem: An-phrt Lan-xbuc. "C h

t h a m d trong ngnh ngn hng c"
(497 v tip) v "Nhng s nguy him ca
ch tham d". Hai bi bo khng cung
cp c g my; ni chung chung; nhng
iu bit. Duy ch c biu "s tham d" l
tt thi (tr. 500). (Xem tr. 206 - 207. BT.)

V ( b-ta" )

205

"Die Bank", 1 9 1 0, 1, tr. 288. Bi bo: "Cc x nghip t

nhng ca c nc ngoi".
Phng thng mi Bc-men vit trong bn bo co gi
b trng B thng nghip:
"T bn c ang tham d vi s lng ln
vo cc x nghip m vng T-ran-xva-an,
mc du vy, ng tic l cung ng ca cc
nh my ch to my ca c cho cc m
T-ran-xva-an l rt t, v s lnh o cc x
nghip m v mt k thut phn ln l nm
trong tay ngi Anh. ng trn gc ny m
mt th d
xt th tht l v cng ng tic nu cc x
tt v vai
nghip t nhng Man-n-xman " ( Ma-rc)
tr,
"b ha nhp vo xanh-i-ca khai thc m ca
ngha v
Php. C th nhn thy trc mt cch chc
chnh sch
chn rng nh vy s lnh o cc m Maca t
rc v mt k thut s ri ton b vo tay
bn ti
ngi Php, do hy vng c cung cp
chnh
my mc v thit b ca c s mt hn. Tht
l mt sai lm khng vt vt c nu nh t
bn c tham d vo cc x nghip m Marc m li trao quyn lnh o k thut cho
ngi Php nh xy ra T-ran-xva-an
vi ngi Anh. Ngnh cng nghip ch to
my ca c s khng c li g trong vic khai
thc cc m Man-n-xman nh vy c, v s
tham d ca t bn c ch c c li cho
cng nghip ch to my ca Php m thi.
Ngc li, nu mt b phn, d tng i
nh, nhng m ca Ma-rc m c khai thc
di quyn lnh o k thut ca c th
s l iu ht sc c ngha i vi cng
nghip c". (Trch t cc tr. 288 289.)
15 . . . 28

V. I. L-nin

206

"oi-s ban-c" 1)
(1) thng xuyn tham d vo 17 ngn hng. Trong s th 9
(2) tham gia trong mt thi
gian khng c hn nh vo
(3) tham gia tng lc vo
((Tng s do ti tnh ra))

"

"

"

"

"

"

"

30

5
14

trong , tc l trong s 8 ngn hng th c h a i ca Nga:

NB

Ngn hng thng mi Xi-bi-ri v Ngn hng ngoi

thng Nga v mt ca o: "Vi-ne-r ban-c-ph-rai-in"

tng cng mt "cng-xoc-xi-om" c khong 1 /2 t mc

l tin t c v 1 1 3 t l ca ngi ngoi

r rng c th ly nhng s liu v "oi-s

i loi nh sau:
ngn hng gia ("oi-s ban-c")
th ln n mt cn i v trong
s ngn hng ph thuc, c nhng
ngn hng c ti 70 80 triu
mc t bn!!

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

V ( b-ta)

207

ngn hng li tham d vo 34 ngn hng; t r o n g s 4 li tham

d vo 7

"

"

"

"

"

" 14

"

"

"

" 2 "

"

48

"

"

" 2

s gm c ngn hng ln cc ch ngn hng

H thng "tham d" NB

i loi nh sau

ca tc gi l
nhng hnh
vung vi tn gi
cc ngn hng

V. I. L - n i n

208

"Chin dch chng li nhng ngn hng ln ca Php",

tr. 236 v cc trang tip.
Nhng bi bo ca Ly-dt (lc u ng trn "La
Grande Revue", 1906).
Cun sch ca Giuy-l -mc-g , ngi ng
h ng ta. "Vn cc cng ty tn dng".
Phn i Ly-dt l T-xtt . "Vai tr ca cc c
quan tn dng Php", 1907, mt quyn sch (cc
bi ng trn "Revue politique et parlementaire").
S nh gi hi ht: ng ta ni rng Ly-dt
cng iu, song iu c bn l ng. Nh nc
thc li = nc Php. T bn nc c % thp chy
dn sang nc c % cao. Ly-dt khng phi l mt
chuyn gia etc.. Theo Ly-dt th cc ngn hng n
ti 7% hoa hng trong vic bn cc chng khon
7%!!!
ca nc ngoi!!!
(1910, 2) tr. 1200: trch nhng s liu ca "Tiu ban tin
t quc gia" M.
Thng k tin gi v tin tit kim.

ban-c" minh ha cho nhng s tham d

A n h (triu 1. xt.)

P h p (triu phrng)

Gi ngn
Gi cc
hng
qu tit kim

Gi ngn
Gi cc
hng
qu tit kim

1880
1888
1908

NB

425 8. 4
624 12. 4
1 160 23. 2

78
105
212

1. 6
2. 0
4. 2

c
Gi Gi cc Gi cc
ngn
hi tn qu tit
hng
dng
kim

Mt-xc-va, t. 27, tr. 417 419.

15*

?
1 923
4 703

1880
1888
1908

529
364
1 142
425
7 067 2 207

2 614
4 550
13 889

?
1. 5
3. 7

1 280
2 762
5 226

0. 9
2. 1
4. 2

Tng kt (do ti
tnh ra)

t
Anh
10. 0
14. 4
27. 4

mc

Php
?
3. 7
7. 9

c
3. 5
6. 0
23. 1

V ( b-ta)

209

V ban bin tp nhn xt rng khng nn em ng nht ti

sn quc dn "hu hnh" y vi ti sn quc dn ni chung.
Trch t bi bo ngn ni v nh t bn ti chnh -u-a
En-ghen cht vo thng Mi mt 1910:
"C mt l gim c Bc-lanh leo ln
c a v ca mnh ch v nhng ngi ch
n khng thy c kh nng no khc cu
bc
nguy cho tin ca ca h ngoi vic to cng
ng
danh cho con n ca mnh. Tuy phn n cng danh
ngm ngm v s khinh sut ca bn con n
ca cc
gim c
, nhng v nhng li ch kinh doanh ca
bn thn h m h nhn thc ng, h ngn hng
cng khai ca ngi tnh tho vt ca chng"
(1202 3).
"Die Bank", 1909, 1, tr. 79. Bi bo ngn: "Lao a vo
ngn hng" cc quan chc chuyn ln chc gim c
ngn hng (Van--ma Muy-l, ph. Clt-txinh, Hen-phrch, Sun-phen-) v chuyn sang cng nghip (Phunc, Bt-)...
"Tinh thn lim khit ca vin chc nh nc nh th
no, khi m trong thm tm anh ta li c ao c mt ch
bo b nho nh no ph B-ren ["oi-s ban-c"]?" 1)
(79).
tr. 301 v cc trang tip: An-phrt Lan-xbuc. " ngha
kinh t ca ch ngha Bi-dng-tin" mt bi tiu lun
nhit tnh (tnh cht a cm tiu t sn) chng li mi lin
h gia gii ti phit v hong etc.
"Chng ta hy nh li cuc hnh trnh n
Pa-le-xtin v kt qu trc tip ca cuc hnh trnh
, tc l vic xy dng con ng st Bt-a,
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 451.

V. I. L - n i n

210

din
t
hay!

ci "s nghip v i" v bt hnh "ca c kinh

doanh ca ngi c" li l nguyn nhn ca tnh
trng b "bao vy", nhiu hn l tt c nhng sai
lm chnh tr ca chng ta gp li" 1) (307).

Lt-vch E-sv-gh. " N h n g

khuynh
hng
cch mng ha trong cng nghip st c".

cch mng
k thut
trong cng
nghip st

c, trng tm khai thc qung v st

chuyn t vng Ranh Ve-xt-pha-li sang
vng Lo-ren Lc-xm-bua (Ty Nam). Trc
y th qung giu pht-pho (Minetteerz Lcxm-bua v Lo-ren) l khng c gi tr. N tr
thnh tt do (1) phng php T-mt; (2)
v i c l u y n t h p b n g l i n (thanh dn
in: 15 nm bo m so vi trc y ch c
9 nm). Qung vng Lc-xm-bua Lo-ren
l 2 t tn (c 200 nm nu tnh theo mc
tiu dng hin nay ca c) (tr. 316 317).

A. Lan-xbuc. " T i s n q u c d n c ln n
mc no?", tr. 319 v cc trang tip.
Ph phn cun sch ni ting ca Stanhman Bu-kh v s tnh ton ca ng ta: 350
ti sn
t mc (190 200: Lch-xt v Smn-l; Anh:
quc dn
250 300, Php: 200 225). S liu hp thnh
c
ch yu ca Stanh-man Bu-kh (a) = 180 t
(350?? t)
"ng sn v bt ng sn t nhn" l nhiu
gp 2 h o c 3 l n (tr. 324) so vi thc t, v
ng ta (v Ban-lt (tr. 322) b qua iu
!!) s dng cc hp ng bo him (162. 6
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 451 452.

NB
thu nhp
ca cc
gim c
v y vin
ban gim c

cc
xanh-i-ca
lm n
nh th
no?

"Die Bank", 1909, 2. Nhng bi bo ca -gin Cauphman v c c n g n h n g P h p . 3 ngn hng ln

"Cr-i Li-on-ne", "Cng-toa-r

"X-xi--t gi-n-ran".
1)

na-xi--nan",

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 412.

nhng
ngn hng
ln ca
Php

nc ngoi

Mt cng nghip c cc-ten ha mnh.

Gi c quyn ( g i t h n h mt toa l 180
mc, gi bn l 280 mc!! 230 mc!!). Bn c
chuyn ch n tn ni 400 mc mt toa!! Li
tc c phn l 12 16%. Loi tr cnh tranh
bng mi cch: phao tin ba t v tnh trng
kinh doanh b bi, qung co nc danh trn
bo (cc nh t bn! hy thn trng trong vic
b vn vo ngnh cng nghip xi-mng!!);
mua chuc nhng x nghip " ngoi" (th d:
60 - 80 - 150 nghn mc "tin n b"; tr. 125).
Nhng cc-ten theo khu vc; xanh-i-ca Nam
c, Thng Xi-l-di, Trung c, Han-n-v,
Ranh - Ve-xt-pha-li, Bc c v h lu sng
En-b 1) .

Bn cnh "Cr-i Li-on-ne" c "p h n g

t h u t h p t i n t c t i c h n h" > 50
ngi (k s, nh kinh t hc, lut s, thng k
vin etc.) tn 0 . 6 0 . 7 triu phrng trong mt
"phng thu
nm (chuyn nghin cu cc x nghip cng
thp tin
nghip, ng st v.v. ca cc nc khc nhau,
tc"
thu thp tin tc, v.v.). C quan c 8 b mn:
1) cng nghip; 2) ng st v cc cng ty
hng hi; 3) thng k chung; 4) tin tc v
chng khon; 5) bo co ti chnh v.v.. Ct bi
t cc bo v tp ch ti chnh ca ton th
gii v. v. v v. v. 1)
S lng cc chi nhnh ( Php) (1908) (tr. 857):

tng s

Lt-vch E - s v - g h . "Xi-mng". 115 v tip (1909, 1).

C ba: nm 1908 c 7 4 9 . 1 triu phrng

(t bn + d tr) v 4 0 5 8 triu tin gi
(ni chung l tin ca ngi ngoi).
S y vin ban gim c (cc hi ng gim
c) 13 - 15 - 17. Thu nhp ca h l
5 0 0 0 0 0 7 5 0 0 0 0 (!!) phrng ("Cri Li-on-ne") (tr. 851).

tnh

t v v trn thnh 180!!), trong khi th

ngi ta bao gi cng bo him theo gi khi
i mi ch khng phi theo gi hin hnh.
"H mc phi sai lm ca ngi bn c
mun nh gi ci m c v qun o c
ca mnh theo gi mi" (325). Stanh-man
Bu-kh cn phm nhiu sai lm khc na!!!

V. I. L - n i n

212

ngoi

211

Pa-ri v vng

V ( b-ta)

"Cr-i Li-on-ne" . . . . 53
"Cng-toa-r na-xi-nan" . . . . . . . . . . 51

192 245 22

"X-xi--t gi-n-ran"

636

89

140

191 23 (phn ln l
cc thuc a)
725
2 (tr. 954)

193 968 1 161

47 do ti
tnh

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 432.

V ( b-ta)

213

Trong s , "X-xi--t gi-n-ran" c 222 chi nhnh

lu ng ti cc tnh (m ca 1 2 ln trong mt tun vo
nhng ngy c phin ch).
Nhn vin phc v: nhng thiu nin (grooms) 13 - 16
tui 30 - 40 phrng trong mt thng, t 16 tui tr ln l
nhn vin cp thp 60 phrng trong mt thng. Sau
n 2 000 2 400 phrng trong mt nm. Cc trng phng
ca "Cr-i Li-on-ne" c tr n 40 000 phrng trong
mt nm.

S lng nhn vin phc v

"Cr-i Li-on-ne"
c n 5 000
"Cng-toa-r na-xi--nan"
4 000
(trong s Pa-ri
2 500)
"X-xi--t gi-n-ran"
7 000
(trong s Pa-ri
1 000)
trong s c 300 400 ph n...

tr. 1101 (1909, 2). Bi bo v n g

s t B t - a vit theo tinh thn: c "xch

ng st
Bt-a

mch" vi Anh etc., t tin c b vo

mt nc khng quen bit, nhng xch mch
vi Anh v Php, khng ng gi b xng
ca mt ngi lnh cn v, "mt s mo
him cc k nguy him" etc. etc.

thi i
vi chnh
sch thuc
a

V. I. L - n i n

214

ngn
hng,
c cu
kinh t
ca
chng

(trong ngoc n l s lng ph n)

(Cc mc)
1882
1895
1907
(1 v 2) cc ch
ngn
hng,
gim c ngn
hng etc . . . . 6 896 (148)
7 719 (195)
11 070 (185)
(3) nhn vin ngn
hng (v nhn
vin qu tit
kim) . . . . . . . 12 779 (95) 23 644 (444)
50 332 (2 728)
(4 v 5) ngi hc
vic, ngi gc,
nhng ngi
trong gia nh
h tr thm . . 6 207 (56)
5 268 (170)
9 275 (382)
= 25 882 (299) 36 631 (809)
c 100 (1 v 2)
th c (3) . . . .
[c 100 ch
th s ngi
304. 8
phc v l:]
182.6

70 677 (3 295)

471. 4

A n - p h r t L a n - x b u c . "T bn c nc ngoi",
tr. 8 1 9 v cc trang tip. "Die Bank", 1909, 2.
Tc gi tm cch chng minh ch a thch ca
Cau-xky: bun bn s pht trin tt hn nu bun
bn vi cc nc c lp 1) .

1889

s tng
tnh
1908 theo %

48.2
19.0
60.7
48.7

70.8 + 47
32.8 + 73
147.0 + 143
84.5 + 73

NB
Cau-xky

NB
"Nhng
nc mc n"
(ca c)

Ru-ma-ni . .
B-o-nha . .
c-hen-ti-na .
Bra-xin . . . . . .

tr. 799. Bi: "Ngn hng trong thng k chuyn nghip".

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 523 524.

V ( b-ta)

Chi-l . . . . . .
Th-nh-k .

tc gi

khng
a ra
nhng
tng s
ny

28.3
29.9

= 234.8
Anh . . . . . . . . 651.8
Nhng
Php . . . . . . . 210.2
nc c B . . . . . . . . . . 137.2
lp v mt Thy-s . . . . . 177.4
ti chnh c . . . . . . . . . 21.2
Nam-dng
8.8
= 1 206.6

215

V. I. L - n i n

216

52.4 + 85
64.0 + 114

451.5 + 92%
997.4
437.9
322.8
401.1
64.5
40.7

53
108
135
127
205
363

2 264.4 + 87%

tc gi

khng
a ra
nhng
tng s
ny

?
?
1888/9

V tc gi kt lun:
"Rt chc chn rng tht l mt sai lm v
cng nghim trng nu coi vic u t t bn
nc ngoi, d di bt k hnh thc no,
l mt lc lng hot ng c bit c li cho
cc sn phm c, nu mun xem vic l
ngi i tin phong m ng cho thng
mi ca c" (828).
(Tc gi khng a ra nhng tng kt

bc b tc gi!!)
Nhng chnh nhng con s c th v quan
h t l gia nhng khon tin vay v xut
khu m chnh tc gi a ra li cng bc b
tc gi (tr. 826 v 827) 1) :
"Nm 1890/1, vic cp cho Ru-ma-ni mt
khon tin vay c k kt vi s mi
gii ca cc ngn hng c, l nhng ngn

xem Cau-xky
(v Xpcta-to)

1888
1890

iu ny
cn c bit
NB!!
Ti thm:
Nhng nm
cp cc
khon tin vay
1890/1

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 524 525.

?
1889

1)

hng ngay trong nhng nm trc y,

tng ng trc khon tin vay . Khon
tin vay ny ch yu l mua c nhng
vt liu ng st. Nm 1901 1) xut khu ca
c sang Ru-ma-ni tr gi l 55 triu mc.
Nm sau, con s tt xung cn 39. 4 triu
v ri c ngt tng qung m tt xung cn
25. 4 triu vo nm 1900. Mi my nm gn
y nht, vic xut khu mi t c
mc nm 1891, nh c hai khon tin vay mi.
Nh c nhng khon tin vay vo nm
1888/9, khi lng xut khu ca c sang
B-o-nha tng ln n 21.1 triu mc
(1890), ri hai nm sau li tt xung ti 16. 2
triu v 7.4 triu mc; mi n 1903, khi lng
xut khu mi t c mc c ca n.
Nhng s liu v thng mi ca c vi
c-hen-ti-na li cn r rt hn na. Nh
nhng khon tin vay cc nm 1888 v 1890,
khi lng xut khu ca c sang c-henti-na nm 1889 t ti 60. 7 triu mc. Hai
nm sau, khi lng xut khu ny ch cn
c 18. 6 triu mc, tc l cha bng mt phn
ba mc trc . Ch mi n nm 1901 khi
lng xut khu ny mi t v vt mc
nm 1889, nh c cc khon tin vay mi cp
cho nh nc v cho cc thnh ph, nh vic
xut tin xy dng cc nh my in v
nh c nhng hot ng tn dng khc.
Do khon tin vay nm 1889, khi lng
xut khu sang Chi-l ln n 45. 2 triu

Lan-xbuc nhm. ng ra l nm 1891.

V ( b-ta)

(1892); mt nm sau, li tt xung 22. 5 triu

mc. Sau khi cp mt khon tin vay mi,
c k kt vo nm 1906 qua s mi gii ca
cc ngn hng c, khi lng xut khu li
ln n 84. 7 triu mc (1907), ri nm 1908, li
tt xung 52. 4 triu".

217

1906

tht k l l tc gi khng nhn ra rng nhng s kin

ny hon ton bc b ng ta: xut khu tng ln chnh
l s a u k h i cp nhng khon tin vay v d o (infolge)
cp nhng khon tin vay
Quan im tiu t sn ca Lan-xbuc:
"Khng nhng v mt quy m m c v
mt phn phi, hot ng ca cng nghip
c y" (nu t bn xut khu vn nm li
trong nc) "l c li. T bn s t do ta vo
v s cc ngnh cng nghip, s chy vo v
s cc knh, trong khi th t nc ngoi
vo nh kinh nghim cho thy n
chy dn vo nhng s t hng ca mt s t
ngi c c quyn, v nhng ngi ny
thm na, li phi tr mt gi t cho nhng
c quyn ca h. Krp c th k li mt i
iu v vic phi da vo bao nhiu triu tin
tp ph khi th c gi l ca t lt, khi th
gi khc i, nng hot ng ca cc tn
dng c nc ngoi. Tuy nhin s phn
phi t bn mt cch t nhin t lm li cho
mt s lng ht sc ln cc lnh vc ca hot
ng cng nghip, th li c mt ngha to ln
i vi ton b s pht trin cng nghip ca
nc c" (824 5). ..."Nn sn xut, c

V. I. L - n i n

218

"s hi
ha"

S xut khu t bn khng mang li nhng mi quan

h thng mi v n g c h c : tc gi mun chng minh
iu bng cc th d, cc tr. 826 7, do ti trch ra trn:
cc trang 101 102 ca cun v ny 2).

L-vy
versus
Lp-man

!!

li vng
ngc!!
Krp "b
thuyt
phc!!!
"mt cch
t nhin"!!
ha ha

thng xuyn ti sinh nh vy bng lc lng

ca bn thn" (khi t bn c s dng
trong nc) "l mt m bo cho s pht
trin h i h a sau ny" 1) (825).

A . L a n - x b u c : "Nhng xu hng trong

x nghip hin i" ("Hai cun sch"),
tr. 1 0 4 3 v cc trang tip. Bi bo nh vit v
hai cun sch ca L - v y ("Cc cng ty c
quyn v t-rt") v ca L p - m a n ("Nhng
cng ty ti chnh v cng nghip"). A . L a n x b u c ni rt ng rng c hai u phin
din: L-vy xt sc mnh k thut ca s tch
t, Lp-man sc mnh ca ch p bc (ca
tp on trm s) v ti chnh.
""Vic s dng chng khon c gi" ("Effektifizierung") ngy cng nhiu trong hot
ng cng nghip a mt cch bt buc qu
trnh sn xut vo nhng lin hip ngy cng
to ln, gim s lng nhng ngi sn xut
c lp v to cho mt s t trong s ci kh
nng lin hp li d dng hn nhm n p bt
k mt i th no mi xut hin, nu h
khng mun cho mt t-rt khng l duy
nht no mua mt quyn t quyt nh ca h.

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 525 526.
2)

Xem tp ny, tr. 215 218.

V ( b-ta)

219

y chnh l iu m hai cun sch ca Lpman v L-vy khng ni n, nhng d sao

vn c biu l trong mt cch r rng. Bit
u chng bao lu na, s c mt ngi no
y da vo c s m vit cho chng ta
mt cun sch n lc rt cn phi vit ra:
mt cun sch miu t i sng kinh t cng
ha b chi phi nh th no bi tp on trm
s thao tng cc chng khon c gi" (1051
1052).
i lc s pht trin, thng qua s tch t, dn n
nhng cc-ten (iu ny c L-vy ch ra mt cch
c bit r rng). Nhng k h n g phi bao gi cng vy.
C lc thng qua "s thay th cc chng khon c gi",
n dn ngay n t-rt, chng hn nh "trong vic xy
dng ng st thuc a"... S tch t k thut nh
du s tin b trong k thut; s tch t ti chnh c th
cng c v ang cng c quyn lc vn nng ca t bn
c quyn khi k thut lc hu ...

nhng nhn xt ((v t bn

ti chnh ni chung))
S xut khu sang thuc a (v cc nc
ph thuc v ti chnh) versus xut khu sang
cc nc c lp:
C tm coi loi th hai l va cao hn loi
th nht va pht trin nhanh hn. Nhng iu
c chng minh rng cc thuc a v cc h
thng ph thuc v t i c h n h l "khng
cn thit" chng? (C. Cau-xky). Khng, v (1)
ngay trong xut khu ( bn trong s xut
khu) sang cc nc khng ph thuc th t

V. I. L - n i n

220

NB:
v t bn
ti chnh
v ngha
ca n

trng ca cc cc-ten, t-rt, chnh sch ph

gi trong xut khu... cng tng ln.
(2) Ch ngha t bn ti chnh khng loi
b cc hnh thc thp nht (t pht trin hn,
lc hu) ca ch ngha t bn m l pht trin
t nhng hnh thc y v bn trn nhng
hnh thc y...
(3) C mt mi quan h t l nht nh gia
vic bn "bnh thng" v bn mt cch c
quyn, ergo gia xut khu "bnh thng" v xut
khu c quyn. Cc nh t bn khng th khng
bn cc hng ha ht sc thng dng (staple) cho
hng triu cng nhn. iu liu c phi l h
"khng cn thit" phi kim mt siu li nhun
trong khi "cung ng" cho nh nc, cho ng st
etc. khng?
(4) Siu li nhun ca vic bn c c
quyn v c quyn b li li nhun thp ca
vic bn bnh thng.
(5) Hy so snh vi cc ngn hng: li
nhun thp (i lc khng c t li nhun
no) trong nhng dch v tn dng bnh
thng c b li bng siu li nhun do
vic lm trung gian trong nhng v vay vn
v trong vic chy ua m cc x nghip
nhm mc ch u c v.v..
(6) K thut cao ca cc x nghip tch t v
k thut cao ca vic gian ln ti chnh k
thut cao (trn thc t l k thut thp) ca
ch thng tr ca t bn ti chnh: nhng ci
gn cht vi nhau trong ch ngha t
bn. C. Cau-xky mun ct t nhng mi
lin h , minh oan cho ch ngha t bn,
chn ly ci hay, vt b ci xu, ch ngha

V ( b-ta)

221

Pru-ng hin i, ch ngha ci lng tiu t

sn, di chiu bi ch ngha Mc.
= t bn ti chnh (nhng c quyn,
ngn hng, tp on trm s, s mua chuc
etc.) khng phi l mt cc bu ngu nhin
trn c th ca ch ngha t bn m l s tip
tc khng th loi b c v mt sn phm
ca ch ngha t bn... Khng nhng ch
nhng thuc a m cn c (a) xut khu t
bn; (b) cc c quyn; (c) mng li ti chnh
ca nhng mi quan h v ca nhng s ph
thuc; (d) quyn lc vn nng ca cc ngn
hng; (e) x nghip t nhng v s mua chuc
etc. etc.

V. I. L - n i n

222

T bn ca n

in hnh!!
Sn xut:

hoc
cui
th k 19

TSic-ski. Cc-ten v t-rt

16 . . . 28

tr. 19 nhng cc-ten v t-rt pht trin

bt u t phn ba hoc phn t
cui th k 19
tr. 31 mt th dt M ng 16 my
(my Noc-t-rp, ci tin nm 1895).

ha ha!

Tin s D. T s i c - s k i . Cc-ten v t-rt (Nghin cu so

snh v bn cht v ngha ca chng). Ht-tin-ghen,
1903 (129 tr.).
(t iu c gi tr. Nhng li huyn thuyn t sn ng
h cc-ten ca c, ca chng ta, nh hn, n hn!
chng li t-rt)...
Tc gi ny l mt g tiu th dn tm thng nht. Mt
k qua thc t = tng lm vic cho cc xanh-i-ca
v cc-ten.
tr. 12. ch thch 1. T-rt cc nh my tinh ch ru ca
M ng ca 6 8 trong s 8 0 nh my m n
mua li.
tr. 13: I-u-nai-tt Xty-tx xtin coc-p-ry triu
sn c " k h o n g t r i u c n g cng nhn
nhn".

(1902) c phn = 800 triu -la

tri khon
553
"
"
qung st 13.3 triu tn
than cc
9. 1

gang ect.
7.1

thp
9. 0
1)

thanh dn
1. 7
v. v.

ni ln r
vn
(hn nht
hn!)

1)

tr. 56 - ..."T tng v cc-ten, trn thc

cht, khng phi l ci g khc m ch
l vic p dng v ng dng t tng
v hp tc vo sn xut cng nghip
hin i"...
Kt lun
...Da trn nhng cng trnh nghin cu
trc y ca ti, ti khng cn my may
nghi ng rng t-rt cng c c nhng ci u
vit cng nh v thm ch mc nhiu
hn nhng khuyt im ca x nghip t
bn ch ngha ln theo ngha l x nghip
ny cm u lao v pha trc v khng
ngng lao nh vy trong khi th chnh sch
ca cc-ten c gng hn nhiu km hm li,
phn chia. Nu th trng th gii b cc
t-rt quc gia ln thng tr, th chc hn n
s phi tri qua mt cuc u tranh v cng

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 406.

V ( b-ta)

khc lit, vi mt quy m rng ln, v mt

gi c v tiu th... Hn na cc cc-ten c
th v buc phi quan tm n tin b k
thut v kinh t cng mt mc nh s
cnh tranh t do; c th l cc-ten s thc y
tin b mt cch khng thi qu nh cc
t-rt (128) 1) .

223

iu kin
ca cc
cc-ten
!!!
khng thc
y!!!

Han-x Hi--n H a i - m n . Nhng x nghip hn hp

trong nn i cng nghip luyn thp c. Stt-ga,
1904 (quyn 65 ca Nhng cng trnh nghin cu kinh
t quc dn Muyn-khen).
Tp su tm nhng s liu (i b phn l kh ri rc)
v nhng ci u vit ca nn sn xut ln, c bit l sn
xut hn hp, ngha l lin hp cc cng on ni tip
khc nhau ca sn xut...
V i din ca hng Krp tuyn b vi
y ban iu tra v st (Bin bn (1878), tr. 82)
rng: Ti khng cho rng mt nh my sn
xut 20 30 nghn tn (hng nm) li c th
mt th
chng chi ni mt nh my sn xut 100
d
150 nghn tn. 25 nm sau, Cc-n-gi cho rng
hay!!
cn thit phi sn xut 20 ln nhiu hn l
150 000 tn (Vng quc ca doanh nghip.
Niu-Oc, a-bn-y, Py-gi v cng ty,
1902, tr. 233): Nhng cng-xoc-xi-om sn
xut mt nghn tn thp mt ngy kh m
chng chi ni li mt cng-xoc-xi-om sn
xut mi nghn (tr. 232, ch thch).
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 423.

T bn tng ln v c "c nh ha"

(NB) l mt trong nhng iu kin quan
trng nht ca cc c quyn v cc-ten.

"Mt bng thng k ng ch ca Phun-c cho thy

rng nhng nh my hn hp thng l thuc v chng
hn mt t cc-ten"... (249)...
? Phun-c? Nhng cc-ten st?
T h n g C h p 1 9 0 3 ( u?)
(tr. 256)...

Hai-mn. nhng x nghip hn hp

1)

V. I. L - n i n

224

NB

NB

"Khp ni trong ngnh sn xut cc thnh phm,

chng ta u thy... mt cnh tng nh vy. Cc x
nghip n doanh b dit vong v b kp cht gia gi
nguyn liu cao v gi thnh phm h, trong khi
th cc nh my hn hp li kim chc c kh
nhiu nh gi nguyn liu cao v kim c ni tiu
th nh gi thnh phm h; bi v cc nh my ln
trnh nhng gi c qu cao do s rng sau gi c
khng th trnh khi st xung, trong khi th
nhng nh my nh lc lm n thun li, li c nng
gi c ln chng khc g nhng k mt tr. T-rt thp
M, mt t-rt ln, cng theo ui mt chnh sch
ng y nh vy" (256).

Ngy nay, cnh tranh b loi tr. Ch cn li 2 3

chc nh my ln. ng u l Tt-xen, Luy--g v Kicoc-ph (261): "2 lin minh khng l": "C-len-xanh-i-ca"
v "Stan-xanh-i-ca" ((87. 5 % sn xut thp)) "phi thng tr
tt c".
c quyn v t liu sn xut. t ai b mua li
(than v qung).
"Ngi lnh o ng ra kim sot cng ty
gc" (theo ng ch l "cng ty m"); "cng ty
gc li chi phi cc cng ty ph thuc vo

V ( b-ta)

n" (cc "cng ty con"); "cc cng ty con ny

li chi phi cc "cng ty chu" etc.. Nh vy
khng cn c mt s t bn tht rt ln m
ngi ta vn c th chi phi c nhng lnh
vc sn xut rt ln. Tht th, nu c 50%
tng s t bn l lun lun kim sot
mt cng ty c phn, th ngi lnh o ch
cn c 1 triu l c th kim sot c t bn
8 triu trong cc "cng ty chu". V nu li "t
chc mc xch" y c pht trin ln, th vi 1
triu, ngi ta c th kim sot c 16 triu,
32 triu v. v." 1) (tr. 268 9).
Kt lun:
"Cn li, mt bn l cc cng ty than
ln, sn xut n hng my triu tn, c t
chc vng chc trong mt xanh-i-ca than
ca chng; v sau na, kt hp cht ch vi
cc cng ty than ni trn, l cc nh my
luyn thp ln cng vi xanh-i-ca thp ca
cc nh my . Nhng x nghip khng l
ny sn xut hng nm 400 000 tn thp" (1
tn = = 60 pt) "v nhng s lng rt ln
qung v than , ch to nhng thnh phm
bng thp, nhng x nghip dng 10 000
cng nhn n trong nhng tri thuc cc
khu ca xng, v c khi cn c c ng st
v bn tu ring na. Nhng x nghip khng
l ny l nhng in hnh tiu biu cho cng
nghip luyn thp c. V s tp trung
ngy cng tin ln na. Mt s x nghip ngy

225

tt hn
trong cun
sch ca
Lp-man,
v sm

hn

V. I. L - n i n

226

cng tr nn ln hn; ngy cng c nhiu x

nghip thuc cng mt ngnh cng nghip
hoc thuc nhiu ngnh cng nghip khc
nhau, tp hp li thnh nhng x nghip khng
l, m ch ta v ng thi cng l ngi ch
o l na t ngn hng ln Bc-lanh. S
ng n ca hc thuyt ca Cc Mc v s
tp trung c chng minh chnh xc i
vi nn cng nghip khai m c; tuy nhin,
iu ng i vi mt nc m cng
nghip c thu quan v cc thu vn ti
NB bo h. Cng nghip khai m c chn
mui cho ngi ta tc ot n" 1) (278 9).
(Li kt lun chng 5 ca cun sch.).
Xem tr. 108.
Thng k ca Hai-mn:
24 x nghip hn hp (trong s 24 Krp, Stum-m,
"oi-s Cay-d" (Tt-xen), "Au-mt-x Phri-" v. v. v
v. v., tt c u l "lnh t")
nghn
tn
sn lng
ca chng:

Qung st
Than
Gang

(ang hot
ng)

Thp
L cao
L Mc-tanh

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 439.

(+?)
13 258 = 12.6%
5 849
(+?)
8 215
147 = 58.8%
130 = 38.8
?
581.4 triu mc
121.9 "
"

S lng cng nhn 206 920

T bn

+ d tr
1)

6 934

1)

(1902)
tng cng
c
17 963
107436
8 523
7664 (?)
250
335
?

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 399-400.

V ( b-ta)

227

S pht trin ca sn xut ln trong cng nghip st c

Cng
nhn

Nhng x nghip Sn lng

ang hot ng (triu tn)

(nghn)

Gang

%
1869 203 100
1880 140 69
1900 108 53

1.4
2.7
8.5

100
194
605

Nng sut
ca mt
cng nhn
(tn)

S cng
nhn tnh
theo
mi x
nghip

65.6
129.2
245.2

105.8
150.8
321.7

%
21.5
21.1
34.7

100
98
162

Ht phn trch ca Hai-mn.

Ht.

Bn v vn ch ngha quc:
Bn v vn ch ngha quc:
Cc ch : (v i th)
5.1
T bn ti chnh.
4.2. Cc ngn hng.
2.3. Nhng cc-ten v t-rt.
3.
c quyn.
1.4. S tch t v nn sn xut ln.
6.5. Xut khu t bn.
7.6. Thuc a. ngha ca chng.
8.7. Lch s cc thuc a.
9.8. S phn chia th gii.
Cc t-rt quc t
thuc a
Can-v
10.9. Cnh tranh t do versus ch ngha quc.

V. I. L - n i n

228

11.10. Quay tr li cnh tranh t do hay tin ln chin

thng ch ngha quc v ch ngha t bn?
12.11. Ch ngha siu quc hay ch ngha quc quc
t?
12 bis: S pht trin khng ng u.
13.12. Hp-xn, Cau-xky, ch ngha quc.
14.13. Nhng k ca tng ch ngha quc v nhng nh
tiu t sn ph phn ch ngha quc.
15.14. Tnh n bm trong cc nc quc ch ngha... ("s
thi nt") (("nh nc thc li")).
16.15. S phn lit dt khot ca phong tro cng nhn...
["ch ngha quc v ch ngha c hi"].
17.16. Ngoi giao v chnh sch i ngoi 1871 1914.
18.17. Vn dn tc trong thi i ch ngha quc.
19.18. S lin kt chng cht verus " x h i h a " (xem
Rt-x).
Nhng b phn cu thnh ca khi nim "ch ngha
quc".

i th l:
1. I c quyn, vi t cch l kt qu ca s tch t
2. II xut khu t bn (vi t cch l ci ch yu)
4. III
() nhng hip ngh ca t
phn chia th gii
bn quc t
5. IV
() thuc a
3. V t bn ngn hng v "nhng dy lin h" ca n
6. VI s thay th bun bn t do v lu thng ha bnh
bng chnh sch bo lc (thu, chim ot, etc. etc.).
Nhng khuyt im ca Hin-phc-inh:
1) Sai lm v mt l lun trong vn tin t.
2) (Gn nh l hon ton) khng bit n s phn chia th
gii.
3) Khng bit n mi quan h ca t bn ti chnh vi
tnh n bm.
4) "
"
"
"
"
" ca ch ngha quc vi
ch ngha c hi.

V ( b-ta)

229

230

"Ch ngha quc l giai on tt

cng (hin i) ca ch ngha t bn".

V
""
("Gam-ma")

i th l:
I ba nc ch yu (hon ton c lp)
Anh
c
6
M

{ }

nc
ny

II nhng nc th yu
(loi mt nhng khng
hon ton c lp)
III
o - Hung

{ }
Php
Nga
Nht

Mc lc

1 - 52

H-ni-g
T-ry
L-quya-r
Pa-tui-
M-x
Bruy-n
Ly-dt
Hu-be

tr. 2
[3]
[5 6]
[9 12]
[14 15]
[17 18]
[19 21]
[22]

Be-ra
Le-r
Rut-xi-
Tn-n-la
Cn-xng
Rt-xlp

P. Lu-i
M-ri-x

[23
[25]
[27]
[35]
[37]
[39
[43
[47

24]

41]
45]
50]

Ch dn th mc:
2; 7 v 8; 13; 15; 16 v 18; 34
H-ni-g, " ngha kinh t
ca ngnh qun s c"
Gio s tin s R-bc H - n i - g : " ngha kinh t ca
ngnh qun s c". Lai-pxch, 1913. (Bo co "GeheStiftung". Tp V, quyn 2.)
Nhng li huyn thuyn ca mt k tm thng hon
ton trung thnh vi ch ngha qun phit; tm cch chng
minh rng nhng chi ph cho qun i l hon ton khng
mt i u v tin vn nm li trong nc, v mang li li
nhun khng l, rng ngha v qun s gio dc v tng
cng etc. etc. 19

V (gam-ma)

231

Mt on trch tiu biu:

..."Ngh s c-xbc-g ni ti Quc hi c (24 thng
T 1912) rng: "Nu nh ngi b trng chin tranh mun
tha mn tt c cc yu cu v cc n v n tr m ngi
ta t vi b chin tranh th ngi phi xin gp su ln
ngn sch qun s" (tr. 18).
Giai cp tiu t sn ang tm mi cch trc li v
cc n v n tr. Mt trong nhng nguyn nhn
lm cho ch ngha qun phit tr thnh c nhiu
ngi a chung!
Mt s cun trong th mc:
Vin-hem A-r : "Ngnh qun s v nn kinh t quc dn
ca cc cng quc ln trong 30 nm qua". Bc-lanh,
1909.
Ha-vch Su-bc : "Mi quan h gia tnh hnh kinh t v
lc lng v trang nh nc". Bc-lanh, 1910.
"Militrwochenblatt". Ph trng: 90 (1902) v 10 (1904).
Ph. Brau-man : "Ci li v kinh t ca nhng n v n
tr". Ma-g-bua, 1913.
"Vn ha ca thi i hin nay", phn IV, tp 12
("Technik des Kriegswesens").

V. I. L-nin

232

Dn s (triu)
c
Anh
Php
Nga (phn
chu u)
Ton chu
u

1858
36. 8
28. 6
34. 6

1883
46. 2
35. 7
37. 9

1908
63. 8
45. 1
39. 3

1858-1883
+26%
25
9

1883-1908
+37%
26
4

66. 8

86. 1

129. 8

29

51

278. 1

335. 1

436. 1

20

30

Chi ph ca nh nc (triu phrng)

c
Anh
Php
v. v.

1858
801
1 651
1 717

1883
2 695
2 192
3 573

1908
9 263
5 169
3 910

1858-1883
+236
33
108

1883-1908
+244
136
6 1)

Chi ph cho qun i v hi qun

c
Anh
Php
Nga

1883

1908

458
+ 46
432
270
584
205
772
122

1 068
436
676
811
780
320
1 280
231

v. v.

Sn lng than

T-ry. "kinh t chu u"

t-mng T-ry . "Kinh t chu u". Pa-ri, 1911.
(Tc gi l bin tp vin tp ch "Lconomiste
europen", tc gi ca nhiu trc tc kinh t.)
Trong cun sch c rt nhiu bng so snh: {phn trnh
by ni dung dng nh ch l km theo cc s }

c
Php
Anh
1)

1898/9

1908/9

130. 9 triu tn

205. 7

+57%

32. 4

37. 9

+17%

202. 0

272. 1

+35%

Ca T-ry l nh vy.

V (gam-ma)

233

V. I. L-nin

234

Sn lng gang
c
Php
anh
v. v.

1898/9
7. 4
2. 5
8. 8

1908/9
12. 7
3. 6
9. 7

L-quya-r. "Tin tit kim php"

+72%
+43%
+10%

ghi chp v nhng cun sch

ca mng-te-xki-u v e-xta-v
v v mt bi bo ca r-ve-r

G i n g L - q u y a - r . "Tin tit kim Php". Pa-ri.

1914.
Trong li ni u, tc gi vit rng cng
trnh ca ng ng trn "S c h r i f t e n d e s
V e r e i n s f r S o z i a l p o l i t i k " , tp 137, III
NB
trong mt bn iu tra v tin tit kim cc nc
khc nhau.
Ch tr. 110, bng VI. "Thng k v ca ci ca Php"
(theo ngi Ny-mc-c)

Mng-te-xki-u. "Nhng tri khon M v tng s chng

khon ca Php". Pa-ri, 1912. (Nhng li khuyn cc
nh t bn: hy cn thn)

Chng khon c gi ca Php

L. E-xta-v: "Tm l hc mi ca ch ngha quc: c-next Xy-i-e". Pa-ri, 1913.

Quan im tm l hc ca ch ngha quc la Ntx 20 , v ch bn v tm l hc.

1850
1860
1869
1880
1890
1902
1909

X. T. R-ve-r. "Nhng kh nng thng mi ca chu M

la-tinh", bi bo ng trn "The North American
Review". 1915 (tp 201), tr. 78:
"The South American Journal" , xut bn ti Lun-n,
a tin rng t bn ca Anh u t vo chu M la-tinh
n cui nm 1913 t ti mt tng s l 5 008 673 000
-la.
Hy so snh vi Py-s 1909 1)
NB 5 t -la x 5 = 25 t phrng

T phrng

t
"

1863
1869
1875
1880
1890
1910

V Py-s, xem tp ny, tr. 468.

90
116

10
15
20
t 25 n 27
t 35 n 40

Chng khon c gi k gi (triu phrng) (tr. 51)

1900
1)

9
31
33
56
74
87 n
105

Chng khon c gi ca
nc ngoi

1912

"Cr-i

"X-xi--t

Li-on-ne"

gi-n-ran"

9. 8
54. 6
139. 7
244. 6
300. 8
546. 3
839. 0
859. 6

57. 4
88. 3
205. 7
253. 7
251. 9
347. 6
562. 2
446. 5

"Cng-toa-r
e-xcng-t"

122. 9
365. 4
633. 2
674. 3

V (gam-ma)

235

S lng ti khon trong "Cr-i Li-on-ne" (tr. 52) 1)

1863
2 568
1890 144 000
14 490
1900 263 768
1869
28 535
1912 633 539
1875
63 674
1880
tr. 60: "Tng s d tr ca 9 cng ty luyn kim ca Php"
tnh trung bnh trong nhng nm 1904 1908 (tnh
trung bnh trong mt nm) = 23.8 triu phrng
(xem xong, by gi hy ch ghi chp tng y thi).
hi-xi-a. "a v quc t
ca nht vi t cch l
mt cng quc ln"
Hi-xi-a. "a v quc t ca Nht vi t cch l mt cng
quc ln". Niu-Oc, 1905. (Lun n.)
R rng y l mt cng trnh non nt. Trnh by
li lch s ca Nht versus cc nc khc t nm 660
trc ngy Thin cha ging sinh n 1905.
"T (t chin tranh Trung-quc 1894/5) Vin ng
tr thnh i tng ch yu ca nhng tham vng m
ch yu l Php, Anh, c, Nht, Nga v M theo ui
trong khi h c gng p ng nhng nhu cu ca "s bnh
trng quc ch ngha" ca h v thng mi v chnh
tr" (tr. 256).
"Tnh tch cc kinh t ca cc cng quc ln mang
hnh thi "ch ngha quc", hnh thi biu th tham
vng ca h mun kim sot nhm mc ch kinh t hoc
chnh tr "mt phn tht ln ca tri t tng ng vi
ngh lc v kh nng ca h" (tr. 269).
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 421.

V. I. L-nin

236

Tc gi trch ca:

Rai-s . "Chnh sch ton cu". Niu-Oc,1902.

Hp-xn. "Ch ngha quc".
Cn-cun. "B quyn Thi-bnh-dng, Niu-Oc, 1902.
-bi-ua . "Lch s ngoi giao ca chu u". Pa-ri, 1891
(2 tp)
ch dn th mc sch anh
v "nin gim cn-rt"

Sch Anh:
S. K. Hp-xn . "Xut khu t bn" 8 0 (290 tr.). 7 si-linh 6
pen-ni. (Cn-xt-bn.) Thng Nm 1914.

Gi. A. Hp-xn. "Bun bn s phn bi: nghin cu v

cc chnh ng". 8 0 (1 si-linh) (En-vin). Thng Su
1914.
" "Lao ng v s giu c: s nh gi ca con
ngi". (8 0 ) (386 tr.). 8 si-linh 6 pen-ni (Mc-milan). Thng Su 1914.
"
"Trn con ng tin ti mt chnh ph quc t".
8 0 (216 tr.) 2 si-linh 6 pen-ni (-len v En-vin).
Thng By 1915.
Gi. G. Gin-x . "Kinh t ca chin tranh v xm ln" (v
Noc-man En-gien). Thng Su 1915 (Kin-g). 178
tr. (2 si-linh 6 pen-ni).
H. Gi. Oen-x. "Chin tranh v ch ngha x hi", 1 penni (Nh xut bn "Hoc-n"). Thng Hai 1915.
Hc-tli Vi-thc-x. "Chin tranh v Lm-bc--xt-rt".
8 0 (180 tr.), 3 si-linh 6 pen-ni (Xmt). Thng Ging
1915.
Cl. U. B-rn . "Cuc chin tranh to bo" (4 si-linh 6
pen-ni). Thng Nm 1915.
A. L. Bao-li . "nh hng ca chin tranh i vi ngnh
ngoi thng ca Vng quc lin hp Anh 1906
1914" 8 0 (64 tr.), 2 s i - l i n h . Thng Ba 1915.

V (gam-ma)

237

A. V. Hm-phri. "Ch ngha x hi quc t v chin tranh".

8 0 (176 tr.), 3 si-linh 6 pen-ni . Thng Hai 1915.
Ph. V. Hc-xt . "Kinh t chnh tr hc ca chin tranh".
Thng By 1915 . 8 0 (342 tr.), 5 si-linh .
Vi-gi-lng . "Cch mng v chin tranh". 1 si-linh. (thng
Chn 1915).

238

Tc gi ni v ch ngha quc Anh (tr. 33 v cc

trang tip) v c (tr. 36 v cc trang tip) nh l ni v
mt s kin (cc phn I v II trong chng II).
Vi cu ni v ch ngha quc Nht v Nga (tr. 39 in
fine).

C-n-li . "Cuc xm lc Ai-r-len ln th hai". 6 pen-ni .

Thng T 1915.
"Jahrb cher f r national konomie etc." ca Cn-rt
(NB b th 3. Tp 49 = 1915, 1)
(b th 3. Tp 21 = 1901.
Tp 40 = 1910.)
G l i a . "V tnh trng hin nay ca cng nghip luyn thp
ca M" . B th 3. Tp 35. 587.
I--r-mi-a G i n - x . "Nhng t-rt M". B t h 3 .
Tp I , 1 .
Gin--stanh. "Tnh hnh hin nay ca s vn ng ca
cc cc-ten: nc Nga" (B th 3. Tp 40 , 162).
Den-g. "Tin kinh t ca ch ngha quc Anh". Bclanh, 1906 (li nh gi trong b th 3. Tp 36,
397).
pa-tui-. "ch ngha quc m"
Gi-dp Pa-tui- . "Ch ngha quc M", i-ging, 1904.
(Lun n.) (388 tr.)
Lun n. Mt cun sch ht sc non nt. Khng c
mt cht gi tr khoa hc no, ngoi v s on trch
v bng tng kt mt s s kin. Phn ln l nhng
li tn hu tn vn v php l, mt kinh t th yu.
(Trong phn u) tc gi trch ca Hp-xn ("Ch ngha
quc") v la chn ca Hp-xn ra nhng iu m
nhiu ngi bit nht.
17. . . . . 28

V. I. L-nin

tr. 43: "Trn thc t, ch ngha quc c ngha l

mun ginh ly cc cha kha ca th gii, - khng
phi l nhng cha kha v qun s nh thi i
quc La-m, m l nhng cha kha ln v kinh t v
thng mi. iu c ngha l c gng khng phi
m rng lnh th; m l chinh phc v chim
ng nhng khu vc trng im ln m thng mi
th gii c tin hnh qua ; chim ly khng phi
l nhng thuc a ln m l nhng thuc a c v tr
tin li, bao trm ton th gii bng mt mng li
dy c nhng ga, kho than v dy cp" (trch ca
La-pra-en-l . "Ch ngha quc v ch ngha Hoak M". "Revue du droit publique". 1900, tp XIII, tr.
65 6. Do Pa-tui- trch, tr. 43).

ri-on ("Nhng vn chnh tr", tr. 221 2): "S tht

bi tan tnh ca Ty-ban-nha l mt iu tit l... Tng
u nh c s sp t u vo y c ri l s cn bng
trn th gii l mt vn do 5 6 cng quc ch yu
ca chu u gii quyt: mt n s nhy vo vn ny"
(tr. 49).
"Nh vy l cuc chin tranh ginh git Cu-ba l mt
cuc chin tranh kinh t ch l n nhm mc ch chim
ly th trng ng ca hn o; cng vy, l do ca
vic thn tnh qun o Ha-oai v Phi-li-pin chnh l kht
vng chim ly c-ph v ng do nhng nc nhit i
sn xut" (tr. 51). (Idem, tr. 62 3)...
"Tm li, vic chim ot cc th trng tiu th, vic
sn ui nhng sn phm nhit i - y chnh l nguyn

V (gam-ma)

239

nhn c bn ra ci chnh sch bnh trng thuc a m

ngi ta gi l ch ngha quc. Tt c nhng thuc a
y cn s l nhng a im chin lc tuyt vi m
ngha ca chng, chng ta c th nu ln l: ... bo m
cho mnh c nhng th trng chu ... h cn c nhng
im ta"... (tr. 64).
% xut khu t M
Ton b
xut khu:
triu -la

857. 8
1 394. 5

1870
1880
1890
1900
1902

Chu
u
79. 35
86. 10
79. 74
74. 60
72. 96

Bc
M
13 .03
8. 31
10. 98
13. 45
14. 76

Nam
M
40. 09
2. 77
4. 52
2. 79
2. 75

Chu

2. 07
1. 39
2. 30
4. 66
4. 63

Chu
i- Chu
dng Phi
0. 82
0. 64
0. 82
0. 61
1. 92
0. 54
3. 11
1. 79
2. 48
2. 42

rt nhiu, v khi nhng iu ni ln cuc u tranh

sp xy ra v Thi-bnh-dng
o Ha-oai l 1 /2 ng t Pa-na-ma n Hng-kng
Phi-lp-pin l mt bc i v pha chu v T r u n g q u c (tr. 118). Idem 119 - 120 - 122.
Ngi ta vin vo nhng li ch ca t do , ca s gii
phng Cu-ba etc. bin bch cho cuc chin tranh vi
Ty-ban-nha v Cu-ba (tr. 158 v cc trang tip).
Hin php i hi l trong ton nc M tt c
cc th thu etc. u phi nh nhau. Ngi ta "gii
thch" rng iu khng c lin quan g n cc
thuc a, v thuc a khng phi l mt b phn
ca M m l thuc v M (tr. 157). " D n d n "
(h ni th) s m rng quyn cho cc thuc a (tr.
190) (nhng khng cho thuc a c y quyn
li)...
17*

sic!

V. I. L-nin

240

Ca-na-a. S ph thuc ca n v kinh t chun b m

ng cho vic "sp nhp" n v mt chnh tr (tr. 198).
"Nc c" (sic) mun "ly Lin bang chu u
i lp li" Hp chng quc M (tr. 205)...
..."Bt u t nm 1897, Vin-hem II nhiu
ln ni ln t tng v mt chnh sch lin hp
Lin bang
u tranh chng s cnh tranh hi ngoi,
chu u 21
mt chnh sch da trn mt hip ngh thu
(v Vinquan gia cc nc chu u, mt loi bao vy
hem II)
ca lc a nhm chng li nc M"... (205)
..." Php, Pn L-roa - B-li- tuyn truyn
cho vic thnh lp lin minh thu quan chu
u" (206)...
..."Hip ngh gia cc nc chu u c th
"kt qu
s l mt trong nhng kt qu tt p ca ch
tt p"
ngha quc M" (206).
M, tnh th gy ra cuc u tranh ca
" n h n g n g i c h n g q u c " chng
li bn quc (tr. 268, quyn II, chng I:
"Bn quc v nhng ngi chng
quc")... Ch ngha quc l tri vi t do
etc., n dn n vic n dch cc thuc a etc.
(tt c nhng l l dn ch: mt lot nhng
on trch dn) . Mt ngi M chng quc
trch dn li ca Lin-cn:
"Khi ngi da trng t cai qun mnh, th l ch
t tr; khi h t cai qun mnh v ng thi cai qun c
nhng ngi khc, th khng cn l ch t tr na,
m l ch chuyn ch" 1) (272).
- Phen-x . "S can thip ca M ti Cu-ba" (Niu-Oc,
1898) v nhng ngi khc tuyn b cuc chin tranh Cuba l "ti li" v. v..
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 518.

V (gam-ma)

241

Chng III, tr. 293, c nhan : "Chnh sch hin i ca

M: s kt hp ch ngha quc v hc thuyt Mn-r" 22 :
ngi ta kt hp v gii thch!!!
Ngi Nam M vng ln (tr. 311 v cc trang tip)
chng li cch gii thch hc thuyt Mn-r cho rng chu
M l ca ngi Bc M. H s nc M v mun c lp.
Nc M ang "trng mong" vo Nam M v u tranh
chng li nh hng ngy cng tng ca c khu vc
ny ...
(Hy xem N-vi-cp trong bn ch dn th mc, xem
ring 1) .)
Khi sp nhp Phi-lp-pin, M la di lnh t A-ghinan- bng cch ha tr t do cho t nc (tr. 373): "s
sp nhp c nh gi l "s la o ca bn s-vanh"" 2) .
t-kin-xn . "Mt s xm lc ti li, ai gy
ra?" B-xtn, 1899.
"The North American Review". 1899, thng Chn. NB
P h i - l i - p i - n . "A-ghi-nan- buc ti M".
Ti Nam M, xu hng mun x c h g n l i
vi Ty-ban-nha ang pht trin, mt i hi (M
NB
- Ty-ban-nha) hp ti Ma-rt nm 1900 c i
biu ca 15 nc Nam M ti d (tr. 326) (*). S
pht trin cc mi quan h vi Ty-ban-nha, nh
hng ca Ty-ban-nha, nhng mi cm tnh ca
"cc nc h ngn ng la-tinh" etc. (**)
Tr. 379: "T nay, thi i ca nhng cuc chin
tranh dn tc chc l qua hn ri"...
(chin tranh v th trng v. v.)

sic!

(*) "Revue des deux mondes". 1901 (15. XI).

(**) Khu hiu: "Lin minh Ty-ban-nha - M".

NB

1)

Xem tp ny, tr 243.

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 518.
2)

242

V. I. L-nin

ch dn th mc ca pa-tui-
v ch ngha quc m
(Th mc ca Pa-tui- v ch ngha quc
M etc).
Cc-pen-t. "S tn cng ca M (s bnh trng lnh th)".
Niu-Oc, 1902.
E. ri-n . "Nhng vn chnh tr v x hi vo cui th
k 19". Pa-ri, 1900.
U. E. Grp-phi-x . "Nc M phng ng". Niu-Oc,
1899.
. Xt. Gioc-an . "Nn dn ch ch". Niu-Oc,
1899.
M-li-na-ri . "Nhng vn ca th k 20". Pa-ri, 1901.
Ru-d-ven. "Nhng l tng ca M". Niu-Oc, 1901.
"Cuc sng khn trng". Lun-n, 1903.
Pn X . "Nguy c M". Pa-ri, 1903.
Xy-i-e . "Trit hc ca ch ngha quc". Pa-ri, 1903.
Xtt . "Vic M ha th gii". Pa-ri, 1903.
"Annales des sciences politiques": 1902 (tp XVII). E. Bt-my.
"M v ch ngha quc" (tr. 1 v cc trang tip).
"Le Correspondant". 1890 (25. I). Cl. Gia-n . "Nhng s
kin kinh t v phong tro x hi ti M" (tr. 348 v cc
trang tip).
"LEconomiste franais". 1899, 1. VII. L-roa - B-li- . "S
bnh trng ca M etc.".
"Le monde conomique". 1896 (4 v 18. IV). Ma-sa . "S
cnh tranh thng mi ca M v chu u chu M".
"La Grande Revue". 1899 (1.x). V-lc-x. "S bnh trng
ca M".
"Revue politique et littraire" (Revue bleue). 1896. (9. V).
Moa-r . "Bn s-vanh hiu chin v ch ngha s-vanh

V (gam-ma)

243

hiu chin M" (tr. 593 7). 1900 (21. IV). ri-n.
"Ch ngha quc M" (tr. 502 v cc trang tip).
"La Revue de Paris". 1899 (15. III). Ru-di- . "Ch ngha
quc M".
"The North American Review". 1898, thng Chn. C-nan-t.
"Nhng c s kinh t ca ch ngha quc".
1897, N o 2. Sp-mn . "S e da ca ch ngha yu
nc gi hiu".
1899, N o 1. Cc-n-gi . "Ch ngha Hoa-k versus ch
ngha quc".
1902, N o 12. Uyn-xt . "Nim tin chng quc".
1903, N o 1. Bn-xan . "Nc i c ti Nam M".
"The Fortnightly Review". 1901, thng Tm. Brc-x . "Ch
ngha quc M".
"Deutsche Rundschau". 1902, thng Mi mt. Sia-brng .
"T tng quc ch ngha M".
"Revue socialiste". 1904, thng Hai. C-la-gian-ni . "Ch
ngha quc ng-gl-xc-xng".
"Le Mercure de France", 1904, thng T. P. Lu-i . "Khi
lun v ch ngha quc".
"Revue des deux mondes". 1903 (15. VII). L-roa - B-li- .
" quc Anh v khng hong ca ch ngha quc".
? N-vi-cp . "Lin bang chu u". Xut bn ln th 2,
Pa-ri, 1901.
E. T-ry . "Lch s kinh t Anh, M v c", Pa-ri, 1902.
V . Be-ra. "Nc Anh v ch ngha quc". Pa-ri, 1900.
Le-r . "Ch ngha quc c". Pa-ri, 1902.

V. I. L-nin

244

Phc-i-nng M-x . "Cc c quan tn dng ca

Php v s u t t bn ca Php v Anh
nc ngoi" (tr. 237 256).
Ch c na trang vit v nc Anh, cc tng
t
s l ca Gi. Py-s. Cn v Php th c mt s
ch dn th mc v nhng s liu:
Tranh lun: Ly-dt . "Tp on u s ti chnh". Pa-ri,
1907, v T-xtt . "Cc c quan tn dng". Pa-ri, 1907.
Hng-ri Misen. "Bi pht biu ti ngh vin ngy 30. XI.
1909".
"Th gii kinh t", cc bi bo trong nhng nm 1906 v
1907 (P. B-r-ga).
Giuy-l -mc-g ("Ci cch kinh t").
M. Man-s ("Le Temps", 2. I. 1910) c tnh rng t bn
ca Php nc ngoi l 3 5 t phrng (tr. 240).

Ny-mc-c ("Ngi thc li") c tnh rng t bn ca

Php nc ngoi l 2 5 - 3 0 t phrng (tr. 243).
Tng s chng khon c gi ti S giao dch chng khon
Pa-ri = 130 t phrng (tr. 243)
trong
64
ca Php
c
66
ca nc ngoi

{ {

B - o - n h a nhn c ca (t) Bra-xin trong nhng

nm 1696 1754 l 2 400 triu phrng (tr. 238).

T bn ca H - l a n Anh trong nm 1747 l 1 600 triu
gun-en (ibidem).
Tin chy dn vo ni no m % cao hn.

Theo Ly-dt : Tin gi ( 4 ngn hng) ("Cr-i Li-onm-x. "cc c quan tn dng ca php
v s u t t bn ca php
v anh nc ngoi"
"Jahrbcher fr National konomie". B th 3. Tp XXXIX
(39) 1910.

ne" + "Cng-toa-r na-xi--nan" + "X-xi--t gi-n-ran" +

"Cr-i anh-uy-xt-ri-en com-mc-xi-an") (tr. 252):
1885
1890
1900
1905

912 triu phrng

1 302
"
"
2 171
"
"
2 897
"
"
(theo Ly-dt)

V (gam-ma)

245

" tr thnh thnh vin ban gim c, ch cn

c 50 - 200 - 300 c phn... Nh vy l khong 50
50
ngi, tt c c th khng cn c qu 8 triu phrng, n g i
m hng nm li chi phi hn 21/2 t tin gi
v hn 11/2 t phrng tin mi gi vo mi nm
m khng cn bo co vi ai v iu c" (252).
Khi vay vn, nc i vay khng bao gi nhn c >
90% (tr. 253) ngn hng n phn cn li. Cng tri Nga Trung nm 1895: 400 triu phrng vi li tc l 4%. "Th
gi lc k vay l 450. Th gi ln u l 495. Th gi cao
nht l 520. Chnh lch trong vng mt thng l 45 phrng
hay 10%... Ch ring "Ban-c Pa-ri Py-Ba" kim
c, trong v ny, 20 triu phrng" (253) v.v..
1. 1907 nhng li cng kch kch lit ca cc
NB
ng vin ng x hi ti ngh vin chng vic b
tin vo c n g t r i c a N g a ...

cu-d-n-txp. "Cuc u tranh

ca cc nn vn minh
v cc ngn ng trung "

P . C u - d - n - t x p . "Cuc u tranh ca cc nn
vn minh v cc ngn ng Trung ". Pa-ri, 1912. (Lun
n Pa-ri.) (353 tr.)
Cun sch ch cp n Tuc-k-xtan, lch s ca
n, vic bin n thnh thuc a (c on ni v cuc khi
ngha An-i-gia nm 1898; tc gi cnh co rng trong
tng lai s c th c)... ((tr. 2 9 5 v cc trang khc.))
S pht trin ca vn ha, ca ngnh trng bng, ca
ng st etc. etc.. Nhiu ch dn th mc... Quan im r
rng l quan im quan phng.

246

V. I. L-nin

th mc nhng tc phm mi
dn theo "nin gim cn-rt"
Trong s nhng tc phm mi:
L--pn La-cua . "Nc Php hin i. Nhng vn
chnh tr v x hi". Pa-ri, 1909.
L-n. " X a n h - i - c a ca cc nh cng nghip. Nc
B" . Pa-ri, 1909 (2 tp).
Gi. S. Ni-cn-xn . "Mt d n quc. (Kinh t ca ch
ngha quc)". Lun-n, 1909 (310 tr.).
Hng - ri An-ri-ng . "S bnh trng ca c". ng-gulem, 1909.
"S pht trin ca c, mt cng quc th gii" (ph lc
ca "Annals of the American Academy", thng Ging
1910)!! Nil. S khng . Bi pht biu ca i s!!!
Mc-xen uy-boa . "Nc Php v cc thuc a ca n".
Pa-ri, 1910.
Ging Crp-pi . "V s bnh trng kinh t ca nc Php".
Pa-ri, 1910.
Ging G. Rp-pha . "Qu trnh tch t ca nhng ngn hng
Anh". Pa-ri, 1910.
L. G-chi- . "Nh nc t bn ti chnh". Pa-ri, 1910.
E-u-a ri-n . "Th gii hin i. Khi lun chnh tr
NB
v kinh t". Pa-ri, 1909 (372 tr.).
[Bi ph bnh trong "Jahrbcher", tp 41, tr. 269 ni
vi ging ca tng v "cun vn tuyn lch s th gii"
y, c bit l v ngha ca "cc qu trnh kinh t i
vi nn chnh tr hin nay".]
Ph. . Giung-ngh . "Chnh sch kinh t ca M". Bc-lanh,
1910.
Gt-phc-n . "ng st cc thuc a ca Php". Pa-ri,
1911 (439 tr.).
-g. Te-ri- v S. Mu-ry . "S bnh trng ca Php". Pari, 1910.

V (gam-ma)

247

Sc-l uy-hem-m . "Ch ngha quc ti chnh. Tng

hi h tr s pht trin thng nghip v cng
nghip Php. Li ni u ca quyn sch l bc ?
th gi b trng ti chnh". Pa-ri, 1910 (95 tr.). ?
(Pa-ri, Tp ch thng mi v ti chnh").
Gi. B u c - . "Gia hai ch n l" (...Ch ngha x
hi... (!!!!) c h n g h a q u c ...). Pa-ri, 1910.
Gip-phri r-gi . "S t chc thng mi ca ch".
? Lun-n, 1911 (374 tr.).
R. Gi. L-vy . "Ngn hng pht hnh". Pa-ri, 1911 (628 tr.).
Mc-xen Gra . "V ch ngha c gii v nhng hu qu ca
n"... Pa-ri, 1911. (Lun n.)
t-mng T-ry . "Kinh t chu u". Xut bn ln th 2.
Pa-ri, 1911 (332 tr.).
Cng tc gi . "Ti sn quc dn ca nc Php". Pa-ri,
1911.
Luy-xing Hu-be . "Tnh tch cc ca c". Pa-ri, 1911.
. Phy-ph . "Hi Pha-bing v phong tro x hi ch
ngha Anh". Pa-ri, 1911. (Lun n.)
c-tuya Bu-s (i t). "Nc Php l k chin thng trong
cuc chin tranh sp ti". Pa-ri, 1911 (93 tr.).
"Jahrbcher". Tp 42 (1911). NB bi ca Gn--smt
ni v cc o lut rung t v ch rung t NB
ca Tn Ty-lan .
Snai- . "Jahrbuch der deutschen Kolonien". Xut bn nm
th 4. 1911.
Mam-rt . "Ch ngha lp hin cng nghip". I--na, 1911
(bi ph bnh trong tp 43 . 1912).
Sa-khn . "Vn x hi ti c v Tn Ty-lan". I--na, 1911
(m t t m trong tp 43 , 1912).
-vc-txia. "T-rt hng hi M - Anh". Bc-lanh, 1912 (4 mc).
Gn--smt . "Bn v s tch t trong cng nghip than
c". 1912 ("Nhng cng trnh nghin cu kinh t quc
dn ca cc trng cao ng Ba-en" ).

248

V. I. L-nin

Ibidem: B r p - x . "Cc-ten ru". 1912.

Hin-rinh-hau-x . "Nhng xanh-i-ca thp ca c trong s
pht trin thnh mt xanh-i-ca thng nht ". Lai-pxch,
1912. (3 mc).
En-ri-c L--n . "Ch ngha bnh trng v thuc a".
R-ma, 1911. (235 tr.) 2 lia.
"Jahrbcher", tp 4 4 (= 1912, 2):
P. Pt-xa-ma . "Nhng hnh thc mi ca s tch t cng
nghip". Pa-ri, 1910 (341 tr.). 8. 50 phrng.
B-d-nch . "Kinh t ngn hng hn hp mi ca c".
(Phn tch.) Muyn-khen, 1912 (366 tr.).
c-ging-ta-ri-t . "Nhng bc th ca mt gim c ngn
hng". Bc-lanh (Nh xut bn ngn hng), 1912 (1 mc)
(??).
P . Hau-xmai-xt . "X nghip ln v s c quyn trong
ngnh ngn hng c". (Tiu lun ph thng.) Stt-ga,
1912.
En-n-bch L-ng. "Ch ngha quc phng Ty.
Ngun gc ca ch ngha quc Anh". Bruy-xen, 1913
(295 tr., 6 phrng) [t. 4 5 ].
R-n Pi-nng . "Php v c. 1870 1913". Pa-ri, 1913.
-mi-l Bc-k . "Quc t ha nhng t bn". Mng-pe-li-,
1912 (432 tr.). 6 phrng.
B. I-tsi-kha-ni-an. "Nhng yu t nc ngoi trong nn
kinh t quc dn Nga". Bc-lanh, 1913 (300 tr.). 7 mc.
Bi ph bnh trong tp 47: ni nhiu v vic nhp khu
t bn.
Tc gi cho rng nc Nga n Ty u 6 t rp.
Pn ch-hc-t. "Lc kho mn khoa hc v kinh t th
gii". Bi-l-phen, 1913 (140 tr.) (2. 30 mc).
Phrng-xoa M-ry . "Chng khon c gi ca Php trong 10
nm gn y". Pa-ri, 1912. (Thng k s liu 10 nm cho
cc nh t bn. Rt nhiu s liu vi % v nhng %
khc v t sut bo m v.v.)

V (gam-ma)

249

Lu-i bruy-n. "nc c ti php"

Lu-i Bruy-n . "Nc c ti Php". Xut bn ln th 2. Pari, 1914 (ly t cc bi bo trong "La Grande Revue").
trch dn:
L . Ni-c . "Nc c Pa-ri" (1887).
G. Mng-bc . "K th" (1899). Kt thc bng cu:
"Nc c phi b ph hy nu x Gn-l mun
tn ti".
M. Svp . "Nguy c c". 1896.
" "
"Trc trn nh". 1904.
-m. Gian-nt-xen. "Bng ma c", 1906.
An-r Ba-r . "S e da ca c". 1908.
Ging -p . "Nc i c". 1910.
Hen-ri Ga-xtn. "Nc c trong cnh khn qun". 19..?1)
Nc c khng st (40 nm na s ht (tr. 3))
nhp khu tng:
8 triu tn trong nm 1908
11

1911 (tr. 2)
cn Php, mi pht hin ra cc m Mc-t v Mden vng Lo-ren ca Php

sn lng st... 2. 6 triu tn trong nm 1890
4. 4 "
"
"
" 1900
"
"
" 1911
14. 8 "
Nng-xi ...
0. 2 t tn qung
Bry-
...
2. 0
Lng-vy ...
0. 3
Cruyn
...
0. 5
3. 0 t tn qung (tr. 5)
nhiu m c pht hin Noc-mng-i: 100 700
triu tn qung
1)

Cun sch xut bn nm 1912.

250

V. I. L-nin

Xut khu qung st t Php sang c:

1. 7 triu tn nm 1909
2. 8 "
"
" 1912 (tr. 21)
than t c sang Php:
1909 3 triu tn
1912 5. 7 "
"
Mt thng gia H-lan (Poc-t) mua nhng vng c m
st Noc-mng-i ( mua 3 496 ha) v khai thc qung
ri a sang c (tr. 24 5). (Tip theo l nhng chi tit.)
Xtin-n-x v Krp mua sn lng qung st (30 31)
mt phn thng qua Poc-t.
Nhng th d v "s tham d" v v thnh phn cc ban
gim c (35)...
...(phn ln l ngi Php + ngi c)...
Tt-xen, s pht trin ca n etc.
Nhng th d, thnh phn cc ban gim c, s tham d
v ti chnh etc. etc.
Chuyn cc cng ty sang Php etc.
Khng c tng hp.
(c iu y trong "La Grande Revue.")

ch dn th mc theo "nin gim"

(ca cn-rt)

Tp
45

Ch dn th mc theo "Jahrbcher" (ca Cn-rt):

Pn Pi-lng. "Nguy c c". Pa-ri, 1913.
R. Gi. A-s. "Ch ngha i c". Lun-n (7/6).
(1913?)
"The Annals of the American Academy of Political
and Social Science". Tp 42 (1912): "S cnh
tranh cng nghip v s lin hp" (cc t-rt (30
bo co)).

V (gam-ma)

251

Han-x Hen-g . "S u t t bn ca Php"... 1913.

?
Stt-ga ("Nhng cng trnh nghin cu kinh t
quc dn Muyn-khen". Quyn 125).
L-ng Vng-gi. "Du ha" . (Lun n.) Pa-ri, 1913 (tp 47,
1914).
Gi. Mi-sn. "Nhng cng ty vn ti ng thy ln ca
Anh". 1913. (Lun n.)
Si-man . "Nc c v chnh sch ln nm 1913" ( t p 13).
1914.
. U. Knau-t . "Chnh sch ca M i vi s c quyn
trong cng nghip". Niu-Oc, 1913 (233 tr.).
("Nhng cng trnh nghin cu ca trng i NB (?)
hc tng hp C-lum-bi-a".)
?? E. Phri--g . "Bc triu v cc nh triu ph". Bc-lanh,
1914. (383 tr.)
P. B-anh. "Tin ca nc Php". Pa-ri, 1914.
Tp 4 6 (1913, I). Bi bo v l lun ca Mc v a t (Anbrch-t).
E. Rt-sin- . "Nhng cc-ten" etc. 1913.
xem nhanh cc tp 45 47 .
Tp 48 (1914, 2): Giuy-li-t Hic-s . "Nhng x nghip chi
nhnh" etc. Bon, 1913. ("Nhng cng trnh nghin cu
C-l-nh", quyn I.)
B i p h b n h t n d n g ("Conrads Jahrbcher",
tp 48 ).
NB [Trong t p n y tr. 649 c thng k v c h n
n u i th k 19 (rt y ) cho nhiu nc chu u.]
Van-t St-rau-x . "Cc nh my in lin vng c
v ngha kinh t ca chng". Bc-lanh, 1913 (c
NB
bit l ni v nng nghip v cho nng nghip).

V. I. L-nin

252

ly-dt. "chng tp on u s ti chnh

php" 1)
Ly-dt . "Chng tp on u s ti chnh Php". Xut
bn ln th 5. Pa-ri, 1908 (260 tr.). Cc chng c ghi
ngy thng:
1. XI. 1906; 15. XII. 1906; 1. II. 1907; 1. V. 1907;
15. XI. 1907.
Trong li ta ca mnh, Ging Phi-n ni rng cc bo
Anh xc nhn s thc do Ly-dt k (lc u ng trn
" L a R e v u e " ) : mt nhn vt nhn c 12 triu
phrng (tr. VII) trong v cho Nga vay nm 1906, ngoi
"mt trm triu" (ibidem) t i n h o a h n g !!
c mt cuc hp ca ngh vin (2 ngy)
Ngy ??
(bao gi?) bn v vn y.
"c quyn tuyt i" (tr. 11) (ch khng phi tng
i) ca 4 ngn hng thc hin tt c mi cuc pht hnh
"Cr-i Li-on-ne"
"t-rt ca
"X-xi--t gi-n-ran"
nhng ngn
"Cng-toa-r e-xcng-t" + "Bang-c Pa-ri
hng ln"
"Cr-i anh-uy-xt-ri-en
Py-Ba"
(tr. 12)
cm-mc-xi-an
nc i vay nhn c 90% tng s (10% cho cc ngn
hng, cho cc xanh-i-ca ca "nhng ngi phn phi", cho
"tin bo m" v. v.) tr. 2 6 .

Cng tri Trung

Nga
400 triu phrng. Li khong 8%
Nga
(1904)
800 "
"
"
"
10%
Ma-rc (1904) 62. 5 "
"
"
" 18 3 /4 %.

"Jahrbcher fr National konomie" ca Cn-rt. 1915,

I (b th 3, tp 49): "S dao ng ca vic nhp c
vo M". (Tng kt thng k 1870 1910.)
NB

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 446 -447; t. 32, tr. 105; t. 30, tr. 233.

V (gam-ma)

253

"Ngi Php l nhng k cho vay nng li chu u" (29)...

"Bo ch ti chnh hu nh lc no cng nhn c tin
tr cp" (35).
V "Cc nh my ng Ai-cp": cng chng b
mt 90 - 100 triu phrng (39). "X-xi--t gi-n-ran"
pht hnh 64 000 tri phiu ca cng ty ; cc c phn ca
n; th gi pht hnh ln n 150% (!!)... Cng ty ny
phn pht nhng "li tc c phn gi to" (39)...
"Mt trong nhng gim c ca "X-xi--t gi-n!!!
ran" l y vin ban gim c "Cc nh my ng""
(39).
50 ngi i din cho 8 triu phrng, chi phi 2 t
ng gi trong 4 ngn hng (40)...
Lm th no? "Tr li cnh tranh" (42)...
"Nc cng ha Php l nc qun ch ti chnh" (48)...
Khon tin Nga vay nm 1906: ngi X , "ngi lm trung
gian cho cc ngn hng", nhn c 1 2 t r i u (49).
Qua cc bo co v biu cn i th khng th hiu ni
mt t g...
"1 3 /4 t trong 3 dng" (57)...
Thu nhp ca cc ngn hng l t u ra? t nhng
cuc pht hnh . Ngi ta che giu iu .
"Th d: khng cn qung co, khng cn cng b trn
bo ch, mt cch ln lt , thng qua vic lm m thm v b
mt ca "cc th qu" v "nhng ngi phn phi" ca n,
"Cr-i Li-on-ne" phn phi cc tri phiu ca Ngn
hng a c qu tc Nga vi mt s tin l 874 triu phrng
(gi tr danh ngha). Th gi trung bnh lc pht hnh:
96. 80 . Th gi hin nay: 66. C n g c h n g b m t 2 6 9
t r i u ! " (tr. 75 - 76)...
"s xut khu ng gh s nhng t bn ca Php" (tr.
93 v cc trang tip)
Nc Php l "k cho vay nng li trn th gii" (119).
S st gi ca cc cng tri Nga (so vi lc pht hnh)

254

V. I. L-nin

l vo mc m trong s 1 4 t phrng th cng chng b

mt n 3-4 t: chnh l ci m cng chng tr cho ngn
hng!!!
v v s nhng ting ku la chng li vic cc ngn
hng khng chu h tr cho cng nghip Php... Nc c
ang ln mnh, cn chng ta th dm chn ti ch (tr. 187
v khp cc trang)... "chnh sch phn dn tc" v.v..
Chng V c u l:
"S thng tr hon ton ca tp on u s ti chnh;
n thng tr c bo ch ln c chnh ph"...
nhng th on m ngn hng dng lm p lc vi nh
nc: gim li tc... (!!)
tin lt tay b mt:
1 triu cho b trng
1 /4 triu cho i s (tr. 212) !
bo ch b mua chuc...
(ch xem qua: cc bi bo, bi tp vn, ch th thi)
Kt lun ca tc gi: quy nh quy ch ngn hng
tch ngn hng nhn gi khi
ngn hng pht hnh (daffaires)
kim tra...
((mt tn tiu th dn tm thng))
ghi ch v nhng cun sch ca ma-cr-xti,
bam-gc-tn v mt-xl-ni
v bc-glung
Hen-ri V. M a - c r - x t i . "Cc t-rt trong cng nghip
Anh". Bc-lanh, 1910.
Rt nhiu nhng s kin ln v nh. Mt cun
sch cn cho vic tra cu etc.

V (gam-ma)

255

Bam-gc-tn v Mt-xl-ni . "Nhng cc-ten v t-rt". Bclanh, 1906 (nhn tng qut c v kinh t ln lut php .
R rng l nil novi).

hu-be. "tnh tch cc ca c"

Luy-xing Hu-be. "Tnh tch cc ca c".

Pa-ri, 1911
(so snh s pht trin (kinh t) ca Php v
ca c).
Thu nhp rng ca cc ng st (trn mi ki-l-mt)
1883

1906

19 165 phrng
15 476
26 755

19 560
21 684
26 542

i tu bun (nghn tn):

Anh
c
M
Php
Na-uy
Nht-bn

V. I. L-nin

Chim u th l nhng con s, i b phn l ring cho

hai nc, khng c nhng bng i chiu, so snh, chnh

xc nh trn y.
(Gi tr khoa hc = 0)

A-bra-am Bc-glung . "T-rt thp ca M", 1907. (Lun n,

(K li v ch dn th mc. Mt trc tc non nt; cn
cho vic tra cu.)

Php
c
Anh

256

1890/1

1905/7

5 107
656
376
485
176
76
186

9 782
2 110
1 194
721
717
611
493

+%

+
+
+
+
+
+
+

91
222
217
49
308
704
165

Be-ra. "nc anh v ch ngha quc"

Vch-to Be-ra. "Nc Anh v ch ngha quc" . Pa-ri,
1900. (381 tr.)
Xem qua th thy cun sch ny l loi sch kiu
thu thp cc bi bo: loi chnh lun lu lot, cc k
lu lot, nhng li qu hi ht. Tc gi k chuyn, ni
huyn thuyn, khng hn khng km. "Gi-dp Sembc-lin" chng th nht. Trch dn nhng bi din
thuyt ca ng ta, bc ng cng danh ca ng ta,
vinh quang ca ng ta, etc. etc.. "Ch ngha quc"
chng th hai (hoc l phn cng c v khng thy
tn "chng", m cng chng thy nh s chng g
c), cng li kiu k chuyn "c tnh cht bo ch":
"Th trng, th trng", hng ng nhng v d v
nhng con s (v s suy sp ca nn thng mi nc
Anh etc.) trch t "nhng sch xanh" ra, nhng tt c
u manh mn, u hi ht, v c Hp-xn v
Sun-tx - Gh-vc-ni-tx ri th nhng th chng
khc g v lm vn ca hc tr... V s cnh tranh ca
c, th cng th, v.v. v v.v.. Nil. Nil.
C l cng ch c th dng c mt i v d m
thi:
Trong s nhng lun c chng li ch ngha quc:
"Cng nhng s liu thng k y cn cho thy rng vic
chim ng mt lnh th no bng qun i ca nh vua
thng thng ch c li cho nhng k ngoi bang v rt
t c li cho nhng cng dn Anh: Ai-cp, sau nm 1881,

V (gam-ma)

257

ch c vic bun bn ca ngi c v ngi B l

thc s tng ln: hng ha ca Anh nhp vo Ai-cp nm
1870 l 8 726 nghn li-vr xtc-linh; nm 1880 3 060;
nm 1892 3 192; nm 1897 4 435, trong khi th nm
1886 hng ca c nhp vo l 21 000 li-vr (mt li-vr
Ai-cp = 25 phrng 60), n nm 1896 ln ti 281 000, cn
hng ca B nhp vo cng trong thi gian y t 86 000
ln n 458 000 li-vr" (tr. 249).
"Sau khi tm ra c cch ch bin ng t c ci
ng, Php tr thnh cng quc ng th nht trn
th gii trong lnh vc cng nghip ng: nm 1870, Php
vn cn nm c quyn. Lc c mi bt tay vo vic.
Sau khi nghin cu v so snh nhng cy trng ca Php,
c xc nh c rng ht nh min Bc ca Php,
c cng c t ai ph hp v kh hu ph hp gn
vng m than. Tuy nhin, t c khng c mu m
bng; kh hu li khc nghit hn nhiu. Cho nn cuc
chy ua vi Php s l cuc chy ua rt khng cn sc.
Th nhng bt u t nm 1882, nhng ch nh my
ng ca Php bt u la ln rng ng ca c
xm nhp ngay c vo th trng Php.., c ci ng c
c hm lng ng l 12%; cc ch n in ngi Php
cho bit rng c ci ca h khng th c c hm lng
ng qu 7%" ngi c ci to c ngh trng
trt, phn bn, chn ging etc. etc..
"Php l nc pht hin ra c ci ng, th m cha
y 12 nm cnh tranh ca c, Php mt ngun li do
pht minh ca mnh em li. Kinh nghim khoa hc ca
c, mt nc t hi tr thnh b hong v ng
v ngoi ra cn l b hong v ru mnh, lm cho
Php phi ra o lut 1884 v ng" (tr. 311 312).
Cui cun sch : thng Mi mt 1898 - thng
T 1900.

258

V. I. L-nin

le-r. "ch ngha quc c"

M-rt Le-r . "Ch ngha quc c". Pa-ri, 1902. (341 tr.)

S
khng

Bt u t vic miu t mt cch ngn gn, ai

cng bit c v ch ngha quc Anh, ri
n M Nga Nht c ("Ch ngha quc
v nhng tn quc". Li m u).
Ch. I. "Ngun gc ca ch ngha quc c".
(1870. S pht trin v trng thnh.
Nhng ti liu v s liu m ai ny u bit
c ri. Cng c tnh cht "bo ch" nh sch
ca V. Be-ra.)
Ch. II. "Linh hn ca nc c quc ch
ngha"... v "ngi tin s" c Mm-sen ln
T-rai-tsk... ton l li ba hoa quanh bn
tr! v mt mu trch tc phm ca Mc
(theo Buc-)... Mt trc tc thm hi.
Ch. III. "Chnh sch quc ch ngha".
..."Th k XX m u cho s thng
tr ca cc ngi ch ngn hng ln" (165)
ha ha!! v mt on trch dn Tt-x-nen:
"Ngi Do-thi l cha ca thi i" (!!).
Ch. IV. " H m q u a " . Ton con s l con s
v s pht trin kinh t ca c. ng st
Bt-a etc.
Ch. V. "Hm nay". V cuc khng hong nm
1900, ba hoa...
Ch. VI. "Ngy mai".
...Ngh quyt ca i hi x hi ch ngha
quc t ti Pa-ri thng IX. 1900 "chng
ch ngha quc" (tr. 324) v chin
tranh... Mi th mt t!..

V (gam-ma)

259

ng ta dn:
"Forum", thng Su 1899: "Cuc u tranh ginh quyn b
ch v thng mi".
"The North American Review", thng Chn 1898: "C s
kinh t ca ch ngha quc".
Pn c - n - t . "Nhng quan h thng mi ca c
vi Anh v cc thuc a Anh". 1899.
Giuy-li-t Vn-ph . " quc c v th trng th gii".

V. I. L-nin

260

[t iu c gi tr, khng c s tng hp chnh xc cc s

liu]

1
2
3

1 Krp . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gia nh Ha-ni-en . . . . . . . . .
"
" Xtin-n-x . . . . . . . .

Brp-x. "cc-ten ru"

Gt-tx Brp-x. "Cc-ten ru". Cc-xru-, 1912.
("Nhng cng trnh nghin cu ca cc trng cao ng
Ba-en". B mi, quyn 7.) c qua th thy hnh nh y
l mt trc tc c tnh cht chuyn mn, nht nho.
tr. 240 - 241: "Nh vy, trn thc t, lin hip
cc nh my ru tr thnh mt c quyn"
(cn li c 3 nh my "ca nhng ngi ngoi":
qu yu), "m trng tm l cc nh my nng
thn chuyn nu ru khoai ty hu nh
hon ton hp thnh xanh-i-ca; nh th l s
pht trin bn ngoi ca thc lc ca cc-ten
kt thc".

T
chc
c
quyn

Gn--smt. "bn v s tch t

trong cng nghip than c"
Cuc-t Gn--smt . "Bn v s tch t trong cng
nghip than c". Cc-xru-, 1912 (122 tr.)... (Ibidem1) .
B mi. Quyn 5)

1)

"Nhng cng trnh nghin cu ca cc trng cao ng Ba-en".

6
7
8
9
5

Thp
triu

tn

tn

Tt-xen . . . . . . . . . .

2. 4
8. 7
2. 5
5. 5
1. 5
3. 6

Ghen-den-kic-sen . . . . . . . . .
Hc-pen . . . . . . . . . . . . . . . . .
Hi-bc-nia . . . . . . . . . . . . . . . .
Ph-nch-x . . . . . . . . . . . . . . .

8. 2
6. 7
5. 1
5. 4

5. 24

Cc-l Phun-ke . . . . . . . . . . . .

49. 6
3. 1
2. 8
55. 5

5. 24

Than
triu

' (do ti tnh)

0. 98
0. 59
0. 79
0. 97
0. 27
0. 51

1. 13

"9 cng-xoc-xi-om chim 66. 9 % sn xut than

vng than" (((Ranh Ve-xt-pha-li))) "v 48% sn xut
ca Lin on cc nh my luyn thp" (tr. 69).
Cng-xoc-xi-om Xtin-n-x (tr. 69 - 70) bao gm cc x
nghip sau y:
(1) m than . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
(2) nh my luyn thp . . . . . . . . . . . . . . .
7
(3) m st . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . rt nhiu
{ c, Lc-xm-bua, Php}
(4) bun bn (than) . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
(5) vn ti ng thy . . . . . . . . . . . . . . . .
c . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
12
" Anh . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
"
...................
3
2
" Php . . . . . . . . . . . . . . . . . .
" B . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
" Thy-s . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
" Nga
.................. 2
v. v..

V (gam-ma)

261

rut-xi-. "s phn chia chu i-dng"

Hng-ri Rut-xi- . "S phn chia chu i-dng". Pa-ri,
1905. (Lun n.)
M t b n t n g h p rt chi tit gm rt nhiu t
liu. Nhng ng tic l khng c nhng tng s chnh xc
c tnh cht thng k ( la Xu-pan). Vic tp hp lm tt.
C nhiu ch dn th mc, bn , nh.
Tc gi chia lch s "phn chia chnh tr" ra thnh cc
thi k:
1) s pht hin (th k 16 - 18)
2) thi k truyn gio (1797 - 1840)
3) "nhng xung t u tin" (1840 - 1870)
4) "Cuc ua tranh quc t", 1870 - 1904.
NB
Ngoi nhng ci khc ra, tc gi c dn bn tng
hp (s phn chia) ca D i - v c - x v Q u y - k e n t a n . "c, chu i-dng v cc nc Bc v Nam
cc". Lai-pxch, 1902, tr. 67 8. N n x e m q u a .
Tip l nhng t liu t m v kinh t, thng mi,
a l ca tng thuc a mt.
Ngoi nhng nguyn nhn kinh t ca chnh sch thc
dn ra, tc gi cn k thm (NB) nhng nguyn nhn x
hi:
"Ngoi nhng nguyn nhn kinh t " (nhng
nguyn nhn k trn, m mi ngi u bit) "nn
thm nhng nguyn nhn x hi: s phc tp trong
i sng ngy cng tng, nhng kh khn ngy cng
tng chng nhng nng ln ng o qun chng
cng nhn v cn ln c nhng giai cp trung
gian na, v vy trong ht thy cc nc c nn vn
minh c, u ang tch t "nhng s bt bnh, bc
tc, cm hn, l nhng ci e da nn an ninh
x hi; nhng lc lng la khi qu o giai
cp nht nh th cn c s dng, cn cho lc

V. I. L-nin

262

li
vng
ngc
!!
NB

NB

lng y c mt vic lm no nc ngoi, nu

nh ngi ta khng mun c s bng n trong
nc"" 1) (Van. "Nc Php thuc a". Pa-ri, tr. 92)
(tr. 165 - 6).
Nhng dn chng v " c h n g h a
q u c " Anh (tr. 171); M (tr. 175) sau chin
tranh Ty-ban-nha - M nm 1898; c (tr. 180).

Ngoi nhng ci khc ra, trch dn c ri-n .

"Nhng vn chnh tr v x hi vo cui th k 19"
etc. (Pa-ri, 1900), chng XIV, "Cc cng quc ln
v s phn chia th gii".

Ph-ghen-stanh. "nhng hnh thc t chc

T bn ch ngha
Trong i cng nghip hin nay"
T--o Ph-ghen-stanh. "Nhng hnh thc t chc t bn
ch ngha trong i cng nghip hin nay". Tp I:
"Nhng hnh thc t chc ca cng nghip luyn
thp v cng nghip dt Anh v M". Lai-pxch, 1910.
tr. 54-6
Cc hng ca Anh: "Vch-ke-r-x, xan en- Mc-xim
li-mi-tt", Brao-x, Ca-men-x, hin nay c nhng m (st);
m than ; nhng nh my luyn thp, xng ng tu,
mt s nh my lm thuc sng v.v. v v.v..

Phn
chia
th gii:
1884

Cc-ten lm ray:
"Trong thi k tiu iu nghim trng
hi nm 1884, nhng nh my lm ray
Anh, B v c tha thun vi nhau v vic

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 484.

V (gam-ma)

phn chia nhng hot ng xut khu,

ng thi cng nhn rng i vi tng nh
my th nc ca nh my y l th trng
tiu th khng ai chi ci c. Lc u,
Anh c 66% xut khu, B c 7% v
c c 27%, ri sau nhng con s
ny c thay i t nhiu theo hng
c li cho lc a. n- hon ton c
trao cho Anh... Nhng hng ca Anh chia
phn vi nhau v nh ra mt gi c
cho ngay c cc nh my lm vic trong
nhng iu kin ti t cng c th tn ti
ni... Cuc u tranh chng mt cng ty
duy nht ca Anh ng ngoi cc-ten c
tin hnh bng tin ca xanh-i-ca, bng
cch trch ra 2 si-linh trn ton b khi
lng bn ra. Nhng khi 2 hng ca Anh ra
khi cc-ten th cc-ten ny cng tan r
theo"... 1) (tc gi dn theo ln xut bn nm
1886 )... "20 nm sau, mi ti lp c mt
lin hip quc t mi. Mc d ht sc c
gng, nhng ngi ta cng vn khng sao
tha thun c vi nhau v vic phn
nh a vc v phn chia phn c tham
d trong sut my chc nm pht trin
mnh nht ca nn cng nhip cc nc
lc a v M...
Cui cng, vo nm 1904, ngi ta li
tha thun c vi c, B v Php trn
c s l dnh 53. 50 %, 28. 83 % v 17. 67 % cho
ba nc u tin" (sic?? Anh, B, c??).

263

1886

1904

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 470.

264

V. I. L-nin

"Php c tham d nm u l 4. 8 n v,
nm th hai 5. 8 v nm th ba 6. 4 trong ci
tng s chung tng thm s phn trm
nh vy, ngha l bng 104. 8 , 105. 8 v 106. 4
n v.
Nm 1905, ngi ta tha thun c c
vi M na v nm sau... a c o
v cc nh my An-t-x Kho-r-n-x
"phn chia
Ty-ban-nha vo lin minh ny. Trong lc
th gii"
ny, vic phn chia th gii xong, v
nhng ngi tiu th ln, trc tin l
ngnh ng st ca nh nc, c th sng
v d
nh nh thi s trn thin cung ca Giuy-pihay !!
te, v th gii phn chia xong ri v
ngi ta khng m xa g n nhng li ch
ca h" 1) (tr. 99 - 100).
V "I-u-nai-tt Xty-tx xtin coc-p-ry-sn", c mt
vn vn cn cha c gii quyt: liu S. Svp ng khi
ng ni l cc m st vng h Thng (phn ln do "xtin
coc-p-ry-sn" mua ri) sp sa s tr thnh nhng m
duy nht , hay Cc-n-gi ng khi ngh rng M, vn cn
c th tm ra v khi m qung st.
Phn ca "xtin coc-p-ry-sn" trong sn xut ca M
(tr. 275) l:

Tng sn lng qung st . . . . . . . .

"
"
gang (Roheisen) . . .
"
"
thp . . . . . . . . . . . . .
"
"
thp dt . . . . . . . . . .

1901

1908

43. 9 %
42.9
66. 3
50. 1

46. 3 %
43. 5
56. 1
47. 1 2)

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 470 - 471.
2)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 406.

V (gam-ma)

265

cng cun "ch ngha quc,

giai on tt cng
ca ch ngha t bn"

"Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn".

(Khi lun ph thng)
i ph vi s kim duyt: i th l: "Nhng c
im c bn ca ch ngha t bn hin nay (hin i,
giai on hin i ca n)".
1. Giai on c th ca ch ngha t bn thi i
chng ta.
Ch : nghin cu n, phn tch, nhng kt lun.
2. S pht trin ca nn sn xut ln. S t c h t

sn xut.
Thng k 1882 1895 1907 c
"
" 1900 1910 M
Idem v nc Nga ("S pht trin ca ch ngha
t bn"?).
Thng k ca Hai-mn 108 [226 - 227] 1)
Cc chi nhnh (ngn hng) v s pht trin ca
chng: 15 [16].
T bn cc cng ty c phn ca c: 22 [22].
"Lin hp": Hin-phc-inh 4 v 5 [397 - 402]
(tr. 285, 358).
S tch t trong cng nghip than c: 26
[259 - 260]. c b i t l 7 - 8 [8 - 11].
Mt k nguyn mi ca s tch t: 11 [75].
S tch t k thut v ti chnh. NB
102 - 3 [216 - 221].

1)

S trang ng trong ngoc vung l s trang trong tp ny.

266

V. I. L-nin

3. Nhng cc-ten v t-rt .

(2) 1) Nhng con s tng qut: Lp-man: 40 [36 38]. Rt-x 8 [430-435]. Ta-phen 37 [110].
(1) Nhng thi k pht trin: Lp-man.
Ph-ghen-stanh: 33 - 34 - 35 [57 - 58 -59].
(4) K thut: Ta-phen: 38 [110-112].
(5) "S cng bch vo t chc:" K-xt-n. 23 [22 23] v tip, 27 [24 - 25], c bit l 28 [26 - 27].
Tnh c nh (kh rt ra) ca t bn c nh. Hinphc-inh 4 [397 - 399] (tr. 274) .
Thng gia = i din: Hin-phc-inh 5 [398 - 401]
(tr. 322).
V d: Xi-mng: 99 [210 - 211].
(3) Phn ca "I-u-nai-tt Xty-tx xtin coc-p-rysn": 28-29 [262-264]. 104 [221-223]. 40 [3638]. 8 [454].

3 bis. Nhng cuc khng hong? S pht trin khng cn

i gia nng nghip v cng nghip.
(6) Nhng cuc khng hong v n h n g c
q u y n : 78 [171-173] (I-y-en-x). 90 [189-191]
(nht l in fine).
Vn may, bt trc, ph sn: 11. 12 - 13 [456-458].
4. c quyn.
(2 bis) % sn xut chim c: Ph-ghen-stanh. K-xt-n:
23-4 [22-23].
5. Nhng cc-ten quc t. "S phn chia th gii" gia
chng vi nhau . Xem Hin-phc-inh 5 [398 - 401]
(tr. 491).
1)
Nhng con s ng trong ngoc l do V. I. L-nin ghi sau bng
bt ch.

V (gam-ma)

267

6 1) . S liu tng qut: Lp-man.

5. 5. T-rt thuc n: 39 [36 - 37].
2. 4. Du ha: 13 [79 - 80]. 64 [145 - 147]. 87
[186-187]. 92 + 93 [193 - 195 + 195 - 197].
3. 3. Vn ti ng thy: Rt-x 10 [436 - 437].
4. 2. Cc-ten lm ray: Rt-x 11 [440 - 441]. Phghen-stanh: 28 [262]. Bc-glung, trang 169.
1. NB: T-rt in lc. "Die Neue Zeit", 1912:
7 - 8 [402 - 406] (xem Rt-x 1 [409 - 411]). +
64 [145-147]. 89 [188 - 190].
V i c b u n b n k i m l o i : 11-12 [12-14].
"Txin-c-hut-ten-phc-ban-": Rt-x 13 [438].
7. Tng kt v ngha.
6. N h n g n g n h n g .
o. Vai tr chung ca chng. Xem Hin-phc-inh:
3 [396 - 398] (tr. 105) v 4 [397-399] (tr. 108,
tr. 116).
6. " H n h t h c ca sn xut x hi v ca phn
phi x hi" (Mc). Hin-phc-inh 4 [397 399]
(tr. 262). NB: 41 [116-118] in fine.
S pht trin ca nhng ngn hng Anh:
95 [199-202]
1. S tch t ca chng: Rt-x 1 . 5 [409 - 411.
417 - 418]. 5 [234 - 235] Php; 99-100 [209 - 214];
7 [69 - 70] (300 triu: 300 ngi); 13 [79 - 81].
( 78 -9 [171 - 174] I-y-en-x). 45 v 48 + 1 [41
- 43 v 48 50 + 50].
4. Th t: Rt-x 2 bis [416].
5. Ti khon: 5 [234 - 235].
2. Cc chi nhnh: Rt-x 13 [421]. ( 50 [128 1)

V sau V. I. L-nin mi vit thm hai ct s ny bng bt ch.

268

V. I. L-nin

129] Nga). 66 [147 - 151] (Php). 67 [151-155]

(Anh). C c n g n h n g N g a ( 1 9 0 5 v
s a u ) : 42 v 43 [118 v 119].
Cc ngn hng v s giao dch: Hin-phc-inh.
Rt-x 3 [413-414] + 10 [73 - 75]. (NB: 42 [33 35]) (( 42 [33 - 35])). 46 [43 - 46]. 3. Cc ngn
hng v nhng vin chc: Rt-x 3 [413 - 414].
66 [149 - 151]. 100 [213 - 215]. 43 [37 - 40].
5 bis. Cc ngn hng v bu in: 3 [64 - 65].
"
"
"
" nhng qu tit kim: 15
[83 - 84].
7. C c n g n h n g .
7. Hp nht vi cng nghip. Hin-phc-inh: Mc,
II, 79 ( 3 [396 - 397]). 80 - 81 [174 - 178] (I-yen-x).
8. Cc y vin ca cc hi ng gim st etc. Hinphc-inh: 4 [397 - 399] (tr. 159. 162). Rt-x 7
[427 - 429]. 79 [172 - 174] (I-y-en-x). 81
[175 - 178] ( 41 [32 - 34] v d th ca ngn
hng gi cng ty cng nghip).
9. "Tnh cht vn nng" (I-y-en-x): 81/2. 83.
84 - 7 [175 - 180. 180 - 181. 181 - 188]. 88 [187188]. (Vai tr k thut.) 90 [189 - 191]. 99 [209 212]. NB. Cc ngn hng c xu hng tin ti c
quyn. Hin-phc-inh: 4 [397 - 399] (tr. 278). 48
[47 - 51].
8. " T b n t i c h n h " .
1. "S tham d". 96 - 7 [202 - 207] ( 53 [130 - 132]).
46 v 47 [122 - 124] (c. " o i - s b a n - c " ).
56 [134- 136]. 94 [196- 200]. 11 [456].
NB v d v phn phi c phn: 65 [146 - 148]
ad III. "S tham d" vo cc ngn hng ca Nga:
49 (v 48) [124 - 128 (v 123 - 125)].
2. "S lin kt chng cht".

V (gam-ma)

269

3. "Cc cng ty con". 9 [71 - 73]. 105-6 [223 - 227]

7. 9 [452 - 453 - 454].
S la o.
T nhng.
Mua chuc.
7. "Phc-ke-r-xt-ru-xt" v t ai thnh ph: 12
[75 - 80] + 94 [197 - 200].
(S u c cc khonh t): 15 - 16 [83 - 86].
8. Cc gim c cc ngn hng v cc quan chc
(chnh ph): nc Nga 50 - 51 v 53. 55 [128 - 130]
v 130 - 132. 133]. 95 - 96 [199- 207]. 99 [209 - 212].
4. Vic chy ua m cc x nghip nhm mc ch
u c: "L i n h u n sng lp": Hin-phc-inh:
5 [398 - 401] (tr. 336). Ly-dt: 19. 20 [251- 253. 253
- 254]. + 65 [146 -148]. Mt v d ca c: 8 [70 72].
Cng tri nc ngoi: Ly-dt 19 - 20 [252 - 254]. 2
[51 -52]. (ca c) 14 [81 - 83].
9. Thng k pht hnh chng khon (1910 -12): 9
[406 - 408]. 23 [464 - 465]. ( I d e m t nm 1871):
17 v 68 [86 - 88 v 154 - 158]. 68 [154 - 158] (Nymc-c v Txi-n-lin-g). 47 [46 - 48] (ad 18).
6. Li nhun do pht hnh chng khon: 38 [32-33].
3. 5 [448 - 450. 451 - 452]. 14 [81 - 83].
5. NB: "Nhng s iu chnh". Hin-phc-inh:
[398] (tr. 172). Stin-lch: 38 v 41 [32 - 34]. Lpman: 3 [448 - 450]. Lch s ti chnh ca php:
2- 3 [531 - 532].
9. X u t k h u t b n ( IV).
Li ni u? S tng ln ca t bn v nhng mu
thun ca n.
S
Hp-xn
9 [492 - 494]
tng
L-quya-r: 5 [234-235]. 67 [151 - 155]
ln
(M-ren-x). 69 [157- 160] (Ny-mc-c).

V. I. L-nin

270

Quy m: Ny-mc-c ( 68 v 69 [154 - 158 v 157160]) + Rt-x 14 [444 - 446].

Ham-x: 3- 5 [342 - 348]. 30 [382 - 383]
c-n-t: 1 [321].
iu-rch: 63 [143 - 146].
Cau-phman: 66 [147 - 150].
Sun-tx- Gh-vc-ni-tx: 2 [50 - 52].
ngha.
Mi lin h vi vic xut khu hng ha. Xut khu
v s u t t bn: 30 [104- 108]. ( H i n - p h c i n h . ) 100 - 101 [212 - 217] (nhng khon tin
vay v s xut khu). NB. Xem 20 1) . (Nhng n t
hng etc.): 14 - 15 [81 - 84].
Nhng cung ng: 27 [100-102]. 28 [101 - 104].
29 [103- 105].
Cc ngn hng thuc a: 65 [146 - 148]. 30 [2729]. (+ Rt-x 7 [427- 429]).
C n g t r i n c n g o i (? III ?) ( 2 [50- 52])
NB. T bn nc ngoi Trung-quc, Nht v cc
nc khc. 17 [85 - 89]. T bn c Nga: 42 [289
- 290] (xem 58 [136 - 138]). 31 [54 - 55]. 13 [392].
T bn nc ngoi c-hen-ti-na v cc nc khc.
29 [103 - 105] v 30 [104 - 108].
Ca-na-a: 94 [197 - 200].

" B n p h g i " : bn i u? bn u?

cho VII? xem 16 2)

10. Nhng thuc a .

ngha chung ca cc thuc a: nng nghip 18
[88- 90].
1)
2)

Xem tp ny, tr. 274.

Nh trn, tr. 273.

V (gam-ma)

271

Cng tri thuc a 21 [464].

Cc ngn hng thuc a: Rt-x 7 [427 - 428].
ngha x hi ca cc thuc a. Van: 27 [260- 261].
Nguyn liu: 18 [88- 90].
Ni tiu th: xut khu sang cc thuc a. 20 [91 94].
Bp nght cng nghip v pht trin nng nghip
etc. 24 - 5 [97- 100]. (n- v cc nc khc) 26
[99 - 101].
M Phi-lp-pin: 26 [99 - 101].
Anh: Xuy-: 4 4 [40 - 42].
(1) Nhng c quyn (cc ngun nguyn liu).
(2) Xut khu t bn (t nhng).
T b n t i c h n h = s thng tr.
11. S m rng cc thuc a .
M-ri-x: 47 [293- 294] v tip.
1860
1880
2 - 3 [488- 491]
1900

12. " S p h n c h i a t h g i i " : 1876 v 1914 (cc

thuc a).
5- 7 [346- 353]. Ch bo h thc s ca Anh i
vi B-o-nha, Na-uy, Ty-ban-nha (NB): 21 - 22 23 [93 - 94 - 98]. Xim (ibidem). c-hen-ti-na - X c t - r i - t , tr. 46 (c-hen-ti-na):
28 [690- 691]. 25 [550 - 553] (idem).
NB: ( Thuc a...)
( Na thuc a...)
( Nhng nc ph thuc v ti chnh)
xem 31 [53 - 55].

V. I. L-nin

272

3 13. S pht trin khng ng u v "s phn chia li"

th gii.
Anh versus c. Crem-mng: 35 - 36 [480 - 482].
Ni chung (nhng pht minh mi) 12 - 13 [456 458].
Nhng bng pht minh: 28 [554- 555].
Php versus c. T-ry: 3 [231- 233].
Hu-be: 22 [255- 256]. Be-ra: 24 [256- 257].
M, Anh v c. "Vorw rts" 1916 . 1 [563- 565].

Lun -n l th trng quc t v l

t h l c h n g m n h v t i n t . 4 5 [65
- 68] (" 3 /4 thng mi" etc.) (xem 46 [43- 45]).
(Khng phi cho 7 hoc 8??)
96 [202- 207] (st (sn lng trn th gii):
1850 - 1910). 98 [205, 208 - 209] (tin gi).
Thy lc: 62 [142 - 143].
Dy cp: 64 [145 - 147]. 3 [342 - 345].
[[St, thp, thp si-lch: 99 [209- 212]]].
[ 31- 32 [54- 57]: mu hng ca ch ngha
quc c!]
Hp-xn: 103; 205; 144; 335; 386 [501;
506 - 507; 503 - 506; 520 - 522; 527 - 529].
2 14. Bc tranh nhng i snh trong nn kinh t th gii.
R. Can-v. (Nhng sa i.) [566 - 568].
ng st. 1890 v 1913. [588 - 593]
i chiu s pht trin ca ng st vi s pht
trin ca ngnh luyn thp. [594]
Chng VII. 127 - 146 - 162 1) .
1)
V. I. L-nin nhp 13, 14 v 15 vo chng VII vi trt t
ngc li; nhng con s ch s trang ca bn vit tay cun
"Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn" ca
V. I. L-nin.

V (gam-ma)

273

274

V. I. L-nin

"Nh nc thc li"... ( 2 [50 - 52]). 3 [51 - 54].

1 15. T n g k t . Nhng c trng kinh t (sn xut) c

bn ca ch ngha quc...

: S tch t v nhng c quyn.

1
: Xut khu t bn (im ch yu).
3
: T bn ngn hng v nhng "mng li" ca n. 2
: Nhng k c quyn sn xut phn chia th gii. 4
: Idem - thuc a.
5
n h n g h a c a C . C a u - x k y . [316] versus:
Tnh cht khng y ca nh ngha ca Hinphc-inh:
5 [398- 401] (tr. 388) xem 6 [401 - 402] (tr. 495).
P . L u - i vo nm 1904: 43 - 5 [290 - 292].
S khc bit vi chnh sch thuc a c. 1. 36 .
40 [487 - 488. 517 - 519. 520 - 523].
nh ngha hay l khi nim ca Hp-xn. 11
[495 - 497]. 13 - 14 . 17 [497 - 499. 501]. 32 [514 515].
Chng IX. 162.

16. "Chnh sch kinh t ca t bn ti chnh" v s

ph phn ch ngha quc?

"Bn ph gi".
"Chnh sch thu quan bo h" - s pht trin ca n
Anh, B, H-lan, 19 [89 - 92].
ngha mi ca nhng thu quan bo h. ng-ghen
trong trc tc ca Hin-phc-inh. 5 [399-401] (tr.
300).
Bo lc. 11 [494 - 497] (nhng s thn tnh). 42 [523
- 525].
97 [205- 207]: xut khu v t bn ti chnh.
17. Quay tr li s cnh tranh t do hay tin ln thng
c h n g h a t b n ? Hin-phc-inh: 6 [401402] ( t r . 5 6 7 N B ) .
18. S n b m v " s m c n t " ca ch ngha
t bn.

30 [105 - 107] (nm nc ch n). (!!) 95 [200 - 203]

(c). 19 [542 - 545] (nc ch n). 21 (22 - 3)
[545 - 547 (547 - 550)]. 25 [551 - 553]. 26. 27. 28. 29
[552 - 556]. 46 - 48 [527 - 530]. 18. 21. 25. 34 [501 503. 503 - 505. 507 - 508. 515 - 516]. 9 [492 - 494]
(15%) v 10. 39 [493 - 495. 520 - 522] H-lan. 14 [243
- 245] (M-x).
H i n - - B r n g = lo s cho ch c quyn:
34 [107 - 109] v tip.
Cng nhn nc ngoi c (thng k, 1907).
Cng nhn nc ngoi P h p . 8 [307- 309].
S di c v nhp c 5 [492 - 493].
Thng k pht hnh chng khon ly
t 8 ra
NB: Xc-t-ri-t 29 [692- 694].
1) 19. "Ch ngha siu quc" hay "ch ngha quc quc t"?
7 [522- 523] (xem 20 [544- 546]).
20. Cau-xky v Hp-xn versus ch ngha Mc.
NB. Cau-xky versus A - g t . .
Xut khu sang Ca-na-a: 20 [545].
Bun bn vi cc nc c lp v nhng nc ph
thuc. 100 - 102 [212 - 219].
Poc-t - Ri-c . 21 [546 - 547].
21. Nhng k chuyn ngh ca tng ch ngha quc
v nhng nh tiu t sn ph phn ch ngha
quc. Sin-, k chuyn ngh ca tng: 27 [100 102]. Hin--Brng: 35 [108 - 110].
Ni-bua 13 [14 - 16] - 25. 27. 30 [508. 509 - 511. 512
- 513] (nhng ngi thuc phi Pha-bing). 31 [514 515]. Lp-man.
Hp-xn. 1 [487- 488]. 15 .
16 [498 - 501]. xem 40 [113 - 115] v C. Cau-xky.

V (gam-ma)

275

N h n g n g i M chng quc. Pa-tui-.

11 [238-241]. V. Be-ra ni v Ai-cp: 23 [256 - 257].
A-gt: 41 [116 - 118] v tip 54 [131 - 133]. 59
[138- 139]. 60. 61 [140 - 141. 140 - 142].
(E-sv-gh. "o c ha"; ng ta phn i: 94
[197- 200]). 100 [213- 214]: phn i Bt-a. Nymc-c tn thnh "ha bnh": 69 [158 - 160] (125).
Anh em P-ry-r tn thnh ha bnh ton th gii.
42 [34 - 35].
Nhng k chuyn ngh ca tng: Rt-x() v
Sun-tx - Gh-vc-ni-tx ( 47 [45 - 48]).
22. C h n g h a q u c v c h n g h a c h i .
Chnh sch cng nhn t do ch ngha Anh.
S phn lit dt khot ca phong tro cng nhn.
Cng nhn lp trn 18 [543]. 22. 22 - 3. 23. 30 [547 549. 547 - 550. 548 - 550. 556 - 557]. 24 [506 - 508]
(205) (s mua chuc). [ad. 18?] .
2) 23. N g o i g i a o v chnh sch i ngoi 1871 - 1914
[mt i li]. 3 .
...Hin-phc-inh 6 [401 - 402] (tr. 505) ... Rt-x 11
[440 - 441].
Chnh sch i ngoi ca Anh (1870 - 1914)... 23 [94
- 97].
ca c: 97 [205- 207].
Hi-xi-a: 6 [235].
chu i-dng: 27 [260- 262].
Pa-tui-: 9 v 10 [237 - 238 v 238 - 239].
Hin-l: 46 [292 - 293].
3) 23 bis: C h n g h a q u c v c h d n

ch. T bn ti chnh v th lc phn

n g ( 31 [54- 55]).

V. I. L-nin

276

Ni-bua: 13 [15].
4) 24. V n d n t c
quc [i li].

trong thi i ch ngha

"Nhng cuc chin tranh dn tc". Pa-tui-: 12

[240 - 242]. Nc M v thuc a. Pa-tui-: 10
[238 - 239].
S pht trin ca phong tro dn tc. 28 - 29 [102 105].
Hin--Brng contra phong tro . 35 [108- 110].
Ni-bua: 13 [15].
Hin-phc-inh: , 17 - 19 - 20 [501 - 502 502 503 503 - 504].
3 [448 - 450].
Kt lun. a v l c h s c a c h n g h a
q u c (?) .
25. " S l i n k t c h n g c h t "

versus " x h i

ha".

S pht trin mau chng v tnh trng qu chn

mui... (hai trng thi song song tn ti).
"S mc nt" v s ra i ca ci mi...
Nhng ng ch xng my lm chai l: "Die
Neue Zeit", 1912 (30,2), tr. 567. Ngi sng ch
tn l -oen-x, ch khng phi l -oen!

Lp-man: 40 [36 - 38]

Rt-x: 3 v 10 [413- 414 v 436- 437].
Xanh - Xi-mng v Mc (Sun-tx - Gh-vc-ni-tx):
43- 44 [38- 42].
S pht trin mau chng: Rt-x 9 [434- 435].
Tin b ca k thut v s hnh h (Qulerei)
tng ln. Ty-lo v "Vic nghin cu ng tc".
70-77 [161 - 171].

V (gam-ma)

277

Tng kt v kt lun. Ch ngha quc v ch

ngha x hi. NB:
C h n g h a l c q u a n [v ch ngha c hi?].
Nhng c quyn v s cnh tranh t do - ngn hng
v x hi ha.
S lin kt chng cht v s x hi ha - s phn chia
th gii v nhng s phn chia li.
"Qu " sang ...ci g? 84 [181- 184].
Tsic-ski ng h cc-ten (phn i t-rt): ng ta s:
104 [221- 223].
Tnh cht khng y ca nh ngha ca Hinphc-inh. 15 . (Vo y chng?)
B sung thm vo cng cun sch 1)
(b) 3 mu thun ca ch ngha t bn: 1) sn xut x hi v
chim hu t nhn, 2) s giu c v s ngho tng, 3)
thnh th v nng thn, inde xut khu t bn.
(a) S khc bit ca n vi xut khu hng ha .
Nhng im khc bit ca chnh sch thuc a hin i:
(1) c quyn (nguyn liu)
(2) (v d tr rung t)
(3) (s phn gii "t cung t cp") c canh:
25 [99].
(4) (xut khu t bn)
(5) t nhng v v. v..
1. ngha x hi (s thng tr (Hin-phc-inh, 511)).
Hin-phc-inh NB xem V a n .
2. S ph thuc ca cc nc "c lp".

1)

NB

Ton b phn b sung di y thm vo cng cun sch

u b V. I. L-nin gch i bng bt ch.

278

V. I. L-nin

tr. 14, gia, "ch bin nguyn vt liu"? Cng nghip

nguyn liu? + (NB) (trong "Die Neue Zeit"). Ni thm v
t-rt trong cng nghip ha cht. Ni thm v "s u tr"
ca tp ch "Die Bank" trong v tp on u s ti
chnh.

cng ca mt s chng trong sch

III. Li nhun sng lp v li nhun do pht hnh chng
khon
Nhng s chnh l
t ai thnh th
Ngn hng v chnh ph
Thng k pht hnh chng khon
VI. 1. Xu-pan. % % 1876. Idem 1900.
2. M-ri-x.
3. Bng.
3. bis: "cc nc ph thuc".
4. Thuc a trc kia v ngy nay
xut khu tiu th
nguyn liu
bp nght cng nghip.
Viii. 1. Nh nc thc li.
2. Hp-xn 9 v 10 [492-493 v 494-495] (thu nhp
do u t t bn ): 21 [545- 548].
3. Hp-xn 30 v 46 - 48 [512 - 513 v 527 - 530].
Trin vng.
4. 28 . 29 [553 - 555. 555 - 556]. 24 - 25 [549- 553].
4 bis . T bn nc ngoi.
5. Gim t l % cng nhn sn xut.
6. ng-ghen v Mc ni v cng nhn Anh.
Php c 300 000 cng nhn Ty-ban-nha.
Bo "La Bataille" (VI. 1916).

V (gam-ma)

279

IX. Ph phn ch ngha quc.

1. Ph phn = nhng t tng ni chung.
2. Nhng k chuyn ngh ca tng. ("Nhng ngi
thuc phi Pha-bing".)
3. Nhng ngi dn ch tiu t sn.
4. Cau-xky versus Hp-xn. (C. C a u - x k y v

X p c - t a - t o . NB.)
5.
6.
7.
8.

Tin hay li?

Cnh tranh t do versus thu quan, bn ph gi etc.
Xut khu sang cc nc ph thuc.
Ch ngha siu quc hay l ch ngha quc
quc t?
9. Nhng c im chnh tr ca ch ngha quc
(ngoi giao)
phn ng
p bc dn tc
X. 1. Ch ngha quc l ch ngha t bn c quyn.
(a) T-rt
(1) T-rt
(b) ngn hng
(2) cp nguyn liu
(c) phn chia th gii
(3) ngn hng
(4) phn chia th gii
II.
Ch ngha quc l ch ngha t bn n bm hay l
ch ngha t bn mc nt.
(1) giai cp t sn cng ha v qun ch? M v
Nht?
(2) ch ngha c hi.
u tranh chng ch ngha quc m li khng
u tranh v khng on tuyt vi ch ngha c hi
th nh th l la bp

III.

Ch ngha quc l ch ngha t bn qu hay l

ch ngha t bn giy cht.

280

V. I. L-nin

I. v 1 - 4
II. v (1) + (2). "Ch ngha lc quan" v ch ngha c
hi.
III. S lin kt chng cht versus x hi ha.
X a n h - X i - m n g v Mc. R t - x v s pht
trin mau chng. Qu sang ci g? ( 84 [181- 184]
c ln nh vy). Ty-lo vo y chng?
cng chung
v cc dng mc lc ca cun sch
A.
1. Li m u.
B. 2 - 15. Phn tch kinh t (nhng quan h sn xut c
bn).
C.
18. (S n bm).
D. 16 - 17. Chnh sch kinh t (chnh sch thu quan).
. 19 - 22. nh gi (thi i vi.., ph phn) ch
ngha quc.
E. 23 - 24. Mt s nhng mi lin h v quan h chnh tr.
+ 18 s n bm.
25. .

i th l:
I. S tch t sn xut, cc t chc c quyn, cc cc-ten.
II. Cc ngn hng v t bn ti chnh.
III. Xut khu t bn.
IV. Phn chia th gii v mt kinh t: cc cc-ten quc
t.
V. Phn chia th gii v mt chnh tr: cc thuc a.
VI. Tng kt = khi nim v ch ngha quc v chnh
sch ca n.

V (gam-ma)

281

VII. Ph phn ch ngha quc.

VIII. S lin kt chng cht hay x hi ha?
n 10 chng, nu phn II = 2 chng + nhng phn
b sung c th c, li m u v kt lun.
i th l:
I. S tch t sn xut v cc t
chc c quyn.
S trang 30
II. Cc ngn hng.
"
" 20
III. T bn "ti chnh" (v tp on
u s ti chnh).
"
" 30
IV. Xut khu t bn.
"
" 10
V. Phn chia th gii v mt kinh t. "
" 10
VI. Idem v mt chnh tr.
"
" 20- 120
VII. Tng kt = ch ngha quc
"
"
(C. Cau-xky).
"
" 10
VIII. S n bm.
"
" 20
IX. Ph phn ch ngha quc.
"
" 20
X. X hi ha. ngha chung ca
ch ngha quc(?)
"
"
a v lch s ca ch ngha
quc.
"
" 10
= 180
I. S tch t sn xut v c quyn.
II. Cc ngn hng v vai tr mi ca chng.
III. T bn ti chnh v tp on u s ti chnh.
IV. Xut khu t bn.
V. S phn chia th gii gia nhng lin minh ca bn
t bn.
VI. Idem gia cc cng quc ln.
VII. Ch ngha quc l giai on c th .
VIII. S n bm v s mc nt ca ch ngha t bn.
IX.
X.

282

V. I. L-nin

tr.
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
VIII.
IX.
X.

S tch t sn xut v cc t chc c quyn.

Cc ngn hng v vai tr mi ca chng.
T bn ti chnh v tp on u s ti chnh.
Xut khu t bn.
S phn chia th gii gia nhng lin minh
ca bn t bn.
S phn chia th gii gia cc cng quc ln.
Ch ngha quc l giai on c th.
S n bm v s mc nt ca ch ngha t
bn.
Ph phn ch ngha quc.
a v lch s ca ch ngha quc.

3
30
58
82
91
106
127
146
162
186 .

L-np-txn. u : "Nhng c im c bn ca ch
ngha t bn hin i".
() Li ch thch s 101 (NB)
() ng trn tp ch cng ca nh xut bn y? 1)

tn-n-la. "S bnh trng

ca c ra ngoi chu u"

E. Tn-n-la . "S bnh trng ca c ra ngoi chu u".

Pa-ri, 1908 (su tp cc bi bo nhng nm 1906 - 1908
ng trn "La Revue de Paris" ).
Tc gi cho rng vic chim Giao-chu (tr. X- XI) l "s
khi u ca mt giai on mi" tc l giai on " quc
ch ngha" ca chnh sch thc dn ca c, (tr. X v tr.
XI), v ca "chnh sch th gii" (ibidem)
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 49, tr. 347.

V (gam-ma)

283

284

tr.
Nhng chng: ngi c M
(1 - 91)
"
" " Bra-xin
(91 - 155)
"
" " Sn-ng
(155 - 197)
"
" " Nam Phi
(197 - 277)
Bra-xin, tc gi vit h "khng c ha ni, m
ch M ha c Nam Bra-xin thi" (tr. 154)
(hnh nh c h n g c g c )
(m t c h u y n t h u t l i , khng hn khng km,
v nhng ngi c nc ngoi ni chung).

gii lm vo mt cn cung nhit cha tng

thy ca ch ngha quc, nhng kht vng v
lim s, tham lam, tri dy v ang c thc
hin khp ni; cuc u tranh giai cp, gay gt
khp mi ni, ang lm rung chuyn c x hi,
ch trong thi gian gn y, mi c phn du
xung; bn thn nhn thc ca con ngi, b s
nghi hoc lm lung lay, cng n lc cm thy
cn c mt ci g vng chc.

ri-n. "Nhng vn chnh tr v x hi"

Gi. E. ri-n . "Nhng vn chnh tr v x hi". Pa-ri,

1907.
((Lc kho lch s tng qut v "nhng vn ": Anda-x - Lo-ren, R-ma v gio hong, o-Hung, Th-nhk, a-trung-hi, Ai-cp, "S phn chia chu Phi", Trungquc, M (chng XI v phn "Ch ngha quc M"
trong chng ), Lin minh tay ba: Lin minh Php - Nga,
chng XIV, xem on do ti trch dn 1) , chng XVI "Vn
x hi v vn o c". Phn ln l nhng nhn xt
ca mt nh s hc v ca mt "nh ngoi giao".))
Trch phn "K t l u n ":
"Qu tht c im ca thi i chng ta l khp ni u si
ng, mt s si ng trong nn ha bnh hin nay ch l mt
cuc nh chin; nhiu ngi cm thy rng cuc nh chin ny
l di qu v nhiu ngi khng tn trng n: c th
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 487-488.

V. I. L-nin

xem
C.
Cauxky
1909

Loi ngi ang trong thi k cch mng si ni,

cch mng v lnh th, phn chia li bin gii, s tn
cng trn nhng th trng th gii ln, v trang qu
mc lm nh th mai y ngi ta s ln x vo nhau
lm cho nhau ph sn v tiu dit ln nhau;
cch mng v x hi, da trn nhng tnh cm xu xa
nht, trn lng cm th ca ngi ngho i vi ngi
giu v trn thi khinh b ca ngi giu i vi
ngi ngho, lm nh th x hi vn lun lun phn
chia thnh ngi t do v n l, lm nh th x hi
khng h thay i g t thi thng c; cch mng v
o c, mt bc chuyn bin vt v t tn ngng ti
khoa hc, mt mi lo u dn vt i vi nhng ngi
vn c lng tm nhy bn, mt s tt yu nng n i
vi gio hi l phi t b chc nng chi phi phn hn
ca con ngi bt tay vo gio dc h. Mt cuc
cch mng su sc, ra i t cuc cch mng ca th k
trc, nhng do nhng hu qu nhiu v k m n
mang li, n l mt cuc cch mng cn khng khip
hn nhiu: v vn khng ch n thun l vn t
chc chnh tr ca cc quc gia, m l vn nhng
iu kin vt cht v o c ca s tn ti ca loi
ngi" (393 - 394).

V (gam-ma)

285

((V tip l nhng chuyn v v nh: th k 19

lm c nhiu vic, gii phng c cc dn tc etc.
etc., nhng cng li nhiu vic cn phi lm tip. "V
rng th k (19) y l th k ca khoa hc, song n bt
khoa hc phc v cho bo lc". Th k tip sau phi l
"mt trng hc v cng l" etc. etc.. Mt ngi theo ch
ngha t do, khng hn khng km. Chnh v th m nhng
li th nhn m ti chp ra y li cng c tnh cht
in hnh: ng ta cm thy cn phong ba)).
Cn-xng. "c th kinh t
v s hn lon x hi"

C. Cn-xng . "C th kinh t v s hn lon x hi". Pa-ri,

1912.
(nhng iu ngu dt phn ng. Nil. Nil.)
Tc gi ny vit mt b "Sch gio khoa kinh t chnh
tr hc" gm 6 quyn. Nhng quyn 4-6 gm c nhng t
liu v ngn hng, thng mi, ti chnh, v. v..
C xut bn nhng ph lc cho nhng tp (t 4 n
6) h n g n m (1 phrng), in nhng s liu mi.
(Tm xem)
Rt-xlp. "Nhng nc ph thuc"
Tin s R-bc Rt-xlp. "Nhng nc ph thuc". ("Phn
tch khi nim quyn lc ti cao ban u".) Lai-pxch,
1914 (352 tr.). Mt cng trnh thun ty php hc. a v
xt v mt php lut nh nc
ca An-da-x - Lo-ren
ca Phn-lan
ca B-xni-a
(X) ca Ca-na-a,
ch c
(X) ca c,
phn tch v mt
(X) ca Nam Phi.
php lut m thi
20 . . . 28

286

V. I. L-nin

Xem mt s chng (X) th thy rng tc gi trch dn

nhng on hay trong cc o lut ni v bc tin trin
ca t do cc thuc a y ca Anh, nhng thuc a ny
ang h u n h t c a v nhng nc t do. Song
chng cng vn l nhng nc ph thuc , nh tc gi vit,
v chng khng c t do hon ton (tuy rng tnh hnh r
rng l ang tin trin theo hng i ti ...)
ngi ta t do ni v vic tch ring.
Tn thnh nc Anh v cc o lut...
Dng so snh ch ngha quc (v mt kinh t) v
c lp chnh tr.
Tnh hnh a n g t i n t r i n theo hng i ti mt
lin bang t do. Tc gi kt lun rng Anh em li ch
i ngh, by gi ang cho phi hp ch vi "vic
t chc quc gia trong lin bang" (tr. 347). Ngh vin Nam
Phi c th thay i c bin gii ca tng thuc a, c
th hp nht mt s thuc a vo lm mt . "Nhng vic
ch c tin hnh khi cc thuc a hu quan yu cu"
(339)...
c, ngh vin c quyn chia nh cc thuc a,
n c th "hp nht" nhng thuc a, "song ch c
NB tin hnh cc bin php ny khi dn c hu quan
hoc ngh vin ca h tn thnh" (tr. 335).
c nhng cuc trng cu dn ; vic tho ra hin
php vi s ng ca tt c cc thuc a; vi
s ng ca Anh...
tr. 330, ch thch, ngi p-x (ngi c) ni mt
cch t do v vic tch ra khi Anh v vic thnh lp
nc cng ha c c lp...

V (gam-ma)

287

Nm 1900: "Php lnh v vic thnh lp Lin bang c"

(9. VII. 63 v 64. Vch-t-ri-a)
ch l mt bi lc thut n gin v s pht trin
ca ch lin bang v ca t do chnh tr Ca-naa, Nam Phi v c. Bi lc thut ca tc gi rt
hay v c th s dng ph nhng iu ngu si
ca "phi kinh t quc ch ngha"... 23

cho cc bi bo:
"bn v khu hiu "gii tr qun b""
v "cng lnh qun s
ca cch mng v sn" 1)
"Gii tr qun b l em thin i. Gii tr qun b l s
than vn c c gio - phn ng. Gii tr qun b khng
phi l u tranh chng li ci hin thc quc ch
ngha, m l trn trnh hin thc m ln vo trong ci
tng lai ti p tip theo sau cch mng x hi ch
ngha thng li!!" (xem Vch-to Phi-s)...
"Qun s ha ton dn", "nhn dn c v trang", i
bt hnh! - by gi cng ngy ngi ta li cng hay nghe
thy ni nh vy. Nhng chng ta ni: qun s ha ton
dn, nhn dn c v trang, li cun c tr em v c th
c ph n na vo luyn tp qun s: cng tt , chin tranh
cng mau chng bin thnh ni chin, thnh khi ngha.
ng h ? Khng, chng ta khng ng h cc t-rt.
Gii tr qun b thay cho v trang nhn dn.
1. Ting ni t cc nc nhc tiu
2. Phn i bt k loi chin tranh no?
3. Chin tranh dn tc
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 30, tr. 194 - 208 v 170 - 185.

20*

V. I. L-nin

288

4.
5.
6.
7.
8.
9.

"Lun cng"
Ni chin
Chin tranh x hi ch ngha
Giai cp b p bc?
Nhng b ch ngha c hi?
Ch ngha c hi v ch ngha Cau-xky khng phi l

10. Qun s ha ton dn
11. Cng x
12. Th nht, u tranh vi ch ngha c hi v ch
ngha Cau-xky
13. Th hai, cng lnh c th
14. Th ba, "nhng yu sch" thc t
15. Hai ng li Thy-s
V vn "i dn cnh hay l gii tr qun b?"
I. Gii tr qun b hay l tc b v kh hay l mt
ci g i th nh vy? (thay cho i dn cnh).
II. Giai cp b p bc khng thit hc tp v nm vng
ngh thut qun s? (ng-ghen trong "Chng uy-rinh"
ni v con ng i ti s tiu vong ca ch ngha qun
phit) 24 .
III. Nhng b ch ngha c hi hay l khng kho th
d sa vo ch ngha c hi?
Khng phi y, khng phi im ny.
Tt c cc ci cch dn ch u thc y
iu (Nn cng ha. Tch nh th ra
khi nh nc etc.)...
Ngoi l (nc M)...
+ chnh l
Cuc u tranh chung, ton din, chng
lng trnh
ch ngha c hi cng khai v tr hnh
cch mng
(ch ngha Cau-xky).
Truy n ch (ch ngha c hi) khp ni
+ ch ngha v st nt. Thay i cng lnh. Khng
quc Thy-s ng h i dn cnh Thy-s (nht l sau
(Na-khim-xn) 1907).

V (gam-ma)

289

290

IV. Thc tin. Nhng cng thc hay l thc tin cch
mng? Hin nay, ngay lp tc, tuyn truyn cho gii tr
qun b hay cho tc b v kh? H ! ng h cuc u
tranh cch mng cc nc lng ging, vic bin chin
tranh quc ch ngha thnh ni chin. 20 000 x 2 pph-nch 1) = 20 000 phrng trong mt nm. 3 t bo, vic
phn phi chng.

V. I. L-nin

Nhng ban tng gim c ca cc cng ty y ng :

c
24 cng ty
Thy-in
3 "
"
Anh
33
H-Lan . . . . . . . . . . 2
B . . . . . . . . . . . . . . . 70
Php . . . . . . . . . . . . 48

Thy-s . . . . . . . . 6
.............1
o . . . . . . . . . . . . 3
Th-nh-k. . . . . 1
M. . . . . . . . . . . 6

Cc ngnh c n g n g h i p
T bn
c

v cun sch ca dc "ngi c

v t bn c
trong nn cng nghip nga"

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)

"Jahrbcher fr Nationalkonomie etc."

(Cn-rt) b th III. Tp 49 (1915. I), tr. 351.
Mt bi bo ngn (trong phn "Nhng vn linh
tinh") ca Van--c v mt cun sch Nga ca A. N.
Dc. "Ngi c v t bn c trong nn cng
nghip Nga" (Xanh P-tc-bua, 1914) (Dc = gim
c ngn hng trung ng ca cc cng ty tn dng
tng h).

Dc

Tng s t bn c phn Nga:

Ca
Ca Nga
ti
lc
gn
li

1905
1910
1912

nc ngoi

8) du ha ("oi-s ban-c") . . .
9) dt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

triu rp
20 (1912)
5.5
11.5
33.5
1 /2 ton b t bn
50
57
12.5 = 71.8% ton b t bn;
+ 12.6% ca Php
+ 7.4% ca B
+ 8.2% ca Nga
20
(34 50% tnh Mt-xc-va v
cc tnh vng Pri-bantch).
khng c ca tc gi

1903

41.7 triu rp + 16.8

1904

92.5

26.7

= 58.5
119.2

64.3

8.0

72.3

Pn lu-i. "Khi lun

190.5

33.7

224.2

v ch ngha quc"

371.2

30.3

401.5

s cng ty ca Nga... 1 237 t bn = 410.3 ("ang hot

ng" ca nc ngoi... 196 Nga)
1)

luyn kim . . . . . . . . . . . . . . . . .
ch to my . . . . . . . . . . . . . . .
c kh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
in . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
k thut in . . . . . . . . . . . . . .
hi thp sng . . . . . . . . . . . . . .

n v tin t ca c tr gi bng 1% mc.

Li nhun
ca n

"Le Mercure de France", tp 50. Thng T. Pa-ri, 1904. Pn

Lu-i . "Khi lun v ch ngha quc", tr. 100 v cc
trang tip.
"Ch ngha quc l hin tng chung ca thi i
chng ta; thm ch n li cn l mt trong nhng nt c

V (gam-ma)

291

trng nht ca u th k XX, v t dn tc thot c nh

hng ca n.
Hin nay, th gii ang tri qua k nguyn ca ch
ngha quc, ng y nh n tri qua cuc khng
hong ca ch ngha t do, cuc khng hong ca chnh
sch thu quan bo h, cuc khng hong ca ch ngha
thc dn, ng y nh n phi chu s cng thng
chung ca cc lc lng dn tc, v cng 10 nm nay,
n c chng kin s lan truyn khp ni v nhng bc
tin ngy cng ln ca ch ngha x hi. ng thi tt c
nhng yu t y, tt c cc mt y ca i sng nhn loi
u gn b cht ch vi nhau; ch ngha quc v ch
ngha x hi, mt mc rt rng, l mu thun c bn
ca thi i chng ta. Xc nh mu thun y tc l hu
nh xc nh nhng nguyn l c bn ca c ch ngha
quc ln ch ngha x hi" (100).
..."Ch ngha quc u thng li nh nhau Anh v
M, Nht v quc Nga, c, Php v " (100101)...
"N (ch ngha quc) biu hin mi ni nh l mt
c gng cui cng ca ch ngha t bn duy tr ca ci
ca mnh, s thng tr chnh tr ca mnh, quyn lc x hi
ca mnh. C gng y i hi phi i chinh phc nhng lnh
th, m rng nhng lnh a bng bo lc hoc bng con
ng ha bnh, ng ca cc th trng, thit lp mt
quc khp kn" (101).
Nhng cuc chin tranh 1820 - 1848 u gn lin "vi s
thnh hnh cc dn tc ln, c v " (102)...
..."Ch ngha quc kt hp gia ch ngha thc dn
vi chnh sch thu quan bo h" (105)...
"Phi nghin cu n (ch ngha quc) ch yu l
Anh; , ch ngha quc tm thy thin ng ca
n" (106)...

292

V. I. L-nin

V bn cnh Anh, nhng ci di y pht trin

(1) s cnh tranh ca Php, c, M, Nht
(2) cuc u tranh ginh th trng thuc a (ca chu
u v ca bn thn cc nc thuc a)
(3) i tu bun ca cc nc khc
"Ch ngha quc ra i t ba nhn t c
xc nhn y" (107).
(Cuc vn ng ca Sem-bc-lin. Lin bang quc
etc.)
Cng vy i vi M, Nga, c, Nht (109).
(Inde s trm trng thm ca ch ngha dn tc etc.)
"Ch ngha dn tc dung hp vi ch ngha quc"...
c nguy c lm n ra nhng cuc chin tranh etc. (112).
Song nhng cuc chin tranh y "s ging mt n
quyt nh vo ch x hi ca nhng nc tham gia
nhng cuc chin tranh y" (113).
iu s dn ti s hnh thnh cc quc khng l s dn n s bt bnh ngy cng ln ca giai cp cng
nhn (113), "ca qun chng"... (113) (vt gi t etc.
etc.)
"L con bi cui cng ca th gii t bn ch ngha, l
hang cui cng ca th gii t bn ch ngha, trnh
khi s ph sn v s suy sp t pht ang lao ti n nh
mt nh mnh khng g khc phc c, ch ngha
quc cng l mt ngi th xut sc, tuyt vi to nn
cch mng" (114).
(Ht bi bo ngn)
Hin-l. "lch s ngoi giao
trong s pht trin quc t
ca chu u"
a-vt Gin-n H i n - l trong cun sch ca mnh "Lch
s ngoi giao trong s pht trin quc t ca chu

V (gam-ma)

293

u" (cc tp I III. Tp I, li ta ngy

1. II. 1905)
ha l trong nhng tp sau s cp n
"nn ngoi giao trong thi i ch chuyn ch,
trong k nguyn ca cch mng, ca phong tro lp NB
hin v ca ch ngha quc thng mi, v nh
vy trnh by lch s ca s pht trin quc t cho n
tn ngy nay" 1) (tr. X).
M-ri-x.
"lch s cng cuc di thc"
Hen-rch C. M - r i - x . "Lch s cng cuc di thc".
Niu-Oc, 1900. 2 tp .
Lc kho lch s t thi k xa xa nht n nm 1899.
Nhng bng thng k ng lu :
S pht trin hin nay ca thc lc thuc a ca Php

V. I. L-nin

294

Idem ca Anh (II, 88)

1815
Chu u
Chu
Chu Phi
Chu M
Chu c
(Din tch tnh
theo dm
vung)
Chu u
Chu
124
Chu Phi
Chu M
1
Chu c
(Dn s)
126

340
200
243
599
25
408

Chu
Chu
Chu
Chu

1860

1880

1890

197
1 034
16 000
-

197
185 650
48 011
8 000

69
624
48
8

(Din tch tnh

theo dm vung

17 231

241 858

750 347

2 386 992

1880

1890

1815 - 30

1860

147
201 000
624 2 128 814
011
48 043
565
9 135

1899
363
3 320
48
9

027
488
011
220

3 740 746
1899

179 000
221 507 3 333 500 18 000 000 22 679 100
Phi
95 000 2 800 000 3 702 482 16 800 000 33 257 010
M
225 000
300 000
391 084
372 805
383 750
i-dng
50 000
93 831
72 300
82 000

(Dn s)

499 000 3 371 507

386
279
835
226
401
129

1890-1891
119
1 827 228
341 858
3 768 818
3 175 153
9 113 176

557
175 186
105 256 148 625 288
650
2 717 816
4
744
6 016 077
6
024
2 877 440
4
080 267 935 144 304

191
436
963
708
416
715

1
3
3
9

1899
119
827 579
367 928
952 572
175 840
324 038

417
204 421
340 291 586 688
062
4 931 780
042
7 260 169
843
5 009 281
704 308 992 339

dm vung)

Phi
M
i-dng

Chu
Chu
Chu
Chu

000
000 137
500
850 4
050 2
400 145

1880
127
963 384
278 446
3 359 243
3 083 770
7 684 970

Tc gi ly nhng s liu trong "The Statesman's

Year-Book" n m 1 9 0 0 lm bng thng k sau y,
II, 318:
Din tch (tnh theo
Dn s

(tr. 419. I)
1815 - 30

1860
1 163
875 797
129 976
954 170
580 134
2 541 240

7 520 897 35 245 105 56 401 860

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 530.

Vng quc
lin hp Anh
Php
c
H-lan
B-o-nha
Ty-ban-nha

o - Hung
an-mch
(X) Nga
Th-nh-k
Trung-quc
M
Tng cng . . . . .
1)

S
thuc
a
50
33
13
3
9
3
2
2
3
3
8
4
1
5
1
6
3
136 15

Chnh
quc
120
204
208
12
36
197
110
241
15
660
111
336
557
813

Ca M-ri-x l nh vy.

979
092
830
648
038
670
646
032
289
395
741
841
000
201

Thuc
a etc.

Chnh
quc

11 605 238 40 559 954 345

3 740 756 38 517 975 56
1 027 120 52 279 901 14
782 862
5 074 632 35
801 100
5 049 729
9
243 877 17 565 632
188 500 31 856 675
23 570 41 244 811
1
86 634
2 185 335
255 550 128 932 173 15
465 000 23 834 500 14
2 881 560 386 000 000 16
172 091 77 000 000 10
22 273 858 850 103 317 1) 521

Thuc
a etc.
222
401
687
115
148
136
850
568
114
684
956
680
544
108

339
860
000
711
707
000
000
092
229
000
236
000
617
791

V (gam-ma)

295

(X) o B - x n i - a v G h c - t x - g - v i n.
Th-nh-k Ai-cp, Bun-ga-ri (v Ru-m-li-a) v Xamt . Trung-quc Mn-chu-l, Mng-c, Ty-tng,
"giun-ga-ri-a" v ng Tuc-ke-xtan . Nga, Bu-kha-ra
92 000 dm vung. Khi-va 22 300 dm vung: ? + ? Cng
L-thun etc.??
iu khng thy c trong phn trnh by ni dung
(tr. 291-2), phn ln da vo "The Statesman's Year-Book".
Do ti tnh ra

1)

Anh
triu dm
vung

Php

C ba

triu
dn c
126 .

0. 01

0. 5

1860 2. 5

145. 1

0. 2

3. 4

2. 7

148. 5

1880 7. 7

267. 9

0. 7

7. 5

8. 4

275. 4

1890 9. 1

304. 7

2. 4

35. 2

1. 0

14. 5

12. 5

354. 4

1899 9. 3

309. 0

3. 7

56. 4

1. 0

14. 7

14. 0

380. 1

1815 - 30?

ti a 1860-1880
(gch b 1890)

1880-1890 1880-1890

1860-1880

S m rng cc thuc a ca Php (theo "The Statesman's

Year-Book" nm 1900). I. 420
Nm sp nhp
Chu
n-
Trung-k
Cao-min
Nam-k
Bc-k (+Lo)

1679
1884
1862
1861
1884-93

Din tch

88
40
23
210

197
780
530
160
370

Tng cng. . . . . 363 027 2)

Dn s

5
1
2
13

279
000
500
400
500

100
000
000
000
000

22 679 100

V. I. L-nin

296

Nm sp nhp
Chu Phi
An-gi-ri
1830
Xa-kha-ra thuc An-gi-ri
Tuy-ni-di
1881
Tnh Xa-kha-ra
X-n-gan
1637
Xu-ng
1880
B bin Ng etc.
1843
a-h-my
1893
Cng-g v Ga-bng
1884
Ghi-n thuc Php
1843
-bc v b bin
X-ma-li
1864
o R-uy-ni-ng
1649
Qun o C-mo
1886
Mai-t
1843
N-xi B
1841
Xanh Ma-ri
1643
Ma-a-ga-xca
1896

184
123
50
1 684
120
300
100
50
425
48

Chu M
Guy-an
Goa--lp v cc
o ln cn
Mc-ti-nch
qun o Xanh pi-e
v Mi-k-lng
Chu i-dng
Tn Ca-l--ni v
nhng o ln cn
Cc t khc thuc
quyn cai tr ca
Php

1)

Dn s

474
500
840
000
000
000
000
000
000
000

4 430
50
1 500
2 500
2 000
2 500
2 500
1 000
12 000
1 000

000
000
000
000
000
000
000
000
000
000

5 000
970
620
140
130
64
227 750

22
173
53
11
9
7
3 500

000
200
000
640
500
670
000

3 320 488

1)

33 257 010

1626

46 850

22 710

1634
1635

688
380

167 100
187 690

1635

93

6 250

48 011

383 750

1854

7 700

53 000

1841-81

1 520
9 220

29 000
82 000

= 3 740 756 1)

56 401 860

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 475.
2)
Ca M-ri-x l nh vy.

Din tch

Ca M-ri-x l nh vy.

V (gam-ma)

297

Thuc a ca c, II. 304

Thuc a ca Anh, II. 88

Din tch
Chu i-dng
t ca Hong Vin-hem
Qun o Bi-xmc
"
" Xa-l-mng
"
" Mc-xan
"
" Ca-r-lin
"
" Ma-ri-an
"
" Xa-moa
Xa-vai
U-p-lu

Trung-quc
Giao-chu
Chu Phi
t T-g
Ca-m-run
Ty Nam Phi
thuc c
ng Phi thuc c

1885/6
1885
1886
1886
1899
1899

70 000
20 000
4 200
150
560
250

1899
1899

(1880 - 1890)

(1890 - 1899)

Dn s
110
188
45
13
40
2

000
000
000
000
000
000

660
340

12 500
16 600

96 160

427 100

1897

200

60 000

1884
1884

33 000
191 130

2 500 000
3 500 000

1884/90
1885/90

322 450
384 180

200 000
8 000 000

930 760

14 200 000

= 1 027 120

14 687 100

Do ti tnh ra:

Ergo:

94 350
930 760

356 000
14 200 000

1860
1860

1 025 110
1 810
200

14 556 000
71 100
60 000

1890

2 010

131 100

1 027 120

14 687 100

1899

V. I. L-nin

298

0
0
1 025 110

1 027 120

0
0

14 556 000

14 687 100

n-
n- thuc Anh
Cc cng quc ch hu

1601-1856

Din tch

Dn s

1 068 314
731 944

221 172 952

66 050 479

1 800 258

287 223 431

24 093
180 328

Chu u
Gi-bran-ta
Man-t v G-tx

1704
1800

2
117

Chu
A-en v P-rim
o Xy-lan
Hng-kng
La-bu-an
Xt-ry-tx Xt-tn-men

1839
1795
1842
1846
1819

80
25 333
406
30
1 471

1815
1868/83
1806
1810

35
10 293
276 775
705

430
250 000
1 787 960
337 856

1824
1651

35 019
47

902 365
4 545

1631
1661
1787
1789

69
40 000
985
4 000

1609
1763

20
3 653 946

Chu Phi
o Thng thin
t th dn Ba-dt
Thuc a Cp
o M-ri-x
Na-tan v t th
dn Du-lu
o c b E-l-na
Ty Phi
Gm-bi-a
B bin vng
La-gt
Xi--ra L-n
Chu M
Qun o Bc-mt
Ca-na-a
Qun o Phan-clen-
v Xanh Gioc-gi
Guy-an thuc Anh
Hn-u-rt thuc Anh
Niu-phao-len v La-bra-o

1833
1803
1670
1497

7
109
7
162

500
000
562
200

41
3 448
354
5
512

14
1 473
85
74

910
752
400
853
342

300
882
607
835

16 291
5 185 990
2
286
34
202

050
222
747
040

V (gam-ma)

Ty n
Qun o Ba-ha-ma
1629
Qun o Ha-mai-ca
v Chuc-c-x
1655
o Bc-ba--x
1605
Nhng o khut gi
th k 17
Nhng o hng gi
th k 17
o T-ri-ni-t v T-ba-g 1763-97
Chu c
Qun o Phi-gi
Tn Ghi-n
Tn Nam Oen-x
Tn Ty-lan
Quyn-xlen
Nam c
o Ta-xman
Ty c
Tng cng thuc a
n- v thuc a
Tng s chung

1874
1884
1788
1840
1859
1836
1803
1829

299

Din tch

Dn s

4 466

53 256

4 359
166
701
784
1 868

7
90
310
104
668
903
29
975

740
540
700
470
500
690
390
920

7 523 780
9 324 038

1)

733
190
127
155
273

118
000
800
000
655

121
350
1 357
796
498
362
171
168

738
000
050
387
523
897
340
490

21 768 908
308 992 339

C cm tng l bn thn "lch s" l mt bng lit k

kh khan cc s kin.

1)
Ca M-ri-x l nh vy. Ngoi ra, ca V. I. L-nin phn
"Chu c" c b mt s liu v Vch-t-ri-a: 87 890 dm vung v
1 176 854 dn.

1)

V (en-ta)

300

301

>>>>

v
"

"

("en-ta")

Mc lc
Tr.

X t p - p h e n . "Chin tranh th gii v ch

ngha quc"...
3-7
Ch dn th mc.
H e n - g . "S u t t bn ca Php etc."
7
C a u - x k y 1914 v 1915 (v ch ngha
quc, chin tranh v phi dn ch x hi):
9
12 . "Die Neue Zeit", 1897/8. NB.
B. I-tsi-kha-ni-an . "Nhng yu t nc ngoi
trong nn kinh t quc dn Nga"
14
Pan-n-cc. "Vn trang tri nhng khon chi
ca nh nc v ch ngha quc".
15
NB . "Die Neue Zeit" XXVI, - I - v s
nhp c.
Xtp-phen. "chin tranh th gii
v ch ngha quc"
Gu-xta-v Ph. Xt-phen. "Chin tranh th gii v ch ngha
quc. Nhng ti liu tm l - x hi v nhng nhn xt
v chin tranh th gii 1914/5". I--na, 1915. (Dch t
ting Thy-in.)
(tr. 3): "Ch ngha quc cng gi nh lch s th gii"...

"Ni mt cch chung chung nht, ch

ngha quc l mun thit lp mt nc
ln c ngha ton th gii bng cch chinh
phc, hoc bng cch chim lm thuc a,
hoc bng cch hp nht, v mt chnh tr, mt
cch ha bnh cc nc ang tn ti, hoc bng
cch p dng ng thi cc cch y; thit lp
mt cng quc th gii bao gm ton th
nhn loi hoc l phn chia nhn loi gia bn
thn n vi mt s quc gia c ngha ton
th gii khc" (4)... Khi nim "ton th gii"
ph thuc "vo s hiu bit" ca mt dn tc
no , v tri t, etc. "Ch ngha quc l
!!?
mt yu t thun ty tm l" (4).
ha ha!!
"Tr tng tng ca x hi l m ra ch
ngha quc" (5).
Ch ngha quc c lch s ca n. "C ch ngha
quc nguyn thy v ch ngha quc cao hn, gi dn
hn". (6).
X-da, Na-p-l-ng etc. etc.

"Ch ngha quc ca s phn

c h i a " (phn chia th gii) ngy nay th khc
vi "ch ngha quc n nht" thi c (c
mt nc qun ch) (tr. 15)...
tr. 1 4 , tc gi ha s xem xt nhng nt "c trng"
ca "ch ngha quc chu u" "ngy nay"...
10 quc... (tr. 15) v 50 quc gia c lp khc...
chia nhau tri t.
1. Nga vi "nhng c m" c tnh cht nhng quc
quc ch ngha n nht "v
gia "na chu
2. Anh tng lai"...
u".
(nhng lnh a rng ln ca chng ngoi chu u
l iu rt tiu biu).
21 . . . 28

302

3. Php cng " mt cp quc ch ngha thp hn

mt cht (16)...
("nhng quc c xu hng bnh trng ra ngoi
chu u").
4. Nht-bn.
5. Th-nh-k quc yu.
6. Trung-quc " quc cn chm trong gic ip"
(17)... sau ny cn phi tnh n " quc Trung-hoa" (17)
7. c.
chin tranh hay xy n lun v "v tr quc ch
ngha v thc lc" ca n...
8. o - Hung.
9. ("mt quc mi ra i", 18)...
10. M.
Phn no ca tri t "b quc ha"?
ca 10 quc ny = 96.66 triu ki-l-mt vung
= 66% tri t
Nam M = 18.6 triu ki-l-mt vung
= 13% t ai (tr. 18).
Tc gi a ra (da theo Hup-n) nhng tng s (ki-lmt vung v dn s) v tt c nhng quc gia y. =
96. 662 triu ki-l-mt vung v 1 399 689 nghn dn.
Ton b tri t (145. 918 triu ki-l-mt vung) (1 657. 097
triu dn).
ng minh (68.031 triu ki-l-mt vung) (777.060 triu dn) c
+ o
"
"
150. 199 "
"
+ Th-nh-k 5.921 "
Vy th r l - tc gi ni ton b vn l
nhng yu t "tm l" (25)!!

din t

V (en-ta)

V. I. L-nin

"...Gi y, th gii gn nh hon ton b

"phn chia". Nhng lch s ton th gii cho ta
hay rng cc quc c xu hng phn chia

ln nhau sau khi chng t nhiu phn chia

303

hay!

vi nhau nhng t ai "v ch" ri rc khp

cc chu" (37).
(lp li t m Xi-li...)
Cng nh ch ngha quc Ty-ban-nha, H-lan, Bo-nha, Php v Anh hi th k 16, 17, 18, ch ngha
quc Anh v Php ngy nay vn l "ch ngha quc Ty
u da trn c s xm chim thuc a hi ngoi" (43).
Nga th li khc. Nga l mt nc
chu
. Quyn li ca ton chu u l
ngn cch mnh vi chu . Nhng ngi
i Nga = ging lai vi ngi chu ; bin
gii ca chu u = bin gii ca nhng
ngi i Nga (tr. 50). ng minh gia
phi thn
Php v Anh vi Nga l ng minh chng
c!!!
li nhng "quyn li sng cn chung cho c
chu u" (51).
Ngoi ra: tr. 46, ni rng Thy-in l
ch ngha
"mt cng quc ln c b chnh nc
quc
Nga lm mt ting tm".
"Thy-in"
tn thnh ch
Khng g hp php
vic thnh lp
ngha quc
(1871) quc c. Anh, Php v Nga t
c
cho mnh c "quyn" chia ct v lm cho
c yu i!! (56).
"Ch ngha quc l mt giai on pht
ch ngha
trin chnh tr ph bin (sic!), m mi (!!) dn
quc = quy
tc ln c nhng tim lc bn trong ln vi
lut ca
nhng nhim v to ln lin quan n ton
lch s!
nhn loi, u phi tri qua" (56 - 7).
% chi ph cho qun i v hm i v cho mt u
ngi c t hn Php v Anh (58). "Cu chuyn hoang
ng" (59) v "ch ngha qun phit" c th ca c!
"Nguyn nhn ny (ca thm ha ton th gii 1914/5),
nh ti cm thy, l s yu t tng i ca c,

>

>

21*

304

V. I. L-nin

ch khng phi s vng mnh tng i ca n" (60)...

Xt theo quan im ca Nga + Anh + Php th "cuc
chin tranh phng nga" l c l cn thit...
"Tht ra, ch ngha quc kinh t hin i v s bnh
trng quc ch ngha c th xut hin mt mc
nht nh m khng cn trc tip chim ot t ai
cc chu khc, iu m chng ta gi l "vic chim lm
thuc a". T bn, thng nhn, ch xng ko n, ng
st, knh ngi c xy dng, nhng vng rng ln ca tt
c cc chu tr nn thun tin cho s pht trin ca ch
ngha t bn hin i, v nh vy l c th c c nhng
phm vi nh hng ca cc li ch kinh t hoc phm vi
thng tr cc chu khc m khng cn trc tip chim t
hay l chinh phc v mt chnh tr.
Khng nghi ng g na, chnh ch ngha quc
c, cho n nay, l ra, mt mc rt ln,
a ha! nhng phng php bnh trng n ha hn y,
nhng phng php c th ch l, m cng c th
khng phi ch l mt s chun b cho vic chim
ot thuc a hiu theo ngha trc y" (62).
N ch yu l nhm vo vng Tiu v M-d-p-ta-mi
nhng t ai khng thuc v quc Anh.
Anh khng mun cho c cng c c chnh ci s
pht trin m bn thn Anh + Php + Nga c hng rng
ri (62 - 3).
"Chin tranh th gii 1914/5 v vy l cuc chin tranh
thc s th gii, - mt cuc chin tranh cho quc c,
mt quc mi, c tham gia vo vic xm chim th
gii, mt cuc chin tranh, trong Anh, nc lm b
ch hon cu, ng vai tr ch o, cn hai cng quc th
gii k sau n v sc mnh l Nga v Php, th tham gia vi
t cch l nhng nc cng c quyn li" (63).
Anh + Php + Nga = 46% tri t v 43% nhn loi; +
M + c = 55% v 53% (tr. 68)... "Ni mt cch khc

V (en-ta)

305

th trn thc t, ch c mt s t nc phn chia th gii vi

nhau m thi" (69)...
Xi-li 1883 ("S bnh trng...")...
S. in-c 1890 ("Nhng vn ca Anh").
Phi l ba quc: Anh + M + Nga.
Php v c = "bn ln" (!!) (tr. 71).
Gim-x An-t-ni Phru- 1885 ("Chu i-dng hay
l Anh v cc thuc a ca n").
" quc v thi i" 1 9 0 5 ( v n t p c a 5 0 t c g i ) .
Tc gi trch ra mt on trong bi m u cho vn tp
y: bi "L tng quc" ca U. Ph. Ma-ni-pen-ni:
"Ngy nay, trong ngn ng chnh tr thng dng, nhng
t " quc" v "ch ngha quc" chim mt ci ch
xa kia ca cc t "dn tc" v "tnh dn tc"... l tng dn
tc phi nhng ch cho l tng quc ch ngha".
(72)...
Ch ngha quc (La-m!) l lu i hn "ch ngha
dn tc"(72- 3). Nhng ch ngha quc hin i (moder
-ner) l da trn ch ngha dn tc, " mc rt cao" (73)...
Gi. A. Crem-b . "c v Anh" 1913... ("c l k th
c c nht ca chng ta"...). ng h qun i thng
trc... "Anh tin hnh chin tranh 500 nm thnh
lp quc" (79)... Lin minh vi Nga l lin minh "tri
vi t nhin" (80)...
"Ni mt cch nm na, ci chnh l ch hin
nay, trong s pht trin chung ca n v sc mnh
th c vo mc cao hn Php, Nga v Nht
rt nhiu v ch c n mi c th lm cho ngi ta
tht s lo ngi rng trong tng lai n s l mi e
da cho s thng tr ton cu ca quc Anh, v ng
nht l cho quyn b ch ca Anh trn mt bin. Bi qu!
vy, s tha thun ca Anh vi ba cng quc ln
ni trn, tt nhin l ht sc d dng hn l chnh
vi c" (85).

306

V. I. L-nin

Mt ng nhng cu ni ba hoa, nhng cu

trch dn T-ru-b-tx-ci, th tng c cn c
o c hn L-t Gioc-gi etc. etc. N h n g

iu ngu ngc c tnh cht s-vanh!

Nhng cu th v trch ca Gioc-gi Bc-na S
v thi o c gi ca Anh (120 - 123) etc. Nhng,
ng ta vit, chng phi l S cng tng vit c
l bi bo [ngoi cc bo khc ra, ng c trn bo
!!!
"New Statesman"] v chuyn nht thit phi "p
tan" c sao? (tr. 128).
Mt trong nhng nguyn nhn l "s khng hiu bit"
ln nhau (136); gio dc theo tinh thn "nhng thnh kin
dn tc" (137), c ha bnh, cn phi tc b "tnh
c lp" ca nh nc i (138) (=quyn tin hnh chin
tranh) etc. etc.
Nhng li trch dn Bc-n-hc-i... ng ny tc gi
vit buc ti dn tc mnh l cha tnh hiu chin
(!!)... v nhng li trch dn Roc-bch (ng ta cng "n
ha"! (tr. 150) "nhng li thi thc ch o c tnh cht
nhn o" (!!!) ca Roc-bch). Ci anh chng Xtpphen ny tht qu l tm thng!..
Ch ngha quc c c "nhiu tnh phng
!
th hn l c tnh xm lc" (157).
Nc c tin hnh mt cuc chin tranh
"phng th" (158) "tht l nc ci" nu ngh
rng nc c chn "mt tnh hung ht sc
ha ha!! khng thun li nh hin nay" etc. etc., tin
cng. Ch ngha quc c l "rt c vn
ha", mang tnh cht xy dng v mt x hi"
etc. (163)...
Cun sch lc u ha hn mt iu g , rt li
ch l ch ngha s-vanh thn c tm thng nht!

NB

V (en-ta)

307

Nhng ti liu ngoi giao th cc k hn lon tt c

cc nc u c (mt s) nh ngoi giao ng h chin
tranh, cc nh qun s cng xen vo (v thm ch li
mnh m)... "Chng ta ch c th xc nh nguyn nhn ca
chin tranh th gii 1914/5 bng cch nghin cu lch s
th gii" (180)...
V tip tc cho n cui cun sch (tr. 254) l nhng li
trch dn cc "cun sch" ni ting v tinh thn thn c...
Nil! Nil! Chng cn ph cng c ci "ca b i" nh vy!

p-pen-hai-m. "ch ngha quc anh"

Tin s Ph-lch b tc phn p-pen-hai-m. "Ch ngha
quc Anh", Vin, 1905.
(cun sch nh dy 64 tr. Nil ngoi li ni huyn thuyn
m mi ngi u bit v Sem-bc-lin v phong tro "ca
ng ta". Nil!)

hen-g, "s u t t bn ca php"

Han-x Hen-g. "S u t t bn ca Php vo nhng
chng khon c gi". Stt-ga, 1913 ("Nhng cng trnh
nghin cu kinh t quc dn Muyn-khen". Quyn th 125).
Mt cng trnh cung cp qu t ti liu. Nhc li nhng
con s ca Ny-mc-c v nhng chng khon c gi.
815 t, khng tnh hai ln s 600 t phrng, trong
Php l 106 - 110.
thu 4% v phiu chia li tc (thu nh vo li tc v

308

V (en-ta)

V. I. L-nin

vo li tc c phn) tng t 70.4 triu phrng nm 1891

n 102.5 "
"
nm 1910 (tr. 1).
chng khon c gi (thuc quyn s hu ca ngi Php):
(theo E. T-ry)
1891
77.1 t phrng
1907
98.6 "
"
(theo tc gi)
1891/5 79.0 "
"
1906/10 - 110.4 "
"
T bn u t hng nm vo cc cng ty c phn
Php ......................... 566.2 triu phrng
c ......................... 1 080.5 "
"
Tin b kinh t ca Php:

thu hoch la m
"
kiu mch
sn lng st
i tu bun
s lng my chy
bng hi nc
trong cng nghip
m lc ca chng
ti sn ca Php
(cn c vo thu
ti sn tha k)
tiu dng v than
(c

1890
117 triu hc-t-lt
94 "
"
3.5 triu tn
0.9 triu tn

55 967 (1891)
916 000

243 t phrng (1892)

28.96 triu tn (1885)
67.1

1909
126
117
16.6 (1911)
1.4 (1909)

81 335
2 759 350

287 (1908)
56.4 (1911)
205.7 (1908)

Thng mi c
bit ca Php
1891 - 3
7 692 triu phrng
tnh theo u ngi 200.4 phrng
ca c
7 117 triu mc
tnh theo u ngi 141.5 mc
{ 238.6 mc = 294.5 phrng. t hn l Php! }

1908 - 10
12 020 + 56.2%
304.7 + 52 %
15 197 + 113.5%
238.6 + 68.6%

309

NB: Trong cng nghip m ca Php, "mt b phn

ln" cng nhn l ngi nc ngoi: ngi Ba-lan, ,
Ty-ban-nha 1) .
"Nu ngi Php sn xut t hn, nu cng nghip
v thng nghip Php khng pht trin nhanh
chng nh c th r rng l iu cha phi l
mt iu chng t rng Php c nguy c tr
thnh mt nh nc thc li" (78)... s pht trin
(cng nghip v thng nghip) vn tin ln, mc d
c chm hn c.

N.B. Trch dn: "Annuaire statistique de la France",

1 9 1 0 (cc ch s kinh t v x hi).

cau-xky 1914 v 1915 (v ch ngha quc,

chin tranh v phi dn ch - x hi)
C. Cau-xky. "Ch ngha quc", "Die Neue Zeit", 1914, 2
(xut bn nm th 32), tr. 908 v cc trang tip.
S 21 (11. IX. 1914).
((Bi bo c km theo mt ch thch ni rng bi ny
c vit t trc chin tranh, cho i hi v c c sa
i cht t.))
Hin nay, i khi ngi ta quan nim ch
ngha quc l nh sau: "ngi ta dng khi
nim ch ngha quc ch tt c mi hin
tng ca ch ngha t bn hin i, cc cc-ten,
chnh sch thu quan bo h, s thng tr ca
cc nh t bn ti chnh, cng nh c chnh sch
thc dn" (908). Nh th l "mt s trng
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 512.

V. I. L-nin

310

phc tm thng nht"; v nh th th "l t

nhin, ch ngha quc l mt s tt yu sng
?
cn i vi ch ngha t bn" 1) (908).
Phi hiu t ny "khng phi theo mt
ngha chung nh vy m theo ngha lch s
xc nh ca n" (909), nh Anh , ngha l
hiu n "l mt hnh thc c bit ca nhng
?
chnh tr". "Ngi Anh hiu" (909) ch ngha
Hp quc l , mt mt mun hp nht tt c
xn!
cc b phn ca quc vo vi chnh quc,
mt khc mun m rng quc...
"Ch ngha quc l mt sn phm ca ch
ngha t bn cng nghip pht trin cao. l
chng xu hng ca mi dn tc t bn ch ngha
cng nghip mun sp nhp hoc chinh phc
c g
tt c nhng vng nng nghip ngy cng rng
ln (do Cau-xky vit ng), bt k dn tc
nhng vng l nhng dn tc no" 2) (909)...
V tip theo l lp lun v "Tnh cn i ca sn xut"
(u 1 ca bi bo) gia nng nghip v cng nghip,
gia t liu sn xut v sn phm tiu dng.
2: "Sn xut hng ha gin n" (nhng iu ng ngn,
c rch).
3: "Sn xut t bn ch ngha": iu cn thit i vi
cng nghip t bn ch ngha l "thng xuyn m rng"
"lnh vc nng nghip l lnh vc phc v cho n vi t cch
l ngi cung cp v l khch hng" (k l dng di!)).
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 491.
2)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 491 - 492.

V (en-ta)

311

4: "Tch ly v ch ngha quc".

Mu thun gia cng nghip v nng nghip c th
hin di hai hnh thc (917):
(1) sn xut tha (trong cng nghip)...
(2) s t (ca nguyn liu v cc hng ha thit
yu)...
Trc ch ngha quc, c "hnh thc" (khuynh
hng m rng) thng mi t do: "cng nh ch ngha
quc ngy nay, na th k trc y hnh thc cng
c coi l hnh thc mi nht ca ch ngha t bn"
(917)...
T do bun bn lm cho cc nc khc
(nc M + chu u) pht trin; chnh sch thu
quan bo h ca h: thay cho s phn cng gia
cng nghip Anh vi nng nghip ca tt c cc
nc khc, "h" (cc nc khc) " tin hnh
phn chia cc vng nng nghip cha b chim
ot trn tri t, gia cc nc cng nghip ln
vi nhau v cc vng y bt lc, khng chng c
li c. Nc Anh phn ng li iu . Ch NB
ngha quc bt u t .
Ch ngha quc c ch xut khu t
bn vo cc vng nng nghip, mt ch xut
hin cng vi n, to cho n nhng thun li c
?
bit" (918)...
ng st ra i thm nhiu nc mi s pht trin
ca trao i vic dng chnh quyn nh nc bo v
chng khuynh hng thn tnh ( + khng cho cng
nghip pht trin cc nc b thn tnh)...
" l nhng gc r quan trng nht ca ch ngha
quc, ci ch ngha th chn cho thng mi t do"...
"Phi chng l hnh thc biu hin cui cng trong
nhng hnh thc biu hin c th c c ca chnh sch
ton cu ca t bn, hay cn c th c mt hnh thc no
khc?"

V. I. L-nin

312

Mt "phng din ca ch ngha quc" l "s tt yu

sng cn i vi ch ngha t bn" v "ch" c th c
khc phc "bng ch ngha x hi" (920), l: xy dng
ng st, thng tr cc vng nng nghip, n dch nhng
vng y...
Nhng cn mt phng din khc ca ch ngha
quc: u tranh gia cc quc gia, vic v trang, chin
tranh, s khng c ca n-, t-xlam, ng , s khng
c ca giai cp v sn tt c nhng ci khin cho "cc
nh t bn tt c cc nc" c khuynh hng "lin hp li"
(920)...
"Nh vy, xt v mt thun ty kinh t,
ch
khng
loi tr kh nng l ch ngha t bn
ngha
s
cn
tri qua mt giai on mi na, trong
siu
1)

c
h

nh sch cc-ten s c ng
quc
ha ha

!!

dng vo chnh sch i ngoi,

l giai on ch ngha siu
q u c m chng ta ng nhin phi u

tranh chng li n mt cch cng quyt lit

nh chng li ch ngha quc, mc d n
cha ng nguy c v mt phng din khc,
ch khng phi v phng din chy ua v
trang hoc e da ha bnh trn ton th gii"
(921)...
Ci tc gi ni c vit ra trc
chin tranh. Cuc xung t ca nc o vi
Xc-bi-a "n ra khng phi ch do nhng khuynh
hng quc ch ngha" (922) n c "c
nhng gc r dn tc" "cng nh (ebenso) nhng
gc r quc ch ngha" (922). Tc gi ni:

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 496.

V (en-ta)

313

tht ra c nhng "mu thun" do ch ngha

ha ha!
quc gy ra "gia cc cng quc ln khc".
Cng c th l vic v trang ang c tng
cng v ha bnh (sau cuc chin tranh ny) s
ch l tm nh chin.
"ng trn quan im kinh t thun ty m xt th s
khng c g cn ngn cn c ci tnh trng l cng
cuc to ln lm du tnh hnh cng thng ny, rt cuc,
s dn ti vic th tiu ch ngha quc bng s lin
minh thn thnh ca nhng ngi quc ch ngha"
(922)... Chin tranh v s kit qu cng ko di th
chng ta cng gn gii php ...

Ibidem, tr. 981 trong bi bo v "nh hng ca

chin tranh": ch ngha quc t "khng loi tr" "tnh
cm dn tc" v cng cuc bo v t quc, nhng i
hi phi cng nhn n cho "mi mt dn tc"; "chnh
l theo ngha ny" (sic!) m n g i c v
n g i P h p b phiu tn thnh ngn sch.
tr. 975 ibidem "cc ng ch ca chng ta" b
phiu tn thnh ngn sch va v cng cuc bo v t quc,
va v "cng cuc gii phng nc Nga khi ch Nga
hong" (!!)...
tr. 974 "cn phi ku gi cc nh hot ng
nh nc ca cc nc chin thng nu n ha" ha ha!!
(ba ln).
tr. 846 (21. VIII. 1914) trong bi "Chin tranh" ( ngy
8. VIII. 1914) kt thc bng li ku gi "tin cy" ch ng
"ph phn" "k lut trong ng"...
Trong bi "Hai bi bo hc i hc li" (1 9 1 5 , 2 )
d: "Khi nim v ch ngha quc".

V (en-ta)

V. I. L-nin

314

Chng li Cu-np, tc gi ni rng cc "kt lun" (ca

Hin-phc-inh) v t bn ti chnh c "tt c nhng nh
l lun x hi ch ngha nht tr (C. Cau-xky vit ng) tha
nhn" 1) (tr. 107) (23. IV. 1915).
Cu-np n g n h t ch ngha quc vi "ch ngha
t bn hin i" (109).
Ti tc gi ni, bc b s ng nht y. nc Anh,
vo nhng nm 90 ca th k 19 (110), ngi ta hiu ch
ngha quc l khuynh hng vn ti i Anh (110),
vn ti quc, l "mt loi chnh sch quc c bit"
(110. C. Cau-xky vit ng) nhng thuc a, chnh sch
thu quan bo h.
"N ("chnh sch mi y") c tt c mi
?
ngi gi l ch ngha quc" (NB) (ibidem).
Tc gi ni: ti "l ngi u tin" nghin
NB
cu
"ch ngha quc mi" ("Die Neue
"Die Neue
Zeit",
1897/8 (16,1). "Chnh sch thuc a c
Zeit"
v
mi"),
ch ra s xut khu t bn, vai tr
1897/8,
ca
tp
on
u s ti chnh. Hin-phc-inh,
xut bn
nm
1910,
khng
gi ci giai on mi ny
nm th
ca
ch
ngha
t
bn
l "ch ngha quc"
XVI, tp 1
(110 111). "V ng ta" (=Hin-phc-inh)
"dng t "ch ngha quc" ch mt loi
ni quanh
chnh sch c bit, ch khng phi l mt
co v ci
"giai
on kinh t". i vi ng ta" (=Hinc v t
phc-inh)
"ch ngha quc l mt chnh
ng
sch m t bn ti chnh a thch" (111)...
Chng ta cn phn bit iu ny: ch ngha quc
khng phi l mt "giai on kinh t", m l mt chnh sch
c bit, cng ging nh ch ngha Man-tse-xt 2 5 . Phi

phn bit t bn ti chnh vi ch ngha quc, tc

"chnh sch ca t bn ti chnh" (111).
"Ch ngha quc l mt loi c bit ca
chnh sch t bn ch ngha cng ging nh ch
ngha Man-tse-xt m n thay th. Ch ngha ny
cng khng phi l mt "giai on kinh t" nht
nh mc d n t t y u p h i g n l i n vi
mt giai on nh th" (111) 1) .

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 520.

th
ch!

Ch ngha quc l chnh sch ca mt "giai

on kinh t" ca t bn ti chnh!! Anh mun nh
vy ? K l s cn, k ngy bin 26 , la gt 27 ,
tn quanh co anh l hng ngi nh vy y!
Thc cht vn b n trnh i bng nhng li
ni quanh co.
e) "Tnh tt yu ca ch ngha quc" (112 v tip).
"Chng ai ph nhn rng ch ngha quc nht
nh s xut hin v v vy n l tt yu. Vn cn
tranh ci l ch n c phi l tt yu cho tng lai
hay khng"... (113).
V tip theo l nhng on m ti dn tp ch "Ngi
cng sn" 28 (tr. 144 - 5 v cc trang khc 2) )...
(ch ngha siu quc cng c th c kh nng xut
hin c... v. v.. Xem "Ngi cng sn"...)

1)

1)

315

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 491.
2)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 26, tr. 281 - 282.

V (en-ta)

V. I. L-nin

Ngoi ra cn c:
C a u - x k y : "Giao - chu". "Die Neue Zeit" XVI, 2

(1898) (s 27. III. 1898) c on ni rng "chnh sch

xm chim" Trung-quc etc. l:
" khng phi l chnh sch tin b m l
sic!!
chnh sch phn ng, khng phi l chnh sch
t sn hin i, m l mt b phn ca chnh sch
phong kin chuyn ch c ti sinh... mt phn
ng chng li ch ngha Man-tse-xt... Ngay c
ng trn quan im t sn pht trin hn m
NB
ni, cng cn phi u tranh chng n nh chng
cc th thu nh vo hng tiu dng, chng tin
thng, chng l thi phng hi v s hn ch
t do i li" etc. (tr. 2 5 )...
NB. "Die Neue Zeit" XV, 1 (1897). La-phc-g . "Nhng
chc nng kinh t ca s giao dch".
NB. 1915, 2 (nm th 33) bi bo v quyn sch ca Hcgc Gut-l . "ng cng nhn Anh" (I--na, 1914).

i-tsi-kha-ni-an. "nhng yu t nc ngoi

trong nn kinh t quc dn nga"
Tin s trit hc B .

I-tsi-kha-ni-an. "Nhng
yu t nc ngoi trong nn kinh t
q u c d n N g a . Lch s, tnh trng phn b,

phn loi theo ngnh ngh, li ch v tm quan

trng v mt kinh t vn ha ca nhng ngi
ngoi quc nc Nga". Bc-lanh, 1913 (Di-men-rt).
7 mc .
Lp li A-lch-xin-xki trong "Die Neue Zeit" , 1913 - 4, 32,
1, tr. 435 v cc trang tip.

317

NB: Ngoi cc ti liu khc ra, c bng sau y ca I-tsikha-ni-an (tr. 438):

NB:
t bn

nc
ngoi

Php c
B
"
c "
Anh "
Cc nc
khc c

Nc M ??

T
phrng
40
-32.5
78.7

Tng s
nc ngoi
40
t phrng
"
2.715 "
26.0 " mc
63.0 "
"

-151.2
do ti
cng
10?? ti thiu
160 t phrng

"

"

% ca nhng
khon k ct
bn cnh

316

Nga
14
t phr. (x) 27.5
"
23.4
0.634 "
15.38
4.00 " mc
0.775 "
"
1.20
0.500

"

"

> 14 1/2 t mc
(x) 14 582 triu mc, trong
83.76% l cng tri...
(x) Do ti tnh ra:
14 634 phr. x 8 = 11 707 m.
+ 5 275 = 16 982 mc,
ch khng phi l 14 582??

pan-n-cc.
"vn trang tri nhng khon chi
ca nh nc v ch ngha quc"

An-t. Pan-n-cc . "Vn trang tri nhng khon chi

ca nh nc v ch ngha quc". ("Die Neue Zeit", 1913
- 14, 32, 1, s 4, 24. X. 1913, tr. 110 v cc trang tip).
(X) "Mu thun gia sch lc nguyn tc
v sch lc ci lng, theo kin chng ti
l ch sch lc ci lng c quyt

V. I. L-nin

318

nh m t c c h t h i q u b i c c l i
c h t r c m t , bi cc kt qu d dng v b
ngoi, v h y s i n h s c m n h n i t i
c a g i a i c p v s n c h o c h n g . Cn
sch lc mc-xt c tnh nguyn tc, do chiu
c trc ht n s ln mnh ca lc lng ca
giai cp v sn, nn do n bo m nhng
kt qu tch cc cao nht; tht vy, nhng kt
qu y, tc l nhng nhng b ca cc giai cp
thng tr, th trc ht l ph thuc vo sc
mnh ca giai cp v sn" (tr. 111).
V trc cu ny:

(**)
khng
ng
ch,
khng
phi th
ng!

"Thc cht ca cuc u tranh giai cp x hi

ch ngha l s thng nht cht ch gia cuc
u tranh cho ch ngha x hi (**) vi s i
din cho tt c cc li ch trc tip ca giai cp v
sn. Chnh ch v ng u tranh cho tt c cc
li ch thng ngy ca giai cp cng nhn, nn
ng l ng ca giai cp v sn, ng ca qun
chng, v ng c th ginh c thng li" (x).

NB: Cch t vn ca Pan-n-cc v ch

ngha ci lng l khng ng.
NB

y, Pan-n-cc tin gn ti vn
quan trng nht, nhng tr li khng ng
hay t nht cng l cha chnh xc. "S thng
nht ca cuc u tranh cho ch ngha x hi
v cho nhng ci cch" hay l "v cho cc li
ch trc tip ca cng nhn"? Th no l u
tranh cho ch ngha x hi? Trong cng thc
ca Pan-n-cc, s khc bit gia nhng ngi
phi t vi "phi gia" b lm m i, b xa i,

V (en-ta)

319

n bin mt. C C. Cau-xky (l ngi khng

phn i Pan-n-cc v bi bo ny) cng c
th tn thnh cng thc (ny, trn y) ca
Pan-n-cc. Cng thc ny sai. C u c u
t r a n h c h o c h n g h a x h i l s
t h n g n h t gia u tranh cho cc li ch
trc tip ca cng nhn (tng ng vi u
tranh i nhng ci cch) vi u t r a n h
cch mng, ginh chnh quyn, tc ot
giai cp t sn, lt chnh ph t sn v giai
cp t sn.
Cn phi kt hp k h n g p h i cuc u tranh i
nhng ci cch + nhng li hoa m v ch ngha x hi,
u tranh "cho ch ngha x hi", m kt hp h a i h n h
t h c u tranh.
i loi nh sau:
1. Biu quyt tn thnh nhng ci cch + hnh ng
cch mng ca qun chng...
2. Ch i ngh + cc cuc biu tnh...
3. i tin hnh ci cch + yu sch (c th) tin hnh
cch mng...
Cng vi nhng ngi cha c t chc, cng vi
qun chng, ch khng ch v nhng ngi c t
chc m tin hnh u tranh kinh t...
4. Sch bo cho tng lp trn + sch bo ph thng pht
khng cho cc tng lp di, cho nhng ngi cha c
t chc, cho "qun chng lp di nht"...
5. Sch bo cng khai + sch bo b mt
{xem cng trong tp y ca "Die Neue Zeit", tr. 591, v
nhng cng nhn "khng lnh ngh" chu M}

V (p-xi-lon)

320

321

t bn ca nc ngoi: c-n-t

v
""

"Weltwirtschaftliches Archiv" (Nh xut bn B-ri-gc

Ham-x). Tp 7. 1916, I.
"Thc lc ca t bn Php" ca gio s tin s Pn cn-t.
Tc gi da vo bi bo ca mnh "Ci mi trong vn
u t t bn nc ngoi" (trong quyn "Zeitschrift
f r Sozialwissenschaft". 1 9 1 5 , tr. 311 v 456) v trch t
bi ra nhng con s v t bn u t nc ngoi:
(tr. 35)
(Rt-x, tr. 395
v tr. 404)

("p-xi-lon")
Mc lc

"Weltwirtschaftliches Archiv" (1916)

[I].
(t bn ca nc ngoi: c-n-t )
29
"The Economist" bn v chin tranh
v "The Daily Telegraph"
[3 v 11, 14 - 15, 18 - 19.]
Than v st (Nhng lun cng
ca N. I. Bu-kha-rin)
[33 - 34].
1)
t bn nc ngoi
T bn

nc ngoi

Anh

1862

Php

3. 6

1872

15

10 (1869)

1882

22

15 (1880)

1893

42

20 (1890)

1902

(62)

1914

37
iu-rch

75 - 100

27

Hinphcinh
tr. 492

60

ca Anh 3 t li-vr xtc-linh

= 75 t phrng
ca Php 60 t phrng
= 60 "
"
ca c 35 t mc
= 44 "
"
(( = 179))

Rt-x

62 (1900 Xpy-)
30 (1902 -n)
31 (25 t mc)

ng ta ni: nc Php thuc s "nhng i cng quc

kinh t" (tr. 37), chim v tr th 4 sau nc Anh, c v
"Bc M".
12. 5

44

xem I
((c-n-t))

T phrng

(Ny-mc-c)

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 457.

mt s cun trong th mc
Mt s cun trong th mc:
Uy-li-am In-gli-s Vn-linh. "Nhng ngi x hi ch
ngha vi chin tranh". Niu-Oc, 1915 (XII + 512 trang).
1. 50 -la.
"Nu y l nhng vn kin chnh thc quan trng
ca ng, th tuyn tp ny c l l y " (tr. 188).

Th vin sch bo x hi thnh ph Xuy-rch:

V. I. L-nin

V (p-xi-lon)

Pc-vu-x. "Vic quc hu ha ngn hng v ch ngha x hi".

Su-man. "Ngn hng quc gia c".

xem n bao gi th nhng ngi cm quyn ca mt

nh nc quan liu, c t chc cao mi c
kh nng chng chi li vi cc lc lng cch mng
trong nc"...

322

"

"Bn ngn hng pht hnh ca t nhn cui cng".

S-r. "Ngn hng phc v thng gia"..
Sun-tx. "Nhng s ph sn ca cc ngn hng Dc-dn".
1903.
S-r. "K thut hot ng ngn hng". Bc-lanh, 1908.
L-vy. "Cc cng ty c quyn, cc-ten v t-rt". I--na,
1909.
Can-t-r-vch. "Nhng vn ca nhng cc-ten". Bc-lanh,
1911.
A-ben. "Nc Anh m yu". 1909.
V-ri-tt. "Tng lai ca o". Xuy-rch, 1892.
I-a-cp L-ren-tx. "Bn v vn ngi Thy-s".
Xuy-rch.
S-r. "Vic quc hu ha thy lc Thy-s". Ba-l, 1905 .
Such-kinh. "Vic t chc nn ha bnh". Lai-pxch, 1909

(4 1).
Lt-xan. "Chin tranh ". Bc-lanh, 1859.
Stau-in-g. "Nhng c s vn ha ca chnh sch". I--na,
1914.

323

NB

Nhng l l
ca nhng ngi x hi - i quc
Nhng l l ca nhng ngi x hi - i quc

Cun sch nh ca p-tn X i n - c l e , c bi tr li ca

B l t - s p h o , trnh by mt cch c bit r rng, trc
tip, chnh xc v dt khot lp lun mi (khc nhng lp
lun ca Pl-kha-np, ca Cau-xky etc.) ca nhng ngi
x hi - i quc:
Vng, chin tranh l v li ch ca nhng nh t bn
etc., nhng chng ta r rng l yu , r rng l chng ta
khng sc ngn cn chin tranh. Nhng li bn lun
v cuc u tranh chng chin tranh, v "khi ngha" etc.
etc. u ch l "nhng li bn lun v b", "mt s phng
i" khng c hy vng g v lc lng ca chng ta.

L-t Gioc-gi. "Nhng ngy vng son". I--na, 1911.

Mt cch trnh by khc ca ci lp lun v "ch ngha
khng tng", c trong mt bi ca Pl-kha-np.
t "nh kinh t" bn v chin tranh
"The Economist", 17 thng T 1915.
Bi bo "Kt thc ca chin tranh".
"Nhng chin tranh cng ko di th khc vi chnh
ph, nhn dn ngy cng ng sang phn i mnh ci
cuc tn st ang tn ph hng nghn gia nh ht
ngy ny sang ngy khc, ht tun ny sang tun
khc. Thnh th li mt ln na, chng ta ng trc
vn : "Nh nc v c nhn" v trc vn l

Xt theo quan im y th ngh quyt Ba-l l mt mu

toan c thin nhm rn e cc chnh ph mt cht, ch
khng phi l mt li ha hn v quyt tm tin hnh
nhng hnh ng cch mng respective vi li tuyn
truyn cch mng.
[Cch t vn nh vy, tc l cch t vn
nhm quy tt c thnh "cuc chin tranh phng nga" l
mt cch t vn cc k nng cn v Blt-spho
c tnh lm cho n nng cn. Li dng s khng hong

324

V (p-xi-lon)

V. I. L-nin

tuyn truyn cch mng v chun b nhng hnh ng

cch mng thc cht ca vn l nh vy.]
"y-li T-l-grp",
17 thng mi mt 1914
"The Daily Telegraph", 17. XI. 1914.
Ngh vin.
..."Ngi E. Gin-x (i biu ca khu Mc-ti-r Tai-n)
c t vn l liu c th kim duyt nhng bi bo ca
ngi Cy-r Hc-i ng trn bo ca ng ta khng"...
V sau chnh ng ta li ni vo cui bui hp: ti
bo cho C. Hc-i bit l ti s ni v ng ta, v ti s
khng c li nu ng y vng mt.
ng ta c n h n g o n t r c h trong cc bi bo
ca C. Hc-i ng ngy 31. X. v 7. XI., trong C.
Hc-i buc ti ngi Anh v ngi Php l c nhng
hnh ng tn bo, v nho bng lng trung thc ca qun
i n-. ng C. Hc-i ni rng vua c cng dng
cm nh mt ngi lnh, nhng li nho bng nh vua ca
chng ta: "vua ta l ngi thch t m gia nh".
Liu chnh ph c th chu ng c nhng li l nh
vy t ming mt thnh vin trong ngh vin chng? "V
th, trong sut my tun va ri", chng ti " gp khu
Mc-ti-r Tai-n nhng kh khn ng k trong vic
tuyn lnh, mc d l vic tng din ra tri chy
trc khi ngi Cy-r Hc-i tung ci chin thut ca mnh
ra".
Sau , Gi. A. Pi-d pht biu: "Cho php ti c pht
biu mt kin vn tt l trong chng mc vn c lin
quan ti chnh ph th chnh ph cho rng tt c nhng
kin ca ngi C. Hc-i, m ngi Gin-x dn chng, l
nhng kin hon ton khng c c s v cn phi b coi
khinh".
(Kt thc phin hp).

325

dn s v din tch
ca cc nc tham chin v cc nc
khng tham chin
(tr. 29. "Deutsche Rundschau" s 10)
dn s nm 1910, triu ngi
Anh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 421
Nga . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
Php . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
674
Nht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

c . . . . . . . . . . . . . . . 78
o . . . . . . . . . . . . . . . 51
Th-nh-k . . . . . . . . 25 (khong)
(C 3 cng quc
ln)
154

(C 4 cng quc ln)

744
+ Xc-bi-a
+ B
Nhm tham chin I. . . . . . . . 744 [750 versus 150]
"
"
" II. . . . . . . . 154

Nhng nc khng
tham chin:
Trung-quc . . . . . 431
M . . . . . . . . . . . . .103

C tham chin . . . . . . . . . . 898

. . . . . . . . . . . . . . . 36

+
Khng tham chin . . . . . 570

(C 3 cng
quc ln)

570

1 468

Dn s ton th gii = 1 600

1912
Dm vung (triu)
Nhng nc khng
Anh . . . . . . . . . . . . 10.8 c . . . . . . . . . . 1.2
tham chin:
Nga . . . . . . . . . . . . 10.2 o . . . . . . . . . . . 0.2 (241000) Trung-quc . . . . 2.9
M . . . . . . . . . . . . 3.7
Php . . . . . . . . . . . 4.8 Th-nh-k . . . 0.7
25.8
Nht . . . . . . . . . . .
Nhm I . . . .
Nhm II . . . .

2.1

0.3 (260 000)

26.1
26.1
2.1

C tham chim . . 28.2

Khng tham chin.. 7.3
35.5

Ton th gii c 52. 0 triu dm vung

. . . . . . . . . . . . . 0.7
7.3

V. I. L-nin

V (p-xi-lon)

t "nh kinh t" bn v chin tranh

v t "y-li t-l-grp"
" T h e E c o n o m i s t " , 9. I. 1915. N B
Bi bo: "Chu u trong ng ct"...
..."Khng c g ng ly lm l rng trong nhng
iu kin nh th" ("nhng iu kin khng khip
ca chin tranh hin i") "binh lnh nhng ni ly
li n ni khng th tin ln c phi t ngt k
kt nhng cuc nh chin tng t nh nhng cuc
nh chin m mt phng vin miu t trong bo
"The Times" ngy hm qua. Tt nhin, nhng cuc
nh chin nh vy ch xy ra nhng khu vc trn
a m chin ho hai bn st cnh nhau, song
chng (nhng cuc nh chin y) ch gi ra cho
ngi ta ngh n nhng s tn khc v ngha ca
NB chin tranh v gi cho mt s ngi hy vng rng
binh s ngoi mt trn s phn i vic ko di v
tn nhng s khng khip ca chin tranh" (tr. 46)...

"The Economist" , 19. XII. 1914. "Ph trng v qun s",

326

31
31
30
31

thng
thng
thng
thng

Ba
By
Chn
Chp

301
263
131
214
909

1913
20. 5
22. 6
10. 6
15. 3
69. 0

1914
22. 1
23. 6
9. 5
14. 5
69. 7

%
+8. 4
+4. 2
-9. 5
-5. 6
+0. 9

"nhng ni bt hnh" ca cc nh t bn!!!

1914
230. 1
181. 9
107. 6
116. 4
636. 0

% li nhun
ca t bn

tng s t
bn

| +

(triu li-vr
xtc-linh)

S lng cc
cng ty

Nhng bo co
hng qu
c cng b
vo ngy:

Idem, tr. 54: "Li nhun cng nghip":

Li nhun rng (sau khi tr li tc etc.
nhng khon n)

9. 6
13. 0
8. 8
12. 4
10. 9

327

tr. 10: nhng chi ph ca Nga cho qun i v hm i

1903 . . . . . . 466 triu rp
1904
491
1905
496
1906
504
1907
493
1908
612
1909
631
1910
648
1911
669
1912
809
1913
944

+ 25
+ 5
+ 8
11
+119
+ 19
+ 17
+ 21
+140
+135

%
+ 5. 3
+ 1. 0
+ 1. 6
2. 0
+24. 1
+ 3. 0
+ 2. 7
+ 3. 3
+20. 9
+16. 6

"The Economist", 19. XII. 1914, tr. 1059, bi bo: "Chin

tranh v nhng doanh nghip thng mi - cng nghip
hin i":
... "Khi m cn bo tp m mu nht trong nhng cn
bo tp lch s cn cha bng n ra vo cui thng By
ny th kh m phn bit c rng Krp bt u t u
hoc Cr-d kt thc u. Nhng khoan vay dnh cho
qun s chng cho cht ch vi nhng khon vay dnh
cho kinh doanh ha bnh; s mc n c tnh cht phi sn
xut chng cho cht ch vi vic u t t bn mt cch
c tnh cht sn xut. Ngi ta c cm tng rng ton th
gii kinh doanh, ton th gii ti chnh u tp trung c
Lun-n, Pa-ri v Bc-lanh l nhm mc ch tn ph
hoc xy dng, o knh hoc xy dng pho i, ng
nhng con tu vt i dng hay nhng chin hm.
Nhng hng ti chnh th hu nh khng trnh khi l
nhng hng Anh-c, Anh-Php v Anh-M; cc ban
gim c chng cho vi nhau, cc chi nhnh v cc i l
tn ti hu nh tt c cc thnh ph ln ca c Th gii
mi ln Th gii c. Nhng hng v cc cng ty kch x sn

V (p-xi-lon)

* Ibidem, tr. 4 6 kh nng binh lnh phn khng khi h gn nhau trong cc chin ho.

(390)
(156)
(174)
(49)
18 000
(20) ? 40 000
(21) ? 65 000
(29.3)
( 8.6)
( 9.4)
1.0
10.4
18.25

83
533
968

46
256
374
100
810
2 140
()
90
945
1 660

1 344
2 196
3 523

2 250
? 500
? 8 000

(325)
..
13 000
(31)
( 1.6)
(14.6)
218
232
5.4
4.0

Nga
Php
Vng quc
lin hp Anh
'

294
141
435
4.35
3.50
7.85

S lng
binh lnh
(triu)

170
40
110
600
490
365

269
583

..
1 250

(235)

16 000
..
(25) ? 25 000
(31)

(15.6)
( 5.3)
(11.2)

Chi ph
qun s

68
50
118

Dn s
1913 (triu)
Tn ph v
s ngi
thit mng
Thit hi do
thu hp sn
xut

830
500
1 330

Ngoi
thng

395
320
715

(tnh theo
u ngi)

1 063
264
1 327

Thu nhp
quc dn
1913

2 100
..
? 3 000

(tnh theo
u ngi)

c
o-Hung

triu li-vr xtc-linh

trong su thng

triu li-vr xtc-linh

"The Economist, 1915, s 3724 (9. I. 1915)* (tr. 51):

NB "Nhng chi ph qun s ca chu u"

Ti sn quc
dn 1913

(212)

V. I. L-nin

328

329

sng tip nhn nhng c ng thuc tt c cc dn tc m

rt t ch n nhng ng minh ngoi giao... Trc y
su thng, vic xc nhn rng thnh phn dn tc khng
phi l mt tr ngi cho nhng hip nh kinh doanh, l
mt iu nhm tai... Tt c nhng iu chm dt mt
cch t ngt... Nhng c cho rng c nhng nh kinh
doanh, c giai cp cng nhn cng u khng c ti g
trong vic ny. u u ngi ta cng cho rng ch c mt
s ngi khng ng k: cc hong , cc nh ngoi giao,
nhng ngi ng u nh nc, nhng nh qun s hay
nhng "nh trit hc" l nhng th phm chin tranh...
Chng ta hy vng rng chng bao lu na, s c s tnh
ng, lng tri s c khi phc, tn ngng s ti sinh v
thc ca con ngi s tr li sng sut hn"...

Nhng chi ph trc tip (qun

s) trong su thng
Nhng thit hi do nh ch sn
xut (I-v Guy- ())
Tng ph tn trong
su thng
Thu nhp quc dn bnh thng
trong su thng ("c cho l
nh vy")
T l nhng chi ph trc tip
so vi thu nhp quc dn
T l tng ph tn so vi thu
nhp quc dn
Ti sn quc dn

Nhng
nc
Lin
minh

Nhng
nc
ng
minh

725

990

1 715 (triu 1. xt.)

1 330

810

2 140

2 055

1 800

3 855

1 500

2 500

4 000

48%

40%

43%

137%
72%
25 000 40 000

C hai bn

96%
65 000

() T liu ca I-v Guy- r rng l c tnh cht

thin v!

330

V (p-xi-lon)

V. I. L-nin

Ibidem (2. I. 1915), tr. 12:

"Tt c nhng ngi c mc kch u t thi
gh tm i vi tnh cht man r tt cng v tn khc
ca cuc chin tranh hin nay. Khp ni, mi ngi u
t hi rng liu con ngi, do bn cht ca mnh, c th
chu ng ni nhng au thng thm khc ca cuc
chin tranh cha tng c ny c lu khng, rng
khng bit tnh trng kit qu v nn cht i gn k c
mau chng a nhn dn n khi ngha hay khng.
Mt s t bo c hy vng rng cch mng s n ra
Nga. C l chnh h cng s phi gip mt vi cch
mng chnh t quc mnh, v rt c kh nng l giai
cp cng nhn c s tn cng mnh lit vo ci ch
ngha qun phit xm lc rt tn khc i vi h".
y l trch trong bi bo "Cc quc gia ca vng
NB triu Hp-xbuc" trong c ni rng nc Nga,
tnh cnh dn chng v cc dn tc l ti t hn o.
9. I. 1915, tr. 57: nhng ngi Ru-ma-ni sng Nga
kh hn l o...
Ibidem, tr. 66: chi ph ca Nga cho chin tranh (1/2
nm) = 6 2 3 4 triu rp ( 1 3 triu rp mt ngy).
tr. 72, quyn sch mi: P. Vi-n-gra-p. "Vn
Nga" (1 si-linh)?

"The Daily Telegraph" (s 18 631), 29. XII. 1914.

ng cng nhn c lp v chin tranh.

"Mt trong nhng ngh quyt v vn cui cng
trong chng trnh ngh s ca cuc hi ngh hng
nm ca ng b Xct-len ca ng cng nhn c lp
cuc hi ngh ny s hp vo ngy th by Glt-g, v
ti y ngi Cy-r Hc-i, mt ngh vin, s pht biu vi
cc i biu, i khai tr (ra khi ng) tt c nhng ng

331

vin no ca ng cng nhn c lp gip chnh ph

trong cuc vn ng tuyn lnh hin nay. Mt ngh quyt
khc i biu l thi tic rng khi chin tranh bng n,
ng cng nhn dn tc khng triu tp hi ngh xc
nh chnh sch ca mnh".
nhng ghi chp v ch dn th mc
"The British Review", 1915, thng By, "iu m chng ta
phi thy khi ng trc chin tranh" ca Gin Phrimen , tr. 87-88... "mt bi chng ch ngha yu nc vit
theo ging kch" ca ngi Ba-rt (u ?)
(thuc "nhm cng nhn "T do"").
"Chng ta cn phi tin hnh mt cuc chin
tranh na, ng ta tuyn b, mt cuc chin tranh
chng bn nh giu, mt cuc chin tranh mi nhm NB
tin hnh nhng ci cch"... tr. 88.
"Recht und Wirstchaft", 1915, thng Su.
"Nhng cng on c trong thi chin" ca tin s V.

T-rn-ts
(nhng li khen ngi!! ng ta trch dn "Sozialistische
Monatshefte" ).
Phn lit Vuyn-tem-bc (Stt-ga). "Frankfurter
Zeitung" s 319, t ra bui sng xut bn ln th II, 17. XI.
Danh mc nhng sch mi b sung ca th vin thnh
ph Vin-tc-tua (ra t nm 1907 ), xut bn nm th 7
1913/4.
Trong s nhng tiu thuyt :
Luy-xing -ca-v . "Mu chy" (1870-1).
Nch-x . "Pen-l, k xm lc".
A. Snt-tx-l . "Truyn ngn". 1914.

Sch bo v Thy-s:

332

V. I. L-nin

P n B c - g i . "Sau mt cuc i bi: s phn chia

Thy-s". L-da-n, 1914.
vit trc chin tranh: ng ta tin on c s thng,
e da phn chia Thy-s.
NB: tr. 31 , tuyn truyn cho cuc u tranh in
cung chng "ch ngha x hi cch mng" trong
qun i v trong nh trng.
A . R i - u - g . "Cuc i ca mt c hu bn". Xuy-rch,
1914.
Phn III ("Cc tc phm dng cho gio dc ph thng v
cc tc phm khoa hc"): "Cc hc thuyt v ngun gc".
1914.
("Vn ha ca thi i hin nay", III, IV.)
-g. Bc-na . "Ma-rc". Pa-ri, 1913.
E. Hch-ken . "Cha Tri gii t nhin". Lai-pxch, 1914.
Ru-. Ki-en-len. "Nhng cng quc ln thi i hin
nay". Lai-pxch, 1914.
A. Ma-ne-x . "Mt b phn x hi ca th gii" (v chu
c). Bc-lanh, 1914.
R. Mc-tin . "Nhng ngi thng tr nc c". 1910.
U- . "Ph-bch". Lai-pxch, 1914.
A. Txc-t . "Nhng c s ca v tr: nguyn t, phn t".
Stt-ga, 1913.
Ty-lo . "Nhng nguyn l ca cng tc qun l x nghip
mt cch khoa hc".

than v st
"Internationale Monatsschrift fr Wissenschaft, Kunst und
Technik" (Lai-pxch), 1916, thng Ging (xut bn nm
th 10, s 4).

V (p-xi-lon)

333

H a n - x c - l - t , tin s, tr t khai khong

Muyn-khen. "Than, st v ngha ca chng trong chin
tranh th gii hin nay". Thng k tr lng than v st
cc nc ang tham chin.
(Tr lng ca th gii v qung st)
( "
"
" "
" v than)
(Nhng i hi ca cc nh a cht Xtc-khn 1910
v T-rng-t 1 9 1 3 ).
V mt giu tr lng than
st:
1. M
1. M
2. Ca-na-a
2. Niu-phao-len
3. Trung-quc
3. c.
4. c.
Sn lng than khai thc c nm 1913:
Anh 287. 4 triu tn
c 278. 9
(Tiu th 250. 3 c
233. 8 Anh)
Pht minh xut sc ca T-mt (1878) c gi l
phng php l chuyn kim tnh hay phng php Tmt thay cho phng php Be-x-me v luyn st.
Phng php ny gip cho c c u th v n kh
c pht-pho trong qung st, m chnh l c qung
st li g i u p h t - p h o (NB).
Nh m c thng c Anh.

NB

Cng nghip ha cht sn xut ra c nha than (

c, nm 1912, c mt triu tn).
Nhng vng ca Php b c chim
khong 70% tr lng than ca Php
"
80% "
"
st
"
"
(khng c M th Php gc t lu ri)

334

V (p-xi-lon)

V. I. L-nin

nhng lnh t cc cng lin

Nhng lnh t cc cng lin

3 0

"The Daily Telegraph", ngy 7 thng Mi 1915.

"Sau khi nghe nhng li pht biu ca th tng v
ca b tc Kt-si-n, nhng lnh t cng nhn c c
hi ko di v vn m lnh v cng b li ku gi
nhng ngi tnh nguyn, mt li ku gi vi li l rt
kin quyt, trong c ni: " bo v nguyn tc tnh
nguyn, cn phi lm sao cho mi tun m c t nht l
30 000 tn binh".
Ngi X. U. Bau-c-men , mt ngh vin, th k ca y
ban ngh vin ca i hi cng lin, chiu hm qua, trao
cho v i din "The Daily Telegraph" mt bn ku gi, ni
dung nh sau:

Khng hong.

Li ku gi nhng ngi t do.

"Cng ng bo... Cha bao gi trong lch s ca
dn tc, dn tc ta li phi tri qua mt cuc khng
hong trm trng nh ngy nay... Cuc tn cng ca
c etc. ... (mc ch:) ginh mt thng li gii thot
c th gii khi ni lo v ci ch chuyn ch qun
s m c toan bt th gii phi tun theo..." Ku
gi tng qun, v ci g?... "khng nhng v lm nh
vy th h s bo v c li ch ring ca h, m
cng cn v nhng hnh ng ca h s bo v
nhng quyn li sng cn ca nhn dn"...
..."Chng ta bit rng i vi chng ta th s tht bi
hay l mt nn ha bnh lng l khng nhng c ngha l
NB

335

chng ta s mt i ci uy tn dn tc ca chng ta v chng

ta s chc chn thy cuc xung t li bng n sau vi
nm, m cn c ngha l chng ta s mt ht nhng t do
c nhn v nhng quyn li c nhn m phi hng bao
nhiu th k u tranh mi ginh c"...
G. G-xlinh
y ban ngh vin ca
X. U. Bau-c-men
i hi cng lin.
Gi. 'Gre-i
NB
Tng lin on cng lin.
U. . -pn-tn
Gi. Gi. Oc-
Ban chp hnh
U. X. Xn-c-x
ng cng nhn".
Ibidem, 9. X. 1915 (th by). Khng k nhng cuc mttinh q u n c h n g (X X), nht nh s c:
"Mt hi ngh triu tp vo th hai (11. X.
1915) gia b tc c-bi, gim c mi ph
trch vn m lnh vi cc nhn vt k tn
vo bn tuyn ngn quan trng ca cc t chc NB
cng nhn c cng b vo th nm tun
trc (7. X. 1915)". "Hi ngh ny, trong b
dng
tc c-bi c mi i din ca cc t chc
phng
cng nhn ti d, s hp nh s 12, ph aohp
ninh Xt-rt"...
khng
(X X)... "nhng phng hp c trao
phi
cho Ban chp hnh" [ = do ba t chc k
tr tin
tn thnh lp ra] "s dng khng mt tin
tin hnh cc cuc mt-tinh qun
chng"...
Ngoi nhng cuc mt-tinh qun chng ra,
ngi ta cn t chc nhng chuyn cng tc
cho nhng ngi tuyn truyn, "nhng cuc
mt-tinh cc xng th", "nhng cuc hi hp
vo gi n cm tra" etc.

}
}
}

23*

V. I. L-nin

336

NB

337

..."mt khi lng ln ti liu tuyn truyn, ch

yu l di hnh thc truyn n ri trong cc
cuc mt-tinh" s c chun b... v. v..

NB
v vn t
bn ti chnh

v
"

Ibidem, 15. X. 1915. Mt bi ph bnh tn

dng En-lt P-oan . "S tin ha ca th
trng tin t" (10 s. 6 p.). Lun-n, 1915
("Tin tc ti chnh").

"

("gi-ta")

Mc lc

Ham-x . "Nn kinh t ton th gii" [2-3].

Xu-pan [5-9].
Hup-n [10].
G i u - n i - t [13-14].
-moc-nhi (Ba-t NB) [11].

"Le Temps" [16 v 19-20].

"The Daily Telegraph" v cc bo khc [23-28].
L-t Gioc-gi v 4 t li-vr xtc-linh (4. V. 1915)
[29-30].
B r a u - v (etwa "nhng ngi tht bi ch ngha") c
[17-18].

ham-x. "nn kinh t th gii"

B-ri-gc Ham-x. "Nhng vn ca nn kinh t th
gii". I--na, 1912 . " K i n h t q u c d n v k i n h
t th gii".
Nhng t bn ca Anh nc ngoi (1911) theo Gi.
Py-s (( Gioc-gi Py-s trong "Journal of the Royal
Statistical Society", tp LXXIV, 1910/11, tr. 167)) ("u t
ca t bn Anh cc thuc a etc.").
( B . H a m - x , tr. 228):

V (gi-ta)

V. I. L-nin

338

I. Thuc a Anh (nghn l. xt.)

Bc M
c
Chu Phi
Chu

Ca-na-a v Niu-phao-len
Lin bang c
Tn Ty-lan
Nam Phi
Ty Phi
n- v Xy-lan
Xt-ry-tx Xt-tn-men
Hng-kng
Bc Boc-n- thuc Anh
nhng thuc a khc ca Anh
= Thuc a ca Anh

372
301
78
351
29
365
22
3
5
25

(v theo ng, tng cng l 3 1 /2 t li-vr xtc-linh)

Cng nh vy, xp theo cc chu (triu l. xt.):

541
521
529
368
498
399
037
104
131
024

Chu
Chu
Chu
c
Chu

II. C c n c k h c :
688 078
22 700
8 202
269 808
87 334
94 330
46 375
35 255
31 986
22 517

Nga
Th-nh-k
Ai-cp
Ty-ban-nha

B-o-nha
Php
c
nhng nc khc chu u
Nht-bn
Trung-quc
cc nc ngoi cn li
= cc nc khc
= Tng cng

38 388
18 320
43 753
18 808
11 513
8 134
7 071
6 061
36 319
53 705
26 809
61 907
1 637 684
3 191 836

1)

Ca Ham-x l nh vy.

Phi
u

1 700
500
455
387
150

%
= 53
16
14
12
5

3 192 100%

1 554 152

M
Cu-ba
Phi-lp-pin
c-hen-ti-na
M-hi-c
Bra-xin
Chi-l
U-ru-goay
P-ru
cc nc khc chu M

339

T i n s D c h - m u n g S i n - . "Chiu hng
pht trin ca kinh t th gii" . Bc-lanh, 1912 tr. 150

1)

da vo Gi. Py-s v ni rng nhng con s ca ng ta c

rt bt li v Gi. Py-s ly th gi pht hnh ( chu M
la-tinh 556 = 556 triu l. xt., trong khi theo nh gi ca
S giao dch Lun-n ngy 31. V. 1909 = 7 6 7 triu l. xt.,
trong s c-hen-ti-na 2 8 1 triu, Bra-xin 140 triu).
Bo "The Economist" xut bn Lun-n, ngy 26.
VIII. 1911, c tnh rng t bn ca Anh 10 nc cng
ha Nam M (c-hen-ti-na, Bra-xin, U-ru-goay, Chi-l, Pru, B-li-vi-a, C-lum-bi-a, V-n-du--la, -cu-a-o v Para-goay) = 6 2 2 triu l. xt., trong s c-hen-ti-na 316,
Bra-xin 162, U-ru-goay = 42, Chi-l - 41 (ibidem, tr. 371 ).
T bn nc ngoi Ca-na-a (1910) = 1 2 6 7 8 triu
phrng, trong s ca Anh 9 765, ca M 2 190, ca
Php 372. M-hi-c (1886-1907) = 3 3 4 3 triu
phrng, trong s ca M 1 771, ca Anh 1 334 (tr. 373).
T bn ca B nc ngoi (bo "Export" xut bn
Bc-lanh, ngy 24 XI. 1910) tnh theo triu phrng: H-lan
70; Php 137; Bra-xin 143; 166; Ai-cp 219; c
244; c-hen-ti-na 290; quc gia Cng-g 322; Ty-bannha 337; Nga 441; cc nc khc 338. Tng cng 2 3 /4
t phrng (tr. 365).

340

V (gi-ta)

V. I. L-nin

T bn ca Php nc ngoi:
(ibidem, tr. 235)
Nga
Anh
B v H-lan
c
Th-nh-k, Xc-bi-a v Bun-ga-ri
Ru-ma-ni v Hy-lp
o Hung

Thy-s
Ty-ban-nha v B-o-nha
Ca-na-a v M
Ai-cp v Xuy-
c-hen-ti-na, Bra-xin v M-hi-c
Trung-quc v Nht-bn
Tuy-ni-di v cc thuc a Php

t phrng
10. 0
0. 5
0. 5
0. 5
0. 5
4. 0
2. 0
1. 5
0. 5
3. 5
1. 0
4. 0
3. 0
1. 0
3. 0
= 35. 5

1)

Cn by gi tc gi ni khong 40 - 42 t
T bn ca c nc ngoi (1904), khng k nhng
chng khon c gi (v ngoi phm vi chu u) (triu
mc)
Th-nh-k (tr Ai-cp)
Chu Phi (tnh c Ai-cp)
Bn o Ba-t A-rp v n-
ng-Nam
ng
c v P-li-n-di-a
cc nc chung quanh bin Trung M
b pha Ty ca Nam M
b pha ng
" "
M v Ca-na-a

350
1 350
75
250
450
400
1 200
550
1 600
3 000
= 9 225

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 458.

341

T bn tin t (chng khon) ca c nc ngoi

(1897 - 1906)

c-hen-ti-na
B
B-xni-a
Bra-xin
Bun-ga-ri
Chi-l
an-mch
Trung-quc
Phn-lan
Anh

Nht-bn
Ca-na-a
Cu-ba
Lc-xm-bua
M-hi-c
H-lan
Na-uy
o
B-o-nha
Ru-ma-ni
Nga
Xc-bi-a
Thy-in
Thy-s
Ty-ban-nha
Th-nh-k
Hung-ga-ri
M
(Do ti cng)

cng tnh theo

triu mc
92. 1
2. 4
85. 0
77. 6
114. 3
75. 8
595. 4
356. 6
46. 1
7. 6
141. 9
1 290. 4
152. 9
147. 0
32. 0
1 039. 0
81. 9
60. 3
4 021. 6
700. 7
948. 9
3 453. 9
152. 0
355. 3
437. 6
11. 2
978. 1
1 506. 3
4 945. 8
= 21 909. 7

Tc gi c tnh tng s t bn ca c nc ngoi l

3 5 t mc (tr. 243).

V (gi-ta)

V. I. L-nin

342

Con s = 9. 225 (1904), sau cng chng y chu u

= 18
Sau chng khon c gi khong = 17
= 35
Chu
Chu
Chu
c
Chu

M
(Th-nh-k)
Phi
u
=

1)

T bn ca ba nc giu nht chu u nc ngoi

c t n h c k h o n g 1) :

Chu
Chu
Chu
c
Chu

21 909. 7

Tng cng

NB ln ca c v s tch t ca chng". Xut bn ln th

3, I--na, 1910. P n - n . "Nhng cu to mi trong
nn kinh t th gii". Bc-lanh, 1904. P n c - n - t .
"Bn cht v mc ch ca vic u t t bn nc
ngoi". "Zeitschrift fr Sozialwissenschaft", 1912, quyn
1
- 3). R - b c L p - m a n . "Cc cng ty tham d v
NB
cung cp ti chnh" . I--na, 1909.

Chu Phi
() Chu (tnh c Th-nh-k
c v P-li-n-di-a
() Trung M v Nam M
() M v Ca-na-a

' = 9 225
( + +) = (7 475)

Chng
khon
c gi
(1897-1906)
(?)
2 625. 1
(?)
1 431. 5
5 098. 7
9455. 3

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 458.

37
11
10
8
4

4
1
7

23

29

70

35

'

10
4
2
1
18

51
16
19
9
45

37
11
4
10
8
70

u
Phi

44

140
t mc

Chu
Chu
Chu
Chu
c

35

Tng cng
c tnh

Anh

Php

c
tnh

c
tnh

mc
6. 5
2. 6
12. 8

10
4
18
2
1

37
11
4
10
8

4
1
23
7

21. 9

35

70

35

Ty u (B, Thy-s, cc nc
bn o Xcan-i-na-v)
Nam u (Ty-ban-nha, , Bo-nha)
Cc nc Ban-cng
Nga
o
Ton th chu u
Cc nc Ban-cng + Nga + o
1)

1)

Phi

c tnh
Anh chim %

T bn ca c nc ngoi:
Khng k
chng khon
c gi
(1904)
1 350
1 125
400
3 350
3 000

T mc
Php

Anh

6 530. 2
2 625. 1

12 754. 4

V vn t bn ca c u t nc ngoi, B. Hamx dn (ngoi Xc-t-ri-t ra): R t - x . "Nhng ngn hng

343

1 (??)

1
2
5
8

1
0. 5 (??)
1
0. 5 (??)

5
4
10
2

18
15

4
2 (??)

23
16

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 458.

150
13 578.7
120

9 526.5

122.5

242
1 891.5
190.2
1 407.7
131

841
6 137.9
476
3 239.4
421

1657
9 446.7

6 150
3 420
Hp chng quc M

98

1 080
115
840

B-o-nha

Thy-in Na-uy

3 380
1 280
B

252

2 520
1 420
H-lan

388

280

840
Ty-ban-nha

61
1 480

2 000

47
1 660
o-Hung

3 015

27
2 000

2 140

6 409
106

124

7 326

602

6 391.0

1 239

77
434.1
390.9

71.0

80
1 566.2
74
1 386.8
53

123
4 170.4
70

2 474.4

76.1

88
4 450.4
75

3 007.3

65.7

40
5 047.5
26.1
2 926.8
30

257
16 408.8
141

9 852.6

172.2

260
10 212.5
171.9
6 705.8
195

20 507.1
360
14 977.0

Nga

Chu u
Chu Phi
Chu
Chu M
Chu c
2-5

4 240

1.
2.
3.
4.
5.

(triu mc)
1889
1910
Tng
nhp xut
nhp xut
nhp xut
3 239. 9 2 509. 7 5 196. 8 5 623. 9 +60% +124%
22. 1 418. 0
181. 3
39. 6
128. 2
84. 3 818. 3
332. 3
613. 6 2 190. 7 1 255. 0
635. 4
23. 5 293. 0
71. 8
35. 1
743. 5 3 730. 0 1 840. 4 + 3 4 5 % +147%
' = 838. 3
''= 7 343. 5 (1889)

Ngoi thng (thng mi c bit) ca c ( tr. 1 9 8 )

4 540

1908
253 898
92 818
43 115
30 167
17 111
5 721
8 084
3 565
1 989
7 724

Php

1898
208 747
50 545
26 157
6 186
13 888
1 786
2 797
3 237
1 968
3 233

355

Anh
Bc M
Php
c
an-mch
H-lan
Nht
Ty-ban-nha

Cc nc khc

12 658

Mng li in tn ton th gii (ki-l-mt) (Ham-x, tr. 141):

312

(ki-l-mt)
1899
1909
Chu u
223 869
329 691
Chu M
313 417
513 824
Chu
33 724
99 436
Chu Phi
9 386
33 481
c
18 889
30 316
(do ti tnh) ' = 599 285
1 006 748

9 180

(ibidem):

345

Anh (+Ai-r-len)

886 ki-l-mt
000
000
285
748

1882
1901
1910
tnh
triu mc theo u triu mc tnh theo triu mc tnh theo
ngi
u ngi
u ngi

106
211
294
617
006

1870
mc (tnh
triu mc theo u
ngi

1868 1870
1875
1899
1909 1

(tr. 203). Thng mi c bit (k c cc kim loi qu) ca nhng nc quan trng nht

M n g l i n g s t ca th gii (Ham-x, tr. 138)

453

V (gi-ta)

V. I. L-nin

344

5 224.4
1 520.6
664.2
19.9
0.5
17 286.8
296.3

241 835
24 170
2 683
6 000
849
15 958
-

10 599.8
8 711.4
130.2
82.0
123.3
0.4
0.02
1 552.5

Chu M

291.9
394.1
23.3
2.6
-

711.9

7 699.4

7 699.4

Anh
H-lan
Php
Ty-ban-nha
an-mch
Thy-in
M 6)

Anh
H-lan
Php
Ty-ban-nha
quc c
M 6)

P-ni-d-di-a

9 201.2
2 382.8
10 211.2
220.3
2 073.2
510.0
2 352.2

+ 23 732.2 + 111 924

+8 494.3 2)
+ 2 382.8
+ 9 511.2
+ 210.5
+ 271.2
+ 510.0
+ 2 352.2

123 349

+ 59 660
+ 13 324
+ 15 390
- 6 000
39
+
84
+ 9 087
+ 7 635

+ 99 141

53 097 2)
19 000
31 518
673
6 865
731
11 465

+ 1 459.0
+ 504.2
- 296.3
+
0.5
+ 276.1
+ 296.3

+ 2 239.8

Tng (+) v gim (-)

nghn
nghn
km2
ngi

10 114
140
450
27
-

10 731

6 588
240
80
641
211

7 760

(3 983)

52 069
15 003
37 750
589
8 351
1 403
11 449

126 614

324 773
37 717
17 272
980
192
33 164
8 460

422 558

nghn
ngi

V (gi-ta)

8 962.3
130.2
91.2
0.4
-

9 184.1

8 261.3
394.8
22.6
245.1
17.4

(7 699.4)

9 675.7
2 365.0
9 660.3
560.5
2 069.9
1 590.1
2 662.3

28 583.8

5 265.3
1 520.6
803.5
22.8
0.5
17 388.1
296.3

25 297.1

nghn
km2

V. I. L-nin

Anh

2 331
2 875
319
5 900
-

301 495
37 494
18 073
810
84
25 045
7 635

390 636

nghn
ngi

+ 50 766
+ 1 9 000
+ 28 643
+
354
+
965
+
731
+ 11 465
1 970
7 699.4
3 983
- + 2 013
1 970
7 699.4
3 983
- + 2 013
934
1 238.9
2 440
+ 527.0 + 1 506
564
558.7
1 496
+ 266.8 +
932
240
394.8
240
+
0.7
93
24.2
88
+
0.9 5
37
2.6 3.7
243.8
449
+ 243.8 +
449
17.4
167
+
17.4 +
167
7 740
10 502.6
9 148
97.2 + 1 408
5 160
8 728.2
7 533
+
16.8 + 2 373
110
130.2
140
- +
30
346
82.0
428
- +
82
2 025
- 123.3 - 2 025
38
0.4
31
- 7
1
0.02 1
60
1 561.8
1 016
+
9.3 +
956
[Xem tip on cui bng ny trang sau. B.T.]

11 425

3 218.7

Chu Phi

Anh
706.9
B, quc gia Cng-g
Php
700.0
Ty-ban-nha
9.8
B-o-nha
1 802.0

quc c
-

1900

26 950.9

25 012.7

291 495

22 772.9

Anh
3 765.4
H-lan
1 520.6
Php
160.0
Ty-ban-nha
296.3
B-o-nha
19.9
quc c
Nga
17 010.7
M
(chc l Phi-lp-pin)

Chu

nghn
km2

1876
nghn
ngi

nghn
km2

Trch t cc
bng thgn k
a l ca t-t
Hup-n (1914)

Bng 1. Thuc a vo nm 1876 v 1900 (xp theo cc chu) 2))

Gio s tin s A-lch-xan-r Xu-pan. "S bnh trng

lnh th thuc a ca chu u". 1906 (tr. 256 v 257) 1))

xu-pan. "S bnh trng lnh th thuc a ca chu u"

v "bng thng k a l" ca t-t hup-n

346
347

V (gi-ta)

Bng ny do N. C. Crp-xcai-a vit trong v ghi chp, tr nhng ch in m.

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 473-475.

chu Phi . . . . . . . . . . . . . .
" P-li-n-di-a . . . . . . . . . . .
" chu . . . . . . . . . . . . . . .
" c . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
" chu M * . . . . . . . . . . . . .

2))

1))

(Cc o Thnh Pa-ven, Tn Am-xtc-am, Kc-g-ln)

Ai-len v Grin-len.

10)

Qun o Bc Cc ca Bc M

Tnh c Ai-cp v Xu-ng

9)

349

A. Xu-pan, tr. 254:

"Lnh th thuc cc cng quc thc dn chu u (k
c nc M) tnh theo t l phn trm 1)

8)

529 647 + 26 405.3 + 216 001

Tng s

46 494.8

313 646

72 900.1

2)

6)

3.5

3.5

+
3.5

3.5

Php 10)

Nam Cc

9
+

2
13

15
9
+

1
90
1 301.1
191.0
1
81

91
1 492.1
82
1 492.1

1 301.1
191.0

Bc Cc

Anh 8)
an-mch 9)

nghn
km 2

1 374.0
88.1

nghn
ngi
nghn
km 2
Tng (+) v gim (-)
nghn
nghn
km 2
ngi
[tip theo. B.T.]
1900
nghn
nghn
km 2
ngi
1876
nghn
ngi

Xp vo cc thuc a y c c cc o Ha-oai v A-la-xca l nhng x khng cng bin gii vi lnh

th [ch yu ca chnh quc].

V. I. L-nin

348

1876
10. 8
56. 8
51. 5
100. 0
27. 5

1900
90. 4
98. 9
56. 6
100. 0
27. 2

+ 79. 6
+ 42. 1
+ 5. 1
- 0. 3

Nh vy, c im ca thi k ny l s phn chia chu

Phi v P-li-n-di-a" ... (tr. 254)...

Qu trnh cc nc chu u cp bc ngi bn x
c nu ln c bit r nt phn trnh by s phn chia
vng Vin n (Xim v "Min-in" thuc Anh hoc Bicma-ni pha Ty v ng-dng thuc Php pha ng)
trong sch ca Xu-pan, tr. 299 v cc trang tip. Tng kt
(nhng con s v din tch c ht sc v cho trn) (tnh
theo nghn km 2 ):
1876
Ma-lc-c thuc Anh . . . . . . .
32
Min-in thuc Anh . . . . . . . 228
Nhng t thuc Php . . . . . . 160
Cc nc c lp . . . . . . . . . . 1 665

1900
92
696
663
634

Vng Vin n hiu theo

ngha chnh tr . . . . . . . . . . 2 085

2 085

+
+
+
-1

60
468
503
031

"Ngoi ra, nn lu rng ngi ta ch bo m cho

Xim c 239 000 km 2 thi"...
((Theo sch ca Hup-n (1914) th Xim c 600 000
km 2 !! Cha cp c ht!!))
* " y, A-la-xca b coi l thuc a ca M".
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 473.

24*

55 552

15 003

15 033

17 272
37 750
80
803.5
9 660.3
22.6

10 581

2 365.0

2 365.0

37 717
240
140

38 097
2 045.6

10 114
2
8 962.3
1 374.0

1 520.6
394.8
130.2

6 558

393 546

8 261.3

5 265.3
9 675.7

33 538.6

18 073
31 518
88

50 107

19 000

19 000

37 494
240
140

37 874

664.2
10 211.2
24.2
2 683
2 875
93
160.0
700.0
23.3
Chu
Chu Phi
P-li-n-di-a

Php

965.3

5 997

10 985.1

[Xem tip bng ny cc tr. 352 353. B. T.]

+ 115 744
+ 59 660
+ 50 766
+ 2 013
+
932
+ 2 373
+ 13 354
+ 13 324
+
30
+ 19 000
+ 19 000
+ 44 110
+ 15 390
+ 28 643
5
+ 10 236.9
+ 1 459.0
+ 8 494.3
+ 266.8
+
16.8
+
0.7
+
0.7
+ 2 382.8
+ 2 382.8
+ 10 019.8
+ 504.2
+ 9 511.2
+
0.9

367 605

301 495
53 097
8 258.1 3 983
1 496
7 533
1

nghn
ngi

ca Hup-n

nghn
km 2
nghn
ngi

tng (+) v
nghn
km 2

gim (-)
nghn
ngi

NB

2 382.8

Xu-pan. "Dn s th gii". Quyn X n XII.

Cc quyn b sung ca "Tin tc P-tc-man".
G-ta, 1912.

2 382.8

NB

(trong loi 1 , ch yu l n-: 365 triu chu v

105 triu chu Phi. Trong loi 3 , ch yu l Bc M: 78. 7
triu, Xi-bi-ri v Trung : 7. 6 triu)

105. 1

1 520.6
394.8
130.2

2 045.6

665. 6

24 170
240
110

98. 9

24 520

93. 9

2 044.9

H-lan

108. 9

Chu
1 520.6
P-li-n-di-a
394.1
Chu M
130.2
B quc gia Cng-g
Chu Phi
-

29. 4

5 224.4
9 201.2
7 699.4
558.7
8 728.2
1 301.1

32 713.0

11. 5 triu

351

241 835
2 331
1 970
564
5 160
1

13
2. 3

3 765.4
706.9
7 699.4
291.9
8 711.4
1 301.1

da trng

22 476.1 251 861

s dn

Anh

35. 6 triu 477. 0 triu

33. 9
79. 7

mt

Chu
Chu Phi
c
P-li-n-di-a
Chu M
Bc Cc

1) Thuc a gm ngi bn
x:
2)
"
" hn hp:
3)
"
" gm nhng
ngi di c:
Nhng vng t b chim
lm thuc a

dn s

nghn
ngi

km 2

1900
nghn
km 2

Khi a ra nhng s liu t m v chu M (38 331 200

km 2 ; 144. 2 triu ngi, trong 88. 3 triu ngi da trng),
chu Phi (26 950 900 km 2 ; 123. 3 triu ngi); chu
(24 506 200 km 2 ; 390.6 triu ngi); cc thuc a bin
pha Nam (8 938 300 km 2 ; 6. 4 triu ngi), Xu-pan tng
kt nh sau (tr. 313):

1876
nghn
km 2

Tng kt vn chim thuc a, Xu-pan ni rng iu

ch yu c hon thnh trong 50 nm gn y (1850 1900) tr. 306 v cc trang tip v ng ta chia ra 3 loi
thuc a: 1) bn x (khng c hoc hu nh khng c
ngi da trng. n- thuc Anh l loi ny); 2) hn hp
(s t l ngi da trng; ln ln); 3) thuc a di c (i a
s l ngi da trng).

Theo cc bng

Xu-pan vit: "Khng cn nghi ng g na, qu trnh ny"

(phn chia vng Vin n ) "vn cha kt thc".

324 773
52 069

V (gi-ta)

V. I. L-nin

Bng 2. Thuc a vo nm 1876 v 1900 (xp theo cc nc) 1)

350

313 646

46 494.8

529 647

1 016

- 1

- 1

+ 296.3 + 7 635

9.3

+ 17.4

(0.02)

0.02

88.1

0.4

88.5

296.3

17.4

(1875.5)

17388.1

13

27

40

192
11 449
641

12 282

1 403

1 403

980
8 351

9 331

568 694

(1 016)

211

(9687)

33164

8 460

33 164

0.5
2 662.3
245.1

2 907.9

1 590

1 590.1

22.8
2 069.9

+ 956 (1 561.8)

+ 167

+ 323.0 + 8758

+ 276.1 + 9087

2 092.7

+ 276.1 + 9 087 17 388.1

0.02

0.02

731

731

39
965

926

+11 998
+
84
+ 11 465
+ 449

+
+

+
+

37
- 2 025

589

560.5
-

450

nghn
ngi

(3.5)

91.2

nghn
km 2

+ 26 405.3 + 216 001 74 963.5

+2 596.5
+
0.5
+2 352.2
+ 243.8

+ 510.0
+ 510.0

+ 271.2
+ 271.2

- 2.6
- 123.3

6 000
+ 354

- 7 708

82

Bng ny do N. C. Crp-xcai-a vit trong v ghi chp; nhng ch in m do V. I. L-nin vit.

72 900.1

1 561.8

60
1 552.5

167

8818

- 211.7
- 296.3
+ 210.5

gim (-)
nghn
ngi

V (gi-ta)

1)

Tng s

Chu M

17.4

1875.5
-

60
-

1552.5
P-li-n-di-a

25045

7 635

25 045

90

31

121

84
11 465
449

11 998

731

731

810
6 865

7 675

673

673

3.5

tng (+) v
nghn
km 2

428

nghn
ngi

V. I. L-nin

296.3
17286.6

16958

17 286.8

17010.7

15 958

191.0

81

0.4

191.4

0.5
2 352.2
243.8

2 596.5

38

119

Chu

17 010.7

510.0

510.0

19.9
2 073.2

2 093.1

220.3

220.3

3.5

82.0

1900
nghn
km 2

Chu

Nga

0.02
0.02

Thy-in

191.0

Bc Cc

Chu M

0.4

191.4

Chu M

an-mch

Chu
Chu Phi
P-li-n-di-a

quc c

Chu Phi

849
5 900

6 749

37
2 025

6 000
319

8 381

346

nghn
ngi

19.9
1 802.0

Chu
Chu Phi

1 821.9

589
2.6
123.8

560.5
P-li-n-di-a
Chu M

B-o-nha

296.3
9.8

Chu
Chu Phi

432.0

Nam Cc

Ty-ban-nha

82.0

Chu M

1876
nghn
km 2

[tip theo. B. T.]

352
353

V (gi-ta)

V. I. L-nin

354

Th no l ch ngha quc?
Nhng cng

Thuc a
1876
1914

km 2

Chnh quc Tng s

1914
1914

quc "ln":
(tnh theo triu)
Anh
Nga
Php
c
Nht-bn
Hp chng quc
Bc M
Tng s ca su
cng quc "ln"

km 2 ngi
22. 5 251. 9
17. 0
15. 9
0. 9
6. 0

km 2 ngi
33. 5 393. 5
17. 5
33. 2
10. 6
55. 5
12. 3
2. 0
0. 3
19. 2

km 2 ngi
0. 3
46. 5
5. 4 136. 2
0. 5
39. 6
0. 5
64. 9
0. 4
53. 0

km 2 ngi
33. 8 440. 0
22. 8 169. 4
11. 1 95. 1
3. 4 77. 2
0. 7 72. 2

0. 3

9. 7

9. 4

97. 0

9. 7 106. 7

40. 4

273. 8

65. 0

523. 4

19. 5

437. 2

81. 5 960. 2

Ton b chu M . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39. 98

Hp chng quc Bc M . . . . . . . . . . . .
9. 40

tt c cc thuc a . . . . . . . . . . . . . . . .
9. 20
cc nc khc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19. 1
ba nc na thuc a (Th-nh-k +
+ Trung-quc + Ba-t) . . . . . . . . . . . . . .
cn li . . . . . . . .
Ton b chu Phi
tt c cc thuc a:
cn li =
Ton b c:
tt c cc thuc a = (+ P-li-n-di-a?)
triu ngi

Ton b tri t (khng k hai cc) . . . . . . . . . . . . . . . .

6 cng quc ln
tt c cc thuc a
3 nc "b xu x"

46.5

313.6

74.98

Cc thuc a k h n g thuc v
nhng cng quc ln

133

1 657

568.7

9. 9

437. 2
568. 7
361. 2
1 367. 1

45. 3

929.9

ngi
(triu)

189. 5
97. 0
10. 7
81. 8

21. 38

Ton b chu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
44. 45

tt c cc thuc a . . . . . . . . . . . . . . . .
25. 3

Ba nc b ngi ta c bit ra cng x ra thnh ng mnh (Th-nh361. 2

k, Trung-quc, Ba-t) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14. 5

Tt c cc thuc a:

355

871. 2
422. 5
448. 7

14. 5

361. 2

4. 6

87. 5

29. 9
28. 6

136. 2
126. 6

1. 3

9. 6

8. 9
7. 7

7. 8
3. 4 (?)

300 c c quyn
150 b p bc
1 000 thuc a v b xu
x
1 450
150 nc nh v d b
1 600

N B Nc Nga 169 x 0.57% = 96.33 NB

96 triu ngi b p bc hoc khng bnh
ng v quyn li
km 2
Ton b chu u . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. 97
Anh + Php + Nga + c . . . . . . . . . . . b 6. 70
cc nc khc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.27

ngi

(triu)
452. 4
b 287. 2
165.2

Khong:
triu ngi
300 "cng quc ln", nhng k p bc v n cp c
c quyn
300 nc b ph thuc, khng c y quyn li, b
cp bc v nh b
1 000 thuc a v nc "b xu x"
1 600

Ngi Nht
Ngi Nga
Ngi Anh
Ngi M
Ngi Php
Ngi c
Ngi B-o-nha
Ngi
Ngi o
Ngi an-mch
Ngi Na-uy
Ngi B
Ngi Ty-ban-nha
Ngi Thy-in
Ngi H-lan
Ngi Hung-ga-ri
Ngi Bra-xin
Nhng ngi khc

Tng s
2 328
61.0

508.4

9.7

0.3

12.3
19.2

2.9
0.3

77.5

5.9
0.7
11.1
9.7

2.4
0.1
3.4
0.7
1.8

945.6

150.2
72.2
329.6
106.7

22.5
4.5
77.2
51.4
21.6

169.4
425.0
95.1
689.5

triu
ngi

' = 0.1 triu km 2 v 4.5 triu dn

Xc-bi-a 87 303 km 2 v 4.5 triu dn

B 29 452 km v 7.5 ngi (triu) + 2.4 triu km thuc a v 15 triu

triu dn. ' = 2.4 triu km 2 v 22.5 triu ngi

437.2

16.5

6 cng quc "ln" ( - )

2

137.9
53.0
329.6
97.0
3.0
0.4
11.1
9.4
() Nht-bn
Trung-quc
() M

1)

12.3

2.9

15.0

22.3
30.3
11.1
63.7

triu
km 2

14.5

V (gi-ta)

361.2

351.2
10.0
12.9
1.6

' =
=
'

Ba-t

523.4

9.7

19.2

12.3

33.2
393.5
55.5

ngi

21.6
329.6

65.0

0.3

0.3

2.9

17.4
33.5
10.6

km 2

1914

1. 8
11. 1

Th-nh-k
Trung-quc

273.8

40.4

15.9
251.9
6.0

ngi

17.0
22.5
0.9

km 2

1876

(Thuc a) tnh theo triu

V. I. L-nin

2.4

7.5
4.5
64.9
51.4
21.6

33.2
378.5
55.5
467.2

triu
ngi

0.03
0. 09
0.5
0.7
1.8

1) B
Xc-bi-a
() c
o - Hung
Th-nh-k

triu
km 2
16.9
30.0
10.6
57.5

triu
ngi
136.2
46.5
39.8
222.3
5.4
0.3
0.5
6.2

triu
km 2
() Nga (chu u)
+ chu )
() Anh
() Php
' =

144 754

Tng s

1912
Hng
C nhn
733
75 210
323
45 908
592
8 690
133
3 869
107
3 133
276
2 817
44
2 785
40
537
17
328
11
279
8
250
15
245
6
224
2
189
13
157
3
27
1
9
4
97
Thuc a

Quc tch nhng ngi nc ngoi cc cng

t nhng

Chnh quc

356
357

Din tch hin

nay

7 602

4 766

4 445

435

354

429

1 533

150

Dn s

t c thm

24 195

1 891

- 4 256

Ch khc nhau l do c tnh sai, c th l An-ba-ni c a ra b hn trn thc t.

Bng ny do N. C. Crp-xcai-a vit trong v ghi chp.

1))

527 673
Cc nc vng
Ban-cng

1)

307
23 888
527 336
- 337 1)

169 317
Th-nh-k

64 657

8 618
Crt

Hy-lp

An-ba-ni

48 303
Xc-bi-a

Mng-t-n-gr

96 345

- 149 755

28 000

51 318

5 100
9 080

39 000

28 180

6 130

344

28 180

2 632

- 4 583

1 624

800

28 000

285
14 180

2 912
87 303

7 248

4 337
114 005

139 693
8 340

17 660

131 353

Bun-ga-ri

triu
km 2
44. 45
9. 97
29. 89
39. 98
8. 96

Chu
Chu u
Chu Phi
Chu M
c
Cc nc
hai cc

800

Ton b tri t:

Ru-ma-ni

Din tch
c

t c thm

Din tch hin

nay

Din tch
c

Dn s
Tng din tch tnh theo km 2

Cc nc vng Ban-cng trc v sau chin tranh 1912/3 1))

V (gi-ta)

V. I. L-nin

358

Tng cng:

triu

871. 2
452. 4
136. 2
189. 5
7. 8

526
273
82
114
5

359

Thng mi c bit
(1912)
tnh trn
Nhp
Xut
mi km 2
(triu
mc)
19. 6
9 278 10 162
45. 4
56 655 44 224
4. 5
3 149
3 584
4. 7
15 738 18 286
0. 9
2 199
2 269

12. 67

0. 01

145. 92

1 657. 1

1 000

11. 4

87 019

78 525

Bng thng k a l ca t-t Hup-n,

xut bn 1914 (xut bn nm th 63) 1)
Anh
(1912) Ai-cp
(1912) Xu-ng thuc Ai-cp
(1912) Man-t
(1911/12) Sp
(1911/12) n-
(1911) Xy-lan
(1911) Xt-ry-tx Xt-tn-men

(1912)
(1912)
(1912)
(1912)
(1910)
(1912)
(1912)
(1912)
(1912)
(1912)
(1912)
(1912)
(1912)

Vng bo h M-lai
Hng-kng
Bc Boc-n-
Lin bang Nam Phi
t th dn Ba-dt
R--di-a
Nc Ni-a-xa
ng Phi
Dan-di-ba
Ni-gi-ri-a
Xi--ra L-n
B bin vng
o M-ri-x

ng st
km
4 241
1 725
13
98
55 875
971
34
16
1 180
15
211
12 626
26
3 872
182
943
10
1 467
365
270
207

1)
on ghi trang 10 ca quyn v ny (xem tp ny. tr. 359-362)
do N. C. Crp-xcai-a vit; nhng ch in m do V. I. L-nin vit.

V (gi-ta)

V. I. L-nin

360

(1912) Niu-phao-len
(1912) Ca-na-a
(1912) Ha-mai-ca
(1912) Nhng o hng gi
(1912) T-ri-ni-t
(1912) Hn-u-rt
(1912) Guy-an
(1912/13) Lin bang c
(1912/13) Tn Ty-lan

1 238
47 150
313
45
135
40
152
30 141
4 588
168 149

Php
(1910)
(1912)
(1913)
(1913)
(1913)
(1913)
(1913)
(1912)
(1908)
(1913)
(1913)

An-gi-ri
Tuy-ni-di
Ty Phi
B bin X-ma-li
Ma-a-ga-xca
R-uy-ni-ng
n-
ng-dng
Mc-ti-nch
Guy-an
Tn Ca-l--ni

3 491
1 656
2 400
130
368
126
30
1 374
224
16
17
9 832

(1912) Cng-g thuc B

1235

(1912) Li-bi
(1912) -ri-t-r

87
120
207

quc c
(1913)
(1913)
(1913)
(1913)

ng Phi
Ca-m-run
T-g
Ty Nam Phi

1 602
443
327
2 104
4 476

361

H-lan
(1912) ng n

2 355
2 683
337

Cc t khc

5 375

Nga
(1913) Cp-ca-d
Trung
Xi-bi-ri

17 036

(1911) Th-nh-k
trong
1. Chu u
2. Tiu
3. Xy-ri v A-ra-bi

6 660
1 994
2 372
2 294

(1909) Ba-t
c s dng

54
12
Tng
din tch
tnh bng km

Dn s
2

T h - n h - k , nh nc lp hin t
nm 1909
Th-nh-k thuc chu u
Tiu
c-m-ni-a v Cuc-i-xtan
Xy-ri v M-d-p-ta-mi
A-ra-bi

1 794 980
28
501
186
637
441

180
400
500
800
100

21 600 000 (1910)

1
10
2
5
1

891
940
357
361
050

000
765
436
203
000

(1910)
(1910)
(1900)
(1910)
(1910)

T r u n g - q u c , nc cng ha t
thng Ba 1912
Trung-quc chnh quc
Mng-c
Ty-tng

11 138 000

329 617 760

6 242 300 325 817 760 (1910)

2 787 600
1 800 000
2 109 000
2 000 000

N h t - b n , quc c
hin php
Nht-bn chnh quc
i-loan

673 681

72 206 475

382 415
35 997

52 985 423 (1912)

3 512 607 (1913)

V. I. L-nin

362

Ca-ra-phu-t (Xa-kha-lin
thuc Nht)
Quan-ng
Triu-tin

34 069
3 374
217 826

42 612 (1913)
501 767(1913)
15 164 066 (1913)

N B: tnh theo nghn km 2 (tng din tch)

BA-T khong 1645
(ton b dn s Ba-t
nm 1907: 9 1 /2 triu)
Theo hip c nm 1907:
phm vi nh hng ca Anh khong 355
"
" "
"
" Nga khong 790
nhng li buc ti ln nhau

Nhng li buc ti ln nhau:

"La Revue de Paris", 1 thng Ba 1915 (s 5, 1915)
bi bo ca G. -moc-nhi: "Nhng phng php
Th-nh-k - c Ba-t" (c km theo bn nhng
phm vi nh hng ca Nga v Anh Ba-t).
Ting la ca mt tn quc ch ngha v thng li
NB
ca ngi c. (in hnh miu t ch ngha quc.)
C on vit (trang 217):
"24 thng Chp (1914) mt tri bom n T-hran, nhm git nhng vin cng s Nga, Php, B v
NB Anh, nhng khng trng ch v kt qu l tri
bom git cht mt trong nhng k tham gia v m
mu do bn c Th-nh-k t chc"...
Tc gi trch dn nhng bi bo ca mnh ng trn
tp ch "Revue du monde musulman" , 1913, cc s 22
v 23 (thng Ba v thng Su 1913) v trch nhng
cun sch ca mnh nh: " N h n g v n s n g
NB a - n u p " . Pa-ri, 1911 (La-r-d v T-nanh); " B
m y c a i t r c a B a - t " . Pa-ri, 1913 (L-ru);
mt cun khc na cng ca ng: "Nhng c quan ti
chnh ca Ba-t". Pa-ri, 1915 (L-ru).

V (gi-ta)

1.

363

Nm Xch-can-in (21. III. 1912 20. III. 1913).

Bun bn gia Nga v Ba-t = 6 2 8 8 5 7 9 0 0 cran (1

ng cran = 0.4545 phrng).

Xut khu ca Ba-t sang Nga = 69% tng s xut ca
Ba-t.
Nhp khu ca Nga vo Ba-t = 58% tng s nhp ca Ba-t
(tr. 205).
2. Xut khu ca Anh sang Ba-t = 25% tng s nhp ca Ba-t.
Xut khu t Ba-t sang Anh = 13% tng s xut ca Ba-t.
3. Th-nh-k
4. Bun bn gia c vi Ba-t = 24 316 252 cran.
5. Php
6.
((Th t cc nc xp theo quy m bun bn vi Ba-t: 1 6))
Preussische Jahrbcher , 1915, quyn 3 (thng Ba), bi
ca Han-x en-bruch (tr. 485):
Phin-ly, cng s Anh Na-uy, thay mt chnh
ph Anh, tm cch thu mt tn git ngi kh NB
Ngi Rt-gi K-d-men, ngi Ai-r-len. (Trch li
buc ti tr li ca en-bruch a ra chng li Anh).
nhng nhn xt v k thut
The Daily Telegraph, 15. III. 1915. Nhng nhn xt v k
thut. Xng du trong chin tranh. Mt tu chin hon
ton chy bng du.
Vin i thn ph trch ngn kh quc gia ni ng,
khi ng ta pht biu: y l cuc chin tranh k thut.
Chng ta thy k thut in du n ca n vo tng giai on
ca cuc u tranh rng ln hin ang din ra trn ton th
gii. K thut khng cn ng vai tr th yu na ri.

V. I. L - nin

364

N tr thnh mt nt in hnh ch yu ca chin tranh, n

ni khi gn y miu t vai tr ca sc ko bng my trn lc
a, mt nhn chng cho rng c th gi n l mt cuc
chin tranh xng. C l nn gi n l chin tranh du ho th
ng hn v thut ng ny bao hm c hm i trong chng
mc ni nh vy l ni n rt nhiu trong s nhng tu ln
nht cng nh nh nht ca hm i, m tiu biu l nhng
siu chin hm v tu ngm.
Tu N hong -li-da-bt l mt trong nhng chic tu
u tin hon ton chy bng du. Gi r hn. iu ch yu l
ly nhin liu c nhanh chng etc. etc. Mt bc tin khng
l ca k thut.
Ngi ta sp chuyn sang dng ng c t trong cho cc
tu chin. Nhng tu bun chuyn sang dng loi ng c
ny ri.
Giu-ni-t. cuc khng hong
ca ng dn ch - x hi1
Giu-ni-t. C u c k h n g h o n g c a n g d n
ch - x hi.
Ph lc: cng v nhng nhim v ca phi dn ch x
hi quc t. Xuy-rch, 1 9 1 6 . 1 0 9 tr. (105 109, cng).
Li m u ngy 2. 1. 1916: theo nh tc gi ni, cun
sch ny c vit vo thng IV. 1915.
tr. 6: S u hng ca phi dn ch x hi quc t c
l khng c g ngu xun bng giu gim s u hng
tr. 24: Hai ng li pht trin dn n cuc chin
tranh y 1) 1870, NB, s s p n h p An-da-x v Lo-ren v 2)
s pht trin ca ch ngha quc trong 25 nm gn y.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit. Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 30, tr. 1 20.

V (gi-ta)

365

tr. 28: Bi pht biu ca Bu-i-lp 11. XII. 1899.

Cng lnh quc ch ngha r rng: ngi Anh th
nc Anh ln hn na, ngi Php th nc Php NB
mi, ngi Nga th chu , ngi c th nc c
ln hn na.
tr. 31 33: vit rt hay v vic t bn ti chnh c cp bc
nng dn Th-nh-k Tiu .
tr. 4 2 : Trong cuc chin tranh hin nay, vn ch l s
tn ti ca 2 quc gia: B v Xc-bi-a
tr. 43 : Nga, ch ngha quc khng hn l s
bnh trng kinh t m ch yu l li ch chnh tr ca
nh nc.
tr. 48: s tan r ca nc o c y nhanh do s xut
hin nhng nc dn tc c lp ngay st nch nn qun
ch
Tnh trng k h n g c sc sng ni ti ca o bc l
r rt
Nn qun ch Hp-xbuc khng phi l mt t chc
chnh tr ca nh nc t sn, m ch l mt tp on gn b mt
cch lng lo vi bn su mt ca x hi li vi nhau (49)
tnh trng lng nan kh trnh khi: hoc l nn
qun ch Hp-xbuc, hoc l s pht trin t bn ch
ngha cc nc vng Ban-cng (49)
Vic xo b o Hung, ng v mt lch s m
ni, ch l s tip tc s tan r ca Th-nh-k v cng vi
s tan r ca Th-nh-k, n l mt yu cu ca tin trnh NB
pht trin lch s (49 50).
Ch ngha quc c, b tri cht vo hai xc cht
ang thi ra, i thng ti cuc chin tranh th gii
(50).
u-a-la Man-ga Ben Ca-m-run v mt ci ti
khng c tht l m mu (phn quc) b x gio mt
cch lng l, khng qua cc th tc nng n ca vic x
25 . . . 28

366

V. I. L - nin

n, trong ting sng n ca chin tranh ng on trong

ngh vin c bao ph ci xc ca lnh t u-a-la bng mt
bc mn yn lng kn o (56).

tr. 6 0 : 2 nguyn nhn gy ra tht bi nm 1905:

(1) cng lnh chnh tr rng ln ca n; mt s (vn
), nh vn rung t th hon ton khng th gii
quyt c trong phm vi ch x hi hin nay
(2) s gip ca bn phn ng chu u
71: Nguy c i vi s pht trin mang tnh cht gii
phng ca nc c khng phi l nc Nga, nh ng
on trong ngh vin c tng, m l ngay chnh nc
c (v ngoi ra c cu: ng li Tsa-bc-n, tr. 71).

74: Chng l nguyn tc x hi ch ngha v quyn dn tc

t quyt li khng c ngha l mi dn tc u c quyn v c
ngha v phi bo v nn t do v c lp ca mnh hay
sao? (75) tt nhin, dn tc no u hng gic ngoi xm, th
tht ng b khinh b
75: Nhng li trch dn quyn N i c h i n
P h p : Nhit tnh anh hng cao nht m x hi c cn c
th t ti c, l mt cuc chin tranh dn tc, v hin
nay th r rng rng chin tranh y l mt tr bp bm mt
trm phn trm ca chnh ph
76: V th l trong lch s ca giai cp t sn, s xm
chim v cuc u tranh giai cp khng phi mu thun vi
nhau nh cc huyn thoi quan phng vn tuyn b, m ci
ny li l th on v biu hin ca ci kia. V nu nh i vi
nhng giai cp thng tr, s xm chim l mt th on hu
hiu chng li u tranh giai cp, th i vi cc giai cp
ang ln, mt cuc u tranh giai cp gay gt nht vn c l
th on tt nht chng li s xm chim Lch s cc
thnh ph t h i t r u n g c c bit l nm 1 7 9 3 .

V (gi-ta)

367

77: cng th i vi quyn t quyt: ng l ch ngha

x hi tha nhn rng mi dn tc u c hng quyn
c lp v t do, quyn t mnh nh ot s phn ca
mnh. Nhng nu coi nhng nc t bn ch ngha hin nay
l biu hin ca quyn dn tc t quyt y th nh th l tht
s nho bng ch ngha x hi. Cho ti nay, nc no
trong nhng nc y, nhn dn c quyt nh nhng
hnh thc v iu kin ca s tn ti dn tc, chnh tr v x
hi ca h (sic!)?. Mc, ng-ghen, Lt-xan hiu quyn t
quyt ca nhn dn c l mt nc cng ho c thng
nht ln. [Nc c hin nay c xy dng (NB) (77)
trn ng hoang tn nt ca ci quyn dn tc (NB) t
quyt (NB) ca nhn dn c]
77 hoc v d nh Cng ho tam vi cc thuc a
ca n bn chu v nhng hnh vi bo tn ca n thuc a
hai chu chng l li l biu hin ca quyn t quyt ca
nhn dn Php hay sao?
78: Hiu theo ngha x hi ch ngha ca khi nim
ny, th s khng c mt dn tc no c gi l c t
do, nu nh s tn ti ca n, vi t cch l quc gia, li
da trn c s s n dch cc dn tc khc, v h chng
phi ngay chnh nhn dn cc thuc a cng b coi l NB
nhn dn v thnh vin ca quc gia y sao? Ch
ngha x hi quc t tha nhn quyn cc dn tc c
t do, c lp v bnh ng, nhng ch c ch ngha x
hi mi c th to nn nhng dn tc nh vy, ch c ch
ngha x hi mi c th thc hin c quyn dn tc t
quyt. V khu hiu y ca ch ngha x hi, cng nh
cc khu hiu khc, khng phi l bin h cho ci
ang tn ti, m l kim ch nam, l nhn t thc y giai
cp v sn i theo mt chnh sch tch cc cch mng, c
tnh cht ci to
25*

368

V. I. L - nin

Trong hon cnh quc ch ngha hin nay th

ni chung, khng th c nhng cuc chin tranh dn tc
?
t v c na (78) khng tnh n hon cnh ny tc
l xy nh trn bi ct.
V vy, vn phng ng v tn cng, vn k ti
phm l tuyt i chng c mt ngha g c (78) v c Php
ln Anh u khng t v, h bo v khng phi l v tr dn
tc ca h, m l v tr chnh tr th gii ca h
NB: xua tan ci bng ma chin tranh dn
tc hin ang chi phi chnh sch ca phe dn ch x
hi (81).
Chnh sch quc ch ngha l mt hin tng quc
t, l kt qu ca s pht trin ton th gii ca t bn
(79) Ch c xut pht t , mi c th t mt cch
ng n vn bo v t quc trong cuc chin tranh
hin nay (80) H thng cc lin minh, nhng li ch qun
s v.v. trc tip thu ht nhng li ch q u c c h
n g h a v cc nc q u c c h n g h a Cui cng,
chnh ci s tht l hin nay tt c cc nc t bn ch ngha
u c thuc a, m cc thuc a ny th trong thi k c
chin tranh, ngay c khi chin tranh ny lc mi bt u l mt
cuc chin tranh dn tc t v i na, cng u b li cun
vo chin tranh d l do nhng nguyn nhn chin lc qun
s thun tu chin tranh thn thnh Th-nh-k, s
khuyn khch khi ngha cc thuc a chnh s tht y
cng t ng bin mi cuc chin tranh hin nay thnh mt
m chy quc ch ngha ton th gii (82)
Tm gng Xc-bi-a (nc Nga ng sau n), H-lan
(thuc a ca n v.v.) Nh vy, cng li l hon cnh
lch s ca ch ngha quc hin i ang quyt nh
tnh cht ca cc cuc chin tranh trong cc nc khc
nhau, v hon cnh tc ng n mc l hin

V (gi-ta)

369

370

nay, ni chung, khng th c nhng cuc chin tranh dn tc t

v c na (84)
Tc gi trch dn C. Cau-xky: Ch ngha yu nc v ng
dn ch x hi, 1907, nht l tr. 16, ni rng trong nhng
iu kin y, th khng cn c th mong ch u c mt
cuc chin tranh bo v t do dn tc c na (Cau-xky,
do Giu-ni-t trch dn, tr. 85). (C. Cau-xky, tr. 12 14, ni v
cc vn dn tc rng c h (NB) s a u (NB) khi giai cp v
sn chin thng th nhng vn y mi c th c gii
quyt.) [C. Cau-xky, tr. 23. NB]
Th th nhim v ca phi dn ch x hi l
g? Khng th ng. Khng. Nh vy, thay cho
vic che y mt cch gi nhn gi ngha cuc chin
tranh quc ch ngha, bng tm o bo v t
quc, th chnh l cn phi coi trng (do tc gi vit
ng) quyn dn tc t quyt v vic bo v t quc,
dng chng nh mt chic n xeo cch mng
chng li (do tc gi vit ng) chin tranh quc
ch ngha (85). Yu cu s ng nht ca cng cuc
bo v t quc l ch nhn dn t tay nm ly s
nghip quc phng. Bc u tin tin ti l:
i dn cnh, tc l khng nhng ch v trang ngay
lp tc ton th nam gii ln tui, m cn trc ht
l cho dn chng quyt nh vn chin tranh
v ho bnh; sau , iu c ngha l lp tc xo
b mi tnh trng khng c quyn v chnh tr, v t
do chnh tr tht rng ri l cn thit lm c s
cho s t v ca nhn dn. Tuyn b nhng bin
php hu hiu y trong vic bo v t quc, i phi
thc hin chng, chnh l nhim v hng u ca
phi dn ch x hi (86). y th m nhng ngi
dn ch x hi hnh nh li t b yu sch thnh

NB!

V. I. L - nin

lp i dn cnh cho n khi ht chin tranh!!! mc d

chnh chng ta ni rng c h c i dn cnh mi
c kh nng bo v t quc!!!
Nhng bc thy ca chng ta li hiu vic bo v
t quc theo mt cch khc (trong tc phm Ni
chin, Mc ng h cuc chin tranh dn tc ca Cng
x) v Phri-rch ng-ghen nm 1892 ng h vic
lp li nm 1793 Nhng cnh : Khi ng-ghen vit

nh vy, ng nh ni v mt tnh hnh khc hn tnh

hnh hin ti (87) trc cuc cch mng Nga. ng

??
?

??

NB

???
NB

??

(ng-ghen) ni ti mt cuc chin tranh dn tc t v

thc s ca nc c ang b tn cng (87)
V tip sau: ng vy, nhng ngi dn ch x
hi phi bo v t nc mnh trong thi k khng
hong lch s ln lao. V chnh cng l li lm ln
ca phi dn ch x hi Phi ny b mc t quc
m khng h bo v trong gi pht nguy him nht. Bi
v, trong gi pht y, ngha v hng u ca h i vi
t quc l vch cho t quc thy mt tri thc s ca
cuc chin tranh quc ch ngha y, x toang bc
mn nhng li yu nc v ngoi giao gi di ang che
y s xm phm i vi t quc; tuyn b mnh
m v r rng rng i vi nhn dn c th thng
hoc bi trong cuc chin tranh ny cng u nguy hi
nh nhau c tuyn b cn phi lp tc v trang cho
nhn dn v cho nhn dn t quyt nh ly vn
chin tranh v ho bnh cui cng l em cng lnh
c thc s dn tc ca nhng ngi yu nc v cc
nh dn ch nm 1848, cng lnh ca Mc, ngghen v Lt-xan: khu hiu mt nc cng ho c
ln v thng nht m i lp vi cng lnh chin tranh

V (gi-ta)

quc ch ngha, tc cng lnh nhm bo tn o v

Th-nh-k; ngha l bo tn bn phn ng chu u
v c. chnh l l c l ra phi em ging ln
trc t nc, l c thc s dn tc, thc s gii phng,
l c l ra ph hp vi cc truyn thng tt p nht ca
nc c v ca chnh sch giai cp quc t ca giai cp
v sn (88).
Nh vy, tnh trng lng nan nng n gia li
ch ca t quc v s on kt quc t ca giai cp v
sn, cuc xung t bi thm thc y cc ngh vin ca
chng ta ng v pha chin tranh quc ch ngha m
lng au nh ct, tt c u ch l nhng iu tng
tng, ba t ca bn dn tc ch ngha t sn. Ngc
li, gia li ch ca t nc vi li ch giai cp ca Quc
t v sn c mt s hi ho hon ton, ngay c trong thi
chin cng nh trong thi bnh: c chin tranh ln ho
bnh u i hi pht trin ht sc mnh m cuc u
tranh giai cp, i hi bo v mt cch kin quyt nht
cng lnh dn ch x hi (89)
Nhng ng c th lm c nhng g? Tuyn b
tng bi cng ? hay vic binh lnh c tuyt chin u?
Tr li nhng cu hi y th tht l nc ci. Ngi ta
khng th lm mt cuc cch mng c. Cc quy
nh v nhng cng thc c tnh cht k thut u
n g n c c i (90), vn khng phi l ,
m l mt khu hiu chnh tr r rng. (Hi ni di
dng chng li k thut etc. etc., chng li nhng nhm
m mu nh etc.) (NB 101 102.)
VIII (93 104) c bit bn v vn thng
hay bi v tm cch chng minh rng c hai u
khng tt (s tn ph, nhng cuc chin tranh mi

371

V. I. L - nin

372

100:

Cn
M??
v
Nht??

etc.). Vic la chn ny s l mt s la chn tuyt

vng gia hai trn n (98) ngoi tr trng hp
duy nht: trng hp giai cp v sn th gii, bng
hnh ng can thip cch mng ca mnh, ph v mi
s tnh ton (ca hai tn quc) (98) Status quo
khng th c c (99), khng li li, m tin ti
thng li ca giai cp v sn. Khng m mng theo
tinh thn gii tr qun b, khng khng tng, ci
cch b phn (99), m l u tranh chng ch ngha
quc.
tr. 102 - e do tiu dit, trn quy m ln, giai
cp v sn chu u (102) Tn hiu mt cuc cch
mng x hi gii phng loi ngi ch c th pht
ln t chu u, t nhng nc t bn ch ngha lu
i nht, khi thi c n. Ch c cng nhn Anh,
Php, B, c, Nga, mi c th cng nhau lnh o
i qun nhng ngi b bc lt v b n dch ca c
nm chu (103).

Nhng ngi x hi ch ngha

v ho bnh
Journal des dbats, 11. XI. 1915.
Nhng ngi x hi ch ngha v ho bnh R
rng rng ci lin minh y (lin minh Xim-mc-van)
c t chc bi nhng ngi x hi ch ngha c m ai
ny u bit mi quan h thn tnh ca h vi chnh ph
nc ny. l mt ng tc gi m k ch ca ta khng
th dng lm cho ta kinh ngc c. Chng nhiu
ln dng li ci tr y, t khi chng cm thy l chng tht
bi n ni ri.
ng x hi ch ngha Php thy cn thit
phi pht biu nh vy (ngh quyt ca ng x hi
ch ngha chng li hi ngh), nh tan mi s hiu

V (gi-ta)

373

lm v khng nh mt ln na rng ng mt mc
trung thnh vi bn hip c lin minh thn thnh, mt !!
hip c yu nc.
V nhng bi bnh lun
Trong bo tng
Le Temps, 13. XI.
Bi bnh lun (trang 2) bn n mt bi ca bo Vorwrts vit
v li pht biu ca R-n-en v bn mt cch c thin cm n
bi bo ca bo LHumanit p h n i Xim-mc-van.
Ibidem 12. XI.
Nhng ngi x hi ch ngha v An-da-x - Lo-ren
bi ca Cm-pe-r - M-ren ng trn bo LHumanit
ni thng ra rng chng ta khng xem An-da-x - Lo-ren ng
nh thc cht ca n (= nh l lnh th ca c m chng ta
khng mun xm chim)
Brau- vit v etwa
nhng ngi tht bi ch ngha c
Hochland. Muyn-khen. Quyn 8 1914/1915. Thng Nm
1915.
c quan ngn lun thin cha gio, qu tc ca phi gio
quyn o Muyn-khen
(nh xut bn Cc-l Mu-t)
T.Brau-. Chin tranh v ch ngha x hi.
Chin tranh c ngha ln hn mt s kin bnh
thng xy ra trong qu trnh pht trin ca ch ngha x hi:
n m u (t nht l trong tim nng) cho s hon thnh nht
nh ca qu trnh pht trin y (176)
(ng ta gii thiu Mc, ng-ghen, B-ben)
Tht bi v mt l lun khng cn tr ch ngha
c hi tip tc sng vui v v c knh trng. Qun

374

V. I. L - nin

chng tp hp xung quanh ngn c x hi ch ngha cng

tng thm, th nguyn vng ca h hng v hin ti cng
tng thm theo mt quy m cn ln hn nhiu, v hon ton
khng th ngn cn h hng v mt nh nc hin i khi
h c c vng (179 - 180)
Chnh l trong h t tng (cch mng) y, ci h t
tng m Bc-stanh u tranh chng li, chnh l trong
h t tng y, cuc chin tranh chu u ng mt vai tr
ln lao l phng ch i vo cch mng x hi (180).
(Cc cng on ang tr nn thng minh)
ngay trc chin tranh, tnh hnh i n ch l
ch ngha x hi cng on thc s xch li gn cuc ci cch
x hi t sn (181).
Bc quay ngot trong phi dn ch - x hi c khi
chin tranh c tuyn b, din ra nh l mt s ly
khai mnh m v t ngt, nu nh ch xt n n thun
v mt bn ngoi. Mi hm qua y, cc bi pht biu
trn bo ch c nhng li nhc nh, cnh co v nhng
li khn cu bng th ngn ng tuyn truyn c rch.
Thm ch c c nhng lun iu vang ln dng nh
NB ca ngi tht bi, khi ni n ci tnh hnh dng nh
xy ra Php sau nm 1870. Nhng sau , mt ngy n,
xy ra mt bc quay ngot dt khot n ni
khng ai c th hnh dung c. Nhng li gii thch
quan phng c cng b v vn y th khng th
bin minh cho bc quay ngot c d ch l mc
rt xa xi. Nh mi ngi u r, v vy y cng
khng cn thit phi ni nhiu v vn ny na, ta c
th d dng bc b nhng li gii thch da trn nhng
li tuyn b quan phng trc y (181).
(ng ta ni: qun chng x hi ch ngha tip xc
vi thc t y ca cuc sng)

V (gi-ta)

375

Nhng ngi x hi ch ngha sng sut, nht l phe

xt li (182) ch ra t lu mi nguy him ca li gio dc
qun chng nhn dn kiu nh th (kiu x hi ch ngha c)
(ca ngi ch ngha yu nc)
Rt cuc th by gi, cc nh ci lng c th hy
vng tm c mt c s mnh v vng cho mt cng lnh x
hi ch ngha v dn ch x hi mi m h nhit tnh mong
mun xit bao (183)
Nu nh cn xc nh mt cch ngn gn kt qu
thc t ca hot ng xt li, th i khi c th ni
rng hot ng y lm lay chuyn lng tin ca
cc lnh t v ca lp cc nh t chc thc tin gi vai
tr lnh o i vi ch ngha Mc, v cho n nay
h chng bit thay ch ngha bng ci g cho y
NB
, nn bin sch lc ca h thnh biu tng
ca lng tin (184).
v ni chung (188), ng ta ni, chng ta ch ting ni ca
nhng ngi t chin ho tr v.

NB: Bo co cng tc ca cc thanh tra cng xng

v hm m Thu-s nm 1912 v 1913 A-a-rau, 1 9 1 4
(265,tr., 3 mc).

NB

V cc bi bo v nhng bi bnh lun

trong bo tng
Le Temps, 6. XII. 1915.
L k nim trn Sm-pi-nhi c t chc hm nay.
Din vn ca ngi An-be T-ma:
Khng th c ho bnh, chng no min An-da-x ca

376

V. I. L - nin

chng ta v min Lo-ren ca chng ta cn cha c sp nhp

vnh vin vo nc Php
cho n khi lm cho ch ngha quc c khng cn
kh nng tc hi c na etc. etc. ( chin thng) trit

Ibidem, 7. XII. 1915

Bi (ca to son) Nhng li ni hay.
Cuc biu tnh ny li cng c ngha v trong
chnh ph, ngi An-be T-ma cng vi cc ngi
Ghe- v Xam-ba i din cho mt ng x hi
ch ngha thng nht m mt s thnh vin ca n
NB khng th qun c nhng xu hng nguy hi
chim u th trong s h hi trc chin tranh, v vn
ang tip tc b chi phi bi ci l tng m h v ch
ngha quc t sut lm cho chng ta b dit vong.
y (trong din vn ca T-ma) c mt yu sch r
rng v chnh xc v vic trao tr hon ton v khng iu kin,
vng An-da-x - Lo-ren cho nc Php. Nhng li l ny li
i lp rt t vi nhng cng thc qu thn trng, nhng
cng thc m i khi cnh cc t cng a ra v dn n
nhng s hiu lm ng tic.
Ibidem (tr. 2) Trong nhng ngi x hi ch ngha. Hm
qua, c mt cuc hp tr b ca ng b Xe-n (chun b cho
i hi ng 25. XII. 1915). Buc--rng nh pht biu,
nhng ngi ta ngt li ng mt cch th bo (ngi ta la
l ng khng c u nhim) ( i d e m J o u r n a l d e
d b a t s , 7. XII. 1915. Khi Buc--rng tuyn b l ng i
din cho phe thiu s th ting phn i mnh m ni ln).
Chiu hm qua ngi Mc-hem phi c ti ph Pa-ri
Mng-t-ri mt bn bo co v lin minh nhng ngi ho
bnh ch ngha quc t Xim-mc-van. Bn bo co ca ngi
Mc-hem b cm.

V (gi-ta)

377

Bi bo
Nhng k cung cp trang b qun s
ca M
Neue Zrcher Zeitung, 1915, s 485, t ra bui sng xut
bn ln th nht. 23. IV. 1915.

Nhng k cung cp trang b qun s ca M.

Trong mt thi gian kh di, cc bo M c ng
nhng tin tc v vic cung cp trang b qun s cho cc nc
ng minh. Xin trch di y nhng li l ca mt t bo
Ca-li-phoc-ni-a:
T nay tr i, nhng nh sn xut ngi M s gi trang b
qun s cho cc nc ng minh bng ng bin qua Ca-naa, ri t ngi ta s bc sang cc tu ca Anh ch sang
Anh. Nhng hng ho dnh cho Php v Nga cng c ch
qua ng , ri sau s chuyn tip t Anh i. Nhng nc
ng minh thng qua cc i din hoc trc tip k hp ng
mua vi hu ht cc nh my sn xut v kh, nhng x nghip
ch to trang b qun s ca M. Tt nhin, nhng nh my ny
phi c gi b mt chuyn v s b nh ch vic cung cp
nh vy, bi l ton b vt t l hng qun s bun lu.
M, c 57 nh my chuyn sn xut v kh hoc
trang b qun s. Trong thi k bnh thng, cc nh my
y c khong 20 000 cng nhn, nhng by gi khi m cc
nh my u lm vic hai ba ca th s cng nhn phi c
ti khong 50 000 ngi. Nhng nh my sn xut v kh
v cc x nghip ch to trang b qun s khng sn xut
nhng cht n. y l mt ngnh cng nghip c lp bao
gm 103 nh my. Khi bt u chin tranh, sn lng ca
chng tng ln gp i. Mt s nh my py-r-xi-lin
phi lm vic ti 3 ca. D nhin l v ci nhu cu ln nh vy
nn gi c tng ln. V d nh chnh ph Php hi thng Hai

378

V. I. L - nin

t mua 24 triu phun py-r-xi-lin vi gi 65 xu mt

phun; nhng lc bnh thng trc y ch gi 20 25 xu
mt phun thi.
Ri n cc hng trang b cho lnh v nga: giy dp,
dng c nh bp, yn nga, da thuc, v.v.. Chin tranh chu u
r rng l mt iu c bit c li cho M.
L-t Gioc-gi trong ngh vin.
y-li T-l-grp,
22 v 23 thng T 1915
The Daily Telegraph, 22. IV. 1915.
Bi pht biu ca L-t Gioc-gi ti H ngh vin:
ng lm cho H ngh vin phi ngc nhin khi
bo tin rng ch trong hai tun cui thng m pho binh
Anh bn ht mt s lng n nhiu hn s n dng
trong ton b chin tranh B-e.
Nu trong thng Chn, sn lng (n pho) l 2 0,
NB
th
thng Ba l 3 8 8 gp 19 ln.
(Th m thng Chn cn nhiu hn thng Tm, thng
Tm li nhiu hn thng By!)
Trc chin tranh, ngi ta tnh ra rng trn lc
a s c 6 s on. Th m by gi c ti 3 6 s on
= 720 000 ngi.
Hi thng Ba, ngi ta thng qua o lut v bo
v nh nc, u thc (cho chnh ph) c quyn nm
ly tt c nhng nh my c kh thch hp v chuyn
NB chng sang sn xut n i bc.
Trang b qun s tun ra lin tc - l cng thc
tt nht cu nhng sinh mng v m bo cho chin
tranh mau chng kt thc
Ibidem, 23. IV.

V (gi-ta)

379

Ngha v yu nc ca nhng nh kinh doanh:

ti xin tuyn b rng khi thu xp cng n vic lm sau
chin tranh, th ti s ch trc ht n nhng ngi phc
v trong qun i.
Ch k
( c s n g ca
nh vua v cc b trng).
Ibidem. Cun sch ca R u - d - v e n . Nc M v chin
tranh th gii.
Tc gi ch trng theo quy tc ny: ni nh nhng thi,
nhng mang theo mnh mt cy di cui (ng ta phn nn l
ngi ta c gi ng ta l big stick (di cui) m qun mt
on u cu ni ca ng ta). (V d v nc B.)
ng ta ch trng ban hnh M ch h u n l u y n
q u n s cho ton dn theo kiu Thy-s hay c
nhng bi bo ca Hu-g Bt-g
ng trn bo Ta-g
Der Tag, 1915, s 93 (quyn A). 22. IV. 1915.
Bi bo: Nhng cng on t do v chnh ph ca tin s
Hu-g Bt-g, ngh vin.
Tc gi bt u t chuyn ng Kic-oc-ph, tng gim
c cng ty khai thc m ( Ghen-den-kic-sen) trch ng b
trng en-bruch (b trng B ni v) l c quan h cht
ch vi nhng lnh t cng on.
Nh vy l nguy him, cng nhn s c th ngy
cng khng mun ngi yn.
Tc gi phn i rng vic chng c g l tai
ho c, rng c ch ln cng nhn u ng chung
trong mt chin ho, rng nu nh h (= nhng cng
on t do = nhng ngi dn ch x hi) u
c li cun vo lm vic chung trong B ni v

V. I. L - nin

380

NB

v nhng vn nht nh ca giai cp cng nhn v v

nhng vn ca ton dn tc, th iu i vi h
khng nhng l s tha nhn, m cn l ngha v phi
k h c t trong sut thi gian chin tranh mt s iu
khon nht nh trong cng lnh dn ch x hi,
nhng iu khon thuc phm vi ca Quc t, v ging
nh cc thnh phn khc trong nhn dn, phi hon
thnh ngha v ca mnh v bo v t quc

Bi bo ca cng tc gi y trong s 82 (9. IV.).S pht

trin ca chnh sch ca chng ta c on vit:
ng ngc nhin l ngay n c trong cc cuc tho
lun ca nhng ngi dn ch x hi, trn c s quan
im ca ch ngha Mc, cng li ni ln mt cch r rng
kin l gi y cn phi tnh n s pht trin sau ny ca
ch ngha quc v s pht trin ca cc i cng quc
th gii t ch v ht sc c lp i vi bn ngoi. Mt s
phn i iu ny, s khc li nh ghp ch ngha quc
vo tin trnh pht trin ca ch ngha x hi, v tt nhin l
trong hai xu hng y, xu hng no sng sut hn v c
nhiu trin vng thng li nht th y l iu hon ton
chc chn ri
bi bo nhng mc ch ca chin tranh
ng trn bo nh kinh t
The Economist, 27. III. 1915. Th by.
Bi bo: Nhng mc ch ca chin tranh (nhn bi pht
biu ca Gry ti B-stanh Hn-l hm th hai (22. III. ??)).
Ban bin tp khc than cho ho bnh v ly lm mng v
Gry khng ni mt iu g c th ko di chin tranh hoc
lm cho n thm c lit

V (gi-ta)

Cui bi bo c on:
Nhng nhn vt nh nc khng th cam chu
ci trin vng l chin tranh kt thc y au thng:
mt ci tang chung v l mt s ph sn gn nh ph
bin. Sp n thi k c kh nng tnh n nhng yu
cu nhn o v ng thi thc hin nhng mc ch
m ngi E-u-a Gry ch ra (t do ca cc dn tc
etc.) Nhc bng b l thi c th chin tranh s
khng ko di mi mi c. N s phi kt thc
bng mt tnh trng hn n cch mng m khng
mt ai c th bit rng tnh trng s bt u t u
v s kt thc ra sao. D l ngy mai chin tranh c
kt thc th ngay c ci t nc tng i thnh
vng ny cng cha chc tm ra c mt gia
nh khng phi chu ng ci cnh au n ko di
bao nm v nhng iu bt hnh do chin tranh gy
nn (tr. 615). (Ht).

381

382

V. I. L - nin

trng chin tranh tuyn b trc Thng ngh vin rng

cui nm 1915 (!!) Php s c
200 pho nng di c 105 mm v n cui nm 1917 (!!!)
c 200 pho nng ngn c 120 mm.
Chng l c li c th rt ra mt kt lun khc vi
NB
kt lun: Phi tin ln, khng mt thi gian sao?
NB

Bo Gi-ne-v, 7 thng T 1915

Journal de Genve, 7. IV. 1915.
Bi x lun di u : Ni qu nhiu l c hi ni v
cun sch: Nhng bi hc ca cun Sch vng nm 1914 ca
Hng-ri Ven-sin-g, mt thnh vin ca Vin, Nh xut bn Blu
v Gy, Pari.
V mun nu ln tnh trng thiu chun b ca Php, ngy
13. VII. 1914 (ch ngy thng!) ti Thng ngh vin, ngi
S. Hum-be, thuyt trnh vin ca tiu ban qun s ni trong
bi pht biu rng hu nh Php khng c pho hng nng,
ngay c pho c 10 13 21 cen-ti-mt cng khng c. Cn sng
ci c 28 cen-ti-mt th sau mt nm na h mi c!!
Ngay ngy hm sau, 14. VII. 1914, ng Mt-xi-mi, b

l-t Gioc-gi ni
v bn t li-vr xtc-linh
L-t Gioc-gi trong H ngh vin. Th ba, ngy 4. V.
1915. (The Daily Telegraph, 5.V.)
Thu nhp ca nc ta nh th no? Thu nhp ca nc
ta trong thi bnh c khong 2 400 000 000 li-vr xtc-linh.
Chc l s thu nhp ny hin nay phi cao hn.
V sao? Chng ta phi chi ra y hng trm triu
tin i vay. Mt phn kh ln s tin y l chi
NB
ngay trong nc. Ngi ta lm gi quy nh v
c lm thm gi, lng ca h c tng ln; li
nhun ca mt s ngnh cao hn v tt nhin l
s cao hn nhiu; do thu nhp ca nc ta hin
nay c l phi cao hn l hi ho bnh. Mt s ngi
c
l thu c nhng mn li kh ln (ch , ch
NB
) cn nhng ngi khc th tng c thu
nhp ca mnh ln gp bi so vi mc c.
Ti khng cn nghi ng g na rng hon
ton s l cng bng khi chng ti ngh, - nu
iu c th, - n nhng thu m cc ngi
phi tng ln hoc n nhng khon m ph
phi t ra c th c phng tin m nui
dng chin tranh trong khong hai ba nm,

V (gi-ta)

383

rng iu hon ton hp l l nhm vo nhng ai c

thu nhp c bit cao nh chin tranh (tn thnh) NB
Bnh thng s tin tit kim nc ta trong thi
bnh c bao nhiu? Bnh thng hng nm, s tin
tit kim c khong 300 400 (triu) li-vr xtclinh. Thu nhp cao hn, v ti ngh rng ti khng
cng iu khi ni rng mc sng mi nc chu
u u thp hn nhiu, - ti cng khng r l
thp n mc no ri.
Nhng s tin tit kim ca nc ta trong thi
NB
gian chin tranh, khi m thu nhp cao hn, c l phi
tng ln gp i.
Vn tc gi , bi dn.
Nc ta l nc v cng giu c r rng l
giu nht chu u. Ti khng r liu nc ta c phi
l nc giu nht th gii tnh theo t l dn s
khng. Chng ta u t 4 000 000 000 li-vr xtc-linh

vo n h n g c h n g k h o n c g i c l i
n h t nc ngoi v c c t h u c a
Chng ta bt u c p t i n c h o i
b phn cc nc ng minh ca
c h n g t a m u a h n g

4 t
li-vr
xtclinh

384

V. I. L - nin

(-TA)
Mc lc

Nhng on trch v ghi chp v c h n g h a q u c .

C . C a u - x k y (Quc gia
dn tc etc.)
[3 4]
Ln-s
[5 10]
T bn ti chnh Nga
[13-14]
Cun sch ca B-rn vit v chin
tranh (NB)
[15]
Ln-tx bn v chin tranh hin i
[17 18]
C. Cau-xky. Quc gia dn tc etc.
Quc gia dn tc, quc gia quc ch ngha v lin
minh cc quc gia ca C. Cau-xky. Nuyn-bc, 1915 (50
p-ph-nch) (80 tr.).
Trong I Vi kin v ch dn ch v quc gia dn
tc C. Cau-xky bt b mt ngi cnh hu (Vin-nch) v
mt ngi cnh t Han-l (trong Volksblatt Han-l) l
nhng ngi ni rng nguyn tc quyn ca mi dn tc v
nn c lp dn tc (tr. 5) li thi (trong tuyn ngn ngy 4
thng Tm). Trong vn ny, Cau-xky ng h phi gia v
nhai li nhng iu c rch v mi quan h gia ch dn ch
v quc gia dn tc.
Ngoi ra, trong vn ny, ng ta chng li nn dn
ch nguyn thu v chng li ch lp php trc tip

V (-ta)

ca nhn dn (8), song ng ta li coi hnh thc tch cc

hn ca nn dn ch, tc l bi cng qun chng l dn
ch nguyn thu (8).

V. I. L - nin

385

386

thc khc nhm pht trin t bn (tr thuc a ra) nhng

anh tiu t sn v nhng anh tiu nng, v ngay c nhiu nh
t bn v tr thc na u nh vy (21)

ng ta ni: chng ta khng ng h status quo (14), m ng

h mt cch khc thot ra khi nhng khun kh dn tc
Giai cp v sn khng th t gii phng bng cch l mt
vi tng lp ca n lm mt s ngh nht nh hoc sng trong
nhng vng nht nh s nhn c phn ca mnh do ch p
bc v bc lt mang li. Cch chng qua ch l lm cho v tr
ca giai cp v sn yu i m thi (16)
[V khng c mt li no v ci kt lun cn phi rt ra t
iu ny c!! Mt k ngu bin!]
tr. 17, c mt s di tr xuyn tc lp trng ca nhng
ngi cnh t. ng ta ni: c h na (cng nh nhng ngi
phi hu) cng tn thnh rng ch ngha quc l tt yu,
nhng p li, h i ch ngha x hi phi c thc hin
ngay lp tc (17)
tn
iu ny c v cp tin lm, song ch (!!!) c th gp
bp
phn y nhng ai khng tin vo vic thc hin ngay
bm
lp tc ch ngha x hi trn thc t sang phe ch ngha
c
quc.
nh!!
Tip l nhng iu ba hoa tm thng nht ni
rng x hi l mt c th, ch khng phi l mt chic
my v.v. cng nhng chuyn nhm nh tr con khc na
(c n m ch rng nhng tnh cm dn tc (18)
trong cng nhn th mnh m) ri kt lun rng tnh
tt yu ca ch ngha quc khng a n ci iu NB
phi l l u tranh vi n bn trong phng thc sn
xut (t bn ch ngha) (21).
Chng ch ngha quc, nhng ng h nhng cch

Ln-s. ng dn ch x hi c
V chin tranh th gii

Tin s Pn Ln-s. ng dn ch x hi c v chin

tranh th gii. Bc-lanh, 1915 (Phoc-vc-tx). 64 tr. (1.00 mc).
Tht l mt mu mc v nhng ging iu ba hoa s-vanh
ca nhng k chuyn ngh b . em so snh vi Pl-kha-np
s b ch!!
Chin tranh = sn phm ca chnh sch quc ch
ngha (5).
B-ben pht biu I--na (1911) rng thay cho gii
tr
qun
b, vic v trang din ra v tnh hnh ang
NB
tin n mt thm ho ln. (5)
Nhc n cc cuc chin tranh v cc cuc cch mng hi
u th k 20, Ln-s ln ting ni: iu m chng ta ang tri
qua, chnh l cch mng (6)
ng ta ni: chng ta, nhng ngi dn ch x hi c,
chng ta l mt nhm mnh nht trong Quc t (6), chng ta
u tranh vi chnh ph ta kin quyt hn bt c ai etc. etc.,
chng ta lun lun ngh ly nc Anh lm kiu mu (lm
nh th k cai tr nc Anh khng phi l bn t bn, m l
u ban xc tin 10 iu khuyn v nhng iu lut khc v
o l (6 7)). Theo ng ta th nhng truyn thng ca lch s
nc c v ca Lip-nch mt ngi khng bao gi hon
ton thot khi ci ch ngha bn v no ca ngi Nam c
v s th ght i vi ngi Ph - u l c l (7).
Thm ch n mc l Cau-xky c th vit rng i
vi Anh, lm b ch trn mt bin l iu ti cn thit

V (-ta)

387

(7: trch u?) (xt theo gc nhng phng tin sinh

sng, khc vi c)
Tnh cht nguy him ca lun chng ny, mt !
lun chng tuy vy rt ph hp vi quan im i
din cho mt kin hu nh nht tr trong ng,
c bc l ra y trong cuc chin tranh th gii
hin nay (7)
s yu t nh vy ca vic ph bnh cc nc ngoi
(8) bt ngun t lc lng rt hng hu ca ng t
tnh quc t ca n.
Khng cn nghi ng g na, n (cuc chin tranh th gii
ny) l chin tranh quc ch ngha (9) Chnh sch
phng ng ng st Bt-a Anh v Ai-cp etc., s
phn chia Th-nh-k (cn trong d kin), Ma-rc etc.
Trong vic phn chia th gii ny, nc c hon
ton khng c ai hi han g n (10) v v nng v !!
phn i s s sut c tnh cht nhc m ny hn l bo
v nhng li ch vt cht khng ng k lm trong vic
bun bn ca c Ma-rc m chnh ph c ln ting
phn i hip ngh Anh Php v Ma-rc.
Nm 1908 (trong cuc gp g R-ven) my nc (Nga +
Anh + Php) nh chia nhau Th-nh-k, nhng cch mng
Th-nh-k cn tr vic y (11).
Nm 1914, Anh vi c gn nh tho thun xong vi
nhau v vic phn chia phm vi nh hng chu Phi (13) v
phng ng etc. chin tranh do li ca nc Nga.
Nm 1913, c do gy chin tranh v c-m-ni-a (14)
i vi c, m chng ta hiu l quc c v o
- Hung, th vn s bnh trng t bn ch ngha tr !!
thnh vn tn ti dn tc (15).

388

V. I. L - nin

Vn hin nay khng phi l vic phn chia thuc

a v phm vi nh hng etc. na, m l nh sau:
Nhn dn c liu c c tip tc tn ti nh l mt
dn tc ln c lp hay khng hay l mt phn ln lnh
th dn tc ca n, pha ng cng nh pha Ty, s
!!
b tch ra v b p phi chu quyn thng tr ca k
khc? (15).
Li ch ca ch ngha x hi quc t ni chung v
ca phong tro cng nhn c ni ring s v pha no
trong cuc chin tranh ny, mt khi y l s uy hip i
vi s thng tr ca Anh trn th gii? (16).
S thng tr ca Anh trn mt bin l s tip tc nhng cuc
chin tranh chng cch mng Php. c quyn ca Anh hi gia
th k 19: Anh phi tr thnh cng xng ca th gii.
Nn t do c khoe khoang qu i ca Anh l da vo
s n dch th gii (20).
Theo mt ngha nht nh, Anh l giai cp thng tr ca
th gii (20)
Ti, Ln-s, Hem-ni-tx, 1912 (tr. 417 v cc trang tip
ca cc bin bn) trch dn li ng-ghen bn v s sp
ca s c quyn ca Anh v ti pht biu:
Tuy vy, ch ngha x hi quc t, v phn mnh,
khng h c ly mt l do no gp phn duy tr vnh
vin s thng tr lu di ca c mt nh nc t bn
!
ch ngha i vi tt c nhng nh nc khc. Lm nh
th th nhng iu kin cho ch ngha x hi thng
li s ch thm kh khn v chm li mt cch gi to m
thi (22 3).
i vi ton th gii v c bit l i vi ch ngha
x hi quc t th thng li lch s ln lao l vic lm suy
yu s thng tr ca Anh trn mt bin (23 4) v ho
bnh cng lu bao nhiu th thng li y cng chc chn

V (-ta)

389

by nhiu Phong tro cng nhn ang e do giai cp t

sn Anh
Nu nh xem xt vn theo quan im y th i vi
giai cp t sn Anh, vic tham gia chin tranh th gii chng
qua ch l chy trn ch ngha x hi m thi (24)
Trong thc t, nu nh c cch no a cuc u
tranh gii phng c tnh cht quc t ca giai cp v sn chng
ch ngha t bn li li hng chc nm th l lm cho c
tht bi trong cuc chin tranh ny chng li Anh (25)
L nn nhn ch yu ca Quc t, nhng ngi dn ch
x hi c s b nghin nt, v giai cp cng nhn s b qung
sang phe ch ngha t bn etc. (25)
Nc c l qu hng v ci ni ca ch ngha x hi
khoa hc (26) Li ch ca giai cp v sn quc t v pha
nc c (27)
Ch Nga hong Mc v ng-ghen hi nm 1848.
Nhng by gi khc ri. ng-ghen nm 1891 (on trch:
tr. 29). Nhng by gi khc ri.
Nc c vi t cch l n v dn tc hon chnh, ch c
by gi mi sinh ra cng vi cuc chin tranh ny (31)
Chin tranh c Nga vt xa phm vi mt cuc
chin tranh quc ch ngha. N l chng kt thc trn
con ng pht trin y au kh ca nhn dn c i
n s thng nht dn tc ca mnh (33)
Trch li ng-ghen ni v ngoi giao ca Nga (35): chng
khc g va mi vit
Chng li s chia ct nc Nga (37) (khng c s chia ct
(38)), chng li vic thnh lp cc quc gia nh, ch cn mt
nn t tr dn tc no l
Lm sp ch Nga hong (vic ny th phi trng i
giai cp v sn Nga) th s thc y s pht trin
Nc Php v chin tranh ( V) S phc th

390

V. I. L - nin

Nhng li ch ca t do v dn ch l dt khot
khng th tng dung c vi thng li ca v lc ca
Php (42), v Php l ng minh vi Anh v Nga.
Hin nay ng dn ch - x hi c quan nim vic
mt vng An-da-x -Lo-ren l s ct xn nc c (43).
Mt nn ho bnh trong danh d (44) vi nc cng
ho Php - chnh l ci cn c.
Qu kh v tng lai ca nc c ( VI):
Vn ho dn tc v ngha ca n (theo .Bau-, trch
dn tr. 53). Tnh cng ng v vn ho (50 v v.v.).
Ch ngha t bn phi pht trin theo hng i ti
ch dn ch (55)
Nguy c chin tranh (56) - chnh l nguyn nhn
km hm s tin b dn ch c.
Ch ngha qun phit (58) c?? Ngc li,
ngha
v qun s bt buc i vi mi ngi =
!!
chnh l thit ch dn ch nht, v hu nh l thit
ch dn ch duy nht (ng-ghen), cn nc cc
anh th l nhng i qun nh thu (59)
Lin minh cc quc gia Trung u ( l ci m Li-xt
mong mun) (+ cc nc bn o Xcan-i-na-v +
Thy-s + + cc nc Ban-cng + Th-nh-k) thi
i mi trong s pht trin chnh tr ca th gii (63)
u tu ca lch s th gii (62) = cuc chin tranh ny
bc tin k l theo hng ch dn ch, ho bnh cho
ton th gii, t do cho cc dn tc v ch ngha x hi (62).
ng, c theo hng ch ngha x hi na! (62)
p tan ch Nga hong, - ho gii vi Php - p
tan s thng tr bng bo lc ca giai cp t sn Anh
(63)
Hin nay Quc t b p tan, nhng n s hi sinh,
ging nh sau nm 1870 (64).

V (-ta)

Bi bo ca O. B.
ng minh cc quc gia chu u?
Die Grenzboten, 1915, s 9 (3. III. 1915).
Bi bo ng minh cc quc gia chu u? l
mt bc th ng ca mt ng O. B. no gi gio s
H. Hai-man-x Gr-nin-ghen.
Gio s ny cng vi 4 v na thnh lp mt u ban gi
l ng minh cc quc gia chu u. Ngoi nhng cun
sch khc ra, u ban y xut bn tc phm ca Hai-manx di nhan Gi cc cng dn cc nc tham chin.
tr li li tc phm , mt bc th ng c ng trn
t Die Grenzboten.
Bc th ng ny cn t ra vn c c t h u c a
(tr. 270). Chng phi l i vi cc thuc a nn c lp v
ni chnh cng l iu ng mong mun hay sao? V chng
phi l bn thn nhng ngi n-, da en v Tc-ta cng
c hon ton bnh quyn vi ngi Anh, ngi Php v
ngi Nga sao? (270).
quc thuc a ca Anh cng nh trch li
cc quc thuc a khc, c hnh thnh ku gi
hon ton khng phi trn c s bnh quyn v
ca u
ban
c lp v ni chnh ca cc dn tc thuc a,
chim gn mt phn nm din tch tri t.
Nc Anh liu c nn gi ci quc thuc a
y tht lu cho n khi c th l nhng ngi c a!
Anh cht ht chnh nc Anh, trong khi
nc c s khng c php ly c mt mt
vung no t ci quc , ngay c trong
trng hp dn s ca c ln ti 200 triu
ngi? (271)

391

V. I. L - nin

392

T bn ti chnh nga
Finanz-Archiv (do San-tx xut bn). Bc-lanh, 1915 (xut
bn nm th 32, tp I):
Tin s Eng-xt Sun-tx. T bn Php Nga (tr. 125
133).
Cui nm 1899, Nga c 1 4 6 cng ty nc ngoi c
t nhng vi s t bn tng cng l 7 6 5 triu rp hoc
2 075 triu phrng. Trong s , Php c 792, B c 734,
c c 261, Anh 231 triu phrng (125)
Php
B
c
Anh

triu phrng
792
734
261
231
= 2 018

Ngi ta ch ra rng trong tng s 732 t phrng ri khp

th gii di dng nhng chng khon c gi, nh: cng tri
quc gia v cng tri th chnh, vn t cm c, c phiu v tri
khon cng nghip th nc Nga, hnh nh ngi ta ch u
t vo c 20 25 t phrng. Phn ln ch nhn ca nhng
chng khon c gi y l (127):

130
100
75
25
22
+ 12
5
260
97
+ 12
272
1)

M . 110 115 t phrng

Anh 125 130

420
Php .. 95 100

c
60 75
Nga . 20 25
o.. 20 22
10 12
Nht..
5
v.v. 1)
( do ti tnh =) 440 484

c-xen phn Bao-stt v a-vt T-rt-s. quc Nga. Bc-lanh, 1910.

tr. 227.

V (-ta)

393

Php, t 1889 n 1908, ngi ta pht hnh chng

khon c gi tt c l 2 4 t phrng: 18 t nc ngoi + 6 t
(25%) Php.
Ti c, t 1883 n 1907, ngi ta pht hnh chng
khon c gi tt c l 42 t mc: 10 t nc ngoi + 32 t
(80%) c.
Ti sn quc dn ca Php
2 0 4 t phrng
(1905)
(tuy vy, Cay- ly con
1914 khong 2 5 0
s 2 0 0 t xc nh thu thu nhp).
Nm 1912, Php u t vo cc x nghip ca Nga nc
Nga 367.66 triu rp = gn 990 triu phrng (trong 115.5 triu
rp u t vo ngnh ng st, 96.25 u t vo cc x nghip
nh nc; 70.9 u t vo cc ngn hng thng mi v.v.).
Hin nay t bn ca nc ngoi Nga l i th nh sau:
t m c (t)
ca Php
gn 20

ca c
4 - 5.5

ca Anh
- 0.25
ca B
- 0.6

(do ti tnh) 24 26.35

Tc gi = mt ngi c theo ch ngha s-vanh. ng ta
on trc rng nc Php s phi chu nhng tn tht
khng l do chin tranh gy ra: tr. 133.
Cun sch ca B-rn
Vit v chin tranh
Cuc chin tranh to bo. Cl. U. B - r n nhng
nguyn nhn ca n v mt thng mi, tn ph ca n v tin
v v ngi. Li thng bo (ch khng phi l li nhn xt)
trong The Economist, 20 thng Ba 1915:

V. I. L - nin

394

Vi t cch l ngi xut bn cc t bo: The Wall

Street Journal, The Boston News Bureau v The
Philadelphia News Bureau, ng B-rn i ra nc
ngoi su tm tin tc v nhng mt tri v mt ti chnh
v ngoi giao ca cuc chin tranh, v ng thu thp
c nhng tin tc y.
Hy gi phiu t mua cho ngi i l bn sch ni cc
bn hay gi cho The Wall Street Journal. 44. Brt Xt-rt,
Niu-Oc Xi-ti. 4 si-linh 6 pen-ni (k c bu ph). (Cng ty
Hau-tn Mp-phlin, nhng ngi ph trch xut bn.)

Ln-tx bn v chin tranh hin i

Phri-rch Ln-tx. Nhng tin chnh tr ca chin
tranh hin i. Deutsche Rundschau XLI, 4. 1915, thng
Ging.
n v l triu dm vung Anh (tr. 81):
1862

1888

1912

quc th gii Anh:

4 600

9 300

10 800

7 600

8 600

10 200

Nga:

quc Th-nh-k:

1 800

1 300

700

Hp chng quc Bc M:

1 500

3 500

3 700

400

1 100

4 800

Php cng cc thuc a

(v trn):
quc c cng cc
thuc a (v trn):

240

600

1 200

o Hung:

239

241

241

Nht-bn cng cc thuc a: 150

150

260

110

700

100

V (-ta)

395

V. I. L - nin

396

u t h n g M i 1914 c (tr. 102):

?

Dn s
tnh theo
triu
(1910)

(c - o)
(Anh Php Nga)
(Trung lp) (tnh v trn)

Din tch tnh

theo dm
vung
(1912)

130
670
800
1 600

1 440 000
26 090 000
24 470 000
52 000 000

Ngoi
thng tnh
theo triu
ng mc
(1912)

1 700
1788
1816
1860
1912
1925 30

(T-TA)

26 750
76 750
58 000
161 500

D n s (ibidem, tr. 83):

c
(trc 1870 khng c
An-da-x - Lo-ren)
14
16
23
36
66
80

Php
(t 1870 khng c
An-da-x - Lo-ren)
21 triu
25
29
37
40
40

Mc lc
R

= 1 10
((+ Rt-x 1 16))31

Hin-phc-inh. T bn ti chnh
T-rt in lc
Thng k pht hnh chng khon
Rt-x

[3 6]
[7 8]
[9 10]
[1 15]

Hin-phc-inh.
T bn ti chnh32
Hin-phc-inh. T bn ti chnh.
(Giai on mi nht trong s pht trin ca ch ngha t
bn). Mt-xc-va, 1912.
xut bn bng ting c nm 1910 (tp III ca Nhng cng
trnh nghin cu v ch ngha Mc).
tr. 13 Theo E. Ma-kh th ci ti ch l tiu
im m nhng mi giy v tn ca cm
khng ng
gic u quy t li mt cch chen chc
khng phi l
hn Ht y nh vy, ng tin l ci
y nh vy
nt trong mng li cc quan h x hi
h ln

V (t-ta)

397

tr. 34. Hc thuyt s lng (tin) t thi Tu-c

c coi mt cch ng n l hc thuyt
v cn c
tr. 54, ch thch v nht l 54 5. Sai lm ca
Hin-phc-inh, xem Die Neue Zeit, 1912,
xut bn nm th 30, tp I.
khng ng
(Theo Hin-phc-inh th tin i vo lu
thng khng c gi tr).
tr. 71, ch thch. Ch c trc quan ca chng ta
mi em li cho vt ci hnh thc khng gian khng ng
(ngi theo phi Can-t)33.
tr. 90 91 (v 91, ch thch).
Mc tin on s thng tr ca cc ngn
hng i vi cng nghip (NB) nh th no NB
(T bn, II, tr. 79).
t ng
mc

93. ch thch. hi phiu mi

nm:

188512.1
190525.5

Trong cc
ngn hng
nhn thanh
ton
16%
31%

102 (v ch thch). Phn ln nhng hp ng thng

mi quc t c thc hin bng nhng hi phiu
NB
m cc ngn hng nhn thanh ton.
105-6. Vai tr ca cc ngn hng.
108. Ba chc nng ca ngn hng
1) lm trung gian trong vic thanh ton.
2)chuyn t bn nhn ri thnh t bn hnh ng.
3) tp hp thu nhp ca mi giai cp di dng tin v
em tin cho cc nh t bn vay.
110, ch thch. Cng trnh tuyt vi ca I-y-en-x v nhc
im ca n.

398

V. I. L - nin

112. Cc nc ch ngn hng quc t

(1) Php, B, H-lan
(2) Anh
(3)M v c
116: Vai tr ca cc ngn hng trong sn xut ((ch yu da
theo I-y-en-x)). 1 2 0 idem
7% cho cc c phn c u i v
2% cho cc c phn thng: c gi li
154 5, ch thch
tc li trong nhiu nm, ri sau
T-rt thp v
chia lun mt lc li tc y vo dp
% ca n.
thch hp.
1 5 7 . Mt t bn 5 triu khng ch 3 9 triu.
Tochtergesellschaft dch l cng ty con, cng ty
nhnh
1 5 9 . Nhng gh u vin hi ng gim st (thu nhp ca cc
gh y khp nc c l 60 triu 70 triu) li dng
s lin h v quen bit.
162. 6 ngn hng 7 5 1 gh trong cc hi ng gim st
(I-y-en-x) Nm 1909, s gh nh vy l 12 000 197
nhn vt chim 2 9 1 8 gh (Xem ibidem M o c - g a n M).
172. ngha ca vic chnh l:
(1) hot ng c li;
(2) lm cho cc cng ty tng thiu phi ph thuc vo ngn
hng.
1 8 3 . (i. f.) v 1 8 4 . Thay cc hi phiu bng cch ghi vo s
sch ngn hng.
199. Sc p ca t bn ln i vi s giao dch (v ch thch: v
d v Moc-gan hi nm 1907).
211. Cc ngn hng thay th s giao dch
222. Thc cht v ngha ca vic bun bn c k hn.
262. on trch T bn, III, 2, tr. 144 5 (bn dch ra ting
NB
Nga) v v a i t r c a c c n g n h n g
v e r s u s c h n g h a x h i (NB).

V (t-ta)

399

274. Cng nghip nng. Kh rt t bn ra (con ng dn ti

c quyn).
(277 ) 278: Xu hng ca cc ngn hng tin ti c quyn.
281. NB: Cu-np vit v cc cc-ten trn t Die Neue Zeit,
XXII, 2, tr. 210.
285. Lin hp = lin hp cng nghip khai khong vi cng
nghip ch bin.
2 9 5: Cng ty v nhng ngi ngoi (NB)
298. Nu khng c ngn hng gip th khng mt x nghip
cng nghip ln no c th tn ti c.
3 0 0 1. ng-ghen vit v thu quan bo h k i u m i v
cc cc-ten (T bn, III, 1, tr. 95).
302 3: Qu trnh tin trin ca nhng hnh thc ca cc-ten
(v c b i t l 304).
308. S tch t ca thng nghip (xem . Li trong t D i e
N e u e Z e i t , XXVII, 2, tr. 654).
320, ch thch. Loi b thng nghip s khng lm gim gi
sn phm.
322 3: Thng nhn - i din ngi rao t hng (NB) (v

324).
331. (Bt chc nhng t ng ca Mc).
336. V d v li nhun sng lp: T - r t n g (NB) M
(70% dnh cho t bn h o t n g , 10% cho t bn pha
thm)1)
3 3 8 9: nh ngha t b n t i c h n h (v 3 4 1 ): t bn
ti chnh = t bn nm trong tay ngn hng v do cc nh
cng nghip s dng (339).
346: Cc-ten s cnh tranh tr nn kh khn hn.
353. Mi lin h gia cc cc-ten vi v i c x u t k h u t
bn.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 445 446.

400

V. I. L - nin

355. T bn ti chnh v vic t chc nn sn xut x hi

(xem 353 v 354).
358. Cng vi s pht trin ca lin hp, vic sn xut cho cc
nhu cu ni b cng pht trin (nhng dnh cho sn xut
hng ho).
362. Mc vit v khng hong (III, 1, 219 220, bn dch ra ting
Nga).
364. Tp II nhng phn xut sc nht ca mt cng trnh tuyt
diu (cng lao ca Tu-gan Ba-ra-np-xki?! 34 trong phn
ch thch).
382. Cc s (tp II) v ngha ca t n h t l ((xem 426
v + 427)).
447: V mt kinh t c th c (v mt x hi v chnh tr,
khng th c) mt cc-ten chung n s loi tr cc cuc
khng hong Nhng mong i cc cc-ten ring l loi
tr khng hong = khng hiu c.
Trc phn V: Chnh sch kinh t ca t bn ti chnh
tr. 454, ch thch. Trch dn Sun-tx Gh-vc-ni-tx (ch
ngha quc Anh, tr. 75): Ngi R-bc Pi-l tng ni:
N Trong mi thuc a ca chng ta, chng ta u c mt
Ai-r-len th hai.
474: xut khu t bn = xut khu gi tr sn xut ra gi tr
thng d nc ngoi.
487: cc nc mi, vic nhp khu t bn gy ra s chng
i ca dn chng ang gic ng thc dn tc
Chnh ch ngha t bn cung cp cho cc dn tc b
chinh phc nhng phng tin h t gii phng
phong tro ginh c lp
487. Vn phong tro dn tc cc nc ph thuc

V (t-ta)

401

(cc dn tc b chinh phc c xu hng vn ln t gii

phng)
488. Vic y nhanh s pht trin ca ch ngha t bn cc
nc mi
491: cuc u tranh ca cc nhm ngn hng dn tc ginh
phm vi u t vn (P y - s v nhng ngi khc)
493: t bn cc nc thuc a em li doanh li>.
495. Chnh sch ca t bn ti chnh (1.2.3.)
495: Chnh sch ca t bn ti chnh nhm (thuc a)
ng thi ba mc ch: mt l to ra mt
lnh th kinh t cng rng ln cng tt, hai
(chnh sch
l lnh th y phi c bo v chng li thu quan bo h)
s cnh tranh ca nc ngoi bng cc bc
tng thu quan v ba l, nh vy n phi
(c quyn)
tr thnh lnh vc bc lt cho cc lin minh
c quyn dn tc

402

V. I. L - nin

T bn ti chnh = t bn ngn hng thng tr cng

nghip.
[ni: t bn ti chnh = t bn n g n h n g cn
cha y sao?]
Ba nhn t ch yu:
S pht trin v ln mnh n
Cng ty
mt mc no ca t bn
M.
l n Vai tr ca n g n h n g
(Tch t v x hi ho).
M v
T bn c q u y n (chim
c
ot mt b phn ln ca mt ngnh
cng nghip no n mc cnh
Bng
tranh c thay th bng c
v v d
q u y n )
v cPhn chia th gii
hen-ti(Thuc a v phm vi nh hng)
na.

NB: 484: tranh lun v n h p c trong t Die Neue Zeit,

xut bn nm th 25, 2 (1907)
505. Hin nay, lm i din cho t bn ti chnh ang tr thnh
chc nng quan trng nht ca ngoi giao
506. Cc-l -mi-l vit v ch ngha quc c . Die Neue
Zeit, XXVI, 1.
510. Quc gia dn tc.
511. T bn ti chnh khng mun t do, m mun thng tr.
512 3. Dn tc v ch ngha quc.
513 4. Tp on u c ti chnh thay cho dn ch.
567. Cu tr li ca giai cp v sn cho chnh sch kinh
t ca t bn ti chnh, cho ch ngha quc, c NB
th s khng phi l t do bun bn, m ch l ch
ngha x hi khi phc li t do bun bn = l
tng phn ng (NB)

NB Hin-phc-inh: trong Die Neue Zeit, 1912 (xut bn nm

th 30, tp 1), tr. 556 xu hng vn c ca mi c quyn t
bn ch ngha l lm cho c quyn kinh t ca n tr nn
khng g ph v ni bng cch cng c c quyn kinh t
bng c quyn v nhng ti nguyn thin nhin

T-rt in lc

T-rt trong cng nghip in:

Con ng ca t-rt in lc ca Cuc-t Hai-nch (Bclanh). (Die Neue Zeit, 1912 (28. VI. 1912), xut bn nm th 30,
tp 2, tr. 474).

V (t-ta)

403

Mt minh ho tuyt diu v ch ngha quc1):

Nm 1 9 0 7 gia AG (An-gh-mai-n -lch-t-ri-txi-tt
gh-den-sp-pht) (Tng cng ty in kh) v GC (Gin-ran -lch-t-rch cm-pa-ni)35 k kt b n h i p

V. I. L - nin

404

trong nhng cng ty ln ti gn 3 / 4 t , tng t bn ca tt

c cc cng ty c l l khong 1 1 / 2 t mc1).
S lng cc cng ty ch to 1 6

ngh
Cng-xoc-xi-om AG
T-rt GC

sn xut cao su dy cp - n thch anh dng c cch

in tn hiu ng st - -t - my ch nhng loi
my bay c, v.v.

v phn chia th gii:

GC - M v Ca-na-a
AG - c, o Hung, Nga, H-lan, an-mch, Thy-s,
Th-nh-k, nhng nc vng Ban-cng.
Chu chuyn hng
ho (triu ng mc)

S vin Li nhun rng

chc
(triu ng
mc)

GC ( M )

1907:
1910:

252
298

28 000
32 000

35.4
45.6

AG ( c )

1907:
1911:

216
362

30 700
60 800

14.5
21.7

298 + 362 = 660 triu ng mc

Nhng hip c c bit (b mt) v c c c n g

t y = c o n . Ngoi ra cn trao i nhng pht minh v

NB

kinh nghim! (tr. 475).

S lng cc cng ty (phn ln l nhng cng ty c
phn) m AG c tham d v nm quyn thng tr, l
1 7 5 - 2 0 0 (tr. 484). T bn ca su cng ty chnh

NB

Nt in hnh ca cng nghip hin i: chnh ngay x

nghip y sn xut ra nguyn liu etc.

* S lng nhng c quan i din t r c t i p nc

ngoi ca AG = 34 (trong c 12 cng ty c phn)2).

* 1. Xanh P-tc-bua
v Vc-sa-va
2. Li-xbon
3. Khri-xti-a-ni-a
4. Xtc-khn
5. Bruy-xen
6. Pa-ri

1)

7. Ru-ma-ni
8. Vin
9. Mi-lng
10. C-pen-ha-g
Ty Nam Phi
(((thuc a?)))

Tng cng l
1 0 nc

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr . 442.

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 464 465.

2)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr . 463.

V (t-ta)

405

C hai hng cng hp tc kinh doanh1)

V. I. L - nin

406

trn tri t ny khng c cng ty in no khc li

ton c lp vi hai cng ty y (AG v GC) (tr. 474)

Tng cng ty in kh
(Gi-n-ran -lch-t-rch
cm-pa-ni = GC)
Tm-xn Hao-xtn

Cng ty E-i-xn

Cng ty

(Edison C )

(Thomson Hauston C )
(hng ny hp nht vi
Cng ty E-di-xn)
n lp mt hng
cho chu u:

Cng ty in kh
U-ni-n
c

(U-ni-n -lch-tri-txi-tt gh-densp-pht)

Hng ny hp nht vi
hng ca Tng cng ty
in kh
Tng cng ty in kh
(AG)

Xi-men-x un-
Gan-xc- Su-ke
AG

Phen-ten un La-my-e

n lp mt hng cho
chu u:

AG

Xi-men-x
un- Ganxc- Su-ke

Bc-gman

Cng ty Php
E-i-xn
(Phran-txu-di-s
E-i-xn K0)
hng ca Php trao
bng pht minh cho
hng ca c:

Su-ke Bc-gman Cum-me

(1900) Phen- La-my- U-ni-n Xi(chng c
e
AG men- un-
ten
K0
x
bao lu
un-
un-
mt ht
GhiGanngha) ph sn
m
xc
vo nm 1900
(Rt-x)2)

Tng cng ty in kh
(An-gh-mai-n -lcht-ri-txi-tt gh-den-sppht = AG)
Xi-men-x v Gan-xc Su-ke (Siemens & HalskeSchuckert)

C hai hng cng hp tc kinh doanh

= k hiu biu th s hp nht
= hp nht
hng mi (mi tn ch) do hng c lp nn
1)

1900 7; 1912 - 2.
(1912)

Cng ty V-xtinh-hau-d
(Westing-hause C0)

hon

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr . 464 465.

Thng k pht hnh chng khon

N. B. Thng k ny khc vi thng k thng

thng v pht hnh chng khon khng bao gm cc

NB

chng khon c gi pht hnh cc nc khc nhau, m

bao gm nhng tn phiu do cc nc ny nhn c. V
d nh cng tri Nga, pht hnh Lun-n v Pa-ri, li
c ghi vo khng phi cho Anh, Php, m cho Nga.

NB

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr . 465.
2)
Nh trn, tr. 463.

NB

V (t-ta)

Volkswirtschaftliche Chronik
ca Cn-rt (1913, tr. 783)
Tng s chng khon pht hnh
trong nhng nm 1883/1912
1883 3.4
4.0
2.7
5.4
4.1
6.4
10.3
6.6
6.2
1892 2.0

(tnh theo t mc)

1893 4.9
1903 14.8
11.7
14.4
5.3
15.5
21.5
13.5
7.8
12.4
8.5
17.2
19.9
9.2
21.4
9.6
8.0
15.8
1912 16.4
1902 17.8

= 51.1
(do ti tnh)

99.0

116.6

t mc
(k c
Ai-cp)

(k c
Ma-rc)

Hp chng
quc M
Anh v thuc
a ca Anh
c v thuc
a ca c
Php v
thuc a
ca Php

10.6
8.8
7.2

4.9
29.51)

1)

Trong bn vit tay l nh vy.

407

Tng s chng khon pht

hnh
53.0
y l tng s cho ton th
gii.
Theo tng nc, tr. 782,
gm nhng nm 1910, 11
v 12
Tng s trong ba nm

t mc
Nga
o - Hung
B v thuc a ca B
Nht

t mc
c v thuc
a ca c
7.2
Anh v thuc
a ca Anh
5.2
+ Nam Phi
0.4
+ Ca-na-a
3.0
(do ti tnh) 8.6
Php v thuc a
ca Php
o Hung
Nga
B
Cng-g thuc B
(do ti tnh)
H-lan v thuc a
ca H-lan
Lc-xm-bua
Ty-ban-nha
B-o-nha v thuc a
ca B-o-nha
an-mch
Thu-in
Na-uy
Thu-s

3.2
2.1
1.3
1.7
8.3

Do ti tng kt:
4 nc ln
4 nc th yu
Nhng nc cn
li chu M
14 nc chu u
Trung-quc +
Ba-t

4.8
2.1
3.2
1.0
0.3
1.3

Ru-ma-ni
0.4
Bun-ga-ri
0.1
Xc-bi-a
0.2
Hy-lp
0.5
Th-nh-k
0.6
Hp chng quc M 10.6
nhng nc cn li
chu M
7.0
Ai-cp
0.2
Ma-rc
0.1
Trung-quc
0.6
Nht
1.7
Ba-t
0.1

29.5
8.3

= 52.2
16.4
15.8
21.4

7.0
4.91
0.7
50.41

10.32)

chnh xc = 53.6

Mt s cun trong th mc NB:

W e l t w i r t s c h a f t l i c h e s A r c h i v c a H a m - x (
xut bn c 6 tp).
Bn tng hp (do ti lp) da theo Wolkswirtschaftliche
Chronik ca Cn-rt.

0.6
0.01
0.6
0.1
0.2
0.1
0.1
0.7
0.7

V. I. L - nin

408

V thng k cc cc-ten: S l n g
n h n g c c - t e n : (( c)) (tr. 903 6)
=
4.91

mi

vn hot ng

thnh lp

v m rng

gii tn

1913-----

38 --------

34----------

15

1914-----

31---------

38----------

1)

Trong bn vit tay l nh vy.

do ti tnh
tng hoc
gim cc
trng hp
+ 72 15 = 57
+ 69 6 = 63

V (t-ta)

409

V. I. L - nin

410

rt-x. Cc ngn hng ln c

v s tp trung cc ngn hng

T i n s R t - x . Cc ngn hng ln c v s tp
trung cc ngn hng do s pht trin chung ca nn kinh t
c. Xut bn ln th 3. I - - n a , 1 9 1 0 .
(Mt vi con s, nhng khng phi tt c, c b sung
thm cn c theo ln xut bn th 4, nm 1912).
N n c n g n g h i p i n c a c trc nm
1900 (trc c u c k h n g h o n g n m 1 9 0 0 , cuc
khng hong ny trn mt mc ln l do s n x u t
t h a t r o n g cng nghip i n gy ra) (Rt-x, x u t b n
l n t h 3 , tr. 542 v cc trang tip)1):
7 nhm (vi 27 (sic!!) cng ty ring bit):
S lng nhng
ngn hng

ng sau lng

1904

11 I.
8 II.

8 III.

2 VII.

nhiu ch
trng lp

Nhm Xi-men-x
v Gan-xc
(4 cng ty)
Nhm AG
(4 cng ty)
Nhm Su-ke
(4 cng ty)

Hin
nay
2

2
1903 hp
nht li:
nhm
Xi-menx - Su-ke

1908 Hp tc thnh lp cng ty

6 IV.
9 V.

1)

-lch-t-r-t-rai-han--gh-den sppht vi s t bn l 30 triu mc.

Nhm U-ni-n -lch-t-ri-txi-tt
gh-den-sp-pht (2 cng ty)
Nhm H-li--x (bt u gii th :
tr. 582, xut bn ln th 4) (5 cng ty)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr.463-464.

Nhm La-my-e: nm 1910 phn ln

c phn l ca AG (tr. 583, xut bn
ln th 4) (2 cng ty)
Nhm Cum-me ph sn nm 1900
(7 cng ty)
7 nhm

[ cng ty = 28, ch khng phi 27 nh Rt-x ch ra,

tr. 542 (tr. 582, ln xut bn th 4). tr. 568 ng ta cng c ni
l: 28 cng ty]
Kt qu ca qu trnh tch t (tr. 568 v cc trang tip theo).

tng nhm

S cng
ng v li
ch 1902/3.
Hp nht

8 VI.

5
13
do ti
cng

Ngnh cng nghip hin i nht trong cc ngnh

cng nghip ca chng ta l c n g n g h i p
i n 7 nhm, tng cng l 28 cng ty tham
gia cc cng-xoc-xi-om
Cng nghip h o c h t 2 nhm chnh (xem
di y)
Cng nghip k h a i k h o n g 2 xanh-i-ca
(Stan-vc-xc-phc-ban-; Rai-ni-s - Vxt-ph-li-s c-len-xanh-i-ca)
H n g h i 2 cng ty (Ham-buc A-m-ri-cani-s pa-kt-phc-t c-txi-en-gh-den-sppht; (Ha-pa-g) v :Noc-oi-tse-r L-t,
chng c lin h vi nhau v vi mt t-rt
Anh - M bng nhiu hip nh)
N g n h n g 5 nhm (bao trm tng cng 4/1
ngn hng nm trong cc cng-xoc-xi-om)
Tng s do ti tnh l 18 nhm

S gia tng s l n g cc v lin hp da trn c s nhng

li ch chung gia cc ngn hng ln vi ngn hng tnh (tr. 505).

V (t-ta)

411

S pht trin ca s tch t (tr. 542 ca ln xut bn th 4):

1881 1

1908 32 (41)

1895 2

1911 26 (46)

1902 16

(Rt-x, tr. 547 v cc trang tip)

Cng nghip ho cht ca c

(s tch t)1)

t bn c
Phc-ve-rphn 20
ke, trc l
t bn tri
Mai-xte-r,
Li-u-txi-t v khon 10
Bruy-ninh
mc
Hu-xt trn
triu
sng Manh
t bn c
L--pn
I Ct-xen-la v
phn 20
t bn tri
cng ty
Phran-pho trn khon - 10
sng Manh
Can-l v cng ty ( Bi-brikh trn sng Ranh) (3.2)

(Lin
minh
tay
i)
1904
lin
hp
trao i
c phn
c ti
ban
gim c

Tng s
do ti tnh
t bn c
phn
(Lin
minh tay 20
ba)

1908
(trao i
c phn)

20

3
43

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 408.

412

V. I. L - nin

Ba-i-se a-ni-lin un- xa-pha-brch Lt-vchxkha-phen (t bn c phn

21 triu mc).
Phc-ben-pha-brch trc l
Phri-rch Bai--r v cng
II ty En-bc-phen- (21 triu
mc).
c-txi-en-gh-den-sp-pht
phi-u-r a-ni-lin-pha-bri-catxi-on ti T-rp-tp gn
Bc-lanh (t bn c phn 9
triu mc).

21

1904
lin
hp

Gia nhm I v nhm II, mt s tip cn

bt u di dng hip nh v gi c
v.v.

1905
Lin
minh
tay ba

43%
43%
14%
100%
li
nhun

21

.9
51

tr. 5 6 0 v cc trang tip: Cng nghip khai khong.

2 tn: A u - g u - x t T t - x e n v H u - g X t i n - n x . Vai tr khng l ca h (trong cng nghip than v st),
s ln ln ca n36.
Nh vic k kt vo ngy 1. I. 1905 mt hip
nh xc lp li ch chung gia Ghen-den-kic-kh-n
bc-vc-x c-txi-en-gh-den-sp-pht, A-a-kh-n hutten-ph-rai-in r-t c- vi San-k-r-gru-ben-un-
hut-ten-ph-rai-in ca Tt-xen ngi ta tin c
mt bc, bc tin ny, mt mt, hp nht c
mt lot ngn hng cnh tranh vi nhau nh i-xcnt-gh-den-sp-pht, oi-s ban-c, r-d-ne ban-c

V (t-ta)

413

v Sp-ph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in vo cng mt

doanh nghip chung, nhng ng thi li m rng quyn lc
ca Hu-g Xtin-n-x v Au-gu-xt Tt-xen l nhng ngi
c chn trong tng u ban ca lin hp ny vi t cch l
nhng thnh vin (tr. 563) (tr. 603 ca ln xut bn th 4).
(tr. 577) idem tr. 624 ca ln xut bn th 4
1882 28 ngn hng c 50 v > nhn vin: 2 697 nhn vin
11.8% tng s
1895 66

+ 189.3%

: 7 802 nhn vin

21.6%

di 5 nhn vin + 59.9%

6 n 50

+ 34.5%

1907 c l khong 1/3

oi-s ban-c 1907 4 439 nhn vin ngn hng (tr. 578)
1908 4 860
Ti c tnh s nhn vin ngn hng ca 6 ngn hng ln
nht Bc-lanh vo cui nm 1910 l 1 8 0 0 0 (tr. 625 ca ln
xut bn th 4).
Cui sch, Rt-x tranh lun vi nhng ngi x hi ch
ngha bng mt ngn ng quan phng v nnh b, tuyn
truyn cho s hi ho (ni chung Rt-x l loi ngi n h

vy).
ng ta ni rng s x hi ho, vi tnh cch l mt
d on, khng thc hin c (tr. 585).

ha
ha!!

tr. 582 (tr. 629, ca ln xut bn th 4):

V. I. L - nin

414

l nh nhng u thc dn vo cc ngn hng ln nn nhng

ngn hng ny, v phn mnh, m nhim n mt mc
nht nh, nhng chc nng ca s giao dch bng cch b tr
nhng mn mua v bn m ch cho s giao dch ci phn
nhng u thc khng c b tr. iu cng xy ra trong
lnh vc mua bn chng khon c gi, ngha l trn c th
trng ca t bn, cng nh trong nhng hot ng chit khu,
tc l trn th trng tin t.
V vy, s giao dch vn b lut l v s giao dch ph
hoi nghim trng, nay li cng ngy cng mt mt s ln
nhng chng khon c gi cn thit cho vic xc nh ng n
th gi v do cng tr nn yu hn, iu dn n nhng
hu qu cc k nguy him, nht l vo nhng lc gay go nht,
nh nhiu trng hp xu chng minh ( c h g i i : trong
thi k gn y, ch cn nu ra ngy bng n cuc chin tranh
Nga Nht).
T ta thy rng s giao dch ngy cng mt tnh
cht tuyt i cn thit i vi ton b nn kinh t v i
vi lu thng chng khon c gi, ci tnh cht khng ch
l cng c o lng chnh xc nht ca n m cn l ci
hu nh t ng iu tit nhng s vn ng kinh t quy
t vo mnh1) (c h g i i . Trch dn Rt-x: S cn thit
phi xt li o lut v s giao dch; Bc-lanh, 1901), v
nh th n ngy cng t c kh nng mt mt dng s ln
xung ca th gi biu hin d lun x hi v nng lc
NB
tr n v phng php qun l ca a s cc nc, cc c
quan th chnh, cc cng ty c phn v cc cng ty v mt
khc, kim tra d lun y.

Ngn hng v s giao dch (do Rt-x vit ng):

Nu nh ni v nh hng ca qu trnh tch t i
vi chc nng v tnh hnh ca s giao dch th s tht

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 427.

V (t-ta)

Nh vy, vic xc nh th gi cc chng khon c gi

v vic nh gi ca chng ti s giao dch trc kia
cho ta, trong chng mc ni chung c th c c, mt
bc tranh rt chnh xc v nhng qu trnh kinh t cha
u c tp hp li mt cch chnh xc n th v cha
u li c th c nhn bit mt cch r rng n th
trong tnh cng ng ca chng v v th, cho ta c mt
bc tranh v mi tng quan gia cu v cung, hin nay
phi mt i c tnh chnh xc cng nh tnh n nh v
tnh vng chc ca chng, l iu qu ng bun i
vi nhng li ch ca x hi.
Hn na, cn phi lo ngi rng trn con ng y, con
ng ng thi ngy cng dn ti vic loi b cc c cu
trung gian (ngi trung gian v.v.) c th ny sinh ra mt
mu thun cng ngy cng tr nn gay gt hn gia cc
ngn hng v s giao dch iu cng s ht sc nguy
him. Mu thun ny biu hin ra khng nhng nhng
quan h cng thng m mi ngi u bit v trc y
u thy nhiu ln gia cc ngn hng v cc gii
khc quan tm n hot ng ca s giao dch, m cn
biu hin ra trong lnh vc hot ng ch yu ca s giao
dch, tc l vic xc nh th gi na.
Trong thi i chng ta, trn thc t, ngay c
trong s nhng chuyn vin, cng c mt s ngi
nh ngha ngn hng v s giao dch nh l hai c
quan hon ton ging nhau, nhng nh th l hon
ton sai ( c h g i i : E-s-bch nh ngha ng
nh vy trong cun Nhng cuc tranh lun ca
lin minh u tranh cho mt chnh sch x hi ngy
16 thng Chn 1903: Schriften des Vereins fr Sozial-

415

V. I. L - nin

416

politik, tp CXIII), ngc li, mt s ngi khc li coi chng

l hai c quan i lp hn nhau, cng li l khng ng
(ch gii, xem Eng-xt L-b trong t Nationalzeitung ngy
18. IV. 1904, s 244) (tr. 583) (tr. 630 ca ln xut bn th 4).

R t - x (xut bn ln th 3, 1910), tr. 499:

S tng ln ca t bn ngn hng ca nhng
ngn hng ln nht
(nm 1908):
c1)
1870
1. oi-s ban-c.
15
2. r-d-ne ban-c
9.6
3. i-xcn-t-gh-den-sp-pht..
30
4. c-m-stt-te-r ban-c..
25.8
(triu mc).
80.4
Sp-ph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in 15.6
Bc-lin-n han-en-x-gh-den-sp-pht 16.8
=
112.8
Php
1870
1. Cr-i Li-on-ne.
20 2. Cng-toa-r na-xi--nan.
50 3. Cr-i anh-uy-xt-ri-en
15 4. X-xi--t gi-n-ran
60 (triu phrng)
145 = triu mc

3 ngn hng ln nht:

1)

c:
Php:

116 -

1908
200
180
170
154
704
145
110
959
1908
250
150
100
300
800

1911
200
200
200
160
145
110
1 015

640

54.6 550 (mc)

130 700 (phrng)
(104 560 (mc))

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 422.

V (t-ta)

2 ngn hng ln nht:

c:
Php:

417

24.6 380 (mc)

80 550 phrng
(64) (440)

tr. 367 idem tr. 398

Nhng th n, i (s lng) 1):
1852
1870
1880
1890
1900

6 135
85 800
204 877
341 318
533 102

6 292
87 513
208 240
452 166
626 043 (chic)

(i-xcn-t-gh-

V. I. L - nin

418

[NB trong sch xut bn ln th 3, c ni v 8 ngn hng,

trong sch xut bn ln th 4 ni v 6 ngn hng].
# Nhng s liu trch t sch xut bn ln th 4, tr. 745
(cho 6 ngn hng: c-m-stt-te-r ban-c, Bc-lin-n hanen-x-gh-den-sp-pht, oi-s ban-c, i-xcn-t-ghden-sp-pht, r-d-ne ban-c v Sp-ph-hau-den-s
ban-c-ph-rai-in).

den-sp-pht)
Ngn hng ln
Bc-lanh

Rt-x, xut bn ln th 3, tr. 693 (ph lc VIII)

(tr. 745 ca ln xut bn th 4):

(trong ngoc n, nhng s liu cho

oi-s ban-c)

Qu trnh tin trin ca s tch t trong ni b mt s ngn

hng ln v trong ni b cc cng-xoc-xi-om ngn hng

N B o i - s b a n - c . Doanh s:

T m ngn hng ln Bc-lanh c2):

Cui Cc phn chi Cc qu
nm (chi im v nhn gi
v s
chi nhnh)
hi oi
c
#
#

Tham d
Cng ty
lng hp thng xuyn
(hot ng vo cc ngn
ngn hng) hng c phn
#
#

1895
16 18 ( 5) 14 23 (12)
1896
18 20 ( 5) 18 27 (12)
1900
21 25 ( 5) 40 53 (17)
1902
29 33 ( 7) 72 87 (35)
1905
42 46 ( 8) 110 149 (44)
1908
- 69 (10)
- 264 (73)
1911 104 104 ( 9) 276 276 (93)
tr. 747
xut bn
ln th 4
1)

11
11
11
10
8
7

13 (-)
14 (-)
12 (-)
11 (-)
12 (1)
12 (2)
7 (2)

Tng s
cc c s

1870

1875

1885

1895

1905

1908

1911

2 3 9 tr.

5.5 t

15.1 t

37.9 t

77.2 t

94.5 t

112.1 t

1
2 () 42
1
2 () 48
8
9 ( 5) 80
16 16 ( 5) 127
34 34 (11) 194
- 97 (31)
63 63 (15) 450

56 ( 17)
63 ( 17)
99 ( 27)
147 ( 47)
241 ( 64)
442 (116)
450 (119)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 421.
2)
Nh trn, tr. 419.

8 ngn hng ny gm c, mt l nm ngn hng hp thnh

cc nhm: c-m-stt-te-r ban-c (Ban-c phi-u-r hanen un- in-u-xt-ri), oi-s ban-c, i-xcn-t-gh-densp-pht, r-d-ne ban-c v Sp-ph-hau-den-s ban-cph-rai-in, - cn b a ngn hng sau: Bc-lin-n han-en-xgh-den-sp-pht, Cm-mc-tx-un- i-xcn-t-ban-c,
Na-txi--nan-ban-c phi-u-r oi-s-lan-.
Di y l nhng nhm y [Cc lin hp trn c s li
ch chung] ca 5 (nm) ngn hng v thc lc t bn ca
chng (tr. 4 8 4 v cc trang tip):

5.

D. B. oi-s ban-c
D. G. i-xcn-t-gh-den-sppht
r-d-ne
ban-c
Dr. B.
Sp-ph-hau-den-s ban-cS. BV.
ph-rai-in..
c-m-stt-te-r ban-c
Dm. B.
(Ban-c phi-u-r
nhng
han-den un- in-uch vit
xt-ri)
tt l ti
vit

tr. 500

891))

2 471.7
2 720.7

35

{23/4 t} ngha l gn
21/2 t mc

17

297.4

11

278.5

23
7

260.6

209.9

564.7
285.7

662.6
321.3

6
8

43

8
1

l tnh thm c nhng ngn hng bn.

30
11
1

45

45
61
2

116

D. B.
D. G.
Dr. B.

89
43

16

ngn hng
nhng lin hp trn c s li
ch chung, nh c c phn v
trao i c phn

102

18

325

241

chi im ngn hng

t nhn .

qu nhn gi .

cng ty lng hp ..

c quan i din..

nm nhm b
nut

xi-om ca

cng-xoc-

gia cc

hng tham

41 ngn

chi nhnh ..

20

45

116

126

21

377

285

n ngy
1. X. 1911

cho n ngy 31. XII. 1908, nut 164 chi im ngn hng t nhn +
60 ngn hng, NB (tr. 500).

T n g c n g tt c cc ngn hng ln v cc cng-xoc-xi-om ca chng

.697

nm ngn hng ln, cho ti

ngy 31. XII. 1908 c:

Nhng ngn hng

tham gia cc cngxoc-xi-om (con s
4 1 ) , tham gia 5 nhm ca

420

Cc chi im Cc ngn
ngn hng t
hng
nhn

B nut

tr. 537:
n ngy 30. IX. 1911

419

Dm. B.

1))

Trong bn tho th tng s 89 chi im ngn hng t nhn c ni lin bng mi tn vi cng con s
trong bng di y (Nhng ngn hng tham gia cc cng-xoc-xi-om) (xem tp ny, tr. 420).

1)

NB: l ch k nhng t bn c phn v nhng d tr ngha l ch k s tin

c a c h n g , khng k tin ca ngi ngoi.

5.

3.
4.

1. Nhm
2.

cc chi
im ngn
(tr. 520) Triu Triu hng t
cc ngn
s
hng b
ngn
mc
nhn b
nut
hng
nut
21
12 929.5 1 266.41) 786.8 1 045.41)
31

V (t-ta)
V. I. L - nin

V (t-ta)

421

Anh, nm 1899, c 12 ngn hng thuc loi c 1 0 0 v >

chi nhnh; chng c tng cng l 2 3 0 4 chi nhnh
(Niederlassung).
Anh, nm 1901, c 21 ngn hng thuc loi c 1 0 0 v >
chi nhnh; chng c tng cng l 6 6 7 2 chi nhnh (tr. 521) (tr.
558).
Ch ring mt ngn hng Ln-n xi-ti en- mtlen- ben-c vo u nm 1905, c 4 4 7 chi nhnh,
ngha l nhiu hn 257 chi nhnh so vi cc ngn hng
ln Bc-lanh cng vi 52 ngn hng tnh lin hp vi
chng vo cui nm 1 9 0 4 ; ngy 31. XII. 1907 (#), theo t
The Economist, cc ngn hng c phn ca Anh c t
NB
nht l 6 8 0 9 chi nhnh v phn nhnh (522), s lng
cc ngn hng lc by gi ch l 74 ci (khng k cc
ngn hng thuc a v ca nc ngoi), trong c 35
ngn hng c quyn pht hnh giy bc.

V. I. L - nin

422

thi k y, b n ngn hng Anh v Oen-x mi ci c hn

4 0 0 chi nhnh, c th l:
Ln-n xi-ti en- mt-len-
ben-c .

689 (315 nm 1900)

L-t ben-c .

589 (311

Bc-cly en- cm-pa-ni

497 (269

K-pi-tn en- ca-un-ti-d ben-c

447 (185

Bn ngn hng khc mi ci c trn 200 chi nhnh v 11

ngn hng (k c ngn hng Sct-len v Ai-r-len l 20) mi ci
c hn 100 chi nhnh1) (tr. 559).

S phng i din v chi nhnh Php (tr. 522) (tr. 559):

1894
Ngn hng:

1908

Pa-ri

cc

Pa-ri

cc

nc

v vng

tnh

v vng

tnh

ngoi (v

ph cn

ph cn

An-gi-ri

Cr-i Li-on-ne

27 96

62 175

20

Cng-toa-r

15 24

49 150

37 141

88 637

e-xcng-t...

Trch tip ca R t - x

X-xi--t
gi-n-ran

(#) Trong ln xut bn th 4 (tr. 558) ngy 31. XII.

1908, cc ngn hng nhn gi Anh v Ai-r-len lc
l 63 ci c t nht l 6 8 0 1 chi nhnh v phn nhnh.
n cui 1910, s lng chi nhnh c tnh l 7 1 5 1 . Trong

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 420.

Nhng ngn hng ln Bc-lanh

thnh lp ra n hoc tham d vo n

()

()

()

()

(22)

(?)

(? Anh)

Ru-ma-ni

(? M)

(? Anh)

(Nam M etc.)

ng Phi

- c-m-stt-te-r ban-c + Bc-linn han-en-x-gh-den-sp-pht +

oi-s ban-c + i-xcn-t-gh-densp-pht + r-d-ne ban-c +
Sp-ph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in.
- c-m-stt-te-r ban-c + Bc-linn han-en-x-gh-den-sp-pht +
oi-s ban-c + i-xcn-t-gh-densp-pht + r-d-ne ban-c

Ban-ca cm-mc- - 105 lia

mc
(v.v.)

triu

T bn Nhng ngn hng ln Bc-lanh thnh

tnh theo
lp ra n hoc tham d vo n

n han-en-x-gh-den-sp-pht + ixcn-t-gh-den-sp-pht + Sp-phhau-den-s ban-c-ph-rai-in

A-m-ri-ca
ben-c

25 mc c-m-stt-te-r ban-c

n han-en-x-gh-den-sp-pht

Bc-lanh

Bc-lanh

sp-pht phi-u-r i-ubc-dai-s bau-un-tcn-mun-ghen

c-txi-en-gh-den- 2 mc oi-s ban-c

dai-s ban-c

oi-s i-u-bc- 20 mc oi-s ban-c

Lun-n Ln-n en- 0.4 l. xt. Cm-mc-tx-un- i-xcn-t-banc

gan-xi-tch ben-c

r-s Blan-c

Ban-ca Mc-m- 10 ly c-m-stt-te-r ban-c + Bc-lin-

424

Bu-ca-rt

Lun-n Bn-kc-d t-r- 0.1 li-vr c-m-stt-te-r ban-c

xtc-linh
inh xin-i-ca

Tn ngn hng

na-xi-n-nan
Bruy-xen

Ban-c anh-tc- - 25 phrng - c-m-stt-te-r ban-c + Bc-lin-

tsi-a-le I-ta-li-a-na

ban-c

oi-s A-di-a-ti-s - 7.5 ta-en

a im
t ngn
hng

Bruy-xen

(33) Mi-lng

(-)

Tn ngn hng

T bn
tnh theo
triu mc
(v.v.)

Am-xtc-am i Am-xtc-am-s - 6 phlo-rinh - c-m-stt-re-r ban-c

ban-c

a im
t ngn
hng

(12) Thng-hi

(-)

(S
lng
chi
nhnh)

423

Phm vi
(S
(theo a
lng
im t cc chi
chi
nhnh)
nhnh)

(? B)

Trung-quc,
Nht-bn,
n- v.v.

Phm vi
(theo a
im t
cc chi
nhnh)

Trong Ph lc VII (tr. 666 v cc trang tip) c bn lit k nhng cng ty v ngn hng tham gia
cc cng-xoc-xi-om ca nhng ngn hng ln. Ti la y ra nhng ngn hng n c n g o i :

V (t-ta)
V. I. L - nin

Ham-buc

Bu-ca-rt

(?)

(?)
(5)

(9)

(2)

(S
lng
(?)

(15)

(?)
(4)
(12)

(3)

P-li-n-di-a

Tn Ghi-n
Bra-xin

Chi-l v
Trung M
Ru-ma-ni

Phm vi
(theo a
im t
B

Chu Phi
thuc c
Bun-ga-ri
Ty Phi
thuc c
Tiu , Thnh-k Xa-lnch-c, v.v..
Nam M

Noi-Gh-n-a
cm-pa-ni

6 mc

i-xcn-t-gh-den-sp-pht

Ban-c phi-u-r
Chi-l un-
oi-s-lan-c

i-xcn-t-gh-den-sp-pht

Bc-lanh

Bc-lanh

Bc-lanh

X-phi-a

1 mc i-xcn-t-gh-den-sp-pht

a-m-ri-ca-in-s
ban-c

hau-den-s ban-c-ph-rai-in

oi-s - Duy-- 20 mc r-d-ne ban-c + Sp-ph-

16 mc r-d-ne ban-c + Na-txi--nanban-c phi-u-r oi-s-lan- + Spph-hau-den-s ban-c-ph-rai-in

t-ban-c

oi-s -ri-en-

1 mc r-d-ne ban-c

oi-s V-xta-phri

Ban-c cr-i 3 l-v i-xcn-t-gh-den-sp-pht

ban-c

oi-s A-phri-ca

426

(?)

An-tvc-pen Cm-pa-ni cm- 5 phrng i-xcn-t-gh-den-sp-pht

mc-xi-an ben-gi

T bn
tnh theo

la R-m-na

10 ly

10 mc i-xcn-t-gh-den-sp-pht

Ban-c gi-n-ran-

ban-c phi-u-r
oi-s-lan-

Bra-di-li-a-ni-s 10 mc i-xcn-t-gh-den-sp-pht

un- plan-ta-giengh-den-sp-pht
e-r
duy--de-inden-n

oi-s han-en-x - 23/4 mc i-xcn-t-gh-den-sp-pht

ban-c phi-u-r
han-an un- i
n-u-xt-ri

Mch-xi-ca-ni-s 16 p-d oi-s ban-c

ri-ca ban-c

Xen-t-ran A-m- 10 mc oi-s ban-c

425

a im

Ham-buc

(?)

Ham-buc

M-hi-c

(?)

M-hi-c

Bc-lanh

(?)

Trung M

V (t-ta)
V. I. L - nin

166 314

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 429 430.

Dm. B.

306 456

1)

D. B.

151 302

(B. H. Ges.) v.v..

D. G.

142 312

* Trong s c K r p , gim c ca hng (Dr. B.); ca cc hng H a - p a - g , v N o c - o i - t s e - r

L - t v Ghen-den-kic-kh-n bc-vc-x c-txi-en-gh-den-sp-pht (D. Ges.); Hi-bc-nia; Hc-pe-n c-txi-engh-den-sp-pht, -bc-sle-di-s y-den-in-u-xt-ri c-txi-en-gh-den-sp-pht v nhng ngi khc na

61)
4
c-m-stt-te-r ban-c 148 140 285 161

B. HG.

174 361

313

5
488 4
250

S. BV.

204 424

oi-s ban-c

150 139 419

2
4
362
111
i-xcn-t-gh-den- 151 154 290
sp-pht

15 13
153
Bc-lin-n han-en-x- 170 149 281 95
gh-den-sp-pht

19 17
290
187 207 364 211
Sp-ph-hau-den-s
ban-c-ph-rai-in

11 8
504
191

1904 - 1910
1895 - 1910

181 368
220
Dr. B.

trong 7
nm

Ch vit tt
l do ti vit

r-d-ne ban-c

tr. 414
(1903/4) (1911) (1908) (1910)
1895 - 1910
(tr. 501)

Nhng
(tr. 463)
S lng
qu ca tr.
cc ngn 306 nhng nh
cng nghip
hng

trong cc
cc
x
hi ng
nghip
gim st
cng
ca cc
nghip
ngn hng*
(tr. 284)
tr. 413

y, trong nhng ngoc n l cc s liu do V. I. L-nin da vo

ln xut bn th 4 (tr. 375) m b sung vo; trong bn tho vit tay th nhng
s liu b sung ny c ghi nhng ch tng ng gia cc dng vit tay,
bn trn hay bn di nhng con s c lin quan ghi nguyn bn.
2)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 461.

S lng ln pht hnh

chng
khon
cng
nghip

tr. 307

1)

S lng
nhng cng
ty c
hng
dng
nhng ln
pht hnh
chng
khon y

V vn c c n g n h n g thuc a (hu nh tt c
u do cc ngn hng ln Bc-lanh thnh lp) th nhng tng
s ca Rt-x l nh sau (b sung cho nm 1910 trch t ln xut
bn th 4, tr. 3 7 5 1)):
Cui nhng nm 90, ch c 4 ngn hng h i n g o i
c a c ; nm 1903, c ti 6 ci vi 32 chi nhnh v
u nm 1 9 0 6 , c 13 ngn hng vi t nht l 100 triu
mc chi phi hn 7 0 chi nhnh.
Tuy nhin, xt mt cch tng i th tt c nhng ci
chng thm thp l bao so vi nhng iu thc hin
c ca nhng nc khc trong lnh vc y: v d, A n h ,
ngay t nm 1904, c 3 2 (nm 1910: 36) ngn hng NB
thuc a c nhng ban gim c Lun-n v 2 1 0 4
(1910: 3 358) ngn hng c nhng ban gim c ngay cc
thuc a, v cn c 1 8 (1907: 3 0 ) (1910: 36) ngn hng
Anh khc nc ngoi vi 1 7 5 (2091) chi nhnh). P h p ,
ngay t nm 1904/5 c 18 ngn hng thuc a v
nc ngoi vi 1 0 4 chi nhnh; H-lan: 16 ngn hng hi
ngoi vi 68 chi nhnh (tr. 346).
1910
1904
Nh
vy
l:
c
...
13
70
NB
72 5 449
Anh 50 2 279
Php 18 104
H-lan. 16
682)
Con s th nht = s lng ngn hng thuc a v
nc ngoi ni chung; con s th hai s lng chi nhnh ca
chng (hoc l s lng ngn hng ring l thuc a).

V. I. L - nin

428

S lng ln pht hnh chng khon

cng nghip trong cc nm

427

V vn mi lin h ca cc ngn hng vi cc x nghip cng nghip (tr. 383)

(theo I-y-en-x (1895 1903)

V (t-ta)

11

22

1890-99

22

24

1900- 4

1905, 1906- 8

16

khng chc nm, cho n nhng nm 1908 9.

R. E. Mai (trong cun (tr. 82) nhng s
Schmollers Jahrbuch, liu ca Ranhba-ben, b
1899, tr. 271 v cc
trng B ti
trang tip) (tr. 83)
chnh Ph 1908
phn phi thu nhp
quc dn ca c
(dn s) Thu nhp
triu
(triu) tnh theo ngi %
ngi t mc
Di
900 mc 181/3
900
32/3
3000
1
3000
/3

>

221/3

Nhn khu
NB
t lp
1)

123/4
61/2

triu mc

thu %

17.9 = 47.22
0
16.2 = 42.54 83.7 = 34.26

S lng
cng ty
c phn

T bn
ca chng
tnh theo
t mc

1883 1 311 3.9

1896 3 712 6.8

53/4

1.9 = 5.50

25

36.0 95.26

1900 5 400 6.8 (7.8)

mc
> 90.500% dn
s

1908 6 249 9.4

Ca Rt-x l nh vy.

66%1)

(tr. 99 100)
c

Cc ngn hng

c-m-stt-te-r
ban-c
Bc-lin-n hanen-x-gh-densp-pht
Cm-mc-tx-un i-xcn-t-banc
oi-s ban-c
i-xcn-t-ghden-sp-pht
6) r-d-ne
ban-c
Na-txi--nan banc phi-u-r
oi-s-lan-
8) Sp-ph-hauden-s ban-cph-rai-in
Tng cng

15

18

10

13
13

1
2

3
2

24
8

1
5

4
2

10

14

13

18

18

15

95

18

27

111

19

13

19

140

87

43% thu
(1)

k c cng nghip k thut in.

+ 111

Giy

cng

1880-89

Dt v da

f. D.
11

X phng, du m etc.

Tng

Ho cht

D. B. D. G. Dr. B. Dm. B. B. HG. S. BV. N. B.

S lng cng ty cng

ngn hng c
Cc
Cng nghip ch to
my (1)

Ca Rt-x
khng phi l
mt biu m
l mt bn lit
k. Ph lc IV

Cng nghip gia cng

kim loi

S lng nhng ngn hng hi ngoi do

Nhng s liu
hnh nh khng cc ngn hng ln thnh lp (bng lit k ca
R t - x , tr. 327 v cc trang tip) (tr. 354 v
c y
cc trang tip)

V. I. L - nin

430

Cng nghip xi-li-ct

429

Ngnh khai khong, nh

my luyn kim., cng
nghip mui

V (t-ta)

+ 83

V (t-ta)

431

432

nghip v thng nghip m trong cc

nhng gh trong hi ng gim st.

Cc cng ty nc ngoi

Cng nghip xy dng

Ngnh khch sn v tim n ung

Cng nghip cao su

Cng nghip ngh thut

Nhng cng ty trng trt

Trin lm

16

17

3
1

28
29

8
2

6
4

13
21

29

11

21

20

16

27

174

21

67

78

+ 174

+166

+ 24

Tng cng

Giao thng

24

Thng mi

Thc phm

Xen-luy-l

Cc cng ty bo him

ngnh cng nghip:

Thu nhp do
hot ng ngn
hng mang li: !!!
450 triu phrng

V. I. L - nin

Theo s nh gi ca b thng mi v
nm 1898, tng t h u n h p m Anh
thu c t c c u b a n ngn hng
cng cc u ban khc trong nm l 18
triu li-vr xtc-linh (tc l vo khong 432
triu cua-ron) (tr. 399) (tr. 431) Trong
bun bn ca chu u vi cc nc hi
ngoi, hnh nh hng nm c ti hn 6 t
mc c thanh ton thng qua Anh
[tr. 431 ca ln xut bn th 4]

T h u n h p c a A n h d o c h o t h u t u , hng
nm l 1 800 triu mc; ca c l 200 300 triu mc (tr. 400)
(tr. 432 idem).
Bn khai nm 1907 v cc nhn vin ngn hng c:
nhng cu tr li ca 1 247 hng c 24 146 nhn vin (tr. 579)
(tr. 626)
116

= 698

tin lng
trung bnh
tnh bng
mc
trong s c
264 ngn hng
c phn
16 391 vin chc 20 39 tui 1 459 3 351
708 ngn hng
t nhn
5 938

40 54 3 638 4 044
275 ngn hng
hp tc
1 817
55 70 3 899 2 592

tin lng
trung bnh
ca nhn vin
ngn hng t
nhn ni
chung

1 467 2 380
2 413 2 358
2 264 1 879

S lng n h n g c h u y n k h o n trong nm
1876 l 3 245 ln ti 24 821 (24 982) trong nm 1908
29*

V (t-ta)

433

(1910), nhng ngoi cc quc kh ra, chuyn khon ny

ch yu l do cc x nghip cng thng nghip ln tin
hnh n ni cho n nay, khi lng chuyn khon ca
NB Ngn hng quc gia vn mang t n h c h t i
c h t t i p h i t (122) (tr. 131).
Nm 1907, s tin trung bnh ca mi ti khon (chuyn
khon ca Ngn hng quc gia) = 24 116 mc. Doanh s = 260.6
t mc, 354.1 nm 1910 (tr. 132). Thanh ton bng sc bu in
(1909) = 23 847 ngi c ti khon, 49 853 nm 1910, v tng
s tin ca h = 94 triu mc (tr. 132).
Tng kim ngch thanh ton trong cc c quan thanh
ton (tr. 123)
(t mc)
ng ta vit: c, k
1884
1908
chuyn hi phiu th
c
12.1
45.9
pht trin hn, nhng sc
Php
3.3
21.3
v s thanh ton bng
Anh
118.5
260.1
sc th t pht trin hn
M
143.2
366.2
T n g d o a n h s ca Ngn hng quc gia c
1908 = 3 0 5 1/4 t mc
1910 354.1
S lng cc-ten c
(tr. 137)
(tr. 149)

1910
54.3
23.7
299
422
nm

1896 gn 250
1905 385
khong 12 000 x nghip
tham d vo 1)

S tin gi ( tt c cc ngn hng) v t i n g i v o q u

t i t k i m tnh bng t mc (tr. 162 3)
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 405.

V. I. L - nin

434

c
9 . . . . . . . . 1900 . . . . . . . . gn 10
13 . . . . . . . . 1906. . . . . . . .
15.5
1909 15 1/2
Anh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .(1903 5) 10.5
M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (1905)
47 (59 trong
nm 1909)

k c tin
gi qu
tit kim

Php (ch k tin gi ngn hng

1905) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
c (ch k tin gi ngn hng) 1900
1906

4
1
2.5

Anh (ch k tin gi ngn hng

1905) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
M (ch k tin gi ngn hng)

6.25
15

NB. T bng so snh trn y ta thy rng tin gi

c, cho n tn by gi, cng vn khng ln so vi tin gi
Anh v M, v r rng l n cng thua Php khng phi
t (164) (idem 177).
Rt-x, tr. 354 (tr. 384):
S tin b khng phi qu chm chp ca thi i
trc (1848 1870) em so vi tc pht trin ca ton b
nn kinh t c v ni ring ca cc ngn hng c vo
thi i ny (1870 1905) th cng gn nh tc ca mt
NB chic xe th do nga ko thi xa so vi tc ca chic xe
hi hin i chic xe hi ny phng nhanh n ni
tr thnh mi nguy cho khch b hnh v tm v cho c
bn thn nhng ngi ngi trn xe na1)
V bn cnh iu , trong cu tip theo, Rt-x, ci anh
chng t sn tm thng (mt tiu th dn chnh cng v
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 536.

V (t-ta)

435

mt tinh thn) v k n l ca ti tin tm ra b quyt m

bo an ninh x hi v s tin b tht s, l c hnh cao
c nht ca ngi lnh o: v i c g i n g m c ! ! !
Cn trang sau (355 tr. 385) anh ta tha nhn rng cc
ngn hng l cc doanh nghip m xt v nhim v v s
pht trin ca n, th khng mang tnh cht thun tu kinh t
t nhn * v ngy cng vt ra khi phm vi s iu tit mang
tnh cht thun tu kinh t t nhn1).

436

V. I. L - nin

chi nhnh, qu v.v. c n c chn trong cc hi ng gim

st ca 1 2 0 cng ty cng nghip v thng mi v.v.. V
cng c h n g p h i l x hi ho !!!!!!) oi-s ban-c:
T bn ca bn thn n = 200 triu + 100 triu d tr
doanh s
= 941/2 t mc
tng li nhun
= 55 triu mc (1908) (tr. 352)
= 62.9
(1910) (tr. 382)
S lng nhn vin ngn hng o i - s b a n - c

*) Trch din vn ca Rt-x, ch tch i hi ngn hng

ton c ln th nht hp ti Phran-pho trn sng Manh ngy
19 v 20. IX. 1902.

4 8 6 0 (1908), tr. 578 ((nm 1895, 6 6 ngn hng thuc loi

Nhng li th nhn khng ngn cn c thng ngc

t sn y vit:
Nhng mt kt qu khc ca qu trnh tch
t, ci kt qu m nhng ngi x hi ch ngha
tin on, ci kt qu rt cuc s dn ti vic
x hi ho t liu sn xut m h mong mun v
cn phi c thc hin trong nh nc tng !! ha ha!!
bc
lai, khng c thc hin nc c v
2)
b
cha chc c th thc hin c trong tng lai

tr. 114 v cc trang tip, Rt-x ni v hng hi thng

mi v s pht trin ca n c v ng ta nhn xt nh sau:

(tr. 585) (tr. 633).

(Ch ring oi-s ban-c c d o a n h s l 9 4 1 / 2 t
mc (tr. 361) (112.1 t trong nm 1910, tr. 391), n gn
lin vi mt nhm gm 12 ngn hng, n chi phi mt t
bn l 1 t mc t bn ca nhm y v ca cc ngn
hng bn n nut 52 ngn hng, hin c 116
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 538.

2)

Nh trn.

c 50 v > nhn vin th c tt c l 7 802 nhn vin, ibidem))

H. A. P. A. G. (Ham-buc M), t bn (1908) 125

triu mc (+ 76 triu tri phiu), 162 tu (tr gi 185. 9
triu mc).
Noc-oi-tse-r L-t, t bn (1908) 125 triu mc (+
76 triu tri phiu), 127 tu (tr gi 189. 1 triu mc). 125 + 76
= 201.
Trong nm 1 9 0 2 / 3 , hai cng ty ny u k nhng
hip nh m thc ra l ging nhau vi In-tc-ny-snnn mc-ken-tai-l me-rin cm-pa-ni do cc ch ngn hng
v ch tu thu ca M thnh lp ngy 1. I. 1903, vi s t
bn l 120 triu -la (= 480 triu mc) v bao trm chn
tuyn ng tu thu ca M v Anh (tr. 115). chnh l
ci gi l t-rt Moc-gan.
Ni dung ca hip nh: chia li nhun v phn
chia th gii (cc cng ty c t chi nhng hp
ng ca Anh M v thu vn ti; ngi ta tho

V (t-ta)

437

thun rng ai s vo cng no etc. etc.). Mt u ban kim tra

chung c thnh lp. Hip nh c gi tr trong 20 nm
(t b th phi bo trc mt nm). Nu c chin tranh th
bi b (tr. 116 cui) (tr. 125 trong ln xut bn th 4)1).
V cng khng phi l x hi ho!!

V. I. L - nin

438

Stan-vc-xc-phc-ban- ( ut-xen-oc-ph) c
thnh lp ngy 30. III. 1904 (thi hn l 3 nm v ngy 30. IV.
1907 gia hn 5 nm na). Sn lng ca n nm 1904 = 7.9 triu
tn (tr. 141) (tr. 153).
Ngy 28. XI. 1904, n k hip nh v x u t k h u
n g r a y gia Anh 53.5%, vi c 28.83%, vi Php v B

Cn v Ry-kh-xban-c, th theo s liu ca mt u ban

iu tra ngn hng (tr. 179), ngy 1. IX. 1906, s lng cc hng
v c nhn c kh nng thanh ton n ni chung tnh theo chu
chuyn hi phiu ca h trong ton nc c l 70 480 :

Trong
a) thng nhn v cng ty
thng nghip..
b) nh cng nghip v
cng ty cng nghip..
c) nghip ch nng thn v
cc c s th cng nng
nghip v cc x nghip
cng nghip ..
d) hp tc x cc loi
e) ngi thc li, th th
cng v nhng ngi
lm ngh th cng..

17.67% (+ Php 4.8 6.4%. = 104.8, 106.4%) (tr. 147) (tr. 159).

Cc-ten
ng ray
Phn chia
th gii

29 020 = 41%
21 887 = 31

9 589 = 14
883 = 1

NB
S lng
qu t i
nhng ngi
v cng ty c
kh nng thanh
ton n

9 101 = 13
70 480 100

tr. 194 idem

1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 471.

Hin nay, sau khi I-u-nai-tt

Xty-tx xtin coc-p-ry-sn
gia nhp, phn ca c = 21%

C c - t e n t i u t h t - v t (xut khu tvt) cc phn:

c
73.45%
Php
11.50%
B
15.05%

Thng Hai 1909, In-te-r-na-txi--na-l txin-chut-ten-phc-ban- cng c thnh lp (tr. 159), u

tin nh n 31. XII. 1910, ri sau gia hn thm, hnh
nh 3 nm na. Ba nhm tham gia lin minh (cn c
vo v tr a l ca cc nh my). Nhm A gm tt c
cc nh my ca c v mt s nh my ca B; nhm B
gm 10 nh my ca B, Php v Ty-ban-nha; cn nhm
C th gm nhng nh my ca Anh. Tnh con s trn th
ton b sn lng ca chu u trong nm 1908 l 513
nghn tn, trong phn ca c l 226.9, phn ca
B 165, ca c Php v Ty-ban-nha 55.8, ca Anh 54.5.

V (t-ta)

439

Cc nh my thnh vin ca lin minh sn xut c gn NB

92% tng sn lng ca chu u.
Theo nhng hip c mi nht, bt chp nhng con s
c nh quy nh mc tham gia sn xut, mi mt thnh
vin trong lin minh c th sn xut bao nhiu tu vi
mt iu kin l: nu nhng d tr trong kho ca n n NB
mt thi gian quy nh (bt u l tnh n ngy 31. III.
1911) t mc ti thiu l 50 000 tn, th trong nhng
iu kin nht nh, n phi gim bt sn xut i mt s
phn trm nht nh sao cho ph hp vi ci mc tham gia
sn xut quy nh (tr. 160 ca ln xut bn th 4).
Cc ngn hng tp hp li thnh tng nhm (hoc l cngxoc-xi-om) tin hnh nhng cng vic kinh doanh c bit
ln:
I. a) Pri-xen cng-xoc-xi-om nm 1909 28 ngn hng
(tr. 310)
b) Rai-kh-xan-lai-e-cng-xoc-xi-om 29

(311)
c) Nhm Rt-sin- nm 1909 13 ngn hng (312) (k c 3
hng ca Rt-sin- Vin, Lun-n v Pa-ri)
2. Nhm kinh doanh chu
v.v..
v.v..

Nhng trn chin u nh v chnh tr ca cc i

tin duyn n ra trn lnh vc ti chnh. Nhng ch c
ban ch o c trch nhim ph trch chnh sch i
ngoi ca nc nh mi c quyt nh thi gian tin
hnh nhng trn chin u nh y, cc i th v cch
thc tin hnh nhng trn chin u ti chnh nh
tin duyn y (tr. 4 0 2 ) (tr. 434).

NB

V. I. L - nin

440

T bn Php Tuy-ni-di v Ma-rc

Nga
(bc u ca s gn gi v chnh
tr t h n g
q u a s gn gi
v ti chnh)

c Ba-t (u tranh chng nc Anh) cuc u

tranh ca cc t bn ti chnh chu u v ginh git cc t
khon Trung-quc v Nht-bn t bn Php v Anh
B-o-nha v Ty-ban-nha, v.v.. (tr. 403)1)
sch ca Rt-x xut bn ln th 1, li ta ngy 4 thng
By 1905.

C h u c h u y n h i p h i u ca c (tnh theo thu hi

phiu) tng t 12 t mc vo nm 1885 ln n 2 5 1/2 t vo
nm 1905 v ti 31.5 t vo nm 1907 (tr. 228) v ti 33.4 vo
nm 1910 (tr. 246).
Ti sn quc dn ca c (Mn-hn 1895: 150) 130 216 t (Rtx): 2 0 0 t mc (tr. 76) (Stanh-man: 350).
Thu nhp quc dn ca c 25 30 t mc (tr. 77).
Php: Ti sn quc dn: Mn-hn (1895) 198 t mc; Ph-vin
(1902) 161; L-roa B-li- (1906) 205; T-ry (1906)

161.
Thu nhp quc dn = 20 t mc (L-roa - B-li-) (tr. 78).
Anh 204 t mc (Ghp-phen 1885), 235 (Mn-hn 1895), 228
(Ki-t-txa - M-na 1908).
M ti sn quc dn = 430 t mc (1904, Cc iu tra).
c hng nm ngi ta b ra gn 1.2 t mc, ngha l gn 1/3
s tin tit kim hng nm ca c nc mua chng
khon c gi (tr. 81) (tr. 86 idem).
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 531.

V (t-ta)

441

Mt s cun trong cc ch dn th mc ca R t - x
(Nhng tc phm c bit ng ca ngi hoc
c bit quan trng u c nh du bng *).
* Van-t Lt-tx. K thut pht hnh chng khon. 1890.
An-phrt Lan-xbuc. Ngnh ngn hng ca c. 1909.
*

Vic cc ngn hng kim sot ti sn

quc dn trong tp ch Die Bank, 1908.
Su-ma-kh vit v s tch t ca cc ngn hng, Schmollers
Jahrbuch, xut bn nm th XXX, quyn 3.
Vc-sau-. V cc hi ng gim st, Conrads Jahrbcher.
(III, tp XXVII).
T-- E. Bc-tn. Khng hong ti chnh etc.. Niu-Oc,
1902.
** Gi. V. Gin-bc. Lch s etc. ca cc ngn hng. Lun-n,
1901.
Schriften des Vereins fr Sozialpolitik.
Tp CX v CIX v cc tp khc. (Khng hong nm 1900.)
CXIII: Cc bi hc ca khng hong.
V. Dm-bc-t. Kinh t quc dn c trong th k 19. Xut
bn ln th 2, 1909.
L. P-l. S pht trin ca i sng kinh t c vo th k 19.
Xut bn ln th 2, 1908.
A. Dau-k. X nghip ln trong cng nghip c mnh ln
khng? Conrads Jahrbcher III, tp XXXI.
phn Han-l. Nn kinh t quc dn c gia hai th k. 1902.
Mai vit v vic phn phi thu nhp quc dn. Schomollers
Jahrbuch, 1899.
* Glia. Cng nghip st M. Schmollers Jahrbuch, xut bn
nm th 27, quyn 3; xut bn nm th 28
* idem, Conrads Jahrbcher, tp XXXV (1908).
-. Va-gn. S pht trin v mt ti chnh ca cc cng ty c
phn c t 1870 n 1900. I--na, 1903.

V. I. L - nin

442

Gin-x. Cc t-rt. Conrads Jahrbcher. B th 3, tp I

(1891).

Phun-c. Cng nghip st c. Revue economique

internationale. III. 4 (1904).

Cn-man. Lin on cc nh my luyn thp. Die Nation.

1905 (xut bn nm th 22).
Van--ma Muy-l. T chc tn dng c. Bank-Archiv,
1909 (xut bn nm th 8).

Vc-sau-. Cc hot ng trong c th ca cc ngn hng c.

1903.

. Gip-ph. Ngnh ngn hng Anh. 1905.

D. Bp-ph. Chu chuyn sc c. 1907.
* A-. V-b. Cc ngn hng Ranh - Ve-xt-pha-li v cuc
khng hong. 1903.
idem. Schriften des Vereins fr Sozialpolitik, tp CX.
* Cng tc gi y. Cc ngn hng nhn gi v cc ngn hng
u c.
** t - t I - y - e n - x . Quan h gia cc ngn hng ln
c vi cng nghip. Schmollers Jahrbuch. (? Kho
cu?) 1905.
** V. Pri-ng. Hot ng chit khu hi phiu c. 1907.
Schmollers Forschungen. Quyn 127.
Phr. Li-tn. Ngn hng v k thut ca n. 1903.
** Br. Bu-kh-van. K thut ca x nghip ngn hng. Xut bn
ln th 5. 1909.
H. Dt-tl. Ngn hng chng khon. 1890. (Rt-x khng khen
ngi.) NB [li ta ca A. Vc-n. R t - x rt phn n
i vi nh x hi ch ngha quc gia Vc-n!!]
Phr. Oi-len-buc. Nhng hi ng gim st. Conrads
Jahrbcher. B th 3, tp XXXII.
Cuc khng hong hin nay ibidem, b th

3, tp XXIV.
* Gi. iu-rch. S bnh trng ca cc ngn hng c nc
ngoi. Pa-ri, 1909.

V (t-ta)

443

R. R-den-oc-ph. Nhng ngn hng c hi ngoi.

Bltter fr vergleichende Rechtswissenschaft etc.. Xut
bn nm th 3. 1908.
A. P. Bruy-ninh. S pht trin ca cc ngn hng nc
ngoi. 1907.
R. R-den-oc-ph. Nhng mi lin h hi ngoi ca cc
ngn hng c. Schmollers Jahrbuch, XXVIII, quyn 4.
R. Stanh-bch. Nhng chi ph qun l ca cc ngn hng ln
Bc-lanh. Schmollers Jahrbuch, xut bn nm th 29,
quyn 2.
E. M-l. Doanh li ca cng ty c phn. I--na, 1908.
C. H-gh-man. S pht trin ca nhng ngn hng ln ca
Php. Muyn-xt. 1908.
S. Gi. Ben-lc. S tch t ca cc ngn hng. The Atlantic
Monthly. 1903, thng Tm.
H. Phun-c. Cc hnh thc lin hp v tham d vo li nhun
trong i cng nghip ca c. Schmollers Jahrbuch.
Tp XXXIII.
L. E-sv-gh. Nhng khuynh hng cch mng ho trong cng
nghip st c. Die Bank, 1909, thng T.
Gi. Cc-bc-n M c - - n a n . nh hng kinh t ca
s tch t t bn vo tay mt s t ngi. Hc vin
ngn hng, 1900, thng Mi. NB (?)
tr. 70 v cc trang tip (ti lc gn)
Bng ghi nhng s kin quan trng nht c nh
NB
hng ti s pht trin ca hot ng ngn hng c
thi k th hai:
1871 2: kt thc chin tranh. 5 t. Hng thnh mnh
lit
Bc u cc-ten ho cng nghip
1873. Khng hong.

444

V. I. L - nin

1874 8. Tiu iu.

1879 82. Hng thnh v kinh t. Hot ng m cc x nghip
nhm mc ch u c.
1879. Tin vng. (Lin minh vi o.)
1883 87. Tiu iu. (1887. Lin minh vi .)
1888 90. Hng thnh. Hot ng m cc x nghip nhm mc
ch u c. u c.
1891 94. Tiu iu.
1891: S ph sn ca nhiu ngn hng Bc-lanh.
1895. Bt u hng thnh.
1896 97. Hng thnh tng ln. S pht trin tuyt vi ca cng
nghip k thut in.
1897. Thnh lp Rai-ni-s - V-xt-ph-li-s r-y-den-xin-ica.
1898 1900. Cc din kinh t ln cao.
1899. Nhng s ci t, vic thnh lp cc cng ty v vic pht
hnh chng khon ln ti nh cao ca n.
1900/1. Khng hong. Chng khon c gi ca cng nghip
khai khong st gi. S ph sn ca nhiu ngn hng. S
can thip kin quyt ca cc ngn hng ln. S pht trin
mnh hn na ca s tch t
1901/2. Nhu cu v tin ko di v c bit cao hn s
thnh lp I-u-nai-tt Xty-tx xtin coc-p-ry-sn.
1902 6. Thi k phc hi.
1904. S thnh lp Stan-vc-xc-phc-ban-. S pht trin v
bo ca s tch t.
1907. Khng hong M. Li sut chit khu tng ln ti 71/2%.
1908. Cuc khng hong nghim trng M kt thc. Thi k
phc hi. Tin t d lu thng.
1909. Tin t cng d lu thng hn etc.
1910: S ci thin tng ln dn tng bc (xut bn ln th 4,
tr. 76)

V (t-ta)

445

NB 1895 1900 ln u tin c s nhp c qu NB

tha NB
(tr. 75)

Mt s cun sch mi
NB: T i n s M c A u - g - x t i n . S pht trin ca
nn nng nghip M. Muyn-khen, 1914. (4 mc.)
V. Vch-c. Sao Thu nh. Xuy-rch, 1914. (416 tr.) (S tay
thng mi).
Trong sch xut bn ln th 4 ca Rt-x c ni v nhng t
bn n c n g o i (u t nc ngoi) (tr. 426 v cc trang
tip) nh sau:
c (vo nm 1905) t ra c 24 25 t mc (by gi
khng cn nghi ng g na n vt xa lm ri, tr. 436 in
fine), trong c 16 t mc chng khon c gi nc ngoi
Trong ton b s chng khon c gi ca Php m tmng T-ry (Tin b kinh t Php tr. 307) c tnh vo
cui nm 1908 l 100 t phrng, Ny-mc-c c tnh vo
nm 1906 l khong 97 100 t phrng (vi mt thu nhp l
41/2 t phrng), th theo s tnh ton ca T-ry, vo cui nm 1908,
c khong 38 1/2 t phrng l chng khon c gi nc ngoi.
Tt nhin l nhng con s c tnh thng khc nhau
nhiu nhng tt c mi ngi u tha nhn l s tng hng
nm ti thiu l vo khong 1 t phrng. Hng-ri Gic-manh,
nguyn gim c Cr-i Li-on-ne c tnh rng s tng hng
nm y (trong nhng nm ngay trc nm 1905) l vo khong
11/2 t phrng. Pn L-roa - B-li- mi y thm ch cn c
tnh l khong 21/2 t phrng.
Trong bn bo co ti Hc vin ngn hng (Mt vi
kin gii v ti chnh quc dn), ngy 7. VI. 1900 ngi tga Xpy-, mt chuyn gia ti chnh ni ting ca Anh,

446

V. I. L - nin

c tnh tng s t bn ca Anh u t nc ngoi l 2 500

triu li-vr xtc-linh, tnh trn l vo khong 50 t mc, vi mt
thu nhp hng nm l 110 triu li-vr (X); y th m trong bn
bo co c ti Cu lc b thuc a t do, ng ta c tnh tng
s l 3 500 triu li-vr xtc-linh hoc khong 70 t mc, vo
cui nm 1910.
S nh gi ny l gn ph hp vi s nh gi ca Giocgi Py-s v nm 1907/8, cho rng tng s l 2 700 triu livr, ngha l khong 54 t mc. S c phn chia gn nh
u nhau mt mt cho n- v cc thuc a (1 312 triu livr), v mt khc, nc ngoi (1 381 triu). Cng vn tc gi
y a ra con s 3 192 triu li-vr hoc gn 64 t mc vo cui
nm 1910, v trong bn bo co c ti Hi thng k hong gia,
cn c vo nhng bo co hng nm ca cc quan chc ph
trch vn nhng thu nhp trong nc ca Nh nc, ng ta
c tnh rng thu nhp do u t ca Anh nc ngoi mang
li vo nm 1911 l khong 180 triu li-vr; nhng trong khi
tho lun bo co ca Xpy- ngy 27. V. 1911, ngi Ph-lch
Su-tx cho rng con s l qu b thi phng. (tr. 427).

NB

(X) Ngoi ra, bn bo co ch ra mt cch

hon ton chnh ng rng: xut khu c tng
cng, nhng t pht hnh quy m ln nhng chng
khon c gi nc ngoi v s pht trin mnh m
ca hot ng kinh doanh ch l nhng hnh thc biu
hin khc nhau ca cng mt hin tng. Trong bn
bo co th hai, mt on c u l: Xut khu t
bn ca Anh l nguyn nhn chnh ca s phn vinh
ca quc (tr. 426).

447

448

V. I. L - nin

ch xoay quanh ch thay th. Nhng ti liu thc t qu bu,

phn ln l nhng ti liu hon ton cha c chnh l. K th
ca hc thuyt gi tr l do lao ng to ra, etc. etc.)).

V

(I--TA)

tr. 104 449: Phn miu t. Phn l lun = h

Mc lc

Lp-man. Cc cng ty tham d v cung cp ti chnh.

Die Neue Zeit, 1911 (v chin tranh NB)
v 1912 (c on ni v Lin bang chu u).
Finanz Archiv: 1915.

Thng k v pht hnh chng khon c gi.

[1 - 13]
[1520]
[21]
[23]

c-ghen-svi-l.
Crn (v c-hen-ti-na NB).

Py-s.
Muyn-hau-t. Cc-ten sa.
Nhng lin minh ca cc nh t bn ni v chin tranh.
Crem-mng. Anh v c.
Xay. Nht-bn versus Anh.

[25-26]
[27-30]
[31-34]
[35-36]
[37-38]

Lp-man. cc cng ty tham d

V cung cp ti chnh

Gio s tin s R - b c L p - m a n . Cc cng ty tham d

v cung cp ti chnh. I--na, 1 9 0 9 . (Nghin cu v ch ngha
t bn hin i v v bn cht cc chng khon) (X + 495).
[so snh nht l tr. 1 1 ca cc on trch]
((Tc gi l mt tn i ngc, lng tng trong cc nh
ngha ht sc ngu xun tt c nhng nh ngha ny

tr. 9: chng li Dm-bc-t v Dm-bc-t hon ton i

theo con ng ca hc thuyt gi tr l do lao ng to ra ca
Ri-cc- - Mc.
tr. 33: Ph, s ngi c c phn ch chim
2% dn s. Anh v M th nhiu hn. Theo s
tnh ton trong d lut v vic nh thu cc
cng ty c phn, th vo nm 1909, s tin s hu
c phn trung bnh trong tay mt ngi c c
phn Ph thm ch khng qu 10 000 mc. S c
phn nm trong tay khong 7 0 0 0 0 0 n g i.
s ngi
Song tt c nhng s c tnh kiu y u chng
c c phn
chnh xc t no. (34).
Hin nay, khng c nhng s liu thng k tng qut v
quy m pht trin ca t bn chng khon Theo Phi-lp-pvch (Nguyn l, xut bn ln th 7, tr. 164), 40% ti sn
quc dn ca Anh l t bn bng chng khon c gi (ngha
l chng khon c gi v cm c). Smn-l (ph lc thng
k cho cc bo co tc k ca U ban iu tra giao dch chng
khon nm 1892/3) tnh ra rng vo nm 1892, Ph,
nhng chng khon c gi l vo khong 16 20 t mc,
ngha l gn 1/4 ton b t bn ca Ph. Dm-bc-t (Kinh t
quc dn c trong th k 19, tr. 224) c tnh rng t bn
chng khon ca c nm 1900 l 31 32 t mc (37). S
tin , i vi thi k hin nay, r rng l qu t, phi cho
rng c, t bn c chuyn thnh chng khon l vo

V (i--ta)

449

khong 45 50 t mc, v nh th vn mi ch l gn 1/5 ti sn

quc dn c, ti sn ny c c tnh l 250 t mc (37).
M (X), nm 1904, ti sn quc dn l 107 t -la.
Khong 1/3 l t bn chng khon. i vi nc Anh, ng ta
(X) c tnh rng t bn chng khon l 26 t -la; i vi
Php l 191/2 t -la. T bn chng khon ca ton chu u l
gn 75 t -la (38).
(X) S c - l A . C - n a n - t . S tch t t bn
Niu-Oc v nhng ngi iu khin n. Bankers
Magazine. Thng Mi mt 1907 (trch dn tr. 38).
V th l:
T bn
chng
khon.

M .
Anh ..
Php .
c ..

NB

35
t -la
26

19.5

75
58.0
12.5

58
93.0
sai s
17
5 = 465 t phrng
[th m Ny-mc-c tnh l 6 0 0 ]

44: ...s lin kt chng cht mt cch k l ca tt c nhng

li ch kinh t
51: U-ni-n (cng ty c phn cng nghip
khai khong etc. oc-mun) ((Stin-lch cng ni
v cng ty ny tr. 38 v 41 1))). Thnh lp nm
1872. T bn c phn l gn 40 triu mc pht 170%
hnh nm 1872; th gi ca n tng ln ti 170%
khi n tr li tc c phn l 12% sau mt nm
hot ng. Th nhng sau , vic tr li tc c
phn b nh ch cho n nm 1880, v ngay t nm (12% - 0%)

1)

Xem tp ny, tr. 32 34.

V. I. L - nin

450

1875 ln u tin ngi ta phi p dng mt trong

nhng bin php chnh l m t tr i hu nh
trong mi mt thi k tnh hnh khng thun li ngi
ta u phi em ra p dng li Ln no cng vy,
NB nhng ngi thng xuyn c c phiu u phi l
nhng nn nhn chnh1).
Nhng ngay c khi cc cng ty c phn, lc
mi thnh lp, khng t cho mnh nhng mc tiu
nh vy (u c chng khon) th cng vn
thng xy ra tnh hnh l trn thc t, nhng x
NB nghip theo ui cc mc ch khc t nhiu u
phi chuyn sang chuyn u c chng khon. iu
ny c th xy ra mt phn v nhng c ng quan
tm khng thch ng n hot ng ca cc gim
NB
c ca h, phn na v cc gim c la gt h
v mt ny. (67).
71: Cc loi cng ty khc nhau chim u th cc nc khc
nhau:
M s kim tra i vi cc cng ty khc.
c nhng cng ty bao nhn (bernahme-).
Php nhng cng ty u t.
H-lan (l nh nc thc li, tr. 71) cng th.
B la2) c.
Anh cc cng ty u t (investment trusts)

I - y - e n - x . Quan h gia cc ngn hng ln c

vi cng nghip. Lai-pxch, 1905.
T i n s R t - x . Bn v lch s pht trin ca nhng
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 449.

2)
theo kiu.

V (i--ta)

451

ngn hng ln ca c, c c bit ch n xu hng tch t.

1906.
tr. 117 mt trong nhiu th d v tnh hnh s hu cc c
phn ca X-xi--t gi-n-ran ca B (31. XII. 1906 198 triu
phrng c phn v tri phiu, v s cng ty).
tr. 136 7. Mt v d nh:
Cng ty Ln-n en- c-l-ni-n phainn-x coc-p-ry-sn, ch vi mt t bn c
nh l 21 745 li-vr xtc-linh m nm 1890 mt v d
kim c mt khon li nhun rng l 80 567 v u c
li-vr xtc-linh = 370% s t bn v tr li tc c
phn l 100%.
Cng ty u t (Kapitalanlagegesellschaft)
c-txi-en-gh-den-sp-pht phi-u-r rai-nis-v-xt-ph-li-s in-u-xt-ri. Thnh lp vo
thng Mi nm 1871 (tr. 156).
Li tc c phn 1872 35%
35 !! mt v d
hay
NB
1873 1883 0
0
1884 1895 3 9%
NB
1896 1899 10 21%
60
1900
60%
0
!!
1901 2
0
40
1905 6
40%
1907 8

6 4%

Tin s -mi-l Vn-ph. Hot ng thc t v cp vn

etc.. Bc-lanh, 1905.

Phren-xt Cu-p. Vic cp vn cho x nghip. 2 tp. NiuOc, 1906.

E-u-a Ca-rn. Nguyn tc v kinh nghim thc t v cc

hot ng ti chnh. 1902 (Niu-Oc).

452

V. I. L - nin

V. Lt-tx. K thut pht hnh chng khon. Trong

Schmollers Jahrbuch. 1890, tr. 393 v cc trang tip.
Nh vy l vic s dng cc cng ty u t m bo
cho nhng ngi s hu nh c c mc doanh li ca nhng
ngi s hu ln (X), l chng mang li kt qu g c (163).

NB

tr. 64: Lu-i Ha-ghen, ch ngn hng C-l-nh, l u

vin ca cc hi ng gim st trong 35 x nghip; theo
I-y-en-x (XX) cc gim c ca oi-s ban-c c
chn trong cc hi ng gim st trong 101 cng ty c
phn, ngoi ra ngn hng cn c cc u vin hi ng
gim st ca chnh n 120 cng ty (tr. 64).
(X) G i o c - g h e n - x , tr. 45 46.

(XX) I - y - e n - x . Quan h gia cc ngn hng ln

c vi cng nghip. 1905.
Nhiu cng ty khc nhau pht hnh nhiu ln nhng
chng khon bng cng mt gi tr.
V d (M) t bn vt t ca chng (ca
NB
cc cng ty ng st y) c lp i lp li 5 ln
5 ln
trong t bn chng khon ca cc cng ty trc tip
lp li!!
hay gin tip kim sot chng (182).

S . A . C - n a n - t . Nhng xu hng ca cc ngn

hng hin i (Bankers Magazine, 1 9 0 5 ).
Cng ty N-dc-n p-xi-phch rn-uy
cm-pa-ni. T bn = 80 triu -la c phn
sng lp. Cuc u tranh gia Ha-ri-man v

V (i--ta)

453

V. I. L - nin

454

H i n - l . H i n - l mua c 15 triu c
phn sng lp. Nh c cuc t kch (cuc
tn cng) y, th gi c phiu ca cng ty Ndc-n p-xi-phch rn-uy cm-pa-ni tng
ln gn 1000%... Ngy 9. V. 1901, n ra mt
cuc khng hong ca s giao dch, lm ph
sn mt s ln nhng k c t c phn, trong
khi , theo nhng dn chng ca Ha-ri-man,
th nhng k tham d ln li khng thit hi g
v ci m mu (corner) (184).
Vi s pht trin hn na hin nay ca
ch ngha t bn chng khon th nhng th
on m ngi ta dng m c t i d n
c h n g l y n h n g m n t i n ln
nhi cho y ti mnh, tr nn t i n h t
hn i cht. Ci th on thc hin iu
gi y l lin tip lp ra ngy cng nhiu

cng ty mi v chng cht chng ln nhau,

bn li cho chng v cho chng thu cng
mt ti sn vt t, v ci ti sn ny c lun
lun chuyn vng quanh trong cc cng ty
y (186).
Nm 1900, Xtan-a-r- i-l cm-pani c thnh lp.
T bn sng lp ca t-rt ny ln n
150 triu -la. Ngi ta pht hnh 100
triu -la c phn thng v 106 triu -la
c phn u tin. Nhng c phn u tin ny
t nm 1900 n 1907 mi nm thu c
phn li nh sau: 48, 48, 45, 44, 36, 40, 40, 40%,
tng cng l 367 triu -la. T nm 1882 n
ht nm 1907 ngi ta thu c 889 triu
-la li nhun rng, trong 606 triu c

1000% v
khng
hong

(do ti
vit ng)
NB

NB

(k thut
mi) li
tc c
phn l
5 0 0 %...

do Lp-man
vit ng

NB

NB

1)

em chia v s cn li th b vo t bn d tr1)
(212).
Nm 1907, tt c nhng x nghip ca cng
ty (T-rt thp) thu t nht l 2 1 0 1 8 0 cng
nhn v nhn vin (1908 165 211) X nghip
ln nht trong ngnh cng nghip m c l
Ghen-den-kic-kh-ne bc-vc-x-gh-den-sppht, nm 1908, dng 46 048 cng nhn v
nhn vin, nm 1907 c 43 2932) (tr. 218).
In-te-r-na-txi--na-l boc-gh-den-sp-pht
( c-c-len-tx) N c thnh lp nhm
mc ch p dng phng php khoan do k s
An-tn Ra-ki pht minh (235) trong nm
1905 6 v 1906 7, cng ty mi nm tr li
tc c phn l 500% (236).
Ni chung, kinh nghim cho bit ch cn c
khong 40% c phiu c quyn b phiu trong
mt x nghip th nm quyn kim sot
x nghip nhng thi k bnh thng3)
(258). Cng cn c (nht l M) nhng c
phiu khng c quyn b phiu (259), v
nhng tri phiu etc. nhng nu nh l c
phiu ca cng ty kim sot hng lot cng ty
khc, th ch vi t bn ca mnh l 5 triu -la,
anh ta (nh t bn) c th chi phi c mt t
bn ln gp t 40 n 50 ln (259).

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 439.
2)
Nh trn, tr. 406.
3)
Nh trn, tr. 439.

V (i--ta)

455

v thm ch chi phi mt khi lng t bn ln gp t

80 n 100 ln (so vi t bn m anh ta c) (260)
Vic bun bn kim loi (tr st ra), c bit l bun bn
ng v km, cng nh nhng kim loi qu, c v cc nc
quan trng nht khc, tp trung mt cch phi thng
(301) mt s nh cc hng (ch yu l nm trong tay t
nhn)
rt nhiu nh my sn xut hi t c trong thi k
trc l do cc x nghip Anh xy dng v c xy dng bng
t bn ca Anh (321)
ch c mt s rt t hin t c trnh
iu luyn trong lnh vc y (335) trong cc
ha ha!!
hot ng ti chnh etc.
Vin tn dng Thu-s t mnh iu khin n (ngn
hng dnh cho cc x nghip in Xuy-rch), v ngn hng
khng phi l mt c quan, mt vin, m ging nh tt c cc
cng ty loi , n l mt loi cp to ng cc chng khon ca
mnh v mt vi cun s ti khon (376)
An-gh-mai-n
-lch-t-ri-txi-tt
gh-den-sp-pht
(AG)
c phn
100 triu mc
Tri phiu
37

chng khon c gi nm trong tay

23

etc.
t c vng Nam Phi. Nhng li nhun gh gm
m ngi ta thu c c bit l vo cui nhng
nm 80 v u nhng nm 90 kch thch khng
nhng t bn Anh, m ng thi v trc ht l t bn
Php, cng nh t bn c, B, H-lan mua c phn ca
nhng m. Th gi tng vt n mc cao nht thi k
no nhit kt thc vo nm 1895. S st gi tip theo
ca cc chng khon c gi ca cng nghip khai khong
li cng trm trng thm v c chin tranh T-ran-xvaan (414).

V. I. L - nin

456

Nn kinh t quc dn m cng pht trin th n

cng hng v nhng x nghip c tnh cht mo him
hn hoc nhng x nghip nc ngoi, nhng x nghip
cn c mt thi k lu di pht trin, hoc cui cng
hng v nhng x nghip ch c ngha a phng1).
y chnh l nhng lnh vc m v n ngi ta phi
thnh lp nhng cng ty c bit cp vn: nhng x
nghip cn c thi gian di pht trin, v d nh x
nghip ng st hoc khai khong (etc.) (434).
[Cng pht trin bao nhiu th cng mo him by
nhiu NB]
Sun-tx - Gh-vc-ni-tx h u n h lp li
n g u y n v n iu trong bi H o t n g
n g n h n g , tr. 21 (Quyn III. Nhng c s ca nn
kinh t x hi. Chng V, phn II.)
Khi trng tm hot ng kinh t thc th nm trong
tay cc cng ty ph thuc, v cng ty chnh th ch l k
s hu chng khon ca chng, cn nhng c ng li
hon ton chng bit g v hot ng ca cc cng ty ph
thuc, nh thng xy ra trong cc cng ty kim sot ca
M, th khi r rng l ton b cc quyt nh ca lut
php nhm bo m cho cng chng kim sot trn quy
m ht sc rng i vi vic qun l cng vic ca cng
ty y, u c th b t lit. Nguy c kiu y c th xy ra
i vi tt c cc cng ty c thnh lp bng cch thay
th ti sn ca cc cng ty khc, v thm ch ngay c i
vi mi s tham d quan trng ca mt x nghip vo
nhng x nghip khc (439).
Cui nm 1904, 3.8% tng s cng ty hu hn nm mt

NB
NB

NB

NB

NB

NB
NB

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 413.

V (i--ta)

457

t bn trn 1 triu mc, 9.1% tng s cng ty c mt t bn

trn 500 000 mc mi cng ty. Trong khi , t bn ca 3.8% s
cng ty ni trn bng 45.2% tng s t bn ca tt c cc cng ty
hu hn, cn 9.1% s cng ty th c 60.5% s t bn y (459).
( c chng? Chc th.)
460: D n ca tc gi: buc cc cng ty cng b trong bo
co nhng s chng khon > 1/20 t bn c phn ng gp.
((L thi quan liu ngu ngc!))
Chc chn l trong mt tng lai gn y loi ngi
s li mt ln na c nhiu bin i ln trong lnh vc k NB
thut; nhng bin i y s tc ng n c vic t chc
nn kinh t quc dn. in kh, hng khng
Thng thng v theo thng l, th trong thi k c
nhng s bin i c bn v mt kinh t y ngi ta thy NB
pht trin mt tnh trng u c mnh m1) v trn c s
kinh nghim trc y, th khng cn nghi ng g na,
trong tnh hnh nguyn tc thay th chng khon c
gi v cc cng ty tham d v cp vn s ng mt vai
tr ln trong vic thc hin nhng cuc u t ln ang
tr nn cn thit (465 466)
ng ta ni: th nhng thi thanh xun ca ch ngha t
bn chng khon qua ri. Qun chng khn ra ri... V
khi c cc pht minh k thut ln, Grndungsschwindel (s
thnh lp cc x nghip gi) v tt c etc (466 7)
((mt k hi ho ch ngha))
thc cht ca thng mi ni chung l thay th nhu
cu (475)
((ha ha! Nh l lun!))
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 414.

V. I. L - nin

458

thng mi l mt hot ng kinh t nhm thu thp

nhng ca ci, bo qun v trao nhng ca ci vo tay ngi
s dng (476). ((Ch in ng m nt. ngc!))1)
Nil v l lun
Ht
Noi txai-t, 1911 (v chin tranh NB)
V 1912 (c on ni v lin bang chu u)

!!

Die Neue Zeit, xut bn nm th 30 (1912)

[NB. y c bi vit v lch s cc ti sn t nhn M].
Xut bn nm th 30, I (X. 1911 1912)
nhng bi bo ca Vc-ga (tr. 660), Hin-phc-inh (tr. 773)
v Cau-xky (tr. 837 v cc trang tip) vit v vng, hng ho,
tin.
t-t Bau- cng vit v ch trong xut bn phm
xut bn nm th 30, tp 2.
Cng NB, tr. 1, Mt chnh sch n cp (6. X. 1911)
bi bo ca Cau-xky v cuc chin tranh T-ri-p-li-ten, kt
thc bng cu: N (cuc tranh c ca chng ta) c th ch
trong mt m l bin thnh cuc u tranh ginh chnh
quyn (tr. 5).
Xut bn nm th 30, 2 (1912)
nhng bi bo ca P a n - n - c c (Hnh ng qun
chng v cch mng) (tr. 541 v cc trang tip) v ca
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 438.

V "" ("i--ta")

459

Cau xky. "Mt chin thut mi" (2. VIII. 1912 v nhng
ngy tip) vi nhng on ti t vit v cc b, v. v. (mt bi
bo c hi ch ngha ti t nht). [NB trc Ba-l.] Ra- ch
Bn v cuc u tranh ca chng ta chng ch ngha quc
(tr. 233).
[Chnh y, c cuc bt chin gia Ln-s v Cau-xky v
g i i t r q u n b . NB
[Chnh y, c cc bi bo ca c h - S t a n h cng
chng Pan-n-cc
[bi bo ca Pan-n-cc: "Thc cht cc yu sch hin nay
ca chng ta", tr. 810.
Hon ton chuyn bn v vn "kh nng thc hin" cc
yu sch.
"Vy ti sao li a vo cng lnh nhng yu sch sau y:
dn ch v chnh tr, i dn cnh, dn ch ho t php, v. v.
l cc yu sch khng th thc hin ton b c di ch
t bn ch ngha, v ti sao khng a vo cng lnh quyn
lao ng hoc vic cm s dng cc my mc lm gim bt
s lng cng nhn cn thit, l iu cng khng th thc
hin c di ch t bn ch ngha?" Hai loi iu
khng th thc hin c: "khng thc hin c v mt
kinh t" v "b loi tr v chnh tr" (811). Nhng yu sch
trc mt l khng thc hin c, "khng phi hiu theo
ngha tuyt i", di ch t bn ch ngha (812).
"Die Neue Zeit", 1911, 2 (xut bn nm th 29).
tr. 248 v 276 . Cuc "bt chin" nh gia Cc-l Cau-xky v
"Leipziger Volkszeitung" (R-da Lc-xm-bua) v vn Lin
bang chu u nhng nhn xt k h n g ni n thc cht ca
vn , nhng li ch ra rng c mt cuc bt chin ang din
ra trn t "Leipziger Volkszeitung".

460

V. I. L - nin

"Leipziger Volkszeitung" cng tn cng L--bua v cu

ng ta vit:
"Chng ta ra... cho x hi t bn ch ngha... yu sch... l
h (nhng nh hot ng nh nc) phi v li ch ca s pht
trin t bn ch ngha ca bn thn chu u, m chun b cho
s hp nht ca chu u thnh Lin bang chu u, ng
sau ngn nga s suy tn hon ton ca chu u trong cuc
cnh tranh ton th gii (tr. 276).
cng chng khc g iu m Can-v ni bo v lin
minh thu quan chng li M.
Cau-xky tr li: khng, khng phi l chng khc g. L-bua khng ni li no v cuc u tranh thu quan m ch ni
v Lin bang chu u, "t tng m mi nhn ca n... khng
nht thit phi nhm chng li Hp chng quc" (277). ((C
ngha l t tng cnh tranh ho bnh!)).
Cc-l Cau-xky, tr. 248, ni rng c Pc-vu-x ln Gi-han
Phi-lp Bc-c u ang (hay ) ng h Lin bang chu u.
Ibidem, tr. 943 4 (29. IX. 1911), tng thut bi bo ca H.
Quen-s (trong t "The Social-Democrat", 1911, thng Tm); H.
Quen-s ni rng c cc nh t bn cng ng h ho bnh
(chnh t bn cng c tnh cht quc t ri): t bn c kh
nng thnh lp "Hp chng quc t h g i i " (NB: sic! "der
Erde"), nhng ci t-rt ton th gii y s li cng p bc cng
nhn nhiu hn. "Th gii t bn ch ngha khp ni... cnh
st quc t vn nng, vic hon ton khng cn c quyn c tr
chnh tr... trong ci quc gia ca nhng ngi n l, ho
bnh v an ninh s ng tr"... (tr. 944).
Quen-s (b t c h p c Cc-l Cau-xky) ch i chin
tranh s em li k h n g p h i l mt cuc cch mng, m l
s phn vinh kinh t, s thot khi "p lc ca sn phm".

V "" ("i--ta")

461

"Die Neue Zeit", 1911, 2 (xut bn nm th 29, tp 2), s 30, 28.

IV. 1911 (tr. 97 107).
Cc-l Cau-xky. "C h i n t r a n h v h o b n h " .
Trong bi bo ny, Cc-l Cau-xky tn thnh tuyn truyn
cho ho bnh v n g h Lin bang chu u (3 ca bi bo
c h n h m a n g n h a n n h s a u : "Lin bang chu
u").
Cc-l Cau-xky phn i nhng ngh quyt nh trc
vic dng bi cng p l i chin tranh (y l on m
nm 1915 ng trch dn ni rng nhn dn ("die
Bevlkerung"), "m ng" s t tay mnh git nhng k chng
chin tranh, nu h cho l bin gii ang lm nguy, nu h s
s xm chim, tr. 104 etc. etc.).
Nhng khi Cau-xky trch nhng on n h v y trong bi
bo ca mnh vit nm 1911, th nm 1915 n g t a
k h n g trch nhng on sau y:
1) trong 1: "Chin tranh triu i v chin tranh nhn
dn". NB ((do ti vit ng)).
... " th k 18, cc vng cng coi cc quc gia ch l nhng
gia sn ca mnh...
... Cng vy, hin nay cc nh t bn ca cc nc khc
nhau chu u (v ca Hp chng quc) coi cc dn tc
ng ngoi phm vi ca vn minh chu u, l gia sn ca
mnh, v nhng mu thun gia cc chnh ph t bn ch
ngha ny sinh ch t kht vng ca h mun m rng hoc
lm trn trnh gia sn y: thuc a v phm vi nh hng"
ca h. H o n t o n g i n g n h nhng mu thun triu
i th k 18. V h i n n a y , phc li ca nhn dn chu
u c lin quan ti iu khng nhiu hn so vi hai th
k trc y"... (tr. 99).
2) "Ngi ta ngy cng tin chc rng cuc chin tranh
chu u phi c chm dt m t c c h t n h i n
v t t n h i n bng mt c u c c c h m n g x h i .
31 . . . 28

462

V. I. L - nin

l mt yu t kch thch mnh m, c l l mnh m nht,

buc cc giai cp thng tr phi tn trng ho bnh v i
gii tr qun b" (tr. 100).
3) "Cch mng i theo sau chin tranh, l mt iu tt yu
khng th trnh khi, khng phi l kt qu ca mt ca
nhng ngi dn ch x hi, m l do ci l-gch t h p c a
s v t . Bn thn cc nh hot ng nh nc hin nay ang
lu ti kh nng ca mt li thot nh vy" (tr. 106).
... "Cch mng l kt qu ca cuc chy ua v trang hoc l
kt qu ca chin tranh, d sao chng na cch mng cng s l
m t h i n t n g q u c t " (tr. 106)...
... "Nhng d cho cch mng c khng phi l kt qu ca s
phn ng li ci ch v trang hoc phn ng li nhng tai ho ca
chin tranh, m n ra v nhng nguyn nhn khc chng na, v
nu nh thot u n cng cha mang tnh cht quc t m ch
hn ch ranh gii mt quc gia, th trong cc iu kin hin nay
t n h h n h y k h n g t h k o d i c . N (cch
mng) phi lan sang cc nc khc"... (107) v t , Cc-l Cauxky i n Lin bang chu u "v vic n rt cuc s chuyn
bin thnh Hp chng quc ca ton b th gii vn minh".
tr. 105: Cc-l Cau-xky xc nh Lin bang chu u
l mt lin minh "c m t c h n h s c h t h n g
m i c h u n g " (+ mt ngh vin etc., mt qun i).
Trong 1 ca bi bo y (tr. 97) Cc-l Cau-xky nu
ln "s thay i ca hon cnh th gii" ("trong 2 chc
nm gn y") ... "T bn cng nghip bin thnh
t bn ti chnh, v n hp nht vi nhng k chim
hu rung t c quyn"... ... "Nhng ci cch x hi
hon ton tt hn"...
"Th nhng" (bt chp tt c nhng kh khn khi thc
hin Lin bang chu u) "xu hng mun ho bnh hp

V "" ("i--ta")

463

nht cc quc gia chu u thnh mt chnh th lin bang hon

ton khng phi l v hy vng. Tin ca n gn lin vi tin
ca cch mng" (do C. Cau-xky vit ng, tr. 106).
"Die Neue Zeit", 1911, 2. tr. 96: thut li bi bo ca t-t
Bau - trong vn tp " u tranh " 1911, s 3): "Cuc chin
tranh ton th gii" l "ting ni cui cng ca n" (ca ch
ngha t bn"... Nu nh cch mng Th-nh-k dn ti cuc
chin tranh ton chu u, th hu qu khng trnh khi ca n
s l cch mng chu u:
"Die Neue Zeit" 1911, 2. tr. 179
bi bo ca Rt-stanh v i hi C-ven-t-ri (1911), cuc i
hi m ng x hi ch ngha Anh thng qua mt ngh
quyt t n t h n h "vic duy tr mt hm i sc bo v
t nc".
... "Lm nh vy l i hi ng khng nhng ri b
lp trng dn ch x hi quc t m thc ra cn lin kt
vi bn xm lc ti t nht" (tr. 182)...
chng li lun iu c ng ca Hen-man
"Nc c d c xm lc n u i na, th tnh cht
xm lc ca n cng ch nhm vo nhng th chng c
ngha l g my i vi nhn dn Anh, nh nhng t c
vng T-ran-xva-an... Nhng, mt khc, nu tn thnh hoc
dung th nhng hnh ng ca cc giai cp thng tr Anh
biu hin trong chnh sch bao vy (etc.) chng li nc c...
th tht ra c th s n lc ngay c giai cp v sn cng buc
phi cm v kh v khi h bo v t quc phc v s NB
nghip ca giai cp cc nh t bn"... (tr. 183).
"Die Neue Zeit", 1911, 1, bi bo ca A-xki-u v chnh sch
thuc a ca Anh A i c p .
31*

V. I. L - nin

464

"lu tr ti liu ti chnh": 1915

"Finanz- Archiv". Xut bn nm th XXXII, 1915.
"T bn Php Nga" (125 133).
Bn ch dn ca nm xut bn th 32. (Gn nh nil.)
"Finanz- Archiv". Xut bn nm th XXXI, 1914.
"Cc khon thuc a n v cc khon thuc a vay".
Nm 1901 ti cc s giao dch Lun-n c nhng
chng khon thuc a gi 600 triu li-vr xtc-linh = 1 2 t
mc (tr. 8). Phn ln l thuc a ca Anh.
T 1897 n 1907, Php cho cc thuc a vay (tr. 16)
khng < 4 0 0 triu phrng.
B > 2 5 0 triu phrng.
c (1911) ln ti 137.4 triu mc (tr. 28). 13/.4 x 1.25 =
171. 750 triu phrng.
Triu phrng: 15000, 400, 250, 171. 75.
Thng k v pht hnh
chng khon c gi.
c-ghen-svi-l. crn (v c-hen-ti-na)

V a n - t c - g h e n - s v i - l (Xuy-rch). "Ti liu thng k

v vn : chin tranh, bc tin ca sn xut v s vn ng
ca gi c. "Schmoller's Jahrbuch". 1915, s 4.
(Tc gi ch a ra nhng s liu hng nm)

1871-1880
1881-1890
1891-1900
1901-1909

Pht hnh cng

khai trn th gii
(t mc)
76.1 : 10
=
64.5 : 10
=
98.0 : 10
=
=
136.1 : 9

Trung
bnh
mi nm
7.61
6.45
9.8
15.1

Ti thiu Ti a
1.7 15.6
3.3 12.7
2.5 17.8
7.9 21.5

V "" ("i--ta")

465

Php
(triu

(do ti tnh ra)

80
p h r n g ) = triu mc

c
(triu mc)

1903 - 7

13187
: 5 = 2637

18469

14775

16630

1908 - 12

21309
:5 = 4262
34496
:10 = 3 4 4 9

23122

18497

19783

(trong 10
nm)

41591

33272

36413
:10=3 6 4 1

Ibidem (s 2). G . P h . C r n . "c-hen-ti-na trong cuc

chin tranh kinh t Anh - c (xem tr. 114 cun sch ca Txin-lin-g v tnh cht in hnh ca c-hen-ti-na)...
mt minh ho xut sc v ch ngha quc!!
Van-t txi-n-lin-g
"bng cn i nhng s di chuyn
chng khon c gi trn trng quc t"
Van-t Txi-n-lin-g. "Bng cn i nhng s di chuyn
chng khon c gi trn trng quc t". 1914.
(tr. 106) cn c vo nhng con s ca Ny - mc - c
("Bulletin de linstitut international de statistique". Tp XIX,
quyn II, 1912).
s liu tnh bng phrng 1)
1871 = 80....................................................... 76.1
1881 = 90....................................................... 64.5
1891 = 1900 ................................................. 100.4
1901 = 1910. ................................................ 197.8

t
"
"
"

( = 438.8)
1)

V. I. L - nin

(Ibidem) Tng s chng khon c gi1)

S lng pht hnh (ton b):

(tc gi ch a ra nhng s liu hng nm)
Anh
(triu mc)

466

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,

t. 27, tr. 454.

(nm 1910, ti a)
Anh.....................................142 t phrng
M.......................................132
"
"
Php....................................110
"
"
c.......................................95
"
"
Nga.......................................31
"
"
o - Hung...........................24
"
"
"
"
...........................................14
"
"
Nht.....................................12
"
"
Nhng nc khc..............40
= 600

nhng nc khc vo nm 1902:

(32 t)
H-lan.........................................10
B....................................................6
Ty-ban-nha................................6
Thu-s.........................................5
an-mch.....................................3
Thu-in, Na-uy,
Ru-ma-ni
v.v...........................................2
= 32

Can-me-x. "nhng tc phm mi nht

Vit v vic u t t bn"

A n - b e C a n - m e - x (gio s vin hn lm Phran-pho

trn sng Manh). "Nhng tc phm mi nht vit v vic u t
t bn". "Jahrbcher fr Nationalkonomie", b th III, tp 47
(tp th 102), 1914, tr. 522.
Tc gi tn dng cun sch ca ngi Thy-s
A. May-. "S u t". Xuy-rch, 1912 (tr. 525: phn tng
lun
th tc gi cho l "c sc").
NB
Phr. -rn-spc-g. "S u t t bn hin i". Bc-n,
1911.
Phr. Bt-g. "u t tin v qun l t bn". Lai-pxch? (193 tr.)
("xem xt t m hn" " v i c c c c b n c n i " , tr. 525).
Hen-ri L-ven-phen-. "Ngh thut u t t bn". ("Tt c
nhng g c lin quan n vic u t t bn".) Bc-lanh, 1911
("Ch qun xuyn": "s phn b v mt a l ca s u t
t bn").
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,
t. 27, tr. 454.

V. I. L - nin

468

Pn L-roa B-li-. "Ngh thut u t ca ci ca mnh

v qun l chng". Pa-ri, 1912 (451 tr.) (ca ngi lm).
Vn ng Can-me-x phn tch trong tp 105 (1915,
quyn 5) nhng sch mi ni v vic cp vn.

B) 223 740

2 951

761

3 712

9 354

n- v Xylan

Ty
Phi

8 541 182 517

136 519

Cc t khc
thuc Anh

92 948 198 365 64 721 263 086 115 080

Phi

Xt-ry-xt Xttn-men v cc
nc M-lai

A)

Bi bo ca py-s
Trong "tp ch hi thng k hong gia".
Thng ging 1911

Chu

Nam
Phi

NB

Lin bang c

Ca-na-a v
Niu-phao-len

Xem cng trong cun b th III, tp 39, 1910

bi ca M - x v "vic u t t bn" Php v
Anh.

nm 1 9 1 0 (nghn li-vr xtc-linh):

Cc thuc a ca Anh:
Tng cng trong
ton b chu c

467

Tn Ty-lan

V "" ("i--ta")

(do ti
tnh)

7 943

6 969

677 084

1 717

375 042

C)

T bn ca Anh u t vo cng tri v cng ty n- ,

cc thuc a v cc nc ngoi, v thu nhp do chng em
li trong nhng nm 1907 08 (Py-s, tr. 168):
ti tp hp li
thnh 3 nhm ln:
A, B, C

T bn

Thu nhp

(nghn

(idem)

1. xt.)

A) Cng tri (ca chnh ph v th

chnh).

757 460

29 938

3.9

B) ng st.

1 198 991

52 839

4.4

Ngn hng v.v..

366 022

21 870

M..

243 386

26 145

Du ho v.v..

127 879

8 999

C)

737 287

57 014

7.7

Tng cng

2 693 738

139 791

5.2

C)

Trong sch ca tc gi, bng ny khng chia thnh 3 nhm

(A, B, C) m chia thnh r t n h i u nhm.
A)
B)
C)

= 3.2% 4.7%
= 3.8 4.7%
= 3.3 30.5%

503 026
(*)

(*)

373 541 301 521 78 529 380 050 351 368 29 498 365 399 22 037

33 259 1 555 152

(*) Ch gii: Tng s ca Py-s l = 1 554 152, v v

Ca-na-a th trong bng tng kt ca ng, ng ghi 3 7 2 541
(tr. 186), cn bng ng dng lm cn c (tr. 180) li l
373 541.

Nht

Trungquc

Cc
nc
khc

42 784

22 477

818

17 387

7 902

8 910

4 521

93 955

3 031

300

688 078

22 700

8202

53 705

26 809

61 907

Cuba

A)

7 896

2 282

B)

586 227

C)

Phi-lippin

V "" ("i--ta")

c-hen-ti-na

M-hic

A)

38 339

8 276

B)

186 126

269 808

Bra-xin Chi-l
40 221 17 071

U-rugoay

469

P-ru

Cc nc khc
chu M

9 860

81

3 838

54 306

29 961 12 646 21 194

6 476

11 681

87 335

94 440 46 375 35 255 31 987

22 517

C)

Nga Th- Ai-cp Ty-

B- Php c

Cc

V. I. L - nin

470

ca chng khon, trnh hin tng tnh hai ln, ng ta ly

s t h u n h p do nhng chng khon c gi em li etc.
Chnh v vy m cc s liu ca ng ta l v cng c gi tr
hn cc "s liu" thiu cn c v Php v c.
Ti liu ch yu ca ng ta v nm 1907 - 8.
Triu 1. xt.
1907-8

1908-9 v 1910

vo 1910

thuc a:
cc nc khc

1312
1381

+228
+288

1554
1637

Tng cng

2693

+516

3191

khng

nh-

ban-

o-

nc

k Ai-

nha

nha

khc

cp th:

chu u

N B . A n - p h r t N y - m c - c . "Ti chnh hin

NB i". Tp VI v VII. "T i n t i t k i m v nhng
chng khon c gi ca Php t 1872 n 1910". 2 tp .
80. Pa-ri, 1911.

A)

19 109

9 650

14 044

1 885

4 164

1 336

1 351

22 870

74 409

60 365

Muyn-hau-t. "cc-ten sa"

B)

2013

6146

C)

1916

5473

3284

4432

27 793
38 388 18 320

43 753 18 808 11 513

7 071
8 134

7 071

6 061

495

23 759

21 843

Tin s En-ghen-bc Muyn-hau-t. "Cct e n s a . Bn v nhng cc-ten v gi sa". Cc-xru-, 1 9 1 2 .

90 199

62 406

"Nhng cng trnh nghin cu kinh t quc dn ca cc

trng cao ng Ba-en". B sch mi. Quyn 9.
Mt cun sch nh rt hay v thit thc, miu t nhng hin
tng v cng ng ch .

36 319 188 367 144 614

"Journal of the Royal Statistical Society", tp LXXIV. Thng

Ging 1911.
Bi bo ca P y - s (v cuc tranh lun Hi thng k v
bi bo (bi tr. 167 - 187, cuc tho lun, tr. 187 - 200))
chng t rng tc gi rt thn trng v cn thn trong cng vic
ca mnh.
ng ta loi tr nhng vic thay i iu khon cng tri,
khng ly gi tr danh ngha m ly gi tr pht hnh

Mt s trong t h m c NB: Ph. c - n n trong "Conrads

Jahrbcher". Tp 41, 1 9 1 1 v trong bi "Bn v thng k
ca Vng quc Ba-vi-e". Tp 4 1 (1910).
"T in cc khoa hc v nh nc". Tp 6 (xut bn ln th 3).
("Ngnh sn xut sa").
Na-khim-xn. "Chin tranh sa". "Die Neue Zeit", 1911 (xut
bn nm th 2 9 ) , t p 2 (tr. 668 v cc trang tip).

V "" ("i--ta")

471

Trong lnh vc ny, v tr c quyn ca nhng trang tri (50 100 km xung quanh cc thnh ph ln) v s ln mnh ln ca
cc hp tc x l c li cho cc cc-ten.
Sau khi pht minh ra my ly tm, cc hp tc x ch bin sn
phm sa mc ln nhan nhn nh nm sau trn ma xun m p:
S lng cc hp tc x
nng nghip (tr. 24):
1870 1

1890 3000

1903 2245 vi 181 325 x vin

1900 13600

1909 3039 "

1910 24900

270 692 "

" (tr. 5)

theo P-tc-xi-li. "Thng bo v thng k nhng hp tc x

ca c". Bc-lanh, 1911.
Cho n khong trc nm 1900, trc khi c phong tro
cc-ten ho mt cch rm r, gi thc n kh ng bnh cho gia
sc etc. tng ln (+ 13 50%, 1896 - 1906, tr. 7) etc. v v. v.
khng lm tng gi c (tr. 7).
Tc dng v cng ln lao ca nn i sn xut (bo qun
etc.) sa (v mt gi r, v sinh etc. etc.) c l i c h o nhng
cc-ten.
Bc-lanh m i n g y cn dng 1 triu lt sa
Ham-buc vi cc vng ph cn 0.5 "
" "
Vin
0.9 " " "
Muyn-khen
0.25 (tr. 16)
v v. v.
1cm3 sa cha khong 9000 vi khun (cen-ti-mt?? Hay
mi-li-mt?) ngay sau khi vt; 12000 sau 2 3 gi, 120000 sau
9 gi v hng triu sau 24 gi (trang ?).
i b phn sa c ch n bng ng st (t
nhng ni cch thnh ph 5 0 - 1 0 0 km). V tr c quyn

472

V. I. L - nin

thc t ca nhng nng dn ngoi lm ngh nui b ly sa.

"Hp tc x gio dc ngi nghip ch nng thn cho
cc-ten" (25).
Lch s ca mt vi cc-ten sa.
"Bc-lin-n min-khrinh". Thnh lp vo thng Su 1900.
u t r a n h q u y t l i t chng li nhng ngi bn bun
(cng chng ng h nhng ngi bn bun).
Bn-l (hng bun bn sa ln nht Bc-lanh, mc
kinh doanh 45 triu lt sa trong mt nm; t bn 10 triu
mc; li tc c phn 8%, tr. 91), nm 1903, k ho c vi
cc-ten sa. (Trong mt thi gian ngn, Bn-l tr thnh
triu ph; Phun- rt-en cng vy, mc kinh doanh 21
triu lt.)
Nhng iu kin v sinh lun lun c cc xanh-i-ca sa
ci thin.
Nhng xanh-i-ca ny th rt ti v mt ti chnh v ph
sn ngy 27. 11. 1907.
Ham-buc. Thnh lp vo thng VI. 1900. Trong 10 nm,
mang li cho cc thnh vin ca mnh 10.3 triu mc (tr.53), tng
gi tr ca chng (t 11.2 n 14.1 p-phe-nch), k hip nh
vi cc nh bun ln.
Phran-pho trn sng Manh. Thnh lp t bao gi?? nm
1911, n rt mnh.
N k hip nh vi cc nh bun. Sau , i h phi
tng gi t 16 n 17 p-phe-nch.
"V ci ng p-phe-nch y m n ra mt cuc u tranh
gay go ko di ba thng gia cc nghip ch nng thn vi
nhng nh bun c s ng h ca c lin minh cng nhn
dn ch - x hi ln ca lin minh cng nhn t do ch ngha
v lin hip cc cng on" (tr. 54). Cc nh bun nhng b.
"Cuc u tranh ny kt thc bng mt hip ngh iu
ny lm cho nhng ngi tiu dng ht sc ngc nhin,

V "" ("i--ta")

473

gia cc nh bun sa vi "Ph-rai-nch-t lan--vch-t"" (tn

gi ca cc-ten) "theo hip nh y, cc thnh vin ca cc-ten
khng c cung cp sa na cho tt c nhng nh bun no
khng p dng vic tng gi ni trn" (tr. 55).
Vin, c mt xanh-i-ca rt ln. N gim
chi ph ca n (v tiu th sa) t 7.67 hen-l-r mt sn xut
ln !!
lt vo nm 1900 (doanh s 0.56 triu cua-ron) xung
cn c 3.775 hen-le-r mt lt vo nm 1910 (doanh s
6.74 triu) (tr. 57).
nh hng ca nhng cc-ten n cc nh sn xut?
T 1900 n 1910 gi tng ln trung bnh l 2 p-phe-nch
(so vi 1890 1900) (tr. 61).
Nguyn nhn ca s tng gi chnh l nhng cc-ten (nu
khng th sn xut c t ln cng s khng lm tng gi).
"Ly g m c th gii thch khc i c ci iu k l ny
l gi c bt u tng ln chnh trong nhng nm m cc-ten
sa xut hin?" (63).
"Sau cng, nu khng c s tn ti ca cc cc-ten th lm
th no m gii thch c ci s tht ny l gi c tng ln
nhiu nht chnh l nhng vng c k l giu sa nht:
Thy-s v Vuyn-tem-bc?" (64).
Vic y mnh tiu th sa lm cho c thc n ca gia sc
(tr. 66) ln t h c n c a d n c h n g u km i (67).
Tiu dng sa Thy-s
Mi ngi
mt ngy lt
1903-1905

1.01

1906-1909

0.98 (tr. 68)

c, cng th.
nh hng n vic bun bn? Thu nhp ca n gim t 7 8 p-phe-nch mt lt, xung n 6 - 7 p-phe-nch (72), vic
bun bn tht li dn.

474

V. I. L - nin

nh hng n ngi tiu dng? Ci thin v cht lng,

v v sinh v.v..
Tnh hnh tt nht l Ba-l, ni m lin minh nhng ngi
tiu dng v lin minh nhng nng dn sn xut sa ng i
lp trc tip vi nhau. Thnh ph iu khin ngnh kinh doanh
sa m t c c h m u m c , nhng v gi c th ngi tiu
th li ph thuc vo n n g d n !!
"Theo gio s Ca-d-oc-ph th o, mt con b cho
trung bnh l 5 lt sa mt ngy, c t 8 n 10 lt, anmch l 12 lt" (tr. 83).
Trong in sn ln ca i cng tc Phri-rch, gn Vin,
sn lng sa l nh sau:
1853 3.00
1880 4.67
1890 6.27
1900 6.86
1910 8.00

lt, tnh theo u b

(tr. 84)

Vic bun bn nh v sa hy cn chim u th, ( Muynkhen, nm 1910, c 1609 c s chuyn bun bn sa, trong
250 c s cho n 50 lt
1310 (81.4%) cho n 150 lt)
thng l thiu v sinh; vic rt sa khng c bo m sch
s etc.
v c "s hoang ph khng th tng tng c v
NB thi gian, sc lao ng v t bn" (87), vic chuyn ch
sa, sa khng bn c, mt nh c ti 2 - 3 ngi
mang sa n, v.v. v v.v..
"nh hng x hi ca cc-ten sa" (chng V) s
!!!
c "mt nn ho bnh c v trang " (95) gia thnh
th v nng thn, mt cuc chin tranh trc din gia
ngi tiu th v ngi bn, nh Ba-l.
Ba-l, ngi tiu th ph thuc hon ton (v mt gi
c) vo cc-ten ca nng dn sn xut sa.

V "" ("i--ta")

475

Ton b Thy-s c t chc tt hn ht thnh

nhng cc-ten ca nng dn bn sa v chnh y, gi
sa cng t hn ht!! chnh y, quyn lc ca nhng
cc-ten y cng ln hn ht!!
"Tng lin hip nhng ngi tiu th ( Ba-l) hon
ton bt lc trc chnh sch gi c ca nhng cc-ten ca NB
nhng ngi sn xut" (tr. 77).

"V Thy-s, ni m cng nhn v nng dn c nhng

quan h trc tip vi nhau nhiu hn cc nc khc, gia h
thng xy ra nhng cuc tranh chp gay gt v u tranh d
di v gi c (tr. 95).
Nhng lin minh ca cc nh t bn
ni v chin tranh
Nhng lin minh ca cc nh t bn

ni v chin tranh
"Archiv fr Sozialwissenschaft und Sozialpolitik"
Gip-ph) (tp 41, quyn 1), 1915, thng Chn.
Tr. 296 - 7 "Nhng t chc ca cc ng ch
NB bn v chin tranh".
... "Vy th" (theo quan im ca cc t chc
ca cc ng ch), "vn l s pht trin hoc s
ln mnh kiu c c, v chin tranh c tin
hnh v ci . Thc ra m ni, quan im nh vy l
hon ton ph hp vi c nhng li ch ca cc nh
kinh doanh na. H hiu rng qu l c s nguy him
nht nh cho cc nh kinh doanh khi c nghe
tuyn b sau chin tranh l: vestra res agitur (vn
lin quan ti cc anh), vn l sinh mnh ca cc anh

(t-ga

NB

476

V. I. L - nin

v li ch ca cc anh! Chin tranh c tin hnh

quyt nh xem ai ng vai tr ch yu trn th
trng th gii! " ("Deutsche Arbeitgeberzeitung",
7. II. 1915). Lc r rng l tt c cc xu hng
chnh tr - x hi, tt c nhng dng c li
nhun ca cc nh kinh doanh na trang tri cc
chi ph chin tranh c l s c hon ton thng
cm. Nhng nu chin tranh c tin hnh v
nhng li ch ca vn ho, bo v khng phi l
nhng li ch ca li nhun, m bo v mt hnh
thc vn ho no th ton th x hi phi chu
ly gnh nng ca chin tranh v khng th tch ra
mt giai cp c bit no m quyn li li c
chin tranh phc v trc nht.
Cc ng ch cho rng nh hng ca chin tranh,
trong chng mc n tc ng n tnh hnh chnh tr
trong nc, th ch yu l c li. c bit ni ln
hng u l ci c li do nh hng ca n i vi
ng x hi ch ngha em li. Ngi ta tn dng
ci "s mnh - nh gio dc". Chin tranh to ra
khi thng nht ca nhn dn v ph v nhng c
s ca cc l lun x hi ch ngha p nht. (Nh
trn, 2. VIII. 1915.) Ch c trong cuc chin tranh ny,
nhn dn mi thc s tr thnh nhn dn (theo cch
ni ca T-rai-tsk) v ch iu thi cng c
th bin h cho chin tranh ri. ... Trong hng th k
na chin tranh vn s l hnh thc duy nht gii
quyt xung t gia cc quc gia, v hnh thc ny
c hoan nghnh, l v chin tranh km hm s pht
trin theo hng dn ch: "Chng ta i ti ranh
gii ca s suy yu, ti ranh gii ca s thoi ho v s

V "" ("i--ta")

477

yu ui. Nhng s mnh cu chng ta ra khi kt

cc , khi b chm m trong vc thm , ci s
mnh r rng l vch cho nhn dn c chng
ta mt mc ch c bit". (Nh trn, 16. VIII. 1914.)
"Nh vy l ngi ta c khng khng cho rng chin tranh
ni chung xy ra l do s thoi ho ca tm hn; ngi ta h
thp ngha kinh t v chnh tr ca chin tranh, ngi ta
khng tha nhn nhng hu qu nghim trng v chnh tr v
kinh t ca chin tranh"
... "Ngi ta vch ra mt cch ng n rng nhng
bin php sau ca chnh ph c l nhm iu tit tiu
dng , nhng mc tiu ca ch ngha x hi li l x hi
ho t liu sn xut . (Nh trn, 28. II. 1915.) V th tt c
cc bin php y u li phi xo b i khi ho bnh tr
li. Ton b nhng quan im u ph hp vi li
ch ca cc nh kinh doanh, v c l rng khng c mt
ci g lm l r s i khng gia nhng li ch giai
cp ca cc nh kinh doanh v cng nhn, bng ci
s tht l ngay c chin tranh cng phn nh vo h
t tng ca hai giai cp y mt cch hon ton i
lp nhau. Nhng s i lp ny mang nhiu sc thi
khc nhau. Nhng ngi x hi ch ngha theo xu
hng c hi ch ngha v xt li coi chin tranh l
mt cuc chin tranh kinh t. H theo quan im
cho rng cuc chin tranh ny mang tnh cht
quc ch ngha, thm ch h cn bo v quyn ca
mi dn tc c tin ln ch ngha quc, ri t
h kt lun rng cc nh kinh doanh v cng
nhn ca mt dn tc c nhng li ch chung v h
phi trit ng trn con ng tin ti tr thnh
ng t sn cp tin ci lng. Ngc li, trong lc ,
32 . . , . 28

478

din t
hay!

th v!
li chu
ngc!

V. I. L - nin

xu hng cp tin ca phong tro cng nhn x hi

ch ngha tuy cng cho rng chin tranh mang tnh
cht quc ch ngha (t ra l c nhng iu kin
t trc) nhng li ph nhn chnh s pht trin
y, h cho rng do chin tranh m u tranh giai
cp tr nn gay gt thm ln l mt iu tt yu v
h i hi phi nhn mnh quan im v sn ngay
trong thi chin. Cn cc nh kinh doanh th nh
chng ta thy, h ph nhn tnh cht quc
ch ngha ca chin tranh. H khng mun ngi
ta ni vi h rng: Tua res agitur (vn lin quan
ti anh). H bc b c quan im tch cc, khng
nh ca nhng ngi x hi ch ngha xt li v
cuc chin tranh quc ch ngha ln thi ph
phn ca ch ngha x hi cp tin i vi cuc
chin tranh y. H tm li thot trong " ngha vn
ho" ca chin tranh, bng cch a ra nhng li
khng nh m khng quy cho mt giai cp nht
nh no phi chu trch nhim v chin tranh,
v cng chng quy cho mt giai cp no thu
c c li v chin tranh c. V th l chng ta
ng trc mt bc tranh k qui: trong khi cc
chnh ph khp ni ng trn quan im ca l
lun quc ch ngha hoc t ra l" (th v!!),
"nhn thy ngha quyt nh ca nhng li ch
kinh t ca k th th nhng i din ch yu
ca cc li ch kinh t li ch ni n ngha
thun tu vn ho ca chin tranh. Kt qu l h
hu nh i theo nhng quan im cng thnh
hnh trong phe x hi ch ngha cp tin; h xem
xt chin tranh theo quan im kinh t, ch coi
chin tranh l mt giai on trung gian; tt c cc

V "" ("i--ta")

hin tng xy ra trong thi chin, tt c cc bin

php ca nh nc u do hon cnh ny ra v
nht nh phi mt i cng vi chin tranh. Do
quan im ca nhng nh kinh doanh v chin
tranh d cho tng chng nh c mt t tng
trung tm no i na, cng vn phi ch c
coi l h t tng (giai cp) m thi" (tr. 295 - 297).
(Ht bi bo.)
Ch gii, tr. 2 9 3 - 4 :
"Bi x lun ca t "Deutsche Arbeitgeberzeitung" (ngy 15. VIII. 1915) l c bit b ch, n
ht sc cng quyt bc b nhng xu hng mun
c mt phng chm mi (dn ch) trong chnh
sch i ni...
... Trc ht ng dn ch - x hi cn cn phi
tip tc " h c l i " : ni s phi "ch ra trc ht
rng c sau chin tranh na, liu ci q u t r n h
l t x c (m n vin ra y) c thc s tr thnh
m u t h t ca n cha. Ch khi no s kin y
c hon ton chng minh trong mt thi k t
nhiu lu di, th lc mi c th ni m cng
phi ni mt cch rt thn trng rng liu trong
chnh sch i ni ca c c th c c mt vi
thay i chng". ... D sao i na th tm thi
hin nay cha c mt tin no cho mt chnh
sch i ni tng lai (theo tinh thn ca cc ng
cnh t)... ngc li, trng hc khc nghit ca
chin tranh mang li cho chng ta nhng lun
chng hng hn nht m ngi ta ch c th nu
ln chng li vic dn ch ho hn na ch
nh nc ca chng ta""... (tr. 294).

479

V. I. L - nin

480

Crem-mng. Anh v c
"Journal of the Royal Statistical Society", 1914, thng By (tp
LXXVII, phn VIII) (tr. 777 - 807).
t-ga Crem-mng. "Quan h kinh t gia cc quc Anh

v c".
Hai quc gp li chim 39% thng mi quc t ca th
gii (1911: 26.9% Anh + 12.5% c); 53% tu bun ca th gii.
c
Dn s

NB

1872
1888
1910

NB

+ (1872 - 1910)
Trong 1 000 chu ra i
"
" ngi cht
% dn thnh ph...
Gi tr sn lng ca
cng nghip m (1911)

Sn xut
than

1911
1886

sn xut thp
cha gia cng

1910
1886

Xut khu hng

1887:
bng vi si
1912
tin gi ngn hng:
(1912 - 3) qu tit kim:
(do ti tnh) =

41.23 (triu)
"
48.17
64. 92
"

Anh
31.87 (triu)
36.88
"
(1911) 45.22
"

+ 23. 69
29. 5 (1911)
18.2
57.4% (1905)
102 1. xt. (triu)

M
c
234. 5
450.2 tr. tn
103.1
73. 7
+ 347. 1
+ 160. 8
+ 336. 6%
+ 218. 1 %
13.7
26.5
2. 6
0.9
+ 23. 9
12.7
+ 910.3%
+ 1 335%
c
10.0 tr. 1. xt.
24.3 " " "
468.0 " " "
839.0 " " "
1 307.0

+ 13. 34
24. 4
14.8
71.3 % (1901)
124. 5 "

Anh
276. 2
160. 0
+ 116. 2
+ 72. 6%
6.1
2. 4
3.7
+154.3%
Anh
72.0
122.2
1 053.0
221.1
1 274

V "" ("i--ta")

481

c
1.2 tr.
3.0 "
+ 1. 8
+ 156%
13. 0 tr. tn
(trong 39.1%
l tu c)

Anh
6.6 tr.
11.7
+ 5.1
+ 77.7%
49.7"
(trong 72.2%
l tu Anh)

1911:

49. 5 (50.4% l
tu c)

Trng ti cc tu i
qua knh Xuy-
% tng s tu i qua
knh Xuy-
Tng thu nhp ca
ng st

1898 - 1904:
1913:
1892:
1912:
1892:
1912:
1888:
1910:

Ngoi thng
(xut + nhp)

1888:
1912:

240.8 nghn tn
618.8
809.0 nghn tn
4 241.0
7.4%
15.1%
58.4 tr. 1. xt.
149.5
+ 156%
323.6 tr. 1. xt.
982.6
+ 204%
+ 659.0 tr. 1. xt.
70.0 tr. 1. xt.

138.9 (59% l tu
Anh)

898.0
2 203.0
8 102.0
17 611.0
74.5%
62.9%
72.9
127.2%
74.3%
558.1
1 120.1
100.7%
+ 562.0 tr. 1. xt.
102.4

Trng ti rng ca
i tu bun

1880:
1911:

Ton b trng ti ca
cc tu phc v xut
nhp khu trong
ngoi thng

1880:

ng tu:
sn xut hng nm

Chi ph cho qun i

v hm i (1912)
ti sn quc dn:
thu nhp quc dn
(ca c, theo Hen-ph-rch):
u t t bn nc ngoi

(*) y l ca c
a = 16 500.

15 000 "

"

"

2 000 " " "

1 000 " " "
= 6.6% (ti sn
quc dn)

25 000

(*)

3 400
3 800
(= 23%)

q u c . Ch ring nc Anh, khng k thuc

V. I. L - nin

482

c
thu nhp do t bn u t nc
ngoi mang li (1912) ............
thu nhp do hng hi.......
thu nhp quc dn (ca c, 1896
theo Hen-ph-rch)
1912
mc tng ca ti sn
quc dn trong mt
nm ( c: 18 nm gn y)
( Anh: 28 nm gn y)
=

Anh

50.0 tr. 1. xt.

30. 0 " " "
1 075 " " "
2000 " " "

272.0 "

"

185.0 tr. 1. xt.

100.0 " " "
1 430
2140

"

230.0 "

"

"

trong nm nm gn y th gn ging nhau.

xay. nht-bn versus Anh

Mt bi bo rt ng ch trong t "Journal of the Royal
Statistical Society", tp LXXIV, 1911, thng T.
S c - l V. Xay. "Mt vi s liu thng k v Nht-bn",
tr. 467 - 534.
Phn so snh vi Vng quc lin hp Anh th c bit b
ch:
Nht-bn
Din tch (dm vung)
dn s (1910)..................
" " trn 1 dm vung
t l sinh (trong
1 000)
t l cht (trong 1 000)
mc tng (trong 1 000)
ng cc, rau v cy
cng nghip etc.............

147 648
49 587 000
335
31.30
20.70
+ 10.60
12 894 000 (a-cr) 13.6%

Vng quc lin

hp Anh
121 390
44 538 000
367
27.95
16.89
+ 11.96
12 437 000 = 16%

V "" ("i--ta")

Nht-bn
c v bi chn nui
rng
gi t (+ sc vt etc.)
= 57%
sn lng (1907) go,
m, i mch, kiu
mch khoai ty .........
c ci trng, c ci
vng............................
c ci
c kh
nhp khu rng cc loi
nc ung, thc
phm v thuc l
tru b (1908)
nga (1908)
cu
ln
s lng cng nhn m
than lm vic di
hm l (1908) ...
s than khai thc c
(tn)
s tn than do mt
cng nhn khai thc
c trong 1 nm
gi tr tnh theo 1. xt.
gi tr mt tn
xut khu than (tn)
gi tr mt tn than
xut khu
chiu di ng st
tnh theo dm (1908)
hnh khch (tr.)
chuyn ch hng ha
(tr. tn)

3 006 000
3.2
55 083 000
= 58.0
1 299 (tr. 1. xt.)
ton b ti sn quc dn
= 372.8 (tr. bu-sen)
3.9 (tr. tn)
rt t
2.3 (tr. tn)
rt t

3. 46 (tr. 1. xt.)
1.3(tr.)
1.5 "
87 000 ( = 0.08 tr. )
0.28 (tr.)

126 999
14.8 (tr).

117
6. 5 (tr.)
8 si-linh 9 pen-ni
2.86 (tr.)
12 si-linh 11 pen-ni

5 020
146.0
25.4

483

Vng quc lin

hp Anh
34 565 000 = 44%
3 070 000 = 4%
1 220 = 11%

307.3
5.2
36.3 (tr. tn)
15.6 " "

212.4
11.7
2.1
31.3
4.0

796 329
261.5

328
116.6
8 si-linh 11 pen-ni
62.55
12 si-linh 8 penni
23 280
1 265.1
499.9

484

V. I. L - nin

Nht-bn

Vng quc lin

hp Anh

tng thu nhp (tnh cho 1

dm ng st)
1 690 1. xt.
4 854
chi ph ( " )
868
3 133
thu nhp rng ( " )
+ 822
+ 1 721
tu thy (100 tn v hn
th, trng lng c b)
1 146 977
18 059 037
26 950 (49.9%)
tu vo cng
1902:
7 350 (13.6%)
ca Trungquc
18 949 (21.8%)
34 027 (39.2%)
(1 000 tn)
1909:
tng gi tr sn lng
ca cc nh my dt
247.27
(1907)
37. 77 (tr. 1. xt.)
cng nhn
355 000
808 398
gi tr tnh theo
u cng nhn
106 (1. xt.)
306 1. xt.
744.0
nhp + xut
1889:
20.99 (tr. 1. xt.)
(k c xut
1 094.0
82.35
khu li)
1909:
idem tnh theo u
ngi
1899:
10 s. 6. p.
19 1. xt. 19 s. 10 p.
22. 1. xt. 5 s. 8 p.
1909: I 1. xt. 12 s. 10 p.
chi ph ca nh nc
(1909)
64.9 (tr. 1. xt.)
152.3
tin gi qu tit kim
bu din (1909) s ngi
gi
8. 66 (tr.)
11.
tng s (tin gi) (tnh
160. 6
theo triu 1. xt.)
10.8 (tr. 1. xt.)
tnh theo u ngi gi
tin
14 1. xt. 11 s. 7 p.
I 1. xt. 5 s. 1 p.
gi tr sn phm nng
nghip
126 (tr. 1. xt.)
174.8
s lng lao ng cc
trang tri (k c nng
2.05
dn t canh)
11.50 (triu)

V "" ("i--ta")

"vi s lng cng nhn t hn mt phn nm, sn

lng Vng quc lin hp Anh li nhiu hn v gi
tr sn lng li cao hn l 40%" (tr. 488)...

485

486

NB

Nng nghip Nht-bn rt c o. 60% dn s lm ngh

nng (tr. 481). Tng s h (housenholds) Nht l 9 250 000.
Trong c 3 748 000 ch lm ngh nng, 1 662 000 cn lm thm
cc ngh khc. Cc ch tri khc l 70 000. a ch = 43 000.
= 5 523 000.
Rung t b nh thu rt nng. Nng nghip quy m rt nh:
% trang tri
(tr. 482)
Din tch trang tri: di 1 1/4 a-cr (5 tan)
t 1 1/4 n 2 1/2 a-cr (5 tan 1 tr)
" 2 1/2 " 5
"
(12
" )
" 5
" 12 1/4 "
(2 5
" )
hn 12 1/4 a-cr (5 tr)........................

37.26
32.61
19.62
9.37
1.14
100.00

Nng sut lao ng nng nghip ht sc thp, ch yu l v

nng nghip quy m nh v khng c my mc.
Nht, sn xut la trn 1 a-cr cn c 110 ngy cng.
Tch-dt v Lu-i-di-a-na, sn xut la trn 1 a-cr cn c
mt ngi lm 2 ngy + mt cp nga trong 1 ngy ri.
("American Economic Association Journal",
1904, thng 11)
bi bo "cc hip nh ti chnh
v nhng mn n
v chin tranh ca chu u"
The Economist", 13. II. 1915. Bi bo "Cc hip nh ti chnh
v nhng mn n v chin tranh ca chu u"...

NB

V. I. L - nin

..."Cng nhn k vo tng lai ti chnh v chnh tr ca

chu u sau chin tranh, th thy cc vn ca tng lai
y cng m m v en ti. Nhng li cng c nhiu c s
cho nhng ngi c lp, c kin thc, nhy bn v c
ti tin on, suy ngh v ngha chnh tr v kinh t ca
cuc chin tranh y. Cha bao gi c mt cuc ng
nh vy gia cc th lc, c s tn ph quy m nh vy
trong mt thi gian ngn nh vy. Cha bao gi li c s
kh khn n nh th hoc s cn thit n nh th trong
vic xc nh quy m ca tai ha, tnh ton cc chi ph,
nhn trc hu qu (ca chin tranh) i vi x hi loi
ngi v p dng cc bin php ngn nga nhng hu
qu . Nhng con ngi c lng t thin hy vng rng
vic k kt ha c s a ti kt qu l qun s v v kh
ca tt c cc nc s c gim i nhiu, v iu s
cho php cc dn tc khi mc thm mt mn n mi v
chin tranh, v do trnh c s ph sn. R rng l
tm l s ph sn s ng mt vai tr no y, nu khng
th vic k kt ha c s ch c th a ti vic chun b
mt lot cuc chin tranh mi. Nhng nhng ai bit rng
trn thc t nhng lc lng no ang iu khin nn
ngoi giao chu u th nhng ngi khng c o
tng. Tng lai s c nhng cuc cch mng m mu
v cuc u tranh khc lit gia lao ng v t bn, hoc
gia qun chng v cc giai cp thng tr lc a chu
u". (Ht bi bo.)

487

V
""
("Cp-pa")

Gi. A. Hp-xn. "ch ngha quc"

"C h n g h a q u c". Kho cu ca Gi. A. H p x n (Lun-n, 1902)37.
tr. 4. S di thc thc s chnh l ch nhng ngi dn
chnh quc di c n sng mt nc vng v v c t dn c
v em theo vn ha ca mnh ti , cn vic chinh phc cc
dn tc khc l s vi phm nhng phm vi ca ch ngha dn
tc chn chnh ("debasement of this genuine nationalism")
("spuriosus colonialism"), l biu hin thuc loi quc
ch ngha. Ca-na-a v cc hn o t tr ca chu c l in
hnh v t thc dn thc s.
tr. 6. "Nu xt v mt chnh tr, th ci mi trong
ch ngha quc hin i ch yu l ch n c
NB
m t v i dn tc chp nhn. Quan nim v mt lot
nhng quc i ch thc ra l mt quan nim
hin i".
tr. 9. "Ch ngha dn tc l mt con ng rng
dn thng ti ch ngha quc t, v nu c biu hin
mt xu hng nh i trch con ng , th chng
ta c quyn coi l s xuyn tc bn cht ca n
cng nh nhim v ca n. Ch ngha quc chnh
!!
l mt s xuyn tc nh th: di ch ngha
quc, cc dn tc, trong khi vt khi ranh gii ca
s ng ha khng au n, th ng thi bin cuc
thi ua c tnh cht kch thch v lnh mnh gia

V. I. L - nin

488

nhiu loi dn tc khc nhau thnh cuc u tranh n cp

gia cc quc i ch".
tr. 17 - 18. Ht nhn ca quc Anh l mt dn c gm 40
triu ngi sng trn mt lnh th rng 120 nghn dm vung.
Ch tnh ring mt th h gn y, quc Anh c thm
4 754 000 dm vung v 88 triu dn.
tr. 19. Cc thuc a ca Anh v cc nc ph thuc
nm 1900 = 13 142 708 dm vung vi s dn l
366 793 919 (*).
NB: Hp-xn tnh c "t bo h" (Ai-cp, Xu-ng
v. v.), cn M-ri-x th k h n g tnh!!
(*)

y, Hp-xn trch dn M-ri-x, II, 87 v R. Ghpphen: "S pht trin ca cc b phn cu thnh ca
quc chng ta, c so snh", bo co c trnh by ti
Vin thuc a, thng Ging 1898.
(Sau "The Statesman's Year-Book" nm 1900.)

tr. 20. T 1884 n 1900 c 3 711 957 dm vung (tnh c

Xu-ng, v. v.) vi s dn l 57 436 000 b sp nhp vo
quc Anh1).
tr. 21 - 22. c, nhng xut bn phm khng nh l c cn
phi c thuc a xut hin vo nhng nm 70. S gip chnh
thc u tin cho "Cng ty thng mi v trng trt c nhng
vng bin pha Nam" l vo nm 1880. "Mi quan h gia c
vi Xa-moa" cng ny sinh ra vo thi k y, nhng chnh sch
quc ch ngha tht s ca c th ch bt u t nm 1884,
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt- xc-va, t. 27, tr. 474.

V ( cp-pa)

489

nm m cc x bo h chu Phi xut hin v cc o chu

i-dng b sp nhp. Trong 15 nm sau , 1 000 000 dm
vung vi s dn l 14 000 000 tr thnh thuc a ca c.
i b phn nhng lnh th l vng nhit i, ch c vi
nghn ngi da trng thi.
Ngay t u nhng nm 80, tinh thn thc dn c li sng li
Php. Nh kinh t hc c uy tn nht tng truyn b ci tinh
thn y l L-roa - B-li-. Nm 1880, nhng thuc a X-ngan v Xa-kha-ra c m rng, vi nm sau, Tuy-ni-di b sp
nhp, nm 1884 Php tham gia tch cc vo cuc u tranh ginh
chu Phi, ng thi cng c s thng tr ca mnh Bc-k v
Lo ti chu . T nm 1880, Php chim c 31/2 triu dm
vung vi s dn l 37 000 000 ngi, hu ht l nhng nc
vng nhit i v nhit i do nhng chng tc km ci c tr
v khng th dng lm t cho Php di dn n c.
Nm 1880 tht bi trong cuc vin chinh nh A-bt-xi-ni
v tham vng quc ch ngha ca cng tht bi. Nhng
t thuc ng Phi th ch c -ri-t-r v t bo h Xma-li.
Hip c v chu Phi nm 1884 - 6 trao cho B-o-nha
vng ng-g-la rng ln v vng duyn hi Cng-g, ri n
nm 1891 mt phn ln ca ng Phi thuc quyn kim sot
chnh tr ca nc ny.
Nm 1883, quc gia Cng-g t do tr thnh s hu ca
vua B v t m rng thm ra rt nhiu; n phi c coi
l phn t m B ginh c trong cuc u tranh ginh
chu Phi.
Ty-ban-nha b loi ra khi v i u tranh ginh th gii.
H-lan khng tham gia cuc u tranh hin ti ca ch
ngha quc; nhng vng t ln thuc nc ny ng v
Ty n- l nhng t chim c t lu ri.

V. I. L - nin

490

Nga, nc duy nht c chnh sch quc ch ngha trong

s cc nc min Bc, th ch yu c gng xm chim chu ,
v tuy rng vic xm chim thuc a ca n l c tnh cht t
nhin hn v c tin hnh bng cch m rng bin gii quc
gia, nhng chng bao lu na Nga s ng vi cc cng
quc khc trong vn phn chia chu .
tr. 23. Tng cng li, tt c cc quc gia chu u + Th-nhk + Trung-quc + Hp chng quc M bao trm mt din tch l
15 813 201 dm vung vi s dn l 850 103 317 ngi m c 136
thuc a vi din tch 22 273 858 dm vung v 521 108 791
dn (hon ton ly ca M-ri-x, II. 318, Hp-xn cng vin
dn tc gi ny).
tr. 26 - 27. "S bnh trng ca cc cng quc
ch yu chu u tnh t nm 1884 1):
Anh (xem tr. 20).
Php
c

3 711 957 dm vung

3 583 580 "
"
1 026 220 "
"

57 436 000
36 553 000 (dn)
16 687 100 "

Nga (?) 114 320 dm vung (?) 3 300 000 (dn)

( l Khi-va + Bu-kha-ra) ( l = Khi-va + Bu-kha-ra)
Nga ((Khi-va (1873), Bu-kha-ra (18732)), Quan-ng (1898),
Mn-chu-l (1900)))
Tuy trong u th vit l "t 1884", nhng Hpxn nhp cc c Khi-va ln Bu-kha-ra vo
B (Cng-g)
B-o-nha (ng-g-la), 1886;
ng Phi, 1891, v. v.)
1)

900 000

30 000 000

800 760

9 111 757

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,

t. 27, tr. 475.
2)
Ca Hp-xn l nh vy. ng ra l nm 1868.

V. I. L - nin

492

69.2

56 532

29 738

52.6

24 502

57.5

42 386

23 476

55.4

7 955

34.3

23 051

10 698

46.4

37 811

71.9

68 250

22 656

33.2

189296

n-
52 577
Thuc a
t tr
74 572
Cc thuc
a khc
39 835

31.5

ca nhp
khu t cc
thuc a etc.
vo Anh

68.5
66.6
72.4
74.4
66.9
65.5
65.0
67.6
66.0

Cc thuc
a ca Anh

Cc nc
ngoi

Cc thuc
a ca Anh
23.5

44 133

59.2

83 528

58 714

70.3

10 443

26.2

36 626

10 987

29.3

1856 - 59
60 - 63
64 - 67
68 - 71
72 - 75
76 - 79
80 - 83
84 - 87
88 - 91
92 - 95
96 - 99

46.5
41.0
38.9
39.8
43.6
41.7
42.8
38.5
36.3
32.4
32.5

57.1
65.4
57.6
53.5
54.0
50.3
48.1
43.0
39.7
36.6
34.9

tr. 38. Nm 1901, tnh n thng Chp:

(triu 1. xt.)
Cc nc ngoi
n- thuc Anh
Chu c
Ca-na-a
Nam Phi thuc Anh
Cc t khc thuc Anh

Nhp t
%
417.615 = 80
38.001 = 7
34.682 = 7
19.775 = 4
5. 155 = 1
7. 082 = 1
522. 310 = 100

Trung bnh
hng nm

T l phn trm
ca xut
khu t Anh
sang cc
thuc a etc.

76.5
71.2
76.0
78.0
77.9
76.5
77.1
77.1
78.6

Xut t Anh sang

Trung bnh
trong tng
bn nm mt

1855 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 - 89
90 - 94
95 - 99

Cc nc
ngoi

Trung bnh
hng nm

Nhp vo Anh t

Xut sang
%
178.450 = 63.5
39. 753 = 14
26.932 = 9.5
7. 797 =
3
17. 006 =
6
10. 561 =
4
280. 499 = 100

% xut khu
sang Anh

31 707

186771

n-
45 818
Thuc a
42 612
t tr
Cc thuc
23 161
a khc

tr. 34: T l phn trm so vi tng gi tr:

tr. 37

% nhp khu
ca Anh

Xut khu sang

Anh (1. xt.)

tr. 39. Thng mi ca cc nc trong quc vi

nc Anh (tnh theo nghn):

Tng s xut
khu (1. xt.)

N B N B : ( H p - x n thm, tr. 28 - 9,2 bn chu Phi,

hi 1873 v 1902, minh ha r qu trnh pht trin ca s phn
chia chu Phi).

Nhp khu t
Anh

491

Tng s nhp
khu (1. xt.)

V ( cp-pa)

Ly ti liu ca gio s Phlc-x: "Ngn c v thng mi",

"Journal of the Royal Statistical Society", thng Chn 1899, tp
LXII, tr. 496 - 498.
tr. 48. "Tt c nhng dn di tr gc ngi Anh ch l mt
phn nh ca dn c; trong nhng nm gn y ca s bnh
trng quc ch ngha, ci phn ny gim i mt cch
r rt. Ti cc t thuc Anh, ch c mt s t dn di tr, cn
cc nc mi chim c trong giai on ch ngha quc
mi th s dn di tr y chim mt t l phn trm ht sc
thp"...
t nm 1884, con s dn di c gim i1):
1884... 242 179 (trong s , sang M l 155 280)
li cn phi tr bt dn nhp c na!!
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 512.

V ( cp-pa)

493

1900... 168 825 (trong s , sang M l 102 797)

((tr. 49)) (tc gi cung cp nhng con s hng nm
v t m hn).
tr. 58. (Theo s tnh ton ca ng Mn-hn) quy m v mc
tng u t ca Anh ra nc ngoi v vo cc thuc a t nm
1862 l:

V. I. L - nin

494

Theo s tnh ton ca ngi R. Ghp-phen, th phi coi con s

1 698 000 000 l thp hn s tht.
tr. 59. u t: cho nc ngoi vay 525 triu 1. xt., cho
thuc a vay 225, cho a phng vay 20, tng s tin
cho vay = 770 triu 1. xt.. ng st: Hp chng quc
M 120 triu 1. xt.; thuc a 140 v linh tinh 128;
tng cng u t vo ng st 388 triu 1. xt.. Cn th:
ngn hng = 50 triu 1. xt.; t ai = 100 triu 1. xt.; hm
m etc. = 390 triu 1. xt.
= 770
1 698
388
540

(*)

(t phrng)
Nm

S tin
1. xt.

1862
1872
1882
1893

144 000 000

600 000 000
875 000 000
1 698 000 000

1914

4 000 000 000

Mc tng
hng nm
tnh theo
% %
...
45.6
27.5
74.8

Anh

Php

10 (1869)

(1880) 15
?
(1890) 20
27 (1902) 12.5 (1902)
40 (1910) 35 (1910)
(75 100 (1914) 60 (1914) 44 (1914)1)
3.6
15
22
42

NB

tr. 59. "Nm 1893, t bn ca Anh u t nc ngoi

ln khong 15% tng s ca ci ca Vng quc lin hp Anh.
Gn mt na s t bn ny (770 triu 1. xt.) c u t di 15%
hnh thc cho cc chnh ph nc ngoi cng nh cho thuc
a vay; i b phn ca s cn li c u t vo ng st,
ngn hng, bu in v cc cng trnh cng ch khc ca cc
chnh ph, hoc c t di quyn kim sot hay nh
hng mnh m ca nhng chnh ph , cn li bao nhiu
th phn ln nht c u t vo t ai v hm m hoc (*)
vo cng nghip c lin quan trc tip vi rung t"2).
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt- xc-va, t. 27, tr. 457 - 458.
2)

Nh trn, tr. 504.

33 . . . 28

tr. 60. "Khng c g qu ng nu ta ni rng chnh

sch i ngoi ngy nay ca Anh trc ht l u tranh

ginh nhng th trng u t c li".

tr. 62 - 63. "Nhiu mn n, nu khng phi phn ln nhng

mn n y, u l nhng mn n "cng cng", cn tn dng th

hu nh bao gi cng l ca t nhn...
Ch ngha quc xm lc, mt th ch ngha
rt t i vi ngi np thu, v khng c ngha
lm i vi nh cng nghip v thng nhn, ... l

ngun li nhun kch x cho nh t bn

ang tm ch u t t bn ca mnh...
Ngi R. Ghp-phen 1 ) c tnh rng tng
thu nhp hng nm m Anh thu c bng con
ng ngoi thng v thng mi vi thuc
a, bng xut nhp khu, l 18 triu li-vr
18 triu xtc-linh trong nm 1899, nu tnh 2 1 / 2 % ca mt

V ( cp-pa)

tng doanh s l 800 triu li-vr xtc-linh". Cho d

s tin ny c ln n my i chng na th n cng
khng ni ln c y tnh cht xm lc ca
ch ngha quc Anh. Ci gii thch c tnh cht
l s tin "90 hay 100 triu li-vr xtc-linh, thu
nhp rng ca t bn c u t"1).
1)

495

NB
versus
90 triu

"Journal of the Royal Statistical

Society", t. LXII, tr. 9.

Nhng ngi u t quan tm n vic lm gim

bt nhng s bt trc dnh lin vi nhng iu kin
chnh tr ca nhng nc m h u t t bn ca
mnh vo. "C c l o i n h t b n u t v
ni chung l u c , cng u mun rng nc
Anh s chim ly cc lnh th nc ngoi khc, t
chng di ngn c ca mnh, nhm bo m c
nhng khu vc mi u t t bn mt cch c li
v u c".
tr. 63. "Nu nhng li ch ring ca nhng
ngi u t c th va chm vi nhng li ch x
hi v dn ti mt chnh sch tai hi th
nhng li ch c th ca nh ti
chnh, nhn vt hot ng chnh
trong vic u t, li l mt nguy c cn ln
hn. ng v c mt kinh t ln mt chnh tr m
ni th a s nhng ngi u t nh s ch l
cng c trong tay cc hng ti chnh ln, l nhng
hng t s dng chng khon c gi v c phiu
1)

496

NB

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt- xc-va, t. 27, tr. 505.

V. I. L - nin

lm nhng mn u t mang li li tc, hn l

s dng lm mn u c trn th trng
tin t" .
tr. 68. "Nhng lc lng kinh t c th hot ng c li
cho ch ngha quc l: mt nhm rt ln nhng t gn b
vi nhau gm cc nhn vt hot ng trong thng nghip v
cng nghip v trong cc ngh khc nhau, tm kim cc cng
vic kinh doanh c li v cc chc v c hng th lao cao
do ch nhng c quan dn s v qun s phnh ra, do c
nhng chi ph cho cc chin dch qun s, do vic khai thc
nhng lnh th mi v do vic bun bn vi nhng lnh th
ny, do vic huy ng cc t bn mi m cc hot ng
i hi v tt c bn h u coi ci thc lc ca nh ti
chnh chung ca tt c bn h l lc lng lnh o v ch
o trung tm ca h". ("T bn ti chnh".)
tr. 72. Nc Anh thy Php v c ng ca nhng th
trng m h chim c i vi mnh, lin cng ng
ca th trng ca mnh i vi Php v c. "Khi ch ngha
quc ht b ci "nhm c" gm cc nh chnh tr c gio
dc lc cn tr bng hc thuyt t do thng mi, th ch
ngha quc s cng khai dng chnh sch thu quan bo
h, mt th chnh sch cn thit lm hon chnh chnh sch
quc ch ngha" (72 - 73)...
Tr. 78. Ch cng xng v nh bun hi lng vi vic
bun bn vi cc nc khc, nhng nhng k u t t bn
th li ht sc mong mun "thn tnh, v mt chnh tr, cc
nc m c nhng khon u t c tnh cht u c nht
ca h".
Vic u t t bn l c li cho t nc, v n m
ra cho t nc nhng th trng mi bun bn
v tm ra "cng vic cho gii kinh doanh Anh". T chi

V ( cp-pa)

497

"s bnh trng ca quc" c ngha l trao th gii cho

cc dn tc khc. "Nh th ngha l ch ngha quc
khng phi l con ng m ngi ta c th t do la chn
m l mt tt yu" (= lp lun ca bn quc)...
tr. 80 - 81 (cc t-rt). T do cnh tranh bao gi cng i i vi
"sn xut tha", sn xut tha lm cho gi h xung ti mc
nhng k cnh tranh yu hn u b loi khi v i cnh tranh.
Bc u ca vic thnh lp t-rt l vic ng ca cc cng xng
trang b ti nht v vo v tr km nht, vic gim bt chi ph sn
xut bng cch ch dng nhng my mc no hon thin nht.
"S tp trung ca cng nghip thnh "cc t-rt" va
nh gii hn cho s t bn c th c s dng mt cch
c hiu qu, va tng thm phn thu nhp s c tch ly
li v s l nhng t bn mi". T-rt ra i nh mt th
thuc gii c cho nn sn xut tha, cho vic u t qu
ng vo mt ngnh sn xut no ; v vy, ton b t
bn m nhng ngi tham gia t-rt mun nm vo lu
thng, cng khng th u t c ht trong phm vi ca
t-rt. Cc t-rt c gng dng s t bn cn d ra vo
"vic thnh lp cc t chc tng t cc ngnh cng
nghip khc tit kim t bn c nhiu hn na v lm
cho nhng ngi gi tin bnh thng ngy cng kh tm
ch u t tin dnh dm ca mnh".
tr. 82 - 4. Th trng trong nc ca M bo ha ri,
t bn khng cn ni u t na.
"Chnh ci nhu cu t ngt phi c th trng nc
ngoi cho cc sn phm cng nghip v cho vic u t
l nguyn nhn r rng lm cho c h n g h a q u c
c ng cng ha mt ng m cc trm s
cng nghip v ti chnh l thuc v n v ng
NB
thi cng l ng ca h, tha nhn l mt
nguyn tc chnh tr v thc tin chnh tr. Nhit

498

V. I. L - nin

tnh phiu lu ca tng thng Ru-d-ven v ca ci ng

c "thin chc r rng" v "s mnh khai ha" ca ng ta
khng th lm chng ta lm ln c. C h n g h a

quc l cn thit cho cc ngi Rc-cp h e n - l , Pic-pn Moc-gan, Han-na, Svp v bu bn

ca h, v h chnh l nhng ngi t n ln vai ca
nc cng ha v i phng Ty. H cn ch ngha
quc v h mun li dng nhng ti nguyn quc gia ca
nc h tm nhng lnh vc u t c li, nu khng
th s tha t bn.
Tt nhin khng cn phi chim mt nc mi c th
bun bn vi nc y hoc l mi u t t bn ca mnh
vo c, v r rng l M c th tm c mt th
trng tiu th no cho nhng hng ha v t bn
tha ca mnh cc nc chu u. Nhng trong a s
trng hp, cc nc ny c th t cung ng cho
mnh: phn ln h nh ra nhng thu biu chng
li vic nhp khu sn phm cng nghip, v thm ch
nc Anh cng buc phi quay li vi chnh sch thu
quan bo h t v. Cc nh cng nghip v ti chnh
ln ca M s phi dm ng sang Trung-quc, Thi-bnhdng v Nam M tm nhng kh nng c li nht. L
nhng ngi tin tng vo chnh sch thu quan bo h
v trn thc t thi hnh chnh sch , h s tm cch
xc lp c quyn ca h mt cch y nht i vi
nhng th trng tiu th y, v s cnh tranh ca c,
Anh v cc nc bun bn khc s thc y h thit lp
cc quan h chnh tr c bit vi nhng th trng c gi
tr nht i vi h. Cu-ba, Phi-lp-pin, Ha-oai ch l "mn
khai v" nhm kch thch dch v ngi vo mm c sang
trng hn. Thm na, nh hng to ln ca cc trm cng
nghip v ti chnh i vi chnh tr cng l mt s kch

V ( cp-pa)

499

thch c bit, c tc ng nc Anh v khp ni nh

chng ti ni. Nhng chi ph m nh nc b ra
thc hin cc bin php quc ch ngha cn l mt
ngun li nhun khng l na cho nhng ngi no ng
vai nhng nh ti chnh cho vay, nhng ngi ng tu v NB
ch tu thy c tr cp, nhng ngi cung cp v ch
nh my sn xut cc v kh v cc thit b khc cho ch
ngha quc".
tr. 86. Cch sn xut hon thin hn cng c p
dng, s hu v kim tra cng tp trung th cc nh t bn
cng gp nhiu kh khn trong vic "s dng sao cho c
li cc ti nguyn kinh t ca mnh, v h cng mi m tm NB
cch li dng chnh ph ca h kim ly cho mnh mt
nc lc hu xa xi no bng cch sp nhp hay bo h
s dng ring".
Thot nhn, c tng l lc lng sn xut v t
bn vt qu tiu dng v khng th tm c
ha ha!!
ni ng dng ngay trong nc mnh na.
thc
cht
chnh l ci r ca ch ngha quc. Nhng...
ca
s
ph
" n u n h n h n g n g i t i u d n g ca
phn tiu
nc y nng mc tiu dng ca mnh ln cho ph
t sn i
hp vi s pht trin ca lc lng sn xut, th lc
vi ch
khng th c hin tng d tha hng ha hoc ngha
t bn, ci s d tha ni ln rng cn phi nh n
quc
ch ngha quc tm c th trng".
tr. 89. "Quy m sn lng khng ngng tng ln nh s pht trin
ca cc my mc hin i". Ca ci c th do nhn dn v mt nhm
ngi giu c tiu dng. Chnh mc lng l ci xc nh gii hn
tiu dng ca dn chng. Khi lng tiu dng c nhn ca nhng
ngi giu c khng th chim ht mt s lng ln lm v sn
phm, v s ngi giu khng nhiu lm. "Nhng ngi giu khng

500

V. I. L - nin

bao gi minh mn n mc chi tiu sao cho ngn nga c

nn sn xut tha". Phn ch yu ca sn xut l "tch ly".
Dng thc cun tri ci phn sn phm to ln y "bng nhin
ha ra l khng nhng khng c kh nng tip tc m rng, m
cn r rng l bt u b kt li".
tr. 91. "Nh vy, chng ta i ti kt lun cho
rng ch ngha quc l mun ca cc ng
ch ln trong cng nghip nhm m rng lng
sng cho dng nc ca ci thng d ca mnh,
bng cch tm kim cc th trng nc ngoi
v ch u t nc ngoi tiu th cc
hng ha v t bn m h khng th bn v s
dng nc mnh.
Hin nay ngi ta thy r sai lm ca gi
tnh tt yu thuyt v tnh tt yu ca s bnh trng
ca ch
quc ch ngha, coi l li thot cn thit
ngha
cho nn cng nghip ang pht trin. Khng
quc
phi s pht trin ca cng nghip i
hi m ra nhng th trng mi v nhng lnh
vc mi u t, m chnh l s p h n b
xem
k h n g h p l ca kh nng tiu dng,
C. Cau-xky
n cn tr vic tiu th ht sn phm v t bn
trong nc".
tr. 94. "Khng cn m ra nhng th trng
xem
nc
ngoi mi: cc th trng trong nc c
C. Cau-xky
kh nng m rng ra v cng tn".
tr. 96. "Nh vy, ch ngha cng lin v ch ngha x hi
l nhng k th t nhin ca ch ngha quc, v chng
tc b ca cc giai cp " quc ch ngha" nhng thu nhp
tha, tc l nhng nhn t kch thch ch ngha quc v
mt kinh t".

V ( cp-pa)

501

tr. 100. "Nh chng ta thy, ch ngha quc c ngha

l vic s dng b my chnh ph phc v cho nhng li ch
ring, ch yu l li ch t bn ch ngha nhm bo m cho h
c nhng c li v kinh t ngoi ranh gii ca nc h".
"Gi tr trung bnh hng nm ca n g o i t h n g ca
nc ta l 636 000 000 li-vr xtc-linh trong nhng nm 1870 75, n nm 1895 - 98 tng ln ti 737 000 000. Chi ph ca
nh nc trong cng thi gian tnh trung bnh tng t
63 160 000 li-vr xtc-linh ln n 94 450 000. Chi ph tng
nhanh hn so vi ton b t h u n h p q u c d n . Theo s
c tnh phng chng ca cc nh thng k th cng trong
thi gian y, thu nhp quc dn t 1 2 0 0 000 000 tng ln
thnh 1 7 0 0 000 000 li-vr xtc-linh".
tr. 101 - 2. "Vic tng chi ph cho qun i v hm i
nh vy t 25 n 60 triu li-vr xtc-linh trong vng hn
m t p h n t th k mt cht l s kin ng ch nht
ca ti chnh quc ch ngha. Cc nhm ti chnh, cng
nghip v thc nghip l ht nhn kinh t ca ch ngha
quc, nh chng ti ni; chng dng thc lc chnh
tr ca chng cp s tin ca dn chng nhm u
t c li hn v m ra nhng phm vi mi s dng t
bn, v nhm tm ra nhng th trng bo b tiu th
hng ha d tha ca mnh. ng thi, nh nhng chi ph
ca nh nc b vo nhng mc ch y, h kim c
nhng mn li kch x khc cho bn thn
b n g c c h p n g t m u a c li v bng nhng
chc v c trng vng hoc c thu nhp cao".
tr. 103. "Nhng k iu khin c h n h s c h r rng
n bm
mang tnh
, l nhng nh t bn; nhng
cng chnh nhng ng c y nh hng n c
nhng tng lp c bit trong cng nhn.
Ti nhiu thnh ph, cc ngnh cng nghip quan

V. I. L - nin

502

trng nht u l thuc vo nhng n t hng ca chnh

ph; ch ngha quc cc trung tm cng nghip luyn
kim v ng tu thy cng ph thuc vo nhng khon t
hng trn mt mc khng t"1).
tr. 114. " nhng nc hoc mi bc ln con ng
ch ngha quc, vi cng s lin kt chng cht nh vy
ca nhng li ch kinh t np ng sau tm mt n ch
ngha yu nc, vn minh v. v. th chnh sch thu quan bo
h l mt chnh sch ti chnh truyn thng, ch cn c vic
m rng nhng khun kh ca n v hng n xui vo
con ng cn thit l c".
tr. 115. "C hai nc (*) s ngy cng chu nh hng ca
giai cp nhng ngi c h o v a y t i n v t nhn mnh l
nhng ngi quc ch ngha v nhng ngi yu nc".
tr. 120. "Trong s 367 triu thn dn ca nh vua
Anh sng ngoi nhng hn o ca nc Anh th
!!
1
c khng qu mi triu ngi, hay ni mt cch
/37
khc l ch c vn vn 1/37 s ngi y c hng
m t q u y n t t r t h c s no v mt
lut php v hnh chnh".
tr. 121. "Mt s thuc a lu i nht ca nh vua nc ta
c cai tr theo nguyn tc i ngh. Trong khi quyn hnh
chnh l hon ton nm trong tay vin thng c do nh vua
ch nh, v c mt hi ng do hn ch nh, gip vic, th
dn thuc a li bu c mt phn Quc hi lp php...
nhng thuc a ny, b phn nhng i biu
c bu ra th rt khc nhau v mt s lng v nh
NB
1)

(*) l Anh v M.

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,

t. 27, tr. 507.

V ( cp-pa)

503

hng, song u c n g v y , v m t s l n g ,
b phn ny khng c tri hn b phn
c c h n h . Bi vy, ni cho ng ra, b phn
ch l b phn c t n h c h t t v n , ch khng phi
b phn c quyn lp php tht s. Chng nhng l s thnh
vin c bu ra lun lun t hn s thnh vin c ch
nh, m trong mi trng hp, b thuc a cn c quyn
ph quyt tuyt i i vi nhng bin php c hi
ngh thng qua. Cn phi ni thm rng hu nh bao gi
cng vy, quyn bu c l gn lin vi t c c h t i s n
t n g i c a o , ci th t cch gy tr ngi cho dn da
mu thc hin quyn bu c ph hp vi nhn s v tc
dng ca h trong nc".
tr. 131. "Ni tm li, c h n g h a q u c m i

m rng lnh th di quyn thng tr ca

c h c h u y n c h A n h , vt xa s tng ln
ca dn s v ca nhng quyn t do tht s m mt vi
thuc a dn ch ca chng ta ginh c.
N khng gp phn vo vic ph bin nn t do ca nc
Anh v nhng phng php cai tr ca chng ta. Ni chung,
v chng ta cai tr cc nc v cc dn tc m chng ta thn
tnh, cho nn chng ta cai tr h bng n h n g p h n g
p h p r r n g l chuyn ch, nhng phng php m phn
ln l do ao-ninh Xt-rt quyt nh, mt phn khc l do cc
trung tm cai qun thuc a quyt nh trong nhng trng
hp cc thuc a t tr c php i xm chim".
tr. 133. "Nn ha bnh ca Anh, bao gi cng l mt
s di tr trng trn
, trong nhng nm gn y tr thnh nh
cao ca s gi di khng khip. bin gii ca chng ta
n-, Ty Phi, Xu-ng, U-gan-a, R--di-a, chin

tranh

hu nh khng chm dt"

504

V. I. L - nin

tr. 134. "S phn tch kinh t ca chng ta vch ra mt

iu l ch c li ch ca cc nhm ngi kinh doanh cnh
tranh vi nhau nh: ngi u t, ngi cung cp, cc nh
cng nghip lm vic cho xut khu, v nhng nhm thc
nghip no , mt l nhng li ch i ch ln nhau m thi;
nhng nhm tim ot quyn lc v ting ni ca nhn
dn, s dng tin ca nhn dn gii quyt vic ring t,
phung ph xng mu v tin bc ca nhn dn trong ci tr
chi chin tranh khng l v tn ph , bng cch ba ra nhng mu
thun i khng gia cc dn tc l ci chng h c mt cht c s
no trong thc tin c".
tr. 135 - 136. "Nu chng ta mun gi li tt c nhng ci
m chng ta cp ot c t nm 1870, v ganh ua vi cc
nc cng nghip tr trong vic tip tc phn chia lnh th v
phm vi nh hng chu Phi v chu th c h n g t a c n
p h i s n s n g c h i n u. S th ch gia nhng
quc i ch, bc l cng khai trong thi gian chin tranh Nam
Phi, th r rng l ny sinh ra t ci chnh sch cho php
chng ta vt cc i th y v cn c gng v t chng trong
vic x m c h i m t ai v th trng tiu th trn ton th
gii".
tr. 143 - 144. "Vic t chc nhng i qun bn x ng o,
c v trang bng sng ng "vn minh", hun luyn theo
nhng phng php "vn minh", di quyn ch huy ca
nhng s quan "vn minh", l mt trong nhng nt tiu biu
nht ca nhng giai on pht trin cui cng ca cc
quc v i phng ng ri sau ca c q u c L a m na. l mt trong nhng pht minh nguy him nht
m li sng n bm ngh ra, n khin cho dn chng chnh
quc giao ph vic bo v cuc sng ca mnh, ti
sn ca mnh vo nhng bn tay khng ng tin cy

V ( cp-pa)

505

ca "nhng b lc b chinh phc" do nhng tn thng c

hiu danh ch huy.
Mt trong nhng triu chng k l nht ca b n h
m q u n g ca ch ngha quc l s thn nhin ca !!
A n h , P h p v c c nc q u c c h n g h a
k h c khi bc vo con ng y. Nc Anh th i xa
hn tt c. Phn ln nhng trn nh m nh chng ta
chim c quc n- ca chng ta, u do
nhng i qun ca chng ta gm n h n g n g i
b n x tin hnh c; n- cng nh gn y
Ai-cp, nhng i qun thng trc ln u t
di quyn ch huy ca ngi Anh; hu ht cc cuc
chin tranh ca chng ta nhm chinh phc chu Phi, t r
min N a m c h u P h i r a , u do nhng ngi bn
x tin hnh cho chng ta c"1).
tr. 151. "V mt l nhn t ca nn chnh tr thc t,
ng t d o c, Php v , h o c b i n m t
hoc tr thnh bt lc. Hin nay Anh, r rng l
ng phn bi trng trn v th bo nhng nguyn
tc c bn ca t do v n ang tm kim mt cch v ch
nhng cng lnh thay th nhng nguyn tc ca n...
Hnh ng u hng ch ngha quc nh th chng t
l nhng ng y coi trng li ch kinh t ca nhng giai
cp hu sn v u c, nhng giai cp m phn ln !!
lnh t ca chng l thnh vin, hn s nghip ca ch ha
ha!!
ngha t do".
tr. 157. "Gia t n h t r n g s u y i c h u n g
ca ch i ngh, "h thng cc ng" r rng l a n g
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 507.

506

V. I. L - nin

t a n r v n hnh thnh t nhng bt ng v cc vn

chnh sch i ni, nhng vn t c ngha so vi nhng
yu cu v s c m n h ca ch ngha quc".
tr. 158 - 159. "S p h n n g khng nhng ch l kh
nng, m l khng th trnh khi. V ci b phn c cai tr
theo li chuyn ch trong quc ca chng ta, c m rng
ra mi v mt lnh th, nn ngy cng c nhiu ngi tr v
Anh, h trc kia l lnh, l quan chc cc thuc a ca nh vua,
cc t bo h v quc n-, h c gio dc theo
nhng tp qun v phng php ca mt
c h c h u y n c h ; thm vo cn c mt lp
ng o n h n g t h n g g i a , ch n in, k s v
gim th
l nhng k hnh thnh mt ng cp cao
cp, sng mt cuc sng gi to, thiu hn mi nguyn tc
lnh mnh v hp l ca x hi u chu bnh thng; tt c
nhng con ngi y mang theo mnh nhng tp qun,

tnh cm v nhng cch suy ngh m mi trng xa l

nhi nht cho h".
Chng II (162 - 206) nhng iu nhm nh. Mang
u l "Vic bo v mt cch khoa hc ch ngha
quc" v c dnh bc b "mt cch khoa hc"
(trn thc t l mt cch t do ch ngha tm thng)
nhng "chng minh mt cch khoa hc" v "v mt
sinh vt hc" c-uyn ch ngha v. v. cho ch ngha
quc.
tr. 204 - 205. "Nu gi nh l c th c mt
th gii
ch nh nc kiu lin bang c c d n t c
v
chu u v cc thuc a ca h, mt ch
nhng
nh nc c kh nng ngn nga nhng s
thuc
xung t ni b gia chng, th ci th gii
a
ton nhng dn tc theo o C-c y s lun

V "x" ("cp-pa")

507

lun b e da bi "n h n g c h n g t c h ng" da

en v da vng, l nhng ngi, trong tay c v kh v
nm c chin thut qun s m nhng "dn tc vn
minh" li, rt c th bp ci th gii y bng
nhng n tn cng man r, chng khc g cc b lc
chm pht trin hn chu u v chu tng
bp quc La-m".
2 nguyn nhn lm suy yu lc lng ca cc
quc c: (1) "tnh n bm v mt kinh t"; (2) vic s
dng nhng qun i ngi nc ngoi1).

tr. 205. "Nguyn nhn th nht l thi quen n bm

v mt kinh t; theo thi quen , nh nc thng tr s
dng cc tnh ca n, cc thuc a ca n v cc nc
l thuc lm giu cho giai cp ang cm quyn ca
mnh v mua chuc nhng giai cp bn di trong nc mnh

NB

nhm lm cho nhng giai cp ny nm yn" 2).

tr. 205 - 206. "S kt hp bt hnh gia s mt tr vi tt xu

xa nay vn lun lun to ra s sp ca cc quc. Liu n
c th l nim bt hnh c i vi lin bang cc dn tc chu
u hay khng y?
Chc hn n s l nh th nu sc mnh tp
th ca cc dn tc ny li vn c s dng
vo cng n h n g m c c h n b m y
v nu nhng chng tc da trng, sau khi
vt b lao ng di hnh thc nng nhc nht
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 507.

2)

Nh trn.

508

NB

NB

V. I. L - nin

ca n, s sng nh giai cp qu tc th
gii bng cch bc lt "nhng chng
tc h ng", ng thi chuyn giao ngy cng
nhiu vic duy tr trt t trn th gii vo tay

nhng ngi i din cho chnh ngay

nhng chng tc ".
tr. 207. "Vic phn tch lch s thc t ca ch

ngha quc hin i (NB khi nim) lm sng t

s kt hp cc lc lng chnh tr v kinh t to ra
n. Nhng lc lng ny bt ngun t nhng li ch
ch k
ca nhng tng lp cng nghip, ti chnh v
!!
thc nghip nht nh, tc l nhng tng lp li
dng chnh sch bnh trng quc ch ngha
mu cu li ch c nhn v dng ngay chnh sch
bo v nhng c quyn kinh t, chnh tr v
x hi ca mnh chng li p lc ca ch dn ch".
bn v
tr. 2 1 0 - 2 1 1 (ch thch 2). "C ly lp lun k
vn c c ca gio s Ght-inh lm v d, ta cng c th
thy s x u y n t c cc ng c c th a mt
"t
quyt" nh t tng chnh tr giu kinh nghim i xa n
mc no. Khi bn v "s t h a t h u n c a
n h n g n g i b t h n g t r ", coi l iu
kin ca s thng tr, ng ta khng nh "nu mt
dn tc d man buc phi tip nhn quyn lc ca
!!
mt quc gia vn minh hn, th iu chng minh
rng s cng bc l chnh ng hay khng chnh
ng, hon ton khng phi l s ng chp nhn,
hay s khng ca h khi thit lp quyn lc ny,
m ch l mc ca kh nng theo nhng k
!!
hiu c mi vic c thc hin, s n g

V "x" ("cp-pa")

509

m t c c h t d o v b i t i u, sau khi h
hon ton bit c qua kinh nghim iu m
chnh ph y c th lm a mc sng ca
nhn dn di quyn mnh ln cao hn" (" quc
v ch dn ch", tr. 265). Hnh nh gio s
Ght-inh qun mt rng ton b sc mnh o c
nh x
ca ci hc thuyt k diu v cc s tha thun c
hi ch
hiu lc ngc tr v trc, l da trn vic phn ngha o
on mc ca kh nng, theo s ng t
c 38
do v bit iu s c pht biu, qun mt rng
hc thuyt ca ng ta tuyt nhin khng h bo
m rng s phn on s l mt s phn on
c tn nhim v v t, v trn thc t n mang
li cho bt k mt dn tc no ci
quyn c xm chim v cai qun
lnh th ca bt c mt dn tc no
khc trn c s t xng l mnh c tnh u vit v
c nhng c tnh lm ci cng vic khai ha".
tr. 212 - 213 (tr li nhng ngi dng hot
ng truyn o "C-c" bo v ch ngha
quc): "Chng ta lm cch no cn bng c
hai tng s kt qu ? o C-c v nn vn
din t
minh cn nng bao nhiu? cng nghip v
hay!!
thng nghip cn nng bao nhiu? l nhng
cu hi k l cn c tr li".
tr. 214. "ng ta" (hun tc Huy X-xin trong
bi din vn ca ng ta ngy 4 thng Nm 1900
"Hi tuyn truyn cho Phc m" (!!!)) "cho rng
bng cch nng cao tm quan trng ca s nghip
li chu
truyn o trong nhn thc ca chng ta, chng ta
ngc!
thn thnh ha
s
tinh thn ca ch ngha quc n
mt mc no ".
34 . . . 28

V. I. L - nin

510

"t bn
ti chnh"

V "x" ("cp-pa")

tr. 224. "Lc lng kim sot v lnh o t o n

b q u t r n h , nh chng ta thy, l p lc
ca n h n g l d o t i c h n h v c n g
n g h i p tc ng v nhng li ch vt cht trc
tip ca nhng nhm nh, cng quyt V
c t chc tt nc ta".
chng ng ngoi, nhn t xa, v
kch ng nh trong thi gian chin
tranh B-e39
tr. 227 - 228. "Ch ngha s-vanh hiu chin ch l tham
vng khng c nng cao bng mt c gng,
mt s mo him hoc mt s hy sinh c nhn
no ca mt khn gi thch th trc nhng
him nguy, au kh v cht chc ca anh em
mnh, nhng ngi anh em m anh ta khng bit,
nhng li kht khao tiu dit, trong cn in gin
m qung v b kch ng mt cch gi to ca s
cm th v mun tr th. Ngi theo ch ngha svanh hiu chin
hon ton b thu ht bi s mo
him v s phn n m qung trong chin u.
Kh khn v tnh n iu mt mi ca cuc hnh
qun, nhng thi gian ch i dai dng, nhng
thiu thn gh gm, s mt mi r ri trong mt
chin dch ko di tt c nhng ci chng c
tc dng g i vi tr tng tng ca anh ta c;
nhng yu t cao chin tranh, tnh ng i
tuyt p m nhng ni nguy him chung pht
trin, kt qu ca tinh thn k lut v ca s hy sinh
qun mnh, s tn trng con ngi ca k ch, m
anh phi tha nhn l dng cm v dn dn thy
l mt con ngi, mt con ngi ging mnh,

((

))

511

tt c nhng yu t lm m
nht thc t ca chin tranh u
hon ton xa l vi tnh cm ca
ngi theo ch ngha s-vanh hiu chin.

Chnh v l do y
m mt s ngi bn ca ha bnh khng nh rng
hai nhn t mnh m nht km hm c ch ngha
qun phit v chin tranh, l ngha v qun s bt
buc i vi mi cng dn v nhng kinh nghim
tri qua khi i xm lc.
... Hon ton hin nhin l dc vng bng
quan ca ch ngha s-vanh hiu
chin l mt nhn t v cng quan trng ca ch
ngha quc. Mn kch gi to v chin tranh
cng nh v t o n b c h n h s c h b n h
t r n g q u c c h n g h a nhm khch
ng khoi cm trong qung i qun chng
chim mt v tr khng nh trong ngh thut ca
nhng nh t chc thc s ra nhng chin cng cho
ch ngha quc l n h n g n h m nh
gm nhng ngi kinh doanh v nhng ngi hot

c o!

ng chnh tr l nhng k bit r rng mnh mun

g v lm th no t c iu mong mun .
La mt ln v ci ho quang tht hay gi ca
lng dng cm chin u v v k vng rc r
mun xy dng cc quc, c h n g h a s v a n h h i u c h i n tr thnh linh hn ca
lng yu nc kiu c bit m ngi ta
c th y ln thnh s in cung hoc l m t

ti c bt k no ".
tr. 232 - 233. "D nhin phm vi to ra s
nguy him l rng hn ch ngha quc rt
nhiu v bao trm ton b lnh vc n h n g
l i c h v t c h t . Nhng nu s phn tch

sic!

512

V. I. L - nin

cc chng trn y l ng th ch ngha

quc l tin n ca nhng li ch : i vi cc
giai cp ti chnh v u c th n c ngha l
nhng giai cp ny gii quyt cc cng vic ring
t ca chng trn lng x hi; i vi cc nh
cng nghip lm vic cho x u t k h u v cc
nh bun th n l vic m rng bng bo lc cc
th trng nc ngoi v mt chnh sch thu
quan bo h gn lin vi n; i vi t n g l p
q u a n l i v cc nhm t h c n g h i p th n
l con ng m rng dn n mt s nghip
y danh vng v li lc; i vi nh th th n l
s cng c uy tn ca nh th v s thit lp s
kim sot tinh thn ca nh th i vi qung i
qun chng ca cc b lc h ng; i vi t p
"nh
lc
o n u s c h n h t r th n l phng
hng"
tin hu hiu duy nht n h l c h n g
nhng lc lng dn ch v l trin vng c mt
bc ng cng danh chnh tr rc r trong mt
hot ng khoa trng: xy dng cc quc".
tr. 238. Ngi Kt-, gio s Ght-inh v nhng k quc
ch ngha "Pha-bing"
(NB) vin c rng s d cn phi c "s
!! kim sot ca cc dn tc "vn minh" i vi cc dn tc
nhit i" l v nhu cu vt cht. Nhng ti nguyn thin
nhin ca cc nc nhit i "c mt tm quan trng sng

cn cho s tn ti v s tin b ca nn vn minh p h n g

T y ... Mt mt nh s tng thm bnh thng ca dn s
trong min n i, mt khc nh s tng ln ca i sng vt
cht, s ph thuc ca cc nc n i vo cc nc nhit
i cng phi tng ln". Cn phi khai ph ngy cng rng
hn nhng din tch ca cc nc nhit i. Nhng do nhng

V "x" ("cp-pa")

c tnh m kh hu nng bc lm cho ny n trong

nhng ngi dn a phng nn h khng th tin b
c: h sng rt v t, nhu cu ca h khng tng
ln. "Dn bn x s khng ch ng khai ph cc ti
nguyn thin nhin ca min nhit di" (239).
tr. 239 - 240. "Ngi ta ni rng chng ta khng th
b h o a n g h a n h n g t a i y c;
bn phn ca chng ta l quan tm sao cho chng
c khai ph v li ch chung. Nhng nhng ngi da
trng khng th "bin" nhng vng ny "thnh t
thc dn" c, v tuy n sinh sng h cng
khng th t tay mnh lao ng khai ph cc ti
nguyn thin nhin ca n; h c h c t h t
c h c lao ng ca dn bn x v g i m t h lao
ng y. Bng cch , h s dy cho dn bn x nhiu
ngh khc nhau v khi ng trong h mun tin ln
v mt vt cht v tinh thn, bng cch lm cho h c
nhng "nhu cu" mi nhng nhu cu lm c s cho
nn vn minh bt k mt x hi no".
tr. 251. "Tm li, chng no cha c mt hi ng
quc t tht s, c th buc mt dn tc vn minh phi
gio dc chng tc h ng th nhng tham vng c
"y thc" chng qua ch l hnh vi m o x n g t r t r o " .

513

!!!

(*)

(*) !! y thc (cc thuc a "y thc" cho ngi ta dy h,

y thc "vic" cho cc chnh quc)!!

tr. 253 - 254. T-rt cc cng quc ch yu chu

u s l s bc lt cc nc ngoi chu u. Vic nhng
ngi u thng tr Trung-quc " vch trn, bng cc
s kin lch s, kh y tnh v cn c ca nhng li
khng nh rng chnh sch i ngoi ca th gii C-c
gio hoc ca cc dn tc hp thnh th gii ang
c s quan tm ti vn minh c v v quy nh... Nu i

V. I. L - nin

514

vi cc chng tc h

ng, c mt chnh sch

q u c t c h u n g n o , th chnh sch s xut pht
khng phi t s y thc tinh thn, m t " m t h p
n g " t h n g m i ".

!!

((( V vn Lin bang chu u!!)))

tr. 259 - 260. "Cuc u tranh ln nht v ni cho cng l
quan trng nht Nam Phi l cuc u tranh gia chnh
sch ca Ba-du-t-len- v chnh sch ca Gi-han-nexbuc v ca R--di-a, v chnh trong cuc u tranh ny,
chng ta nhn thy r hn s khc nhau gia c h
n g h a q u c " l n h m n h " ang ln mnh
vo s nghip bo h, gio dc v pht trin "chng tc
h ng" vi mt c h n g h a q u c " k h n g
l n h m n h " mun bt nhng chng tc ny phi chu
cnh b bn thc dn da trng bc lt v mt kinh t, bin
h thnh "cng c sng", bin t ai ca h thnh nhng
kho cha qung hoc nhng bu vt c li khc".
tr. 262. (ch thch). " Dan-di-ba v Pem-ba l nhng
vng t bo h ca Anh, ch n l vn cn tn ti v ta
n ca Anh cng nhn tnh trng y"... S gii phng c
tin hnh qu chm chp, nhiu ngi c li v tnh trng
y. " Pem-ba c 25 000 n l, nhng hin nay mi c
gn 5 000 ngi c gii phng theo sc lnh".

Sc lnh ca sun-tan v vn gii phng

n l, c ban hnh nm 1897, cn
(((1897 - 1902))) nhng li ni ny th c tuyn b ngy
4 thng T 1902 trong cuc mt-tinh ca
"Hi u tranh chng ch n l".

tr. 264.

"Khc vi

ch ngha thc dn, lch s thc t

ca ch ngha quc minh ha r rng xu hng ny"

V "x" ("cp-pa")

515

(xu hng cng bc ngi bn x phi khai thc t ai ca

h v li ch ca chng ta).
tr. 265. " a s cc nc trn th gii, th ch c li ch
v cch hot ng thng mi thun ty hoc r rng mi to
thnh ci ht nhn ra ch ngha quc; nhng im dn
c u tin ca thng nghip bin thnh cc khu cng
nghip m quanh n h n g t n h n g v t ai v v
nhng ti nguyn khong sn
pht trin; khu cng nghip
lc lng
i hi phi c
v trang t bo v, m bo
c c nhng t nhng mi v n p, trng tr mi
s vi phm cc hip nh v trt t; nhng li ch khc v
chnh tr v v tn gio bt u c ngha nhiu hn v
im dn c trc kia ca thng nghip mang tnh cht
qun s v chnh tr r h n , quyn hnh chnh thng
c chuyn t t a y cng ty sang cho nh nc, ri t bo h
khng r rng cng dn dn mang hnh thc thuc a".
tr. 270. Ngi ta dng bo lc bt dn a phng phi
lm vic cho cc cng ty cng nghip, iu i khi trng
c v l t chc mt "i dn binh" gm dn bn x ta h
NB
nh bo v t nc nhng thc ra l lm vic cho
cc cng ty cng nghip ca cc nc chu u.
tr. 272. Mt con thuyn cp b, ngi ta em nhng
chui ht, nhng con lc lc ra lm mi nh ng cha.
ly cc th , ng ny nh du lun vo mt bn
"hip c" m bn thn ng ta khng hiu ni dung mt
cht no. Ngi phin dch v anh chng phiu lu qua
nc ny k hip c, v t nay tr i nc ny c !!
coi l bn ng minh (thuc a) ca ci nc qu hng
anh chng ngi phng xa ti , tc l Php hoc Anh.
tr. 280. ni no m ch n l cng khai
c bi b, th thu m l phng tin cng bc dn

516

V. I. L - nin

bn x lm vic. "Nhiu khi, nhng thu m ny c p dng

sao cho c th cp rung t ca dn bn x, cng bch h
bn sc lao ng ca h v thm ch dn h ti con ng khi
ngha ri sau ngi ta tin hnh nhng v tch thu i
quy m".
tr. 293. "Nhng chng no m nhng ngi da trng l
ch tri hoc ch m, m nhng li ch thng mi cht
hp ca h lm cho h thnh thin cn, c kh nng
nhy x hoc l t mnh mo him, hoc l dng p lc
i vi chnh ph nc thuc a hay l chnh ph
quc, vo nhng lnh th ca "nhng chng tc h
ng" v xm chim t ai hoc lao ng ca h v li
ch c nhn ca mnh, th lc , ci nguyn tc u tin
ca ch ngha quc "lnh mnh" s b vi phm, v nhng cu
ni v vic d y " c c h l a o n g c a o q u " , v v
vic chun b cho cc chng tc "u th" trng thnh ln
cng ch hn n h n g i n h n h v s v s o c
gi
mt t cht thi, d cho k pht ngn nhng iu c
l gim c cc cng ty khai khong hay l nhng nh hot
ng nh nc H ngh vin i chng na. Nhng li ni
y da trn c s xuyn tc nhng s tht v
bp mo nhng l do thc t quyt nh chnh sch".
tr. 295. "Du n " n b m " in m trn mi mt lng da
trng
nm gia cc chng tc h ng y; ni mt cch
khc l chng c ni no mi quan h gia ngi da
trng v ngi da mu li mang tnh cht tng tr lnh
mnh c. S gip ln nht l ch nn vn minh ca
ngi da trng c th lm gng v nhng tp on
ngi da trng lnh mnh, bnh thng, sng theo kiu
hay nht ca li sng chu u, th hu nh s gip y
chng bao gi thc hin c v cc iu kin kh hu v th

V "x" ("cp-pa")

517

cht khc. S c mt ca mt nhm ri rc cc quan li

ngi da trng, cc nh truyn o, nh bun, c c
g i m t h hm m, n in to thnh mt loi ng

NB

cp n ng thng tr t hiu bit v t thng cm vi ch

x hi ca dn tc s c mt y hon ton khng
ph hp vi mc ch mang li cho nhng chng tc h
ng ngay c nhng thnh tu m l ra nn vn minh
phng Ty c th mang li c".
tr. 301. "Gio s G. M. B-vin, linh mc chnh x ca
nh th ln", l mt "ngi iu ha chuyn nghip gia
C h a v t h n t i " . Trong cun sch "Nhng
ngi bn x di ngn c x T-ran-xva-an" ng ta
t v rng cc m, ngi ta cho php dn bn x dng
lu, thnh th h c th sng "trong nhng iu kin t
nhiu ging nh trong nhng cra-an qu hng h".
Tt c nhng iu ch l nhng li hoa m gi nhn gi
ngha;
cuc sng ca dn bn x "hon ton mang tnh
cht nng dn v du mc", th m ngi ta li bt h lm
vic m ly tin cng.
tr. 304. " nhng vng t dnh cho h, dn bn x b tri
buc vo rung t v sng mt cuc sng hon ton n l. H
chng c quyn bu c, cng chng c mt phng tin chnh
tr no khc biu hin nhng yu sch ca mnh v thiu c
phng tin kinh t tin b".
tr. 309 - 310. "Tuy vy hng triu nng dn ndin tch
cc mnh
nhng con ngi ch vn vn c m t n a
t ca
a - c r ang u tranh cho s tn ti ca h. S
nng
dn
tn ti ca h l cuc u tranh thng xuyn
n-
chng nn i v thng thng kt thc bng tht
bi. Cha ni n chuyn sng cho ra con ngi
mt cuc sng d ch c nhng tin nghi sinh sng
mc khn kh m h vn thng sng xa nay,

( )

V. I. L - nin

518

m ngay ch l kh nng sng cho ng cht

thi h cng kh mi kim ni... Chng ta c
th ni tht rng n-, ngoi mt s vng
NB . c ti nc, nn i l mt hin tng kinh
nin, mn tnh".
tr. 323. "Ci kin sai lm " (cho rng "chng ta khai
ha cho n-") "ch da trn nhng li ngy bin ca ch
ngha quc l ch ngha thu dt nn iu la di
che y tm thn la l v nhng tin li m mt vi nhm
hu quan bn rt c t quc".
tr. 324. "Ch ngha quc m i khc vi ch ngha
quc c: mt l ch n khng biu th nhng c vng
ca mt quc ang bnh trng, m biu th l lun v
thc hnh ca nhiu quc cnh tranh vi nhau, nhng quc
ny u b chi phi bi cng nhng kht vng nh nhau l
bnh trng v chnh tr v c li v thng mi; hai l
ch nhng li ch ti chnh hay li ch c l i n q u a n n
u t t b n li thng tr nhng li ch thng
mi"1).
NB: s khc bit gia ch ngha quc
mi v c

tr. 329 - 330. "Du sao i na th cng khng c iu g

khng th xy ra trong ci chuyn l Trung-quc c th tr
a li cc dn tc cng nghip phng Ty bng chnh
nhng th on ca h, bng cch s dng t bn v lc
lng t chc ca h, hoc ni cho ng hn l bng cch
thay lc lng y bng lc lng ca chnh mnh, Trung1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,

t. 27, tr. 493.

V "x" ("cp-pa")

519

quc c th lm trn ngp th trng ca h bng cc sn phm

gi r do chnh mnh sn xut ra, v khi t chi khng chu
nhn nhng hng ha m h nhp khu, n c th m bo
thu c nhng mn m h phi tr cho mnh bng cch tch
bin t bn ca h; v nh vy qu trnh u t t bn trc
kia s quay li ngc chiu cho ti khi rt cuc Trung-quc
dn dn nm c quyn kim sot ti chnh i vi nhng
k trc kia bo h mnh v khai ha mnh. iu hon
ton chng phi l o tng khng thc t" (Trung-quc c
th bng tnh dy)...
tr. 332 - 333. "Ch ngha qun phit cn
c th tn ti rt lu v nh trn kia ni,
v rt nhiu mt, n l ch da cho c h
ti phit
. Nhng chi ph gn lin vi n
mang li mt s nng v mt li nhun
cho mt s li ch ti chnh c th lc nht
nh; n l yu t trang tr cho i sng x
hi, s o n g i u c h y u l : n l rt cn
thit kim ch p lc ca nhng lc lng
x hi i hi nhng ci cch trong nc.
Khp ni, cc lc lng t bn di hnh thc
tp trung nht ca n u c t chc tt
hn v t n trnh pht trin cao hn l
nhng lc lng ca cng nhn; trong khi giai
cp cng nhn bn lun v s hp tc quc t gia
din t
nhng ngi lao ng th t bn thc hin s hp
hay!!
tc quc t ca n ri.

V iu c lin quan ti
nhng li ch ti chnh v thng mi ln nht,
nn hon ton c th l th h sp ti s l
ngi chng kin s lin hp quc t mnh m
ca t bn, mt s lin hp quc t mnh m

V. I. L - nin

520

n mc khin cho chin tranh gia cc dn

tc phng Ty s tr nn hu nh khng th
c c. Mc d chnh sch hin i l ch k

V "x" ("cp-pa")

521

v tham lam khin cho hin nay hnh ng

ca chu u phng ng xa xi c yu i
nhng m n k c h t h t s s bt u khi
cc lc lng ca ch ngha t bn quc t, l
th ch ngha t xng l i biu cho vn ha
ca th gii C-c gio hp nht, c em

mt b phn l n ca T y u s c th c b mt v tnh
cht ging nh b mt v tnh cht hin nay ca mt vi ni trong
nhng nc : m i n N a m n c A n h , min Ri-vi-e-ra,
nhng vng ca v ca Thy-s c cc nh du lch n
tham quan nhiu nht v c nhiu ngi giu c , c th l:
m t n h m n h nhng nh qu phi giu sang nhn li tc
c phn v tin tr cp t phng ng xa xi gi v, vi
mt nhm hi ng hn mt cht gm cc nhn vin chuyn
mn v nh bun, v vi mt s ng hn na nhng ngi

ra s dng t h n t n h Trung-quc m t
c c h h a b n h . Chnh lc , s ny sinh

ti t v c n g n h n l m v i c t r o n g n g n h v n
t i v trong cng nghip hon thnh ch phm. Cn cc

ra "mi ha da vng". Nu nh cho rng ch

i cho Trung-quc s thm su c ch ngha
yu nc
d n t c , ci ch ngha s em li
cho n sc mnh nh ui bn bc lt
phng Ty, l v ch th nh th c ngha l
Trung-quc s khng trnh khi tnh trng
phn hy m ngi ta phi gi l "s phn
thy" Trung-quc th ng hn gi l "s pht
trin" ca nc .
Ch khi , chng ta mi hiu c ton b tnh mo
him v ton b s in r ca vic lm y, vic lm v i
nht, c c h m n g nht y trong ton b lch s loi
ngi. Cng c th l ch lc , cc dn tc phng Ty
mi s hiu rng h cho php mt nhm nh nhng t
nhn u c l i h v o m t l o i c h n g h a
q u c , trong tt c cc chi ph v cc him ha ca
chnh sch phiu lu t n g l n g p t r m l n ,
mt loi ch ngha quc m r rng l ngi ta k h n g
t h n o thot ra khi c m k h n g b t n t h t ".
t r . 3 3 5 . ( ( N B : t i n c a s n b m) ) . L c .

ngnh cng nghip ch yu th s bin mt v mt khi

lng rt ln nhng thc phm, nhng na thnh phm s

"Lin bang
chu u"

chu

cng vt"

1)

chu

Phi

tun

vi

tnh

cch

tr. 337. "Nhng nh chng ta thy,

trong khi m ng xng vo Trung-quc,
nhim v kinh t ca ch ngha quc
hon ton khng phi l ch tin hnh
bun bn bnh thng: nhim v l to
ra mt th trng rng ln mi cho nhng
ngi u t ca Ty u, mt th trng
m li nhun thu c t khng vo
tay ton dn m vo tay mt nhm t bn
u t t bn. S tin trin bnh thng v
lnh mnh ca qu trnh cc dn tc nm
ly ngun ti nguyn ngy cng tng ca
th gii s b cn tr bi chnh bn cht ca
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 508.

522

thc cht
ca ch ngha
quc

V. I. L - nin

ch ngha quc y. Thc cht ca c h

n g h a q u c l ch pht trin nhng
th trng u t t bn, ch khng phi l
bun bn, v s dng u th kinh t ca

sn phm nc ngoi r chn p cng

nghip ca chnh nc mnh v duy tr s
thng tr chnh tr v kinh t ca mt giai cp
nht nh".
tr. 346. "S thng tr ca chu u i vi chu bng bo
lc v nhm mc ch kim li, vic bin h cho s thng tr
bng cch ni l n s khai ha cho chu v nng chu
ln mt mc sng tinh thn cao hn, chc s c lch s
coi l nh cao ca s ngu dt v bt cng ca c h n g h a
q u c . Chng ta t chi khng ly ci m chu c
th mang li cho chng ta: kho tng tri thc v gi do kinh
nghim ca nhiu th k gom gp li, cn ci m chng
ta l ra c th mang li cho chu , d nhiu hay t, th
chng ta li ph hoi i bng s man r khi chng ta thc
hin ci y. chnh l ci m c h n g h a q u c
v ang lm cho chu ".
tr. 350. "Khi ni v d lut m Glt-xtn a ra nm 1886, v
ch t tr, ngi Sem-bc-lin pht biu: "Ti mun tm mt
gii php theo hng n g u y n t c lin bang. ng bn ng
knh ca ti li coi nhng quan h gia nc ta vi cc thuc a
ang t cai qun ly mnh v trn thc t c c lp, l
mu mc". Nhng lin bang th tt hn, v khi Ai-r-len vn
cn l mt b phn cu thnh ca Anh, cn quan h ca Anh vi
cc thuc a t tr th ch c tnh cht tinh thn thi. Hin nay, s
pht trin ca nn dn ch i theo hng lin bang, theo hng
on kt, ch khng phi l theo hng phn chia" (tt c nhng
iu ny u trch t din vn ca Sem-bc-lin).

V "x" ("cp-pa")

523

Sem-bc-lin ng h lin bang, chng li s phn chia,

chng li xu hng "ly tm"40.
NB
tr. 351. "o C-c c cng c trong
xem
mt s t quc lin bang ln, trong mi
Cau-xky
quc li c mt s thuc a cha c khai ha
v "ch
v nhng nc phc thuc, c nhiu
ngi coi l s pht trin hp quy lut nht ca ngha siu
cc xu hng hin nay, hn na li l s pht quc"
trin mang li hy vng nhiu nht v mt nn
ha bnh lu di trn c s vng chc l ch
ngha lin quc"1).
Tc gi vit: ci t tng ch ngha lin c,
ch ngha lin Sla-v, ch ngha lin La-m, ch
ngha lin Anh v. v., mt s "lin minh cc quc
gia" ("Unions of States") ang ngy mt ln ln.
"ch ngha siu quc" ca Cau-xky
v Lin bang chu u trn c s ch ngha
t bn s a n ci g: a n "ch
ngha lin quc"!!

tr. 355 - 356. Trong phm vi chnh sch quc ch ngha

hin nay, "Vng quc lin hp" "khng th mang ni gnh nng
ti chnh do nhu cu tng cng hm i i hi, nu khng c
s gip ng k ca thuc a". iu c th dn ti s ly
khai ca cc thuc a m li ch ca chng l khng cho
mnh b li cun vo chnh sch quc ch ngha (ca Anh) v
trong vic xc nh ci (chnh sch), cc thuc a y chng c
mt ting ni quyt nh no; mi mt thuc a, vi t cch l mt
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 527.

524

V. I. L - nin

nc lin minh, ch l mt thiu s khng ng k trong s rt

nhiu cc thuc a ca Anh v trong a s trng hp, cc
thuc a y rt t c ci g ging nhau. "Lin bang quc" l
c li cho Anh, m chng c li g cho cc thuc a c.
tr. 373. "Ch ngha quc mi git cht lin bang c c
q u c g i a t d o t t r : c l cc thuc a s ch ti
iu , nhng s vn c i theo con ng c ca mnh".
tr. 378 - 379. "Hin nay, ci tp qun mi
hnh thnh gn y l u t t bn vo cc
nc ngoi, pht trin ti mc l cc giai cp
giu c v c th lc chnh tr nc Anh h i n
chnh
sch ca
t bn
ti chnh

n a y a n g t h u c mt phn thu nhp

ngy cng ln t nhng t bn u t ngoi
phm vi quc Anh. S q u a n t m ngy cng tng

ln y ca cc giai cp giu c nc ta i vi
cc nc m h k h n g kim sot v mt chnh
tr l mt sc mnh c t n h c h t c c h m n g h a
trong chnh sch hin i; chnh sch nh
du mt xu hng ngy cng tng l xu hng
s dng sc mnh chnh tr ca mnh l cng dn
ca mt nc no , c a n t h i p vo i sng
chnh tr ca nhng quc gia c nn cng nghip c
lin quan ti nhng li ch vt cht ca h.
Cn phi tha nhn mt cch r rng tnh cht b t h p p h p
v thc cht ca vic s dng nh vy nhng ngun ca ci ca
nh nc bo v v nng cao mc li nhun ca s u t t
nhn".
tr. 380. "Ngi ta thng gi cc lc lng
l lc lng t bn ch ngha nhng mi
him ha gh gm nht ny sinh ra khng
phi l t nhng s u t cng nghip c h n

V "x" ("cp-pa")

chnh

cc nc ngoi, m t ch chnh c c
n h t i c h n h l nhng ngi chi phi
nhng chng khon c gi v c phiu, d a
trn nhng s u t y".
tr. 381 - 382. "S phn tch ch ngha quc v
cc c s t nhin ca n ch ngha qun phit,
tp on u s chnh tr, ch quan liu, chnh
sch thu quan bo h, s tch t ca t bn v
nhng dao ng kinh t t ngt cho thy
rng ch ngha quc l him ha ln nht i
vi cc quc gia dn tc hin i. Th lc trong
nc ca cc lc lng quc ch ngha, ci th
lc cho php h s dng ngun ti nguyn quc
dn phc v cho quyn li c nhn ca h
thng qua b my nh nc, ch c th b p tan

bng cch thit lp mt nn dn ch thc s,

525

o tng
tiu t
sn!!

nh dn
ch tiu t
sn !!

bng cch thi hnh mt chnh sch do nhn dn

lnh o v li ch ca nhn dn, mt chnh sch c
thc hin thng qua cc i biu ca nhn dn,
nhng ngi chu s kim sot thc s ca nhn
dn. Tht kh m tin mt cch nghim tc rng nc ta
dn ch
hoc mt nc no c kh nng thi hnh
mt nn dn ch nh th, nhng t c hy vng ha chnh
sch i
tm ra c mt phng thc cu cha chng
no m c h n h s c h i n g o i ca t nc
ngoi
"khng da trn c s vng chc l mun ca
nhn dn".
tr. 382 - 383. " C h n g h a q u c ch va mi bt
u nhn thc c tt c kh nng ca mnh v ch va
mi bt u bin thnh mt ngh thut tinh vi trong vic
lnh o cc dn tc; quyn bu c rng ri dnh cho nhn
35 . . . 28

526

V. I. L - nin

V "x" ("cp-pa")

dn mi ch c gio dc ti mc bt u c c
nhng ci ngi ta in ra m cha c thi ph phn g i
vi iu mnh c, quyn y to thun li rt nhiu
cho nhng ca cc nh chnh tr to bo v tho vt l
nhng ngi nh kim sot c bo ch, trng hc, v
nu cn c nh th na, ang tim nhim ch ngha quc

y s pht trin ca ch ngha quc t, do

n ph v khun kh cht hp ca cc dn
tc. Thm ch cn c c nhng k, di p lc
ca ch ngha quc, tn thnh vic cc

cho qun chng bng cch ngy trang ch ngha y bng

lp v
hp dn l ch ngha yu nc.

bng cch mng tng ra rng y chnh l

ci cch t nhin tin ti lin bang ton th
gii v ha bnh vnh cu".

Nh chng ti xc nh, ngun gc kinh t ch yu ca

ch ngha quc l s khng ng u gia nhng kh nng
kinh t, nh m mt giai cp c c quyn tch ly c
nhng thu nhp d tha khin giai cp ngy cng i xa
tm kim ch u t c li. nh hng ca nhng ngi u t
y v nhng ngi ch huy ti chnh ca h i vi chnh sch
ca nh nc s bo m s t h n g n h t c t n h c h t
t o n q u c c a n h n g l i c h v t c h t k h c m
phong tro i ci cch x hi ang e da. Nh vy, vic xc
lp ch ngha quc nhm hai mc ch: n bo m cc li ch
vt cht c nhn ca nhng giai cp c c quyn gm n h n g
n g i u t v cc nh bun bng cch trt ph tn ln
lng x hi, v ng thi cng c s n g h i p c h u n g c a
c h n g h a b o t h , bng cch nh lc hng ngh lc v s
ch ca x hi khi cng vic c ng trong nc, li n ra ngoi.
tr. 383. "Gi ch ngha quc l chnh sch
d n t c l mt iu di tr trng trn: li ch ca
dn tc
lun lun i lp vi chnh sch b n h
t r n g . Mi s bnh trng ca nc
Anh vng nhit i u r rng l lm cho
la Cu-np c h n g h a d n t c A n h c h n
v ng
c h n h y u i . Mt s gii thm ch cn ca
bn!!
ngi ch ngha quc l to thun li v thc

527

dn tc ln dng bo lc bp nght cc dn
tc nh yu, hoc cn bin h cho vic

Nhng k bnh vc
ch ngha quc tn
thnh vic nut chng cc
dn tc nh yu!!

tr. 384. "Nim hy vng vo ch ngha quc t mai sau

trc ht i hi l c c d n t c c l p phi
c duy tr v t do pht trin, v khng th th ch
ngha quc t khng th dn dn pht trin c, m ch
c th c hng lot cc mu toan v ch vn ti c h
n g h a t h g i i hn lon v k h n g b n v n g .
Ch ngha c nhn l cn cho bt k mt hnh thc lnh
mnh no ca ch ngha x hi dn tc, th c h

ngha dn tc cng cn thit nh vy

c h o c h n g h a q u c t ; chng c mt quan

m
h
ln

im hu c no v chnh sch th gii li c th xy

dng trn mt gi thuyt no khc th".
tr. 384 - 385. Trong chng mc c th c nhng chnh ph
dn tc chn chnh i din cho li ch ca nhn dn, ch
khng phi cho mt nhm u s chnh tr no, th nhng
xung t gia cc dn tc s b loi tr v ch ngha quc t
yu chung ha bnh (nhng hip nh bu in
*

V. I. L - nin

528

v. v.. theo con ng , ng ta ni th) da trn s cng ng

li ch gia cc dn tc s ngy cng pht trin. "Nhng mi
lin h kinh t l mt c s ca s pht trin ca ch ngha quc
t, mt c s mnh v vng chc hn rt nhiu so vi ci c
gi l mi lin h chng tc" (lin c, lin Sla-v, lin Anh
etc.) "hoc l so vi ci lin minh chnh tr da trn mt s tnh
ton thin cn no nhm gi th cn bng v th lc".
tr. 385 - 386. "y l nhng kh nng m mt
lin minh rng ri hn ca cc nc phng Ty,

mt lin bang chu u cc cng

q u c l n , ang m ra cho chng ta: lin bang
ny chng nhng s khng thc y nn vn minh
th gii tin ti m c n c t h l m t m i
nguy rt ln v tnh n bm ca
p h n g T y : lm cho mt nhm nc c n g
n g h i p tin tin ng tch ring ra, trong nhng
++++
++++
NB + + + +
++++

1)

nc cc giai cp b n t r n c hng mt cng

vt kch s ca c h u v c h u P h i , v nh
c cng vt m nui sng mt s rt ng nhn
vin v ti t thun dng, nhng ngi ny
khng c dng sn xut tht nhiu sn phm
nng nghip v cng nghip, m ch lm nhng
vic phc dch c nhn hay lm nhng cng vic
cng nghip th yu, di s kim sot ca b n
q u t c t i c h n h m i . Nhng ai sn sng
bc b ci l lun y1), coi n nh l k h n g
n g c xem xt ti, th hy ngm ngh n
nhng iu kin kinh t v x hi ca cc khu vc

Trong tc phm "Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch

ngha t bn", sau ch "l lun y", V. I. L-nin b sung trong ngoc
n: "phi ni l: ci trin vng y" (xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit,
Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 508 v t. 30, tr. 214 - 215).

V "x" ("cp-pa")

529

m i n N a m n c A n h hin nay, l nhng

khu vc ri vo tnh trng ri. H
hy suy ngh xem s bnh trng m ch y c
th c c s to ln nh th no, nu T r u n g q u c b t di quyn kim sot kinh t ca
nhng nhm ti chnh tng t nh th, ca "bn
u t", nhng vin chc chnh tr v nhng nhn
vin cng thng nghip ca chng, bn ny thu vt
li nhun kho d tr tim tng ln nht cha bao
gi thy trn th gii, em tiu dng s li
nhun y chu u. ng nhin, tnh hnh tht
qu phc tp, s bin ng ca cc lc lng trn
th gii tht rt kh m lng trc c, nn
khng th coi d kin ny hay bt c mt d kin
no khc v tng lai l d kin rt chc chn
theo mt chiu hng duy nht c. Song nhng
nh hng hin ang chi phi ch ngha quc Ty
u, gi y u i theo chiu hng y, v nu
ng
khng gp s phn khng, khng b chuyn theo
hng khc, th chng s tc ng theo chiu hng
kt thc qu trnh ng nh th 1).
Nu cc giai cp c m q u y n cc nc phng Ty c th
thc hin c nhng li ch ca mnh trong s lin hp y
(ch ngha t bn r rng l cng ngy cng tr nn c nhiu
tnh cht quc t hn), v nu Trung-quc li t ra l khng c
kh nng pht trin c sc khng th ngy cng hin
nhin l c kh nng xut hin mt ch ngha quc n bm,
ci ch ngha quc ny s lp li nhiu c im ca quc
La-m thi cui, vi quy m ln hn na".
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 508 - 509.

530

V. I. L - nin

tr 389. "V thc cht, ch ngha quc

V "" ("lam-a ")

mi

chng khc g
ci mu thi xa ca n" ( quc La-m). N cng m bm nh
th. Nhng nhng quy lut thin nhin bt nhng k n
bm phi dit vong, cng c tc dng khng nhng i vi c
nhn, m cn i vi c dn tc na. Tnh phc tp ca qu
trnh v vic bn cht ca s vt b che giu c th tr hon s
dit vong, nhng khng th ngn chn n. "Nh nc quc
ch ngha trong khi dng bo lc n dch cc dn tc khc
v lnh th ca h m li cho rng mnh hnh ng nh vy l
nhm em li cho cc dn tc b chinh phc nhng s gip
ngang vi nhng s gip m chnh mnh i h phi lm
cho mnh, th r rng l n ni di: nh nc quc ch ngha
y hon ton khng h nh em li nhng s gip ngang
bng, v cng chng c kh nng lm nh vy".
Ht

531

V
""
("Lam-a")
Mc lc

M. Xam ba. "Cc ngi s kim c

mt ng vua etc."
Sun tx - Gh - vc-ni-tx. "Ch ngha

[I I7)

quc Anh"
[I8 34)
Xam-ba.
"cc ngi s kim c mt ng vua, nu
khng bo m c ha bnh"
Mc-xen Xam-ba. "Cc ngi s kim c mt ng vua, nu
khng bo m c ha bnh" 41. Pa-ri, 1913 (-g. Phi-ghie-r). Xut bn ln th 5 ((278 tr.)).
(Xut bn ngy 20 thng By 1913).
"Nu chng ta pht hin ra chng hn rng ngi ta li ko
chng ta vo mt h thng nhng lin minh dn thng ti chin
tranh, thng qua chy ua v trang; rng tuy th, h thng
nhng lin minh y li c xy dng trn nhng c s
m bo ha bnh th sao?" (tr. XI).
"Chng l cc bn khng bit rng cuc chin tranh hin i
ngy cng ging nh mt cng cuc kinh doanh cng nghip
hay sao? Rng s ng vin l mt chin dch cng nghip ln
hay sao? Rng ging nh bt k mt chin dch cng nghip
no, n cng i hi phi c nhng kin thc v nhng kh
nng v mt k thut hay sao?" (tr. 13).
"ng vy! C th hnh dung c mt nc cng ha t
b tch ri khi cuc sng v hot ng. iu li

V. I. L - nin

532

cng cn thit hn v nc cng ha hin nay khng nhng

khng c kh nng tin hnh chin tranh, nh ti c gng
trnh by trong cc trang trn, m cn cng khng c kh nng
bo m ha bnh" (tr. 25).
"Xin ng ni vi ti rng c th khng cn iu , rng
cc ngi khng thch xm chim, rng cc ngi ch mun t v
thi: l iu ba hoa thun ty" (tr. 28).
"Sau cuc khng hong A-ga-ia, H ngh vin, c ln
ti ngh th thnh lp mt c quan mi" (tr. 31).
" ngh ca ti l t chc mt hi ng c vn gm tt c
cc cu b trng ngoi giao lnh o chnh sch i ngoi"
(tr. 31).
"Tp hp tt c cc cu b trng ngoi giao li ? Nhng
anh bn i, h s ch suy ngh n chuyn chi khm ngi k
v h thi! Anh bn ri t trn tri xung chc?" (tr. 33).

"L c h s t i c h n h c a n c P h p h i n
NB i , nu c vit mt cch thnh thc, c l l lch s
ca c mt lot v n cp ring bit ging nh chuyn
cp ph mt thnh ph b xm chim!
l lch s nhng hnh vi cp bc ca nhng tn
NB ti phit khn kho i vi mt dn tc ngu si. Chng
ta hy xem xem chuyn g s xy ra khi nh nc Php
phi i ph vi cc chnh ph cc nc khc, ch
khng phi l vi cng dn ca mnh" (tr. 41.).
" thuyt phc c n1), ngi en-ct-x ngh dnh
cho n mt mnh ln ca nc Ma-rc, ng thi ha l chng
ta s gip mt cch hu ngh v chi vin v qun s v ti
chnh. Trn c s c i c li m! Hai trm nghn lnh Ty-bannha thin chin s b sung mt cch tuyt diu cho ch thiu
ca chng ta v lc lng qun s" (tr. 49).
1)

Ty-ban-nha.

V "" ("lam-a")

533

"Chng ta b mt bao nhiu thng trc khi cng nhn

nc cng ha B-o-nha?
Khi ti ang vit iu ny th chng ta cn cha cng nhn
nc cng ha Trung-hoa: M i x vi n nh i vi
nhn vt quan trng! Nhng chng ta em n lm vt hy
sinh cho cc nh ti phit ca chng ta.
Khi Na-uy cn do d, chng ta c mt c ch nh no
cha, ni ly mt li no cha? Th m l iu m Na-uy
ch i!" (tr. 65).
"Nu trong vng hai mi nm, chng ta khng c bit lm
cho nhng nh cch mng Ty-ban-nha im ting v nn lng,
th s chng phi l ch c c mt nc B-o-nha tr thnh
nc cng ha! L ra chng ta khng cn mua s lin minh vi
Ty-ban-nha bng nhng mu ca x Ma-rc! L ra chng ta
khng cn phi tho lun vic phc hi o lut ngha v qun
s 3 nm" (tr. 68).
"Anh bn Gi-re-x ca ti nhiu ln bo ti: "Anh cng
iu mi nguy. Khng nn ngh rng chin tranh nht nh s
n ra. Mi mt nm qua u cng c ha bnh v lm gim bt
kh nng c chin tranh. Ngc li, tin on trc s xung t
chng phi l cng iu ci kh nng y ln sao?
Ti s vui sng bit bao nu nh ti c th chia s c nim
tin y v t thuyt phc mnh rng nhng c gng chung ca
chng ta s gip gt b nguy c y trong mt thi gian di na.
Nhng chnh v ti s ci iu ngc li, chnh v sau khi suy
ngh k vn ny hng my nm tri, ti cm thy rng trong
u c mnh ang c mt ngh ngc li ln dn ln v c
cng c thm ln, nn ti vit quyn sch ny" (tr. 76 - 77).
"V sau , lm th no m anh li mun rng ngi c
coi trng nhng iu cam kt ha bnh ca chng ta, khi nhng
k i theo ch ngha phc th mt cch nhit tm nht tuyn b
mnh l ngi bo v ha bnh?

534

V. I. L - nin

T , h kt lun rng nc Php mun phc th, rng ch

c s thn trng mi khng cho php chng ta ln ting ni ln
iu y. H cm thy rng chng ta cnh gic, rng chng ta
sn sng li dng bt k mt trng hp no ha hn thng li
cho chng ta. Ti xin hi tt c nhng ngi Php chnh trc:
h sai lm n th chng? Trong thm tm cc anh c dm
khng nh l h sai lm chng? Nu tht s c mt trng hp
r rng, ngoi l, t nc c suy yu di qu m ca
chng ta v ha hn mt thng li chc chn cho chng ta th
chng l chng ta li do d khng tn cng nc c hay sao?
Ai trong s chng ta c th bo m chc rng nguyn vng
ha bnh s thng, v ln sng hung hn ca ch ngha yu
nc hiu chin s khng b gy bt k mt s khng no?"
(tr. 88).
"Nhng mt cuc chin tranh phng th cng l mt
cuc chin tranh khng km g cuc chin tranh tn
NB
cng, v khi nim phng th c th dn ti tn cng"
(tr. 91).
"Cn phi ht lng c v iu ! Nhng ngi x
hi ch ngha thch diu ct nhng ha bnh ch
ngha! H coi l mt loi lng bc i quc t no ,
NB

th lng bc i ny ang t la di mnh nu nh khng

nh la di k khc v n nhm mt lm ng trc

nhng iu kin kinh t ca chin tranh, ht nh lng t

thin c nhn khng m xa n nhng iu kin c t
nhin nh t nhin sn sinh ra nn ngho i.
Nhng d sao nhng ngi x hi ch ngha cng vn bt
cng khi h nho bng k khc! Nhng li nho bng khng
ngn cn a s cc i biu x hi ch ngha gia nhp "Nhm
trng ti" v ng h tt c nhng li pht biu ca nhm ny"
(tr. 93).

V "" ("lam-a")

535

"L-ng Buc-gioa i n ch quan nim mt Lin bang

cc dn tc v Lin bang chu u! Ch! T ra l chng ta l
hng xm thn cn ca Quc t!" (tr. 95).
... "Hi ton th giai cp v sn!.. khi ngha cn hn l
chin tranh... bo ch u c... m mu ca bn t bn... Crd... nhng ch xng i bc... chng ta ly khi ngha ca
cng nhn chng li nhng lc lng ca cc nh t bn..."
(tr. 106).
"Dn Pa-ri gi li cho anh em ti nhn dn c v tuyn
b rng h s sn sng dng mi cch, v nu cn dng c tng
bi cng v khi ngha chng li nhng hnh vi ti li ca
nhng k xi gic gy chin tranh..." (tr. 106 - 107).
"Trong thm tm, ti ngh rng y c mt ni lo lng no
: ni lo lng ca nhng ngi khng dm t mnh tha nhn
vi mnh tt c nhng iu mnh suy ngh" (tr. 108).
""Ch cn chin tranh bt u, l h s thy! D sao1) th
ngoi , s c mt iu g xy ra!"
D sao? Nhng nh vy l chng ta la to ting lm
cho ngi ta s hi, song chng ta hon ton khng tin rng
chng ta c th khng ch c nhng li st nh m chng
ta ang bt chc ting sm ca chng .
Tng bi cng ? ng, cc cng on tn thnh tng bi
cng. H s hnh ng? Khi ngha ? Chin ly ? ng,
ngoi s hnh ng, c bit khi dn chng cho rng chng ta
l k xm lc, gy chin.
Th nu ngi ta thch thc chng ta th sao? Nu Vin-hem
tn cng chng ta m khng cn bo trc g thm na th sao?
"Trong trng hp , c nhng ngi x hi ch ngha
c!" Cu ni l ni vi nhng k th, hay
1)

Do Xam-ba vit ng.

V. I. L - nin

536

vi nhng ai cn nghi ng, v c vi nhng k hoi nghi cn n

nu trong mi chng ta: ngi ta ni cu bng mt ging kin
quyt v chc nch. Nhng sau , mt ging ni t bn trong li
bt u thm th: "Th nu nhng ngi x hi ch ngha c,
cng nh chng ta, c nhiu tt p hn l thc lc th s ra
sao?.. Chnh l v bo ch s-vanh qu kho lo khi cn lm ri
tinh nhng vn c hai pha ca bin gii!"" (tr. 108 - 109).
"Ngi ta s in cc li hiu triu, cc bi bo, nhng vn
kin mi! Ngi vit s l nhng k khng dm ni tt c, cn
ngi c s l nhng k khng dm t mnh tha nhn vi
mnh tt c mi iu!" (tr. 110).
"Chnh l b chin tranh lp nhng s en ch l chng
li chng ta. Trong trng hp c chin tranh, chnh chng ta
e da chnh ph l s dng n bo lc" (tr. 112).
"Nu chng ta cm thy rng ngi ta thch thc chng ta
th lc y s bng ln mt s phn ut chung, mt dng thc
khng g ngn ni s dng ln, ri s nh , tc nc phi v
b v dng thc s cun i nhng g n gp trn ng i ca
n" (tr. 114).
"Khi ngha tt hn!..
Ti tn thnh!.. Cc bn c thy v tr, hon cnh, ng
ph, nhng biu hin trn khun mt bn b, s bo khng?"
(tr. 115).
"Ti s rng chng ta khng bit lm g na khi n n ra
ri" (tr. 117).
"y l s h tr to ln m ngi bn ni ting Va-li-ng Eu-a ca chng ta nhiu ln mang li cho nc Php khi vo
tt c nhng thi im nguy kch nht, ng ta tung ra cho
nhng ngi cm quyn li thch thc ni ting: "Khi ngha

tt hn l chin tranh!" 1)
Cc nh cm quyn u hiu: "Chng ta cn phi thn
trng hn mi c! Chng ta s khng nn liu tin hnh
1)

Do Xam-ba vit ng.

V "" ("lam-a")

537

chin tranh mt cch thiu suy ngh! Chng ta s khng nh d

liu lnh vi tht bi! C th s l mt ngy 4 thng Chn
mi na!"" (tr. 119).
"Nhng ngy tuyt p Ba-l, khi trn cc ng dn ln
ni, nhng on ngi ca Quc t nm np ko n nh
th ln c knh!" (tr. 120 - 121).
"Bao nhiu ngi trong s ba trm nghn ngi quc t ch
ngha T-rp-tp ng a nc c khng c g t
v ra chu n ca bn s-vanh?
Khng mt ai c! hoan h! ti khen ngi h v iu !
Cng vy, chng ti cng khng chu dng nc Php cho
nhng tn c t tng lin c!" (tr. 122).
"Nh vy l mi mt nc, chng ta u vng ln chng
li chnh ph khng cho h khi chin, v chng ta t Quc
t cao hn tt c cc t quc ring l" (tr. 122).
"T ta thy rng trong s nghip bo v v gn gi ha

bnh chu u ngy nay d trong hon cnh no v d nguy

him n u cng khng th trng ch vo chng ta nhiu
hn l trng ch vo nhng ngi ha bnh ch ngha1).
S tht ng bun? Anh ni iu vi ai y? Nhng
d sao th l mt s tht ni ra l c li" (tr. 123).
"Hy hiu rng h: " o chin tranh!", "u tranh chng
chin tranh!" m khng bit trc c rng phi dng nhng
bin php thc tin no mi c th ngn nga trc c s
xung t ny hoc s xung t kia, th nh th c ngha l nim
thn ch, ph php, tin hnh ma thut" (tr. 124).
"Ma thut l ci nguyn vng cha c tha mn nh t
biu l ra v mong mun dng nt mt nhanh n gi pht
c tha mn!" (tr. 125).
"Nh ti ni, kh nng khi ngha l mt phng tin
mnh m gy p lc v l s e da rt hay. Nhng
1)

Do Xam-ba vit ng.

538

V. I. L - nin

nu nh thi gian c th e da c qua ri? Nu nh

tuyn chin? (tr. 126).
Lm g? Tuyn b thnh lp cng x tng thnh ph v
sau khi ging cao l c v sau khi khi ngha th th cht
cn hn l chu thua qun i ca nc ny hay nc khc ?
V chng ta, nhng ngi x hi ch ngha khoa hc, s nui
dng ci iu phi l sao? Nhng chin tranh hin i l
mt cng vic kinh doanh cng nghip ln. Thnh ph no
ng ln chng li qun ch m trong tay khng c mt khu
sng, mt vin n, th chnh l mt anh th th cng ng
ln chng li mt nh my ln. Qun i hin i s ln lt
nut chng tng thnh ph khi ngha nh nut chng qu
du rng vy. Trong chin tranh th k hai mi, chuyn
ch cn lm mt tun l xong! Bng ln ma n v ha lc tp
trung ca cc khu i! V nhng thnh ph ca chng ta ly
u ra thi gian cng nhau lin kt li v t chc phng th
chung, ngha l nu ti khng lm, li quay tr li vi qun
i quc gia c kh nng chu ng c s ng ?
... Nhng s hy sinh oanh lit l mt nhit tnh tuyt p trong
chc lt m thi, ch khng phi l cng lnh ca ng!
khng phi l chin thut! V cng chng phi l mt chin
dch qun s nghim tc, cng chng phi l chin lc!" (tr. 127).
"H ht chung chung: " o chin tranh"! v gi nm tay
ln, tng tng rng lm nh vy l c th trnh c chin
tranh ch l mt tr tr con thun ty! S chin tranh th
cha trnh khi n, chi ra chin tranh th cng cha
ln trnh n" (tr. 128 - 129).
"Chng c mt hip c no bt chng ta lm nh vy
c. Chng ta lm nh vy mt cch t nguyn t gic;
chng ta t nguyn hng nm ly i ca nn cng nghip
Php cht nha sng, khi em tin tit kim ca mnh
duy tr cng nghip nc ngoi. Mi ngi u bit nh

V "" ("lam-a")

539

vy v mi ngi u khuyn khch nn lm nh vy" (tr. 199).

""Cc ngi khng ngh rng h i cc chng khon c gi
ca c phi c s giao dch Pa-ri chp nhn!" anh ta ni.
Khng, ti bit chuyn ny rt r, v ngi Va-lp-ph
hon ton ng! Tt nhin l khng cn nghi ng g na, ngi
c s i nh vy" (tr. 202).
"i vi nc Php, kt qu duy nht ca hip c Php c phi l vnh vin xc lp ha bnh chu u v trong tng
lai, phi m bo nhng iu kin cho Php t do pht trin v
bo m nh hng chnh ng ca Php Ty u on kt
li" (tr. 213).
"Lin hp vi h" ((vi ai?)) " nh bi ngi c hoc l
bt ngi c chu ci ch thng tr ca h ci ch m ngay
chng ta cng chng th trn c lu di, nh th c ngha
l ch cho ton th gii thy rng nc Php ang hnh ng
lin minh vi s d man chng li vn minh" (tr. 218).
"Chng ta nghe ngi ta ni qu nhiu v vic hn ch
v trang! v vic gii tr qun b "ngy mt nhiu thm v cng
mt lc"!
Ni cho ng ra th l nhng ngh m cch y
khong 15 - 20 nm, ht nh mt chng trai tt bng ng qu,
ng bn c -ging-t ca ti nu ra!" (tr. 225).
"V phn ti, ti khng giu rng ti coi s gn gi gia
Php v c l mt s kin lch s ln lao, mang nhiu kt qu
to ln v m ra mt k nguyn mi cho ton th gii. Mt mt,
lc u th l mt s gn gi thit thc, hp v hn ch, v
chng ta phi chp nhn n l do nguyn vng trnh c cuc
chin tranh sp xy ra. Mt khc, v tng lai th ti thy hnh
nh n to ra mm mng cho Lin bang chu u sau ny" (tr.
230).
"... s l mn u ca cuc xm chim ging nh cuc

540

V. I. L - nin

xm chim ca nhng ngi Buc-ghi-nhng hoc Noc-mng.

s l cuc thin di ca cc dn tc" (tr. 244).
"S tht l bn nng chin u gn lin rt cht ch v su
sc vi nim T quc" (tr. 246).
"" o chin tranh!.." Cc bn c nhn thy mt iu g
khng? Trong cc cuc mt-tinh chng chin tranh, chng bao
gi ngi ta h: "Ha bnh mun nm!"
Khng bao gi! hoc hu nh khng bao gi!...
Cho mng ha bnh ? Chng ta n y phn i v
chng li tai ha, chng li hnh ng hn, chng li cuc
chin tranh m chng ta cm ght, v chng li nhng qun v
li ang chun b chin tranh.
"Nhng nu cc bn cm ght chin tranh th cc bn phi
yu qu ha bnh!"
iu ny c v rt r rng, hin nhin, khng chi ci c,
v th m bt chp l-gch, c mt iu g trong tm hn
nhn dn ang ni: khng phi, v tm hn nhn dn li ng.
Ch h ln: "Ha bnh mun nm!" Ch th thi ? Ngha l
ha bnh lm chng ta tha mn ? V chng ta hi lng ri
? Khng bao gi! Nu bn mun, chng ta s h: "Cch mng
x hi mun nm!" ch khng phi l "Ha bnh mun nm!"
o chin tranh, iu rt tt, v n d hiu v ng. Tht
vy, chng ta cm ght mi loi chin tranh, d n l chin
tranh g i na; nhng ni chng ta yu qu mi th ha bnh
l khng ng. Nhn dn lao ng khng yu qu ha bnh t
sn, ci th ha bnh trong khng c chin u m ngi ta
i vi h nh i vi k bi trn. Cng nhn cm thy l m
rng khi cho mng th ha bnh y, h gy ra mt n tng
rng nguyn vng duy nht ca h l chm dt mi ni lo u,
quay tr v vi cng vic quen thuc hng ngy v li tip tc
u oi quay ci bnh xe ca mnh.
Nhng hon ton khng phi nh vy!" (tr. 249 - 250).

V "" ("lam-a")

541

"Nhng phn t tch cc ca chng ta cm thy c qun

chng" (tr. 251).
"Nhng trong thm tm, h cm thy rng ci nhit tnh
chim lnh tm t anh nng dn kia khi anh ta m c vinh
quang, l mt ngn la bng bng n mc mt ngy phn
khi nh vy ng gi c mt cuc i m mm, v cm thy
rng mt thanh nin m tun sau ngi ta git cng s Tsatan-gi, s c mt cuc i lu di hn l nu anh ta cht trn
mnh rung ca mnh nm 75 tui.
H hiu rt r iu y, v nu h coi thng ci nhit tnh
chin u , th chnh l v h bit mt kiu nhit tnh khc v
cuc chin tranh khc m h cho l cao qu hn, v t nh cao
ca nhit tnh , ca chin tranh , h nhn ci nhit tnh kiu
lnh trng c k , mt cch thng hi v khinh r, ci
nhit tnh h tng quen bit v dp tt i" (tr. 252 - 253).
"Ngi cng nhn khng c g trong thi bnh th thi
chin, cng chng c g m mt. Anh ta ch c ci mng
mt thi, nhng b li, anh ta li c sng. Vi khu sng ,
anh ta c th lm c nhiu vic lm. Anh ta m c iu .
Khng, tuyt nhin chng phi l li ch kinh t kch ng
ngi cng nhn cm ght chin tranh" (tr. 255).
"Cc ngi c bit l nc c chc chn s kim chc c
ci g trong cuc chin tranh mi vi Php hay khng?
"c qung m ca vng Lo-ren chng, cc ngi c ngh
th khng?"
Khng, hn th nhiu! Tin c vo ca ng Pa-ri, nc
c s ly c c B ln H-lan, v ch th thi. Min h
(inferior) c... v nhng thuc a ca n l nhng vng v
cng rng ln" (tr. 257).
"i vi chng ta, bin gii ca cc nc hin i khng
phi l cc tr ngi vnh vin v khng th vt qua... V
chng ta thy mt tri mi ca Lin bang chu u ang mc
trn chn tri nc Php" (tr. 268).

V. I. L - nin

542

"Nu chng ta t chc c ha bnh v chu u, th ti

cm thy rng nc Cng ha, T quc v Quc t s hon ton
hi ha vi nhau, v chng ta chng cn phi em nc Cng
ha b ln gc xp na" (tr. 272).
danh mc nhng ch trch trong
cun sch ca sun-tx - gh-vc-ni-tx
"ch ngha quc Anh"42

43 cng nhn lp trn v qun

chng cng nhn versus
nh th
56 t trn
73 nhng thuc a (

tng gp i)
75 (Ai-r-len th hai)
87 ch ngha quc cui th
k 19
104 Mun-ta-tu-li
119 ly chin u43
122 kinh t quc dn
159 li-vr xtc-linh trc th
k 20
174 Ca-na-a
217 (nh trn)

401 ch ngha duy tm phc

v cho ch ngha quc!
402 nc c ng u nhn
loi.
412 (Gip-b)
415 (S 53)
422 Hn-lng
423 (S 104), idem s 111 Hphao-x, ibidem s 112 Mc
426 S 116 v 118
S 133
S 136
S 151
S 155
S 171
S 342
S 365

Sun-tx - gh-vc-ni-tx.
"ch ngha quc Anh"

Tin s G. phn S u n - t x - G h - v c - n i - t x . "Ch ngha

quc Anh v nn thng mi t do ca Anh u th k
XX". Lai-pxch, 1906 (477 tr.).

V "" ("lam-a")

543

Hn h vo bc nht, tin, ngi theo ch ngha

Can-t, bnh vc tn gio, s-vanh, ng ta thu thp c
mt vi s kin rt ng ch v ch ngha quc Anh
v vit c mt cun sch sinh ng, khng lm ngi
ta ngn. ng ta i khp nc Anh, thu thp c
nhiu ti liu v quan st nhiu. Cc ngi ngi Anh,
cc ngi cp bc nhiu ri, hy cho chng ti cp
bc, bng cch em Can-t, Cha tri, ch ngha yu
nc, khoa hc ra "thn thnh ha" s cp bc = l
thc cht lp trng ca ci "nh bc hc" ny!!
(C nhiu li ba hoa tha na).
Trong phn m u, trnh by khi qut v "nhng c s
ca uy lc th gii ca Anh", cuc u tranh vi H-lan, Php...
vai tr v i ca thanh gio, ca tn ngng tn gio ((c
bit)), ca gii lut etc. etc.
Anh "cc gio phi thng da vo cc
giai cp trung gian v mt phn no da vo
NB
cng nhn lp trn, trong khi th qung i
cng nhn
qun chng cng nhn lp gia, c bit l
lp trn
cc thnh ph ln, ni chung l t chu nh
v
hng ca tn gio".
tn gio
tr. 56: Anh nn cng ha v Crm-oen
lm cho ch ngha quc tin ln khng khip
v c bit l y mnh khng khip vic xy nn cng ha
dng hm i: di thi Cc-l hng nm ng v ch ngha
khng c > 2 "chim hm", di thi cng ha quc!!!!
hng nm ng c n 22 chic (1654).
thi cc thnh ca phong tro Mantse-xt v ca chnh sch t do bun bn,

544

V. I. L - nin

chnh sch i ngoi tin mt cch c bit

mnh lit: 1 8 4 0 - 4 2 chin tranh thuc phin;
nhng chi ph cho hm i (tr. 73):
1837 3 si-linh 3 pen-ni cho I u ngi.
1890 10
"
" " "
"
T
nm
1866
n
1900,
nhng
thuc
a
"thuc a
tng gp i" t n g l n g p i (ibidem).
"Ngi R-bc Pi-l tng ni: "Trong mi
thuc a ca chng ta, chng ta u c mt AiNB
r-len th hai""... (75).
"Chnh vo cui th k 19, quc Anh t ra n khng
bit no: Min-in, B-lt-gi-xtan, Ai-cp, Xu-ng, U-gana, R--di-a, cc nc cng ho Nam Phi b nut
chng"... (87)...
C ch ng ta nhc n Mun-ta-tu-li, v cun
tm hiu sch ca ng ny vit v s cai tr ca ngi u
xem!!
thuc a (104).
... "nhng quc gia chu m hun tc Cc-dn gi l
"nhng ly chin u ca pho i n-": Ba-t, p-ga-nixtan, Ty-tng v Xim" (119).
"Nc Anh dn dn bin t mt nc cng
nghip thnh m t n c c h o v a y n .
Mc d sn xut cng nghip v xut khu cng
nghip c tng ln mt cch tuyt i, nhng i
vi ton b nn kinh t quc dn, th ngha
tng i ca nhng khon thu nhp do li tc
v li tc c phn, do vic pht hnh tri khon,
do vic ng lm trung gian n hoa hng v do
vic u c em li, u tng ln. Theo ti th
chnh s kin l c s kinh t cho s pht trin
ca ch ngha quc.

V "" ("lam-a")

Ch n gn b cht ch vi con n hn l
k bn vi ngi mua"1) (122).
"Bng cch " (bng cch m bo, cng
c bn v vng) "ng ta (Pi-l) nng ng livr xtc-linh ln v tr ng tin th gii ci
v tr ny, ng li-vr xtc-linh gi c
quyn cho n cui th k 19" (159).
" lm c s cho nhng lun c y" (ng
h lin minh thu quan gia cc thuc a vi
Anh) "ngi ta dn chng nhng thit hi
m chnh sch thu quan quc ch ngha
gy ra cho xut khu ca c sang Ca-na-a.
ng ta ni: Ca-na-a l nc duy nht trn th
gii, m s bnh trng thng mi ca
c ngng tng ln trong thi gian gn
y, tri hn vi s pht trin mnh m ca
thng mi Anh, v cng c li cho nhng
ngi sn xut ng Ty n na" (tr. 174).

NB

Xut khu sang

Ca-na-a
Anh
c
(tnh theo triu 1. xt.
1898
5.8
1.2
1899
7.0
1.2
1900
7.6
1.0
1901
7.8
1.3
1902
10.3
1.9
1903
11.1
1.8
1904
10.6
1.2
1)

Xut khu ng
ca c sang
Ca-na-a
(triu m c )

4.3
6.2
9.2
2.4
0

545

ng!!

NB:
n cui
th k 19
c quyn

cn xem
li mt ln
na!!

(NB)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 506.

546

V. I. L - nin

V "" ("lam-a")

(tr. 217) Xut khu ca Vng quc lin hp, tnh theo triu
li-vr xtc-linh:

Sang cc thuc a Anh . . . .

chu u . . . . . . . . . . . . .
" cc nc khng thuc
Anh chu , chu Phi
v Nam M . . . . . . . . . .
M . . . . . . . . . . . . . . . . .

NB

NB

NB

1866
53.7
63.8

1872
60.6
108.0

1882
84.8
85.3

1902
109.0
96.5

42.9
28.5

47.0
40.7

40.3
31.0

54.1
23.8

V nh th l c th hon ton nhn thy ngha ln

lao m nhng ngi quc ch ngha gn cho cc th
trng tiu th thuc a. Tuy nhin, mc cho nhng
ngi tn thnh ci cch ti chnh mun ni g th ni,
chng ta cn phi xc nhn rng thng tr cc th
trng thuc a y, cho ti nay, nc Anh khng cn
n cc biu thu quan u i. Nu nc Anh c th
mong ch cc biu thu quan u i mang li iu g
tt hn th l trong tng lai c th hn ch s cnh
tranh ca nc ngoi ang thm nhp dn dn m thi.
Ngoi ra, tm trng quc ch ngha c tng
cng l do ch mt s trong s nhng nc (ngoi)
thi hnh chnh sch thu quan bo h ngy cng c
nhiu vng cung cp nguyn liu rng ln, v c
quyn s dng nhng vng y cho nn cng nghip v
ngnh hng hi c nhng hng ro thu quan rt
cao bo v ca mnh
V mt ny, M hnh ng mt cch c bit
khng khch so g. Hng hi gia Ty n v M trc
kia c tin hnh hon ton di l c ca Anh. Sau
khi Poc-t - Ri-c c a vo lin minh thu quan ca

M v tu bun duyn hi ca M chim

c quyn u tin, th ngnh vn ti hng ho
trn bin ca nc Anh b loi ngay tc khc.
Nm 1900, 97% ngoi thng ca hn o b
khut phc c vn chuyn bng tu
M (229).
Theo cun Sch xanh ca Anh xc nh
th biu thu quan ca c tn ti cho n nay
thu gn 25% gi tr ca nhng hng ho
xut khu ch yu ca Anh, cn Php th thu
34%, M 73%, Nga 131% (230).
T nm 1865 n 1898, thu nhp quc dn
ca Anh tng gn g p i , theo Ghp-phen
th cng trong thi gian y thu nhp thu c
t nc ngoi, tng g p c h n l n 1)
(tr. 246).

547

mt v d
hay!!

cc con s

NB

NB
(rt quan
trng) gp
2 ln v
gp 9 ln

y l trch ca R-bc G h p - p h e n . Nhng cng trnh

nghin cu v lun vn kinh t, 1904, tp II, 412 tr. [v Fabian
Tract s 7].
Thu nhp do u t t bn nc ngoi mang li nm 1898
l t 9 0 tr. 1. xt. (Ghp-phen).
v ln ti 1 1 8 tr. 1. xt. Khng di 1 0 0 tr. 1. xt. (tr.
251): dn s thu nhp (c tnh), ngha l theo u
ngi
NB
1861 28.9 tr. 311.8
tr. 1. xt. = 10.7 1. xt.
1901 41.4
866.9
= 20.9 1. xt.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-

va, t. 27, tr. 510.

V. I. L - nin

548

V "" ("lam-a")

Xut khu sn phm ca Anh (khng k tu)

tnh theo 1 000 li-vr xtc-linh:

1870
1880
1890
1900
1902

(A)
Sang nhng nc
p dng thu
quan bo h
94 521
97 743
107 640
115 147
100 753

(B)
Sang cc th
trng trung
lp
53 252
50 063
68 520
73 910
69 095

(C)
Sang cc t
thuc Anh

Tng cng

51 814
75 254
87 371
93 547
107 704

199 587
223 060
263 531
282 604
277 552

(A) = chu u v M. (B) = Nam M, chu v chu Phi =

nhng vng cung cp nguyn liu nm ngoi chu u. (C) =
thuc a ca Anh.
Nhng cng nhn c t chc vo cng
cn xem li
on
(Anh) t lu bc vo con ng lm
ln na v
ln na chnh tr thc t. Vic m rng quyn bu c
lm cho h tr thnh ch nhn ca ch nh
NB
nc c dn ch ho, tuy rng quyn bu
rt quan c vn cn b h n c h gt tng lp
trng!!
di tht s v sn ra ngoi1) (298)
Ci v tr c nh hng nh vy ca ngi cng
nhn l khng nguy him i vi nc Anh, v bi hc
v ngh nghip v chnh tr na th k nay, dy cho
ngi cng nhn bit em nhng li ch ca mnh ng
nht vi nhng li ch ca ngnh cng nghip ca
mnh. ng l trong vn tin cng, gi lao ng
v.v., cng nhn chng li ngi thu mnh, nhng
bn ngoi, bt c u m ngi ta ng chm n
nhng li ch ca bn thn ngnh cng nghip ca h,
th cng nhn li nht tr vi ngi ch mnh. Khng
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 511.

549

him trng hp, nhng hip hi ca ch v nhng hi

lin hip cng nhn cng nhau can thip vo nhng vn
kinh t trc mt. V d: nhng cng on Lan-ca-sir bo v ch song bn v cho ti khi n-, vng NB
c a vo lm c s cho tin t; hin nay h ng h
nhng c gng a bng vo trng chu Phi (299).
Tc gi trch ca E . B c - s t a n h . "Cng nhn Anh v
ch ngha quc thu quan - chnh tr" trong "Archiv fr NB
Sozialwissenschaft und Sozialpolitik". Tp XIX, tr. 134.
Hin nay (1903) cng nhn chng li
Sem-bc-lin (i hi cng lin nm 1903, 458
phiu chng 2) " i h i h p t c
NB
x bao gm t o n t h t n g l p trn
(v cc hp
tc x)
c a c n g n h n , cng c mt lp
NB
trng ht nh vy" (tr. 300).
Tc gi ni: vic ci thin iu kin sinh sng ca
cng nhn l vic tt nhin ri. Nn tht nghip khng
phi l trm trng n nh th: "y" (vn nn tht
nghip) "ch yu l vn c lin quan n thnh ph
Lun-n v tng lp v sn bn di, l tng l p
m c c n h c h n h t r t m x a n "1)
(tr. 301) (tc gi trch dn: "Bo co ca B thng mi",
"Labour Gazette" thng Chp 1905, tr. 355. "Trong thng NB NB
Mi mt 1905, Lun-n c 24 077 cng nhn tht
nghip, so vi 12 354 ngi phn cn li ca nc Anh
v Oen-x") (ch thch s 400).
" n nhng hin tng ny, hin nay nhng
tng lp t r n ca giai cp cng nhn Anh khng thy = NB
c l do g khin phi thay i trit chnh sch thu
quan ca Anh c" (tr. 301).
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 511.

550

V. I. L - nin

"S giao dch Man-tse-xt trc kia l

trung tm ca nn kinh t quc dn Anh th
S giao dch chng khon Lun-n hin
nay cng l nh vy. Nhng theo nhn nh
chung th trong ci th gii mun mu
mun v ca s giao dch chng khon hin
nay, chnh nhng chng khon c gi ca
cc nc xa l chim u th: cng tri ca
chnh ph v ca th chnh ca cc thuc
a, ca n-, Ai-cp v.v., cng tri ca
Nam M, nht l ca c-hen-ti-na v Nhtbn, c phn m ng v ng st ca M
v Ca-na-a, v trc ht l c phn m
vng ca Nam Phi v ca Ty c, c phn
khai thc kim cng chu Phi, cc chng
t bn
ti chnh
khon c gi ca R--di-a v. v
Do , mt mu ngi mi ni ln
hng u v cm ly tay li ca nn kinh t
quc dn Anh. Thay cho nh kinh doanh
NB
cng nghip, bn r t nc qu
hng mnh, mang nng nhng nh ca v
my mc l nh t bn ti chnh, bn ny to
ra nhng chng khon c gi nhm bn
cho tht nhanh" (310).
cc nc nhit i, cy c pht trin nhanh hn v cng.
V d, chui (bt chui) c "mt tng lai rt ln", vic sn
xut ra n ht sc d dng la min, ch l, la, v. v.. "Trn
thc t, nhng sn phm ny c nhiu v tn, iu bc b
quan im c k ca Man-tut cho rng lng thc thc
phm l c hn v xua tan i ci nguy c l t trng ng cc
c th b bc mu" (315 - 6)

V "" ("lam-a")

551

y, ngi chu u l v
dng,
tn quc
ch ngha
cn i vi ngi da en th
khng th dy h c nu khng
dng cng bc
"Chnh y l s bin h v mt vn ho
NB!!
- lch s cho ch ngha quc thi hin
i. Tnh cht nguy him m ch ngha
quc mang li l ch trong iu kin qu
cng thng v cc quan h thng tr chnh
NB
(trin vng)
tr, chu u s trt lao ng chn tay
trc tin l lao ng nng nghip v hm
m v sau n l lao ng cng nghip th
NB
Chu u .
s hn cho cc dn tc da en, cn bn
ngi thc li
thn mnh th nhn ly vai tr k thc li, v
(ci
trn lng
c th l ang chun b gii phng v kinh
ngi
da en)
t, v sau v chnh tr, cho cc chng tc
da v da en"1) (317).
"Nam M, v nht l c - h e n - t i - n a , ang vo mt
tnh trng ph thuc Lun-n v ti chnh, n ni nn gi
n g n n h l m t t h u c a t h n g m i
c a A n h v y" 2 ) (318).
(Phn ln cc nc nhit i v nhit i nm trong tay
nc Anh).
"Trong s nhng khon u t nc ngoi, th chim
hng u l nhng khon u t vo nhng nc ph thuc
v chnh tr hay lin minh v chnh tr: Anh cho Ai-cp,
Nht, Trung-quc, Nam M vay.
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 510.
2)

Nh trn, tr. 485.

V. I. L - nin

552

NB

Trong trng hp cc k cn thit, hi qun Anh ng

vai m to. L c l n g c h n h t r c a n c

Anh bo v n chng li nhng s phn

n c a c c c o n n "1) (320).
"Vi t cch l n c c h o v a y , n (Anh) ngy
NB

!!!

NB

cng da nhiu vo cc vng thuc a t nhiu ph

thuc v mt chnh tr, vo "Th gii mi" ( y, ch
thch s 422, tc gi trch dn cc s liu v thu nhp nm
1902/3: do cc khon cho thuc a vay em li 21.4
triu li-vr xtc-linh, do cc khon cho cc nc ngoi
vay em li 7.56 triu 1. xt., trong chu u ch l 1.48
triu 1. xt.!!!). "Nc Anh, vi t cch nc cho vay, khng
ph thuc vo nhng li ch t do bun bn ca nc Anh
vi t cch l nc cng nghip, ngc li, trong mt vi
trng hp, n c li trong vic dng nhng ci cch ti
chnh thc y s pht trin ca thuc a. l mi
lin h bn trong gia s giao dch chng khon vi ch
ngha quc, gia chnh sch i ngoi vi nhng li ch
ca nc Anh vi t cch l nc cho vay.
Nc cho vay dn dn ni ln hng u, tri ngc
vi nc cng nghip. D sao th t h u n h p c a

nc Anh, l nc cho vay, nhiu

ln cao hn li nhun rng ca ton b
n g n h n g o i t h n g . Nm 1899, trong tng kim

NB

ngch nhp khu v xut khu l 800 triu 1. xt., Ghp-phen

c tnh rng li nhun rng ca ngoi thng l 18 triu
1. xt., cn s tin thu c do nc ngoi tr li tc ca tin
vay, nu nh gi mt cch thn trng, th ln n 90 - 100
triu 1. xt. Ngoi ra, s thu nhp va ni n y tng ln rt
1)

Xem. V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 505.

V "" ("lam-a")

nhanh, trong khi thu nhp do ngoi thng mang li,

tnh theo u ngi, li gim i. Ngoi ra, nu ta lu
rng chin tranh v nhng khon bi thng chin tranh,
nhng t sp nhp v cc t nhng nc ngoi
lm cho hot ng pht hnh chng khon ca cc s
giao dch ca mt nc no din ra no nhit thm;
rng nhng ngi lnh o th gii ti chnh chi phi
phn ln bo ch nhm to nn nhng tm trng quc
ch ngha th khng cn c th nghi ng g na v nhng
c s kinh t ca ch ngha quc" (321).
((th nhng tc gi ni tt nhin l khng ch c
kinh t: t tng, tn gio v.v., v.v..))
"c bit r rng l nhng li ch ti chnh quan
trng nht, c hiu lc nht ca S giao dch Lun-n
l ph thuc vo ch ngha quc chnh tr: nhng
ngi Nam Phi c c mt loi chin li phm di
hnh thc lao ng ca ngi Trung-quc, mt chin li
phm m khng bao gi h c th nhn c t tay ng
gi Kruy-g, t ci Phn-c-xra-t44 c ci cch.
iu kh chu nht i vi h l c mt k ch c trng
lng nh Gin Bc-x l ngi cho rng tt nht l
ui ngi Trung-quc v nc h, v bin Nam Phi
thnh vn m nhng cng on ngi da trng.
Ngay c X-xin Rt-x, ngi c dn Nam Phi sng
bi, cng thch lao ng khng c t chc ca ngi da
en hn, cn nhng vin chc da trng m ng ta c
bit l c cm tnh vi cng on, th hnh nh ng ta
chuyn h n nhng ni hoang vng trong nc,
h c th truyn b hc thuyt ca mnh cho nhng
ngi Bc-s-men v Du-lc-x m khng b trng
pht. Ni s phong tro cng nhn da trng theo kiu

553

!!!

!!!

V. I. L - nin

554

V "" ("lam-a")

NB NB c, l mt trong nhng si dy rng buc nhng trm

s ca cng nghip khai khong Ran- 45 vo chic
xe ca ch ngha quc chnh tr" (322).
v trong ch thch s 424, tc gi trch nguyn vn
NB
li tuyn b sau: "nhng th lnh ca cng nghip"
NB
NB
a phng, ngi Nam Phi, s tm gng c
"S lng nhng ngi thc li Anh, tnh trn, c th c
tnh l 1 triu (323).
Dn s Anh
v Oen-x

S lng cng nhn

trong cc ngnh
cng nghip ch yu

NB
1851
1901

17 928 000
32 526 000

4 074 000
4 966 000

23
15

= "gim t trng cng nhn sn xut tnh theo u ngi" 1)

((tr. 323))
"Nc cho vay li du vt su ca n mt s b
phn ca nc Anh. Nu nh vic phi la chn: t do bun
bn hay l ci cch ti chnh, trn mt quan im no , c
ngha l cuc u tranh gia nh nc cng nghip vi nh
nc cho vay, th ng thi n cng biu hin mu thun gia
cc vng "ngoi " ca min Nam nc Anh vi cc bit th
ca n ni m sn xut cng nng nghip b y li xung
hng th hai v cc vng sn xut cng nghip ca min Bc.
Giai cp nhng ngi thc li cng chim gi mt phn ln
Xct-len v bin i ci phn ny cho ph hp vi nhng
yu cu ca cc v khch c mt nm th b ra 3 - 4 thng
n nh cu, i chi bng -t hay thuyn bum, sn th
v cu c. Xct-len l "sn th thao" qu tc nht ca c th gii;
1)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xcva, t. 27, tr. 511.

555

v nh ngi ta ni hi phng i mt cht rng n sng bng

ci d vng ca n v nh vo ng Cc-n-gi" 1) (324) (( y, tc
gi trch dn Hp-xn, nh nhiu ln ng lm nh th)).
l trch 5 (chng III), nhan : "Nh nc thc li".
6 c nhan : "S gi ci ca ch ngha t bn", y tc
gi trnh by nhng s kin chng t s thua km ca Anh (so
vi c) v mt pht trin cng nghip.
C on a ra nhng con s sau y:
N h n g b n g p h t m i n h sng ch c trao
(tr. 347):
c (1904)
" Php (1904)
" Anh (1903)
" (1904)
" o - Hung (1904)
" Nga (khng k
Phn-lan) (1901)
" Thy-s (1903)
" Ca-na-a (1904)
" M (1903)
Tng s

cho Anh
574
917

337
154

cho c

2 248
2 751
1 025
962

cho M
474
1 540
3 466
314
209

146
164
310
1 065
3 667

438
897
185
1 053
9 559

196
198
4 417

10 814

[Tc gi khng cng cc con s li.]

Tinh thn thanh gio c bin mt. S xa
hoa pht trin (360 v cc trang tip) "Ch
14 triu li-vr
dnh ring cho chuyn ua nga v sn co
xtc-linh!!
m hng nm, nh ngi ta ni, nc Anh
tiu mt 14 triu li-vr xtc-linh"2) (361)
1) Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 510 - 511.
2) Nh trn, tr. 511.

556

V. I. L - nin

Th thao. Nhng ngi thanh gio chng li th thao.

Th thao l tt c cng vic trong i ca "nhng thnh vin
ca giai cp n khng ngi ri v giu c" (362).
"iu ng ch l nhng mn th thao dn tc c a
chuc nht u mang sc thi ti phit r rt" (362).
"Chng (nhng mn th thao ) c dnh ring cho tng
lp qu tc y, ci tng lp sng bng lao ng ca nhng
ngi da en, ngi Trung-quc v n-, bng li tc v a
t rt c ca ton th gii v trc tip coi t ai ca t quc
mnh l mt xa x phm" (363).
"Qun chng, m hn th na c qun chng cng
nhn, tr thnh ngi khn gi khng hot ng, nhng li
ht sc say m" (th thao) (363).
" V thc cht, gii thc li rt xa l vi nn vn ha. N
sng bng qu kh v bng lao ng ca ngi khc, v nh U.
M-ri-x trch mc, n nght th trong cnh xa hoa" (363).
"i vi nc Anh, vn l ch liu ci c ca giai cp thc
li c cng gnh ci ch x hi - chnh tr m ch ngha x
hi mun t ln u n khng? Hin nay, nhng ngi Anh thc
li liu c giu c cho ngi ta tc ot m i ly ci vinh
d c dng sn phm m nhng ngi cng nhn Anh phi
lm vic 8 gi mt ngy sn xut ra v ch lnh c ng
lng bo m "mc sng ti thiu" khng?" (374).
"Thu quan bo h x hi" v ch trng ca n; ngi cng
nhn c li ch gi c c a o ("Fabian Tract" s 116) tr. 375
cho t nc giu c hn v c th chia nhiu hn cho cng nhn.
"C th l n" (vic thc hin nhng ch trng nh
vy) (der Ausbau), "c th thc hin c cho nc
Anh vo th k 20 trn c s gii thc li l nhng k
bt cc vng rng ln v giu nguyn liu np cng cho
n, nhng k mua nguyn liu v thc phm bng phiu

V "" ("lam-a")

557

li tc v phiu chng ch li tc c phn v thi hnh ch

ngha quc chnh tr bo v quyn thng tr v kinh
t. ni no m vn l ch ko mt nh nc x hi
ch ngha tng lai t chn tng my xung mt t, th
phi thy iu y ch c th thc hin c trn c s
mt t chc cht ch trn quy m c nc. Lin bang c,
mt nc gn nht vi o tng x hi s dit vong nu
nh n m ngi phu Trung-quc vo ngc v ni: "V
sn tt c cc nc, on kt li" D u b n g c c h

n o t h c n g k h n g t h g t b c mt
cch n gin ci nc Anh m ng cng nhn m
tng n h l g t b m t o t n g c ,
nhng nc Anh s l mt tc phm x hi nhn to v
n s sp di p lc ca nhng con n cm phn m
ci quc gia ch n thng tr khng cn sc ngn chn
bng cc th on chnh tr" (375).
V trong ch thch s 512, c mt on trch trong tp
ch "Justice", 16. XII, 1 9 0 5 (!) cho rng "chng ta" cn phi
"ph hy hm i c" "Hen-man l hin thn ca mi
lin h gia ch ngha x hi v ch ngha s-vanh, mt
mi lin h nhm c bit chng li nc c" (tr. 474).
Nhng li th nhn rt quan trng:
(1) "mi lin h" gia ch ngha x hi v ch
ngha s-vanh.
(2) cc iu kin "thc hin" ch ngha x
NB:
hi - s-vanh (nh nc thc li, vic duy tr ch
n l v chnh tr cc thuc a etc.)
(3) tnh cht c th v qu tc ca cng nhn
(ngi phu).

Ch ngha duy tm phc v cho ch ngha

quc:

558

V. I. L - nin

"Bn thn hot ng kinh t l cha nng con ngi ln

trn "th gii sc vt"; ni cho ng ra ch c lm cho i sng
kinh t phc tng cc mc ch cao hn kinh t th mi thc hin
c iu . Nh vy, v ch nh vy, mt ngi cng nhn
bnh thng, cng nh mt ng ch th gii, tr thnh nhng
ngi c vn ha trong lnh vc kinh t. Chnh sch duy tm ch
ngha trong vn dn s, chnh sch dn tc duy tm ch
ngha, chnh sch x hi duy tm ch ngha i hi phi c mt
c s kinh t rng ln, bao hm trong "vng quc ca cc mc
tiu"; nhng chnh sch a ra nhng yu cu ngy cng
tng, m ch kinh t ngng tr v b cn tr ca qu kh
khng cn c kh nng tha mn na. hon thnh c cc
nhim v vn ha t ra trc chng ta, chng ta cn c i vai
rng ca ngi khng l ang lao mnh mnh lit v pha trc
v c tn gi l ch ngha t bn hin i" (401).
Dn tc no s thc hin c iu
nc c
cm u th , th "s cm u nhn loi, v li ch
ca nhn loi v theo Cha" (402).
gii
Ht
Ni chung, gi tr khoa hc ca cun sch
ny l n cp ca Hp-xn. K n cp vn phm
khoc chic o ca ngi theo ch ngha Can-t,
mt tn tin ngoan o, mt tn quc ch
ngha, th thi.
Mt s cun trong th mc:
Ri-sa G i p - b . "Nhng cng trnh nghin cu v ch
ngha dn tc thuc a". Lun - n, 1905.
A. Ph. Uy. I n - g r m . "Lao ng trong cc thnh ph
ln". Lun-n, (nm?).

V "" ("lam-a")

559

Sun-tx - Gh-vc-ni-tx c bit thch th v gim mc

Oe-xt-ct, ngi " t chc c s giao tip thn i

gia nhng nh kinh doanh vi nhng lnh t cng nhn
bng cch t chc cc cuc ni chuyn hng qu ca
nhng nhn vt lnh o ca pha bn ny v pha bn kia
trong ta gim mc ti y, nhng con ngi trc
u tranh gay gt vi nhau hc c cch tn trng ln
nhau" (tr. 415, ch thch s 53).

Hn-lng. " quc v t do". Lun-n, 1901.

Hp-hao-x. "Dn ch v phn ng". Lun-n, 1904.
iu ng ch v chnh sch thc dn t
))
(( cdo rtchnhiu
ngha kiu c

R. Cp-en. Cun sch nh ca mt ngi tn thnh chnh

sch t do bun bn v bn ca ha bnh". Br-m xut bn
ln th 2, 1876.
Cp-en l ngi tn thnh ha bnh v gii tr qun
b.

N t - x e vit v Cp-en. "S pht trin v khng

hong ca ch ngha c nhn kinh t nc Anh".
"P r e u s s i c h e J a h r b c h e r " . Tp 57, quyn 5,
tr. 445.
Nhng li Cp-en ni v chnh sch thc dn,
chng hn: "C th no chng ta li ng vai k
chuyn ch v tn ao ph c chng" ( n) "v liu c th no nh vy li chng phi l trong Cp-en
t quc chng ta, tnh cht ca chng ta h hng i
ri?" (tr. 423, ch thch s 104). Ibidem tn thnh s
tch ri ca Ca-na-a.
Cp-en chng chin tranh Crm (tr. 70 ca Sun-tx Gh-vc-ni-tx).

560

V. I. L - nin

Gin Moc-li. "Cuc i ca Cp-en". Lun-n, 1896, Tp

1 v 2.
"Cp-en tuyn b s thng tr ca nc Anh
trn mt bin l "mt s tim ot" phi php, cn
Cp-en vic chim gi Gi-bran-ta l "mt v d v bo lc
tn nhn m khng mt li xin li no c th lm m
i c" i vi Cp-en, vic thng tr n-
"ch n thun l mt vic lm v hy vng" "l s
mo him" Cp-en i hi phi n phng
NB
gim qun i v hm i Anh, coi l bc u
gii tr qun b trn ton th gii Cp-en ch
coi chin tranh l c l khi no mt phn ca lnh
!!
NB th quc gia b qun th chim ng" (70-71).
NB Mc-x. "T tng ca ch ngha quc hin ti".
rt-en. 1903.
Chi-e-ri. "Ch ngha quc". Lun-n, 1898.
Gi. P. Gu-s. "Tri tim ca quc". Lun-n, 1902 (s ph
phn ca phi t do i vi ch ngha quc).
c-k-x - Bp-pa. "Lch s thit ch nh nc ca cc thuc
a c". Muyn-khen, 1903.
Nam tc phn p-pen-hai-m. "Ch ngha quc Anh".
Vin, 1905.
lng cm th ca ngi Ai-r-len
i vi nc Anh.
Bo "T h e G a e l i c A m e r i c a n " Niu-Oc. Ngoi ra:
NB hi ngh 18. XI. 1905 (tr. 429, ch thch s 136) - s phn i
chnh sch ca -u-a (en-ct-x etc.), mt chnh sch nhm
l i k o v o c h i n t r a n h v i c. Trch ngh quyt:
"Lin minh vi Nht bo m cho Anh c Nht ng h
duy tr n- di ch thng tr ca mnh v Anh

V "" ("lam-a")

561

ang tm kim s ng h ca M duy tr Ai-r-len v Nam

Phi di s thng tr ca n"
V "ging iu i l p ca bo ch n-":
M-r-t T a o - n - x e n . "Chu v chu u".
Xut bn ln th 3, 1905.
Giung-ht-xbn. "Nhng quan h thc s ca chng
NB
ta vi n-" trong vn tp " quc v th k".
Cng ng ta trong tp ch "The Monthly Review", 17.
II. 1902 (by gi, chng ta a 200 000 qun sang n-
d hn l nm 1875 a 20 000 qun, v vi u th v
pho binh, chng c th lm c nhng g? tr. 434, ch
thch s 155).
Trong s rt nhiu sch vit v X-xin Rt-x, tc gi ch ra
mt "bi ph bng rt ng ch " (ch thch s 171).
Ngi M a - g - n t . Lun-n (Phi-s En-vin),
NB?
1896, u ?
A-phri-can-a. "X-xin Rt-x mt ngi thc dn v
quc ch ngha" trong t "The Contemporary Review", 1896,
thng Ba.
Pn Gia-dn. "S pht trin ca s phn chia thu nhp
Anh". Hai-en-bc, 1905.
R. Ghp-phen. "Nhng cng trnh nghin cu kinh t". Lunn, 1904. 2 tp ("qu lc quan") (tr. 458, ch thch s 342).
E. Bc-stanh. "Cng nhn Anh v ch ngha quc thu
quan - chnh tr" trong t "Archiv fr Sozialwissenschanft". Tp
XIX, tr. 134.
L. G. Ki-t-txa. "Thng mi Anh v vn lin minh thu
quan". Lun-n, 1902.
. Gip-ph. "Ngnh ngn hng Anh". Lai-pxch,
1905, tr. 125, 142, 172 v passim. "Quan h t l gia cc
hi phiu nc ngoi gi sang Anh v cc hi phiu
NB
Anh gi sang nc ngoi l bng 9:1" (tr. 464, ch thch
s 404).

562

V. I. L - nin

Sc-l in-c. "Nhng vn ca Anh". Lun-n (nm?).

H. . L-t. "Nc Anh hin i". 1902 (Lun-n).
Sun-tx - Gh-vc-ni-tx. "Tin ti mt nn ha bnh x hi".
Lai-pxch, 1890. 2 tp.
Gng nc c, nh hng ca n: "ch ngha x hi pht
biu vi giai cp thng tr".
Ht
Mun-ta-tu-li.
Gu-s. "Lch s v nhng ngi vit s th k 19" (1913).

V ( mi )

563

V. I. L - n i n

564

Php t 1875 n 1907/8

(MI)
Mc lc

trc tip t 12.7 ln 18.9 = 49%

gin tip " 39.2 " 47.2 = 20%

Ph t 1875 n 1908
trc tip "
gin tip "

c t 1881/2 n 1908

Thng k
Svc-tx
Vorwrts, 13. IV. 1916
R. Can-v
Tp bn thng mi th gii
La m trong lu thng ton th gii
ng st

[I 3] 1)
[I]
[4]
[8 - 9]
[10 12]
[14 16]

trc tip " 6.3 " 10.4 = 65%

gin tip " 11.4 " 24.2 = 112%

Tp II, tr. 63
Ton b chi ph cho qun i v hm i c:

tnh theo u ngi

Svc-tx.
Cc h thng ti chnh
ca cc cng quc ln
. Svc-tx. Cc h thng ti chnh ca cc cng quc
ln (T sch ca nh xut bn H-sen). Tp I v II. Lai-pxch,
1909.
Bng thng k di y (tr. 1 2) 1) l b n g t h n g k
s V I c lc bt mt cht (rt t): Cc ch tiu pht trin
ca nn kinh t v ca phc li.
(Ti sn quc dn, phn ln l da theo Mn-hn).
(Tp II, tr. 93)
Thu ca nh nc tng ln
(tnh theo u ngi v bng mc)
Tng

Anh t 1875 n 1907/8

trc tip t 7.6 ln 26.6 = 250%
gin tip "31.9" 32.6= 2%
1)

Xem bng thng k t gia tr. 562 v tr. 563.

5.8 " 8.6 = 48%

6.6 " 20.4 = 209%

1881/2
408 triu mc
9.0 mc

1891/2
563
10.8

1908
1069
16.9

Phoc-vc-tx s 103,
13 thng T 1916
V o r w r t s, 1916, s 103 (xut bn nm th 33), 13. IV.
1916. Bi x lun: Nhng ngi ch tng lai ca th gii.
Ti sn quc dn (1912)
M187.74 t -la
c . 75
" "
Anh ..90
" "

Xut khu ca M trong 10 thng ca nm 1915 (1914): sang

chu l 115.8 (77.6); sang Nam M l 116.7 (70.4); sang chu
i-dng l 77.6 (64.8); sang Chu Phi l 29.1 (22.1) triu -la.
Ngi ta tr tin nhp hng qun trang qun b etc. bng
cch bn nhng chng khon c gi M; Anh bn c 950
triu -la, Php bn c 150; H-lan bn c 100; c bn
c 300; Thu-s bn c 50.

Can-v. Kinh t th

Ri-sa Can-v. Kinh t th gii nhp mn (tp 30

Mt th nghim hay v vic tng hp s liu (khong
(ti th xp thnh

Mt dn s
trn 1 km2

ng st, nghn
km

Tu thy
(nghn)

Trng ti
(rng) triu tn

i tu bun

Dn s (triu)

#
Din tch (triu
km2)

}
194.6

221.3
414.9

Trung u

27.6
(23.6)

388.4
(146.1)

14.05

203.8

41.2

7.9

Anh

28.9
(28.6)
22.2
12.4
30.3

398.0
(355.4)
130.8
389.4
148.5

13.75

140.3

35.3

11.1

5.9
31.4
4.9

63.2
8.2
378.9

5.6
5.2
25.7

1.0
0.9
6.0

12

794.4
22.3

113.0

26.9

cc khu vc
kinh t ch
yu trn th
gii

Nga
ng
M

=
Khng c tnh

121.4
1455.3
14.6 (khong 70)

Ton th gii

136

223.5

1525

816.7

144.7
c

259.3

ng

92.01
Anh

278.98

348.1

404.0

191.4

401.3

V. I. L - n i n

566

(y l vo nm 1912 3)

3.28

}
24.4

19.3
415.9

313.3
km
ch

}
16.25

Tiu dng (tnh theo nghn tn) (1913)

}
10.64

19.30
52.19
35.94
570.99

43.7

1.26

4.

5.55
45.0

bng (tr. kin)

565

29.94

thic

Tiu dng

7.01

17.30

24.31

31.75
31.46

59.44
517.14
M

gang (1913)
Qung
st (1913)
than (1913)

Sn lng (tnh theo triu tn)

thp (1912)

V ( mi )

# trong ngoc n di l din tch (Flche) thuc a v dn s

thuc a

V ( mi )

567

Gii nhp mn 1))

T sch Mai--Rt-sin-). 1906 (3 mc).
nm 1900 V cc khu vc kinh t ch yu trn th gii bng
nh sau:

Sn lng len
triu kg

S lng cu
triu con

Cc si trong
cng nghip
bng vi si
(1900) triu ci

Sn lng vng
(1900) nghn kg

Sn lng gang
triu tn

Sn lng than
(1900) triu
tn

Ngoi thng
(nhp + xut)
1900 (t mc)

in tn (triu)

ng dy
nghn km

Bu in

V. I. L - n i n

568

R. Can-v lit k nhng thuc a nh sau (tr. 90):

Triu
dn
c .. 2.6 km 2 (triu)

12.0

Php . 10.98

50.0

H-lan...... 2.0

37.9

B .. 2.4

19.0

an-mch ... 0.2

0.1

0.5 (trc T-ri-p-li!!)

0.7

Ty-ban-nha 0.2

0.3

B-o-nha .. 2.1

7.3

Anh 28.6

520.2

168.9

40.9

250.8

14.6

8.2

26.0

89.1

214.4

313.3

121

24.8

249.4

9.4

279.9

51.2

158.5

447.0

171.8
60.7
526.8

20
17
79

3.3
2.4
13.9
85.3

16.1
8.3
245.6
770.2

2.9
0.02
14.0
40.9

36.0
12.4
131.6
468.1

7.0
1.8{ 1)
19.5
105.5

62.4
175
143.5
628.5

191.1
59.0}
438.1
1349.6

2.5
87.8

0.1
770.3

0.5
41.4

2.7
470.8

1911
c
Anh
M

10.4
15.3
9.2
34.9

149.8
228.8
244.6
623.2
= 81%

355.4

M . 0.3

8.6

Tr Anh v Nga ra, cn ton b chu u tc gi u lit vo

khu vc Trung u.
Khng c tnh ngha l khng c chia theo khu vc,
th ngoi ra cn c p-ga-ni-xtan, Ba-t, A - r a - b i; chu Phi,
th c A-bt-xi-ni, M a - r c (tc gi lc hu qu!!! sch ca ng
xut bn nm 1906!!!) v.v..
S pht trin mng li ng st nm khu vc sau y
trong nhng nm 1890 v 1913 (xem nhng con s ch yu
di y)1) s l nh sau:

46

234.5
276.2
450.2
960.9

k c cc
thuc a ca
n (chu
khng tnh
thuc a)

Cc nc khc trn th gii (tc l khu vc ng

cng vi cc khu vc khc).
1)

Trung u.
quc Anh...
quc Nga
Khu vc ng
M (khng tnh
thuc a) ..

308.1 521.9 + 213.8

= 617.3
1104.2

1))

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 27, tr. 497 499.

1890:
1913:
1913
166.2 268.9 + 102.7
107.3 207.8 + 100.5
32.4 78.1 + 45.7
3.3 27.5 + 24.2

1)

Xem tp ny, tr. 586 594.

A) an-mch

o
Thu-s
c

Php

B) M
Tn Ty-lan
C) Na-uy
Thu-in

Phn lan
Thu-s
H-lan

Nht
1897
1907
1902
1905
1895
1907
1901
1906
1901
1906
1905
1906
1905
1896
1905
1907
1901
1904
1899
1903
1895
1907
hi nc
nghn
47.5
112.0
1170.0
?
2720
6715
683
872
1761
2605
19 440
?
79
104
282
70
84
331
390
615
57
237

bn tin ca vin thng k quc t

(Bulletin de linstitut international de statistique)
XIX, 1 (tr. 382)
ng c (m l c) (tr ng c in)

tng s
nghn
52.0
131
1640.0
516.0
3427
8264
?
?
2285
3551
22 240
75
308
296
735
161
284
?
742
1151
60
281

Thng k ny v cc ng c cung cp ti liu:

A) theo cc cuc tng iu tra cng nghip,
B) theo cc cuc iu tra v cng nghip,
C) theo thng k hnh chnh
Ti tch (ring) u tu ho ra. Ti ch tnh ng c hi nc
v tng s [tc l + nc v.v., nhng khng tnh ng c in].
Nhiu th qu v s liu khng y !!
573
832
2 191
3450
4420
5440

1840
1850
1870
1890
1900
1905

487

460

356

259

98

52

330

291

263

199

71

51

242

171

159

88

36

20

329

282

174

89

28

23

336

288

207

179

34

25

279

230

166

(1875) 129

36

27

191

188

177

116

32

31

238
324
413
437

112
150
164
194

43

28

128

109

96

64

Nhp t
cc nc
thucc a
khc (Anh)

285

252

234

189

123

102

94

55

Xut sang
cc nc
thuc a
khc

Vng quc lin hp

Anh (triu 1.xt.)

570

Bn lu thng tin t rt ng ch .
Nhng nc c tin bn v vng chnh thc - (mt phn kh ln trn th gii)
- Trung-quc + Ba-t

bc

ch song bn v chnh thc ch mt phn chu Phi + Php, Ty-ban-nha,

tin bn v vng trn thc t Php (Anh) etc.

song bn v trn thc t M, n -

tin giy trn thc t Ty-ban-nha, Nga, Nam M

302

1800

S pht trin
Php
c
M
Vng quc
ca thng mi lin hp Anh
th gii (triu
1.xt)
Xut Nhp Xut
Xut Nhp Nhp Xut Nhp

569

Bc-t-l-miu. Tp bn thng mi th gii

Tp bn thng mi th gii etc. ca G. H. Bc-t-l-miu. Lun -n, 1907
Rt nhiu s liu cng cc biu ch % etc. v ni v ton b th gii. Ti dn ra mt s:

V ( mi )
V. I. L - n i n

51
14
v.v. v v.v.

ton th gii

0.7

37.5

31.7

H-lan . etc.

Ton th gii

trong tu chy
bng hi nc l

c-hen-ti-na
0.7
Ty-ban-nha

3026.6

77.2 Nga

85.8 H-lan
Ca-na-a
0.8
Thu in

c
0.9
Nga

139.8 Ca-na-a

155

36

90

111
195
205.8 c
o - Hung
1.0
Nht

133.1 o - Hung
1.2

Ty-ban- nha

231

27

112
88
290
Vng quc lin
hp Anh
157.0
t bu-sen

3.0
1902

n-

1.7

150
68
315
263.1 M

239
101
357
311.5 c
2.5
1900

Php

212
97
400

77
27
664.7

509.2 Tn Ty-lan
Nga

Php

143.8
58.5
130.2

1.8

Vng quc lin hp Anh..

Nhng t thuc Anh .......
Cc nc ngoi

nhp khu vo
cc t thuc
Anh
143.4 triu 1. xt.
56.1
109.6

Na-uy

xut khu t cc t
thuc Anh

3.8

Thng mi thuc a 1905

Hng

111
75
75
51
43
33
13

2.5

ting Anh...............
ting c ...............
ting Nga ...............
ting Php..............
ting Ty-ban-nha ....
ting ..................
ting B-o-Nha ....

1895

S ngi ni cc th ting
triu ngi

Ngun ti liu khc = Statistisches Jahrbuch fr das

Deutsche Reich, xut bn nm th 24, 1903, tr. 25*.
*)*)

28.9

486

29.2

Php

25.8

2.5

100

30.9

1891

100

1885 1905

17.6
4.2

16.3
9.7
11.0
7.5
9.8
6.6
3.5
3.3
4.6
1.5
2.5
1.1
1.1

quc Anh

19.2
10.7
10.3
10.4
9.7
5.9
3.7
3.7
5.6
2.1
1.8
0.5
1.3

tnh theo phun Anh

cho mt u ngi

15.0
10.8
11.3
7.1
10.5
7.0
4.0
3.3
3.0
1.4
1.8
1.5
1.9
21.4

t bu-sen

18.1
12.8
10.0
9.9
9.3
5.6
3.5
3.5
3.4
1.9
1.4
0.4
1.2
19.0

triu tn

1885
Vng quc lin hp Anh
t thuc Anh
c...................................
Php.................................
M....................................
H lan ..............................
B .....................................
o-Hung.........................
Nga ..................................
Ty-ban-nha ...................
Trung-quc.....................
Nht.................................
c-hen-ti-na ...................
Cc nc khc................

Cng t
trng theo
ngun ti
liu khc*)*)
1905
1885
1900

V. I. L - n i n

572

S pht trin ca
i tu bun ca cc nc ch yu
Sn lng la m
sn xut la m
(chy bng hi nc v bum)
triu bu-sen (1901 3)
trn th gii

T trng ca tng nc
trong thng mi th
gii:

571

Tiu dng la m
ng tht

V ( mi )

tng s xut khu = 2283

573

0.9

1672.9
ton th gii
1.257.9

25.7
Ty-ban-nha
v.v.
20.1
v Ty-bannha

1218.6

Cp-ca-d
n- 101.1

1.8
Na-tan
M
14.8
Xim

27.2

Nht
33.1

38.8

37.1
Phn nc Nga
thuc chu
89.6

Tu bun (trng ti rng). Triu tn

Vng
quc lin
hp Anh
4.6
5.6
6.6
7.9
9.3
10.7

1860
1870
1880
1890
1900
1905

1850 1.4 0.2

1860 2.2 0.4
1870 2.7 0.9
1880 3.7 1.8
1890 6.1 3.6
1900 9.8 6.1

Na-uy

Php

Nht

4.2
4.1
4.4
5.2
6.4

1.0
1.2
1.4
1.9
2.3

0.6
1.0
1.5
1.7
1.5
1.5

1.0
1.1
0.9
0.9
1.0
1.3

0.09
0.1
0.9
1.3

Cng th

Cng th

gang
triu tn

ng en
nghn tn

4.4
7.2
11.9
18.1
27.2
40.4
1903 46.1

1851/60 49.9
1861/70 88.5
1871/80 117.0
1881/90 233
1891/900 364
1901
518
1905
723

Cng th

Cng th

bng s
triu t
Anh
1855 - 321 1850 12.8
1865 422 1860 22.8
1875 505 1870 24.8
1885 718 1880 32.2
1892 700 1890 50.0
1903 - 1150 1900 61.7
1903 65.0
c ph
nghn tn

vng
tn
1851
1860
1870
1880
1890
1900
1904

134
192
182
164
177
377
500

ton th gii

Sn lng than ton th gii

ng-dng

Nht

51.2
Php
Gia-va

V. I. L - n i n

574

Sn lng
ton th gii
v ng
trong c
ng c ci
triu tn

90.0

131.9

i loan

18

31
n-
19
Gia-va

74
Goa-t-ma-la
59
Nht

86
Gia-va
150
Xy-la n
124.4
130.7
n- thuc
Anh

448.3

o-Hung

135.1
c

386.9

70
C-lum-bi-a
200
n-

1659
Bra-xin
335.2
887.5
550
Trung-quc

Sn lng
go triu t
Anh

Nga

Sn lng Sn lng
la mch
la i
en
mch triu
triu bu-sen
bu-sen

Trung-quc

660

phun Anh

Sn lng

Sn lng
ch triu
phun Anh

c-ph triu

V ( mi )

Ny-man Xpan-lc. Nm xut bn 1883/4, tr. 322.

Triu tn theo h mt
1860
1866
1872
1876
1880
1885

Tng kim ngch lu thng thng

mi ton th gii

136
185
260
287
345
413
Nm 1885

Anh
c
M

161.9
73.6
103.9

44.2
57.8
55.8
63.8
61.7 t mc
Ngoi thng th gii nhp khu +
xut khu

V ( mi )

575

Ton b tu b u n ca th gii
1872 15.5 triu tn

1875 16.7

1880 19.3

1885 20.98

Ty-ban-nha

Vng
quc lin
hp Anh
M
c
Php
Nga
o
Hung
H-lan
c47
Ca-na-a

6.0
1.3
0.2
0.1
1.2

11
6
4
-

1.4
14.5
7.1
4.0

Ty-ban-nha

Ru
vang galng

Php

38*

ga-lng
1 216
880

240

8 Chu Phi

1.5

420

55.2

Ai-cp

5.4

Trung-quc

4.0

M-hi-c

308

134

49

Hy-lp

66

1512

84.1

Bia

5.0

8.6

Ru
mnh

Du
n

1.0
1.0
1.5
1.7
1.8
1.7

19
20
8
8
5
7

40.1
1.6
11.6
0.7
5.0
0.9
an-mch

15
17
22
22
B

ru mnh
(an-cn
c triu
nguyn
1. xt.
cht)
45.1
5

n-

0.4
45.4
9.6

4
5

1561

58.6

11

Vng quc

1253

29.2

10

lin hp Anh
(1901 3)
Than
t Anh

78.4
70.5
34.2
22.7
2.7
7.7

24.5
33.4
58.4

Sn lng
ru
v a n g triu bia

86.3

Nht

28.8
18.4
27.2
7.6

27.5
17.0

124

1.8

137

Ca-na-a

0.3
0.5
1.1
32.7

B
0.8

An-gi-ri
B-o-nha

Tiu dng tnh theo u ngi

Cph

169

7.6
1.2
2.6
1.5
0.9
0.9
0.3

Ch phun
Anh
(1903)

o Hung

Tuc-ke-xtan

8.9

395

Nga

Cc nc ch yu vo nm 1885:
Anh
c
M .
Na-uy .
Php ..

Nga .

V. I. L - n i n

576

bng
s triu
t Anh
Bra-xin
Tiu

0.5
0.3

7.6

H-lan
ton th gii

3330
(trung bnh ca 1900 1903)

ton th gii

70.0

La m trong lu thng ton th gii

L a m t r o n g l u t h n g t o n t h g i i, nh
xut bn B nng nghip ch vng quc etc. Vin, 1900.
Tc phm s ny (860 + 188 tr. kh in 80) l mt bn tng
hp v cng t m nhng s liu phong ph nht ((rt nhiu
nhng con s c bn)) v sn lng, tiu dng v bun bn la
m t 1878 n 1897 (v thng l lu hn th), mt bn tng
hp v cng t m m ti cha tng thy mt cun no tng t
nh th. R rng l cng trnh tt nht trong lnh vc ny
[NB: rt nhiu ti liu ly ca Ny-man-Xpan-lc. bersichten
der Weltwirtschaft (v Giu-ra-sch)].
Ti ch ly nhng ti liu quan trng nht (*).

V ( mi )

M
c
Vng
quc
lin hp
Anh
Nga
Php
o Hung
Ty-bannha
M-hi-c

Thu-in
B
Chu c
Ton th
gii

577

Qung Thp Than ng Tiu

dng
st
ng
triu
nghn
tn
tn

Sn
lng
vng
(triu
n-x)

Du ho
triu ga-lng

(1900-2)(1901-3) (1901-3) (1905)

(1901-3)

(1902-4)

30.7
17.5

14.3
7.3

13.2
5.4
5.0
3.4

4.9
2.0
1.6
1.2

8.0

0.2

3.7
-

0.3
0.8

284.0
152.8

255.5
16.1
31.9
39.5

0.41
0.02

0.009

215
144

133
29
63
26

0.04
0.06
18

T-ranxva-an
M
c
Nga
Ca-na-a
M-hi-c
n-
Tn Ty-lan
R--di-a

4.9
3.7
3.5
1.1
0.9
0.5
0.5
0.4
0.3

. 3573
. 2728
Nht
51
n-
87
Ru-ma-ni
98
Ga-li-xi-a
179
Xu-ma-tra, Gia-va,
Boc-n- 231

22.6
0.04

90.4

33.0

812.4

0.7

679

17.7

6996

(*) n v o lng dng y l: t theo h mt = 1 xen-tn kp. T theo h mt = xen-t-n kp = 100 ki-l-gam (xen-tn kp).
Ngha l y ly t theo h mt = 1 xen-t-n-kp = 1 t

theo h mt.
Tn = 1000 ki-l-gam.
A-cr = 40.467a.
Trt-via = 2.09 hc-t-lt.
1 pt = 16.379 ki-l-gam.
Xem tr. 8, ch thch 2: 3.674 bu-sen = 1 t (= 1 xen-t-n kp).
tr.6, ch thch 2: 1 hc-t-lt la m = 78 ki-l-gam etc. (kiu
mch 1 hc-t-lt = 45 ki-l-gam) v.v..
[V d, tr. 271: 49 348 pt = 8083 t.]

V. I. L - n i n

578

#1
Sn lng ton th gii tnh theo
Trung bnh La m La mch i mch
hng nm
en

Kiu
mch

Ng1)

Tng s

1878-82
1883-87
1888-92
1893-97

1846.3
1993.6
2063.4
2244.3

554.5
579.7
592.0
642.7

303.7
330.2
310.2
370.1

176.4
182.9
191.5
214.4

319.7
356.9
366.6
408.7

492.0
543.9
603.1
608.4

233.4
250.1

130.4
145.2

102.8
100.5

159.3
171.2

70.1
74.2

162.2
209.3

43.2
71.6

90.5
118.3

29.7
37.6

10.17
10.89

13.0
13.18

11.73
12.01

11.23
10.93

6.92
7.78

5.96
6.45

10.06
10.60

12.45
12.66

10.09
9.36

15.89
14.79

Ty u
1878-82
1893-97

xem trang sau1

ng u
1878-82
1893-97

87.5
147.2

trang sau, ch thch1

Ty u
1876-85
1886-95

10.89
11.16

Thu hoch trn 1 hc-ta3)

ng u
1876-85
1886-95

6.69
7.36

6.20
6.64

Thu hoch trn 1 hc-ta3)

M
1876-85
1886-95

8.35
8.58

8.18
7.95

1)

Ng M: 379.2; 426.9; 471.4; 465.8 ((ngha l > 75%

Nhng con s ny, tr. 21, cc tc gi ly t cun sch ca vo
ng u; nhng con s trong nhng nm 1876 85 v m t u
2)

n g i.
3)

Nhng con s ny, tr. 26, cng l theo Dun-bc, ch s

1)

Xem tp ny, tr. 580 - 583

V ( mi )

579

triu t theo h mt
theo %

La m
100

La mch i
en
mch
100
100

Tiu dng tnh theo u ngi (ki-l-gam)

Chu u
Kiu
mch
100

tr. 37
Ng1)
100

105
107
116

109
102
122

104
109
122

112
115
128

111
123
124

103
96

57
56

43
39

71
73

19
172)

Tr. 39
Dn s chu u,
Tng s chu M v c %
100
440 triu
100
=
108
466
106
112
495
112
122
526
119

kg cho 1 u ngi dn
102
110

153
145

45
49

V. I. L - n i n

580

82
79

45
472)

187882
1883-87
1888-92
1893-97

la m

la mch
en

i mch

kiu mch

ng

111.9
112.4
108.1
116.1

89.8
92.3
81.8
91.9

44.4
42.5
41.4
45.2

76.7
74.5
70.6
75.6

36.7
33.3
35.3
34.9

100
107
105
78

9
8
8
6

19
21
23
16

101
131
129
117

592
621
648
525

M
187882
1883-87
1888-92
1893-97

#
K c nhng nc
sau y1) ;
Sn lng trung
bnh la m

Statistisches Jahrbuch fr das

Deutsche Reich, 1915

triu xen-t-n kp
1878-82
1893-7

M)).

Dun-bc, ng ny gp c Hung-ga-ri, Ga-li-xi-a c Bu-c-vi-na 1886

95 ch s la m sn xut ra tnh theo ki-l-gam cho
thu hoch c trn 1 ha tnh theo t theo h mt.

1. B
2. Bun-ga-ri
3. an mch
4. c
5. Phn-lan
6. Php
7. Hy-lp
8. Anh
Ai-r-len
9.
10. H lan
11. o-Hung
Hung

4.7
7.4
1.2
23.7
0.01
75.2
1.4
22.1

5.0
9.9
1.0
29.5
0.04
84.0
1.3
15.0

40.3
1.4
37.9

33.2
1.2
52.4

) Nhng tn nc vit ng = ng u

Sn lng: la
mch en
triu tn
(1000 kg)
1913
0.40
1.65
0.2
3.97
0.004
8.7
?
1.4
0.03
5.83
0.1
1.6
4.5

triu xen-t-n kp
1878-82
1893-7
4.2
1.9
4.4
58.5
2.4
17.6
0
0.4

5.2
1.9
4.8
70.6
3.1
16.7
0
0.5

1.3
2.6
29.5

1.1
3.1
31.2

V ( mi )

581

V. I. L - n i n

582

la m

Chu u + M
la m

la mch en

i mch

kiu mch

ng

118.2

79.4

41.9

82.6

127.5

12. B-o-nha

118.2

80.7

40.1

86.1

132.1

114.1

71.2

39.4

83.1

136.9

116.1

79.0

41.3

85.7

125.2

13. Ru-ma-ni
14. Nga (phn chu
u + Ba-lan)

(chu u + M (tr. 93))

4 loi ng cc

Chu u

Chu M

(4 loi ng cc u tin)

u tin
322.2

323.4

314.5

325.2

321.7

346.9

307.8

302.0

341.8

322.1

328.8

284.5

(2)

la mch en

triu tn
1913

1876/85

1886/95

1913

1876/85

1886/95

0.57

16.3

18.5

25.2

14.9

16.9

16.0

0.27

1913
22.0
14.9

0.43

22.0

25.2

33.7

15.9

16.0

17.6

10.43

12.7

13.7

20.7

9.8

10.6

17.2

0.24

10.6

11.8

10.9

9.7

10.6

9.9

1.27

11.2

11.9

13.3

10.0

10.6

10.6

18.2

20.1

21.1

25.6

0.005
0.14

8.0

7.4

12.2

11.4

0.42

16.9

18.7

24.2

12.9

14.3

18.5

2.70

10.8

10.7

13.4

9.9

9.9

13.8

1.34

9.6

12.4

12.8

8.3

10.2

11.9

S liu v 1913, trch t Statistisches Jahrbuch fr das Deutsche

Reich, 1915. Phn cn li, tr. 781.
(2)

112.6
1.2

1.0
2.4
23.1

20. An-gi-ri
21. Ai-cp
22. c-hen-ti-na
23. c
24. Ca-na-a
25. Thuc a Cp v
Na-tan
26. Chi-l
27. n-
28. Nht
29. Tuy-ni-di
30. U-ru-goay
31. M
Cc nc khng
chu u

Th gii=

198.3
5.7

0.9
2.2
24.7

0.5
0.3
5.1

0.4
0.3
4.4

7.7

5.6

3.3

3.5

320.9

397.3

= 57.0

292.6

354.4

5.6
4.8
3.8
8.5
8.2

6.1
3.3
16.2
8.7
11.1

1.0
?
5.4
2.4
6.3

0
0.5

0
0.5

1.0
4.1
69.4
3.7
1.0
0.8
122.7

0.8
3.9
62.3
5.1
1.8
1.8
124.2

0.1
0.6
9.9
0.7
0.1
0.1
20.8

4.2
6.3

8.4
6.7

233.6
554.5

245.4
642.7

=47.4
104.4
0.02
0.3
0.1

11.1
303.7

15.7
370.1

Lc-xm-bua
M-hi-c
Tn Ty-lan

NB. Xem kt lun chung trang sau 1). NB

1)

triu xen-t-n kp
1878-82
1893-7
1.3
1.3
1.2
2.1
152.9
4.9

17. Xc-bi-a

Chu u

la mch en

triu tn
1913
?
2.3
22.8
0.2
0.08
0.1
0.4
3.0

19. Th-nh-k (phn

chu u)

xen-t-n kp (100 kg)

la m

55.1
0.9

15. Thu-in Na-uy

Na-uy
16. Thu-s
18. Ty-ban-nha

Thu hoch trn 1 ha tnh theo

Statistisches Jahrbuch fr das

Deutsche Reich, 1915

1878-82
1.7
13.4

triu t
1893-7
1.9
15.4

Xem tp ny, tr. 585.

V ( mi )

583

la m

la mch en

V. I. L - n i n

584

Tiu dng tnh theo u ngi (ki-l-gam)

triu tn
1913

1876/85

1886/95

1913

1876/85

1886/95

1913

Anh

214.0

188.1

14.1

55.3

10.6

1878-82

0.09

10.5

1883-87

57.2

213.0

164.6

24.69

5.3

5.6

9.1

6.0

6.4

8.5

1888-92

59.8

213.0

171.1

0.56

13.1

14.8

24.2

13.4

14.4

1893-97

71.8

204.0

167.0

0.02
0.05
0.04
0.71
Ty u
ng u

17.6

10.9

11.2

6.7

22.0
10.7
7.8

7.4

Php

la m

14.1
16.3

10.2

10.9

6.2

19.2
8.7

1913

9.2

7.3

0.00

7.2

13.7

7.8

9.0

(7-10-16)

0.06

2.1

66.2

1888-92

108.5

36.0

2.1

3.3

60.4

111.0

1893-97

126.7

38.0

2.7

2.9

59.2

139.0

1913*)

153

1878-82

48.7

31.0

1883-87

51.8

31.0

67.0

41.9

1888-92

55.8

32.0

68.6

6.0

37.6

17.8

1893-97

59.8

31.0

71.7

5.2

38.4

27.1

1913*)

108
-

1878-82

89.1

91.0

12.1

84.1

95.0

84.6

51.9

86.9

96.0

87.4

8.1

48.8

48.1

85.3

92.0

85.8

7.2

51.6

65.7
-

kiu mch

4.5

0.04

14.4

13.0

1893-97

6.3

8.3

10.9

14.4

0.00
1.05

0.02
0.00
0.00

11.9

4.5
8.3

8.6

10.2

8.2

7.9

96
1.3

0.00

37.4

37.0

1888-92

100.5

1883-87

8.1

14.1

18.9

38.0

0.03

92.5

118.6

7.8

91.8

129.3

6.6

123

1883-87

9.1

la mch en 1878-82

i mch
8.8

*)

o-Hung Nga

1913

128

1878-82

5.1

20.6

48.5

1883-87

3.8

23.4

41.7

68.2

8.4

1888-92

8.4

23.3

44.9

77.6

2.3

10.2

1893-97

14.4

22.4

53.8

82.2

4.7

15.2

ng

*)

65.0

*) Statistisches Jahrbuch fr das Deutsche Reich, 1915.

Nhng s liu vit thm vo bng bt ch ny v nm 1913
r rng l khng th dng so snh c, v ngay c so vi
nm 1893/7 th nhng s liu y cng cao hn rt nhiu

V ( mi )

585

Nhng kt lun rt chung ca cc tc gi:

Nh nu r, trong my chc nm gn y, do
nhng iu kin dn s v giao thng khc nhau, sn xut
ng cc ca cc x v cc quc gia pht trin rt khc
nhau. trung tm Ty u, l ni c s pht trin c th gi
l s pht trin c tnh cht th, Anh, B, H-lan, v.v.,
do ch din tch canh tc gim i ng lot trong lc nng
sut tng ln, nn sn lng la m, la mch en, i
mch v ng gim i, trong khi th sn lng kiu NB
mch dng ch yu cho gia sc, li tng ln.
cc vng khc ca Ty u, khng k cc vng bin
gii, ta thy c tnh trng tng gim no , vic m rng
din tch canh tc dng li, nhng nng sut li tng ln
kh nhiu, v do , sn lng ca hu ht cc cy trng
thuc loi ng cc li tip tc tng ln. nhng vng gip
ranh gia Ty u v ng u, Thu-in, Ba-lan, Ga-li-xia, Hung v.v., tng sn lng tng ln mnh do m rng
din tch canh tc, v cng mnh hn do nng sut tng ln
nhiu. ng u, ch yu l nh m rng din tch canh
tc, nn sn lng ng cc tng ln mt cch phi NB
thng, nhng ch l nhng loi ch yu nht, ch khng
phi l loi th yu.
Trong s cc vng hi ngoi, cng cn phi phn bit,
mt mt l cc nc, nh M, Ca-na-a, c-hen-ti-na v
U-ru-goay, do hon cnh a l hoc do s pht trin
ng giao thng v mng li ng st m c mi
lin h cht ch vi cc trung tm ng dn c ca Ty
u; v mt khc l cc nc khc. Nhng nc loi th
nht pht trin sn xut ng cc ca h ch yu l
theo con ng m rng din tch canh tc, i khi m
NB
rng mt cch t; cn cc nc loi sau th ch c mt

V. I. L - n i n

586

NB

s l tng c sn lng m thi. Chnh v sn xut b

hn ch nh vy m Ai-cp v Nht Bn phi nhp khu
la m, An-gi-ri v Tuy-ni-di th tr thnh nhng nc
ch yu cung cp cho Php, do p lc ca chnh sch
kinh t ca Php, cn n-, Nam Phi v c th do iu
kin dn c v cng do mng li giao thng km pht
trin, nn thng xuyn khng sn xut c d tha
ln, vt nhu cu trong nc ca h (tr. 36).
ng st48

Statistisches Jahrbuch fr das Deutsche Reich, xut

bn nm th 36, 1915, Bc-lanh, 1915 (2 mc). im tnh hnh
quc t, bng 31 (tr. 46*). ng st trn ton th gii nm
1890 v 1913. ((Ngun ti liu: Archiv fr Eisenbahnwesen
(do Ni cc vng quc Ph xut bn), 1892 v 1915.)
Ba nhm (1, 2, v 3) do ti phn ra
(v ) l do ti tnh ra, cng nh ti t sp xp
( k i - l - m t)
1890

1913

(1) Anh v Ai-r-len

32 297

37 717

(1) Man-t, Gic-xi, Men

110

110

(1) B-o-nha

2 149

2983

(2) Ty-ban-nha

9 878

15 350

(1) Php

36 895

51 188

(1) B

5 263

8 814

(1) H-lan (+ Lc-xm-bua)

3 060

3 781

(1) Thu-s

3 190

4 863

(2)

12 907

17 634

(2) Thu-in, Na-uy v an-mch

11 566

21 354

(1) Cc nc c, c thuc a ca Ty

82 964

109 456

V ( mi )

Ty u.
(2) c
Ty u.
(2) Ty u. Cc nc thuc dn tc Bun-ga-ri

587

117 315

163 794

42 869

63 730

160 184

227 524

77 220

118 068

V. I. L - n i n

588

(ki-l-mt)
1890
ton b t thuc Php
ton b t thuc Anh

Ma-i-a
(3) o-Hung (+ B-xni-a + Ghc-tx-g-vin)

27 113

46 195

(3) Nga (phn chu u) (+ Phn-lan)

30 957

62 198

2 543

3 763

540

1 021

1765

1 994

(3) Ru-ma-ni
(3) Xc-bi-a
(3) Th-nh-k, phn chu u
(3) Bun-ga-ri

1 931

(3) Hy-lp
Cc nc vng Ban-cng.
(3) ng u.
Ton b chu u (Europa):

767

1 609

5 615

10 318

63 685

118 711

223 869

346 235

ton b t thuc H-lan

M
Poc-t-Ri-c
M-hi-c + Trung M + cc o
ng-ti
Nam M (khng k thuc a)
Tng s

Ca-na-a (+ Niu-phao-len)
M (+ A-la-xca 1054 km)

1890

1913

22 712

48 388

268 409

410 918

M-hi-c

9 800

25 492

Trung M1)

1 000

3 227

Cc o ng-ti2)

2 338

6 022

304 259

494 047

1 180

2 020

Guy-an thuc Anh

35

167

Guy-an thuc H-lan

60

Bra-xin

9 500

24 985

Pa-ra-goay v U-ru-goay

1 367

3 011

c-hen-ti-na

9 800

33 215

Chi-l, B-li-vi-a, P-ru v -cu-a-o

5 276

12 603

27 158

76 061

331 417

570 108

Bc v Trung M.
C-lum-bi-a v V-n-du--la

Nam M.
Ton b chu M

40

224

[23 181]

49 185

268 409
18

60
410 918
547

12 646
27 123
331 417

33 340
75 834
570 108

1913
987 km
241
320
322
878
479
3 227

1)

Goa-t-ma-la
Hn-u-rt
Xan-va-o
Ni-ca-ra-goa
C-xta Ri-ca
Pa-na-ma
=

(ki-l-mt)

Chu M:

1913

# 1890
2

) Cu-ba
cc nc t Cng ho -mi-nch
tr
Ha-i-ti
Ha-mai-ca
Poc-t - Ri-c
Mc-ti-nch
Bc-ba--x
T-ri-ni-t

3 752 ...
644 ..
225
313 thuc Anh
547 thuc M
224 thuc Php
175 thuc Anh
142 thuc Anh
= 6 022

1 731
115

18
474
2 338

Cun im tnh hnh quc t xut bn nm 1903 ln

u tin c a ra nhng s liu v nm 1890:
Cu-ba
Cng ho -mi-nch
Cc o ng-ti

1 731
115
492
(km) 2 338

V ( mi )

589

(#) Ti ly nhng s liu ny Avchiv fr Eisenbahnwesen

1892, tr. 496, trong s 474 bao gm c Ha-mai-ca, c Mc-tinch, c Bc-ba--x v c T-ri-ni-t.
C th c tnh cho nm 1890:
nhng vng thuc Php (Mc-ti-nch)

V. I. L - n i n

590

X-le-b (thuc H-lan)?

NB. R rng l ton b cc quc gia vng M-lai phi c
a vo nhng t thuc Anh
nm 1901, ngi ta ghi 439 km.
1913

40 km

nhng vng thuc Anh

434

nhng vng thuc M (Poc-t - Ri-c)

18

km

= 2 338

1)

Nam-k, Cao-min, Trung-k, Bc-k

Png-i-s-ri..

cc nc t tr .... 1 846

Tng s ca cc t

2 398

thuc Php

95

thuc Php

2 493

thuc Php
Chu :
Tiu , Xy-ri, A-ra-bi v Sp thuc Anh (98 km)
Ba-t
n- thuc Anh

thuc Anh

Xy-lan
Nam-dng

Gia-va

1890

1913

Ma-lc-c

800

5 468

Phi-lp-pin

30

54

27 000

55 761

308

971

1 361

2 854

Xim
ng-dng v Phi-lp-pin (thuc M)1)
Nga (Xi-bi-ri v Trung )3)
Trung Quc
Nht-bn (+ Triu-tin)
Tt c cc t thuc Anh (Sp, n- + Xy-lan, Ma-

3)

Ton b chu
4)

ng st ng Trung-quc (1 480 km) li c ghi l thuc v Trung-

quc (nm 1913)

100

1 380

54

82

1 130

105

3 697

1 433

15 910

200

9 854

2 333

10 986

27 408

Chu Phi:

58 204
(*)

lc-ca)
Tt c cc t thuc Php

3 697

c l nhng t thuc Php).

Cc quc gia vng M-lai (Boc-n-,

X-le-b v.v.)4)

thuc Anh
thuc M

Con s 105 ca nm 1890 l v Nam-k, Png-i-s-ri v Bc k (ngha l tt

Xu-ma-t-ra

n- thuc B-o-nha

92
1 112

105
33 724

2 493

An-gi-ri v Tuy-ni-di

3 104

Cng-g thuc B

1913
6 382
1902:

1 390

Ai-cp (+Xu-ng)

1 547

5 946

Lin bang Nam Phi

3 825

17 628

Cc thuc a ca Anh

[98]6)

1 503

3 790

ca c

470

4 176

ca

27

155

[292]6)

992

1 624

ca Php

[520]5)

1 160

ca B-o-nha

3 218

(*)

[910]2)

12 963

Ton b chu Phi

9 386

44 309

ton b t thuc Anh

[5 470]

27 364

3 624

9 600

108 147

Boc-n- t h u c A n h (mt phn ca n l thuc Anh) nm 1912

theo The Stateman's Year-Book: 130 dm (idem nm 1915)

1890

Php

V ( mi )

6)

591

phn b mt cch c chng

V nm 1885 Ny-man Xpan-lc a ra con s 147 km

(!!), i vi o M-ri-x - 440 (!!!) i vi ng-g-la + Mdm-bch!!
5)

V. I. L - n i n

592

11 nc khng c thuc a (phn

39 377

57 362

98 080

2 333

10 986

Cc nc na

chu

1 030

16 506

thuc a

chu M

12 646

33 340

Nam M (10 nc)

1890:

Tng s
#

169 o M-ri-x (thuc Anh) ................................................

127 R-uy-ni-ng thuc Php ....................................................... 126
Vng X-n-gan thuc Php? ........................................

25 086

B-o-nha, )

Nht

thuc v:

1902:

1913

cn li ca chu u)

Theo Archiv fr Eisenbahnwesen, 1892, tr. 1229.

2)

4 nc thc dn nh (B, H-lan,

1890

tr i 5 nc u tin
Nhng nc c lp v na

394

27 123

75 834

617 285

1 104 217

125 580

274 123

43 132

136 666

c lp chu v chu M

543 ng-g-la thuc B-o-nha ............................................

449 M-dm-bch thuc B-o-nha ......................................

Tt c cc thuc a

Chu , chu Phi v c

(chu M, chu ,
chu Phi v c)
1890

1913

Lin bang c

15 769

30 626

Tn Ty-lan

3 120

4 650

c
quc
Anh
M:

Ha-oai (vi cc o Ma-uy:

11 km v -a-hu: 91 km)

142

Ton b c

18 889

35 418

Tng cng

617 285

1 104 217

(tnh c cc thuc a)

1890:

1913:

74 948

170 029

. ca Anh

51 767

120 844

3 769

12 317

. ca Php .

3 729

12 093

1 361

2 914

. ca H-lan .

1 361

2 854

346

1 706

. ca B-o-nha

346

1 706

1433

15 910

. Nga ..

1 433

15 910

1 390

.. ca B

1 390

155

. ca

155

4 176

.. ca c

4 176

.. M .

1890

1913

M ..

268 427

412 719

18

1 801

quc Anh .

107 355

207 856

81 875

210 398

Nga

32 390

78 108

c .

42 869

67 906

Php ..

40 664

63 505

491 705

830 094

Na thuc a:

Thuc a:

1890:

1913:

1 254

.. Tt c cc thuc a

58 636

160 382

Nht .

2 333

10 986

1 030

16 506

Tiu , Ba-t, Xim

v Trung-quc
Tng s

61 999

187 874

V ( mi )

593

Chu u ..

223 869

346 235

268 409

410 918

tt c cc thuc a .

81 875

210 398

na thuc a: chu

1 030

16 506

12 646

33 340

chu M ..

V. I. L - n i n

594

Nu em i chiu nhng s liu ny v ng st vi cc

con s sau y (Statistisches Jahrbuch fr das Deutsche Reich,
1915) th rt b ch
Sn lng than (triu tn)

(M-hi-c, Trung M
c

Php

Nga

Anh

10 986

1892

92.5

26.1

6.9

184.7

162.7

75 834

1912

255.7

39.2 (1911)

31.0

264.6

450.2 (1911)

+ cc o ng-ti) ..............................................
Nht .
Nam M (khng k thuc a)..
Tng cng

2 333
27 123
617 285

1 104 217

43 132

136 666

125.0

347.1

Ngun ti liu ch yu l Archiv fr Eisenbahnwesen.

Nm xut bn 1892 (xut bn nm th 15), ti xem k. b
sung vo cc trang trn.
Nhng s liu v cc nc vng M-lai, nm 1890, ch l mt
tng s v trong ngoc khng ghi g c (khng c cc ch Bocn-, X-le-b v.v. l nhng t c ghi trong ln xut bn nm
1915 ca Statistisches Jahrbuch fr das Deutsche Reich).
C nhng s liu v tng mi nm mt: s liu v 1840 v
cc nm sau (n nm 1890) c chp li vo T in bch
khoa ton th ca Brc-hau-x.
C nhng s liu tnh ton v chi ph xy dng (ch yu l
v 1888 1891)
Chu u
tnh trung bnh l 302.5 nghn mc 1km
ng st ngoi chu u 160.6
= 131 t mc
tnh trung bnh l 212.1 cho ton th gii, ngha
l khong 131 t mc (212.1 x 617.3 nghn)
212.1 x 200 nghn = 40 000 triu1)
1)

Sn lng gang (triu tn)1)

Xem V.I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xcva, t. 27, tr. 500 501.

1892

4.9

2.0

1.1

6.8

9.3

1912

17.6

4.9

4.2

9.0

30.2

NB

iu p vo mt ngi ta l s mt cn i gia
mt mt l s pht trin sn xut st v than, vi mt
khc l vic xy dng ng st (c quyn = thuc
a).
Bn v vn c quyn v t bn ti chnh!!
Tp ch ngn hng
Tp ch Die Bank, 1910, tr. 222

Th gi s giao dch v din bin ca cc din kinh t.

1898 1909

Th gi s giao dch (th gi c phiu ca i-xcn-t

Cm-man-t, Hc-pe-n, B-khu-me v An-ghmai-n -lch-t-ri-txi-tt, tnh bnh qun vo cui
thng).
Gi gang (nh gi ca Ham-buc i vi gang ca
Anh (Glt-g), tnh bnh qun hng qu).
.Th trng lao ng (s cng nhn
1)

Xem V.I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 502

V ( mi )

595

V. I. L - n i n

596

quc Anh, 1913 4

Nhng ng st ang hot ng (Railways open)

dn vo cc s gii thiu vic lm ca c, tnh bnh

qun hng qu. d so snh, ng bin din ca
th trng lao ng c v o ngc, im ti a
chc xung pha di).

+ 8 Man-t

S cung v lao ng (tnh

theo % so vi s ch cn
cha c ngi lm)
Gi gang tnh
bng mc

Th gi 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909
tnh
theo %

80
100
120
140
160
180
200
220

110
105
100
95
90
85
80
75
70

250
240
230
220
210
200
190
180
170
160
150

Vng quc lin hp Anh

23 441 dm

n-

34 656

Sp

61

Xy-lan

605

Xt-ry-tx Xt-tn-men v cc nc
771

thuc Lin bang M-lai

Boc-n- v Xa-ra-oc

130

Chu (tr n-)

1 567

c v chu i-dng

23 021

Chu Phi

17 485

Chu M

31 953
=

134 1311)

1 dm = 1.6 km; 134 x 1.6 = 214.4nghn km; 130 x 1.6= 208.0

771 x 1.6 = 1 233.6 + 208 = 1 441 ki-l-mt

Biu ny trch bi bo ca An-phrt Lan-xbuc. Ti tin

on bm sinh ca s giao dch (Die Bank, 1910, I. tr. 222).
C th dng minh ho nhng dao ng c th v nhng
xu hng chung trong qu trnh bin din ca mt chu k y
trong thi k hin i (khng hong 1900, tiu iu 1907,
hng thnh 1898 99 v.v.).
B sung cho tnh ton v ng st
The Statesmans Year-Book nm 1915 (Lun-n, 1915)
(nm th 52). Nh xut bn G. Xct Ken-ti.

ng st cc thuc a ca H-lan (cui 1913)

1 512 dm Gia-va
209
Xu-ma-t-ra ng n- thuc H-lan, k c
Boc-n- v X-le-b v.v.
= 1 721
1 721 x 1.6 = 2 753.6 km
Ty n- thuc H-lan (Xu-ri-nam = Guy-an thuc Hlan, Quya-ra-xao) khng c ng st.
# Ny-man Xpan-lc. bersichten der Weltwirtschaft.
Nm xut bn 1883 4.
1)

t The Statesmans Year-Book l nh vy.

V ( mi )

597

tr. 508. Trn o M-ri-x, t 1882, ngoi 2 tuyn di 92

dm, ngi ta khng tip tc xy dng thm ng st na.
Ibidem, tr. 512.

V. I. L - n i n

598

4 nc thc dn nh
H-lan

1885
ng-g-la

M-dm-bch

350 +
90

B-o-nha
B

440 km
92 dm x 1.6 = 147.2 km + 440 = 587

147.2 : 587 = 25.1%

3 060
1 361
4 421
2 149
346
5 263
12 907
= 25 086

3781

2 914

2 854
6 635
2 983
1 706
8 814
1 390
17 634
155
39 317

- 2 854
60

1890
= 1890 = 910

(11 nc)

gn 98 km ca Anh (o M-ri-x)
292 ca B-o-nha (ng-g-la

- 520
390 km
+

390

v M-dm bch)
390 x 25.1 = 97.89

520 ca Php

= 910

# Ibidem, tr. 504. Ha-mai-ca (1885) 107 km

Bc-ba--x
42
Mc-ti-nch (ng st ngn)? khng c ti liu

Ty-ban-nha
Thu-s
Xcan-i-na-v
o-Hung
Ru-ma-ni
Xc-bi-a
Bun-ga-ri v Th-nh-k

9 878
3 190
11 566
27 113
2 543
540
1 765

Hy-lp

767
57 362

15 350
4 863
21 354
46 195
3 763
1 021
1 994
1 931
1 609
98 080

ng st ca Anh chu Phi [1913]

1890
1913
Ha-mai-ca .313
Mc-ti-nch ...224
Bc-ba--x ....175
T-ri-ni-t ...142
= 474

854

gi nh l nm 1890
Mc-ti-nch c 40 km.
(t hn Bc-ba--x
mt cht)

6 399
1 775
5 582
3 872
= 17 628
5 946
3790
27 364

(1 099 + 192 + 418 + 302 + 1 567 + 212 = 3 790)

V ( mi )

Chu
1890
ca Anh 27 000
308
100
27 408

Chu
Chu Phi
Chu c
Chu u
quc Anh
quc Nga
ng
Chu M
=

Chu M

22 712
434
35
23 181

600

ng st ca Anh chu :
1913
55 761
56 732
971
+ 92
56 732
56 824
+ 1 380
58 112
+ 92 Ma-lc-c
58 204

1890

1913

33 724
9 386
18 889
61 999
166.2
107.3
32.4
3.3
308.1
617.3

108 147
44 309
35 418
187 874
268.9
207.8
78.1
27.5
521.9
1 104.2

617 283

599

1913
Chu u 346 235
Chu M 570 108
Cn li
187 874
= 1 104 217

M-hi-c
Trung M
Cc nc c lp trong
qun o ng-ti

Tiu
Ba-t
Trung-quc

Chu thuc Anh

Chu Phi

Anh
Php
H-lan
B-o-nha
B

c
M

V. I. L - n i n

1890
9 800
1 000
1 846
12 646
1890
800
30
200
1 030
1890
27 408
5 470
18 889
51 767
3 729
1 361
292
-

1 104 157

1. M
2. quc Anh
3. Nga
4. c
5. Php
6. Cc nc thc dn nh (H-lan, B-o-nha, B, )
7. Phn cn li ca chu u
8. Nht
9. Nam M
10. 1/2 thuc a

1913
25 492
3 227
4 621
33 340
1913
5 468
54
1 130
9 854
16 506
1913
58 204
27 364
35 276
120 844
12 093
2 854
1 624
1 390
155
4 176
1 112
+
142

= 57 149
Nht
2 333
Na thuc a {Tiu , Ba-t,
Xim, Trung-quc}
1 030
60 512
1 433

144 390
10 986

61 945

187 792

54

82

Cc thuc a

Tiu
Ba-t
(Xim)
(Trung-quc)

B-o-nha
54 .82
+
292 1 624
346
1 706

Nga
+ 1 433 15 910

16 506
171 882
15 910
61 999

187 874

602

601

V. I. L - n i n

im tnh hnh chnh tr quc t

(NI)

Mc lc

Ch ngha quc

ng-ghen (gii tr qun b)

Lau-phen-bc
Plen. Chnh sch ton cu
V-gh-n
P h . n g - g h e n . Gii tr qun b:
P h . n g - g h e n . Nhng bi vit v
nhng vn quc t ng trn t
Volksstaat:

(1)
[1 2]
39

10 [14]
Lau-phen-bc:
15 [24]
Nc c v chin tranh th gii
[30 32]
An-brch Vic-t
[24 25 v 33 38]
G i o c - g i t - l . Chnh sch x hi
quc ch ngha". 1897
[39]
A. Dch-phrt. Tn Ty-lan. 1909
[40 41]
Ht-s. Tuc-k-xtan
(42 - 3)
(tr. 38: i hi ca nc Ai-cp mi)
42 43: Ch ngha lin Hi.
Ch ngha x hi Trung-quc
44

(1)

La Revue politique internationale, 1915,

thng Ba thng T (s 14) (L-da-n)
Nc Nga dn ch v chin tranh ca ngi Gri-g-ri Alch-xin-xki, cu i biu u-ma ((tr. 168 186)).
Ch gii ca ban bin tp: Tht k l khi thy rng tuy c
nhng im bt ng v nguyn tc, nhng hin nay phn ln
nhng ngi cch mng Nga v nhng ngi theo ch ngha t
do li gn b vi ch Nga hong chuyn ch (tr. 168).
ng ta ni: Nc Nga khng th mong c chin tranh c
(ngay c gii i din chnh thc ca Nga cng vy). Nc Nga
chun b cho 1918, 1920 cha? K git ngi xut hin
trc nm nm ??
[tr. 177: ch gii ca ban bin tp (trch trong sch ca Alch-xin-xki) ni rng Nga c 2 chnh ph.]
Nc Nga bo v Xc-bi-a yu ui etc., l vic lm
tt (181), mc d c nhng iu hn h khc ca ch Nga
hong.
ng h vic trung lp ho nhng eo bin khng ng h
chin tranh xm lc, nh Mi-li-u-cp chin thng ca
nhng nc ng minh l iu may mn cho s tin b ca
chu u.
plen. Chnh sch ton cu
Tin s Han-x Plen. Chnh sch ton cu. Lc s th gii
hin i t sau khi thnh lp lin minh Anh Nht. Bc-lanh,
1907 (214 tr.). Xut bn ln th 3.
l mt cun sch kh hay. Phn ln ni v Anh v
Nht (c ni n c M ln Nga khi c vn lin quan.
Anh Nht M Nga).

V v ( ni )

603

Phn hai (tr. 91 167) ni v cch t chc ng li i

ngoi ca Anh (khng phi mt nh nc, m l mt x hi).
V-gh-n. n- ngy nay
Gio s tin s Gioc-gi V-gh-n. n- ngy nay. C s
v vn ca s thng tr ca Anh n-. (Nhng
cng trnh nghin cu v cc vn thuc a. Quyn
61/63. 1 mc 20 p-phe-nch). Bc-lanh, 1912 (52 tr.).
Khng d mt cht no, r rng, ngn gn.
n- 4 575 000 km2
315 triu (1911) (1901 297)
(1801 100)
Nguy c chin tranh t pha nc Nga: by gi ngi Anh
y c v trang n tn rng.
Khng c dn tc thng nht, khng c ngn ng thng
nht.
Nhng ngi Bng-gan = 70 triu. Ngi Anh chia ct
Bng-gan ( lm suy yu phong tro dn tc) nm 1905. Nm
1911 (l ng quang -li) ha bi b bin php ny.
H thng cc ng cp.
Ngi Anh thng tr bng chnh sch chia tr
Nhng iu kin a l v cng mun mu mun v.
ng c lp i vi phn th gii cn li.
Thi trung c (tn gio th gii bn ngoi l h khng)
nng nghip quan h ch hu.
2
/3 nc nm trc tip di ch thng tr ca ngi Anh, 1/3
l nhng nc ch hu.
Ma h, (nng nghip) hon ton ph thuc vo ma (gi
ma h = gi hanh kh). Nu khng th i.
Qun i 75 000 ngi Anh
150 000 ngi bn x (thuc cc b lc khc

604

V. I. L - n i n

nhau). Ngi Anh c bit li dng s hn th gia ngi Hi

gio (gn 60 triu) vi ngi n-.
iu nguy him ch yu ca cuc khi ngha ca ngi Xipai (1857) l qun i ngi bn x chy theo ngha qun. S
bt ho gia cc dn tc v trng thi cha thc tnh ca qun
chng cu vn tnh hnh.
Cht do bnh dch hch nm 1905 1 069 140
1907 1 315 892, v.v..
S cai tr ca ngi Anh hon ton mang tnh cht c ti
(31), chuyn ch (31).
Ph dn chnh n- gm gn 1 000 ngi, b tham
mu ca nhng quan li u ng c tr lng rt hu.
ng ta ni: nc Anh mang li nhiu (ho bnh kiu Anh,
ng st, bu in, t php etc. etc.).
Nguyn nhn ca tnh hnh si ng:
1) ngi nc ngoi dng bo lc i vi dn chng
2) dn s tng nhanh. (i).
3) n- ngy cng b nng nghip ho: nc Anh bp
nght nn cng nghip trong nc.
Phong tro ni ho (= dng hng sn xut trong nc) (ty
chay hng ho ca Anh).
4) thu m. Thu thu rung t ca nng dn.
5) s hnh thnh tng lp tr thc. Trng hc o to ra
mt giai cp v sn lao ng tr c loi ti t nht v kh chu
nht v mt chnh tr (43), tc gi l mt tn v li phn ng.
6) s hnh thnh ca dn tc n-. (Cc i hi dn tc.)
7) phong tro tn gio chng li ngi Anh, ng h ngi
chu , ng h bn thn mnh, ng h nhng g l ca mnh,
ca chu (khng b etc.).
ngi Anh ch cung cp pho v v kh, tr. 48, cho qun i
ngi da trng. Ni chung, ngi Anh v cng thn trng.)

V v ( ni )

605

ng-ghen. liu chu u c th gii tr

qun b c khng?

P h r i - r c h n g - g h e n . Liu chu u c th gii tr

qun b c khng? Nuyn-bc, 1893. Bi in thnh lp
ring ca t Vorwrt (V-r-lai-in v cng ty)49.
Trong Th vin cng nhn Bc-n, vn tp bt u bng
cun sch nh: Cc Mc trc to n hi thm C-l-nh.
Li ta: - nhng bi bo ny c ng vo thng Ba 1893
trn t Vorwrt ti Bc-lanh trong thi gian Quc hi c
tho lun v d tho lut qun s (tr. 3).
Nh vy, xut pht t hon cnh y (hin ti,
heutigen), ti ch ngh y mt vi bin php m
bt k mt chnh ph no hin nay cng c th p
dng m khng c hi g cho kh nng quc phng
ca nc mnh. Ti ch c gng xc nh rng ng
NB
trn quan im qun s thun tu m ni th hon
ton khng c mt tr ngi no i vi vic dn dn
xo b qun i thng trc, v nu c duy tr qun
NB
i y th l chng k th trong nc (tr. 3).
Dn dn gim bt thi hn ngha v qun s theo mt hip
nh quc t l im ch yu ca nhng suy lun ca ti
(tr. 4) chuyn ton b t qun i thng trc thnh dn
cnh (tr. 4, i d e m, tr. 3).
(Vy th: thc cht vn m ng-ghen ra = chuyn
thnh dn cnh. V im ny NB.)
Li ta r: Lun-n, 28 thng Ba 1893.
I. Th l 25 nm, chu u t v trang mt cch "cha
tng thy y, ni v gii tr qun b, c phi l mt l tr
khng? (tr. 5).
40 . . . 28

606

V. I. L - n i n

Nhng qun chng nhn dn ku gi gii tr qun b

tt c cc nc L no khng c mt li thot no khc ra
khi ng ct ny, ngoi chin tranh hu dit?
Ti khng nh rng: gii tr qun b, v do vic bo
m ho bnh, l iu c th thc hin c (5) v nc c
c sc mnh v chc trch lm iu
Sau , 1 m t ngn gn vic chuyn sang ch ngha v
qun s ton dn. Mt cch mng (tr. 6) ca n l thu ht ton
th nam gii tham gia vo cng cuc bo v t nc
Cn phi chuyn sang p dng mc ti a c tnh cht quc
t v thi hn ngha v qun s vi h thng dn cnh, coi
l mc tiu cui cng (7).
lc u maximum l 2 nm, sau 11/2 nm v.v.! n bao
nhiu??
II. Kh nng (v mt qun s v k thut) p dng thi hn
ngha v qun s ngn. Khng cn thi hn di. (dy i u
bc (9), lnh gc (9), lnh hu (10), v.v.. l iu ngu xun).
Cn k binh th sao? Nn n nh mt thi hn di hn, nu
trc h cha bit ci nga. Nhng ngay c v mt ny
ngi ta cng c th lm c nhiu iu, ngoi ra c th chp
nhn loi nhng ngi tnh nguyn ba hoc bn nm(10).
Trong i, ti c thy bit bao nhiu s tht bi ca
cc tp qun, iu l, quy tc qun s (10) c khen ngi trc
kia, - - - n ni ti mun khuyn mi ngi nn c bit ch
tin ngay chnh kin ca chuyn gia qun s (tr. 11, phn
cui II).
III. Tnh cht ngu ngc ca ch ngha bo th trong ngh
thut qun s, trong khi k thut qun s l c bit cch
mng.

V v ( ni )

40 nm trc l cch
1870/1 - - - - mi - - - - cho n

607

C ly bn ca b binh
300 bc
600 1000 (pho binh: 3 4000)
3000 4000 (tr. 11).

S cn thit ca vic hun luyn qun s cho thanh nin, ca

th dc etc. (13 14), hnh qun (v ma h), luyn tp d
ngoi (14) etc. etc.
Cn hun luyn vin? nhng h s quan
xut ng. Nu li c h ra nh sng ca
sn trng v hnh lut ph thng, - th lc
ti xin m bo rng gii thanh nin hc sinh
hay ni lon (sic!!?) ca chng ta s dy c
?
khn ngoan cho k c c nht trong s nhng
NB
NB
k trc y hay hnh h lnh (15).
?
IV. Cc nc khc c chp nhn hay khng? o v th c.
Cn Php? nc quyt nh (15). Php c nh la ta
khng?
Nhng c cn mnh hn rt nhiu: dn c ng hn, s
quan nhiu hn, m iu rt quan trng. (Ti nay, trong tt
c cc cuc chin tranh, ch sau mt vi thng chin trn, l
ngi ta bt u cm thy thiu s quan (17))
ng thi, ci ch tnh nguyn khng dn ch v
c hi v chnh tr (16) li rt c ch cho nc c v
mt qun s (s quan>). Th m Php, binh lnh phi
lm ngha v qun s ba nm li thng tay ui bn
ngi c c quyn phi lm ngha v c mt nm ra
khi qun i. iu chng t rng c, trnh NB
gic ng chnh tr x hi v nhng quy nh v mt
chnh tr vn c chp nhn l thp hn n chng
no so vi Php (16).

608

V. I. L - n i n

V. Nc Nga? C chp nhn hay khng cng chng quan

trng. Ni chung l khng quan trng, khng c s quan.
Ngi lnh Nga rt dng cm v khi c i ng th h kin
cng. Nhng hin nay, cn c hnh ng c th, th anh lnh
Nga hon ton khng thch dng v khng snh c vi lnh
phng Ty (19).
Tham ngn kh etc. Nga (20).
Ch cn nc Nga thua vi ba trn l chin trng s
chuyn t Vi-xla sang vi-na v ni-p; hu phng
qun i c v c s ng h ca qun c, ngi ta s
thnh lp mt i qun gm nhng ngi Ba-lan, ng
minh ca n; v Ph s b trng tr ch ng nu Ph, v
an ninh ca chnh mnh, buc phi khi phc li Ba-lan
thnh mt nc hng mnh (20).
VI. Tnh hnh trong nc ca Nga hu nh tuyt
vng ci nc Trung-hoa chu u y (21) s ph
sn ca nng dn sau 1861 Con ng y (cch mng
kinh t v x hi = ch ngha t bn Nga), h i n
NB
n a y , c h y u l c o n n g s p (21).
Lm t bc mu, ph rng etc, Nga. Tn nhim ang
gim xung. Khng phi Php cn Nga, - m ngc li, Nga
cn Php hn Nu Php thng minh hn mt cht n s c
th bn rt Nga tt c nhng g n mun. Nhng ng l lm
nh vy th nc Php quan phng li b rp mnh trc mt
Nga hong (23)
Nga sng bng xut khu la mch en, ch yu
l a sang c. Ch cn c bt u n bnh m
NB?!
trng thay cho bnh m en l nc Nga Nga hong
ca giai cp i t sn quan phng hin nay s ph
sn ngay lp tc (23).
ht VI

V v ( ni )

609

VII. Cn tnh hnh nc ta ra sao? Binh lnh b

mng nhic thng xuyn (24) tng lp qu tc n
bm, nhng cu m t sn vnh vo Trc kia
ngi ta thng lm nh v tnh bn cht ngi trong
khi tp luyn (25) ti c bit mt anh thanh nin NB
ngi C-l-nh cht nm 1849 nh vy bi mt vin
n l ra dnh cho ngi ch huy ca anh ta (25), - by
gi vi khu sng c nh c hp n ngi ta khng
th lm c iu y mt cch d dng v kn o nh
vy c (25)
Php khng th c x vi binh lnh nh th c binh
lnh Php t hn khinh mit lnh c khi h bit li ngi ta c
x vi binh lnh cc tri
VIII. Liu ngi ta c chp nhn ngh y khng?
c ngh nh vy vi o, , Php. Nu Php chp nhn,
th cng khng v th m v tr ca n xu i, nu t chi th s
xu hn.
Tt c cc qun i u c nng lc k l l hc c nhiu
iu, sau nhng cuc tht bi ln (27)
Chng ta khng nn qun rng 27 nm thng tr ca
Bi-xmc lm cho nc c tr nn ng ght i vi
tt c cc nc khc v th cng ng i. C vic xm NB
ln ngi an-mch Bc Sl-vch, c vic khng tun
th v rt cuc l bi b mt cch gian ln cc im c
quan h n h trong Hip c Pra-ha, c vic xm
chim An-da-x - Lo-ren, c nhng bin php gh tm
NB
chng li ngi Ba-lan sng nc Ph, u chng c g
l ging vi vic kin lp s thng nht dn tc c
(27) Bi-xmc lm cho ngi ta cm ght c
D bn c n u i na, th bn cng u s thy
NB
l ngi ta c cm tnh vi Php v nghi ng c (28)

610

V. I. L - n i n

Chng ta khng nn qun rng nc Anh s quyt nh

kt cc ca cuc chin tranh sp ti (28) s thng tr mt
bin, ch lm cho (Php hay l c) cht l i thi.
c s i thng, nu bit a ra ngh nh vy (tr. 29)

Ht

Mc. Vch trn s tht v

v n x nhng ngi cng sn
c-l-nh vi li ni u
ca ng-ghen
ng-ghen, trong bi bo V lch s ng minh nhng
ngi cng sn ( ngy 8 thng Mi 1885) in trong cun
sch nh: Vch trn s tht v v n x nhng ngi cng sn
C-l-nh (Xuy-rch 1885) - - - cui bi c on vit:
Mc l ngi m nhng ngi ng thi cm th nht
v ni xu nhiu nht50 (tr. 17)
Li bt ca Mc (8. 1. 1875) vit cho cun sch nh y c
on: 51
Sau tht bi ca cuc cch mng 1848, phong tro
cng nhn c ch cn tn ti di hnh thc l lun, v
hn na li b hn ch trong phm vi cht hp ca cng
NB
tc tuyn truyn, mt cng tc tuyn truyn m chnh
ph Ph cha h c giy pht no li ng nhn l cng
tc khng phi l mt mi nguy thc t (73).

V v ( ni )

611

612

ng-ghen. Nhng bi vit

v nhng vn quc t
ng trn t Phn-c-stt
Phri-rch ng-ghen. Nhng bi vit v nhng vn quc t
ng trn t Volksstaat (1871 1875). Bc-lanh, 1894.

V. I. L - n i n

phi Ba-cu-nin trong hnh ng

NB

Phi Ba-cu-nin trong hnh ng (1873). on cui

Ty-ban-nha, phi Ba-cu-nin nu cho chng ta mt
tm gng cha tng c v ci cch khng (do ngghen vit ng) nn lm mt cuc cch mng (tr. 33).
tuyn ngn Ba-lan54

52

Li ta 1894

Trong li ta (3. I. 1894), ng-ghen nhn

tin ni rng trong tt c cc bi vit (1871 nhng
5), ng t gi mnh l mt ngi cng sn, ch ngi cng
khng phi mt ngi dn ch x hi v lc , sn hay l
nhng ngi theo ch ngha Pru-ng Php nhng
v nhng ngi thuc phi Lt-xan c cng ngi dn
ch x hi
t xng l nhng ngi dn ch x hi (tr. 6).
V vy, Mc v ti hon ton khng th dng
NB
thut ng nhiu ngha nh vy c bit ch quan
im ca chng ti. Hin nay tnh hnh khc ri, v
chc l t 1) c th dng c, mc d n vn khng
NB
tht chnh xc i vi mt ng m cng lnh kinh t
ca n khng ch mang tnh cht x hi ch ngha ni
chung, m mang tnh cht cng sn ch ngha hn hoi,
NB
- i vi mt ng m mc tiu chnh tr cui cng
ca n l xo b mi nh nc v do , xo b c dn
ch na. Nhng tn gi ca nhng ng chnh tr
chn chnh (do ng-ghen vit ng) khng bao gi l
hon ton thch hp c; ng th pht trin cn tn gi
ca n thng khng thay i (tr. 7).
1)

ngi dn ch x hi.

Ibidem Tuyn ngn Ba-lan (11. VI. 1874).

NB
Nn tng ca ton b ch ngha qun phit chu u
l ch ngha qun phit Nga. Qun i Nga trong chin
tranh 1859 ng lm qun d b cho pha Php, v
nm 1866 v 1870 cho pha Ph, nn ln no n cng to
kh nng cho cng quc qun s ln nht nh tan k
ch ca n ht k ny n k khc. Ph, vi t cch l
NB
cng quc qun s s mt chu u, chnh l sn
phm ca nc Nga, mc d sau n vt ngi
bo h n mt cch khng ly g lm d chu c (tr. 35).
"Hn na, sau nhng cuc chin tranh ca Na-p-lng, nc Nga chim ci phn bo b nht gm cc tnh
trc kia l ca Ph Ba-lan v o- Ba-lan, v hin nay n li
cng khai can thip vi t cch l trng ti chu u; n lin
tc ng vai tr n tn nm 1853 Trong nhng nm cch
mng, vic qun i Nga bp Hung-ga-ri l mt s kin cng
c tnh cht quyt nh i vi ng u v Trung u, chng
khc g nhng trn chin u hi thng Su Pa-ri i vi
phng Ty chu u, cng vi s thng tr ca nc Nga,
s thng tr ca phi phn ng c thit lp. Cuc chin
tranh Crm gii phng phng Ty v nc o khi nhng
tham vng v s ca Nga hong Trn kia, chng ta thy
rng qun i Nga l l do v c s ca ton b ch ngha qun phit

V v ( ni )

613

chu u Chnh l v vo nm 1870, qun i Nga ngn cn o

can thip gip Php m Ph c th thng c qun Php
v thnh lp xong nn qun ch qun s c Ph (38)
Nhng li ba hoa v tnh cht ch yu l qu tc ca
phong tro Ba-lan l nhng li ngu ngc.
Do ton b qu trnh pht trin lch s ca mnh
v do hon cnh hin nay ca mnh, Ba-lan cn b t NB
mt mc ln hn nc Php trc hai con
ng phi chn: lm cch mng hoc l cht (39)
nm 1871 nhng ngi Ba-lan (lu vong) phn ln
NB
ng v pha Cng x chng l y l hnh ng
ca nhng ngi qu tc hay sao? (39).
Tng lp qu tc Ba-lan ngy cng gn gi nhiu hn vi
nc Nga thng nht Ba-lan, d thng nht di s thng
tr ca Nga; cn qun chng cch mng th tr li li bng cch
ngh lin minh vi ng cng nhn c, v u tranh trong
hng ng ca Quc t (39).
Mt dn tc i p bc cc dn tc khc th khng
th l mt dn tc t do. Lc lng v trang m n cn
c i n p mt dn tc khc, rt cuc li quay
sang chng li chnh n (40) v nc Nga: vic phc
hng li Ba-lan l mt s cn thit cho chnh bn NB
thn ngi Nga(NB) (40).
V vn x hi Nga
V vn x hi Nga (1875)
Giai cp i t sn P-tc-bua, Mt-xc-va, -t-xa
pht trin nhanh cha tng thy trong mi nm gn y,
c bit l nh vic xy dng ng st ton b nn i
cng nghip Nga tn ti ch nh c thu quan bo v, chng l tt c nhng phn t c nh hng v ln ln

V. I. L - n i n

614

rt nhanh y trong dn c li khng c li g trong s tn ti

ca nc Nga sao?..55 (tr. 52) (chng T-ca-tsp).

Li bt (1894) cho bi bo V vn x hi Nga56 kt

thc bng cu sau:
N (cch mng Nga) khng nhng ch xo b tnh trng
phn tn ri rc ca nhng thn xm, ni m nng dn, b
phn ch yu ca dn tc, sinh sng, ni c h to thnh
ci th gii ca h, v tr ca h; khng nhng ch a nng
dn ln v i rng ln, y h ng thi nhn thc c c
th gii bn ngoi ln bn thn h, hiu c hon cnh ca
mnh v nhng phng php thot khi tnh trng thiu
thn hin nay, m cch mng Nga cn s em li mt s thc
y mi cho phong tro cng nhn phng Ty, s to cho
phong tro ny nhng iu kin u tranh tt hn na v do
lm cho thng li ca giai cp v sn cng nghip hin i
xch li gn thng li m thiu n th nc Nga hin nay
khng th thng qua cng x hoc ch ngha t bn m t ti
cng cuc ci to x hi ch ngha i vi x hi c. (tr. 72).
Lau-phen-bc. T chc, chin tranh
v ph phn
T chc, chin tranh v ph phn. T liu
cho cuc tranh lun trong ng Ham-buc
ca tin s Hen-rch Lau-phen-bc,
ca Phri-tx Vn-ph-hem v tin s Cc-l Hc-tx.
Ch phn pht cho ng vin khi xut trnh th ng.
(Do tin s Lau-phen-bc in v pht hnh. Ham-buc) (1 77 tr.)
Nm ???? (1915) ((chc chn l 1915)).

Lau-phen-bc

V v ( ni )

615

Ting vang57 i theo khu hiu ca chnh ph (8) nhng

on trch dn t Ting vang (9 15) (ng h vic qun phit
ho thanh nin, 26 v tip) rt th v. Nhng li tuyn b ca
Lau-phen-bc v ca nhng ngi khc phn i.
Mt chin thut nh l t co etc. ca cc lnh t.
ngh triu tp nhng ngi c u nhim b bc b
(23 v cc trang khc).
phi vch trn mu thun gia cc lnh t i
Cc lnh
t v
theo chnh sch ca Echo vi qun chng vn
qun
ng trn cc nguyn tc v sn ngy trc v vt
chng
b chnh sch hi ho xt li kiu mi (34)
VIII: S c u k t ( S a m m l u n g ) c a c c l n h
t (NB) (chng li qun chng).
Cc cuc tho lun chng t:
Cuc tranh lun ko di bn bui ti l ht sc
tiu biu cho tm trng ca ci gi l nhng nhm
lnh o ca Ham-buc. iu m bt k ngi no
ch quan st sinh hot ng Ham-buc u
bit r t lu biu l ra hon ton r rng: trong
!!
thm tm, lp trn trong s cc lnh t xa ri
NB
!!
t lu th gii quan cp tin ca qun chng ng
vin Ham-buc. Trong hi ngh, h cn c th tung
ra nhng cng thc cp tin, nhng trn thc t,
i vi cc nhm y, ch ngha Mc tr thnh
NB
chic o chong bt tin m h ch mc khi pht
biu mt cch chnh thc trong ng (36).
phn En-m, - Au-gu-xt VinNB
n c h , - H i n - - b r n g - t v nhng ngi
khc bo v ch ngha quc etc. (tr. 36).
(((H. T-mt ng h En-m v nhng ngi khc, tr. 47 v
cc trang khc)))

616

V. I. L - n i n

... khu 1 v 2, ni ban lnh o nm c cc t chc,

ngi ta khng h triu tp mt cuc hp no trong 4 thng
u tin sau khi tuyn b chin tranh (37)
tr. 41 nhng k c hi ch ngha vin dn
nhng k
Cau-xky (h ni: ng ta cng ng h vic khng
c hi ch
ph phn) v mt l i c h g i i ca cc tc
ngha v
gi ni rng Cau-xky phn i vic lm dng
Cau-xky
tn ng ta nh vy.
khu Ham-m, - trc chin tranh c 6000
ng vin, - sau 4 cuc hp, tuyt i a s
n g h Lau-phen-bc (tr. 47)
XI: C c rt v chic gy, nhng k c hi ch ngha,
nhng ng ch ca cc t chc, En-m (A-n-ph phn Enm) v E-min-l Crau-d a vo U ban cu t nhn dn
(48) mt cng nhn tr (ly t U ban trung ng ph trch gio
dc cng nhn) hnh ng theo mt tinh thn n ho
Cc-l Hi-m chu trch nhim bn cun sch nh
ca Lau-phen-bc (48) - anh ta l cng nhn trong
NB xng in Au- v cng ty (ca ng) v ngi ta hm
!!! hi anh ta (Treiberei), ngi ta bo anh ta: i m phn
nn vi ng tin s Lau-phen-bc ca anh i (48).
Cnh st i ti mc ra nhng ch th rnh rt cho
cc din gi v ni dung nhng din vn ca h v cm
tho lun, ging nh trng hp cc bi din vn ca
Sai--man v Ln-s. Trong khi hot ng ca cc hi
t sn khng phi chu s can thip ca cnh st th sinh
hot x hi ca cc t chc ca ng v cng on by
!!
gi b cnh st kim tra. Nh vy l chng ta ang
vo mt tnh hnh c bit ging nh trong thi k c
o lut v nhng ngi x hi ch ngha (52)
U b a n b o c h ( H . T - m t vit di

V v ( ni )

617

danh ngha ca n) bc b li khiu ni ca Lauphen-bc (ng ta ni rng nh hng ca R-da, Mrinh, Txt-kin etc. trong ton ng l hon ton chng
c ngha l g, tr. 53 etc.), vn H. T-mt y vit tip
!!NB
rng Br-m, sau khi ng ch Pan-n-cc ri khi
Br-m (54), nhng cuc hi ngh c tin hnh yn
n hn (yn n hn rt nhiu).
Trch th Lau-phen-bc tr li (u ban y) ngy 22. 1. 1915:
Cc ngi tin rng cc tng lp rng ri ca gii
t sn s bo v hu phng ca cc ngi (ca U ban
bo ch) khi b nhng cuc tn cng ca phi i lp
NB
trong ng; lng tin , cc ngi c th tm kim c
trong s hoan nghnh ca cc gii t sn, cho n c t
Hamburger Nachrichten i vi chnh sch ca t
Echo; trn thc t, chnh sch ph hp vi cc
quan im cho php cc ng ch, tin s Au-gu-tx NB
Muy-l v phn En-m, xng ng c th gii t
sn i i nng hu (55).
"lp trng dn tc ch ngha s-vanh ca Echo (56)
Trong th tr li ca mnh ngy 27.1.1915 U ban
bo ch kt ti Lau-phen-bc v bu bn ca ng l m
dn (59) v thng bo rng ban lnh o ton ng
tuyn b rng ng v cc bn ca ng l nhng k NB
lm hi ng (62)
Trch th tr li ca Lau-phen-bc ngy 4.11.1915:
NB
bn quan liu trong ng a phng (63).
Trch th tr li ca T-mt (4.11.1915)
chin tranh l chin tranh quc ch ngha v
NB:
chng ti cha bao gi ph nhn iu , nhng
Ch ngha
nguyn nhn ca chin tranh ch l ch ngha
quc quc t

618

V. I. L - n i n

quc c. Tt c chng ti u cng nhn

rng nguyn nhn l ch ngha quc
quc t (65).
nhng hi ngh ng vin Ham-buc, An-tn v
t-ten-den, nhng ni no c tranh lun, u tn
NB
thnh quan im ca chng ti ca Lau-phen-bc v b
bn) (65).
Hamburger Echo, - t bo th nh ca ng dn ch x
hi c (67).
New York Volkszeitung - trong thi k chin tranh th
gii, thc hin mt chnh sch v sn trit (67).
[Echo ni khng ln v iu , n ch
NB
Echo trnh
trch ng gi Sluy-t ca chng ta v chuyn
by quan
(tr. 68) v chp ngay l ngu ngc cho
im ca t
nhng li buc ti ni rng ng dn ch x
Volkszeitung
hi c, do hnh vi ca mnh, nn hnh nh
Niu-Oc
mt tnh cht ca mt ng v sn v t
b cc nguyn tc ca mnh (68).]
Nhng ci cnh nh (gm nhng
k c hi ch ngha) cha va lng vi vic
NB
bt ng phi thi hnh mt sch lc ci
lng dn tc. N i n ch mu phn
lit ng thnh hai phe i lp vi tnh
trng , cc i biu ca phi cp tin bo v
nguyn tc thng nht phong tro cng nhn
c (73) (trn cc c s c ca lch s 50
nm ca phong tro )
v kt lun XV () Cn phi lm g?
Trong sut thi k cng c cc quc gia dn tc t bn
ch ngha, mt thi k di, cc t chc ca giai cp
v ch ngha
quc c

V v ( ni )

619

v sn pht trin xut pht t tin l trong thi gian gn

nht, khng th ngh ti nhng cuc xo ng chnh tr ln
c v trng tm u tranh s cn nm lu di s tho hip
trong ngh trng vi nhng lc lng c, bn r su xa
Cuc chin tranh th gii lp tc o ln tnh th. N
chng t rng nn kinh t t bn ch ngha chuyn t
giai on hng thnh thng xuyn sang k nguyn t m
rng phm vi hot ng ca n, mt s m rng c thc
hin bng nhng s bng n. V th, giai cp v sn ng trc
nhim v phi lm cho cc t chc giai cp ca mnh thch ng
vi yu cu cch mng ca tng lai.
Nhng s kin k qui ca ma h nm ngoi xy ra
ng vo lc cc t chc ca giai cp v sn cha c chun
b t g. Ch c c mt mnh gii quan liu a phng l c
xc nh lp trng i vi cc s kin chnh tr c ngha ton
th gii, lm nh th l vn kim tra thng k hng
thng cc tem bn ra thu ng ph (74)
Chng ti c cm tng rng iu ch yu i
vi phi i lp hin nay l: tin hnh nhng s sa
i m thi im hin nay i hi i vi cc hnh
thc t chc ca giai cp v sn c l giai cp phi
xut pht t nguyn tc ra lnh trong nhng vn
t chc, v hon ton ch xut pht t hnh ng c
tnh cht ngh trng trong cng tc thc tin, cho
ph hp vi hon cnh chung trc kia c, ci NB
hon cnh buc giai cp v sn phi thc hnh mt
sch lc ch yu l ci lng trong hng chc nm.
Nhng bc ngot lch s m chng ta hin ang tri
qua buc giai cp v sn phi chuyn sang cc hot
ng qun chng, l nhng hot ng i hi phi c
mt qun chng t do trong t chc ca h, mt qun

V. I. L - n i n

620

chng t gic v quy nh mt cch hon ton c lp

tin trnh hot ng ca mnh (75).
V cc tc gi thm ch ngh c iu l na! (76 77).
Ht

Vic-t. lch s th gii hin i

An-brch Vic-t. Lch s th gii hin i. Xut bn ln
th 4. Lai-pxch, 1913 (v nhng ngun ti liu khc). [Li ni
u qu l c bit: 1783 1870 (hai nin i, th thi)]
c. = chim
p. c. = phn chia
c. t. = chin tranh
c. l. = chng li1)
H. . = Hip c

Nhng cuc khng hong quc t

1779?
1789 1871
1877 78
1885
1895
1898
1904/5
1911
1)

Nga chng Th-nh-k

Nga chng Anh
Nga + c + Php chng Nht
Anh chng Php
Nga chng Nht
Php chng c
Php (Php + Anh) chng c

y l li gii thch ca V. I. L-nin v nhng ch vit tt trong cc

bn ghi sau ny. Trong bn dch ny, chng ti khng dng nhng ch
vit tt y.

41 . . . 28
Khon vay u tin ca
Nga Php (500 triu
phrng) XII. 1888. Lin
minh Nga Php (22
thng Tm 1891?) (k
ngy 22 thng Tm 1891).
(Hip nh qun s: cui
thng VI. 1892)

622

Nm 1881 (? 20. V. 1882. gia

nhp lin minh). Chin tranh
gia Php vi Trung-quc kt
thc bng ho c 25. VIII. 1883:
Php chim Bc-k. - c chim
thuc a chu Phi (84).
Php chng Trung-quc (84).
Anh chng Ai-cp (84). 26. II.
1884: Hip ngh ca Anh vi Bo nha: phn chia min Trung
chu Phi. Hip c ca Anh
vi T-ran-xva-an (84). Anh
chim B-su-a-na (84). Phn
chia Cng-g (85). - i hi 15.
XI. 1884 (n 26. II. 1885) Bclanh v Cng-g: phn chia
Cng-g. Anh chim Minin (85). Nm 1885: tm c
vng T-ran-xva-an. Anh
sut xy ra chin tranh vi Nga
(85). Nm 1885 chin tranh
gia Php v Trung-quc v
Php khng thnh

ng u (o + cc nc
vng Ban-cng + Nga)

621

Chu M v Ty u

c chim Xa-moa (80). Tran-xva-ra c c lp (81).

Cun--gia c tr li (81).
Nhng v ri lon Triu-tin
(84). Phn chia Cng-g (85).
Phn chia U-gan-a (90) (17.
VI. 1890 i ly Hen-g-lng-)
(i Hen-g-lng- ly Dandi-ba).

1868: Nht duy tn. Khi-va

chng Nga (73). Cc o Phigi chng Anh (73). Khi ngha
Vn-nam (Trung-quc) v Asin (73). Nht chng i-loan
(74). Khi ngha Sa-sum (77)
( Nht). T-ran-xva-an chng
li Anh (77). - p-ga-ni-xtan
chng li Anh (78).

Cc nc khc (ch yu l chu

v chu Phi)

Nga chim Mc-v (84).

Chin tranh Xc-bi-a Bunga-ri (85). Nga sut xy ra
chin tranh vi Anh (85:
hip ngh Pen-gi v pga-ni-xtan) (10. IX. 1885
hip nh Anh Nga v
p-ga-ni-xtan c k kt).

Ni chung, cuc vn ng
ca Nga Tuc-k-xtan:
1868 1876. Nga chng
Khi-va (73). Nga chim
Xa-kha-lin (75). Nga
chim Phe-r-ga-na (76).
Chin tranh Nga Th-nhk (77). (Nga chim mt
phn Bt-xa-ra-bi-a v Tiu
). 1878. Hm i Anh
c-a-nen. e do.
1878: i hi Bc-lanh.

ng u (o + cc vng Cc nc khc (ch yu l chu

Ban-cng + Nga) (250)1)
v chu Phi) (1000)1)

Con s trong ngoc l dn s tnh theo triu ngi.

Chin tranh Chi-l, P-ru v B-livi-a (80). - c chim Xa-moa (80).

Php chim Tuy-ni-di (81). Tuy-nidi n tn by gi vn c 90 000
ngi v 35 000 ngi Php. Tran-xva-ra nh Anh: 27. 11. 1881
(1879 1880). Ma-xa-u-a (81).
Anh chim Ai-cp (82). gia nhp
lin minh c v o.

18801891

1)

Anh chim cc o Phi-gi (73). M:

nhm ng Ha-i-ti (74). Anh chim
Kt-ta (76). Anh chim T-ran-xvaan (77). Anh tin hnh chin tranh
vi p-ga-ni-xtan (78).
Hu b hip c v Sl-xvch Hnsty-n (Vin 11. X. 1878). Anh tin
hnh chin tranh vi Du-lu 1879.
1879: Anh chim Sp.
Lin minh tay ba (c + o + ) (79)
(8. X. 1879).

18731879

Chu M v Ty u (350)1)

Bng k cc cuc xm chim thuc a v chin tranh

V v ( ni )
V. I. L - n i n

21. III. 1899: Anh v Php chia

nhau chu Phi. Anh tin
hnh chin tranh vi ngi
B-e (99). M tin hnh chin
tranh vi Phi-lp-pin (99).
Chin tranh vi Trung-quc
(900) (cui 1900 IX. 1901).
Hip c Anh - Nht: 30. I.
1902. Kt thc chin tranh Anh
B-e (1902). 1902: Sc lnh
ca nh vua v vic xy dng
ng st Bt-a 1902. M
chim Pa-na-ma (903).
1903: c + Anh + phong
to

Anh sut xy ra chin tranh

vi Php (98).
4. XI. 98 rt khi
Pha-s-a.

Chu M v Ty u

Hip nh ca
Nga (?) v Pa-mia
(92).
Phn chia mt
phn Trung-quc
(95). Qun vin
chinh ca Nga vo
A-bt-xi-ni (96).
Chin tranh Hylp Th-nh-k
(97).

1)

Qung-chu-vn

Nhng ngi B-e chng li Anh

(99). Chin tranh Phi-lp-pin
chng M (99). Trung-quc chng
li chu u (900): cc cuc chin
tranh ca Ngha ho on. Kt thc
chin tranh Anh B-e (902). Pana-ma v M (903). Ty-tng
chng li Anh (904). Gh-r-r
chng li c (04). Chin tranh
Nht Nga (1904).

6. III. 1898 nhng Giao-chu.

27. III. 1898 nhng ca L-thun.
11. IV. 1898 nhng Qung-chu1)
cho Php.
?
nhng Uy-hi-v cho Anh.

Cc nc khc (ch yu l chu

v chu Phi)

Xim chng Php (93). Ma-ta-bl chng Anh (93).

Chin tranh Nht Trung-quc
(94) v hip c Xi-m-n-x-ki
(95). 17. IV. 1895 hip c Xim-n-x-ki. 20. IV. 1895 s can
thip ca Php + c + Nga.
21. VII. 1895 hip c Bc-kinh
(Nht t chi thng Trungquc). Ma-a-ga-xca chng
Php (95). Khi ngha Phi-lppin (96). A-bt-xi-ni chng li
(96).

624

Chin tranh Nga Nht

(1904) (v Triu-tin v
mt phn Trung-quc).

Hip c b mt ca
Nga vi Ty-tng v
ch bo h ca
nc
Nga
c
Trung-quc
cng
nhn nm 1902.

ng u (o + cc nc
vng Ban-cng + Nga)

Cch mng Chi-l (92). HIp nh

ca Anh (?) v Pa-mia (92). Php chim
mt phn Xim (93). Chin tranh ca
Anh vi Ma-ta-b-l (93). Phn chia
mt phn Trung-quc (95: Xi-m-nx-ki).
Php chng Ma-a-ga-xca (95) (1894
1895). A-bt-xi-ni chng li (96).
Anh chng Ai-cp (96). - c chim
Giao-chu (97). Chin tranh Ty-bannha M ginh Cu-ba (98).

623

1899
1904

1892
1898

cng (30. III. 1885: Phe-ry v chuyn

). Bra-xin tr thnh nc cng ho
(89). Anh v c bn v U-gan-a
(90). Ti hu th ca Anh gi Bo-nha (1890): Anh cp bc B-onha chu Phi. Hip c gia Anh v
B-o-nha: 11. VI. 1891. Lin minh
Nga Php (1891)

V v ( ni )
V. I. L - n i n

1905 1914

IV. 1913: c b ra 1 t v trang.

Anh v c phn chia vng

Bt-a
(Tiu ) (1913?)

626

Nga tn cng c-m-ni-a

(1913?)
(Ti hu th gi c?
1913?)

Nga chng Ba-t (1909).

Hip c ca Nga vi
Nht (1910). Chin tranh
Ban-cng ln th 1 nm
1912.
Chin tranh Ban-cng ln
th 2 nm 1913 (VI).
1908) ca cc hong Anh v Nga. Tyban-nha chng Ma-rc (909) 1909
1910.
Ma thu 1909: cuc gp g Ra-c-ntgi ca hong v Nga (chun b cho
lin minh Nga v chng li o).
Nc Cng ha B-o-nha (1910) (X.
1910). Sut xy ra chin tranh v vn
Ma-rc (1911) (Anh, Php, c). 21. V.
1911: Php tin vo Pht-x. 4. XI. 1911:
hip nh ca Php vi c v vic trao
i mt phn Cng-g ly quyn
thng tr Ma-rc.
chng T-ri-p-li (1911). Cch mng v
phn cch mng M-hi-c (1911 3).

u 1909: Nga tin vo

A-dc-bai-gian.

Cc nc khc (ch yu l
chu v chu Phi)

Nht bnh nh Triu-tin (1907

1909) (1909: vin ton quyn I-t b
git).
Phn chia Ma-rc (1911).
T-ri-p-li chng li (1911).
Cch mng Trung-quc (1911 12)

1907 9.

Khi ngha Triu-tin

Ma-rc b phn chia (An-kh-xi-ra)

(1905). Nht chim Triu-tin v.v..
(1905). Chin tranh ca ngi Gtten-tt vi c.
Kt thc (1907) (chin tranh ba
nm). Ma-rc chng li Ty-bannha (909). Cch mng Ba-t
(1909?)
Hip c ca Nht vi Nga (1910).

ng u (o + cc nc
vng Ban-cng + Nga)

Ho c Po-r-smt (1905).
Cch mng Nga (1905).
Hip c Nga Nht: 30. VII.
1907 (status quo).
Hip nh Anh Nga 31 thng
Tm 1907 (chia Ba-t)
1908: cch mng Th-nh-k.
Khi ngha An-ba-ni v A-ra-bi
(1909). Hip c ca Nga vi Anh
(1907) ((cuc gp g R-ven. VI.
1908)). Thng Nm (thng Su))
1908: cuc gp g R-ven (9. VI.
1908) ca cc hong Anh v
Nga. Ma thu 1909: Cuc gp
g Ra-c-nt-gi ca cc hong
v Nga. (Chun b cho lin
minh v Nga chng li o).
Nga chng Ba-t 1909.

625

Chu M v Ty u

Php sut
xy ra chin
tranh
vi c (Ma-rc)
(1905). - Phn chia Ankh-xi-ra (1906). Kt thc
chin tranh ca ngi Gtten-tt chng li c (1907).
- o sp nhp B-xni-a v
Ghc-tx-g-vin (1908). 1907
8: Php v Anh mi nc
chim mt mnh ca Xim
v cc nc lng ging.
Hip c ca Anh vi Nga
(1907?): phn chia Ba-t.
Hip c Php Nht 10.
VI. 1907. Hip nh Anh
Nga
31
thng
Tm
1907(phn chia Ba-t) +
cuc gp g R-ven: VI.
1908. Thng Nm (thng
Su) 1908: cuc gp g Rven (9. VI.

V-n-du--la. (c nm
bom). Ngi ta thu li ht
n!!
Anh chng Ty-tng (904).
c chng Gh-r-r (04).
Hip nh Anh Php 8. IV.
1904 (phn chia chu Phi)
(i Ai-cp ly Ma-rc). - - -

V v ( ni )
V. I. L - n i n

V v ( ni )

627

1872 79 (lin minh tay ba)

1879 1891 (lin minh Php Nga)
1891 - 1898 (trc Pha-s-a)
1898 - 1904 (trc chin tranh Nga - Nht)
1904 - 1914 (trc chin tranh th gii)
1914
Cc mc ca lch s ngoi giao:
1879: lin minh c v o (1881 + )
1891: lin minh Php Nga.
1898: Pha-s-a.
1904: hip nh Anh Php.
1907: cc hip nh Anh Nga; Nga Nht; Php Nht.
Ni n vic xo b ch n l v v cc i hi chu u
nhm mc ch y (- 1890 c mt s i hi nh vy! tr. 132),
tc gi cho bit rng M xo b ch n l, nhng cng v
sau, cng thm nhiu ngi da en cc bang pha nam li b
dn vo cnh nng n, cho nn hin nay, rt nhiu ni, h
thc ra b mt quyn bu c (132).
Ti c tng rng ngi ta bao gi cng phi
c hng quyn t do ngang nh nhau Hin
nay, chu u xo b ch n l, nhng mt
ngi n l thuc b lc Xoa-kh-li li khinh ngi
thy th trn tu bin ca chu u v ci cng vic
thp km, nng nhc ca ngi thu th n; v
nhiu anh ch em cng nhn thnh ph ln l
nhng con ngi nh th no, nu khng phi l
nhng nng n phi rm rp nghe theo li sai bo
ca ng ch?... Lng dng cm ca A-ri-xt-phan gi
y c th tr thnh mt iu phi thng v ngy
nay th Luy-t s b truy t hng trm ln trong mt ngy

628

Khng
n ni
d!

V. I. L - n i n

v ti xc phm, lng m nh th, thc y hn th

giai cp v ti phm thng. Vi ch n l, th
cng nh vy m thi (133).
Trong mt chng nh ni v Ai-r-len, tc gi vit:
C ch thng tr th c hnh ng phn khng, cn s
mm do s b xem nh tinh thn iu ho v mm yu.
Bit lm th no y? Ti thit ngh rng tt c u ph
thuc vo nhng c im ca dn tc nhc tiu m
ngi ta cn phi li cun v pha mnh. Khng bao gi c
NB th dng bo lc m khut phc c nhng ngi Anba-ni u. Chnh sch iu ho An-da-x - Lo-ren cng
l ng Ngi Anh git hi ht tt c nhng ngi
dn Ta-xman. Nhng ngi Ai-r-len khng phi l
ngi Ta-xman! Mun tiu dit ht h, khng phi l
chuyn n gin (133).
Nhng nm 1880: cuc khi ngha Ai-r-len; - gii nghim;
Pc-nen v.v..
Ngay sau Xi-m-n-x-ki, cc nh vn Nht so
NB
snh chin tranh chng Trung-quc vi chin tranh
ca Ph chng o (187): ri mun c s lin minh
nh gi chng chu u. Hong thn C-n-e, ch tch
chin
thng ngh vin Nht bn trnh by quan im
tranh
ny mt cch c bit gay gt.
1894 - 5
tr. 299: thi i ch ngha quc (ngy nay)
NB v cc ch khc cng vy. ((V d, tr. 5, trong ngay
cu u cun sch)).
S tr tr ca quc c (tr. 306 v cc trang tip). 1899
1911, khng chim c g.
(tr. 309). c, nm 1870, c 541 000 km2
1903, c 3 200 000 km2
P h p, 536 000 km2 hi ngoi
6 600 000

V v ( ni )

xy dng ng st chu :
c: 1 100 km (1884 1904)
Nga: 13 900 km (1886 1904)

629

!!

1890
2.1 triu km2
2.1
2.1
1.8
1.8

(tr. 311).

1912
8.8
2.4
2.4
9.2
2.1

Cc-ly-l ni rng ngay t th k 18, tin hnh

chin tranh v li ch ca Anh l ngha v ca
cc nc trn lc a (408).

V. I. L - n i n

Bc-ti-a-r; ngi -rp, ngi B-lt-gi; ngi c-m-ni-a;

ngi Giu-; ngi Th-nh-k (1+1 triu) v cn nhiu
thnh phn dn tc khc na (416).

Mt trong nhng vn ca chu Phi (Nam) l ngi

da en sinh si ny n nhanh hn ngi da trng rt nhiu.
"Mt s ngi di thc cng khai mong mun c khi
ngha km hm s pht trin nguy him ca dn sic !!!!
s Ca-ph v chm dt mi quyn li ca h v
quyn s hu rung t ca h (385)
trong chng: Nhng ci cch chu Phi.
tr. 396: nhng t thuc chu u chu Phi (Hen-s.
Geographische Zeitschrift, 1912):
Anh ..............................................
c ..............................................
Cng-g thuc B .........................
Php ............................................
B-o-nha ..................................

630

Din
t
hay!

Hin nay, ton th gii ang b li cun vo mt trong

cc h thng lin minh, ang tham gia vo mt trong hai
cng-xoc-xi-om ln nhm xm chim th gii: vo Lin
minh tay ba, c tng cng thm Ru-ma-ni hoc vo
nhm do Anh ng u. Duy ch c M l cn cha mun N B
tham gia. Hn na tnh hnh din ra k quc n ni l c
hai cng-xoc-xi-om ni trn, tuy ht sc knh ch vi
nhau trong ton b Th gii c, nhng li nht tr ng h
Nam M chng Bc M (411).
Dn c Ba-t hon ton khng phi l thun nht v
mt dn tc: Ngi Ba-t, ngi Cua-d (2 triu), ngi

Dn c Th-nh-k (1909): ngi Th-nh-k 9 triu; ngi rp 7 triu; ngi Hy-lp 2 3; ngi An-ba-ni 2;
ngi Cua- - 1; ngi c-m-ni-a 1; ngi Bun-ga-ri
1 triu; ngi L-van-tin 1; ngi Xc-bi-a 3/4; ngi
Do-thi 2/3; ngi Va-la-kh - 0.5; ngi Bc-be-r v
ngi da en T-ri-p-li 0.7; nhng ging ngi khc
1. = 29 triu (tr. 422)
Tt nhin s kin quan trng nht trong s pht trin
ngy cng ri bi va qua ca Ba-t l khon tin vay
khng l m Anh v Nga cng cung cp cho Ba-t.
Khon tin vay ln nht trong lch s Ba-t: 70 triu
mc. l s giao dch in hnh ca ch ngha
NB
quc hin i. iu cng c tin hnh c
Ma-rc na. Mt nc no lm cho mt cng quc
hin i hng mnh ni lng thm mun sc mi t
li. Nc l Cu-ba, Li-b-ri-a hoc I-ran cng vy,
- ang trong hon cnh kh khn, ang c nhng s
ri lon m tuy th ngi ta cng c th gii quyt
c nu khng c k no can thip vo. Cng quc
ngoi bang khng cho vt thng kn ming, n lm
tng nhng ri lon sn c v bng th on khiu
khch, n bi thm nhng ri lon mi vo nhng ri
lon c. Cng c khi mt tn khiu khch no b
git, th d nh tin s M-san Ma-ra-k-s, hoc bn
cp bin Bc M Ni-ca-ra-goa, hay l cnh st Tavri-d b buc ti v vic mt lnh Nga o ng bin mt.

V v ( ni )

631

(nhng ri vi ngy sau ngi ta tm thy hn cnh ng

trng ng tn ng xa), v khi i tm k o ng, cnh st
xm phm nh , bt k l t tht ca mt nhn vt tn
gio cao cp. V th l ci nc c nhng s ri lon,
bng ln s phn n t nhin i vi nhng k ngoi bang
gy ri lon. Tnh hnh i ti ch s phn khch ca nhn
dn bng n, ti mc c nhng hnh ng tn bo. Cng
quc ngoi bang gi qun i n tr th cho nhng k
ngoi bang gy ri lon kia v ng thi i nc b xm ln
phi n b cho s xm ln y. Nc khng th tr c.
Lm th no by gi? Th l lc , cng quc ngoi bang
i xm ln s mm ci kh i m tuyn b rng mnh sn
sng gip ng bn thn mn thot ra khi ci kh khn
nh b v ngh cho anh ta vay tin. D nhin l li tc
cng chng ly g lm nh. Bi v s bo m chng c g l
vng chc c. V th l nc nm trong mng vut ca
tn cho vay nng li. T nay n khng thot khi s mnh
ca n c: phi chu s khai ho ca cng quc b bn
xm ln mnh (tr. 443).

632

NB

NB

NB

iu y l do mt nh vn t sn vit! NB
Ngoi nhng cuc xm chim ra, ch ngha quc cng
biu hin ra ci u c che ch cho nhau ngy cng tng,
ch ngha lin . Ngay t thng Mi 1908, mt i hi ton
quc hp La-m, sau nm 1912 li hp Phoc-li
nhng ngi M etc. nc ngoi, c 6 triu cng dn
(476).
Ngay c by gi, An-ba-ni vn c ngi ta
bit n t hn l bit mt phn ln Trung Phi (50).

ni rt r
vn !!

NB

V. I. L - n i n

Trc kia, nhng s bnh trng cn c mt a bn

hot ng no ; tt c cc dn tc phng Ty cn tm
c cho h mt ch mi nc pht trin trong ci
chu u mi ca h, v s ua tranh ch dn ti mt s
cnh tranh c hiu qu m thi. Nhng Bc M khng
mun nghe ni n cc kiu dn na. c th ng ca
ri, Xi-bi-ri ch c li cho nhng ngi mang quc tch
ca mt nc nht nh no thi, cn Nam Phi th
ci s tht u m ny ang th hin r rng mt cch
khng khip: c ch ng trn mt th gii tr
thnh qu cht hp, vic di dn chng cn gip g c
cho chng ta nh trc y, v nhng ngi u buc
phi tn st ln nhau thi. Hin nay cn nhiu t ai,
nhng nhng nc nh trc kia thnh cng quc
ln ri, cn nhng cng quc ln trc kia li tr thnh
cng quc th gii, v by gi h phi quan tm n
vic tm thm din tch cho s dn tng lai ca h.
Ngi M khng nh cho ta nhng t ai ca Bra-xin,
cn cc vng t kh cn T-ri-p-li thuc v th
ang khin ngi Php v cng thm mun. Tr nn c
lit hn, cuc u tranh sinh tn lm cho s hn th gia
nhng ngi u vi nhau cng thm gay gt v s dn
n nhng mu toan tiu dit ln nhau. Cui cng iu
ri s ch c li cho phng ng m thi (215).
Trong chng Chin tranh ginh Cu-ba:
Ngi M bt u t vic tuyn truyn cho quyn
bnh ng ca mi ngi v t kht vng mun c mt
nh nc l tng, trn y hnh phc thanh bnh v
mn nguyn. Rt cuc, h i n ch tin rng s bt
bnh ng ca con ngi l bt di bt dch v kt thc bng

V v ( ni )

633

mt chnh sch bo lc v xm lc. H bt u t

quyn t do v mi mt, t t do bun bn v t do
quan h, t thi khoan dung i vi nhng tn
ngng, cc chng tc v cc quc gia khc. H
i n ch p dng nhng thu quan bo h th
bo nht, n ch ngy cng th ch nhiu hn i
vi nhng ngi theo o Thin cha, n mt
chnh sch xm lng cng quyt i vi cc chng
tc v cc quc gia khc. Trc ht h tc b
quyn nhp tch ca ngi Trung-quc v cm
h vo nc mnh, ri sau , h xo b, khng
phi bng lut php, m l trn thc t, tt c
nhng quyn li ca chnh nhng ngi da en #
h chin u trong ni chin v i v nhng
NB
NB
ngi da en y mt cch v ch v ngu xun th
ha
ha!!
y v cui cng h dng tt c nhng bin php
nh mn hn ch chnh ci dng ngi di dn da
trng trc y h thit tha mong ch. Ci ch
ng ca ngy cng gt gao i lin vi chnh sch
ton cu ca M. hon thnh a v c chim
v s tp trung ang ngy cng tng ln th ch cn
thiu ch c ti na thi (252)
# Idem, tr. 345: Tht ra chin tranh (ni chin)
khng c ngha g, v nhng ngi da en nhng NB
ngi m chin tranh din ra v h, - li ang trn
con ng i n ch b tc ht mi quyn li.
S va chm gia c v M (Xa-moa(*)), gia c
v Anh, gia Anh v Php (Pha-s-a) ngy cng trm
trng thm, v trang ngy cng tng Ch ngha quc tr

634

V. I. L - n i n

thnh mt t thng dng ch ci tinh thn tn cng ph bin

y (253).
(*) Xem tr. 269: T thng Ba n ht thng Nm 1899 ngi
c v ngi Xa-moa vo tnh trng chin tranh cng khai
vi qun Anh v qun M gn A-pi-a.
Trong chng: Thi-bnh-dng v c:
Khi Anh nh ph chun cho thng nht nhng t
ca mnh Bc M thnh mt lnh th t tr Ca-na-a,
th i b phn dn chng Anh khng mun nghe
ni n vic tip tc mt chnh sch mo him nh vy.
c bit, h ang ht sc lo ngi l chnh sch ny s
c bt chc c. C th thng xuyn nghe thy c
kin l vic thnh lp cc quc gia thuc a tham gia
lin bang kiu nh Ca-na-a ch l bc u nhm tch
hon ton chng ra khi chnh quc. Hin nay Anh
ngi ta nh gi vic thnh lp lin bang c l mt
thng li ca chnh sch thuc a, cn Sem-bc-lin th
c tng bc ln tn my xanh l mt v b trng
thuc a c cng m rng v cng c quc! Chng c
g to iu kin thun li cho iu bng kinh nghim
NB
m Anh thu c trong chin tranh Nam Phi. ng l
phi li dng tnh hnh kh khn ca chnh quc
phc v cho li ch ca mnh, ng l phi nh mt s
ngi bi quan on trc, - ngh n vic phi lm cho
nhng mi lin h ca mnh vi nc Anh yu thm i
th tt c cc thuc a, khng tr mt thuc a no,
?
ht sc nhit tnh ng h Anh trong cuc u tranh ca
n-? nc ny v khng nhng biu th lng yu nc m
cn biu th c ch ngha s-vanh n mc khng ai cn
c th nghi ng c na v tnh cht ng n ca chnh

V v ( ni )

635

V. I. L - n i n

636

Ngoi ra: Vic-t a ra cc con s: kt qu ca chnh sch

Ba-lan Ph: 1890 1910 dn c Ph + 29.37%; dn Ba-lan +

sch thuc a m phi t do p dng trong hng

chc nm nay. c ng u nhng thuc a em
qun i ca mnh ng h chnh quc. Cn phi
nh gi cao nhng hy sinh ca c, nht l v tt c
nhng thuc a c u tnh trng ht sc gay go
v ti chnh. Vic nc Anh nhanh chng chp thun
s lin minh m nhng thuc a y k kt chnh
l s cng nhn lng yu nc ca h v chng t
lng tin ca chnh quc i vi thi trung thc ca
h (271).

23.48% (tr. 101). Hng trm triu mc cho vic di dn!!

Th mc sch tham kho:

Smt-tx. Ngh thut chnh tr. 1912. Bc-lanh.
-cng. Chu Phi mi.
NB

Vc-nch. Lch s cc on truyn gio.

(Vai tr ca cc on truyn gio trong vic
cp bc thuc a.)

NB: lin minh nhng k c c quyn, nhng k

tham gia cc t chc c quyn, c l nhng k
c quyn chim gi mt lnh th v cng rng ln,
cng nhau cp bc nhng ngi da vng v da
en v.v..
A. phn P-tx. Nc Anh v lc a, 1910.
R-lp. K s lch s chu u [ngha l ca Sun-t-x].
Txim-mc-man. Bn v chnh sch ton cu. 1901.

L--pn (B), k chy vic, nh ti phit, tn bp

bm, mua Cng-g cho mnh v pht trin Cngg. Mt g in hnh!!58

Vic-t, tr. 85: nhng nm 1880 1900 hot

ng ca cc on truyn gio tng hu nh
gp i.

?
i hi ca nc ai-cp mi

??

Hip c v bo tr ln nhau (khi no? nm 1884 c k;

nm 1887 gia hn n 1890). c + Nga cam oan gi thi
trung lp hu i, nu nh c mt nc th 3 tn cng. Ai? Anh
hay o!! (Mt hnh ng b mt ca c chng li o.)
V lch s ca lin minh Php Nga: ch ngha Bu-lng-gi
1886 1889: 7. I. 1886 Bu-lng-gi vo ni cc. 4. IV. 1889
Bu-lng-gi trn n Bruy-xen, v b buc ti m mu (30. IX.
1891: Bu-lng-gi t st).

V lch s phong tro dn tc Ai-cp:

Europischer Geschichtskalender (ca Sun-tPhong tro
x),
1909, 605 tr.
dn tc
(phong tro sinh vin, s bt bnh dn tc etc.
Ai-cp
etc.).
13. IX. 1909. i hi thanh nin Ai-cp GiNB
ne-v (gn 100 ngi). Cy-r Hc-i ha s bo v
Bt tay
s nghip ca h H ngh vin, h ngh s Ktthn
tn
ngi Ai-r-len nhc li s on kt anh em
t h i n vi
Ai-r-len gia Ai-cp v Ai-r-len.

NB:

V v ( ni )

637

Tc-i-. Nc Php v cc lin minh

ng-r Tc-i- (b th th nht danh d ca s qun). Nc
Php v cc lin minh. Cuc u tranh ginh th cn bng.
Pa-ri, 1909. ((Mt trc tc rt c ch!))
tr. 17, tc gi vit: trong bc th phm thng Khi
(!!) ca mnh vit v Lin minh tay ba, mt i trng no?
rt cn thit chng li ch ngha s-vanh Php
NB
Nga, ngi Gi-re-x l ngi duy nht bt chp lch s u?
v a l, khng cng nhn ci chn l hin nhin
ny (s cn thit phi c lin minh Php Nga).
Thc ra, chnh ngi Gi-re-x t thay i
kin (khi no? u?) tuyn b vo ngy 23. 1.
sic!
1903 rng mnh khng h phn i, v nguyn tc, lin
minh vi nc Nga (tr. 29)
Cc cuc chin tranh gia Anh vi Php tranh ginh
quyn thng tr: 1688 1697; 1701 1711; 1742 1748; 1754
1763; 1778 1783; 1793 1815 (tr. 41).
c vi Anh:
hip c 14. VI. 1890
phn chia chu Phi

15. XI. 1893

Hip c b mt nm 1898 quy nh trc tng
!!
lai ca cc thuc a B-o-nha, theo nhng iu kin
t ai bit (52).
T lu (ngay t thi Mt-di-ni 1838! Tr. 95), nc nhm
ng Bc Phi. Bi-xmc vit v vn cho Mt-di-ni nm
1866. Lng cm th v chuyn Tuy-ni-di (1881) y v
pha c.
Nhng tht bi A-bt-xi-ni v khng hong ti chnh buc
phi xa ri c. Nm 1900, cc ngn hng Php cu th
trng La-m (101)1)

V. I. L - n i n

638

Khng hong kinh t c lm cho phi gn gi, v

mt chnh tr, vi Php (102)1). Th trng tin t c khng
gnh vc ni chc trch l ch ngn hng ca (102)1)
XII. 1900: trao i thng ip thn thin gia Php v .
NB nin i 1882 1900: l ng minh ca c:
tr. 105.
Chuyn g s n, nu nc nm 1905 x s i vi
chng ta nh nc nm 1889? (109)
Vi Ty-ban-nha s gip ca nhng t bn Php
(113)
6. X. 1904 hip nh gia Php v Ty-ban-nha (phn chia
Ma-rc)
cuc chin u ca Php chng c (sau 1870) mt mt l
cuc u tranh gi th cn bng, mt khc l cuc u tranh
ginh b quyn (344)
u? Cri-xpi trc kia l mt ngi v ht sc c
gng sa li iu !!
Tc gi - Tc-i- - bn thn l mt nh ngoi giao, mt
chuyn gia! Ni rt nhiu v vai tr ca ti chnh. Nhng nhn
xt tng qut th y v tt. B ch v cn thit, vi t cch
l lch s ngoi giao, theo quan im Php.
Sch tham kho:
Ru-ia. Cuc ua tranh Anh Nga chu
K. Pha-s-a.
G. M. Phi-a-min-g. C s ti chnh ca tnh hu ngh
Php .
A. Bi- (cu i s Php ca chng ta La-m). Php v .
1)

V v ( ni )

639

Lu-t-gi Ghi-a-la (hay l Ki-a-la?). Vi trang lch s hin

i.
Vch-to Be-ra. S kin Ma-rc.
R-n Pi-nng. quc a-trung-hi.
M-vin.
t ho c Phran-pho
n hi ngh an-kh-xi-ra
ng-r M-vin. T ho c Phran-pho n Hi ngh An-khxi-ra. Pa-ri, 1909. c qua; ch c iu l yu hn, ri rc
hn, chm bim hn, ti hp hn. ng kia (Tc-i-) l
nh vit s v nh ngoi giao. M-vin l ngi vit vn
chm bim.
ng ra ch l lc ghi cc s kin khong 1905 [ ti hp
hn rt nhiu].
s tay chnh tr
S tay chnh tr
Ca La-bng v nhng ngi khc.
Tp I. Nhng nguyn tc c bn ca chnh tr.
(Nhng iu chung chung, ch i ngh, etc.)
Tp II. Cc mc tiu ca chnh tr, 1912. Trnh by tng
qut cc vn chnh tr: cc ng phi, thuc a, c h n h
s c h i n g o i (NB) etc. etc.
Mt ti liu trnh by tng qut ngn gn rt b NB
ch, do cc chuyn vin vit, c nu th mc sch
tham kho.
Vn Ba-lan c
chnh sch i ngoi ca tt c cc nc
vn trng hc
bi bo ca Bc-stanh v ch ngha
xt li trong phong tro dn ch x
hi etc.

NB:

s bnh trng ca
c
cc mc tiu chnh tr
ca cc cng quc
hin i"

640

V. I. L - n i n

nc c v chin tranh th gii

Nc c v chin tranh th gii.
(Tuyn tp cc bi bo: 686 tr.) Bc-lanh, 1915.
(Nxb. . Hin-tx, Phr. My-nch-k v nhng ngi khc)
Gio s tin s Han-x Uy-bc-xbe-g (Vin). Nc
Nga v ch ngha lin Xla-v mt bn khi lun b
NB
ch v nn ngoi giao Nga, c nu ra mt lot t liu
Mc-ten-x: Tuyn tp cc hip c, 15, tr. 237 (bc th ca
quc v khanh Nt-xen-r- gi Ki-x-lp, i s Pa-ri, ngy
30. VIII. 1848 v vic Php xch li gn Nga chng c).
Bc-xu-cp. Cuc i ca P-g-in, 5, tr. 330 v cc trang
tip; 9, tr. 262 (bn phc trnh ca P-g-in nm 1840 v vic
gii phng nhng ngi Xla-v o).
Ti-t-tsp. Trong bn phc trnh Nc Nga v cch mng
(gi A-lch-xan-r II) Tip s c t do, nu Ga-li-xi-a l
ca Nga (H s lu tr ca Nga, 1873, tr. 926 v cc trang
tip).
Bn phc trnh nm 1864. Chnh sch hin i (vit theo
ch th ca Goc-tsa-cp) cho rng nhng ngi Xla-v o
phi ch nc Nga em t do li cho: (ch-hc-t) Gic th b
mt ca Nga 1864" trong t Deutsche Rundschau, VI, 11, tr.
209 v cc trang tip.
Hi t thin Xla-v Mt-xc-va. Chnh sch ca hi .
a-ni-lp-xki. Nc Nga v chu u: cc bi bo trong t
Bnh minh 1869 1870 v quyn sch: xut bn ln th 1,
1871.
a-ni-lp-xki chng minh rng tht bi ca Php lm
cho Php v c hn hc v th ch vi nhau, l rt c
li cho Nga cho Nga thng tr ( ng trn t Bnh
minh 1871, thng Ging; in li trong Tuyn tp cc bi

V v ( ni )

641

bo v kinh t v chnh tr ca a-ni-lp-xki. Xanh P-tc-bua,

1890, tr. 27 v 29).

Pha--p. kin v vn phng ng. Xanh P-tcbua, 1870.

Bn phc trnh ca P. A. Xa-bu-rp. H s lu tr ca Nga,

1912, I, tr. 470 ((thnh cng ca qun i Ph, 1870, cng l
thng li ca chng ta. Sic!!!)).
I-van Xc-gh--vch c-xa-cp: din vn ngy 4 thng By
1878 (chng li nn ngoi giao Nga v gin tip chng Nga
hong: khng hi lng v hi ngh Bc-lanh).
P-crp-xki. Chnh sch i ngoi ca Nga trong Lch s
nc Nga th k 19, 9, tr. 204 v cc trang tip (v tr. 174) (v vic
nc Nga nhm ng Bun-ga-ri v ng st ca n nm 1877).
Ch ngha Xla-v mi hi nm 1908 v xung quanh thi
gian .
Xem Truyn tin chu u, 1909, s 1, tr. 386

Thng Nm 1908: chuyn i Nga (Xanh P-tc-bua) ca mt

ngi Tip (ngh s), mt ngi Xl-vc theo phi t do v mt
ngi Ty U-cra-i-na thn Nga.
mp-xki. c, Nga v vn Ba-lan
(k hoch ho gii ngi Ba-lan vi Nga bng cch p bc
ngi U-cra-i-na).
P. Xt-ru-v. Patriotica, tr. 213 (Thi k Xla-v).
Tun bo Mt-xc-va, 1910, s 27, ct 4.
p-gh-ni T-ru-b-tx-ci phn i Men-si-cp tn
thnh vic xch li gn ngi Ba-lan.

G-ri-a-i-np (gim c cc lu tr b ngoi giao): B-xpho

v c-a-nen. 1 9 0 7.

642

V. I. L - n i n

G. T-ru-b-xt-ci. Nc Nga, mt cng quc ln, tr. 122

(tm thi trong phe ch th c ch hn!!!)
Gr. p-r-i-np (h ngh s). H t tng ca vn Cn
ng, Xanh P-tc-bua, 1911.
Tin tc Xla-v, 1913, s 8 (6/19. I. 1913); 1912, s 45 (10/23.
XI. 1912).
M t m t x c h m i , 1914, s 13, tr. 407 (28.
III. 1914) 3 thng trc Xa-ra--v, Bri-an-tsa-ni-np
NB
tin on l sau 1 thng ri 2 thng s c chin tranh
chu u.
Phran-k. Cc cng quc ln ng

Cng , bi bo ca t-t Phran-k. Cc cng quc ln

ng .
Mt cun sch b ch su tp cc s kin (v mt phn l
nhng ch dn cc ngun t liu) cho thy Anh v Php cp
bc Trung-quc nh th no (Php cp bc Trung-k, Anh
cp bc Min-in, Ty-tng, Php cp bc Xim v Anh
cp bc nhng vng t c hoc nhng nc ph thuc ca
Trung-quc).
tr. 442: Nh cc bn phc trnh ca b
tc Ha-i-a-xi, i s Nht, nu r, - rt tic
rng sau ny chnh ph T-ki- cm cng b
NB:
cc bn phc trnh y, - theo sng kin ca Gi1898: thng dp Sem-bc-lin, nm 1898 Lun-n c
lng v vic cc cuc thng lng vi Nht v vn lin
thnh lp lin
minh tay ba Anh Nht - c, ngn chn
minh Anh Nga xm nhp thm vo ng . Chuyn ny
c Nht
chng li Nga xy ra ng vo lc Lun-n b mt yu cu
Bc-lanh thnh lp lin minh Anh c. Nhng

V v ( ni )

643

yu cu y khng c kt qu, c l ch v
Anh khng th a ra hoc ngh vi c Khng ng gi
mt iu g khc ngoi ci vinh hnh nh c vi nhau!!
nc Nga. Cn Nht th sn sng khng do
d gia nhp lin minh vi c (442 3).
Thng By 1910 (tr. 456) hip c gia Nga vi
Nht: Nht c t do hnh ng Triu-tin. [Mt
NB
vi tun l sau, Triu-tin b sp nhp].
- Nga Mng-c (ma xun 1911, hip c gia
Nga vi Trung-quc).
17. IX. 1914: hip c gia Nga vi Mng-c c
NB
lp (trn thc t thit lp ch bo h ca Nga
Mng-c).
1911: hip c gia Anh vi Nht (thay cho hip c c)
Anh s trung lp nu nh c chin tranh gia Nht vi M. (R
rng l Nht c t do chng c).

n-k. Tin s ca chin tranh

I b i d e m Hc-man n - k n . Tin s ca chin tranh.

T r . 4 7 5 7 : Nm 1898, Anh thng
lng vi c lp lin minh chng Nga
(The Saturday Review do rng dn chng s
thanh ton vi triu nh nu n lin minh vi
c!!) v h khng tho thun c vi
nhau: Anh ni rng: c i hi nhiu qu
(477), nhng theo ng ta ni th l khng
ng s tht, Bc-lanh chng ra mt yu
cu g (?!!?). Mi thng X. 1898 ngi ta m i
k c mt hip c tr nh trc rng c

V. I. L - n i n

644

( )
NB
li chu
ngc!

v Anh trong tng lai s xm nhp v kinh t

vo cc thuc a ca B-o-nha, nu nh Bo-nha khng lm trn c bn phn ca mnh
trong vn tr n (477).

Thng X. 1898, Anh v c c h i a n h a u nhng thuc

a ca B-o-nha.

t-l
chnh sch x hi quc ch ngha
Gioc-gi t-l. Chnh sch x hi quc ch ngha. - ixra--li, Na-p-l-ng III, Bi-xmc. Lc kho. Ti-u-binghen, 1897 (44 tr.). Li ta : III. 1897.)
((In li cc bi bo trong tp ch Die Zukunft)).
Mt cun sch nh b ch! Sau li ni u ngn gn v
phong tro hin chng (nhng cu ni v nhng s ch
i thin nin vn i trn th gian" (2), v "nhng o tng
(2) v vai tr ca chng trong phong tro qun chng etc.),
t-l dnh mt chng ni v Cc-ly-l v hc thuyt x
hi qu tc ca ng (ph phn ch ngha t bn, cm th
ch dn ch, ku gi phong kin ho hot ng kinh t
hin i (11), t tng ca tng lp qu tc x hi). Sau
l chng III: Chnh sch x hi ca i-xra--li". Ngi Dothi, mt g phiu lu, lc u l ngi cp tin, chuyn
sang ng bo th, n nh cha chm, b nho bng do bi
din vn u tin ngh vin (1838), i-xra--li l lnh t
ng bo th v th tng nm 1868. p dng t tng ch
qun ch + tng lp qu tc x hi (thc cht l: li dng
cuc u tranh gia giai cp t sn vi giai cp v sn). Ci

V v ( ni )

645

cch bu c nm 1867 (Cc-ly-l in cung chi ra

cuc ci cch trong bi vn tro phng Xui dng Nia-ga, ri sao na?), nhng nhng b nh v ve vn
phong tro cng nhn mt tnh cht cch mng, chnh
sch thuc a v i ngoi xut sc 1874 1880. Tm li =
mt tn quc x hi (tr. 22) v n h i u c h l
chnh sch quc x hi etc.
V d: ch ngha quc x hi v.v., tr. 44, tr.
43, tr. 35.

!!

Chng IV l ni v Na-p-l-ng III. Cng l mt k phiu

lu, mt ngi m mng. Tc gi: S bn cng ho bin mt
(1844). S pht trin kinh t xut sc, - chnh sch i ngoi
xut sc, - u tranh in cung vi cc t chc chnh tr ca
cng nhn v k h u y n k h c h c c t c h c k i n h t
((tr. 32)), - cc qu tng tr (ve vn tt c cc giai cp). Lchxt, trong cun sch vit v cc cng on Php, cng nhn
l tnh cnh ca cng nhn Php hi 1850 70 c s ci thin r
rt v chnh sch ca Na-p-l-ng III c s thnh cng no :
Mt mt l k lut v s gim st cng nhn, mt khc l ci
thin tnh cnh vt cht ca h, l t tng m chnh sch
i ni ca Lu-i Na-p-l-ng khng bao gi xa ri (Lch-xt,
ghi theo on do t-l trch dn, tr. 34).
Chng V. Chnh sch x hi ca Bi-xmc.
L mt nc ca trng hc v tri lnh d nhin l Ph
phi tr thnh nc mu mc ca chnh sch x hi quc
ch ngha (36): cuc u tranh ca Bi-xmc chng t do t
tng, ve vn cng nhn, quyn u phiu ph thng ( khch
giai cp t sn chng giai cp v sn), cc o lut x hi bo
him x hi (c t-l ca ngi).
kt lun (tr. 43) t-l ni rng "khng nn
((!!ha ha!!)) so snh iu ny vi ch ngha X-da thi

646

V. I. L - n i n

La-m suy tn, v ngi c ng h khng phi l

nhng k bnh dn n bm, m l nhng ngi lao
ng. Cn Pru-ng th vit ( u?) (trch dn Prung: Chng ta khng nhn mt xu nh ca nc
ngoi, tr. 43) rng ch ngha X-da (La-m) sng bng
!!
cch cp bc cc dn tc khc, cn by gi, khng
phi l nh vy.
Xt v mt bao hm s bn vng, ch
ngha quc x hi v mt khch
xem ngquan l mt bc tin ln lao trong s
ghen vit v
nghip a giai cp v sn vo x hi hin i
Na-p-l-ng
v trong s nghip hp tc tch cc ca giai
III versus Bixmc
cp v sn trong vic thc hin nhng nhim
v vn ho ca x hi (44). ((Gc r ca ch
ngha x hi s-vanh!!)) v vy ch ngha
Ch ngha
quc x hi l mt o tng c ngha
B-na-pc-t
lch s ton th gii v ch ngha l c ch,
mc d n khng ho gii c giai cp v
sn, l k th ca c i-xra--li ln ca Na-pl-ng III v Bi-xmc.
((Ht cun sch nh ca t-l)).
dch-phrt. Tn ty-lan
ng-r Dch-phrt. Tn Ty-lan. Bc-lanh, 1909.
(NB chng 28: Ch ngha quc).
y l mt cun lc kho rt b ch, c quy m chnh
tr v kinh t rng ln. Tnh c o ca ch ngha
quc: tnh khp kn trong mt phm vi ring. N g i t a
NB

hon ton khng cho ngi da

v n g v o t n c c a m n h . S hn ch
c c [v d: 100 li-vr xtc-linh!!! tr. 190] i vi s

V v ( ni )

647

nhp c ni chung. Mt t nc tn cng tri t

(mun n c phi i 4 ngy tri!). Mt nc ln gn
bng , m dn s ch c < 1 triu ngi!!! (9 0 0 0 0 0
tr. 189; nm 1907 mi c c 929 nghn, tr. 234; 1/2
nc Php) ((kh hu tuyt vi etc.)).
Tnh cht ua i ca dn chng (chng XXI): tm l y
t trc x hi quyn qu (hun tc l mt tc danh d,
ngi ta phi b rp trc n), trc ch qun ch Anh,
trc cung nh etc. etc. Dn s pht trin r t c h m c h p .
Mt t nc ca nhng ngi tiu th dn lc hu, khng
c vn ho, ngu mui, ch k, h du nhp vn ho t Anh
sang v gi kh kh nn vn ho nh ch gi xng. (Dn
bn x ngi Ma--ri - b git sch; bng sng v bng
gm; hng lot cuc chin tranh.)
V d: truy bc nhng cng nhn (tr. 191) o (NB) di c
(1893, 1898 -): ng cng nhn truy bc h.
Quyn bnh ng ca ph n. Cuc u tranh vi nn
nghin ru. Ch ngha tng l: lng sng o tng ln; v
vn gio phi.
Chng li s on kt vi c: chng ti ch quan tm n
chng ti thi, chng ti l nc tt p nht th gii (293) (!!)
Ch ngha quc Tn Ty-lan (tr. 294) hnh
thi c bit ca n (ibidem) ch ngha s-vanh NB
hiu chin thuc a (295 idem 296) c th gi l ch
ngha quc chu c (295).
Hai tro lu ca ch ngha quc (c hai u hon ton c
th iu ho vi nhau):
1) ch ngha quc nc ln (tham gia vo
ch ngha quc Anh).
NB:
2) ch ngha quc a phng (295)
ch ngha
NB tnh bit lp ca n tnh khp kn trong mt
quc a
phm vi ring.
phng

648

V. I. L - n i n

Nhng s phn i chng s c mt ca ngi Php Tn

Ca-l--ni chng vic ngi c chim Xa-moa (297), v.v..
S hn th quyt lit, theo quan im i Tn Ty-lan, sinh ra
l v vn
Thng VI. 1901, Tn Ty-lan xm ln qun o Cc.
Tn Ty-lan = thuc a trung thnh nht, tn tu nht ca
nc Anh.
N do nh nc
Nhng ngi cc
vay: 51.2 triu li-vr k yu nc trong
xtc-linh (trong s cuc chin tranh B-e
66.5) l t bn ca (307) ( gi qun
i n chng li
Anh
Thng mi 66% ngi B-e)
vi Anh
Th tng Xt-n l i din cho ch ngha quc chu c.
Mt tn quc thc th (310) (cht ngy 10. VI. 1906.
L th tng (1893 1906) (tr. 71))
Chuyn i Anh u tin ca ng ta 1897

ln th hai
1902
Con ngi tin tin u tranh cho mt chnh
NB
sch x hi bt u li xung hng th hai
chnh sch x
trong con ngi ng ta (Xt-n) v nhng ch
hi + ch
hng u cho con ngi chnh khch quc
ngha
ch ngha v theo chnh sch thu quan bo h
quc!
(311). Mc d l nh ci cch (ng h ci cch
Tn Ty-lan), nhng Anh, ng ta li xun xoe
bn cnh ng bo th. Cc ng vin ng bo
NB
th ra sc tng bc nh x hi ch ngha Xtn (311), T h e T i m e s , 18. VI. 1902: li
tng bc Xt-n, nh cp tin, nh dn ch,
ngi quc ch ngha!! (trch dn, tr. 311).
S ln mnh ca t tng thu sut u i v thc tin thi
hnh thu sut

V v ( ni )

649

Ch ngha x hi ca h: Nhng ngi Tn Tylan rt thc t v c hi ch ngha n mc tr tro (67)

NB
- - - v cng nhn cng vy (67), h hon ton bo th,
h c ci m bo v (ibidem).
(Xt-n l i din cho phi cng nhn trong ng t do
(68)).
Cc o lut v bo h lao ng thanh
tra nh my c khi lm vic nh - tun l
lm vic l 48 gi (o lut 1901) i vi
nam gii, 45 gi i vi n gii, tin lng
NB:
ti thiu etc.
giai cp t sn
To n trng ti bt buc etc.
quc ch
Cha kho cho tt c nhng ci l ch
ngha mua
thu quan bo h (140) v s p h n
chuc cng
v i n h ca cng nghip ((S phn vinh
nhn bng
c l khng duy tr c trong iu kin t
nhng ci
do bun bn)) Tin hu cho ngi gi (65
cch x hi
tui)
Hnh thnh quyn s hu rung t nh; mua nhng in
sn ln (cp ot v.v. mt cch v cng tin ca nhng
ngi Ma--ri v.v.) bn li cho cc tiu ch) - l dn ch,
ch khng phi l ch ngha x hi (175). ((ng!))
Bin s hu rung t ln thnh s hu rung t nh!
Cch mng Php cng lm iu (175)

Ht-s. Tuc-k-xtan ca Nga

t - t H t - s . Tuc-k-xtan ca Nga v cc khuynh hng
ca chnh sch thuc a hin ti ca Nga (Schmollers
Jahrbuch, xut bn nm th 37. 1913, quyn 2).
((Tc gi bit ting Nga, Tuc-k-xtan NB v nghin
cu sch bo rt k)).

V. I. L - n i n

650

Nc Nga tiu dng khong 11 triu pt bng (100

triu rp) a t Tuc-k-xtan (+ Khi-va + Bu-kha-ra)
n, khong t 11 n 12 triu a t chu M n.

NB

Tuc-k-xtan = 1.5 triu dm vung (1 dm vung = 1.13 km2)

Khi-va
0.05
Bu-kha-ra
0.2
= 1.75 (ln gn gp 4 nc c). Dn s [ca Tuc-k-xtan]
= 5.3 triu (1897) v 6+7 triu (1910).
Dn c hn hp n- I-ran phn ln l Tuyc-c Mng-c.
Khp ni u c chi nhnh ca cc ngn hng ln ca Nga
i sng kinh t thuc a sm ut, ngy cng pht
trin (tr. 388)
o Hi thng tr y. Hon ton t do tn ngng. C h

ngha lin Hi:

BN

Ch ngha
lin Hi
Nga

Ngi Tc-ta theo o Hi min Bc,

vng Vn-ga (ngi N-gai) v Ty Xi-bi-ri
ang a cng tc c ng theo ch ngha
lin Hi vo tin hnh trong mi trng ca
nhng ngi Xc-t v Kic-ghi-di vn kh
yn n v mt ny. V mt vn hc v chnh
tr, nhng phn t tr thc Tc-ta hin nay
l nhng phn t tin tin ca o Hi, l
nhng ngi kin quyt nht v c uy tn
nht tn thnh o Hi. V o Hi trc ht
phi hm n h v s cng c bn trong v
bn ngoi ca mnh v v s pht trin vn ho

V v ( ni )

ca mnh. Nm 1 8 8 0 Nga c n 11 triu

ngi Hi gio, ton b sch in ra ca h ch
c 7 8 cun; h c 1 nh in, 4 lnh t v 12
ngi c trnh vn ho i hc, trong 1
ngi hc Ty u. Nm 1 9 1 0 h c
20 triu ngi, c hn 1000 sch in, 14 nh in
v 16 n phm nh k, 200 ngi hc i
hc Nga v 20 ngi hc Ty u, gn
100 nh vn, 6 trng cao ng v 5000
trng tiu hc, 37 c quan t thin, 3 ngn
hng khng ln lm v 3 ngn hng nng
thn1). Chnh ci phong tro o Hi v i
lan n c cc b lc nh V-chi-a-ki,
Tr-r-mi-x, Tru-va-s v c nghin
cu trong mt cng trnh 2) nht l trong
lnh vc hc ng v gio dc. Trong vng
10 nm gn y, dn theo o Hi Nga
pht trin rt mnh v mt vn ha, v d:
ngi Tc-ta vng Ca-dan hin nay c 150
ngi dn c mt gio ng v mt v
trng gio. Trong khi th nhng ngi Nga

-xt-r-u-mp. Th gii o Hi.

Ta-sken, 1912.
Cng ng ta. Ngi Xc-t. Ta-sken, 1908.
Cng ng ta. Kinh C-ran v s tin b.
Ta-sken, 1903.

651

1880

V. I. L - n i n

652

!!!
1 : 100

1 : 2000

1910

1 8 8 0 v
1 9 1 0 : 12
200 ngi c
hc vn cao
1 14 nh in
0 16 n
phm nh k
8 1000
quyn sch
NB

:NB

s gn gi vi
nhng ngi
theo o Hi.
n v
Trung-quc

1)

2)

NB

Gim mc An-ry v N. V. Ni-cn-xki. Nhng ti liu

thng k quan trng nht v nhng ngi d tc min
ng nc Nga. Ca-dan, 1912.

t pha
Bc ni
lon

v nhng ngi d tc ngay vng ny c

1500 ngi dn mi c mt linh mc; c
1 0 0 n g i T c - t a c nam ln n th
c m t t r n g h c ; trong khi
nhng ngi theo chnh gio c 1 5 0 0
3 0 0 0 ngi mi c c mt trng hc.
Vic ph bin sch v bo ch ca ngi
Tc-ta theo o Hi cng pht trin rng ra
hn nhiu. Nu nh u th v vn ho v
kh nng tn ti dn n ch ngi Tc-ta
theo o Hi ng ho c mt cch d
dng hn nhng ngi d tc theo o Cc, cng nh theo a thn gio th by gi
ngi Tc-ta rt lo lng v chnh sch gio
dc dn tc ch ngha ca chnh ph, mt
chnh sch c u-ma ng h (ngn ng
dng trong nh trng!) v h c xu
hng tr thnh nhng ngi kh bo hn
v s tn thnh s cng phn hin ang
bao trm ton b th gii nhng ngi
theo o Hi, v sn sng d a v o

nhng ngi theo o Hi

T r u n g - q u c v n - . ng
thi, mi lin h vi dn theo o Hi
Tuc-k-xtan tt nhin ny sinh; v tht
vy, s ni lon lin Hi l t p h a B c
m n vi h. Chnh ph Nga lo ngi
trc s xm nhp ca nhng ngi
Tc-ta theo o Hi v tm cch ngn
nga khng cho h vo Tuc-k-xtan. Thc
ra, chnh sch nh trng ca Nga Tuc-

V v ( ni )

653

k-xtan hon ton khng phi l dn tc ch

ngha mt cht no c t do tn ngng v
trng hc dn tc. Ngi Xc-t thch hc
ting Nga: nhng trng dy hc bng ting
Nga c dn a phng thch n hc
Do nh hng ca i sng kinh t, ngi
Xc-t c u c thc tin ngy cng thy r
ngha ca vic hc ting Nga, coi l ngn
ng quc gia v thng dng. Mt qu trnh
Nga ha v mt vn ho ang din ra mt
cch rt t t (406 409)
V ti nc, tr. 362 trong quyn ba: vng Da-ca-xpin
+ X-r - a-rin-xc + Xa-ma-r-can- + Phe-r-ga-na 2
triu -xi-a-ti-na rung t c ti, trong 1,0 triu
trng la m, 0,379 trng bng.
Ergo (tr. 363) trong tng s rung t 159 triu -xi-a-tina th 1563/4 kh cn v cn ci; ch c 21/4 c ti nc
nhn to.

V. I. L - n i n

654

Bi bo c nhan Phi phn ng Trung-quc.

Tc gi dch nhng iu l ca cc ng v cc
Ch
t chc x hi ch ngha Trung-quc. Tc gi vit:
iu lm cho ngi ta ngc nhin l nhng iu l
ngha x
th khng r rng v cha ng nhng nguyn
hi
vng tt p. Ting Trung-quc ch c mt t duy
Trungnht ch c ch ngha x hi ln x hi (sahuy). Hng lot nhng ngi x hi ch ngha
quc
b x t hnh. Cng nhn Vn (ngi Thng-hi)
( b x t hnh) l ngi sng lp ra ng cng
nhn ca nc cng ho Trung-hoa. Hi u nm
1913, ng ny t chc thnh cng mt cuc bi
cng ba ngy lin ca cng nhn chm bc
Thng-hi. Cng lnh rt khng r rng.
Trc kia c c ng x hi ch ngha
Trung-quc v mt ng x hi ch ngha thc
s (sic!). Phn ln th lnh u b x t hnh. Cc
ng b Vin Th Khi ph ht.

Ti liu tham kho:

NB: B tc Gioc-c phn Vc-ten-buc. S xm nhp ca
nc Nga vo chu . Bc-lanh, 1900.
H. Vam-b-ri. Thc lc ca Nga chu . Lai-pxch, 1871.
Cc-dn. Nga vng Trung . Lun-n, 1889.
A-ba-da. Chinh phc Tuc-k-xtan. Xanh P-tc-bua, 1902.

Na-ha-x. Hon cnh kinh t

v x hi ca nng dn ai-cp

G i - d p Ph. Na-ha-x. Hon cnh kinh t v x hi ca

nng dn Ai-cp.
(Lun n.) Pa-ri, 1901.
Mt cun sch rt non nt. C dn ti liu tham

Ch ngha x hi Trung-quc
Die Neue Zeit, 1913 14, XXXII, 1, tr. 711 2.
Thut li bi bo ca A . G i - x (Thng-hi) trong The
Socialist Review (1913, s 1).

kho.
Nng dn
Ai-cp

Miu t (qu ngn) s bn cng tuyt vng ca

nng dn sng trong cc lu tranh vch t, khng
c c, cng vi sc vt, lm vic t sng n
ti. S khip nhc, ngu dt nh l Nga.

V v ( ni )

655

Quan im v cng c o: quan im dn tu t do ch

ngha hon ton nh Nga trong nhng nm 1880 1900!!
tr. 38, ch gii. Nc Anh bp nght nn cng nghip!!!
Noi Txai-t, XXX, 1

V. I. L - n i n

656

Nht
Trung-quc
p-ga-ni-xtan
Ba-t

Cau-xky. Hnh ng ca qun chng

Die Neue Zeit, XXX, 1 (1912).

NB: tr. 45 (Cc-l Cau-xky). Qun chng = 30 triu. 1/10
c t chc. NB.

(4)

km2
Dn s
triu
triu
0.4...
46.5
3.9..
319.5
7.3...
10.6
0.5...
4.5
1.6...
9.0
390.1
480
870
0.2
7.9
0.04
0.4

Lin-c. Cc qu tit kim c phi l c quan t

thin khng?

tr. 60. Cc qu tit kim: 1/4 s tit kim = 87% tng s tin
gi. (Ph 1909). (S tin gi > 600 mc.)

Dn s Cc nc Cc thuc
triu
ph thuc
a
) 400
< 5%
< 5%
) 250 40 50 %
10%
) 900
> 50%
1550
gn 480 triu
? 60 100 (?)
dn s tnh theo triu ngi,
trong
cc nc cc
thuc
ph
a
thuc
ton b

thuc a
)

0.14

498.5 )

8.6

17.3 )

17.3

481.2

400

...20 +

250 .100 +
900

. +

1550 .120 +

20 = 40
10%
25 = 125
50%
500= 500
60%
545= 665

Nhng tnh ton v dn s ca cc nc

trong cc
S
Dn s trong cc
thuc a:
lng
triu
nc ph
S
(dn s)
cc
ngi
thuc
triu
lng
nc (c tnh)
15
220
(10 15)
20.2
23
145
(khng c?)
713.5 (?)

() Ty u
Chu M
=
() ng u v
phn chu

38

365

(10 15)

14

(?)

12

215

25

(?)

60 .

480

(?)

74

519

() Phn cn li
ca chu ,
chu Phi v c 64 (?)

870

(90 100?)
cc nc na
ph thuc,
gn 300?

= 114 (?)

1450

100 115

ca n

km2 dn s
(triu)
Nga ...
5.3 106.2
+
Khi-va .
0.06
0.5
Bu-kha-ra..
0.2
1.5
9.2
Cp-ca-d
0.5
Trung
3.5
7.7
Xi-bi-ri... 12.5
5.7
Nga ... 22.1 130.8
o Hung 0.6
45.3
Xc-bi-a..... 0.05
2.5
5.9
Ru-ma-ni................... 0.1

trong cc cc thuc
nc ph
a
thuc
gn 60

24.6

(60?)
(gn 25)
?
?

dn s
triu

(5)

(5) 24.6
----

V v ( ni )

km2

Bun-gari.
Hylp.
Th-nhk..
+
Chu ..

dn s
(triu)

657

0.1

0.06
..
0.1..............

3.7

trong
cc nc
ph thuc
?

2.4

5.9

(?)

1.8

17.2

cc
thuc
a

dn s
triu

(KXI)

Mc lc

Chin tranh v ch ngha quc

1.9

23.1

(10?)

khng k A-ra-bi? + 2.5 km2, 1.9 triu dn

213.7

658

(90 100)

S lng cc nc
c lp ph thuc
38
29 + 7
12
7 +5
64
2 - 4 60 - 62

(5)

2
5
(?
)

7
5
12

Ty u v chu M:
ng u:
o Hung
Nga, cc nc vng Ban-cng v Th-nh-k (mt phn
chu , nh vy trong c):
Phn cn li ca chu , chu Phi v c.

Bc-n-hc-i
Ruy-oc-ph
Mc-cy: Trung-quc
Luy-ca-x
Ben-g
Roc-bch
Xc-t-ri-t ph. Van-t-hau-xen
Cr-m

[5 10]
[11 19]
[20 22]
[22 23]
[24 26]
[27]
[28 30]
[33]

Ruy-oc-ph NB 16 tr.
Ben-g NB 26 tr.
Anh (1897 1911) 998.5 triu li-vr xtc-linh
19.97 t mc
c
5 490 triu mc
5.5 t mc.
Nhng on trch cc bo

Lcho de Paris, 13. X. 1914.

Bi bo ca Giu-ni-t v cuc ni chuyn ca Giu- vi Lghin.

V ( xki )

659

Cuc ni chuyn ca ngi Giu-, th k Tng lin on

lao ng, vi ngh s x hi ch ngha c, l ngi L-ghin, ngy
24 thng By nm nay, hn na li Bruy-xen, s l mt bi hc
b ch bit bao nu nhng nh cng on ch ngha ca chng ta
mun li dng c bi hc ! Ngy v a im u c
ngha tng trng. Ngi nh lm g trnh c chin
tranh? Ngi Giu- hi. Ngi c quyt tm hnh ng khng?
V pha chng ti, chng ti s sn sng p ng li ku gi ca
ngi. V ng ta ni thm: V mc d nhng cu hi ny c
nhc i nhc li nhiu ln nhng L-ghin vn khng tr li g
c. Chng ti ri Bruy-xen, tin chc rng lng tin ca chng ti
i vi thin ch ca cc t chc c s phi mt i. ng ta
rt ra kt lun g t tht bi ca mnh? Ti tip tc trch dn bi
ca ng ta: Chng ti son ra mt bn co trng nhc nh
mi ngi rng cch duy nht nhm lm cho cc quan h quc t
c bn vng v chc chn, - l tin hnh khp ni cng
mt hot ng u tranh cho ho bnh v phn i chin tranh.
Cc s kin va chng minh cho ng ta thy rng ci hot ng
chung kiu y l khng th thc hin c. ng ta cho rng
nhng s kin ch l ngu nhin v vn c tip tc gi o
tng , mt o tng sai lm n ni ngi ta ch mi ngh
n n, phi run ln ri. Nu ngi L-ghin t ra l mt con
ngi t trung thc hn v ha sung vi ng bn ngy th ca
mnh l s gip ng ta nhng sau khng gip g, th s ra
sao? Nhng thi, chng ta s chng ngh ti nhng tai ho hin
cha xy ra. V sau l li khuyn ngi Giu-:
Nhng b c thng minh kiu ngi Giu- cng nhn, m
khng lm ln, rng trn i ny c nhng li ch giai cp,
v ni cho ng hn l nhng li ch ngh nghip Th
nhng h khng nhn ra mt iu, l chng c ngh
nghip no li tn ti ngoi mt nc c. Trc khi

V. I. L - n i n

660

thuc vo mt giai cp no , cng nhn hoc nng dn, cng

ht nh nh t sn u l b phn hp thnh ca mt dn tc
nht nh Nh vy, nu mt ngi lao ng thuc v mt
nc no , trc khi anh ta thuc v mt giai cp no , th
li ch ca t nc phi ng trn li ch ca giai cp. Ton b
sai lm ca ch ngha cng on quc t l ch khng hiu
c s ph thuc nm ngay trong chnh bn cht s vic .
Vn khng phi l nh gi khng ng mc li ch giai
cp. Vn l phi xc nh c v tr ca li ch Nhng
gio iu gi di ca ch ngha quc t khng ng vng c
ni ly mt ting ng h trc tnh tt yu dn tc hin
nhin Chng ti ch ngh vi h (h, nhng nh cng
on ch ngha) mt iu l h cn hiu bi hc ca cuc chin
tranh ny, v khi no ngh v nhng li ch ca giai cp ca
mnh, h phi ngh n chng trong mi lin h vi nhng li
ch dn tc. Ch khi , chng ta mi c th d dng tho thun
vi nhau. Giu-ni-t. (Ht bi).

Volksrecht, s 241, 16. X. 1914.

V. n nay, chng ta tn bao nhiu tin hnh chin
tranh.

Chi ph chin tranh:

Trong 2 thng u ca chin tranh
tt c cc nc tham chin 6250 tr. phrng.
c 1800 triu mc = 2 250 tr. phrng
k c cho o, nc m nn ti chnh l rt xu.

V ( xki )

661

Anh - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

2150
(trong c th l 1/3 cho mnh) 4 400 tr. phrng

Php
Nga 300 tr. rp =
=
Nga
Php
6 250

1 040
750
6 190

750
1 040

4 400

1 790
1 850 1 040 = 810

Tm tun sp ti ca chin tranh s tn gp i

L-roa B-li- - xem L Humanit c tnh l trong by
thng th mi thng, mi nc trong s 5 nc ln nht s tn 1
t. 5 x 7 = 35 + 15 t, chi ph ca cc nc nh v trung lp. =
50 t.

Cc cha c o C-c ni v chin tranh:

Cha Ba-but (ngi Php) a ra mt bn d tho tuyn
ngn (v gi bn d tho cho cc cha c ngi c):
Nhng ngi theo o C-c c, Anh, o, Php, Nga,
B v Xc-bi-a k tn di y, lo lng, bn khon v s xung t
s dn chu u ti cnh kit qu v m mu, nn tuyn b:
I o V mi ngi u ht sc gn b vi t quc ca mnh
nn h khng mun ni hoc lm mt iu g tri vi lng yu
nc nng nn v chn thnh vn c v h,
2 o song ng thi, h khng th qun hoc ph nhn
rng Cha l Cha ca tt c cc dn tc v l cha ca tt
thy mi ngi, rng c cha Gi-xu l ng cu th ca
mi ngi, rng c cha Gi-xu dy cc con chin phi
coi nhau l anh em v yu thng nhau nh ngi rut tht,
rng nh c thnh Pa-ven vn dy, i vi o C-c, th
khng c s phn bit ngi c Hy-lp, ngi Giu-,

662

V. I. L - n i n

k ngoi bang, ngi Xki-ph - v th li cng khng c s phn

bit ngi c v ngi Php, ngi o v ngi Nga, m c
cha Gi-xu l trong mi ngi, trong tt c mi ngi.
Do m h nguyn trc Cha v nh Cha l gt b
mi hn th trong lng i vi nhng k m gi y h c
bn phn phi gi l k th v lm iu lnh cho nhng k y
nu c dp; nguyn dng tt c nh hng m h c th c
c lm cho chin tranh c tin hnh sao cho nhn o
nht, sao cho k chin thng, d l bn no i na, ng c
qu lm dng sc mnh ca mnh, sao cho ngi ta tn trng
thn th cng nh quyn ca k yu; h nguyn thng yu
nhng anh em ng o ca h, bng tnh anh em vn c
trc kia, d nhng ngi thuc dn tc no i na, h
nguyn cu nguyn cho tt c nhng nn nhn ca chin
tranh khng tr mt ai, nguyn thit tha cu xin Cha hy
mau chng em phc lnh l nn ho bnh cng bng v trit
thay cho ho chin tranh, v cu xin cho nhng s kin bt
hnh v tn bo m chng ta ang chng kin lm cho thin
ng ti gn hn.
(Journal de Genve, 17. X. 1914).
Bc th ny c vit vo ngy 4 thng Tm 1914. Ngi Babut, v mc s ng knh Nim, gi bc th cho ngi
ry-an- ngi c, mt nh truyn gio ca triu nh,
Bc-lanh.
Ngi ry-an- vit mt bc th di ngy 15. IX. 1914
(Journal de Geneve, 18. X. 1914) c ch k ca ng v hai mc
s (La-hu-den v c-xen-phen), tr li nh sau:
chng ti sn sng ng nhng ngh 1 v 2.
Chng l mt phn ca chung ca tt c nhng ngi theo
o C-c. Tinh thn yu nc v o C-c khng loi
tr ln nhau, m tri li ci n i hi phi c ci kia

V ( xki )

663

v nguyn tc, chng ti tn thnh c phn cn li, song chng

ti khng th k vo di bc th c, v chng ti khng
mun ngi ta c l do (d cho l mt l do xa xi nht) ngh
rng c tin hnh mt cuc chin tranh khng hp vi nhng
nguyn tc nhn o etc. Chng ti khng mun c chin tranh,
chng ti l nhng ngi yu chung ho bnh, etc. etc. Bn tin
cng l Anh v nhng nc khc etc. etc. v.v..
NB. Volksrech (1914) s 239 ( tin ti mt nn ho bnh
vnh vin) v s 242 (Bc-stanh)
Frankfurter Zeitung (1914) s 291 (t ra bui sng
xut bn ln th hai) 20. X. (Sai--man tn thnh chin tranh).
bc-n-hc-i. c v cuc chin tranh
sp ti.

P h r i - r c h p h . B c - n - h c - i . c v cuc chin
tranh sp ti. Bc-lanh, 1913 (xut bn ln th 6) (345
tr.). Li ni u vit cho ln xut bn th 6 t h n g

Hai 1913.
y l mt cun sch hiu chin in hnh, than phin v
tinh thn yu chung ho bnh ca ngi c etc. etc. Tc gi
thng trch dn tc phm gm hai tp ca mnh vit v chin
tranh hin i.
Ca ngi chin tranh, ca ngi s tt yu ca n (mt sc
mnh sng to v gn trong: tr. 9) [Chng I. Quyn tin
hnh chin tranh; chng II. Tnh tt yu ca chin tranh.]
Than vn v c chu nhng b Php, li bc trong v
rc ri v vn Ma-rc (tr. 17 v cc trang khc).
o c ca o C-c ch l mt o c c nhn v x
hi m thi cho nn v thc cht, n khng bao gi c th tr
thnh o c chnh tr c (24 25).

664

V. I. L - n i n

Cm th n h n g n g i d n c h x h i : ng ta
ni: h l nhng ngi v nguyn tc, ch trng ni di v
vu khng trong cuc u tranh mang tnh cht ng (32). H
tn thnh cch mng (73) (idem, 75)
H-ghen, Luy-t u tn thnh
chin tranh etc.
Trong khi , ngi c hon ton khng c tinh thn cch
mng, mc d nhng phn t chuyn xi by thuc phi dn ch
x hi c tung ra nhng li vn hoa trng rng. Ton b bn tnh
ca h a h pht trin lnh mnh v hp quy lut (80)
c khng c nhng thuc a giu c (th trng tiu th),
nh ca Anh (89)
Chng 5. Cng quc th gii hay l s dit vong
Nm 1912, li tham gia lin minh tay ba, n h n g trong
trng hp chin tranh xy ra c h a c h c c th trng
cy c g vo (96) (idem, 180).
Chng ta phi ng h o trong chnh sch vng Ban-cng
ca nc ny v c lm sao ginh c Tuy-ni-di cho (97).
Nga ang rung chuyn v cch mng (100) qun i th
khng ng tin cy lm (100) etc., cha chc Nga s mong
mun mt cuc chin tranh tin cng c (102)
Php khng c g ng lo ngi i vi Anh c v tnh hnh
nh n ca dn s Php (107) v v nhng kht vng bnh
trng ca Php qu (107) etc.
Nu dn ra th c th to nn mt u th hn hn v
lc lng chng li c v o (114)
Chng ta b e do c trn bin ln trn t
lin (115) chng ta ang trong mt cuc
khng hong m nhng nghim trng (115). Cn
phi lun lun ghi nh iu , iu b che
y bi nhng th thut la di ca nhng m mu

V ( xki )

ngoi giao v bi c h n g h a h o b n h q u a n
p h n g ca tt c cc nc (116).

665

NB!!

D sao chng na, vn c phi thanh ton vi Php. Php

nht nh phi b nh qu hn n mc n khng bao gi c
th cn ng tin ca chng ta na (118).
B trung lp, nhng Php v Anh s c gng
hi qun B (123) ni chung, khi nim trung
ha ha!!
lp lu di l mu thun vi bn cht ca nh nc
(123) vi nhng mc ch o c cao nht ca
n (123)..
thi gian
Phi mt c nm tri mi c c loi pho chun
c 30 xen-ti-mt (141)
b
Chng 7: tnh cht ca cuc chin tranh sp ti
ca chng ta.
Lc lng ca cc nc khc nhau Nhng s
liu Hnh nh Php c th c nhng i qun da ha ha !!
en xut sc (150)
Chng ta (k c o) c t qun hn (?) Php + Nga, vy cn
phi ui kp v cht lng (156)
Lc lng hi qun (theo Na-u-ti-cu-x1) nm 1912) hm
i Anh mnh gp > hai ln hm i ca chng ta (170).
Nc Nga c lnh th rng ln ca n bo v (176)
Nga khng th c cuc u tranh sinh tn b phn c vn
ho trong nhn dn ng h cch mng (ibidem), nh trong thi
k chin tranh Nga Nht (177), cha chc c c cao tro
dn tc nht tr (177).
Thu-s, B, H-lan (qun Php, qun Anh s i qua hai
nc B v H-lan) trung lp ch l mt hng ro bng giy
m thi (179).
Nc Anh mun tiu dit hm i ca chng ta (tr. 184
v cc trang tip. Chng 8: Cuc chin tranh sp ti
1)

S tay hi qun.

666

V. I. L - n i n

trn mt bin) N c th lm cho vic bun bn ca chng ta

hi ngoi b t lit (186) N ang cng c Ha-r-vch (189),
xy dng mt bn cng R-xai v Xca-pa Ph-lu (191)
Chng ta phi ch trng khng qun (195) Chng ta phi
gng ht sc t t lin m tiu dit hm i ca Php (196)
chin tranh hu dit (196) vi nc Php vnh vin xo
b v tr cng quc ln ca Php (196).
Ch c thng li trn t lin mi to cho ta kh nng thnh
cng trn mt bin (199) Nga + Php = 180 triu dn. c
65 triu (201) Tng thm qun i hin nay, ngi ta i
hi nhiu hn mt ngi lnh (205), qun i chnh quy l
quan trng nht Phi tn cng (206).
(Cn b khung, ch khng phi l qun hu b, 210.) Cht
lng quan trng hn s lng (213) khng nn chin u
bng nhng i hnh dy c, vai tr ca c nhn tng ln, vai
tr ca ch huy gim i (214)
Tm quan trng c bit ca vic chun b v mt c ng
(v v mt cung cp) cho nhng cnh qun ln, nhng nhim
v c bit do m ra (226 v tip). Vit mt cch chi tit v
vn ny trn phng din k thut qun s
Vai tr ca k binh l i trinh st v ym h (235)
Cn phi c tnh linh hot (c ng, linh ng) trong t
chc (237)
Sn sng n tip ci mi, khng i theo ng mn (247 v
tip)
Cn phi nng cao hn na vic hun luyn qun i
nhng cuc ni chuyn c tnh cht khoa hc ph cp (267)
cc hc vin qun s etc.
Chng ta (c) cn tin hnh mt chnh sch ton cu (268,
269) mun vy, phi c lc lng hi qun (chng 12:
Chun b chin tranh trn mt bin) - ngoi bin chng ta
khng th tn cng c, - vic bo v b bin etc.

V ( xki )

667

Phi tha nhn rng i bc c 24 cm l hon ton khng

th dng c trong hi chin hin i (276)
Mt o lut mi v hi qun quy nh phi ng 72 tu
ngm mi (277) ch n nm 1914, mi lp xong hi i th
ba (278)
Cn phi cng c Txin-ao tt hn (282).
Tn cng bt ng:
Anh 2 5. IX. 1807 tn cng vo C-pen-ha-g

11 12. VII. 1882

A-lch-xan-ri-a
(Ai-cp)
tn cng T-ri-p-li v tu chin ca Th-nh-k
Trc y c sai lm l chng ta khng thanh
NB
ton trc vi nc Php; khng thiu g l do lm
chuyn y (287): Ti cho rng mt sai lm cc k
nghim trng m ni chung l ng li chnh tr ca
c c lc no c th mc phi l c khng
thanh ton vi nc Php ng vo lc tnh hnh th
gii ang ht sc c li cho chng ta v chng ta tin
chc s thnh cng. R rng l chng thiu g c hi
lm vic y c (287)
Vic gio dc dn chng phi mang tnh t n n g n g
v y u n c h n n a , phi nhm chng nhng ngi
dn ch x hi (cng nhng quan nim ca h tri vi lng
yu nc: 291) (chng 13)
Ngay hin nay, ch c 6.14% s lnh sinh
NB
c, l sinh ra nhng thnh ph ln, 7.37% - thnh phn
cc thnh ph trung bnh, 22.34% - cc thnh qun i >
ph nh v th trn v 64.15% - nng thn1, nng thn
NB
trong khi s phn b dn c gia thnh th
v nng thn li hon ton khc hn (tr. 292)
1)

B tc P-da-p-xki. Vn nh . Muyn-khen, 1910.

V. I. L - n i n

668

1905:

nng thn .

42.5%

thnh ph nh

25.5%

trung bnh

12.9

ln

19.1

Dn nng thn gn b cht ch vi qun i (292)

phn ln nng dn thnh th c thi tht s l knh ch vi
qun i (292)
Gio dc qun s c tc dng tt ((qun i theo ng ta
khng lm cho dn chng l l nhng cng vic hu ch, m
cn g i o d c h [im ny k h n g p h i trong chng
13])) cng vic lm trong nh my l c hi v nhiu mt
ngy lm vic ngn l c hi (294)
ng ta vit: Nga (khc vi Nht) nhng giai cp c hc
coi ch ngha yu nc l mt khi nim ht thi etc. etc.
do mi c nhng k theo ch trng lm cho chnh ph
nc mnh tht bi trong chin tranh (304)
Chnh ph phi nm trong tay cc c quan bo ch ph
thng (305)
Ti cho rng tht l c li nu nh bt c
tt c cc bo ch phi ng mt s thng bo
nht nh ca chnh ph cho ngi c
i!!!!
khng tip thu s gii thch mt chiu v nhng
quan h x hi m bo ch ca cc ng phi
a ra (306)
Trong vic chun b v ti chnh v chnh tr cho chin
tranh (chng 14) khng nn theo quan im tiu t sn
(311) khng nn nhng b tm l t thin yu ui ca thi
i (312)

V ( xki )

669

Ti sn quc dn tnh bng

mc cho mt u ngi

Chi ph cho qun i

v hm i tnh
bng mc cho
mt u ngi
c = 5 6 nghn16
Php cng khong nh vy
20
Anh 6 7 nghn
29
(tr. 315)
Dn di c
Nhng ngi tht nghip c
chn trong cc hi lin hip
cng nhn
T c sang
20 000 (1908)
4.4%
T Anh sang
336 000 (1908)
10%
T Php sang
11.4%
(tr. 318)

Kinh t ca c pht trin nhanh hn (316 7)

Dn chng hng nm tiu khong 5 t bc vo
khon thuc l v ru mnh, rt c th b ra vi
trm triu (320) bo v danh d, nn c lp v
tng lai ca mnh.
Hi nm 1870, Na-p-l-ng III hy vng vo lin
minh vi o (chuyn thm ving ca hong t Anbrch-t sang Pa-ri v chuyn i ca mt vin tng
Php sang Vin 326), nhng ng ta tnh nhm
Li bt (1913): tnh th ca ta tc gi vit - tr nn xu
hn. Chin tranh vng Ban-cng, n ging vo Th-nh-k
v Lin minh tay ba Hy vng khng u vo mt ho c
vi Anh Phi li dng nhng mu gn gi vi Anh
chun b tt hn (343)
((Chnh cun sch ny th c vit vo ma thu nm 1911:
338 tr.)).
Ht

670

V. I. L - n i n

Ruy-oc-ph. nhng c trng c bn

ca chnh sch ton cu hin nay

I. 1. Ruy-oc-ph. Nhng c trng c

b n c a c h n h s c h t o n c u h i n n a y . Bclanh, 1914. (XIII + 252 tr.)
(Li ta thng Mi 1913).
y l mt cun sch nh y hm hnh ca mt nh ngoi
giao. ng ta dng nhng li hoa m che y nhng d tm
quc ch ngha ca giai cp t sn c. Ch chnh ca n
l cuc u tranh gia cc khuynh hng dn tc ch ngha v
th gii ch ngha.
Tham vng mun bn v x hi hc v trit hc = nhng
iu v vn ht sc ngu n vit theo ging ch ngha Can-t
mi v qun chng nhn dn, xem nh c nhn, so snh vi
rng (nhc li n hng chc ln), v thn linh cng nhng
iu by b khc na.
Thc ra, ti ny l mt ti hin i, nhng n b lp lim
bng nhng li bn v thuyt t mc ch ca A-ri-xtt, v.v..
kt thc nhng k hoch ca mnh chu Phi (ng st
Cp Cai-r), Anh ch cn phi gii quyt cho xong nhng vn
tranh chp vi c v B (94)
Do trn thc t, B-o-nha v - mc thp hn
cht t c Ty-ban-nha na u l nhng nc ph thuc
vo quc Anh, mt quc th gii. Nht khng th thot
khi nanh vut ca th trng tin t Anh; Anh khng cn
phi kim nhng ch da Nam M lm g v S giao dch
Lun-n cp vn cho mt nc quan trng nht v c
tng lai phong ph nht Nam M l c-hen-ti-na, do
m thng tr c nc
S thng tr ca Anh i vi th gii - ngoi vic
lm ch trn mt bin ra, cn da trn hai tr ct khc

V ("kxi")

671

na l: tnh trng cng chung nn vn ha Anh v S

giao dch Lun-n" (95)
Cn c tc gi vit th khng c kh nng bnh trng
na (chu l dnh cho Nga, Bc Phi cho Php cng ) v b
kim ch c hai sn, li chm chn (cc thuc a b
chim ht), nn ri vo tnh trng kh khn (( 7 trong chng
2, tr. 101 v cc trang tip)).
Trong vn Ma-rc, c nh nhng b Php (105).
"S phn chnh sch ton cu ca c c nh ot chnh
l ti lc a" (107) "C l l ngi ta cn c th quan nim
c chnh sch ton cu ca c m khng c u th trn mt
bin, nhng khng bao gi c th quan nim c chnh sch
m khng c u th trn t lin" (ibidem).
(thng li trn lc a chu u i vi c, l mu
cht ca mi vn )
Ma-rc "rt lui" (108): ta phi chu li mt t
"Chng ny, mt chng ni v chnh sch ton cu ca
c, minh ha mt cch r nht nt c o ca v tr quc t
ca quc, kh nng c hn ca n trong vic bnh trng, s
lin quan gia chnh sch ton cu v chnh sch lc a, tnh
phc tp ca nhng nhn t m chnh sch ton cu ca c
phi tnh n" (109)
Ch ngha dn tc c tc gi vit cn non qu,
"cch thc ca bn mi pht" (112).
M, dn tc, quc gia mi bt u hnh thnh (c bit l
dn di c thuc h ngn ng la-tinh v dn di c ngi Xla-v).
"V mt ti chnh, c th xem c-hen-ti-na l mt thuc a
do S giao dch Lun-n iu khin" (133) Nhng quc gia
Nam M "hin nay v chc chn l trong tng lai cn lu di
na, l nhng khch th ch khng phi l ch th ca mt
chnh sch ton cu" (131)
"Nc Nht hin nay ang kh s v nhng thnh cng

V. I. L-nin

672

ca mnh (137) n khng sao khut phc c nhng thuc

a ca mnh, khng cng c c etc (Nht cn thiu mt c
s tn gio: 138) (( ngc!))
Xu hng th gii ch ngha nhng li huyn thuyn v
o Thin cha v l tng vn ho
T bn v sc mnh ca n
Nu ng trn quan im m nghin cu lch s
bnh trng thuc a ca cc cng quc ln chu u
trong vng my chc nm li y, ta c th d dng nhn
NB thy rng tt c nhng cuc chin tranh gn y, m cc
cng quc ln chu u u tham gia, nu khng phi
l trc tip c gy ra v nhng li ch ca t bn, th
chc chn l cng do nhng li ch y gy ra 1) (157)
S lin kt chng cht gia nhng li ch vt cht ca th
gii vn minh, s xut hin mt nn kinh t th gii thng nht
l mt trong nhng s kin ch yu ca nn chnh tr ngy nay
(159)
u tranh nm c a s c phn 2) (161) Tt c
nhng doanh nghip kinh t c ngha chnh tr trc tip, v d
nh ng st, sng o v.v., hin nay mang tnh cht dn tc
c th mc d l v ngun gc hoc hnh thc th t bn ca
chng l c tnh cht quc t (161)
Lut quc t v cc to n trng ti quc t? Ni chung,
ci cng c to n trng ti ch dng ngn nga nhng
cuc chin tranh khng cn thit c th xy ra v nhng
chuyn rc ri khng lng c trc v khng ng chm
g n nhng li ch sng cn ca dn tc; nhng cha u
v cha bao gi xy ra chuyn to n trng ti gii quyt
c nhng vn sng cn ca mt dn tc, hoc
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 26, tr. 309.
2)
Nh trn.

V ("kxi")

673

nh c s gip ca cc to n m trnh c nhng cuc

chin tranh m ngi ta mun tin hnh (167)
Ch ngha x hi quc t? (5 chng 3, phn I, tr. 172 v
cc trang tip).
Nu ch ngha x hi quc t c th t trong ni b
m tch hn c ngi cng nhn ra khi dn tc ca
ngi v lm cho ngi cng nhn y ch n thun
l mt thnh vin ca mt giai cp th nh vy ch ngha
x hi y thng; v rng nhng bin php cng bc
n thun m nh nc dn tc, lc by gi, c th dng NB
buc ngi cng nhn phi i theo mnh, nu tip tc
p dng th ng nhin t s t ra l nhng bin php
v dng. Song nu nh ch ngha x hi quc t khng
lm c nh vy v nu nhng mi lin h bn trong
gn b ngi cng nhn vi ci c th m ngi ta gi l
dn tc , vn c duy tr, d l c duy tr mt
cch khng t gic i na, th thng li ca ch ngha x NB
hi quc t s cn l vn chng no nhng mi lin
h y vn cn tn ti; v thng li y s bin thnh tht
bi, nu nh rt cc li, nhng mi lin h y t ra vng
chc hn 1) (173 - 174)
Tc gi vit: khng c s bn cng ho v cng
khng h c tnh trng l i khng giai cp gay gt
thm (174). Cuc u tranh dn tc gay gt hn v
ch ngha dn tc ang li cun c cng nhn
(175) Thnh th c th ni c rng mc d lc
by gi (gn y) phong tro x hi ch ngha
tr thnh mt phong tro c quy m ln, v mc d
cc ng x hi ch ngha tt c cc nc u ln NB
ln rt nhiu, v mt lc lng v v mt nh
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 26, tr. 309.

V. I. L-nin

674

hng, song nhn t quc t ca phong tro trong

thi gian khng nhng khng pht trin song
song, m thm ch cn mt c tc dng v sc mnh
tn cng (175).
Cuc tranh c trong nhng nm gn y buc nhng
ngi dn ch x hi c phi che y hoc lm m bt
ch ngha quc t ca h (176)
N (ng dn ch - x hi c) cm phn bc b
nhng li khng nh ca i phng cho rng trong
trng hp xy ra chin tranh, ng dn ch - x hi s thc
y qun chng cng nhn chu nh hng ca ng, quay
sng li chng li s quan ch huy h, v do mu toan
ngn nga chin tranh bng cch lin minh vi nhng ngi
x hi ch ngha Php; ng y thm ch coi li ch trch l
thiu lng yu nc, l mt s xc phm
Vn (v xu hng dn tc) l vn trung tm ca
ton b cuc tranh lun, n tr thnh vn mu cht ca
ch ngha x hi 1) (176).
Vn duy nht l ch xem xem ngha
thi s ca nhng cuc biu tnh (ca cng
nhn v cc ng x hi ch ngha ng h
ch ngha quc t etc.) i vi nhng s kin
NB
chnh tr v nhng gii php chnh tr ca qun
chng v lnh t ca h l ngha nh th no.
tt c cc nc c tnh cm dn tc mnh m,
ngha khng ln lm. Ni chung, c th
!
cho rng trong tt c cc vn m chnh ph
NB
c th ku gi n tnh cm dn tc ca nhn
!
dn th h hon ton khng cn phi tnh n
ch ngha quc t ca cc ng x hi ch
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 26, tr. 309.

V ("kxi")

675

ngha nc mnh, v cho ti nay, cha c mt cuc

chin tranh dn tc no phi gc li v s thi th
ch ca nhng ngi x hi ch ngha i vi n,
v trong tng lai, nhng nguyn nhn nh vy
!!
cng s khng ngn tr c mt cuc chin tranh
no c. C th l cc chnh ph, do nhng l lun
ho bnh ca ch ngha x hi, s c gng che y ng ta
cn thn nhng mc ch ca mnh bng nhng tnh
ni:
cm dn tc, nhng bn cht ca vn vn hon d la
ton chng v vy m thay i, m ngi ta s ch thi!!
tin hnh mt vi thay i trong cc hnh thc chnh
tr v trong k thut m chnh sch hin i ang p
dng 1) (177 - 178).
Xem tr. 1 0 3 : Trong cc bi pht biu ca mnh ngh
vin v trong cng tc tuyn truyn trong nhn dn, ng dn
ch - x hi cng ngy cng b buc phi tnh n cc lun c
v vn dn tc (idem, tr. 110).
Cc thuc a ca Anh p dng thu quan u
i i vi chnh quc (206) Ca-na-a, c, Nam Phi
NB
= thc t tng thu quan nh vo cc nc sn
xut khng thuc Anh (206)
Hnh nh c s mu thun Php do vic tranh ginh
quyn b ch ( a-trung-hi v chu Phi) (211)
Chng no Nga khng phi vt v g lm m c th m
rng c sang Mng-c v Ba-t th khuynh hng bnh
trng ny ca Nga s khng chng li o Hung, Ban-cng
v Cn-xtan-ti-n-pn (211)
Nc Nga c v tr a l ca n bo v khi
s dit vong dn tc (216) trong trng hp b
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 26, tr. 309.

676

V. I. L-nin

tht bi, th iu m n phi lo lng trong trng

NB hp xu nht l thng li ca cch mng v tnh
trng lm chm tr (?) tin trnh pht trin ca mnh
(216)
Ni chung, hin nay khng th tin hnh chin tranh nu
khng cn thit (218), nhng nh th ngha l th no?
Phn bit t v v tn cng trn li ni
th
khng c g kh c, nhng trn thc t th
NB
ht sc kh xc nh c mt cch khng
t v hoc
th tranh ci c rng ai tn cng v ai t
tn cng?
v (218).
Tht l khng ng, nu cho rng nhng cng quc ln
hin i tuy vn v trang, nhng khng s dng n lc lng
v trang ca mnh (219). Nhng s v trang ny l c tnh
ton, ngi ta c tnh n chng trong nhng cuc thng
thuyt ngoi giao, trong vic gy sc p etc. etc.
Cc khi lin minh chu u hnh thnh chung
NB
quanh hai mu thun ln c - Php v o Nga
(224)
NB
Nhng v mt chnh tr, cch x s ca n (Anh) rt ng
mc. nh hng to ln ca nc ny Nam M, nht l
c-hen-ti-na l da trn c s hot ng pht hnh chng
khon ca S giao dch Lun-n; s ph thuc kiu ch hu
ca B-o-nha v nh hng u th ca Anh Ty-ban-nha
mt phn cng ging nh th (235)
Phng php ca ch ngha quc ti chnh
c nc Php hin i biu hin di hnh thc
NB thun tu nht. Php tr thnh ch ngn hng ton
th gii khng phi l nh ch n giu tin lm ca
m nh t bn ca n rt d di chuyn. Hin nay c,
Anh, M giu hn nhiu, nhng khng mt nc no
trong s cc nc giu hn c c mt s t bn

V ("kxi")

Trang 20 v "" ("kxi")

nh thu nh

677

678

V. I. L-nin

V ("kxi")

679

nhn ri ang i tm ch u t li nhiu nh Php

(235 - 236)
Tc gi vit: c hai nguyn nhn: tnh bn xn nhiu hn
Php v i sng kinh t Php t i hi tin hn.
Ngi ta hoi cng trch mc ngi c rng h khng
li dng v rc ri v vn Ma-rc nm ly c hi thun
tin m gi Ty-ban-nha trn trn a chng Php (236)
C hi khng bao gi n c v c thm ch
khng th m tng n vic cht tung c si xch NB
ti chnh ang rng buc Ty-ban-nha vi Php v
gnh ly vic cung cp ti chnh cho mt nc ang cn
NB
tin. Nc Php bao gi cng t nhiu cng khai t ra
cho o v Hung bit rng ch v h nh bn vi c
hoc v Lin minh tay ba, m vic tho mn nhng yu
cu ca hai nc v tin t gp kh khn S giao NB
dch Pa-ri (236)
Nu nh hin nay quc c ch s dng trn
quy m nh vic cho vay xy dng nh hng chnh
tr quc t ca mnh th trc ht l v d n giu hn
Php, nhng t bn ca n li kh di chuyn hn
(237) S pht trin kinh t nhanh hn ca c cng
cn n t bn
Th-nh-k thng c c s ng h ca cc
ngn hng c chng li nhng iu kin chnh tr i
km theo nhng iu kin cho vay do Php nu ra; iu
cng xy ra y ht nh vi Ru-ma-ni, vi Hung v cc
trng hp khc. Tm li, c th ni rng vic chng li
ch ngha quc ti chnh ca Php s phi bt buc c NB
ng li chnh sch ca c cng phi i vo con
ng y (238).
Ht

680

V. I. L-nin

Mc-cy. Trung-quc, nc cng ho

trung tm.
Cc vn v tin ca n

B . L . b t c p h n Mc-cy. Trung-quc, nc Cng

ho trung tm. C c v n v t i n ca
n. Bc-lanh, 1914. ((264 tr. + ph lc.))
Tn khn kip, tn phn ng, ngu ngc v v li, hn
thu nht trong hng chc cun sch, nhng li vu khng
cc nh dn ch cp tin (quc dn ng do Tn Dt
Tin ng u). ngha khoa hc s khng. Tr.?? Ph
lc V. T r u y n n c a Q u c d n n g = ch
NB ngha cng ho d n c h ngy th ((tc gi, tn v li
y, hoi cng chi ra ch ngha y)). [Gii thch u
im ca ch cng ho.]
Trch th mc sch tham kho:
Gim-x Ken-tli v Se-ri-an Gin-x. Tn Dt Tin v s
thc tnh ca Trung-quc. Lun-n, 1913.
Ph-xbc R-cp. Cch mng Trung-quc. Bc-lanh,
1912.
Gi-dp Sun. Bn v cc mc ch ca Nga Trungquc. Vin, 1900.
M. ph. Bran-t. Nhng vn ca ng . Bc-lanh,
1897.
Vin-hem Suy-l. Lc s Trung-quc hin i. Bc-lanh,
1913.
Trong chng Nhng mi lo ngi v nhng s va chm
v chnh tr c tnh cht ton th gii (chng 13) c lc
thut s cp bc ca cc nc i vi Trung-quc: Nga

V ("kxi")

681

(Mng-c) [bin bn b mt U-r-ga 1912], Nga + Nht

(Mn-chu-l, Hip c b mt Nga + Nht 8. VII. 1912), Anh
(Ty-tng), c (Giao-chu) 1) v.v..
tr. 222 - 224: vit sau bc ti hu th ca ngi Nht
gi c (vo thng VIII. hay IX. 1914) in cung
chi ra Anh v chnh sch ca n, mt chnh sch
ch do quyn li ca bn ch tim v ti tin quyt
nh m thi (223), v ti c ca Anh chng li nn vn
ho chu u etc. etc. Cn chnh tc gi th ng h vic
!!!
m rng nhng v tr ca c Trung-quc (228)
Phn ca c trong thng mi ca Trung-quc = 4.2%
t r n t h c t (ng ta ni) (NB) > 7% ng ta ni l cho
n 25% (!!?), nu tnh ton b chu chuyn hng ho ca c.
Phn ca Anh trong thng mi ca Trung-quc = 50%,
t r n t h c t 21% (tr. 232).
cng ht nh t bn quc t ngy cng tr nn
c tnh dn tc hn di nh hng ca cc xu hng
quc ch ngha hin i, gung my ca ci m
NB
chng ta gi l nn kinh t th gii cng phi ngy
cng phc tng quy lut ca cc nn kinh t quc dn
ca nhng cng quc ln (235).
(( chng 14: S mnh ca c))
Anh v M, ch ring nm ngoi, b 18 triu mc
vo vic xy dng cc trng cao ng mi Sn- NB
ng, Hn-khu v Hng-kng (236); so vi s tin
ny th tt c nhng g m c b ra trong cng thi
gian chng c ngha l g ht. Th th s tin ly
u ra? Ngun gc chnh: nhng doanh nghip
thng nghip v cng nghip ca cc nh t bn ln
ngi Anh v ngi M Trung-quc!!
1)

Tn gi hin nay l Giao-huyn.

V. I. L-nin

682

Anh c vi trm vin chc thu quan hng hi ca

mnh
bit ting Trung-quc (vin chc c kinh
!!
nghim) nhng ngi m ng (239)
B v nhng li ch thng mi ca n Trung-quc
(243): X-xi--t -tut s-manh phe ng Sin-n n
c t nhng 2 t u y n n g s t Trung-quc.
tr. 245 bn ng st d kin xy dng (v hin
c) Trung-quc ca 3 nhm
1) ca c (trung bnh)
2) ca Anh (ngn nht)
NB
3) ca Nga - Php - B (di nht)
Theo Hen-nch (Cc ng giao thng trn th gii, Laipxch, 1909) th c nhng ng:
1) Bc-kinh Thin-tn (v n tn i-lin)
2) Giao-chu T-nam-ph 1)
3) Bc-kinh Hn-khu
4) Thng-hi Ph-khu
Ca sng Dng-t l St-en A- rp -ng ca
Anh, cn phm vi li ch trn sng Dng-t l Nam Ba-t ng ca Anh (246 7)
Ngi Anh v ngi c cng nhau xy dng
NB
tuyn ng st Thin-tn - Ph-khu (247).
Anh c 1 9 0 0 km ng st t nhng TrungNB
quc (247)
c c 7 0 0 km ng st t nhng Trung-quc
(248)
Nhng mc tiu ln ca cc cng trnh ti tiu Trungquc k thut c v mt ny vt tt c cc nc (254 5 v
cc trang tip)
Ngi Trung-quc tc gi vit cn ng tnh
khng phi vi "ch ngha dn ch cp tin ca Th gii
mi, khng phi vi ci ch ngha lp hin ng-gl!!
1)

Tn gi hin nay l T-nam.

V ("kxi")

683

V. I. L-nin

684

Mc-cy, tr. 245

!!!

xc-xng vn gi ci quyn lc nh vua phai nht,

m vi nc c qun ch (257).
V vit va di, va chn ngt, va ngu xun v
nhng ci p ca nn vn ho c
Ht
Luy-ca-x. "i la-m v i anh quc" 1)

ng st hin c v d kin xy dng Trung-quc

1

ng ca Php Nga - B

ng ca c

ng ca Anh

(( - khng r ng ca ai))

Ngi S. P. Luy-ca-x. i La-m v i Anh quc.

c - x p h o , 1 9 1 2 . (184 tr.)
(Mt s so snh gia La-m vi Anh ngho nn v ni
dung, ch yu l vit theo ging lut php v chm bim, hm
hnh, thi phng. Ch ghi mt vi iu v c im ca ch
ngha quc:)
65 C nhng b phn ca An-gi-ri c trng trt (thu li)
trong thi k La-m tt hn l hin nay ( c - n n . S
cai tr cc tnh La-m).
66 Cc ging phun (cng trnh ca Anh) c (chiu su 5 000
pht)
68 Cuc u tranh chng bnh st rt cc thuc a (cc bc
s Anh)
(R-nan Rt-x)
(Hun tc Li-xt-r)
(idem 70 71)
76 77: i vi ngi La-m, chin tranh i trc thng mi.
i vi ngi Anh vice versa ( cc thuc a) (ho
bnh, thng mi etc.)
80: Nhng th k 18, cng c chin tranh (Ca-na-a, c)
86 Nhng cng ty c c quyn c
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 26, tr. 308 v t. 27, tr. 481.

V ("kxi")

685

I-xt In-i-a cng ty trc 1858

Ht-xn by cng ty trc 1869

M i : Roi-n Ni-ghe cng ty

Xao-th A-phri-ca cng ty

(1880 1890)

91: Ch chim hu n l tc gi vit ch chng ti

(Ty n) ch l ngoi l [Mt ngi dn tc ch ngha tm
thng v hay khoe khoang]
94: Ngi La-m khng k g n chng tc, khng loi tr
ngi da en.
96 - 7: Nhng ngi da mu quc Anh hin ti khng
c hng y cc quyn: n-, ngi da mu
khng c quyn bu c, ngi ta khng ly h vo lm
vin chc etc. etc.
98: Hin nay, cc vng t tr thuc quc Anh, nhng dn
bn x da mu, mc d cng u l cng dn Anh, nhng
thng khng c quyn bu c, v d nh c, mt s
vng Nam Phi hoc C-lum-bi-a thuc Anh
99: hn ch ngi da en nhp c v.v.
103: quc ca chng ta, khi cng nhn da trng lm
vic bn cnh cng nhn da mu, v d nh Nam
Phi, th h khng lm vic nh nhng ngi ng NB
ch, m ng ra th ngi cng nhn da trng l k
gim th nhng ngi da mu.
107 chu c, cng nhn da trng chng li ngi da en v
da vng coi h l nhng ngi lm gim tin cng
142: Hai b phn ca quc Anh
1) lnh vc thng tr (thng tr cc chng tc h ng)
((n-, Ai-cp, etc.))
2)
di dn (ngi Anh n cc thuc a: c,
chu M etc.)
45 B. . . 28

V. I. L-nin

686

175 V vn t do bun bn v ch thu quan bo h,

tc gi ng h quyn u tin ca quc (175), ng h
ch ngha c hi khn ngoan (176).
Quyn u tin ca quc l mc ch cn phi t
c. Phi tin dn tng bc ti mc ch (176).
176 7 S tn ti ca nhng nc l thuc vo Anh c
th v chc chn s l nhn t kch thch ch yu i vi
cc x t tr h nm li trong khun kh quc Anh,
bi v theo tc gi tt c cc quc gia dn tc
trng thnh (Ty-ban-nha, B-o-nha, Php, c, v.v.)
u cn thuc a, th m cc thuc a u b chim
gi v phn ln li nm trong tay Anh ((ngay c h na
(c etc.) cng s c li v vic chng ta cp bc n-,
Ai-cp, v.v.))
Trch th mc sch tham kho: Bem-p-phen- P h u - l .
Lc kho v i sng v tm l n-. 1910.
Cr-m. Ch ngha quc c i v ch ngha quc hin
i.
Ben-g. "ng dn ch - x hi
sau chin tranh" 1)
c-vin Ben-g (nguyn tng th k lin minh quc chng
ng dn ch - x hi). n g d n c h - x h i
s a u c h i n t r a n h . (60 p-phe-nch.) Bc-lanh, 1915
(Bc-lanh T. N. 11. Nh xut bn c Cn-coc-i-a).
(45 tr.)
3 khen ngi hnh vi khng ch trch vo u c, ng
tn trng ca h (nhng ngi dn ch - x hi)
1)

Xem V.I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 26, tr. 308 - 309.

V ("kxi")

687

6 R-da Lc-xm-bua, my ln cng kch gay gt chng

li b ta; chng li gii bo ch hp ca ng (6) v.v..
9 phin hp ngy 4 v 5 thng Tm ca Quc hi c
mang li cho chng ta nim vui ln lao ting h ng
! ca ng dn ch - x hi l mt vt sng trong tnh
hnh (10)
Nh th, n (ng dn ch - x hi) c th ngng cao
u m ra trc s phn xt quc t ti mt trong nhng i
hi ton th gii ca cc ng (13)
Ci lin minh quc ca chng ta hin nay ang hp
hi (16)
C th hnh dung c mt ngi c no tuyt diu hn
l ngi anh hng Man-hai-m ca chng ta, tin s Phran-c,
ngi c ng dn ch - x hi c yu mn y? (21)
(4 thng Tm) "th gii tri qua mt bc ngot lch s ln
lao cha tng thy" (21)
Kh hnh dung c rng c mt k no bng nhin
li chuyn t ch l mt ngi yu nc ngi c thnh mt
ngi quc t ch ngha cung nhit. Cuc chin tranh ny
phi khc su trong mi tri tim con ngi hai khi nim dn
tc v ca c, n mc khng ai cn c th gt b c hai
khi nim na (26)
Ngi no, 15 nm trc y, tng nghe cc din gi
ca ng dn ch - x hi pht biu trong cc cuc hp qun
chng, th ngi thng phi ly lm l rng v sao nhng
con ngi bit suy ngh li c th nghim chnh tip thu nhng
li ni qui g, y hn th v chi ra om sm , v li cn
v tay cung nhit na. Nhng ngi no khong 10 nm gn
y hay i d cc cuc hp ca ng dn ch - x hi, th c th
ngy cng khm phc m thy trnh ca cc din gi v
qun chng c nng cao nh th no (32)
45*

688

V. I. L-nin

Lng cm th giai cp tai ha l (33 v cc trang tip).

Nhng s khc bit giai cp i u ht? By gi chng
cn mt ng no c, v li cng t c s phn chia giai cp. S
quan th ngui v.v. (36)
Con ca hong v lnh t cc lin on thanh nin dn
ch - x hi Ba-vi-e l Mi-kha-in Svc-tx u c thng
nhng ch thp st ging ht nh nhau (36) C th no con
ngi , mt con ngi c tnh yu t quc ku gi ra
chin trng, mt lc no li cho cnh thanh nin i
theo mnh hn th con ci ca nhng chin hu ca mnh hi
nm 1914? Tt nhin l khng, nu nh anh ta khng mun nh
tot vo tt c nhng ci hay ci tt (36)
Hu qu sau ny ca vic thay i sch lc i lp
bt chp tt c l mt v kh nguy him v.v..
Trong tng lai, liu nhng nguyn tc y c th tip tc c
gi nguyn di ci dng cht cng ca chng khng? Ai
mun trung thc vi mnh v vi mi ngi, u phi tr li:
khng! (38)
ng dn ch - x hi, vi t cch l mt ng, phi vn
c khng c (41) o tng (43), khng c ngh dng bo
lc, nhng iu v ngha (41) vi t cch l mt ng
cng nhn thun tu (do tc gi vit ng) l mt ng d n
tc.
Sau chin tranh, nhng ngi c chng ta s cng c t
t m truyn b nhng t tng quc t ch ngha khng
tng (44)
Sau khi tri qua kinh nghim, nh chng ti nu
ln trn y, nhng ngi cng nhn c s phi cn nhc mt
cch bnh tnh v vt b vnh vin nhng khuynh hng quc
t ch ngha ca ng dn ch - x hi (44)
Tc gi vit: phi chng l ban lnh o ca ng dn
ch - x hi khng u tranh vi s gi di ca nhng

V ("kxi")

689

ngi Php, ca Ban chp hnh Cc quc t x hi ch ngha

(45) v.v..
Khi ngi ta buc phi sa li ton b Cng lnh
c-phuya li thi, m iu nht nh s c lc xy ra,
th mong sao ngi ta hy rt ra nhng kt lun ht sc thch
ng v trc ht hy loi b cc nguyn tc quc t ch ngha
ra khi cng lnh (45)
ng phi cng nhn mnh thuc v d n t c (45)
Lc , nhng ngi cng nhn s c khng phi l mt
ng quc t ch ngha hot ng cho cch mng m l
mt ng cng nhn c (do tc gi vit m nt) tha
nhn sc mnh ca t tng dn tc, sn sng i ti mt hip
nh ho bnh thit thc v kin quyt bo v li ch ca
nhng ngi i theo mnh! (45)
((Nhng li cui cng ca cun sch)).

Ht

V. I. L-nin

690

hay hai nm na; nhng ch c iu l lc th chin tranh s

v cng nguy him hn nhiu i vi chng ta (22)
C th gi nh rng b ch huy qun s Php v Nga d
nh tn cng c v o vo u nm, hoc l su thng u
nm 1916 (20)
Van-t-hau-xen.
H thng kinh t quc dn
trong vic u t t bn nc ngoi

A. Xc-t-ri-t nam tc phn V a n - t - h a u - x e n . H

thng kinh t quc dn trong vic u t t bn nc
ngoi 1). Bc-lanh, 1907. (442 tr.)
(Tc phm chia ra lm 4 quyn: ti ch kp xem qua phn
ln, chn c nhng iu quan trng nht.)
c-hen-ti-na = trong thc t l thuc a thng mi
ca Anh (45 6), Anh u t vo y hn 50 triu li-vr
xtc-linh (46)
50 x 25 = 1 250 triu phrng = 11/4 t Phrng

Roc-bch. "V sao cuc chin tranh ny

l ca c!"

Chin tranh ca c. Quyn 1 (50 p-phe-nch) (Bc-lanh,

1914). Pn Roc-bch. V s a o c u c c h i n t r a n h n y
l ca c!
Cn lon thn kinh s-vanh chng li mt nn ho bnh
mc nt Tc gi ni rng: ch c chng ta l u tranh cho s
tn ti ca mnh, cn Php v Nga th do s m mui ca tnh
cm dn tc (24), Anh th v c t li (cuc chin tranh ca
nhng tn cp bin 24)
Trong thc t, chng ta, cng ht nh o - Hung,
buc phi chn khng phi l gia chin tranh v ho bnh,
m l gia chin tranh by gi hay chin tranh sau mt

T bn ca Php
Nga

B
Anh
Thu-s
c

Ty-ban-nha
Tuy-ni-di
1)

khong 9 10 t phrng (theo s nh gi nm 1906)

(tr. 48)

0.6

0.9

0.4 (cho t i 1.0)

(L-roa B-li-. Lconomiste

0.2 - 0.3
Franais, 1902. II, tr. 449 v cc
trang tip)
3 t phrng
(tr. 53)
512 triu phrng (tr. 50)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 26, tr. 309 v t. 27, tr. 485 - 506.

V ("kxi")

691

T bn ca Php nc ngoi
30 t phrng (tr. 55) (L. B-li-, ibidem)
34

(L. B-li-: tr. 98)

(*) 40

(1905: do tc gi tnh ra, tr. 98)

V. I. L-nin

692

T bn nc ngoi
o - H u n g (1903) =
(tr. 107)
9 809 triu cua-ron
Trong c .............................................. 4 653
Php ............................................ 3 270
H-lan. ........................................ 647
Anh ............................................. 356
B.. ............................................... 243
Thu-s........................................ 242
cc nc khc............................. 398

T bn ca Anh chu M (1857) 8 0 t r i u li-vr xtclinh (tr. 62 theo b T bn ca Mc, III, 2, tr. 15, ch gii)59
T bn ca c nc
ngoi [ch k chng khon c
gi]
cho n 10 t mc (1892)
cho n 16

Ngi ta tnh ra rng hin

nay Anh nhn c ca M,
di dng li nhun v li
tc do t bn mang li,
khong 1 t mc (68).

(tr. 101)
(tc gi c
tnh, tr. 102,
cho nm

Du ho Ru-ma-ni
(1905) (tr. 145 6):

1906)

t bn
(t nhn)

+ 10

khng phi l chng

khon c gi (tr. 104)
(*) 26 t mc

t bn ca c cc
thuc a ca c (1904) =
= 370 triu mc (tr. 133)
B. H a m - (*)
Ergo
x (tr. 234 (1905)
v cc trang
t mc
tip)
55
Anh

(*) T bn ca A n h nc
ngoi (theo c tnh ca
X p y - cho nm 1900) =
2 500 triu li-vr xtc-linh
(tr. 94).
x 20 = 50 t mc

70 65

Php

32

35 34

+ 50 triu mi nm
x 5 (1901 5)

26

250 x 20 = 5 000

35 35
140

134

e m B. Ham-x. Nhng vn ca nn kinh t th

)
( gii,I dI--na,
1912, tr. 236.

113

5 + 50 = 55 do ti tnh ra

triu
phrng

c ............................................ 92.1
H-lan ....................................... 8.0
Anh .......................................... 5.2
Php ......................................... 6.5
B ............................................... 4.0
................................................ 7.5
M ............................................ 5.0

T bn B Nga (1900) = 494

triu phrng (tr. 182).

Cc ngn hng thuc a (1905)

(chi nhnh)

chi
t bn triu
nhnh
Anh (tr. 151) 2 136
35.5 1. xt.
+ 175
17.2
Php
136 328 phr.
H-lan
67
98.3 gunen
c (tr. 152)
87
60 mc

T bn nc ngoi Hp
chng quc M (tr. 240).
Cc khon tin M vay (1902):
3 t -la
cc x nghip etc.
Anh 4 t mc (khong) (tr. 242)
c 2
Php 450 triu phrng

V ("kxi")

Hin nay, gia cc th

trng tin t ln thng c
s cn bng, nhng tu theo
cc hon cnh c bit m
trng tm lc th chuyn sang
Lun-n, lc th Pa-ri, lc th
Niu-Oc (251)

693

T bn M M-hi-c (1902)
500 triu -la (tr.
243) C u - b a 159
triu -la (tr. 244).
t nm 1900, chng c
nhng thng li khng
l Bra-xin (243)
tng s t bn M nc
ngoi (tr. 245).
triu
-la

(1897) 600 800

(1902) 1 300 1 500
Nm 1870 - 1, L-roa - Bli- c tnh ti sn (quc dn)
ca Php l 1 4 0 t phrng,
tin gi tit kim hng nm l
2 t phrng (tr. 348, chng:
T bn xut khu v chin
tranh); t bn nc ngoi =
15 t (thu nhp do chng em
li = 600 700 triu).

Quc tri
ca Nga (1906)
9 t rp hoc
2 0 " mc (tr. 292 3)
trong
9 10
"
mc n ca
Php,
2 3
"
mc n ca
c,
cn li l n ca Anh,
ca H-lan,

ca o (!!)
Quyn th t Ch ngha t bn xut khu v x hi (357
- 442) th ch yu l dnh ni v vn nh nc thc li
(v d H-lan) tc gi ni rng by gi Anh v Php ang tr
thnh nhng nc nh vy, Cc nhim v kinh t th gii
ca c (chng III ca quyn 4):
Trong chng ny, tc gi t ra l mt ngi yu nc

694

V. I. L-nin

quc ch ngha c rt r rng. ng ta n g h vic phn

chia mt cch ha bnh nhng phm vi nh hng (v li nhun)
chu Phi v.v. (tr. 424 - 5 v cc trang khc), nhng li h o n
t o n s n s n g l a o v o c h i n t r a n h (440
phn cui) ng h vic v trang
Trung-quc, Ma-rc, nc Cng-g, quc Th-nhk, Nga vn cn c trin vng no cho cc nh t bn v cc
nh kinh doanh (423)
Chu Phi l lnh a th tp ca chu u
(425), nu nhng (konzedieren) chu M cho Hp
NB
chng quc M.
Tng lai ln nht i vi vic xut khu t bn
chu
u nm gia mi Blan-c v mi Kim (425)
NB
(Trch dn Mc v ng-ghen), tc gi vit: nhng
ngi x hi ch ngha m p nhng iu khng
tng Trn thc t, ch x hi hin i em li cho
ngi cng nhn nhng trin vng p . Phn ln
ngi giu c u xut thn t cng nhn v tng lp
tiu th dn (xem Lch s cc ti sn hin nay ca C.
Smt-Vai-xen-phen-x, Bc-lanh, 1893, c nhng tm
gng b ch; v d Boc-dch trc kia l th mc, Krp
NB
l cng nhn kim kh, Lai-ten-bc-g l ch xng nh,
Lan-na l cng nhn ng tu Xi-men-x l t in
ry-d l th ngui Rt-sin- l tiu thng v.v.)
Chng ta, nhng ngi c, khng bit nh gi cc thuc
a ca mnh v ngha ca chng nh ngi Anh (434)
Cng nhn vi t cch l mt giai cp, s c li v kinh t
do cc thuc a v chnh sch ton cu mang li Ch ngha x
hi l s nh tr: Nhng k m dn v s dm tuyn truyn iu
ngu xun cho qun chng cng nhn ngy th v chnh tr,
nh mt b kinh phc m yn bnh v sung tc (437)

V ("kxi")

695

ng dn ch x hi nc ta khng mun
nghe n vic khng ngng nng cao phc li ton
dn ng mun on kt tt c nhng ngi v sn
cc nc li ph tan x hi t bn ch ngha. Nh ta
bit, ci t tng y khng c chng minh l ng,
c v mt tuyn truyn ln v mt nhng kt qu x hi
hu ch. i ph tan cc ngi nh c lm g, nu nh
khng xy dng ni mt ngi nh mi, chung cho mi
ngi? Chng th no tr li c cu hi ny, ngoi NB
nhng li tuyn truyn mu thun vi khi nim y
sc sng l dn tc (438)
Tc gi ca tng ch ngha hin thc (438 v 9) ca cng nhn
Anh (u tranh chng li vic nhp c) v mong mun cng
nhn c cng lm nh vy...
NB ca cng tc gi y: T liu v vn Lin bang kinh t
Trung u trong t Zeitschrift fr Sozialwissenschaft, tp V,
quyn 7 11.
Ht

V. I. L-nin

696

C h u P h i : n g s t (1907) (tr. 213)

km

Cc thuc a Anh
Ai-cp
(Anh)
Cc thuc a Php
"
"
" B-o-nha
"
"
" c
"
"
" B
"
"
"
Tng cng

ang xy dng
hoc thit
k xong

13 117
5 252

15 113
6 956

= 18 369
5 657
1 173
1 398
642
115

22 069
9 849
2 313
1 988

115

27 354

36 334

C nhng ch dn ng ch v cuc u tranh cc k v

s gia cc cng quc c c nhng t nhng (v ng
st v d nh Trung-quc), la gt v.v. v v.v..
Hen-ph-rch. Phc li nhn dn ca c

T i n s C c - l H e n - p h - r c h (gim c oi-s-banc). P h c l i n h n d n c a c 1 8 8 8 1 9 1 3 . Bc-lanh, 1913.

Hunh hoang Trc tc c tnh
cht tng bc, quan phng
S hunh hoang thiu nghim chnh

Hen-nch. Cc ng giao thng quc t

Ri-sa Hen-nch. Cc ng giao thng quc t, Lai-pxch, 1909

(284 tr.).
Phn ln ch l lc thut, lit k cc ng st, bn etc.

Thu nhp quc dn hng nm ca c l khong 40 t,

versus 22 - 25 trong nm 1895; trong s 40 t, c gn 7 t chi vo
cc mc ch x hi, gn 25 chi vo cc nhu cu c nhn, gn 8
t tch lu = 40 (tr. 123). Ti sn quc dn ca c hng nm
> 300 (1) t; versus 200 trong nm 1895.

V ("kxi")

697

tr. 114:
tnh theo
u ngi
(mc)
4 500 4 900
5 924
(7 314 phrng)
5 100 5 800
5 500

t mc
c, ti sn quc dn
" Php " " "
"
" Anh " "
" M " "

"
"

"
"

= 290 320
232.5
(287 t phrng)
230 - 260
500

(tr. 99 100)
(1908)
Thu nhp quc dn ca c
"
"
"
" " Php
"
"
"
"
" Anh
(tr. 61)
M
Anh
c
Nga
o Hung
Php
B

35 t mc
20 " "
35 " "

tnh theo
u ngi
555
514
815

Khai thc than (tnh

theo triu tn)
1886
1911
+%

Sn lng gang (tnh

theo nghn tn)
1887
1911
+%

103.1
160.0
73.7

450.2
276.2
234.5

+ 336.6
+ 72.6
+ 218.1

6 520
7 681
4 024
612

24 028
10 033
15 574
3 588

368.5 1)
30.6
387.01)
486.3

20.8
19.9
17.3

49.2
39.3
23.1

+ 136.5
+ 97.5
+ 33.5

1 568
756

4 411
2 106

281.31)
178.6

( 1 ) trong c 20 t mc l t bn u t nc ngoi
(tr. 113).
Cr-m. Ch ngha quc c i
v ch ngha quc hin i
B tc Cr-m. Ch ngha quc c i v ch ngha
quc hin i 2). Lun-n, 1910. (143 tr.)
1)

Ca Hen-ph-rch l nh vy.
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 481.
2)

698

V. I. L-nin

Hu nh l con s khng. Mt s ba hoa t c, di ci v

bc hc v hng h sa s nhng cu trch ca cc nh vn La-m,
ca mt tn quc ch ngha v tn quan liu ngi Anh, kt
thc bng li h ht ng h vic gi n-, chng li nhng
ngi cho php ngh n vn n- tch ra. Gii phng
n- s l mt ti c chng li nn vn minh v.v. v v.v..
Nhng s i chiu vi La-m, nhng suy ngh v li khuyn
ca mt tn quan liu, c tnh cht hu nh hon ton hnh
chnh, ch c th thi.
tr. 101: n- (Cuc iu tra n-, tr. 173), c 10 000 n
ng th c 90 ngi bit c v vit ting Anh, c 10 000
n b th c 10 ngi bit c v vit ting Anh (101)
103: may l chng ta khng phn i vic dy ting H-lan
Nam Phi: by gi th ting ang dn mn tn li
107: cm th, hn hc anh chng thanh nin ng thng
(in-gra) git cht ngi Cc-dn Vin-li (v vit li bo
cha cho mnh bng ting Anh)
110: trch dn Journal of the Statistical Society, tp XLI: Unphoc-. Nhng nn i trn th gii (350 nn i).
n- c ln c 3 10 t r i u ngi cht i (111)
R-me-s t-t. Nn i n- (trch dn, 113)
122: n-, c 147 th ting; 276 triu ngi ni 23 th
ting (Cuc iu tra n-, tr. 248)
124, ch gii: khuyn ngi Anh t tui nn c, ghi chp,
nghin cu v nm c lch s khi ngha n-

699

V. I. L-nin

700

NB

Die Gleichheit. Bremer Brger-Zeitung

Volksstimme Hem-ni-tx
Trch dn
L-ren-tx 17
Die Gleichheit
+ nhng ci khc
N. B.:
1. Mc: bi bo vit nm 1878 v Quc t.
N h n x t v q u y n dn tc t q u y t.
2. Tuyn ngn Ba-l v ngh quyt Hem-ni-tx.
3 - 6. Tp ch Die Gleichheit, 5 thng Tm 1914.
7 ( v 12). en-bruch.
8 11. Volksstimme (Hem-ni-tx).
13. Trc tc vit v i dn cnh.
14. Ln-s vit v i dn cnh (1912).
15. C. Cau-xky 1910 v 1912.
16. B. Bc-x vit v ch ngha quc (1900).
18 20. Ln-s: ng dn ch x hi
21 22. Volksstimme Hem-ni-tx.
23 29. Un-brch. Cc dn tc v ch ngha quc.
30. Phr. t - l v Ran-n
31. Hin-phc-inh (nhng quan im kiu Cau-xky).
32, 33. n g - g h e n v Mc vit v cng nhn Anh etc.
33. C. Cau-xky vit v ch ngha yu nc.
34 -35. . Bau-.

nm 1878).
42 44. Gry-lch v Grtlianer.
45. Schweizerische M e t a l l a r b e i t e r - Z e i t u n g .

(-MI-CRN)

Mc lc

36 37. n g - g h e n .
38 39. E. Hai-lman (Die Glocke).
40 41. Lip-nch V. v Mc (bc th gi L i p - n c h

NB:
ng-ghen (vit v giai cp cng nhn Anh) tr. 14. +
N e u e R h e i n i s c h e Z e i t u n g, tr. 46 v 47.
C. Cau-xky vit v tn gio tr. 15 (?).
Nhng ngi x hi ch ngha v nhng ngi da en
(M) 15.
Cng nhn v Ba-lan Thy-s 17.
Ngi Nht v ch ngha s-vanh ca cng nhn M 41.

Notabene:
M c vit v chin tranh
ca Php ginh t do
(thng Ging 1871): 22.

Mc pht trin cc quan

im v chin tranh nm
1870: tr. 22.

M c vit v Ai-r-len: 22.

M c vit v cuc c h i n t r a n h sp ti (nm 1874) 22.
Th mc sch tham kho (ch dn) 13 v 16.

NB
Bc-x vit v ch ngha quc 1900 tr. 16.
c quyn v k thut 17.
Phong tro cng nhn Ca-na-a 17.
Cau-xky vit v tn gio (nhng iu tm thng) 15.

V "o" ( -mi-crn")

701

Nhng hin php ca Php nm 1791 v nm 1848 ni v

cc cuc chin tranh dn tc: tr. 30.

Cc giai on ca lch s cn i, tr. 28.

V. I. L-nin

702

th t cc nc l do ti xp. i vi c, cc s liu
ca Ban-lt khng c phn chia ht thnh ca-lo thc vt
v ng vt. Vic phn chia ny l do ti lm cn c vo
nhng s liu tng phn ca ng ta.

Danh ngn ca Xanh Xi-mng 49.

Ibidem bi bo ca I--g. Ch ngha ph phn mi ca ch
ngha Mc vit v t-l v v vic ng ta kt hp ch
ngha Mc vi ch ngha Can-t.

Nin gim Smn-l, 1915, quyn 1

Trong bi: Tnh hnh n ung ca nhn dn trong thi chin v

thi bnh, Cc-l Ban-lt (Schmollers Jahrbuch, 1915,
quyn 1) th thu thp (khng y ) cc s liu v
tnh hnh n ung ca nhn dn:
Thc phm thc vt v ng vt.
Tng s cho mt u ngi trong mt ngy
c

trong

Ca-lo
th t:
4. c............ 2 708
2. Anh .......... 2 900
5. ............... 2 607
3. Php ......... 2 749
6. o.............. 2 486
1. M ............ 2 925
7. Nga .......... 2 414 2)
8. Nht ......... 1 814

thc vt
2 164
1 925
2 367
2 205
2 030
1 870 1)
2 235
1 764

1)

ng vt

544
975
240
544
456
1 054
279
50

y Ban-lt nhm; ng ra l 1871.

2)
Cng vy; ng ra l 2514.

46 . . . 2 8

Thc
ng
+
vt
vt
2 103 + 294 =
150
2 103 + 444 =
61
2 164 + 444
100
2 164 + 544 =

2 397
150
2 547
61
2 608

Ibidem bi bo ngn ca Smn-l v tp th t trao i gia Mc

v ng-ghen: thi coi thng khi ni v cch mng:
phi thay cch mng bng ci cch (tr. 432).
Cc cng on mnh hn ng; gii quan liu (5 10 nghn
ngi) trong phong tro dn ch x hi Tm li, ng cng
nhn mc-xt c ang trong qu trnh tan r hoc l trong
qu trnh thoi ho v pha t sn, d cho n c ph nhn iu
n th no chng na (424).
NB, cng y, bi ca Gioc-gi D i - g v c. S ph nhiu
ca t ai l mt yu t lch s.

2 708

Mc. Bi bo vit nm 1878

v quc t. Nhn xt
v quyn dn tc t quyt

Anh
1 925
975
2 900

C. Mc
1878:

Trn t Die Neue Zeit, XX, 1, tr. 585 (1901 2),

M. Ba-kh dch bi bo vit bng ting Anh ca C.
M c nm 1878: Lch s Hi lin hip cng nhn
quc t do ngi Gioc-gi H-nen son 60.

V "o" ( -mi-crn")

703

Mc khinh mit ci anh chng H-oen ny (mt trong nhng

nh chnh tr cng nhn t do ch ngha in hnh), ng sa
hng lot nhng iu khng nh di tr ca anh ta v Quc t,
tuyn b rng ng, Mc, l tc gi ca bi Ni chin Php, v
cho ng bi t lu trn t The Daily News, ni v bc
chuyn ca Quc t sang mt hnh thc mi, cao hn v a
ra nhng nhn xt c bit khc. Mc c vit mt on nh sau:
V li mt im trong cng lnh m ti c
vinh d c trnh by trc Hi ng trung
ng (trong hi ngh nm 1865) c ni: Cn
NB
phi tiu dit nh hng ca Mt-xc-va
Mc (1865)
chu u bng cch p d n g n g u y n
(v 1878) v

tc quyn t quyt ca cc dn
t c v bng cch phc hng li Ba-lan trn

quyn d n
t c t quyt

mt c s dn ch v x hi ch ngha (tr.
586). ((Trn t The Secular Chronicle, tp X,
s 5, ngy 4 thng Tm 1878. T tp ch c
khuynh hng t do t tng cng ho.
Ngi xut bn l b Ha-ri-t L, thnh vin
ca Quc t.))
((Do ti vit ng.))
Tuyn ngn ba-l
v ngh quyt Hem-ni-tx

C h n g h a q u c . Trong Archiv fr die Geschichte

des Sozialismus ca Gruyn-bc,
1915 (quyn 1 v 2), c a ra ngh
quyt ca i hi ng H e m n i - t x ( I X . 1 9 1 2 [15 21.
IX. 1912]) v ch ngha quc
(tr. 314 - 5).

704

V. I. L-nin

Trong nhn mnh: xut khu t bn, vic i tm

nhng khu vc mi u t, cc t chc ca nhng ng
ch, nh hng ca h i vi nh nc v xu hng bnh
trng ca h, xu hng ca h mun bt cc lnh th ln
trn th gii phi ph thuc vo h v mt kinh t Tm
li l: chnh sch x m l c v n c p tr tro
l hu qu ca nhng bnh trng quc ch ngha.
Do : xung t gia cc nc, - nguy c c h i n t r a n h ,
li ch ca nhng k cung cp vt t chin tranh.
ch ngha quc bo lc
gim bt (mildern) cc hu qu nht thi ca n t do
bun bn, lin minh gia cc dn tc etc. Cu cui cng ca
ngh quyt:
V giai cp v sn c s mnh bin ch ngha t
bn,
t ti giai on cao nht ca n, thnh x hi
NB
x hi ch ngha v bng cch , bo m lu di ho
bnh, c lp v t do cho cc dn tc.
Ibidem, tr. 324 biu quyt im sa i do R-da Lc-xmbua a ra (v bi cng c tnh cht qun chng) ti i hi
I--na (1913):
ng h R-da 144 = 30%
phn i. 336
480
Ibidem, tr. 306 - 311 Tuyn ngn Ba-l (24 25. XI. 1912) NB,
ibidem, nh gi cun sch:
O. Phe-xty. Phong tro cng nhn trong thi k u ca
ch qun ch thng By. Pa-ri, 1908 (359 tr.). 10 phrng.
Cng ca ng ta: Khi ngha Ly-ng nm 1831.
Annales des sciences politiques. 1910 (tr. 85 103).

V "o" ( -mi-crn")

705

Tp ch bnh ng,
5 thng Tm 1914

D i e G l e i c h h e i t , 1914, s 23, 5 thng Tm 1914.

u tranh chng chin tranh

Bi bnh lun th nht u tranh chng chin tranh trch

dn ngh quyt i hi Stt-ga61 khi c nguy c chin tranh th
triu tp Cc quc t x hi ch ngha v p dng mi bin php
chng chin tranh. Nu nh chin tranh n ra th v.v..
ph n v sn, hy sn sng!

B i t h h a i : Ph n v sn, hy sn sng!
Vit sau khi tuyn b chin tranh vi Xc-bi-a, nhng trc
chin tranh chu u.
Nc o hy vng rng Nga v cc nc khc cha chc
c kh nng tham chin. Ch ngha quc o, ti c ca
n. N (ch ngha quc o) u tranh hon ton ch v li
ch ca triu nh Hp-xbuc phn ng, ch v lng tham vng
v quyn lc ca nhng a ch v nh t bn ln v lng
tm, v nhn tnh
Cc t bo c tr tro ku gi chin tranh
iu khng bao gi nn xy ra. Nhng ngi v sn
c, nam v n, phi dng hnh ng chng minh rng h
thc tnh, rng h trng thnh c t do
Chnh ph c qu quyt rng h mun ho bnh.
Nhng nhn dn c thy r rng ci li ca nhng nh
hot ng chnh ph li x i nh l li rn.
Giai cp t sn l s-vanh, nhng
Ch c giai cp v sn mi a b ngc rng ln ca mnh
ra chng li tai ho chin tranh th gii ang n gn

706

V. I. L-nin

Nga, chnh cuc u tranh ca giai cp v sn l tr ngi

ln nht i vi chin tranh.
Chng ta s khng hn v yu hn h (= cng nhn Nga).
Chng ta s khng b l mt pht no. Chin tranh ang
ngay ngng ca chng ta Tt c chng ta hy ra khi cng
nh my v cng xng, khi cc tp lu v gc xp tin
hnh mt hnh ng phn i c tnh qun chng
Qun chng b bc lt mnh gnh trn vai mnh
ton b to nh ca nn trt t mi L no h li t ra yu
ui n mc phi li bc trc thiu thn, s hi nguy him
v cht chc, khi m cuc u tranh cho ho bnh v t do ku
gi h? L no h li m thng ng cho ch ngha qun
phit va b d lun rng ri nguyn ra l mt tn ao ph
tn bo git chc con em h?
i vi giai cp cng nhn, tnh anh em ca cc dn tc
khng phi l mt o tng ho huyn m l vn sng cn,
l s on kt ca nhng ngi b bc lt thuc tt c cc dn
tc.
N (s on kt y) khng th cho php ngi v sn ny
em v kh git ngi chng ngi v sn khc. N phi gy
cho qun chng lng quyt tm s dng trong ci chin tranh
chng li chin tranh ny tt c loi v kh no h c sn trong
tay. Ton b sc mnh tt thng m qun chng v sn em ra
chng li s in cung ca chin tranh th gii, l ngang
vi mt trn chin u thng li trong cuc u tranh gii
phng ca h. Ngh lc cch mng v nhit tnh biu hin trong
hnh ng ca h, s khin h b bc hi, gp nhiu nguy him
v i hi h phi c hy sinh. Nhng kt qu s nh th no?
Trong cuc i ca mt s ngi v trong cuc sng ca cc
dn tc, c nhng lc m ngi ta ch c gan nh liu

V "o" ( -mi-crn")

707

tt c mi ginh c tt c m thi. Gi pht im. Ph

n v sn, hy sn sng! (tr. 354).
Ht bi

Bnh lun chnh tr

V trong t Bnh lun chnh tr

(tr. 363) Lc lng cch mng ca qun chng v
sn cc nc Ty u phn ln vn cn cha thc
tnh, nhng nhng lc lng y tn ti, v chnh
ngn uc chin tranh c th thc tnh h.
(cch mng ang cn trong trng thi manh nha,
khng nhng Nga m cn cc nc chu u khc
na)
y cng c mt bi bo ngn, vit v s tin
trin ca cc cuc bi cng v chin lu Nga
v 10 dng v hi ngh Bruy-xen ngy 16 18. VII.
1914, s thng nht tc gi vit s h tr phong
tro

NB

Chnh ph v
c h c a n h n d n . Bc-lanh, 1914.
Ni chung, y l mt bi phn ng bn thu nht, vn
dng cc khi nim chng li nn dn ch. T u ch cui
l chng li nn dn ch. Hng lot nhng iu ngu bin,
nhng v d lch s etc.
(**)
iu b ch (1) l vic t co nn dn ch t
sn (vin dn, chng hn, nhng tc phm A n h
vch mt nn dn ch ).

en-bruch.

Th mc sch tham kho:

(**)

V. I. L-nin

Vin-hem Ha-xbch. Nn dn ch hin i (1912).

A-n-ph Tch-len-buc. S pht trin ca quyn bu c
Php t nm 1789.
I. U-nn. Chnh tr di nh sng ca hc thuyt tin ho (tc
gi ni: y l tc phm ca mt nh bo).
L-oen. Hin php Anh.
Ben-lc v St-xtc-tn. Ch cc ng.
2) V n B a - l a n . Tc gi l ngi chng li chnh sch
ca Ph i vi Ba-lan v n l v hiu.
Tr. 1. Nhn dn l g? Nhn dn c? nc ta c nhiu
triu: ngi Ba-lan, ngi an-mch, ngi Php (tr. 1).
An-da-x - Lo-ren, c c nhng ngi ni ting
c
lun lun tuyn b rng v mt chnh tr, h khng
NB
nhn thuc dn c (tr. 1).
H-ghen
ni v
nhn
dn

en-bruch. Chnh ph
v ch ca nhn dn

Han-x

708

NB:
tn phn
ng ni
v quyn

t quyt
ca cc
dn tc

Mt chm ngn ca H-ghen: Nhn dn l ci

b phn ca quc gia chng bit mnh mun g
(tr. 41)..

R rng l khng th no m mi mt b phn

ca nhn dn, c tch ra mt cch tu tin, li
u c quyn t quyt. Nu chng ta tha nhn
quyn cho nhng ngi An-da-x - Lo-ren ni
chung th ti sao li khng tha nhn quyn
cho tng b lc trong ba b lc l Soa-b, Phrng
v Php? V rt cuc ti sao li khng tha nhn
quyn cho tng cng x ring bit mt? (tr. 2)

V "o" ( -mi-crn")

Ni v nhng ngi dn ch x hi: Mi-khenx tha nhn rng nhng ngi dn ch x hi

mt tinh thn cch mng (lo cho cc t chc).
Hn na, t lu ngi ta ni trc rng mt
ng cch mng nh vy cng ln ln th n cng
khng tin gn ti mc ch ca n l mt cuc
cch mng tht s, m li cng xa ri mc ch y,
v mt ni b (tr. 80). V tr. 82 3, chng li Mrinh: t chc bao gi cng cn c lnh t, qun
chng, d l c gio dc tt nht, cng cn c
lnh t v vn l xem xem cc v lnh t y c
s dng quyn lc ca mnh tin hnh cch
mng v gy nn mt s o ln chung, v lm
nh vy th khng kho c c hy sinh khng phi
l nh nc ang tn ti v x hi ang tn ti, m
l hy sinh chnh bn thn h, hay l tu trng
hp, h li nng v tho hip (83), vn ny
b M-rinh ph nhn mt cch v cn c. (Vit nm
1914. Li ta: 11. XI. 1913).
M-rinh tr li en-bruch rng ng ta, Mrinh, khng vit bi bo ny, v lun chng, thc
ra th rt, rt khng vng, rng trc ht nhng
ngi dn ch x hi tm bin php chng li t
quan liu (Die Neue Zeit, 1913 4, 32, I, tr. 971).

709

NB
o**o

NB

NB
o**o

NB: s lng cc vin chc c = gn 1 350 000 =

gn 1/10 c tri: 13 300 000 nm 1907, tr. 182
n nay th chnh sch ca Ph nhm c ho ngi Balan tn mt 1 t mc. V sao li p h s n h o n
t o n ? (161).

710

V. I. L-nin

Trng hc c lm cho dn Ba-lan cm phn: tr em

Ba-lan bng kinh nghim bn thn, hiu c tt c ni
ng cay ca vic ngoi bang thng tr, bi v khng c s s
nhc no i vi thc dn tc su sc hn l s s nhc
i vi ting ni (162).
Ngi Ba-lan ang Ba-lan ho cc thnh ph. Trong s bn
tng lp (qu tc, tng l, nng dn, t sn) th ch c giai cp
t sn l khng ho hon. Vic thc dn ho ca c lm
dn Ba-lan cm ght v on kt li theo tinh thn dn tc. Ty
chay hng ho: ngi mnh dng hng ca mnh.
Khng th ho gii c vi ngi Ba-lan (tr. 171), phi
chia r h, gip cho vic thnh lp mt ng Ph Ba-lan (172).
D nhin, xt v mt t tng th nhng ngi Ba-lan
chu khut phc cng vn ch l ngi Ph c thi hn, ni
theo cch din t ca chng ti (tr. 174) - iu l khng
th trnh khi, nhng cn phi thi hnh mt chnh sch sao
cho thi hn chi t c th c v mt t tng (Kndigung)
khng bao gi thnh s tht.
i vi bt k mt chnh sch i ngoi no, vic mt
dn tc c nh gi nh th no cc dn tc ln c vn
ho khc, - c mt ngha quan trng. Dn tc c v vic
ny khng nn c o tng g c - l mt dn tc t c yu
mn nht, v hon ton khng phi ch c lng ganh t m
chng ta thng da vo t bo cha, lm cho cc dn
tc khc cm ght chng ta. Chnh sch dn tc sai lm ca
chng ta - chnh l ci iu phn ln lm cho chng ta
b cm ght khp ni (175): ngi Ba-lan v n g i
a n - m c h (NB) phn nn v chng ta trn khp tri
t ny!!

V "o" ( -mi-crn")

711

Ting ni ca nhn dn (Hem-ni-tx)

chng li c hai Giu-ni-t

Volksstimme (Hem-ni-tx), ph trng ca s 131 (8. VI.

1916).
Bi bo nh: Chng li c hai Giu-ni-t.
i vi nhng ai ch cn c vo nhng ni kh au v
nhng hy sinh gh gm do cuc chin tranh ny em li m nhn
xt, nhng ai ch pht biu trong cn tuyt vng v cm phn
th d nhin l v mt chnh tr, ni chung kh c th chng
minh c mt iu g cho h hiu c. Nhng ngi no khng
mun quyt nh mt cch m qung, ngi no c nghin cu
v suy ngh, th c l tnh hnh hin nay l ht sc r rng i
vi ngi . c gi ca chng ti, qua cc ngun tin ca
chng ti, bit v cun sch nh ca Giu-ni-t, cun sch
t t cho mnh nhim v thuyt phc giai cp v sn c rng
giai cp ny c li trc ht v vic nc c b tht bi, rng
giai cp cng nhn phi hng ton b lc lng ca mnh
thc hin mc ch y. Khng phi ngu nhin m tc gi v
danh ca cun sch c tnh cht lin c ch ngha, - mt cun
sch khch ng th tng c, ra i t nhng nhm i lp
ca Tic-pi-tx, c tnh cht thn tnh v kht mu n mc
in lon, - li ly b danh l Junius Alter, l Giu-ni-t th hai.
Hai Giu-ni-t mt ngi th tuyn truyn cho s tht bi ca
c, ngi kia li tuyn truyn cho vic c thng tr ton th
gii, - trn thc t, ni gio cho nhau. V khi c cun sch
ca Giu-ni-t th nht, chng ta lun t hi rng phi chng n
l do mt ngi dn ch x hi mt ht l tr no vit ra,
ch khng phi l ch n thun l mt tn khiu khch ngi
Nga vit ra! Giai cp cng nhn c s ui c c hai tn Giuni-t y i. Giai cp cng nhn s tip tc kin tr u tranh

712

V. I. L-nin

chng k th bn ngoi chng no chng khng t sn sng

k kt mt ho c hp l, v chng nhng k th bn trong
mun lm cho dng mu c qu bu phi v nhng k
hoch xm lc in r. l chnh sch ca ng dn ch
x hi, v lch s ca phong tro cng nhn s cm n nhng
lnh t no, trong nhng ngy , rt cng quyt i biu
cho chnh sch y trong Quc hi c, bt chp tt c nhng li
cng kch v vu khng.
Ht. Ton vn bi bo.
hon ton ng

Volksstimme (Hem-ni-tx), 1916, s 133 (th by,

ngy 10 thng Su 1916):
Hon ton ng. V nhng nhn xt ca chng ti
v nhng din vn ca ng ch tin s Ln-s v vn
thuc a, Bremer Brger-Zeitung vit:
R rng l Volksstimme Hem-ni-tx coi vic
chm dt s ci c trong ng l quan trng. Chc chn
rng n u c trin vng hp nht nhng ngi x
hi - i quc, nhng ngi x hi - quc v nhng
ngi x hi ho bnh, ci trin vng s d c l nh thi
ca cnh t thm ch cc oan nht ca phi gia ca
ng. C quan ngn lun ca ng Hem-ni-tx c l
khng nhm trong vn ny. Cn v phe cp tin cnh
t, th d nhin l t bo hoi cng hy vng vo vic n
hp nht vi nhng ngi x hi - i quc.
Chng ta c th khng nh vi t bo Br-m rng kin ca
n hon ton ng. Chng ta qu ht sc coi trng vn lm
sao cho s ci c trong ng phi chm dt, hoc t ra l (sic!) s ci
c y c t trong nhng khun kh (sic!) sao cho n khng to ra
NB:

V "o" ( -mi-crn")

713

mt nguy c no cho s thng nht v t chc na. n

nay, chng ta vn rt hy vng rng nhng ngi x hi ho
bnh - l ting m Bremer Brger-Zeitung dng gi
nhm Ha-d - L--bua li hp nht vi nhng ngi x
hi - i quc (ngha l chng ti) v vi nhng ngi x hi quc - y c ni ti cc th lnh cng on Ln-s, Cunp v.v. thnh ng dn ch x hi thng nht v c kt.
Chng ta tha bit rng nhm Ruy-l Kni-ph s khng tn
thnh nh vy, h tuyn b rng s chia r trong ng l
tin cho ng tip tc hot ng (do t Volksstimme
Hem-ni-tx in ng). Nhng giai cp v sn c th chu ng
c s mt mt m tnh chin u ca n chng v th
m sa st i.
((ton vn bi bo ngn))

Bo cng dn Br-m
Nhng ngi x hi ch ngha quc t c v
nhm Quc t

Bremer Brger-Zeitung. 1916, s 139, 16. VI. 1916.

Nhng ngi x hi ch ngha quc t c v nhm Quc t62
ng ch Kni-ph, t ch ngh php, vit v cho chng ti:
""Bremer Brger-Zeitung", ngy hm kia, in bn cnh li
hiu triu ca nhm Quc t, mt ch gii ca ban bin tp, c
th to kh nng cho vic lan truyn quan im sai lm v quan
h gia nhng ngi x hi ch ngha quc t c v nhm
Quc t.
Tc gi vit: chng ti nhiu ln ni v quan h gia hai
nhm ny, c bit l trong s 77 (ngy 31. III.) bi x lun.

714

V. I. L-nin

c th c thy:
Phe i lp gm c hai nhm khc hn nhau v nguyn tc:
phi gia ca ng (Cau-xky Ha-d - L--bua Die Neue
Zeit Leipziger Volkszeitung, Vorwrts) v phi cp tin
cnh t gm nhng ngi x hi ch ngha quc t c v
nhm Quc t (Lichtstrahlen, Bremer Brger-Zeitung,
Volksfreund Brao-n-svy, Der Sozialdemokrat (Stt-ga)),
v c mt vi c quan ngn lun vng Ranh, mc d khng
hon ton nht qun.
Volksfreund Brao-n-svy l t bo cp tin cnh t do
Tan-hai-m lm ch bt hin nay, do V-d-mai- lm ch bt,
n i din cho quan im ca phi gia.
Trong s 74 (28. III.), Bremer Brger-Zeitung ng li (khi
vng mt Hen-k) mt bi ca t Volksfreund Brao-n-svy
vit rng t bo ny ang (v ) ng trn lp trng ca nhm
Quc t (v cho rng nhng lun cng ch o ca cc l th
k tn nhm Xpc-ta-ct trnh by cng lnh sch lc v
nguyn tc ca mnh)
Nhng ngi x hi ch ngha quc t c v nhm Quc
t nh vy l khng ging nhau. C hai nhm u i din cho
phi cp tin cnh t, v c bit l v mt chin thut, u i
lp vi phi gia ca ng v Phi hp tc lao ng dn ch
x hi. Nhng trong khi nhng ngi x hi ch ngha quc t
c ng trn lp trng y ngay t u, th nhm Quc t ch
dn dn tch ri phe i lp tp hp chung quanh L--bua
Ha-d. T Bremer Brger-Zeitung lc ng thi, hoan
nghnh qu trnh y, coi l mt bc lm sng t (s 74, 28.
III.) T nhm Quc t tin hnh mt cuc u tranh gay
gt v cng quyt chng li Phi hp tc lao ng dn ch x
hi trong cc l th k tn nhm Xpc-ta-ct ca mnh
(trch l th k tn nhm Xpc-ta-ct mi y).

V "o" ( -mi-crn")

715

V thi ca mnh i vi ti sn t hu (ti sn

t hu ca Phi hp tc lao ng dn ch x hi ??)
nhng ngi x hi ch ngha quc t c v nhm
NB
Quc t, nh ni, hon ton ng vi nhau, mc
d h khng ng vi nhau trong mt s vn khc.
C hai nhm u hot ng trong khun kh ca t chc
y, chng no m s chuyn quyn ca bn quan liu trong
ng cn cha khin cho h khng th hot ng c nh
vy
Theo tc gi, iu l quan trng, v ngi ta thng nhm
ln v nh xo nho ranh gii gia phi gia vi phi cp tin
cnh t
Hai nhm s cn tin xa ti u trn con ng t chc
ring bit, d nhin iu ph thuc hon ton vo s pht
trin ca cc mi quan h trong ni b ng. D sao th cho r
rng, ngi ta ch c th lm vui mng thy rng hai nhm
chnh l khc nhau v b ngoi ci tn gi thi. (Ht).

Gi-han Kni-ph
Hen-k. Khng ng nht, nhng ging nhau

Ibidem, s 140 (17. VI. 1916).

Cu tr li ca Hen-k. Khng ng nht, nhng ging
nhau
Ti cng khng cn nh rng ti phi c
c nhng g ni v s khc nhau gia hai nhm v
v s thng nht cao ca h trong phe cp tin cnh
t. C l vic thiu s quan tm no i vi cc
nhm bit phi lm cho tr nh ca ti khng
c tt nh vy.
Cn bn thn ti th chng thuc nhm ny hoc
nhm kia

NB

NB

716

V. I. L-nin

ti th bao gi cng tun th cc nguyn tc

x hi ch ngha etc. etc. v.v. nhng cu ni
trng rng, chng c g chnh xc c.
Hen-k
Thm mt xut bn phm nh k khc na
Br-m
S 141 (19. VI. 1916) in li li ku gi v Chnh sch cng
nhn (xut bn phm hng tun ca phi cp tin cnh t).
Trc tc vit v i dn cnh

Dn cnh, qun i etc.

ng dn ch x hi trong qun i. Ci cch ch ngha
v qun s c u tranh vi ch ngha x hi. I-na, 1901 (Stam-gam-m III).
Ga-xtn M-s. Qun i ca mt quc gia dn ch. Pa-ri,
1899 (bng ting c, Stt-ga, 1900).
P. Svc-t. Ngi s quan v ngi dn ch x hi. Muynkhen (R. p-t), 1899? (Stam-gam-m III).
L-ben. i ph vi ng dn ch x hi trong qun i nh
th no? Bc-lanh, 1906 (xut bn ln th hai 1907).
R. Guyn-t. Ngh thut qun s v ng dn ch x hi
(Grenzboten. 1899, I).
Gi. Sc-mng. Qun i v dn ch (Revue politique et
parlementaire. VI. 1900).
Cc qun nhn v ng dn ch x hi (Neue Zrcher
Zeitung, 1907, 17 18. IX).
C. Bly-b-t-roi. Qun i ca ch dn ch (Die Zeit,
Vin, 21. VII. 1900, s 303).

V "o" ( -mi-crn")

717

phn Mi-c-x. Ch ngha x hi v qun i. Huyn-x, 1907.

Ch ngha x hi cch mng trong qun i c. Xut bn
ln th 4. Pa-ri (y-ten), 1901.
Qun i v nhng cuc bi cng. L-cc-n, 1906.
Qun i trong lc c bi cng (bi cng thng X. XI. 1902)
ca trung u D. (Pa-ri, 1904) (T sch x hi ch ngha,
s 23 4).
c-tuya ch-x. ng dn ch x hi, ch ngha qun phit
v chnh sch thuc a cc cuc hi ngh ca nhng
ngi x hi ch ngha. Bc-lanh, 1908.
Hng-ri By-li. Ch ngha qun phit v cc phng thc u
tranh vi n. Ly-ng, 1903.
Cau-xky. Ch ngha qun phit v ch ngha x hi Anh.
Die Neue Zeit, 18, I (1899 1900).

Sp-pen v ch ngha qun phit. Die Neue Zeit,

17, I (1898 -9).
R. Lc-xm-bua. Ci cch x hi hay cch mng? (Ph trng:
i dn cnh v ch ngha qun phit). Lai-pxch, 1899.
Xut bn ln th hai 1908.
Cc-xki. Lut quc t v ch ngha qun phit. Die Neue
Zeit, 17, 2 (1898/9).
C. Li-tn. Mt nhn vt chng ch ngha qun phit (C. Lipnch). Die Neue Gesellschaft. 1907, 20. III.

Qun i v cch mng. Ibidem, 1906, 36.

Con ch gc nh ca t bn. (Lin on chng ch ngha
qun phit). Xuy-rch, 1906.
Lp trng ca giai cp cng nhn Thy-s trong vn qun
s. Bin bn ca i hi ng. n-ten (11. II. 1906). Xuyrch, 1906.
Ch ngha qun phit v ng dn ch x hi. Die Neue
Zeit, 19, 2 (1900 1).
Xki-a-vi. Ch ngha qun phit v nhng ngi x hi ch
ngha . Le Mouvement Socialiste. 1903, s 113.
47 . . . 2 8

718

V. I. L-nin

C. -mi-l. Ch ngha chng qun phit. Die Neue Zeit, 25, 2

(1907).
"
Cc ng t sn v ch ngha qun phit. Die
Neue Zeit, 25, 2 (1907).
Pi-e Ra-mut. S pht trin lch s ca ch ngha chng qun
phit. (Kultur und Fortschritt, 153.) Lai-pxch, 1908.
vi-mch. Cc nn nhn ca ch ngha qun phit. Die Neue
Zeit, 18, 2 (1899 1900).
E. Van-t. T chc qun s v giai cp cng nhn. Xuy-rch,
1907.
C. Lip-nch. Ch ngha qun phit v ch ngha chng qun
phit. Lai-pxch, 1907.
Ln-s vit v i dn cnh (1912)

P . L n - s . i dn cnh v gii tr qun b. Die Neue

Zeit, 1912 (30, 2).
ngoi ra, c mt cu nh sau: H thng dn
??
cnh l t chc v trang ca mt nh nc dn
ch nhm bo m an ninh trong v ngoi nc.
h ln!!
i vi cc cuc chin tranh xm lc, i dn
cnh l hon ton khng thch hp, v chnh v
??
vy chng ta tn thnh i dn cnh (tr. 768).
y cng c mt cu trch dn li ng-ghen, 1865
(phi chp ra), ni rng cng nhn khng cn bit rng quc
gia ln no s thng, nhng cn bit rng mnh c c hc
qun s hay khng.
ng-ghen vit
v giai cp cng nhn Anh 63
Cng trong bi bo ny, c trch dn li n g - g h e n
(r rng l trch t li ta vit cho cun sch Tnh cnh

V "o" ( -mi-crn")

719

giai cp cng nhn, ti bn) (tr. XXIII cun Tnh cnh, xut
bn ln th 2).
Chng no c h c q u y n
c n g n g h i p ca Anh cn tn ti, th giai
cp cng nhn Anh, trong mt chng mc
nht nh, vn t h a m d v o n h n g
li ch ca ch c quyn
ng-ghen
. Nhng li ch y c phn chia rt
vit v giai
khng ng u gia cng nhn: phn ln
cp cng
nht ri vo tay thiu s c c quyn c li,
nhn v
nhng c
nhng t h n h t h o n g ng o qun
quyn ca
chng c n g c mt ci g . Chnh v
Anh
vy m khi ch ngha -oen tiu vong th
Anh khng c ch ngha x hi na. C n g

vi s sp ca ch c
q u y n c n g n g h i p Anh, giai cp cng
nhn Anh cng s mt a v c quyn ca
mnh. S ti ngy ton th giai cp cng nhn
Anh, k c thiu s lnh o v c c quyn
c li, vo mc ging nh cng nhn
cc nc khc. V chnh v vy, ch ngha x
hi s li xut hin Anh 1).

ng-ghen
vit v ch
ngha x hi
Anh

V. I. L-nin

720

NB
ngay t
1896

Ngay t u (tr. 5): giai cp t sn (Thu-s)

ch a ti vic bt chc mt trnh thp
hn, ch ngha qun phit qun ch); n vn
lun lun mong mun bt chc nc ngoi,
mun a vo trong nc ta mt loi ch ngha
Ph mi no .
Cau-xky 1910 v 1912
Cau-xky. i hi c-pen-ha-g

Die

N e u e Z e i t , 1910 (28, 2) (26. VIII. 1910).

C. Cau-xky. i hi C-pen-ha-g

tr. 776: Nu chin tranh n ra gia c v

Anh th vn s khng phi l ch dn ch,
m l s thng tr th gii, ngha l vic bc lt
th gii. chng phi l vn trong nhng
ngi dn ch x hi s phi ng v pha
nhng
k bc lt dn tc mnh (v sau (v
NB
trc ) trc tip chng li Hen-man).
So snh vi chnh li ni ca ng ta XXIII, 2 (v ch
ngha yu nc v chin tranh) 1).
Cau-xky. Mt ln na gii tr qun b

Buyc-cli. Vic dn ch ho ch qun i

ca chng ta
Cc-l Buyc-cli. Vic dn ch ho ch qun i ca chng
ta. Xuy-rch, 1897. (Bo co ngy 15. XI. 1896 ti i hi
ng dn ch x hi Vin-tc-tua).

C. Cau-xky, 1912 (30, 2), 6. IX. 1912, bi bo Mt ln na

gii tr qun b, tr. 851:
im xut pht ca t tng v danh t
ch ngha quc tc l s hp nht tt c
cc b phn cu thnh ca nhng lnh th
thuc Anh thnh mt quc gia khng l khp
!!
kn, thnh mt quc, im xut pht y,

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 30, tr. 219 - 220.

47

1)

Xem tp ny, tr. 756 757.

V "o" ( -mi-crn")

721

trong nhng nm gn y, hon ton b y li v

pha sau v c th c coi l b vt b trong thc t.

ha ha!!!

tr. 850 851: ch ngha quc khng phi l mt

nguyn vng t nhin, tt yu ca t bn mun bnh
trng etc., m ch l mt phng thc c bit l:
bo lc.

!!??
Cau-xky
vit v

tn gio

Nhng ngi x hi ch ngha

v nhng ngi da en m 65

ngi da en vo nm 1901. Ch c th
thi!!!

Ibidem, tr. 592: trong bang Mt-xi-xi-pi, nhng

ngi x hi ch ngha t chc ngi da
en thnh cc nhm a phng c bit!!

ch dn th mc

ng-ghen. Bn v quyn uy. Mc. Ch ngha bng quan

C . C a u - x k y vit v tn gio. Ngoi ra,

ng x hi ch ngha v n h n g
n g i d a e n M: tr. 382 3:
Cng nhn cng nghip th
g i i 66 ng h ngi da en. Thi ca
ng x hi ch ngha khng hon ton
nht tr. Ch c c mt li ku gi ng h

nhng ngi
da en v
nhng ngi
x hi
ch ngha!!

Die Neue Zeit, 32, 1 (1913 14).

Cau-xky vit v tn gio 64

tr. 353: V vn tn gio th nh tuyn
truyn ca chng ta phi tr li rng cc
hi ngh ca ng ta, vn y khng
c t ra v cng khng c gii p,
v chng ta mun tn gio l vic ring ca
mi ngi, cn i vi nh nc th chng
ta i c n cng phi nhn nhn vn
tn gio nh vy
[u c tm thng!]

V. I. L-nin

722

thi i
vi ngi
da en

NB:
nhng ngi
x hi ch
ngha v
ngi da en:

chnh tr 67.
Ri-a-da-np chng Brp-ba-kh (v M-rinh l ngi ng
h ng ta)
NB Phong tro i thot ly nh th: mt lot bi bo.
Die Neue Zeit, 30, 2 (1912, IV. - IX.) Nhng bi bo ca Cauxky (v Ln-s) v i dn cnh v gii tr qun b.
Ibidem Grim ni v i dn cnh Thu-s.
28, 2 (C. Cau-xky vit v i hi C-pen-ha-g 1910 v vic
gii tr qun b. Idem Rt-stanh).
29, 1: Rt-stanh chng Hen-man.
29, 2: Quen-s cng v ti .
Ben-pho-bc-x vit
v ch ngha quc (1900)
D i e N e u e Z e i t , XIX, 1 (1900 1) (21. XI. 1900),
tr. 247.
NB: 1 9 0 0
Ben-pho-Bc-x. Mt kt lun sai lm
lan truyn rng ri.
Mt trong nhng sai lm rt thng
thng m ngi ta hay vp phi khi
ch ngha
tho lun cc vn v c h n g h a
quc
q u c v chnh sch thc dn mi, r

V "o" ( -mi-crn")

723

rng n su vo u c ca mt s ngi
ni v ch
x hi ch ngha V sau tc gi phn
ngha
tch l l ca nhng ngi ng h chnh sch
quc
thc dn ch v tnh cht tin b ca ch ngha
t bn. Bc-x bc b cc l l y
Ch ngha quc t bn d n t c l cu tr li ca ch ngha t
bn cho phong tro dn ch x hi quc t
Lch s th gii hin nay ng trc mt bc
ngot hoc l ch ngha quc t bn dn tc, hoc l nn dn ch x hi ch
ngha - quc t!
H thng kinh t hin i (trong chng mc n lan
ra nhng phm vi hot ng mi) c ko di s tn ti
ca mnh mt cch nhn to

V. I. L-nin

724

V p-x
Die Neue Zeit, 1913 4, 32, 1, tr. 1007 8. p x trong bi Bnh lun x hi ch ngha quc t
(1913, thng Ba) ng h s thng nht gia ng x

v
p-x

nhn tin ni v bt chin gia Bc-stanh v

Cau-xky. Bc-stanh nhc li rng ngay t nm 1896/7,
Ben-pho Bc-x ch trch Bc-stanh, m Cau-xky,
theo tc gi, lc li ng h Bc-stanh. Cau-xky tr
li rng khi y Bc-x i ti mc ni rng th chu
ch n l cn hn l ch ngha t bn ni nguyn
vn nh th v v phn ti th c lc ln by gi,
ti u khng tn thnh Bc-x v i m y v coi
l ch ngha khng tng tnh cm. Nhng ti
vn lun lun phn i chnh sch thc dn.

hi ch ngha + ng cng nhn x hi ch ngha68

(p-x l ngi sng lp ra lin minh Cng nhn
cng nghip th gii) vi lin minh Cng nhn cng
nghip th gii chng li Lin on lao ng M. T
New Yorker V o l k s z e i t u n g , 7. III. 1913 in
cung chng li p-x, n ln n p-x l lm
dng c quyn ca mnh ni nhng iu ngu xun
(sic!), n tuyn b rng Cng nhn cng nghip th
gii = s khng, rng Lin on lao ng M =
phong tro cng nhn M v n cho rng khng th
gio dc tinh thn tin b cho phong tro cng nhn
ca mt nc bng cch thnh lp ci gi l cc t
chc cch mng c nhng cng lnh cp tin (sic!)
(R rng l mt cnh thng thy: New York
Volkszeitung = phi chnh thng, nhng ngi tn
thnh Cau-xky, cn p-x l mt nh cch mng,
nhng khng c l lun r rng, khng phi l ngi
mc-xt.)

Cng nhn v ba-lan Thu-s

xem Die Neue Zeit, XIX, 1 (1901), tr. 804: N . B .

L - r e n - t x . Bn v vn ngi Thu-s.
Xuy-rch?

M . B e - r vit v s tan r ca nc Anh v v

c h n g h a q u c . Die Neue Zeit, XX,

I.

1, tr. 209: Ch ngha quc x hi (phi Phabing), tr. 243, k nguyn ch ngha quc x hi.

Cng nhn Ba-lan Thu-s. Xuy- rch, 1910.

Ch dn th mc. C mt cuc ni lon ca ngi
Xuy-rch 26 29. VII. 1896.

V "o" ( -mi-crn")

725

V. I. L-nin

726

S lng nhng ngi : 1860 9 nghn

1870 18
1900 117
i kh cng cc. V d: 5 0 n g i 3 phng!! (tr. 16).
Ng mt m trong cc gc nh, trn cc tm phn phi tr 10
20 xng-tim etc.
nm 1910 400 ngi. i kh cng xem bi ca
cc.
cng tc gi
Tr 1.50 1.60 phrng mt ngy v ch y trong t
Neues
nui cm
Leben,
thng c c nh p (tr. 11)
1916, 1
Phong tro cng nhn Ca-na-a

P h o n g t r o c n g n h n C a - n a - a ( t sn
ho)
B phn lnh ngh ca g i a i c p
c n g n h n , c bit l nhng ngi ni
ting Anh, h o n t o n t sn ho.
Quan im ca h v cc cng on vn cn
hon ton trng hp vi quan im ca cc
on vin c thin cn ca cc cng lin
Anh. Thm vo , v mt tinh thn, h cn
hon ton nm di quyn lc ca nh th. B
coi l k ly khai - l iu nhc nh nht,
c tn knh - l vinh d cao nht.
c mt s i khc: tinh thn bt mn gi c
tng vt. Hin nay, trn thc t, 42 ngi nm
trong tay hn 1/3 tng s ti sn ca t
nc Giai cp tiu t sn, c bit l trong
nng thn, phn i cc t-rt. (Die Neue

Phong tro
cng nhn
( t sn
ho) Ca-

na-a.

Zeit, 1913 - 4, 32, I, tr. 382, thut li bi bo

ca Gu-xta-v May-: S bt mn ca nng
dn Ca-na-a ng trn t The New
Review, 1913, thng Chn.)

Nam Phi

lnh t
ca cng
nhn,
nhng ngi
cng lin
ch ngha
c, hp hi,
nhn tm

Ibidem, tr. 3 8 4 , ni v Nam Phi (Ran). Cng nhn l ngi Trung-quc, Caph v nhng ngi da trng (ngi da
trng b bn cng ho v chin tranh B-).
Nhng hnh ng tin khng k xit
ca bn t bn Anh, ch cc m v chnh
ph. Cuc u tranh giai cp ca tt c
cng nhn lm thu pht trin dn dn ln,
nhng chm chp ch yu l v s do d,
hp hi v nhn tm ca nhng lnh t
cng nhn cn hon ton ph thuc vo
ch ngha cng lin c (trch The
International Socialist Review, 1913,
thng Mi, bi thut li).

Lt-xa-ga-ray. lch s cng x 1871

Lt-xa-ga-ray. Lch s cng x. 1894, tr. 193 ( t
cho chng 17): Nu dn tc Php ch gm ton ph
n, th l mt dn tc gh gm bit bao. The Daily
News, thng Nm 1871.

42 ngi
1
/3 tng s
ti sn

NB

o lut qun s mi ca Thu-s c thng qua ngy 3.

XI. 1907: + 329 953
267 605

V "o" ( -mi-crn")

727

c quyn v k thut
Cc t-rt, c q u y n v k t h u t :
Cc t chc c q u y n k m h m nhiu hn l
y n h a n h s hon thin k thut y, ch c s hon NB
thin ny mi bo m s pht trin ca nhng nng lc
xut khu (Die Neue Zeit, 32, I, 1913 4, tr. 383, thut li
bi bo ca Lu-i C. Phrai-na. S tch t, c quyn, cnh NB
tranh: mt xu hng mi trong nn kinh t quc dn, trn
t The New Review (Niu-Oc) (1913, thng 9)).
Ln-s. ng dn ch - x hi,
s co chung ca n
v nhng thnh tu ca n
P. Ln-s. ng dn ch - x hi, s co chung ca n v
nhng thnh tu ca n. Lai-pxch (Hin-tx), 1916 (li ta
ngy 22. V. 1916).
tr. 11 12. Mc ch bit ch nho nhng quan nim y
thin nh l vic gii tr qun b, quyn t quyt 1) !
ca cc dn tc etc.
(tr. 41: bnh gio iu tiu t sn c)
tr. 15 t nhng nm 90, ng dn ch x hi
dn dn vt b tt c nhng g l bit phi
bit
(mt hy vng v s thng tr hng nghn nm
phi
etc.)
Mi ngi u xut pht t quan im tuyn truyn
(17) nh gi thi k phn chn ca ng dn ch - x
hi c (ngay t nm 1889 vi ngh quyt v 1. V.).
Ch t quyt trong bn tho c mt mi tn ni lin vi dng ch
vit thm v sau nh sau: (tr. 41: bnh gio iu tiu t sn c).
1)

728

V. I. L-nin

S pht trin ca ch ngha quc cui th k 19

Anh, Php v c cng vy (26 27)
S pht trin ca ch ngha xt li: c hai khuynh
ha ha!! hng (c ch ngha xt li ln ch ngha cp tin)
u cn thit v c ch (31 5)
Mc v ng-ghen khng phi l nhng ngi tiu t sn a
cm: Hai ng hiu rng trong chin tranh th phi bn mt
cht (39)
62 - 68. L ra phi b phiu ngy 4 thng Tm chng ngn sch
(trn thc t c l mi chuyn u nh vy), v tn thnh
ngy 2. XII. 1914, v ngi Php v ngi Anh vi phm
ch ngha quc t. [ bp bm!!]
iu lm gim bt lng cm th quc t i vi ngi c
v do y mnh s nghip dn tc ca ngi c: 69 - 70.
Ch! bp bm qu s!!!
S ph sn ca Quc t (chng 3) l do ch
ngi Php v ngi Anh tn thnh chin tranh (sic!!).
Tt nhin, s c mt Quc t III, ch c iu l n t
o tng hn (112) v nhn thc r hn v c s
sic!
kinh t ca mnh
Giai cp v sn nc ny hay nc khc cng
trng
thnh bao nhiu, th trong chin tranh n cng
sic!
tch cc by nhiu (113) lun im ca Ran-n l
khng ng, v khng phi s trng thnh l
nguyn nhn ca thi Anh v Php, m chnh l
cuc u tranh chng nc c ginh quyn thng
tr th gii mi l nguyn nhn .
Nhng cng nhn Anh bo v v tr c bit (c quyn) ca
mnh v nhng c quyn c li ca mnh (114 - 5)
Tng lp qu tc (115) ca giai cp v sn Anh.
ha ha!!!

V "o" ( -mi-crn")

729

Ni v s on kt quc t ca giai cp cng nhn

ha ha!
th cn qu sm (117), chng no vn cn cc dn tc
i bc lt, vn cha c s cn bng gia cc cng
quc (116)
v tp phiu ghi nhng nguyn vng chnh ng (quyn t
quyt (tiu t sn etc.), phn i s thn tnh etc.) l m h v
khng m xa ti nhim v c th (121) ca chin tranh l b
gy s thng tr giai cp (114) (+ 122) ca Anh, s c quyn
ca n (122), v tr c bit ca n (120)
y l mt cuc cch mng (123 v li ta), cuc
chin tranh hin ti chnh l nh th !! s pht trin thng
ca giai cp y (v sn) mc d din ra di ting h!

sm ca cuc chin tranh cch mng th gii, nhng li

khng c ln chp ca ni chin cch mng (124) (do
tc gi vit ng).
S lung lay ca s thng tr th gii ca Anh = cch mng.
nhng tu ngm v cc khinh kh cu (125) bc u
s co chung u th ca Anh (126) (sau ny vai tr ca
chng s cn quan trng hn na, khi chin tranh chm dt)

131 Trong 3 - 4 chc nm cui ca th k 19, Anh cn thm 15

triu km2 vo thuc a ca mnh thm 15 triu
xem nhng s liu ca ti 1)
Anh + Php + Nga =
xanh-i-ca phn chia th gii (132
NB NB v cc ch khc) nhm mc ch
weltpolitisch aushungern c 2) (132).
1)

ha ha
cch din
t!!

Xem tp ny, tr. 295.

Mt cch ni khng th dch c. Nguyn vn l: lm cho nc
c cht i v mt chnh sch th gii, ngha l o p cho n mc c
phi quy phc bng cch tc b ca c kh nng tin hnh chnh sch
th gii.
2)

730

V. I. L-nin

175: gn mt na giai cp cng nhn Anh khng c

quyn bu c.
Nguyn tc t chc - l thc cht ca lch s
Ph. Sc mnh ca c bt ngun t y. c l gn
!!!
nht vi cch mng x hi (184), n l nguyn tc
cch mng, Anh l nguyn tc phn ng.
186: Chuyn i thm tng trng nh ca cng on Bclanh (chnh ph cng nhn vai tr ca cng on).
(Khen ngi cc lnh t cng on) (185 6).
188 - l ci m ti gi l c h n g h a x h i q u n
s , v t ny c quc t cng nhn.
195: Nhng chi ph mi (4 t mt nm) sau chin tranh nht
nh s dn ti vic x hi ho v c quyn.
198: Dn ch ho cc t chc qun i do = v trang
cho nhn dn (204) = ngha ca cng lnh dn ch
x hi ca chng ta.
209 - 210 thiu s trong ng c l phn ng theo
ngha lch s v v vy, s phn ca thiu s l: ch
ngha khng c kh nng v nhng li ba hoa bit phi.
ng dn ch x hi t nay tr i, s t hp hi hn; tr
thc, v thm ch c s quan, s quay tr v vi ng (212).
Nh nc s cng nhn s cn thit phi c ng y v s
nhn cho nhng ngi dn ch x hi vo hng ng s
quan (!!).
Khi ng dn ch x hi pht ng cng nhn
th pht ng h v mt dn tc (215 in fine) (s
NB
pht ng dn tc)
( = ng dn ch - x hi l ng mang tnh dn tc nhiu
nht trong tt c cc ng) (216).

V "o" ( -mi-crn")

u u ngi ta cng chi ch bin

chng, hiu theo ngha tm thng nht.
Chng c t g l ton din c. Ch c mt iu
c rt ra theo kiu ngu bin: Phi ph v
s thng tr th gii ca Anh.

731

V. I. L-nin

732

Chng phi
bin chng,
m l ngu
bin

Pe-ranh Bt-xc. V qun i thuc a

v th mc lao ng

Pe-ranh Bt-xc. V qun i thuc a. Lun n. Pa-ri,

1901. Nil. Mt cng trnh non nt. Trch dn La-nt-xng.
Cc nguyn tc chim thuc a vai tr ca ngi lnh trong
qun i thuc a, vi t cch l mt tn thc dn, mt ngi
lm nng nghip, mt ch rung etc. ((NB: bin ngi lnh ca
qun i thuc a thnh tn a ch thuc a: tin !!))
T h m c l a o n g . 1913. B-xtn, 1914:
150 trang th mc rt c h i t i t v rt tt.

NB

NB:
NB

ting ni ca nhn dn hem-ni-tx

phn ng l phn quc

Volksstimme (Hem-ni-tx) s 156 (ph

trng I), 8. VII. 1916,
bi bo: P h n n g l p h n q u c .
my thng lin, trong n h i u t r u y n
n n c d a n h , ngi ta tun ra
nhng li buc ti theo mi ging k c ci
ging c h u , nhm ln n nhng lnh
t c bu ra v c kinh nghim ca ng v

NB: nhng
li th nhn
qu bu

cng

cng on l bn v phn bi giai cp v

sn trong thi k cuc khng hong ln ca
lch s th gii m nh cao i vi chnh sch
ca ng r rng l ngy 4 thng Tm 1914. Khi
c ch , lc u ngi ta cn ci. Nhng
nhng thm ho ca chin tranh cng bc l r
ra, s nn nhn cng nhiu, tnh trng thiu
lng thc cng ln v hy vng ho bnh cng
t i v s ngoan c ca i phng trong vic
thc hin nhng k hoch hu dit ca chng
th cng c nhiu ngi sn lng tin vo li vu
khng bn thu .

Ging ni ch u r rng l m ch cch ni trong

mt t truyn n ni rng c th phi dng roi nh ch
i x vi bn x hi - quc!
V sao Sai--man, a-vt, Lan-xbc li phn bi giai cp v
sn, c tr cng th no, - iu ny cho ti nay ngi ta
khng h ni cho chng ta bit r Nhng khng phi v a
v trong ng: vic ph quyt ngn sch th chng c g nguy
him cho sinh mnh c Phn bi ch no, iu li cng
m mt kh hiu hn v chnh l quan im ca h, l s
nh gi ca h v cc s kin V th, li trch c l phn bi
l hon ton khng c ngha g ht.
Nhng i vi ng, li trch c y l
v cng nguy hi. Ngi ta c th nghi
ng v tranh lun vi nhau v ngh ca
qun chng ng vin v iu y.
Nhng khng cn mt cht nghi ng no
rng by gi t nht l 3 / 4 s ngi m
giai cp v sn chn lm lnh t vo thi

V "o" ( -mi-crn")

bnh v cng lao ca h, coi vic b

phiu tn thnh ngn sch l ng v cn
thit. Kt qu l hn 90 trong s 110 i
biu dn ch x hi trong Quc hi c
dng nh phn bi vo ngy 4. VIII.,
v hn 3/4 lnh t v cn b ng vn cn
phn bi cho n tn by gi. Nu l s
tht, th thng minh nht l cho ng t
st v b n vo quan ti cng nhanh cng
tt v em chn n i. Bi v nu sau 50
nm lm cng tc t chc, giai cp v sn
ch ton c nhng lnh t phn bi, th
l mt bng c xc ng khng ai bc b
c chng minh rng giai cp v sn
chng c nng lc g v chnh tr v sut
i s ch b nh la. Cn c th rt ra kt
lun no khc na? C th ui c tt c
cc lnh t c i v chn nhng ngi mi
thay h, nhng khng c g m bo
rng n cuc khng hong ln, tip sau
y, nhng lnh t mi y li khng phn
bi V nhiu ngi cp tin cc oan
tn thnh ngy 4 thng Tm (Phan-cc, bc v.v.) Nh vy th c th bo m g
vi cng nhn rng nu nhng ngi
phn bi, th nhng ngi tha k h, rt
cc li, s u khng phn bi?

733

V. I. L-nin

V, khng cn phi ni th ai cng bit rng t tng v mt

cuc bi cng c tnh cht qun chng s khng c mt cht
tc dng thc tin no i vi c nhng ngi Php dn tc
ch ngha cung tn, ln nhng ngi Anh kiu ngo
Chc chn rng khng phi l
nhng ngi dn ch - x hi, m l
hy so snh
nhng tn in hoc nhng tn khiu
vi Mc-tp
khch Anh - Nga iu ny khng chn
trong t
thc v khng yu nc n mc chng
Tin tc
ta s khng bao gi c th c mt ci g
etc.
chung vi nhng loi ngi tng t nh
th v.v..

Bo nhn dn Lai-pxch 69

Leipziger Volkszeitung., 10. VII. 1916.

NB
Cng tc ng

xem
Mc-tp!!

sic!!

Hin nay, ng ta vit, nhng t truyn n nc danh

i ti ch cng khai ku gi bi cng trong ngnh cng nghip
qun s. Nh th = phn quc.
48 . . . 28

734

Phn ng l phn quc.

T Volksstimme Hem-ni-tx t u nh vy cho mt bi bo
kch lit ph phn li buc ti m ngi ta tun ra trong nhiu truyn
n nc danh v theo mi ging, k c ci ging ch u, nhm ln n
nhng lnh t c bu ra v c kinh nghim ca ng v cng on l
phn ng.
Sau s bin h y l vic cng kch. Trong phn th hai ca bi bo,
ngi ta ni v ti phn quc. Bi bo vit:
ng thi, nhng truyn n nc danh tr thnh mt s cng
khai phn bi t quc. D nhin l chng ta khng ni v Cc-l Lipnch, ngi m chng hiu trn c s php l no li b to n qun s
mun trng tr v ti phn quc, nhng thi ca Lip-nch th trong
mi trng hp chng c g l ging vi ti phn quc, nh nhn dn
vn hiu, y, chng ti mun ni ti mt ti phn quc khng

V "o" ( -mi-crn")

735

th chi ci c. Nh t Hamburger Echo a tin, hin nay trong tng lp

cng nhn, ang lu hnh, bng nhng con ng no khng r, mt t
truyn n ku gi tng bi cng trong cng nghip quc phng 1). Di khu
hiu o chin tranh!, t truyn n ku gi hnh ng theo kiu mi v
dng nhng v d r rng ni rng phi hiu l bi cng c tnh cht
qun chng. Nh th ngha l ngay trong khi ngoi mt trn, k ch in
cung m cc cuc tn cng, ly st thp chn vi nhng ngi lnh c th
ngi ta li mun lm cho pho binh c khng c n: mc cho b binh c
khng c pho binh ym tr, cht dn v bom n ch, mc cho nhng
ngi v sn c trong qun ng b hy sinh. V khng cn phi ni th ai cng
thy rng t tng v mt cuc bi cng c tnh cht qun chng s khng
c mt cht tc dng thc t no i vi c nhng ngi Php dn tc ch
ngha cung tn, ln nhng ngi Anh kiu ngo.
Nh vy l lun iu tuyn truyn y ch l phn quc, phn cc ng
ch cng giai cp ca chng ta ang trong qun i, v chng ti rt
mun bit cc ng ch ngoi mt trn s ni g v iu khinh sut y.
Chng ti tin chc rng chnh giai cp cng nhn c s tr li mt cch
tho ng cho nhng k a ra vi h nhng yu cu kiu y. Nh trn
ni, nhng truyn n ny u l nc danh; chng ti khng bit rng c
phi nhng truyn n y l do nhng tn in hoc nhng tn khiu khch
Anh - Nga vit ra hay khng. Khng bao gi chng li c th do nhng
ngi dn ch - x hi vit ra. Ai ng ng h lun iu tuyn truyn kiu
, mc d ng h mt cch tiu cc, th ngi y cng s vnh vin khng
cn tn ti na i vi ng dn ch - x hi c. Bi v lun iu tuyn
truyn l khng chn thc v khng yu nc, v tt nhin ta s tuyt i
khng th c g l chung vi con ngi sa ng n mc .
Nhng ch ring vic hin tng y c th xy ra cng chng
t rng loi truyn n nc danh y c th dn ti u. N bt u
bng nhng li chi ra trng trn n ni cc tc gi khng dm chu
trch nhim v nhng li trc cc ng ch ca mnh trong ng,
cn by gi, loi truyn n thoi ho ti mc tr thnh mt
cng vic khiu khch nh th y. Lc u l nhng li h ht v ti
phn ng, cn by gi, l phn quc cng khai! ti lc
1)

48*

Cc ch y v cc ch di y l do tc gi bi bo vit ng.

736

V. I. L-nin

phi dt khot thanh ton n. Trong thi bui ny, ai mun ni iu g th

ngi y phi dng cm nhn trch nhim v li mnh ni. Nu khng th
phi chng t ra nhng ngi y cng qu hn nht khng dm chu nguy
c b truy bc trong khi hng vn ngi khc dm hy sinh tnh mng
bo v s nghip ca mnh? Hn na, nc danh cng s chng cu vt
c nhng k phn pht truyn n khng k tn; nu ngi ta tm
c h th tt nhin l h s b trng pht nng n nht.
By gi vic tuyn truyn nc danh hon ton r rng l nguy him.
N lm cho ngi ta khng th phn bit c nhng sai lm chn tht vi
s phn bi nh nhuc i vi t quc, mt s phn bi c l do ngoi
bang tr tin. V vy, chng ti ku gi cc ng ch trong ng hy t b
nhng truyn n nc danh y. Nhng truyn n y l ci mn che cho
nhng k mun nhn chm nhn dn c v trc ht l giai cp v sn
c vo tai ha. Hy cnh gic vi bn khiu khch!
Chng ti cho rng cn phi ghi li nhng suy ngh y cho c gi
bit rng Hamburger Echo v Volksstimme Hem-ni-tx coi nhim v
trc mt l g. Nu v thc cht, c hai t bo phn i nhng k phn
pht truyn n, th l quyn chnh ng ca h, nhng nu h tuyn
b m ln rng tuyn truyn tc l phn quc th l mt s t co m
giai cp cng nhn cn nh gi n cho thch ng.
V li, v thc cht, li buc ti hon ton khng c c s v nhng
truyn n ni trn, t nht nh chng ti c bit, ch coi bi cng l
phng din din t cho r rng nhng yu sch ca giai cp cng nhn
v cc vn nng hi hng ngy. Cn v ci mc ch m t Hamburger
Echo v Volksstimme Hem-ni-tx gi nh l ca nhng truyn n
y, th nhng truyn n y thm ch cng khng m ch n.

Mc vit v chin tranh ca Php

ginh t do (I. 1871),
V cuc chin tranh sp ti
(nm 1874)

Mc vit v chin tranh 1870:

Trong li ku gi th nht ca Quc t (23. VII. 1870) Mc
trch dn ngh quyt ca cc i biu ca 50 000 cng

V "o" ( -mi-crn")

737

nhn Hem-ni-tx, tuyn b rng chin tranh hon ton

mang tnh cht hong triu (tr. 18 cun Ni chin, xut
bn ln th 3).
[Ibidem, tr. 1 7 - 1 8 : i vi ngi c, l mt cuc

chin tranh t v.]

Trong li ku gi th hai (9. IX. 1870) c ni rng cuc chin
tranh t v kt thc bng vic tuyn b thnh lp nc
cng ho (tr. 19) rng giai cp cng nhn Php
ang vo nhng iu kin v cng kh khn
NB
khng t bung mnh theo nhng hi c dn tc hi
1792 mi mu toan lt chnh ph mi s l
mt hnh ng ngu xun tuyt vng bnh tnh v
cng quyt li dng cc quyn t do cng ho
lm cng tc t chc giai cp ca mnh 70 (tr. 25).
Th ngy 13. XII. 1870: Chin tranh d kt thc th no i
na, n cng dy cho giai cp v sn Php bit s dng v kh
[v ghi chp: C h n g h a M c b n v n h n c ,
tr. 2, bn l 71].
Bi bo ng trn t The Daily News, 16. I. 1871: Nc
Php u tranh va ginh c lp dn tc cho mnh, va
ginh t do cho c v chu u72.
Th ngy 12. IV. 1871: hn hoan v sng kin lch s ca
cng nhn Pa-ri etc. (v ghi chp: C h n g h a M c b n
v n h n c , tr. 12) 73. Ni chin Php: 30. V. 1871.
Mc trong th gi Cu-ghen-man ngy 14. II. 1871 (Die Neue
Zeit, XX, 2, tr. 608) c dn ra bc th do ng cng b trong t
Thng I. 1871
The Daily News ngy 16. I. 1871, kt thc
nc
Php u
nh sau: Nc Php hin nay khng ch
tranh va
u tranh v c lp ca chnh mnh, m cn
ginh c lp dn
v t do ca c v chu u, v rt may l s
tc cho mnh,

738

V. I. L-nin

nghip ca Php c th c coi l

va ginh t do
hon ton khng phi l v hy
cho c v chu
vng 74 .
u
N h t r n , trong th ngy 28. III. 1870, Mc c dn ra nhng
li mnh phn nn v Ba-cu-nin v vn bn ngh quyt
ca Hi ng trung ng ngy 1. I. 1870, trong ngoi
nhng iu khc ra, c biu th thi ca Hi ng
trung ng i vi vn A i - r - l e n :
Nhng ngh quyt ca Hi ng trung ng
v vic n x Ai-r-len ch l bc m u cho cc
ngh quyt khc, trong s ni rng d cha k
n
s cng bng quc t, th tin gii phng
Mc vit
giai cp cng nhn Anh l bin tnh trng hp nht
v Air-len
cng bc hin nay, tc l tnh trng Ai-r-len b n
(1870)
dch, thnh mt lin minh t do v bnh ng, nu
iu ny c th thc hin c, hoc l tch ri hn
ra, nu iu ny l cn thit75 (tr. 478).
(1874)
N h t r n , tr. 800: th ngy 18. V. 187476:
Bt chp mi hot ng ngoi giao, mt cuc chin tranh
mi nht nh s xy ra, ch sm hn hay mun hn cht t
thi, v trc khi chin tranh kt thc, chc g mt ni no ,
s vic s dn ti mt phong tro nhn dn mnh m, hoc
nhiu nht l phong tro y s mang tnh cht a phng v
khng ng k.

Un-brch. Cc dn tc
v ch ngha quc

t - m u n g U n - b r c h . Cng quc th gii v quc gia

dn tc. (Lch s chnh tr 1500 1815). Do Gu-

V "o" ( -mi-crn")

739

x t a - v R - d e n - h a - g h e n chnh l v xut bn. Laipxch, 1910. (668 tr.).

Trong sch, c nhiu ln ni ti cc k hoch quc ch
ngha etc.
Ch c 21/2 trang, 666 668, l dnh cho thi k sau nm
1815: Tng kt v trin vng.
Cc cuc chin tranh gii phng cng s chm dt cuc
u tranh lch s ton th gii nhm ginh quyn thng tr
trn mt bin v v mt thng mi: kt qu l s thng tr
ca Anh trn mt bin.
Nhng thi i cch mng v nhng cuc chin
tranh gii phng cng nh du bc u ca mt giai
on pht trin mi. Cch mng ph v ch
phong kin c ca nc Php v do thc y
vic ci to trt t x hi v nh nc, v cc nc chu
u khc, ch do nhn dn gip , mi c th t bo v
mnh chng li cc th lc do cch mng dy ln nc
Php. Trong mi t tng cch mng, khng c mt t NB
tng no thot u li t ra c hiu lc hn t tng
dn tc. Do ch thng tr tn khc ca ngoi bang v do
cuc u tranh anh dng chng li ch thng tr , cc
dn tc chu u khc cng vn ln n nhn thc
c mi quan h ni ti gia quc gia v dn tc.
Nu, th k 18, cc quc gia ln ng ln bo v
nn c lp ca chu u v th qun bnh ca chu u
chng li sc mnh c tng cng qu mc ca mt
cng quc ring bit, th by gi, chnh bn thn cc
dn tc tr li v sinh ng hn ln nh ngun lc
lng mi xut hin trong ni b. T tng dn tc
NB
tr thnh ht nhn v mc ch ca hu ht cc cuc
chin tranh ca th k 19.
Vic cc dn tc ngy cng c thc nhiu hn v sc
mnh ca mnh chc chn phi pht huy tc dng c

740

V. I. L-nin

trong ni b ca chnh nc h. Qun chng bt u i c

tham gia sinh hot ca nh nc.
Cch mng Php, s thng tr ca Na-p-l-ng i vi th
gii v nhng cuc chin tranh gii phng em li kt qu l
lm cho tnh cm dn tc v nguyn vng c c quyn t do
chnh tr ln ln thnh nhng lc lng bch chin bch thng
ca lch s hin i. Nhng xu hng dn tc xen k vi cc t
tng t do ch ngha v dn ch n su bn r trong thi
i khai sng v ho vi cc t tng thnh hc thuyt v
ch quyn ca nhn dn, mt hc thuyt theo th nh nc
phi da trn c s mt dn tc thng nht, sao cho ch ti
cao v quyn lc ti cao phi thuc v dn tc v quyn ca
ngi ng u nh nc ch c c t quyn ca dn tc
(667).
Hc thuyt ny e do c ch qun ch, c cu thnh
nhiu dn tc ca n: th lc phc tch chng li nhng t
tng y
Nhng ton b th k 19 l mt phong tro tin ti t do
chnh tr v quc gia dn tc.
Nhng cuc u tranh thng mi chnh tr, t thi k
xut hin nn kinh t tin t v nhng pht minh v i,
ngy cng quyt nh lch s cc dn tc cuc u tranh ny
khng v th m th k 19 li tt li xung hng th yu. Qu
thc l thot u, quyn thng tr tuyt i v thng mi l
thuc v nc Anh, v li dng th lc , nc Anh nh
thuyt t do bun bn m vt qua c thi i u tranh
kinh t m thuyt trng thng gy ra. Nh thuyt ny, - ci
thuyt, cng ging nh ch ngha t do chnh tr, xut hin
trong th k khai sng, - m nc Anh chim c c th gii,
thc hin thng li cng cuc gii phng thng mi v cc
quan h trong i sng ca cc dn tc. Nhng nc yu hn
v mt kinh t th khut phc h thng ny trong mt thi

V "o" ( -mi-crn")

741

gian no ; thm ch c nhng nc tr nht trong cc

cng quc ln chu u, l v c, cng khng th ln
trnh thuyt mi y.
Nhng sau khi vt qua c mt cuc khng hong
nng n trong nc, Hp chng quc M bc ln v
i thng mi chnh tr vi t cch l mt k cnh tranh
mi, hng mnh. Th l bt u mt thi i mi ca cuc
u tranh kinh t, thi i c nh du
bng vic quay tr li chnh sch bo v lao
ng dn tc, nh c cc thu quan bo h v
cc hip nh thng mi, nhng khng phc
hi chnh sch bo lc tn bo c hu ca
thuyt trng thng c. Ni gt M trn con
ng y, l Cng ho tam ca Php v t
nm 1880, l c quc c mi na. Sau
khi hon thnh cuc u tranh cho ch
nh nc dn tc v t do, sau khi hon
thnh cng cuc xy dng bn trong ca cc
quc gia lp hin, ngi ta c gng to ra
mt khng gian cng rng cng tt cho
nhng lc lng c cng c ca nhn
ha ha!!
dn. Trong cuc chy ua chim thuc a,
cc cng quc ln c chim c nhiu
lnh th tiu th hng ho ca mnh,
NB
chim c nhng ngun nguyn liu cn
thit cho mnh; bng mt cng tc ngoi giao
kin tr, h c gng m ra cho nhn dn lao
ng ca mnh nhng khu vc bun bn
mi. Mt khc, mt xu hng ngy cng ln
mun c mt nn kinh t t cung t cp
li nht tr vi nhng xu hng bnh trng
. Nc Anh mun cng vi cc thuc

V. I. L-nin

742

NB
NB
ch ngha
quc

ch ngha
quc
mi

cc

c
im

ha ha!!

a ca mnh t chc thnh mt chnh th

thng mi duy nht, khp kn, l i Anh
quc. M th c gng t cung v mt kinh
t, mun khng ph thuc vo Th gii c
v mt thng mi v cng nghip. Ch
mi n by gi mi bt u mt cuc
chy ua, vi ng ngha ca n, gia cc
dn tc tranh ginh quyn thng tr th
gii v thng mi th gii. Cuc chy ua
y dn ti s xut hin mt vi cng quc
th gii, tn ti bn nhau, v phi thi hnh
chnh sch quc ch ngha nu mun
tn ti.
Ch ngha quc mi, tn gi v
khi nim khng phi l t quc Lam, v cng khng phi t nhng quc
thi trung c v t ch Gio hong m
ra; by gi vn khng cn l s thng
tr th gii ca mt nc duy nht no
na. S bnh trng v thuc a, s tham
gia vo thng mi th gii, vic bo v
cc quyn li ca mnh nc ngoi bng
hm i hng mnh - l nhng c
im ca cc cng quc th gii hin i,
nhng c im m cc cng quc
bt chc ca quc Anh. Cc cng
quc nh vy hon ton c th tn ti cnh
nhau v thc y s tin b ca loi ngi
bng cuc thi ua ho bnh gia cc dn
tc (667 - 668). (Ht sch).

V "o" ( -mi-crn")

743

V. I. L-nin

744

N. B. Ch ngha quc

c v mi:
Trch li ni u, tr. XXIII:
Ch ngha quc c c an
tng yn n trong cnh qunh hiu ca
o Thnh E-l-na; ngi i din cui
cng ca ch ngha quc c cng
cht cng vi B-na-pc-t; v vng
ho quang lng mn ca s trng l
vng qua vn cn lp lnh trn u
con ngi lng ly chin cng . Lch
s hin i bt u, da trn c s t
tng dn tc l t tng t ra l
mnh hn nhng nguyn vng phn
ng ca cc quc vng v ca nhng
ngi hot ng nh nc trong vi
chc nm sau khi Na-p-l-ng sp .
Ci qu trnh c bt u vo th k
16, th by gi ang c hon thnh
vo th k 19, khi m hai dn tc Trung
u l v c trc kia b cc cng
quc ngoi bang bc lt trong nhiu th
k, th by gi rt cuc, c c s
thng nht dn tc. Nhng m t
c h n h s c h t o n c u m i l c
kh nng thc hin c trn mt c s
dn tc n h t h . T c h n g h a
quc li xut hin tr
li
vi
mt
ni
dung
m i . Nc Anh, k ch m Na-p-

ch ngha
quc mi
ch ngha
quc c
cht

l-ng cha tng nh bi c, t

c s u tin cho s xut hin tr li y
ngay t th k 18, v n lm nh vy mt
cch v thc nhiu hn l c thc
bng cch to lp ra m t q u c t h
g i i m i ngoi chu u nh xm
chim cc thuc a hi ngoi v duy tr
mt i hi qun hng mnh. H i n

nay, tip theo bc chn ca

Anh, l nhng cng quc ln
k h c t r n t h g i i : s cn thit v
kinh t dn ti chy ua kinh t gia cc
dn tc trn ton b hon cu.
Ton b trc tc chia lm 3 phn.
Phn I: S co chung ca quc th gii thi trung c
v s xut hin ca nhng quc gia dn tc trong thi i
ci cch tn gio v phn ci cch tn gio, 1500 1648.
Phn II: S hnh thnh ca nm cng quc ln chu
u trong thi i ch qun ch chuyn ch.
Phn III: S xut hin v s co chung ca mt cng
quc th gii mi, nc Php, v cuc u tranh ca cc
cng quc ginh c lp dn tc, 1789 1815.

NB:
Chnh sch
ton cu mi

NB

Ti b sung thm: (cc giai on) ca cc

thi i
Ergo, 1500 1789 = 289 nm
1789 1871 = 82 nm
1871 1914 = 43 nm
Nhng thi im ch yu

V "o" ( -mi-crn")

745

Phn I:
S ra i ca nh nc dn tc Ty-ban-nha (tr. 24 v cc
trang tip) v sau , s hnh thnh ca cng quc th gii
Ty-ban-nha Hp-xbuc (tr. 51 v cc trang tip).
Cc-l V v cuc u tranh ginh quyn b ch th gii
(phong tro ci cch tn gio c) 1517 1555.
Vng quyn dn tc an-mch v Thy-in (tr. 148 v
cc trang tip) Thy-in chinh phc E-xt-li-an-i-a etc.
Ba-lan pht trin thnh mt cng quc ln (tr. 163 v cc
trang tip) lin minh Ba-lan Thu-in Ba-lan v cuc
chin u xm chim Nga.
Bc u ca cuc u tranh vi Ty-ban-nha. Chin tranh
gii phng ca H-lan v H-lan tch ra khi Ty-ban-nha.
Ac-ma-a 1) 1588. Kt qu ca cuc u tranh l S hng thnh
ca Php, Anh v H-lan. Ty-ban-nha ln bi (233 v cc
trang tip).
Cuc chin tranh 30 nm, thi k 1616 1659: Chnh sch
th gii Thin cha gio Ty-ban-nha Hp-xbuc trong cuc
u tranh vi o Tin lnh c, vi an-mch v Thu-in,
vi Php v Anh (273 v cc trang tip).
(k c lin minh Anh, H-lan v an-mch chng o.
Ngi Thy-in n trc thnh Vin. Thy-in tin
hnh chin tranh chng Php etc.)
Cch mng Anh hi th k 17.
Phn II:
S hnh thnh xong xui ca nh nc dn tc Php (Ris-li-) v Php vn ln ti a v thng tr chu u. 1661
1685.
S khi phc th cn bng chu u (chin tranh v quyn
tha k Ty-ban-nha); s hng thnh ca Anh, o, Nga, Ph.
Nga trong cuc u tranh vi Thu-in (v vi Ba-lan)
1)

Hm i Ty-ban-nha.

V. I. L-nin

746

Thu-in trong cuc chin tranh vi an-mch, Ba-lan,

Bran-en-buc, o v H-lan (1655 1660).
o trong cuc u tranh vi Th-nh-k (th k 17)
Cuc u tranh ca cc cng quc ln (1740 1789).
Cuc chin tranh 7 nm (1758 1762) (chin tranh thuc
a ca Anh v Php).
Cuc chin tranh ca Hp chng quc M ginh c lp
(lin minh vi Php, Ty-ban-nha v H-lan).
Nhng k hoch quc ch ngha ca I--xp II v -ca-tri-na II. S co chung ca Ba-lan.
Phn III:
Nhng cuc chin tranh chng li cch mng Php.
Cuc chin tranh lin minh th nht (1792 7)
"
"
"
"
"
th hai (1799 1801/2)
Chin tranh Anh Php
(1793 1799).
Chin tranh ca Na-p-l-ng chng Ph v nhng k
hoch ca Na-p-l-ng nhm lm b ch th gii. (Tht bi
nm 1812).
Cc cuc chin tranh gii phng 1813 1815.
Ba-lan vo thi gian st trc nm 1660 (theo bn lch
s):
Cn c theo Lin minh (Union) Li-u-blin - nm 1569 Balan c c b bin Ban-tch vi an-txi-g, Cuc-li-an-i-a, Liphli-an-i-a vi Ri-ga ( c tr cho Thu-in theo ho c
-li-va nm 1660), Tiu Nga vi Ki-p, Pn-ta-va cng Tsc-nigp, P--li-a, V-ln etc., B-l-ru-xi-a vi Xm-len-xc.
theo ho c An-ru-xp, 1667,
Ba-lan tr li cho Nga Xm-len- S phn chia Ba-lan:
xc, Ki-p, Tsc-ni-gp, Pn-ta-va Ln th nht 1772
Ln th ba 1795
v cc t khc na

V "o" ( -mi-crn")

747

Hin nay, ton b Nam M c gii phng, tr c ba

phn t Guy-an:
thuc Anh
(1781)
thuc Ty-ban-nha, thuc
thuc
H-lan
(1667)
B-o-nha v thuc H-lan,
thuc Php (1674)
hi th k 16 17
Bc M 1783. 13 bang khng ph thuc vo Anh Lu-i-di-ana (hin nay
thuc Tyl mt lot bang):
ban-nha
1763
lu vc sng Mit-xi- thuc Php 1802,
thuc Anh 1763,
xi-pi:
thuc M 1803,
thuc M 1783
M-hi-c v Trung-M: thuc Ty-ban-nha
(M-hi-c, nc cng ho t 1810)
Th-nh-k: quc t-t-man di thi Ma-h-mt IV
(1648 1687)
gn n Vin, o
Ru-ma-ni, Crm, Cp-ca-d
ton b bn o Ban-cng, v.v..
Xc-bi-a

thuc Hung t 1718

thuc Th-nh-k
t 1739

thnh vng quc t 1817

Thy-in cho n (trc) nm 1719 (t gia th k 17)

c c Phn-lan
In-hc-man-lan-i-a
(Xanh P-tc-bua)
(Na-uy t nm 1815
E-xt-li-an-i-a
thuc Thy-in)
Li-phli-an-i-a
mt phn nc c (Ty Pm-ra-ni-a (Stt-tin) + Br-m)

748

V. I. L-nin

M. Chin tranh
ginh c lp 1775 - 1783
Nm 1778 hip c thn thin
vi P h p
1779
thn thin
vi T y - b a n - n h a
Nm 1781, qun M Php
nh Anh

Nm 1763, Php nhng

Ca-na-a cho Anh.
Ngy 4 thng By nm
1776,
13 bang tuyn b c lp

Kt thc chin tranh vo

3. IX. 1783: Ho c Vcxy. Theo ho c ny,
Ty-ban-nha, ng minh
qun s ca M, ly li
Phl-ri-a.
Mi n nm 1819, Phl-ri-a mi sp nhp vo Hp chng
quc M.
B-o-nha l thuc Ty-ban-nha vo 1580 1640.
H-lan: tch ra khi Ty-ban-nha: nm 1581
1796 B l thuc Php
H-lan = Cng ho Ba-ta-v
1814 - 1831 B l thuc H-lan
Cc giai on ca lch s cn i

V vn cc giai on lch s ca lch s

cn i, cng xem cun S liu hc v lch s
th gii ca P. He-r, Lai-pxch, 1910, trong
, khi nu cc sch bo tham kho, c tng
hp s phn chia giai on m ngi ta vn
thng lm, v ngoi ra, c ra n h n g
g i a i o n thuc loi sau y: G i a i
o n ca t tng trung c v s thng tr th
gii (khong 800 - n khong 1250). Giai

V "o" ( -mi-crn")

on xut hin nhng quc gia dn tc

(khong 1250 - n khong 1500) Giai on
hnh thnh v pht trin cc quc gia dn tc
lp hin (khong 1789 - n khong 1870)
Giai on nhng quc gia th

749

NB:
cc giai on
lch s trong
lch s cn i

750

Ti thm:
Nhng vn bn cc hin php ca Php nm 1791,
1793 v.v. xem trong tc phm ca Ph. -ly. Nhng hin
php ca Php.

gii v nhng nn kinh t th

g i i (khong 1870 - n khong 1910).
Tp ch u tranh

Ibidem, S I: C. Ran-n trong

bi Thc t hay t tng in
r?, ngoi nhng im khc ra,
trang 17, gi T-rt-xki l
ngi bn gn gi nht ca
Hin-phc-inh.
Nhng lp lun ca ng ta ng h lin
minh gia c v o Hung: Nu trc
y, trn th gii, chng ta ch c hai h
thng kinh t ln th chng ta, nhng ngi
dn ch x hi, ph b c ci hng
ro ln cui cng, mt cch d dng hn
hin nay, khi m chng ta ang trong ci
m cung ri rm, chnh iu khin chng
ta phi tm li ra mt cch vt v nh th.
C cho ton th gii bnh tnh dn bc
vo con ng lin minh, iu cng
thun li cho chng ta bao nhiu, th chng
ta cng i gn ti mc ch cui cng by
nhiu (19 20).
(tr. 16: C hin hay na, phong tro ng
h ci gi l Trung u cng vn pht trin
hon ton trn mt c s t sn, v trc ht
ti ni v ci .)

Ran-n ni v
ha ha!!
T-rt-xki

t-l v ran-n

Der Kampf, 1916, s 2. Trong bi Nhng mc ch ca

chin tranh (chng thn tnh) Phr. t-l c trch dn t
Sddeutsche Monatshefte li tuyn b ca h 77:
Nhng nc to thnh th gii hin nay u da
trn c s bo lc. Nhng sc mnh ca chng l r qu!
t ai, con ngi v ca ci H (binh lnh) mong
i nhng bo m thc t: h mong i t ai,
con ngi v ca ci
v i chiu, c dn ra hin php nm 1 7 9 1 ,
iu VI:
Dn tc Php t chi khng tin hnh bt
k mt cuc chin tranh no nhm mc ch
Hin php
xm lc v s khng bao gi dng lc lng
ca mnh chng li nn t do ca bt c ca Php nm
mt dn tc no
1791 ni v
v hin php nm 1848: Nc Cng ho
Php tn trng cc dn tc khc cng nh n
cc cuc
hy vng dn tc mnh c tn trng. N s
khng tin hnh bt k mt cuc chin tranh
no nhm mc ch xm lc v s khng c h i n t r a n h
bao gi s dng lc lng ca mnh chng
dn tc
li nn t do ca bt c mt dn tc no

V. I. L-nin

in hnh!!

NB: xem
Trung u
v Lin bang
chu u

V "o" ( -mi-crn")

751

Chng ta v h:
1) Ran-n, Sozialistische Monatshefte, Die Glocke v
ng bn = nhng k lm ti t cho giai cp t sn
quc ch ngha.
2) Cau-xky, Hin-phc-inh v ng bn (+ ngi bn
thn nht = T-rt-xki) = nhng k d d giai cp t
sn quc ch ngha.
nhng k ku gi lng tm giai cp t
sn quc ch ngha
nhng nh ci cch ca n 78
3) nhng ngi cnh t = chin s cch mng chng li
n.

Hin-phc-inh (nhng quan im kiu Cau-xky)

Der Kampf, 1916, s 2, tr. 59 60.

Hin-phc-inh lp li lun c quen thuc
ca Cau-xky ni rng cc mi quan h ca
nn kinh t th gii buc khng c co
mnh li trong mt phm vi ring; rng
thuc a ca Anh, xut v nhp (1899
1913) vi nhng nc khc, ngoi nc Anh,
th tng nhiu hn (tr. 57): c khng phi
tiu tn nhiu lm chim v cai tr cc
thuc a, nhng ngay sau khi s pht trin
t bn ch ngha ca c cho php c
lm vic th n rt c t kh nng sn
xut ca thuc a cng nhng li ch ht
nh nc Anh. Khng th c vn c
quyn ca Anh v thuc a (ht nh
nc Anh hon ton khng ng: ng

cc mnh kho
xm lc ca t
bn ti chnh

752

iu ch yu:

V. I. L-nin

st, t nhng, xut khu t bn. c

vt Anh, mc d Anh c cc thuc a ca
mnh. Khng c thuc a th c l Anh cn
tt hu hn na. l im th nht. Hai
l, Anh, t bn ti chnh cng ng yn
trn nhng vng nguyt qu ca n hn.
By gi, t bn ti chnh c cng mun
ng yn).
c im ca chnh sch quc ch
ngha l ch n c gng gii quyt nhng
vn ca cnh tranh kinh t bng nhng
phng tin cng bc ca nh nc nhm
phc v li ch ca tng lp nhng nh t
bn ang thng tr trong nc. Nh c thu
quan bo h, chnh sch bo m cho
cc cc-ten trong nc bc lt th trng
trong nc; n c gng dng chnh sch
thuc a v chnh sch phm vi nh hng
cng c s c quyn ca cc nh t bn
ca n i vi mt s b phn ca th
trng th gii, v dng p lc kinh t v
chnh tr bin cc nc nhc tiu
thnh ni cho t bn ca n bc lt. Thnh
th n ngy cng mu thun nhiu hn
vi chnh sch quc ch ngha ca cc
quc gia khc. Do m ny ra xu hng
tng cng quyn lc nh nc, chy ua
v trang v hi qun v lc qun ngy
cng ro rit hn. Chnh ci chnh sch
dn ti tai ho. V gi y cc dn tc

V "o" ( -mi-crn")

ang ng trc tnh th lng nan: h (!!!)

c tip tc thc hin chnh sch ny sau chin
tranh na khng, hay l t b chnh sch .
Tip tc thi hnh nhng chnh sch khng th
tch ri nhau nh chnh sch thu quan bo
h, chnh sch thuc a v chnh sch v
trang hay l on tuyt vi chnh sch nc
ln! (59 - 60).

753

V. I. L-nin

754

NB
h
NB
NB

Trc ht, phi t m n h ginh ly

chnh quyn, ch ng hoi cng ni
v chnh quyn.
Vn khng phi l ch ch iu tit cc quan
h bun bn, m l chnh sch nc ln, mt chnh
sch c gng bo m a v c quyn cho t bn ca
chnh mnh trn lng k khc, - chnh sch lm ny
sinh ra nguy c chin tranh. V phi chng l v trc
chin tranh nh th th by gi chng ta phi thch NB
ng vi chnh sch , ch khng phi l dng mi
cch chng li vic tip tc thc hin chnh sch ny
mc cn cao hn nhiu na? Chng ti ngh ngc
NB
li: chnh v chng ta thy c rng chnh sch
nc ln c quyn ca cc quc gia dn ti u
nn chng ta phi dng ton lc u tranh chng li
vic tip tc thi hnh v m rng chnh sch (61).

i lp vi qung i qun chng cng nhn

(trch bi bo ngy 1. III. 1885).
S cnh tranh ca cc nc khc b gy tnh
trng c quyn cng nghip (XXI) ca Anh mt
thiu s nh b c c quyn v c bo v (XXII)
(ca giai cp cng nhn) ch ring thiu s l c
li ch lu di trong nhng nm 1848 68, cn
qung i qun chng th nhiu nht cng ch c
hng nhng s ci thin a v ca mnh trong mt
thi gian ngn m thi 1).

(xem tr. 14 2) quyn v ghi chp ny)

tr. XXIV: s ln mnh ca nhng cng lin mi, nhng
cng lin ca nhng cng nhn khng chuyn nghip:
H (nhng hi vin cng lin mi ) u c
mt u th khng g snh kp: tm l ca h ang cn
nh mt ming t hoang, hon ton cha nhim phi
NB
nhng thin kin s din t sn c k tha li,
nhng thin kin lm lc hng u c nhng phn
t cng lin gi c a v kh hn 3).
V ni v cuc bu c nm 1892:
Trong s nhng ngi trc kia c mnh danh
l i biu ca cng nhn, ngha l trong s nhng
ngi m ngi ta qun l h thuc giai cp cng
nhn, v chnh bn thn h sn sng dm ci phm
cht ca mnh trong ci bin c ch ngha t do
NB
ca h, - Hen-ri Brt-hc-xt, ngi i din xut sc
nht cho ch ngha cng lin c, tht c

ng-ghen v mc vit v cng nhn Anh

n g - g h e n . Tnh cnh giai cp cng nhn Anh.

Xut bn ln th 2. 1892 79.
tr. XX. Tng lp qu tc ca giai cp cng
nhn mt thiu s cng nhn c c quyn

NB

1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 30, tr. 220.
2)
Xem tp ny, tr. 718 719.
3)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 30, tr. 220.

V "o" ( -mi-crn")

755

thm hi, bi v ng ta tuyn b mnh l k phn i ch

ngy lm vic 8 gi1).
Sau nm 1847: Do hai nguyn nhn [1] s co chung
ca phong tro hin chng; 2) s phn vinh ca cng
nghip], giai cp cng nhn Anh, v mt chnh tr, tr
thnh ph thuc vo ng t do v i, ci ng do cc
ng ch xng lnh o (XVII).

Th gi Doc-gh.
Mc vit v cc lnh t ca cng nhn Anh:

Ph. ng-ghen gi Doc-gh (21. IX. 1872): y, Hn-d

to ra trong Hi ng lin on mt v ln xn ln, t
c vic a ra li khin trch Mc v Mc ni rng cc lnh
t cng nhn Anh b mua chuc, nhng c mt tiu t ca
Anh y v mt tiu t Ai-r-len phn i, cng nhn rng
Mc ni ng80
n g - g h e n gi Doc-gh ngy 5. X. 1872: y, Hn-d
tin hnh mt chin dch vu khng in cung chng li
Mc v ti, song chin dch li bt u quay sang chng tr
li chnh ng ta L do l li tuyn b ca Mc v cc lnh t
cng nhn Anh b mua chuc81
M c gi Doc-gh ngy 4. IV. 187482:
#
i vi cng nhn cc thnh ph ( Anh), th
iu ng tic l c ci b l th lnh li khng tham NB
gia Quc hi. Nu chng tham gia th y chnh l bin
php chc chn nht thot khi ci by ch m
2)
xem y 40 - 41 3) cn mnh hn
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xcva, t. 30, tr. 220.
2)
Nh trn, tr. 218.
3)
Xem tp ny, tr. 767-769.

V. I. L-nin

756

xem phn tip theo, tr. 46 1):

C. Mc gi Cu-ghen-man ngy 18. V. 1874:
Anh, hin nay ch c phong tro ca nhng ngi lao
ng nng thn l tin trin; cng nhn cng nghip
trc ht phi trt b cc th lnh hin nay ca mnh.
Khi ti vch mt cc ngi Hi ngh La Hay, ti
bit rng v th, ti s b ght b v b vu co etc.
#
Nhng bao gi ti cng th vi nhng hu qu
kiu nh vy. mt ni no , ngi ta bt u
NB
tin rng, bng nhng li tn cng y, ti ch thc hin
ngha v ca mnh thi83. (Die Neue Zeit, XX, 2,
1901 2, tr. 800).
(i hi
La Hay
thng
IX. 1872)

G i n - c h - k h . Quc t, tr. 191:

La Hay, Mc ni: Nu Anh c mt
ngi no khng phi l lnh t cng
nhn c cng nhn, th iu y ch
tng thm vinh d cho anh ta, v mi mt
lnh t cng nhn c cng nhn
Lun-n u c Glt-xtn, Moc-li,
in-c v ng bn, nui dng
v vn ny, xem Gin-ch-kh
vit trong t Die Neue Zeit, XXIII, 2,
tr. 28.

Cau-xky. Ch ngha yu nc, chin tranh

v phong tro dn ch - x hi

C . C a u - x k y . Ch ngha yu nc, chin tranh v phong

tro dn ch x hi (Die Neue Zeit, XXIII, 2; 1905).
1)

Nhng ch trch trong th t trao i gia ng-ghen v Doc-gh

c vit cc trang 36 v 37 ca v ghi chp (xem tp ny, tr. 761).

V "o" ( -mi-crn")

757

Bi chin = mt iu ngu ngc anh hng (370), cng

ging nh mu toan ca nhng ngi ho bnh ch ngha
t sn nh dng cc to n trng ti loi b cc cuc
chin tranh. Hai iu ngu ngc u bt ngun t mt sai
lm cho rng chin tranh l mt s kin tch bit.
Nhng chin tranh s mang li mt thm ho: Tuy nhin
tht bi trong mt cuc chin tranh manh ng l mt thm
ho dn ti s ph sn nng n nht (371).
Chc g giai cp v sn hin nay mt ni no
mnh c th, ngay khi chin tranh cha n ra, bin
n thnh khng th thc hin c nh mt cuc cch mng
(m bi chin l cch mng). Nhng tt c cc nc t
bn ch ngha, giai cp v sn mnh n mc m bt k
mt cuc chin tranh no v hiu qu v c km theo nhiu
tn tht ln lao, u phi tr thnh im xut pht ca cch
mng, mt cuc cch mng s thit lp nn mt ch v
sn (371).
Bau-. Vn dn tc
v phong tro dn ch - x hi

t - t B a u - . Vn dn tc v phong tro dn ch - x
hi. Xanh P-tc-bua, 1909.
Trch 30: Ch ngha x hi v nguyn tc dn tc.
tr. 534: Khng bao gi cng ng x hi ch
ngha li c th dng bo lc sp nhp nhiu
dn tc trn vn vo lm thnh vin ca mnh
c. Bn hy th tng tng nhng qun
chng nhn dn, c tt c nhng li ch ca nn
vn ho dn tc, tham gia mt cch y v tch
cc vo vic lm lut php v vo qun l, v cui
cng c v kh trong tay, liu c th dng bo

758

V. I. L-nin

lc m buc cc dn tc nh th phi chu s thng tr

ca mt kt cu x hi khc hay khng? Bt k mt
chnh quyn nh nc no cng u da trn sc
mnh ca v kh. Qun i nhn dn hin nay, nh
mt c ch kho lo, vn l cng c trong tay mt c
nhn no , mt dng h no , mt giai cp no
, ht nh l i k binh hoc i qun nh thu
ca thi xa. Cn qun i ca cng ng dn ch
trong x hi x hi ch ngha th khng phi l mt ci
g khc ngoi qun chng nhn dn c v trang,
v qun i y gm nhng con ngi rt c vn ho,
NB
t nguyn lm vic trong cc xng cng cng v
nh
tham gia mt cch y vo tt c cc lnh vc ca
vy
i sng nh nc. Trong iu kin nh vy hon
ton khng c kh nng b nc ngoi thng tr (534).
Lin bang chu u khng phi l mt o tng trng rng,
m l kt cc khng th trnh c ca con ng m t lu
cc dn tc bc vo (542).
Nu nh nc c x hi ch ngha mun cho mt phn
nhng ngi lao ng ca mnh n U-cra-i-na, th n (nc
c) s khng cho h i nh vy nu cha bo m cho h
c c lp v vn ho (543) ( l phn cui ca 30).
29, Ch ngha quc v nguyn tc dn tc (512 529 ca bn dch sang ting Nga), tc gi trch dn li Sun-tx Gh-vc-ni-tx vit v ch ngha quc Anh, tc gi xem xt
vic phn chia Th-nh-k, ca nh chim An-ba-ni:
H s chm chm nhn v pha T-ri-en v T-ri-t, nhng li
ngh n An-ba-ni (519). Nh vy th c th em cuc chin
tranh quc ch ngha vi mc ch xm lc m trnh by
vi qun chng nhn dn nh mt cuc chin tranh ginh t
do dn tc (519)

V "o" ( -mi-crn")

759

Bt-a, nc Nga Ba-t etc. l nhng ht ging v

nhn t ca cc cuc xung t y trong tng lai (518)
Cng bng cch , ch ngha quc Anh tri ra
trc mt qun chng c tri mt bc tranh quyn r v
mt quc gm 400 triu ngi di s thng tr ca
mt dn tc duy nht l dn tc Anh trong khi th n
li ngh n li nhun ca nhng cc-ten ca bn trm t
bn st thp v n cuc u c S giao dch Lunn mt lc no , c l quc Nga s tuyn b nn
t do v thng nht ca Ba-lan v U-cra-i-na m ra
nhng th trng mi cho cc ch nh my P-tc-bua, NB
Mt-xc-va v Lt-d cng vy, ch ngha quc
c s phi ng vai ngi tha k t tng i c
nm 1848, s phi vit ln l c ca mnh vic thc hin
mt t quc i c thng nht, khi n nh hy sinh tnh
mng ca cng nhn v nng dn c v quyn li ca t
bn trn sng Ti-gr v sng -phra-t (522 523)
Vic lm cho o tan r bn trong x hi t bn ch ngha
ch c th l vic lm ca ch ngha quc (528)
Vic lm cho o sp i hi phi c tin l thng li
ca ch ngha quc c, Nga v . Nhng thng li ca
ch ngha quc li i hi phi c tin l s tht bi ca
giai cp cng nhn ti cc nc (527). Cng nhn o nn hy
vng khng phi vo thng li ca ch ngha quc
Grum-bch. Sai lm
ca Xim-mc-van - Ki-en-tan

X. Grum-bch. S a i l m c a X i m - m c - v a n - K i - e n t a n . Bc-n, 1916 (95 tr.) (mt hnh vi tm thng ca

mt tn x hi s-vanh).

V. I. L-nin

760

tr. 24: Mc d ng ta (Cau-xky) ngy 4. VIII.

1914 khng hiu r c tnh hnh n ni n
! chn, nhng d sao i vi chng ta (!!!) v i vi
nhng ngi x hi ch ngha ca tt c cc nc, ng
ta vn l mt trong cc nh l lun ch o ca Quc
t
tr. 26 Ch ngha bnh qun chung m Xim-mc-van v
Ki-en-tan tuyn truyn
tr. 40 nhng ngi dn ch x hi c khng tr li
ngh ca Va-li-ng - Cy-r Hc-i, v mc d h ha hn,
nhng h vn khng tho lun li ngh Hem-ni-xt
(1913) ( chun b cho i hi nm 1914 Vin)!!! (H !
Lm nh th L-ghin v ng bn c th lm c iu
!!). (Xem Huy-xman trong th gi cho ng Thu-s idem).
Thiu s Php cng tn thnh bo v t quc!! ( 54 ). [Hi
thng Tm v thng Mi mt nm 1914, Grim cng tn
thnh bo v t quc 68.]
tr. 77: L-nin tn thnh chin tranh Ma-rc etc.
(tr. 4 cun sch nh vit bng ting c 1)). y s in r
c a ln thnh mt phng php! Ma-rc c th t bo
v, cn Php th khng!! (Thng h!)
tr. 78: L-nin (Vorbote84 s 12)) coi cc cuc ni lon v i c
l khi im ca cuc u tranh cch mng ca qun
chng!! l o t n g ! ! Ngc li nhn dn
c hon ton khng c phm cht cch mng (78).
82: Mai- Ln-n ni vo ngy 18. I. 1916, h ngh vin M,
l ng ta s bo v t quc ca mnh trong trng
hp b tn cng!!!!
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xcva, t. 26, tr. 392 393.
2)
Nh trn, t. 27, tr. 149 166.

V "o" ( -mi-crn")

761

84 5: Tuyn b ca L--bua phn i nhng ngi x hi

ch ngha quc t c v ca Boc-khc-t phn i
L--bua. Khng bao gi cc ngi li c c s t
chi bo v t quc!!! v ngay c Lip-nch cng tn
thnh bo v t quc!!

ng-ghen. Nhng bc th gi Doc-gh

n g - g h e n gi Doc-gh ngy 3. VI. 1885 V vn tr

cp cho cc hng tu thu (sau khi o lut c bit b bi b);
r rng l s c s phn lit v iu ch c li thi. Mt cnh
x hi ch ngha tiu t sn s khng trnh khi xut hin
mt nc nh nc c, ni m ch ngha phi-li-xtanh tn
ti t i xa i xa cn mnh hn c php lut lch s85
Ngy 29. IV. 1886: c, trong nhng thi k yn tnh,
mi th u sc mi ch ngha phi-li-xtanh; y, s kch thch
do s cnh tranh ca Php l hon ton cn thit. V ci th
chng phi lo l khng c86
Ngy 22. II. 1888: iu m bt u mt ni no y
l nhng nh t sn s ng ngc thy rng lc ch ngha x
hi tim tng s xut hin ra ngoi nh sng v s tr thnh
hin nhin (291)
7. XII. 1889: Ci ng gh tm nht y (
nc Anh), chnh l ci li s din t sn thm
su vo tn xng tht cng nhn thm ch Tm
Man, ngi m ti coi l kh nht, cng rt sn sng
ni rng anh ta s i n sng vi ng th trng. Khi so
NB
snh h vi ngi Php th ngi ta s thy th no l
cch mng871)
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 30, tr. 219.

V. I. L-nin

762

Ngy 8. II. 1890 Phi Pha-bing l mt l t sn c hc

vn v y thin ch bc b Mc Mc tiu chnh ca h
l thu ht nh t sn v pha ch ngha x hi v do ,
a ch ngha x hi vo bng con ng ho bnh v lp
hin (331)
((v phi Pha-bing 393 (18. III. 1893) tr. 401 (11. XI.
1893) h mun em ch ngha x hi thm nhun vo
ch ngha t do; cn phi lm cho chnh h thm nhun
tinh thn cng nhn)).
Ngy 19. IV. 1890 Anh, c hng h sa s cc cuc tranh
lun etc., nhng tp tc, nhng s him khch, nhng thnh
kin ca cc cng nhn lnh ngh, etc. etc.
Nhng phong tro ang pht trin bn di, n
thu ht c nhng tng lp ngy cng rng ri v nht
l trong qun chng lp di cng (do ng-ghen vit
ng)
cho n nay vn cn nm im, chng bao lu na s
NB
n ci ngy m qun chng bt ng t thy c
vai tr ca mnh (do ng-ghen vit ng), ngy m h
NB hiu r c rng h chnh l lc lng v i ang hot
ng1) (336).
Ngy 4. III. 1891 chnh y l tht bi ca cng
nhn hi t v bn tu v cng lin ca h, cng lin
mi ca h tan v, v nhng cng lin bo th c, giu
NB c (do ng-ghen vit ng) v chnh v vy m hn
nht, s cn li mt mnh trn chin trng (359).
Ngy 14. IX. 1891. Hi ngh cc cng lin Niuca-xn cng l mt thng li (ging nh hi ngh
quc t) Cc cng lin c (do ng-ghen vit
ng) do nhng ngi th dt cm u, v
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 30, tr. 219.

V "o" ( -mi-crn")

763

ton th ng phi phn ng trong cng nhn ht

NB
sc c gng bi b quyt nh ngy lm vic 8 ting
a ra nm 1890. H tht bi v cc bo ch t
sn hon ton th nhn s tht bi ca ng cng
NB
nhn t sn (do ng-ghen vit ng) vi mt ni kinh
hong, nhng ting rn r, nhng cn nghin rng kn
kt 1) (368).
Ngy 24. X. 1891 v mt cuc chin tranh c th n ra
chng ta, nhng ngi c (c l) cn phi din nm 1793
tht l tai v nu c chin tranh, v nu chin tranh s a
chng ta ln nm chnh quyn qu sm th cn phi chun b sn
sng ng ph vi tnh th (371)
Idem, 376: nu c chin tranh nh th, chng ta s phi
dm hnh ng, bt chp mi s nguy him (376).
qun chng ( c) rt tt v phn ln tt hn c
nhng ngi cm u (399) (7. X. 1893).
2. XII. 1893 Nhng tr ngi trong s pht trin ca phong
tro cng nhn M; 1) ch ng ca chnh quyn (2 ng;
nhng phiu b cho ng th ba l khng c tc dng); 2) s
nhp c chia cng nhn ra thnh hai nhm; chia kiu dn ra
thnh cc nhm nh, ngoi ra li cn ngi da en na; 3) thu
quan bo h lm cho cng nhn chu nh hng ca s phn
vinh, iu m chu u khng c (403)
412 (12. V. 1894), c h n g h a b i t p h i trong lin
on dn ch x hi v trong hng ng nhng ngi x hi
ch ngha c M M bin l lun thnh mt gio iu
cng ((sao cho cng nhn cha pht trin c th nut tri
ngay c)).
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xcva, t. 30, tr. 219.

764

V. I. L-nin

Tp ch ci chung
Eng-xt hai-lman. thc cht ca cuc tranh lun

Die Glocke, 1916, s 20 (12. VIII. 1916).

Eng-xt Hai-lman. Thc cht ca cuc tranh lun (770
786).
Mc ch l trnh by nhng kin c bn ca ba nhm
ang tranh lun vi nhau (770):
Nhm a s, nhm hp tc lao ng v nhm quc t ch
ngha (nhm ca Lip-nch) (771)
1 mun cho c thng
2 mun k cc ca chin tranh l khng thng khng bi
3 mun c tht bi (771)
Hai khuynh hng u ng h vic bo v t quc
NB
trong khi nhm hp tc lao ng ht sc lo lng sao
cho khng vt qu phm vi t v n thun, cn
nhng ngi theo Quc t th ba li ph nhn
nguyn tc bo v t quc, coi l mt li ni lm
cho ngi ta lc hng (771)
Nhm Lip-nch t ra hon ton t trung thnh vi bn
thn mnh Hin nay nhng ngi theo xu hng thng
nht li thnh mt ng mi vi mt cng lnh Xpc-ta-ct.
Theo bc nh lnh t l lun ca mnh l L-nin Nga, h
mun p t mt cch v iu kin ngha v quc t cho tt c
cc ng dn ch - x hi l phi lm cho nc mnh phi tht
bi, bng mi cch: truyn n khng hp php, t chc b
mt, bi cng c tnh cht qun chng v khi ngha (771)
Nga, nhng ngi theo xu hng ny t xng mt cch
chn thc v khng s st l nhng k theo ch trng lm cho
chnh ph nc mnh tht bi (772).
S tuyn truyn Xpc-ta-ct, mt s tuyn truyn khng
nh rng ni chung, s xm chim ca ch khng

V "o" ( -mi-crn")

765

h c g l ng gh s nht, ngc li, s xm chim y li c

th dn ti vic ginh c t do, c l c i a s nhng
nh l lun ngi Nga lu vong ti Thy-s ng h; trn thc
t, n ch c th c gi tr i vi nc c, v v vy, n l s
tuyn truyn cho s tht bi ca c (772)
Nhm hp tc lao ng, hay l phi hu Xim-mc-van m
Cau-xky l nh l lun, v Ha-d v L--bua l cc lnh t
chnh tr, khng nhng ch rt ra t tnh hnh thc t
mt kt lun rng cc cuc chin tranh ny phi kt
NB
thc bt phn thng bi, m chnh l cn mun cho
cuc i chin kt thc ng nh th.
Ph phn ci lp trng lng chng y th tht l qu d
dng v n gin. Li khng nh rng vn phng th nc
c c gii quyt ri li mu thun qu r rng vi cc s
kin khin cho nhng ngi c l tr phi ph ci (773)
N (a s) hnh ng theo hng k c ho
HB
c tht nhanh, song ho c y ch c th do cc chnh
ph hin nay thc hin c thi (778).
Ni chung, i vi t tng v mt thm ha, hoc
t tng v mt cuc cch mng vi tnh cch l
phng tin xy dng mt x hi x hi ch ngha,
chng ta phi em chn n mt cch vnh vin v cng
khng cn phi chn mt giai on c th nht nh
no mi em chn n, m trn nguyn tc l phi
em chn n i. Lm mt ngi x hi ch ngha c
ngha l v nguyn tc lm mt ngi chng i cch
NB
mng (do tc gi vit m nt); quan im ngc li
chnh l di sn ca cuc u tranh gii phng ca giai
ha
cp t sn, mt di sn m chng ta cn lu mi hon
ha!!!
ton trt b c v mt tinh thn (780)
tr. 782: nhiu v d ( 1 / 2 trang tn ngi) cc b tc v
tng t (con ci ca h l s quan etc.) hy sinh

766

V. I. L-nin

trong chin tranh: l l l trc mt k th, tt c chng ta u

bnh ng (783) (!!!!).
Thnh th rt cc li l cuc khng hong chnh tr ngy 4
thng Tm chng qua ch l s ti din cuc u tranh xa kia
gia l lun v thm ho vi thuyt tin ho, mt cuc u
tranh hin nay sp kt thc bng thng li ca cc quan im
tin ho. V vy, nu khng k mt s t nhng k chy t phe
ny sang phe khc, chng ta vn thy l s i lp v s u
tranh gia nhng hng ng c l nhng ngi ci lng v cc
chin s cch mng, hoc c th ni l nhng ngi xt li v
cc nh cp tin, v chng ta vn nghe thy nhng khu hiu
c (784)
Bt chp nhng li nguyn ra nhc i nhc li
hng trm ln, quan im tin ho trong lch s ngy
cng c khng nh trong ng, v n s thng ngay
NB
c trong trng hp l mt ni no , sau chin
tranh, s phn n ca cc dn tc chu qu nhiu
au kh, dn ti ch cch mng bng n. Cc s kin
sc si v thm ch m mu c th km hm hoc thc
y tin trnh pht trin nhng khng bao gi c th
lm i thay nhng c trng c bn ca tin trnh y
(785 786).
y, mu cht l na u ca cu
!!
li
chu
ngc

Do ch con s nhng ngi kim sng khng

phi bng hot ng kinh t t nhn hoc lnh tin
cng v tin lng khng phi ca cc t nhn, ngy
cng tng ln, nn ch ngha x hi ngy cng tr
thnh hin thc. Ngi cng nhn cc x nghip nh
nc, cng x v hp tc x cng c x hi ho,
ging nh ngi bc s ph trch qu cha bnh
hoc vin chc cng on (784).

V "o" ( -mi-crn")

767

Lip-nch V. v Mc

hay l chu u c cn tr thnh Ca-dc

khng? Li bo trc gi nhn dn c.
Xut bn ln th 2. Lai-pxch, 1878, tr. 57
v 59.

vo cnh
cht i. Bn ngi tin!

NB
phi tm
cho
c!!

c
trch
dn
trong
Sozialistische
M o n a t s h e f t e , 1916, tr. 1905 (s 21, 19. X. 1916), trong
bi bo ca Sp-pen khng nh rng c hai l th ca mt
ngi bn, r rng l ca Mc, in km theo quyn sch ny
ca Lip-nch. (Trong quyn sch ca V. Lip-nch xut bn
ln th I khng c in km theo hai l th y88). Lc theo
tc gi, - Mc vit:
Do mt g i a i o n h h o bt u
t nm 1848, dn dn g i a i c p c n g
n h n A n h ngy cng m t t i n h
t h n hn, v rt cuc n i ti mc tr
thnh v t p h t h u c n thun vo ci
ng t do ln, tc l ng ca nhng ngi
n dch h, ca nhng tn t bn. Quyn lnh
o giai cp cng nhn Anh chuyn hn
vo tay nhng lnh t nghip on b m u a
c h u c v nhng tuyn truyn vin chuyn
nghip. Ni gt bn Glt-xtn, Brai-t, Menen, Moc-li, bn ch xng tin, v.v.,
bn ngi y dng mi ging tng
bc Nga hong trong vai ngi gii phng
cc dn tc, ng thi li chng h ng
n n h n g n g i a n h e m ca
chnh chng ang b cc tn ch hm

V. I. L-nin

m Nam Oen-x y

(Bc th gi V. Lip-nch nm 1878)

V . L i p - n c h . Bn v vn phng ng

768

(1848 - 1878)

Mc
vit
v cng nhn
Anh
nm 1878

cho nhng iu i n ch trit

, th trong nhng ln biu quyt gn
y H ngh vin (ngy 7 v 8 thng
Hai khi phn ln cc phn t tr ct ca
ng t do ln nh Phoc-xt, L, Hccc, G-sen, Hc-tinh-tn v ngay c
Gin Brai-t v i b mc qun i
ca mnh trong cnh khn cng m chun
mt ng lc biu quyt khi phi
tham gia mt cuc b phiu no lm tn
hi n thanh danh ca h) nhng i
biu cng nhn duy nht trong H ngh
vin, v tht au lng khi ni ra
nhng ngi i biu trc tip cho cng
nhn m v bn thn cng l con ci th
m, nh Bc-t v tn Mc--nen tiu
nhn l nhng ngi biu quyt
cng vi bn tay chn ca ng t do
tc l bn vn ca tng Nga hong!
Nhng nhng k hoch ca ngi Nga
c trin khai mt cch mau l,
xua tan ngay mi s m hoc, chm dt
ngay li c ng my mc (nhng t
giy bc nm li-vr xtc-linh l ng lc
ch yu ca b my ); gia giy pht
y m m ming ni trong bt c cuc
mt-ting cng khai no ca cng nhn
cng nguy him cho tnh mng ca
bn Mt-te-r-xkhe-, H-nen, Gin
Gy-lx, Sp-tn, -xbo-rn v cho c
b l ; thm ch qun chng nhn dn c

V "o" ( -mi-crn")

769

th dng bo lc nh ch v gii
tn c nhng cuc hp kn ca chng
(m ch nhng ngi c giy mi mi
c d).

NB
Cng nhn ng
h bn quc
ch ngha

NB: Th ca Mc (gi Lip-nch?)

nm 1878

ng x hi
ch ngha
cng vy!!!

Ngi Nht v ch ngha s-vanh

Ca cng nhn M

Die Neue Zeit, 1913 (31, 2), tr. 410 412 (s ra ngy 20. VI.
1913)

mi chng ngi Nht M. (:

Xan Phran-xi-xc, ngy 21. V. 1913).
o lut ny nhm cm ngi Nht mua
t (ch c thu trong vng 3 nm thi)
c thng c k ngy 19. V. 1913, bt
chp s phn i ca Vu-r Uyn-xn.
y l mt o lut c bit loi ti
nht (410) mt chnh sch cn ti hn c
chnh sch ca Ph i vi ngi Ba-lan
(412).
V ngay c cng nhn M cng l
nhng ngi mc phi c h n g h a
s - v a n h (NB) (412). Cc ngi trong
Lin on lao ng M khng nhng
ch mun tc b mi quyn ca nhng

ngi da vng m ni chung h cn

mun tng c ht nhng ngi ra khi
nc h (411).
o lut c bit ny cho ta thy
rng nhn dn Ca-li-phoc-ni-a, m trc
tin l qun chng cng nhn, vo ha
vi bn quc M l bn t lu
chun b chin tranh vi Nht. Trong vn

ny, ng x hi ch ngha cng t

ra thp km (411).

o lut ny mi ch l mt khu trong c chui di cc o

lut (412)
Gry-lch v t Grut-li-a-ne-r

NB
ch ngha s-vanh ca cng nhn

c - v i n G t - . o lut c bit

V. I. L-nin

770

Gry-lch. Bc th ng gi hi Grut-li89
Ht-tin-ghen

Cng nhn
M v

ch ngha
s-vanh
ca h

i vi

ngi
Nht

Grtlianer s 230. 1916 (2. X. 1916).

H c - m a n G r y - l c h . Bc th ng gi Hi Grut-li
Ht-tin-ghen.
Ch c mt s nh cng nhn tham gia phong tro cng
nhn. Bi vy mc sng mi ch c nng cao ln mt
cht, m hn na li ch c nng ln nhng tng lp trn
ca giai cp cng nhn thi. Cn ng o qun chng cng
nhn th vn nm trong ci gng km ca cnh thiu thn,
khn cng v bt hnh. Bi vy ngi ta thnh thong li t
hi mnh xem khng bit con ng h theo ui t xa n
nay c ng hay khng. S ph phn l tm ra nhng con
ng mi v n hy vng ch yu vo vic c nhng hnh
ng cng quyt hn na dn ti thng li. Ngi ta
th lm theo hng ny, nhng thng thng u b
tht bi; thnh th ngi ta li c nhng c gng mi tr

V "o" ( -mi-crn")

li dng sch lc c. Ai tng theo di qu kh ca

phong tro cng nhn trong mt thi gian tng i
di, s thy trng thi khi ln khi xung ca n
Nhng ri chin tranh th gii bng n i vi
qung i qun chng ni tht vng au n tnh
trng st km gh gm ca nhng iu kin sinh sng,
- khin cho ngay c nhng tng lp trc kia sng vo
loi trung bnh, ngy nay cng lm vo cnh bn
cng, - tng cng tro lu cch mng. Tt c nhng
vn trc y nh nhng nguyn tc, sch lc v
t chc u b t thnh vn nghi vn. Ai l ngi
c kh nng nhn thc c ng n ci cnh ln xn
hin nay hn phi thy cuc tranh lun ln y (v
nhng nguyn tc v sch lc cch mng) l hon
ton t nhin v khng v n m tht vng. Tt nhin
c kh nhiu vic lm kh di, nhng y l c i
bn u lm
Cho n nay, hu nh ch c mi mnh ti l c
nh ho gii Thc ra b phn lnh o ca ng
khng c kh nng lm trn nhim v ca mnh v
chu qu nhiu nh hng ca nhng ci u nng
Ban chp hnh trung ng Hi Grut-li quyt nh
i theo con ng chnh sch dn tc thc tin v c
nh tin hnh chnh sch ny ngoi ng Ti
sao n li khng tin hnh trong ni b ng? Ti sao
dng nh bao gi n cng ch cho mt mnh ti
phi ng ra ng u vi nhng phn t cp tin
cc oan?...
Ti tin chc rng rt cc li tnh trng ln men
hin nay trong ng s mang li ru vang ho
hng, nu nh thng ru khng b bt kn trc khi
qu trnh ln men kt thc ng ch c th l mt
ng v sn v khng th l mt bit phi c nhng
hnh ng m giai cp v sn khng hiu ni Nu

771

V. I. L-nin

772

n (Hi Grut-li) c tuyt s tho thun vi ng,

th ch ca ti s khng cn l trong hi y na.
Ti tin tng vo tng lai ca ng v v vy m
bao gi ti cng i theo ng. (Ht). Bc-n. 26.

IX. 1916.

!!

y, cng c bn tr li ca Ban chp hnh trung ng

Hi Grut-li gi Gry-lch. Ch ngha cp tin cc oan v
phi gia u khng tn thnh s tn ti ca Hi Grut-li.
y, cng c mt tiu phm Xpc-ta-ct l ai? (ca ngi)!!!

ch khng phi bnh m!

!!

ha
ha!!

G r t l i a n e r s 255, 31. X. Bi x lun: ch

khng phi bnh m ca mt c n b c n g
o n : chnh khuynh hng cp tin em li
ch khng phi bnh m. Phi c mt nhn thc ci
lng ch ngha, ci cch x hi thc tin, ci cch
dn ch - x hi ch ngha (chng li nhng ngi
gi l mc-xt)

S bt ng c tnh cht nguyn tc

Trong vic nh gi

!!

S 253. 28. X. 1916. Bi x lun: S bt ng c

tnh cht nguyn tc trong vic nh gi. on
trch dn t Leipziger Volkszeitung, on ny
bo v quan im x hi ch ngha. Bo ch
Xuy-rch v Bc-n mng nhic Pc-nc-xtoc-ph.

V "o" ( -mi-crn")

Chng ti k h n g t n t h n h a s c, m
cng khng ng h bo ch Xuy-rch v Bc-n,
chng ti tn thnh nhng ng li hp php.
Chng ti thy hnh ng ca t-l ch l mt s
ngng cung

773

h ng
NB h
phi
gia

V. I. L-nin

774

Nm 1912, u ban chn ngi (trong c Gry-lch v

Vun-sl-g) trnh mt bn ngh.
Sau 15 nm th bt buc phi nhp quc tch. Chi
!!!!
ph cho vic nhp quc tch: khng qu 300 phrng!!

S 242 v 243.
gia chng ta khng c
nhng s bt ng no
v nguyn tc c!

S 249. X. 1916. Bi x lun: Gia chng ta khng c

nhng s bt ng no v nguyn tc c!! (trong ngoc
kp) li pht biu ca H u - b (R-tsc) trong hi ngh
cc i biu Hi Grut-li, ng ta ni: th m Volksrecht
tn dng t-l y!! C h n g t i ln n ng ny v

ng hay hi Grut-li?

Grtlianer 18. X. 1916. ng x hi - i quc Thu-s.

Cng on v vn qun s

NB

nguyn tc!
nhng loi c di dn tc ch ngha ang tch
Khi ging la x hi ch ngha quc t

S 248. 23. X. 1916. Bi x lun: Nhng loi c di dn tc

ch ngha ang tch khi ging la x hi ch ngha quc t
(i biu ca ng dn ch - x hi Thy-s pht biu nh
vy trong i hi ca nhng ngi x hi ch ngha ca
Thy-s).
lun cng cho bi thuyt trnh

S 235. 7. X. 1916. Lun cng cho bn cng lnh Grut-li.

vic nhp quc tch cho ngoi kiu

S 243 (17. X. 1916) v m t l o t trc s ny (cc

s 237 (10. X.) 243). Nhng bi v V i c n h p q u c t c h
cho ngoi kiu

Grtlianer, s 216 (15. IX. 1916): mt bi bo

ngn vi u : Cng on v vn qun s.
Trong
Schweizerische
(*) S 6, ph
(*)
Metallarbeiter-Zeitung
Ca-pen-len-stra-xe,
(1916, s 38, 16. IX. 1916) khi bn ti
Bc-n
vn k trn, mt phng vin [I. G.,
Ba-l] (**) i n kt lun ngn gn
v r rng l nhim v ca cc on
(**) bi bo ca
ng I. G., Ba-l
vin cng on l lo lng lm sao cho
ny rt tt, thun
vn qun s c ng gii quyt
tu c tnh cht
mt cch r rng v theo ng nguyn
cng nhn v
tc. Hin nay l u tranh kin quyt
quc t ch ngha
nht vi ch ngha qun phit v vi
cch mng
vic bo v t quc, cn tng lai l
gii tr qun b ng thi vi ch
ngha x hi.
V vic ny, ban bin tp ca t bo (Li bt ca ban
bin tp), ng ch Sn--bc-g nhn xt rng cng
on t bn thn n khng nn quan tm n c vn ti
NB

V "o" ( -mi-crn")

775

gim binh b ln vn gii tr qun b. Mt ngi

mi l on vin cng on th cha phi l mt
ngi dn ch - x hi, cng cha phi l ngi
chng ch ngha qun phit; ngay bn thn nhng
quan im chnh tr v tn ngng ca h cng
khng c quan h g vi vic h nm trong t chc
!!
cng on. ng l trong nhiu trng hp, thnh
vin cng on mau chng tr thnh ngi tn
thnh nhng quan im x hi ch ngha hoc dn
ch - x hi. Song h s th hin nhng quan im
trong cng on t hn l trong cc t chc dn
ch - x hi c c bit lp ra nhm mc ch ny.
Phng thc l rt hp l, v v l do cng
nh v phm vi nhim v ca cng on trong lnh
vc kinh t l kh rng nn cho n sau ny na,
cng vn nn duy tr phng thc y.
Hn na cng on hay nhng c quan ca n s tuyt i
khng th tin hnh cng tc gio dc thc s trong lnh vc
ny c.
Nhng iu qu d nhin y ry trong bi bo ang c
phn tch , tht l v b. Nhng li l nh vy chng
thuyt phc c nhng ngi thm su nhng quan im
hon ton khc hn (a s trng hp l nh vy), th li cng
kh c kh nng dng i ba li m gii thch c bn cht
ca chin tranh hoc gy c tc dng i vi bn c vn
khng c thin kin v v t bng cch phng i vai tr ca
nhng lc lng qun s ca Thu-s trong nhng trn chin
u vi cng nhn. Ch cn nhc ti cuc u tranh ca cng
nhn , Ty-ban-nha, Php v c hay thm ch c
nc M t do l c th lm cho ngi ta cng nhn rng d
sao nhng iu kin ca Thy-s vn cn tt hn ca Nga.

V. I. L-nin

776

NB

Nhng cng thc: ngi cng nhn khng c t

quc hon ton tr thnh mt cu ni v v trong
lc m i b phn ca giai cp cng nhn ton chu
u hai nm nay k vai st cnh vi giai cp t sn
chin u chng k th ca t quc mnh, cn
nhng ngi hu phng th c gng ng vng
bt chp mi s thiu thn v au kh. Nu Thy-s b
tn cng nh vy th chc chn l chng ta s c
chng kin mt cnh tng nh vy. V c th y
nhng ngi u tin rt khi trn a ca mnh l
nhng ngi hin ang ln ting h ht nhiu nht.

T Grtlianer in li nhng on [nh du bng hai

gch] bng nhng ch in m nt. Ni chung, bo ny in
li ton b li bt v ghi thm tn ngi bin tp. Bo
Metallarbeiter-Zeitung c in: ban bin tp: . Sn--bc-g
v C. uy-a-r ((NB)).
Bo cng nhn kim kh Thy-s
E. T. Nhn xt chung

rt
hay!

Schweizeriche Metallarbeiter-Zeitung, 1916, s 40

(30. IX. 1916) Bi ca E. T. Nhn xt chung: Chin
tranh l c tnh cht kinh t S ph sn ca Quc
t T chc ca cc nh t bn l c chng li
mt t chc nh vy l Anh ngoi ngh nghip
ca chng ta ra (nh th ngui, v.v.) chng ta cn cn
phi tr thnh nhng nh chnh tr v mong mun x
hi ho cc t liu sn xut Khng th c s tch
ri gia cng on v chnh tr c; chng ta khng
kho th s phi buc bn thn chng ta phi lm h
l cho ch ngha t bn

V "o" ( -mi-crn")

777

V. I. L-nin

778

Nhn xt chung. (Quan im khc)

Bo ranh mi

Trong s 41 (7. X. 1916), c mt bi bo khuyt

danh: Nhn xt chung. (Quan im khc) ni rng
E. T. khng ng tnh c vi tc gi ca bi bo
Cng on v vn qun s, ln li bt ca ban
bin tp. ng ta phn i s tch ri cng on v
vic khun n vo trong nhng vn thun tu
mang tnh cht cng on.
Tc gi bi bo dnh hn 31/2 ct bo t
bin h rng chng ta khng sc lm mi
vic, rng chng ta c rt nhiu cng vic phi gii
quyt (danh mc nhng vn c i l n g ! ! ) ,
rng ta c c 6 bi bo bn v ch ngha
quc cng xut pht t quan im dn ch x hi;
rng nm 1904, Luy-txc-n, Sn--bc-g, vi t
cch l i biu ca Ban chp hnh trung ng cng
on cng nhn kim kh phn i vic lao (vi t
cch l cng on) vo nhng hot ng chnh tr, v
trong hi ngh cc cng on Luy-txc-n, ng ta
ginh c 56 phiu thun, 18 phiu chng; rng
ng l phi tin hnh mt cng tc c k hoch (tr.
2, ct 3) v c hiu qu trc ht l nhm mc
ch hon thnh n mc ti a nhng nhim v
c nu ra trong iu l ca cng on th chng ta
li ra mt kin v cng gn d v ci tin th gii
bng mi loi d tho k hoch m chng ta s ln
ting tuyn b, nhng rt cuc s khng c mt k
hoch no c thc hin. i a s cng nhn
cn c vo nhng s kin thc t. Mc d h lun
lun mong sao cho vic x hi ho t liu sn xut
chng tr thnh hin thc, nhng h cng vn khng
mun lao mnh vo nhng cuc phiu lu.

NB

N e u e R h e i n i s c h e Z e i t u n g . Bnh lun v chnh tr kinh t, do C. Mc lm ch bin. (Nhng quyn I V/VI in

thnh mt tp ring.) Lun-n, 1850.
Quyn I, thng Ging 1850. Quyn II, thng Hai 1850.
Quyn III, thng Ba 1850. Quyn IV, thng T 1850.
Quyn V/VI (khng c ba) 1850.
cui tr. 47.

NB!

!!

!!

nhng li
t ngn sng
Ranh cho
ngi Php

V sau, pha trn hai ch tt c, V. I. L-nin vit khng phi tt

c khi pht hin ra nhng ch trong cc quyn IV v II m M-rinh khng
in (xem ch thch ca V. I. L-nin tr. 781 v 782 trong tp ny).
1)

!!

C l M-rinh em in tt c (khng
phi tt c 1)) trong Di sn vn hc (tm
hiu xem!). Cn ghi nh mt on ngn
in hnh trong mt bi bnh lun ngn
N h n g v n k h c n h a u trong
quyn IV: G t - p h r t K i n - k e n 90 (
b p thng cnh v nhng li l bo hong
n mt ca ng ta trc to n qun s)
(khng k tn di):
Y ht nh vy, ngi Kin-ken phn
ng ca mnh trc to n qun s, bng
cch ni lung tung bt tuyt v nhng k
hoch nhng cho Php t ngn sng Ranh
v tuyn b rng mnh hon ton khng c
dnh dng g n nhng ti li nh vy.
Ngi Kin-ken tha hiu rng ngi ta ni
n vic sp nhp tnh Ranh vo nc Php
th ch l khng nh rng trong trng
hp u tranh quyt lit gia mt bn l cch
mng vi mt bn l phn cch mng

V "o" ( -mi-crn")

th tt nhin l tnh y s ng v bn cch mng,

cho d nhng ngi i biu cho cch mng l
ngi Php hay ngi Trung-quc cng khng
sao (tr. 71).

779

NB

tr. 397, trong tp III, do M-rinh xut bn

M-rinh vit, tr. 479 480 (tp III), rng ng khng in
ton b bi nhn xt chung v thng T (tc l bi nhn xt
chung trong quyn IV) v trong bi v thng Hai (quyn II)
ng ch ly on ni v Ca-li-phoc-ni-a etc. v v ch ngha
x hi Trung-quc.
Vi dn tc cch mng, th ngi Php hay ngi
Trung-quc, khng phi l iu quan trng! Hy so
snh vi iu m ng-ghen vit vo nm 1859 (?) trong
sch Sng P v sng Ranh91, trong ng nhen ln
nhit tnh dn tc ca ngi c chng li Na-p-lng III, k bin nhng tnh tr ph ca chng ta
thnh i tng ca hot ng ngoi giao etc.
Ni ht sc r v vn dn tc!

T t c u ph thuc vo ch xem xem, vo lc

y, l dn tc cch mng hay l Na-p-l-ng III!!
Ibidem, quyn IV, tr. 58 (tr. 438, tp III, do M-rinh xut
bn) ( Gi-ra-anh. Ch ngha x hi v thu)92:
ng sau vic xo b thu l vic bi b
bi b
nh nc. i vi nhng ngi cng sn, vic
nh nc
bi b nh nc ch c ngha khi n l kt qu
tt yu ca vic xo b giai cp, m cng vi
vic xo b giai cp, ng nhin s khng cn

780

V. I. L-nin

cn phi c lc lng c t chc ca mt giai cp

duy tr nhng giai cp khc trong s phc
tng
Ibidem, tr. 55: Trong cch mng, th sau khi tng thu
kho ln n mc cao, ngi ta c th s dng thu nh mt
hnh thc tn cng vo ch s hu t nhn, song ngay
trong trng hp , thu c th a n hoc l nhng bin
php cch mng mi, hoc cui cng n s dn n ch khi
phc li nhng quan h t sn c
tr. 436, tp III, do M-rinh xut bn
Quyn 5/6, tr. 158 (trch bi Nhn
xt chung. Thng Nm thng Mi;
NB:
: Lun-n 1. XI. 1850. Khng k
hai phi ca phong tn)93.
tro hin chng:
T chc ca ng hin chng
(I) tiu t sn +
vn tn ti t trc n nay, cng s
tng lp qu
khng cn na. Nhng phn t tiu t
t c trong cng
sn vn cn li trong ng, u c lin
nhn (nhng ngi
h vi tng lp qu tc trong cng nhn
ci lng tiu t sn)
v to thnh mt phi dn ch thun tu
(2) ng o
m cng lnh ch hn ch trong khun
nhng ngi cch
mng thc s v sn kh ca Hin chng nhn dn v ca
mt vi ci cch tiu t sn. ng o
cng nhn sng trong nhng iu kin
thc s v sn, th thuc v phi cch
mng ca nhng ngi hin chng.
(Lnh t ca phi th nht: Phc-gut
Cn-no; lnh t ca phi th hai: Giu-lian Hc-ni v c-n-xt Gin-x) (tr. 468,
tp III, do M-rinh xut bn).

V o (-mi-crn)

Quyn II, tr. 71-73 (trong "Nhn xt

chung")94 ni v vai tr phn cch mng
ca Nga sau 1848 v 1849, ni v " mt
cuc chin tranh chu u" c th xy ra
chng li nc Nga (tc gi ni: nc
Anh quyt nh), ni v "nhng m
ngi d man ca Nga" c th s "trn
ngp nc c".
Ibidem, tr. 78 - (Lun-n, 31. I. 1850)
ni v cch mng Trung-quc (nc
Cng ho Trung-hoa - l iu bn "phn
ng chu u" c th gp Trung-quc).

781

NB

khng c trong
sch do
M-rinh xut
bn

V. I. L-nin

782

khng c
trong sch
do M-rinh
xut bn

NB:
tnh tit
ca cuc
u tranh
gia phi
phn cch
mng
v phi
cch mng!

hay!

tr. 445, tp III, do M-rinh xut bn

"nhng tn phn ng ca ta chu u
trong cnh sp phi chy trn sang chu n
ni ri" : ha ha!!
nhng tn phn ng chu u chy sang chu
trn trnh cch mng chu u, chng chy n
"bc trng thnh" ca Trung-quc v thy trn c
ghi: "Nc Cng ho Trung-hoa. T do! Bnh ng! Bc
i!" Mc lp lun nh vy .

I b i d e m , tr. 80: tm gng Thu-s

cho thy rng "ci gi l "nn c lp" v
"nn t tr" ca cc nc nh nm gia
nhng cng quc ln hin i" c
ngha nh th no (hoc Lin minh thn
thnh s bp Thu-s, hoc cch mng
"s khng chp nhn" "mt chnh ph
phn bi v hn nht nh vy gia
lng chu u...")

khng c
trong sch
do M-rinh
xut bn
!!!

khng c
trong sch
do Mrinh xut
bn

NB

Vit v Thu-s sau khi k hoch tin cng

Thu-s c cng b (c + o + Nga + Php).
K hoch chin u chng li Php, vi nhng
cch thc nghi binh chng Thu-s v Th-nhk. "Lin minh thn thnh" chng cch mng.
"C iu dt khot l: Lin minh thn
thnh s can thip ngay trong nm nay, hoc
l lc u chng Thu-s hay Th-nh-k,
hoc l trc tip chng Php v trong c hai
trng hp, s phn ca Hi ng lin bang
u c quyt nh trc ri. D bn
no nhy vo Bc-n trc i na: Lin minh
thn thnh hoc cch mng, th Hi ng
lin bang cng t mnh quyt nh t
trc s tn s ca mnh, do chn con
ng trung lp hn nht. Phi phn cch
mng khng th tho mn vi nhng s
nhng b ca Hi ng lin bang v ci
ngun gc t nhiu cch mng ca n; cch
mng khng bao gi c th chu chp nhn
cho mt chnh ph phn bi v hn nht nh
vy tn ti gia lng chu u, xung quanh
li c ba nc b li ko nhiu nht vo
phong tro. Thi ca Hi ng lin bang

Thu-s l tm gng tiu biu nht v

chng ta hy vng nh vy l tm gng
cui cng v ci gi l "c lp" v "t tr"
ca nhng quc gia nh nm gia nhng

cng quc ln hin i" (tr. 80). (Ht.)

v tr. 72 Thu-s l nc hn nht "i vi Lin
minh thn thnh, cng nh i vi dn di tr" (NB)...
"nu Thu-s lm nhc Lin minh thn thnh, th
mt khc n cng phn bi cch mng" (73).

V o (-mi-crn)

783

tr. 72 tin chc l c kh nng sp n ra mt cuc chin

tranh chu u (Nga s gy ra cuc chin tranh chng li
Th-nh-k). Cch mng ang pht trin Pa-ri "trung tm
ca cch mng" (72) v "Ty u" (sic!! 7 1-2: "Ty u")...
Cch mng ang pht trin Php (74), nng dn s b li
cun vo phong tro, do c s "tin tng vo thng li nay
mai ca cch mng" (74) (sic!!)...
Danh ngn ca xanh-xi-mng

... "Mi ngi u bit iu khng nh ca Xanh-Ximng ni rng nu bng dng mt nghn quan chc cao cp
hoc l nhng ngi trong hong tc t ngt cht i th
nc Php s b thit hi t hn nhiu so vi khi mt nghn
cng nhn u t ca Php cht i chnh v li khng nh
ny m Xanh-Xi-mng b truy t" (tr. 11 trong sch ca mi-l Ca-l. "Vin-hem Vai-tling", Xuy-rch, 1887, s XI "T
sch dn ch - x hi).
Theo t in bch khoa ton th c ca
Brc-hau-x, Xanh-Xi-mng ni khng phi
1000, m ni 10000 (NB) trong cun "Ng
ngn chnh tr", ln pht hnh th nht ca
"Ngi t chc" (1820).

784

v
"Bry-Xphoc"

Mc lc
Bry-xphoc I 95
xem nhng on trch tr. 164
Bry-xphoc II
Bry-xphoc. " chin tranh thp v vng"

Hng-ri N-en B r y - x p h o c . "Chin tranh thp v vng"

Nghin cu nn ho bnh v trang. Lun-n, 1914
(Cun sch thng Ba 1914) (317 tr.)
"Hon ton chc chn l vng Ban-cng, o, mt nc
da vo nh hng khng ch ca Lin minh tay ba, li
dng mt trong nhng cuc khng hong, c th l cuc khng
hong xy ra ngay sau cuc cch mng ca phi tr Th-nh-k,
t m cho mnh con ng ti Xa-l-nch-c v t nht cng
thn tnh c mt phn Ma-k--ni-a...
Chu u c mt kinh nghim kh lu di v "b quyn"
ca c, trong sut mt phn t th k tnh t khi quc
Php sp cho n khi k kt lin minh Php-Nga. Khng c
mt tai ha g xy ra c. Khng mt quc gia nh no b xm
chim c, khng mt ng bin gii lng ging no b x dch
c, khng mt ngai vng no b lt , khng mt nn t do
dn tc hoc t do tn ngng no b e da c" (tr.34).
"Thi i xm chim nhau chu u kt thc;
v nu nh khng k Ban-cng v c l c nhng vng

V Bry-xphoc

785

bin cng ca quc o v ca quc Nga th c th

ni vi mc chnh xc ti a v mt chnh tr rng
nhng ng bin gii ca cc quc gia dn tc ngy nay
ca chng ta c xc nh mt cch dt khot ri.
Ring ti, ti ngh rng s khng th c chin tranh gia
su cng quc ln vi nhau na" (tr.35).
"Vic hoch nh lnh th hin nay ca chu u, tr mt
s rt t trng hp, l da vo nhng ng bin gii
quc gia" (tr 35).
"Liu c c phi i khai thc qung st trn nhng sn
ni t-lt ri chuyn n i Bt-a di dng ray thp hay
khng? y l mt vn in hnh trong cng tc ngoi giao
hin nay, v nu suy ngh mt cch nghim tc ra th vn
ny quan trng hn rt nhiu so vi vn in hnh ca th
gii trc kia l ai s ln nm ngi vua Ty-ban-nha: mt
ngi thuc ging Buc-bng hay l Hp-xbuc. gii quyt
vn ny cng nh nhiu vn khc kiu nh th ny,
thanh nin chu u phi kinh qua li hun luyn qun s
khc nghit; cc tu chin c ng ra v thu b tiu phung
ph i. Ngi ta khng dm mo him lm bt k mt iu g
c th ng n s phn hoc l quyn s hu, d ch l s hu
mt mu t chu u. Cho d nhng vn ny c c gii
quyt mt cch khc, hoc ni chung khng gii quyt c i
chng na th v mt ng li chnh tr, tn ngng, hoc i
sng x hi ca bt k mt quc gia chu u no cng s
khng c g thay i c" (tr.36).
"Nhng th hi Anh ai l ngi quan tm ti
chuyn qung st Ma-rc s dng c ra sng i bc
ca c -xen, ch khng phi c i bc ca
Php Cr-d?" (tr.36).
"Hip nh thn thin gia Anh v Php, mt hip nh
nh du bc u cng thng trong cc mi quan h vi
c, th nh d lun rng ri trn th gii c bit,

786

V. I. L-nin

l ch da trn mt vn bn duy nht: ci vn bn chng qua ch

iu chnh theo li bun bn nhng li ch ca Php v
Anh Ai-cp v Ma-rc m thi" (tr 37).
"Hng "Anh em Man-n-xman" ca c c c s khoe
khoang rng n c c mt t nhng hon ton dnh
ring cho n khai thc tt c cc m qung Ma-rc, b vo
s tin m n cho vua Ma-rc vay khi ang lm vo cnh
kh khn trong thi ni chin. chnh l vn tranh chp,
iu ngi ta thy qua nhng iu kin c em ra
tho lun nhiu ln trong cc cuc thng thuyt gia Pa-ri v
Bc-lanh nhm mc ch gii quyt xung t. Nm 1910, ngi
ta "gii quyt" hay l tm thi gii quyt c s xung t
bng mt hip c gm vn vn c mt iu khon: cc gii
ti chnh c v Php u s tham gia vo tt c cc x nghip
v cc cng ty nhm mc ch "khai thc" Ma-rc bng cch xy
dng cc cng, ng st, hm m v cc cng trnh cng cng
khc. Bn hip c ny khng mang li mt kt qu c th no
c, v s phn n c ngy cng dng ln trc thi tr
hon ca gii ngoi giao Php cng nh ca gii ti chnh
Php c c th ho bng vic gi pho hm "Con bo"
n A-ga-ia lm khc do u cho nhng cuc "thng
thuyt" sau ny. Chng ti c bit, qua nhng cuc iu tra
tip sau ca u ban thng vin, rng nu nh ngi Cay-
vn cn nm quyn th nhng cuc thng thuyt s kt
thc ra sao. ng ta khng nhng ch s iu ho nhng li ch
thc dn ca Php v ca c, m cn s thc hin mt s tho
thun chung bao hm ton b nhng quan h Php - c.
Tt c nhng im ng ta a ra khi bt u thng thuyt u
mang tnh cht kinh t; im chnh trong nhng im l
ngh chm dt ngay vic gii ti chnh Php ty chay
ng st Bt-a v phi cho nhng chng khon c
gi ca c c nh gi S giao dch Pa-ri. S lo u do hnh

V Bry-xphoc

787

ng to bo ca Cay- gy ra khng nhng trong hng ng

nhng ngi yu nc Php m c trong hng ng bn
quc ch ngha Anh, vn cn cha ai lng qun, v d m ca
s lo u ny vn cn vang ln c Lun-n ln Pa-ri cho n
tn cui nm 1913, khi ngi Cay- tr li chnh ph. Trong
nhng cuc thng thuyt khng chnh thc y, ng ta t
c s cho vic xem xt li nhng mi quan h Php - c, v
nu nh ngi Cay- cn lm th tng my thng na th s
xem xt ny t hn s lm thay i khng nhng ng li
chnh sch ca Php, m cn s lm thay i c chnh sch ca
chu u na. Nhng ngi Php yu nc bo ng v e rng
ng ta s tc b mt c m ca h: tr th v nm 1870. Bn
quc ch ngha Anh kch ng ta trn bo ch bo th
nc ta v s rng nu Php dn ho c vi c th Anh s
b c lp. Trong mt cu pht biu trong dp tho lun (ngy 27
thng Mi mt 1911) ngay sau khi c v khng hong A-gaia, ngi E-u-a Gry dng nhng t ng chng t rng gii
ngoi giao ca nc ta chia s ni lo s ca bo ch bo th.
Theo li ng ta, th c nguy c l Php c th b li cun vo
qu o ngoi giao ca c. Chnh l v nguyn nhn y, ch
khng phi v chng ta quan tm thc s ti quy m ca s n
b m Php phi tr cho c Cng-g i ly vic chim
Ma-rc, m chng ta sn sng ng h ng li ngoi giao t c
tnh cht ho gii hn ca nhng ngi k tc ngi Cay- v
nu cn, chng ta s ng h c bng sc mnh v kh na. C l
y l vic mang nhiu bi hc nht trong lch s hin i ca
nn ngoi giao chu u" (tr.38-40).
"Mi y ngn hng P-ri- Php cho chnh ph
Th-nh-k vay mt triu li-vr xtc-linh chnh ph Thnh-k tr ln u vo s tin mua chim hm tun tiu
ng Niu-ca-xn. Ch vi ngy sau, c tin cho bit
rng ngn hng ny c nhng ng st Xmic-n-

788

V. I. L-nin

c-a-men, r rng l coi nh tin hoa hng. Trong khi

tha nhn rng xut khu t bn khng th tin hnh m li
khng c s di chuyn hng ho no , chng ta d sao
cng vn phi xut pht t quan im x hi hc v giai cp
m vch ra ranh gii dt khot gia hot ng ti chnh vi
s trao i hng ho gin n. i vi nhng giai cp ng
ra u t th thng mi tin hnh trn c s tn dng pht
trin l c li hn cho s trao i gin n gia cc dn tc
c cng mt trnh pht trin kinh t. Nu chng ta gi
than ca Oen-x sang Php v i ly hoa nhn to th t
bn s c hai ln li nhun: li nhun ca nhng ngi
Anh ch m than v li nhun ca nhng ngi Php bc
lt. Nhng nu chng ta cho c-hen-ti-na vay tin nc
ny dng tin y mua ca chng ta ray ri sau xut khu
tht v bn tht cho ta tr li tc tin vay ca chng ta,
th t bn c nhng ba ln li nhun: li nhun ca cng
nghip luyn thp Anh, li nhun ca vic bun bn tht
c-hen-ti-na v li nhun ca nhng ch ngn hng v
ngi u t ngi Anh. Giai cp sng bng ngun thu nhp
khng do lao ng lm ra nh gi loi li nhun th ba ny
cao nht, v mc ch ca ch ngha quc l pht trin
loi thng mi y, mt loi thng mi i hi phi c mt
c s tn dng nh vy, tc l loi bun bn vi nhng nc
con n yu hn" (tr.73-74).
"Trong "T in kinh t chnh tr hc", ngi Mn-hn
tnh rng k t nm 1882 n 1893, s tin chng ta u t ra
nc ngoi v vo cc thuc a tng ln vi mt tc
kinh khng l 74% trong mt nm. Nhng ngi R-bc Ghpphen mi l ngi a ra mt chng c quyt nh. ng
ta tnh ra rng nm 1899, li nhun ca ton b ngoi
thng ca chng ta trong vic bun bn hng ho vi
nhng nc ngoi v thuc a ch l 18 triu li-vr xtclinh. Nhng ng ta li tnh ra rng cng vn trong nm

V Bry-xphoc

789

y, li nhun do u t ra nc ngoi v vo thuc a mang

li l 90-100 triu li-vr xtc-linh" (tr.77).
"Mi nm sau, nh ngi Gioc-gi Py-s khng nh
trong bn bo co c ti Hi thng k hong gia, li nhun ca
chng ta do u t ra nc ngoi v vo thuc a em li ln
ti 140 triu" (tr 77-78).
"ng sau h 1) c cc s qun, v ng sau cc s qun y,
l cc hm i ca c chu u; nhng hm i ny khi c lnh
l ch vi ting ng h sau c th trin khai tin vo hi
phn Th-nh-k, nu nh c s tr hon no hoc s lng
l no trong vic tr nhng khon thu nhp c m
bo cho cc cng ty ng st chu u hoc cho nhng ngi
ch cc tri khon Th-nh-k. Ni tm li, cc c quan ngoi
giao v cc lc lng v trang sn sng c huy ng h
tr cho nhng hp ng cho vay nng li v lim s c k
kt da vo t lt gia nam tc Hic-s v nhng ngi
theo ng ta vi cc b trng Th-nh-k, nhng k m khng
mt ngi no c lng tm li thm bt tay c" (tr. 85).
"Trong mt thi gian di, nhng chc v trong qun
i cng nh trong b my hnh chnh tng ln rt
nhiu n ni con ci ca giai cp t sn kh gi cng c
th vi ti c. i vi h, rt cc li n- v Ai-cp
c mt ngha thc tin l ni m con ci, anh em
rut, hoc du ch l anh em h u "c th sng thoi
mi"" (tr. 86-87).
""Mt t-rt qun s b vch mt" ca Gi. T. U-n-tn
Niu-bn-, tn s khoa hc (" Nh xut bn cng nhn ton
quc". Man-tse-xt, i pen-ni), ch yu cp ti quan h gia
cc hng cung cp qun trang qun b ca Anh vi nhau. " V
trang v ch ngha yu nc" , P. U. U. ("The Daily News",
i pen-ni) hon ton ni v vic b trng Muyn-li-n
1)

nhng ngi ch cc tri khon Th-nh-k.

790

V. I. L-nin

tham gia t chc mt v gy kinh hong trn mt bin hi nm

1909. "Nhng k bun bn chin tranh" ca Gi. H. P-ri-x
("Hi ng ho bnh ton quc", 167. Xanh Xt-phen-xhao-d,
Vt-min-xt, 2 pen-ni) thut li phn ln nhng s kin dn
ra trong hai cun sch nh khc, c thm mt s t ti liu b
sung. Tt c u da trn c s nhng t liu chnh thc ht sc
chnh xc" (tr. 89, phn ch thch).
"y l mt cng-xoc-xi-om pht t. Trong th
k ny, A-r-m-xt-rng cha bao gi tr di 10% v
li tc c phn ca n thng t ti 15%. Nhng nh
my ln ca Php Cr-d (ca Snai-) i khi tr ti
20%. Vic ng v trang b mt thit gip hm phi
em li cho cng ty nhn n t hng t nht l mt
NB
phn t triu li nhun. Mt li sut nh vy tht cng
ng cng c gng. V nhng hng ny hon ton c kh nng
gy p lc v mt chnh tr v x hi. Bn danh sch nhng c
ng ca ring mt nh my A-r-m-xt-rng c tn ca 60
ngi thuc tng lp qu tc hoc v con ca h, mi lm
cng tc, hai mi ngi trong gii hip s, tm ngh s, nm
gio s, hai mi s quan lc qun, hi qun v tm nh bo.
Trong s nhng ngi c quyn li cc hng ny, th h nm
ngoi c hai v b trng thuc phi t do, mt quan to cao
cp v hai th lnh phi i lp ngh vin. C mt s tng
ng k cc gia nhng bn danh sch c ng ny vi nhng
bn danh sch cc u vin ca ng minh hi qun v ng
minh qun nhn ton quc" (tr. 90).
"Hi by gi, c phn Tic-pi-tx cng nh ch
hng Krp trnh by y nhng s vic chnh xc
trc ngh vin. Ngh vin li thch tin ngi Muyn-li-n. Bi
vy, ngi Mc-Ken-na tnh ton rng vo "gi pht nguy
cp", tc l thng Ba 1912, c s c 17 thit gip hm, thnh
th ng ta phi xem xt li chng trnh ca ng ta cho ph

V Bry-xphoc

791

hp vi tnh hnh . Ngi Ban-phua cn tin on rng c

s c 21 hoc 25 tu chin ch lc. Nhng s kin xy ra sau
ny cho thy rng c phn Tic-pi-tx ni ng: n
lc y, c c c chn tu. Ni s lm cho chng
ta phi tr gi bng mt mn "trong hn ngch" l bn thit
gip hm con s ny ch l con s phi chng thi, nhng
n lm tng s bc tc v thiu tin tng chu u n
mc khng th no tnh ton bng con s c" (tr. 91).
"Nhng mi quan h quc t ca cc hng bun bn v
kh l mt ti hp dn chm bim. Nhng bnh lun
u bt ngun tt yu v r rng t nhng s tht v y,
chng s c trnh by ra khng mt cht t son trt phn.
T bn hon ton khng c ch ngha yu nc. Mt hng
ln ca c nm di s lnh o ca cc gim c ngi
Php. Cc hng ca c khi phc li hm i hi qun ca
Nga, mt i th ca hm i c. Cc hng ca Anh u c
chi nhnh , nhng chi nhnh ny ch to nhng thit gip
hm m ngi ta ni l i th ca nhng thit gip hm ca
chng ta. T-rt N-ben v, cho n gn y, cng ty Gacvy sp nhp tt c nhng hng ch yu sn xut v kh
ca Anh, ca Php, c v M. C lc hng Snai- Php
v hng Krp c hp nht thnh mt xanh-i-ca khai
thc qung st Oen-tx An-gi-ri" (tr. 92).
"Trong ton th gii, nhng lc lng tp trung, cng
quyt v rt tho tin nht nh s thng nhng lc lng
cn b phn tn hn, c lnh o tp trung t hn v tn
thnh gii tr qun b v ho bnh. S ngi sng nh v
trang v chin tranh th tng i t so vi ton b dn s
ca th gii vn minh. Song ngha c nhn ca h li ln
hn nhiu, v h hot ng lin minh vi ci "x hi" xem
quc l mnh t cho con ci leo ln con ng cng
danh v lin minh vi nhng gii ti chnh coi quc l
khu vc u t" (tr. 93).

792

V. I. L-nin

"Ngi Glt-xtn, vi mt cng lnh kin quyt chng li

ch ngha quc, ln nm chnh quyn sau chin dch
Mt-l-ti-an. im ch cht trong chnh sch i ngoi ca
chnh ph ca ng l chim Ai-cp. T tr i, s di tr
thm nhp vo u c phi t do" (tr. 103-104).
"Di nh hng , phi t do tr thnh mt ng
quc ch ngha, trong hun tc R-d-b-ry, ri sau
l ngi E-u-a Gry l nhng ngi duy nht lnh o chnh
sch i ngoi. Hun tc R-s-b-ry lm thng gia vi
gia nh Rt-sin-, v chnh nh hng ca Rt-sin-
dn n vic xm chim Ai-cp" (tr. 105).
"L ra khng c s tan v vi Php v l ra ci Hip
nh thn thin c k kt cch y 20 nm ri. V kh
ca chu u khng ln n nh th, v thng li ngoi
giao ca Bi-xmc s km hn. V iu ch yu l khng bao
gi thnh lp c ci lin minh lm cho ngn kh ca
nc Nga chuyn ch y p vng bc ca Php, v do
lu danh thin c mt chnh th chuyn ch tn bo nht
chu u" (tr. 108).
"Trong nm 1907 Cu-ma-xi nhng cng trnh cng cng
sau y c khi cng v hon thnh: mt nh bu
in, mt nh giam ph n, mt bnh vin v phng cha
bnh chuyn khoa, mt bnh vin cho ngi u, mt x
nghip git l cho ngi u v mt vi to nh cho cc binh
on ca B bin vng".
Lt sang trang sau, th thy l ngi ta " hon thnh sn
chi gn c 13 l". Nhng m vng, nh giam, tri lnh, mt x
nghip git l cho ngi u, xy dng bng tin cng cng, v
sn chi gn y l s nghip khai ho ca chng ta. Nhng
tuyt nhin khng c mt trng hc no c" (tr. 127).
"Ni mt cch khc, d ng no nm chnh quyn i na
th b trng B ngoi giao bao gi cng vn l mt tn
quc, mt nhn vt m "The Times", Xi-ti v ng

V Bry-xphoc

793

bo th c th tin tng mt cch tuyt i. Mt ngi cp tin

c t trin vng chim c gh b trng B ngoi giao hn l
mt tn Thin cha gio La-m chim c gh ch tch
Thng ngh vin. Hc thuyt "k tha" c ngha l trn thc t
nhng cng vic ngoi giao b gt ra khi phm vi mt chnh
ph c tnh ng phi, v ch chu nh hng ca giai cp cm
quyn m thi, tc l phc tng kin ca nhng ngi nng
lui ti chn cung nh v x hi, nhng ngi coi qun i v
c quan hnh chnh l nhng ngh nghip dnh ring cho
nhng ngi trong gia nh h, v coi th gii bn ngoi
nhng hn o ca nc Anh, ch yu l nhng ni u t
ca ci cn tha ca h" (tr. 132).
"Mt iu quan trng hn na l s bt lc ca H ngh
vin i vi cc hip c. Nu nhng hip c khng c
nhng iu khon v ti chnh th khng nht thit phi a
ra ngh vin, v chng no nhng hip c cha c k kt
dt khot, cha c ph chun v cha c cng b th
khng c t chc tho lun nhng hip c y. Kt qu l
mt hip c b mt cng tri buc chng ta khng km g mt
hip c c cng b cng khai. Mt bn hip c b mt do
mt chnh ph Anh k v ph chun theo ng th tc
cng tri buc c cc chnh ph k tc. V l lun m ni
th nh vua v b trng ngoi giao ca vua khi hnh ng
c s tn thnh ca cc ng nghip ca mnh trong ni
cc th c quyn thay mt cho 40 triu dn trn nhng o
do h cai qun tin hnh nhng cam kt h trng v ch
yu m khng cn hi kin nhng i biu dn c ca h"
(tr. 137-138).
"Nhng bc th ny cng khai tha nhn rng ngi th
tng Gin Rt-xen hon ton khng c kh nng kim tra
nhng hnh ng ca Pan-mc-xtn l ngi thng
xuyn gii quyt nhng vn quan trng m khng
c ni cc ni chung v ngay c ngi ng u ni

V. I. L-nin

794

cc u quyn. ng ta vt quyn qu xa n mc coi vic

cng nhn Lu-i Na-p-l-ng sau coup d'tat 1) l hon ton
thuc phn trch nhim ring ca ng ta, tri vi s mong
mi chng nhng ca d lun x hi m thm ch ca c n
hong v ca cc ng s ca ng ta. Khi ngi ta khuyn
ng ta phi trut Pan-mc-xtn i, ng Gin Rt-xen bao gi
cng tr li rng nu trut Pan-mc-xtn th ng y s tr
th bng cch nhy sang hng ng phi i lp v s lt
chnh ph. Nhng s kin sau y cho thy rng s lo lng
y l c c s n mc no. Cui cng, n h tun thng
Chp 1851, Pan-mc-xtn buc phi t chc. Nhng n
thng Hai 1852, ng ta lt tt c nhng ng nghip c
ca ng ta. Mt ni cc m khng th trut mt b trng
ca mnh th tt phi cho v b trng y t do hnh
ng" (tr. 143-144).
"Mt khc, ci th gii trong bn thn b ta 2) lui ti l th
gii ca cc vua cha v cc chnh ph. B ta khng bit n v
cng khng tha nhn cc dn tc. Trong thi k c nhng s
chn ng khng khip xy ra trong nhng nm 1848-1860 v
to lp cc dn tc , th m b ta khng thy g c ngoi
nhng trn tn cng ca Xc-i-ni-a chng o" (tr. 148-149).
"Khi Pan-mc-xtn v Lu-i Na-p-l-ng m phn vi
nhau vo nm 1848 v cuc trng cu dn quyt nh
s phn ca Lm-bc-i-a, b ta tuyn b rng nu nh
tt c cc dn tc u c php thay i quc tch bng
cch biu quyt ton dn th "s l tai ho trong bao
nhiu th k"" (tr. 149).
"Trc khi c th tin tng vo s vng bn ca phi dn
ch trong nhng thi k khng hong dn tc, cn phi y
mnh cng tc tuyn truyn gio dc, phi c nhiu
1)
2)

cuc chnh bin.

n hong.

V Bry-xphoc

795

c gng c thc hn na khng nh cc nguyn tc"

(tr. 160).
"Cn phi gy cho ngi ta c mt thi hoi nghi ph
bin v su sc cho mi ngi theo bn nng m tr li
nhng khi nim tru tng y thin v nhng bi din
vn cung nhit bng cch hi rng: "Ni cho ng ra, cc
ngi ang ni v nhng cng tri no, v t nhng no
hoc v phm vi li ch kinh t no?" Mt nhim v nh th
vt qu phm vi thng tho, i khi vt c s hiu bit
ca nhng cn b ca chng ta chuyn tuyn truyn cho ho
bnh na" (tr. 160).
"Hm nay, ng ta ni v gii tr qun b v c quan trng
ti, ngy mai, ng ta s lm vic cho mt ng cng ph thuc
khng km g i th ca n vo cc ch thu v ch ngn
hng c ln l nhng ngi m ng mi lin h hin nay
gia gii ngoi giao v gii ti chnh. Ch c nhng ng x hi
ch ngha mi c th tin hnh cng tc gio dc v t chc v
li ch ca ho bnh, vi mc cn thit, v ch c nhng ng
y mi l mt lc lng lun lun nht tr ng ln chng ch
ngha qun phit v ch ngha quc" (tr. 161).
"... chin tranh l mt vic li thi, mt hin tng hu
nh khng th xy ra trong mt x hi da vo s tn trng
quyn t hu v quen tin hnh mi cng vic ca mnh da
trn h thng tn dng th gii" (tr 162).
"Gi s rng chin tranh l s in r xt theo quan im
li ch dn tc, nhng chin tranh hon ton c th l hp l
xt theo quan im ca mt giai cp thng tr khng ng
ngi c quyn lc" (tr. 163)
"Tn quc ch ngha hin nay tm khng
phi l "nhng ch ng di nh sng mt tri". Y
i tm nhng t nc mi " bc lt", nhng vng
t y ha hn c nhng hm m cha h c khai
thc, c nhng cnh ng cha h c trng trt, c

796

V. I. L-nin

nhng thnh ph cha c ngn hng, nhng ng x

cha h bit n thanh ray. y l nhng kh nng m
NB y thm kht. Y rt mng nu nh nm c nhng
vng t ny m khng phi mt cng chinh phc, y
khng mun c chin tranh. L tng ca y l c lp
cc vng t ny bin chng thnh phm vi ca
nhng li ch kinh t ca y, trong y c th u t t
bn ca y trn c s c quyn dn tc.
l mt qu trnh m chng ta cn phi hnh
dung c mt cch r rng nu nh chng ta mun
bit vn v trang sng dai dng nh th no.
Song qu trnh ny c ch ti qu t trong hc
thuyt ca ngi Noc-man En-gien" (tr. 164).
"Khi ng minh tay ba chim u th th n chim lun
Ma-rc v chia ct lun Ba-t. Khi Lin minh tay ba chim
u th th n chim lun T-ri-p-li, thit lp s khng ch
ca n i vi B-xni-a, thc hin c kt qu vic xm nhp
kinh t vo phn nc Th-nh-k thuc chu " (tr. 167).
"Nt c trng ca nn vn minh ca chng ta l che giu
mi lin h ca nn ngoi giao vi mt mt l vic v trang
v mt khc vi nn ti chnh bng ci chiu bi nhng quy
tc tinh vi v s lch thip v s gi nhn gi ngha" (tr. 168).
"Nu mai y, bng dng tt c cc cng quc ln, xut
pht t mt ngh lnh mnh, u i n quyt nh l gim
bt v trang i mt na th iu vn khng lm cho
chng ta thot khi nhng hu qu tinh thn ca mt cuc
xung t khng trnh khi gia uy tn v sc mnh, mt
cuc xung t s pht sinh ra khi ngi ta nh khi phc li
s cn bng gia chng vi nhau" (tr. 169).
"Mt c cu ng n ca u ban s l iu bo m
trong mt chng mc no rng chnh sch ca b ngoi
giao s thc s phn nh c ch ca dn tc" (tr. 213).

V Bry-xphoc

797

"Ch khi phi dn ch tp trung ch n nhng ngh

tng t v c bit ch n vic thnh lp mt u ban
thng trc v chnh sch i ngoi th n mi c th hy
vng c nh hng quyt nh n nhng nhn t quyt
nh chin tranh v ho bnh, gy nn vic tng cng v
trang v hn ch nhng kh nng ca chng ta trong vic
phc v s nghip nhn o trn ton th gii" (tr. 217).
"T 1854 n 1 9 0 6 , Xi-ti ty chay Nga. Khon vay
nm 1 9 0 6 l tip ngay sau nhng li bng gi trong
nhng li pht biu ca ngi E-u-a Gry, r rng l do
nhng bi bo ng trn t "The Times" gi ; nhng bi NB
bo ny d kin kh nng k kt mt hip c chnh
tr m lc by gi ang trong qu trnh m phn.
Gii ti chnh v gii ngoi giao gip ln nhau v
trong th gii hin i, h tr thnh cn thit ln cho
nhau. Khi gii ngoi giao c quan h vi mt quc gia
mc n th s gip to ln i vi n l ch n
bit c rng trn thc t, ng sau n l s t bn
xut khu ca mt quc gia giu c, ci s t bn m
n c th trao hay l gi li. Nu mt cng quc no
hoc mt nhm cng quc nm gi c quyn
trn th trng tin t th gii d ch trong vi ba nm
v s dng c quyn mt cch c thc vo
nhng mc ch chnh tr, th rt cuc c l chng s
buc c c Nga, Trung-quc, Th-nh-k v cc
nc cng ho chu M la-tinh lm theo mun ca
chng" (tr. 221).
"Nc Nga rt d b p tan, bi v ht nh bt k mt
nc cng ho no chu M la-tinh, n ph thuc vo
ting tm ca n trn cc th trng phng Ty. Phn ln
nhng khon tin n vay l phi vay t nc ngoi. Nhng
ngun tin ca bn thn n thm ch khng th bo m cho
cc x nghip th chnh ca cc thnh ph ca n. Cc m

798

V. I. L-nin

than v st v cc m du cha c khai thc ca n cn

ang ch i c t bn nc ngoi khai hoa kt tri. Nu
nh chng ta c th hnh dung mt cht rng kin ca c
c ngha g i vi chng ta, nu nh chng ta buc phi
pht hnh cng tri hp nht ca chng ta thng qua "oi-s
ban-c", nu mun xy dng ng tu in cho mnh, Mantse-xt phi hi vay tin ca Bc-lanh, nu mt m than Nam
Oen-x buc phi ginh cho c mt li nhn xt tt ca mt
nh ti chnh no Ham-buc, th i khi chng ta c th
hiu c rng ti sao kin ca nhn dn Anh li quan trng
i vi chnh ph Nga v quan trng n mc no. Tn
dng l mt cng vic t nh. Chng no m cc nh u t ca
Anh cho rng nc Nga hoc l mt quc th ch, nguy
him cho chnh chng ta, hoc l mt chnh th chuyn ch
khng bn vng b cch mng e do, th cc nh ti chnh
Nga c ngh g vi Xi-ti cng v ch. Tnh thn trng, tinh
thn yu nc v lng nhn o tt c u chng li h.
Quan im ca cc giai cp hu sn bt u thay i, khi gii
bo ch bo th ln ting bnh vc s tip cn, khi t "The
Times" khng dnh mt ch ni bt ng nhng tin tc lm
cho ch chuyn ch mt uy tn, v khi mi ngi bt u
bit rng mt hip c v Ba-t ang trong qu trnh k kt.
Nguyn nhn ca s thay i thi y chng c g l b n c.
Ngi E-u-a Gry tuyn b rng cn phi lm cho nc Nga
khi phc li a v mt cng quc ln ca n, lp li th
cn bng chu u. Din t li bng mt ngn ng mc mc,
th iu c ngha l gii ngoi giao ca chng ta mun
c s ng h ca Nga chng li nc c, cn Php th
c t cho c v t chc s ho gii. Nhng thng u
nm 1906 l thi k quyt lit i vi cc nh ti chnh Nga,
v thi k ny li ngu nhin trng vi thi k quyt lit
trong tin trnh pht trin hin php ca Nga. Chnh ci lc m

V Bry-xphoc

799

Nga c gng vay ca Ty u mn tin mt trm triu th li

phi c cuc bu c u-ma I. Hin php vn ch l mt mu
giy ln m thi. Tt c ph thuc vo kh nng ca u-ma c
ng vng c hay khng, c kim sot c tng lp quan
liu hay khng, c tr thnh c quan quyn lc ti cao Nga
c khng. Mun vy, n c mt bin php rt r rng. N
phi nm c quyn kim sot quc kh, m iu ny lc
c ngha l phi kim sot c khon vay y ca nc ngoi.
Nu mn vay y c k kt trc khi u-ma nhm hp, th
tng lp quan liu s hoan nghnh n vi nhng ngn kh
qun s y p. Trong vng mt vi thng hoc vi tun l, d
lun x hi chu u c kh nng lm ch vn mnh ca Nga.
N cng khai by t thin cm ca n i vi phong tro lp
hin v n cng c kh nng bin mi thin cm thnh hin
thc. Phi t do Nga (nhng ngi dn ch - lp hin) cng
vi nhng ngi x hi ch ngha i vic vay tin phi c
u-ma ng . iu c th tr hon vic vay tin mt
khong 2 hay 3 thng, nhng s to kh nng cho a s trong
ngh vin t iu kin cho Nga hong l ngi hi tic v
nhng b h. Phi t do v nhng ngi x hi ch ngha
va mi ton thng trong cuc bu c, s c th ni vi cc b
trng ca Nga hong nh sau: "Chng ti c s ng h ca
nc Nga v c s ng h ca chu u. Ngn kh ca cc
ngi rng tuch, ngn sch ca cc ngi kit qu. Nu cc
ngi cng nhn rng chng ti c y quyn lc ca mt
chnh ph c trch nhim th chng ti s chp nhn cc mn
thu ca cc ngi v s ph chun mn tin cc ngi vay. Nu
cc ngi khng cho chng ti quyn lc, th chng ti tin rng
Lun-n, cng nh Pa-ri, cc ngi u s khng tm c mt
xu cp kinh ph cho cc hnh ng h hip ca cc ngi". Th
nhng mt khon vay rt ln c thc hin Pa-ri v
Lun-n ngay t thng Ba 1906, v vo thng Nm, khi u-ma

800

V. I. L-nin

nhm hp, n ng trc mt chnh ph chng phi s st

iu g t pha nc Nga v chng cn phi ch i thm g
pha chu u na. Chu u to cho chnh ph y kh nng
tr tin cho nhng tn C-dc ca h. Trong khong hai th h,
chng ta ng ca th trng tin t i vi cc Nga hong v
by gi chng ta li m ca th trng y cho Nga hong ba
thng sm hn lc thch hp. Nu chng ta ch thm ba thng
y, nh l gii bo ch t do ch ngha ca Nga yu cu, th chc
chn l cc ng tin b s c thng. Nhng ngi C-dc s ch
lm c cht t thi, nu sau lng h khng c nh ti chnh.
Nhng khng mt ngh vin no c th s dng mt cch c
hiu qu th v kh c truyn l ngn sch, nu cc ngn hng
nc ngoi trc tho mn nhu cu ca tn chuyn ch.
Trong trng hp ny, vn l do Lun-n quyt nh. Cc
ngn hng Pa-ri, khn kh v ci gnh nng ng h tnh trng
hn lon khng n nh nc Nga, nhn ng h v vay tin
y vi iu kin l cc ngn hng Anh phi tham gia ci gnh
nng sinh li y. Cc ngn hng Anh c th i lui li mt thi
hn ngn cn thit c u-ma ph chun. C th ni rng
"cng vic l cng vic"; khng nn hy vng rng mt ng ch
ngn hng, khi c ha hn mt mn hoa hng ln v vic cp
tin vay, s cn nhc mi hu qu ca nhng hot ng ca ng
ta i vi nn t do ca mt dn tc ngoi bang" (tr. 225-228).
"Tt c nhng s mua chuc ca chng ta vn khng mua ni
lng trung thnh ca ngi Nga v khng sao ngn cn c
nc Nga ve vn i th ca chng ta l c. Th m, chng ta li
c mi con bi trong tay. Nc c c th lm cho Nga c
nhiu chuyn, song n khng th cho Nga vay tin c. Nu
nh chng ta t iu kin trc khi cho vay v thm ch nu
nh tm ngng ngun vng nhp vo, th chng ta c th t
c mt s kim sot no i vi chnh sch ca Nga. Nu Php

V Bry-xphoc

801

ng h chng ta (v chng ta ng c Php ng h trong

thi gian c cuc khng hong Ma-rc), th chng ta c th
ni cho Nga bit: "Chng no cha rt qun khi Ba-t th
cha c tin". Ni cho cng th i vi Nga, Ba-t l mn xa
x; song tin li l th cn thit" (229).
"Chu u t ra hoc lm ra v l c gng n mt
chng mc no , song t c hiu qu, gi khng cho cc
cuc chin tranh Ban-cng bng n. Nhng c gng y
khng mang li kt qu, v l nhng s c gng gi di.
Nh by gi chng ta bit, nc Nga khng nhng khng
c gng ngn nga chin tranh, m trn thc t cn t chc
chin tranh bng cch ch o vic thnh lp Lin minh Bancng. ng ci lc m n tham gia vo hnh ng phi hp
ca cc cng quc bng cch tuyn b rng n khng
mt nc no trong s cc nc ng minh c gi phn
t chim c, th n li k vo bn hip c chia ct t
ai v t trao cho mnh ci cng v lm trng ti trong vic
phn chia cc lnh th. Hnh ng hai mt ny lm cho
cc hnh ng phi hp ca cc cng quc tr nn khng
c hiu lc. Tt c nhng cuc chin tranh y u c th
trnh c, nu nh ngi ta cm tt c cc ngn hng Php
cp tin cho nhng bn tham chin. Nhng nhng ngn
hng ny khng b cm lm vic , v nc Nga mun
lm khc i" (tr. 230-231).
"Mt khc, ci ch ni ting vi ci tn gi l ch
lm mn tr n c ph bin trn khp chu M latinh, v t bn lm ch da cho ch ny th thng l t
bn ca nc ngoi, i khi l t bn Anh. y l l thng
M-hi-c v Bra-xin v cng c th l tt c cc nc
cng ho lc hu hn Nam M. Nn nhn, thng l
ngi bn x, i khi c th l ngi da trng hoc ngi
lai b ph thuc - do n nn - vo ch n in hoc
thng nhn v, theo lut php ca chu M la-tinh v con

V. I. L-nin

802

n v ch n, l nhng ngi khng bit n Truck Acts 1),

nn trn thc t, h tr thnh k n l ca hn chng no
cha thanh ton ht n nn. M n nn th khng bao gi tr
cho xong v ch n in l ngi ghi s sch. Di chiu bi
ghi chp n nn tng nh l minh bch y, thc ra chng
tin hnh vic mua bn n l, xo sch c lot lng xm, y
nhng ngi nng dn c rung t xung ti mc ch cn l
nng n, dn hng lot cc b lc trn vn n nhng vng xa
xi p bc h . Ngi ta mua bn tr con; n b con
gi b dn n bc ng lm gi chuyn nghip. Tt c
nhng ci l biu hin in hnh ca nn vn minh chu
M la-tinh. Nhng t bn nc ngoi, mt khi xm nhp vo
cc nc ny, thch nghi ngay vi mi trng xung quanh
v hnh ng M-hi-c nh nh mnh vy. N bin li
bc lt tng i mm yu v t hiu qu ca nhng tn a
ch Ty-ban-nha li bing thnh mt h thng tch cc v c
quy m rng ln c tin hnh mt cch tn bo v trn
nhng quy m vt xa phong tc ca t nc. y khng
phi l mt cnh tng m nhng nh dn ch chu u nhn
bng con mt th v khoanh tay ngi yn c. Nu nh
nhn dn M-hi-c hoc Bra-xin lp ra mt ch t bn ch
ngha ring ca mnh, d cho nhng ni bt hnh do ch
ny mang li l th no i na th r rng l vn phi cho
tin trnh ny din bin theo chiu hng t nhin ca n.
Chnh bn thn ngi M-hi-c phi tm ra cch thot khi
nhng tai ho c tnh cht thun tu M-hi-c. Nhng nh ti
chnh chu u xut hin trong tay c ngun ti nguyn cp
c trong kho tng ca chng ta, n tin bc trn con ng
xm lc v bc lt, di s che ch ca ngn c ca chng ta
v di s che ch ca uy tn ca chng ta" (tr. 236-237).
1)

th l thanh ton cng x bng hin vt.

V Bry-xphoc

803

"Cc vng m hin nay ngi ta cn ang bn ci xem c

nn ph chun96 hay khng, du sao cng l nhng vng kh
rng v bao gm c nc Nga, Th-nh-k, Trung-quc, Bat, cc thuc a ca B-o-nha v mt phn ln chu M
la-tinh" (tr 242-243).
"Nu ly tng s tin m Anh v c dng tng cng
qun b trong th k XX th c th i khi phn chia s tin
tng thm nh sau: 50% hoc t hn mt cht l gii quyt
vn ai s bc lt Ma-rc; 25% hoc hn th l c c
c quyn xy dng ng st ti Bt-a v xa hn na; 25%
hoc hn mt cht l gii quyt cc vn ca tng lai
m hin nay vn cn cha gii quyt xong, - l s phn
ca cc thuc a ca B-o-nha chu Phi v s phn ca
Trung-quc. Hai l, vic phn chia gii hn phm vi nh
hng t ra hu nh khng trnh khi tr nn nguy hi i
vi s tn ti dn tc ca nc b chia ct, v cng khng
trnh khi lm tng thm gnh nng trch nhim ca cc
cng quc quc ch ngha. Ba-t l mt bc tranh minh
ho r rng cho iu y. R rng l ngi E-u-a Gry khng
mun cho din bin ca nhng s kin buc ngi phi
nhn bt c mt trch nhim trc tip no v vic qun l
phm vi th lc ca nc Anh. Quyt nh ca ng ta tht
ng khen, song nc Nga c th lm cho quyt nh y tan
thnh my khi vo bt c lc no" (tr. 246-247).
"Nhng tham vng ring ca chng ta nhm ly phn ln
hn, ngha l ly thung lng Dng-t, chng c mt
cng quc no khc cng nhn c, v rt ng ng l khng
bit b ngoi giao c ng h nhng tham vng y hay
khng" (tr. 248).
" l v li ch ca ton b giai cp ang xut khu t
bn ra nc ngoi. Th nhng nu khng ch n hoc
nh gi thp li ch trc tip ca cng nghip th tht l
in r. Li ch ny bn r su vo cc nhm chnh tr,

804

V. I. L-nin

v nh nhng chin cng ca ngi Muyn-li-n cho thy,

chnh l ci li ch v cng sng ng v c sinh kh. Nu i
sng chnh tr sau ny s cn pht trin theo hng y th chuyn
tai ting ln nht trong tng lai s l vic pht hin ra rng cc
khon tin qu ca ng t do khng c u t vo cc x
nghip Mc-c-ni, m l vo cc nh my ca Krp" (tr. 267-268).
"Ci l lun cho rng Anh v Nga c quyn nh ot vn
mnh ca nhn dn Ba-t ch v h c cc li ch vt cht ln
lao v chnh tr, chin lc v thng mi Ba-t, l mt l
lun tht l k qui" (tr. 290).
"D nhin l tht in r nu cho rng vic chp nhn
nguyn tc y v u th ca s hnh ng phi hp (ca cc
cng quc ln) s to nn ngay lp tc s hi ho v dn ti
vic gim qun b. Nhng n s nhanh chng dn ti cc kt
qu sau y: n s to nn mt tiu chun o c cho vic
nhn thc th gii vn minh; n s a ra mt tiu chun khch
quan th thch tnh trung thc ca bt k mt chnh sch
no, song iu ch yu l n s to ra mt c s chung trn
tt c cc pha ng h ho bnh u c th gp nhau. N s cho
php gim dn dn tnh hnh cng thng chu u, lm yu
dn dn cc lin minh ang tn ti v s dn dn to nn mt
bu khng kh trong t ra th ngh gim tr qun b v c
th l c k hoch thnh lp hi ng lin bang t do c trch
nhim gii quyt cc vn ca ton chu u, cng c th tr
thnh i tng tho lun" (tr. 293).
"ng trn quan im ch k giai cp th, i vi giai cp bn
t bn, vic v trang l hon ton hp l, vn chy ua v
trang l c y c s, v cuc u tranh cn bng lc
lng l mt giai on v mt biu hin ca h thng ti chnh
hin i" (tr.310).
"Mi ngi u khng c xu hng tin rng nhng
li ch chia r cc quc gia, xt v thc cht ca n, l c

V Bry-xphoc

805

tnh cht hn h v v k. Chng ta t son im phn cho cc

li ch y bng nhng li l tru tng to ln; chng ta lm
sng li k c v nhng thi i anh hng. Chng ta a vi
ci di sn thn thoi v s cn bng lc lng cho ti khi no
chng ta thy rng t nc chng ta lm nguy, rng lng
tin v t do ca chng ta b e da. Nhng trong thi i
chng ta th nhng ni lo y ca th gii c cng khng hin
thc nh l nhng bng ma ca Man-b-r v ca Oen-linhtn. Ngy nay, cc cng quc u tranh hon ton khng
phi v ci ng chm n t nc ca chng ta, n s tn
ti hng ngy ca chng ta. Tnh a cm lng mn ca qun
chng tip tay cho ch ngha hin thc gio hot ca giai
cp cm quyn" (tr. 315-316).

806

v
"v ch ngha mc v ch ngha
quc"

Mc lc
1) Th t gia Mc v ng-ghen
2) Nhng v ghi chp v c h n g h a M c v c h
n g h a q u c 97
I)"Nhng ti liu mi v tiu s ca C.Mc v Ph. ngghen". Ca Ph. M-rinh 1-11
2) "S bnh trng ca nc Anh" ca Gi. R. Xi-li 15-26
3) "V chnh sch thuc a v chnh sch ton cu ca
c" ca Pn -n 27-46
M-pin. "Nhng ti liu mi v tiu s
ca Mc v ng-ghen"

Ph M-rinh. "Nhng ti liu mi v tiu s ca C. Mc v

Ph. ng-ghen". "Die Neue Zeit", xut bn nm th 25 (1907).
"Ti cho rng chnh sch ca Mt-di-ni l hon ton sai
lm. Khi xi ct t ngay quan h vi o, ng hnh ng
ch v li ch ca o. Mt khc, ng qun mt rng ng
phi da vo nng dn, mt b phn trong nhn dn , b
phn tng b bc lt hng bao nhiu th k nay, v v
qun nh vy nn ng chun b mt ch da mi cho th
lc phn cch mng. Ngi Mt-di-ni ch bit n cc th
vi giai cp qu tc t do ch ngha ca chng cng
"nhng cng dn c hc thc" ca chng. D nhin l nhng
nhu cu vt cht ca qun chng nng thn , qun chng

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

807

m ngi ta rt ht cht, m ngi ta dn ging nh

dn nng dn Ai-r-len, mt cch c k hoch ti mc
hon ton kit qu v ngu ngc, cc nhu cu d nhin l qu
thp hn i vi li l hoa m ca nhng bn tuyn ngn t
tng th gii ch ngha - tn thin cha gio ca ng ta.
Nhng r rng l phi rt dng cm mi dm tuyn b vi giai
cp t sn v tng lp qu tc rng bc u dn ti c lp
ca l phi hon ton gii phng nng dn v bin ch
pht canh thu t thnh ch s hu t sn t do. Hnh nh,
Mt-di-ni cho rng vay c 10 triu phrng c mt ngha
cch mng ln hn c v i c t h u h t 1 0 t r i u n g i
v p h a m n h . Ti rt ngi rng trong gi pht gay go,
chnh ph o s t mnh thay i hnh thc chim hu rung
t , v s tin hnh mt cuc ci cch "theo kiu Ga-li-xi-a""
(tr. 58-59)98.
V phn ti, ti khng h c cng pht hin ra cc giai
cp trong x hi hin i, cng khng h c cng p h t
hin ra cuc u tranh gia cc giai cp
y vi nhau. Trc ti t lu, cc nh s hc t s n
trnh by s pht trin, lch s ca cuc u tranh giai cp
y, v cc nh kinh t hc t sn phn tch c cu kinh
t ca cc giai cp. i u c n g h i n m i c a t i
l chng minh rng: 1) s tn ti ca cc giai cp ch gn
lin vi nhng giai on lch s nht nh trong s pht
trin ca sn xut; 2) u tranh giai cp tt nhin a
n chuyn chnh v sn; 3) chuyn chnh , chnh n
cng ch l bc qu tin ln th tiu mi giai
cp v tin ln x hi khng c giai cp 1).
Nhng k ngc nghch dt nt nh Hai-xen, khng
nhng ph nhn cuc u tranh gia cc giai cp m
cn ph nhn c s tn ti ca cc giai cp th ch c th
1)

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,

Mt-xc-va, t. 33, tr. 41-42.

808

V. I. L-nin

chng minh c rng, bt k nhng ting go tht kht

mu v c v y tinh thn nhn i ca h, h vn coi nhng
iu kin x hi lm nn tng cho s thng tr ca giai cp t
sn l ci sn phm cui cng, l ranh gii tt cng ca lch
s; chng minh c rng h ch l nhng tn y t ca
giai cp t sn. Nhng tn ngu ngc cng t hiu bit tm
v i v tnh tt yu tm thi ca bn thn ch t sn th
thi hu h cng ng gh tm" (tr. 164-165)99.
"N g y 1 t h n g G i n g 1 8 7 0 . Hi ng trung
ng cng b bc thng tri mt d o t i s o n t h o
bng ting Php (ch c bo ch Php, ch khng phi bo
ch c, l thch hp tc ng n nc Anh) ni v
mi quan h gia c u c u t r a n h d n t c c a
A i - r - l e n vi s nghip gii phng giai cp cng nhn,
v do , ni v lp trng m Hi lin hip quc t phi c
i vi vn Ai-r-len. y, ti xin thng bo tm tt v
nhng im chnh.
Ai-r-len l thnh lu ca tng lp qu tc a ch ca nc
Anh. Vic bc lt Ai-r-len khng ch l ngun ch yu ca tng
lp y v ca ci vt cht. Ai-r-len l sc mnh t i n h t h n
ln nht ca tng lp y. Trn thc t, tng lp qu tc Anh l
hin thn ca s thng tr ca Anh i vi Ai-r-len. V vy, Air-len l cng c quan trng nht gip tng lp qu tc Anh duy
tr c quyn thng tr ca n ngay chnh nc Anh.
Mt khc, nu mai y qun i v cnh st Anh ri
b Ai-r-len th mt cuc cch mng rung t s bng
n ngay lp tc Ai-r-len. Nhng s sp ca tng
lp qu tc Anh Ai-r-len s gy ra v em li hu qu
tt yu l s s p c a n A n h . ng thi
nhng iu kin tin quyt cho c c h m n g v s n
Anh cng ny sinh. V Ai-r-len, vn rung t cho
ti nay vn l hnh thi c bit ca vn x hi, v n

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

809

l vn sinh tn, vn sng cht i vi i a s nhn

dn Ai-r-len v n g t h i k h n g t c h r i
k h i v n d n t c , cho nn vic tiu dit tng lp
qu tc a ch Anh Ai-r-len l v c n g d d n g
h n c Anh, y l cha ni n t n h c h t hng hi
hn v c c h m n g h n ca nhng ngi Ai-r-len so
vi ngi Anh.
Cn giai cp t sn Anh, th trc ht n cng vi bn qu
tc Anh u mong mun bin ton b Ai-r-len thnh mt bi
chn nui ln, cung cp cho th trng Anh tht v len vi gi
r mt. Li ch ca giai cp t sn Anh cng cn l ch ui
t in ra khi cc lnh a v cng bc phi di c gim
dn s Ai-r-len xung n mc khng ng k, khin cho t
bn Anh (t bn a t) c th hot ng "vng chc" x y.
Giai cp t sn Anh cng lu tm c n vic "thanh lc" cc
lnh a Ai-r-len, cng nh trc kia n lu tm n vic
thanh lc cc vng nng thn Anh v Xct-len. Ngoi ra cn
phi tnh n tnh hnh l hng nm c 6 000 - 10 000 li-vr
xtc-linh thu nhp ca cc ch rung khng sng cc trang
p ca mnh, v nhng thu nhp khc Ai-r-len chy v
Lun-n.
Nhng giai cp t sn Anh cn c nhng li ch quan trng
hn nhiu trong nn kinh t Ai-r-len hin nay.
Nh vic ngy cng tng cng tp trung cc rung t lnh
canh, Ai-r-len thng xuyn cung cp s d tha [v nhn
cng] ca mnh cho th trng lao ng Anh v d o , n h
h n g n t i n c n g v n t n h c n h v t
c h t v t i n h t h n ca giai cp cng nhn a n h .
V, rt cuc li, y l iu quan trng nht!
Hin nay, tt c cc trung tm cng nghip v thng
nghip ca Anh u c mt giai cp cng nhn chia
thnh h a i p h e t h c h v i n h a u :
NB
l giai cp v sn A n h v giai cp v sn A i - r - l e n .

810

V. I. L-nin

Ngi cng nhn Anh bnh thng c m g h t ngi

cng nhn Ai-r-len l k cnh tranh lm cho mc sng
trung bnh ca mnh h thp xung. i vi ngi cng
nhn Ai-r-len, cng nhn Anh cm thy mnh l t h n h
v i n c a d n t c t h n g t r , v chnh v vy h
NB tr thnh cng c trong tay bn qu tc v bn t bn Anh
chng li Ai-r-len v d o , h cng c c h
thng tr ca bn chng i vi
c h n h b n t h n m n h . Cng nhn Anh nui

dng nhng nh kin tn gio, x hi v dn tc i vi

cng nhn Ai-r-len. H i x vi c n g n h n A i r - l e n gn ging n h d n n g h o d a t r n g
(poor whites) i x v i n g i d a e n cc
bang di ch c h i m h u n l trc kia ca Lin
bang M. Ngi Ai-r-len cng tr a li h v cn hn
th. H coi cng nhn Anh va l k tng phm, va l
cng c m qung ca nn thng tr Anh Ai-r-len.
S i khng y c cc gii bo ch, c c b i

thuyt gio nh th, cc tp ch hi

h c , ni tm li l tt c cc phng tin nm trong tay
cc giai cp thng tr duy tr mt cch gi to v y mnh
ln. B mt ca s b t l c c a g i a i c p c n g
n h n A n h , m c d n c t c h c , l s i
khng . B mt v tnh trng quyn lc ca giai cp t
bn vn cn c duy tr l s i khng y. Giai cp t
bn hon ton c thc v iu .
Nhng tai ho khng ch dng li . N cn vt
qua i dng na kia. i k h n g gia ngi Anh
v ngi Ai-r-len l ci c s n kn ca mi xung
t gia M v Anh. N lm cho bt k mt s hp
tc no nghim tc v chn thnh gia giai cp cng
nhn ca hai nc u k h n g t h t h c h i n
c . N gip cho chnh ph ca c hai nc, khi thy cn,

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

811

V. I. L-nin

812

u c th lm du bt s gay gt ca s xung t x hi,

bng cch kch ng hai nc chng li nhau, v n u

"Khi mi cc cng on Anh tham d i hi

Bruy-xen nm 1 8 6 8 , Hi ng trung ng tuyn b:
"Nguyn tc c bn ca Hi lin hip ghi rng sn
phm lao ng phi thuc v cng nhn, rng tnh
hu i lao ng phi l c s ca x hi v cng nhn
tt c cc nc phi gt b nhng knh ch nh nhen
v n h n g c c m d n t c tin hnh cuc
u tranh thng nht chng t bn. L a o n g
k h n g c t q u c . mi ni, cng nhn u
phi u tranh chng li cng mt tai ho nh nhau.
T bn ch l lao ng c tch lu li. Ti sao
cng nhn phi lm n l cho sn phm ca chnh
mnh? t qu lu ri, bn t bn c li v tnh
trng phn tn dn tc ca nhng ngi lao ng. S
cnh tranh ca nc ngoi lun lun l mt l do
thch hp h tin lng"" (tr. 511-512).
" chng li mt cch thng li nhng li
than vn thng xuyn ca cc nh t bn Anh
cho rng ngy lao ng di hn v tin lng t
hn ca cng nhn lc a tt phi dn ti vic h
thp tin lng, th ngi ta ch c th nu ln
ch l lm cho ngy lao ng v tin cng vo
mt mc nh nhau trong ton chu u 1). l
mt trong nhng nhim v ca Hi lin hip cng
nhn quc t" (tr. 512).
"Trn thc t, l bin php d u y n h t bo
m n h n g t h n h t u ca ci b phn ca giai
cp v sn quc t n m t r o n g m t h o n
c n h t h u n l i h n . Nhng thnh tu y s
lun lun b e do, nu ch c mt thiu s

cn th bng cch gy chin tranh gia

hai nc.
Hin nay, nc Anh, vi t cch l chnh quc ca t
bn, mt cng quc t trc ti nay vn thng tr trn th
trng quc t, ang l mt nc quan trng nht i
v i c u c c c h m n g c n g n h n , v hn na li
l nc duy nht trong cc iu kin vt cht ca cuc
NB
cch mng y chn mui ti mt mc nht nh. V
vy, mc tiu quan trng nht ca Hi lin hip cng nhn
quc t l thc y nhanh cuc cch mng x hi Anh.
V phng php duy nht lm c iu l lm cho
Ai-r-len c c lp.
V vy, Quc t phi t t cho mnh nhim v l khp
ni, phi em s xung t gia Anh v Ai-r-len t l n
h n g u v lun lun c n g k h a i n g h A i - r l e n . Nhim v c bit ca Hi ng trung ng Lun-n
l thc tnh cho giai cp cng nhn Anh nhn thc c rng
i vi h s nghip g i i p h n g d n t c ca Ai-r-len
k h n g p h i l mt vn t r u t n g v c h n h
n g h a v l n g n h n o , m chnh l iu kin tin
quyt t gii phng mnh v mt x hi" (tr. 226-228)100.

"v nhng ngi cng nhn nc ngoi lm

st tin lng
v v thi
ca quc t i vi h"

"V nhng ngi cng nhn nc ngoi lm st tin lng v

v thi ca Quc t i vi h". "Die Neue Zeit", xut
bn nm th 25 (1907).

1)

Do bo "Die Neue Zeit" in bng ch ng.

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

813

c hng v nguy c y cng ln, nu trnh ca

a s qun chng v sn cng thp hn so vi thiu s
y. iu ny lin quan n qun chng trong mt
nc cng nh trn p h m v i t o n b t h

trng th gii. Giai cp v sn tin

t i n c th t v c nu bit on kt li, bit
nng nhng ngi cn tt li sau
ch khng phi tch khi h, xa ri h, p bc h.
nhng ni no do nh hng ca u c phng hi
thin cn, nhng ngi v sn vn gi phng php
va ni trn y, th sm m u n phng php y cng
s t h t b i v tr thnh mt trong nhng phng

php nguy him nht lm yu cuc u tranh gii

phng ca giai cp v sn" (tr. 512).
Xi-li. "S bnh trng ca nc Anh" 101

"S bnh trng ca nc Anh" ca Gi. R. Xi-li, tn s

khoa hc.
"Nt c trng c bn ca cc nc chu u vo th k
XVIII v XVII m ngi ta thng qun mt, l ch
mi mt trong nm cng quc Ty u u c mt
quc ring ca mnh Th gii mi. Trc th k XVII,
tnh hnh mi bt u thnh hnh, th m sau th k
XVIII, n khng cn tn ti na. Nhng kt qu to ln,
khng th lng c ca s pht hin ca C-lum-b
pht trin ht sc chm chp; ton b th k XVI tri
qua m a s cc dn tc y chu u mi bt u nhc
nhch v mi bt u i phn ca mnh Th gii mi.
n cui th k , cha c nc H-lan c lp, v vy
m li cng khng th c nc i H-lan. Trong th k
, Anh v Php cng cha chim thuc a. Thc ra, Php
c thnh lp t thc dn Bc M, bng chng l

NB

814

V. I. L-nin

ci tn Ca-r-li-na ly t tn vua Php Cc-l IX, nhng ngi

Ty-ban-nha vng Phlo-ri-a gn ngn cn h. t lu
sau, ci t thc dn do ngi Van-t Ra-ly thit lp ngay gn
, hon ton bin mt, khng cn li mt vt tch g. Nh vy
l hu nh trong vng c th k y, Th gii mi cn nm di
quyn lc ca hai cng quc c cng nhiu nht trong vic
pht hin ra Th gii mi, l Ty-ban-nha v B-o-nha,
Ty-ban-nha th hng v chu M nhiu hn, cn B-onha li hng v chu nhiu hn; cho ti nm 1580 khi hai
nc ny hp thnh mt lin minh v lin minh ny tn ti
c 60 nm. Trong 7 nm t 1595 n ht 1602, ngi H-lan
bt u tin hnh mt cuc u tranh rng ri thnh lp
quc ca mnh, v sau l Php v Anh trong nhng nm
u ca th k XVII, ngha l trong triu i vua Gia-cp I ca
chng ta.
Vo th k XIX, cuc ua tranh ca nm cng quc
Th gii mi chm dt. N chm dt do hai nguyn
nhn: do hng lot cuc chin tranh ginh c lp, nh
cc thuc a hi ngoi tch khi cc chnh quc, v do vic
Anh i chim cc thuc a. Ti miu t cuc Chin
tranh mt trm nm, trong cc t ai ca nc i
Php b nc i Anh nut mt. i H-lan cng b nhiu
tn tht ng k, mt c mi Ho vng v -m-ra-ra, hai
vng ny b ngi Anh nng mt. Th nhng ngay c hin
nay, ngi ta vn cn c th ni rng i H-lan vn tn
ti, nu ta lu n ci thuc a rng ln ca n l Gia-va
gm c t nht 19 triu dn. S sp ca i Ty-ban-nha
v i B-o-nha xy ra trong th k ny, ngay trc mt
nhng ngi hin cn ang sng cng chng ta. Nu chng
ta nh gi cc s kin khng theo s xc ng do chng
gy ra lc , m ch yu l theo nhng hu qu hin
nhin ca chng, th chng ta phi gi s kin l mt
trong nhng s kin quan trng nht trong lch s tri t,

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

815

v n l s khi u ca mt cuc sng c lp ca hu nh

ton b Nam v Trung M. iu xy ra ch yu l vo
nhng nm 20 ca th k ny v l kt qu ca hng lot
cuc khi ngha; nu tm xem ngun gc ca nhng cuc
khi ngha y, chng ta s thy rng nhng cuc khi ngha
y l kt qu ca n kch do cuc tn cng ca Na-pl-ng ging vo Ty-ban-nha v B-o-nha, cho nn trn
thc t, mt trong nhng kt qu ch yu, nu khng phi
l kt qu ch yu nht, ca nhng hnh ng ca Na-pl-ng l s sp ca i Ty-ban-nha v i B-o-nha
cng vic thit lp nn c lp ca Nam M.
Kt qu ca tt c nhng cuc o ln ln y, nhng
cuc o ln m ti cho rng ch c mt s trong cc
ng l bit c i cht, l vic cc cng quc Ty
u, tr Anh ra, v c bn b tch ra khi Th gii mi.
D nhin l iu st ng ch tng i thi. Tyban-nha vn cn nm gi Cu-ba v Poc-to - Ri-c, Bo-nha cn c nhng t ai rng ln chu Phi, Php
bt u xy dng mt quc mi Bc Phi. Nhng d
sao i na a v quc t ca bn cng quc ny c
s thay i quan trng. H li tr thnh ch yu l
nhng nc chu u thun tu, nh trc khi C-lumb vt qua i-ty-dng" (tr. 62-64).
"Nh vy, chng ta thy rng th k XVII, v hn na, th
k XVIII l thi k trong Th gii mi gn lin mt cch c
o vi nm nc pha Ty ca h thng chu u. Mi dy lin
h y ch c v quy nh tt c cc cuc chin tranh v hip
c, tt c cc quan h quc t ca chu u trong thi gian y.
Trong bi ging trc, ti ch ra rng khng th hiu c
cuc u tranh gia Anh v Php trong sut cc th k y, nu
nh ch lu n chu u khng thi, v hai bn tham chin
u tht s l hai cng quc th gii i Anh v i Php.
By gi ti xin vch r rng nh vy l trong lch s ca thi k

816

V. I. L-nin

ny, ng l c l: H-lan, B-o-nha, Ty-ban-nha, chng

ta phi lun lun c l i Ha-lan, i B-o-nha v i
Ty-ban-nha. Ti cng xin vch r rng, ngy nay, tnh hnh
khng cn na: quc Ty-ban-nha, v v c bn c
quc B-o-nha v H-lan u chu chung mt s phn nh
quc Php. Nhng i Anh quc th vn tn ti. Nh vy
l chng ta bt u nhn thy c ngun gc lch s v
tnh cht ca quc ny" (tr 64-65).
"Chng ta b li cun vo hai cuc chin tranh ln, ch yu
l v cc thuc a ca chng ta, v s on tuyt vnh vin s
d xy ra th l do p lc ca Anh i vi cc thuc a th t,
m l do p lc ca cc thuc a i vi Anh th nhiu. Nu
chng ta buc cc thuc a phi ng thu, th ch l tr
nhng mn n m chng ta cho h vay, v chng ta cm thy
mt ni cay ng t nhin l bn thn chng ta gip cho cc
thuc a chng cn g n chng ta, khi chng ta, v li ch ca
h, xo b s thng tr ca Php Bc M" (tr. 75).
"ng v mt kinh t m ni th trong thi trung c, Anh
khng phi l mt nc tin tin, m l mt nc lc hu th
ng hn. R rng l cc nc bun bn quan trng nht
coi thng nc Anh. By gi, Anh nhn cc h thng
thng mi v ngn hng li thi so vi h thng ca
Anh ca cc nc nh c v thm ch c Php na vi
con mt nh th no th ngi thi trung c t hn cng
nhn Anh vi con mt nh th. Sng thnh th, c nhiu
mi giao dch rng ri v kho lo trong cc v bun bn nn
ngi t phi lit nc Anh, cng nh nc Php, vo loi
cc nc nng nghip v phong kin li thi nm ngoi
tro lu t tng ch yu ca thi i " (tr 96-97).
"S knh ch gia nm cng quc thng tr trn bin
Ty u tranh ginh Th gii mi l cng thc
tm tt phn ln cc s kin lch s din ra trong th
k XVII v XVIII. l mt trong cc iu khi qut m

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

817

chng ta khng ch ti khi chng ta nghin cu lch s ca

tng nc ring bit" (tr. 108).
"Chng ta chim n- bng cch no? S xm chim
khng phi l kt qu trc tip ca vic chng ta bun bn
vi n- hay sao? Nhng ch l mt trong hng lot
nhng v d hin nhin minh ho cho ci quy lut chi phi
lch s Anh th k XVII v XVIII, quy lut v s ph thuc
ln nhau cht ch gia chin tranh v thng mi, do m
trong sut thi k y, t nhin l thng mi s dn n
chin tranh, cn chin tranh th nui dng thng mi. Ti
ch ra rng cc cuc chin tranh ca th k XVIII ln hn
v khc lit hn rt nhiu so vi cc cuc chin tranh thi
trung c. Cc cuc chin tranh th k XVII cng rt ln,
nhng cng khng ln ti mc nh th. Chnh trong thi
i , Anh ngy cng tr thnh mt nc thng nghip.
V trong thi k y, thng nghip cng pht trin bao
nhiu, Anh cng tr nn hiu chin by nhiu" (tr. 120).
"V trn thc t, bin h cho hnh ng ca nhng ngi
thnh lp ra i Anh quc khng phi l d dng" (tr. 145).
"C th l cc bn s hi rng: nu nh nc Anh c
xy dng trn c s ti c th chng ta c th ch mong hoc
cu chc cho nc Anh phn vinh hay khng. Nhng Cha
tri, ho thn trong lch s, thng khng xt on nh vy.
Trong lch s, chng ta cha thy c s xm chim khng
chnh ng ca mt th h ny li tt nhin phi mt i hoc
thm ch gn nh mt i trong th h sau" (tr. 146).
" th k XVII, bn thn quc thuc a ca chng ta
cng nh vic chng ta tham gia mua bn n l u tng
ln dn dn. C th coi Hip c U-t-rch l vic ph
chun s tham gia v s tham gia ny tr thnh "mc
tiu ch yu ca chnh sch ca nc Anh" (cu ny l
mn ca ngi Lch-ky. Xem cun "Lch s nc Anh hi
th k XVIII", II, tr. 13). Ti s rng t lc , chng ta

V. I. L-nin

818

chim v tr ch cht trong vic mua bn n l v t bi nh

mnh nhiu hn cc dn tc khc bng nhng hnh vi d man
khng khip v tin trong vic mua bn y" (tr. 148).
"Ti ni rng trong th gii hin i, khong cch mt
i mt phn ln ngha, v mt vi du hiu chng t rng
bt u mt thi i trong cc quc gia s rng ln hn rt
nhiu so vi trc y" (tr. 308).
P. -n. "v chnh sch thuc a
v chnh sch ton cu ca c"

"V chnh sch thuc a v chnh sch ton cu ca c"

ca Pn -n. (Xut bn ln th hai, Bc-lanh, 1907.)
"Hin nay, trn cc mt bin, ngoi cc tu chin ra, c
khong 40 000 tu bun ln gm tu chy bng hi nc v tu
bum, c trng ti rng l 25 triu tn ng kim v trng ti l
61 triu tn, tnh mi tn l 1 000 kg" (tr. 37).
"Hng nm n 1) mang li cho ngi Anh hn 180 triu mc,
mang li cho ngi c (c 220 tu nh c) gn 25 triu, v
mang li cho ngi Php 10 triu mc" (tr. 39).
"B bin ca c ch di c 1 270 km v ch bng 1/4
ng bin gii trn b, trong khi Php c bin bao
vy 3 pha v c mt di b bin di 3 175 km" (tr. 41).
"Theo nhng s tnh ton ca gio s -kc trong cun
"Nhng li ch trn mt bin ca vng Ranh v Ve-xt-pha-li"
(1906) th mt phn ba tng s nhp ca c bng ng bin
v hn mt phn nm tng s xut ca c bng ng bin l
qua cc hi cng ca H-lan v B" (tr. 42).
"u nm 1907, hng "Ve-ri-ta-x" ng k 14 656 tu
vi 18. 9 triu tn ng kim. Trong tng s , nc Anh c
6 249 tu vi 9. 8 triu tn; nc c c 1 351 tu vi 2.1
triu tn; Hp chng quc Bc M c 885 tu vi 1.2
1)

vic nh c trn bin khi.

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

819

triu tn, v Php c 586 tu vi 0.7 triu tn. Trong tng s

26 579 tu bum vi 7.5 triu tn ng kim th Anh c nhiu
nht, c th l 6 338 tu vi 1.8 triu tn. Sau l n Hp
chng quc Bc M 3 695 tu vi 1.5 triu tn, Php 1 356
tu v c 991 tu, mi nc 0.5 triu tn. Trong thi k t
nm 1882 n ht nm 1905, trng ti ca cc tu Anh qua knh
Xuy- tng 103%, cn ca c tng 1 561 %!" (tr. 43).
"Theo s liu thng k ca M, tng din tch m than trn
tri t l gn 1 500 000 km2. Trong 520 000 Trung-quc,
500 000 Hp chng quc Bc M, 169 000 Ca-na-a, 91 000
n- thuc Anh, 62 000 Tn Nam Oen-x, 52 000 Nga,
31 000 Anh, 14 000 Ty-ban-nha, 13 000 Nht, 5 400
Php; o, Hung v c mi nc c 4 600, v B c 1 300. Vic
khai thc cc m than y ph thuc vo su, cht lng v
a im ca chng".
*

*
*
"Theo s liu ca Anh, nm 1905 ngi ta khai thc c
tng cng gn 840 triu tn than tr gi khong 6 t mc.

Tnh hnh khai thc than trn th gii vo nm 1905

Hp chng quc Bc M
Anh
c
Php
B
Nga
Nht
n- thuc Anh
Ca-na-a
c
Nam Phi thuc Anh
Cc nc khc

Triu tn
350.8
236.1
119.8
34.8
21.5
19
10
8.4
7.8
9.8
3.6
19.1
840

% tng s
41%
28
14
4
2.7
2.3
1.2

3.5

Tnh theo
u ngi
4 1/4 tn
5 1 /2
2
1
3

V. I. L-nin

820

Ba nc khai thc than nhiu nht chim 83% tng sn

lng than" (tr. 46-47).
"Trong thi gian t 1883 n ht 1903, tiu dng than Anh
tng 24%, c 102%, Hp chng quc Bc M 129%"
(tr. 47).
"Gn 3/4 than xut khu ca Anh c a sang lc a chu
u v vng a-trung-hi" (tr. 55).
" cc cn c hi qun ca mnh (Anh c gn 40 cn c nh
vy tt c nm chu), Anh xy dng nhng kho than ln"
(tr. 56-57).
"Nhng d tr than ln ti hng triu tn. P-tx c ln
gi nhng kho than l nhng ct mc ca s thng tr ca
Anh trn mt bin" (tr. 57).
"Nu ch tnh chi ph vn ti than xut khu ca Anh ti cc
nc khc nhau trung bnh l 5 mc mt tn, th vi tng khi
lng xut khu nm 1906 l 58 triu tn, vic vn chuyn ny
em li cho ngnh vn ti ng bin ca Anh thu nhp
hng nm v chi ph vn ti l khong 300 triu mc" (tr. 57-58).
"Tic rng cho ti nay vn cha y c than ca Anh ra
khi cc vng bin Bc v bin Ban-tch. Thm ch Bc-lanh vn
nhp ca Anh 1/6 s than n tiu th (a s l than cc)" (tr. 62).
"Tnh hnh kh khn ca cng nghip c trong vic
kim bng c minh ho bng nhng s liu ca quc v
khanh eng-buc. Gi bng tng 4 p-phe-nch mt phun
lm cho s bng tiu th trn th gii t thm 320 triu
mc. T nm 1899, gi bng tng ln lm tn thm hng
t mc! Nm 1905, c tiu th 1.6 triu kin v gn y, tu
theo s dao ng v gi c m nhng k u c Niu-Oc
chuyn trc li bng cch nng gi gy ra, m hng nm
c phi tr thm1) 150-200 triu mc so vi trc
1)

Do -n vit ng.

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

821

kia, ngha l t 5 n 7 ln nhiu hn so vi s tin hng

nm n cp cho cc thuc a. N phi thot khi mn thu
y, mn cng np y cho nc ngoi.
Mun thot khi nh hng ca vic u c trn th
trng chng khon, cc thng nhn v ch nh my Anh
ngy cng hay ln m i khp cc bang min Nam v mua
ti ch nhng nguyn liu h cn n. Cc ch nh my Anh
mua cc mnh t ln Tch-dt t mnh trng trt
bng hoc cho lnh canh rung t" (tr. 81).
" M, s cc si tng t 14.6 triu ci nm 1890 ln
n 23.2 triu nm 1906" (tr. 82).
"Nm 1906 M tiu th 4.8 triu kin (Anh ch tiu th 3.6
triu kin v c 1.6). u nhng nm 60 ca th k 19, M
tiu dng 20% thu hoch bng ca mnh, n nhng nm 80
tiu dng 32%, nhng nm 90 35%, cn t nm 1900 tr
i - ti 40%" (tr. 82).
"Nu M khng buc phi i tm nc ngoi ni tiu th
phn ln bng ca mnh na, th khi vic cung cp bng cho
th trng th gii s tr thnh vn sc mnh" (tr. 83).
"V lm ch th trng bng, nn M, vi h thng thu
quan xut khu ca mnh, nm c mt th v kh v
cng sc bn chng li chu u. Cc nc chu u phi
dng mi cch thot khi chic gm y ca a-m-clt.
y, phi coi thng mi s hy sinh. Suy cho cng, y l
mt vn sc mnh nhng li ch c th gii quyt c
bng con ng ho bnh" (tr. 87-88).
"Theo sng kin ca u ban kinh t thuc a th sau
nhng hnh vi qu ng ca bn u c bng Niu-Oc nm
1903, nhng i biu ca ngnh cng nghip bng vi si
chu u hp nhng i hi quc t vo gia nm 1904
Xuy-rch, vo thng T 1905 Bruy-xen, thng Su 1906
Man-tse-xt v thng Nm 1907 Vin tm nhng bin
php chng li" (tr. 88).

822

V. I. L-nin

"Khuyn khch trng bng di ngn c ca c l mt

trong nhng nhim v quan trng nht ca ngnh kinh t
thuc a v chnh sch thuc a ca c. Bi-xmc hiu
c iu " (tr. 90).
"Vic khuyn khch trng bng cc thuc a khng nhng
ch to ra trin vng l m bo cung cp cho c th nguyn
liu m n rt cn n, m cn thc y s phn vinh thng
xuyn ca chnh cc thuc a l nhng nc s pht trin vi
t cch nhng khch hng tiu th cc sn phm cng nghip.
Nh dn ch - x hi Can-v cn hy vng rng vic xy
dng ngnh trng bng cc thuc a c cng s c li cho
c cng nhn c na"... ("Sozialistische Monatshefte". 1907,
quyn 3) (tr. 96-97).
" chu Phi, Anh c 18 369 km ng st, Php c 5 657,
c c 1 398, B-o-nha c 1 173, c 115 v nc Cng-g c
642 km" (tr. 104).
"Nu khng k nhng ngi dn ch - x hi theo ch ngha
h v, th nhng ch th ca vic xm chim thuc a, bt
chp mi s liu trong tay, vn trnh a ra nhng kt lun dt
khot, h khng dm tuyn b rng nhng thuc a i hi
phi b ra nhng kinh ph ln nh vy, li chng c mt cht
gi tr no; h trnh khng i t b nhng thuc a y, v
lm nh th, h hnh ng thng minh v nu kt lun dt
khot nh vy th r rng l ton b lp trng ca h l sai
tri" (tr. 113-114).
"Trc ngy bu c nm 1907, cc nh c ng v cc c
quan bo ch dn ch - x hi m mt chin dch c bit d
di chng li chnh sch thuc a ca c; c quan ngn lun
trung ng ca h ni rng chnh sch ny l "nhm thit lp
mt quc gia c mi, mt quc gia c chim hu n l, bng
ti sn v xng mu ca giai cp v sn c." Theo h, cn
phi "lm tht bi hon ton" chnh sch ny.

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

823

D sao, ngay c trong phe dn ch - x hi, vn c nhng

ting ni ng h vic xm chim thuc a v bc b quan im
ca nhng ngi ch bit ch giu thuc a ca c, coi l
nhng bi sa mc hoang vu chng c t gi tr no.
u nm 1907, trong t "Sozialistische Monatshefte", cu i
biu thuc ng dn ch - x hi l Can-v ln ting chng
li lp trng ca nhng ngi dn ch - x hi l kch lit
phn i chnh sch thuc a ca c" (tr. 121).
"/c. Can-v t ra rng ng ta hiu r nhng yu cu ca
tnh hnh th gii, khi vo thng Ba 1907, ng ta ln ting
trn t "Sozialistische Monatshefte" phn i thi th
ch ca ban lnh o ng dn ch - x hi i vi hm i
c" (tr. 130).
"Can-v c y l do ch nho nhng ng ch cho
rng chng cn phi ngh ngi lu g, ngi ta c th nng ngay
tin cng c ln cao bng tin cng Anh v Bc M, m
khng cn quan tm trc n nhng v tr ca mnh cc
thuc a v trn th trng th gii" (tr. 132).
"Nm 1905/6, s nhp ca Ba-t l vo khong 140 triu
mc. Trong , Nga chim 70, Anh 30, n- thuc Anh
16, Php 8, o - Hung 5, cn c cha c 3 triu mc"
(tr. 148-149).
"Nu mt ngy no , con ng Bt-a s tht s c
xy xong di s ch o ca ngi c, cn ngi Anh th
khng chu t b cc mc tiu nh ca mnh, th vnh Ba-t
l ni cho ti nay vn b c lp, rt c th tr thnh trung tm
ca cc cn bo chnh tr ca th gii" (tr. 158).
"Do hu qu ca hc thuyt Mn-r, cc nc hu quan,
trc ht l Anh, v c Php, H-lan v an-mch, s phi tnh
n kh nng l s c th mt thuc a trong mt thi gian rt
gn y" (tr. 196).

824

V. I. L-nin

"Theo nhng s liu bn chnh thc, cho ti cui nm 1904,

t bn c u t vo rung t, vo cng nghip, ng st
v thng mi chu M l t 5 n 6 t mc, v ch ring
Trung v Nam M l t 2.8 n 3.4 t mc" (tr. 229).
"Ngi ta cho rng s t bn c xut t M u t vo
rung t v nh my Ca-na-a l hn 2 t mc.
Theo cc bo co bn chnh thc th t gia nm 1907, t bn
ca M M-hi-c ln ti gn 31/2 4 t mc" (tr. 232-233).
"Theo hip nh k kt, hai cng ty in ln nht ca
chu u v chu M l "An-gh-mai-n -lch-t-ri-txi-tt
gh-den-sp-pht" Bc-lanh v "Gi-n-ran -lch-t-rch
cm-pa-ni" Niu Oc chia th trng th gii thnh hai
khu vc quyn li. Ngoi ra, cng ty M ginh c mt
khu vc hot ng ring bit ca mnh l Trung v Nam chu
M" (tr. 249).
" ni no m ngi ta p dng nhng thu sut u i th
nhng thu sut y vn t ra cha loi tr c
thng mi ca nc ngoi. Nhng thu sut u i y sau ny
cng s mi mi ch c p dng trong nhng gii hn rt hn
ch, v nhng li ch a phng, nht l li ch ca nhng
ngnh cng nghip ang pht trin v thm ch c nhng li
ch ca nn nng nghip ang xung dc, cng i hi khng
nhng c bo v mt mc nht nh, m cn i hi
phi xa b c mi c quyn ca ngoi bang. S phn khng
ln ti mc n khng cho php nhng k ng h nhng c
gng ca quc Anh v nhng c gng lin M v mt thu
quan t c mc ch cui cng ca h l to nn mt lin
minh thu quan hon ton khp kn.
Mu thun vi c hai iu y, l ton b s pht trin
kinh t th gii ca thi hin i, cng vi ci xu hng c
hu ca n l m rng s trao i quc t trn c s khc

V V ch ngha Mc v ch ngha quc"

825

phc nhng tr ngi nhn to, cng vi nhu cu ca cc

quc gia mnh, mt nhu cu vn c ca s pht trin , l
ginh cho c mt a bn t do cho hot ng kinh t
vt ra khi gii hn ca nc mnh, v thm ch vt ra
khi phm vi chu ca mnh. Thc ra, nhng xu hng hnh
thnh nhng lin minh thu quan c lp ln b y li
v pha sau" (tr. 254-255).
"Khng c cuc u tranh no ginh b quyn chu
u c. Nu nc Anh gy ra mt cuc u tranh nh vy, th
ni chung khng nht thit l cuc u tranh y phi dn ti
chin tranh. Chng no m ni cc ca phi t do cn nm
chnh quyn th ho bnh cn c bo m, v nhng ngi
ng h phi mt cch trung thnh nht li chnh l nhng
ngi Anh ng h nn ho bnh chung, h hon ton khng
th ch vi nc c" (tr. 329).

826

V
"ch ngha quc"

Mc lc
Ch ngha quc

102

R-ven-tlp [1-4]
Cau-xky. "Ch ngha x hi v chnh sch thc dn"
[21-22]
ng-ghen (th ngy 12. IX. 1882) - tr. 23 - 25
Kvot-phlch [27 - 40 v 17 - 20]
R-ven-tlp. "Chnh sch i ngoi
ca c t 1888 n 1913"

"Chnh sch i ngoi ca c t 1888 n 1913" ca b

tc Eng-xt R - v e n - t l p . Bc-lanh, 1914.
Phn th t.
"T 1903, n ca c v ng st Bt-a, c Thnh-k thng qua, li b sung thm vo nh l mt bng ma
nguy him" (tr. 314).
"Nu ni thm rng nhim v chnh ca U ban Ban-cng l
tin hnh mt cng tc tuyn truyn chnh tr c thc, th khi
cn phi chng minh rng ci u ban , vi nhng phng
tin ti chnh to ln trong tay l mt tr th mnh m v hn
na l v trch nhim n mc no i vi chnh sch chnh
thc ca nc Anh" (tr. 314).
"Mi quan h v t tng gia ng st Xan-gic v
ng st Bt-a tng lai l rt d nhn thy" (tr. 317).

V Ch ngha quc"

827

"Nm 1906, t "Revue Slave", xut bn Pa-ri, vit rng tt c

nhng ngi Xla-v sng Trung u v Ban-cng phi quan tm
n vic thnh lp mt lin minh thu quan ln vi Nga, Hung,
Ru-ma-ni v Hy-lp. "Nht nh l tt c cc dn tc y s c li v
ci lin minh nhiu hn l vi ci lin minh thu quan vi
c... Sc mnh c phc hng ca nc Nga s tr nn v ch,
nu mai y tt c cc phn t Xla-v, on kt li di s bo tr
tinh thn ca Nga, s tr thnh nhng k th kin quyt ca bt k
mt chnh sch bo lc th bo no"" (tr. 318).
"Ngay t u, phong tro mang mt du n Do-thi m
nt, iu lm cho phong tro gn lin vi cc trung tm ca
t bn chu u. Phong tro phi tr Th-nh-k lun lun c
Anh v Php ng h, nht l thng qua U ban Ban-cng" (tr.
319).
"Ngy 19 thng By 1908 vua -u-a VII i thm Nga hong
v gp Nga hong vng R-ven. Cuc gp mt ny l nh
cao ca s gn gi Anh - Nga v lm chn ng c gii chnh
tr chu u" (tr. 319).
"D sao, cng cn nh li cnh hong ht bao trm ton
chu u trong nhng nm 1906 - 1908, nht l c. Chng ta
thy rng trong nhng nm 1906 - 1907 ngha chnh tr
hin thc ca nhng li ni xc ng v vic "bao vy" nc
c m ngi ta ang thc hin bng chnh sch tho thun
ca vua -u-a ngy cng c chng thc hn nh th no.
Nhng hip c a-trung-hi v hip c vi Nga hnh nh
khp kn vng vy" (tr. 320).
"Vn l mt k hoch rt su xa nhm phn chia Th-nhk" (tr. 322).
" Lun-n, ngi ta hon ton b bt ng, ging nh Pari" (tr. 327).
"Khng th nghi ng c rng nu c ch ng h
nn qun ch lng v nht th mt cch c iu kin
v c nhng iu bo lu, th nn qun ch y s nm

828

V. I. L-nin

di p lc ht sc mnh m ca cc nc khi ng minh,

ngha l bt u t mt thi im no , Anh v Nga s i
iu ngc li, dng p lc m chng minh rng tt nht
l o - Hung gia nhp ng minh tay ba; iu , i vi
chnh bn thn o - Hung, s c li hn l lin minh vi
quc c" (tr. 332).
Cau-xky. "Ch ngha x hi
v chnh sch thc dn"

Cc-l Cau-xky. "Ch ngha x hi v chnh sch thc dn".

Bc-lanh, 1907.
"Nhng phng thc sn xut t bn ch ngha ng
xong ci vai tr l nhn t kch thch mnh m nht i vi s
pht trin ca lc lng sn xut. Ngay t nhng nm 80 ca
th k va qua, phng thc sn xut t bn ch ngha t
ti ci gii hn m vt qua , n ngy cng bin thnh mt
tr ngi cho s pht trin tip tc ca lc lng sn xut. Ni
th cha phi theo ci ngha l n lm cho bt k mt s pht
trin tip tc no ca lc lng sn xut u tr nn khng th
thc hin c; ngc li, s pht trin y vn din ra; m ni
th l theo ci ngha rng c kh nng thc hin c mt
phng thc sn xut trong nng sut s pht trin hn so
vi khi trong phng thc sn xut t bn ch ngha, v v li
ch phi t bo tn m phng thc sn xut t bn ch ngha
buc phi to ra nhng tr ngi ngy cng ln cho s pht trin
ca nng sut" (tr. 35).
"Hin nay, ch ngha x hi tr thnh mt tt yu v
kinh t. Lc no ch ngha x hi c thit lp, ch
l vn lc lng. Hin nay, hn bao gi ht, vic to ra
lc lng y cho giai cp v sn bng con ng t chc
v cng tc gio dc l nhim v quan trng nht ca
ng dn ch - x hi. Khng c g k quc hn l nhng

V Ch ngha quc"

829

V. I. L-nin

830

ngi x hi ch ngha no tng rng h ng thi cng phi

quan tm n c s pht trin hn na lc lng ca ch ngha
t bn" (tr. 37).

hay. Kh m ni c qu trnh s din ra nh th

no. n- c th v t h m c h c h c h n s lm m t
c u c c c h m n g , v v giai cp v sn ang trn
con ng t gii phng khng th tin hnh cc cuc
chin tranh thuc a c, c h o n n n h p h i
c h u n h v y , v tt nhin iu khng th xy ra
m li khng c nhng s ph hu mi loi. Nhng
nhng s ph hu u gn lin vi mi cuc cch
mng. cc ni khc, chng hn nh An-gi-ri v Aicp th cng c th nh vy, v i vi chng ta 1), chc
chn l iu tt hn ht. C h n g t a s c k h
nhiu vic phi lm nc chng ta.
Mt khi m chu u v Bc M c t chc li ri th
iu s to nn mt sc mnh khng l v s nu ln
mt tm gng
khin cho cc nc na vn minh t h phi
theo chng ta; n h n g n h u c u k i n h t c n g
t h c y h t h e o c h n g t a . Cn v
cc giai on x hi v chnh tr m lc y cc nc s
phi tri qua trc khi t n mt t chc x hi ch
ngha, th v mt , ti thit tng rng chng ta ch c th
ra nhng gi thit kh vin vng m thi. Ch c mt
iu khng nghi ng g na l: giai cp v sn chin thng

ng-ghen. Th ngy 12 thng Chn 1882 1)

Bc th ca Phri-rch ng-ghen (12. IX. 1882)

["Th l c phong tro ng h vic i tm thuc a bt u c
mt phn t th k (1907 - 1882 = 25). L ngi nghin cu vn ny, c
ln ti hi Phri-rch ng-ghen xem thi ca cng nhn Anh i vi
cc thuc a ca h ra sao".] 2)

Ngy

12 thng Chn 1882,

NB

ng-ghen

tr li ti
nh sau:
"Anh hi ti rng cng nhn Anh ngh g v chnh sch
thc dn? Cng nh h ngh v chnh tr ni chung thi.
y chng c ng cng nhn no u, ch c ng bo
th v ng cp tin - t do, cn cng nhn th h
ht sc thn nhin cng vi hai ng ny
hng a v c quyn ca nc Anh v thuc
a v c quyn ca nc ny trn th trng
th gii" 3). Theo ti, nhng thuc a chnh cng,

ngha l nhng t ai b dn c chu u chim c, nh

Ca-na-a, Cp, c s c lp tt c; tri li, i vi nhng
nc ch b n dch v c ngi bn x , nh n-, Angi-ri v cc thuc a ca H-lan, B-o-nha, Ty-bannha th giai cp v sn phi tm thi m nhim
ly v a cc nc n c lp cng chng cng

NB

1)

Bc th ca ng-ghen (c li ta v li bt ca Cau-xky) c in
cui quyn sch nh ca Cau-xky (xem phn trn) di dng ph lc.
2)
on ny l li ta ca Cau-ky vit cho bc th ca ng-ghen;
V. I. L-nin gch b on ny.
3)
Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 513.

1)

khng th bt bt c mt dn tc no khc phi hng mt

hnh phc no, m li khng lm tn thng n thng li
ca chnh mnh 1). ng nhin, iu t u y t n h i n
khng loi tr nhng cuc chin tranh
t v thuc nhng loi khc nhau2).

In ng trong sch ca Cau-xky

Xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va.
t. 30, tr. 64-65.
2)

V Ch ngha quc"

831

Chuyn xy ra Ai-cp l do gii ngoi giao Nga by t

ra. Ngi ta ngh Glt-xtn chim Ai-cp (l nc cn hon
ton cha nm trong tay ng ta, m thm ch nu ng ta c
lm c vic th iu cng hon ton khng c ngha
l ng ra s gi c n) cho nc Nga c th chim c
c-m-ni-a; theo Glt-xtn th d sao s xm chim cng l
gii phng mt nc C-c gio ra khi ch Hi gio. Tt c

nhng iu cn li trong chuyn ny u l gi di, l la bp,

l ci c m thi 1). Liu mu chc y c thnh cng hay
khng chng bao lu na, chng ta s thy" 103.
"Phn cui bc th ni n vic Ai-cp b ngi Anh xm
chim, sau cuc khi ngha Ai-cp do A-ra-bi-pa-sa cm
u. Mi y, ngi ta cng b bc th ca ng-ghen
ngy 9 thng Tm 1882 vit v vn ny, trong ng-ghen
cnh co trc rng ng xut pht ch t tnh cm c thi
i vi phong tro dn tc ca Ai-cp. T ngi ta
rt ra kt lun rng dng nh ng-ghen c mt mi cm
tnh c bit vi vic ngi Anh xm chim Ai-cp. Hin nay
chng ta thy rng iu t ph hp vi thc t ra sao
ri" 2) (tr. 79-80).

Kvot-phlch. "Chnh sch bnh trng

ca Nga 1774 - 1914"

"Chnh sch bnh trng ca Nga 1774 - 1914" ca tin s

Phran-xt Kvot-phlch. Bc-lanh, 1914.

1)
2)

In ng trong sch ca Cau-xky.

on ny l li bt ca Cau-xky vit cho bc th ca ng-ghen.

832

V. I. L-nin

"Trong lc , bng hip c C-ut, Anh chuyn

nhng mu thun ca mnh vi Nga v vn Th-nh-k
sang c-m-ni-a v Tiu , Nga th b mt tin hnh hot
ng ca mnh c-m-ni-a, Php khao kht chim Xy-ri, cn
c th mun chim vng sng -phra-t. Nh vy trong
tng khong thi gian ngn mt, c l vn Th-nh-k s
cn khuy ng chu u trong mt th k na, v gii ngoi
giao Nga phi lu nhiu hn na ti vn Nam . Chnh
sch bnh trng i quy m ca Nga chu t hn c
ngha l tng lai ca Nga cng l da trn cc vng bin;
khng c mt hm i mnh v di chuyn t do th khng th
c mt chu thuc Nga no; con ng i qua bin Mcma-ra cng c mt ngha ln lao i vi chnh sch hng hi
ca Nga v nm 1905 Nga li mt v tr thun li ca mnh
ng " (tr. 96).
"Ngay c sau hip c phn chia k ngy 7 thng Tm
1907, th nhng d nh ni trn y u c th c thc
hin m khng vi phm cc quyn c quy nh trong hip
c. Hip c 1907 y chia Ba-t thnh 3 vng: mt vng
thuc phm vi nh hng ca Nga, mt vng thuc phm vi
nh hng ca Anh v vng chung cho c hai cng quc.
Hai chnh ph Anh v Nga cng cam kt rng trong vng
thuc phm vi nh hng ca mnh, h s khng tm cch c
c nhng t nhng mang tnh cht chnh tr hay thng
mi v s khng gip cho cng dn nc mnh hoc cng dn
nc th ba no c c nhng t nhng nh vy. Ton b
min Bc ca Ba-t tc l phn lnh th nm pha Bc tuyn
Ca-xr - Si-rin - I-xpha-khan - I--d - Ca-kh cho ti giao
im ca cc bin gii Ba-t - p-ga-ni-xtan - Nga, c trao
cho Nga, trong khi nh hng min ng, tc l phn
lnh th nm pha ng-Nam tuyn Ben-c - p-bt - Kcman - Bi-r-gien - Ga-dch l thuc v Anh" (tr. 134).

V Ch ngha quc"

833

"Hnh vi ti hu ca chnh sch Anh - Nga l bn hip nh

Anh - Th-nh-k m Khc-ki-pa-sa k kt Lun-n nm
1913, chng ta s tr li ni v bn hip c khi xt n
chnh sch ca Nga Tiu . Theo hip nh ny, Anh c
phn cui ca con ng st Bt-a, Ba-xra - Bt-a, ngha l
thm mt phn na ca tuyn ng Sp - n-. Sau Thnh-k t b cc quyn ca mnh i vi vng quc C-ut l
ni m xa nay ch ph thuc vo Th-nh-k mt cch kh
lng lo, v by gi phi tr thnh nc ch hu ca Anh. V
vy ton b vng ven bin Ty Nam ca vnh Ba-t t ca sng
-phra-t n eo bin Oc-mu-d u tr thnh t ca Anh"
(tr. 135).
"Nhng thnh cng ca chnh sch Nga Ba-t cn thua
nhng thnh cng ca chnh sch Anh, v Anh c th e do
Ba-t t pha bin" (tr. 136).
"Gn y, Nga quay tr li chnh sch c ca mnh l t chc
nhng cuc khi ngha, ngha l Nga li dng nhng ngi c-mni-a ca mnh lm nhng ngi gy khi ngha cc vng Thnh-k; nhng d nhin l lc ny chng cn ni nhiu v chuyn
y. Ngc li, Anh li dng cc cuc ni dy vng Ban-cng
vo nm 1913 tin hnh ci cch bng con ng ho bnh,
nhm lm cho Nga khng c l do can thip vo cng vic ca
Th-nh-k, v nu can thip l chuyn cn thit, th Anh s c
mi lm iu , v Th-nh-k ha vi Anh s tin hnh ci cch.
Theo hip c C-ut, Anh s bo m cho hong Th-nh-k
gi nhng vng t thuc Th-nh-k chu trong 40 nm,
ngha l khi Nga nh xm chim th Anh li c quyn can thip
vi t cch l nc bo v Th-nh-k v chim li ca Nga tt c
nhng phn m Nga s c th chim c. Ngc li, Th-nh-k
cam kt l tin hnh ci cch c-m-ni-a, A-na-t-li v ni chung l
tt c cc vng Tiu l t c dn theo o C-c" (tr. 146 - 147).

V. I. L-nin

834

""Theo ng nhng thng bo ni trn, Anh bo m s

ton vn lnh th hin nay ca Th-nh-k trong vng 40 nm.
Hin thi iu ny c tm quan trng i vi Nga l nc ang
tin hnh nhng hnh ng ph hoi c-m-ni-a", nh
Roc-bch vit" 1) (tr. 147).
"Vic xy dng mt mng li giao thng bao gm ng
st, ng thu v ng qun s chng t rng nc Nga vn
cn cha coi vn Tiu l vn c gii quyt xong.
Tri li, vic xy dng mt cch c k hoch nh vy chng t
rng khi c thi c th vn ai l ngi thng tr duy nht
Nam s phi c gii quyt bng v kh" (tr. 171).
"Ngay t nm 1903, cng tc I-t tn thnh lin minh
Nga-Nht, v s lin minh s n gin ho kh nhiu vic phn
chia quc Trung-quc v d sao n cng cho php tho mn
tng thnh vin trong lin minh" (tr. 173).
"Hip c 17/30 thng By 1907 gia Nga v Nht ch ra
mt phng hng mi cho ng li chnh tr ca Nga cng
nh ca Nht. Nh vy l Anh b c lp, v lin minh AnhNht mt ht phn ln gi tr" (tr. 173-174).
"Chng bao lu sau hip c Nht - Nga, ngy 7 thng Tm
1907, Anh k vi Nga mt bn hip nh, theo Nga tm
thi t b tip tc tin vo p-ga-ni-xtan" (tr. 174).
"Chnh sch Nga - Nht nhch li gn nhau c tip tc th
hin trong hip c k ngy 4 thng By 1910, mt bn hip
c rt ging vi mt lin minh phng th" (tr. 219).
"Hip c ny c m rng bng mt bn hip nh b
sung k vo ngy 7 thng Nm 1911. C hai nc u cam
kt tn trng nhng phm vi quyn li ca nhau
Mn-chu-l v cam kt chng li bt k mt s can thip
1)

"Mnchner Neueste Nachrichten", s 280, 4. IV. 1913.

V Ch ngha quc"

835

no t bn ngoi vo. Do m Nht nhng hn cho Nga

c ton quyn t do hnh ng Mng-c" (tr. 220).
"Nhng trong thi gian ny Nga bt u nu vn
Mng-c ra, v iu c ngi Nht ng theo hip
nh ngy 7 thng Nm 1911. Da vo cch mng v vo ch
l chnh sch di dn ca Trung-quc mt chnh sch ch
trng rng theo sau nhng dn di tr lng thin l nhng
n v qun i, l mt chnh sch vi phm cc hip nh
hin hnh gia nhng ngi Mn-chu-l v nhng b tc
Khan-kha, cc cng tc Mng-c tuyn b vng t ca
h c lp. Nc Nga vi v cng nhn nn c lp ca
Mng-c, tuy Nga cng khng lm c g gip cho vic
thc hin nn c lp y" (tr. 220 - 221).
"Nh vy l tuy nhn b ngoi, Trung-quc c quyn lc ti
cao i vi Mng-c, nhng cng khng phi l bo ch Nga
khng nh khng ng, khi ni rng Nga t Mng-c
di quyn bo h ca mnh. y, gii ngoi giao Nga t
c nhng kt qu nh h t c Triu-tin trc nm
1904. Ln ny, c Nht tn thnh nn c th ni l Nga gp
may hn ln trc, khi m Nga buc phi ng u vi s
phn khng ca cng quc ny" (tr. 221).
"Vn ch cn ch l liu Trung-quc c kh nng ci
t li c khng. Trung-quc l mt nc c s dn rt
ng gm 300 triu ngi. l nhng con ngi yu nc
v phn n chng phi t v thi i x ca nhng
ngi ngoi quc i vi nc h. Nm 1911, n ra mt
cuc cch mng v cuc cch mng ny i n ch ui
c ngi Mn-chu-l. Nh vy l Trung-quc gii
quyt c nhim v u tin ca mnh l lt c
chnh quyn nc ngoi, iu m n c lm nhiu ln
nhng u khng c kt qu. Liu Vin Th Khi hay
l mt ngi no khc s tr thnh mt ngi ci cch
li Trung-quc? Mt khi Trung-quc thc tnh, n

836

V. I. L-nin

s l i th ng gm i vi ng li bnh trng ca
Nga hn l Nht, v cng tc U-khtm-xki ni rt ng:
"Trung-quc s phc hng li bng lc lng ca chnh
mnh, nh iu thng xy ra trong lch s my nghn
nm ca n; s phc hng s din ra chm chp hn
nhng cng c th l vng chc hn so vi Nht, v lc ,
vn s l: khng phi l Nga hay Nht, m l Nga hay
Trung-quc"" (tr. 222).
"Nguyn tc ch o ca chnh sch Ban-cng ca Nga th
k 19 l c gng chim cho c cc vng ca Th-nh-k, hoc
bng cch dng con ng php lut nh nc m gp nhng
t y vo quc Nga, hoc bng cch da trn lut quc t
m c c quyn chi phi bn thn Th-nh-k, hay l c c
quyn chi phi mt lin bang cc quc gia vng Ban-cng c
thnh lp t quc Th-nh-k. Sau ny khu vc b chi phi
c th bin thnh mt quc gia c tnh cht php l nh nc.
D nhng mc ch cui cng ca Nga Trung v Nam
, k c Tiu , c th khc nhau nh th no tng giai on
mt i chng na, nhng vn c th quy nhng mc ch
thnh mt cng thc duy nht. Mc ch cui cng l: trc
ht l t ton b nhng quc gia y, c-m-ni-a vi Thnh-k, Ba-t, p-ga-ni-xtan v cc nc nh tip gip vi
chng, di phm vi nh hng ca Nga, sau buc chng
phi nhn ch bo h ca Nga, ri cui cng nhp chng
vo quc Nga" (tr. 227-228).
"Tm thi, h khng i Triu-tin v mt phn Mnchu-l na, m xch li gn Nht-bn c th sp nhp
Mng-c v Bc Mn-chu-l vo quc mt cch chc
chn hn. Hin nay, do kho li dng cc quan h chnh tr
v x hi c o vn c gia Mng-c v nc thng tr
Mng-c l Trung-quc nn c l l ci chnh sch y, c
s ng ca chnh ph Nht-bn, s t c mc ch

V Ch ngha quc"

837

ca n. T , ta thy rng ng cng c mt qu trnh bnh

trng c tin hnh mt cch trit , theo mt k hoch
c suy tnh t trc v c mt b mt thay i tu theo hon
cnh nhng vn gi y nguyn khng h thay i g nhng phn
c bn ca n, mt qu trnh bnh trng nhm mc ch trc
tip chim ly nhng lnh th rng ln ko di n tn Vn l
trng thnh v t cho c b quyn ng .
V vy c th rt ra kt lun cui cng mt cch hon
ton ng n rng t tng c bn ca chnh sch ca Nga
vo th k 19 l xy dng mt quc th gii, hn na cn
hiu ci quc th gii y c ngha l mt quc gia m khi
xc nh bin gii dt khot ca n ngi ta khng cn tnh
n bt c mt yu t no trong nhng yu t m ngi ta
thng dng lm tiu chun thnh lp mt quc gia.
Nhng bin gii m ngi ta mun t c th khng trng
hp vi bin gii ca dn tc, vi bin gii ca ngn ng
chung, ca chng tc, li cng khng ph hp vi ranh gii
ca tn gio l ci m mi ngi cng t tnh n hn; nhng
bin gii khng c xc nh theo a hnh, v v vy,
khng phi ni no cng trng hp vi ng bin gii t
nhin do thin nhin cu to ra" (tr. 230 - 231).
"D-rinh ni: "Cc cng quc th gii bao gi cng c
quyn chim hu t ai, ci ngun em li tt c cc ca ci
vt cht". Cc cng quc th gii hin i nh Nga, Anh
v M, cn i xa hn. H m rng quc ca mnh,
hoc l ang c gng m rng cc quc y sang tt c
cc khu vc, khng phi theo ngha en, m bng cch sao
cho c th c c trong phm vi lnh th ca quc
mnh, tt c nhng g t ai c th mang li. Nc Anh
t c iu . Anh chim c 1/4 mt t c
dn c, v theo li tuyn b kiu hnh ca Sem-bc-lin ti
hi ngh cc th tng cc thuc a th khng c mt ci
g m ngi ta li khng th kim ra c mt vng no

V. I. L-nin

838

trong ci quc rng ln mnh mng . Nu Nga v M

m thc hin c k hoch to lp ln nhng quc th gii
ca mnh, th h s chim hai phn t na ca tri t v cng
s trong tnh th thun li nh quc Anh" (tr. 234).
"Smn-l nhn nh v mt con ng khc, mt con
ng ring ca nc c, nh sau: "Chng ti khng mun
v s khng tin hnh mt chnh sch ton cu s-vanh.
Chng ti s khng i theo con ng thc hin nhng k
hoch m rng v hn cc hm i v lc lng hng hi;
nhng chng ti mun m rng thng nghip v cng
nghip ca chng ti sao cho chng ti c th sng c v
duy tr c s tn ti ca mt dn s ngy cng tng; chng
ti mun bo v cc thuc a ca chng ti v nu c th,
kim thm mt thuc a nng nghip cho c mt ni
no ; bt c u, chng ti cng s chng li ch ngha
trng thng cc oan v c tnh cht n cp, v chng li
vic phn chia th gii nh vy gia ba cng quc th gii
l Anh, Nga v Bc M, l nhng cng quc mun gt b
tt c cc nc khc v ng thi tiu dit lun c nn
thng mi ca cc nc y". Nhng hin nay ch c mt vi
cng quc ln l c th i theo con ng y vi i cht
hy vng thnh cng m thi" (tr. 237).
"Anh lun lun l bn ca mt cng quc yu hn 1)
ko mt cng quc mnh hn xung ti mc khng cn
nguy him g cho Anh na. Lc u, Anh lin hip vi Hlan dit tr th lc ca ngi Ty-ban-nha, sau lin
hip vi Php chm dt s thng tr song song ca H-lan
trn mt bin, sau Anh li ng h Phri-rch i
to kh nng tt nht cho vic phn nh quc thuc a
ca Php; cng nh vy, Anh lin kt vi Nht-bn
1)

Do Kvot-phlch vit ng.

V Ch ngha quc"

839

chng li th lc ca ngi Nga ang ngy cng pht trin

mt cch nguy him trn mt bin ng ; cng nh vy,
hin nay Anh tr thnh bn ca Php hoc Nga tiu
dit a v hng mnh ca c trn mt bin; cng nh vy,
n s thnh bn ng minh ca c ngay khi n chng c g
phi s hm i c na, hoc l v hm i ca c s b
tiu dit, hoc l v c t nguyn rt lui khng cnh tranh
vi n na. Lc th quc ca Nga hong c th s tr
thnh ch th k tip ca Anh" (tr. 246).
Bng sau y minh ha s pht trin ng st Nga
(tr. 239):

1858
1878
1890
1908
1909

Ton b
chiu di
1 165 km
22 910
32 390
73 699
76 284

Vng
Trung
..... km
......
1 433
4 519
6 544

Xi-bi-ri v
Mn-chu-l
...... km
......
......
10 337
10 337

"Cc nc trung tm chu u: c, o - Hung v

k kt mt lin minh chng li cc xu th xm lc ca chnh
sch ca Nga v ca Php. Lin minh ny ng vng trong
mt thi gian di, v gia ba thnh vin ca n ch c th c
nhng s bt ng kin khng ng k; v li nhng s bt
ng kin nh th ch tn ti gia o v , v vng bin
gii gip , o vn c nhng ngi dn ni ting , v mu
thun li c nhng m mu ca nhng k T-ri-t v
Ti-rn thuc ch trng khi phc li lnh th ca , lm cho
gay gt thm; cho nn khng th gt b mt cch v iu kin
ci kh nng l lin minh quc t rt t c kt y c th tr thnh
mt lin minh vng chc hn. Nh vy l y c s khi
u ca mt lin hip cc quc gia chu u. Ba cng quc
ln chu u khng c nh tn cng, on kt li chng

840

V. I. L-nin

s tn cng ca dn Xla-v, hay ni cho ng hn chng li s

bnh trng ca Nga v ca cc nc Xla-v nhc tiu bn
o Ban-cng do chnh ph Nga ch o" (tr. 248-249).
"Khi thng nht cc cng quc lc a chu u mt
khi thng nht v cng cn thit i ph vi cc cng
quc th gii nh Anh v Nga, v thm vo cn phi k c
mt cng quc th ba l Lin bang Bc M, vi kht vng lin
M tin trin rt nhiu ca n sau cng vn khn ca Mnr, thnh th ang b ph hoi. Chng no m cc nc chu
u cn khng lin kt vi nhau th ba cng quc ni trn c
th i xa hn na trong vic phn chia phn cn li ca th gii.
Trong thi gian Anh-Nga chng chi vi nhau chu , ngi
ta pht hin ra rng hu nh ch c hai cng quc y l quan
trng m thi, cn cc nc khc chu u th ch ng vai tr
hon ton th yu. Nh ni trn, trong sut mt th k, c
cch tng khong thi gian ngn mt, Nga m rng quc
ca mnh nay ch ny, mai ch kia; cng ging ht nh t
khi Anh chim o Man-t nm 1800 n khi n chim cc
nc cng ho B- nm 1900, khng c mt khong thi gian
mi nm no m Anh khng m rng ci quc khng l
ca n. Nu Nga v Anh chia nhau phn th gii ngoi
chu u, th nhng ngi Bc M dnh ring cho mnh ton
b lc a chu M, coi l i tng xm chim. Do ,
chnh sch xm lng ca Nga ch l s lp li ch ngha quc
Anh v ch ngha lin M ca Bc M; mc d nhng mc tiu
ring ca chng c khc nhau v b ngoi; song chng u c
cng mt mc ch cui cng: xy dng mt cng quc th
gii c lp ngn cch vi th gii bn ngoi bng mt bc
thnh cao l thu quan. Phong tro xy dng cc cng quc
th gii bt u vo th k XIX, n th k XX phong tro
y tr thnh c im r rt nht ca chnh sch i ngoi

V Ch ngha quc"

841

842

ca cc nc; xu hng ny s bc l trong s bnh trng

ca cc cng quc ln nht v s lin hip ca cc nc b
hn, cng nh ca cc cng quc bc ln v i qu
mun, ngha l bc l trong s lin hip ca cc nc chu
u, khng k Anh v Nga. iu m Sem-bc-lin tuyn b
trong bi din vn c ngy 17 thng Ging 1903 Gi-hanne-xbuc: "Thi i ca cc nc nh v ca s ua tranh
nh qua ri; tng lai l thuc v cc cng quc ln" s
c chng thc" (tr. 254 - 255).

V
"-ghen-hp"

-ghen-hp. "lch s hin i" 104

Ht-lp -ghen-hp. " L c h s h i n i t ho c

Phran-pho n nay". Xut bn ln th 4. Stt-ga, 1913.
Li ta, XI. 1912
Tc gi l mt tn tin, mt ngi theo ch ngha
Bi-xmc. Nhng d sao, quyn sch ny cng rt c ch v
phng din l mt bng tng hp cc s kin v ti liu tra
cu. Mt bng tng hp n gin a ra mt bc tranh v c h
n g h a q u c v p h o n g t r o d n c h , coi l
nhng c trng c bn ca t h i i . (NB. V cng quan
trng i vi khi nim "thi i"!!) Ni ht sc t v ch ngha
x hi, do quan im phn ng ngu ngc ca tc gi.

NB

NB

Tc gi vit mt s cng trnh v lch s,

trong c cun vit v Vin-hem I v B i - x m c ,
mt tp dy cm; tip theo l "S lc v lch s",
ba phn: thi c i, thi trung c, thi cn i,
1905 - 1909 (xut bn Lai-pxch), v "Bnh lun
chnh tr hng nm" nm 1908, v.v., n 1912.

V -ghen-hp"

843

C mt iu rt tiu biu l tc gi ngc nghch ny,

vi mt s chnh xc cu k, a ra nhng nin i, v.v. v
tng ng vua nh v h hng thn thch ca ng ta, v cc
ln sy thai ca n hong H-lan (sic! tr. 440) v.v., nhng
li khng nhc mt li no ti cuc khi ngha nng dn
Ru-ma-ni nm 1907 (*)!!

thm. Trong " E u r o p i s c h e r

nm 1907 c h c nhng thng
bo ca chnh ph v cuc khi ngha ny (tr. 340), trong ni
rng cc thu th Nga thuc chin hm "P-ti-m-kin" l "mt
nhn t nguy him ca tnh hnh si ng" (sic!!)...
(*)

Tin

th

V. I. L-nin

844

NB
!!
!!

ni

Geschichtskalender"

"Bng nin biu" km theo lm ph lc cho cun sch c

son ra mt cch ngc nghch, l mt danh mc kh khan,
trn tri k h n g c h t h n g .
Trc tin lu n nhng ci sau y (nm ngoi h thng
chung):
tr. 5: c s dng 5 t phrng tin bi thng chin
tranh ca Php (1871) 120 triu "ngn sch qun s"
12 triu " thng bng tin
sic!
(tr cp) cho 28 v tng
thng tin
c cng lao v ch nhim
cho t n g
vn phng th tng
l n h , v.v.!
en-bruch".
350 triu chi cho cc pho i v
tri lnh...
cuc chin
17 triu "cho cc ch tu b thit
tranh vn
hi trong chin tranh"
minh v s
etc..
cp bc

v vn
t quyt

tr. 7... "Trong cuc bu c Quc hi

c nm 1874 ( An-da-x - Lo-ren), 10
ngi theo ch trng quyn lc ca
gio hong v 5 i th ca vic sp
nhp trng c, h l nhng ngi m
sau , ngy 18 thng Hai mu toan
a ra Quc hi c thng qua mt
ngh cho tin hnh cuc ton dn b
phiu v vn h s thuc Php hay l
thuc c; nhng ngh ny b bc b
khng cn tranh lun vi ton b s
phiu tr 23".
((Khng bit 23 ngi y l nhng ai?
Sau cuc bu c ngy 10. I. 1874, trong
Quc hi c nm 1874, c 15 "ngi
ch trng An-da-x t tr" + 9 ngi
dn ch - x hi. 15 + 9 = 24?? (1 ngi
an-mch, 14 ngi Ba-lan, 4 ngi Venph). Chc l nhng ngi An-da-x +
nhng ngi dn ch - x hi u b
phiu tn thnh. Tm hiu! u? hi Bben?))

v vn k t

qu ca cc
cuc chin
tranh thuc
a:

Cuc khi ngha Gh-r-r (Ty

Nam chu Phi) 1904 - XII. 1905. Bi
ht ca h l: "t Gh-r-r thuc v
ai?" v ip khc: "t Gh-r-r thuc
v chng ta". Qun i c ln ti 17
000 ngi (tr. 298 - 9). Ngi Gh-r-r
" b t i u d i t phn ln" (sic!) "tn

V -ghen-hp"

tht nng n cho c h ln chng ta"

(299), v khng cn c "nhn cng"
na (!!)...
"iu chng minh rng t nc
tuy vy khng b mt gi tr v sc
hp dn, l vic, theo bo co chnh
thc thng Mi 1906, 5 9 1 b i n h s
ca qun i thuc a quyt nh
khng quay v c, m li nc
lm nng dn v ngi chn nui.
Trong cc thng tip theo, con s y
cng tng ln hn na, v ngy 10. V.
1907 Quc hi mi thng qua 5
triu mc n b cho cc ch tri
v nhng thit hi h phi chu trong
thi gian chin tranh, nn ngi ta
c th bt u khi phc li nhng ci
b ph hu" (299).
Cuc khi ngha ca nhng ngi
Gt-ten-tt (cng Ty Nam Phi) t
IX. 1904 n nm 1907. Cc ton hot
ng l t ca h cho ti cui thng
XII. 1908, nhng ton ny "li khin
cho cc nh cm quyn c v Anh
phi c nhng bin php bnh nh
phi hp" (300).
Lng cm th ca nc Cng ho
Php i vi nc (ngoi nhng l
do khc, v gio hong) (v cng v
chng hn nh ) : "thng Tm 1 8 9 3
E - g - M o c - t cng nhn b
nhng ngi Php cnh tranh vi h
nh cho gn cht" (345).

845

S
c
tri
tnh
theo
triu
(cp rung v
bin thnh a
ch!)

1908 ngi Anh

c n g ngi c
tin hnh chin
tranh thuc a!!

(cng nhn cc
nc khc nhau)

V. I. L-nin

846

Nhng cuc ci cch bu

c Anh:
0. 4
0. 8 ..ln

1. 5

6. 5

th 1 1832 (b "nhng
th trn thi nt". T cch. S
c tri tng t khong 400 000
n 800 000).
..ln th 2 1867 (s c tri t 1 056 000
n 11/2 triu. Ch nh cho
thu v ngi thu nh).
..ln th 3 1884 (s c tri tng 75%).
T 11/2 n 4 triu. T cch:
nh c 1 nm. Tr nhng
y t, ngi thu phng
v.v.. "Nh vy l ti nm
1912, trong s 6 triu n
ng thuc la tui trng
thnh Anh cn gn 2 triu
ngi khng c quyn bu
c" (368).
..ln th 4 1912 (mi ngi thuc
nam gii > 21 tui khng
phn bit g nh trc; t
cch: nh c n a n m (tr.
377)
(xem
"Europischer
Geschichtskalender" ca Sunt-x))
ngh vo 17. VI. 1912
c thng qua vo 12. VII. 1912
phi c hiu lc vo 1. VI. 1914
((1832 - 1912, ngha l 80 nm!))

Nhng cuc
ci cch bu
c Anh

V -ghen-hp"

"Tiu tit": -u-a VII (1841 - 1910) "t

thu thiu thi m ui trong cc cuc
chi bi trc tng thng mang tnh cht
ti li (sic!!) v m ui trong th thao"
(425).

Cuc hnh qun (1900 - 1901) chng li

cuc khi ngha ca Ngha ho on
Trung-quc (qun i ng minh ca

847

ti hnh s!!
NB

li chu ngc!!

Nga, Nht, c, Php, Anh,

M ) c vin tng Php l P h r y
nh gi nh sau: cuc hnh qun ny

"ln u tin thc hin c

m ca cc nh chnh tr d u y t m :
H p c h n g q u c t h g i i vn
minh" (469)... ((Theo tc gi, nhng bc th

V. I. L-nin

848

"Hp chng quc th

gii vn minh" (!!!)

kin ca mt
g t sn:
nhng ngi
xt li cn
"nguy him
hn c nhng
ngi dn ch x hi cp tin"
NB

him hn c nhng "k man r"

t r o n g p h i c c t " (523).
Bi-xmc ng h vic thnh lp ch
cng ho Php t c h (NB) Php r a

ca nhng ngi dn ch - x hi "nhng

bc th ca ngi Gun-n" l di tr hoc
xuyn tc! (467) Tt nhin ri!))

Khi hong t Triu-tin (I-u I-n-g)

n Hi ngh La-Hay ln th 2 (khai mc
ngy 15. VI. 1907) than phin v ngi
Nht v trnh by bn tuyn b c lp ca
Triu-tin, th ngi Nht ui hong
Triu-tin i v a con ng ta ln ngai
vng v k vi hn mt "hip c" ngy
24. VII. 1907, quy nh rng tt c cc quan
h ngoi giao u qua i s Nht X-un.

V tht bi ca nhng ngi theo ch

ngha xt li i hi hp ti Nuyn-bc
(1908) (258 so vi 119 phn i vic b phiu
thng qua ngn sch), tc gi, -ghen-hp,
vit:
"Tu trung li, n h n g n g i x t
l i khc vi nhng ngi dn ch - x hi
cp tin khng phi mc ch cui cng
ca h l x hi ho ton b cc quan h m
ch khc ci chin thut thn trng ca h,
nhm khng lm cho tng lp t sn hong
s, v ht sc c gng cng i vi nhng
cnh t t sn, v chnh v h x s mt cch
n ho nn h t h c r a c n n g u y

khi nc Nga qun ch v i s, b

tc Ha-ry c-nim, ngi "hot ng"
Pa-ri phc hi nn qun ch, b
triu hi vo nm 1874 (III. 1874) v nm
1875 b kt n 5 nm kh sai (!) v ti cng
b mt ti liu mt ca quc gia ( trn
sang Ni-x) (tr. 93).
Ai-r-len: Thng Chp 1796, tng H-s, cng
vi mt i qun 20 000 ngi, xut hin trc
hn o, v ch v c bo nn khng b c
(tr. 380). (Cch mng Php gy nn mt phong
tro Ai-r-len.)

Bi-xmc ng h
vic thit lp
ch cng
ho Php
Hi ngh
La Hay v
Triu-tin!!!!

NB!!

V -ghen-hp"

M: 1775 - 83 cuc chin tranh gii

phng "vi s gip ca Php v
Ty-ban-nha". 1819 "Ty-ban-nha bn
cho M... bn o Phlo-ri-a thuc Tyban-nha ly 5 triu -la" (tr. 453).

849

hay y!
("lin
minh" v "bn
chc")

Sch trch dn: Gin-be. "Chin tranh Nam Phi".

Pa-ri, 1902.
Nhng cuc khng hong ch yu
trong chnh sch quc t
ca cc cng quc ln
sau nhng nm 1870 - 1871

Nhng cuc khng hong (ch yu) trong chnh Chun b cuc
sch quc t ca cc cng quc ln chin tranh
sau nhng nm 1870 - 1871:
1914 - 6
("nhng mc")
1877 - 1878: (Gii phng cc quc gia dn tc 1879: Lin minh
vng Ban-cng.) Cp bc ("phn
c v o
chia") T h - n h - k ( N g a + Anh
+o).
1885:
Nga sut xy ra chin tranh vi Anh. 1891: Lin minh
Cp bc ("phn chia") T r u n g Nga v Php
( N g a v Anh).
1895:
(Chin tranh Trung-Nht.) Cp bc
("phn chia") T r u n g - h o a . (Nht
+Nga +Anh + c + Php).
1898:
Anh sut xy ra chin tranh vi Php
(Pha-s-a). Cp bc ("phn chia")

chu Phi.
1904/5: (Chin tranh Nga - Nht). Cp bc
v
("phn chia") T r u n g - h o a
T r i u - t i n ( N g a v Nht.)

V. I. L-nin

850

1907: Lin
minh Nga
v Anh

1905:

c sut xy ra chin tranh vi Php

v Anh. Cp bc ("phn chia")

Ma-rc.
1911:

c sut xy ra chin tranh vi Php

v Anh. Cp bc ("phn chia") M a r c . i Ma-rc ly Cng-g.

NB: Hip nh b mt gia Nga v o ngy 15. I. 1877 v

vic "phn chia" Th-nh-k...
NB: 1876: A-lch-xan-r II hi Bi-xmc xem c c gi
thi trung lp trong cuc chin tranh ca Nga vi o hay
khng [-ghen-hp, tr. 128]
10. I. 1891: Ti hu th ca Anh gi B-o-nha: cp bc
("phn chia") chu Phi.
1889: Cp bc cc o Xa-moa (Anh, c v M cng nhau
tin hnh).
1898: Chin tranh Ty-ban-nha - M. (Cp bc Cu-ba v Philp-pin.)
1898: Anh tin hnh m phn vi c cng nhau lin
minh chng Nga. (Khng mc c xong!)
X. 1898: Hip c gia Anh v c: phn chia cc thuc a ca
B-o-nha ("trong trng hp" B-o-nha v n)...
1899: "Va chm" gia c, Anh v M v cc o Xa-moa. e
do gy chin. Xung t. Hip c v vic "phn chia"
cc o : 14. XI. 1899.
1900: Tt c cng bp c Trung-quc: c + Nga + M + Nht
+ Anh + Php.
1903: Buc V-n-du--la phi tr n (bng cch nm bom):
c + Anh + .

V -ghen-hp"

1904:

851

Hip c gia Anh v Php (8. IV.): phn chia chu Phi
(chun b chin tranh vi c).
1907: Hip c gia Nga vi Anh (31. VIII.): phn chia Ba-t,
p-ga-ni-xtan, Ty-tng (chun b chin tranh vi c).
1908: Hip c gia Nht vi M (28. XI.) v vic bo m
"nhng lnh a" ca hai cng quc
Thi-bnh-dng.
VII. 1910: Nga v Nht k hip c: "i" Triu-tin ly
Mng-c!
1911: Hip c gia Nga vi c (19. VIII.): "bo tr ln
nhau" cng kiu y (i Ba-t ly Bt-a).
1911: Hip c gia Anh vi Nht (Anh s gi thi trung
lp nu xy ra chin tranh Nht - M)... (xem Phran-k
trong vn tp "c v chin tranh th gii").
17. IX. 1914: "Hip c" gia Nga vi Mng-c "c lp". (Cp
bc Mng-c.)

V. I. L-nin

852

V "-ghen-hp"

Th lm bng tng hp
Trong lch s th gii sau nm 1870.
A

Chin tranh

D
Chnh sch kinh
t (t-rt v.v.;
Chnh sch cc hip c
Ngoi giao
thuc a thu quan etc.;
t nhng
ln)

Phong tro
cng nhn v
cc ng x
hi ch ngha

(1866 7:
Nga chim
C-can-).

1870 Chin tranh

Php Ph
(70 71)

1868: Nga
"ng minh
chim
3 hong
Bu-kha-ra.
(71).

72: Cuc gp
mt ca 3
hong
Bc-lanh.
1873: Nga
chim
Khi-va.
1875

1875: Xung
t gia c
v Php. S
can thip ca
A-lch-xanr II.

Cng x
Pa-ri (71).

73: Tin vng

c.

71 - 75: Vic
xt x
nhng
chin s
cng x.

XI. 75: Anh mua 75: i hi

c phiu Xuy-. ng dn ch
x hi Gta. Hp nht.

853

Cc s kin ch yu
((-ghen-hp v cc ngun ti liu khc))
F
G
H
I
Phong tro cch
Phong tro dn
Ci cch
mng (khng
tc v vn Ci cch dn ch
x hi
mang tnh cht
dn tc
v sn)
1868 1871: Nht. (1867: Hip c 61 72: Ci cch
(Cch mng v gia Hung vi nng dn v cc
o).
nhng ci cch.)
ci cch dn ch t sn. Nga.
71: Bt u
cuc u tranh
vn ho c
(71 78).
71 79: u tranh
vi nhng ngi
bo hong v
nhng ngi
theo thuyt gio
73: Ch cng
ho Ty-ban-nha.
quyn Php
S can thip ca
(75: thng li ca
vin s quan hng
ch cng ho).
hi c tn l
2. IV. 73: Ci
Vc-ne
cch bu c
1. VIII. 1873.
o (4 on tuyn
74: An-phn-x 75: Khi ngha
c).
XII Ty-ban-nha B-xni-a v
75: Hn nhn
v 74 6: Chin
Ghc-tx-g- khng theo l nghi
tranh Ca-r-lt.
tn gio c.
vin.

K
Nhng
nhn xt
khc v
ch gii
20. IX.
70:
chim La-m.

V. I. L-nin

854

Chin tranh

Ngoi giao

1876

77: Chin
tranh
Nga Th.

79: Chin
tranh
gia Anh
vi ngi
Du-lu.

76: Nhng
cuc m
phn Nga c v chin
tranh ca Nga
chng o.
15. I. 77:
Hip c
Nga - o (v
phn chia
Th-nh-k).

V "-ghen-hp"

D
E
Chnh sch kinh
t (t-rt v.v.; cc Phong tro
Chnh sch
hip c thu cng nhn v
thuc a
quan etc.; t
cc ng x
hi ch ngha
nhng
ln)

77: Anh chim

T-ran-xva-an.

78: i hi
Bc-lanh
(cp bc
Th-nh-k).
11. X. 78:
Hip c o Ph (xo b
nhng iu
kin ca Hi
ngh Pra-ha
v an-mch).

78: Anh
chim Sp.

79: Lin
minh c o (7. X. 79).

79: Lin
minh chu
Phi (lin
minh ca
nhng ngi
H-lan
Nam Phi).

855

Tip theo
F
Phong tro cch
mng (khng
mang tnh cht
v sn)

Phong tro dn
tc v vn Ci cch dn ch
dn tc

76: Khi ngha

Bun-ga-ri.

III. 76: Ni cc
cnh t (pr-tt) cho n
nm 91.

77: Chin tranh

Nga - Th.

1877: o lut
v gio dc ph
thng ().

Ci cch
x hi

Nhng nhn
xt khc v
ch gii

78: Lut
v nhng
ngi x
hi ch
ngha c
(19. X).

79: Biu gi thu

quan bo h
c (lin minh
gia cc nh
cng nghip
v nng nghip).

79: Phan-c t
chc (kt thc
cuc u tranh
vn ho. Xem
87).
79: Th tc t
tng mi c.

30. I. 1879:
Mc Mahng t
chc.
79: Phong
tro bi

V. I. L-nin

856

Chin tranh

Ngoi giao

-1880

Chnh sch
thuc a

D
E
Chnh sch kinh Phong tro
t (t-rt v.v.; cng nhn v
cc hip c
cc ng x
thu quan etc.; hi ch ngha
t nhng
ln)

V "-ghen-hp"

857

Tip theo
F

Phong tro cch

Phong tro dn
mng (khng
tc v vn Ci cch dn ch
mang tnh cht
dn tc
v sn)

Ci cch
x hi

Nhng nhn
xt khc v
ch gii
Do-thi
c (78:
thnh lp
ng x hi
ch ngha C-c gio).

80: Thng
gia G-pphroa ngi
Ham-buc
thnh lp
cng ty
thng
nghip

Xa-moa.
(Ngy 27.
IV. 80 Quc
hi bc b
tr cp.)
81 (3. VIII):
81: Php
1881 27. II. 81:
Anh cng
Ngi
chim TuyB-e chin nhn c lp
ni-di.
u chng ca T-ran81:
xva-an.
ngi Anh
t-xa-ba.
(bn ni 81: Nga chinh
81
phc ngi
Mt-giuTuyc-m-ni.
ba).
82: Anh
chim Ai-cp.

83: Lin minh

tay ba (c
+ o + )
(20. V. 1882).

81: D lut
rung t Air-len ca Gltxtn.

1. III. 81: A-lchxan-r II b m

st.

82: Trng i
hc tng hp
Pra-ha chia ra
thnh trng
i hc tng
hp Tip v
trng i hc
tng hp c.

82: Cc trng
th tc Php.

81: Thng
ip ca
Vin-hem I
v nhng
ci cch
x hi.

83: Bo
him
bnh tt
c.

V. I. L-nin

858

Chin tranh

Ngoi giao

Chnh sch
thuc a

V "-ghen-hp"

D
E
Chnh sch
kinh t (t-rt
Phong tro
v.v.; cc hip cng nhn v
c thu quan cc ng x
etc.; t nhng hi ch ngha
ln)

84: c
84: Cuc gp
chim nhng
mt ca ba
thuc a
hong
Xke-r-n-vi- Ty Nam Phi
+ Ca-m-run.
tx. 15. XI.
84. Bc-lanh. 84: Nga chim
Mc-v.
Hi ngh bn
v vn
Cng-g:
phn chia
chu Phi.
c lp ca
Cng-g!!
1885 85: Chin
85: c v
85: Tr cp cho
Ty-ban-nha cc cng ty tu
tranh
tranh chp
Php
thu c.
nhau v cc
Trung (v
o Ca-r-lin.
Bc-k).
85: Anh
chim B-sua-na (Nam
Phi).
85: Maxa-u-a.
85: Php
chim Bc-k.
85: Anh
chim Minin.

1880 88:
ng st Xama-r-can-.

859

Tip theo
F
Phong tro cch
mng (khng
mang tnh cht
v sn)

Ci cch

nhn xt

Nhng

Phong tro
dn tc v vn

Ci cch dn ch

dn tc

x hi

khc v
ch gii

84: Ci cch bu

84: Bo

c ca Glt-xtn.

him tai
nn
c.

V. I. L-nin

860

V "-ghen-hp"

D
Chnh sch kinh t

Chin tranh

Ngoi giao

Chnh sch
thuc a

(t-rt v.v.; cc
hip c thu
quan etc.; t
nhng ln)

861

Tip theo
F

Phong tro
cng nhn v
cc ng x
hi ch ngha.

1886

Phong tro cch

Nhng

mng (khng
Phong tro
mang tnh cht dn tc v vn
v sn)
dn tc

Ci cch
Ci cch dn ch

x hi

nhn xt
khc v ch
gii

86: Bn d

86: Bn d lut u

86: Bu-lng-

lut u tin

tin ca Glt-xtn v

gi b

87: Hip

v nhng

quyn t tr.

trng

c v

ngi Ba-lan

87: Kt thc

chin tranh.

bo tr

(c) (u ban

cuc u tranh

ln nhau

di c).

vn ho c

(c v

(23. V. 1887).

Nga).

88: Pa-na-ma

88: Quyn t qun

Php.

dn ch a phng

88 (4. X): oi-s

Anh.

ban-c nhn t
nhng v ng
st Bt-a (cho n
An-g-ra1))
89: X-xin Rt-x
thnh lp Tsa-rte-

1890

89: Bo

Xau- A-phri-ca.

him tui

90: Hip nh

90: Bi b o

gi (

Anh - c.

lut c bit

c).

(i Hen-g-

c.

lng- ly

90: Bi-xmc

mt phn

sp .

chu Phi.)
1)

r cm-pa-ni p

Ngy nay gi l An-ca-ra.

V. I. L-nin

862

V "-ghen-hp"

E
Phong tro

Chin tranh

Ngoi giao

Chnh sch

Chnh sch

cng nhn v

thuc a

kinh t

cc ng x
hi ch ngha

1891

10. I. 91: Ti

91: Nhng hip

hu th ca

nh thng mi

Anh gi cho

gia c v o

nhng ngi

cng cc nc

B-o-nha

khc (h thp

(cp bc

thu quan).

863

Tip theo
F
Phong tro cch
mng khng
mang tnh cht
v sn

Ci cch

nhn xt

Nhng

Phong tro
dn tc v vn

Ci cch dn ch

dn tc

x hi

khc v
ch gii

1891: Thu thu

nhp c.

chu Phi).
91: Lin minh

92: Ci cch tin

Php-Nga.

t o.

93: Php
chim a-

h-my.

94 5:
Chin
tranh
Trung Nht.

93: oi-s ban- 1893: Bi cng

trong ngnh
c li c
thm t nhng

ng st

ng st Bt-

H-lan.

a.

92: o lut v ch

92: Phi

chim hu

tham gia

rung t tiu

(tham gia

nng Anh.

ch cng

93: Bn d lut th

ho)

hai ca Glt-xtn

Php.

v quyn t tr.

93: Lin

93: Ngha v qun

hip nhng

s hai nm (c).

nghip ch

1893: Ci cch bu

nng

c B (biu quyt

thn

a s).

(c).

94: Bt u v
ry-phut (Php).
94: Hn nhn
khng theo l nghi
tn gio Hung.

V. I. L-nin

864

Chin tranh

1895

Ngoi giao

Chnh sch
thuc a

Knh o Ki-n.

Phong tro
Chnh sch cng nhn v
kinh t
cc ng x
hi ch ngha

865

Tip theo
F

Phong tro cch

mng khng
mang tnh cht
v sn

Phong tro
dn tc v vn
dn tc
95: Khi ngha
Cu-ba.

Ci cch dn ch

Ci cch
x hi

Nhng
nhn xt
khc v
ch gii

1888 1895:
Nhng cuc m
phn gia Va-ticng vi Cvi-rinan. Khng
thnh cng!
96: Ba--ni lp
ra on tuyn c
th nm trong
ngh vin o.

96: Cuc tin

qun ca Gimxn (Anh
Nam Phi).
96: Anh chim

97: Luy-g l th
trng
thnh ph
Vin.

A-san-ti.

97: Chin 97: Hip c Nga - 97: Php chim

tranh Hy- o v vng Ban- Ma-a-ga-xca.
97: c chim
lp Th.
cng.
Giao-chu.
98: Chin 98: Pha-s-a (Anh 98: Vin-hem II
tranh Ty- v Php chia nhau Gi-ru-xalem. 98 (?):
ban-nha chu Phi (21. III.
Khi ngha
M.
1899)).
An-i-gia.
99 - 1902:
99: c chim
Chin
cc o Ca-rtranh Anh
lin, Xa-vai cng
vi nhng
cc o khc.
ngi
B-e.
1)

95: Knh
o mang
tn Vin-hem
II1).

1895:
95: Ho c Xi-mChin
n-x-ki.
tranh ca 95: Hip nh v Pamia (Nga vi pPhp
ga-ni-xtan).
chng Maa-ga-xca.

1896 96: A-btxi-ni thng

(I. III)
(ho c
ngy 26. X.
1896).

V "-ghen-hp"

98: Bn d lut
th hai v
nhng ngi
Ba-lan (c).
99: bp
Phn-lan.

98: Phong tro

Ct khi La-m
o.

98: o
lut th
nht v
hm i
(c)
(30. IV.
1898 thnh
lp Lin
minh hi
qun).

V. I. L-nin

866

V "-ghen-hp"

Chin tranh

Ngoi giao

Chnh sch
thuc a

Chnh sch
kinh t

E
Phong tro
cng nhn v
cc ng x
hi ch ngha

Tip theo
F
Phong tro cch
mng khng
mang tnh cht
v sn

1900

867

Phong tro
dn tc v vn Ci cch dn ch
dn tc

I
Ci cch
x hi

K
Nhng nhn
xt khc v
ch gii
900: o lut

1901

1900-01:
Chin
tranh vi
Trungquc (cc
cuc khi
ngha ca
Ngha ho
on).

th hai v

01: Xy dng xong

ng st Xi-bi-ri.

hm i
c.
01: Lin bang
(Commonwealth) ca c.
01: o lut ca
Php v lp hi

1902: Hip
c Anh
Nht.

22. I. 02: Cng ty

c Php nhn
t nhng tuyn
ng st Bt-a +
giao thng ng
thu M-d-pta-mi + cc m
qung.
1902: Biu sut
thu quan c.
1903: Sem-bc-lin
tn thnh lin
minh thu quan
ca quc Anh.

(chng li cc gio
on).
1902: D lut

1902: Xo b iu

ln th ba v

ni v ch c

ngi Ba-lan

ti An-da-x -

(c)

Lo-ren.

1903: Khng

1903: Com-b

hong

ng ca cc gio

Hung. (Xung

on Thin cha

t vi o v

gio Php.

ngn ng

1903: D lut A i -

trong qun

r - l e n (v

i.)

rung t).

V. I. L-nin

868

V "-ghen-hp"

Tip theo

Phong tro cch

Phong tro dn

mng khng mang

tc v vn

tnh cht v sn

dn tc

Phong tro
Chin tranh

Ngoi giao

Chnh sch

Chnh sch kinh

cng nhn v

thuc a

cc ng x
hi ch ngha

1904-07:

1904: Hip

04: Anh

Chin

c Anh -

L-kha-xa.

tranh vi

Php.

ngi

1904: Lu-b

Gh-r-r.

1905 1904 - 5:
Chin
tranh

1905: Hip

05: Vin-hem

c th 2 ca II Tan-gi
Anh - Nht.

(Ma-rc).

Ci cch

nhn xt

x hi

khc v
ch gii

1905: Ngha v
c.

1905: Na-uy tch ra.

1905

1905: Tch nh
th ra khi nh
nc Php.

1906: Hi

1907: Kt

Ci cch dn ch

qun s 2 nm

Nht.
1906

Nhng

Nga.

1905: Cc hip
mi ca c.

1905: Cch mng

nh thng mi

Nga -

869

ngh An-

1906: Ngh vin

kh-xi-ra.

Ba-t.

1907: Hip

1906-7: Hc

1906: Ch

sinh bi kho lng ngh s1)

Ba-lan thuc

Quc hi c.

Ph (c ti

12. VII. 1906:

50 000 ngi

ry-phut

tham gia).

c khi phc
cc quyn.

1907 (VIII): To

thc chin

c ca

n x pht

1907: o chnh

1907: Ph thng

tranh

Php v Nga

Xtan-a-r-

Nga.

u phiu o.

chu Phi

vi Nht.

i-l cm-pa-ni

1907: o lut

29 triu -la.

rung t Anh

(vi

1907: Hip

ngi

c ca Nga

(gip cho ch

Gh-r-r

vi Anh.

s hu nh).

v.v.).
1)

ch i ng cho cc i biu ngh vin mt s nc t sn.

V. I. L-nin

870

V "-ghen-hp"

E
Phong tro

Chin tranh

Ngoi giao

Chnh sch

Chnh sch

cng nhn v

thuc a

kinh t

cc ng x
hi ch ngha

1908 (9. VI. 08):

871

Tip theo
F
Phong tro cch
mng khng mang
tnh cht v sn

G
Phong tro dn
tc v vn
dn tc

Ci cch dn ch

1908: m st Cc-l I 1908: Ai-len i

B-o-nha.
an-mch tr li
c lp; c
thnh lp
ngh vin.

Cuc gp mt ca
-u-a VII v Nic-lai II R-ven.
1908: Hip c
Nht M v

1908: Cch mng

Th-nh-k.

Thi-bnh-dng.

1909: Hip c
c Php v

1909: Chin

Ma-rc.

lu Bc-xln v Ma-rt.
m st Phe-r
(13. X).

1910

1910: Cuc gp

1910: Nht

mt Pt-xam

thn tnh

n p cuc

(Vin-hem II v

Triu-tin.

bi cng ca

Ni-c-lai II).

1909: Lt p-un
Ha-mt.
1909: Lt quc
vng Ba-t.

1908: D lut ln
th 4 v ngi
Ba-lan (mua
cng bc).
1908: o thn
tnh B-xni-a v
Ghc-tx-g-vin.
1908: Bun-ga-ri
tuyn b c lp.
1909: Nhng u
i mi dnh
cho ch trang
tri Ai-r-len.

1910: Bri-ng

cng nhn
ng st.

1910: Ch cng
ho B-o-nha.

1910: Xung t
1910: ng lao
gia H ngh
ng dn tc
thng ng c vin v Thng
ngh vin
lp Hung.
Anh.
1910: Xo b nn
c lp ca
Phn-lan.

Ci cch
x hi

Nhng
nhn xt
khc v
ch gii

V. I. L-nin

872

V "-ghen-hp"

E
Phong tro

Chin tranh

Ngoi giao

Chnh sch

Chnh sch

cng nhn v

thuc a

kinh t

cc ng x hi
ch ngha

F
Phong tro cch
mng khng
mang tnh cht

873

Ci cch dn ch

tc

v sn

Ci cch

nhn xt

x hi

khc v

Nhng

Phong tro dn
tc v vn dn

ch gii

21. IV. 1910:

o lut (B)
v ting Phla-

1911

1911 (29.

1911: Hip

1911: Php

15. V. 11: To

IX) (18. X.

c Nga -

v Ty-

n tuyn b

1912): Chin c v Ba-t. ban-nha

tranh Thnh-k

1911: Hip

(T-ri-

c c

p-li-ten).

Php v

1912: Chin

Ma-rc.

tin trin !!
Ma-rc.

!!

trng trung
hc ( 4 tnh

Xtan-a-r-

Phla-mng).

i-l cm-

1911: Bi b (rt bt) 1911: o

pa-ni bt
hp php.

bo him

nh th khi nh
nc B-o-nha.

(ln th 1 v

1912: Ch

th 2) (8. X.17. X. 1912:

1913: Nga

tuyn chin).

xm chim

1914:

c-m-ni-a.

chu u.

lut v

ca Thng ngh
vin Anh.

Ban-cng

tranh

nhng c quyn

21. IV. 1911: Tch

tranh

Chin

mng cc

1912: D lut v t

cng ho

tr ca A-xqut.

Trung-quc.

25. V. 1912: Ci cch

bu c (s c tri
t 2 triu tng ln 6
triu).
17. VI. 1912: Ci cch
bu c Anh (quyn
ph thng u

1915

phiu).
11. IV. 1912: Chp
nhn quyn t tr i
vi Ai-r-len.

Anh.

V. I. L-nin

874

Phc tho cng

ca bng "th lm bng tng hp
cc s kin ch yu
trong lch s th gii
sau nm 1870"
I
3 I)

Cc cuc chin tranh, ngoi giao, chnh sch thuc a.

875

trch v
"thng k nng nghip ca o"
V nhng vn khc
S phn b cc thuc a
Gia cc nc quc ch ngha

t-t Hup-n. Bng thng k a l, 1916, v The Statesmans Year-Book, 1916 (=St.) (con s ly theo Hup-n)
ng u v phn chu ca n

1 II) Chnh sch kinh t ( 8).

Nghn
km2

1 III) Phong tro cng nhn v cc ng x hi ch ngha.

2 IV) Cc phong tro cch mng c m t t n h c h t
k h c v cc phong tro dn tc - dn ch khc.
2 V) Nhng ci cch dn ch,
nhng ci cch x hi.
II
1) Cc cuc chin tranh.

(Chu )
35 559

Phn chu u ca
5 452
Nga
Phn chu ca
Nga
16 637
(Chu nhng nc ch
hu ca Nga
)
(Khi-va v Bukha-ra)
271

Phn-lan: 81.4%
140 841 ngi Phn-lan
10.7% ngi
33 259 Thu-in,
ngi
Tuyc-m-ni,
ngi U-d-bch,
ngi Kic-ghi-di,
2 300 ngi Tt-gch

Ton b Nga. . . . . 22 360

176 400 43% i Nga, tc

l thuc dn tc
thng tr

2) Ngoi giao
3) Chnh sch thuc a.

4) Phong tro cng nhn v cc ng x hi ch ngha.

5) Cc phong tro cch mng (t sn), khng ch ring cc
phong tro x hi ch ngha.

Bin Ca-xpin
v h A-ran:.....
o - Hung cng
vi B-xni-a......

506
677

6) Nhng ci cch dn ch (k c nhng ci cch chng li nh

th).
7) Nhng ci cch x hi.
8) Chnh sch kinh t
cc t-rt; lut thu quan; cc hip nh thng mi;
nhng cuc chin tranh thu quan.
9) Phong tro dn tc.

Dn s
nghn
ngi

vng
Ban-cng:

Ru-ma-ni . . . . . . .

140

Bun-ga-ri. . . . . . . .

114

theo Hup-n
44.3% ???

513 90 12.0 triu ngi c,

10.0 triu ngi Hung
22.0 triu, tc l
42.8% thuc dn
tc thng tr
7 602 gn 92% l ngi
Ru-ma-ni
hi
1899
4 767 80.7% l ngi
Bun-ga-ri,
10.7% l ngi
Th-nh-k

V. I. L-nin

876

Nghn
km2

Hy-lp ( Crt)
Xa-mt1) . . . . . . .

120
0.5

Trch v "Thng k nng nghip ca o" v nhng vn khc

Dn s
nghn
ngi

Nghn
km2

4 822 Trong khu vc c

53 (trc nm 1912) c
1 850 nghn ngi
Hy-lp trong tng
s 1 980 nghn

Dn s
nghn
ngi

Phn chu c n l i :

819 330
874 598

Trung-quc 11 139

329 618

ch yu l ngi
Trung-quc, sau
l pun-ti105, ngi
Mng-c v. v.

Nht-bn. 674

72 673

ch yu l ngi
Nht (theo t in
Bch khoa ton th
99% bn a
Nht-bn l ngi
Nht)

= 93.4%
Xc-bi-a . . . . . . . . . . . .

An-ba-ni . . . . . . . . . . .

28

Mng-t-n-gr . . . . .

14

Phn chu u ca
Th-nh-k . . . . . . . . .
19 709
(chu )
55 268
(chu )

87

28

Phn chu ca
Th-nh-k . . . . . . . . . 1 767
Ton b Th-nh-k
ng u:

1 795

4 490 95.4% l ngi Xcbi-a nm 1 9 1 0

(ngha l trc
chin tranh 1912)
850 ngi An-ba-ni
(v ch th thi ??)
435 Ngi Xc-bi-a,
ngi Th-nh-k,
ngi c-na-t.

>

trong

1 891 43% l ngi Thnh-k

33% l ngi Xy-ri,
19 709 -rp
21 600
272 409

i-loan . . . . . . . . . . . 36
Ca-ra-phu-t106 . . . . . . 34
Quan-ng . . . . . . . . .
3
Triu-tin . . . . . . . . . . 218

272 409

1 645
600

52 986 = Nht-bn
19 687 = thuc
a ca Nht
72 673 = tng s

9 500

ngi Xim 1 800

8 149

3. p-ga-ni-xtan . .

624
4 450

Trungquc:
329 618

4. N-pan . . . . . . . .

154

27 049

5. -man. . . . . . . . .

212

3 000

1 000
950

356 667

1)

bng ca Hup-n th Xa-mt c coi l thuc chu

v c xp ring. Trong St. th c coi l thuc Hy-lp.

3 612
49
517
15 509

na thuc a (7 nc):
1. Ba-t . . . . . . . . .
2. Xim . . . . . . . . .

3: Nga
o +
Th-nh-k
249 390
6: cc nc
nh vng
Ban-cng 23 019

877

6. A-ra-bi c lp . . 2 279

ngi Trung-quc
1 400 v.v.
ngi p-ga-ni-xtan
351 nghn, ngi Ttgch 225 nghn v.v.
ngi Mng-c v
ngi n-.
ngi -rp, ngi
n-, ngi Ba-t,
ngi da en
...?

V. I. L-nin

878

Trch v "Thng k nng nghip ca o" v nhng vn khc

Dn s
nghn
km2

7 Cc t thuc Anh
2

H-lan

Php
5

B-o-nha
3

c2)
1
1 cc t thuc M
(Phi-lp-pin)

S lng gn ng ca
cc nc (etwa)

trong
4)
n- 315 961
Xy-lan 4 263

5 265 324 879

37 717
1 521
17 267 gn 98% dn bn x
803
980
23
209 = 389 900 = cc
0.6
thuc a ca cc nc
chu u chu .
296
8 938 + 19 687 = thuc a
ca Nht
819 330 409 677= cc thuc
+
a chu
356 667 = na thuc a
52 986 = Nht-bn
819 330

Chu Phi:
Cc t thuc Php ........

9 660

38 500

An-gi-ri..........................

575

5 564

85.8% ngi -rp v.v.

Lin bang Nam Phi

Ni-gi-ri-a ......................
B bin vng ................
Dan-di-ba .....................
Cc nc khc ..............
Ai-cp ...........................
+ Xi-nai ........................
+ Ta-xt3)
Cng-g thuc B ............
cc t thuc c ............
cc t thuc B-o-nha
cc t thuc .................
T-ri-p-li-ten ..............
-ri-t-r v X-ma-li ...
cc t thuc Ty-ban-nha
Ma-rc (Tan-gi) ..............
A-bt-xi-ni ........................
Li-b-ri-a ..........................
Ba h (St, Tan-ga-ni-i-ca v
Ni-a-xa) ............................

125

1 957

Ma-rc .............................

500

5 000

5 352

21 895

Ty Phi v chu Phi

xch o............................
ng Phi ........................

714

Cc t thuc Anh ..........

3 635

88.4% dn bn x
Chu Phi:
cc thuc a
ca Php
cc thuc a
ca Anh

38 500
51 660

51 660

Giao chu 0.5 v 192 nghn + Thin-tn 0.1 v 17 nghn

n- thuc Anh, nm 1911, c hn 100 b lc; trong s
313.3 triu: 74% l ngi n- A-ri-en.
2)
4)

2 365
2 707
2 070
1 590
1 100
490
560
0.6
1 120
95
87

15 003
11 527
8 352
1 368
723
645
589
60
8 000
1 500

136 559

8.9% ngi Php

Tuy-ni-di .........................

1 222
869
309
2
3 788
3 485
59
0.3

Dn s
nghn
ngi
6 212 cc thuc
17 471
a khc
36 839
1 502 na thuc a
9 560
199
136 559
11 507
92.7% ngi Ai-cp
14 726
31
12

nghn
km2

nghn
ngi

879

Ngi da en v cc
dn tc nh
36 839

tt c cc
thuc a
chu Phi
=126 999

ch yu l ngi -rp,
9 560 = na thuc a;
tt c phn cn li
chu Phi = thuc a

3)

Hup-n coi Xi-nai l thuc chu , Ta-xt thuc chu u

v k h n g coi Ai-cp l t thuc Anh, St. coi Ai-cp l t
thuc Anh.
(Ty u + Anh + Nht

khng c c thuc na thuc a

9 560 chu
thuc a
a
Phi
1871 1876 6
- (8 trong s 14)
11
- (3 trong s 14)
356 667 chu
1914 1916 366 227
3 + 7 = 10 nc
c v chu i-dng
= tt c l na
6 675
Cc t thuc Anh: . . . . . . . . 8 261
thuc a

880

V. I. L-nin

nghn
km2
Lin bang c .
Tn Ty-lan .
Cc o Phi-gi
cc t thuc c

H-lan

M
Ha-oai
Tu-tu-i-la
Gu-am
cc t thuc Php
cc o khng b chim

7 704
271
19
245
395
17.4
16.7
0.2
0.5
23
13

Dn s
nghn
ngi
4 922
1 085
154
641
240
228
208
7
13
81

nghn
km2

82.3% ngi c
69.7% ngi Tn Ty-lan

Tng s c v
7 865
8 955
P-li-n-di-a:
409 677
Chu
126 999
Chu Phi
250
Chu u
12 306
Chu M
ton b thuc a cng li 557 097
Ty u:
548 64 926
1. c..............................

2. Anh .............................
k c cc thuc a chu
u l Gi-bran-ta, Man-t,
G-tx v C-mi-n ........
3. Php ...........................

318

(0.3
536

250)
39 602

4. ..................................
5. Ty-ban-nha................
(+ qun o Ca-na-ri-a
v Pr-di-i-t)

287
504

35 598
20 366

2)

Trch v "Thng k nng nghip ca o" v nhng vn khc

46 813

92.5% ngi c. Gn
5 tr. dn tc ngoi bang
5.47%
ngi Ba-lan
0.37
ngi Php
ngi an-mch 0.25
Dn x An-da-x - Lo-ren =
1 874 nghn
95% ni ting Anh
Ai-r-len: 83 nghn km2,
dn s: 4 375 nghn =
4.4 tr.
93.7% ngi Php2)
NB
ngi 1.3%2)
99.1% ngi
96.6% ngi Ty-ban-nha

6. B ..

29

7. H-lan
(+ ven bin)
8. B-o-nha (+ qun o
A-xo v Ma-y-ra)
9. Thu-in

34
7
92
448

881

Dn s
nghn
ngi
7 571 43.4% ngi Phlamng(3)
38.1 ngi Php
81.5% ch xt theo ting
ni thi
53% ngi Phla-mng
6 213 98.8% ngi H-lan

5 960 99.5% ngi B-onha

5 639 99.4% ngi Thuin ngi Phn-lan
25 nghn
ngi Lp-p 7 nghn
2 860 96.3% ngi anmch ( s i n h r a

10. an-mch (+ qun o

Pha-re-r v Ai-len)

145

11. Na-uy
12. Lc-xm-bua
13. M-na-c

323
2
0.001

2 358 98.9% ngi Na-uy

ngi
c
260 93.1%
23 (ngi , ngi Php
v.v.)

14. Xanh Maranh

15. Lch-ten-stn
16. An-o-ra

0.06
0.1
0.4

11 (ngi )
11 (ngi c)
5 (ngi Ty-ban-nha)

41

3 765 69% ngi c

21.1 ngi Php
98.1%
8.0 ngi
31%? cc dn tc khc

an-mch)

= 310

+ 21)

17. T h y - s

S liu cho nm 1881.

T n g s T y u

242 161

V. I. L-nin

882

Trch v "Thng k nng nghip ca o" v nhng vn khc

Hup-n cn b sung thm Ta-xt (vo Ai-cp). Ti xp

Ta-xt vo Ai-cp, chu Phi. (3) B 43.4% s dn ch ni c
ting Phla-mng v 38.1% ch ni c ting Php. Ergo,
khong: 43.4% ca 81.5 = 53.2 ngi Phla-mng trong dn chng.

Dn s
nghn (nghn
km2 ngi)

1)

Ty u:
17 5 nc nh xu = 12
Trong s cc nc : khng c thuc a (9. 11. 17) ngha l 3
9 c thuc a

Khu knh o Pana-ma

1
63
Poc-to Ri-c
9
1 184
Tng s M:
100 149 (1783)
Bra-xin
8 497 24 908 (1829) 40%
55.9%
M-hi-c
c-hen-ti-na

1 985
2 950

P-ru

1 834

C-lum-bi-a

1 206

Nm 1876 s nc khng c thuc a (1. 4. 6. 9. 11. 17) ngha l 6

6 c thuc a
Khng c thuc a: Thu-in .........................

5.6 triu dn

an-mch ...................

2.9

Na-uy .........................

2.3

Thu-s .......................

3.8

14.6
Chi-l

758

Chu M:
nghn
km2
M
(khng k Ha-oai)

+ cc h v ven bin

9 369

241

Dn s
(nghn ngi)
98 902

V-n-du--la

74.3% ngi M
88.7% ngi da trng
74.3% ngi M
14.4% ngi qu
nc ngoi
10.8% ngi da en
v ngi lai da en
0.3% ngi da

883

Ha-i-ti (phn pha

Ty o Ha-i-ti)
Cu-ba

B-li-vi-a

1 020

29
114

1 470

trong ct ny l nm
ginh c c lp
ngi da trng
ngi da , ngi lai v
cc loi ngi khc
15 502 (1823) 99.3% ngi M-hi-c
7 468 (1810) 78.5% ngi c-hen-ti-na,
16% ngi Php, ngi Tyban-nha v ngi
5 580 (1821) 86.4% ngi da , ngi lai,
ngi da en
12% ngi da trng
5 071 (1819) 10% ngi da trng
90% ngi lai, ngi da en,
ngi da .
3 505 (1820)
ngi da trng sinh
thuc a, ngi lai v
cc loi ngi khc
2 756 (1811) 99% ngi lai da en
1%
ngi da trng sinh
thuc a
2 500 (1820) 90% ngi da en
2 469 (1902) 66.4% ngi da trng
33% ngi da en, ngi lai
da en.
2 521 (1825) 77.8% ngi da , ngi lai v
cc loi ngi khc
12.8% ngi da trng

V. I. L-nin

884

Goa-t-ma-la

nghn
km2

Dn s
(nghn
ngi)

113

2 119

nghn
km2
(1821) 65%
35%

-cu-a-o

307

1 500

Trch v "Thng k nng nghip ca o" v nhng vn khc

ngi La-i-n
ngi da

(1822) 53%

ngi da , ngi da
en v cc loi ngi
khc

33%

ngi Ty-ban-nha v
ngi lai

10 4311)
8 075

Niu-phao-len v La-brao
Qun o Ty n

129
32

245
1 752

Guy-an

234

305

22

41

17

24

91
130

460
141

U-ru-goay

187

279

(1828)

ngi da trng v
ngi lai.
ngi nc ngoi 181
nghn

Xan-va-o

21

1 226

(1821)

ch yu l ngi lai v
ngi da en

Pa-ra-goay

253

752

(1811) >90%

ngi da trng v
ngi lai

Hn-u-rt
Qun o Phan-clen-
v Bc-mt

Cng ho Xan
-min-g

48

708

(1843)

ch yu l ngi da
trng sinh thuc a
v ngi lai da en.

Cc t thuc Php
Cc t thuc H-lan

Hn-u-rt

115

Ni-ca-ra-goa

128

566
460

(1821) 95%
(1821) 99%

1%

Dn s
(nghn
ngi)

8 962
8 528

Cc t thuc Anh
Ca-na-a

ngi da v ngi
lai
ngi da , ngi da
en v cc loi ngi
khc
ngi u

C-xta- Ri-ca

48

411

(1821) 99.5%

ngi da trng sinh

thuc a, ngi da
, ngi da en.

Pa-na-ma

86

364

(1903)

gn 9/10 ngi lai,

ngi da en v ngi
da

Ty n thuc
an-mch

885

0.3

27

Ton b
39 977
chu M:
M .....
ton b thuc a
phn chu M cn li

192 873
98 902
12 306
81 665

t 1763 thuc Anh

54% ngi ng-glxc-xng
28.5% ngi Php
1.5% ngi da
t 1713 thuc Anh
Ha-mai-ca
t 1494 thuc Ty-bannha
t 1659 thuc Anh
t 1667 thuc H-lan
t 1803 thuc Anh
t 1786 thuc Anh
qun o Phan-clen-
t 1883 thuc Anh
1674 thuc Php
1667 thuc H-lan
Tt c thuc a
chu M:
ca Anh:
10 431
ca Php
460
ca H-lan
141
ca an-mch
27
ca M

63
1 184
12 306

1)

Ca Hup-n l nh vy.

V. I. L-nin

886

Cc
S lng
loi: Nhm cc nc:
cc nc
Ty u

(12) 17

Trch v "Thng k nng nghip ca o" v nhng vn khc

Dn s
triu

% dn tc
b p bc

242

7%

(1916) C c t h u c a (dn s tnh theo nghn)

Thi i nhng
phong tro dn
tc v dn ch

Chu
Chu
Chu
u
Phi

1789
(1789 1848)
1566 (*) 1871

I
Hp
chng
quc M
Nht

1 19
1

ng u v
phn chu
ca n
Nam v Trung
chu M
Na thuc a

II

III
Thuc a
Tng s

99
53

394 11% 7%
0%

1 7 8 3 1865
1871
(1848.)

272

53%

1 9 0 5 . 19091)

20
10

82
366

?
?

(1823 1911)2)

?
khong
(60) ?
(118)

557
1671

100%

1911

1)

(?) th k 201)

ca Anh
ca Php

km2

ca H-lan
ca B-o-nha
ca c
(c)
ca M
ca Nht
ca an-mch
ca B
ca
ca Ty-ban-nha

dn s

393 895
56 508
450 403

Chu Phi ......................... 29 888 ............................ 136 438

Chu M ......................... 39 977 ............................ 192 873
c ...................................... 8 954 ................................7 865
Cc vng hai cc ............ 12 669 .................................... 15

1)
2)

Xem tp ny, tr. 889.

Nh trn, tr. 882 - 885.

Tng
cng

37 717
980

8 352

240

141

38 098
9 332

209 11 527

8 938

19 687

15 003

1 368

589

641
228

1 247

27

12 377
10 413
19 687
27
15 003
1 368

Dn s (tnh
theo nghn)

Chu u ............................ 9 977 ............................... 459 261

145 917

Chu
M

khng c
thuc a
vo nm
1871

6000
nm 1876

Chu ................................ 44 450 ............................... 874 928

Ton b tri t:

250 324 879 51 660 6 675 10 431 393 895

17 267 38 500
81
460 56 5081)

(*) 1566 = bc u ca cch mng H-lan

Ton b tri t:
(nghn)

887

1 671 380

1)

1. Anh
2. Php
3. H-lan
4. B-o-nha
5. c
6. M
7. Nht
8. an-mch
9. B
10.
11. Ty-ban-nha
Ton b thuc a:

Trong bn tho l nh vy.

393 895
56 508
38 098
9 332
12 377
10 413
19 687
27
15 003
1 368
589
557 297

589

V. I. L-nin

888

Trch v "Thng k nng nghip ca o" v nhng vn khc

Tng s thuc a = 557 tr.

na thuc a
= 366

Trong n-
320 tr.

Trung-quc
330

Tng cng . 923

Trung-quc + n-

Bc tranh phn chia th gii

(cn c vo s pht trin dn tc)

650

78.7
40.0
32.5
10.0?

1. Anh
2. Php
3. c
4. M .

47
40
65
100

394
56
12.5
10.4

842%
141%
20%
10%

161.2
I-tsi-khani-an
142)

= ph thuc
v ti chnh

1)
2)

Xem tp ny, tr. 321.

Nh trn, tr. 316.

9.0
4.9
17.6
30.2

65%

()

()

na

Thuc a

thuc

v cc nc

v chnh

c lp v

(Trung-

ph
t h u c v

tr

chnh tr

quc

chnh tr

(4)
250

500

= ph thuc v
ti chnh +
mt phn v
chnh tr

350

300

= ph thuc v
ti chnh v
chnh tr

207.8
63.5
67.9
412.7

250
Nin i (thi i)
ca cc phong tro
dn tc dn ch - t
sn ln:

252 473

Cc nc
c thuc
a khc 129 84
381 557

3
4
2
1

()
Cc nc

ti chnh v ti chnh,

c-t-n
11)
75
60
44
179

()
Cc nc

c lp v ph thuc

Chiu di ng st (chnh
quc + thuc a) nghn km

Sn lng gang triu tn

Th t xp theo s pht trin

ca ch ngha t bn

(triu)

% thuc a so vi dn s

Thuc a ca h

(4) nc
giu
nht:

Dn s ca h

Hin nay (XII. 1916) an-mch khng cn nm trong s cc

nc c thuc a (? cn Ai-len [cng mt dn tc]).
Trong s 10 nc c thuc a, c 5 nc mi c thuc a
NB sau nm 1871.

T phrng t bn
nc ngoi
(1913)

889

250

300

350

+ 750 =

1 650

1649

1789
1848

1848

(1871)

1905

1911

Th k 20

= khng < 1 6 0 (??) t phrng t bn nc ngoi. Khng

di 3 0 0 t phrng!!
)

4 nc: Anh + c + Php + M = 252 triu dn.

H c: 473 triu dn thuc a

890

V. I. L-nin

) 128 triu ng u (Nga + o

+ Th-nh-k)

891

129 triu cc nc nh Ty u

Cc

144 triu cc
nc ph thuc
84 triu thuc
a
228

257
50 Nht
307 + phn Nam chu M v Trung chu M
() Trung-quc + phn na thuc a.
() 557 thuc a + 144 = 701 triu cc nc ph thuc + phn
Nam chu M v Trung chu M + phn na thuc a.

liu

ba-t

107

Mc lc
-moc-nhi [1 - 4]
I--g

[5 - 11]

-moc-nhi. "Vn Ba-t

V chin tranh"
G. - m o c - n h i . Vn Ba-t v chin tranh.
Pa-ri., 1916.
((Tc gi l c vn lut php ca chnh ph Ba-t v l
gio s trng khoa hc chnh tr T-h-ran. ng l tc gi
ca nhiu cng trnh v cc bi bo v Ba-t vit c bng
ting Ba-t v c bng ting Php.))
Cun sch ny ht sc b ch vi t cch l bc tranh miu
t tnh trng tht l thm hi ca Ba-t l nc b ba trc ht
l ba cng quc ln: Nga, Anh, c lm nhc mt cch v
lim s nht v cp bc. Tt nhin, tc gi hon ton l mt
nh yu nc ngi Php. Cun sch li cng b ch ch
ng ta buc phi vch ra mt cch thng tay s u tn c
nht g i a N g a v A n h .
V hnh thc, Ba-t gi thi trung lp trong cuc
chin tranh ny. Trn thc t, mt bn l ngi Nga v

892

V. I. L-nin

V cc t liu v Ba-t

ngi Anh, v bn kia l ngi Th-nh-k v ngi c,

nh nhau trn lnh th Ba-t v cp bc Ba-t.
tr. 227: 27. VIII. 1915, vin ph lnh s c
Su-n-man cng kch lnh s Nga v Anh,
v.v..

NB!!

ph lc cun sch c mt bn Ba-t ch r nhng khu

vc nh hng ca Nga v Anh.
Hip c Nga - Anh (nm 1907) v vic phn chia phm vi
nh hng ca hai cng quc Ba-t khng lm cho h hi
lng (vic thc hin (hip c nm 1907) khng t c mc
ch ca n (67)), s u v nghi ng ln nhau (s knh
ch Anh - Nga, tr. 64 v passim) vn tip din. c li dng
iu , v hip c ca c vi Nga (cuc gp mt Ptxam, nm 1910) l mt thng li ca nn ngoi giao c
(tr. 57) mt m mu chia Ba-t gia c v Nga. Chng ta
s chia nhau Ba-t v gt b Anh (57) -moc-nhi gii
thch ni dung (hay ni ng hn l ngha v thc cht) ca
hip c nh vy.
Ch ngha quc Anh - n (tr. 65 v cc trang khc).
Trn thc t, ngay c vng trung lp (trong nc Ba-t)
Anh hnh ng nh ch nhn, v cuc u tranh vi Nga
vn tip din.
Tt c nhng g quan trng trong nc, k t chnh ph tr
i, u hot ng di s bo tr ca Nga, c hoc Anh (78).
ng thng trch dn cun S bp nght Ba-t
ca Moc-gan S u - x t . Niu-Oc, 1912. Ngi Nga
bt ng ta phi ra i (11. I. 1912) v ng ta c cung
cch c ti. Ngi Anh bo v ng ta nhng
khng bo v ni. Tc gi gi cun sch ca ng
ny l cun sch cay ng (cun sch cay ng
chng li Ba-t, Nga, Anh v c (86)) v ni rng ng

893

ny khng hiu tnh hnh, ng ta khng phi l nh

ngoi giao (mt nh ngoi giao ti (85)).
Cc cng quc ngoi bang, nu khng c Nga hoc Anh
ng , th khng th c c mt t nhng no Ba-t (80).
(Chng ta, nhng ngi Php) khi tnh ton, s khng qun
Xy-ri (82)
Cc lnh s (ca c ba cng quc ln) tin hnh nhng m
mu v lim s, mua chuc cc b phi, khch ng u tranh,
hnh ng in cung ca cc lnh s (tr. 110 v cc trang
khc), bc hi cc i s n ho, v.v. (tr. 89 v cc trang khc
vit v nc Nga).
Vic kim sot nn ti chnh quc gia,
iu m h mun t c, tr thnh
cng thc mi ca ch bo h ngu
NB!
Din t hay! trang, mt cng thc ht sc hp thi trong
lc ny (93, ch gii).
Ch ngha quc Nga (tr. 120 v cc trang
NB
khc)
T nhng ng st Giun-pha - Tp-rt - R-dai- - Th-ran c trao ngy 24 thng Ging - 6 thng Hai 1913 cho
ngn hng chit khu Nga T-h-ran (168)
T 1912 1914, s knh ch gia Nga v Anh Ba-t vn
tip din di cng cc hnh thc y (196).
Cng cn c vn c tho lun rt gay gt v tuyn
ng st ln xuyn Ba-t Trn lnh vc ny, c kho
lo li dng s knh ch Nga - Anh m chnh ph Ba-t duy tr
mt cch khn kho. Cng trn lnh vc ny, nhng li ch ca
Php cho ti nay vn b ph thuc vo nhng m mu b mt
ca mt s nhm ti chnh (262)...
Ngy 24 thng Chp (1915 hay 1914? ) qu bom ng
l phi git hi cc cng s Nga, Php, B v Anh, n
T-h-ran, nhng v mu st khng thnh cng, v

894

V. I. L-nin

qu bom git cht mt trong nhng ngi tham gia v

m mu do b l c - Th-nh-k t chc. Phi on ngoi
giao c khng nn ch, h tuyn m thm 1000 tn ph, tr
cng mi thng 90 phrng mt tn v cp v kh cho chng.
Nhng tn ny vi vng bn ht sng n v cun gi chun
mt (273).
Cuc hp ngy 23. XI. 1910 Mt-xc-va ca cc
nh cng nghip Nga phn i ng st xuyn
sic!!
Ba-t, v tuyn ng s to iu kin thun li cho
s cnh tranh ca Anh v c (266 - 267).
(Hin
nay, nm 1915, Ba-t) khng cn c khu
NB
vc nh hng na, by gi ngi Nga v ngi Anh
i qua i li khu vc ca nhau truy lng ngi
c. 300 lnh C-dc ri M-st ui theo 4 s
quan c v 83 ngi Ba-kh-ti-a va ri khi thnh
NB
ph ny v i v pha p-ga-ni-xtan l ni h nh t
chc mt cuc khi ngha (296).
V.v. v .v.v..
C nhng con s v thng mi Ba-t
ton b doanh s l 628 triu cran (= 0.45 phrng)
1) Nga 63% ton b thng mi (tr. 247)
2) Anh 25%
3) Th-nh-k 9%
4) c (24 triu cran)
5) Php(11)
6)
I--g. "ba-t v vn ba-t"
Gio s tin s T. I--g (Ham-buc). Ba-t v vn Ba-t.
Vy-ma, 1916. (T sch phng ng ca c. Nh xut
bn Eng-xt Gic-kh, XIV) (179 tr.).

V cc t liu v Ba-t

895

NB: Quyn ny tt hn quyn trc.

Mt quyn sch rt tt, chi tit, r rng, trnh by chnh
xc, thng trch dn cc ti liu. Mt bn rt tt v Bat, cc khu vc nh hng ca Nga v Anh. D nhin, tc gi
l mt tn quc u gi.
Dn cun sch ca mt nh yu nc Ba-t cun
Ba-t v chin tranh chu u xut bn lc sch ca I-g c a in. (Gi bao nhiu? Ni xut bn?)
nhiu ch khc nhau, ng ta li trch dn C c - d n. Bat. Lun-n, 1892. 2 tp.
Cun sch bt u bng mt on trch dn Li di chc ca
Pi-e i m ng ta ni l Na-p-l-ng I c cho chp
di dng cng nm 1812 khi ng ta cn chun b tinh thn
cho chin dch chng Nga (tr. 9).
1722 - 3: Pi-e i chim c-ben, Ba-cu, Re-st v phn ln
Ghi-li-an (mt tnh pha Ty Bc Ba-t, gn bin Caxpin).
1735 Ghi-li-an, c-ben, Ba-cu li c tr cho Ba-t.
1802 Gru-di-a tr thnh mt tnh ca Nga.
1800 Na-p-l-ng I cng vi Pa-ven I t k hoch tn cng
n-.
1807 on i biu qun s ca Na-p-l-ng I Ba-t (70 s
quan v cc loi nhn vin khc, ng u l tng GcNB

a-n).
1808 Anh c sang Ba-t mt i s c bit; Anh gip Ba-t
trong cuc chin tranh chng li Nga.
1813 Ba-t tht bi trong cuc chin tranh vi Nga. Ho c
Gu-li-xtan. Ba-t nhng c-ben, Ba-cu, v.v. v v.v..
Ba-t cam oan khng duy tr nhng chin hm trn
bin Ca-xpin.
1814 Hip c ca Anh vi Ba-t: lin minh t v v tin
cng (13)

896

V. I. L-nin

1825 Chin tranh ca Ba-t vi Nga (l nc li cun Bat vo chin tranh nh kiu Anh li cun nhng
ngi B-e nm 1899 vy).
Anh la gt Ba-t: iu ny tc gi ni khng
nm trong hip c ca chng ta!!
1828 Ba-t thua trong cuc chin tranh vi Nga. Ho c
Tuyc-kman-tsai (Ba-t nhng Na-khi-tse-van, -ri-van
v nhng ni khc); 31/2 triu li-vr xtc-linh tin bi
thng chin tranh.
1890 Anh (mt cng ty ca Anh) c t nhng nm c
quyn v thuc l trong 50 nm lin, vi gi phi tr l
300 000 mc + 1/4 li nhun rng.
Mt cng ty c vn 13 triu mc, sau khi tr ht
mt v
cc khon, thu c mt li nhun rng l 71/2
d hay !!
triu, tc l > 50% (tr. 17).
Nhng cuc bo ng ca nhn dn v nhng l do etc.
(hng trm ngi b thit mng!! tr. 17) nm 1892, chnh
ph Ba-t chuc li t nhng vi s tin l 10 triu mc (!!).
10 triu ny l vay ca Anh vi li sut 6%!!!
5 thng Tm 1906. Vua Ba-t ha vi nhn dn l s ban
hnh hin php v thit lp ngh vin.
1909. Do yu cu ca Anh, Ba-t trc xut i din ca Nga
l Hc-tvch (phn Hc-tvch), ngi by mu lp k
mt cch v lim s nht etc. (y c chuyn sang B-grt, y l mt trong nhng k ch mu trong v
m hi thn vng k v v phu nhn, tr. 21).
23. VI. 1908. o chnh Ba-t. Vi s gip ca Li-akhp, ngh vin b gii tn.
31. V. 13. VI. 1908 Bc th ca Li-a-khp gi b
Tng tham mu qun khu Cp-ca-d (nguyn vn),
trch trong sch ca B r a u - n . C c h m n g

V cc t liu v Ba-t

B a - t 1 9 0 5 / 9 . Kem-brt, 1910, tr. 222. Mt k

hoch v s n h t ca lc lng phn cch mng

897

NB

Ba-t, k hoch mua chuc, tn st etc. ((tr. 26 28

trong tc phm ca I--g)).
29. XI. 1911 Ti hu th (th 2) ca Nga (gi Ba-t): trc xut
Moc-gan Su-xt v.v..
Nc Nga khng ngng tin trin A-dc-bai-gian. (Khi cng
tuyn ng st t Giun-pha n Tp-rt.)
Hng lot on trch dn Brau-n v s cp bc v lim
s nht v thi bo ngc ca lnh C-dc (38 v
tip) Nhng lnh C-dc treo c cc thy tu Hi gio
(41) v.v.!!
Th ca mt ngi Php cng v vic ny ( S i c l e ,
1 1 . I . 1 9 1 0 ) tr. 39.
Cnh st Thu-in c gi n gi trt t (42).
1914 Ngi Nga chuyn nng dn Nga n nh c A-dcbai-gian
Ba-t, chng c c gii cng chc hin i ln
tin nong (49). Vic thu thu th em cho bao thu.
Trch M o c - g a n S u - x t . S bp nght Ba-t.
NB
1912. ((Trong phin hp ca Hi ng b trng,
Moc-gan t co mt b trng tham 83 000 tman = 332 000 mc. Tr li: ti khng bit chuyn
, y l vin th k ring ca ti tham !))
Cc vin chc thu quan ngi B cng lm nh th (N-x
tu mt lu i bng tin kim c Ba-t (53)).
Ba-t = 1 645 000 km2.
Dn s 4 triu (c l th) (10 triu l mt con s phng
i, tr. 60).

898

V. I. L-nin

V cc t liu v Ba-t

1900/1
60.2 tr. mc
119.4
= 179.6

Thng mi ca Ba-t: xut

nhp

trong

Ba-t nhp ca c
Nga
quc Anh
Php
Th-nh-k
Ba-t xut sang c
Nga
quc Anh
Php
Th-nh-k

Nga
Anh

0.9 (tr. mc)

45.5
50.1
9.5
5
0.07
35.3 _________
10.2 _________
2.6 _________
7.2 _________

1912/3
165.8
215.7
381.5
62.7%
20.9%
83.6%
4.6
131.6
60.0
4.4
9.5
7.8
120.0
20.3
1.9
15.3

Nga coi Ba-t l lnh th ca mnh v khng cho php t

do qu cnh qua Ba-t (67)
Cch ln trnh chuyn : gi bu kin:
(tr. 68 9)

tng s
trong c
1904
10
1
1913 384 368
193 816 ! !

Nga th cm chuyn ch cc bu kin t ngy 1.

II.
1914,
nhng tt c cc cng quc u phn i
NB!!
chuyn (c Anh v Php) v Nga nh nhng b
(tr. 70 - 71).
Nm 1902, Nga k hip nh thng mi vi Ba-t, bo
m c mt th trng tiu th ng, du ho v.v. ca
mnh (71)
Moc-gan Su-xt ni rng biu gi y l v cng tai hi cho
Ba-t v c li cho Nga (73) (tr. 270 trong cun sch ca Suxt)

899

Nh vy, Nga bo m cho mnh c quyn (74)

Bc Ba-t, buc ngi Ba-t phi mua nhng hng km !!
phm cht bng mt gi t gp ba!!
Cuc u tranh ginh nh hng Ba-t: trng hc (ca
Nga, Php, c), bnh vin (ca Nga, Anh, c) etc. Cc hiu
thuc ca c, cng ty bun bn thm (89).
S xm chim ca Nga Trung t 1861 n ht 1891 (s
liu nm 1911)

(1869 - 1873)

nm 1884

Mc-v

Vng Da-ca-xpin
Bu-kha-ra
(1873) Khi-va
X-r - a-ri-a
(1875 6) Phe-r-ga-na
Xa-ma-r-can-

km2

dn s

598 090
203 430
67 430
489 240
142 790
87 560

451 000
1 500 000
800 000
1 874 000
2 069 000
1 184 000

1 588 540

7 878 000

5. V. 1 9 0 3 din vn ca hun tc L - m i n h - t n
Thng ngh vin (tr. 100 v cc trang tip) (chng li
nc Nga: chng ti rt cn vnh Ba-t n l bc tng
bo v bin gii n-)
idem din vn ca hun tc E n - l n - b - r :
Ti thch thy Nga Cn-xtan-ti-n-pn hn l
NB
thy mt kho v kh chu u trn b vnh Ba-t (111).
Hip c Nga - Anh 31. VIII.
1 9 0 7 (vn bn: tr. 114 v cc trang tip) (hip c Nga - Anh
v vic phn chia)
Khu vc ca Nga 790 000 km2

Anh 355 000 (tr. 119)

Thng ip ca cc i s A n h v Nga gi Ba-t
(ngy 18. II. 1912) tr. 124 v cc trang tip cho
7%
bit mi nc s cho vay 100 000 li-vr xtc-linh vi li
sut 7% !!! v.v. D nhin, cc b trng, tay sai ca
Nga, u n g ! !

900

V. I. L-nin

Hip c Pt-xam ngy 19. VIII. 1911 (vn bn: 130 v

cc trang tip). c cng nhn khu vc ca Nga Ba-t, Nga
ng khng ngn cn v tuyn ng st Bt-a.
Din vn ca th tng Quc hi c (10. XII. 1910)
cng v chuyn
Nga chia vi Anh, sau
bo tr ln nhau!!
li cng c bo tr ln
nhau!!
c th cn ng vo Ba-t v vo n-, ch
bun bn thi, tt nhin l ch th thi!! con ng Bt-a
tn cng vnh Ba-t, iu khng tin cht no, Anh c
th ng ca vnh y. Phi lm sao cho con ng ny tn
cng Ben- - p-bt (!!)
Trn thc t, -man nm trong tay Anh (tr. 144).
Tp-rt (220 000 dn). Thng mi (1906/7)
xut khu 23.4 tr. mc
nhp khu 30.9
trong
Nga
34.0%
Anh
31
o
10
Th-nh-k 4.2
Php
3

5.6
c
4.5
= 92.3 (tr. 150)

(Theo ng ta, iu ny khng ph hp vi lc lng

thng mi ca c.)
M a h 1914: hip c v vic phn chia cc tuyn ng
Tiu .
Php c 4 5 2 2 km ng Th-nh-k
(tr. 151)!!
c 4 9 0 0 km
p-ga-ni-xtan vng ton ni

V cc t liu v Ba-t

901

624 000 km2. 4 450 000 dn. Hon ton c l p t r n

d a n h n g h a . Trn thc t, ton b chnh sch i ngoi
nm trong tay Anh; quc vng do Anh tr lng. Theo hip
c ca Nga vi Anh (31. VIII. 1907), Anh tha nhn quyn t
do bun bn p-ga-ni-xtan v Nga tha nhn rng p-ga-nixtan nm ngoi phm vi nh hng ca Nga.
Ngi Anh thm ch khng cho ngi nc ngoi t
chn!! vo p-ga-ni-xtan (!! tr. 154).
ng v mt qun s m ni, ngi p-ga-ni-xtan tuyt
nhin khng phi l nhng i th m ngi ta c th coi
thng c (157).
Anh i x vi h v cng thn trng:
Ngi ta thy l s khn ngoan ca chnh sch
qu m bc nhung ca Anh, v tht ra, ngi Anh
NB
khng th no i x vi ai mt cch chu o hn, thn
trng hn ci cch h i x vi ng ta (quc
vng ca p-ga-ni-xtan) (158).
Tuc-k-xtan (= Trung ). Cc vng U-ran, Tuc-gai, c-mlin-xc, X-mi-pa-la-tin-xc, Phe-r-ga-na, Xa-ma-r-can, X-mi-r-tsen-xc, X-r - a-ri-a, Da-ca-xpin (tr. 161)
3 488 530 km2 v 10 957 400
+ Khi-va v Bu-kha-ra
= 3 760 000 km2. 131/4 triu dn.
Hu nh ton dn theo o Hi.
S qun c bit ca cc nc , nht l ca
vng Kic-ghi-di, hin nay ang n triu nh ca
bn nc ng minh v cc nc trung lp khiu
ni v ch p bc ca Nga v i c gii phng khi
ch p bc ca Nga v khi phc li cc quc gia c
ca mnh (162).
V Tuc-k-xtan, ng ta ni, hy xem bo co
(ca Cri-v-s-in chng?) dch sang ting c v

NB

902

V. I. L-nin

T u c - k - x t a n t h u c N g a , bo co ca lnh
s B (Vn tp lnh s ca B, Bruy-xen, tp 160,
NB
1912).
Hip c ca Nga vi Anh v T y - t n g (cng thi gian
y, 1907) c hai bn u cng nhn ch quyn ca Trungquc (vn bn, tr. 169), s bt kh xm phm v lnh th ca
Ty-tng etc. etc. (h chuyn cuc u tranh ginh Ty-tng
sang cho triu nh Bc-kinh)
Vn ng st Bt-a tr thnh vn Ba-t (173)
B-lt-gi-xtan l mt nc c lp v hnh thc. y, Anh c
tuyn ng st v 200 i-c dc theo c hai pha ca
lnh th Anh (thu!!). C nc gi mi quan h
hu ngh v lin minh bn cht nht vi Anh v d
!!
nhin l (nc ny) trao ton b chnh sch i
ngoi vo tay h (Anh), nhng v cc mt khc th vn
l nh nc bn x c lp nh p-ga-ni-xtan hoc
N-pan vy (174 - 5).
Kt lun ca tc gi:
Ngc li vi iu (khc vi hai nc
c c l Anh v Nga) nguyn vng duy nht
ca c l khng mun bin thnh mt lc
lng th ba ng gia hai anh em Nga v
ha ha !!!
Anh, trong nhng hon cnh no ,
khng b tn cng y t c hai pha; nhng
cng ging nh trong mi hon cnh tng t
ch l
nh vy (Th-nh-k, Ma-rc), mc ch ca
c ch l ch mun nc Ba-t l nc c
lp v hng mnh, tt c u c quyn nh
nhau,
v trong trng hp tt nht th u
!!!
tin cho c mt cht (176)

V cc t liu v Ba-t

903

c nhp vo
Th-nh-k

!!

Th-nh-k
xut khu
sang c
1882 5.9 1.2 triu mc
1887 12 3.2
1891 37 13.8
1900 34.4 30.5
1912 98.4 74.0 (tr. 179)

17. VII. 1914: H ngh vin Anh thng qua (vi 254
phiu > 18) ngh ca chnh ph v vic mua ht c phiu
ca Cng ty du ho Anh - Ba-t (nhng ngun du la
phong ph trn sng Ca-run). Tc gi so snh vic ny vi
vic mua c phiu Xuy-.
tr. 158 - 9: Di chc ca quc vng c ca p-gani-xtan (p-ua Ra-man): phi c gng lp lin minh
NB
Ba-t, Th-nh-k v p-ga-ni-xtan bo v ton b
th gii Hi gio chng li nc Nga

904

V. I. L-nin

905

Nhng on ghi chp lt vt

1912 - 1916

Ghi chp trong nhng nm 1912 1916 bng ting Nga, c, Anh,
Php v bng nhiu th ting
khc
In ln u trong nhng nm
1936 - 1937 trong cc Vn tp
L-nin, t. XXIX, XXX

Theo ng cc bn tho
Nhng ghi chp bng ting nc
ngoi c dch ra ting Vit.

906

V. I. L-nin

907

cng bi bo v cc xanh-i-ca108

1. Gi c tng. Cp ot. nh cng. G-lu-bi-t-ni-cp

Mc-cp th 2 v phi t do
2. Cc xanh-i-ca (hin tng th gii) chu u (M) v
Nga
(a) s pht trin sn xut
(b) th trng trong nc. S bn cng ca phc-mi- v
nng dn.
(c) tnh hnh cng nhn. Tnh trng khng c quyn
(d) t do chnh tr.
3. Cc xanh-i-ca v gii quan liu.
4. Cc xanh-i-ca xng du v ng versus cc a ch
(xanh-i-ca ca cc a ch phong kin).
5. Cc xanh-i-ca v U-ran
6. Ch ngha t do ca vin chc (hoc l quan im t do ch
ngha - vin chc) (ch ngha x hi tn st d tc) versus
u tranh giai cp. S tr tr quan trng v cuc sng.
7. Bn n cp v s lin i bo chng ca bn n cp.
7 b i s . Ch ngha t bn v cc xanh-i-ca.
8. Nhng phng tin: (1) m ca bin gii
(2) dnh 20 triu cho nh ca cng
nhn nhng khu cng nghip than
v du la.

908

(5)
(4)

V. I. L-nin

(3) sn xut ca nh nc v ch kim sot dn

ch
(4) nhng cng on v t do chnh tr
(5) iu tra v y ban cng khai v s vch mt hon
ton.
sn xut v gi du ha M

Statistical Abstract of the United States, tr. 211

v 223 N i n g i m c a t N g n l u n , tr . 6 8 1
1900
75 752 691 la: 63 620 529 = 1.19 -la
2 r. 38 c.: 8 = 29 (30) c-pch mt pt
517 triu pt Nin gim ca t Ngn lun,
tr. 681 5 170 : 636 = 8.1 pt mt thng
{Chc l m t t h n g ng c hn 8 pt du}
1907
1908
1909

1407 : 166 = 8.5 pt mt thng

1512.0 triu pt : 178.5 = 8.5 pt m t t h n g
1455 triu pt : 183 = (8) 7.9 pt mt thng

1910
127 896 328 -la: 209 556 048 thng = 0.61 -la
(du th)
61 xu mt thng 1 (= 42 ga-lng)
1 ga-lng = 61/42 = 1.4 xu
1714 triu pt Nin gim ca t Ngn lun,
tr. 681
1714 : 209 = 8.1 pt m t t h n g
61 xu (gn 1 rp 22 c-pch mt thng)
122 : 8 = 15 c-pch mt pt

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

909

b-ben vit v chin tranh

gia c vi Nga109
B-ben hi nm 1886 tn thnh chin

tranh vi Nga.
Die Neue Zeit, 1 8 8 6 (thng Mi mt 1886) (xut bn
nm th 4 (s 11)), tr. 502 - 515, c ng mt bi ca B-ben:
c, Nga v vn phng ng.
Bi bo tuyn truyn cho mt c u c c h i n t r a n h
phng nga (c th ni nh vy) c a c c h n g l i

Nga v Php.
Nm 1878, tc gi vit, l ra ta phi i xa hn na
(tr. 513, ct 1), ngha l khng nhng phi hn ch bt cc yu
sch ca Nga, m cn phi li c cc nc vng Ban-cng
mi c thnh lp ra khi s thng tr ca Nga v lp nn mt
lin minh gia cc nc Ban-cng (sic).
Nu Nga khng chu tho mn nhng yu cu y, th phi
p li bng mt cuc chin tranh c th lm t lit lc lng
ca Nga trong hng chc nm (513, ct 2)
Nm 1886 (hoc l 1885), sau khi
cng tc A-lch-xan-r tr v Bun-gari (chc l sau cch mng Bun-ga-ri ngy
18. IX. 1885), khi c nhng ngi Xc-bia v ngi Ru-ma-ni u s Nga mnh
ln th l ra cn phi lin kt cc nc
Ban-cng li trong mt lin minh cc
nc c lp gn b vi c v oHung vng Ban-cng.
Nu lc Nga dm tuyn chin,
th c s chng c li mt cch ng
tm nht tr hn bao gi ht, v lin

tc gi ni rng c
nc, tt c cc
giai cp c u
khng hi lng
vi chnh sch i
ngoi ca c:

511, ct 2.

910

V. I. L-nin

minh vi o, vi cc nc vng Ban-cng, v

c th vi c Th-nh-k na, c c th tin
hnh chin tranh chng Nga v Php vi trin
vng thnh cng tt hn c, mt cuc chin
tranh m sau ny d sao c cng vn phi
tin hnh, nhng rt c th v thm ch chc
do B-ben chn l phi tin hnh trong nhng iu kin
vit ng bt li hn rt nhiu (513, ct 2).
"Noi txai-t", 1912/1913

Cuc-t Vi-en-phen. Xanh-i-ca than Ranh - Ve-xt-pha-li.

Bon, 1912.
(Bo tng thng nghip v cng nghip C-l-nh.
Cc c quan kinh t hin i. Quyn 1.) Bi ph
bnh (Xp.) trong t Die Neue Zeit, 1913, tp 2,
tr. 946.
Ibidem, nhng cuc tranh lun (hng lot bi bo) v bi
cng c tnh cht qun chng v R-da Lc-xm-bua.
Bn chnh thc.
idem v d lut v vn v trang.
Die Neue Zeit, 1912, 1.
Cuc tranh lun gia Cau-xky vi Hin-phc-inh v tin t
(ibidem Vc-ga v Hin-phc-inh).
Cau-xky Nhng cuc u tranh ca qun chng
Bi bo ca Hu- Ma-rc v nhu cu ca c v qung
chng minh rng c tuyt nhin khng cn m qung ((tuyt
nhin khng h thiu qung)), rng c giu qung hn tt c
cc nc khc, rng bc triu chi ph vo cuc khi ngha ca
ngi Gh-r-r l ra phi em s dng ci tin cng
nghip khai m etc.

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

911

H i n - p h c - i n h . Bn v l lun lin hp: v sai lm ca

Mc trong cun Nhng hc thuyt v nhng nhn xt v

s lin hp.
E. C-ra-i-ni. "Ch ngha dn tc "

E n - r i - c C - r a - i - n i . Ch ngha dn tc . Mi-lng,
1914.
V i t t r c c h i n t r a n h . Trong bi bo Ch
ngha dn tc v ch ngha x hi (14 thng Ging NB
1914), c nhng cng thc ng ch ca mt tn
quc thuc mt dn tc nh. Php v Anh = cc
ngn hng vi s t bn l 300 v 400 t (tr. 162).
Cc nc ti phit (Php, Anh, c) c tinh thn NB
ho bnh ch ngha (sic!) (ha ha!) ch yu l v h
l ti phit (188), trong khi cc dn tc v sn
(), khi u tranh vi Th-nh-k, u tranh
chng li c cc nc ti phit (sic!! ha ha!). Ch
ngha quc ng ta vit l mt hin tng c
tnh thi i, nhng n chia cc dn tc ra lm hai
loi: ti phit v v sn; (ch ngha dn tc) l
ch ngha x hi ca dn tc trn th gii (156).
l ton b thc cht ca cun sch ti t ny: cc dn
tc khc cp ot rt nhiu. Ch ngha x hi chnh l ch
lm sao cho dn tc ngho nn v nh b ca chng ta ui kp
hoc vt c cc dn tc ang i cp ot rt nhiu, v sao
cho dn tc ta cng cp ot c nhiu hn!!
nt-ti. "T bn nc ngoi "
Trong Revue dconomie politique (1915, s 4, thng
By thng Tm) c bi ph bnh cun sch ca

912

V. I. L-nin

Phran-tse-xc Nt-ti: T bn nc ngoi (156 trang). Tt c

ch c 500 triu (??), trong
ca B ............................ 182 triu
ca Php ....................... 148
ng ng, c t qu
ca Anh ......................... 110
khng? i chiu vi
ca Thy-s ..................... 46
P y - s v Ham-x110
ca c ........................... 28
= 504 (do ti cng li)
R. Lp-man.
"Chin tranh c a chng ta n gn
ch ngha x hi khng?"

Gio s tin s R - b c L p - m a n : C h i n t r a n h c
a chng ta n gn c h n g h a x h i khng?
(S 56 Chin tranh c, do E. Gic-kh xut bn. Stt-ga Bc-lanh, 1915).
Tc gi chng li quan im (ca Gip-ph v nhng ngi
khc) cho rng chin tranh s a chng ta ti gn ch ngha x
hi. Thu m, c quyn, phiu lng thc tt c nhng ci
chng c g ging vi ch ngha x hi c (tc gi vit: ch
ngha cng sn = iu tit s tiu dng, ch ngha x hi = xo
b quyn t hu).
Nhng lun c tm thng nht chng li ch ngha x hi
ni chung. Tt nhin tc gi l mt ngi ng h ci cch, ng
h vic lm du nhng mu thun giai cp v.v..
Ni chung, ch ngha x hi i vi tc gi l mt m c
(39), o tng (37), mt ch ngha quc t rt tai hi (dn
ch - x hi) (37)
Tc gi ni rng ngi ta trch mc nhng ngi dn ch x hi c v thi ca h i vi chin tranh, trong khi
chng thy c mt li mt ting no (37) (sic!) trch mc
nhng ngi x hi ch ngha Php v Anh c.

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

913

ng ta khen
T cch ca nhng ngi dn ch nhng ngi
x hi c ng c knh trng
dn ch - x hi!
(37)
Vic th tiu ch kinh t hin
nay l khng th thc hin c trn
cng nhn cc
phm vi ton th gii, cn trong phm vi
nc khc khng
mt dn tc th s gy tc hi (39)
ngh n ch
cng nhn cc nc khc lu nhiu hn
ngha x hi
n thc t nn u khng ngh n vic
th lm iu trong thc tin (nh
trn) (theo ng ta th nht l cng nhn
A n h , tr. 38)
Hy cho Php th nghim ch
ngha x hi (39 40)
Rt kh ni rng nhng ngi thuc
nhng ngi
ng dn ch x hi c l tht s cn
dn ch - x hi
(!!) trung thnh vi l tng x hi ch
h a y l nhng
ngha n mc no v phi chng ng
ngi ci lng
ny ch n thun l ng ci cch x hi
ch ngha
trn mt c s dn ch (40) Nhng
ti t n t h n h
kin ca ti ch ch trng ci m xu
ch ngha xt
hng xt li ngay chnh trong lng ch
li!!
ngha x hi ang ch trng (40)
lm cng tc chnh tr chung sau chin tranh th
iu hon ton ng mong mun l lm sao cho ng dn
!!
ch - x hi tuyn b t b mt cch dt khot l tng y
hoc t ra cng tuyn b rng n tm thi khng ng h
nhng bin php dng thc hin l tng ; ni mt
cch khc, nu phong tro xt li trong ni b phi dn
ch - x hi c, mt phong tro c mc ch l thc hin
!
iu , c mi ngi cng nhn th chnh v th, s
chng cn mt iu g m h v lp trng ca ng dn
ch - x hi sau chin tranh na (41)

V. I. L-nin

914

"Nin gim cn-rt" 1915.

Quyn 2.
Thng tm

C o n r a d s J a h r b c h e r 1915. Quyn 2. Thng Tm

(tr. 214 - 6).
Bi nhn xt ca i-l v lut php ca a n - m c h ngy
10. V. 1915. Thu nh vo li nhun do chin tranh em li.
nh thu tt c cc th thu nhp ngoi ngch (sau nm 1912 15) l 10% vo s d.
(khng ch li nhun do chin tranh em li m bt k mt
thu nhp ngoi ngch no).
(ngi b nh thu c th c min, nu chng minh
c rng khng c mt phn thu nhp ngoi ngch no kim
c nh chin tranh c).
NB [V vn ci cch di ch quc ch ngha ni
chung.]

"Nhng cng trnh ca hi u tranh

cho mt chnh sch x hi"

Schriften des Vereins fr Sozialpolitik. Tp 145. III.

(Xem mt sau) 1 )
T i n s C c - l p h n T - s c a : Tin cng v gi
sinh hot Ty u vo th k th 19 (Lai-pxch, 1914).
Mt bng trnh by rt chi tit nhng s liu ca P h p v
A n h , tm tt nhng s liu ca Ty-ban-nha, B v c. K t
q u l c l i cho Anh. Bng tng kt (do ti lc gn):
1)

Xem tp ny, tr. 915.

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

915

Ch s: 1900 = 100. S b i n n g so snh ca t i n

cng thc t.
Nm:
1870
1885
1900
1910

Anh Ph Nam c Php Ty-ban-nha

69.0
53.8 57.8 (1875: 93.0)
68.2 56.1
74.5
(1890: 89.5)
90.9
100 100.0
100.0 100.0
100.0
99.5 106.0
102.0
92.2 82.9

B
51.0
78.6
100.0
86.5
vo nm 1905

Theo tc gi, nh t do bun bn, Anh t b lao ao hn c

v tnh trng gi c tng ln (tr. 289 v nhng on khc).
Anh tr thnh nc cng nghip sm hn cc nc khc
(tr. 101), gi c Anh thch hp hn v hon ton chuyn
hn sang c s y.
(94 s tng ln ca tin cng s l t hn, nu ly s bnh
qun c cn nhc, ngha l nu ch rng cc ngh c tr
lng thp hn tng ln nhiu hn. y l ni v 26 phn
xng trong ngnh cng nghip ch to my ca c.)
NB: Nhng iu ny c lin quan ti tt c cc ngnh cng
nghip khc na.
NB. Tp 145: Cc chi ph v t liu sinh hot nhng
thnh ph ln. (I IV).
NB Mt cng trnh rt t m (trong 1 4 5, IV. 1915) v Hambuc, (1890 ), g i c v n g n s c h , t i u d n g ,
n h etc. so snh vi Lun-n.

Schriften des Vereins fr Sozialpolitik.

Tp 140. II. Vic cung cp sa cho cc thnh ph (1914).
Nhng s liu r i r c v m t s c s kinh doanh sa
(s lng b sa; sn lng etc.).

V. I. L-nin

916

S pht trin ca vic bn l sa v bn sa cho cng

chng; bia b ln t (t i v him).
Nhng con s chi tit v gi c.
Tp 140. V. Vic cung cp sa cho cng chng c
(1914).

H t - x : in t trong ngnh vt l.
Himmel und Erde, 1915, thng Ba (s 3). (Xut bn nm
th 27, quyn 3)
Han-x

mt rt hay nhm tng kt nhng thnh tu ca l

thuyt in t

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

917

Nhng ngi cp tin cnh t v nhng ngi x hi -

quc u nht tr cho rng th gii bc vo thi i
quc ch ngha
Trong khi m i vi nhng ngi cp tin cnh t,
th trong thi i ch ngha quc, thm ch c bn thn
i dn cnh cng khng cn l phng tin tr b xu
hng bnh trng na; trong khi m h tn thnh i dn
cnh ch v hy vng rng nhng xu th chng quc ca
qun chng nhn dn s chn mui trong th nhng
ngi x hi - quc li li dng tng c hi c li cho i
dn cnh do cuc chin tranh mang li, nhng li ch c
th c thc hin tri vi chnh sch do chin tranh bo
v, lm ci mi qun s ho ng dn ch - x hi.

"ch ngha x hi - quc

v ch ngha cp tin cnh t"
B r e m e r B r g e r - Z e i t u n g 1915, s 291 (13, XII.)
Bi x lun: Ch ngha x hi - quc v ch ngha cp
tin cnh t N [tc l ch ngha cp tin cnh t] l mt xu
hng trong ch ngha cp tin c, kt tinh li trong
phong tro i quyn bu c Ph v trong cc cuc tranh
lun v vn gii tr qun b nm 1910 1913
ng ta (Cau-xky) c nh m t ch ngha
quc l mt hnh thc bnh trng ca ch ngha t
bn, mt hnh thc c th c thay th bng mt hnh
NB
thc khc, m du hn
Theo ng ta th R-da Lc-xm-bua, Pan-n-cc, Ra-ch,
Tan-hai-m, Txt-kin v nhng ngi khc u thuc vo cnh
t
Nhng ngi cp tin cnh t tin hnh u tranh gay
gt chng li nhng tn d t tng ca chnh sch i ngoi
Man-tse-xt ch ngha ca Anh (trong sch ca L--bua v
ca C. Cau-xky, cng nh ca ch-stanh)

E. rp-pa. "Tin ti
mt s tho thun dn tc"
Tin s Vin-li-am E. Rp-pa: Tin ti mt s tho thun dn
tc. Xuy-rch, 1915 (Schriften fr schweizerische Art und
Kunst, 26). (Th vin quc gia).
Trc 1870, t l dn s gia c v Php
l 9 so vi 8; by gi l 13 so vi 8. Trong 40 8 : 8; 13 : 8
nm gn y, sn lng than Php tng gn
gp i, c tng gn gp 4, cho nn hin
nay sn lng than c so vi Php l 6 trn 1.
V s n l n g g a n g , 40 nm trc y, 3 : 1; 6 : 1
c 2 nc u vo mt mc tng ng
nhau. By gi c vt Php gn 3 ln 1 : 1; 3 : 1
(tr. 15).
((400x : 200y = 6 : 1; 400x = 1200y; x = 3y))

V. I. L-nin

918

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

bng tng hp tt

V cc con s so snh

v ca cc ch th ch yu ca c. -xen, 1915

Bng tng hp tt v cc con s so snh

NB

919

T i n s c - n e - x t G u y n - t : Ti nguyn kinh t ca c

Industriebezirk. Quyn 7). 80 p-phe-nc.

(Kriegshefte aus dem

Ngi c
ngi o

Dn s (triu) (tnh s trn)

Nm

1810
1910

30
65

o - Hung

Php

Anh

Nga

30
39.5

20
46

45
136.5

30
51.5

1800
1901/10

kiu
mch
2 569
4 271
+ 67%

i
mch
2 055
1 666
19%

267
258

Thi k:

Php

93
103

153
88

200
300

20 25 nm v trc
hin nay

25
16

22
18

Thu hoch trn 1 hc-ta, xen-t-n kp

tng s
khoai ty
ng cc
10 274
13 866
+ 35%

S ngi cht tnh trong 1000 ngi:

ngi Anh ngi Php ngi Nga

Tnh hnh trng trt c (nghn) hc-ta

la mch
la m
en
1 027
4 623
1 849
6 080
+ 23% + 80%

Trong 1000 ngi u c

350
3 291
+ 840%

la mch
en

la m

kiu mch

i mch

8.62
16.3
+ 90%

10.28
19.6
+ 90%

5.64
18.30
+ 227%

8.00
19.00
+ 137%

Thu hoch bnh qun trn 1 hc-ta trong 5 nm gn y, xen-t-n kp

la m
Nga
M
Hung
o
Php
Anh
c
B

7.0
9.3
12.2
13.9
14.0
20.7
21.4
25.9

la mch
en
8.0
8.9
11.5
13.9
11.3

18.2
22.3

Thu hoch trn 1 hc-ta (la m), xen-t-n kp:

i mch

kiu
mch

khoai ty

8.7
11.7
13.9
15.4
14.3
17.9
20.8
28.0

8.2
8.1
11.4
12.9
13.1
16.7
19.7
23.3

76.7
107.0
78.0
99.0
98.9
153.3
136.0
187.3

1881/90
5.45
8.27
(1876 - 85)

1901/10
6.77
9.30
(1899 - 1901)

+ 1.32
+ 1.03

+ 24%
+ 12%

12.0
18.2
14.8

13.9
20.0
19.6

+ 1.9
+ 1.8
+ 4.8

+ 16%
+ 10%
+ 32%

V. I. L-nin

920

S lng cng nhn (tnh theo

1000) trong cng nghip dt

1895
1907

Anh

1 018
1 015

945
1 057

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

T l so snh v sn lng (than)

trn th gii
Anh
1860
1880
1900
1910
1913

S lng cng nhn (tnh

theo 1000) trong cng nghip
ch to my v ng tu

Xut khu my mc
(triu mc)

1902
1913

60% (81 tr. tn) 12.4% (161/2 tr. tn)

18
45
20
30
19
24
21
21
(280 triu tn)

Anh

400
674

183
678

Sn lng st
(triu tn)
M

Anh

10.0%
20
32
37
39

7.8
9.1
10.5

c
2.6
8.5
19.5

1881
1901

Anh

217
400

206
700

ng st
(1000 km)

Anh

Phn trong ton b thng mi ca th gii

%

29

34

38

63

c
Php
Anh

Trng ti ca on tu bin ca c, Php v Anh

c 1000 tn
%
Anh 1000 tn
%
Php 1000 tn
%
on tu c

Anh

Php

921

1886

1900

1910

1912

10.3
12.5
20.8

12.1
10.0
19.5

12.0
9.4
16.9

12.9
9.2
16.6

Ngoi thng (nhp

1870

1880

1890

1900

1910

1912

1 146
100
7 917
100
1 528
100
100
691
133

1 614
141
12 027
152
1 767
116
100
745
109

2 835
247
18 062
228
2 444
160
100
637
86

4 569
399
23 687
299
2 622
172
100
518
57

7 698
672
32 412
409
3 082
202
100
421
40

8 454
739
33 849
427
3 139
206
100
400
37

c
thng
mi c %
bit triu
mc
1880
1890
1900
1913

5 712
7 473
10 377
20 868

100
130
181
365

Anh
ton b
thng
mi

14 232
15 253
17 900
28 644

100
107
126
201

+ xut)

Php
thng
mi
c
bit
6 896
6 633
10 776
12 307

c
100
96
155
178

100
100
100
100

Anh Php
249
204
172
137

121
89
69
59

922

V. I. L-nin

A. B. Hc-t. "Hc thuyt mn-r"

A . B . H c - t : Hc thuyt Mn-r. B-xtn, 1916.

y l mt cun s r rng l khng phi khng ng ch
v chnh sch i ngoi ca M.
C th mc sch tham kho.
Tr. 373: nhng k chng quc tht bi, 1898.
303 - 4: bng thng k (rt b ch) v s pht trin ca nh
nc M t 1823 n 1915. (S pht trin ca ch ngha
quc M, v.v..)
314: S thay i l lng nht trong i sng ca cc dn tc
l vic thnh lp cc t chc lin hp ln. S lin hp c tin
hnh khng nhng gia cc ngn hng, x nghip v ng st,
m cn gia nhng cng quc ln. Th k sau s c thy
nm cng quc ln: Anh, c, Nga, Trung-quc v M (!!)
S pht trin ca ch bo h v nh hng (v ca cc
li ch ti chnh! 332). Hp chng quc Trung M! 332
NB: Chnh sch bo h c x c n h r r n g
(335).
359: R-lng Gi. A-s. Ch ngha lin M. Tin on
mt s xung t khng th trnh khi gia M v k chin
thng chu u. Niu-Oc, 1915 (tr. 419).
Tc gi nhic mc n, nhng chnh mnh li bo v!! hc
thuyt ch bo h (369) bo v t bn M (369)!!
(402) ng h ch ngha qun phit!! (NB) (c bit l 5)
c bit chng (!!!) c v Nht (403). NB

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

923

p-G. phi-lp-p-vch. "Cc t chc c quyn"

p-g. ph. Phi-lp-p-vch:

C c t c h c c
q u y n111
M (1912) 180 ch hng v gim c cc
hng (18 ngn hng) nm 746 gh gim c 134 180 ngi
cng ty vi t bn l 25 325 triu -la (= (gia nh?)
101 300 triu mc). C l l 1/3 ton b ti sn 25 t -la
quc dn ca M (tr. 159)
AG (An-gh-mai-n -lch-t-ri-txi-tt gh-den-sp-pht).
T bn (1912) = 3 7 8 t r i u m c. Hi ng gim st ca n
gm 32 u vin nm gn 500 gh gim c cc x nghip khc
nhau.
"bo gi-ne-v", 18 thng T 1916

Journal de Genve, 18. IV. 1916.

Ngun tin t La-m cho hay rng Vin nng nghip
quc t cng b nhng con s thng k v sn lng
ng cc trn th gii:
Triu t
theo h mt

la m ..
la mch en ..
kiu mch
ng
la go ..
i mch ..

1915
v
1915/6
1 161
462
706
996
638
323

1914
v
14/15
%
119
106.6
114
105.2
167.2
105.9

NB
NB

So vi sn lng
bnh qun trong
5 nm gn y
%
116.4
103.5
108.7
109.3
113.7
99.2

Tiu th ka-li cc nc

T Arbeiter - Zeitung Vin, 22. IV. 1916, tr. 6.

Theo s liu ca xanh-i-ca ka-li, o - Hung v c,
lng ka-li c tiu th lm phn bn cho mt km2

V. I. L-nin

924

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

din tch canh tc, trong nhng nm gn y, tnh theo ki-lgam l:

o .
Hung .
c

1900

1910

1913

12.4
0.5
334.4

64.3
6.1
1 025.1

114.2
19.8
1 529.3

"ti liu lu tr khoa hc x hi

v chnh sch x hi"

NB Archiv fr Sozialwissenschaft und Sozialpolitik. 1916

(4 thng Tm 1916) (tp 42, quyn 1).
Bi: . Phong tro cng on nm 1915
Mc H t tng ca cc cng on
Hai xu hng khng bao hm trong ch ngha ci lng v
ch ngha cp tin. Korrespondenzblatt tng ng vi
Sozialistische Monatshefte.
Ngc li, ch c mt vi tp ch cng on l biu hin r
rng cc quan im khc, cp tin hn. Trong a s trng hp,
l cc c quan ngn lun ca cc cng on m thnh vin
ch yu l cng nhn khng lnh ngh hoc l ph n (325)
V cc c quan ngn lun ca nhng cng on ln c
hin nay ng c v phe a s, trong khi th cc c quan
ngn lun cn li x s d dt hn nhiu. Nh chng ta c th
thy, hon ton khng c nhng li pht biu r rng l tn
thnh quan im v sch lc ca phe thiu s (327)
V cng on cng nhn kim kh, tc gi nhn xt rng ban
lnh o tn thnh phi a s, rng trong ngh ny tin cng cao
hn (330), rng t c ngi b gi i 1) hn, rng l mt cng on
c v rt ln lun lun lm thnh tr cho cc quan im n ho,
rng trong cuc i hi ngy 30. VI. 1915 ngi ta gin tip
1)

ni b gi nhp ng.

925

a ra mt li gn nh l khin trch ban lnh o: D th

no chng na, vic thng qua ngh y chng t rng
qun chng cng on c nhng quan im v tm trng
khc vi nhng ngi lnh o (332)
Tc gi cho rng trn chp bu, hnh thnh mt tng lp
tiu t sn (335)
Korrespondenzblatt (17. IV. 1915) tuyn b rng u tranh
chng ch ngha quc l mt iu cng phi l nh l ph
hoi my mc vy.
N cng ch trch phe a s trong cc t chc cng on
Php v Anh (cng ging nh chnh n), iu ny lm cho ngi
tc gi t sn nu ra mt nhn xt thm c:
Nh vy, khng th ni rng phi hu c ni chung
hon ton khng cn hiu chnh sch cng nhn cp tin na
(338).
Tc gi tha nhn rng ni cho ng ra, phe a s khng
cn l nhng ngi x hi ch ngha na (tr. 340 v cc ch

khc na).
Li-tn. "Ch ngha quc nhn dn nga"

Die Neue Rundschau ((thng Nm, 1915))

C. Li-tn. C h n g h a q u c n h n d n
Nga
tr. 590: v Pl-kha-np, tc gi ni rng ng chuyn
sang phe chin tranh.
Cng vy, ch ngha cp tin cc oan nht Nga cng
s sm hiu ra c s tt yu sng cn ca vic t do i ra
bin khi
Khng nhng ch Nga hong m c nhn dn Nga
cng ng ti bin gii ca chng ta vi mt ch c truyn l
xm chim v chinh phc.
Ti bin gii ca quc, ngi i Nga khng bo v s
tn ti, nn c lp, s bt kh xm phm ca dn tc mnh, m
bo v s thng tr ca n i vi 40 triu ngi khng phi
i Nga

V. I. L-nin

926

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

khng phi l quyn t quyt, m l quyn q u y t

Tm tt "lun cng
v ch ngha quc
v s p bc dn tc" ca "bo cng nhn"112

I. (1) nh ngha ch ngha quc (v mt kinh t). S thay

i ranh gii.
Quc gia dn tc. (Trc kia) khng phi l hnh thc

duy nht.
(trong nhng iu kin nht nh + quc gia ca nhiu
dn tc) cc thuc a v tin bi thng chin tranh
xm chim tng cng s p b c d n t c .

nh chung
tuyt i khng tr hon, tuyt i khng gy o tng.
II. 1) Di ch t bn ch ngha khng th c t do ca
cc dn tc.
2) quyn t quyt i hi phi c tin l mt x hi
khng c giai cp
i hi phi c tin l s bit lp ca dn tc khng

tng
(3) Trong cng lnh, khng nn c nhng iu khng
tng
n khi ln nhng hy vng khng th thc hin c
v kh nng thch ng ca ch ngha t bn theo kiu
ci lng - d n t c c h n g h a
cn
mt ch ngha x hi r rng, khng b ci g che y
c.
4) Khng cn nhng ci mnh danh l quyn li y
tn d ca h t tng dn ch tiu t sn

(2) (mu thun vi li ch ca giai cp cng nhn)

(c bit l ca cc dn tc b p bc)
(phc th)
(3) chng li s xm lng v ch p bc dn tc
(chin u kin cng (energisch bekmpfen))
(ch ngha x hi khng cn thuc a)
chng li ho c c nhng s thn tnh
(4) cuc u tranh chng li s duy tr bng bo lc nn
thng tr l ch
(1) t chi khng bo v t quc
(2) t co (Denunzierung) ch p bc dn tc
(3) u tranh chng vic dng bo lc tinh thn
i ph vi phong tro dn tc
(5) khng th ci to li ch ngha quc cho ph hp vi
nhng li ch ca giai cp cng nhn c
khng th lm cho ch ngha quc khi i p bc dn
tc ch c ch ngha x hi cuc u tranh phi mang
tnh cht cch mng v di ch x hi ch ngha,

927

cng bi bo bn v ch ngha Cau-xky

Vorbote s 1
Ngi cng sn
1. nh ngha ch ngha quc. ( 9 1))
3 bis. 1912 v vic n mt ngha. (o 15 2))
5. tnh cht ca chin tranh (Ngi cng sn)
2. chnh sch thng mi (t do bun bn)
(Ngi cng sn)

V ch ngha Cau-xky:

1)
2)

Xem tp ny, tr. 309.

Nh trn, tr. 720.

113

V. I. L-nin

928

4. u tranh chng ch ngha quc (v mt b phn

nhng nh t bn t n t h n h ).
8. thn tnh
Ran-n cng b l, Cu-np cng b l
12.
Ln-s
Volkstribne
7. ho bnh: tt c tn thnh (bo co chuyn )
3. l lun ch ngha siu quc
9. M-ni-to v Cau-xky
10. Cau-xky 26. XI. 1915 phn i c c c u c b i u
tnh ngoi ng ph
11. Volksstimme Hem-ni-tx vit v s thng nht vi
Cau-xky v b l (xem Eng-xt H a i - l m a n trong Die
Glocke)
6. ph nhn mi lin h gia s khng hong hin nay vi
ch ngha c hi (C. Cau-xky 28. V. 1915) (Ngi cng sn)
Thi i vi chin tranh t r c :
1902 1902
Cch mng x hi
Con ng dn ti chnh quyn
1909
1905
1908
1905 ( 33 1))
1910
1910 ( 15)
1912
1912
Ruy-l versus Vorwrts
Cch mng c lin quan vi chin tranh.
Gii tr qun b v L i n b a n g
chu u.
A. Kinh t v quan h c bn gia cc giai cp
(1 - 4)
B. Chnh tr (5 - 8)
C. Phi m ly trong ni b ng (9 - 12)
1)

Xem tp ny, tr. 756 - 757.

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

929

D.

Nhng ngi thuc phi Cau-xky Nga

c-xen-rt
Mc-tp
Ts-kh-t-d v Xc-b-lp
dch
1) Km-m-r
2) Gin-brt. Vic nghin cu ng tc
3) Hp-xn. Ch ngha quc
Mt on ca mt bi bo

Li tuyn b sau y ca Ph. ng-ghen v nm 1893 chng

t ng khng h c thi coi thng cc cuc xm lng ca
c trong thi hin i, mt thi rt ph bin ca mt s
ngi khng lun xuyn tc ch ngha Mc, trong ng dn
ch - x hi c hin nay:
Chng ta khng nn qun rng 27 nm thng tr ca Bixmc lm cho nc c tr nn ng ght i vi tt c cc
nc khc v th cng ng i. C vic xm ln ngi anmch Bc Sl-xvch, c vic khng tun th v rt cuc l bi
b mt cch gian ln cc im c quan h n h trong Hip
c Pra-ha, c vic xm chim An-da-x - Lo-ren, c nhng bin
php gh tm chng li ngi Ba-lan sng nc Ph, u
chng c g l ging vi vic kin lp s thng nht dn tc
c (Liu chu u c th gii tr qun b c khng?.
Nuyn-bc, 1893, tr. 27)114. Theo Hip c Pra-ha ngy 23 thng
Tm 1866, nc o b vng Sl-xvch - Hn-sty-n cho Ph,
vi iu kin l dn c cc khu pha Bc ca Sl-xvch phi
c nhng cho an-mch, nu trong cuc trng cu dn
h tn thnh thng nht vi an-mch. iu khon b
xo b mt cch gian ln theo Hip c Vin gia c vi
o k ngy 11 thng Mi 1878. 15 nm sau, nm 1893,
ng-ghen vn khng qun s la bp v ln n n

V. I. L-nin

930

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

bng cch vch r s khc nhau gia vic xy dng s thng

nht dn tc ca ngi c vi hng lot nhng bin php p
bc bng bo lc v la bp i vi cc dn tc ph thuc vo
ngi c 1)
"s n ung ca nhn dn.
ngnh n ung cng cng"
S n ung ca nhn dn. Ngnh n ung cng cng.
Bc-lanh 1916.
(Cc cng trnh nghin cu ca Lin on trung ng sn
sc phc li ca nhng ngi lao ng. 28 thng Mi 1915).
tr. 27 (trch bo co ca gio s Rp-n) :
Tc gi a ra nhng con s sau y v tnh hnh phn phi
gia cc giai cp khc nhau Anh:
do ti tnh
ra: trong s
100% dn c
So vi
phn
Tiu
dng
ton b
tht
tnh theo
tht
dn s
%%
%
%
cng nhn nng nghip
v cng nhn khng
lnh ngh
cng nhn lnh ngh
cc tng lp trung gian
lp di
cc tng lp trung gian
cc tng lp trn
Tng s
1)

23 73
50
15 15
7
5 12

16.5
44.8

61.3

15.3
10.5
12.9

15.3

71.7
89.6

23.4

102.0
150.0
258.0

100 100 100.0 100.0

100.0

Bn tho ngng li y.

cc giai
cp v
tnh hnh
phn
phi
tht
Anh

931

"Bo Tin ln ba-l"

"t bn Thy-s nc ngoi"

Basler Vorwrts 26 thng Ging 1917:

T bn Thu-s nc ngoi.
Cc bo co trong hi ngh chuyn v khoa kinh t chnh
tr ca trng i hc tng hp Bc-n (di s ch o ca
gio s Ry-kh-xbc).
Bo co ca An-phrt Phi-s:
Vic Thu-s vay n c mi lin quan v mt nguyn
nhn vi vic Thu-s u t nc ngoi. S n l 11/2
11/2 t phrng, trong vay ca Php l 1 t.
Ch c th xc nh mt cch tng i khi lng t bn
ca Thu-s u t nc ngoi. Khi lng c c tnh
x dch trong khong t 21/2 n 41/2 t phrng. Do c th
kt lun rng Thu-s r rng l mt nc ch n, v s t bn
u t ca n nc ngoi ln khong gp i s tin Thu-s
vay n ca nc ngoi.

danh mc cc sch bo

I . P h . H p - m a n . Nc Anh vo bui suy tn. (n phm

ca bo La Patrie Egyptienne). Gi-ne-v, 1914. ((In du:
Cu lc b nhng ngi Ai-cp yu nc. 1914. 3, ph Vcxn-n, 3. Gi-ne-v.))
Cun sch nh ny l do t bo La Patrie Egyptienne xut
bn, c pht khng cho nhng ai mun c. Lin lc vi
ban qun tr, 3, ph Vc-xn-n, 3. Gi-ne-v.

932

V. I. L-nin

M-ha-mt P h a - h m i. S tht v vn Ai-cp.

(Gi-ne-v, 1913.) (iu trn gi i hi ho bnh ln th
XIX, 1912.)
Tin s I. Gn--stanh. Cng nhn v ch x nghip trong
ngnh cng nghip xy dng c, Lai-pxch, 1913. (Cc
cng trnh nghin cu kinh t quc dn X u y - r c h ,
quyn 5.)
Gio s tin s V. Huy-nc-va-en. Nhng tin lch s ca
chin tranh chu u. Vin-tc-tua, 1915 (cun sch nh ny
c l l mt bn lc kho tm c, rt mng, ngn).
II
Hi Bc tin ca o Hi.
Nh Phuy-xte-ri. Gi-ne-v.
n phm ca h B u l l e t i n d e l a s o c i t v . v ..
Nm th III, s 1 v 2, thng Su thng By. 1915.
ng qun
Mt trang s ca ngi Anh Ai-cp. Thng Nm 1915.
K tn tin s M . M . R i - p h t.
Cu chuyn k v s hnh hnh v nh p nhng ngi
Ai-cp ngy 26. VI. 1906 v h nh nhng s quan Anh
bn chim b cu v lm b thng mt ph n.
C u n s c h n h : Ln n nc Anh. Bc-lanh, 2. V. 1915.
Li ta ca tin s M. M. Ri-pht.
Tp hp nhng li ha hn v tuyn b ca Anh v Ai-cp
t nm 1882 n tn ngy sp nhp (thn tnh) 7. XII. 1914.

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

933

Bran-t. 33 nm ng . Hi c ca mt nh ngoi giao.

3 tp. Lai-pxch, 1901.
Coc-na. c quyn thuc l Thu-s. L-da-n, 1914.
-vi-x. Ti chnh ca Anh v c. Lun-n, 1915.
E-l Ht-gi p-an-la. o Hi trong qun i Php. Cnxtan-ti-n-pn, 1915.
Lng trung thnh vi n- (do ng dn tc n- xut
bn). Idem bng ting Php.
Phran-k. Ngn ng gi nh ca con ngi thi k bng h.
Lai-pxch, 1911.
H-rinh. n-. 2 tp. 1911.
Gru-di-a v cuc chin tranh hin nay. 1915.
Ki-li-a-ni. Mu thun kinh t c - Anh.
Li-. Nhng bc tranh v cuc sng thuc a. 1903.
Mai-rn. Nhng kh nng ca chng ta Trung-quc trong
thi k chin tranh chu u. Si-ca-g, 1915.
Ni-han-x. Vic ci t li cc dn tc hin nay v o C-c
trong cuc u tranh ginh quyn thng tr th gii. Bcn, 191?.
P-t. S pht trin ca tiu thuyt Php. 1913.
Ri-pht. (V vn cuc u tranh ca Ai-cp chng Anh).
Quyn b ch ca Anh n- ang b ln n. Lun-n,
1915.

S-rp. Ngi Tuy-ni-di v nhng ngi khc. S phn khng

chng li s thng tr ca Php. Sic! Bc-lanh, 1916.
Rt-tman. Nhng thnh qu ch yu ca tm l hc hin i.
Di-v-kinh. Nhng c s ca lch s kinh t hin i.

III 115

B-li-t. Cc dn tc da mu di ch ca ngi Anh v ngi

Php. Bc-lanh, 1915.

1915.

Vi--to. T in ng m c.
Txi-cuc-s. Chnh sch Ban-cng ca nc Nga. 1915.

V. I. L-nin

934

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

VI

IV
1) M. Le-r. Ch ngha quc c. P a - r i , 1908 (?)
3 phrng 50.

935

1)

2) Be-ra. Nc Php v Vin-hem II. (3 phr. 50)?

Xung t Ma-rc. (4 phr.)

Quc vng, o Hi. Bt-a. (4 phr.)

C n g n g t a . Chu vng dy. Pa-ri, 1904.
3) Gi. Blng-en. S pht trin cng nghip v thng nghip
ca nhn dn c. Pa-ri, 1900.

Nc Php v th trng th gii. Pa-ri, 1901.

L-roa - B-li-. Chu i mi. 1900.

Nhng hi ng-gl-xc-xng mi.

V

X. A. Ri-v. Ci gi ca s cnh tranh (617 tr.). Niu-Oc, 1906

(2 -la) (Mc - Cluy-r, Phi-lp-x v cng ty).
NB
(Nghin cu v nhng tn tht do qu trnh cnh
tranh gy ra v cc ngh ci cch x hi ch ngha).
The Economist, 25. XII. 1915.
Ngi Anh ni v u th ca nn cng nghip ho cht

c.
Th mc v khoa hc kinh t v v lut hc, 1906 (1) v
nhng nm tip 1908 (3), 1909 - 1912 (tp 4 - 8).
1)
Cun sch ny xut bn khng phi vo nm 1908, m vo nm 1902.
Xem tp ny, tr. 243.

NB. Gi. A . H p - x n . N B
Vn tp nhng bo co v cc im trong cng lnh ti thiu.
2 tp. (T chc trung ng phn u cho vic thit lp nn
ho bnh vng chc). La Hay, 1916.
VII
P-l. T sch lch s qun s.
Vt-tch. Th k ca nhng cuc cch mng. 2 phn. Xuy-rch,
1875.
A-r. Lch s i cng v cc cuc chin tranh.
(2 tp). Pa-ri, 1758.
Mu-ri-. Cc cuc chin tranh thng mi (1486 1850). Pa-ri,
1863.
phn c-lch. Cc cuc chin tranh gii phng ca nhng dn
tc nh chng li cc i qun ln. Bc-n, 1868.
Stu--ni-tx v Rt-lch. i nt khi qut theo nin i v
ng i.

G-li-txn?
Du-t. Trit hc ca Ri-sa A-v-na-ri-t. 1910. (Lun n.)
VIII
NB

Hy-
bnh lun chnh tr v
-ghen-hp
k s lch s (hng nm)
R - l p . Europischer Geschichtskalender ((?)).
Phiu yu cu mn sch
Ca th vin bang xuy-rch
A-sli. T chc kinh t ca Anh. 1914.
Ben-da. Trong nhng thung lng mu. Vc-sa-va, 1906.

V. I. L-nin

936

Bic-tman. Vin-ken-blch (Mc-l). 2 tp.

Bt-tman. Ti tin ca cng nhn v i sng t . 1914
Bot-xi-. Xanh Xi-mng.
Bolletino Storico della Svizzera Italiana. Nhng nm 1 - 23
(1879 - 1901).
Bre-xni-tx phn Di-a-cp. Cuc sng bn trong trong
quc ca Ni-c-lai II. 5 tp.
Nhng l th gi Doc-gh. Stt-ga, 1906.
Pn Bu-sinh. S pht trin ca nhng quan h thng mi chnh tr gia Anh v cc thuc a ca Anh trc 1860.
Ph lc: Bng thng k thng mi thuc a 1826 - 1900.
Stt-ga, 1902.
Cc-n-gi. Qu tuyn truyn cho ho bnh th gii. Nin gim
1911 v 1912.
-da. n tng v iu mt thy. 1914.
en Vc-ki-. iu k l ca chin tranh. Xt-xa-ri, 1909.
Em. -ma-r. T chc thuc a v lin bang; lin bang Php
v thuc a ca Php. Lun n. Pa-ri, 1899.
Nn dn ch Thu-s hay l ch ngha x hi quc t. Phrauen-phen-, 1892.
Bo co ca Ngn hng lin bang Thu-s. 1863 - 1913.
-t. Ch ngha x hi v nhng ngh vin Php. Lun n.
Pa-ri, 1903.
i-t-rch. T chc x nghip. 1914.
Gio dc ngh nghip M. 1900.
-ghen-hp. Lch s xut hin i. 1913. Vl. U-li-a-np. 4
thng Tm 1916. Cui thng Mi.
-ghen-hp. Lch s xut hin i. 1908. Ngy 25 thng Chn
c ngi mn. Ti th vin bang, ngy 18 thng Chn
c ngi mn. Vl. U-li-a-np. 4 thng Mi 1916. Cui

thng Mi.
-ren-bc. Nhng ti sn ln (Phc-ghe-r - Rt-sin- Krp). 1905. 2 tp.

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

937

ng-ghen. Ngun gc ca gia nh etc.

c-men. Chnh sch thng mi thuc a ca Php. Bc-lanh,
1910.
Thng k cng xng ca Thu-s. 1911.
Phre-x. Hon cnh quc t ca cc nc ph thuc lu vc
sng Cng-g. Lun n. Cc-ct-xn, 1904.
Phri-men. Chnh sch so snh. Lun-n, 1873.
Eng-xt Phri-ch. a l thng mi th gii v cc quan h th
gii. 1911.
Phr-be. Bn v phng hng hot ng hin nay ca cc
ngn hng nhn gi Anh, c, Php. (Lun n.) 1903.
Ga-r. C s kinh t ca ngnh bo ch hin nay. 1912.
Ga-d. Ch ngha quc Anh. Cc-ly-l - Xi-li - Sem-bc-lin.
(Lun n). 1903.
Deutscher Geschichtskalender. Nm xut bn 1 9 1 3.
Ghi-ben. Vic cp vn cho cng nghip ka-li. 1912.
Gi-r. Cc nguyn tc ca vic chim thuc a. Xut bn ln
th 2. Pa-ri, 1904.
G-e-x. Cc thnh ph ln ca n-. 1910.
Sch tra cu lch s thi trung c v cn i (My-nch-k etc.)
1903 v cc nm sau ((ch c cc phn chuyn kho ring, c
l chng c g))
Hc-mng. Cch mng Hung 1848: cc dn tc, cuc u tranh
ca h v yu sch ca h; s can thip ca Nga v s can
thip ca Ba-lan. Lun n. 1901.
V. G. Hc-tx. Vic nh thu vo thu nhp ca ngi nc
ngoi Anh. Stt-ga, 1910.
Ht-n. S thng tr th gii ca Anh v chin tranh.
Gy-. ngha ca s pht trin k thut ca cng nghip
thuc l c i vi nn kinh t quc dn. Stt-ga, 1910.
Hic-s. Nhng x nghip chi nhnh trong vic bun bn l.
1916.

938

V. I. L-nin

Phran-c Ht-scc. Nhng sch nh v ngoi thng ca M.

H-ni-g. ngha kinh t ca ngnh qun s c. Lai-pxch,
1913.
Hn-li-ts. Quy lut lch s. Gp phn ph phn quan im
duy vt v lch s. Lun n. 1901.
Hn-xti. Quan h gia chin tranh vi ngun gc ca nh
nc. Lun n. 1913.
-na-r. Tuyn ng st xuyn Xa-kha-ra v s xm nhp
ca ngi Php vo chu Phi. Lun n. 1901.
u tranh ginh t do cho nc Nga. 1906.
E. Gia-cp. Hc thuyt kinh t v cc hp tc x. 1913.
Journal asiatique. 1) Mc lc ca b th 10. 2) B th mi
mt.
Nhng cuc tn st ngi Do-thi Nga. 2 tp. 1910.
Mt-xa- Cam-b. S pht trin ca nn kinh t quc dn
Nht-bn. 1914.
Cau-xky. Ch i ngh. Stt-ga, 1893.
Cay-d. S pht trin v thnh cng ca cc kin trc bng btng ct st. (Din vn). c-m-stt, 1911.
Kin-c-man. Cng bc v t do. Nhn t ph bin trong i
sng cc dn tc. I--na, 1901.
Ki-n-xi-ta. Qu kh v hin ti ca nn thng mi Nhtbn. Lun n. 1902.
V. Cly. n nm Krp. Tu bt v vn chnh tr - x hi.
1899.
G. Cc-x. Nh nc Gia-c-banh 1794. Bc-lanh, 1904.
Lan-gh. Nhng sch vit v cuc i chin. 1915.
Lng-gi-vanh. Bn v thu tem i vi nhng chng khon
c gi ca Php v ca nc ngoi. Lun n. 1900.
L-man. c-m-ni-a, qu kh v hin ti. 1910.
Lt-l. Cc giai cp lao ng Anh. 1868.
Mc. Cch mng v phn cch mng c. 1896.
Nan-xen. Xi-bi-ri. 1914.

Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916

939

N-xti-tx. Cao tro ca giai cp cng nhn Anh. I--na, 1900.

-xtc-ri-. c quyn hay cnh tranh. 1903.
La Paix par le Droit 1). Nm 21 (1911).
P-tx v -n. B quyn ca Anh. I. Trong thi k bao vy lc
a. Lai-pxch, 1912.
P-tx. Bn v vn chnh sch thng mi hin nay. Vin,
1895.
Pe-xl. Tin cng ti thiu. 1914.
Ba-lan v nhn dn Thu-s. Tc gi l ngi Thu-s chng
kin cuc khi ngha Ba-lan. 1863.
Politisches Jahrbuch. H a i nm c u i .
Pn-ly. Bn v cch mng Nga.
Pra-. Con ng cht ca nc Nga. 1907.
V. Rp-pa. Nhn t kinh t trong qu trnh xut hin nn dn
ch hin i Thu-s.
Vn tp lun vn (Mc-ten).
Cch mng Lt-vi-a.
Rt. T chc cc x nghip cng cng v vic qun l chng.
1914.
Xken-tn. Ch ngha x hi. Phn tch ph phn. Lun n.
Kem-brt, 1911.
Lch s cc quc gia thi hin i. ? (Tp 1 - 28). Lai-pxch, 1858.
Staatsarchiv. Bng ch dn 78 - 93. Nm cui cng 1914.
St-rt-x. Ch ngha t bn v lut chin tranh.
(Quyn b sung s 11).
St-r. Quan h gia Php v Anh hi 1801 - 3 phn nh trong
sch bo chnh tr ca c (= Nghin cu lch s. Quyn
121). 1914.
St-rp. Xung t gia Nga v Trung-quc. 1911.
1)

Ho bnh chnh ngha.

940

V. I. L-nin

Uy-bc-xbe-g. Chnh sch phng ng ca nc Nga trong

hai th k gn y. Tp I. 1913.
Un-man. Bun bn g ca c - Nga. Lun n. 1913.
I-u-ry. Cc cuc nh cng Php v kt qu ca chng. Lun
n. 1902.
T--o P h t - t . Gin Rt-xkin v Uy. M-ri-x, nhng ngi
phn i v nhng ngi bnh vc k thut. Phrau-enphen-, 1912.
(Van-tx - y-ghen-ben-tx.) o chnh hay ci cch. 3 phn.
Oai-t. Cuc i hot ng ngoi giao ca ti. 1906.
Giung-men. Cc nguyn nhn kinh t ca nhng ti sn ln.
Lun n. 1909.
Zeitschrift fr schweizerische Statistik.
Xin-li-a-ct. Nc Nga cch mng. 1905.

941

ch thch

cc bn ch dn

942

943

ch thch

Cun sch "Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t

bn", c vit trong thi gian thng Ging - thng Su 1916 ti
Xuy-rch.
Kh lu trc chin tranh th gii th nht, L-nin vch ra nhng
hin tng mi trong s pht trin ca ch ngha t bn. Trong mt lot
bi vit trong nhng nm 1895 - 1913 ("D tho v thuyt minh v cng
lnh ca ng dn ch - x hi" (1895 - 1896), "Cuc chin tranh Trungquc" (1900), "Nhng bi hc ca khng hong" (1901), "im qua tnh
hnh trong nc" (1901), "S tp trung sn xut Nga" (1912), "V vn
mt s li pht biu ca cc ngh s cng nhn" (1912), "S giu c ca
ch ngha t bn tng ln" (1913), "Chu u lc hu v chu tin
tin" (1913), "Vn mnh lch s ca hc thuyt Cc Mc" (1913) v
nhng bi khc),L-nin vch ra v phn tch tng nt ring bit, c
trng cho thi i quc ch ngha nh: tch t sn xut v s pht
trin ca cc t chc c quyn, xut khu t bn, u tranh nhm xm
chim th trng v phm vi nh hng mi, vic quc t ha cc quan
h kinh t, s n bm v s mc nt ca ch ngha t bn, mu thun
gia lao ng v t bn tng ln v u tranh giai cp gay gt thm,
vic to ra nhng tin vt cht qu ln ch ngha x hi bng
cch mng. Trong bi "Ch ngha Mc v ch ngha xt li" (1908),
L-nin vit: "Trong khi thng nht sn xut th nhng cc-ten v t-rt
cng ng thi lm cho tnh cht v chnh ph trong sn xut, tnh
trng i sng khng m bo ca giai cp v sn v ch p bc ca
t bn ngy cng trm trng thm mt cch r rt, do , lm cho
nhng mu thun giai cp gay gt n mc cha tng thy. Chnh
nhng t-rt khng l hin i chng minh mt cch c bit r rt
v trn quy m c bit rng ln, rng ch ngha t bn ang i n ph

944

Ch thch

sn, c v mt cc cuc khng hong kinh t v chnh tr ring bit ln

v mt suy sp hon ton ca ton b ch t bn ch ngha" (Ton
tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 17, tr. 25). L-nin
c bit ch n vic vch trn chnh sch thuc a n cp, n
cuc u tranh nhm phn chia v phn chia li th gii, n qu trnh
chun b nhng cuc chin tranh quc ch ngha xm lc.
L-nin chm ch theo di nhng sch bo mi nht vit v ch
ngha t bn v nghin cu nhng sch bo . Vic Ngi vit bi
bnh lun cun sch ca . A. Hp-xn "S tin trin ca ch ngha t
bn hin i", chng t iu (xem Ton tp, ting Vit, Nh xut
bn Tin b, Mt-xc-va, t. 4, tr. 194 - 198). Thng Tm 1904, L-nin bt
u dch cun sch ca Hp-xn "Ch ngha quc" (xem Ton tp,
ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 55, tr. 292). Bn tho
bn dch ca L-nin hin vn cha tm thy.
T khi cuc chin tranh th gii th nht bt u, L-nin nghin
cu mt cch ton din giai on c quyn trong s pht trin ca
ch ngha t bn. Li ch ca cuc u tranh cch mng ca giai cp
cng nhn Nga v cc nc t bn ch ngha khc i hi lm
vic . Mun lnh o ng n phong tro cch mng v mun u
tranh c kt qu chng h t tng ca th lc phn ng quc ch
ngha, chng chnh sch ci lng tha hip vi bn quc th iu
cn thit l phi "hiu bit mt vn kinh t c bn m nu khng
nghin cu th s khng hiu c t g v s nh gi cuc chin tranh
hin nay v chnh tr hin nay, c th l vn thc cht kinh t ca
ch ngha quc" (Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 386).
L-nin trc tip bt tay vo vic nghin cu sch bo ni v ch
ngha quc, c l t gia nm 1915, lc Ngi Bc-n (Thy-s);
lc y Ngi bt u son nhng bn ch dn sch bo, vch ra cc dn
bi, ghi chp v nh du nhn xt, vit cc bn ghi tm tt.
u thng Ging 1916, L-nin nhn li ngh vit cun sch
v ch ngha quc cho Nh xut bn "Cnh bum", mt nh
xut bn hp php c thnh lp thng Chp 1915 ti P-t-rgrt. Trong bc th gi A. M. Goc-ki, ngy 29 thng Chp
1915 (11 thng Ging 1916), L-nin vit: "Ti ang bt u vit
cun sch v ch ngha quc" (Ton tp, ting Vit, Nh xut
bn Tin b, Mt-xc-va, t. 49, tr. 231). Vo na u thng Hai

Ch thch

945

1916, L-nin t Bc-n chuyn v Xuy-rch, ti y Ngi tip tc thu

thp v x l nhng ti liu v ch ngha quc. Khi nghin cu
vit tc phm "Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t
bn" ti th vin bang Xuy-rch, L-nin cng ng k mn sch t
nhng thnh ph khc gi ti.
Trong thi gian chun b vit cun sch , V. I. L-nin ghi chp
vo 15 quyn v ni v ch ngha quc, Ngi nh du cc cun
v bng cc ch ci trong bng ch ci Hy-lp t "an-pha" n "mi-crn" v c quyn v "By-xphoc" v cc ti liu khc. Sau khi
gi bn tho cho nh xut bn, L-nin tip tc thu thp ti liu v ghi
chp cc vn v ch ngha quc. Quyn "-ghen-hp", m L-nin
bt u vit vo thng Mi 1916 (xem tp ny, tr. 842 v 935 - 936),
"V cc t liu v Ba-t" (tr. 891) v cc quyn v khc xc nhn
iu .
Ngy 19 thng Su (2 thng By) 1916, L-nin vit cho M. N. Pcrp-xki sng Php v bin tp mt lot sch do Nh xut bn "Cnh
bum" xut bn ni v cc quc gia Ty u trong thi k chin tranh
th gii th nht, nh sau: "Hm nay ti gi bn tho cho ng ch
bng bu kin bo m" (xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin
b, Mt-xc-va, t. 49, tr. 347). Bn tho c gi i cng mt lc vi
th, nhng khng n c P-crp-xki, v li phi gi i ln th hai.
Ngoi ra, nh xut bn ngh rt ngn bn tho hon chnh, t 5
t in xung cn 3 t in; song L-nin khng lc bt cun sch, v
theo nh li Ngi ni: "thu gn hn na, 3 t thi, th hon ton
khng th c" (nh trn).
Sau khi cun sch n tay nh xut bn th nhng phn t men-svch, hi cn lnh o nh xut bn, ct b nhng on ph
phn gay gt Cau-xki v Mc-tp, chng thm vo bn tho nhng
on sa cha chng nhng lm mt i vn phong c o ca L-nin,
m cn xuyn tc c ca Ngi. Nhng t ca L-nin dng nh:
"chuyn bin", (ch ngha t bn thnh ch ngha quc) b bn thay
bng t "bin thnh", "tnh cht phn ng" (ca thuyt "ch ngha siu
quc") b thay bng nhng t "tnh cht lc hu" v. v.. Gia nm
1917, cun sch c in ra di nhan "Ch ngha quc, giai
on mi nht ca ch ngha t bn (Khi lun ph thng)" vi li ta
ca L-nin ngy 26 thng T 1917. 1.
2

Bi bo bn v u tranh chng "phi vng ly" (bt k v ch ngha

Cau-xky), c l Ngi khng vit. 5.

946

Ch thch

y c ni n cun sch nh "Der Weg zur Macht" ("Con ng

ginh chnh quyn") ca C. Cau-xky xut bn Bc-lanh nm 1909.
V. I. L-nin gi tc phm ny l "tc phm cui cng v kh nht"
m Cau-xky vit chng li phi c hi ch ngha.
Tuyn ngn Ba-l bn tuyn ngn v chin tranh c thng
qua ti i hi bt thng ca Quc t II, hp ti Ba-l (Thy-s) ngy
24 - 25 thng Mi mt 1912. Bn tuyn ngn vch r nhng mc ch
n cp ca cuc chin tranh do bn quc chun b v ku gi cng
nhn tt c cc nc kin quyt u tranh cho ha bnh, chng nguy c
chin tranh, "em sc mnh ca tnh on kt quc t ca giai cp v
sn i chi vi ch ngha quc t bn". Trong trng hp n ra
cuc chin tranh quc ch ngha, bn tuyn ngn yu cu nhng
ngi x hi ch ngha phi li dng cuc khng hong kinh t v
chnh tr do chin tranh gy ra u tranh cho cch mng x hi ch
ngha. (V bn Tuyn ngn, xem V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh
xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 26, tr. 266 - 273 v 401 - 402). Ti i
hi, cc lnh t ca Quc t II (Cau-xky, Van-c-ven- v nhng
ngi khc) tn thnh vic thng qua bn tuyn ngn chng chin
tranh. Song, ngay t u cuc chin tranh quc ch ngha th gii,
h qun pht bn Tuyn ngn Ba-l v ng v pha cc chnh ph
quc ch ngha ca nc mnh. 5.

C ni n tit 9 ca bn cng lnh ca ng cng nhn dn ch x hi Nga, c thng qua ti i hi II ca ng, trong tuyn b
"Quyn t quyt cho tt c cc dn tc trong quc gia". 19.

Cc ti liu ni v tin cng hng nm ca cng nhn M nm 1913,

rt trong bi bo: Scott Nearing. "The Adequacy of American Wages"
(Xct-t Ni-rinh. "S cn xng ca tin lng M") ng trong tp
LIX The Annals of the American Academy of Political and Social
Science" ("Nin gim ca Vin hn lm M v khoa hc chnh tr v x
hi"), tr. 115. 28.

Khi nim "x hi ha" ca Mc, da trn c s phn tch mt cch

khoa hc tnh quy lut khch quan ca s pht trin ca x hi t
bn ch ngha, ch r s cn thit v tt yu ca vic chuyn cc t
liu sn xut t ch l s hu t nhn ca cc nh t bn thnh
s hu c tnh cht x hi. L-nin ch ra rng n thi k
quc ch ngha th tnh trng khng ph hp gia quan h sn

Ch thch

947

xut t bn ch ngha vi tnh cht ca lc lng sn xut v s xung

t gia chng tr nn gay gt n cc . giai on pht trin
cui cng ny ca ch ngha t bn th s tch t v s x hi ha ca
sn xut t ti trnh cao nht (xem Ton tp, ting Vit, Nh xut
bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 408 - 409, 410 - 411, 538 - 539). Tnh
hnh khin cho sau khi cch mng x hi ch ngha thng li, vic
chuyn cc t liu sn xut chnh vo tay nh nc ca cng nhn v
nng dn, t chc mt nn sn xut c k hoch v li ch ca nhn
dn, c thc hin mt cch d dng hn. 38.
7

Nhm mc ch tn dng ch ngha t bn v che lp s thng tr ca

cc t chc c quyn, cc nh kinh t hc t sn v bn ci lng ba
t ra th l lun t im cho ch ngha t bn, h ni n s "dn
ch ha" t bn, h ni rng ch ngha t bn hin i tr thnh
"ch ngha t bn nhn dn" v. v.. Bc b nhng iu ba t c tnh
cht bin h v "dn ch ha" t bn, ngay t 1902, L-nin ch r
rng vi vic nhng ngi lao ng c bit mua c nhng c phiu
nh, nhng ngi gp vn nh vy tuyt nhin khng th tr thnh
nhng ngi s hu cc x nghip c phn, nhng ngi "hu sn"
c; tin li do vic pht hnh cc c phiu nh em li chui vo ti
ca bn u s cc t chc c quyn t bn ch ngha v ca cc cng
ty c phn, nhng k s dng ngay c nhng khon tit kim nh nht
nht ca "nhn dn" lm giu cho bn thn chng (xem Ton tp,
ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 6, tr. 362). Thc t hin
nay hon ton xc nhn iu . Tri vi nhng li tuyn b ca c
quan tuyn truyn t sn ni rng trong cc nc quc ch
ngha hin nay cc c phiu nh ("nhn dn") ang c lu hnh
rt rng ri, thc t ch c mt s t cng nhn lnh ngh i biu
ca ci gi l cng nhn qu tc, mi c th mua c phn. V d,
M nm 1958, c gn na triu gia nh lao ng c c phn, nhng
gi tr cc c phn ny ch bng vn vn 0,2% tng gi tr ca tt c
cc c phn trong nc. Trong khi ch mt gia nh uy-png
c s c phn nhiu gp 10 ln ton b s c phn ca cng nhn
M cng li. Ch ngha t bn hin i c c im l cc t chc
c quyn ln thao tng nn kinh t quc dn, sn xut cng c
tch t hn na v t bn cng c tp trung hn na, s ngn
cch gia bn bc lt v qun chng nhn dn lao ng cng thm
su sc. Chng hn M, nm 1960, 500 cng ty ln nht tuy

948

Ch thch

ch chim 0,4% tng s cc cng ty trong ngnh cng nghip ch bin

v khai khong nhng li thc hin 57% tng sn phm v thu 72% li
nhun ca ton b cc cng ty. Cnh tng tng t v s thng tr ca
cc t chc c quyn cng l c im ca tt c cc nc t bn ch
ngha khc. 44.
8

Trong "Bt k v ch ngha quc" v trong cun "Ch ngha

quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn", L-nin vch trn
tnh cht tn dng t sn ca thuyt "ch ngha t bn c t chc",
mt thuyt phn khoa hc. Thuyt ny miu t ch ngha quc ta
nh l mt th ch ngha t bn c bit, c ci to, trong s
cnh tranh v tnh trng sn xut v chnh ph, cc cuc khng hong
kinh t dng nh b th tiu, s pht trin c k hoch nn kinh t
quc dn dng nh ang c thc hin. Thuyt "ch ngha t bn
c t chc" do cc nh t tng ca ch ngha t bn c quyn nh
Dm-bc-t, Lp-man v nhng ngi khc xng, c
nhng ngi theo ch ngha ci lng nh Cau-xky, Hin-phc-inh
v cc nh l lun khc ca Quc t II chp ly ngay. L-nin ch ra
rng s thng tr ca cc t chc c quyn khng th tiu c m
cn lm gay gt thm tnh trng cnh tranh v sn xut v chnh ph,
khng cu c nn kinh t t bn ch ngha thot khi nhng cuc
khng hong (xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mtxc-va, t. 27, tr. 413). Trong nc ch cht ca ch ngha t bn hin
i l nc M, trong thi k t nm 1948 n nm 1961 xy ra bn
ln sn xut suy gim do khng hong: trong cc nm 1948 - 1949,
1953 - 1954, 1957 - 1958 v 1960 - 1961. 45.

Nghin cu ch ngha quc, V. I. L-nin ch ra rng thng tng

kin trc chnh tr ca ch ngha t bn c quyn l s phn ng
chnh tr v mi hng trong chnh sch i ni v i ngoi; L-nin
ch r rng ch ngha quc l s ph nh nn dn ch ni chung
(xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 30,
tr. 120 - 121). Ch ngha t bn c quyn ct xn v lm tiu tan ngay
c nhng tiu chun ca nn dn ch t sn hnh thc, n lp ra nn
chuyn chnh khng hn ch ca n. iu th hin c bit r qua
th d nc M, ni m cc t chc dn ch b truy n, giai cp cng
nhn v mi lc lng tin b b khng b, s phn bit v mt chnh
tr v v mt chng tc ang c thi hnh.

Ch thch

949

c trng ca chnh sch i ngoi ca ch ngha quc l xm

lc, l vi phm ch quyn dn tc ca cc nc nh yu v ph
thuc, l can thip v dng ln cc nc khc nhng ch phn
nhn dn v phn ng c li cho cc cng quc quc ch ngha
ln. iu trc ht ng vi ch ngha quc M, k "che y
bng ngn c t do v dn ch gi hiu, nhng trn thc t th li ng
vai tr tn sen m quc t, ng h cc ch c ti phn ng, ng
h cc ch qun ch mc nt, chng li cc cuc ci to dn ch
cch mng, tin hnh xm lc cc dn tc ang u tranh ginh c
lp cho mnh" (Cng lnh ca ng cng sn Lin-x. (c thng
qua ti i hi XXII ng cng sn Lin-x), ting Nga, Mt-xc-va,
1961, tr. 31). Cuc u tranh tch cc ca nhn dn lao ng do cc
ng cng sn v cng nhn dn u nhm chng ch ngha pht xt
v chng chin tranh, v ha bnh v dn ch, v ch ngha x hi chnh
l chng li nhng mu phn ng ca giai cp t sn quc ch
ngha. 54.
10

"N-sn-nn xi-ti ben-c" (t 1955 l "Phc-xt n-sn-nn xi-ti ben-c

p Ni-oc") l ngn hng ln th ba M. Xung quanh ngn hng ny
hnh thnh mt nhm ti chnh - c quyn, bao gm nhiu cng ty
ti chnh v cng nghip ln M, vi tng s vn vt qu 13 t la nm 1960. Cc c ng ln nht l cc gia nh Moc-gan, Rc-cphen-l, Xtin-men, Bry-i, Uyn-t-rp, t-gi. Ngn hng ny ng
mt vai tr to ln trong s bnh trng ca M cc nc chu M latinh, chu , v. v.; n kim sot nhiu cng ty cng nghip ln nht
M v gn cht vi nn cng nghip chin tranh ca M. 67.

11

Tt c cc t liu ny u thuc v nm 1910, tr Thy-s (1908),

Hung-ga-ri v Php (nm 1909). 74.

12

Thng k nhng cuc v n thng k cc v pht cn c vo cc vn

t n ca nhng ngi v n (t nhin nhn hay php nhn). Trong
cc nc t bn ch ngha, s ph sn ca giai cp trung v tiu t sn,
s ph sn ca cc ngn hng, ca cc cng ty c phn, v.v., l iu
khng th trnh khi. Theo yu cu ca cc ch n, ti sn ca ngi
v n c ta n chuyn giao cho nhng ngi c c (hi ng x l
cc cuc v n), hi ng ny nu ra ton b ti sn v khon n ca
ngi mc n; sau , ti sn c phn chia cho cc ch n ty theo
s v n, trn c s trnh t yu cu m lut php quy nh. 75.

950

13

Ch thch

"Xtan-a-r- i-l cm-pa-ni" "Xtan-a-r- i-l" nhm cc trt du la hp thnh " quc du la" ca dng h Rc-c-phen-l.
T-rt ch yu ca nhm c quyn ny l "Xtan-a-r- i-l p
Niu - gic-xi" do mt hng du la do Gi. Rc-c-phen-l thnh lp
nm 1882 pht trin thnh v n u th k XX t-rt ny kim
sot c tuyt i b phn cng nghip du la M. "Xtan-a-r-
i-l" cng vi rt nhiu cng ty con kim sot hn mt phn ba tng
sn lng du la khai thc v ch bin trong th gii t bn ch
ngha, chim v tr hng u trong vic sn xut hng lot sn phm
ca ngnh ha du. Cc t chc c quyn du la c nh hng ln
n ton b chnh sch i ni v i ngoi ca M. 79.

14

L-nin s dng ti liu ny trong tc phm "Ch ngha quc,

giai on tt cng ca ch ngha t bn" (xem Ton tp, ting
Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 454). Trong "Bt
k v ch ngha quc", L-nin lit tng s chng khon c gi
trn th gii l 815 t phrng vo nm 1911, cn trong tc phm
"Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn" th
Ngi lit con s vo nm 1910. Phn ghi trong "Bt k" l rt
trong tc phm "Thng k quc t v nhng chng khon c gi
v vic pht hnh chng khon c gi" ca Txim-mc-man. Tximmc-man ly cc s liu trong cun sch ca An-phrt Nymc-c, cn Ny-mc-c th lit nhng s liu y vo ngy 1 thng
Ging 1911. 87.

15

Ch ngha Pru-ng mt tro lu ca ch ngha x hi tiu t sn,

mt tro lu phn khoa hc, th ch vi ch ngha Mc, tro lu ny
c t tn theo tn P. - Gi. Pru-ng, mt phn t v chnh ph
ch ngha Php. Trong khi ng trn lp trng tiu t sn ph
phn ch i s hu t bn ch ngha, Pru-ng mong mun duy
tr vnh vin ch tiu t hu, y ngh t chc ngn hng "nhn
dn" v ngn hng "trao i", nh s gip ca nhng ngn hng
ny, cng nhn dng nh c th mua sm c t liu sn xut
ring v c th m bo tiu th c mt cch "cng bng" cc sn
phm ca mnh. Pru-ng khng hiu vai tr v tc dng ca giai
cp v sn, ph nhn u tranh giai cp, cch mng x hi ch ngha
v chuyn chnh ca giai cp v sn; xut pht t lp trng v chnh
ph, Pru-ng ph nhn tnh tt yu ca nh nc. Phi Pru-ng
l tng ha nn tiu sn xut hng ha v trao i. "Khng tiu dit

Ch thch

951

952

ch ngha t bn v c s ca n, tc l nn sn xut hng ha nhng

quc" ang c bn tn dng ch ngha quc hin nay lp li

bng nhng cch ni khc nhau, iu th hin trong loi n t
sn v ci lng v thnh lp mt quc gia t bn ch ngha th gii
vi mt chnh ph duy nht v. v.. (V s ph phn ca L-nin i vi
l lun phn mc-xt ca Cau-xky, xem Ton tp, ting Vit, Nh xut
bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 519 - 533).
Trong thi k lch s hin nay, khi m bn cnh h thng quc
ch ngha th gii, h thng x hi ch ngha th gii xut hin v
ngy cng tng cng, th cc lc lng chng quc hng hu v
ngy cng pht trin, trc ht l khi cng ng x hi ch ngha
hng mnh v phong tro v ha bnh tt c cc nc ang dng ln
mnh m, c th buc cc gii quc ch ngha xm lc phi t b
gy ra nhng cuc chin tranh mi. Trong hon cnh , nh
Cng lnh ca ng c thng qua ti i hi XXII ng cng sn
Lin-x ch r, ngay c trc khi ch ngha x hi hon ton thng
li trn ton b tri t khi ch ngha t bn vn cn tn ti mt
phn th gii, c kh nng thc t loi tr chin tranh th gii ra
khi i sng ca x hi loi ngi. 160.

qut ra khi c s nhng iu lm dng, nhng ci bu tha, v. v.;

khng xa b s trao i v gi tr trao i, m tri li, li "xc lp" gi
tr trao i, lm cho n tr thnh ph bin, tuyt i, "cng bng",
khng b bin ng, khng lm vo khng hong, khng b lm dng
l t tng ca Pru-ng" (V. I. L-nin. Ton tp, ting Vit, Nh
xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 24, tr. 167).
Ch ngha Pru-ng mi l tn m L-nin dng gi cc
thuyt ci lng ca phi Cau-xky, phi ny m t s thng tr
ca cc t chc c quyn v ca cc ngn hng, quyn lc v hn
ca tp on u s ti chnh, s cp ot thuc a, nhng cuc
thn tnh v nhng c im khng th tch ri khc ca ch ngha
quc nh l mt ci bu tha ngu nhin ca ch t bn ch
ngha, phi Cau-xky by t ra kiu d n v "lm lnh
mnh" ch ngha t bn, v khc phc "nhng s lm dng" ca cc
t chc c quyn v. v..
Vch trn tnh cht phn ng ca cc thuyt tng t, L-nin vit
rng, nhng nh t tng ca cc thuyt ny "mun "i li" v ch
ngha t bn nh (ch khng tin n ch ngha x hi)" xem tp
ny, tr. 84. 115.
16

17

Ti liu v sn xut st c do V. I. L-nin vit ngoi l bn tho;

nhng ti liu ny ly bng thng k in trang 95 ca tp ch "Die
Bank", 1911, I, trong bi "Ngnh luyn kim en trong 100 nm". pha
di, V. I. L-nin dn mt phn bng ny di nhan : "Ti liu thng
k mi nht v cng nghip st" (xem tp ny, tr. 204). 202.

18

Ti liu trong "Bt k" v nhng nhn xt ca L-nin v quan h gia t

bn ti chnh v chnh ph c pht trin hn na trong cun "Ch
ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn" v trong cc tc
phm khc ca L-nin. V. I. L-nin chng minh rng s pht trin ca
cc t chc c quyn v ca t bn ti chnh tt yu dn n ch mt
nhm nh bn trm s cng nghip v ti chnh tp on u s ti
chnh gi vai tr quyt nh trong nn kinh t v chnh tr cc nc t
bn ch ngha; bn thn chnh ph t sn cng phi hon ton phc
tng tp on u s ti chnh . Cc t chc c quyn chi phi v s
dng b my nh nc bng cch a cc i din ca chnh ph vo
ban lnh o cc lin minh c quyn v a cc i din ca cc
t chc c quyn, a chnh bn t bn trm s vo tham gia

L lun ca Cau-xky v ch ngha siu quc mt th l lun c

hi ch ngha cho rng ch ngha quc c kh nng chuyn sang
mt giai on mi giai on "t bn ti chnh thng nht quc t",
trong , dng nh to ra c mt nn kinh t th gii c t chc,
gt b c nhng mu thun ca ch ngha quc thng qua s
tha thun gia bn t bn thuc cc nc khc nhau. L lun "ch
ngha siu quc" t im cho ch ngha quc, tm cch duy tr
vnh vin ch ngha quc. L-nin ch ra rng ngha x hi tht s
ca "l lun" ny, mc ch ca n l "an i qun chng mt cch cc
k phn ng bng ci hy vng l c th c ha bnh vnh cu trong
ch t bn, lm cho qun chng khng ch n nhng mu
thun gay gt v nhng vn gay gt hin ti v hng cho qun
chng ch n nhng tin h o ca ci "ch ngha quc cc
oan" tng lai no m ngi ta gi l mi. Ch la bp qun
chng thi, ch ngoi ra th tuyt i khng c g khc trong ci l
lun "mc-xt" ca Cau-xky" (Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin
b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 528). L lun ca Cau-xky v "ch ngha siu

Ch thch

Ch thch

953

954

nghin cu cc vn chnh tr - x hi trn lp trng ch ngha

duy tm ch quan v "ch ngha c-uyn x hi" tm thng, thuyt
"siu nhn". Do nhng mu phn dn ch phn ng ca n, hc
thuyt Nt-x tr thnh th trit hc c hm m ca ch ngha
pht-xt. Cc nh t tng ca giai cp t sn ang s dng rng ri
hc thuyt Nt-x t im cho ch ngha quc thnh mt ch
x hi "t nhin", ta h nh ch ny ph hp vi bn tnh ca con
ngi, bo cha cho vic xm lc, tn dng nhng cuc chin
tranh n cp. 233.

chnh ph cc nc t bn ch ngha, iu ang tr thnh mt hin

tng c trng trong iu kin hin nay. Chng hn M, tt c
nhng cng v ch cht trong chnh ph u do bn c quyn kch
s nm, bn ny i din cho cc nhm ti chnh ch yu l nhm
Moc-gan, nhm Rc-c-phen-l v nhng nhm khc. 203.
19

20

S ph phn ca L-nin i vi nhng k bin h cho ch ngha qun

phit v i vi nhng l l la bp ca chng nhng ci l l ni rng
kinh ph chin tranh l c ch v c li cho t nc, gip ta vch mt
nhng nh t tng hin nay ca cc t chc c quyn, nhng k nhn
ba rng qun s ha nn kinh t l mt phng tin cu nguy thot
khi khng hong v tht nghip. Trong cc nc quc ch ngha,
trc ht l M, cc t chc t bn c quyn ang p dng rng ri
vic qun s ha nn kinh t, chy ua v trang lm giu cho mnh;
nh chi phi c b my nh nc, cc t chc t bn c quyn kim
c cho mnh nhng n t hng qun s khng l vi nhng iu
kin c li. Trong khi cc nh nc t sn li trt ton b gnh nng
ca vic qun s ha nn kinh t v vic chy ua v trang ln vai qun
chng lao ng. Trong cc nc quc ch ngha, s bc lt giai cp
cng nhn ngy cng nng n, thu kha ngy mt tng. Chng hn
phn thu thu nhp, khu vo tin lng ca cng nhn v nhn vin,
M tng t 43% tng s thu thu nhp (khng k thu nh vo cc
cng ty) trong nm ti chnh 1943/44 ln ti 71% trong nm ti chnh
1959/60. ng thi tng s thu gin thu, m ngi phi np trc ht
cng li l nhng ngi lao ng, tng t 6, 3 t -la trong nm ti
chnh 1945/46 ln ti 13 t -la trong nm ti chnh 1959/60, trong khi
cc t chc c quyn thu c nhng mn li nhun khng l.
Chng hn, theo s liu chnh thc, c rt bt, li nhun ca cc t chc
c quyn M tng t 3,3 t -la trong nm 1938 ln ti 44 t -la
trong nm 1961, ngha l gp hn 13 ln.
Vic qun s ha nn kinh t trong cc nc quc ch ngha l
du hiu r rt ni ln rng tnh cht n bm v mc nt ca ch t
bn ch ngha tng ln. 230.

Nt-x, Phri-rch (1844 - 1900) nh trit hc phn ng ngi

c, mt trong nhng nh t tng ca th lc phn ng a
ch - t sn. Trong cc tc phm ca mnh, y kch lit chng li
ch dn ch, giai cp cng nhn v ch ngha Mc, Nt-x

Ch thch

21

Khu hiu "Lin bang chu u" c a ra nhiu ln vi nhiu

cch trnh by khc nhau, n c ph bin c bit rng ri trong
nhng nm chin tranh th gii th nht. Cng vi cc nh chnh tr t
sn, phi Cau-xky, phi T-rt-xki v bn c hi ch ngha khc ra
sc tuyn truyn cho ci khu hiu . Trong bn tuyn ngn chnh tr
ca Ban chp hnh trung ng ng cng nhn dn ch - x hi Nga
"Chin tranh v ng dn ch - x hi Nga" cng b ngy 1 thng
Mi mt 1914 trn bo "Ngi dn ch - x hi", L-nin nhn
mnh rng khu hiu "Lin bang chu u" l v l v di tr "nu ch
qun ch c, o v Nga khng b cch mng lt " (Ton tp,
ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 26, tr. 25). Trong mt
bi ni ting nhan "Bn v khu hiu Lin bang chu u" in ngy 23
thng Tm 1915, L-nin phn tch nhng iu kin kinh t ca ch
ngha quc v ch r rng "di ch t bn ch ngha, Lin
bang chu u hoc l khng th thc hin c, hoc l phn ng"
(nh trn, tr. 444).
Kinh nghim lch s v thc t ngy nay hon ton xc nhn rng
nhn nh ca L-nin v khu hiu "Lin bang chu u" l ng n.
Hin nay, bn quc v nhng k ti t ca chng bn x hi
ch ngha phi hu ang ra sc a ra ci khu hiu . Chng mo
nhn nhng lin minh c quyn Ty u cc loi nh kiu "Cng
ng kinh t chu u" ("Khi th trng chung") v. v. l "Lin bang chu
u"; nhng lin minh ny c lp ra tng cng bc lt nhng
ngi lao ng chu u t bn ch ngha, cng nhau cp bc
cc nc chm pht trin v mt kinh t, chun b xm lc cc nc
x hi ch ngha. Ch c di ch x hi ch ngha mi c th thc
hin c vic thng nht cc nc chu u v cc lc a khc trn
c s t nguyn, bnh ng v anh em. H thng x hi ch ngha

Ch thch

955

956

th gii l mt mu mc v s lin minh nh vy gia cc dn tc t

do v c ch quyn. 240.
22

23

Hc thuyt Mn-r bn tuyn b v cc nguyn tc ca chnh sch

i ngoi ca M, do tng thng Gim-x Mn-r nu ln trong thng
ip gi quc hi ngy 2 thng Chp 1823. Che y bng hc thuyt
Mn-r ("Chu M l dnh cho ngi M"), nc M thc hin cc k
hoch thc dn ca n chu M la-tinh, thng xuyn can thip vo
cng vic ca cc nc chu M la-tinh, p t cho cc nc ny nhng
hip c n dch, dng ln v ng h cc chnh ph phn dn, thch
hp vi bn t bn c quyn M, gip bn b nhn ca chng chng
li phong tro gii phng dn tc. 241.
"Phi kinh t quc ch ngha" mt khuynh hng c hi ch
ngha trong phong tro dn ch - x hi quc t, xut hin vo thi k
chin tranh quc ch ngha th gii 1914 - 1918. Trong ng cng
nhn dn ch - x hi Nga, khuynh hng ny bc l ti hi ngh i
biu ca cc chi b ngoi nc, hp vo ma xun 1915 Bc-n
(Thy-s), ti hi ngh ny, N. I. Bu-kha-rin c bn lun cng
nhm bo v cc quan im phn mc-xt, nhng quan im m v sau
L-nin gi l khuynh hng ca ch ngha kinh t quc ch
ngha"; v sau G. L. Pi-a-ta-cp v E. B. B-s tn thnh lun cng
ny. Trong "D tho cng lnh ca Hi lin hip x hi ch ngha cch mng v ca ng cng nhn dn ch - x hi" H-lan, trong
ng cng nhn x hi ch ngha M v trong cc ng khc, cng
thy xut hin nhng quan im tng t. L-nin gi "ch ngha
kinh t quc ch ngha" l mt cn bnh quc t v Ngi tin
hnh mt cuc u tranh quyt lit chng li ci ch ngha . "Phi
kinh t quc ch ngha" chng li quyn dn tc t quyt, chng
li ton b cng lnh ti thiu ca ng cng nhn dn ch - x hi
Nga l bn cng lnh ra cuc u tranh nhm thc hin nhng
cuc ci cch dn ch. L-nin nhn mnh ngha v cng to ln ca
khu hiu quyn dn tc t quyt trong thi i quc ch ngha;
Ngi ch ra rng nhng ngi mc-xt cn phi li dng tt c cc
thit ch dn ch nhm mc ch chun b lt ch ngha quc v
ra sc "li dng ch dn ch t sn thit lp mt t chc x hi
ch ngha v dn ch trit ca giai cp v sn chng giai cp t sn
v chng ch ngha c hi" (Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 30, tr. 95).

Ch thch

V. I. L-nin ph phn "ch ngha kinh t quc ch ngha"

trong cc tc phm: "Bn v khuynh hng "ch ngha kinh t quc"
ang ny sinh"; "Tr li P. Ki-p-xki (I-u. Pi-a-ta-cp)"; "V mt s bim
ha ch ngha Mc v v "ch ngha kinh t quc"" (xem Ton tp,
ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 30, tr. 76 - 87, 88 - 96, 99
- 169) v trong cc tc phm khc. 287.
24

Trong cun "Chng uy-rinh", chng III "L lun v bo lc (Tip

theo)", ng-ghen vit v cc nh nc t bn ch ngha nh sau:
"Qun i tr thnh mc ch ch yu ca nh nc, bn thn qun
i tr thnh mt mc ch; nhn dn ch cn l cung cp binh
lnh v nui binh lnh thi. Ch ngha qun phit thng tr v dy
xo chu u. Nhng ch ngha qun phit cng mang trong mnh
n mm mng ca s dit vong ca bn thn n". S ua tranh gia
cc nc, nh ng-ghen ch r, bt buc cc nc phi chi
ngy cng nhiu tin vo vic v trang khin cc nc ngy cng
nhch gn ti ch suy sp v ti chnh; mt khc, s ua tranh
buc cc nc phi thi hnh ngy cng rng ri ch ngha v
qun s i vi mi ngi, do dy cho ton dn nm c cch
s dng v kh; trong nhn dn ang xut hin kh nng thc t l
ti mt thi im no , nhn dn s quay sng cha vo cc giai
cp thng tr. "n lc , th qun i ca nh vua bin thnh qun
i ca nhn dn, b my t chi khng lm vic na, ch ngha
qun phit b dit vong v tnh cht bin chng ca chnh ngay s
pht trin ca n" (C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga,
xut bn ln th 2, t. 20, tr. 175). 288.

25

Ch ngha Man-tse-xt (thuyt t do thng mi) mt khuynh

hng trong ng li kinh t ca giai cp t sn ch trng t
do thng mi v nh nc khng c can thip vo hot ng
kinh doanh t nhn. Khuynh hng ny xut hin Anh vo cui
th k XVIII; trong nhng nm 30 - 40 ca th k XIX, giai cp t
sn cng nghip Man-tse-xt l dinh ly ca thuyt t do
thng mi; v vy ngi ta cng gi phi t do thng mi l
"phi Man-tse-xt". Nhng ngi cm u "trng phi Man-tsext" l Cp-en v Brai-t. Trong thi k ch ngha t bn trc
c quyn, khuynh hng t do thng mi cng to ra c
cho mnh mt ch ng c, Php, Nga v cc nc

Ch thch

957

958

t bn ch ngha khc. Thuyt t do thng mi c lun chng

v mt l lun trong cc tc phm ca A. Xmt v . Ri-cc-. 314.
26

27

Phi ngy bin tn gi m Hy-lp c i ngi ta dng ch cc

nh trit hc chuyn nghip, cc gio s trit hc v hng bin. c
im ca phi ngy bin l h tin rng mi quan nim ca con ngi,
mi tiu chun v mi s nh gi v o c u mang tnh cht
tng i. Phi ngy bin c tnh dng nhng l l di tr v la bp
(l l ngy bin), nhng mnh khe ngn t ct la di. Php ngy
bin nhanh chng thoi ha thnh mt mnh khe chi cc khi
nim mt cch v b, mt thut bo v v bc b bt k lun im no
trong nhng li pht biu v trong cc cuc tranh lun. 315.

28

dn ch - x hi", theo ngh ca L-nin, tuyn b rng khng th

tip tc ra tp ch c (xem "D tho ngh quyt ca Ban chp hnh
trung ng ng cng nhn dn ch - x hi Nga v vic nh bn tp
ch "Ngi cng sn" Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 359 - 361). 315.
29

"The Economist" tp ch t sn ra hng tun, xut bn Lun-n t

nm 1843. 320.

30

"Cc cng lin" nhng nghip on Anh v cc x t tr thuc

Anh. Cc hi vin ca cc cng lin gia nhp Cng ng trn c s tp
th. Trong nhng nm chin tranh th gii th nht, a s cc nh lnh
o cng lin gi lp trng x hi - s-vanh. Nhng nh t tng ca
cc cng lin ph nhn s cn thit phi thnh lp ng cch mng ca
giai cp v sn, trn thc t h thu hp vai tr ca ng cng nhn li
ch cn l mt c quan i din cho cc cng lin ti ngh vin. 334.

31

on ghi chp khoanh bng vch kp l trang u ca quyn v "" c

ghi tm tt ni dung ca quyn v : 1) Hin-phc-inh. "T bn ti
chnh", 2) T-rt in lc, 3) Thng k pht hnh chng khon, 4) Rtx. Ba on ghi chp u tin trong quyn v ny c nh s trang
chung (1 - 10); cc trang ghi nhn xt v cun sch ca Rt-x c
nh s trang ring (1 - 16). Ph hp vi iu , trong dn bi tng
hp ton b tc phm v "Ch ngha quc", L-nin dng cc k
hiu "", ""R" (tc l quyn v "" Rt-x") c ch r cc trang s
dng cc ti liu tp hp c trong quyn v "". 396.

32

Trong "Bt k v ch ngha quc" v trong tc phm "Ch ngha

quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn", L-nin nhiu ln vin
dn cun sch ca R. Hin-phc-inh "T bn ti chnh". Trong khi s
dng nhng ti liu thc t ca ngun ti liu ny nhn xt tng
mt ring bit ca ch ngha t bn c quyn, L-nin ng thi cng
ph phn tc gi v nhng lun im v nhng kt lun khng mc-xt
v nhng vn quan trng nht ca ch ngha quc. L-nin gi
Hin-phc-inh mt trong nhng th lnh ca ng dn ch - x hi
c v ca Quc t II l ngi theo ch ngha Can-t v mt ngi
theo phi Cau-xky, mt phn t ci lng v "k d d giai cp t sn
quc ch ngha" (xem tp ny, tr. 751). Trong khi tch ri chnh tr

la gt lut s, k hay honh he, k ba hoa. V. I. L-nin gi Cauxky l mt k ngy bin v mt k la gt v y xuyn tc bn cht thc
s ca ch ngha quc, khi y lng trnh thc cht ca vn bng
nhng cu ni lp lng, v y p dng php ngy bin v s gi di v
mt l lun lm lu m nhng mu thun gay gt nht ca ch ngha
quc v bo cha cho s nht tr vi bn tn dng t bn, bn x
hi - s-vanh cng khai. 315.

"Ngi cng sn" tp ch; do L-nin t chc v do ban bin tp bo

"Ngi dn ch - x hi" xut bn cng vi G. L. Pi-a-ta-cp v E. B.
B-s, l nhng ngi chi kinh ph cho vic xut bn tp ch. C N. I.
Bu-kha-rin cng tham gia ban bin tp tp ch. Ch ra c mt s
(kp) vo thng Chn 1915. Tp ch ny ng ba bi bo ca V. I. Lnin: "S ph sn ca Quc t II", "Ting ni chn tht ca mt ngi x
hi ch ngha Php" v "Ch ngha quc v ch ngha x hi "
(xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 26,
tr. 257 - 330; t. 27, tr. 5 - 15 v 16 - 28).
K hoch xut bn tp ch c L-nin son tho ra vo ma
xun nm 1915. L-nin d nh lm cho tp ch "Ngi cng sn"
tr thnh c quan quc t ca nhng ngi dn ch - x hi cnh
t. Nhng chng bao lu sau ngi ta thy bc l nhng s bt
ng nghim trng gia ban bin tp bo "Ngi dn ch - x hi"
vi Bu-kha-rin, Pi-a-ta-cp v B-s, nhng s bt ng ny tr
nn su sc thm sau khi s 1 - 2 ca tp ch c xut bn. Do
hnh vi chng ng ca nhm ny, ban bin tp bo "Ngi

62 . . . 28

Ch thch

Ch thch

959

vi kinh t, Hin-phc-inh a ra trong cun sch ca mnh mt

nh ngha khng ng v ch ngha quc v t bn ti chnh; ng
ta xa nha vai tr quyt nh ca cc t chc c quyn di ch
ngha quc v tnh trng tt c cc mu thun ca ch ngha
quc u tr nn gay gt; ng ta cng coi thng nhng c im
quan trng ca ch ngha quc nh s phn chia th gii v u
tranh nhm phn chia li th gii, s n bm v mc nt ca ch ngha
t bn, " tht li so vi Hp-xn, mt ngi Anh cng khai theo ch
ngha ha bnh v ch ngha ci lng" (Ton tp, ting Vit, Nh xut
bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 392). Mc d c nhng sai lm
nghim trng, nhng cun sch ca Hin-phc-inh ng vai tr tch
cc nht nh trong vic nghin cu giai on mi nht trong s pht
trin ca ch ngha t bn. 396.
33

960

t mi l "bn phn ng v l lun", "mt bn thm hi theo ch

ngha chit chung v chuyn ni nhng iu vn vt". Bn theo ch
ngha Can-t mi em "ch ngha x hi o c" i lp vi ch
ngha x hi khoa hc. "L lun" ca bn theo ch ngha Can-t mi
c bn xt li ng u l E. Bc-stanh v ngay ly.
V. I. L-nin vch trn thc cht phn ng ca ch ngha Can-t
mi v nu r mi lin h ca n vi nhng khuynh hng khc ca
trit hc t sn (vi ch ngha Ma-kh, ch ngha thc dng v cc loi
ch ngha khc). 397.
34

V. I. L-nin nhn xt rng Hin-phc-inh khng ng khi qu quyt

rng Tu-gan - Ba-ra-np-xki c "cng" vch ra ngha ca hc
thuyt ca C. Mc v ti sn xut t bn ch ngha v v khng hong.
Thc t, nh kinh t hc t sn ny, trong nhng nm 90, l i biu
ni ting ca "ch ngha Mc hp php", v trong cc tc phm ca
mnh, Tu-gan -Ba-ra-np-xki xuyn tc v mu toan bc b hc
thuyt ca Mc v ti sn xut v v khng hong. Trong khi ph nhn
mu thun c bn ca ch ngha t bn v mu thun do mu thun c
bn ra gia kht vng khng ngng m rng sn xut vi kh
nng tiu dng c hn do qun chng nhn dn vo tnh trng v
sn, Tu-gan - Ba-ra-np-xki khng nh dng nh trong iu kin ch
ngha t bn c kh nng tch ly v hn v pht trin sn xut mt
cch thoi mi khng ty thuc vo s tiu dng v vo mc sng ca
qun chng nhn dn. Ngy nay, nhng l lun bin h cho ch ngha
t bn tng t ang c cc nh kinh t hc t sn truyn b. Thc
t t bn ch ngha bc b nhng hc thuyt tm thng ny v
hon ton xc nhn tnh ng n ca hc thuyt mc-xt v tch ly t
bn ch ngha v v khng hong. 400.

35

AG ("An-gh-mai-n -lch-t-ri-txi-tt gh-den-sp-pht") ("Tng cng

Ch ngha Can-t h thng cc quan im ca Im-ma-nu-in Can-t

mt nh trit hc c th k XVIII c pht trin trong cc tc
phm ca ng nh: "Ph phn l tnh thun ty" (1781), "Ph phn l
tnh thc tin" (1788) v "Ph phn nng lc phn on" (1790). "c
trng ch yu ca trit hc Can-t, L-nin ch r, l ch n dung
ha ch ngha duy vt vi ch ngha duy tm, thit lp s tha hip
gia hai ch ngha , kt hp hai khuynh hng trit hc khc nhau
v i lp nhau trong mt h thng duy nht" (Ton tp, ting Vit,
Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 18, tr. 238). Can-t mu toan
"dung ha" tn ngng vi tri thc, tn gio vi khoa hc. Ch ngha
Can-t l th trit hc c a chung nht ca bn c hi ch ngha
cc loi, k c phi Cau-xky. C. Mc v Ph. ng-ghen vch trn
bn cht ca ch ngha Can-t; V. I. L-nin ph phn ton din ch
ngha trong tc phm ca Ngi "Ch ngha duy vt v ch ngha
kinh nghim ph phn" (Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 18, tr. 7 - 449).
Ch ngha Can-t mi mt khuynh hng phn ng trong trit hc
t sn, tuyn truyn ch ngha duy tm ch quan di khu hiu phc hi
trit hc ca I. Can-t; khuynh hng ny xut hin c vo gia th k
XIX. Di khu hiu "Quay v vi Can-t!", bn theo ch ngha Can-t mi
tin hnh u tranh chng li ch ngha duy vt bin chng v ch ngha
duy vt lch s. Trong tc phm "Lt-vch Ph-bch v s co chung ca
trit hc c in c", ng-ghen gi bn theo ch ngha Can-

Ch thch

ty in kh") t-rt ln nht ca ngnh cng nghip in c; thnh

lp nm 1883. AG c lin h qua s lin kt bng con ngi vi cc
ngn hng ln c, T-rt thp, cng-xoc-xi-om ng ng Man-nxman, cng-xoc-xi-om Krp v vi nhiu t chc c quyn khc; cng
vi t-rt Xi-men-x ca c, AG c quyn thng tr trong cng
nghip in c; n u chin tranh th gii th hai, tng cng ty ny
c cc cng ty con v cc c quan i din 34 nc.
Sau chin tranh th gii th hai, cc x nghip ca AG nm trn
lnh th ca nc Cng ha dn ch c c quc hu

Ch thch

961

ha; trn lnh th ca Cng ha lin bang c, cng-xoc-xi-om hon

ton vn nm trong tay bn ch c.
GC )"Gi-n-ran -lch-t-rch cm-pa-ni") ("Tng cng ty in kh")
t-rt ln nht v k thut in M, mt trong nhng t chc c
quyn c th lc mnh nht trong th gii t bn ch ngha, t-rt ny
do nhm ti chnh ca dng h Moc-gan kim sot; thnh lp nm 1892.
Nm 1960, sn xut trn 50% cc thit b nng v in trong nc;
chim v tr ch cht trong ngnh sn xut v kh nguyn t, trong vic
ch to cc ng c phn lc, cc thit b in t v qun s v cc loi
tuc-bin dng cho cc tu chin v my bay qun s. "Gi-n-ran -lcht-rch" c gn 200 nh my vi 250 nghn cng nhn v nhn vin phc
v; n cm u cc-ten M v thit b in; n c cc x nghip con v cc
phng tiu th a s cc nc t bn ch ngha.
Nm 1922, bn hip ngh v phn chia th gii k nm 1907 gia
AG v GC c k li. GC mua c gn 30% c phn ca
AG v tr thnh c ng ln nht ca AG. Trong khi thc y vic
v trang li ch ngha quc c, t bn M cp rt nhiu vn
cho AG. Nm 1960, "Gi-n-ran -lch-t-rch" c gn 30% t bn c
phn ca AG. 403.
36

Ti thi gian u cuc chin tranh th gii th nht, cng ty cn thp

A. Tt-xen, thnh lp nm 1871, tr thnh nh my lin hp khai
khong luyn kim ln nht chu u; cng ty ny c cc l luyn
gang, cc nh my c v cn thp, cc m st v cc m than, cc nh
my ch to my, cc x nghip vn ti v thng nghip, cc nh my
qun s. Gia nh Tt-xen ng vai tr lnh o trong vic thnh lp
T-rt thp nm 1926 t-rt ny l mt x nghip lin hp cng
nghip qun s ln nht v l mt trong nhng t chc c quyn
mnh nht c; gia nh Tt-xen tch cc xc tin vic thit lp ch
c ti pht-xt c. T-rt thp Tt-xen gn b cht ch vi nhiu
t chc c quyn cng nghip v ngn hng ca nc c pht-xt v
vi t bn c quyn quc t. Sau chin tranh th gii th hai, T-rt
thp phn thnh 2 cng-xoc-xi-om ln Tt-xen v Ranh-stan.
Cng-xoc-xi-om luyn kim "Tt-xen" gi a v ch cht trong ngnh
sn xut gang v thp Ty c.
Hu-g Xtin-n-x thnh lp x nghip cng nghip khai khong
vo nm 1893; sau chin tranh th gii th nht, x nghip ny
pht trin thnh mt lin hip c quyn ln, bao gm trn 1 500

962

Ch thch

x nghip thuc cc ngnh cng nghip khc nhau. Chng bao lu sau
khi Xtin-n-x cht (1924), cng-xoc-xi-om do ng ta thnh lp b ph
sn, song vi s gip ca cc ngn hng M, nhng ngi k tha
Xtin-n-x ngn chn c vic gii th t chc c quyn . Sau khi
tch khi cng-xoc-xi-om Xtin-n-x, x nghip lin hp luyn kim
"Ranh - En-n u-ni-n" tr thnh mt trong nhng b phn ch cht
ca T-rt thp. Quyn kim sot i vi cc x nghip cn li trong
cng-xoc-xi-om Xtin-n-x chuyn sang tay cng ty "Hu-g Xtin-n-x
coc-p-ry-sn". Cng ty ny c thnh lp M; nhng ngi k
tha ca Xtin-n-x v cc ch ngn hng M cho cng-xoc-xi-om
vay nhiu tin tr thnh nhng thnh vin ca cng ty ny. 412.
37

Nhng on trch v trnh by mt s ch trch t cun sch ca Hpxn l do N. C. Crp-xcai-a ghi. Khi xem li cc on trch, L-nin
gch di mt s ch, Ngi ghi nhn xt, nh du ngoi l. Lnin nh s trang ca quyn v . Nhng ch L-nin gch di
c trnh by bng cc c ch sau y: nhng ch gch mt gch
di c in bng ch nghing; nhng ch gch hai gch di in
bng ch nghing in ri; nhng ch gch ba gch di in bng ch
nh m nt; nhng ch gch di bng mt ln sng in bng Ch
hoa; nhng ch gch di bng hai ln sng in bng C h
h o a i n r i . Tt c nhng phn L-nin b sung u in bng ch
m v khi cc phn b sung c nhng ch gch di th nhng ch
gch di ny c trnh by nh sau: ch gch mt gch di in
bng ch m nt, ch gch hai gch di in bng c h m
n t i n r i.
Trong li ta vit cho tc phm ca mnh "Ch ngha quc, giai
on tt cng ca ch ngha t bn", L-nin ch ra rng Ngi s
dng cun sch ca Gi. A. Hp-xn vi s ch thch ng. Gin tkin-xn Hp-xn (1858 - 1940) l mt nh kinh t hc ngi Anh ni
ting, xt v mt quan im th ng ta l mt phn t ci lng t sn
v mt ngi thuc phi ha bnh ch ngha. Trong s nhng cun
sch ni ting nht, do Hp-xn vit, c nhng cun "Nhng vn
ngho kh", "S tin trin ca ch ngha t bn hin i" v "Ch ngha
quc", L-nin gi tc phm ny l tc phm ch yu bng ting Anh
ni v ch ngha quc v cho cun sch l mt mu mc tiu
biu ca s ph phn mang tnh cht tiu t sn v ch ngha quc.
L-nin nhn xt rng cng trnh ny ca Hp-xn "m t c rt

Ch thch

963

hay v tng tn nhng c im kinh t v chnh tr ch yu ca ch

ngha quc" (Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xcva, t. 27, tr. 395). Trong "Bt k v ch ngha quc" L-nin vit rng,
cun sch ca Hp-xn ni v ch ngha quc "ni chung l b ch,
nhng n c bit b ch v n gip vch trn s di tr c bn ca ch
ngha Cau-xky trong vn ny" (tp ny, tr. 114 - 115). Trong khi s
dng ti liu thc t phong ph trong cun sch ca Hp-xn, L-nin
ng thi ph phn nhng kt lun c tnh cht ci lng ca ng ta v
nhng mu ca ng ta nhm bo v ch ngha quc di mt
hnh thc che y. 487.
38 Ch ngha x hi o c mt hc thuyt duy tm ca nhng ngi
thuc phi Can-t mi c H. C-hen, P. na-toc-p, E. Ct-xi-r-r v
nhng ngi khc. Hc thuyt ny tr thnh mt trong nhng gio
iu ch yu trong quan im ca E. Bc-stanh, "ngi thy ca ch
ngha xt li" cng nh ca C. Phoc-len- th lnh v mt trit hc
ca nhng ngi dn ch - x hi c cnh hu. Ch ngha x hi o
c ph nhn nhng quy lut khch quan ca s pht trin x hi v
ph nhn tnh tt yu khch quan ca ch ngha x hi; ch ngha x
hi o c tuyn b rng ch x hi ch ngha l mt l tng v
o c m ngi ta c th t c trong mt tng lai xa xi ch
bng cch gio dc li v mt o c cho nhng ngi lao ng v
nhng k bc lt ch khng cn c u tranh giai cp v chuyn chnh
v sn. Trong hon cnh hin nay, h t tng ca ch ngha x hi
o c ang c nhng ngi x hi ch ngha cnh hu trong cc
nc t bn ch ngha s dng mt cch rng ri lm cho qun
chng lng qun cuc u tranh cch mng. 509.
39

40

C ni n cuc chin tranh Anh - B-e (thng Mi 1899 - thng

Nm 1902) mt cuc chin tranh ginh thuc a v n cp ca Anh
chng li cc nc cng ha Nam Phi - T-ran-xva-an v -rng-gi;
do cuc chin tranh ny, hai nc ni trn mt c lp v tr thnh
thuc a ca Anh. 510.
Trong bn tho, L-nin ghi ch ny nh sau: "xem phn b sung
trn, tr. 7 ca quyn v ny". pha trn tr. 7 ca quyn v L-nin vit:
"(xem tr. 41 quyn v ny)". Theo li ch dn ny ca L-nin, on
trch ghi tr. 7 ca quyn v c in vo tp ny khng theo th

964

Ch thch

t s trang ca quyn v m theo th t cc on trch t cun sch

ca Hp-xn. 523.
41

Cc on trch t cun sch ca Xam-ba do N. C. Crp-xcai-a ghi; nhng

nhn xt, b sung (xem ch in hi m), nhng ch gch di cc on
trch dn (xem ch in nghing khi c mt gch di, in nghing ri khi
c hai gch di) v nh s trang l do V. I. L-nin ghi. 531.

42

Danh mc nhng ch trch trong cun sch ca Sun-tx - Gh-vc-nitx do L-nin ghi khi Ngi c cun sch ny, sau Ngi trch
nhng on tng ng (xem phn di, tr. 542 - 562 tp ny). Nhng
on trch 11 trang ghi u tin th L-nin vit vo quyn v theo th
t m Ngi nu ra. Tip theo, trong quyn v cn c c mt lot
nhng on trch t trang 229 - 375, khng nh du trong danh mc
(c l phn bn tho ny b mt). Phn cui danh mc, t tr. 401, trng
hp ng vi cc on ghi ca L-nin trong quyn v. 542.

43

Ly chin u thut ng qun s ch mt loi b dc, mt con ,

mt t trc ho ngoi ca thnh ly. 542.

44

Phn-c-xra-t ngh vin B-e. 553.

45

Ran- (tn gi y l Vt-va-tc-xran-) vng cng nghip

vng ln nht nm trong tnh T-ran-xva-an Lin bang Nam Phi.
vng ny ngi ta khai thc c trn 1/3 s vng ca ton b th gii
t bn ch ngha. 554.

46

Nhng s liu v sn lng than nm 1911 l do V. I. L-nin trch

"im tnh hnh quc t", bng 19, trong "Statistisches Jahrbuch fr das
Deutsche Reich" ("Nin gim thng k ca quc c"), 1915, tr. 33*.
567.

47

Nhng s liu ni v tiu dng ch v ru mnh l s liu v chu

c. 575.

48

Trong li ta vit cho ln xut bn bng ting Php v ting c ca

tc phm "Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha
t bn", L-nin c bit nhn mnh ngha quan trng ca s liu
ni v ng st trn ton th gii i vi vic nhn nh

Ch thch

965

ch ngha t bn c quyn: "S phn phi v s phn phi khng u

mng li ng st, s pht trin khng u ca mng li y, l
kt qu ca ch ngha t bn hin i, ch ngha t bn c quyn,
trn phm vi ton th gii" (Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b,
Mt-xc-va, t. 27, tr. 388 - 389). Cc s liu thng k v ng st, c
in trong tp ny tr. 586 - 594, 595 - 600, cho thy r rng L-nin thu
thp, theo cc ngun ti liu khc nhau, v x l mt khi lng t liu
v cng nhiu v s pht trin cc mng li ng st cc nc
khc nhau (cc cng quc ln nht, cc quc gia c lp v na c
lp, cc thuc a) trong nhng nm 1890 v 1913. So snh cc s liu
ny vi mc tng sn lng st v than, L-nin vch ra s mt cn
i gia s pht trin ca lc lng sn xut vi vic xy dng ng
st ca cc nc khc nhau (l hu qu ca vic c chim cc thuc
a). Nhng kt qu ca vic nghin cu thng k ng st c khi
qut ha trong hai bng thng k ngn, c L-nin xt trong
chng VII cun "Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha
t bn" (xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,
t. 27, tr. 500 - 502). 586.

966

Ch thch

56

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XVI, phn II,
1936, tr. 388 - 401. 614.

57

y v nhng ch tip theo l ni v t bo "Hamburger Echo"

("Ting vang Ham-buc) bo ra hng ngy, c quan ca t chc
Ham-buc ca ng dn ch - x hi c; c thnh lp vo nm
1875 vi tn gi l "Hamburg Altonaer Volksblatt" ("Bo nhn dn
Ham-buc An-tn kh nh"), t 1887 n nay xut bn di tn gi
"Hamburger Echo". Trong nhng nm chin tranh quc ch ngha
th gii (1914 - 1918), gi lp trng x hi - s-vanh. Thng Ba 1933, t
bo b chnh ph Ht-le ng ca. Thng T 1946, li bt u xut bn
tr li. 615.

58

Da vo mi th on xo tr, p lc v mua chuc, trong nhng

nm 1879 - 1884, vua B L--pn II (1835 - 1909) chim c mt
lnh th rng ln trong lu vc sng Cng-g. Hi ngh Bc-lanh
1884 - 1885 ghi nhn vic bin cc lnh th b chim thnh s
hu ring ca L--pn II di tn gi l "Nh nc Cng-g t do".
Vic xm chim t nc ny i lin vi nhng cuc n p khc lit
cc b lc ngi Phi v em n cho h khng bit bao nhiu iu
bt hnh. Nm 1908, L--pn II "nhng" nhng quyn ring ca
mnh Cng-g cho B mt cch rt c li cho bn thn, v nc ny
tr thnh thuc a ca B. Cc t chc t bn c quyn B, Anh,
Php v cc nc khc nm ton quyn vic cai qun nc ny. Do
s bc lt tn nhn ca ch ngha t bn Cng-g, nhng cuc ni
dy ca nhn dn chng li bn quc nhiu ln n ra, nhng
b bn thc dn n p khc lit. Do sc p ca phong tro gii
phng dn tc, ngy 30 thng Su 1960 Cng-g c tuyn b
c lp. 636.

49

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XVI, ph. II, 1936,
tr. 335 - 360. 605.

50

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 21, tr. 232. 610.

51

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 18, tr. 550. 610.

52

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XVI, ph. II, 1936,
tr. 385 - 387. 611.
59

53

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 18, tr. 457 - 474. 612.

Xem C. Mc "T bn", ting Nga, tp III, phn II, 1955, tr. 492. 691.

60

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 19, tr. 151 - 156; on trch dn ny l tr. 152. 702.

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 18, tr. 503 - 509. 612.

61

Ngh quyt ca i hi Stt-ga ca Quc t II (thng Tm 1907)

"Ch ngha qun phit v nhng s xung t quc t", m V. I.
L-nin tham gia son tho, ch ra rng ch ngha qun phit
l cng c ch yu thng tr giai cp; bn ngh quyt

54

55

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 18, tr. 540. 614.

Ch thch

967

968

nhn mnh rng nhim v ca phong tro dn ch - x hi khng

nhng ch l u tranh chng chin tranh bng n hoc chm dt mt
cch ht sc nhanh chng nhng cuc chin tranh bt u, m cn
phi u tranh li dng s khng hong do chin tranh gy nn
nhm mau chng nh giai cp t sn. Xem cc bi bo ca V. I. Lnin "i hi x hi ch ngha quc t Stt-ga" (Ton tp, ting Vit,
Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 16, tr. 83 - 91 v 97 - 109). 705.
62

lp v t chc. thng Mi mt 1918, gia lc cch mng ang din

ra c, phi Xpc-ta-ct sau khi on tuyt vi phi "c lp",
thnh lp "Lin minh Xpc-ta-ct" v ngy 14 thng Chp 1918
cng b cng lnh ca h. Ti i hi thnh lp (30 thng Chp 1918
- 1 thng Ging 1919) nhng ngi Xpc-ta-ct thnh lp ng
cng sn c. V. I. L-nin nhiu ln ph phn nhng sai lm ca
nhng ngi dn ch - x hi cnh t c, ch r tnh khng trit
trong lp trng ca h. ng thi Ngi nh gi cao hot ng
cch mng ca h. 713.

"Nhng ngi x hi ch ngha quc t ch ngha c" ("Internationale Sozialisten Deutschlands", I. S. D.) nhm nhng ngi dn
ch - x hi cnh t c, tp hp xung quanh tp ch "Lichtstrahlen"
("Tia sng") trong nhng nm chin tranh quc ch ngha th gii.
Tp ch ny xut bn Bc-lanh t 1913 n 1921. Nhm ny khng c
lin h rng ri vi qun chng v tan r mt cch nhanh chng.
Nhm "Quc t" mt t chc cch mng ca nhng ngi dn
ch - x hi cnh t c; t chc ny do C. Lip-nch, R. Lc-xm-bua,
Ph. M-rinh, C. Txt-kin, Giu, Mc-khlp-xki, L. I--ghi-kh-x (Tsca), V. Pch sng lp vo hi u chin tranh quc ch ngha th
gii. Thng T 1915, R. Lc-xm-bua v Ph. M-rinh thnh lp tp ch
"Die Internationale", tp hp xung quanh tp ch ny l mt nhm ch
yu ca nhng ngi dn ch - x hi cnh t c. Ngy 1 thng
Ging 1916, ti Bc-lanh, Hi ngh nhng ngi dn ch - x hi cnh
t ton c hp. Ti hi ngh, nhm ny hnh thnh v mt t
chc v thng qua quyt nh t tn l nhm "Quc t". T nm 1916
nhm "Quc t", ngoi nhng truyn n chnh tr pht hnh nm
1915, bt u xut bn v ph bin b mt "Nhng bc th chnh tr" k
tn "Xpc-ta-ct" (xut bn u n cho n thng Mi 1918); do
nhm "Quc t" cng c gi l nhm "Xpc-ta-ct".
Phi Xpc-ta-ct tin hnh tuyn truyn cch mng trong qun
chng, t chc nhng cuc u tranh c tnh cht qun chng chng
chin tranh, lnh o cc cuc bi cng, vch trn tnh cht quc ch
ngha ca chin tranh th gii v s phn bi ca cc th lnh c hi
ch ngha trong ng dn ch - x hi. Song, phi Xpc-ta-ct phm
nhng sai lm nghim trng v cc vn l lun v chnh tr.
Thng T 1917, phi Xpc-ta-ct gia nhp ng dn ch - x
hi c lp c c xu hng phi gia, nhng vn gi c

Ch thch

63

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Tuyn tp gm hai tp, ting Nga, t. II,

1955, tr. 386 - 400; on trch dn ny l tr. 398. 718.

64

on ny L-nin trch t bi bo ca C. Cau-xky "Tn gio" ng trn

"Die Neue Zeit", xut bn nm th 32, 1913/1914, t. I, s 6, 7. XI. 1913,
tr. 182 - 188 (on u bi bo) v s 10, 5. XII. 1913, tr. 352 - 360 (on
cui bi bo). 721.

65

L-nin trch on ny t li gii thiu bi bo ca M. V. -vinh-tn

"Tnh cnh ngi da en M", ng trn t "Die Neue Zeit", 1914, t. I,
tr. 382 - 383 v t li gii thiu bi bo ca I. M. Ry-mn- "Vn
ngi da en" cng ng trn bo , tr. 592. 721.

66

"Cng nhn cng nghip th gii" ("I. W. W.", "Cng nhn cng nghip
th gii") t chc cng on ca cng nhn M, thnh lp nm 1905;
t chc ny tp hp ch yu l cc cng nhn khng lnh ngh v
hng lng thp thuc cc ngnh ngh khc nhau. Cc nh hot
ng ca phong tro cng nhn M nh: . L-ng, . p-x v
U. Hy-vt tch cc tham gia vic thnh lp t chc ny. T chc
"Cng nhn cng nghip th gii" tin hnh nhiu cuc bi cng
c tnh cht qun chng t kt qu. Trong thi k chin tranh th
gii th nht, vi s tham gia ca t chc ny, giai cp cng nhn M
tin hnh nhiu hot ng chng chin tranh. Mt s ngi lnh
o ca t chc "Cng nhn cng nghip th gii" U. Hy-vt v
nhng ngi khc cho mng cuc Cch mng x hi ch ngha
thng Mi v i v gia nhp ng cng sn M. ng thi, hot
ng ca t chc biu hin nhng nt ca ch ngha cng on v
chnh ph nh: t chc ny khng tha nhn cuc u tranh chnh tr
ca giai cp v sn, ph nhn vai tr lnh o ca ng cng nhn
cch mng, ph nhn tnh tt yu ca chuyn chnh v sn. Do chnh

Ch thch

969

970

sch c hi ch ngha ca ban lnh o, t chc "Cng nhn cng

nghip th gii" tr thnh mt t chc bit phi, b mt nh hng mt
cch nhanh chng trong phong tro cng nhn.
ng x hi ch ngha M c thnh lp vo thng By 1901 ti
cuc i hi In-i-a-n-p-li-x, do s thng nht cc nhm tch
khi ng cng nhn x hi ch ngha v ng dn ch - x hi M.
Mt trong nhng ngi thnh lp ng dn ch - x hi M l -gin
p-x, mt nh hot ng ni ting ca phong tro cng nhn M;
p-x, mt nh hot ng ni ting ca phong tro cng nhn M;
p-x cng l mt trong s nhng ngi sng lp ra ng mi. Trong
nhng nm chin tranh th gii th nht, trong ng x hi ch ngha
hnh thnh ba phi: phi x hi - s-vanh ng h chnh sch quc
ch ngha ca chnh ph; phi gia ch phn i cuc chin tranh
quc ch ngha trn li ni m thi; phi thiu s cch mng ng trn
lp trng quc t ch ngha v u tranh chng chin tranh.
Da vo nhng phn t v sn, cnh t ca ng x hi ch ngha
ng u l Sc-l Ru-ten-bc-g, Uy-li-am Ph-xt, B. Hy-vt v
nhng ngi khc tin hnh cuc u tranh chng li ban lnh o
c hi ch ngha ca ng nhm tin hnh cc hot ng chnh tr c
lp ca giai cp v sn, thnh lp cc cng on sn xut trn c s
nhng nguyn tc u tranh giai cp. Nm 1919, trong ng x hi ch
ngha c s phn lit. Cnh t sau khi rt ra khi ng x hi ch
ngha tr thnh ngi khi xng vic thnh lp ng cng sn M
v l ht nhn ch yu ca ng ny.
Hin nay ng x hi ch ngha l mt t chc bit phi c s
lng ng vin rt t i. 721.
67

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 18, tr. 296 - 301 v 302 - 305. 722.

68

ng cng nhn x hi ch ngha M c thnh lp vo nm

1876 ti i hi thng nht hp ti Phi-la-en-phi-a, do vic hp
nht cc chi b M ca Quc t I vi nhng t chc x hi ch
ngha khc. i hi c tin hnh vi s tham gia lnh o ca
Ph.-A. Doc-gh, bn chin u ca Mc v ng-ghen. Chim
tuyt i a s trong ng l nhng ngi nhp c, t c quan h
vi cng nhn bn a ngi M. Trong nhng nm u, phi
Lt-xan, nhng k phm nhng sai lm c tnh cht bit phi gio iu, chim a v lnh o trong ng. Mc v ng-ghen

Ch thch

kch lit ph phn sch lc bit phi ca nhng ngi x hi ch

ngha M. Vo nhng nm 90, cnh t do . L-ng ng u,
nm c quyn lnh o ng cng nhn x hi ch ngha, nhng
phi ny phm nhng sai lm c tnh cht cng on ch ngha v
chnh ph. ng cng nhn x hi ch ngha t b cuc u tranh
nhm thc hin nhng yu sch tng phn ca giai cp cng nhn, t
b cng tc trong cc cng on theo ch ngha ci lng v ngy cng
mt nhng mi lin h vn yu t vi phong tro cng nhn c tnh
cht qun chng. Trong nhng nm chin tranh th gii th nht,
ng cng nhn x hi ch ngha ng theo ch ngha quc t. Do nh
hng ca Cch mng x hi ch ngha thng Mi v i, b phn
cch mng nht ca ng tham gia tch cc vo vic thnh lp ng
cng sn M. Hin nay, ng cng nhn x hi ch ngha l mt t
chc c t ngi, khng c nh hng n phong tro cng nhn M.
Lin on lao ng M l mt lin hip cng on M, thnh lp
nm 1881. Lin on lao ng M c thnh lp theo nguyn tc
phng hi, tp hp ch yu l "tng lp cng nhn qu tc". Tp ch
"American Federationist" ("A-m-ri-cn Ph--ry-sn-ni-tx") ra hng
thng, xut bn Oa-sinh-tn t nm 1894, l c quan ngn lun chnh
thc ca Lin on lao ng M. Ban lnh o c hi ch ngha ca
Lin on lao ng M tuyn truyn "s hp tc giai cp" v ng trn
lp trng bo v ch t bn ch ngha, th hnh chnh sch chia r
phong tro cng nhn quc t v tch cc ng h chnh sch i ngoi
xm lc ca ch ngha quc M. Nm 1955, Lin on lao ng
M sp nhp vi mt lin hip cng on khc i hi cc cng
on sn xut. T chc thng nht mi ly tn l Lin on lao ng
M i hi cc cng on sn xut. 724.
69

Bi ny c ct trong bo "Leipziger Volkszeitung" ra ngy 10 thng

By 1916 v dn trong quyn v "-mi-crn"; khng ghi tc gi bi bo
l ai. 734.

70

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 17, tr. 1 - 6 v 277 - 281. 737.

71

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Nhng bc th chn lc, ting Nga,

1953, tr. 253. V ghi chp "Ch ngha Mc bn v nh nc" l ti
liu m V. I. L-nin chun b vit cun "Nh nc v

Ch thch

971

cch mng"; quyn v ny c vit vo thng Ging thng Hai 1917

Xuy-rch (xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xcva, t. 33). Ch vin dn quyn v "Ch ngha Mc bn v nh nc" c
l v sau mi c vit vo, trong thi k vit tc phm "Nh nc v
cch mng". 737.
72

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Nhng bc th chn lc, ting Nga,

1953, tr. 256. 737.

73

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Nhng bc th chn lc, ting Nga,

1953, tr. 263. 737.

74

Ngy thng ca bc th ca C. Mc ng trn "Die Neue Zeit" y

ghi khng ng, m phi l 4 thng Hai 1871 (xem C. Mc v Ph. ngghen. Nhng bc th chn lc, ting Nga, 1953, tr. 257). on trch ny
c trch t bc th ngy 16 thng Ging 1871, xem nh trn, tr.
256. 738.

75

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 16, tr. 438. 738.

76

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVI, 1935, tr.
368. 738.

77

Trong bi bo ca mnh "Nhng mc ch ca chin tranh", Ph. t-l

vin dn bn tuyn b ca ng on dn ch - x hi ti Quc hi
Ph ngy 17 thng Ging 1916. 749.

78

Trong thi gian chin tranh th gii th nht, T-rt-xki thi hnh
ng li phi gia, ng h ch ngha x hi - quc. L-nin coi phi
gia l bin tng c hi v nguy him nht ca ch ngha c hi, v
bn c hi ch ngha giu mt th "c hi v nguy him cho phong
tro cng nhn gp trm ln". Nhng ngi bn-s-vch thuc phi Lnin tin hnh cuc u tranh khng khoan nhng chng phi gia
v bin tng ca n ch ngha T-rt-xki. Trong khi vch trn bn
cht thc s ca khu hiu do T-rt-xki nu ra "khng chin thng,
khng tht bi", L-nin ch ra rng, ai bnh vc khu hiu ny trong
cuc chin tranh hin ti, "th d l t gic hay khng t gic, cng vn
l mt k s-vanh", l "k th ca chnh sch v sn", l k ng h giai
cp t sn (xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt-xc-va,
t. 26, tr. 363). 751.

972

Ch thch

79

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XVI, ph. II, 1936,
tr. 262 - 278. 753.

80

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVI, 1935,

tr. 288. 755.

81

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVI, 1935,

tr. 292. 755.

82

Ngy thng ca bc th ca C. Mc ng trn "Die Neue Zeit" y

ghi khng ng, m phi l 4 thng Tm 1874 (xem C. Mc v Ph. ngghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVI, 1935, tr. 369). 755.

83

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVI, 1935, tr.
368. 756.

84

"Vorbote" tp ch, c quan l lun ca phi t Xim-mc-van; xut

bn bng ting c Bc-n. Ra c 2 s: s 1 ra vo thng Ging
v s 2 ra vo thng T 1916. Nhng ngi chnh thc xut bn tp
ch ny l H. R-lng - Hn-xt v A. Pan-n-cc. L-nin tch cc
tham gia vic sng lp t bo tp ch, v sau khi s 1 ca t tp ch
ra i, Ngi tch cc tham gia vic t chc dch t tp ch ra
ting Php ph bin c rng ri hn. Tp ch ny in cc bi
bo ca L-nin: "Ch ngha c hi v s ph sn ca Quc t II" v
"Cch mng x hi ch ngha v quyn dn tc t quyt (Lun
cng)". 760.

85

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVII, 1935,

tr. 471. 761.

86

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVII, 1935,

tr. 555. 761.

87

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Nhng bc th chn lc, ting Nga,

1953, tr. 415 - 416. 761.

88

Bc th ny ca C. Mc c in ln u vo nm 1878 trong cun

sch ca Lip-nch xut bn ln th 2 (xem C. Mc v Ph. ng-ghen.
Ton tp, ting Nga, t. XV, 1935, tr. 381 - 382). 767.

89

Hi Grut-li (Grtli-Verein) mt t chc ci lng t sn; c

thnh lp Thy-s vo nm 1838, trc khi ng dn ch - x

Ch thch

90

91

973

hi Thy-s ra i. Hi c t tn l Hi Grut-li l tng nh ci

lin minh c tnh cht thn thoi ca phi Grut-li (ca phi mu
phn), nhng ngi ni dy chng ch thng tr ca triu i Hpxbuc o hi th k XVI. Nm 1901, Hi Grut-li gia nhp ng dn
ch - x hi Thy-s, nhng vn gi c lp v mt t chc, vn duy tr
c quan bo ch ring ca mnh t bo "Grtlianer" v thi hnh
ng li theo khuynh hng dn tc ch ngha t sn ca hi. Trong
nhng nm chin tranh quc ch ngha th gii (1914 - 1918), gi
lp trng s-vanh cc oan, v l ch da ca bn x hi - s-vanh
cnh hu. Thng Mi mt 1916, i hi Xuy-rch ca ng dn ch x hi Thy-s thng qua mt ngh quyt cho rng hot ng c tnh
cht x hi - s-vanh ca Hi Grut-li tri vi vic hi ng trong
ng dn ch - x hi. 770.
Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,
t. 7, tr. 315 - 317; on trch dn ny l tr. 316. 778.
Cun sch ca Ph. ng-ghen "Sng P v sng Ranh" xut bn ti Bclanh nm 1859. Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga,
xut bn ln th 2, t. 13, tr. 233 - 281. 779.

92

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 7, tr. 295 - 307; on trch dn ny l tr. 303 v 301. 779.

93

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 7, tr. 446 - 490; on trch dn ny l tr. 471 - 472. 780.

94

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, xut bn ln th 2,

t. 7, tr. 224 - 237. 781.

95

Trong bi "S ph sn ca Quc t II", V. I. L-nin nh gi cun

sch ca Bry-xphoc "Chin tranh thp v vng", Ngi s dng
nhng s vic thc t m tc gi nu ln vch trn l lun ca
ch ngha x hi - s-vanh (Xem Ton tp, ting Vit, Nh xut bn
Tin b, Mt-xc-va, t. 26, tr. 274 - 276). Phn ni dung ca cun v ny
do N. C. Crp-xcai-a ghi. (V cch s dng cc c ch lm ni bt,
xem ch thch 37). 784.

96

y mun ni v vic chnh ph ph chun hot ng ca t bn Anh

nc ngoi. 803.

63 B. . , . 28

974

Ch thch

97

Phn ni dung cun v ny do N. C. Crp-xcai-a ghi. Cc ch gch

di cc ch, nh du v ghi ch bn l, nh s trang ti s 15, ghi
ngoi ba l do V. I. L-nin ghi. (V cch s dng cc c ch lm
ni bt, xem ch thch 37.) T trang 15, l trang bt u ghi nhng
on trch trong cun sch ca Xi-li (tr. 813 trong tp ny), V. I. L-nin
khng nh du mt ch no. 806.

98

Trch th ca C. Mc gi I. Vai--mai- ngy 11 thng Chn 1851.

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Nhng bc th chn lc, ting Nga,
1953, tr. 49 - 50. 807.

99

Trch th ca C. Mc gi I. Vai--mai- ngy 5 thng Ba 1852. Xem

C. Mc v Ph. ng-ghen. Nhng bc th chn lc, ting Nga, 1953, tr.
63 - 64. 808.

100

Trch th ca C. Mc gi D. May- v A. Ph-gt ngy 9 thng T

1870. Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Nhng bc th chn lc, ting
Nga, 1953, tr. 234 - 236. 811.

101

Cc trang tip theo ca quyn v ghi chp ny V. I. L-nin khng nh

s trang v Ngi khng nh du vo cc on trch ghi. 813.

102

Phn ni dung chnh ca quyn v m V. I. L-nin t u l "Ch

ngha quc", l do N. C. Crp-xcai-a ghi. Nhng ch gch di
trong phn ni dung, nhng ch nh du ngoi l, ghi trn ba v
nh s trang ca quyn v l do V. I. L-nin ghi. (V cch s dng cc
c ch lm ni bt, xem ch thch 37.) 826.

103

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XXVII, 1935, tr. 238
- 239. 831.

104

V. I. L-nin mn c cun sch ca -ghen-hp th vin bang

Xuy-rch. Nhng bt tch ca V. I. L-nin ghi trn 2 phiu yu cu
cho ta bit ng chng khong thi gian m Ngi nghin cu
cun sch ny. V. I. L-nin ngh mn cun sch ca -ghenhp vo ngy 4 thng Tm 1916. Th vin tr li l c th cho
mn "vo cui thng Mi". Ngy 4 thng Mi V. I. L-nin hi
mn cun sch ny ca ln xut bn khc (vo nm 1908),

Ch thch

975

nhng mt ln na Ngi li c tr li nh trn. C th cho rng

thi gian Ngi nghin cu cun sch ny l vo thng Mi - thng
Mi mt 1916. 842.
105

976

111

Bi ca E. Phi-lp-p-vch "Monopole und Monopolpolitik" ("T chc

c quyn v chnh sch c quyn") in trong "Archiv fr die
Geschichte des Sozialismus und der Arbeiterbewegung" ("Ti liu lu
tr v lch s ch ngha x hi v phong tro cng nhn") ca Cc-l
Gruyn-bc, tp VI, 1916, tr. 157 - 174. 923.

112

"Lun cng v ch ngha quc v s p bc dn tc", k tn ban

bin tp "Bo cng nhn", ng trn tp ch "Vorbote", s 2. L-nin
vit bn tm tt ny cn c vo bn ng trn tp ch .
"Bo cng nhn" ("Gazeta Robotnicza" "Bo cng nhn") c
quan ngn lun bt hp php ca Ban chp hnh Vc-sa-va ca ng
dn ch - x hi Ba-lan v Lt-va; xut bn trong thi gian thng Nm thng Mi 1906; ra c 14 s, do G. Ca-men-xki lm tng bin tp,
sau th nh bn. Sau khi c s phn lit nm 1912, trong ng dn
ch - x hi Ba-lan xut hin hai Ban chp hnh Vc-sa-va v hai c
quan ngn lun c xut bn di ci tn "Bo cng nhn" mt t
do phi ng h Ban lnh o trung ng xut bn Vc-sa-va (thng
By 1911 - thng By 1913), mt t khc do Ban chp hnh Vc-sa-va
i lp xut bn Cra-cp (thng By 1911 - thng Hai 1916), V. I. Lnin c ni n t bo ny.
"Bo cng nhn" gia nhp phi t Xim-mc-van. V vn chin
tranh, t bo gi lp trng quc t ch ngha, nhng v mt lot vn
quan trng (v s on tuyt v mt t chc vi phi gia, v thi
i vi nhng yu sch ca cng lnh ti thiu trong thi k chin
tranh) t bo li nghing ng v pha phi gia. Trong vn dn tc,
ban bin tp "Bo cng nhn" ln ting chng li quyn dn tc t
quyt. V lp trng ca ban bin tp "Bo cng nhn", xem bi ca
L-nin "Th ca Ban chp hnh cc t chc nc ngoi gi cc chi b
ng cng nhn dn ch - x hi Nga" (Ton tp, ting Vit, Nh xut
bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 353 - 358). V cc lun cng ca
"Bo cng nhn", cng xem bi bo ca L-nin "Tng kt mt cuc
tranh lun v quyn t quyt" (Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin
b, Mt-xc-va, t. 30, tr. 21 - 75). 926.

113

L-nin vin dn cc bi bo ca mnh: 1) "Ch ngha c hi v s

ph sn ca Quc t II" ng trn tp ch "Vorbote" ("Ngi tin
khu"), s 1, thng Ging 1916 (xem Ton tp, ting Vit, Nh

"Pun-ti" l tn ting Trung-quc ca cc c dn bn a cc tnh min

Nam Trung-quc. Trong cc bng ca Hup-n, m V. I. L-nin
trch ghi, bn cnh ngi Trung-quc, Hup-n tch mt cch sai lm
ngi "Pun-ti" ra nh l mt dn tc ring bit. 877.

106

Ca-ra-phu-t l tn ting Nht ca b phn pha Nam Xa-kha-lin. 877.

107

Nhng on tm tt cc cun sch ca -moc-nhi v I--g, ghi trong

cun v ny, do V. I. L-nin vit sau khi Ngi vit xong tc phm
"Ch ngha quc, giai on tt cng ca ch ngha t bn", c l vo
cui nm 1916 hoc u nm 1917. 891.

108

Chc l bi bo m ti liu ny l cng, khng c vit. cng

c vit vo nm 1912 hoc 1913 trn mt t giy cng vi ti liu sau
(xem tr. 908 ca tp ny). 907.

109

Chc l V. I. L-nin c bi bo ca Au-gu-xt B-ben "Deutschland,

Russland und die orientalische Frage" ("c, Nga v vn phng
ng") ng trn tp ch "Die Neue Zeit" nm 1886 (xut bn nm th
4, s 11) nhn c bui thuyt trnh ca C-xp-xki (M. I-a. L-vin-xn),
mt phn t thuc phi Bun. Bui thuyt trnh ny c tin hnh vo
trung tun thng Mi 1914 (xem Vn tp L-nin, ting Nga, t. XIV, tr.
132). 909.

110

V. I. L-nin c ni ti cc tc phm sau y: cc bi bo ca G. Paish.

"Great Britain's Capital Investments in Individual Colonial and Foreign
Countries" (Gi. Py-s. "Vn u t ca Anh cc thuc a ring bit
v cc nc ngoi") trong "Journal of the Royal Statistical Society".
Vol. LXXIV, Part 2, I. 1911. Pp. 167 - 187 (trong "Tp ch ca Hi thng
k hong gia". Tp LXXIV, ph. 2, thng Ging 1911, tr. 167 - 187) (xem
Vn tp L-nin, ting Nga, t. XXVII, tr. 443 - 447 v tp ny, tr. 467 470) v cun sch: B. Garms. "Probleme der Weltwirtschaft". Jena, 1912
(B. Ham-x "Nhng vn kinh t th gii". I--na, 1912). (Xem Vn
tp L-nin, ting Nga, t. XXVII, tr. 203 - 219, t. XXVIII, tr. 391 v tp
ny, tr. 337 - 345). 912.

Ch thch

Ch thch

977

xut bn Tin b, Mt-xc-va, t. 27, tr. 149 166), v 2) S ph sn ca

Quc t II ng trn tp ch Ngi cng sn, s 1-2, nm 1915 (xem
Ton tp, ting Vit, Nh xut bn Tin b, Mt -xc-va, t. 26, tr. 257
330). 927.
114

Xem C. Mc v Ph. ng-ghen. Ton tp, ting Nga, t. XVI, ph. II, 1936,
tr. 335 360 (xem tr. 605 610 tp ny). 929.

115

V. I. L-nin lp bng danh mc sch ny theo Bn ch dn cc sch mi

b sung cho cc th vin Xuy-rch, xut bn nm th 20, 1916, quyn I,
t thng Ging n thng Ba. 932.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

978

979

"Archiv fr Geschichte des Sozialismus und der Arbeiterbewegung",

Leipzig, 1915, Jg. 5, Hft. 1 u. 2, S. 276278, 305316. 699, 703.
1916, Jg. 6, S. 157174. 923.
bn ch dn cc sch bo v ti liu
gc m V. I. L-nin trch dn
v ni n

Adler, F. Kriegsziele. "Der Kampf", Wien, 1916, Jg. 9, Bd. 9, Nr. 2.

Februar, S. 4954. 749.
Adler, G. Die imperialistische Sozialpolitik. D'Israeli, Napoleon III,
Bismarck. Tbingen, Laupp, 1897. 44 S. 601, 644.
Agahd, E. Grobanken und Weltmarkt. Die wirtschaftliche und politische
Bedeutung der Grobanken im Weltmarkt unter Bercksichtigung
ihres
Einflusses
auf
Rulands
Volkswirtschaft
und
die
deutschrussischen Beziehungen. Berlin, Paschke, 1914. XXIV, 290 S.

17, 60, 116, 274.

Alexinsky, G. Das auslndische Kapital im Wirtschaftsleben Rulands.
"Die Neue Zeit", Stuttgart, 1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 12, 19. Dezember, S.
435441. 316.
La Russie dmocratique et la guerre. Rponse au Comte Jules Andrssy.
"La Revue Politique Internationale", Lausanne, 1915, N 14, mars
avril, p. 168186. 602.

Amerikanische Kriegslieferungen. "Neue Zrcher Zeitung", 1915, Nr.

485, 23. April, I. Morgenblatt. 377.

"Archiv fr Sozialwissenschaft und Sozialpolitik", Tbingen, 1916, Bd. 41,

S. 277297. 475.
1916/1917, Bd. 42, S. 285344. 924.

Arlt, H. Kohle und Eisen und ihre Bedeutung im gegenwrtigen

Weltkriege. "Internationale Monatsschrift fr Wissenschaft, Kunst
und Technik", LeipzigBerlin, 19151916, Jg. X, Bd. 10, Hft. 4, 1.
Januar, S. 493512. 333.

Arndt, P. Die Kapitalkraft Frankreichs. "Weltwirtschaftliches Archiv",

Jena, 1916, I, Bd. 7, S. 3452, trong mc: Abhandlungen. 270, 320,
321.
Neue Beitrge zur Frage der Kapitalanlage im Auslande. "Zeitschrift
fr Sozialwissenschaft", Leipzig, 1915, Neue Folge, Jg. VI, Hft. 3 8/9,
S. 158 174, 215 224, 297 311, 377 387, 445 460, 532 549.

321.
Askew, J. B. Praktische Kolonialpolitik. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1911,
Jg. 29, Bd. 1, Nr. 16, 20. Januar, S. 552 559. 463.
The Audacious War. By C. W. Barron. "The Economist", London, 1915,
vol. LXXX, No. 3, 733, March 13, p. 562. 393.
Die Auslndereinbrgerung. "Grtlianer", Zrich, 1916, Nr. 237, 10.
Oktober, S. 1; Nr. 242, 16. Oktober, S. 1 2; Nr. 243, 17. Oktober, S. 2.

773.

"The Annals of the American Academy of Political and Social Science",

Aus dem literarischen Nachla von K. Marx, F. Engels und F. Lassalle.

Hrsg. v. F. Mehring. Bd. III. Gesammelte Schriften v. K. Marx und F.

Philadelphia, 1915, vol. LIX, p. 96103, 111124, 301308, 309315,

316320, 321332. 28 - 29, 61, 169.

Engels. Von Mai 1848 bis Oktober 1850. Stuttgart, Dietz, 1902. VI, 491 S.
778.

"Arbeiter-Zeitung", Wien, 1916, Nr. 101, 11. April, S. 12. 4, 27.

Nr. 112, 22. April, S. 6. 923.

"Archiv fr Eisenbahnwesen", Berlin, 1892, Hft. 16. 586, 589, 591, 593.
1915. 586.

Auerordentlicher Internationaler Sozialistischer Kongre in Basel 24 25.

XI. 1912. "Archiv fr die Geschichte des Sozialismus und der
Arbeiterbewegung", Leipzig, 1915, Jg. 5, Hft. 1 u. 2, S. 305 311, trong
mc: Chronik. Juli 1912 Juni 1914 und Nachtrge fr Juli 1911 Juni
1912. 699, 703.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

980

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

981

Babut. Projet de dclaration. "Journal de Genve", 1914, 17 octobre, trong

mc: Entre pasteurs. 661 - 662.

II. Semester, S. 713 714, 903 920, 932 940, 997 1009, 1039 1058,
1097 1115. 64, 65, 66, 67, 68.

Bagdad-Bahn. "Die Bank", Berlin, 1909, II. Semester, S. 1101 1102, trong
mc: Bank und Brse. 213.

"Bank - Archiv", Berlin, 1912, Jg. XI, Nr. 19, S. 299 303. 86 - 87.

Ballod, C. Grundri der Statistik, enthaltend Bevlkerungs-, Wirtschafts-,

Finanz-und Handels-Statistik. Berlin, Guttentag, 1913. VII, 348 S. 17,
60, 142.
Die Volksernhrung in Krieg und Frieden. "Jahrbuch fr Gesetzgebung, Verwaltung und Volkswirtschaft im Deutschen Reich", Leipzig
Mnchen, 1915, Jg. 39, Hft. 1, S. 77 112. 701.

"Die Bank", Berlin, 1908, I. Semester, S. 134 145. 42, 441.

1908, II. Semester, S. 765 775. 73.
1909, I. Semester, S. 79, 115 125, 301 309, 309 318, 319 326. 209

- 211, 443.

1912, Jg. XI, Nr. 20, S. 317 321. 86 - 87.

1914, Jg. XIII, Nr. 18, S. 299 303. 22.

Banken und Reichspost. "Die Bank", Berlin, 1914, II. Semester, S. 713
714, trong mc: Aus den Handelskammern. 64.
Das Bankgewerbe in der Berufsstatistik. "Die Bank", Berlin, 1909, II.
Semester, S. 799 800, trong mc: Aus den Statistischen mtern. 213
- 214.
Die bankgewerbliche Ttigkeit der Sparkassen. "Die Bank", Berlin, 1913,
II. Semester, S. 1022 1024, trong mc: Umschau. 84.
Bankgewinne. "Arbeiter Zeitung", Wien, 1916, Nr. 101, 11. April, S. 1
2. 4, 27.

II. Semester, S. 799 800, 819 833, 849 857, 950 960, 1043 1052,
1101 1102. 211 - 213, 214 - 218, 218 219.

Barron, C. W. The Audacious War. Boston New York, Mifflin, 1915. XIV,
192 p. 236, 384, 393.

1910, I. Semester, S. 211 223, 236 245, 288 289, 401 412. 204,

Bartholomew, J. G. Atlas of the World's Commerce. A new series of maps

205, 594.
II. Semester, S. 497 508, 619 627, 1200, 1202 1203. 150, 204, 208.
1911, I. Semester, S. I. 1 13, 94 95, 217 227. 200 201, 204.
II. Semester, S. 605 - 616, 726 - 736, 813 - 824, 825 - 832. 201, 204.
1912, I. Semester, S. 12 19, 32 37, 216 223, 223 230, 420 423, 432
438, 523 532. 197 - 200, 275.
II. Semester, S. 629 638, 695 696, 1032 1047. 79, 193 - 195, 196.
1913, I. Semester, S. 388 391. 79.
II. Semester, S. 623 637, 725 736, 736 747, 811 812, 952 963,
1022 1024, 1024 1026. 80, 81, 82 - 83, 84 - 85.
1914, I. Semester, S. 1 16, 89 90, 94 95, 234 243, 298 300, 313
321, 329 337, 338 345, 415 426, 441 446, 496 498, 544 551.

69, 70, 73, 75, 77.

with descriptive text and diagrams showing products, imports, exports

commercial conditions and economic statistics of the countries of the
world. Compiled from the latest official returns at the Edinburgh
geographical institute. London, Newnes, 1907, LI, [6], 176, 42 p. 563,

570.
"Basler Vorwrts", 1917, 26. Januar. 931.
[Bauer, O. sterreich-Ungarn und Italien. Lc thut]. "Die Neue Zeit",
Stuttgart, 1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 29, 21. April, S. 96, trong mc:
Zeitschriftenschau. 463.

Baumgarten, F. u. Meszleny. A. Kartelle und Trusts. Ihre Stellung im

Wirtschafts-und Rechtssystem der wichtigsten Kulturstaaten. Eine
nationalkonomischjuristische Studie. Berlin, Liebmann, 1906. VI, 362
S. 20, 255.

Bebel, A. Deutschland, Ruland und die orientalische Frage. "Die Neue

Zeit", Stuttgart, 1886, Jg. IV, Nr. 11, S. 502 515. 909 - 910.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

982

Beer, M. Betrachtungen ber den Niedergang Englands. "Die Neue Zeit",

Stuttgart, 1900 1901, Jg. XIX, Bd. I, Nr. 26, 30. Mrz, S. 804 811.

723.
Belfort-Bax, E. Ein weitverbreiteter Fehlschlu. "Die Neue Zeit", Stuttgart,
1900 1901, Jg. XIX, Bd. I, Nr. 8, 24. November, S. 247 250. 699,
722.
Belger, E. Die Sozialdemokratie nach dem Kriege. Berlin, Concordia
Deutsche Verlags Anstalt, 1915. 45 S. 686.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

983

Brauer, Th. Krieg und Sozialismus. "Hochland", Mnchen, 1915, V, Hft.

8, S. 176 189. 337, 373.
"Bremer Brger-Zeitung", 1915, Nr. 291, 13. Dezember, S. 1. 916.
1916, Nr. 139, 16. Juni, S. 5. 713.
1916, Nr. 140, 17. Juni, S. 9. 715.
1916, Nr. 141, 19. Juni, S. 7. 716.

Brard, V. L'Angleterre et l'imprialisme. Avec une carte en couleur hors

texte. Paris, Colin, 1900. VI, 381 p. 243, 256, 272, 275.

* Briefe und Auszge aus Briefen v. Joh. Phil. Becker, Jos. Dietzgen, Friedrich Engels, Karl Marx u. A. an F. A. Sorge u. Andere. Stuttgart, Dietz,
1906. XII, 422 S. 699, 700, 755, 761.

Berger, P. Aprs la Grande Dbcle: Le Partage de la Suisse. Lausanne,

1914. 47 p. 332.

Briefs, G. Das Spirituskartell. Eine wirtschaftspolitische Untersuchung.

Berglund, A. The United States Steel Corporation. A Study of the Growth

and Influence of Combination in the Iron and Steel Industry. New
York, Macmillan, 1907. 178 p. (Studies in History, Economics and
Public Law edited by the Faculty of political Science of Columbia
University. Vol. XXVII. No. 2). 255, 267.

Karlsruhe, Braun, 1912, IV, 252 S. (Volkswirtschaftliche Abhandlungen

der badischen Hochschulen. Hft. 7). 63, 248, 259.

"The British Review", London, 1915, vol. XI, No. 1, July, p. 8295. 331.
Bruneau, L. L'Allemagne en France. Enqutes conomiques. Paris,
PlonNourrit, 1914, XII, 343 p. 249.

Berhard, L. Die Preuische Polenpolitik. "Handbuch der Politik",

BerlinLeipzig, 1912 1913, Bd. II, S. 623 633. 639.

Bulletin de l'Institut international de statistique. T. XIX 1e Livraison. La

Haye, Van Stockum, [1912], p. 374 386. 569.

Bernhardi F. Deutschland und der nchste Krieg. 6. Aufl. Stuttgart

Berlin, Cotta, 1913. VIII, 345 S. 663.

2e L., 201 475. 60, 61, 86, 87, 154 160, 234, 269, 275, 465.

Brkli, K. Demokratisierung unseres Heerwesens. Vortrag, gehalten am

Bernstein, E. Der Revisionismus in der Sozialdemokratie. "Handbuch der

Politik", Berlin Leipzig, 1912 1913, Bd. II, S. 5558. 639.

sozialdemokratischen Parteitag in Winterthur am 15. November 1896.

Zrich, Buchh. des Schweiz. Grtlivereins, 1897. 34 S. 719.

Bing, W. Der Feldzug gegen die franzsischen Grobanken. "Die Bank",

Calmes, A. Neuere Literatur ber die Kapitalanlage. "Jahrbcher fr

Berlin, 1910, I. Semester, S. 236 245. K tn: Dr. Wolf Bing-Paris.

208.
Bonnes paroles. "Le Temps", Paris, 1915, 7 dcembre. 376.
Bttger, H. Ausbau unserer Politik. "Der Tag", Berlin, 1915, Nr. 82, 9.
April. 380.
Die freien Gewerkschaften und die Regierung. "Der Tag", Berlin, 1915,
Nr. 93, 22. April. 379.

Brailsford, H. N. The War of Steel and Gold. A Study of the Armed Peace.
London, Bell, 1914. 340 p. 784.

Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1914, Folge III, Bd. 47, S. 522
528, trong mc: Literatur. 466.

Calwer, R. Einfhrung in die Weltwirtschaft. Berlin, Simon, 1906. 95 S.

(MaierRothschildBibliothek. Bd. 30). 192, 272, 563, 566.

* Mt hoa th ch nhng sch bo, bi vit v ti liu trong c bt

tch ca V. I. L-nin. Nhng sch bo ny c lu ti Cc lu tr trung
ng ca ng thuc Vin nghin cu ch ngha Mc - L-nin trc thuc
Ban chp hnh trung ng ng cng sn Lin-x.

984

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Chez les socialistes. "Le Temps", Paris, 1915, 7 dcembre. 376.

Chronik der Weltpolitik (vom 15. November 1913 bis 15. Februar 1914).
"Weltwirtschaftliches Archiv", Jena, 1914, I, Bd. 3, Hft. 2, S. 217 255,
trong mc: Chronik und Archivalien. 15.

Colson, C. Organisme conomique et Dsordre social. Paris, Flammarion,

1912. 364 p. (Bibliothque de Philosophie scientifique). 285.
Corradini, E. Il nazionalismo italiano. Milano, Treves, 1914. VII, 264 p.
911.
Cost of the War to Europe. "The Economist", London, 1915, vol. LXXX,
No. 3, 724. January 9, p. 5051. 328.
Crammond, E. The Economic Relations of the British and German Empires.
"Journal of the Royal Statistical Society", London, 1914, vol. LXXVII,
part 8, July, p. 777807. 272, 447, 480.

[Critique on the book:] "Ellis Powell: The Evolution of the Money Market
(1385 - 1915). London, 1915". "The Daily Telegraph", London, 1915,
No. 18, 880, October 15. 336.
Crohn, H. F. Argentinien im deutsch-englischen Wirtschaftskampf.
"Jahrbuch fr Gesetzgebung, Verwaltung und Volkswirtschaft im
Deutschen Reich", LeipzigMnchen, 1915, Jg. 39, Hft. 2, S. 223256
(781814). 447, 465.

Cromer, E. B. Ancient and Modern Imperialism. London, Murray, 1910.

143 p. 686, 697.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

985

Daniels, L. The United States' Opportunity to increase its Foreing Trade

with South America. "The Annals of the American Academy of
Political and Social Science", Philadelphia, 1915, vol. LIX, p. 316320.

28.
Dehn, P. Von deutscher Kolonial - und Weltpolitik. 2. Aufl. Berlin,
Allgemeiner Verein fr Deutsche Literatur, 1907, 339 S. 806, 818.
Delbrck, H. Regierung und Volkswille. Eine akademische Vorlesung.
Berlin, Stilke, 1914. 205 S. 707.
Was Amerikaner glauben. "Preuische Jahrbcher", Berlin, 1915, Bd.
159, Hft. 3, S. 481497. 363.

Demorgny, G. Mthodes turcoallemandes en Perse. "La Revue de Paris",

1915, an. 22, T. 2, N 5, 1 mars, p. 194224. 337, 362.
La Question persane et la guerre. Les Accords Anglo-Russo-Persans de
1907 et 1912. L'influence franaise et l'Effort allemand en Perse. Paris.
1916. 304, 42 p.; 1 Karte. 891.

Deutsche Konzessionen im Auslande. "Die Bank", Berlin, 1910, I.

Semester, S. 288289, trong mc: Aus den Handelskammern. 205.
"Der Deutsche Krieg", Stuttgart Berlin, 1914, Hft. 1, S. 1 30. 689.
* 1915, Hft. 56, S. 144. 912.
"Deutsche Rundschau", Berlin, 1914, Bd. CLXI, Oktober, S. 1 37. 325.
1915, Bd. CLXII, Januar, S. 80105. 394 - 395.

"The Daily Telegraph", London, 1914, November 17. 324.

1915, Februar, S. 211231. 394.

1914, No, 18, 631, December 29. 330.

Deutschland und der Weltkrieg. Leipzig Berlin, Teubner, 1915. VI, 686 S.
601, 640, 642, 643, 851.

1915, March 15. 363.

1915, April 22. 378.
1915, April 23. 378.
1915, May 5. 382.
1915, No. 18, 873, October 7, p. 9. 334.
1915, No. 18, 875, October 9, p. 11. 335.
1915, No. 18, 880, October 15, p. 4. 336.

Diehl, K. Die dnische Kriegsgewinnsteuer vom Jahre 1915. "Jahrbcher

fr Nationalokonomie und Statistik", Jena, 1915, Bd. 50, S. 214216;
trong mc: Nationalkonomische Gesetzgebung. 914.

Dietzel, H. Weltwirtschaft und Volkswirtschaft. Dresden, Zanh u. Jaensch,

1900. VIII, 120, XLII S. (Jahrbuch der Gehe-Stiftung zu Dresden. Bd. V).
61 - 62.

Diouritch, G. L'Expansion des banques allemandes l'tranger, ses rapports

avec le dveloppement conomique de l'Allemagne. ParisBerlin,

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

986

Rousseau, Puttkammer, u. Mhlbrecht, 1909. 798 p. 61, 144, 270, 320.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

987

1915, vol. LXXX, No. 3, 734, March 20, p. ii. 393.

Le Discours de M. Renaudel et le "Vorwrts". "Le Temps", Paris, 1915, 13

novembre. 337, 373.

1915, vol. LXXX, No. 3, 735, March 27, p. 614615. 380.

Discours de M. Albert Thomas. "Le Temps", Paris, 1915, 6 dcembre.

337, 375.

"L'conomiste Franais", Paris, 1902, an. 30, vol. 2, N 40, p. 449 451. 690.

Discussion on Mr. Paish's Paper. "Journal of the Royal Statistical Society",

London, 1911, vol. LXXIV, part 2, January, p. 187 200. 469.
Driault, E. Les Problmes politiques et sociaux la fin du XIX e sicle. Paris,
Alcan, 1900. 388, 32 p. 238, 242, 262.
Les Problmes politiques et sociaux la fin du XIX sicle. Paris, 1907.

283.
Dryander, M. [Lettre de M. Dryander]. "Journal de Genve", 1914, N 286,
18 octobre. 662.
E. Th. berblick. "Schweizerische Metallarbeiter-Zeitung", Bern, 1916,
Nr. 40, 30. September, S. 2. 776.
"L'cho de Paris", 1914, N 11016, 13 octobre, p. 1. 658.
Eckstein, G. Gegenwartsforderungen. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg.
30, Bd. 2, Nr. 42, 19. Juli, S. 569576. 459.
Zeitschriftenschau. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr.
10, 5. Dezember, S. 382384. 721, 725 - 726.

Eckstein, G. Zeitschriftenschau. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 32,

1915, vol. LXXX, No. 3, 738, April 17, p. 743. 322.

"The Edinburgh Review of Critical Jounal", 1915, vol. 222, No. 454, October,
p. 248272. 16.

Egelhaaf, G. Geschichte der neuesten Zeit vom Frankfurter Frieden bis zur
Gegenwart. 4. Aufl. (Neuntes bis elftes Tausend). Stuttgart, Krabbe,
1913. X, 640 S. 842, 850, 852, 935.
Eggenschwyler,
W.
Produktionsfortschritt

Statistisches
zum
und Preisbewegung.

Problem:

Krieg,

"Jahrbuch fr
Gesetzgebung. Verwaltung und Volkswirtschaft im Deutschen Reich",
Leipzig Mnchen, 1915, Jg. 39, Hft. 4, S. 343373. 464.

Encouraging Support. "The Daily Telegraph", London, 1915, No. 18, 875,
October 9, p. 11, trong mc: Labour Party and Recruiting. Campaign
opens to-day. 335.

The End of the War. "The Economist", London, 1915, vol. LXXX, No.
3,738, April 17, p. 743. 322.
Engels, F. [Brief an K. Kautsky. 12. IX. 1882]. In: Kautsky, K. Sozialismus
und Kolonialpolitik. Eine Auseinandersetzung. Berlin, Vorwrts, 1907,
S. 7980, trong mc: Anhang. Di u : Ein Brief von Fridrich
Engels. 826, 829.

Bd. 1. Nr. 16, 16. Januar, S. 590592; Nr. 26, 27. Mrz, S. 10051008. K
tn: G. E. 722, 724.

Internationales aus dem Volksstaat (1871 - 1875). Berlin, die Expedition

des "Vorwrts", 1894. 72 S. 601, 611.

"The Economist", London, 1914, vol. LXXIX, No. 3, 721, December 19, p.
10591060. 327.

Kann Europa abrsten? SeparatAbdruk aus dem "Vorwrts".

[Nrnberg], Wrlein, 1893. 29 S. 601, 605.

War Supplement, No. 3721, December 19, p. 911. 327.

Die Lage der arbeitenden Klasse in England. Nach eigner Anschauung

und authentischen Quellen. 2. durchges. Aufl. Stuttgart, Dietz, 1892.
XXXII, 300 S. 699, 700, 718, 753.

1915, vol. LXXX, No. 3, 723, January 2, p. 1112. 330.

1915, vol. LXXX, No. 3, 724, January 9, p. 4647, 5051, 5455, 5758,
6667. 326, 328, 330.
1915, vol. LXXX, No. 3, 729, February 13, p. 262263. 485.

Po und Rhein. Berlin, Duncker, 1859. 64 S. 779.

ber das Autorittsprinzip. (Dell'Autorit). "Die Neue Zeit",
Stuttgart, 1913, Jg. 32, Bd. 1. Nr. 2, 10. Oktober, S. 3739, trong

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

988

mc: Ein Beitrag zur Geschichte der Internationale. Zwei unbekannte

Artikel von F. Engels und K. Marx. bersetzt und eingeleitet von N.
Rjasanoff. 722.

Engineering Notes. "The Daily Telegraph", London, 1915, March 15.

363.
Die Entwicklung des Viehstandes whrend der letzten Dezennien
in den hauptschlichsten Staaten Europas. "Jahrbcher fr
Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1914, Folge III, Bd. 48, S.
648651, trong mc: Miszellen. 251.

Entwicklungsmglichkeiten der sterreichisch-ungarischen Landwirtschaft.

"Arbeiter-Zeitung", Wien, 1916, Nr. 112, 22. April, S. 6. 923.
Ergang, C. [Bnh lun cun sch:] "Mamroth, Karl: Gewerblicher
Konstitutionalismus. Die Arbeitstarifvertrge in ihrer volkswirtschaftlichen und sozialen Bedeutung. Jena (Gustav Fischer), 1911. IV + 126.
SS.". "Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1912,
Folge III, Bd. 43, S. 551552. 247.

Eschwege, L. Die Ethisierung des Kapitalismus. "Die Bank", Berlin, 1912,

I. Semester, S. 1219. 198, 275.
Die Geschichte einer Grndung. "Die Bank", Berlin, 1912, II. Semester,
S. 420432. 199.
Kulturdnger. (Ein Beitrag zur Auswandererfrage). "Die Bank", Berlin,
1912, I. Semester, S. 523532. 200.
Plutokratie und Beamtenschaft. "Die Bank", Berlin, 1911, II. Semester,
S. 825832. 203.
Revolutionierende Tendenzen im deutschen Eisengewerbe. "Die
Bank", Berlin, 1909, I. Semester, S. 309318. 210, 443.

989

Estve, L. Une nouvelle psychologie de l'imprialisme: Ernest Seillire.

Paris, Alcan, 1913, XIX, 274 p. 233.
Ein "Europischer Staatenbund?" "Die Grenzboten", Berlin, 1915, Nr. 9,
3. Mrz, S. 265 272. 391.
The European Deadlock. "The Economist", London, 1915, vol. LXXX, No.
3, 724, January 9, p. 4647. 326, 328.
Filene, E. A. Coperative Pioneering and Guaranteeing in the Foreign
Trade. "The Annals of the American Academy of Political and Social
Science", Philadelphia, 1915, vol. LIX, No. 148, May, p. 321332. 28.
Financial Arrangements and the War Debts of Europe. "The Economist",
London, 1915, vol. LXXX, No. 3, 729, February 13, p. 262263. 485.
"Finanz-Archiv", StuttgartBerlin, 1914, Jg. 31, Bd. 1, S. 132. 464.
1915, Jg. 32, Bd. 1, S. 125133. 392, 464.

Ein Finanzmann. "Die Bank", Berlin, 1910, II. Semester, S. 12021203,

trong mc: Bank und Brse. 209.
Franke, O. Die Gromchte in Ostasien. In: Deutschland und der
Weltkrieg. Leipzig Berlin, Teubner, 1915, S. 435460. 642, 851.
Freeman, J. "How We Ought to Feel about the War". "The British
Review", London, 1915, vol. XI, No. 1, July, p. 8295. 331.
G. H. Partei oder Grtliverein? "Grtlianer", Zrich, 1916, Nr. 244, 18.
October, S. 34. 774.
Gegen den beiden Juniusse. "Volksstimme", Chemnitz, 1916, Nr. 131, 8.
Juni. 711.

Der Sumpf. "Die Bank", Berlin, 1913, II. Semester, S. 952963. 84.

Gehrden, W. Das Geheimnis des Brsenerfolges im Handel mit

Wertpapieren. 2. Aufl. Berlin, 1896. 11.

Tochtergesellschaften. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester, S.

544551. 70.

Die gemeinntzige Milchversorgung in Deutschland. Mit Beitrgen von

Trust-Patriotismus. "Die Bank", Berlin, 1912, I. Semester, S. 216223.

197.
Zement. Zur Berichterstattung der Syndikate. "Die Bank", Berlin, 1909,
I. Semester, S. 115 - 125. 211.

Dr. A. Witzenhausen und Professor Dr. Kamp. "Schriften des Vereins

fr Sozialpolitik", Mnchen Leipzig, 1914, Bd. 140, T. V, S. 1164.

916.
German, J. Die Qualifikation der Fabrikarbeit. "Die Neue Zeit". Stuttgart,
19021903, Jg. 21, Bd. 2, Nr. 30, S. 106109. 192.
64. . , . 28

990

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

991

Das Getreide im Weltverkehr. Vom K. K. Ackerbauministerium

Grumbach, S. Der Irrtum von Zimmerwald - Kiental. Rede, gehalten am 3.

vorbereitete Materialien fr die Enqute ber den brsemigen

Terminhandel mit landwirtschaftlichen Produkten. IIII. Wien, Frick,
1900. 1095 S.; 2 Diagr. 563, 576.

Juni 1916 im Unionssaale des Volkshauses zu Bern. Bern, Benteli, 1916,

95 S. 759.

Die Gewerkschaften und die Militrfrage. "Grtlianer", Zrich, 1916, Nr.

216, 15. September, S. 2. 774.
Die Gewerkschaftsbewegung im Jahre 1915/16; die Entwicklung des
Arbeitsmarktes whrend des weiteren Kriegsverlaufs; die Gestaltung
der Geld-und Reallhne; die sozialpolitische Lage; das Verhalten der
Gewerkschaften zu den Problemen des Krieges. "Archiv fr
Sozialwissenschaft und Sozialpolitik", Tbingen, 1916/1917, Bd. 42, S.
285244, trong mc: Sozialpolitische Chronik. 924.

Gide, Ch. [Bnh lun cun sch:] Francesco Nitti, Il Capitale straniero in
Italia. Bari, chez Latezza et fils. 156 pages. "Revue d'conomie
Politique", Paris, 1915, N 4, juilletaot, p. 409410, trong mc:
Bulletin bibliographique. 911.

Gilbreth, F. B. Motion Study as an Increase of National Wealth. "The

Annals of the American Academy of Political and Social Science",
Philadelphia, 1915, vol. LIX, p. 96103. 61, 169, 929.

"Die Gleichheit", Stuttgart, 1914, Jg. 24, Nr. 23, S. 353, 353354, 363364.
705, 707.
Glaser, F. Fremde Kapitalsanlagen in Kanada. "Die Bank", Berlin, 1912, I.
Semester, S. 3237. 199.

" Grundri der Sozialkonomik", Tbingen, 1914, Buch III, Abt. VI, S. 2453.
21, 55.
1914, Buch III, Abt. VI, S. 136186. 21, 55, 56.
1914, Buch III, Abt. VI, S. 187246. 21, 56, 57.
1915, Buch III, Abt. V, T. II, S. 1189. 3, 4, 36, 38 - 57, 269, 275, 276, 456.
1915, Buch III, Abt. V, T. II, S. 191231. 39, 57 - 59.

Die grundstzlich abweichende Beurteilung. "Grtlianer", Zrich, 1916,

Nr. 253, 28. Oktober, S. 1. 772.
Grunzel, J. Handels-, Zahlungs-und Wirtschaftsbilanz. Wien, 1914,
(Publikationen der Exportakademie). 88.
" Grtlianer", Zrich, 1916, Nr. 216, 15. September, S. 2. 774.
1916, Nr. 230, 2. Oktober, S. 1. 700, 770.
1916, Nr. 235, 7. Oktober, S. 1. 773.
1916, Nr. 237, 10. Oktober, S. 1. 773.
1916, Nr. 242, 16. Oktober, S. 12. 774.

"Die Glocke", Mnchen, 1916, Jg. II, Bd. I, Hft. 20, S. 770786. 700, 764,
928.

1916, Nr. 243, 17. Oktober, S. 2. 774.

Goldschmidt, A. Bodenbesiedelund und Bodenpolitik in Neuseeland.

1916, Nr. 244, 18. Oktober, S. 34. 774.

"Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1911, Folge III,

Bd. 42, S. 145177. 247.

1916, Nr. 248, 23. Oktober, S. 1. 773.

Goldschmidt, C. ber die Konzentration im deutschen Kohlenbergbau.

1916, Nr. 249, 24. Oktober, S. 1. 773.

Eine konomische Studie. Karlsruhe, Braun, 1912, VIII, 122, [8] S.

(Volkswirtschaftliche Abhandlungen der badischen Hochschulen.
Neue Folge, Hft. 5). 63, 247, 259.

1916, Nr. 253, 28. Oktober, S. 1. 772.

"Die Grenzboten", Leipzig, 1915, Nr. 9, 3. Mrz, S. 265272. 391.

Greulich, H. Offener Brief an den Grtliverein Hottingen. "Grtlianer",
Zrich, 1916, Nr. 230, 2. Oktober, S. 1. 700, 770.

1916, Nr. 255, 31. Oktober, S. 1. 772.

Gudde, E. Ein neues Ausnahmegesetz gegen die Japaner in den

Vereinigten Staaten. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1913, Jg. 31, Bd. 2, Nr.
38, 20. Juni, S. 410412. 700, 769.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

992

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

993

Gnther, E. Die wirtschaftlichen Hilfskrfte Deutschlands und seiner

Hauptgegner. Essen, 1915. (Kriegshefte aus dem Industriebezirk. Hft.
7). 918 - 919.

Hess, H. Das Elektron in den verschiedenen Zweigen der Physik.

"Handbuch der Politik", Berlin Leipzig, 1912 1913, Bd. I. XIII, 430 S.
639.

Von der Heydt's Kolonial-Handbuch. Jahrbuch der deutschen Kolonialund

Bd. II, S. 5558, 557564, 623633, 704712, 726731, 731735. 639.

Harms, B. Volkswirtschaft und Weltwirtschaft. Versuch der Begrndung

einer Weltwirtschaftslehre. Jena, Fischer, 1912, XV, 495 S. (Probleme
der Weltwirtschaft. Schriften des Instituts fr Seeverkehr und
Weltwirtschaft an der Universitt Kiel, hrsg. v. B. Harms. VI). 270,

337, 691.
Hart, A. B. The Monroe Doctrine an interpretation. Lodon, Duckworth,
1916. 445 p. 922.
Hegemann, C. Die Entwicklung des franzsischen Grobankbetriebes.
Mnster, Theissing, 1908. 103 S.; 7 Tabellen. 61, 151, 443.
Heilmann, E. Der Kern des Streites. "Die Glocke", Mnchen, 1916, Jg. II,
Bd. I, Hft. 20, S. 770786. 700, 764, 928.

"Himmel und Erde", Leipzig Berlin, 1915, Jg. 27, Nr. 3, Hft. 3, S.
8190. 916.
bersee-Unternehmungen. Hrsg. v. Fr. Mensch und J. Hellmann.
Berlin Leipzig Hamburg, verl. fr Brsen-und Finanzliteratur A.G., 1913, XLVIII, 382, 12 S. 85.

Heymann, H. G. Die gemischten Werke im deutschen Groeisengewerbe.

Ein Beitrag zur Frage der Konzentration der Industrie. Stuttgart
Berlin, Cotta, 1904. IX, 342 S. (Mnchener volkswirtschaftliche Studien.
65. Stck). 223, 265.

Hildebrand, G. Die Erschtterung der Industrieherrschaft und des

Industriesozialismus. Jena, Fischer, 1910, VI, [4], 244 S. 60, 107, 274, 276.
Hilferding, R. Geld und Ware. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30, Bd.
1, Nr. 22, 1. Mrz, S. 773782. 396, 458.
Phantasie oder Gelehrsamkeit? (Auch eine mitteleuropische Frage).
"Der Kampf", Wien, 1916, Jg. 9, Bd. 9, Nr. 2, Februar, S. 5463. 751.
Zur Theorie der Kombination. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30,
Bd. 1, Nr. 16, 19. Januar, S. 550557. 402.

Heinig, K. Der Weg des Elektrotrusts. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912,
Jg. 30, Bd. 2, Nr. 39, 28 Juni, S. 474485. 189, 267, 402.

Hill, D. A. History of Diplomacy in the International Development of

Europe. Vol. 1. Struggle for universal Empire. With maps and tables.

Helfferich, K. Deutschlands Volkswohlstand 18881913. Berlin, Stilke,

1913. VIII, 127 S. 696.

New York London Bombay, Longmans, Green, 1905. XXIII, 481 p.

175, 292.

Henger, H. Die Kapitalsanlage der Franzosen in Wertpapieren mit

besonderer Bercksichtigung der Kapitalsanlage in Handel und
Industrie. Studien. 125. Stck). 251, 300, 307.

"Himmel und Erde", Leipzig Berlin, 1915, Jg. 27, Nr. 3, Hft. 3, S. 8190.
916.
Hishida, S. The International Position of Japan as a Great Power. New

Henke, Nicht identisch, aber dasselbe. "Bremer Brger-Zeitung", 1916,

Nr. 140, 17. Juni, S. 9, trong mc: Parteinachrichten. 715.

York, Macmillan, 1905, 289 p. (Studies in History, Economics and

Public Law. Edited by the Faculty of Political Science of Columbia
University. Vol. XXIV, No. 3). 7, 235, 275.

Hennig, R. Bahnen des Weltverkehrs. Mit 23 Kartenskizzen. Leipzig, Barth,

1909, VII, 304 S. (Wissen und Knnen). 682, 695.

Hobson, J. A. Imperialism. A Study. London, Nisbet, 1902. VI, 400, 4 p.

17, 114, 236, 269, 273, 274, 487, 929.

Herre, P. Quellenkunde zur Weltgeschichte. Ein Handbuch. Unter

"Hochland", Mnchen, 1915, V, Hft. 8, S. 176189. 337, 373.

Mitwirkung v. A. Hofmeister und R. Stbe. Leipzig, Dieterich, 1910.

XII, 400 S. 748.

Hoeniger, R. Die wirtschaftliche Bedeutung les deutschen Militrwesens.

Vortrag,

gehalten

in

der

Gehe-Stiftung

zu

Dresden

am

15.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

994

Februar 1913. Leipzig Berlin, Teubner, 1913. 35 S. (Vortrge der

Gehe-Stiftung zu Dresden. Bd. V, Hft. 2). 230, 938.

Hoetzsch, O. Russisch-Turkestan und die Tendenzen der heutigen

russischen Kolonialpolitik. "Jahrbuch fr Gesetzgebung, Verwaltung
und Volk-swirtschaft im Deutschen Reich", Leipzig - Mnchen, 1913,
Jg. 37, Hft. 2, S. 371409 (903941); Hft. 3, S. 343389 (14271473). -

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

995

Geschichte, Ausbreitung, Berufsgruppierung, Interessen und

konomisch-kulturelle Bedeutung der Auslnder in Ruland. Berlin,
Siemenroth, 1913. XVIII, 300 S. 248, 300, 316.

Jaeckh, G. Das Ende der Internationale in England. "Die Neue Zeit",

Stuttgart, 1905, Jg. 23, Bd. 2, Nr. 27, S. 2832. 756.

Hoffmann, F. Niederlndisch-Ostindien im letzten Jahrhundert.

Die Internationale. Eine Denkschrift zur vierzigjhrigen Grndung der

Leipzig,
Leipziger
Internationalen
Arbeiter-Assoziation.
Buchdruckerei. 1904. 236 S. 756.

"Weltwirtschaftliches Archiv", Jena, 1914, II, Bd. 4, Hft. 1, S. 121131.

18.

Jaeger, Th. Persien und die Persische Frage. Weimar, Kiepenheuer, 1916.
180 S.; 1 Karte. 895.

Hubert, L. L'Effort allemand. L'Allemagne et la France au point de vue

conomique. Paris, Alcan, 1911. 236, 36 p. 247, 255, 272.

Jaff, E. Das englisch-amerikanische und das franzsische Bankwesen.

601, 649.

Hbner, O. Geographisch-statistische Tabellen aller Lnder der Erde.

Fortgefhrt und ausgestaltet von F. v. Juraschek. 63. umgearb.
Ausgabe fr das Jahr 1914. Frankfurt a. M., Keller, 1914, XV, 155 S.

346, 349, 351, 359.

Geographisch-statistische Tabellen aller Lnder der Erde. Fortgefhrt und
ausgestaltet von F. v. Juraschek. 64. Ausgabe. (Kriegs-Ausgabe). Im Druck
vollendet Ende 1915. Frankfurt a. M., Keller, 1916. XV, 158 S. 875.

Hue, O. Marokko und der deutsche Erzbedarf. "Die Neue Zeit", Stuttgart,
1911, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 2, 13. Oktober, S. 4958; Nr. 3, 20. Oktober, S.
8491. 910.

Hulftegger, O. Die Bank von England mit besonderer Bercksichtigung der

Reservefrage und der Entwertung der englischen Rente. Zrich, Art.
Institut Orell Fssli, 1915. XIII, 423 S. 61, 151.
Independent Labour Party and the War. "The Daily Telegraph", London,
1914, December 29. 330.
Industrial Profits. "The Economist", London, 1915, vol. LXXX, No. 3,724,
January 9, p. 5455. 326.
"Internationale Monatsschrift fr Wissenschaft, Kunst und Technik",
Leipzig Berlin, 1915 1916, Jg. X, Bd. 10, Hft. 4, 1. Januar, S.
493512. 332.

Ischchanian, B. Die auslndischen Elemente in der russischen Volkswirtschaft.

"Grundri der Sozialoknomik", Tbingen, 1915, Buch III, Abt. V, T. II,

S. 191231, trong mc: A. Gterverkehr. II. Bankwesen. 39, 55.
Das englische Bankwesen. Leipzig, Duncker u. Humblot, 1905. X. 245 S.
(Staats-und sozialwissenschaftliche Forschungen, hrsg. v. G. Schmoller
und M. Sering. Bd. XXIII, Hft. 4, (Der ganzen Reihe, Hft. 109)). 61, 66,

152, 442, 561.

"Jahrbuch fr Gesetzgebung, Verwaltung und Volkswirtschaft im
Deutschen Reich", LeipzigMnchen, 1899, Jg. 23, Hft. 1, S. 271314.
428, 441.
1913, Jg. 37, Hft. 2. S. 371409 (903941); Hft. 3, S. 343389 (14271473).
601, 649.
1915, Jg. 39, Hft. 1, S. 77112, 423432. 702.
1915, Jg. 39. Hft. 2, S. 223256 (781814). 447, 465.
1915, Jg. 39, Hft. 4, S. 343373 (19511981). 447, 464.

" Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1910, Folge III, Bd. 39,
S. 237256. 156, 243, 467.
1911, Folge, III, Bd. 41, S. 269270. 246.
1911, Folge III, Bd. 42, S. 145177. 247.
1912, Folge III, Bd. 43, S. 551552. 247.
1912, Folge III, Bd. 44, S. 269270, 818819. 248.
1913, Folge III, Bd. 45. 248, 251.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

996

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

997

" Jarbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1913, Folge III, Bd. 46,
S. 271273. 251.

Kaler, E. Wilhelm Weitling. Hottingen Zrich, Volksbuchh., 1887. 104 S.

(Sozialdemokratische Bibliothek. Nr. XI). 783.

1914, Folge III, Bd. 47, S. 522528. 251.

"Der Kampf", Wien, 1916, Jg. 9, Bd. 9, Nr. 1, Januar, S. 1525. 750.

1914, Folge III, Bd. 48, S. 276279, 544545, 648651. 251.

1916, Jg. 9, Bd. 9, Nr. 2, Februar, S. 4954, 5463. 749, 751.

1915, Folge III, Bd. 49, S. 351362, 527541. 251, 289.

Kaufmann, E. Auswrtige Gewalt und Kolonialgewalt in den Vereinigten

Staaten von Amerika. Leipzig, Duncker u. Humblot, 1908. XIII, 244 S.
(Staats-und vlkerrechtliche Abhandlungen. Bd. VII, Hft. 1). 6.

1915, Folge III, Bd. 50, S. 214216. 914.

Ein Jahrhundert Eisenindustrie. "Die Bank", Berlin, 1911, I. Semester, S.

9495, trong mc: Aus den Statistischen mtern. 204.
Jeidels, O. Das Verhltnis der deutschen Grobanken zur Industrie mit
besonderer Bercksichtigung der Eisenindustrie. Leipzig, Duncker u.
Humblot, 1905. XII, 271 S. (Staats-und sozialwissenschaftliche
Forschungen, hrsg. v. G. Schmoller und M. Sering. Bd. 24, Hft. 2 (Der
ganzen Reihe, Hft. 112)). 17, 25, 61, 171 - 191, 266 - 268, 398, 442, 450,

452.
Jhlinger, O. Kolonialschulden und Kolonialanleihen. "Finanz-Archiv",
Stuttgart Berlin, 1914, Jg. 31, Bd. 1, S. 132. 464.
"Journal des Dbats", Paris, 1915, 11 novembre. 372.
1915, 7 dcembre. 376.

"Journal de Genve", 1914, N 285, 17 octobre. 661 - 662.

1914, N 286, 18 octobre. 662.
1915, N 95, 7 avril, p. 1. 381.
1916, N 108, 18 avril, p. 2. 923.

"Journal of the Royal Statistical Society", London, 1911, vol. LXXIV, part II,
January, p. 167187, 187200. 233, 337, 447, 467, 469.
"Journal of the Royal Statistical Society", London, 1911, vol. LXXIV, part V,
April, p. 467534. 447, 482.
1914, vol. LXXVII, part VIII, July, p. 777807. 480.

Junius xem Luxemburg, R.

Kaufmann, E. Das franzsiche Bankwesen mit besonderer

Bercksichtigung der drei Depositengrobanken. Tbingen, Mohr,
1911. ("Archiv fr Sozialwissenschaft und Sozialpolitik". Hrsg. v. E.
Jaff, Ergnzungsheft I). 61, 149, 270.
Die Organisation der franzsischen Depositengroanken. "Die Bank",
Berlin, 1909, II. Semester, S. 849857, 950960. 211.

Kautsky, K. Die Aktion der Masse. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1911, Jg.
30, Bd. 1, Nr. 2, 13. Oktober, S. 4349. 655.
ltere und neuere Kolonialpolitik. "Die Neue Zeit", Stuttgart,
18971898, Jg. XVI, Bd. 1, Nr. 25, 19. Mrz, S. 769781; Nr. 26, 26.
Mrz, S. 801816. 314.
Banditenpolitik. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1911, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 1, 6.
Oktober, S. 15. 458.
Gold, Papier und Ware. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30, Bd. 1,
Nr. 24, 15. Mrz, S. 837847. 458.
* Der Imperialismus. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 32, Bd. 32,
Nr. 21, 11. September, S. 908922. 309.
Kiaotschau. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 18971898, Jg. XVI, Bd. II, Nr.
27, 2. April, S. 1426. 273, 316.
Der Kongre von Kopenhagen. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1910, Jg. 28,
Bd. 2, Nr. 48, 26. August, S. 772781. 720.
Der Krieg. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 32, Bd. 2, Nr. 19, 21.
August, S. 843846. 313.

998

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Kautsky, K. Krieg und Frieden. Betrachtungen zur Maifeier. "Die Neue

Zeit", Stuttgart, 1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 30, 28. April, S. 97107. 461.
Die "Leipziger Volkszeitung". "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1911, Jg. 29,
Bd. 2, Nr. 34, 26. Mai, S. 276277, trong mc: Notizen. 459 - 460.
Nationalstaat, imperialistischer Staat und Staatenbund. Nrnberg,
Frnkische Verlaganstalt, 1915. 80 S. 384.
Die neue Taktik. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 44,
2. August, S. 654664; Nr. 45, 9. August, S. 688698; Nr. 46, 16. August,
S. 723733. 459.
Nochmals die Abrstung. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30, Bd. 2,
Nr. 49, 6. September, S. 841854. 458, 720.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

999

Kerschensteiner, G. Die Volksschule. "Handbuch der Politik", Berlin,

Leipzig, 19121913, Bd. II, S. 557564. 639.
Kestner, F. Der Organisationszwang. Eine Untersuchung ber die Kmpfe
zwischen Kartellen und Auenseitern. Berlin, Heymann, 1912, XII, 395
S. 4, 22, 266.

Kies, W. S. Branch Banks and our Foreign Trade. "The Annals" of the
American Academy of Political and Social Science", Philadelphia, 1915,
vol. LIX, No. 148, May, p. 301308. 28.

Knief, J. I. S. D. und Intern. Gruppe. "Bremer Brger-Zeitung", 1916, Nr.

139, 16. Juni, S. 7. 713.
Kppe, H. [Bnh lun cun sch:] "Rothschild, Ernts: Kartelle, Gewekschaften
und Genossenschaften nach ihrem inneren Zusammenhang im
Wirtschaftsleben. Versuch einer theoretischen Grundlegung der

Patriotismus, Krieg und Sozialdemokratie. "Die Neue Zeit", Stuttgart,

1905, Jg. 23, Bd. 2, Nr. 37, S. 343348; Nr. 38, S. 364371. 720, 756.

Koalitionsbe wegung. Berlin 1912. gr. 8. 143 SS.". "Jahrbcher fr

Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1913, Folge III, Bd. 46, S.
271273., trong mc: bersicht ber die neuesten Publikationen
Deutschlands und des Auslandes. 9. Soziale Frage. 251.

Religion. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 6, 7.
November, S. 182188; Nr. 10, 5. Dezember, S. 352360. 700, 721.

Kttgen, J. Zeitschriftenschau. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 32, Bd.
1, Nr. 19, 6. Februar, S. 710712. 601, 653.

Eine Richtigstellung. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr.
33, 19. Mai, S. 248, trong mc: Notizen. 459 - 460.

Kouznietsow, P. La lutte des civilisations et des langues dans l'Asie

Centrale. Paris, Jouve, 1912, 357 p. 245.

Sozialismus und Kolonialpolitik. Eine Auseinandersetzung. Berlin,

Vorwrts, 1907. 80 S. 826, 828.

* Wirkungen des Krieges. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 32,

Krieg dem Kriege. "Die Gleichheit", Stuttgart, 1914, Jg. 24, Nr. 23, S. 353.
705.
Kritik der Emissionsstatistik. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester, S.
496498, trong mc: Umschau. 74.

Bd. 2, Nr. 22, 18. September, S. 937948; Nr. 23, 25. September, S.
969982. 313.

Kundt, W. Die Zukunft unseres berseehandels. Eine volkswirtschaftliche

* Zwei Schriften zum Umlernen. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1915, Jg.

Die knftigen Weltherrscher. "Vorwrts", Berlin, 1916, Nr. 103, 13. April,
S. 1. 563, 564.

Studie. Berlin, Siemenroth, 1904, 148 S. 63.

33, Bd. 2, Nr. 2, 9. April, S. 3342; Nr. 3, 16. April, S. 7181; Nr. 4, 23.
April, S. 107116; Nr. 5, 30. April, S 138146. 314.

Labor Bibliography 1913. Boston, Wright and Potter Printing Company,

"Keine sachlichen Differenzen trennen uns!" "Grtlianer", Zrich, 1916,

Nr. 249, 24. Oktober, S. 1. 773.

1914. 150 p. (The Commonwealth of Massachusetts Bureau of Statistics.

Labor Bulletin No. 100. (Being Part IV of the Annual Report on the
Statistics of Labor for 1914)). 731.

1000

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1001

Labour Manifesto. "The Daily Telegraph", London, 1915, No. 18, 873,
October 7, p. 9. 334.

Die Kriesgkosten-Deckung und ihre Quellen. "Die Bank", Berlin, 1914,

II. Semester, S. 9971009, 10971115. 68.

Lair, M. L'Imprialisme allemand. Paris, Colin, 1902, VII, 341 p. 243, 258,
934.

Krisen-Erreger. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester, S. 116. 77.

Lansburgh, A. Die Ausschaltung Londons als Clearinghaus der Welt.

"Die Bank", Berlin, 1914, II. Semester, S. 903920. 65.
Die Bank im Dienste der nationalen Wirtschaft. "Die Bank", Berlin, 1910,
I. Semester, S. 401412. 204.
Die Bank mit den 300 Millionen. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester, S.
415426. 69.
Die Berliner Grobanken im Jahre 1913. "Die Bank", Berlin, 1914, I.
Semester, S. 338345. K tn: A. L. 73.
Das Beteiligungssystem im deutschen Bankwesen. "Die Bank", Berlin,
1910, II. Semester, S. 497508. 150, 204.
Der deutsche Rentnerstaat. "Die Bank", Berlin, 1911, I. Semester, S.
113. 200.
Deutsches Kapital im Auslande. "Die Bank", Berlin, 1909, II. Semester,
S. 819833. 214.
Die Divinationsgabe der Brse. "Die Bank", Berlin, 1910, I. Semester, S.
211223. 594.
Die Finanzgeschfte des Frstentrusts. "Die Bank", Berlin, 1912, I.
Semester, S. 223230. K tn: A. L. 197.
Finanzieller Nationalismus. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester, S.
313321. 75.
Fnf Jahre deutsches Bankwesen. "Die Bank", Berlin, 1913, II. Semester,
S. 725736. 80.

Die "Money Trust". "Die Bank", Berlin, 1912, I. Semester, S. 432438.

K tn: A. L. 199.
Nachdenkliches zur Bankstatistik. "Die Bank", Berlin, 1911, II.
Semester, S. 813824. 202.
Der Staat und die Auslandsanleihen. "Die Bank", Berlin, 1913, II.
Semester, S. 623637. 81.
System Rathenau. "Die Bank", Berlin, 1908, II. Semester, S. 765775. K
tn: A. L. 73.
Die Tendenzen in der modernen Unternehmung. Zwei Bcher. "Die
Bank", Berlin, 1909, II. Semester, S. 10431052. K tn: A. L. 218.

Die Verwaltung des Volksvermgens durch die Banken. Zur

Bankenqute. "Die Bank", Berlin,, 1908, I. Semester, S. 134145. K
tn: A. L. 42, 441.

Wie gro ist das deutsche Volksvermgen. "Die Bank", Berlin, 1909, I.
Semester, S. 319326. K tn: A. L. 210.
Die wirtschaftliche Bedeutung des Byzantinismus. "Die Bank", Berlin,,
1909, I. Semester, S. 301309. 209.
Zur Charakteristik des sterreichischen Bankwesens. "Die Bank",
Berlin, 1911, I. Semester, S. 217227. 201.
Zwanzig Jahre englisches Bankwesen. "Die Bank", Berlin, 1911, II.
Semester, S. 605616, 726736. K tn: A. L. 201.

Laufenberg, H., Wolffheim, F. u. Herz, C. Organisation, Krieg und Kritik.

Dokumente zu den Hamburger Parteidebatten. Zur Abgabe nur an
Parteimitglieder gegen Vorzeigung des Mitgliedsbuches. Hamburg,
Laufenberg, 1915. 77 S. 614.

Gedanken ber die Milliardenanleihe. "Die Bank", Berlin, 1914, II.

Semester, S. 932940. K tn: A. L. 65.

"Leipziger Volkszeitung", 1916, Nr. 151, 10. Juli, S. 3. 734.

Die Gefahren des Beteiligungssystems. "Die Bank", Berlin, 1910, II.

Semester, S. 619627. K tn: A. L. 204.

Lensch, P. Die deutsche Sozialdemokratie und der Weltkrieg. Eine

politische Studie. Berlin, Vorwrts, 1915, 64 S. 386.

1002

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1003

Lensch, P. Miliz und Abrstung. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30,
Bd. 2, Nr. 47, 23. August, S. 765772. 459, 699, 718, 722.

Link, E. Sind Sparkassen Wohlfahrtseinrichtungen? "Die Neue Zeit",

Stuttgart, 1911, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 2, 13. Oktober, S. 5862. 655.

Die Sozialdemokratie, ihr Ende und ihr Glk. Leipzig, Hirzel, 1916, X,
218 S. 727.

Lissagaray. Geschichte der Kommune von 1871. 2. vom Verfasser

Lenz, F. Die geschichtlichen Voraussetzungen des modernen Krieges.

"Deutsche Rundschau", Berlin, 1914, Bd. CLXI, Oktober, S. 137. 325.
Die politische Voraussetzungen des modernen Krieges. Deutsche
Rundschau", Berlin, 1915, Bd. CLXII, Januar, S. 80105; Februar, S.
211231. 394.

Leroy-Beaulieu, P. La Fortune Franaise l'tranger. (Premier article).

"L'conomiste Franais", Paris, 1902, an. 30, vol. 2, N 40, p. 449451,
trong mc: Partie conomique. 690.

durchges. Aufl. Mit einem Nachtrag: Die Vorgeschichte und die innere
Triebkrfte der Kommune von S. Mendelson. Stuttgart, Dietz, 1894.
XIV, 550 S. 726.

Lloyd George in the House of Commons. "The Daily Telegraph",

London, 1915, April 22, May 5. 337, 378, 382.
Die Lohndrcker des Auslandes und die Internationale. "Die Neue Zeit",
Stuttgart, 19061907, Jg. 25, Bd. 2, Nr. 41, S. 510512, trong mc:
Notizen. 811.

Lorenz, J. Polnische Arbeiter in der Schweiz. Zrich, 1910. 724.

Zur Italienerfrage in der Schweiz. Zrich. 322, 724.

Lescure, J. L'pargne en France. Paris, Tenin, 1914. VIII, 114 p. 234, 269.

Louis, P. Essai sur l'imprialisme. "Le Mercure de France", Paris, 1904,

15-e an. IV, t. L, p. 100114. 243, 273, 290.

Leuthner, K. Russischer Volksimperialismus. "Die Neue Rundschau",

Berlin, 1915, Jg. XXVI, Hft. 5, Mai, S. 574590. 925.

Lucas, C. P. Greater Romer and Greater Britain. Oxford, Clarendon Press,

1912. 184 p. 684.

Liebknecht, W. Zur orientalischen Frage oder Soll Europa kosakisch

werden? Ein Mahnwort an das deutsche Volk. 2. Aufl. Leipzig, Hhme,
[1878]. 63 S. 767.
Liefmann,

R. Beteiligungs-und Finanzierungsgesellschaften. Eine

Studie ber den modernenKapitalismusunddasEffektenwesen (in
Deutschland, den Vereinigten Staaten, England, Frankreich, Belgien
und der Schweiz). Jena, Fischer, 1909. X, 495 S. 269, 342, 447.

* Bringt uns der Krieg dem Sozialismus nher? "Der Deutsche Krieg",
Stuttgart Berlin, 1915, Hft. 56, S. 144. 912.
Die internationale Organisation des Frankfurter Metallhandels. "Weltwirtschaftliches Archiv", Jena, 1913, I, Bd. I, Hft. I, S. 108122. 12.
Kartelle und Trusts und die Weiterbildung der volkswirtschaftlichen
Organisation. 2., stark erweiterte Aufl. Stuttgart, Moritz, 1910. 210 S.

4, 18, 36, 111, 266, 267.

[Luxemburg, R.] Le Billet de Junius. "L'cho de Paris", 1914, N 11016, 13

octobre, p. 1. K tn: Junius. 658.
Die Krise der Sozialdemokratie. Anhang: Leitstze ber die Aufgaben
der internationalen Sozialdemokratie. Zrich, Verlagsdruckerei Union,
1916, 109 S. Sau u ghi tn tc gi: Junius. 364.

Lysis. Contre l'Oligarchie financire en France. Prf. de J. Finot. Paris, "La

Revue", 1908. XI, 260 p. 21, 244, 252, 269.
Mackay, B. L. China, die Republik der Mitte. Ihre Probleme und
Aussichten. Mit neunzehn Nachbildungen chinesischer Originale.
Stuttgart Berlin, Cotta, 1914. VII, 264 S. 17 Bilder. 658, 680.
Macrosty, H. W. Das Trustwesen in der britischen Industrie. bersetzt v. F.
Leo. Berlin, Heymann, 1910. XII, 308 S. (Moderne Wirtschaftsprobleme.
Internationale Beitrge zur neueren Wirtschaftsentwicklung. Hrsg. V.
Leo. Berlin, 1910. Bd. IV). 17, 254.

Marcard, K. [Bnh lun cun sch:] "Hirsch Julius: Die Filialbetriebe im

Detailhandel (unter hauptschlicher Bercksichtigung der kapitalistischen

1004

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Massenfilialbetriebe in Deutschland und Belgien"). "Jahrbcher fr

Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1914, Folge III, Bd. 48, S.
276279, trong mc: bersicht ber die neuesten Publikationen
Deutschlands und des Auslandes. 6. Handel und Verkehr. 251.
March, L. La statistique internationale des forces motrices. Trong cun:
Bulletin de l'Institut international de statistique. T. XIX 1 Livraison.
La Haye, Van Stockum, [1912], p. 374386. 569.

Marx, K. Briefe an Dr. L. Kugelmann. "Die Neue Zeit", Stuttgart,

19011902, Jg. 20, Bd. 2, Nr. 1 (lauf. Nr. 27), S. 2632; Nr. 2 (lauf. Nr.
28), S. 6064; Nr. 3 (lauf. Nr. 29), S. 9196; Nr. 4 (lauf. Nr. 30), S.
125128; Nr. 6 (lauf. Nr. 32), S. 188192; Nr. 7 (lauf. Nr. 33), S.
221224; Nr. 12 (lauf. Nr. 38), S. 381384; Nr. 13 (lauf. Nr. 39), S.
412416; Nr. 15 (lauf. Nr. 41), S. 472480; Nr. 17 (lauf. Nr. 43), S.
541544; Nr. 19 (lauf. Nr. 45). S. 604608; Nr. 25 (lauf. Nr. 51), S.
797800. 700, 737, 756.

[Ein Brief an Meyer und Vogt, 9. IV. 1870]. "Die Neue Zeit", Stuttgart,
1907, Jg. 25, Bd. 2, Nr. 33, S. 226228 trong bi: Mehring, F. Neue
Beitrge zur Biographie von Karl Marx und Friedrich Engels. 808.
Ein Brief an W. Liebknecht. In: Liebknecht, W. Zur orientalischen
Frage oder Soll Europa kosakisch werden? Ein Mahnwort an das
deutsche Volk. 2. Aufl. Leipzig, Hhme, 1878, S. 5759. 700, 767, 769.
Ein Brief an Weydemeyer, 11. IX. 1851. "Die Neue Zeit", Stuttgart 1907,
Jg. 25, Bd. 2, Nr. 28, S. 5859, trong bi: Mehring, F. Neue Beitrge zur
Biographie von Karl Marx und Friedrich Engels. 806.
[Ein Brief an Weydemeyer, 5. III. 1852]. "Die Neue Zeit", Stuttgart 1907,
Jg. 25, Bd. 2, Nr. 31, S. 163165, trong bi: Mehring, F. Neue Beitrge
zur Biographie von Karl Marx und Friedrich Engels. 807.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1005

Enthllungen ber den Kommunisten Proze zu Kln. Neuer Abdruck

mit Einleitung v. F. Engels. Hottingen Zrich, Volksbuchhandlung,
1885. 88 S. 610.
Mr. George Howells Geschichte der Internationalen ArbeiterAssoziation. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1902, Jg. XX, Bd. I, Nr. 19, 8.
Februar, S. 585589; trong mc: Beitrge zu einer Geschichte der
Internationale. 702.
Der politische Indiferentismus. (L'indifferenza in materia politica).
"Die Neue Zeit", Stuttgart, 1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 2, 10. Oktober, S.
4044, trong mc: Ein Beitrag zur Geschichte der Internationale. Zwei
unbekannte Artikel von F. Engels und K. Marx. bersetzt und
eingeleitet von N. Rjasanoff. 722.

May, R. E. Das Verhltnis des Verbrauches der Massen zu demjenigen der

"Kleinen Leute", der Wohlhabenden und Reichen und die Marxistische
Doktrin. "Jahrbuch fr Gesetzgebung, Verwaltung und Volkswirtschaft
im Deutschen Reich", Leipzig Mnchen, 1899, Jg. 23, Hft. 1, S.
271314. 429, 441.
Kosten der Lebenshaltung und Entwicklung der Einkommensverhltnisse
in Hamburg seit 1890. "Schriften des Vereins fr Sozialpolitik",
Mnchen Leipzig, 1915, Bd. 145, T. IV, S. 259524. 915.

Mehrens, B. Die Entstehung und Entwicklung der groen franzsischen

Kreditinstitute mit Bercksichtigung ihres Einflusses auf die
wirtschaftliche Entwicklung Frankreichs. StuttgartBerlin, Cotta, 1911.
IX, 360 S. (Mnchener volkswirtschaftliche Studien, hrsg. v. L.
Brentano u. W. Lotz. 107. Stck). 21, 61, 153, 269.

Mehring, F. Neue Beitrge zur Biographie von Karl Marx und Friedrich
Engels. "Die Neue Zeit", Stuttgart. 19061907, Jg. 25, Bd. 2, Nr. 27, S.
1521; Nr. 28, S. 5359; Nr. 29, S. 98103; Nr. 31, S. 160168; Nr. 32, S.
180187; Nr. 33, S. 222228. 806.

Der Brgerkrieg in Frankreich. Adresse des Generalrats der

Internationalen Arbeiter-Assoziation. 3. deutsche Aufl. verm. durch die

Die neuen Hegelingen "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 32, Bd. 1,
Nr. 26, 27. Mrz, S. 964973. 709.

beiden Adressen des Generalrats ber den deutschfranzsischen Krieg

und durch eine Einleitung. Berlin, die Expedition des "Vorwrts", 1891.
71 S. 700, 736, 738.

"Le Mercure de France", Paris, 1904, 15-e an., t. L, p. 100114. 243, 273,
290.
64. . , . 28

1006

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1007

Mvil, A. De la Paix de Francfort la confrence d'Algsiras. Ed. 10. Paris,

Plon-Nourrit, 1909. XI, 328 p. 639.

Nationalities and Subject Races. Report of Conference held in Caxton Hall.

Westminster, June 2830, 1910. London, King, 1911. XII, 178 p. 3, 14.

Meyer, A. Die Kapitalanlage. Einige grundstzliche Errterungen. Zrich,

1912. 3, 9, 466.

Nearing, S. The Adequacy of American Wages. "The Annals of the

Die Milchversorgung norddeutscher Stdte und Industriegebiete.

"Schriften des Vereins fr Sozialpolitik", Mnchen Leipzig, 1914, Bd.
140, T. II, S. 1560. 915.

* Mineral production. Petroleum. "Statistical Abstract of the United

States", Washington, 1912, Number 34, No. 117. 908.
Moll, E. Die Geschftsergebnisse der deutschen Aktiengesellschaften in
den Jahren 1907/08 bis 1911/12. "Bank-Archiv", Berlin, 1914, Jg. XIII,
Nr. 18, S. 299303. 4, 22.
Montesquiou, L. Les Obligations amricaines et le portefeuille franais.
Paris, Rivire, 1912, 109 p. 233.

American Academy of Political and Social Science", Philadelphia, 1915,

vol-LIX, p. 111124. 28.

"Neue Rheinische Zeitung", London, 1850. 700, 778.

Hft. 1, Januar, 92 S. 778.

"Neue Rheinische Zeitung", London, 1850, Hft. 2, Februar. 80 S. 778, 779.

Hft. 3, Mrz. 80 S. 778.
Hft. 4, April, 79 S. 778, 779.
Hft. 56, Mai bis October. 180 S. 778, 780.

Moos, F. Die franzsischen Kreditinstute und die franzsischen und

englischen Kapitalanlagen im Ausland. "Jahrbcher fr Nationalkonomie
und Statistik", Jena, 1910, Folge III, Bd. 39, S. 237256. 156, 243, 274,
467.

"Die Neue Rundschau", Berlin, 1915, Jg. XXVI, Hft. 5, Mai, S. 577590.
925.

Moride, P. Les Maisons succursales multiples en France et L'tranger.

Paris, Alcan, 1913. 234, 36 p. 3, 16.

18971898, Jg. XVI, Bd. I, Nr. 25, 19. Mrz, S. 769781; Nr. 26, 26. Mrz,
S. 801816. 314.

Morley, J. The Life of Richard Cobden. Jubilee Edition. Vol. III. London,
Unwin, 1896. 2 v. 560.

18971898, Jg. XVI, Bd. II, Nr. 27, 2. April, S. 1426. 273, 316.

Morris, H. C. The History of Colonization from the Earliest Times to the

Present Day. New York, Macmillan, 1900. 2 vol. 271, 293, 488, 490.
Mlhaupt, E. Der Milchring. Ein Beitrag zur Kartell-und Milchpreisfrage.
Karlsruhe, Braun, 1912. 111 S. (Volkswirtschaftliche Abhandlungen der
badischen Hochschulen, hrsg. v. K. Diehl und anderen. Neue Folge.
Hft. 9). 447, 470.

Nahas, J. F. Situation conomique et sociale du Fellah gyptien. Thse par

le doctorat. Paris, Rousseau, 1901. 202 p. (Universit de Paris. Facult
de droit). 654.

Die "nationalistische Spreu" scheidet vom "internationalen sozialistischen

Weizen". "Grtlianer", Zrich, 1916, Nr. 248, 23 Oktober, S. 1. 773.

"Die Neue Zeit", Stuttgart, 1886, Jg. IV, Nr. 11, S. 502515. 909.

19001901, Jg. XIX, Bd. I, Nr. 8, 24. November, S. 247250. 699, 700,

722.
19001901, Jg. XIX, Bd. I, Nr. 26, 30. Mrz, S. 804811. 723.
19011902, Jg. XX, Bd. I, Nr. 19, 8. Februar, S. 585589. 716.
19011902, Jg. 20, Bd. 2, Nr. 1 (lauf. Nr. 27), S. 2632; Nr. 2 (lauf. Nr. 28),
S. 6064; Nr. 3 (lauf. Nr. 29), S. 9196; Nr. 4 (lauf. Nr. 30), S. 125128;
Nr. 6 (lauf. Nr. 32), S. 188192; Nr. 7 (lauf. Nr. 33), S. 221224; Nr. 12
(lauf. Nr. 38), S. 381384; Nr. 13 (lauf. Nr. 39), S. 412416; Nr. 15 (lauf.
Nr. 41), S. 472480; Nr. 17 (lauf. Nr. 43), S. 541544; Nr. 19 (lauf. Nr.
45), S. 604608; Nr. 25 (lauf. Nr. 51), S. 797800. 700, 737, 756.

1008

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1009

"Die Neue Zeit", Stuttgart, 19021903, Jg. 21, Bd. 2, Nr. 30, S. 106109.
192.

"Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 42, 19. Juli, S. 569576.
458.

19041905, Jg. 23, Bd. 2, Nr. 27, S. 2832. 756.

1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 44, 2. August, S. 654664; Nr. 45, 9. August, S.
688698; Nr. 46, 16. August, S. 723733. 458.

19041905, Jg. 23, Bd. 2, Nr. 37, S. 343348; Nr. 38, S. 364371. 720,

756.
19061907, Jg. 25, Bd. 2, Nr. 27, S. 1521; Nr. 28, S. 5359; Nr. 29, S.
98103; Nr. 31, S. 160168; Nr. 32, S. 180187; Nr. 33, S. 222228.

806, 808.
19061907, Jg. 25, Bd. 2, Nr. 41, S. 510512. 811.
1910, Jg. 28, Bd. 2, Nr. 48, 26. August, S. 772781. 720, 722.
1911, Jg. 29, Bd. 1, Nr. 16, 20. Januar, S. 552559. 463.
1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 29, 21. April, S. 96. 463.

1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 47, 23. August, S. 765772. 458, 699, 718, 722.
1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 48, 30. August, S. 810817. 458.
1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 49, 6. September, S. 841854. 458, 720, 722.
1912, Jg. 31, Bd. 1, Nr. 4, 25. Oktober, S. 138144. 3, 8, 190.
1912, Jg. 31, Bd. 1, Nr. 7, 15. November, S. 221229. 3, 7.
1913, Jg. 31, Bd. 2, Nr. 38, 20. Juni, S. 410412. 700, 769.

1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 30, 28 April, S. 97107. 461.

1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 2, 10. Oktober, S. 3739. 722.

1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 32, 12. Mai, S. 179186. 463.

1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 2, 10. Oktober, S. 4044. 722.

1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 33, 19. Mai, S. 248. 459.

1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 4, 24. Oktober, S. 110116. 300, 317.

1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 34, 26. Mai. S. 276277. 447, 459.
1911, Jg. 29. Bd. 2, Nr. 52, 29. September, S. 943944. 460.

1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 6, 7. November, S. 182188; Nr. 10, 5. Dezember,
S. 352360. 700, 722.

1911, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 1, 6. Oktober, S. 15. 655.

1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 10, 5. Dezember, S. 382384. 722, 725 - 726.

1911, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 2, 13. Oktober, S. 4349. 655.

1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 12, 19. Dezember, S. 435441. 316.

1911, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 2, 13. Oktober, S. 4958; Nr. 3, 20. Oktober, S.
8491. 909.
1911, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 2, 13. Oktober, S. 5862. 655.
1912, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 16, 19. Januar, S. 550557. 402.
1912, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 22, 1. Mrz, S. 773782. 397, 458.

1914, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 16, 16. Januar, S. 590592; Nr. 26, 27. Mrz, S.
10051008. 722, 724.
1914, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 19, 6. Februar, S. 710712. 601, 653.
1914, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 26, 27. Mrz, S. 964973. 709.

1912, Jg. 30, Bd. 1, Nr. 24, 15. Mrz, S. 837847. 458.

1914, Jg. 32, Bd. 2, Nr. 19, 21. August, S. 843846. 313.

1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 39, 28. Juni, S. 474485. 267, 402.

* 1914, Jg. 32, Bd. 2, Nr. 21, 11. September, S. 908922. 309.

1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 41, 12. Juli, S. 541550; Nr. 42, 19. Juli, S. 585593;
Nr. 43, 26. Juli, S. 609616. 458.

* 1914, Jg. 32, Nr. 22, 18. September, S. 937948; Nr. 23, 25. September, S.
969982. 313.

1010

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

"Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 33, Bd. 1, Nr. 2, 16. Oktober, S. 6163.
116.
* 1915, Jg. 33, Bd. 2, Nr. 2, 9. April, S. 3342; Nr. 3, 16. April, S. 7181;
Nr. 4, 23. April, S. 107116; Nr. 5, 30. April, S. 138146. 314.
1916, Jg. 34, Bd. 2, Nr. 1, 7. April, S. 1620; Nr. 2, 14. April, S. 5158. 115.

" Neue Zrcher Zeitung", 1915, 23. April. 1. Morgenblatt. 377.

Neumann-Spallart, F. X. bersichten der Weltwirtschaft. Jg. 188384.
Stuttgart, Maier, 1887. XIV, 574 S. 574, 596.
Neymarck, A. La Statistique internationale des Valeurs Mobilires. IX-e
Rapport... Prmire Partie. Expos gnral du rapport. Trong cun:
Bulletin de lInstitut international de statisistique. T. XIX2e Livraison.
La Haye, Van Stockum, [1912], p. 210475. 60, 61, 86, 154, 157, 158,

159, 234, 269, 320, 465.

Nieboer, H. J. [Bnh lun cun sch:] "Nationalities and Subject Races.
London, 1911". "Weltwirtschaftliches Archiv", Jena, 1913, II, Bd. 2,
Hft. 1, S. 193195, trong mc: Literatur. 3, 15, 274, 276.
Noch eine Blattgrndung in Bremen. "Bremer Brger-Zeitung", 1916, Nr.
141, 19. Juni, S. 7, trong mc: Parteinachrichten. 716.
"The North American Review", New York, 1915, vol. CCI, No. 1, January,
p. 7281. 233.
The Objects of the War. "The Economist", London, 1915, vol. LXXX, No.
3, 735, March 27 p. 614615. 380.
Der Oktober. "Die Bank", Berlin, 1914, II. Semester, S. 10391058. 64.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1011

Paish, G. Great Britain's Capital Investments in Individual Colonial and

Foreign Countries. "Journal of the Royal Statistical Society", London,
1911, vol. LXXIV, part 2, January, p. 167187. 233, 337, 447, 467, 469.
Pannekoek, A. Deckungsfrage und Imperialismus. "Die Neue Zeit",
Stuttgart, 1913, Jg. 32, Bd. 1, Nr. 4, 24. Oktober, S. 110116. 300, 317.
Massenaktion und Revolution. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 30,
Bd. 2, Nr. 41, 12. Juli, S. 541550; Nr. 42, 19. Juli, S. 585593; Nr. 43, 26.
Juli, S. 609616. 458.
Das Wesen unserer Gegenwartsforderungen. "Die Neue Zeit",
Stuttgart, 1912, Jg. 30, Bd. 2, Nr. 48, 30. August, S. 810817. 459.

Parteitag der Soz. dem. Partei Deutschlands zu Chemnitz. 15. 21. IX.
1912. "Archiv fr die Geschichte des Sozialismus und der
Arbeiterbewegung", Leipzig, 1915, Jg. 5, Hft. 1 u. 2, S. 311316, trong
mc: Chronik, Juli 1912 Juni 1914 und Nachtrge fr Juli 1911 Juni
1912. II. Deutsches Reich. 699, 703.

"Parteiverrat Landesverrat". "Leipziger Volkszeitung", 1916, Nr. 151,

10. Juli, S. 3, trong mc: Aus der Partei. 734.
Parteiverrat Landesverrat. "Volksstimme", Chemnitz, 1916, Nr. 156, 8.
Juli. Beilage 1. 731.
Patouillet, J. L'Imprialisme amricain. Thse pour le doctorat. (Sciences
politiques et conomiques). Dijon, "Petit Bourguignon", 1904, 388 p.
(Universit de Dijon. Facult de droit). 7, 237, 242, 275.

Patriotic Pledge by Employers. "The Daily Telegraph", London, 1915,

April 23. 378.

Oncken, H. Die Vorgeschichte des Krieges. In: Deutschland und der

Weltkrieg, Leipzig Berlin, Teubner, 1915, S. 463535. 643.

Pepper, Ch. M. South American Markets. "The Annals of the American

Oppenheimer, F. Englischer Imperialismus. Wien, Hof-Vrlags-und Univ.Buchhandlung, 1905. 64 S. 307, 560.

Academy of Political and Social Science", Philadelphia, 1915, vol. LIX,

p. 309315. 29.

Otto, W. Anleihebernahme-Grndungs-und Beteiligungsgeschfte der

deutschen Grobanken in bersee. Berlin, Borussia, 1911, 245 S. 60,
143.

Perrin de Boussac, R. De l'Arme coloniale. Ses Rapports avec la

colonisation. Thse pour le doctorat. Paris, Rousseau, 1901. 151 p.
(Universit de Paris. Facult de droit). 731.

1012

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1013

Die Petroleum-Komdie. "Die Bank", Berlin, 1913, I. Semester, S.

388391, trong mc: Umschau. 79.

[Quelch, H.] Die Torheit des Krieges und die Mglichkeiten und Gefahren
des Friedens. [Lc thut]. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1911, Jg. 29.

Philippovich, E. Monopole und Monopolpolitik. "Archiv fr die

Bd. 2. Nr. 52, 29. September, S. 943944, trong mc: Zeitschriftenschau. 460.

Geschichte des Sozialismus und der Arbeiterbewegung", Leipzig, 1916,

Jg. 6, S. 157174. 923.

Pinner, F. Herrn v. Gwinners Petroleummonopol. "Die Bank", Berlin,

1912, II. Semester, S. 10321047. 80.

Rappard, W. E. Zur nationalen Vestndigung. Zrich, 1915. (Schriften fr

schweizerische Art und Kunst. 26). 917.
Ravesteijn, W., van. Balkanprobleme. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1912, Jg.
31, Bd. 1, Nr. 7, 15. November, S. 221229. 3, 7.

Petroleummonopol oder Kartellgesetz? "Die Bank", Berlin, 1913, II.

Semester, S. 736747. 79.

The Realms of the Habsburgs. "The Economist", London, 1915, vol.

LXXX, No. 3, 723, January 2, p. 1112. 330.

Petroleum-Strategie. "Die Bank", Berlin, 1912, II. Semester, S. 629638.

196.

"Recht und Wirtschaft", Berlin, 1915, Jg. 4. Nr. 6, S. 137141. 331.

Plehn, H. Der britische Imperialismus. "Handbuch der Politik", Berlin

Leipzig, 1912 1913, Bd. II, S. 731735. 639.
Grobritanniens auswrtige Politik. England und Deutschland.
"Handbuch der Politik", Berlin Leipzig, 1912 1913, Bd. II, S.
726731. 639.
Weltpolitik. Abri der neuesten Weltgeschichte nach dem englischjapanischen Bndnis. 3. Aufl. Berlin, Curtius, 1907. VII, 214 S. 601,

602.

Redslob, R. Abhngige Lnder. Eine Analyse des Begriffs von der

ursprnglichen Herrschergewalt. Zugleich eine staatsrechtliche und
politische Studie ber Elsa-Lothringen, die sterreichischen
Knigreiche und Lnder, Kroatien-Slavonien, Bosnien-Herzegowina,
Finnland, Island, die Territorien der nordamerikanischen Union,
Kanada, Australien, Sdafrika. Leipzig, Veit, 1914. 352 S. 285.

Renner, K. Wirklichkeit oder Wahnidee? "Der Kampf", Wien, 1916, Jg. 9,

Bd. 9, Nr. 1, Januar, S. 1525. 750.
Reventlow, E. Deutschlands auswrtige Politik. 1888 - 1913. Berlin, Mittler,
1914, XVI, 402 S. 826.

Politische Rundschau. "Die Gleichheit", Stuttgart, 1914, Jg. 24, Nr. 23, S.
363364. 707.

Revere, C. T. Latin-American Trade Possibilities. "The North American

Review", New York, 1915, vol. CCI, No. 1, January, p. 7281. 233.

Powell, E. Th. The Evolution of the Money Market (1385 - 1415). London,
Financial News, 1915. 735 p. 336.

"Revue d'conomie Politique", Paris, 1915, N 4, juillet-aot, p. 409410.

911.

"Preuische Jahrbcher", Berlin, 1915, Bd. 159, Hft. 3, S. 481497. 363.

"La Revue de Paris", 1915, an. 22, t. 2, N 5, 1 mars, p. 194224. 337, 362.

La production des crales. "Journal de Genve", 1916, N 108, 18 avril, p.

2. 923.

"La Revue Politique Internationale", Lausanne, 1915, N 14, mars avril, p.

168186. 602.

Proletarische Frauen, seid bereit! "Die Geichheit", Stuttgart, 1914, Jg. 24,
Nr. 23, S. 353354. 705.
Quadflieg, F. Russische Expansionspolitik von 1774 bis 1914. Berlin,
Dmmler, 1914. 259 S. 831.

Riesser, J. Die deutschen Grobanken und ihre Konzentration in

Zusammenhange mit der Entwicklung der Gesamtwirtschaft in
Deutschland. 3. vllig umgearb. und stark verm. Aufl. Jena, Fischer,
1910. XV, 715 S.; 1 Karte. 37, 144, 154, 266 - 268, 270, 275, 276, 280, 320,
321, 342, 396, 406, 409, 441.

1014

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Riesser, J. Die deutschen Grobanken und ihre Konzentration im

Zusammenhang mit der Entwicklung der Gesamwirtschaft in
Deutschland. 4. verb. und verm. Aufl. Jena, Fischer, 1912. XIII, 768 S.; 1
Karte. 409, 411, 413, 417, 421, 427, 430, 436, 445.
Rohrbach, P. Warum es der Deutsche Krieg ist! "Der Deutsche Krieg",
Stuttgart Berlin, 1914, Hft. 1, S. 130. 689.
Rothstein, Th. Die S. D. P., Hyndman und die Rstungsfrage. "Die Neue
Zeit", Stuttgart, 1911, Jg. 29, Bd. 2, Nr. 32, 12. Mai, S. 179186. 463,
722.
Roumania and the War. "The Economist", London, 1915, vol. LXXX, No.
3,724, January 9, p. 57-58, trong mc: Notes on Business and Finance.

330.
Rubner, M. Bericht. In: Volksernhrung. Massenspeisung. Berlin, 1916, S.
27. 930.
Ruedorffer, J. J. Grundzge der Weltpolitik in der Gegenwart. Berlin
Stuttgart, Deutsche Verlags-Anstalt, 1914. XIII, 252 S. 658, 670.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1015

Weltwirtschaftliche Hintergrnde des Weltkrieges. "Weltwirtschaftliches

Archiv", Jena, 1915, I, Bd. 5, Hft. 1, S. 122. 4, 18.

Schippel, M. Russicher Alp und deutsche Demokratie. "Sozialistische

Monatshefte", Berlin, 1916, Jg. 22, Bd. 3, Hft. 21, S 10911097. 767.
Schmoller, G. Friedrich Engels und Karl Marx. Ihr Briefwechsel von
1844 bis 1883. "Jahrbuch fr Gesetzgebung, Verwaltung und
Volkswirtschaft im Deutschen Reich", LeipzigMnchen, 1915, Jg. 39,
Hft. 1, S. 423432. 702.

"Schriften des Vereins fr Sozialpolitik", Mchen Leipzig, 1914, Bd. 140,

T. II, S. 1560. 915.
1914, Bd. 140, T. V, S. 1164. 916.
1915, Bd. 145, T. III, S. 1291. 914.
1915, Bd. 145, T. IV, S. 259524. 915.

Schulthess' Europischer Geschichtskalender. Neue Folge. Jg. 25, 1909. (Der

ganzen Reihe, Bd. L). Hrsg. v. L. Rietz. Mnchen, Beck, 1910. XV, 739 S.
636.

Russia. "The Economist", War Supplement, London, 1914, vol. LXXIX,

No. 3, 721, December 19, p. 911. 327.

Schultze, E. Das franzsische Kapital in Ruland. "Finanz-Archiv",

Stuttgart Berlin, 1915, Jg. 32, Bd. 1, S. 125133. 392, 464.

Russian finances. (From a Correspondent). Petrograd, December 19. "The

Die Schwankungen der Einwanderung in die Vereinigten Staaten.

"Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1915, Folge III,
Bd. 49, S. 527541, trong mc: Miszellen. XV. 251.

Economist", London, 1915, vol. LXXX, No. 3, 724, January 9, p. 6667.

330.

Russier, H. Le Partage de l'Ocanie. Paris, Vuibert et Nony, 1905. XI, 370 p.

7, 261.
Sale, Ch. V. Some Statistics of Japan. "Journal of the Royal Statistical
Society", London, 1911, vol. LXXIV, part V, April, p. 467534. 447,
482.
Sartorius von Waltershausen, A. Das volkswirtschaftliche System der
Kapitalanlage im Auslande. Berlin, Reimer, 1907. 442 S. 270, 274, 658,
690.
Schilder, S. Entwicklungstendenzen der Weltwirtschaft. Bd. 1. Plannige
Einwirkungen auf die Weltwirtschaft. Berlin, Siemenroth, 1912. VIII,
393 S. 60, 88, 274, 339.

Schulze-Gaevernitz, G. Britischer Imperialismus und englischer Freihandel

zu Beginn des zwanzigsten Jahrhunderts. Leipzig, Duncker u.
Humblot, 1906. 477 S. 21, 400, 531, 542, 758.
Die deutsche Kredibank. "Grundri der Sozialkonomik", Tbingen,
1915, Buch III, Abt. V, T. II, S, 1189, trong mc: A. Gterverkehr. II.
Bankwesen. 3, 4, 38, 270, 275, 276.

Schumpeter, J. Theorie der wirtschaftlichen Entwicklung. Leipzig, Duncker

u. Humlot, 1912, V, 548 S. 62.
Schwarz, O. Die Finanzsysteme der Gromchte. (Internationales
Staatsund Gemeinde-Finanzwesen). Bd. III. Leipzig, Gschen, 1909.
(Sammlung Gschen). 2 Bd. 21, 563.

1016

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1017

Schweizerische Kapital im Auslande. "Basler Vorwrts", 1917, 26. Januar.

931.

Les socialistes et la paix. "Journal des Dbats", Paris, 1915, 11 novembre.

372.

"Schweizerische Metallarbeiter-Zeitung", Bern, 1916, Nr. 40, 30. September,

S. 2. 776.

"Sozialimperialismus und Linksradikalismus. "Bremer Brger-Zeitung",

1915, Nr. 291, 13. Dezember, S. 1. 916.

1916, Nr. 41, 7. Oktober, S. 12. 777.

"Sozialistische Monatshefte", Berlin, 1916, Jg. 22, Bd. 3, Hft. 21, S.

10911097. 767.

Schwiedland, E. [Bnh lun cun sch:] "Driault, Edouard: Le Monde

actuel. Tableau politique et conomique. Paris (Alcan), 1909. Pp. 372".
"Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1911, Folge
III, Bd. 41, S. 269270, trong mc: bersicht ber die neuesten
Publikationen Deutschlands und des Auslandes. 246.
[Bnh lun cun sch:] "Passame Paul: Formes nouvelles de
concentration industrielle. Paris. 1910". "Jahrbcher fr
Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1912, Folge III, Bd. 44, S.
818819, trong mc: bersicht ber die neuesten Publikationen
Deutschlands und des Auslandes. 248.
Der Wettkamof der gewerblichen Betriebsformen. "Grundri der
Sozialkonomik", Tbingen, 1914, Buch III, Abt. VI, S. 2453. 21, 55.

Seeley, J. R. The Expansion of England. Two Courses of Lectures.

Leipzig, Tausnitz, 1884. 320, 32 p. 806, 813.
Seidel, M. Das Sparkassenwesen einiger europischer Staaten in
Gesetzgebung, Einrichtungen und Ergebnissen. "Die Bank", Berlin,
1914, I. Semester, S. 234243, 329337, 441446. 74.
Sembat, M. Faites un Roi sinon Faites la Paix. 12 ed. Paris, Figuire, [1913].
XIV, 278 p. 531.
Seubert, R. Aus der Praxis des Taylor-Systems mit eingehender
Beschreibung seiner Anwendung bei der Tabor Manufacturing
Company in Philadelphia. Berlin, Springer, 1914, VI, 160 S. 61, 167.
Siegfried, A. Neu-Seeland. Eine sozial-und wirtschaftspolitische
Untersuchung. bersetzt und in einzelnen Teilen erweitert v. M.
Warnack. Berlin, Heymann, 1909. XVI, 351 S. (Moderne
Wirtschaftsprobleme.
Internationale
Beitrge
zur
neueren
Wirtschaftsentwicklung. Hrsg. V. Leo. 1909. Bd. III). 601, 646.

Sparkassen und Banken. "Die Bank", Berlin, 1913, II. Semester, S.

811812, trong mc: Aus den Handelskammern. 83.
Spectator. [Bnh lun cun sch:] "E. Agahd: Grobanken und Weltmarkt.
Berlin, 1914". "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1914, Jg. 33, Bd. 1, Nr. 2, 16.
Oktober, S. 6163. 116.
Die Kolonien der europischen Mchte in handelswirtschaftlicher
Beziehung. "Die Neue Zeit", Stuttgart, 1916, Jg. 34, Bd. 2, Nr. 1, 7.
April, S. 1620; Nr. 2, 14. April, S. 5158. 115.

Stammhammer, J. Bibliographie des Sozialismus und Kommunismus. Bd.

III: Nachtrge und Ergnzungen bis Ende des Jahres 1908. Mit einem
vollstndigen Sachregister ber alle drei Bnde. Jena, Fischer, 1909. 473
S. 716.

"The Statesman's Year-Book", London, 1915. LXXXIV, 1536, 20 p. 589,

595.
1916. XLIV, 1560, 12 p. 875.

* "Statistical Abstract of the United States", Washington, 1912, Number 34,

No. 117. 908.
Statistik der Depositen und Spargelder. "Die Bank", Berlin, 1910, II.
Semester, S. 1200, trong mc: Umschau. 208.
Statistik der englischen Aktienbanken (England und Wales). "Die Bank",
Berlin, 1912, II. Semester, S. 695696, trong mc: Die auslndischen
Banken im II. Quartal 1912. II. England. 195.

"Statistisches Jahrbuch fr das Deutsche Reich", Berlin, 1903, Jg. 24, S. 25*.
571.
1915, Jg. 36, XXXVI, 480, 114 S. 20, 272, 580, 581, 586.

1018

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Steffen. G. Weltkrieg und Imperialismus. Sozialpsychologische

Dokumente und Beobachtungen vom Weltkrieg 1914/1915. Jena,
Diederichs, 1915. 254 S. (Politische Bibliothek). 300.

Steine statt Brot! Von einem Gewerkschafter. Grtlianer", Zrich, 1916,

Nr. 255, 31. Oktober, S. 1. 772.
Stillich, O. Geld-und Bank wesen. Ein Lehr-und Lesebuch. Berlin, Curtius,
1907. 267 S. 4, 32, 449.

Nationalkonomische Forschungen auf dem Gebiete der

groindustriellen Unternehmung. Bd. III. Berlin Leipzig, 19041906.
2 Bd. 20, 32, 61, 191.

Bd. I. Eisen-und Stahl-Industrie. Berlin, Siemenroth, 1904. XII, 238 S.

20, 32, 61, 191.
Bd. II. Steinkohlenindustrie. Leipzig, Jh u. Schunke, 1906. VI, 357 S. 20,
61, 191.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1019

Thesen ber Imperialismus und nationale Unterdrckung der Redaktion der

"Gazeta Robotnicza". "Vorbote", Bern, 1916, Nr. 2, April. 926.
zum Referate: Programm des Schweiz. Grtlivereins.
"Grtlianer", Zrich, 1916, Nr. 235, 7. Oktober, S. 1. 773.

Thesen

Tonnelat, E. L'Expansion allemande hors d'Europe. tats-Unis, Brsil,

Chantoung, Afrique de Sud. Paris, Colin, 1908. XI, 277 p. 230, 282.
Troeltsch, W. Die Gewerkschaften Deutschlands im Kriege. "Recht und
Wirtschaft", Berlin, 1915, Jg. 4, Nr. 6, S. 137141. 331.
Trop parler nuit. "Journal de Genve", 1915, N 95, 7 avril, p. 1, trong
mc: Bulletin. K tn: Alb. B. 381.
Tschierschky, S. Kartell und Trust. Vergleichende Untersuchung ber
deren Wesen und Bedeutung. Gttingen, Vandenhoeck u. Ruprecht,
1903, 129 S. 27, 61, 221, 277.

Supan, A. Die territoriale Entwicklung der europischen Kolonien. Mit

Turmann, M. [Bnh lun cun sch:] "Pierre Moride. Les maisons

succursales multiples en France et l'tranger. Paris, 1913".

einem kolonialgeschichtlichen Atlas von 12 Karten und 40 Krtchen im

Text. Gotha, Perthes, 1906. XI, 344 S.; 12 Karten. 278, 346.

"Weltwirtschaftliches Archiv", Jena, 1914, II, Bd. 4, Hft. 1, S. 286288,

trong mc: Literatur. 16.

Tafel, P. Die Nordamerikanischen Trusts und ihre Wirkungen auf den

Fortschritt der Technik. Stuttgart, Wittwer, 1913. 74 S. 60, 110, 266.

Tyszka, C. Lhne und Lebenskosten in Westeuropa im 19. Jahrhundert.

(Frankreich, England, Spanien, Belgie). "Schriften des Vereins fr
Sozialpolitik", Mchen Leipzig, 1914, Bd. 145, T. III, S. 1291. 914.

"Der Tag", Berlin, 1915, Nr. 82, 9. April. 380.

1915, Nr. 93, 22. April. 379.

Tardieu, A. La France et les Alliances. La lutte pour l'quilibre. Paris,

Alcan, 1909. III, 365 p. 637.
Taylor, F. W. u. Wallichs, A. Die Betriebsleitung insbesondere der
Werksttten. Autorisierte deutsche Bearbeitung der Schrift "Shop
management" von F. W. Taylor von A. Wallichs. 2. verm. Aufl. Berlin,
Springer, 1912, VII, 137 S. 61, 161, 276.

"Le Temps", Paris, 1915, 13 novembre. 337, 373.

1915, 6 dcembre. 337, 375.
1915, 7 dcembre. 337, 376.

Thery, E. L'Europe conomique. Ed. 2. Paris, conomiste europen, 1911.

332 p. (tudes conomiques et financires). 231, 246, 272.

Der

berblick. (Ein anderer Standpunkt). "Schweizerische

Metallarbeiter-Zeitung", Bern, 1916, Nr. 41, 7. Oktober, S. 12. 777.

bersberger, H. Ruland und der Panslawismus. In: Deutschland und

der Weltkrieg. Leipzig Berlin, Teubner, 1915, S. 393 423. 640.

Uhl, K. [Bnh lun cun sch:] "Straus, Walter: Die deutschen berlandzentralen und ihre wirtschaftliche Bedeutung als Kraftquelle fr den
Kleinbetrieb in Landwirtschaft und Gewerbe. Berlin, 1913".
"Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1914, Folge III,
Bd. 48, S. 544 545, trong mc: bersicht ber die neuesten
Publikationen Deutschlands und des Auslandes. 5. Gewerbe und
Industrie. 251.

Ulbricht, E. Weltmacht und Nationalstaat. Eine politische Geschichte der

neueren Zeit von 1500 bis 1815. Vollendet und hrsg. v. G. Rosenhagen.
Leipzig, Dieterich, 1910. XXIII, 685, 7 S. 699, 738.

1020

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

Die Unternehmerorganisationen im Kriege. "Archiv fr Sozialwissenschaft

und Sozialpolitik", Tbingen, 1916, Bd. 41, S. 277297, trong mc:
Sozialpolitische Chronik. 475.

Usher, R. G. Pan-Americanism: a Forecast of the inevitable clash between

the United States and Europe's victor. New York, 1915. 419 p. 922.
Verkehrstrust. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester, S. 8990, trong mc:
Bank und Brse. 77.
Vogelstein, Th. Die finanzielle Organisation der kapitalistischen Industrie
und die Monopolbildungen. "Grundri der Sozialkonomik",
Tbingen, 1914, Buch III, Abt. VI, S. 187246. 57, 266.
Kapitalistische Organisationsformen in der modernen Groindustrie.
Bd. 1. Organisationsformen der Eisenindustrie und Textilindustrie in
England und Amerika. Leipzig, Duncker u. Humblot, 1910. XV, 277 S.
18, 62, 262, 267.
Volksernhrung. Massenspeisung. Berlin, 1916, S. 27. 930.

"Volksrecht", Zrich, 1914, Nr. 241, 16. Oktober. 660.

"Volksstimme", Chemnitz, 1916, Nr. 131, 8. Juni. 711.
1916, Nr. 133, 10. Juni. 712.
1916, Nr. 156, 8. Juli. 1. Beilage. 731.

Volkswirtschaftliche Chronik fr das Jahr 1913. Abdruck aus den

"Jahrbchern fr Nationalkonomie und Statistik", Jena, 1914, Folge
III, Bd. 45 47. 1109 S. 408.

Vollkommen zutreffend. "Volksstimme", Chemnitz, 1916, Nr. 133, 10.

Juni. 712.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1021

W. Die bisherigen Kosten der Kriegsfhrung. "Volksrecht", Zrich,

1914, Nr. 241, 16. Oktober. 660.
Waldecker. Die Deutschen und das deutsche Kapital in der russischen
Industrie. "Jahrbcher fr Nationalkonomie und Statistik", Jena,
1915, Folge III, Bd. 49, S. 351362, trong mc: Miszellen. X. 289.
Wallich, P. Die Konzentration im deutschen Bankwesen. Ein Beitrag zur
Geschichte der gegenwrtigen Wirtschaftsorganisation. Berlin
Stuttgart, Cotta, 1905. VIII, 173 S. (Mnchener volkswirtschaftliche
Studien, hrsg. v. L. Brentano u. W. Lotz. 74. Stck). 61, 154.

The War and Modern Business. "The Economist", London, 1914, vol.
LXXIX, No. 3, 721, December 19, p. 10591060. 327.
Webb, A. D. The New Dictionary of Statistics. A. Complement to the
fourth edition of Mulhall's "Dictionary of Statistics". London New
York, Routledge, 1911. XI, 682 p. 152.

Wegener, G. Das Heutige Indien. Grundlagen und Probleme der

britischindischen Herrschaft. Nach Studien und Beobachtungen
whrend der Indienreise seiner keiserlichen und kniglichen Hoheit
des Kronprinzen des Deutschen Reiches und von Preuen. Berlin,
Ssserott, 1912, 52 S.; 1 Karte. 601, 603.

Weill, G. [Bnh lun cun sch:] "O. Festy. Le mouvement ouvrier au

dbut de la monarchie de Juillet. Paris, Cornly, 1908. 359 p." "Archiv
fr die Geschichte des Sozialismus und der Arbeiterbewegung",
Leipzig, 1915, Jg. 5, Hft. 1 u. 2, S. 276278, trong mc: Literaturbericht.
704.

"Die Weltwirtschaft", LeipzigBerlin, 1906, Jg. I, T. IIII. 192.

1907, Jg. II, T. IIII. 192.
1908, Jg. III, T. IIII. 192.

"Weltwirtschaftliches Archiv", Jena, 1913, I, Bd. 1, Hft. 1, S. 108122.

4, 12.

"Vorbote", Bern, 1916, Nr. 2, April. 926.

1913, II, Bd. 2, Hft. 1, S. 193195. 4, 15, 274, 275.

"Vorwrts", Berlin, 1916, Nr. 103, 13. April, S. 1. 272, 563, 564.

1914, I, Bd. 3, Hft. 2, S. 217255. 15.

Vote of Credit for 250.000.000. "The Daily Telegraph", London, 1914,

November 17, p. 8, trong mc: Parliament. 324.

1914, II, Bd. 4, Hft. 1, S. 121131, 286288. 16.

1915, I, Bd. 5, Hft. 1, S. 122. 4, 18.

1022

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

"Weltwirtschaftliches Archiv", 1916, I, Bd. 7, Hft. 1, S. 3452. 270, 320,

321.

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1023

Bau-, O. Vn dn tc v phong tro dn ch - x hi. Do M. X. Pa-nin

dch t ting c. Kh. Gt-lp-xki ta. Xanh P-tc-bua, "Xc-p",
1909. LIX, 600 tr. 757.

Werner, G. Die Kapitalskonzentration im Ruhrbergbau. "Die Neue

Zeit", Stuttgart, 1912, Jg. 31, Bd. 1, Nr. 4, 25. Oktober, S. 138144. 3, 8,
190.

Ch ngha quc v t tng dn tc. "Li ni ca chng ta", Pa-ri,

1915, s 82, 6 thng Nm, tr. 1. 19.

Der Wettbewerb um die Auslandsanleihen. "Die Bank", Berlin, 1913, II.

Semester, S. 10241026, trong mc: Umschau. 182.

Da-lp-xki, C. Bn v vn dn tc. "Li ni ca chng ta", Pa-ri, 1915,

s 11, 10 thng Hai, tr. 1 - 2. 19.

Weyermann, M. R. Die konomische Eigenart der modernen gewerblichen

Technik. "Grundri der Sozialkonomik", Tbingen, 1914, Buch III,
Abt, VI, S. 136186. 56.

* Hin-phc-inh, R. T bn ti chnh. Giai on mi nht trong s pht

trin ca ch ngha t bn. Do I. Xt-pa-np dch t ting c (

Wirth, A. Deutschlands wirtschaftliche Expansion und berseeische

Bestrebungen. "Handbuch der Politik", Berlin Leipzig, 1912
1913, Bd. II, S. 704712. 639.
Weltgeschichte der Gegenwart (18791913). 4. Aufl. Leipzig, 1913.
620.

c tc gi xem li) v vit li ni u. Mt-xc-va, Dna-men-xki,

1912, XXIX, 576, 3 tr. 396 - 402.

Khai thc du la. Trong cun: "Nin gim ca bo "Ngn lun" nm

1912". Xanh P-tc-bua, [1911], tr. 681, trong mc: III. Cng nghip khai
khong v gia cng khong sn. 908.

"Li ni ca chng ta", Pa-ri, 1915, s 11, 10 thng Hai, tr. 1 - 2. 19.

The Workshops and the War. "The Edinburgh Review of Critical

Journal", 1915, vol. 222, No. 454, October, p. 248272. 16.

1915, s 82, 6 thng Nm, tr. 1. 19.

"Zeitschrift fr Sozialwissenschaft", Leipzig, 1915, Neue Folge, Jg. VI, S.

158174, 215224, 297311, 377387, 445460, 532549. 321.

"Nin gim ca bo "Ngn lun" nm 1912". Xanh P-tc-bua, [1911]. XII,

712, 44 tr. 908.

Zentralisation im Grobankgewerbe. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester,

S. 298300, trong mc: Bank und Brse. 75.
Zimmermann, F. W. R. Die internationale Statistik der Wertpapiere und
der Wertpapier-Ausgabe. "Bank-Archiv", Berlin 1912, Jg. XI, Nr. 19,
S. 299303; Nr. 20, S. 317321. 86.
Zollinger, W. Die Bilanz der internationalen Wertbertragungen. Eine
Stundie ber die Zahlungsbilanz und die auslndische Kapitalanlage
der Schweiz. Jena, Fischer, 1914, 185 S. (Probleme der Weltwirtschaft.
Schriften des kniglichen Instituts fr Seeverkehr und Weltwirtschaft
an der Universitt Kiel, Kaiser Wilhelm Stiftung, hrsg. v. B. Harms.
Nr. 18). 61, 154, 269, 465.

Der Zug zur Bank. "Die Bank", Berlin, 1909, I. Semester, S. 79, trong
mc: Bank und Brse. 209.
Zur Konkursstatistik. "Die Bank", Berlin, 1914, I. Semester, S. 9495,
trong mc: Aus den Statistischen mtern. 75.

1024

Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc

1025

bn ch dn tn ngi
A,

A-ba-da, C. C. 653.
A-ben - Mu-x-gra-v (Abel Mus-grave), Cuc-t 322.
A-gt (Agahd), . 17, 60, 116,
118, 138, 141, 274.
A-ghi-nan- (Aguinaldo), -mili- 241.
A-lch-xan-r II 640, 849, 852,
857.
A-lch-xan-r Bt-ten-bc (cng
tc Bun-ga-ri) 910.
A-lch-xin-xki, G. A. 316, 602.
A-phri-can-a (Africander)
xem Gn-man C.
A-phri-can-nt (Africanus) 11.
A-ra-bi ( Vng cng) 831.
A-rng-x (Arends), Han-x
145.
A-ri-xt-phan 83, 627.
A-ri-xtt 670.
A-r (Ahr), Vin-hem 231.
A-sli (Ashley), V. . 935.
A-s (Usher), R-lng Gi. 250,
922.
A-v-na-ri-t (Avenarius), Ri-sa
935.
A-v-nen (Avenel), Gioc-gi 31.
A-xki-u (Askew), Gin B. 463.

A-xput (Asquith), Hc-bc Henri 873.

c (Arcq), Ph. A. ' 935.
c-ging-ta-ri-t (Argentarius)
xem Lan-xbua.
c-l-t (Arlt), Han-x 333.
c-nim (Arnim), Ha-ty 848.
c-nn (Arnold), Phi-lp 470.
c-nn (Arnold), V. T. 684.
c-n-t (Arndt), Pn 259, 270,
320, 321, 342, 888.
c-xa-cp, I. X. 641.
c-xen-phen (Axenfeld), C. 662.
c-xen-rt, P. B. 929.
An-be (Albert), Ghc-man. 12.
An-brch-t (i cng tc) 669.
An-brch-t (Albrecht), Ghc-hc.
251.
An-c-xen N-x (Andersen
Nex), Mc-tin 332.
An-ry (gim mc) 651.
An-ri-ng (Andrillon), Hng-ri
246.
An-phn-x XII (Vua Ty-bannha) 853.
An-t-man (Altmann), X. 38.
p-ua Ra-man (Abd - ur Rahman) 903.
p-un - Ha-mt II 871.

Bn ch dn tn ngi

1026

t-kin-xn (Atkinson), -u-a

241.
t-lan-ti-ct (Atlanticus) xem Ba-lt,
C.

t-l (Adler), Gioc-gi 601, 644,

645.
t-l (Adler), Phri-rch 699,
702, 749.
Au-g-xtin (Augstin), Mc 445.
ng-ghen (Engels), Phri-rch
90, 273, 278, 288, 367, 370, 373,
388, 389, 399, 601, 605, 610, 611,
646, 694, 699, 702, 718, 722, 728,
753, 755, 761, 762, 779, 806.

Ba-but (Babut) 661, 662.

Ba-cu-nin, M. A. 738.
Ba--ni (Badeni), Ca-di-mia Phlch 865.
Ba-kh (Bach), Ma-c 702.
Ba-rt (Barrett), Gioc-gi 331.
Ba-r-ti (Barety), L-ng 63.
Ba-r (Barre), An-r 249.
Bc-t-l-miu (Bartholomew), G.
H. 570.
Bc-xu-cp, N. P. 640.
Bam-gc-tn (Baumgarten), Phci-nng 20, 255.
Ban-lt (Ballod), Cc-l 17, 20,
60, 142, 210, 701.
Ban-phua (Balfour), c-tuya Gimx 791.
Bao-li (Bowley), A. L. 236.
Bao-stt (Boustedt), c-xen 392.
Bau-c-men (Bowerman), X. U.
334, 335.
Bau- (Bauer), t-t 390, 458,
463, 699, 757.

By-li (Beylie), Hng-ri 717.

Be-ra (Brard), Vch-to 230,
243, 256, 272, 275, 638, 934.
Be-r (Beer), Mc-x 723.
Be-r (Behr), Phri-rch 57.
Bc-c (Becker), Gi-han Phi-lp
460.
Bc-gi (Berger), Pn 332.
Bc-glung (Berglund), A-bra-am
254, 255, 267.
Bc-na (Bernard), -gu-xtanh
332.
Bc-n-hc-i (Bernhardi), Phrirch 306, 658, 663.
Bc-stanh (Bernstein), E-u-a
374, 549, 561, 639, 663.
Ben-da (Belza), Xta-ni-xlp 935.
Ben-g (Belger), c-vin 658, 686.
Ben-lc (Bullock), Sc-l Gin
708.
Ben-pho - Bc-x (Belfort - Bax),
. 699, 700, 722.
B-ben (Bebel), Au-gu-xt 373,
386, 844, 909, 910.
B-li-t (Belius), G. 932.
B-rn (Barron), Cl. U. 236,
384, 393.
Bc-k (Bekqu), -mi-l. 248.
Bn-lc (Belloc), H. 708.
Bi-bi-cp 124.
Bi- (Billot), A. 638.
Bi-xmc (Bismarck), t-t 96,
609, 637, 644, 645, 792, 822,
842, 848.
Bic-man (Biermann), V. E. 936.
Bt-tman (Bittmann), Cc-l 936.
Bly-b-t-roi (Bleibtreu), Cc-l
716.
Blt-spho (Blatchford), R-be
323.
Bli-um (Blum) 113.

Bn ch dn tn ngi

Blng-en (Blondel), Gioc-gi

934.
Bot-xi- (Boissier), Ga-xtng
936.
Boc-dch (Borsig), Au-gu-xt
694.
Boc-khc-t (Borchardt), I-u-li-an
761.
B-d-nch (Bosenick), An-phrt
248.
B-anh (Baudin), Pi- 21, 251.
B-r-ga (Beauregard), Pn 244.
B-vin (Bovill), G. M. 517.
Bn-l (Bolle) 472.
Bn-xan (Bonsal), Xt-phen 243.
Bc-t (Burt), T. 768.
Bc-tn (Burton), T-- E. 440.
Bc-x (Burns), Gin 553.
Bt-g (Bttger), Hu-g 379.
Bt-go (Bttger), Phran-tx 464.
Brai-t (Bright), Gin 768.
Bran-t (Brandt), Mc-x Au-guxt 680, 933.
Brau-man (Braumann), Ph. 231.
Brau-n (Browne), -u-a 896.
Brau- (Brauer), T. 337, 373.
Bry-xphoc (Brailsford), Hng-ri
N-en 784.
Bre-xni-tx Phn Di-a-cp (Bresnitz
von Sydacow), Phi-lp 936.
Bren-ta-n (Brentano), Lu-i-
153.
Br-txi-ga (Brezigar), -mi-l 21.
Bri-an-tsa-ni-np, A. N. 642.
Bri-ng (Briand), A-ri-xti- 870.
Brp-x (Briefs), Gt-tx 63, 248,
259.
Br-di-t (Brosius), Hen-rch 12.
Brt-hc-xt (Broodhurst), Hen-ri
754.

1027

Brc-x (Brooks), Xt-ny 243.

Brp-ba-kh (Brupbacher), Phritx 722.
Brt-x (Brousseau), Kt 7.
Bruy-ninh (Brning), An-tn Pn
443.
Bruy-n (Bruneau), Lu-i 230,
249.
Bu-i-lp (Blow), Bc-n-hc 364.
Bu-kh-van (Buchwald), Bru-n
442.
Bu-lng-gi (Boulanger), Gi.
635, 860.
Bu-ni-a-chi-an (Bouniatian), Mento-r 21.
Bu-s (Boucher), c-tuya 247.
Bu-sinh (Busching), Pn 936.
Buc- (Bourdeau), Ging
247, 258.
Buc--rng (Bourderon), A.
376.
Buc-gioa (Bourgeois), L-ng
535.
Bp-ph (Buff), D. 442.
Bt- (Budde) 209.
Bt-mi (Boutmy), -mi-l 242.
Buy-kh (Bchler), C. 36, 38.
Buy-kh-l (Bchler), Mc-x 7.
Buyc-cli (Brkli), Cc-l 719.
C

Ca-d-oc-ph (Kasdorf), t-t

474.
Ca-l (Kaler), -mi-l 783.
Ca-rn (Carroll), -u-a 451.
Cc-ly-l (Carlyle), T-mt
629, 644, 937.
Cc-l I (Vua nc Anh) 543.
Cc-l I (Vua B-o-nha) 873.

1028

Bn ch dn tn ngi

Bn ch dn tn ngi

Cc-l V (Hong c) 745.

Cc-l IX 640.
Cc-n-gi (Carnegie), En - ri-u 223,
243, 264, 555, 936.
Cc-pen-t (Carpenter), t-mng
242.
Cc-xki (Karski), I-u. 717.
Cai-x (Kies), Uy-li-am X. 28.
Cam-b (Kambe), Mt-xa- 938.
Cam-m-r (Kammerer), t-t 31.
Can-me -x (Calmes), An-be 466.
Can-t-r-vch (Kantorowicz), Vinhem
322.
Can-t (Kant), Im-ma-nu-in 6,
543.
Can-v (Calwer), Ri-sa 192,
227, 272, 460, 563, 566, 822,
823.
Ct-xen (Cassel), E. 52.
Cau-phman (Kaufmann), -rch
6.
Cau-phman (Kaufmann), -gin
61, 149, 150, 153, 211, 270.
Cau-xky (Kautsky), Cc-l 5, 20, 35,
60, 115, 159, 214, 215, 219, 228, 273,
274, 279, 281, 284, 300, 309, 310,
314, 316, 319, 323, 369, 384, 386,
458, 459, 461, 462, 500, 523, 616,
655, 699, 700, 714, 717, 720, 721,
722, 723, 751, 756, 765, 826, 828,
910, 916, 928, 938.
Cay-d (Kayser), H. 938.
Cay- (Caillaux), Gi-dp 393,
786.
Chi-e-ri (Thierry), C. 560.
Clc (Clark), Vch-to 20.
Clanh-vch-t (Kleinwchter), Phrirch 57.
Clau-x (Claus), Ru-n 21.
Cly (Kley), Vin-hem 938.

Cly-n (Kleiner), Hc-man 74.

Clt-txinh (Klitzing) 209.
Com-b (Combes), t-mng 867.
Coc-l (Curle), Gi. 12.
Coc-na (Cornaz), A. 933.
C-la-gian-ni (Colajanni), N. 243.
C-lum-b (Kolumbus), Cri-xt-ph
813.
C-nan-t (Conant), Sc-l A.
243, 449, 452.
C-n- (Konoye) 628.
C-n-li (Connolly), Gim-x
237.
C-ra-i-ni (Corradini), En-ri-c
911.
C-st (Kossuth), L. 53.
Cc-x (Koch), Gt-phrch 938.
Cm-pe-r - M-ren (CompreMorel) 373.
Cn - cun (Colquhoun), c-si-van
Rt 236.
Cn-man (Kollmann), I. 442.
Cn-rt (Conrad), Gi-han-nt 9,
17, 237, 250, 251, 289, 407, 408.
Cn-t (Kondt) 59.
Cn-xng (Colson), Cl-mng
230.
Cp-en (Cobden), Ri-sa 559, 560.
Cc-dn (Curzon), Gioc-gi Na-tani-en 544, 653, 895.
Cc-dn (Curzon), Vin-li 698.
Crau-d (Krause), -mi-l 616.
Crem-b (Cramb), Gi. A. 305.
Crem-mng (Crammond), t-ga
272, 447, 480.
Cri-v-s-in, A. V. 901.
Cri-xpi (Crispi), Phran-s-xc
638.
Cr-m (Cromer), E-v-lin Ba-rinh
658, 686, 697.

Crm-oen (Cromwell), -li-v 54,

543.
Crn (Crohn), G. Ph. 447, 464,
465.
Crp-pi (Cruppi), Ging 246.
Cu-d-n-txp (Kouznietsow), Pi-t
7, 245.
Cu-en (Kuehn) 53.
Cu-ghen-man (Kugelmann), Lt-vch
737, 756.
Cu-np (Cunow), Hen-rch 314, 399,
526, 713, 928.
Cu-p (Cooper), Phren-xt 451.
Cun-t (Kundt), Van-t 63.
D

Da-lp-xki, C. 19.
Dt-tl (Satther), Hen-rch 442.
Dau-k (Saucke), A. 441.
Dc, A. N. 289.
Den -g (Saenger), X. 237.
D-rinh (Sering), Mc-x 837.
Di-gvc (Siegwart), Gioc-gi 702.
Di-vc-x (Sievers), Vin-hem
261.
Di-v-kinh (Sieveking), Hen-rch
933.
Dch-phrt (Siegfried), ng-r
601, 646.
Doi-bc (Seubert), Ru-n-ph
61, 167.
Doc-gh (Sorge), Phri-rch A-nph 755, 761, 936.
Dm-bc-t (Sombart), Vc-ne 33,
36, 89, 441, 448.
Du-t (Suter), I-u. 935.
Dun-bc (Sundbrg) 578.

a-ni-lp-xki, N. I - a. 640.
a-vt (David), -du-a 732.

1029

a-v-p, L. Ph. 128, 134, 139.

en-bruch (Delbrck), Cl-men-x
104, 379, 843.
en-bruch (Delbrck), Han-x
363, 699, 707, 709.
en Vc-ki- (Del Vecchio), Giocgi- 936.
en-ct-x (Delcass), T--phin
532, 560.
eng-buc (Dernburg), B. 174,
820.
p-x (Debs), . 724.
-ca-v (Descaves), Luy-xing
331.
- cng (Descamps), -u-a 636.
-n (Dehn), Pn 321, 342, 806,
818, 939.
-sa-nen (Deschanel), -mi-l
30.
-sa-nen (Deschanel), Pn 104.
-t (Detot), P. 936.
t-man (Dettmann), -u-a 7.
i-l (Diehl), Cc-l 914.
i-t-rch (Dietrich), Ru-n-ph
17, 936.
i-xra--li (Disraeli), B. 644,
646.
ch-x (Dix), c-tuya 717.
in-c (Dilke), Sc-l Oen-u-oc
305, 562, 756.
p-x (Dibbs) 286.
t-xen (Dietzel), Hen-rch 60,
61.
iu-rch (Diouritch), Gioc-gi
61, 144, 270, 320, 442.
mp-xki (Dmowski), R-man
641.
-da (Donzat), An-be 936.
-mc-g (Domergue), Giuy-l
208, 244.
-v (Dove), C. 63.

Bn ch dn tn ngi

1030

-vi-x (Davies) . Ph. 933.

-bi-ua (Debidour), A. 236.
-ging-t (Dejeante) 539.
-ma-r (Demaret), -mi-l
936.
-moc-nhi (Demorgny), Gu-xta-v
337, 362, 891, 892.
-ph-tt (Depretis), A-g-xti-n
854.
c-bi (Derby) 335.
c-k-x (Doerkes - Boppard), Bppa V. M. 560.
t-t (Dutt), P-me-s 698.
ry-d (Dreyse) 694.
ry-phut (Dreyfus), An-phrt
863, 869.
r-gi (Drage), Gip-phri 247.
ri-n (Driault), Gi. -u-a 238,
242, 243, 246, 262, 283.
ry-an- (Dryander), c-ne-xt
662.
uy-a-r (Drr), Cc-l 776.
uy-boa (Dubois), Mc-xen 246.
uy-hem-m (Du-Hemme), Sc-l
247.
vi-mch (Dumig), Eng-xt 718.
E,

E-khen-hi-d (chelhuser), V. 31.

E-l Ht-gi p-an-la (El Hadj
Abdallah) 933.
E-s-bch (Eschenbach) 415.
E-sv-gh (Eschwege), Lt-vch 47,
70, 84, 197, 198, 200, 203, 210, 211,
275, 443.
E-xta-v (Estve), Lu-i 233.
c-gng (Ergang), Cc-l 31.
c-ghen-svi-l (Eggenschwyler), Vant 447, 464.

Bn ch dn tn ngi

c-lch (Erlach), Ph. 935.

c-men (Ermels), R-bc 937.
c-v (Herv), Guy-xta-v 19.
c-xbc-g (Erzberger), Ma-ti-t
231.
n-ghen (Engel), -u-a 209.
En-gien (Angell), Noc-man 236,
796.
En-ln-b-r (Ellenborough) 899.
En-m (Elm), A-n-ph 617.
En-n-bch-c (Hennebicque), Lng 248.
p-r-i-np, G. A. 642.
-bc (Ebert), Phri-rch 733.
-ca-t-ri-na II 746.
-u-a VII 52, 560, 827, 846,
870.
-ghen-hp (Egelhaaf), Ht-lp
842, 848, 850, 935, 936.
-kc (Eckert), Mc-x 30, 818.
-ly (Hlie), Ph. 750.
-ly (Ely) Ri-sa I. 17.
-mi-l (Emil) Cc-l 401, 718.
-p (Epe) Ging ' 249.
-pn-tn (Appleton), U. E. 335.
-ren-bc (Ehrenberg), Ri-sa 936.
-rn-spc-g (Ehrensperger), Phritx 466.
ch-hc-t (Eckhardt) 640.
ch-hc-t (Eckhardt), Pn 248.
ch-stanh (Eckstein), Gu-xta-v
459, 916.
G

Ga-d (Gazeau), Gic-c 937.

Ga-r (Garr), Mc-x 937.
Ga-xtn (Gaston), Hen-ri 249.
Gc-a-n (Gardanne) 895.
Gy- (Heyde), Lt-vch 937.
Ghe- (Guesde), Giuy-l 376.

Ghc-en (Gehrden), Vin-hem

11.
Ghc-man (German), I. 192.
Ghen-phan-, A. L. xem Pcvu-x.

Ghi-ben (Giebel), G. A. 937.

Ghp-phen (Giffen), R-bc 440,
488, 494, 547, 552, 561, 788.
Ght-inh (Giddings), Phran-clin
508, 512.
Gi-ra-anh (Girardin), -mi-l
779.
Gi-r (Girault), c-tuya 937.
Gia-cp (Jacob), E. 938.
Gia-cp I (Vua nc Anh) 814.
Gia-dn (Jason), Pn 561.
Gia-n (Jannet), Clp-i 242.
Gian-nt-xen (Jennissen), -mi-l
249.
Gip-ph (Jaff) t-ga 38, 39,
55, 61, 66, 152, 442, 475, 561,
912.
Gic-manh (Germain), Hng-ri
445.
Gip-b (Jebb), Ri-sa 542, 558.
Gi-x (Jax), A. 653.
Gic-kh (Jckh), Eng-xt 894,
912.
Gim-xn (Jameson), Lin--xta
864.
Gin-x (Jenks), I--r-mi-a 17,
237, 441.
Gin-be (Bilbert), Gioc-gi 849.
Gin-bc (Gilbart), Gi. V. 441.
Gin-brt (Bilbreth), Phran-c B.
61, 166, 169, 929.
Gin-ch-kh (Jaeckh), Gu-xta-v
756.
Gioc-c Phn Vc-ten-buc (York
von Wartenburg), Mc-x 653.
Gioc-an (Jordan), . Xt. 242.

1031

Gioc-ghen-x (Jrgens), Mc-x

452.
Gioc-gi (George), Hen-ri. 91.
Gi-dp (Joseph), L--pn 85.
Gi--ri (Jooris), Gi-dp 30.
Gi-re-x (Jaurs), Ging 533,
637.
Gin-x (Jones), c-n-xt 780.
Gin-x (Jones), t-ga 324.
Gin-x (Jones), Gi. G. 236.
Gin-x (Jones), Se-ri-an 680.
Giu-ni-t (nh bo Php) 658,
660.
Giu-ni-t th hai (Junius Alter)
711.
Giu-ni-t (Jinius) xem Lcxm-bua R-da.

Giu- (Jouhaux), L-ng 659.

Giu-ra-sch (Juraschek), Phrantx 20, 576.
Giung-ht-xbn (Younghusband),
Phren-xt 561.
Giung-men (Yougman), An-na 940.
Giung-ngh (Junge), Phran-tx
-rch 246.
Glt-xtn (Gladstone), Uy-li-am
I-u. 756, 792, 831, 857, 858,
863.
Glia (Glier), L. 113, 237, 441.
Goc-tsa-cp, A. M. 640.
G-chi- (Gautier), Lu-i 246.
G-p-phroa (Godeffroy) 856.
G-in (Godin), G. B. A. 30.
G-e-x (Gos), Cc-l 937.
G-li-txn 935.
G-ri-a-i-np, X. M. 641.
G-sen (Goschen), Gioc-gi Gi.
768.
G-xlinh (Gosling), G. 335.
Gn-man (Goldman) X. (Aphri-can-a) 561.

Bn ch dn tn ngi

1032

Gn--stanh (Goldstein), I. 237,

932.
Gn--smt (Goldschmidt), ctuya 247.
Gn--smt (Goldschmidt), Cucg 63, 247, 259.
Gt-phc-n (Godfernaux), Raymng 246.
Gra (Gras), Mc-xen 32, 247.
Gry (Grey), E-u-a 380, 381,
787, 792, 797, 798, 803.
Gry-lch (Greulich), Hc-man
700, 770, 772, 774.
Grim (Grimm), R-bc 760.
Grum-bch (Grumbach), X. 759.
Grun-txen (Grunzel), I--xp 20,
31, 88, 114.
Gruyn-bc (Grnberg), Cc-l
703.
Gu-s (Gooch), Gi. P. 560, 562.
Gum-pen (Gumpel), X. 12.
Grp-phi-x (Griffis), Uy-li-am E-lit 242.
Gt- (Gudde), c-vin 769.
Guy- (Guyot), I-v 329.
Guyn-t (Gnther), c-ne-xt
918.
Guyn-t (Gnther), R. 716.
Gut-l (Gtther), Hc-gc 316.
Gvin-n (Gvinner), c-tuya 79,
174.
H

Ha-bc-ln (Haberland) 84.

Ha-d (Haase), Hu-g 713, 714,
765.
Ha-ghen (Hagen), Lu-i 452.
Ha-i-a-xi (Hayaschi), T. 642.
Ha-nen (Hanel), R. 86.
Ha-ri-man (Harriman), E-u-a
Hen-ri 453.

Ha-xbch (Hasbach), Vin-hem

708.
Hc-cc (Harcourt), Uy-li-am
768.
Hc-i (Hardie), Gim-x Cy-r
324, 330, 636, 760.
Hc-ni (Harney), Giu-li-am 780.
Hc-tinh-tn (Hartington) 768.
Hc-t (Hart), A. B. 922.
Hc-tvch (Hartwig), N. 896.
Hai-lman (Heilmann), Eng-xt
700, 764, 928.
Hai-man-x (Heymans) 391.
Hai-mn (Heymann), Han-x Hi-n 61, 223, 226, 265.
Hai-nch (Heinig), Cuc-t 402.
Hai-n (Heine), Vn-phram 5.
Hai-xen (Heinzen), Cc-l 807.
Ham-x (Harms), B-ri-gc 17,
154, 270, 321, 337, 342, 343,
344, 408, 691, 912.
Han-l (Halle), Eng-xt 192,
441.
Han-na (Hanna) 498.
Hau-xmai-xt
(Hausmeister),
Pn 86, 248.
Hy- (Geyer), An-bin 17, 935.
He-r (Herre), Pn 748.
Hc-mng (Hermant), Gi-dp
973.
Hc-tx (Herz), Cc-l 614.
Hc-tx (Hertz), Vin-hem G.
937.
Hen-man (Hyndman), Hen-ri
May- 5, 463, 557, 720, 721.
Hen-g (Hen-ger), Han-x 251,
300, 307.
Hen-k (Henke), An-phrt 715,
716.
Hen-mn (Hellmann), Giuy-li-t
85.

Bn ch dn tn ngi

Hen-nch (Hennig), Ri-sa 682, 695.

Hen-ph-rch (Helfferich), Cc-l
209, 481, 482, 696.
Hen-s (Hnsch) 629.
Ht-n (Hettner) 937.
Ht-x (Hess), Han-x 916.
H-b (Heber), E. A. 114.
H-ghen (Hegel) Gioc-gi Vinhem Phri-rch 6, 60, 664,
708.
H-gh-man (Hegemann), C. 61,
151, 443.
H-rich (Gehring), Han-x 933.
Hch-ken (Haeckel), Eng-xt 332.
Hn-d (Hales), Gin 775.
Hic-s (Hirsch) 789.
Hic-s (Hirsch), Giuy-li-t 251,
937.
Hi-xi-a (Hishida), Xy--di G.
7, 235, 275.
Hin--brng (Hildebrand), Ghchc 107, 274, 276.
Hin--brng-t (Hildebrandt) 615.
Hin-l (Hill), a-vt Gin-n
275, 292.
Hin-l (Hill), Gim-x . G.
453.
Hin-phc-inh (Hilferding), Run-ph 228, 265, 266, 267,
269, 273, 275, 276, 314, 320, 396
- 402, 458, 699, 750, 751, 911.
Hin-rinh-hau-x
(Hillringhaus),
Au-gu-xt 248.
Hin-tx (Hintze), t-t 640.
Ht-scc (Hitchcock), Phran-c
938.
H-hen-l-e (Hohenlohe) 197.
H-nen (Howell), Gioc-gi 702.
H-s (Hoche), L. L. 848.

1033

Hi-m (Hoym), Cc-l 616.

Hn-lng (Holland), Bc-na
542, 559.
Hn-li-ts (Hollitscher), Gia-cp
938.
Hn-xti (Holsti), Ru-n-ph
939.
Hp-hao-x (Hobhouse), L. I.
542, 559.
Hp-man (Hoffmann), L. Ph. 931.
Hp-xn (Hobson), Gn t-kinxn 17, 93, 114, 228, 236,
237, 256, 269, 272, 273, 274,
278, 310, 487, 488, 490, 491,
555, 558, 929, 935.
Hp-xn (Hobson), Sc-l Kennt 17, 236.
H-ni-g (Hoeniger), R-bc
230, 938.
Hc-xt (Hirst), Ph. V. 237.
Hm-phri (Humphrey), A. V.
237.
Ht-s (Hoetzsch), t-t 601, 649.
Hu-b (Hubert), Luy-xing
230, 247, 255, 272.
Hu-b (Huber), G. 773.
Hu-b (Huber), Gi-han 62.
Hu-b (Huber), T--o 12.
Hu- (Hue), . 910.
Hc-k (Hucke), Giuy-li-t 32.
Hum-be (Humbert), Sc-l 381.
Hun-ph-tt-g (Hulftegger), tt 61, 151.
Huy-b-n (Hbener), c-khc
86.
Huy-nc-va-en (Hunerwadel) V.
932.
Huy-xman (Huysmans), Ca-min
5, 760.

Bn ch dn tn ngi

1034

Hup-n (Hbner), t-n 302,

337, 346, 349, 351, 359, 875, 876,
879, 882.
I

I-y-en-x (Jeidels), t-t 17, 25,

61, 171, 189, 266, 267, 397, 398,
428, 442, 450, 452.
I--g (Jger), H. 702.
I--g (Jaeger), T. 891, 895, 897.
I-na-ga-ki (Inagaki), M. 30.
I--xp II (Hong nc c)
746.
I-t (Ito), G. 624, 834.
I-tsi-kha-ni-an (Ischchanian), B.
17, 248, 300, 316, 888.
I-u I-n-g 847.
I-u-ry (Uhry), Giu-l 940.
In-grm (Ingram), c-tua Ph. Uynninh-tn 558.

Bn ch dn tn ngi

Ki-t-txa - M-na (Chiozza-Money), L. G. 440.

Ki-x-lp 640.
Kic-oc-ph (Kirdorf), -mil 224, 379.
Kin-c-man (Kindermann), Ccl 938.
Kin-ken (Kinkel), Gt-phrt 778.
Kit- (Kidd) 512.
Kt-si-n (Kitchener), H-rt-xi-
H-bc 334.
Knau-t (Knauth), -xvan Utmen 251.
Kni-ph (Knief), Gi-han 713,
715.
K (Caix), R-be 638.
Krp (Krupp) 217, 250, 694.
Kruy-g (Krger), Pn 553.
Kvot-phlch (Quadflieg), Phrantx 826, 831.

Ken-ti (Keltie), Gin Xct 21,

595.
Ken-tli (Cantlie), Giem-x 680.
K-d-men (Casement), Rt-gi
363.
K-xt-n (Kestner), Phri-tx 4,
22, 266.
Km-m-r (Kmmerer) 66.
Km-m-r (Kemmerer), E. B. 929.
Kt-tn (Kettle) 636.
Khc-ki-pa-sa 833.
Ki-a-la (Chiala), Lu-t-gi 639.
Ki-en-len (Kjelln), Ru-n-ph
332.
Ki-li-a-ni (Kiliani), R. 933.
Ki-n-xi-ta (Kinosita), I-ta-r 938.

La-bng (Laband), Pn 639.

La-cua (Lacour), L--pn 246.
La-hu-den (Lahusen) 662.
La-nt-xng (Lanessan) 731.
La-phc-g (Lafargue), Pn 316.
La-pra-en-l (Lapradelle), A. G.
238.
Lai-ten-bc-g (Leitenberger) 694.
Lan-gh (Lange), Ph. V. 938.
Lan-gh (Lange), Phri-rch Anbc 6.
Lan-g-hc (Langhard), I. 31.
Lan-l-mng (Lallemand), Lng 30.
Lan-na (Lanna) 694.
Lan-xbc (Landsberg), t-t 732.

Lan-xbuc (Lansburgh), An-phrt

(c-ging-ta-ri-t) 42, 64, 65,
68, 69, 75, 77, 80, 81, 97, 150, 197,
199, 201, 204, 209, 210, 213, 217,
218, 441, 595.
Lt-xan (Lassalle), Phc-i-nng
322, 367, 370.
Lau-phen-bc (Laufenberg), Henrch 601, 614, 615, 616, 617,
618.
Lng-gi-vanh (Langevin), Sc-l
938.
Le-r (Lair), M-rt 230, 243, 258,
934.
L--bua (Ledebour), Gh-ocg 460, 713, 714, 761, 765,
916.
L-ghin (Legien), Cc-l 658, 659.
L-man Hau-pt (Lehmann Haupt), C. Ph. 7, 938.
L-minh-tn (Lamington) 899.
L-nin (U-li-a-np) Vla-i-mi-a Ilch, (L-np-txn) 282, 283,
760, 764, 936.
L-np-txn xem L-nin (U-li-anp), V. I.

L-n (Leener), Gioc-gi 246.

L--n (Leone), En-ri-c 248.
L--pn II (Leopold II) (Vua nc
B) 7, 636.
L-quya-r (Lescure), Ging 230,
234, 269.
L-vin, I. I. 41, 63.
L-vy (Levy), Hc-man 18, 218,
322.
L-vy (Lvy), Ra-pha-en Gioc-gi 247.
Ln-s (Lensch), Pn 384, 386,
388, 459, 616, 690, 713, 727, 928.

1035

Ln-tx (Lenz), Phri-rch 384,

394.
Ln-tx (Lenz), Ru-n-ph
63.
Lch-ky (Lecky), V. 817.
Lch-xt (Lexis), Vin-hem 210,
645.
Li (Lee), n-gioc-nn 399.
Li-a-khp, V. P. 896.
Li-t-x (Liesse), ng-r 21.
Li-xt-r (Lister) 684.
Li-xt (Liszt), Phri-rch 390.
Lip-nch (Liebknecht), Cc-l
718, 734, 761, 764.
Lip-nch (Liebknecht), Vin-hem
386, 700, 734, 767, 769.
Lin-cn (Lincoln), A-vra-am 240.
Lin-c (Link) Eng-xt 655.
Lin-en-bc (Lindenberg) 59.
Lp-man (Lietmann), R-bc 3,
4, 12, 18, 23, 36, 38, 111, 218,
225, 266, 269, 274, 276, 342,
447, 453, 912.
Lt-xa-ga-ray (Lissagaray), Prxpe -li-vi- 726.
L (Lowe) 768.
L (Law) Ha-ri-t 703.
L-t Gioc-gi (Lloyd George),
a-vt 68, 306, 322, 337, 378,
382.
L-t (Lloyd), Hen-ri -ma-rxt 20, 562.
L-oen (Lowell), A. L-ren 780.
L-ren-tx (Lorenz), I-a-cp
322, 699, 724.
Li- (Leue), A. 933.
Li-tn (Leuthner), C. 925.
Li-tn (Leitner), Phri-rch 442.

1036

Bn ch dn tn ngi

Lt-tx (Lotz), Van-t 153, 441,

452.
L-ben (Loebell), A. 16.
L-b (Loeb), Eng-xt 415.
L-cc-png-chi- (Lecarpentier), G.
30.
L-phe-vr (Lefvre), Ray-mng
7.
L-roa - B-li- (Leroy - Beaulieu),
Ri-e Pn 11, 153, 240, 243,
440, 445, 466, 489, 661, 690,
693, 934.
L-tay- (Letailleu), -gi-ni (Lydt) 21, 208, 230, 244, 252,
269.
L-van-stanh (Lwenstein), c-tuya
46.
L-vt-x (Levasseur), -mi-l 32.
L-ven-phen- (Lowenfeld), Henri 466.
L-v (Leeuw), Ga-bri-en Van-
31.
Ln-n (London), Mai- 760.
Lu-b (Loubet), -mi-l 868.
Lu--g (Lueg), Cc-l 224, 865.
Lu-i (Louis), Pn 230, 243, 273,
290.
Lc-xm-bua (Luxemburg), Rda (Giu-ni-t) 337, 364, 369,
459, 617, 687, 704, 711, 717,
910, 916.
Lt-l (Ludlow), G. V. 938.
Luy-ca-x (Lucas), S. P. 658, 684.
Luy--g (Lueger), Cc-l 865.
Luy-t (Luther), Mc-tin 627, 664.
Ly-dt (Lysis) xem L-tay-

Bn ch dn tn ngi

Ma-cr-xti (Macrosty), Hen-ri V.

17, 254.
Ma-h-mt IV 747.
Ma-kh (Mach), Eng-xt 396.
Ma-ne-x (Manes), An-phrt
332.
Ma-ni-pen-ni (Monypenny), U.
Ph. 305.
Ma-sa (Machat), Gi-dp 242.
Ma-ta-r (Matar), Ph. 32.
Mc Cc (Marx) 38, 41, 60, 226,
251, 258, 267, 268, 278, 280, 366,
370, 373, 389, 397, 399, 448, 605,
610, 611, 691, 694, 699, 700, 702,
703, 722, 727, 728, 736, 737, 753,
755, 756, 762, 767, 769, 778, 781,
806, 911, 938.
Mc-cy, (Mackay), B. L. 658,
680, 683.
Mc-cp, N. E. 907.
(Macdonald),
Mc--nan
Gim-x Cc-bc-n 443.
Mc - -nen (Mc Donnell) 768.
Mc - Ken-na (Mac - Kenna), R. 790.
Mc-l (Marlo), Cc-l xem
Vin-ken-blch.

Mc - Ma-hng (Mac - Mahon),

P. M. 855.
Mc-ten (Martin) 939.
Mc-ten (Martin), Xanh-L-ng 30.
Mc-ten-x (Martens), Gi. Ph. 640.
Mc-tin (Martin), Ru-n-ph
332.
Mc-tp, L. 6, 20, 733, 929.
Mc-t-np, A. 20.

Mc-x (Marcks), -rch 542,

560.
Mc-x (Marx), Mc-tin 17,
74.
Mai (May), R. E. 429, 441.
Mai-rn (Myron), P. 933.
Mam-rt (Mamroth), Cc-l
247.
Man (Mann), Tm 761.
Man-b-r (Marlborough), Gin Ts.
805.
Man-ga Ben (Manga Bell) 365.
Man-s (Manchez), M. 244.
Man-stt (Mannstaedt), Hen-rch
31.
Mt-di-ni (Mazzini), Gi-dp 637,
806, 807.
May- (Meyer), A. 3, 9, 466.
May- (Meyer), Gu-xta-v 726.
My-nch-k (Meinecke), Phri-rch
640, 937.
Mc-hem (Merrheim), An-phng-x
376.
Mc-tn (Merton), Hen-ri R. 14.
Mc-tn (Merton), Vin-hem 14.
Men-si-cp 641.
Men-s (Mensch), Phran-tx 85.
Mt-xi-mi (Messimy), A-n-ph
381.
Mt-xl-ni (Meszleny), c-tuya
20, 254, 255.
M-ren-x (Mehrens), Bc-hc 21,
61, 153, 269.
M-rinh (Mehring), Phran-tx
617, 709, 778, 779, 781, 782,
806.
M-vin (Mevil), ng-r 639.
Mi-c-x (Mikoss) 717.
Mi-khen-xen (Michelsen) 113.
Mi-khen-x (Michels) 709.

1037

Mi-li-u-cp, P. N. 602.
Mi-sen (Michel), Hng-ri 244.
Mi-sn (Michon), Gioc-gi 251.
Mi-t (Miethe), A. 32.
Moa-r (Moireau), -guy-xt
242.
Moc-gan (Morgan), Pic-pn
398, 436, 469.
Moc-li (Morley), Gin 560, 756.
M-li-na-ri (Molinari), Gu-xta-v
242.
M-l (Moll), E-van 443.
M-ni-to (Monitor) 928.
M-ri- (Moride), Pi-e 3, 16.
M-ri-x (Morris), Hen-rch C.
230, 271, 278, 293, 488, 490.
M-ri-x (Morris), Uy-li-am
556, 940.
M-ry (Maury), Phrng-xoa
248.
M-sng (Mauchamp) 630.
M-s (Moch), Ga-xtn 716.
M-x (Moos), Phc-i-nng
156, 230, 244, 274, 467.
Mm-sen (Mommsen), T--o 258.
Mn-r (Monroe), Gim-x
240, 823, 840.
Mng-bc (Montbard), G. 249.
Mng-te-xki-u (Montesquiou), L.
233.
Mp-ph (Moffet), X. E. 7.
Mn-hn (Mulhall), Mai-c-l
Gioc-gi 30, 152, 440, 493,
463, 788.
Mu-ry (Mourey), Sc-l 246.
Mu-ri- (Mouriez), P. 935.
Mu-t (Muth), Cc-l 373.
Mun-ta-tu-li (ch-c -u-a
an-t) 542, 544, 562.
Muy-l (Mller), c-tuya 199.
Muy-l (Mller) 617.

Bn ch dn tn ngi

1038

Muy-l (Mller), Van--ma 209,

442.
Muyn-hau-t (Mhlhaupt), Enghen-bc 447, 470.
Muyn-li-n (Mlliner) 789 - 790,
803, 804.
N

Na-ha-x (Nahas), Gi-dp Ph.

654.
Na-khim-xn, M. I. Xpc-ta-to
115, 116, 215, 279, 288, 470.
Na-p-l-ng I (Napoleon), B-na-pct 301, 740, 743 - 744, 746, 895.
Na-p-l-ng III (Napoleon), Lu-i
644, 645, 669, 794.
Nan-xen (Nansen), Phri-t-ph
938.
Nt-xe (Nasse), c-vin 559.
Ny-hau-x (Neuhaus), Ph. A. 32.
Ny-mc-c (Neymarck), Anphrt 61, 86, 87, 150, 153,
154, 157, 158, 234, 244, 269,
275, 307, 320, 445, 449, 465,
470.
Ny-man - Xpan-lc (Neumann Spal-lart), Phrng-x 20, 159,
192, 574, 576, 591, 596.
Nt-xen-r-, C. R. 640.
Nch-x xem An-c-xen Nchx M.

Ni-bua (Nieboer), Kh. I-a. 15, 274, 276.

Ni-c (Nicot), Luy-xing 249.
Ni-c-lai II 870, 936.
Ni-cn-xki, N. V. 651.
Ni-cn-xn (Nicholson), Gi. S.
246.
Ni-han-x (Nienhans), P. 933.

Bn ch dn tn ngi

Nt-ti (Nitti), Phran-tse-xc

911, 912.
Nt-x (Nietzsche), Phri-rch
233.
Niu-bn- (Newbold), Gin
Tc-n U-n-tn 789.
Noc-t-rp (Northrop) 222.
N-ben (Nobel) 186.
N-vi-cp (Novicow), I-a. 241,
243.
N-x (Naus) 897.
N-xti-tx (Nostiz), Han-x 939.
Nu-en (Nouel), R-n 12.
O, ,

Oc- (Wardle), Gi. Gi. 335.

Oai-t (White), B. 17.
Oai-t (White), En-riu ch-xn
940.
Oe-xt-ct (Westcott) 559.
Oen-linh-tn (Wellington), ctuya V. 805.
Oen-x (Wells), Hc-bc Giocgi 236.
Oi-len-buc (Eulenburgh), Phrantx 442.
' Cn-no (O' Connor), Phc-gut
780.
' Gre-i (O' Grady), Gin 335.
-na-r (Honor), M-rt 938.
-oen-x (Owens), 77, 276.
-vc-txia (Overzier), Pn 247.
-xtc-ri- (Osterrider), C. 939.
-xt-r-u-mp, N. P. 651.
n-kn (Oncken), Hc-man 643.
p-pen-hai-m (Oppenheimer),
Ph-lch 307, 560.
t-t (Otto), Van-t 60, 143.

Pa-a-s (Paasche), Hc-man 197.

Pa-tui- (Patouillet), Gi-dp 7,
230, 237, 242, 275, 276.
Pa-ven I 895.
Pc-nen (Parnell), Sc-l Xtiu-c
628.
Pc-vu-x (Ghen-phan-), A. L.
322, 460.
Pan-mc-xtn (Palmerston), Hen-ri
Gin 793 - 794.
Pan-n-cc (Pannekoek), An-t-ni
300, 317, 318, 458, 617, 916.
Pt-xa-ma (Passama), Pn 248.
Py-s (Paish), Gioc-gi 28, 233,
244, 337, 339, 401, 446, 447, 467,
468, 469, 789, 912.
Pe-ranh Bt-xc (Perrin de
Boussac) 731.
Pe-xl (Pesl), a-ni-en 939.
Pc-nc-xtoc-ph (Pernerstorfer)
772.
P-ry-r (Preire), E-mi-l 35,
275.
P-ry-r (Preire), I-xa-c 35,
275.
P-ri-x (Perris), Gin 790.
P-tc-xi-li (Petersilie), An-vin
471.
P-t (Peter), Cuc-t 933.
P-tx (Peez), A. 635, 820, 939.
Pha-br (Fabre), A. 31.
Pha-dn-t (Fasolt), Phri-rch 146.
Pha--p, P. A. 641.
Pha-hmi (Fahmy), M-ha-mt 932.
Phan-c (Falk), A-an-bc 855.
Phan-cc (Pfannkuch), Vin-hem
733.

1039

Phy-en (Feyel), Pn 30.

Phy-ph (Pfeiffer), -u-a 247.
Phe-r (Ferrer), Ph. 870.
Phe-ry (Ferry), Giuy-l 623.
Phe-xty (Festy), O. 704.
Phen-x (Phelps), E-u-a Gi. 240.
Pht-t (Vetter), T--o 940.
Phi-a-min-g (Fiamingo), G. M.
638.
Phi-lp-p-vch (Philippovich), pgh-ni 36, 448, 923.
Phi-n (Finot), Ging 252.
Phi-s (Fischer), An-phrt 931.
Phi-s (Fischer), Vch-to 287.
Phin-ly (Findley) 363.
Phlc-x (Flux), An-phrt Uy-liam 492.
Phoc-xt (Forster), Uy-li-am Eu-a 768.
Ph-ghen-stanh (Vogelstein), T-o 3, 18, 57, 60, 61, 62,
262, 266, 267.
Ph-vin (Foville), An-phrt 440.
Ph-xbc - R-cp (Vosberg Rekow), Mc-x 680.
Phrai-na (Fraina), Lu-i C. 727.
Phran-c (Frank), Lt-vch
687.
Phran-c (Franck), Phri-tx 62.
Phran-k (Franke), Cc-l 933.
Phran-k (Franke), t-t 642.
Phry (Frey) 846.
Phre-x (Fraisse), Gu-xta-v 7,
937.
Phri--g (Friedegg), Eng-xt 251.
Phri-rch II (i) 838.
Phri-rch (Friedrich), Eng-xt 937.
Phri-rch (Friedrich) (hong t)
474.

1040

Bn ch dn tn ngi

Phri-men (Freeman), Gin

331.
Phri-mn (Freeman), -u-a A.
937.
Phr-be (Frobert), G. 937.
Phru- (Froude), Gim-x An-tni 305.
Phu-l (Fuller), Bem-p-phen- 686.
Phun-c (Vlker) 203, 209, 224.
Phun-c (Voelcker), Hen-ri 51,
442, 443.
Phun- (Pfund) 472.
Phuyc-sten-bc (Frstenberg)
197.
Pi-d (Pease), Gi. A. 324.
Pi-lng (Pilant), Pn 250.
Pi-l (Peel), R-bc 400, 544,
545.
Pi-nng (Pinon), R-n 248,
639.
Pi-t I i 895.
Pin-n (Pinner), Ph-lch 193, 196.
Plen (Plehn), Han-x 601, 602.
Plen-gh (Plenge), Gi-han 21,
60.
Pl-kha-np, G. V. 5, 20, 323, 386,
925.
Poc-t (Poorter) 250.
P-crp-xki, M. N. 641.
P-da-p-xki (Posadowsky) 667.
P-g-in, M. P. 640.
P-kl (Pohler), I. 441.
P-l (Pohle), Lt-vch 935.
P-oan (Powell), En-lt T-mt
336.
Pn-ly (Polly), A. 939.
Pra- (Prado), V. M. 939.
Pri-ng (Prion), V. 442.
Pr-c-p-vch, X. N. 138.

Bn ch dn tn ngi

Pru-ng (Proudhon), Pi-e Gidp 646.

Q

Quanh-ten-x (Quaintance), G. 20.

Quen-s (Quelch), Ha-ri 460, 722.
Quy-ken-tan (Kkenthal), Vin-li
261.
R

Ra-ch, C. B. 916.
Ra-ki (Raky), An-tn 454.
Ra-ly (Raleigh), Van-t 814.
Ra-mut (Ramus), Pi-e 718.
Ra-pha-l-vch (Raffalovich), ctua 31, 86.
Ra-t-nau (Rathenau), Cuc-t
31, 56.
Ra-t-nau (Rathenau), -mi-l
73.
Ra-v-xtanh (Ravesteijn), V. 3, 7.
Rai-khlen (Reichlen) 30.
Rai-s (Reinsch), P. X. 236.
Ran-n (Renner), Cc-l 699,
728, 749, 751, 928.
Ranh-ba-ben (Rheinbaben), Ghoc-g 429.
Rp-pa (Rappard), Vin-li-am E.
917, 939.
Rp-pha (Raffard), Ging G. 246.
Rau-nch (Raunig), A. G. 63.
Ry-e (Reyer), . 32.
Ry-kh-xbc (Reichesberg), Naum 931.
R-ve-r (Revere), X. T. 233.
R-ven-tlp (Reventlow), Eng-xt
826.

Rt-xlp (Redslob), R-bc 230,

285.
Ri-a-da-np, . B. 722.
Ri-cc- (Ricardo), a-vt 448.
Ri-pht (Rifat), M. M. 932, 933.
Ri-s-li- (Richelieu), A. G. 745.
Ri-u-g (Regg), A. 332.
Ri-v (Reeve), X. A. 934.
Rt (Ried), Mc-x 939.
Rt-l (Riedler), A. 31.
Rt-x (Riesser), Gia-cp 17, 37,
76, 85, 144, 154, 171, 178, 228,
266, 267, 268, 270, 271, 275, 276,
280, 320, 321, 342, 396, 406, 409,
410, 413, 414, 421, 429, 430, 434,
436, 440, 441, 442, 445, 450.
Roc-bch (Rohrbach), Pn 306,
658, 689, 834.
R-den-oc-ph (Rosendorff), Risa 443.
R-den-ha-ghen (Rosenhagen), Guxta-v 792.
R-d-b-ry (Rosebery), c-si-ban
Ph. 792.
R-lp (Roloff), Gu-xta-v 635,
935.
Rc-c-phen-l (Rockefeller) 186,
199, 498.
Rt-gi (Rogers), Gim-x 30.
Rt-lch (Rdlich), Ph. 935.
Rt-sin- (Rothschild), 186,
439, 694.
Rt-sin- (Rothschild), Eng-xt
251, 792.
Rt-stanh, Ph. A. 463, 722.
Rt-x (Ross), R-nan 684.
Rt-x (Rhodes), X-xin 54, 553,
561, 860.
R-n (Renault), Sc-l 30.
R-n-en (Renaudel), Pi- 373.

1041

R-xkin (Russkin), Gin 940.

Rt-xen (Russel), Gin 794, 795.
Ru-di- (Rousiers), Pn- 243.
Ru-d-ven (Roosevelt), T--o
498.
Ru-ia (Rouir) 638.
Ru-lng (Ruhland), Gu-xta-v
63.
Rp-n (Rubner), Mc-x 930.
Rp-pen (Ruppel), Vin-li 11.
Rt-tman (Ruttmann), V. 933.
Rt-xen (Russel) 183.
Ruy-oc-ph (Ruedorffer), [Rtxl (Riezler), Cuc-t] 658,
670.
Ruy-l (Rhle), t-t 928.
Rut-xi- (Russier), Hng-ri 7,
230, 261.
S

Sa-khn (Schachner), R-bc 247.

Sc-mng (Charmont), Gi. 716.
Sai--man (Scheidemann), Philp 616, 663, 732.
Sp-nin (Chapman), t-vc
Moc-ti-m 243.
St-oen (Shadwell), A. 17.
Sem-bc-lin (Chamberlain), Gi-dp
53, 256, 292, 307, 522, 549, 634,
642, 837, 841, 866, 937.
St-xtc-tn (Chesterton), X-xil 708.
S-rp (Scherif), X. 933.
S-r (Schr), Gi-han Phri-rch
322.
Si-d-hn-m (Chisholm), Giocgi 30.
Si-man (Schiemann), T--o
251.

1042

Bn ch dn tn ngi

Sia-brng (Schierbrand), Vn-ph

243.
Sin- (Schilder), Dch-mung 4,
17, 60, 88, 101, 274, 339.
Sp-pen (Schippel), Mc-x 717,
767.
Sluy-t (Schlter), Hc-man 618.
Smt - Vai-xen-phen-x (Schmidt Weienfels), C. 694.
Smt-xt (Schmitz), -xca 636.
Smn-l (Schmoller), Gu-xta-v
210, 448, 701, 838.
Snai- (Schneider), Cc-l 277.
Sn--bc-g (Schneeberger), .
774, 776.
Snt-tx-l (Schnitzler), c-tuya
331.
S (Shaw), Gioc-gi Bc-na 306.
Stai-g (Steiger), I. 12.
Stanh-bch (Steinbach), Ru-n-ph
443.
Stanh-man - Bu-kh (Steinmann Bucher), A. 210, 440.
Stau-in-g (Staudinger), Phran-tx 322.
Stau-x (Stau), -mi-l Gioc-gi
79.
Stc-n (Stern), R-bc 12.
Sten-l (Steller) 59.
Stin-lch (Stillich), -xca 4, 20, 32,
59, 61, 191, 269, 449.
St-rt-x (Strasser), Gi-xp 939.
St-rau-x (Straus), Van-t 251.
St-r (Stroh), Vin-hem 939.
St-rp (Strupp), Cc-l 939.
Stu--ni-tx (Studenitz), C. V.
935.
Su-bc (Schubart), Hc-vch 231.
Su-ma-kh (Schumacher), Hen-rch
441.

Su-man (Schumann), Phri-tx

322.
Su-xt (Schuster), Moc-gan
892, 897, 898.
Su-xt (Schuster), Ph-lch 446.
Su-n-man (Schnemann) 892.
Sun (Schn), Gi-dp 680.
Sun-lng (Schnlank), Bru-n 57.
Sun-phen- (Schnfeld) 209.
Sum-p-t (Schumpeter), Gi-xp
61, 62.
Sun-tx (Schulze), c-tuya 322.
Sun-tx (Schultze), Eng-xt 392.
Sun-tx Gh-vc-ni-tx (Schulze Gaevernitz), Ghc-hc 3, 4,
21, 36, 38, 43, 47, 52, 256, 270,
275, 276, 400, 456, 531, 542,
559, 562, 758.
Suy-l (Schler), Vin-hem 680.
Such-kinh (Schcking), Van-t
322.
Sva-b (Schwabe), Cuc-t 63.
Svc-tx (Schwarz), Mi-kha-in 688.
Svc-tx (Schwarz), . 21, 563.
Svc-t (Schwerdt), P. 716.
Svt-lng (Schwiedland), -gi-ni
85.
Svp (Schwob), M-rt 21, 249.
Svp (Schwab), Sc-l Mai-cl
38, 264, 498.
T
Ta-phen (Tafel), Pn 60, 110,

114, 266.
Tc-i- (Tardieu), ng-r
637, 638, 639.
Tan-hai-m (Thalheimer), Au-guxt 714, 916.
Tao-n-xen (Townsend), M-rt 561.

Bn ch dn tn ngi

Ty-lo (Taylor), Phr--rch U.

17, 61, 161, 166, 168, 169, 276,
280, 332.
Te-ri- (Terrier), O-guy-xt
246.
T-ry (Thry), t-mng 21, 150, 230,
231, 243, 247, 272, 308, 440, 445.
T-xtt (Testis) 21, 208, 244.
Tch-len-buc (Tecklenburg), An-ph 708.
Ti-t-tsp, Ph. 640.
Tic-pi-tx (Tirpitz), An-phrt
790.
Tt-xen (Tyssen), Au-gu-xt 172,
190, 224, 250, 412.
T-ma (Thomas), An-be 376.
T-mt (Thomas), H. 615, 616,
617.
T-mt (Thomas), Xt-ni Gin-cri-xto
210, 333.
Tm-xn (Thompson), Xen-phoc
E. 164.
Tn Dt Tin 680.
Tn-n-la (Tonnelat), c-ne-xt
230, 282.
T-ca-tsp, P. N. 614.
T-rai-tsk (Treitschke), Hen-rch
258, 476.
T-r-s (Treitschke), -rch 101.
T-rt-s (Trietsch), a-vt 392.
T-rn-ts (Troeltsch), V.
331.
T-rt-xki (Brn-stanh), L. . 750, 751.
T-ru-b-tx-ci, . N. 641.
T-ru-b-tx-ci, G. N. 306, 642.
Tsic-ski (Tschierschky), Dch-phrt
18, 27, 61, 221, 277.
Ts-kh-t-d, N. X. 929.
Tu-c (Tooke), T-mt 397.

1043

Tu-gan - Ba-ra-np-xki, M. I.
400.
Tt-x-nen (Toussennel), T. 258.
T-sca (Tyszka), Cc-l 914.
Txc-t (Zart), A. 332.
Txt-kin (Zetkin), Cla-ra 617, 916.
Txi-cuc-s (Ziekursch), I. 933.
Txi-n-lin-g (Zollinger), Van-t
61, 154, 156, 157, 269, 465.
Txim-mc-man (Zimmermann),
An-phrt 635.
Txim-mc-man (Zimmermann),
Ph. V. R. 86.
U

U-

- Bc-nay-x (UhdeBernays), Hc-man 332.

U-khtm-xki, E. E. 836.
U-nn (Unold), I. 708.
Un-brch (Ulbricht), t-mung
699, 738.
Un-man (Uhlmann), Phran-tx 940.
Un-phoc-d (Walford) 698.
(bersberger),
Uy-bc-xbe-g
Han-x 940.
Uyn-xn (Wilson), Vu-r 769.
Uyn-xt (Winstow), E. 243.
V

Va-gn (Wagon), -u-a 441.

Va-lp-ph (Waleffe), M-rt 539.
Va-li-ng (Vaillant), -u-a
536, 760.
Vc-ga (Varga), -gi-ni 458,
910.
Vc-nch (Warneck), Gu-xta-v
636.

1044

Bn ch dn tn ngi

Vc-n (Wagner), A-n-ph

442.
Vc-sau- (Warschauer), t-t
59, 441, 442.
Vai-c-man (Weyermann), M-rtx Ru-n-ph 56.
Vai-tling (Weitling), Vin-hem 783.
Vam-b-ri (Vambery), H. 653.
Van (Wahl), M-rt 262, 271,
277.
Van-c-ven- (Vandervelde), mi-l 5.
Van--c (Waldecker) 289.
Van-lch (Wallich), Pn 61, 154.
Van-lch-x (Wallichs), A-n-ph
161, 163, 166.
Van-l (Vallaux), Ca-min 30.
Van-t (Wallter), E. 718.
Van-tx (Walz-Eidenbenz), yghen-ben-tx 940.
Vn (Wen) 654.
Vng-gi (Wenger), L-ng 251.
Ve-b (Webb), Au-gu-xt 152.
Vc-ne (Werner), G. 3, 8, 190.
Vc-n (Werner), Rai-nn 853.
Ven-sin-g (Welschinger), Hng-ri
381.
V-b (Weber), A-n-ph 59, 442.
V-d-mai- (Wesemeyer) 714.
V-gh-n (Wegener), Gioc-gi
601, 603.
V-lc-x (Weulersse), Gioc-gi
242.
V-ri-tt (Veritas) 322.
V-vi--rp-xki (Wiewirowski), X.
50.
Vn-linh (Walling), Uy-li-am In-glis 321.
Vi-an-la-t (Viallate), A. 30.

Bn ch dn tn ngi

Vi-en-phen (Wiedenfeld), Cuc-t

910.
Vi-gi-lng (Vigilant) 237.
Vi-n-gra-p (Vinogradoff), P.
330.
Vi--to (Vitor), Vin-hem 933.
Vi-thc-x (Withers), Hc-li 36, 236.
Vch-c (Wick), Vin-hem 445.
Vic-t (Wirth), An-brch 601,
620, 636.
Vin Th Khi 654, 835.
Vin-hem I (Hong c) 842,
857.
Vin-hem II 240, 535, 862, 864, 868,
870.
Vin-ken-blch (Winkelblech), Cc-l
Gioc-gi (Mc-l) 936.
Vin-nch (Winnig), Au-gu-xt
384, 615.
Vt-te, X. I-u. 140.
Vt-tch (Wittig), L. 935.
Vn-ph (Wolf), -mi-l 451.
Vn-ph (Wolf), Giuy-li-t 63,
259.
Vn-ph-hem (Wolffheim), Phri-tx
614.
Vt-xn (Wossner), Cuc-t 145.
Vun-sl-g (Wullschleger) 774.

Xanh - Xi-mng (Saint - Simon),

Hng-ri - Cl- 40, 276, 280,
701, 783, 936.
Xay (Sale), Sc-l V. 447, 482.
Xy-i-e (Seillire), c-ne-xt 233,
242.
Xcai-l (Schuyler), -gi-ni
30.
Xc-b-lp, M. I. 929.
X (See), Pn 242.
X-da (Caesar), Cai-t Giuy-li-t
301.
X-xin (Cecil), Huy 509.
Xn-c-x (Sanders), U. X.
335.
Xt-n (Seddon), Ri-sa Gin
648.
Xi-li (Seeley), Gin 303, 305, 806,
813, 937.
Xi-men-x (Siemens), Gioc-gi
44.
Xi-men-x (Siemens), Vc-n
694.

Xa-bu-rp, P. A. 641.
Xa-muy-en (Samuel) 187.
Xc-t-ri-t phn Van-t-hau-xen
(Sartorius von Waltershausen),
Au-gu-xt 271, 274, 342, 658,

690.
Xai-u (Sayous) 59.
Xam-ba (Sembat), Mc-xen 376,
531.

64. . , . 28

1045

Xin-cle (Sinclair), p-tn 323.

Xin-li-a-ct (Zilliacus), C. 940.
Xken-tn (Skelton), -xca uglt 939.
Xki-a-vi (Schiavi), A. 717.
Xmt (Smith), -bc-lin 166.
X-l-vy-tsch 124.
Xpy- (Speyer), t - ga 321, 445,
446.
Xpc-ta-to (Spectator) xem Nakhim-xn.

Xpch-c (Spicker), Hi--n 6.

Xtp - phen (Steffen), Gu-xta-v
Phr--rch 300, 306.
Xtin-n-x (Stinnes), Hu-g
250, 412.
Xtt (Stead), Uy-li-am T-mt
242.
Xt-ru-v, P. B. 641.
Xu-pan (Supan), A-lch-xan-r
261, 278, 337, 346, 349, 350.
Xvp-t (Swift), M-ri-xn I-xa-c
30.

1047

1048

Mc lc

Lp-man. "Cc-ten v t-rt" ..........................................................

Trch t "Nhng c s ca nn kinh t x hi" ...........................

36
38

V "" ("b-ta") ...................................................................................... 60 - 229

mc lc
Li ta...............................................................................................

VII

Bt k v ch ngha quc
V "" ("an-pha") ....................................................... .

3 - 59

Mc lc .........................................................

S tho bi bo bn v u tranh chng "phi vng ly"

(bt k v ch ngha Cau-xky) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

My ch dn th mc................................................................

Ra-v-xtanh bn v vn Ban-cng .....................................

Vc-ne bn v s tch t trong cng nghip m Rua ........

May- (S u t) v ch dn th mc...................................

Lp-man bn v bun bn kim loi Phran-pho...................

12

Cc hc gi t sn bn v cuc u tranh chng ch ngha

quc .......................................................................................

14

M-ri-. "Cc hng c chi nhnh".........................................

16

Ch dn th mc........................................................................

16

Sin-. Tp 5 ca Ti liu lu tr v kinh t th gii.........

18

Nhng ghi chp t t Li ni ca chng ta ........................

19

Ch dn th mc........................................................................

20

Tng s t bn trong cc cng ty c phn ............................

22

K-xt-n. "S cng bch vo t chc" ...............................

22

"Bo cng nhn" Vin bn v cc ngn hng ca Vin ....

27

"Nin gim ca Vin hn lm M" ........................................

28

Ch dn th mc .......................................................................

30

Stin-lch. "Tin t v hot ng ngn hng" .........................

32

Mc lc .............................................................................................
t-xen, Sum-p-t, Ph-ghen-stanh ............................................
Ch dn th mc ..............................................................................
Trch t tp ch "Ngn hng" .........................................................
Ch dn th mc ..............................................................................
Thng k cc chng khon c gi .................................................
Grun-txen. "Cn cn thng mi, cn cn thanh ton v
bng cn i kinh t" ......................................................................
Sin-. Tp I ca "Chiu hng pht trin ca kinh t th gii" .............
Hin--brng. "S chn ng etc." ................................................
P. Ta-phen. "Cc t-rt Bc M etc." ..........................................
Nhn xt v C. Cau-xky versus ch ngha quc ....................
. A-gt. "Nhng ngn hng ln v th trng th gii"
Ban-lt. Thng k ............................................................................
t-t. Nhng ngn hng c hi ngoi ...................................
iu-rch. S bnh trng ca cc ngn hng c nc
ngoi .................................................................................................
Cau-phman. Nhng ngn hng Php ..........................................
H-gh-man. Nhng ngn hng Php .........................................
Hun-ph-tt-g. "Ngn hng Anh" ...............................................
Gip-ph. Nhng ngn hng Anh ................................................
M-ren-x. Nhng ngn hng Php .............................................
Van-lch. S tch t trong ngnh ngn hng c ........................
Txi-n-lin-g (bng cn i quc t) v Ny-mc-c .................
Ty-lo. "Qun l x nghip" ............................................................
Doi-bc. "Qua thc t p dng phng php Ty-lo .................
Gin-brt. "Vic nghin cu ng tc" ...........................................
I-y-en-x. "Quan h gia cc ngn hng ln c vi
cng nghip" ....................................................................................
Stin-lch v "Nn kinh t ton th gii" ........................................
Trch tp ch "Ngn hng" ..............................................................
Nhng nhn xt ((v t bn ti chnh ni chung)) .....................
Tsic-xki. "Cc-ten v t-rt" .........................................................
Hai-mn. "Nhng x nghip hn hp" .........................................

60
61
62
64
85
86
88
88
107
110
114
116
142
143
144
149
151
151
152
153
154
154
161
167
169
171
191
193
219
221
223

Mc lc

1049

Bn v vn ch ngha quc .........................................

227

V "" ("gam-ma") ..........................................................................

230 - 299

Mc lc ....................................................................................
H-ni-g " ngha kinh t ca ngnh qun s c" .........
T-ry. "Kinh t chu u" .......................................................
Ghi chp v nhng cun sch ca Mng-te-xki-u v
E-xta-v v v mt bi bo ca R-ve-r .............................
L-quya-r. "Tin tit kim Php" ...................................
Hi-xi-a. "a v quc t ca Nht vi t cch l mt
cng quc ln" ......................................................................
Ch dn th mc sch Anh v "Nin gim Cn-rt" .........
Pa-tui-. "Ch ngha quc M" .......................................
Ch dn th mc ca Pa-tui- v ch ngha quc M
M-x. "Cc c quan tn dng ca Php v s u t t
bn ca Php v Anh nc ngoi" ....................................
Cu-d-n-xp. "Cuc u tranh ca cc nn vn minh v
cc ngn ng Trung " ......................................................
Th mc nhng tc phm mi dn theo "Nin gim Cn-rt"
Lu-i Bruy-n. "Nc c ti Php" .....................................
Ch dn th mc theo "Nin gim" (ca Cn-rt) ..............
Ly-dt. "Chng tp on u s ti chnh Php" ............
Ghi ch v nhng cun sch ca Ma-cr-xti, Bam-gc-tn
v Mt-xl-ni v Bc-glung ....................................................
Hu-be. "Tnh tch cc ca c" ............................................
Be-ra. "Nc Anh v ch ngha quc" ...........................
Le-r. "Ch ngha quc c" ..........................................
Brp-x. "Cc-ten ru" .........................................................
Gn--smt. "Bn v s tch t trong cng nghip than
c" ....................................................................................
Rut-xi-. "S phn chia chu i-dng" .........................
Ph-ghen-stanh. "Nhng hnh thc t chc t bn ch
ngha trong i cng nghip hin nay" ...............................
cng cun "Ch ngha quc, giai on tt cng
ca ch ngha t bn" ............................................................
B sung thm vo cng cun sch ...............................
cng ca mt s chng trong sch ............................
cng chung v cc dng mc lc ca cun sch ........
Tn-n-la. "S bnh trng ca c ra ngoi chu u" ...

230
230
231
57
233
234
235
236
237
242
243
245
246
249
250
252
254
255
256
258
259
259
261
262
265
277
278
280
282

1050

Mc lc

ri-n. "Nhng vn chnh tr v x hi ...........................

Cn-xng. "C th kinh t v s hn lon x hi" ...............
Rt-xlp. "Nhng nc ph thuc" .......................................
Cho cc bi bo: "Bn v khu hiu "Gii tr qun b"" v
"Cng lnh qun s ca cch mng v sn" .......................
V cun sch ca Dc "Ngi c v t bn c trong
nn cng nghip Nga" .............................................................
Pn Lu-i. "Khi lun v ch ngha quc" ........................
Hin-l. "Lch s ngoi giao trong s pht trin quc t ca
chu u" ...................................................................................
M-ri-x. "Lch s cng cuc di thc" ...................................

292
293

V "" ("en-ta") ......................................................................

300 - 319

Mc lc .........................................
Xtp-phen. "Chin tranh th gii v ch ngha quc" ...
p-pen-hai-m. "Ch ngha quc Anh" ..........................
Hen-g. "S u t t bn ca Php"
Cau-xky 1914 v 1915 (v ch ngha quc, chin tranh v
phi dn ch - x hi) .................................................................
I-tsi-kha-ni-an. "Nhng yu t nc ngoi trong nn kinh
t quc dn Nga" .....................................................................
Pan-n-cc. "Vn trang tri nhng khon chi ca nh nc v
ch ngha quc" ......................................................................

300
300
307
307

V "" ("p-xi-lon") .........................................................................

Mc lc .....................................................................................
T bn nc ngoi ...............................................................
T bn ca nc ngoi: c-n-t ..........................................
Mt s cun trong th mc ....................................................
T "Nh kinh t" bn v chin tranh .....................................
Nhng l l ca nhng ngi x hi - i quc ....................
"y-li T-l-grp", 17 thng Mi mt 1914 ......................
Dn s v din tch ca cc nc tham chin v cc nc
khng tham chin ....................................................................
T "Nh kinh t" bn v chin tranh v t "y-li T-l-grp"
Nhng ghi chp v ch dn th mc ....................................
Than v st ...............................................................................
Nhng lnh t cc cng lin .................................................

283
285

287
289
290

309
316
317
320 - 336
320
320
321
321
322
323
324
325
326
331
332
334

Mc lc

1051

V "" ("gi-ta") ..............................................................................

Mc lc .....................................................................................
Ham-x. "Nn kinh t th gii" .............................................
Xu-pan. "S bnh trng lnh th thuc a ca chu u"
v "Bng thng k a l" ca t-t Hup-n ....................
Nhng li buc ti ln nhau .................................................
"Nhng nhn xt v k thut" ...............................................
Giu-ni-t. "Cuc khng hong ca ng dn ch - x hi" ...
"Nhng ngi x hi ch ngha v ha bnh" .....................
V nhng bi bnh lun trong bo "Tng" ...........................
Brau- vit v etwa "Nhng ngi tht bi ch ngha" c
V cc bi bo v nhng bi bnh lun trong bo "Tng"
Bi bo "Nhng k cung cp trang b qun s ca M"
"y-li T-l-grp", 22 v 23 thng T 1915 ........................
Nhng bi bo ca Hu-g Bt-g ng trn bo "Ta-g"
Bi bo "Nhng mc ch ca chin tranh" ng trn bo
"Nh kinh t" ...........................................................................
"Bo Gi-ne-v", 7 thng T 1915 .........................................
L-t Gioc-gi ni v bn t li-vr xtc-linh

337 - 383
337
337

V "" ("-ta") .................................................................................

384 - 395

Mc lc ....................................................................................
C. Cau-xky. "Quc gia dn tc etc." .....................................
Ln-s. "ng dn ch - x hi c v chin tranh th gii"
Bi bo ca O. B. "ng minh cc quc gia chu u?"
T bn ti chnh Nga ..........................................................
Cun sch ca B-rn vit v chin tranh ...........................
Ln-tx bn v chin tranh hin i .....................................

346
362
363
364
372
373
373
375
377
378
379
380
381
382

384
384
386
391
392
393
394

V "" ("t-ta") ................................................................................

396 - 446

Mc lc ............................................................................................
Hin-phc-inh. "T bn ti chnh" ...............................................
T-rt in lc ................................................................................
Thng k pht hnh chng khong .............................................
Rt-x. "Cc ngn hng ln c v s tp trung cc ngn
hng " ..........................................................................................

396
396
402
406
409

1052

Mc lc

V "" ("i--ta") ...............................................................................

Mc lc .........................................
Lp-man. "Cc cng ty tham d v cung cp ti chnh".
"Noi Txai-t", 1911 (v chin tranh NB) v 1912 (c on
ni v Lin bang chu u) .....................................................
"Lu tr ti liu ti chnh": 1915 ............................................
Thng k v pht hnh chng khon c gi.
c-ghen-svi-l. Crn (v c-hen-ti-na) ................................
Van-t Txi-n-lin-g. "Bng cn i nhng s di chuyn
chng khon c gi tr trn trng quc t" ........................
Can-me-x. "Nhng tc phm mi nht vit v vic u
t t bn" ..................................................................................
Bi bo ca Py-s trong "Tp ch Hi thng k hong
gia". Thng Ging 1911 ...........................................................
Muyn-hau-t. "Cc-ten sa" ..................................................
Nhng lin minh ca cc nh t bn ni v chin tranh
Crem-mng. Anh v c .......................................................
Xay. Nht-bn versus Anh .....................................................
Bi bo "Cc hip nh ti chnh v nhng mn n v
chin tranh ca chu u" .......................................................
V "" ("cp-pa") .............................................................................
Gi. A. Hp-xn. "Ch ngha quc" .................................
V "" ("lam-a") ............................................................................
Mc lc ........................................
Xam-ba. "Cc ngi s kim c mt ng vua, nu khng
bo m c ha bnh" ........................................................
Danh mc nhng ch trch trong cun sch ca Sun-tx Gh-vc-ni-tx "Ch ngha quc Anh" ...........................
Sun-tx - Gh-vc-ni-tx "Ch ngha quc Anh" ..........
V "" ("mi") ....................................................................................
Mc lc ........................................
Svc-tx. "Cc h thng ti chnh ca cc cng quc ln" ....
Phoc-vc-tx" s 103, 13 thng T 1916 .............................
Can-v. "Kinh t th gii nhp mn" ...................................
"Bn tin ca Vin thng k quc t" .....................................

447 - 486
447
447
458
464
464
464
465
466
467
470
475
480
482
485
487 - 530
487
531 - 562
531
531
542
542
563 - 600
563
563
564
566
569

Mc lc

Bc-t-l-miu. Tp bn thng mi th gii ................

La m trong lu thng ton th gii .................................
ng st .................................................................................
Tp ch "Ngn hng" ...............................................................
B sung cho tnh ton v ng st ......................................
V "" ("ni") .....................................................................................
Mc lc .........................................
"im tnh hnh chnh tr quc t" ........................................
Plen. "Chnh sch ton cu" ...................................................
V-gh-n. "n- ngy nay" ................................................
ng-ghen. "Liu chu u c th gii tr qun b c
khng?" .....................................................................................
Mc. "Vch trn s tht v v n x nhng ngi cng
sn C-l-nh" vi li ni u ca ng-ghen ..................
ng-ghen. "Nhng bi vit v nhng vn quc t ng
trn t "Phn-c-stt"" .............................................................
Li ta 1894 .......................................................................
"Phi Ba-cu-nin trong hnh ng" .................................
"Tuyn ngn Ba-lan" ........................................................
"V vn x hi Nga" ................................................
Lau-phen-bc. "T chc, chin tranh v ph phn" ............
Vic-t. "Lch s th gii hin i" ........................................
Bng k cc cuc xm chim thuc a v chin tranh .......
i hi ca nc Ai-cp mi .................................................
Tc-i-. "Nc Php v cc lin minh" ...............................
M-vin. "T ha c Phran-pho n hi ngh An-kh-xi-ra" .
"S tay chnh tr" ......................................................................
"Nc c v chin tranh th gii" ......................................
Phran-k. "Cc cng quc ln ng " ..................
n-kn. "Tin s ca chin tranh " ................................
t-l. "Chnh sch x hi quc ch ngha" .....................
Dch-phrt. "Tn Ty-lan" .......................................................
Ht-s. "Tuc-k-xtan ca Nga" ...........................................
Ch ngha x hi Trung-quc ............................................
Na-ha-x. "Hon cnh kinh t v x hi ca nng dn Ai-cp"
"Noi Txai-t", XXX, 1 ..............................................................
Cau-xky. "Hnh ng ca qun chng" ....................

1053

570
576
586
594
595
601 - 657
601
602
602
603
605
610
611
611
612
612
613
614
620
621
636
637
639
639
640
642
643
644
646
649
653
654
655
655

1054

Mc lc

Lin-c. "Cc qu tit kim c phi l c quan t thin

khng?" ...........................................................................
Nhng tnh ton v dn s ca cc nc ............................
V "" ("kxi") ...................................................................................
Mc lc ........................................
Nhng on trch cc bo .....................................................
Bc-n-hc-i. "c v cuc chin tranh sp ti" ..............
Ruy-oc-ph. "Nhng c trng c bn ca chnh sch
ton cu hin nay" .................................................................
Mc-cy. "Trung quc, nc cng ha trung tm. Cc
vn v tin ca n" .....................................................
Luy-ca-x. "i La-m v i Anh quc" ...........................
Ben-g. "ng dn ch - x hi sau chin tranh" ..............
Roc-bch. "V sao cuc chin tranh ny l ca c!" ......
Van-t-hau-xen. "H thng kinh t quc dn trong vic
u t t bn nc ngoi" .................................................
Hen-nch. "Cc ng giao thng quc t" ........................
Hen-ph-rch. "Phc li nhn dn ca c" ......................
Cr-m. "Ch ngha quc c i v ch ngha quc
hin i" ..................................................................................
V "" ("-mi-crn") .......................................................................
Mc lc ........................................
"Nin gim Smn-l", 1915, quyn I ...................................
Mc. Bi bo vit nm 1878 v Quc t. Nhn xt v
quyn dn tc t quyt .........................................................
Tuyn ngn Ba-l v ngh quyt Hem-ni-tx ....................
Tp ch Bnh ng, 5 thng Tm 1914 ...............................
Ly chin tranh i ph vi chin tranh .................
"Ph n v sn hy sn sng!" ....................................
"Bnh lun chnh tr" .....................................................
en-bruch. "Chnh ph v ch ca nhn dn" .............
"Ting ni ca nhn dn" (Hem-ni-tx) .............................
"Chng li c hai Giu-ni-t" ........................................
"Hon ton ng" .........................................................
"Bo cng dn Br-m" .........................................................
"Nhng ngi x hi ch ngha quc t c v
nhm "Quc t" .............................................................

655
655
658 - 698
658
658
663
670
680
684
686
689
690
695
696
697
699 - 783
699
701
702
703
705
705
705
707
707
711
711
712
713
713

Mc lc

Hen-k. "Khng ng nht, nhng ging nhau" ......

"Thm mt xut bn phm nh k khc na Brm" ..................................................................................
Trc tc vit v i dn cnh .............................................
Ln-s vit v i dn cnh (1912) ......................................
ng-ghen vit v giai cp cng nhn Anh ......................
Buyc-cli. "Vic dn ch ha ch qun i ca chng
ta" .............................................................................................
Cau-xky 1910 v 1912 ...........................................................
Cau-xky. "i hi C-pen-ha-g" ...............................
Cau-xky. "Mt ln na gii tr qun b" ....................
Cau-xky vit v tn gio .......................................................
Nhng ngi x hi ch ngha v nhng ngi da en
M ............................................................................................
Ch dn th mc ....................................................................
Ben-pho - Bc-x vit v ch ngha quc (1900) ...........
V p-x ...............................................................................
Cng nhn v Ba-lan Thy-s ........................................
Phong tro cng nhn Ca-na-a .......................................
Lt-xa-ga-ray. "Lch s Cng x 1871" .................................
c quyn v k thut ..........................................................
Ln-s. "ng dn ch - x hi, s co chung ca n v
nhng thnh tu ca n" ......................................................
P-ranh Bt-xc. "V qun i thuc a" v "Th mc
lao ng" .................................................................................
"Ting ni ca nhn dn" Hem-ni-tx .............................
"Phn ng l phn quc" ............................................
"Bo nhn dn Lai-pxch" .....................................................
Cng tc ng ................................................................
Mc vit v chin tranh ca Php ginh t do (I. 1871),
v Ai-r-len, v cuc chin tranh sp ti (nm 1874) ........
Un-brch. Cc dn tc v ch ngha quc .....................
"Cc giai on" ca lch s cn i ......................................
Tp ch "u tranh" ...............................................................
t-l v Ran-n ..............................................................
Hin-phc-inh (nhng quan im kiu Cau-xky) ....
ng-ghen v Mc vit v cng nhn Anh ..........................
Cau-xky. "Ch ngha yu nc, chin tranh v phong
tro dn ch - x hi" ............................................................
Bau-. "Vn dn tc v phong tro dn ch - x hi".

1055

715
716
716
718
718
719
720
720
720
721
721
722
722
724
724
725
726
727
727
731
731
731
734
734
736
738
748
749
749
751
753
756
757

1056

Mc lc

Grum-bch. "Sai lm ca Xim-mc-van - Ki-en-tan" .........

ng-ghen. Nhng bc th gi Doc-gh ...........................
Tp ch "Ci chung" .............................................................
Eng-xt Hai-lman. "Thc cht ca cuc tranh lun".
Lip-nch V. v Mc (Bc th gi V. Lip-nch nm 1878) .
Ngi Nht v ch ngha s-vanh ca cng nhn M .....
Gry-lch v t "Grut-li-a-ne-r" ........................................
Gry-lch. "Bc th ng gi Hi Grut-li Ht-tinghen" ..............................................................................
" ch khng phi bnh m!" ...................................
"S bt ng c tnh cht nguyn tc trong vic
nh gi ........................................................................
Gia chng ta khng c nhng s bt ng no v
nguyn tc c! ...............................................................
""Nhng loi c di dn tc ch ngha" ang tch
khi "ging la x hi ch ngha quc t"" ...............
"Lun cng cho bi thuyt trnh" .............................
"Vic nhp quc tch cho ngoi kiu" ........................
"ng hay Hi Grut-li?" ............................................
"Cng on v vn qun s" .................................
"Bo cng nhn kim kh Thy-s" ........................................
E. T. "Nhn xt chung" ................................................
"Nhn xt chung. (Quan im khc)" ........................
"Bo Ranh mi" ......................................................................
Danh ngn ca Xanh - Xi-mng ...........................................
V "BRY-XPHoc" ...................................................................
Mc lc ........................................
Bry-xphoc. "Chin tranh thp v vng" ..........................
V "V ch ngha Mc v ch ngha quc"
Mc lc ........................................
M-rinh. "Nhng ti liu mi v tiu s ca Mc v ngghen" ........................................................................................
"V nhng ngi cng nhn nc ngoi lm st tin
lng v v thi ca Quc t i vi h" ......................
Xi-li. "S bnh trng ca nc Anh" ................................

759
761
764
764
767
769
770
770
772
772
773
773
773
773
774
774
776
776
777
778
783
784 - 805
784
784
806 - 825
806
806
811
813

Mc lc

P. -n. "V chnh sch thuc a v chnh sch ton cu

ca c" ...................................................................................
V "ch ngha quc" .....................................................
Mc lc ........................................
R-ven-tlp. "Chnh sch i ngoi ca c t 1888 n
1913" ..........................................................................................
Cau-xky. "Ch ngha x hi v chnh sch thc dn" ........
ng-ghen. Th ngy 12 thng Chn 1882 ............................
Kvot-phlch. "Chnh sch bnh trng ca Nga 1774 1914" ..........................................................................................
V "-ghen-hp" ............................................................................
-ghen-hp. "Lch s hin i" .............................................
Nhng cuc khng hong ch yu trong chnh sch quc
t ca cc cng quc ln sau nhng nm 1870 - 1871 .....
Th lm Bng tng hp cc s kin ch yu trong lch s
th gii sau nm 1870. ((-ghen-hp v cc ngun ti liu
khc)) ........................................................................................
Phc tho cng ca bng "Th lm Bng tng hp
cc s kin ch yu trong lch s th gii sau nm 1870" .
Trch v "Thng k nng nghip ca o" v
nhng vn khc .............................................................
S phn b cc thuc a gia cc nc quc ch
ngha .........................................................................................
V cc t liu v Ba-t ......................................................
Mc lc ....................................................................................
-moc-nhi. "Vn Ba-t v chin tranh" .....................
I--g. "Ba-t v vn Ba-t" ..............................................
Nhng on ghi chp lt vt 1912 - 1916 ..................
cng bi bo v cc xanh-i-ca .....................................

1057

818
826 - 841
826
826
828
829
831
842 - 874
842
849

852
874

875 - 890

875

1058

Mc lc

Sn xut v gi du ha M .............................................
B-ben vit v chin tranh gia c vi Nga ...................
"Noi Txai-t", 1912 - 1913 .....................................................
E. C-ra-i-ni. "Ch ngha dn tc " ................................
Nt-ti. "T bn nc ngoi " ...........................................
R. Lp-man. "Chin tranh c a chng ta n gn ch
ngha x hi khng?" ............................................................
"Nin gim Cn-rt" 1915. Quyn 2. Thng Tm .............
"Nhng cng trnh ca Hi u tranh cho mt chnh
sch x hi" ............................................................................
"Ch ngha x hi - quc v ch ngha cp tin cnh
t" ............................................................................................
E. Rp-pa. "Tin ti mt s tha thun dn tc" ...............
Bng tng hp tt v cc con s so snh ...........................
A. B. Hc-t. "Hc thuyt Mn-r" .....................................
p-g. Phi-lp-p-vch. "Cc t chc c quyn" ................
"Bo Gi-ne-v", 18 thng T 1916 .....................................
Tiu th ka-li cc nc ......................................................
"Ti liu lu tr khoa hc x hi v chnh sch x hi" ...
Li-tn. "Ch ngha quc nhn dn Nga" .......
Tm tt "Lun cng v ch ngha quc v s p bc
dn tc" ca "Bo cng nhn" .............................................
cng bi bo bn v ch ngha Cau-xky ...................
Mt on ca mt bi bo ...................................................
"S n ung ca nhn dn. Ngnh n ung cng cng" .
"Bo Tin ln Ba-l". "T bn Thy-s nc ngoi"
Danh mc cc sch bo ........................................................
Phiu yu cu mn sch ca th vin bang Xuy-rch ...

908
909
910
911
911
912
1914
914
916
917
918
922
923
923
923
924
925
926
927
929
930
931
931
935

891 - 903
891
891
894
905 - 940
907

Ch thch .........................................................................................
943 - 977
Bn ch dn cc sch bo v ti liu gc m V. I. L-nin
trch dn v ni n ....................................................................... 978 - 1023
Bn ch dn tn ngi ................................................................... 1025 - 1045

Mc lc

Ph bn
Trang 107 ca v "" ("b-ta") .......................................................
Trang 30 v 31 ca v "" ("gam-ma") ........................................
Trang 3 ca v "" ("gi-ta") ..........................................................
Trang 20 ca v "" ("kxi") ............................................................

1059

62 - 31
266 - 267
342 - 343
677