Anthony Giddens Sociologji 1.

1.)Sociologjiasht studim i jets sociale i grupeve dhe i shoqrive njerzore,objekt studimi ka sjelljen ton si qenie shoqrore. 2.)Disa nga problemet sociologjike q ngrejn sociologt jan: probleme faktike,krahasuese, t zhvillimit dhe teorike. 3.)A sht sociologjia shkencsociologjia z nj ndr vendet e para t atijgrupi disiplinash q prgjithsisht quhen shkenca sociale ( prfshirantropologjin, ekonomin dhe shkencn politike). Sociologjia sht shkencan kuptimin q ajo nnkupton metodat sistematike t studimit dhe vlersimin eteorive nn dritn e fakteve dhe argumentit logjik, megjithse nuk mund tmodelohet drejtprdrejt sispa shkencave natyrore, sepse studimi i sjelljesnjerzore sht n thelb i ndryshm nga studimi i bots s natyrs. 4 . ) Q ka s h t s h ke n c a shkenca sht prdorimi i metodave sistematike tkrkimit t t menduarit teorik dhe t vlersimit logjik t argumenteve pr t prpunuar nj sistem dijesh pr nj subjekt t veqant. 5.)Rndsia praktike e sociologjis: kuptimi i situats sociale, vetdija pr ndryshimet kulturore, vlersimi i rezultateve t politikave, rritja e dijes pr vetendhe roli i sociologut n shoqri. 6.)Si lindi sociologjia sociologjia lindi si j prpjekje pr t kuptuar ndryshimete mdha q kan ndodhur n shoqrit njerzore gjat dy apo treshekujve t fundit. Industrializimi, urbanizmi dhe llojet e tjera t sistemeve politike jan disa nga tiparet e rndsishme t bots moderne. 7.)Koncepti i kulturskultura prbhet nga vlerat t cilave u prmbahenantart e nj grupi nga normat t cilat respektojn dhe nga t mirat materialeq krijojn. Vlerat jan ideale abstrakte ndrsa normat jan parime t prcakturar ose rregulla q njerzit duhet ti respektojn, pra normat prfaqsojn at q duhet br dhe at q nuk duhet br n jetn sociale. 8.)Shoqria sht sistemi i marrdhnieve reciproke q lidhin njri me tjetrinindividt e s njjts kultur. 9 . )R a ca nj e r z o r e Charles Darin, Mbi origjinn e specieve, sipas tij tiparettona jan shfaqur si rezultat i nj procesi i ndryshimeve biologjike t cialt mundt gjurmohen deri n origjinn fillestare t jets n tok m shume se 3miliard vjet m par. Ai vuri n lvizje nj nga teorit m t debatuara tshkencs moderne, teorin e evolucionit. Sipas Darinit, zhvillimi i racsnjerzore ka ndodhur si rezultat i nj procesi t rastit. Evolucioni shtrezultat i atij q darvini e quajti seleksionim natyral. Procesi i seleksionimitnatyral sht i vazhdueshm pr shkak t mekanizmit biologjik tmutacionit. Mutacioni sht nj kombim i gjenetik i rastit q ndryhson tiparet biologjike t disa individve brenda nj specie. 1 0 . ) S o c i o b i o l o g j i a ka t bj me zbatimin e parimeve t biologjis pr shpjegmiin e veprimeve sociale t t gjitha qenieve sociale duke prfshri edhenjeriun. Rrjedh nga shkrimet e amerikanit Eduard illson. 1 1 . ) S t r a t e g j i a r i p r o d h u e s e sht nj model sjellje arritur prmesseleksionimit evulocionar e cila favorizon mundsin pr mbijetes specievet reja. 1 2 . ) I n s t i n k t i siq kutpohet n biologji dhe n sociolgji instinkti sht njkompleks sjelljeje q prcaktohet gjenetikisht. 13.)Etnocentrizmi zbatimi i vlerave dhe teorive t kulutrs tnde mbigrupet, popujve dhe kulturave tjera. Poashtu nnkupton anim ose shtrembrim. 14.)Universalet kulturore ato tipare q gjenden pothuajse n t gjithashoqrit. P.sh, instirucioni i martess, ritualet fetare apo t drejtat e pronsis. Te gjitha kulturat kan format q ndalojn incestin. 15.)Incesti

marrdhnie seksuale midis njerzve me lidhje t afrtafarefisnore ( p.sh. babai e vajza, nna dhe djali, vllai e motra etj.) 16.)Sistemet semiotike kuptimet kulturore jo verbale, presupozon qkuptimet klutrore jan simbolike p.sh. ndrtesat n qytete nuk jan vende kunjerzit thjesht jetojn dhe punojn, ato shpesh kan karakter simbolik. 17.)Kultura materiale nujk sht vetm simbolike por jetsore pr plotsimin e nevojave matriale, duke krijuar veglat e puns ose duke prmirsuat teknologjine e prdorur, pr t prodhuar ushqim, arm,veshmbathje etj. 18.)Shoqrit e gjuetis dhe t mbledhjes s ushqimit 50 mij vjetm par. Prbhen nga nj numr i vogl njerzish q sigurojn jetn megjuetim, peshkim, mbledhje bimsh. 19.)Shoqrit agrare 12 mij vjet m par. Shoqrite t bazuara n bashksi t vogla rurale, pa qytete t medha ose t vogla mnyra kryesosre esigurimit t jetess sth bujqsia, e plotsuar me gjutein dhe mbledhjen e bimve. 20.)Shoqrite pastorale 12 mij vjet m pare. Shoqri q pr sigurimine e gzistencs s tyre materiale varej nga rritja e kafshve t zbutura. 21.)Shtetet ose qytetrimet tradicionale nga vitet 6 mij p.e.s deri nshekullin XIX. T gjitha kto shtete tani jan zhdukur.Baza kryesore e sistemitekonomik ende sht bujqsia,n disa tregtia e manifaktura.Kan pasur njaparat t veqant t qeverisjes me n krye nj mbret ose perandor. 22.)Shoqrit e Bots s ParNga shekulli XVIII e deri m ditt tona.Shoqri t mbshtetura n prodhim industrial ku rol t veqant luan iniciativae lir.Shumica e njerzve jetojn n qytete dhe vetm nj pjes e voglmerret me bujqsi.Egzistojn pabarazi t mdha n mes klasave.Kto shoqri poashtu formojn komb-shtetet. 23.)Shoqrit e Bots s Dyt Nga shekulli XX Pas revolucionit Rust Tetorit e deri n ditt e sotme.Shoqri q kan baz industriale me sistemt planifikuar nga qendra.Nj pjes e pakt e popullsis merret me bujqsi dheshumica jetojn n qytete.Egzistojn pabarazi t mdha klasore megjithseqllimi i shteteve marksiste sht nj sistem pa klasa. 24.)Shoqrit e Bots s Tret Egzistojn nga shekulli i XVIIIkryesisht jan zonat e kolonizuara e deri n ditt e sotme.Shumica e popullsis merret me bujqsi dhe shumica jetojn n zona rurale. 25.)Shtete njkombshe jan bashksi politike me kufij t prcaktuar qart q i ndajn nga njri tjetri,ndryshe nga shtetet tradicionale t cilatndaheshin mes veti me kufij t pacaktuar. 26.)Shoqerizimisht procesi me ann e secilit femija i pambrojtur bhetgradualisht i vetdijshm, i ditur , i aft pr llojin e kulturs n t cilin kalindur. 2 7 . ) S i g m u n d F r e u d - P s i k o a n a l i z a teknika e terapis q shpiku ai qnnkupton nxitjen e pacientve pr t fol lirisht mbi jetn e tyre sidomos pr at qka ata mbajn mend nga prvojat hershme t jets s tyre 28.)Faktort e shoqrizimitfamilja, mardheniet midis bashkmoshatarve, puna. 29.)RishoqrizimiDallohet si nj shkputje nga vlerat e modelet e sjelljest pranuara m par dhe prshtatja ndaj disa t tjerave krejt t reja, ka t bj me ristrukturimin e personalitetit dhe qendrimeve, pasoje e situatave tnj prmbysje t madhe ose stresi.Kjo ndodh p.sh kur individi hyn n njinstitucion izolimi-Spital psikiatrik, burg, kazerma, ose mjedise t tjera kuindividi veqohet nga bota e jashtme dhe i nnshtrohet nj dicipline dhekrkesave t reja rigoroze. 30.)Rrjedha e jetsfmiria, adoleshenca, mosha e rritur e hershme, moshae pjekur, pleqria, vdekja dhe vazhimsia e brezave. 31.)FmijriaParaqetfazn midis foshnjris dhe fillimit tadoleshencs. 32.)Adoleshenca-

koncepti i adoleshentit sht nj koncept specifik pr shoqrit moderne t ditve t sotme.Gjithashtu paraqet dhe ndryshimet biologjike q ndodhin n pubertet (Kohen n t ciln nj individ bhet i apr aktivitet seksual dhe riprodhim) jan universale. 33.)Shoqrizimi - vazhdon n gjith ciklin e jets. N qdo faz t veqantt jets bhen tranzicione dhe kapercehen kriza. Kjo prfshin prballimin evdekjes si prfundim i egzistencs personale. 3 4 . ) K o m u n i k i m i p a f j a l kmbimi iinformacaioni dhe t kuptimit prmes shprehjses s fytyrs, gjesteve dhe lvizjeve t trupit. 35.)Etnometodologjia sht studim i etnometodave- i metodave populloreose i jo specialistve q i prdorin njerizt pr t kuptuar qfar bjn eveqanristh qfar thon ata.Etnometodologjia sht analiza e rrugve me tciln ne n mnyr aktive kuptojm at qka duan t thojn t tjert me atq thojn dhe bjne. 3 6 . ) T a k i m e t Ndrveprim i pa prqendruarndodh kur individt shfaqinvetdije reciproke pr pranimin e njri tjetrit n nj sitat t caktuar.Pra kur njerzit jan n pranin e t tjerve edhe kur ata nuk u flasin drejprdrejt atyreata jan vazhdimisht t angazhuar n nj komunikim pa fjal.N pamjen etyre t jashtme n lvizjet apo mnyren e qendrimit n gjestet fizike apo tfytyrs ata u drgojn prshtypje t caktuara njerzve. 3 7 . ) N d r v e p r i m i i p r q e n d r u a r - ndodh kur njerzit marrin pjesdrejtprdrejt ne at q njerzit thon apo bjn. 38.)Mikrosociologjia - studimi i sjelljes s prgjithshme n situata tndrveprimit ball pr ball dhe zakonisht quhet mikrosociologji. 39.)Makrosociologjia - Prfshin analizn e sistemeve sociale n shkall tgjer p.sh nj firm biznesi, nj sistem politik ose rend ekonomik.Kjo prfsihn 6 1 . ) V a r f r i a kriteri i varfris ka prirje t nnkutoj ata individ tcilve t ardhurat e tyre nuk u plotsojn as nvojat baz pr egzistenc. 6 2 . ) E t n i a k a t b j me praktikat dhe botkuptimet kultulore qdallojn nj komutitet t caktuar njerzish. 63.)Paragjykimi ka t bj me opinionet ose qndrimet e mbajtura ngaantart e nj grupi ndaj nj tjetri, ndrsa diskriminimi ka t bj mesjelljen aktuale ndaj tyre. Paragjykimi prfshin ruajtejn e bindjeve t krijuaram par mbi nj individ ose grup, bazuar m tepr n at q thuhet se sa nfaktin real, bindje q i rezistojn ndryshimeve madje edhe nj informacioni tri. Kurse diskirmiini lidhet me veprimtarit q shrbehet pr t prejashtuar antart e nj grupi nga mundsit q u jepen t tjerve. P.sh. kjo punsht vetm pr t bardht dhe jo pr aziatikt dhe zezakt. 64.)Minoritet sht grupi antart e t cilit diskriminohen nga shumica e popullsis dhe shoqris. 65.)Raca ka t bj me karakteristika fizike si ngjyra e lkurs ttrajtuara nga pjestart enj komuniteti a shoqrie si etnikisht t rndsishme si tregues t karaktersikave kulutrore t veqanta. 66.)Racizm dmth atribuimi i rrem i karakteristikave t brendshme t personalitetit ose sjelljes s individve me pamj t veqnat fizike. 67.)Stereotipet jan mendime t thjeshtzuara e t keqinfromuara e trrnjosura pr nj person a grup t caktuar njerzish i bazuar n infroamta t pasakta dhe n gojdhna. 68.)Konceptet sociologjike q n prgjithsi kan lidhje me konfliktetetnike jan ato t etnocentrizmit, mbylljes n grupe dhe ndarjes s burimeve. 6 9 . ) H e r m e t i z m do te thot proces ku grupet ruajn kufijt q i ndajnnga t tjert. 7 0 . ) G r u p i S o c i a l -

sht thjesht nj grup njerzish q ndrveprojn n baz t nj rregulli. 7 1 . ) A g r e g a t t jan thjesht grumbullime t njerzve n t njejtin vend dhen t njejten koh por q nuk kan asnj lidhje t caktuar me njri tjetrin p.sh pasagjert q presin n aeroport, spektatort e nj kinemaje etj. 72.)Kategoria Socialesht nj grupim statistikor njerzish tklasifikuars bashku me karakteristika t veqanta t prbashkta si p.sh tnjejtn shkall t ardhurash apo t njejtin vend pune. 7 3 . ) G r u p e t P a r s o r e kuptojm ato shoqri te vogla me mardhnie tlidhura me baz emocionale p.sh familja apo grupet e miqsis. 7 4 . ) G r u p e t D y t s o r e kuptojm nj numr njerzish q takohenrregullisht por mardhniet e tyre jan jopersonale. 75.)Organizatasht nj shoqrizim i madh njerzish q ngrihet mbi baza jo personale q synon arritjen e objektivave t caktuara. 76.)Burokraciaprfshin nj hierarki t prcaktuar pushteti.Rregulla tshkruara t cilat drejtojn sjllejen e zyrtarve( q punojn me orar t plot pr nj pag) dhe nj ndarje ndrmjet detyrave t zyrtarit brenda organizats dhe jashtsaj.Kshtu borokracia sht sundim i zyrtarve. 77.)eberi rreshton nj list me karakteristika t llojit t burokracis: ka nj hierarki t autoritetit, rregullat e shkruara, zyrtart punojn me orar t plot dhe pag t caktuara, ka nj ndarje mes detyrave t zyrtarve brendaorganizats dhe jests jasht saj, asnje prej antarve t organizats nuk ka n pronsi burimet materiale me t cilat vepron. 78.)Oligarkidmth sundim nga pakica. 79.)Disiplina rregullimi i bashkrenduar i sjelljes s njerzve. 8 0 . ) K o r p o r a t a t j a p o n e z e ndryshojn shum nga shumica e kompanive perndimore pr sa i prket karakteristikave t tyre si organizata. Ka m tepr kshillim m punetort t nivelit t ulet nga drejtuesit, shprblimi dhe prgjegjsia jan t lidhura me vjetrsin n pun dhe grupet jo individdvlersohen pr arritjet e tyre. Megjithse nuk sht provuar ende se kjondihmn t shpjegohet prse ekonomika japoneze kalon prapa t shum vendeve perndimore, viteve t fundit firmat perndimore kan fututr aspekte ngasistemet japoneze t menagjimit. 81.)Organizatat e izolimit jan ato n t cilat individt kalojn pothuajse tr kohn e tyre t dra nga bota e jashtme. Llojet m kryesore tktyre organizatave jan burgjet dhe spitalet psikiatrike. 82.)Qeverisja si nocion prdoret pr t treguar hartimin e rregullt t politikave dhe marrjen e vendimeve nga zyrtatrt brenda nj aparati politik. 83.)Politika ka t bj me mjetet npermjet t cilave pushteti prdoret pr t ndikuar n qllimet dhe prmbajtjen e veprimtaris qeveritare. 84.)Karakteristikat e shteteve aparati poltik, territori, ligji dhe prdorimi iforcs. 85.)Prkufizimi i shtetit modern t gjitha shtettet moderne jan njkombshe. Ato prfshijn nj apart qeversije i cili sundon n nj territor tcaktuar, zotrojn kode ligjore t zyrtaruzuara dhe mbeshteten nga kontrolli iforcave ushtarake. 86.)Sovraniteti dmth zotrim nga ana e nj qeverie e pushteti mbi njsiprfaqe me kufij t caktuar qart brenda t cilave ajo sht fuqia supreme. 87.)Shtetsia n shtetet njkombsshe shumica e atyre qe jetojn brendakufijve t sistemit politik jan shtetas q kan t drejta dhe detyra t prbshkta dhe q e njhin veten pjes t nj kombi. 88.)Nacionalizmi mund t prcaktohet si trsia e simboleve dhe besimeve q krijojn ndjenjn e t qnit pjes e nj komuniteti t vetm politik.

89.)Shteti komb sht aparati politik i njohur me t drejta sovrane brendakufijve t nj siprfaqeje territoriale t prcaktuar, i aft t mbshteskrkesat e tij pr sovranitet me ann e kontrollit t fuqise ushtrake ku shumnga shtetasit e tij kan ndjenja pozitive, angazhimi pr identitetin kombatr tktij shteti-komb. 90.)Partia politike mund t prkufizohet si organizata e orientuar drejtarritjes s kontrollit t ligjshm t qeversisjes nrprmjet procesit elektoral. 91.)Llojet e demokracis demokracit me prfaqsim shum partiak, me prfaqsim nj partiak dhe demokracia pjesmarrse (direkte). 92.)Qytetaria lidhet me disa t drejta civile, politike dhe sociale. Aty kukto t drejta jan vendosur n nj forme mund t thuhet se kombi shtdemokratik. 9 3 . ) E l i t e p u s h t e t i t rrjet i vogl individsh t cilit sipas interpretimit tMills mbajn pushtet t prqndruar n shoqrit e stome. 94.)Karakteristikat e ushtrise moderne njohuri profesionle n organizmine dhuns, klientela, kolegjialiteti, ideologjia e mendjes ushtarake. 95.)Familje quhet nj grup njerzish t bashkuar n lidhje fisnore, pjesatart e rritur t cilit kan prgjegjsin e kujdesjes pr fmijt. 96.)Martesa mund t prcaktohet si nj bashkim seksual i dy individvet rritur i njohur dhe i miratuar nga shoqria. 9 7 . ) K l a n e t sht nj grup pjestart e t cilit besojn se t part e tyre breza m par jan t prbashkt qofshin kta burra apo gra.Atakonsiderojn veten si nj kolektiv me identitet t dallueshm dhe kshtushihen nga t tjert. 98.)Poligamia Prfshin qdo lloj martese q e lejon burrin ose gruan emartuar t ket m shum se nj bashkshort apo bashkshorte. 99.)Poligjinia kur burri mund t martohet me m shum se nj gruan t njejtn koh.100.)Poliandria kur gruja mund t ket m shum se nj bashkshortn t njejtn koh. 101.)Monogamia form martese n t ciln burri apo gruja nuk mund tket dhe nuk i lejohet t ket m shum s nj bashkshorte apo bashkshort. 1 0 2 . ) P a u l B o h a n n a n Gjasht stacionet e divorcit divorci emocional,divorci ligjor,ekonomik,bashkprindor,social,dhe psikologjik. 103.)Laicizmi paraqet procesin nprmjet t cilit feja humbet ndikimin esaj n sfera t ndryshme t jets sociale. 1 0 4 . ) T r i fet kryesore m me influenc n bot jan: Islami, Krishterimi,dhe Judaizmi. Politeizm besim n zotra t shumt apo t ndryshm.Konfucianizmi- nuk ka perndi apo qenie t mbinatyrshme. 1 0 5 . ) P u n a sht prmbushje e detyrave q prfshijn harxhimin e prpjekjeve mendore dhe fizike q kan si objekt t tyre prodhimin e t miravedhe shrbimeve pr plotsimin e nevojave njerzore.Punsimi sht puna ekryer n kmbim t nj page t rregult. 106.)Monopol kur nj firm ka ndikimin sundues n nj industri tcaktuar,e quajm monopol.Ndrsa kur t njejtin funksion e ushtrojn njnumr firmash ather kemi t bjm me Oligopol. 107.)Globalizimi sht nj proces i cili shoqrin botrore e bngjithnj e m t ndrvarur .108.)Imperializmi prpjekja pr t pushtuar dhe nnshtruar popujt etjer ,nj shprehje e t cilit ishte kolonializmi. 109.)Tri grupet kryesore teorish q qojn n pabarazit globale Teorite Imperalizmit dhe t Neoimerializmitshpjgojn se kto zhvillime qndrojn si presione ekonomike pr sipermarje industriale n ekspansionin e jashtm. Teorit e Varsis

theksojn aftsin e vendeve t industrializuara pr ti dominuar mardhniet e tyre me shtetet e bots se tret . Kurse Teoria eSistemit Botror prshkruan 1 ekonomi t prqendruar botrore q lidhvendet e qendres, gjysmperiferin, periferin dhe arenn e jashtme. 110.)Urbanizim - Zhvillimi i qyteteve t vegjel e t mdhenj.Sot n vendete industrializuara poullsi urbane kemi 60-90%.Zgjerimi i lagjeve periferike dheqyteteve konvikt ka ndikur ne rrenimin e zonave brenda qyteteve.Grupet dhefirmat m t pasura priren t zhvendosen jasht qendres s qytetit pr t prfituar nga qmimet dhe taksat lokale. 111.)Demografia - Studion Popullsin.Ka t bj me matjen e numrit t popullsis dhe me shpjegimin e zmadhimit apo zvoglimit t saj. 112.)Konceptet baz t Demografis - Koeficienti i prgjithshm ilindshmris(Nataliteti), Fertiliteti, Fekonditeti dhe Koeficienti i prgjishm ivdekshmris( mortaliteti). 113.)Revolucion - quhet ai proces i ndryshimit i cili prfshin ndikimin elvizjes sociale masive q sht e prgaditur t prdor dhunn pr arritjen eqllimeve t saj dhe e aft t rrmbej pushtetin dhe pastaj t ndermarr reforma. 114.)Interpretimi i Revolucionit nga Marksi - Ka rndsi t veqant jothjesht pr shkak t kontributit t tij intelektual q mund t vihet n pikpytjen drejtime t ndryshme por sepse ai ka shrbyer n njfar mase pr formimin e revolucionit n ket shekull.Prgjithsimi i kushteve q sjellinRevolucionin- pjesa ma e madhe e revolucinit ndohin n rrethana kur pushtetiqeveritar sht prqar dhe nj grup i shtypur sht n gjendje t krijoj dhe tmbaj nj lvizje masive.Revulucionet jan pasoja t pa synuara t qllimevem t pjessshme t cilat prpiqn fillimisht lvizjet. 115.)N vitin 1989 n Europn Lindore - ndodhn nj sr revolucionesht cilat prmbysn komunizmin. 1 1 6 . ) L v i z j a S o c i a l e - mund t prkufizohet si nj prpjekje kolektive pr t prmbushur interesat e prbashkta ose arritjen e nj qllimi t prbashkt nprmjet veprimit kolektiv jasht sfers se institucioneve tngritura. 117.)Klasifikimi i Lvizjeve Sociale -Lvisjet transformuese, LevizjetReformuese dhe Lvizjet Shptimtare. 118.)Dy prpjekjet e prgjithshme pr interpretimin e ndryshimit social -Evoluciozmi dhe Materializmi Historik. 119.)Faktort m t rndsishm t ndryshimit socialzgjerimi ikapitalizmit industrial, zhvillimi i komb-shteteve t centralizuara, industrializimii lufts, dhe lindaj e shkencs dhe mnyrave racionale ose kritike t mendimit. 1 2 0 . ) B o t a p o s t m o d e r n e disa kan sygjeruar se ne kemi arritur fundin emodernizmit, pra q kemi kaluar n nj bot postmoderne. T tjert na kansygjeruar se ne duhet t flasim pr fundin e historis. M kt ata nuk nnkuptojn q ndryshimi historik ka prfunduar por q nuk ka alternativa pr demokracin liberale dhe kapitalizmin t cilat kan triumfuar n shkall botrore ndaj gjitha sistemeve t tjera rivale. 121.)Figurat t rndsisme n zhvllimin e hershm t sociologjis Auguste Conte, Emile Durkheim, Karl Marx dhe Max eber. 122.)Drejtimet kryesore n sociologji funskionalizmi, strukuturlizmi,ndrveprimsia simbolike dhe marksizmi. 123.)Funksionalizmi kndvshtrim teorik i mbshtetur n nocionin qngjarjet shoqrore mund t shpjegohn m s miri n lidhje me funksionet qkryejn dmth kontributin q japin n vazhdimsin e shoqris.