PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË

UNIVERSITETI I PRISHTINËS
FAK UL TETI E KONO MIK DHE F AKUL TE TI I MJE KSI SË
STUDIMET POSTDIPLOMIKE
MENAX HM EN TI SHË NDE TËSOR

MENAXHIMI I PROJEKTEVE

punim seminarik

PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE
FARMACEUTIKE NË KOSOVË

Prof.Dr. ENVER KUTLLOVCI

Prof.Dr. MUHAMET MUSTAFA

mr.sc.ph. Arijeta N.Stanovci

MENAXHIMI I PROJEKTEVE
prof.dr. E.Kutllovci
prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 2

HYRJE

Menaxhmenti (qeverisja) është procesi i orientimit të vetëdijshëm të aktiviteteve

njerëzore kah realizimi i qëllimit-qëllimeve të caktuara përkatësisht tërësia e ndërlidhur
e pesë funksioneve: planifikimit, organizimit, personelit, udhëheqjes dhe kontrollit. Pra,
është procesi i planifikimit , organizimit, motivimit dhe kontrollit drejt arritjes së qëllimeve
të një institucioni.

Projekti është koncept i përkufizuar i sendërtimit të një qëllimi apo detyre në të cilën
janë të përcaktuara teknologjia, resurset dhe terminet kohore të kryerjes së aktiviteteve
të ndërlidhura. Prandaj, mund të thuhet se projekti paraqet algoritmin e arritjes së
qëllimeve të parashtruara nëpërmjet qeverisjes.

Karakteristikat që përkufizojnë projektin:

 qëllimi i cili sendërtohet përmes realizimit të detyrës së përcaktuar
 projekti nuk përsëritet paraqet një punë të njëkohshme
 koha e definuar e fillimit dhe përfundimit të projektit
 aktivitetet janë të lidhura në bazë të një logjike të teknologjisë së kryerjes sëtyre
 projekti ballafaqohet me një dozë rreziku lidhur me kryerjen e detyrave

projekti është definuar në bazë të këtyre karakteristikave:

 kompleks i një numri aktivitetesh

 unik
 i përfundueshëm
 resurset dhe buxheti i përkufizuar
 numër i madh njerëzish të angazhuar nga fusha dhe funksione të ndryshme
 aktivitete të ndërlidhura dhe me rrjedhe të njëpasnjëshem
 i orientaur kah arritja e qëllimeve
 output: produkti/shërbimi

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 3

qeverisja e projektit përfshin tërë procesin e identifikimit, konceptimit, realizimit dhe zbatimit
përkatësisht vënies së tij në punë.

Menaxhmenti i projekteve është mënyra më e mirë për të përmbushur

synimet dhe qëllimet, është disciplinë e afirmuar e shkencës menaxheriale dhe
instrument i rëndësishëm i rritjes së shkathtësive menaxheriale.

Në këtë punim seminarik kemi marrë si temë shërbimet farmaceutike në Kosovë

gjegjësisht jemi munduar ta bëjmë një projekt mbi përmirësimin e këtyre shërbimeve
duke i paraqitur pesë fazat e menaxhimit të projektit me të gjitha hapat të cilat
ndihmojnë në planifikimin, organizimin dhe kontrollin e projektit.

İnstitucioni përgjegjës për këtë projekt : Min is tri a e Sh ën de të sis ë

İnstitucionet në bashkpunim: Sho qa ta Far mac eu tik e e Kos ovës , Asoc ia ci on i
i Fa rm aci stëv e të Ko sov ës , Bar na tor et pu bl ike të tip it të ha pu r dhe të
mb yl lu r (s pi ta lit ) & AKP M (Ag je nc io ni i Kosov ës pë r Pro du kt e
Me dic in al e)

Afati kohor: qershor 20 05 – janar- qershor 2 00 6

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 4

Qëllimi (arsyetimi) i projektit

Duke mbështetur zhvillimin e ofertës private të shërbimeve farmaceutike, qeveria do të

siguroj monitorimin me qëllim të zbatimit të standardeve , nivelit të shërbimeve dhe
shëndetit të popullatës.
Kështu, shërbimet shëndetësore do të ofrohen sipas principeve të përcaktuara nga
politikat shëndetësore dhe ligji për shëndetësi.
Pra, do të përmirësohet qasja në shërbimet shëndetësore për të gjithë qytetarët e
Kosovës, do të rriten dhe zhvillohen kapacitetet njerëzore në lëminë e farmacisë në të
gjitha institucioent publike dhe cilësia e shërbimeve farmaceutike, përgjegjësia në punë
dhe ofrimi i këtyre shërbimeve do të ngriten në nivelin më të lartë.
Nga ana tjetër do të evitohen keqpërdorimet e barnave esenciale duke mundësuar
shfrytëzimin racional të tyre dhe furnizimin e mjaftueshëm adekuat me këto barna të
popullatës.

Dy hapat kryesore për menaxhimin e projektit:

PLANIFIKIMI dhe IMPLEMENTIMI.

 PLANIFIKIMI përfshin qëllimet e qarta dhe precize lidhur me aktivitetet që mundësojnë

arritjen e synimit final. Këtu bëjnë pjesë: definimi dhe planifikimi i projektit.

 Definimi dhe përkufizimi i proejktit

Kjo është faza e parë e projektit , një lloj pasqyre për vendimmarrje ku përfshihen:

 definimi dhe përkufizimi i problemit

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 5

 identifikimi i synimeve të projektit – ku vihet synimi kryesor duke sendërtuar edhe disa
qëllime/objektiva që mbështesin këtë synim.
Synimi është drejtimi rreth të cilit konvergjojnë të gjitha qëllimet dhe aktivitetet

 specifikimi i qëllimeve – gjegjësisht konkretizimi i synimeve/objektivave që ndërlidhen në

aktivitete; - komponente të projektit, të gjitha këto sipas metodës SMART.
Specific - specifike
Measurable - të matshme
Assignable - të transmetueshme
Realistic - të realizueshme
Time-related - të perkufizuar në pikëapmje kohore
 përcaktimi i resurseve preliminare përkufizimi i resurseve humane, materialet dhe kapit-
ali financiar.
 identifikimi i gjasave dhe rreziqeve

Problemi:

Situata sa dramatike aq dhe e dhembshme e sektorit farmaceutik të Kosovës me të cilën po

përballet e tërë popullata paraqet një problem të madh dhe mjaft serioz. Kjo vjen për shkak
të udhëheqjes nga joprofosionistët, keqpërdorimit e mosshërbbimit adekuat të popullatës
me barna esenciale, konsumimit joracional e jo të sigurtë të barnave si dhe futjes së
barnave të dyshimta-falco (counterfiet drugs) brenda në Kosovë, gjë e cila vë në rrezik dhe
kërcënon në mënyrë mjaft drastike shëndetin e popullatës në përgjithësi.

Synimi:

Zhvillimi i një sektori të mirëfilltë farmaceutik duke zbatuar standardet ndërkombëtare sipas
politikave shëndetësore dhe ligjit për shëndetësi:-kjo pikërisht
duke filluar nga kontrolli i cdo bari që futet në Kosovë, cdo barnatore, depo a qarkullues
faramaceutik, duke siguruar cilësinë, efikasitetin, konveniencën e sigurinë e barnave,
informuar në mënyrë permanente popullin, sensibilizuar farmacistët për etikë, humanitet e
edukim profesional duke u larguar nga “afarizmi” dhe ngritur nga aspekti profesional e
shkencor dhe duke mbajtur të dhënat (database) mbi konsumimin e barnave (sidomos të
listës esenciale)

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 6

Objektivat:
1. rilicencimi i të gjitha barnatoreve sipas standardeve të njohura ndërkombëtare
2. sigurimi i kontrollit cilësor të barnave
3. sigurimi i barnave esenciale sipas nevojave të popullatës
4. futja e PMB-ve (praktika e mirë barnatoreve) dhe PF (përkujdesjes farmaceutike) në të
gjitha barnatoret pa përjashtim.

Resurset:
1. humane:farmacist përgjegjës për farmaci në MSH, përgjegjësit e barnatoreve publike,
barnatores qendrore të spitalit, drejtori i AKPM udhëheqës të shoqatës apo asociacionit
dhe mjek për përpilimin e listës esenciale.
2. materiali dhe kapitali financiar e tëra e paraparë nga MSH si institucion përgjegjës për
përpilimin e këtij projekti.

Gjasat dhe rreziqet:

Mundësitë për realizimin e projektit janë mjaft të mëdha po qe se ekziston

dëshira dhe vullneti për të bërë diçka lidhur me këtë problem, ndërkaq
rreziku i vetëm është se a do mund të zbatohet në kohë të paraparë , pra sa
më shpejt sepse është një problem mjaft delikat që kërcënon dhe rrezikon
mjaft shumë shëndetin e popullatës.

 Planifikimi i projektit
Kjo është fazë e dytë e menaxhimit të projektit ku definohen qartë aktivitetet e projektit.
Secila objektivë duhet të ketë aktivitetet e veçanta dhe të identifikuara. Këto aktivitete
definojnë punën e cila duhet për përmbushjen e qëllimeve. Kjo prezantohet me ËBS
(ëork breakdoën structure) struktura hierarkike e projektit ku mund të identifikohen
aktivitetet e projektit që mundësojnë fillimin dhe mbarimin e tij. Pastaj bëhet vlerësimi i
kohës dhe shpenzimeve për çdo aktivitet si dhe me formimin e një rrjete të aktiviteteve
definohet rruga kritike (aktivitete që nuk guxojnë të shtyhen ngase shtyhet realizimi i
projektit). Në fund bëhet propozimi i projektit.

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 7

Pra, në këtë fazë përfshihen:

 identifikimi i aktiviteteve të projektit
 vlerësimi i kohës dhe shpenzimeve
 rrejdhja e aktiviteteve të projektit
 identifikimi i aktiviteteve kritike (rruga kritike)
 përpilimi i propozimit të projektit

HAPAT E NDËRTIMIT TË WBS PËR PËRMIRËSIMIN E SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE

1. ndarja e projektit në qëllime:

1 . rilicencimi i të gjitha barnatoreve sipas standardeve të njohura ndërkombëtare
2. sigurimi i kontrollit cilësor të barnave
3. sigurimi i barnave esenciale sipas nevojave të popullatës
4. hyrja dhe aplikimi i PMB-ve (praktika e mirë barnatoreve) dhe PF (përkujdesjes farma-
ceutike) në të gjitha barnatoret pa përjashtim.

2. ndarja e qëllimeve në aktivitete

1. 1 ril ice nci mi i të gjit ha ba rn at orev e si pas sta nd ard eve të njo hu ra
nd ërk om bë tar e
1.1.1 hartimi i planit për mbikqyrje dhe kontroll të barnatoreve
1.1.2 rritja e numrit të inspektorëve pranë AKPM
1.1.3 informimi dhe sensibilizimi i popullsisë për barnatoret e liçencaura

1.2 sig ur im i i ko ntr ol lit c il ës or t ë ba rn ave

1.2.1 vendosja e bashkëpunimit të MSH me shërbimet doganore në Kosovë

1.2.2 trajnimi i punonjësve në AKPM për kontroll dhe hulumtim të barnave
1.2.3 vënia në jetë e IKHB (instituti për kontroll dhe hulumtim të barnave)
1.2.4 analizat mbi garantimin e cilësisë dhe sigurisë së çdo bari

1. 3 si gu ri mi i ba rn ave e se nci al e si pa s ne vo ja ve të po pu llat ës

1.3.1 hartimi i listës së barnave esenciale

1.3.2 sigurimi i përdorimit të drejtë, të sigurtë dhe në sasi adekuate
MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.
E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 8

1.3.3 informimi i popullatës për barna esenciale

4. h yrj a dh e ap lik im i i P MB-v e ( prak ti ka e m irë b ar na tor eve) dh e PF

(p ërku jd es jes fa rm ace ut ik e) n ë t ë gji th a ba rn at ore t p a pë rj ash ti m.

1.4.1 përshkrimi i punëve për çdo qëllim nga farmacisti

1.4.2 aplikimi i përkujdesjes mbi pacientin
1.4.3 aplikimi i menaxhimit me barnat dhe barnatoren nga vetëm farmacisti
1.4.4 formimi i seksioneve për ZHEVP e Barnatore Komunitare
1.4.5 rregullimi i orareve të kujdestarisë në të gjitha barnatoret

3. ndarja e aktiviteteve të ndërlidhura në nënaktivitete

1.1.1 hartimi i planit për mbikqyrje dhe kontroll të barnatoreve
1.1.1.1 shpallje e konkursit për hartuesin e planit
1.1.1.2 intervistimi
1.1.1.3 zgjedhja e hartuesit
1.1.1.4 përpilimi i planit
1.1.2 rritja e numrit të inspektorëve
1.1.2.1 shpallje konkursi në media nga MSH
1.1.2.2 intervistimi
1.1.2.3 seleksionimi i farmacistëve për inspektorë pranë AKPM
1.1.3 informimi dhe sensibilizimi
1.1.3.1 informimi në media vizuele dhe të shkruar (barnatoret palicencë, barnat e falsi-
fikuara, barnatoret “kioskë”)
1.1.3.2 publikimi i të gjitha barantoreve të licencuara dhe me faramcist

1.2.1 vendosja e bashkëpunimit të MSH me shërbimin doganor të Kosovës

1.2.1.1 negociatat mes MSH me shërbimin doganor
1.2.1.2 bashkëpunimi i inspektorëve të AKPM me inspektorët komunal
1.2.1.3 bashkpunimi i ndërsjell i inspektorëve të AKPM, komunal dhe zyrtarëve të lartë të
MSH em punonjësit e shërbimit doagnor
1.2.2 trajnimi i punonjësve në AKPM për kontroll dhe hulumtim të barnave
1.2.2.1 seleksionimi dhe zgjedhja e trajnuesve
1.2.2.2 përcaktimi i datës dhe kohëzzgjatjes së trajnimit
1.2.2.3 mbajtja e trajnimit në institutin për kontroll të baranve në Tiranë

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 9

1.2.3 vënia në jetë e Institutit për Kontroll dhe Hulumtim të barnave

1.2.3.1 zgjedhja e menaxherit të Institutit (nga AKPM)
1.2.3.2 seleksionimi i disa farmacistëve për specializim jashtë vendit (Turqi)
1.2.3.3 punësimi i farmacisëtve të rinj dhe atyre të trajnuar jashtë vendit
1.2.3.4 fillimi i punës së rregullt në Institut
1.2.4 analizat mbi garantimin e cilësisë dhe sigurisë së barnave
1.2.4.1 sigurimi i listës së barnave të importuara të aprovuara nga MSH
1.2.4.2 kontrolli i serive të barnave në përputhje me certifikatat shoqëruese
(sipas standardeve të GMP)
1.2.4.3 dokumentacimi kimiko- farmaecutik, për provat toksiko-farmakologjike
dhe për provat klinike
1.2.4.4 analizat laboratorike pas inspektimit dhe regjistrimit të barnave në Institut

1.3.1 hartimi i listës së barnave esenciale

1.3.1.1 seleksionimi i mjekëve dhe farmacistëve për hartimin e listës nga MSH
1.3.1.2 përpilimi i listës së barnave esenciale
1.3.1.3 aprovimi nga MSH i kësaj liste
1.3.2 sigurimi i distribuimit e shërbimit të drejtë, sigurtë e në sasi adekuate i BE
1.3.2.1 plotësimi korrekt i kartelave të hyrje/daljes së barnave
1.3.2.2 përpilimi korrekt i defekturave të kërkesës sipas nevojave të popullsisë
1.3.2.3 furnizimi i vazhdueshëm dhe distribuimi në mënyrë, kohë dhe vend të
duhur: - barnat e injektueshme në spitale (barnatore spitali)
- barnat e painjektueshme në barnatore publike ( të qytetit)
1.3.3 informimi i popullatës për barna esenciale
1.3.3.1 vënia e afisheve të listës së BE në të gjitha barnatoret shtetërore, Qendrat
e Mjekësisë Familjare dhe Punktet
1.3.3.2 vendosja e negociatave dhe bashkëpunimit mjek-farmacist dhe MSH për
racionalizimin e përdorimit të barnave (shmangia e humbjeve)

1.4.1 përshkrimi i punëve për çdo qëllim nga farmacisti

1.4.1.1 çka farmacistët duan të arrijnë në nivel të barnatores
1.4.1.2 çka farmacistët duan të arrijnë në nivel të shtetit (MSH)
1.4.2 përkujdesja mbi pacientin
1.4.2.1 këshillimi adekuat obligativ i pacientit nga farmacisti

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 10

1.4.2.2 bashkëbisedimi dhe kësillat obligative

1.4.2.3 dosja e pacientitmarrja dhe analiza e informacioneve
1.4.2.4 vendosja e relacioneve të mirëbesimit me mjek dhe pacient

1.4.3 menaxhimi me barnat dhe barnatore nga vetëm farmacisti

1.4.3.1 furnizimi i brnatores qendrore për pacientët e spitalit
1.4.3.2 racionalizimi i konsumimit të barnave me mjekët
1.4.3.3 mbajtja e dokumentacionit më të ri farmaceutik (farmakope, STASH
formular internacional)
1.4.4 zhvillimi i seksionit për Edukim te Vazhdueshem Profesional dhe
Barnatore Komunitare
1.4.4.1 organizimi i konferencave shkencore-profesionale, sempoziumeve,
uorkshopeve dhe seminareve mbi barnat
1.4.4.2 përgatitja dhe botimi i revistave, broshurave për informim farmaceutik
1.4.4.3. bashkpunimi,kordinimi i aktiviteteve profesionale me orgz &inst inter
për t’u njoh e praktikat bashkëkohore të farmacisë
1.4.5 rregullimi i orareve të kujdestarisë në të gjitha barnatoret
1.4.5.1 propozimi i orareve të kujdestarisë nga barnatoret dhe ShFarmK
1.4.5.2 kontaktimi me organet komunale për përpilimin e tyre
1.4.5.3 zbatimi i orareve në kontakt me komunitetin dhe qeverinë

A i kemi identifikuar në mënyrë të suksesshme aktivitetet për të realizuar qëllimet e

projektit? Aktivitetet janë mirë të definuara po qe se përmbushin karakteristikat:
MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.
E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 11

FAQJA PROJEKTI: MENAXHERI

WBS “PË RMIRËS IM I I SHËRBI MEVE
FARMACEUT IKE ”
nr.i karakteristikat:
aktivitetit përshkrimi i aktivitetit 1 2 3 4

1.1.1 hartimi i planit për mbik e kontroll të barnatoreve Y Y Y Y

1.1.2 rritja e numrit të inspektorëve pranë AKPM Y Y N Y
1.1.3 informimi dhe sensibilizimi i popullsisë barnator Y Y Y Y
1.2.1 vendosja e bashkëpunimit i MSH me shërb dog Y Y Y Y
1.2.2 trajnimi i punonjësve në AKPM për kontr dhe hul Y Y N Y
1.2.3 vënia në jetë e IKHB(instituti për kon e hulumtim Y Y Y Y
1.2.4 analizat mbi garantimin e cilsisë e sigurisë së bar Y Y Y Y
1.3.1. hartimi i listës së barnave esenciale Y Y Y Y
1.3.2 sigurimi i përd të drejtë, sig& në sasi adek i b - e Y Y Y Y
1.3.3 informimi i popullatës për barna esenciale Y Y Y Y
1.4.1 përshkrimi i punëve për çdo qëllim nga farmacisti Y Y Y Y
1.4.2 aplikimi i përkujdesjes mbi pacientin sipas prakti Y Y Y Y
1.4.3 aplikimi i menaxhimit me barnat e barnatoren Y Y Y Y
1.4.4 formimi i seksioneve për ZHEVP e barnat komu Y Y Y Y
1.4.5 rregullimi i orareve të kujdestarisë në të gjitha Y Y Y Y
barnatoret në kontakt me komunat

1. gjendja/kryerja e matshme
2. fillimi dhe përfundimi të definuara mirë
3. koha/shpenzimet lehtë të matshme
4. vlersim i menaxhuar, i matshëm i integrushëm
e i pavarur

Përgaditi:

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 12

Aprovoi:

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 13

P REZ AN TI MI HI ERA RKI K I P ROJE KT I (WO RK BRE AKD OWN ST RU CT UR E ) W BS

për mi rësi mi i shër bi mev e fa rm aceu ti ke

_______ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________

rilicencimi i të gjitha sigurimi i kontrollit sigurimi i barnave hyrja e aplikimi i PMB

barnatoreve sipas cilësor te barnave esenciale sipas dhe PF siaps
standardeve të nevojave te popullate standardeve
njohura ndërkombtare
_________ ___________ _____________ ____________ _ _______ ____________ ________

hartimi i rritja e nr informimi bashk i trajnimi i vënia në analizat përshkrimi aplikimi menaxhim formimi rregullimi
planit për të dhe MSH me pun të jete e për cilësi i punve ipërkujdes i i farm iseksione orarekuj
mbikqyrj inspektorë sensibilizi shër dog AKPM IKHB e siguri _____________ _____ për cdo jes për me barna ve per ZH destakuj
ve mi pacientin

hartimi i përd dr informimi i

shpallje konkurs informimi - bashkpuni m i M SH m e doga listës së adekuat i pop
konkursikoko - i nspekt e AKP M me k omu mal bar esen b esen
intervistimi intervistim publikim
zgjedhja zgjedhja
- se lek sion im i
hart AAAAAKPM
- për cakt i t rajn
përpilim punësim - mba jt ja e tra j -ka rtelat - afi shi mi i l is tës në
hart
izgjedhj barnatore( në konkursikoko
Q MF, Punk te)
-lis ta e b të i mp -defek turat - negoc M SH, m jek per
ra ciona li zi m te k onsum im it te bar
- zg jedhja e mena xheri t - kontro ll i i s er ive -d is tr ibui mi ko rrekt
- se lek sion im i i fa rm - dokumenta cion i
- fi lli mi i punës -anal iz at laborato ri ke

-seleksionimi i mj e far
-përpilimi i listës
-aprovimi nga MSH

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr. E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 14

- k oh ëzg ja tj a e a kt iv it et eve-

se sa kohë është e nevojshme për të kompletuar projektin në tërësi, për secilin aktivitet do
të tregojmë kohën optimistike, më reale, pesimistike dhe kohën e pritur.
Koha e pritur llogaritet si mesatare e ponderuar e kohës optimistike, reale dhe pesimistike të
kryerjes së aktiviteteve. Koha optimistike dhe pesimistike kanë peshën specifike 1, koha më
reale 4.
Koha e pritur llogaritet me formulën: E = O + 4M + P/6
Nese e marrim në mënyrë të përgjithësuar duke u bazuar në objektiva (jo në secilin
aktivitet). Kështu, për 3 objektivat e para koha optimistike është 6 muaj, ajo e matshme 7
muaj, ndërkaq pesimistike 8 muaj – nga kjo del se E=6+4x7+8/6=6+28+8/6=42/6=7, pra
koha e pritur është 7 muaj. Për objektivën e 4- të koha optimistike 11 muaj, e matshme 12
muaj ajo pesimistike 13 muaj- nga del se E=11+4x12+13/6=11+48+13/6=72/6=12, pra koha
e pritur për objektivën e fundit është 12 muaj.

-rrj ed ha e a kti vi te tev e t ë pr oj ekt it -

bëhet përcaktimi për secilin aktivitet se cilin duhet përfunduar para fillimit të ndonjë aktiviteti
tjetër, pastaj në bazë të ndërvartësisë së aktiviteteve, rrjedhës së tyre logjike bëhet diagrami
rrjetor.

aktiviteti përshkrimi i aktivitetit aktivieti

paraprak
A. hartimi i planit për mbik e kontroll të barnatoreve -
B. rritja e numrit të inspektorëve pranë AKPM A.
C. informimi dhe sensibilizimi i popullsisë barnator A,B
D. vendosja e bashkëpunimit i MSH me shërb dog A,B,C.
E. trajnimi i punonjësve në AKPM për kontr dhe hul D
F. vënia në jetë e IKHB(instituti për kon e hulumtim E
G. analizat mbi garantimin e cilsisë e sigurisë së bar E,F
H. hartimi i listës së barnave esenciale F
I. sigurimi i përd të drejtë, sig& në sasi adek i b - e H
J. informimi i popullatës për barna esenciale I
K përshkrimi i punëve për çdo qëllim nga farmacisti J
L. aplikimi i përkujdesjes mbi pacientin sipas prakti K
M. aplikimi i menaxhimit me barnat e barnatoren K,L

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 15

N. formimi i seksioneve për ZHEVP e barnat komu M.

O. rregullimi i orareve të kujdestarisë në të gjitha barnatoret në O
kontakt me komunat

- vl er ësi mi i k oh ës s ë ak ti vi te tev e-

i gjithë projekti me të tëra aktivitetet duhet të realizohet e të përfundoj ashtu siq e kemi
paraparë për një vit (koha më pesimistike , pra maksimumi i përfundimit të projektit është15
muaj)- nga 15 qershor 2005 deri më 15 qershor 2006

përm irës im i i shërb im eve f ar mace ut ike koha në ditë

akt
ivit O
përs hkri mi i ak tiv it et it M P E
A hartimi i planit për mbikqyrje e kontroll të barnatoreve 30 45 60 45
B rritja e numrit të inspektorëve pranë AKPM 60 75 90 75
C informimi dhe sensibilizimi i popullsisë per barnatore 30 45 60 45
D vendosja e bashkëpunimit i MSH me shërb doganore 15 3O 45 30
E trajnimi i punonjësve në AKPM për kontroll dhe hulum 75 90 105 90
F. vënia në jetë e IKHB(instituti për kontroll e hulumtim) 90 120 150 120
G analizat mbi garantimin e cilsisë e sigurisë së barnave 90 120 150 120
H hartimi i listës së barnave esenciale 15 30 45 30
I. sigurimi i përd të drejtë, sig& në sasi adek i barnave es 45 60 75 60
J. informimi i popullatës për barna esenciale 45 60 75 60
K përshkrimi i punëve për çdo qëllim nga farmacisti 90 120 150 120
L. aplikimi i përkujdesjes mbi pacientin sipas prakt nderk 90 120 150 120
M aplikimi i menaxhimit me barnat e barnatoren 15 30 45 30
N formimi i seksioneve për ZHEVP e barnat komu 15 30 45 30
O rregullimi i orareve të kujdestarisë në të gjitha barnatoret në 15 30 45 30
kontakt me komunat

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 16

Legjenda:

O Koha Optimale
M Kohamë reale
P Koha Pesimiste
E Koha e Matur (e pritur)

- vl er ësi mi i s hp enz im ev e t ë a kt iv it et eve-

shpenzimet e parapara që do bëhen për aktivitetet e projektit duke përfshirë qoftë

shpenzimet e punës qoftë materiale dhe të gjitha shpenzimet direkte e indirekte janë si
vijon:

ak
përshkrimi i aktivitetit shpenzimet
A hartimi i planit për mbikqyrje e kontroll të barnatoreve 5,000.00 €
B rritja e numrit të inspektorëve pranë AKPM 75,000.00 €
C informimi dhe sensibilizimi i popullsisë per barnatore 10,000.00 €
D vendosja e bashkëpunimit i MSH me shërb doganore 50,000.00 €
E trajnimi i punonjësve në AKPM për kontroll dhe hulum 100,000.00 €
F. vënia në jetë e IKHB(instituti për kontroll e hulumtim) 150,000.00 €
G analizat mbi garantimin e cilsisë e sigurisë së barnave 200,000.00 €
H hartimi i listës së barnave esenciale 15,000.00 €
I. sigurimi i përd të drejtë, sig& në sasi adek i barnave es 280,000.00 €
J. informimi i popullatës për barna esenciale 35,000.00 €
K përshkrimi i punëve për çdo qëllim nga farmacisti 50,000.00 €
L. aplikimi i përkujdesjes mbi pacientin sipas prakt nderk 100,000.00 €
M aplikimi i menaxhimit me barnat e barnatoren 100,000.00 €
N formimi i seksioneve për ZHEVP e barnat komu 200,000.00 €
O rregullimi i orareve të kujdestarisë në të gjitha barnatoret në 30,000.00 €
kontakt me komunat

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 17

PRE ZA NT IM I H IE RAR KI K I SHP ENZ IM EV E P ËR P ROJE KT IN

për mi rësi mi i shër bi mev e fa rm aceu ti ke

1 3 50 0 00 .0 0 €
_______ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________ ____________

rilicencimi i të gjitha sigurimi i kontrollit sigurimi i barnave hyrja e aplikimi i PMB

barnatoreve sipas cilësor te barnave esenciale sipas dhe PF siaps
standardeve të nevojave te standardeve
90,000.00 € 500,000.00 € 280,000.00€ 480,000.00 €

_________ ___________ _____________ ____________ _ _______ ____________ ________

bashk i trajnimi i vënia në analizat
hartimi i rritja e nr informimi MSH me pun të jete e për cilësi përshkrimi përkujdesj menaxhim edukimi i rregullimi
planit për të dhe shër dog AKPM IKHB e siguri i punve a për i i farm vazhd oraret e
inspektorë sensibilizi për cdo pacientin me barna profesion
mbikqyrj ve
50,000,00 100,000.00 150,000.00 200,000.00
mi
kujdese
5,000.00 75,000.00 10,00 0.00 50,000.0 100,000.0
100,000.0 200,000,0 30,000.0

shpallje konkurs hartimi i përd dr informimi i

informimi - bashkpuni m i M SH m e doga
konkursikoko listës së adekuat i pop
intervistimi intervistim publikim - i nspekt e AKP M me k omu mal bar esen b esen
zgjedhja zgjedhja
hart hart - se lek sion im i 15,000.00 230,000.00 35,00 0.00
përpilim punësim - për cakt i t rajn
izgjedhj hart konkursikoko - m bajt ja e tra j -k arte lat - afi shi mi i l is tës në
barnatore( në Q MF, Punk te)
- lis ta e b të imp -defekturat -neg MSH, mj ek pr
ra ciona l te kons te ba rnave
- zg jedhja e mena xheri t - kontro ll i i s er ive - di st ribu im i k or rekt
- se lek sion im i - dokumentac ion i
- fi lli mi i punës -anal iz at laborato ri ke

-seleksionimi i mj e far
-përpilimi i listës
-aprovimi nga MSH

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr. E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 18

- i den ti fiki mi i ak ti vi te tev e kr it ik e-

metoda e rrugës kritike bën të mundur ekonomizimin e kohës si një faktorë shumë i
rëndësishëm për realizimin e projektit. Ajo mundëson identifikimin e aktiviteteve kritike
(aktiviteteve të cilat nuk kanë rezervë kohore në aspektin e afatit të kryerjes së tyre, nuk
kanë tolerancë për shtyrjen e tyre), pra në të cilat nuk guxojmë të vonohemi ngase do të
shtyhet realizimi i tërë projektit.
-resurset dhe koha më e hershme e fillimit & përfundimit të aktiviteteve;
-resurset dhe koha më e vonshme e fillimit & përfundimit të aktiviteteve
për identifikimin e aktiviteteve kritike matet rezerva kohore në mes të aktiviteteve, ndërmjet
përfundimit më të hershëm dhe përfundimit më të vonshëm. Ato aktivitete që nuk kanë
rezervë kohore janë aktivitete kritike në të cilat nuk guxojmë të vonohemi sepse do të
shtyhet tërë projekti

- p ro je kt p ro poz im i -
përfshin hapin e fundit në fazën e planifikimit të projektit që paraqet ndryshimet ndryshimet
(kalimet) prej planifikimit (definimi dhe plani) deri te implementimi (organizimi, kontrolli dhe
mbyllja). Është bazë mbi të cilin mbështetet projekti dhe ku përfshihen:
- emri i projektit
- emri i menaxherit
- përshkrimi i aktiviteteve
- orari (programi)
- buxheti i projektit
- shpenzimet e nenvlerësuara të projektit
- shpenzimet e mbivlerësaura të projrktit
- të hyrat dhe shpenzimet e llogaritura

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr.

E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
 PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 19

PARAQITJA GRAFIKE E RRJEDHËS SË AKTIVITETEVE

_ 0 45 ___NN 45 120
___ 120 _____________
165
A 45 B 75 C 45
0 45 95 170 225 270
300
___________330
M
_ 0 ___30 __120 180
__________ 30 330
start 30 120 180 300 360
D E F G 300 330 O _ end
30 90 60 120 _ N 30 __ 30
270 330
0 30 30 90
_ H 30 __ I 60 ___30 J
150
60 ___________
0 30 90 150 210 270

0 120 120 240

_ K 120 ____ L 120 __________________
0 120 150 270

rruga kritike (rruga më e gjatë nëpër rrjet)-rrjedha e aktiviteteve nëpër të; koha më e hershme e
fillimit dhe përfundimit dhe koha më e vonshme e fillimit dhe përfundimit të aktiviteteve

D+E+F+G+M+ O = 30+90+60+120+30+30= 360 dite (12 muaj) rruga kritike

MENAXHIMI I PROJEKTEVE prof.dr. E.Kutllovci

prof.dr. M.Mustafa
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 20

 IMPLEMENTIMI i projektit është pjesa e dytë e menaxhimit të projekteve që fillon me formimin e

ekipit të projektit e vazhdon me caktimin e kohës dhe pakove të punës (dhënien e detyrave).
İmplementimi i projektiti fillon si rregull vetëm nëse aprovohet propzimi i projektit.
⌠në këtë rast ekipi (bordi) i zgjedhur profesional nga MSH, ShFarmK, AKPM dhe Barnatoret Publike⌡
në këtë fazë përfshihen:organizimi, kontrolli dhe përfundimi i projektit.

 organizimi i projektit

suksesi i zbatimit dhe përfundimit të projektit varet nga ajo se sa do të jenë të suksesshëm menaxheri i
projektit dhe ekipi apo stafi profesional që do t’a implementojnë atë, kështu krijimi i një ekipi efektiv do
ishte më me rëndësi.
⌠në këtë rast ekipi (bordi) i zgjedhur profesional nga MSH, ShFarmK, AKPM dhe Barnatoret Publike⌡
 determinimi i nevojave për personel
- zgjedhja e menaxherit të projektit – menaxheri i projektit zgjedhet nga rradhët e Minsistrisë së
Shëndetësisë- gjegjësisht nga AKPM i cili doemos do të ketë, kualifikim të lartë në fushën e farmacisë,
përvojë në udhëheqje dhe aftësi te verifikuara menaxheriale
- zgjedhja e ekipit të projektit -
...sipas qëllimeve dhe aktiviteteve të projektit
...sipas detyrave që kërkohen në secilën fazë
menaxheri i projektit do të zgjedh përveq farmacistëve me përvojë edhe mjek që do ndihmojnë në
përpilimin e listës esenciale të barnave, por i gjithë ekipi duhet të jetë nga stafi udhëheqës i Divizionit
farmaceutik-MSH apo i AKPM dhe barnatoreve publike, drejtues të Shoqatës e Asociacionit farmaceutik
që njohin mirë situatën e farmacisë dhe kanë eksperiencë;
përveq aftësive profesionale e menaxheriale të personelit në institucionin ku zhvillohet projekti (MSH),
vlejnë edhe aftësia komunikuese, fleksibiliteti, kompetenca, roli kritik e harmonia mes tyre në punën
ekipore
 organizimi dhe vendosja e projektit
selia e projektit – interaksion i ekipit dhe ndërlidhje funksionale me institucionin
 organizimi i ekipit të projektit
bëhet pasi që zgjedhet menaxheri i projektit i cili pastaj organizon ekipin e projektit në punë dhe detyra të
parapara sipas aktiviteteve të projektit
- farmacist të kualifikuar pranë AKPM
- farmacist të specializuar për KHB
- menaxher të barnatoreve publike dhe barnatore qendrore në QKU
- përfaqësues ët Shoqatës dhe Asociacionit
- mësimdhënës të fakultetit
 përcaktimi i detyrave
menaxheri i projektit bën pakot e detyrimeve, përcakton dhe jep përgjegjësi për secilin për
përmbushje të detyrave dhe obligimeve për realizimin e qëllimeve të projektit.
përgjegjësi e përkufizuar ; afati, buxheti e resurset për çdo pako

 kontrolli i projektit
Arijeta N.STANOVCI
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 21

kjo pjesë e fazës së implementimit të projektit përcakton dhe korrigjon diferencën ndërmjet rezultateve të
arritura dhe atyre të planifikuara.
 Stili i menaxhimit – për udhëheqje efektive, sinergji motivim dhe kurajo për arritjen e objektivave/qël-
limeve drejt përmirësimit të shërbimeve farmaceutike.
- kur të fillosh të mendosh për përfundimin
- vënia e gjërave prioritare në vend të parë
- të mendohet si fitues dhe të kërkohet sinergji
menaxheri i këtij projekti duhet në rradhë të parë t’a njohi mirë dhe për së afërmi lëminë e farmaceutikës,
situatën në të cilën gjendet sot farmacia në Kosovë, t’i përcaktoj mirë qëllimet prioritare të projektit si dhe
të ketë aftësi menaxheriale të verifikuara. Duhet të zbatoj sistemin e caktuar të informimit për të ndjek
progresin aktual dhe për të krajhasuar atë me progresin e planifikuar në aspektin e kohës, buxhetit dhe
specifikave të parapara të projektit dhe ndërmarjen eventuale të hapave korrigjues.
Puna e menaxherit të projektit do të mbikqyret nga Divizioni Farmaceutik dhe AKPM , pra do të
kontrollohet në mënyrë permanente nga Ministria e Shëndetësisë.
Menaxheri i projektit do të raportoj vazhdimisht MSH por edhe do të ketë njëkohësisht:

 raportime të ndërsjella mes institucioneve për aktivitetet dhe detyrat e tyre; - raportimi nga Instituti e
doganat në MSH dhe anasjelltas , i barnatoreve në MSH, i AKPM si dhe Asociacionit e Shoqatës në
Divizionin Farmaceutik gjegjësisht në MSH por gjithnjë këto duke ruajt kohezionin, evituar kriticizmin
e tepruar dhe kërcënimet.
 shqyrtime në ndryshimet eventuale në planifikim dhe resurse
 raportime mbi gjendjen dhe progresin e projektit, variancën nga plani, dhe ndërrmarja e aksioneve
korrigjuese
 revizioni – plani i projektit do vlerësohet e rishikohet secilën 15 ditësh apo muaj nga menaxheri i pro-
jektit dhe bordi mbikqyrës i MSH dhe në bazë të raporteve mbi realizimin e planit, pakove të de-
tyrave dhe të afateve të realizimit do të mund të rishikohet plani mbi projektin
 ndryshimet - të gjitha ndryshimet eventuale në ecurinë, buxhetin dhe karakteristikat e
projektit të cilat do t’i kërkojë menaxheri, duhet të aprovohen paraprakisht nga ana
e MSH e cila është institucion përgjegjës i projektit

╣ në bazë të afateve të parapara dhe sipas kritereve të caktuara menaxheri do të bëjë kontrollin e
kryerjes së punëve ku secili që është përgjegjës për punën e caktuar qoftë në Ministri, Barnatore,
Shoqatë apo Asociacion japin raporte periodike për çdo muaj. Këto raporte do analizohen dhe do
propozohen masat e nevojshme nëse paraqitet nevoja, pra në rast devijimesh ╠

 përfundimi i projektit

 aprovimi i projektit
 dokumentimi i përfundimit të projektit
 pranimi i projektit dhe shpërndarja e saj nga MSH
 përgatitja e raportit final ku matet performanca e projektit

Arijeta N.STANOVCI
PËRMIRËSIMI I SHËRBIMEVE FARMACEUTIKE NË KOSOVË 22

(sa mund të jetë rezultati i pritur ndaj 4 objektivave që janë paraparë dhe a janë arritur qëllimet
brenda afatit kohor dhe buxhetit të paraparë dhe të përcaktuar nga MSH)
 revizioni – rishikimi global i projektit për ndryshime apo përmirësime eventuale.

Realizimi i objektivave/qëllimeve të këtij projekti padyshim do të çoi drejt një sistemi

farmaceutik me standarde ndërkombëtare.

Suksesi i përmirësimit dhe zhvillimit të shërbimeve

farmaceutike dhe farmacisë në përgjithësi fillon dhe
mbaron me çdo farmacist që punon me ndërgjegje dhe
humanitet.

referencat:
1. Mustafa, M prof.dr. : “Menaxhmenti i projekteve investive”, Prishtinë,
1997
2. Weiss, Joseph W. & Wyssocki, Robert K.: “ 5 – Phase Project
Management A practical planning & Implementation Guide”,
CEU, Budapest

Arijeta N.STANOVCI