Reforma Si Zbrojnych Francji

Waldemar Kozicki

Reform Si Zbrojnych Francji rozpoczto bezporednio po zatwierdzeniu przez

prezydenta Nicolasa Sarkozyego Biaej Ksigi o Obronie i Bezpieczestwie
Narodowym. W dokumencie tym dokonano oceny stanu si zbrojnych oraz
wytyczono kierunki ich rozwoju na najblisze lata. Byy one inspiracj do dziaania, nie tylko dla samego ministra obrony narodowej, ale rwnie dla caego rzdu pod kierownictwem Franois Fillona. Obecna edycja Biaej Ksigi,
w odrnieniu od swoich poprzedniczek, po raz pierwszy w historii Francji
traktuje bezpieczestwo narodowe w sposb kompleksowy. Takie podejcie do
problematyki obronnej umoliwio uwzgldnienie wszystkich podmiotw odpowiedzialnych za obronno pastwa i jednoczenie ustalenie konkretnych
zada w tym zakresie.

Zwycistwo Nicolasa Sarkozyego w wyborach prezydenckich we

Francji w 2007 r. zapocztkowao gruntown przebudow pastwa, polegajc na wprowadzeniu rwnolegych reform we wszystkich sferach ycia
politycznego i gospodarczego kraju. Nowy prezydent otrzyma od spoeczestwa kredyt zaufania w postaci 53,06 proc. otrzymanych gosw na
wprowadzenie w ycie wszystkich zobowiza przedstawionych w czasie
kampanii wyborczej. Niezwocznie po wygranych wyborach prezydent
zobowiza premiera Franois Fillona i jego ministrw do wprowadzenia
zapowiedzianych zmian w pastwie. Z uwagi na fakt, e prezydent zgodnie z art. 15 konstytucji jest szefem si zbrojnych (SZ)1, zmiany te objy
swoim zasigiem rwnie SZ Francji, ktrych proces przebudowy rozpocz si 17 czerwca 2008 r., w dniu opublikowania Biaej Ksigi o Obronie
i Bezpieczestwie Narodowym2. Ksiga ujmuje bezpieczestwo narodowe
w sposb kompleksowy, wykraczajc po raz pierwszy poza tematyk obrony militarnej.

La Constitution du 4 octobre 1958, http://www.legifrance.gouv.fr/html/constitution/constitution2.

htm#titre2 (dostp: 12 lipca 2011 r.).
2
Le Livre Blanc sur la dfense et la scurit nationale, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.
fr/information/les_dossiers_actualites_19/livre_blanc_sur_defense_875/index.html (dostp: 12 lipca
2011 r.).

241

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

Ostatnie wydanie Biaej Ksigi o Obronie3 miao miejsce w 1994 r. Jej

poprzedniczka ukazaa si w 1972 r. Pierwsza Biaa Ksiga ujmowaa strategi bezpieczestwa Francji po opuszczeniu przez ni zintegrowanej struktury wojskowej NATO. Druga dostosowywaa strategi bezpieczestwa
Francji do rodowiska bezpieczestwa koca ubiegego wieku. Od tego czasu wiat uleg gbokim przeobraeniom. Obecna Biaa Ksiga o Obronie
i Bezpieczestwie Narodowym (poprzednia zatytuowana zostaa Biaa
Ksiga o Obronie) odnosi si do wyzwa i zagroe obecnego rodowiska
bezpieczestwa i w odrnieniu od poprzednich dokumentw ujmuje bezpieczestwo narodowe w sposb kompleksowy, tzn. taki, w ktrym bezpieczestwo jest ksztatowane przez wiele podmiotw, m.in. przez obywateli.
Francja ocenia, e gwnym czynnikiem majcym wpyw na bezpieczestwo jest globalizacja, w tym szybko postpujca wymiana informacji,
moliwo szybkiego przemieszczania si ludzi oraz warunki ekonomiczne
i polityczne. Wszystkie te czynniki spowodoway, e sytuacja na wiecie nie
zostaa okrelona jako bardziej niebezpieczna, lecz jako mniej przewidywalna i stabilna. Dotyczy to bezporednich zagroe zarwno dla bezpieczestwa kraju, jak i bezpieczestwa Unii Europejskiej, ktre mog nadej m.in.
z Bliskiego Wschodu lub krajw objtych konfliktami w Azji. Najwiksze
zagroenie dla Francji stanowi: terroryzm, rakiety balistyczne, ataki informatyczne oraz zagroenia sanitarne i ekologiczne spotgowane degradacj
biosfery. Francja nie wyklucza te, e jej terytorium moe zosta zaatakowane oraz bierze pod uwag udzia w wojnie o szerszym zasigu wsplnie
z krajami Europy lub innymi sojusznikami.

BIAA KSIGA (5 FILARW STRATEGII BEZPIECZESTWA)

Bia Ksig o Obronie i Bezpieczestwie Narodowym opracowaa
Komisja, ktrej skad wyznaczy swoim dekretem prezydent Francji 30 lipca
2007 r. Prace Komisji byy realizowane w siedmiu grupach roboczych:
ocena zagroe midzynarodowych bezpieczestwa Francji w perspektywie 15 lat;
sojusze i midzynarodowy system bezpieczestwa, Sojusz Pnocnoatlantycki, Unia Europejska, Organizacja Narodw Zjednoczonych i porozumienia obronne;
3

Le Livre Blanc sur la dfense et la scurit nationale, poprzednie wydanie Biaej Ksigi obejmowao tylko i wycznie problematyk obrony bez bezpieczestwa narodowego, http://mjp.univ-perp.fr/
defense/lb1994.pdf (dostp: 12 lipca 2011 r.).

242

SIY ZBROJNE

cele polityki obrony i bezpieczestwa narodowego, bezpieczestwo cywilne, zadania SZ, wyzwania strategiczne uwzgldniajce nowe potrzeby
w obszarze bezpieczestwa;
polityka przemysowa, badania i rozwj oraz gospodarka obronna;
obrona, bezpieczestwo i spoeczestwo, rola parlamentu, ksztacenie
modziey, polityka informacyjna i komunikacyjna, polityka rezerw osobowych, konsekwencje uzawodowienia SZ, relacje z przedsibiorstwami,
ochrona i bezpieczestwo cywilne, pami i spucizna;
organizacja wadzy publicznej: Ministerstwo Obrony, funkcje bezpieczestwa narodowego, organizacja terytorialna, organizacja ministerstw,
rozpoznanie, zdolnoci w zarzdzaniu kryzysami oraz ochrona i bezpieczestwo cywilne;
polityka zarzdzania zasobami ludzkimi w wymiarze obrony i bezpieczestwa.
Komisja Biaej Ksigi przeprowadzia 40 publicznych przesucha ekspertw z rnych dziedzin. Na potrzeby prac Komisji utworzono specjaln stron internetow, na ktrej forach wypowiedziao si ok. 25 tys. internautw.
Wstpne wyniki prac Komisji Biaej Ksigi przedstawiono do konsultacji
komisjom parlamentarnym. Rezultatem wykonanych prac byy: raport dotyczcy postpu prac, przedoony prezydentowi pod koniec 2007 r., oraz Biaa
Ksiga, przesana do zatwierdzenia prezydentowi w marcu 2008 r. Oficjalnej
prezentacji Biaej Ksigi dokona prezydent N. Sarkozy 17 czerwca 2008 r.
Biaa Ksiga obejmuje rozdziay zatytuowane:
1. Od globalizacji do strategii bezpieczestwa narodowego.
2. Europejskie i midzynarodowe ambicje Francji.
3. Nowa strategia dziaania (rozdzia dotyczcy wojska, policji, andarmerii
oraz zasobw cywilnych).
4. Dynamika reformy.
Jak wspomniano, w Biaej Ksidze o Obronie i Bezpieczestwie Narodowym dokonano analizy prawdopodobnego rozwoju sytuacji strategicznej w perspektywie najbliszych 15 lat. Zdefiniowano w niej 5 zasadniczych
filarw strategii bezpieczestwa narodowego4. Filary te bd ewoluoway,
adaptujc si do zmieniajcej si sytuacji, co w konsekwencji bdzie miao wpyw na aktualizacj zapisw Biaej Ksigi, ktra bdzie si odbywaa
przed kadym nowym cyklem planowania obronnego, tj. co 4 lata.
4
Dfense et la scurit nationale, Le Livre Blanc, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.fr/
IMG/pdf/livre_blanc_tome1_partie1.pdf, s. 151-159 (dostp: 12 lipca 2011 r.).

243

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

I filar: wiedza i przewidywanie (la connaissance et lanticipation) to priorytety w strategii francuskiej. Gwarantuj one autonomi w podejmowaniu
decyzji i pozwalaj na zachowanie inicjatywy strategicznej. W tym obszarze
chodzi o to, aby wyposay decydentw politycznych, wojskowych i osoby
odpowiedzialne za bezpieczestwo pastwa w wiedz pochodzc z wielorakich rde, ktra pozwoli im podejmowa, optymalne decyzje w okrelonym miejscu i czasie. Filar ten obejmuje 4 obszary:
rozpoznanie (zwikszenie zasobw kadrowych w subach specjalnych
o 700 osb) w zakresie zwalczania terroryzmu, proliferacji, przestpczoci zorganizowanej, szpiegostwa i ingerencji ekonomicznej. Dziaania
w tej dziedzinie bd skoordynowane midzy poszczeglnymi subami
i ministerstwami. Uprawnione instytucje bd korzystay z najnowszych
osigni techniki, m.in.: satelitw obserwacyjnych MUSIS, nasuchu
CERES, bezzaogowych rodkw latajcych o zasigu strategicznym
i taktycznym oraz systemw walki elektronicznej. Francja jest wacicielem satelitw HELIOS 2 oraz posiada podpisane porozumienia o wymianie informacji w zakresie zobrazowania powierzchni Ziemi z Niemcami
i Wochami;
znajomo potencjalnych teatrw dziaa oraz niezbdne dane dla systemw uzbrojenia bd zabezpieczone przez: Oglnowojskowe Centrum
Geograficzne, Oglnowojskowe Centrum Wsparcia MeteorologicznoOceanograficznego, program GEOD 4D i europejski system Galileo.
Program OMEGA pozwoli na jednoczesny odbir sygnaw z systemu
europejskiego i amerykaskiego GPS;
przewidywanie potencjalnych zagroe ich analiza i waciwa ocena
zostan zapewnione przez odpowiednie przygotowanie kadr, w tym attachs obrony. Ministerstwo Obrony zintensyfikuje dziaania zmierzajce
do waciwego wykorzystania w tym zakresie geostrategii, geopolityki,
nauk spoecznych, ekonomicznych i bada;
zarzdzanie informacj, ktre zagwarantuje autonomi strategiczn opart na waciwej weryfikacji informacji, ich ochronie i bezpiecznym przekazie ze szczeglnym uwzgldnieniem rodkw cznoci satelitarnej.
II filar: odstraszanie nuklearne (dissuasion nucleaire) jest fundamentem strategii, ktry gwarantuje bezpieczestwo i niepodlego kraju. Jego
gwnym celem jest zapobieenie agresji innego pastwa skierowanej na
ywotne interesy Francji. Wiarygodno odstraszania nuklearnego polega
na tym, e szef pastwa dysponuje niezalenymi i adekwatnymi rodkami,
ktre mog by uyte w zalenoci od rozwoju sytuacji. W skad rodkw
244

SIY ZBROJNE

odstraszania nuklearnego wchodz rakiety balistyczne przenoszone drog

morsk i rakiety powietrze-ziemia wchodzce w skad komponentu lotniczego. Francja zachowa te rodki w swoim arsenale tak dugo, jak dugo
bd one niezbdne do zapewnienia bezpieczestwa kraju. W obszarze tym
kontynuowana bdzie rozpoczta przed 10 laty modernizacja 4 nuklearnych okrtw podwodnych (SNLE), polegajca na wyposaeniu ich w rakiety midzykontynentalne M51 z gowicami nuklearnymi TN 75, ktre
od 2015 r. zastpione zostan przez nuklearne gowice oceaniczne (TNO)
o dalszym zasigu.
Komponent lotniczy wyposaony zostanie w samoloty Rafale ze zmodernizowanymi rakietami powietrze-ziemia redniego zasigu (ASMPA),
wyposaonymi w gowice nuklearne przenoszone drog powietrzn
(TNA), ktre wsplnie z samolotami Mirage 2000N bd stanowiy silny
element odstraszania. Wsparcie komponentu lotniczego zabezpieczone zostanie poprzez wielofunkcyjny samolot tankowania i transportu (MRTT).
Jednoczenie Francja bdzie podejmowaa rnego rodzaju inicjatywy
rozbrojeniowe, w tym bdzie szczeglnie aktywna w zakresie zwalczania
proliferacji broni nuklearnej, biologicznej i chemicznej oraz rodkw ich
przenoszenia.
III filar: ochrona (protection) zasadniczym celem tego obszaru jest
ochrona obywateli i terytorium Francji, umocnienie wizw midzy spoeczestwem a instytucjami pastwowymi, usprawnienie funkcjonowania
systemu zarzdzania kryzysowego oraz szybka reakcja wadzy publicznej na
zaistnia sytuacj. Poprawiana bdzie skuteczno szybkiej reakcji wadzy
publicznej w razie pojawienia si duego kryzysu w kraju. Zostan podjte
wysiki zmierzajce do wzmocnienia orodkw reagowania kryzysowego.
Skonsolidowane zostan struktury organizacyjne, planowania i kierowania operacjami bezpieczestwa wewntrznego i bezpieczestwa cywilnego.
Wzronie rola wsppracy wojskowo-cywilnej w terenie.
Zwraca si rwnie uwag na ewolucj zagroe, zwaszcza terrorystycznych. W obszarze tym chodzi o: rozwj metod i rodkw dozoru terytorium
w wymiarze ldowym i morskim, w wymiarze przestrzeni powietrznej i kosmicznej, rozwj zdolnoci szybkiego reagowania na zaistnia sytuacj oraz
wprowadzenie nowych zasad komunikacji, informowania i ostrzegania spoeczestwa przed zagroeniem. Odpowiednie zadania w tym zakresie postawiono strukturom bezpieczestwa wewntrznego, cywilnego i siom zbrojnym. Siy zbrojne w razie kryzysu o wikszym wymiarze wydziel w cigu
kilku dni 10 tys. onierzy, ktrzy zapewni bezpieczestwo wraliwych w245

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

zw i drg komunikacyjnych oraz punktw granicznych. Ponadto dziaania

wadz mog by wsparte rodkami lotniczymi, inynieryjnymi, suby zdrowia, ochrony przed broni nuklearn, radiologiczn, biologiczn i chemiczn (NRBC) oraz cznoci i logistyki.
Bezpieczestwo przestrzeni powietrznej bdzie zapewnione przez 6 patroli operacyjnych i 4 patrole wyspecjalizowane w walce ze rodkami powietrznymi o maych prdkociach przelotowych. Do zapewnienia bezpieczestwa kadej z trzech przestrzeni wd terytorialnych przygotowana
jest jedna fregata, dwa niszczyciele min i jeden samolot dozoru morskiego.
Dziaania wszystkich aktorw w przedmiotowym obszarze zostan zabezpieczone przez system cznoci nowej generacji SOCRATE NG od 2012 r.5.
IV filar: zapobieganie (prevention) konfliktom i interwencjom Biaa
Ksiga przewiduje koncentracj tego typu zdarze wzdu osi geograficznej: od Atlantyku, przez Morze rdziemne, Zatok Persk, a do Oceanu
Indyjskiego. O ta koresponduje z obszarami, gdzie interesy strategiczne
Francji i UE s najbardziej zagroone. Naley przy tym zwrci uwag na rosnce znaczenie Azji dla bezpieczestwa midzynarodowego. Jednoczenie
Francja utrzyma adekwatne zdolnoci do prowadzenia dziaa wzdu
wschodniego i zachodniego wybrzea kontynentu afrykaskiego oraz
w Sahelu, aby przeciwdziaa przemytowi i terroryzmowi. Dotychczasowe
umowy o wsppracy wojskowej Francji zostan zastpione umowami partnerskimi midzy UE a Afryk. W ramach tych umw rozmieszczone zostan odpowiednie siy i rodki SZ Francji w Afryce (baza w Zjednoczonych
Emiratach Arabskich) oraz rejonie Antyli i Gujany w celu zapewnienia bezpieczestwa Centrum Kosmicznemu Kourou oraz do zwalczania przemytu
narkotykw. Pododdziay andarmerii Narodowej i struktury bezpieczestwa cywilnego zostan wzmocnione w departamentach i wsplnotach zamorskich (DOM-COM).
V filar: interwencja (intervention) obejmuje zaangaowanie si i rodkw
militarnych oraz cywilnych do udaremnienia atakw na bezpieczestwo narodowe i wypenienia zobowiza midzynarodowych w przypadku wojny
lub kryzysu midzynarodowego. Zaangaowanie si moe przyj rne formy od uycia si specjalnych do operacji o duym nateniu. Interwencja
bdzie miaa bardzo czsto charakter wzmocnienia ochrony terytorium
pastwa, jednak Francja nie wyklucza wczenia si w wojn midzy pa5

Politique de dfense franaise, la programmation militaire 20092014, http://mjp.univ-perp.fr/defense/lpm2009.htm (dostp: 12 lipca 2011 r.).

246

SIY ZBROJNE

stwami trzecimi. Bdzie ona utrzymywaa odpowiedni format SZ, ktry pozwoli jej zabezpieczy swoje ywotne interesy. W razie wikszych operacji,
ktre bd realizowane w wymiarze midzynarodowym, Francja wydzieli
odpowiednio proporcjonalne siy i rodki do struktur dowdczo-sztabowych i operacyjnych. Francja posiada zdolnoci przerzutu strategicznego si
w rejon dziaa przeciwnika. W celu utrzymania odpowiedniej jakoci tych
si, wysiek modernizacyjny i wdroenie nowych programw zostan zrealizowane w dwch etapach w latach 2009-2014 i 2015-20206 i obejmowa
bd:
modernizacj rodkw walki powietrzno-ldowej;
uzupenienie niedoborw w transporcie strategicznym i taktycznym;
uzupenienie potrzeb w zakresie migowcw transportu taktycznego
modernizacj samolotw bojowych i okrtw rnego typu;
odtworzenie zapasw amunicji i innych rodkw;
wdroenie nowych systemw dowodzenia;
stworzenie narzdzi obrony przed atakami informatycznymi.

Francuskie SZ s przygotowane do prowadzenia nastpujcych operacji:

autonomicznej operacji specjalnej lub w ograniczonym wymiarze wielonarodowej polegajcej na uwolnieniu zakadnikw lub ciganiu sprawcw aktw terrorystycznych;
autonomicznej redniej operacji. takiej jak ewakuacja uchodcw w warunkach zagroenia lub punktowe dziaania odwetowe w wyniku ataku
na ywotne interesy kraju;
znaczcej operacji w wymiarze bilateralnym lub wielonarodowym, ktrej
celem jest utrzymanie lub przywrcenie pokoju;
duej operacji, znacznie oddalonej od terytorium narodowego w wymiarze sojuszniczym lub koalicyjnym.

Wyej wymienione operacje musz by poczone z innymi dziaaniami,

ktrych celem jest poprawienie bezpieczestwa kraju, rwnolegle do kryzysu uzasadniajcego uycie si poza granicami Francji. Ponadto, dla zachowania swobody dziaa, wydzielone siy powinny by w cigej gotowoci do
podjcia interwencji7.

Assembl Nationale, promet de loi relatif a la programmation militaire pour les anes 2009 a 2014,
http://www.assemblee-nationale.fr/13/projets/pl1216.asp (dostp: 12 lipca 2011 r.).
7
Le Livre Blanc sur la dfense et la scurit nationale, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.fr/information/les_dossiers_actualites_19/livre_blanc_sur_defense_875/index.html (dostp: 12 lipca 2011 r.).

247

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

AMBICJE FRANCJI W OBSZARZE WSPLNEJ POLITYKI

BEZPIECZESTWA I OBRONY UE
Ambicj Francji w obszarze Polityki Bezpieczestwa i Obrony, obecnie
Wsplnej Polityki Bezpieczestwa i Obrony (WPBiO), jest stworzenie z Unii
gwnego aktora w zakresie zarzdzania kryzysowego i bezpieczestwa midzynarodowego8. Zasadniczymi celami, wedug zapisw zawartych w Biaej
Ksidze, do osignicia w najbliszych latach przez UE s:
osignicie zdolnoci do interwencji na odlegym teatrze dziaa w sile
60 tys. onierzy i pracownikw wojska z udziaem komponentu lotniczego i morskiego na okres 1 roku;
osignicie zdolnoci do jednoczesnego kierowania dwoma lub trzema
operacjami utrzymania lub ustanowienia pokoju i innymi, mniej istotnymi, operacjami cywilnymi na rnych teatrach dziaa.
Wedug Francji Unia Europejska powinna dy do integracji niektrych rodkw obronnych, wzmocnienia europejskich zdolnoci planowania
i prowadzenia operacji wojskowych i cywilnych oraz pooenia wikszego
nacisku na rozwj europejskiego przemysu zbrojeniowego. Wsplne projekty realizowane przez Europejsk Agencj do spraw Uzbrojenia, w uzgodnieniu ze Sztabem Wojskowym Unii Europejskiej, poprawi unijne zdolnoci obronne. Zacienianie wsppracy odbdzie si nie tylko w obszarze
wsppracy przemysowej, ale rwnie w zakresie wsppracy strukturalnej
i operacyjnej. Wprowadzone zostan wsplne wymogi w dziedzinie uzbrojenia i wyposaenia si zbrojnych. UE musi si sta skutecznym organizmem
w zakresie ochrony swoich czonkw przed grocymi im niebezpieczestwami.
Francja kadzie rwnie nacisk na wspprac w wymiarze europejskim
obejmujc ochron obywateli poprzez:
zacienienie wsppracy w obszarze zwalczania terroryzmu i przestpczoci zorganizowanej;
wdroenie europejskich zdolnoci w zakresie obrony cywilnej;
koordynacj dziaa w zakresie obrony przed atakami informatycznymi;
zabezpieczenie dostaw nonikw energetycznych i surowcw strategicznych.

8
Dfense et la scurit nationale, Le Livre Blanc, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.fr/
IMG/pdf/livre_blanc_tome1_partie1.pdf, s. 81 (dostp: 14 lipca 2011 r.).

248

SIY ZBROJNE

Wbrew odczuciom niektrych analitykw i znawcw problematyki midzynarodowej aktywno Francji w obszarze WPBiO nigdy nie osaba.
Mona nawet zaryzykowa stwierdzenie, e zintensyfikowaa si w czasie
przewodnictwa w UE w II poowie 2008 r. W okresie tym Francuzi, zgodnie z zapisanymi w Biaej Ksidze wytycznymi, zachcali Europejczykw do
udoskonalenia swoich zdolnoci obronnych w zakresie9:
zdolnoci przerzutowych: zdecydowano o utworzeniu europejskiej floty
transportu lotniczego na bazie wsplnej jednostki si powietrznych wyposaonej w samoloty transportowe A400M oraz podjto problem modernizacji migowcw i szkolenia ich zag, a take wsppracy w zakresie europejskich zdolnoci powietrzno-morskich;
nadania priorytetu informacjom i europejskiemu rozpoznaniu kosmicznemu: podpisano porozumienia o realizacji programu zobrazowania
kosmicznego Ziemi MUSIS i przetwarzania danych satelitarnych przez
Europejskie Centrum Satelitarne;
poprawy ochrony si i podniesienia skutecznoci operacyjnej: w ramach
Europejskiej Agencji do spraw Uzbrojenia podpisano porozumienia
w sprawie realizacji nowego programu walki minowej, realizacji programu bezzaogowych rodkw dozoru oraz poczenia w sie istniejcych
systemw dozoru morskiego;
wsplnego ksztacenia kadr wojskowych: rozpoczto wymian modych oficerw midzy europejskimi wyszymi szkoami wojskowymi
(ERASMUS).
W czasie francuskiego przewodnictwa w Radzie UE czonkowie Unii zdecydowali, e osign nowe zdolnoci w obszarze skutecznego wykorzystania
60 tys. onierzy, ktrzy mog by skierowani do udziau w wikszej operacji
w cigu 60 dni oraz osign gotowo do dowodzenia jednoczenie:
dwiema wikszymi operacjami stabilizacyjnymi w sile 10 tys. onierzy
w czasie 2 lat;
dwiema operacjami w ramach tzw. szybkiej reakcji z wykorzystaniem
grup bojowych Unii Europejskiej (1,5 tys. onierzy);
jedn operacj pilnej ewakuacji uchodcw europejskich w cigu 10 dni;
jedn misj dozoru lub zakazu morskiego;
jedn operacj cywilno-wojskowej pomocy humanitarnej;
tuzinem misji cywilnych, w tym jedn wiksz (do 3 tys. osb).
9

La documentation franaise, http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/europe-defense/

dispositions.shtml (dostp: 26 lipca 2011 r.).

249

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

Ponadto Francja podja liczne inicjatywy zmierzajce do konsolidacji

europejskiego przemysu zbrojeniowego, ktre w konsekwencji powinny si
przyczyni do podniesienia jego konkurencyjnoci i rozwoju.
Z powyszego wynika, e Francja cay czas poszukuje nowych form
wsppracy wojskowej na forum europejskim. Wadze francuskie doskonale zdaj sobie spraw z tego, e w Europie s kraje, ktre zbyt wiele uwagi
powicaj zwalczaniu skutkw kryzysu, zaniedbujc przy okazji zdolnoci
obronne lub takie, ktre uwaaj, e budowa europejskich zdolnoci obronnych jest dublowaniem NATO. Poszukuj jednak takich form wsppracy,
ktre mogyby przekona tych niezdecydowanych do poparcia inicjatyw
wsplnotowych w dziedzinie obronnoci. Suy temu maj podpisane
w ostatnich latach dwustronne umowy lub partnerstwa strategiczne z najwikszymi krajami europejskimi.

POWRT FRANCJI DO NATO

Francja opucia zintegrowan wojskow struktur NATO10 w 1966 r. za
prezydentury Charlesa de Gaullea, ale pozostaa czonkiem wszystkich organw Sojuszu z wyjtkiem Komitetu Planowania Obronnego i Komitetu
Planowania Nuklearnego. Powolny powrt do penego czonkostwa rozpocz si w grudniu 1995 r., gdy prezydentem by Jacques Chirac i dopeni si podczas prezydentury Nicolasa Sarkozyego 17 marca 2009 r. po
decyzji Parlamentu (Zgromadzenie Narodowe), ktry przegosowa ustaw w tej sprawie. Prezydent Francji ogosi uroczycie powrt Francji do
zintegrowanych struktur wojskowych NATO w 60. rocznic powstania
Sojuszu Pnocnoatlantyckiego, ktra obchodzona bya na szczycie NATO
w Strasburgu-Kehl w kwietniu 2009 r. Powrt nastpi bez zaangaowania
si kraju w prace Komitetu Planowania Nuklearnego dla zachowania cakowitej niezalenoci francuskich si nuklearnych; swobody w ocenie sytuacji,
co ma zapobiega automatycznemu angaowaniu si zbrojnych i rodkw
odstraszania oraz niezalenoci w podejmowaniu decyzji, ktra polega na
tym, e adne siy francuskie w czasie pokoju nie zostan podporzdkowane
na stae dowdztwu NATO.
Biaa Ksiga definiuje wysiki zwizane z powrotem do struktur wojskowych NATO. Powinny one skupia si na:
10

La rintgration de la France dans lOTAN, http://www.vie-publique.fr/politiques-publiques/politique-defense/reintegration-france-otan/ (dostp: 25 lipca 2011 r.).

250

SIY ZBROJNE

wzmoeniu prac majcych na celu podniesienie dyspozycyjnoci oraz

modernizacji uzbrojenia i sprztu, szczeglnie tego, ktry jest wykorzystywany w rnego rodzaju operacjach;
rozpoczciu programw w obszarze rozpoznania;
realizacji programw zapewniajcych technologiczny przeskok generacyjny (ochrona onierzy wojsk ldowych [WL], marynarki wojennej
[MW] i si powietrznych [SP], ochrona indywidualna onierza, rozwj
pojazdw pancernych, utrzymanie w sprawnoci bojowej sprztu, obrona przeciwlotnicza i przeciwrakietowa);
rozpoczciu nowych programw obserwacyjnych, podsuchu elektronicznego i ostrzegania na ziemi, morzu i w powietrzu;
rozwoju bezpilotowych rodkw rozpoznawczych i bojowych;
rozwoju moliwoci prowadzenia ofensywnej i defensywnej walki informatycznej.
Powrt Francji do NATO zaowocowa uzyskaniem 1267 stanowisk
(17 generaw, 375 oficerw i 875 podoficerw), w tym dowdcy
Sojuszniczego Dowdztwa Transformacji w Norfolk, dowdcy Dowdztwa
Regionalnego w Lizbonie, jak rwnie stanowiska zastpcy szefa komrki planujcej operacje NATO w Naczelnym Dowdztwie Poczonych
Si Zbrojnych NATO w Europie (SHAPE Supreme Headquarters Allied
Powers Europe) oraz stanowiska zastpcy komendanta dowdztwa regionalnego NATO w Brunssum na zasadzie rotacji z Wielk Brytani11.
Ponadto integracja Francji ze strukturami Sojuszu oznaczaa jednoczenie zaangaowanie si tego kraju w reorganizacj struktury NATO. Francuzi
opowiadali si za zmniejszeniem liczby instytucji i sztabw oraz stanw osobowych. Priorytetowo traktowali struktury gotowe do przerzutu i udziau
w operacjach. Poszukiwali oszczdnoci poprzez propozycje wsplnej dyslokacji rnych szczebli dowodzenia oraz outsourcing wiadcze niewojskowych na rzecz Sojuszu.
Francja opowiada si za wspprac UE z NATO uwaa, e dziaania
tych organizacji powinny wzajemnie si uzupenia. UE jest dla NATO partnerem zasadniczym i wyjtkowym. Obie organizacje s potrzebne do stawienia czoa wspczesnym zagroeniom i kryzysom, a wzmocnienie zdolnoci wojskowych UE i reorganizacja NATO s konieczne.
Podczas szczytu NATO w Lizbonie 1920 listopada 2010 r. strona francuska przedyskutowaa kwesti obrony przed rakietami balistycznymi i uzy11

FNCV infoset actualits des combattants volontaires, http://infos.fncv.com/post/2009/06/15/1267militaites-francais-dans-les-etats-majors-de-l-OTAN-en-2012 (dostp: 25 lipca 2011 r.).

251

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

skaa zapewnienie, e jej system odstraszania nuklearnego moe by uzupenieniem systemu NATO i w aden sposb nie moe by on zastpiony przez
rodki Sojuszu12.

NOWY FORMAT SZ FRANCJI

Reforma SZ Francji polegaa m.in. na zmianie dyslokacji jednostek wojskowych z okresu zimnowojennego, kiedy wikszo z nich znajdowaa si
w pnocno-wschodniej czci kraju, na rwnomierne ich rozmieszczenie
w caej Francji. Cz (370) jednostek wojskowych rozwizano, z czego 250
zreorganizowano, cznie z 45,6 tys. onierzami i 23 tys. pracownikw cywilnych. Reforma zakadaa gwnie redukcj czci administracyjnej oraz
pomocniczej francuskiej armii liczcej okoo 271 tys. onierzy i pracownikw cywilnych. W cigu 6-7 lat, tj. w latach 2009-2015, zostanie ona zredukowana o 54 tys. stanowisk, w tym 46,5 tys. stanowisk wojskowych i 7,5
tys. cywilnych. Ostatecznie, po redukcji stan osobowy SZ powinien osign
225 tys., zorganizowanych w 51 bazach wojskowych (w tym 11 na terytoriach
i w departamentach zamorskich), z czego siy ldowe bd liczyy 131 tys.,
morskie 44 tys., a powietrzne 50 tys. onierzy i pracownikw. 1 stycznia
2009 r. andarmeria Narodowa13 (110 tys. andarmw) zostaa podporzdkowana MSW.
W ramach redukcji kosztw funkcjonowania resortu obrony oraz dowdztw wszystkich rodzajw si zbrojnych (RSZ), Ministerstwo Obrony,
Dyrekcja Generalna do spraw Uzbrojenia (DGA), Sekretariat do spraw
Administracji (SGA), Sztab Si Zbrojnych, dowdztwa RSZ i suby centralne zostan przeniesione do jednego obiektu na wzr amerykaskiego
Pentagonu14 (budynek powstaje w XV dzielnicy Parya, gdzie obecnie mieci
si Dowdztwo Si Powietrznych). Celem powyszych zmian jest: poprawienie systemu zarzdzania Ministerstwem Obrony, poczenie administracji
i sub odpowiedzialnych za zabezpieczenie funkcjonowania ministerstwa,
racjonalizacja systemu zarzdzania nieruchomociami ministerstwa (obecnie znajduje si w 15 punktach Parya, co generuje due koszty utrzymania)
oraz poprawienie warunkw pracy personelu.
12
Le bilan du Sommer de lOTAN, http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/actions-france_830/defense-securite_9035/otan_1134/sommets_15291/bilan-du-sommet-lisbonne-19-20.11.10_86663.html
(dostp: 14 lipca 2011 r.).
13
Region de Gendarmerie du Centre, les forces de scuri intrieures et larme, http://www.gendarmerie-centre.fr/Par_Armee_00.html (dostp: 19 lipca 2011 r.).
14
Balard 2015, http://www.info-chantier-balard.fr/b_balard-2015.php (dostp: 19 lipca 2011 r.).

252

SIY ZBROJNE

W proces reformy SZ Francji oprcz Ministerstwa Obrony aktywnie zaangaowana bya wikszo resortw. Chodzio bowiem o to, aby na terenach, gdzie jedynym pracodawc bya jednostka wojskowa, stworzy warunki do dalszego funkcjonowania dla pozostajcej na miejscu ludnoci cywilnej. Podjto dziaania uatwiajce inwestycje na pozostawionych przez SZ
terenach, zabiegano o nowych inwestorw oraz stworzono system zwolnie
podatkowych. W ramach wsppracy wojskowej z Niemcami przeniesiono
do Francji jeden batalion brygady francusko-niemieckiej.
Nowa struktura si zbrojnych zostaa opracowana zgodnie z zatwierdzonymi przez rzd, na podstawie rekomendacji Komisji Biaej Ksigi15, celami
operacyjnymi:
siy ldowe w liczbie 131 tys. onierzy i pracownikw wojska, z ktrych
cz zostanie wydzielona do si operacyjnych skadajcych si z 88 tys.
onierzy i pracownikw, z tego 30 tys. przewidywanych jest do przerzutu
w promieniu od 7 do 8 tys. km w czasie 6 m-cy na 1 rok; 5 tys. personelu w stanie gotowoci do dziaania na terenie kraju i dodatkowe 10 tys.
w gotowoci do uycia w przypadku wikszego zagroenia. Jednym z ich
zada bdzie wspomaganie wadz cywilnych. Do skadu si operacyjnych
przewidywanych jest 8 brygad oglnowojskowych, wyposaonych w 250
cikich czogw bojowych Leclerc, 650 bojowych wozw opancerzonych
VBCI, 80 migowcw bojowych, 130 migowcw wielozadaniowych,
25 tys. bojowych systemw indywidualnego wyposaenia pojedynczego
onierza FELIN oraz 3 brygady specjalne;
siy morskie w liczbie 44 tys. marynarzy i pracownikw wojska z moliwociami dziaania w promieniu od 7 do 8 tys. km w skadzie: 4 okrty dowodzenia i przerzutu typu Mistral z waciwociami amfibijnymi
i aeromobilnymi, 18 fregat, 6 atomowych okrtw podwodnych, 4 okrty podwodne z wyrzutniami balistycznych pociskw rakietowych oraz
1 lotniskowiec z moliwoci utworzenia 1-2 grup morskich do zapewnienia bezpieczestwa eglugi;
siy powietrzne w liczbie 50 tys. osb, wyposaone w 300 samolotw bojowych nalecych rwnie do si morskich (Rafale i zmodernizowane
Mirage 2000) z moliwociami dziaania w promieniu od 7 do 8 tys. km.
Siy te pozwol na utworzenie 5 pukw, z czego jeden puk (70 samolotw) moe zosta wydzielony do dziaania poza obszarem kraju, np. do
Afryki (Dibuti) lub Zatoki Perskiej jako siy prewencyjne. Dodatkowo
na wyposaeniu bd 4 samoloty AWACS (z systemami wczesnego wy15

Dfense et la scurit nationale, Le Livre Blanc, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.fr/

IMG/pdf/livre_blanc_tome1_partie1.pdf, s. 223-228 (dostp: 19 lipca 2011 r.).

253

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

krywania i kontroli), flota 14 samolotw tankowania w powietrzu MRTT

i 70 samolotw transportowych16.
Okoo 80 proc. wojsk ldowych Francji znajduje si w cigej gotowoci
operacyjnej: 901 onierzy na terenie kraju w ramach planu VIGIPIRATE
do przeciwdziaania zagroeniom terrorystycznym, ok. 5,7 tys. onierzy gotowych do przerzutu w rne czci kraju w razie nagej potrzeby, 494 onierzy do innych zada wewntrznych, 631 onierzy w Czadzie w ramach
operacji EPERVIER, 325 onierzy w Kosowie w ramach operacji TRIDENT,
ponad 3 tys. onierzy w Afganistanie w ramach operacji PAMIR, EPIDOTE
i HERACLES, ok. 1,3 tys. onierzy w Libanie w ramach operacji DAMAN,
179 w bazie obrony (BdD) w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, 143
w Republice rodkowoafrykaskiej w ramach operacji BOALI, 1,5 tys. onierzy w Dibuti, 1 tys. na Oceanie Indyjskim (Reunion, Mayotte), 716 onierzy
w Nowej Kaledonii, 13 na wyspie Kergulen (Ziemia Australijska i Arktyka),
651 w Gabonie, 977 onierzy w Wybrzeu Koci Soniowej w ramach operacji
LICORNE (970) i operacji CALA (7), 455 w Senegalu (Zielony Przyldek), 452
na Polinezji, ok. 1 ,5 tys. w Gujanie, 655 na Antylach (Martynika i Gwadelupa).
cznie daje to liczb ok. 22 000 onierzy. Zwaywszy na fakt, e w armii
francuskiej obowizuje 4miesiczny cykl rotacyjny wojsk uczestniczcych
w misjach poza granicami kraju, istnieje potrzeba posiadania w cigej gotowoci operacyjnej ok. 90 tys. onierzy17.

BAZY OBRONY
Gwnym celem utworzonych baz obrony (BdD)18 bya racjonalizacja systemu zaopatrzenia i zabezpieczenia jednostek wojskowych. Przyczynia si
ona do redukcji zatrudnienia i oszczdnoci finansowych. Istota tych zmian
polegaa na odejciu od dotychczas obowizujcego schematu organizacyjnego, w ktrym kady rodzaj si zbrojnych (RSZ) posiada wasne suby
zabezpieczenia, i przejciu na zracjonalizowany, oglnowojskowy system
zaopatrzenia i zabezpieczenia. W zwizku z powyszym w strukturze Sztabu
SZ utworzono etat zastpcy szefa sztabu wsparcia, ktry zosta jednoczenie
16
Dfense et la scurit nationale, Le Livre Blanc, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.fr/
IMG/pdf/livre_blanc_tome1_partie1.pdf (dostp: 14 lipca 2011 r.).
17
Arme de Terre, forces terrestres en posture oprationnelle, http://www.defense.gouv.fr/terre/blocarmee-de-terre-en-posture-operationnelle/forces-terrestres-en-posture-operationnelle (dostp: 27 lipca 2011 r.).
18
Etat-major des arme, le BdD en bref, http://www.defense.gouv.fr/ema/bases-de-defense/les-bdden-bref (dostp: 27 lipca 2011 r.).

254

SIY ZBROJNE

dowdc oglnowojskowym wsparcia (COMIAS). Dowdcy wsparcia podlegaj bezporednio dowdcy baz obrony (Com BdD) z kierowanymi przez
nich Zgrupowaniami Zabezpieczenia Baz Obrony (GSBdD). Dowdca BdD
odpowiedzialny jest za zabezpieczenie funkcjonowania wszystkich jednostek wojskowych (WL, SP i MW) na podlegym terenie w zakresie wyywienia, zakwaterowania, zarzdzania zasobami ludzkimi, transportu itp.
oraz koordynacj dziaa wyspecjalizowanych sub w zakresie przygotowania operacyjnego jednostek wojskowych i ewentualnego ich przerzutu
w rejon operacji. Naley doda, e struktury dowdcze SZ Francji nie posiadaj samodzielnego Dowdztwa Operacyjnego Centrum Planowania
i Prowadzenia Operacji (CPCO) jest integraln struktur Sztabu SZ, czyli
odpowiednika Sztabu Generalnego WP w Polsce. Bazy obrony posiadaj na
swoim zabezpieczeniu jednostki wojskowe rnych RSZ w promieniu ok.
30 kilometrw, ich redni stan osobowy waha si w granicach 1,53 tys. onierzy i pracownikw (czasem wicej).
Utworzono 4 typy BdD:
T-1 bazy jednorodne (w ich skad wchodz tylko jednostki wojsk ldowych lub si powietrznych lub marynarki);
T-2 bazy rnorodne (skupiajce jednostki rnego przeznaczenia np.
formacje wojsk ldowych i si powietrznych lub si powietrznych i marynarki);
T-3 bazy bardzo due, powyej 10 tys. personelu (np. baza w Brest);
T-4 bazy na terytoriach zamorskich i za granic.
Tworzenie baz obrony obejmowao trzy etapy. W pierwszym etapie, nazwanym eksperymentalnym, rozpocztym w styczniu 2009 r. utworzono
11 BdD (10 we Francji i 1 w Dibuti). W maju i czerwcu 2009 r. dokonano
szczegowej oceny funkcjonowania jednostek eksperymentalnych, a w lipcu tego samego roku wycignito wnioski, w wyniku ktrych latem 2009 r.
zreorganizowano Komisariat SZ i 1 wrzenia 2009 r. utworzono stanowisko
dowdcy oglnowojskowego do spraw wsparcia. W styczniu 2009 r. utworzono Centraln Sub Amunicyjn.
Drugi etap tworzenia BdD rozpocz si 1 stycznia 2010 r. Polega on
na utworzeniu, obok ju istniejcych 11 baz eksperymentalnych, kolejnych
7 BdD, ktre utworzyy zestaw 18 baz pilotaowych. Zadaniem tego etapu
bya optymalizacja struktur i procedur dziaania przed powoaniem do ycia
wszystkich 51 BdD do koca 2011 r. W lutym 2010 r. przeprowadzono drug analiz wnioskw po ponad rocznym okresie funkcjonowania BdD, ktra
pozwolia na dokonanie bilansu budetowego funkcjonowania baz.
255

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

Trzecia analiza wnioskw z funkcjonowania BdD przeprowadzona zostaa w czerwcu 2010 r. Pozwolia ona na opracowanie ostatecznej struktury organizacyjnej BdD. Trzeci etap zakada sukcesywne tworzenie pozostaych BdD poczwszy od 1 stycznia 2011 r., z takim wyliczeniem, aby
wszystkie bazy osigny gotowo operacyjn do koca 2011 r. Oprcz
BdD w Dibuti bazy za granic powstan: na Antylach, w Zjednoczonych
Emiratach Arabskich, Gabonie, Gujanie Francuskiej, Reunion-Mayotte,
Nowej Kaledonii, Polinezji Francuskiej i Senegalu.

BUDET MINISTERSTWA OBRONY

W zaplanowanej reformie SZ Francji uwzgldniono rwnie niezbdne rodki finansowe, ktre gwarantuj realizacj caego przedsiwzicia.
W Biaej Ksidze o Obronie i Bezpieczestwie Narodowym19 opracowano
perspektyw budetow na lata 2008-2020. W 2008 r. budet Ministerstwa
Obrony osign wielko 30,2 mld euro (bez emerytur) i zosta utrzymany
na tym samym poziomie do roku 2009, w latach 2010-2011 plan przewidywa wzrost budetu na poziomie inflacji. Nastpnie w latach 2012-2020 oczekiwany bdzie jego wzrost o 1 proc. powyej poziomu inflacji. Oceniono, e
w cigu 12 lat na wydatki obronne zostanie przeznaczonych 377 mld euro.
Na zakup uzbrojenia i wyposaenia wojskowego w planowaniu obronnym na lata 2009-2019 francuski rzd przeznaczy kwot 18 mld euro w skali
roku, ktra jest o 1/3 wysza w porwnaniu do lat 1997-2002. W okresie tym
na zakupy przeznaczono tylko 13,8 mld euro, natomiast w latach 2003-2008
wydatki utrzymane byy na poziomie 15,5 mld euro.
Z analizy budetu MO Francji na 2011 r.20 wynika, e pierwotne zaoenia
budetowe opracowane w Biaej Ksidze zostay tylko lekko skorygowane,
a budet MO wynis 31,2 mld euro. Projekt tegorocznego budetu wpisuje
si po raz drugi w trzyletni plan wydatkw pastwa, ktry zakada wydatki MO na lata 2011-2013 w kwocie 95,69 mld euro. Udzia resortu obrony
w walce z deficytem budetowym pastwa zostanie w czci skompensowany
sprzeda nieruchomoci i czstotliwoci radiowych sektorowi prywatnemu.
Cicia rodkw obronnych w stosunku do pierwotnie planowanych w usta19

Le Livre blanc sur la dfense et la scurit nationale, http://www.livreblancdefenseetsecurite.gouv.

fr/information/les_dossiers_actualites_19/livre_blanc_sur_defense_875/index.html (dostp: 21 lipca
2011 r.).
20
Budget dfense 2011, un effort respectueux des grands quilibre, http://www.defense.gouv.fr/actualites/articles2/le-budget-2011-de-la-defense-un-effort-equilibre (dostp: 21 lipca 2011 r.).

256

SIY ZBROJNE

wie o rozwoju SZ na lata 2009-2014 wynios 1,3 mld euro na 3 lata. Wydatki
na zakupy uzbrojenia i wyposaenia SZ w 2012 r. wynios 16,8 mld euro,
a w 2013 r. 17,4 mld euro. Resort obrony Francji nie jest zwykym konsumentem budetu, ale partycypuje rwnie w realizacji rzdowej polityki wzrostu
gospodarczego i rozwoju konkurencyjnoci. Przeznacza on na badania i rozwj, rwnie prywatnego sektora obronnego, kwot 3,3 mld euro.
Z powyszego wynika, e realizacja ustawy o rozwoju SZ Francji na lata
2009-2014 przebiega zgodnie z planem i nie jest zagroona. Tym bardziej e
kada ustawa tego typu jest zatwierdzana przez parlament, ktry z jednej
strony zabezpiecza odpowiednie rodki finansowe na jej realizacj, z drugiej za rozlicza osoby odpowiedzialne za jej wykonanie.
W strukturach organizacyjnych administracji francuskiej nie istnieje
oddzielna instytucja do spraw kombatantw (np. urzd do spraw kombatantw). Ta grupa spoeczna podlega Ministerstwu Obrony, ktre posiada
w swoim budecie odpowiednie rodki finansowe na zabezpieczenie jej
funkcjonowania, a minister obrony Francji jest jednoczenie ministrem
kombatantw.
W proces poprawy bezpieczestwa pastwa wczone jest rwnie MSW,
ktre ze swojego budetu przeznaczy na bezpieczestwo narodowe 400 mln
euro (kwota ta jest planowana na okres 5 lat). W ramach tych wydatkw
zostanie zmodernizowany system wczesnego ostrzegania spoeczestwa
oraz system zapobiegania zamachom, a take wykrywania zagroe nuklearnych, radiologicznych, bakteriologicznych i chemicznych. Rol ministra
spraw wewntrznych bdzie planowanie i kierowanie narodowymi akcjami
kryzysowymi Midzyresortowego Centrum Zarzdzania Kryzysowego, usytuowanego w MSW.

NOWE INSTYTUCJE W OBSZARZE BEZPIECZESTWA I OBRONY

Dla zapewnienia skutecznej realizacji zaoe strategii bezpieczestwa
narodowego, pod przewodnictwem prezydenta powoane zostay do ycia
nowe struktury: Rada Obrony i Bezpieczestwa Narodowego (le Conseil
de la Dfense et de la Scurit Nationale, CDSN), w skad ktrej wchodz
Rada Obrony (le Conseil de Dfense), Narodowa Rada Wywiadu (le Conseil
National du Renseignement, CNR) oraz w zalenoci od rodzaju kryzysu
Rady Szczeglne (les Conseils Restreints). Ponadto, w skad Rady Obrony
i Bezpieczestwa Narodowego wchodz premier i ministrowie: spraw zagranicznych, obrony, gospodarki i budetu.
257

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

Rysunek 1. Rada Obrony i Bezpieczestwa Narodowego

PREZYDENT REPUBLIKI

PREMIER

RADA OBRONY
I BEZPIECZESTWA
NARODOWEGO

RADA KONSULTACYJNA
do spraw OBRONY
I BEZPIECZESTWA
NARODOWEGO

Niezaleni eksperci

MINISTROWIE:
spraw wewntrznych, obrony,
spraw zagranicznych, gospodarki,
budetu
INNI MINISTROWIE
w razie potrzeby
INSTYTUCJE
WYSPECJALIZOWANE
Narodowa Rada Wywiadu,
Rada Szczeglna

SEKRETARIAT
GENERALNY
OBRONY
I BEZPIECZESTWA
NARODOWEGO

rdo: Biaa Ksiga o Obronie i Bezpieczestwie Narodowym Francji.

Narodowa Rada Wywiadu (CNR)21 stanowi cz CDSN, w skad ktrej wchodz: narodowy koordynator sub specjalnych oraz dyrektorzy poszczeglnych sub. CNR zajmuje si ocen problematyki pod wzgldem
wywiadowczym, okrelajc strategi i priorytety w tym zakresie, oraz decyduje o uyciu si i rodkw wywiadowczych. Narodowy koordynator sub
(le Coordonnateur National du Renseignement) podlega bezporednio prezydentowi i odpowiada za realizacj zada CNR. Organizuje okresowe spotkania dyrektorw poszczeglnych sub i przewodzi midzyresortowemu
komitetowi zastosowania rodkw wywiadowczych. Jednym sowem stanowisko koordynatora pozwoli unikn dublowania dziaa sub. Do jego
kompetencji naley rwnie organizacja spotka midzy poszczeglnymi
ministerstwami, ktra usprawni podzia zada i koordynacj prowadzonych
operacji oraz efektywne wykorzystanie personelu, rodkw finansowych
i sprztu.
21

Le Conseil National du Renseignement, http://www.tnova.fr/note/le-conseil-national-du-renseignement-une-pr-sidentialisation-sans-justification (dostp: 25 lipca 2011 r.).

258

SIY ZBROJNE

Rada Konsultacyjna do spraw Obrony i Bezpieczestwa Narodowego22

(le Conseil Consultatif sur la Dfense et la Scurit Nationale) skada si
z niezalenych ekspertw wyznaczonych przez prezydenta. Zajmuje si ona
analiz problematyki zleconej przez szefa pastwa lub premiera, ktra moe
dotyczy spraw politycznych, finansowych, operacyjnych lub midzynarodowych.
Wzrosa te rola parlamentu w zakresie podejmowania decyzji dotyczcych uycia SZ. Zgodnie z art. 35 konstytucji tylko parlament moe uchwali
deklaracj wojny. Rzd zobowizany jest do poinformowania parlamentu
o decyzji w sprawie uycia SZ w operacjach poza granicami kraju najpniej trzy dni po rozpoczciu interwencji. Udzia SZ w operacji duszej ni
4 miesice wymaga zgody parlamentu23.
Jak ju wspomniano, wiedza i przewidywanie to filar strategii w przewaajcej czci zarezerwowany dla dziaalnoci wywiadu i kontrwywiadu. Ma
on zasadniczy wpyw na strategi bezpieczestwa pastwa. Dla zapewnienia
lepszego funkcjonowania i koordynacji dziaa sub specjalnych, rzd powoa w 2008 r. nowe struktury m.in.: CNR, ktrej przewodniczy prezydent,
narodowego koordynatora wywiadu oraz Centraln Dyrekcj Wywiadu
Wewntrznego (la Direction Centrale du Renseignement Intrieur, DCRI).
Generalnie struktur francuskich sub specjalnych mona podzieli na:
suby z oglnym zakresem odpowiedzialnoci, takie jak Dyrekcja
Generalna Bezpieczestwa Zewntrznego (la Direction Gnrale de la
Scurit Extrieure, DGSE) i DCRI;
suby wyspecjalizowane: Dyrekcja Rozpoznania Wojskowego (la Direction
du Renseignement Militaire, DRM), Dyrekcja Ochrony i Bezpieczestwa
Obrony (la Direction de la Protection et de la Scurit de la Dfense,
DPSD), Narodowa Celna Dyrekcja ledczo-Dochodzeniowa (la Direction
Nationale du Renseignement et des Enqutes Douanires, DNRED)
i Suba Rozpoznawczo-Dochodzeniowa Przeciw Nielegalnemu Obrotowi
Finansami (le Traitement du Renseignement et Action Contre les Circuits
Financiers Clandestins, TRACFIN).
Wojskowe suby specjalne: DGSE, DRM, DPSD podlegaj ministrowi obrony, DCRI ministrowi spraw wewntrznych, a suby: DNRED,
TRACFIN ministrowi finansw.
22

FNCV infoset actualits des combattants volontaires, http://infos.fncv.com/post/2009/12/27/

CDSN-Conseil-defense-securite-nationale-france (dostp: 25 lipca 2011 r.).
23
La Constitution du 4 octobre 1958, http://www.legifrance.gouv.fr/html/constitution/constitution2.
htm#titre5 (dostp: 25 lipca 2011 r.).

259

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

DGSE zajmuje si wywiadem strategicznym, dziaajc poza granicami

kraju z wykorzystaniem metod operacyjnych i agenturalnych.
DRM zajmuje si analiz i pozyskiwaniem informacji przy wykorzystaniu rodkw technicznych i sprztu, w tym m.in. systemw satelitarnych
oraz rodkw cznoci i nasuchu.
DPSD odpowiada za oson kontrwywiadowcz Ministerstwa Obrony, si
zbrojnych i wanych dla obronnoci obiektw na terenie kraju.
DCRI zajmuje si dziaalnoci kontrwywiadowcz, antyterrorystyczn,
wywiadem ekonomicznym oraz przeciwdziaa nielegalnemu handlowi broni.
DNRED i TRACFIN podlegaj bezporednio ministrowi finansw i ministrowi budetu. Zajmuj si przeciwdziaaniem wszelkiej nielegalnej dziaalnoci zwizanej z gospodark finansow pastwa.
Jednostka Koordynujca Zwalczanie Terroryzmu (lUnit de Coordination
de Lutte Contre le Terrorisme, UCLAT) znajduje si w Ministerstwie Spraw
Wewntrznych. Jej szefem jest dyrektor gwny Policji Narodowej. Jednostka
zajmuje si koordynacj sub odpowiedzialnych za walk z terroryzmem.
Odpowiednim przygotowaniem kadr dla wszystkich sub bdzie
si zajmowa Akademia Wywiadu, ktr utworzono 13 lipca 2010 r.
Funkcjonowanie akademii bdzie finansowane z budetw poszczeglnych
sub.

WIADOMO NARODOWA
wiadomo narodowa jest jednym z gwnych warunkw skutecznoci
funkcjonowania strategii bezpieczestwa pastwa, dlatego te powinna by
w odpowiedni sposb ksztatowana. W proces ksztacenia, szkolenia i informowania administracji pastwowej oraz kierowniczej kadry gwnych
przedsibiorstw zostan zaangaowane najwiksze uczelnie cywilne, policji
i wojska Francji: Wysza Szkoa Administracji (lEcole Nationale dAdministration, ENA), Narodowa Wysza Szkoa Policji (lEcole Nationale Superieure
de la Police, ENSP), Narodowa Szkoa Urzdnicza (lEcole Nationale de la
Magistrature, ENM). Zgodnie z zaoeniami, stae oraz kursy dla wadz samorzdowych, wolontariuszy itp. bd organizowane zarwno na poziomie
narodowym jak i europejskim. Natomiast stay proces szkolenia w formie studiw bd zabezpieczay cztery instytuty: Wyszy Instytut Studiw Obrony
Narodowej (lInstitute des Hautes Etudes de Defense Nationale, IHEDN),
Centrum Wyszych Studiw Uzbrojenia (le Centre des Hautes Etudes de lAr260

SIY ZBROJNE

mement, CHEAr), Narodowy Instytut Wyszych Studiw Bezpieczestwa

(lInstitute Nationale des Hautes Etudes de Scurit, INHES) oraz Instytut
Studiw i Bada w Zakresie Bezpieczestwa Przedsibiorstw (lInstitute
dEtudes et de Recherche pour la Scurit des Entreprises, IERSE), skupiajc
si gwnie na nauczaniu dwubiegunowym: obrona sprawy zagraniczne
oraz bezpieczestwo wewntrzne24.

WNIOSKI
Kierunki rozwoju si zbrojnych powinny wynika z zagroe, na jakie
dane pastwo jest lub moe by naraone w bliszej i dalszej perspektywie
oraz z jego ambicji i roli, jak chce odegra w ramach wsplnoty midzynarodowej (UE, NATO, ONZ itp.). Okrelenie potencjalnych zagroe Francji,
wynikajcych z jej pooenia geopolitycznego, historii oraz polityki realizowanej przez bliszych i dalszych ssiadw, pozwolio na opracowanie takiego formatu si zbrojnych, ktry zagwarantuje jej bezpieczestwo i ochron
ywotnych interesw w wiecie. Nowatorskim rozwizaniem w opracowanej Biaej Ksidze o Obronie i Bezpieczestwie Narodowym, na tle jej poprzedniczek, jest wytypowanie 5 filarw, na ktrych oparta zostaa strategia
bezpieczestwa Francji. Takie rozwizanie pozwolio skupi wysiki obronne caego pastwa na realizacji konkretnych zalece w obszarze bezpieczestwa bez wskazywania konkretnych pastw lub grupy pastw, ktre mog
zagrozi bezpieczestwu kraju. Takie podejcie do przedmiotowej problematyki mona nazwa dyplomatycznym, poniewa nie rodzi kontrowersji
w obszarze polityki midzynarodowej.
Z jednej strony, Francja doskonale zdaje sobie spraw, e bezpieczestwo
kosztuje i nie chce, aby podstaw rozwaa o bezpieczestwie pastwa byy
wycznie ograniczenia dotyczce rodkw, ktre mog by przeznaczone
na rozwj si zbrojnych. Z drugiej za, wydaje swoje rodki w sposb przemylany i z rozwag, o czym wiadczy program rozwoju SZ zatwierdzany
przez parlament w formie ustawy. Rozwj si zbrojnych we Francji jest raczej przedmiotem porozumienia wszystkich si politycznych dziaajcych
w pastwie, a nawet zgody oglnonarodowej, chocia Partia Socjalistyczna
bya przeciwna powrotowi kraju do zintegrowanych struktur Sojuszu
Pnocnoatlantyckiego. Ministerstwo Obrony Francji, obok innych resorLe Livre Blanc sur la dfense et la scurit nationale, http://www.livreblancdefenseetsecurite.
gouv.fr/information/les_dossiers_actualites_19/livre_blanc_sur_defense_875/index.html

24

(dostp: 25 lipca 2011 r.).

261

BEZPIECZESTWO NARODOWE nr 19, III 2011

tw, jest stymulatorem wzrostu gospodarczego, dba o badania i rozwj, promuje produkty przemysu zbrojeniowego i przyczynia si w wydatny sposb
do zmniejszenia bezrobocia.
Ponadto SZ Francji nie s wyczn domen ministra obrony, ale przede
wszystkim trosk caego rzdu na czele z premierem, ktry odpowiada bezporednio przed prezydentem za stan realizacji przedsiwzi obronnych.
Ministerstwo Obrony Francji nie zostao pozostawione same sobie w tak
trudnych do zrealizowania przedsiwziciach jak reforma SZ. W ich reformie bray udzia m.in.: resorty finansw, gospodarki, infrastruktury i spraw
wewntrznych. W proces ten wczy si osobicie prezydent, ktry przekona kanclerz Niemiec Angel Merkel do przeniesienia jednego z batalionw
brygady francusko-niemieckiej z Niemiec do Francji25, aby zagodzi skutki
likwidacji jednostki wojskowej, po ktrej pozostaa prnia gospodarczoekonomiczna.
SZ Francji ju ponad 10 lat temu zrezygnoway ze struktury dywizyjnej.
Oceniono, e system brygadowy jest bardziej efektywny w dziaaniu i taszy.
Istot tych zmian byo tworzenie si moduowych, niezbdnych do stawienia czoa wspczesnym zagroeniom. Kolejna wielka reforma rozpoczta
w 2009 r. polegaa na utworzeniu 51 baz obrony, ktre zoptymalizoway system zabezpieczenia jednostek wojskowych wszystkich rodzajw si zbrojnych stacjonujcych na obszarze funkcjonowania bazy. Takie rozwizanie
okazao si mniej kosztowne i pozwolio na zmniejszenie zatrudnienia w sektorze zabezpieczenia. Ponadto andarmeria Narodowa od 1 stycznia 2009 r.
przesza z Ministerstwa Obrony w podporzdkowanie Ministerstwu Spraw
Wewntrznych. Rwnolegle z reform SZ rozpoczto budow francuskiego Pentagonu, do ktrego zostan przeniesione instytucje Ministerstwa
Obrony, Sztab SZ i dowdztwa wszystkich RSZ.
W wyniku przeprowadzonych reform, siy zbrojne Francji osigny
gotowo do udziau w rnego rodzaju operacjach, ktre maj sprosta
wspczesnym zagroeniom, zarwno w wymiarze narodowym, jak i sojuszniczym. Przykadem takiej gotowoci do udziau w operacji koalicji
chtnych, a nastpnie operacji natowskiej, jest konflikt libijski, w ktrego
przebiegu Francja odegraa zasadnicz rol i swoimi dziaaniami, zarwno
politycznymi, jak i wojskowymi, przyczynia si w realny sposb do obalenia
dyktatora.
25

Bataillon allemand en France: accord de principe entre Paris et Berlin, http://www.gouvernement.fr/

gouvernement/bataillon-allemand-en-france-accord-de-principe-entre-paris-et-berlin (dostp: 26 lipca
2011 r.).

262

SIY ZBROJNE

Sukces reformy francuskich SZ moliwy by dziki odpowiednio wykwalifikowanym kadrom. Ksztatowaniem wiadomoci narodowej w obszarze
bezpieczestwa i obrony zajmuj si najwaniejsze uczelnie pastwowe.
Przygotowanie odpowiedniej jakoci wyej wymienionych kadr jest gwarantem postrzegania bezpieczestwa jako ywotnego interesu narodowego przez wszystkie jego podmioty. Pastwo, ktre pozostawia swoje bezpieczestwo tylko i wycznie na barkach onierzy, jest mao wiarygodne
w tym zakresie.
Z uwagi na fakt, e strona francuska rozpocza prace nad uaktualnieniem Biaej Ksigi, ktre zostanie opublikowane wiosn 2012 r., analiza reformy francuskich SZ bdzie przedmiotem kolejnej publikacji.
Ponadto wydaje si, e Polska mogaby rozway wykorzystanie czci
sprawdzonych dowiadcze francuskich w procesie przeobraania wasnych
si zbrojnych i budowie systemu bezpieczestwa narodowego.

263