Student:

Petar Stipanovi

Naslov vjebe: Provjera Hookeova zakona

Redni broj:

7.

Split, 23.04.2002.

Vjeba 7:

PROVJERA HOOKEOVA ZAKONA

CILJ: Odrediti Youngov modul elastinosti zadane ice od cekasa iz ovisnosti relativnog
produljenja ice o sili istezanja u dvije nezavisne serije mjerenja.

TEORIJA: Osnovni zakon teorije elastinosti: u nekom intervalu sile, koja djeluje na tijelo,
deformacija tijela razmjerna je sili, ne ovisi o vremenu i gubi se kada sila prestaje djelovati.
Ako na tijelo u obliku valjka djelujemo na osnovicu silom koja istee valjak, produljenje tijela
iznosi: l =

1 F
l , gdje je l poetna
E S

duljina tijela, S povrina presjeka, a

veliina E, reciprona konstanti
razmjernosti, Youngov modul ili
modul elastinosti.
Deriviranjem istezanja l po sili dobijemo:

d (l ) = dl =

l
dF
ES

pa vrijedi:

E=

ldF
.
Sdl

PRIBOR: Koristi se ureaj kojim se rastee, ica, metar ili pomina mjerka, za mjerenje duljine
ice te mikrometarski vijak za mjerenje debljine ice 2r.
OPIS: ica se na jednom kraju privrsti na dinamometar, zatim se uvrsti u dvjema stegama, a na
drugom kraju zatee se pomou punog vijka. Dinamometrom mjerimo silu zatezanja ice, koja
se na skali oitava u kilopondima. Mikrometrom mjerimo promjenu razmaka stega. Mala
kazaljka mikrometra pokazuje broj cijelih milimetara, a velika kazaljka stotinke milimetra. icu
treba istezati i mjeriti produljenje ice. Stoga treba zbog produljenja utisnuti ipku koja se nalazi
u osovini mikrometra. Osovina mikrometra uvruje se u jednoj stegi.
U ureaju na icu se djeluje jednakom silom u tri podruja: Od dinamometra do prve stege (l1), od
prve do druge stege (l), te od druge stege do punog vijka ( l 2 ). Relativno produljenje

l
jednako
l

je na svakom dijelu. Jedna stega se jae pomie nego druga pa mikrometar mjeri promjenu
razmaka stega.

1.SERIJA MJERENJA
mjerenje
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

2r/mm
0.26
0.25
0.26
0.26
0.26
0.26
0.26
0.26
0.26
0.26
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

r/mm
0.13
0.13
0.13
0.13
0.13
0.13
0.13
0.13
0.13
0.13
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

l/mm
228.98
229.01
229.00
229.22
228.92
229.20
229.22
229.16
229.14
229.20
/
/
/
/
/
/
/
/
/
/

F/kp
0.25
0.50
0.75
1.00
1.25
1.50
1.75
2.00
2.25
2.50
2.75
3.00
3.25
3.50
3.75
4.00
4.25
4.50
4.75
5.00

l / mm

F/N
2.5
4.9
7.4
9.8
12.3
14.7
17.2
19.6
22.1
24.5
26.9
29.4
31.9
34.3
36.8
39.2
41.7
44.1
46.6
49.1

0.05
0.11
0.19
0.25
0.33
0.34
0.39
0.44
0.49
0.56
0.63
0.68
0.75
0.85
0.89
0.95
1.02
1.08
1.15
1.24

Tblica 1. Rezultati mjerenja

Za raunanje povrinhe presjeka potreban nam je polumjer, a ne promjer pa smo dobivene
vrijednosti veliine promjera podijelili sa 2. Srednji polumjer dobijemo raunajui po formuli
10

r=

i =1

10

= 0.130mm ,

10

r =

(r r )
i =1

odstupanje

aritmetike

sredine

raunajui

po

formuli

10 9

= 0.000mm . Srednja povrina presjeka ice iznosi S = r

= 0.053mm 2 , a

S
pripadna pogreka S = r2 = 2r r = 0.000mm 2 . Na slian nain kao pri raunanju
r
10

srednjeg polumjera izraunamo srednju duljinu ice l =

l
i =1

10

= 229.10mm te pripadnu

pogreku l = 0.04mm . Silu mjerenu u kilopondima pretvaramo u njutne po pravilu

1p=0.0098N 1kp=9.81N. Modul elastinosti odreujemo iz grafikona pomou nagiba pravca

a=

l
l
l
l
, pa iz relacije
. Podatke potrebne za izraunavanje koeficijenta
=
E=
F
F ES
aS

smjera pravca prikazati emo tablicom 2.

mjerenje

l F / 10 3 Nm

F2 /N2

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.

0.13
0.54
1.4
2.5
4.1
5.0
6.7
7.0
11
14
17
20
24
29
33
37
42.5
47.6
53.6
60.9

6.3
24
55
96
151
216
296
384
488
600
724
864
1020
1180
1350
1540
1740
1940
2170
2410

Tablica 2. Obrada rezultata

Najprije koristei opu formulu
n

x=

x
i =1

odredimo srednje vrijednosti podataka iz tablice:

lF = 20 10 3 Nm

F 2 = 860N 2
l 2 = 50 10 8 m 2
Sada moemo izraunati

a=

lF
F

= 2.3 10 5 mN 1

te pripadnu pogreku

1 l 2
a =
a 2 = 0.14 10 5 mN 1 .

20 F 2

l 2 / 10
0.3
1.2
3.6
6.3
11
12
15
19
24
31
40
46
56
72
79
90
104
117
132
154

Graf 1. Iz grafa se
vidi da je pomak
proporcionalan sili,
tj. to je sila vea
to
ja
pomak
(produljenje) vee.

Konano srednji modul elastinosti iznosi:

E=

l
= 1.90 1011 Nm 2 ,
aS

a pripadna pogreka:

E
E =
i =1 xi

x1 = l , x2 = a , x3 = S

2
i =

1
l
l
E = l2 + 2 a2 + 2 S2 = 0.111011 Nm 2 .
aS
a S
aS
to moemo zapisati u obliku

E = (1.9 0.11) 1011 Nm2

2. SERIJA MJERENJA
BR.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

MJERNJA

OBRADA MJERENJA

F/kp

l / mm

F/N

l F / 10 3 Nm

0.25
0.50
0.75
1.00
1.25
1.50
1.75
2.00
2.25
2.50
2.75
3.00
3.25
3.50
3.75
4.00
4.25
4.50
4.75
5.00

0.06
0.10
0.15
0.20
0.28
0.33
0.40
0.44
0.51
0.57
0.63
0.68
0.77
0.84
0.92
0.94
1.03
1.08
1.16
1.24

2.5
4.9
7.4
9.8
12.3
14.7
17.2
19.6
22.1
24.5
26.9
29.4
31.9
34.3
36.8
39.2
41.7
44.1
46.6
49.1

0.2
0.49
1.1
2.0
3.4
4.9
6.9
8.6
11.3
14.0
16.9
20.0
27.8
28.8
33.9
36.8
42.9
45.4
54.1
60.9

F2 /N2
6.3
24
55
96
151
216
296
384
488
600
724
864
1020
1180
1350
1540
1740
1940
2170
2410

l 2 / 10
0.4
1.0
2.3
4.0
7.8
10.9
16
19
26
32
40
46
76
81
85
88
106
117
135
254

Tablica 3. Druga serija mjerenja

Povrinu i duljinu uzimamo iz prve serije mjerenja. Prvo, koristei opu formulu
n

x=

x
i =1

odredimo srednje vrijednosti podataka iz tablice:

lF = 20 10 3 Nm

F 2 = 860N 2
l 2 = 60 10 8 m 2
Sada moemo izraunati

a=

lF
F

= 2.3 10 5 mN 1

te pripadnu pogreku

a =

1 l 2
a 2 = 0.3 10 5 mN 1 .

20 F 2

Graf 2. Iz grafa se
vidi da je pomak
proporcionalan sili,
tj. to je sila vea
to
ja
pomak
(produljenje) vee.

Konano srednji modul elastinosti iznosi:

E=

l
= 1.90 1011 Nm 2 ,
aS

a pripadna pogreka:

E =

x
i =1

x1 =l , x2 = a , x3 = S
i

2
i =

1
l
l
= l2 + 2 a2 + 2 S2 = 0.20 1011 Nm 2 .
aS
a S
aS
to moemo zapisati u obliku

E = (1.9 0.2 ) 1011 Nm2

Graf
3.
Usporedba 1. i
2. grafa. Vidimo
da su mjerenja
bila uspjena i
pouzdana jer se
grafovi rezultata
mjerenja skoro
podudaraju.

KOMENTAR: Treba dobro podesiti mjerku, jer bi loe podeena mjerka mogla dati
potpuno kriva mjerenja. Teko je u stotinku milimetra procijeniti duljinu ice. Skala za
oitavanje iznosa sile je dosta neprecizna zbog male podijeljenosti pa je teko tono u
stotinku procijeniti silu. Trebalo bi koristiti osjetljiviji dinamometar i to badaren u
njutnima zbog jednostavnijeg raunanja. Mjerenja dobivena pokusom su pouzdana o emu
svjedoi graf 3. na kojem su usporeene dvije nezavisne serije mjerenja.