ORAN ORANTI Konu Anlatm

Dogru ve Ters Orant Dogru Orant

Bir orantda deikenlerden biri artarken(veya azalrken), digeri de ayn oranda

artarsa (veya azalrsa) bu orantya Dogru Orant denir..

rnek 1:
ekerlerin paras, sekerlerin says ile doru orantldr.
Eger 1 eker 1 YTL ise 8 eker, 8x1=8 YTL'dir. ya da
8 eker 8 YTL ise 1 eker 8:8=1 YTL'dir.
Yntem
Doru orantda, blme ilemiyle bir tanesinin deerini bulur ve arpma ilemiyle
tamamnn deerini hesaplarz.
rnegin bir araba, 140 km'lik yolda 20 litre benzin harcyorsa, 35 km'lik bir yolculuk
iin ka litre benzin kullanr?

1 km 'de 20 litre benzin harcarsa

140

35km'de

35
.

20 = 5 itre benzin harcarsa

140

Kural : 1 km iin harcayaca benzin miktarn bul sonra km says ile arp.

Ters Orant

Bir orantda deikenlerden biri artarken (veya azalrken), dieri ayn oranda
azalyorsa (veya artyorsa) bu orantya Ters Orant denir.
rnek :
8 ii bir duvar 4 gnde bitiriyorsa, ayn duvar 2 ii ka gnde bitirir?
ncelikle problemin doru orant m yoksa ters orant m olduuna karar vermeliyiz.
Bu durumda eer daha az ii alssayd duvar bitirmek daha fazla gn srecekti,
o halde bu bir ters orantdr.
Yntem
8 isi 4 gnde alrsa
1 isi bu isi tek basina 8 x 4 = 32 gnde bitirir.

2 isi bu isi 32 gnde bitirir.

2

arpma ilemi yaparak bir iinin ka gnde bitireceini bulduk.

Sonucu bulmak iin blme ilemi yaptk
Not: Bu ilemler doru orantdak ilemlerin tam tersi.
Birimleri ayn olan okluklarn birbirine blnerek karlatrlmasna oran denir.
Nicelikleri karlatrrken oran kullanrz.
Oran farkl ekillerde ifade edilebilir.
rnein:

***
Birimleri ayn olan saysal verilerde birimler sadeletirildii iin oran birimsizdir.
rnein:

***
Birimleri farkl olan saysal verilerde ise orann birimi vardr.
rnein:

***
ki orann eitliine orant denir.

oranlar bir orant oluturuyor ise a . d = b . c dir.

rnek:

eklindeki apraz arpm yntemi ile de a . d = b . c elde ediyorsak bir

orant vardr deriz.

sl saylar konu anlatm ierii; sl saylarn gsterimi, Negatif sl saylar, sl saylar ve

zellikleri, ssn ss, Tek Veya ift Kuvvetler, ok Byk Ve ok Kk Saylar, sl
saylarda toplama ve karma ilemi, sl saylarda arpma, sl saylarda blme ilemi, sl
saylar ile ilgili rnek sorular iermektedir.

SL SAYILAR

sl saylar yandaki ekilde de gsterildii zere; n tane a saysnn arpm an ile ifade edilir. Bu
ifadeye sl say denir. rnekler:
32 = 3 . 3 = 9
53 = 5 . 5 . 5 = 125
(- 2) 3 = (- 2) . (- 2) . (- 2) = - 8
Negatif s
Bir tam saynn ss negatif ise bu say rasyonel olarak ifade edilir.
rnek: 2 -3 = 1 / 8
Rasyonel bir saynn ss negatif ise verilen rasyonel say ters evrilir.
rnek: (2 / 3) -3 = (3 / 2) 3 = 27 / 8
sl saylarda negatif ssn grevi tabandaki sayy ters evirmektir. Tabandaki saynn iaretini
etkilemez.
SL SAYILARIN ZELLKLER
Sfr hari her rasyonel saynn sfrnc kuvveti, daima (+1)' dir. Aadaki rnekleri inceleyiniz.

Her saynn birinci kuvveti yine kendisine eittir.

rnekler:
91 = 9
(-0,5)1 = -0,5
(5/7)1 = 5/7
Rasyonel saylarn sl say olarak yazlmas;
Tam sayl kesirler bileik kesre evrilir. Payn kuvveti alnarak paya yazlr. Paydann kuvveti

alnarak paydaya yazlr.

yazlmas;
(-0,5) . (-0,5). (-0,5) = ( -0,5)3 = -0,125

Ondalk kesirlerin sl olarak

SSN SS
sl bir saynn tekrar ss alnrken; Taban aynen yazlr. sler arplarak tabana s olarak
yazlr. sleri arpanken iaretlere dikkat ederek arpnz. Aadaki rnekleri inceleyiniz.

TEK VEYA FT KUVVETLERPozitif saylarn tm kuvvetleri pozitiftir. rnek: +24 = 16

Negatif saylarn tek kuvvetleri negatiftir. rnek: (-3) 3 = -27
Negatif saylarn ift kuvvetleri ise pozitiftir. rnek: (-3) 4 = +81
(-1)' in ift kuvvetleri (+1) , tek kuvvetleri ise (-1) dir.
OK BYK VE OK KK SAYILAR
Gezegenlerin Gne'e olan uzaklklar, Dnya'nn ktlesi gibi bilgileri renirken bunlarn ok
byk saylar ile ifade edildiini grrz. "a" gerek say, 1 a < 10 ve n pozitif tam say olmak
zere a x 10n gsterimi, ok byk saylarn bilimsel gsterimidir. rnein; 54 000 000 000 000
saysnn bilimsel gsterimi 5,4 x 1013 eklindedir.
Maddeyi oluturan taneciklerin ktleleri, bir virsn uzunluu gibi bilgiler ok kk saylar ile
ifade edilirler. "a" gerek say, 1 a < 10 ve n pozitif tam say olmak zere a x 10-n gsterimi, ok
kk saylarn bilimsel gsterimidir. rnein; 0,000000032 saysnn bilimsel gsterimi 3,2 x
10-8 eklindedir.
SL SAYILARDA DRT LEM

sl Saylarda Toplama ve karma lemi

Tabanlar ve sleri ayn olan sl saylara benzer

sl saylar denir. sl saylar toplanrken veya karlrken; Benzer sl saylarn katsaylar
toplanr veya karlr. Bulunan sonucun yanna benzer sl say yazlr. Soldaki rnei
inceleyiniz. rneimizde alt turuncu izili 10 ss 7 ifadesi benzer sl saydr. Bu ifadenin ba
katsaylar toplanp karlarak sonuca yazlmtr.

Benzer sl say ise arpm olarak yanna yazlmtr. sl saylarda toplama ve karma
ileminde kural ayndr. Benzer sl saylar toplanp karlabilir. Bu ilem ise benzer sl
okluklarn ba katsaylar ile yaplr. Benzer sl ifade aynen sonuca yazlr.

sl Saylarda arpma lemi

sl saylarda arpma ilemi yaparken, arplan sl saylarn tabanlar ayn sleri farkl ise;
ortak taban, taban olarak yazlr. sler toplanarak ortak tabana s olarak yazlr. 1, 2 ve 3.
rnekleri inceleyiniz.
Tabanlar farkl, sleri ayn olan sl saylar arplrken; Tabanlar arplp taban olarak yazlr,
ortak s tabana s olarak yazlr (rnek 4). Tabanlar ve sleri farkl olan sl saylar arplrken;
nce saylarn kuvvetleri alnr. Sonra arpma ilemi yaplr (rnek 5).

sl Saylarda Blme lemi

sl saylarda blme ilemi yaparken, sl saylarn tabanlar ayn sleri farkl ise; ortak taban,
taban olarak yazlr. sler karlarak ortak tabana s olarak yazlr. 1, 2 ve 3. rnekleri
inceleyiniz. farkl rnekle gstermemin sebebi; yaplan iaret hatalarn engellemek iindir.
Negatif slere ok dikkat ediniz.
Tabanlar farkl, sleri ayn olan sl saylar blnrken; Tabanlar blnp taban olarak yazlr,
ortak s tabana s olarak yazlr. 4. rnei inceleyiniz.

Tabanlar ve sleri farkl olan sl saylarda blme ilemi yaplrken; ilk nce verilen sl
saylarn kuvvetleri alnr. Daha sonra bu saylar arasnda blme ilemi yaplr. rnek 5'i
inceleyiniz.
sl saylar nitesini tamamladnzda; Bir tam saynn negatif kuvvetini belirleyebilecek ve
rasyonel say olarak ifade edebilecek, ondalk kesirlerin veya rasyonel saylarn kendileriyle
tekrarl arpmn sl say olarak yazabilecek ve deerini belirleyebilecek, sl saylarla
toplama, karma, arpma ve blme ilemlerini yapabilecek, ok byk ve ok kk pozitif
saylar bilimsel gsterimle ifade edebileceksiniz.