Üslü sayılarda çarpma bölme işlemi

Üslü sayılarda çarpma ve bölme işlemleri nasıl yapılır

Üslü sayılarda çarpma işleminde 3 ana düzen vardır

1-) Tabanların aynı olduğu durum
Bu işlemde yapmamız gereken şey tabanlar aynı ise üstlerin toplanması
gerektiğini öğrenciye anlatmak olacaktır
2-)Üslerin aynı olduğu durum
Bu işlemde ise üsler aynı ise tabanların çarpılması gerektiğidir
3-)Üs ve tabanın farklı olduğu durum
Bu işlemde ise üslü ifadeler açılarak çarpılır ve sonuca ulaşılır

Üslü ifadelerde bölme işlemi nasıl yapılır

Üslü sayılarda bölme işleminde yine 3 ana düzen vardır bunlar yine
tabanın aynı olduğu,üslerin aynı olduğu ve ikisinin de farklı olduğu
durumlardır
Şimdi bu durumları ele alalım
1-) Tabanların aynı olduğu durum
Bu işlemde tabanlar aynı ise üsler çıkarılır
2-) Üslerin aynı olduğu durum
Bu işlemde üsler aynı ise tabanlar bölünerek bulunur
3-) Üssün ve tabanın farklı olduğu durum
Burda ise üslü ifadeler açılarak bölme işlemi yapılır

Şimdi üslü ifadelerde çarpma ve bölme işlemiyle ilgili birkaç

etkinliğe göz atalım
 Yandaki şekilde karton kağıt
üstüne yazılmış üslü ifadeler
bulunmaktadır

Yine şekilde belirtildiği gibi A ve D

noktalarından tutularak tam
ortadan ikiye katlanan karton
kağıtta üst üste gelen sayıların
çarpımı birbirine eşittir

Yukarıda verilenlere göre a.b çarpımı kaçtır

Ali hoca bu soruyu sınıfa sormuştur ve öğrencilerden İrem bu soruyu

çözmek istediğini söylemiştir o halde kalemi İrem'e verelim ve dinleyelim

Kalemi alan İrem önce ortadan ikiye katlanırsa hangilerinin üst üste
geldiğini söylemiş ve bunların eşitliğini göstermiştir
(-4)⁸.-(-32)⁴ = 8⁵.b = a.4⁹ = 8⁴.-64⁴
Bu eşitlikleri söyledikten sonra üslü sayılarda çarpma işleminin
kurallarından olan taban eşitleme kuralını kullanmıştır ve (-4)⁸=(-2²)⁸ ,
-(-32)⁴=-(-2⁵)⁴ olduğunu yazmış ve üslerin yan yana gelince çarpılması
gerektiğini için (-2)¹⁶.-(-2)¹⁰=-(2²⁶) işlemini yazmıştır ve her çarpımın
sonucunun -(2²⁶) olduğunu söylemiştir bundan yola çıkarak a ve b yi
bulalım
-(2²⁶)=(2³)⁵.b ise b=-(2¹¹) ve -(2²⁶)=(2²)⁹.a ise a=-(2⁸) bulunur
Bizden istenen a.b olduğu için -(2⁸).-(2¹¹)=2¹⁹ bulunur
 Yanda uzun kenarı kısa kenarının 9
katı olan bir bahçe verilmiştir buna
göre bu bahçenin alanı kaç
metrekaredir

3⁶ m
Eğer uzun kenarı kısa kenarının 9 katı ise uzun kenarı 9a bölerek kısa
kenarı bulabiliriz o halde 3⁶/9 yapmamız lazım işlem kolaylığı olması
açısından bölme işleminin kuralı olan tabanların aynı olması halinde
üsler çıkarılır kuralını uygulayalım.Bu da 3⁶/3²=3⁴ demek oluyor yani
kısa kenar 3⁴ metreymiş
Bize alanı sorduğuna göre 3⁶.3⁴=3¹⁰ dan alanı bulmuş oluruz
 TAM SAYILARIN TAM SAYI KUVVETLERİ
Tam sayıların tam sayı kuvvetleri üslü ifade olarak adlandırılır. Bu konunun
amacı aynı sayının kaç defa çarpılacağını göstermektir. Yani bize çarpma işlemi
yaparken büyük bir kolaylık sağlar. Aynı sayıların tekrarlı çarpımının üslü olarak
gösterilmesine üslü ifade denir. Üslü ifadedeki üs sayının kaç defa kendisiyle
çarpılacağını gösterir. Şimdi ise taban hangisi üs hangisi onu anlatalım.

Buradaki taban 5 tir. Üs veya kuvvet diye adlandırdığımız sayı ise 4 tür. Burada
yapacağımız şey yukarıda anlattığımız gibi tabanın kaç defa üsle çarpılacağını
anlamaktır. Taban 5 üs 4 olduğuna göre tabanı 4 defa kendisiyle çarpacağız.
5^4=5x5x5x5= 625 yapar.
Bu konuda dikkat etmemiz gereken bazı huşular var:
1- Her sayının sıfırıncı kuvveti bire eşittir. (sıfır hariç)
Örnek: 4^0=1 , 9^0=1 ,125^0=1 fakat 0^0= belirsizdir.
2- Sıfırın pozitif kuvvetleri sıfıra eşittir.
Örnek: 0^6=0 0^15=0
3- Bütün sayıların birinci kuvveti tabandaki sayıya eşittir.
Örnek: 5^1=5 8^1=8 0^1=0
4- Üs 2 olduğunda karesi diye okunur. Üs 3 olduğunda küpü diye okunur.
Örnek: 7^2= 7 nin karesi diye okunur. 9^3= 9 un küpü diye okunur.
Üslü sayıların sonucunu hesaplarken önce işaretini hesaplamalıyız. Üslü
sayıların işaretini hesaplarken taban pozitif mi negatif mi olduğuna bakarız.
Eğer taban pozitif ise parantezin ve üssün bir önemi yoktur çünkü sonuç her
zaman pozitiftir.
Örnek: 5^2=25 6^3= 216 gibi örnekler verilebilir.
Eğer taban negatif ise parantez yoksa üssün bir önemi yoktur sonuç her zaman
negatiftir.
Örnek: -3^4=-81 -6^2=-36 gibi örnekler verilebilir.
Eğer taban negatif ise parantez de varsa üssün önemi ortaya çıkar. Eğer üs çift
ise sonuç pozitif eğer üs tek ise sonuç negatiftir.
Örnek: (-3)7 = üs tek olduğu için sonuç negatiftir.
(-4)6 = üs çift olduğu için sonuç pozitiftir.

Bu resme bakarak her şey daha somut anlaşılabilir.

Not: Negatif sayılarda üs parantez içindeyse parantezin bir önemi yoktur.
Örnek: (-42 ) ifadesinin sonucunu bulalım.

➡ (-42 ) = üs parantez içinde olduğu için parantezin bir önemi yoktur.

➡ (-42 ) = -42 olur. -4^2= -16 olur.

TAM SAYILARIN NEGATİF KUVVETİNİ BULMA
A sıfırdan farklı bir tam sayı olmak üzere n tam sayısı için a^-n=1/a^n olur.
Sıfırdan farklı tam sayıların negatif tam sayı kuvvetleri bulurken o sayının
çarpma işlemine göre tersi alınır ve üs kadar çarpılır.
Üssü negatif olan üslü sayıların sonucu bulunurken önce üssü pozitif yapmalıyız.
Bunun içinde pay ile paydayı yer değiştirmemiz gerekir. Her tam sayının
paydasında bir olduğunu tekrar hatırlamamız gerekir.

Örnek:
3^-2 sonucunu bulalım
İlk olarak üssü pozitif yapmalıyız bunun içinde pay ile paydayı yer değiştirmemiz
gerekir. 3^-2=1/3^2 olur o da 1/9 a eşittir.
Not: Hem üs hem de taban negatif olursa aşağıdaki 3 adım takip edilir.
1- Tabanın işaretini tespit et.
2- Üssün işaretini pozitife çevir.
3- Üslü ifadenin sonucunu bul.
Örnek: (-4)^-2 =?
İlk olarak tabanın işareti tespit edilir. Üs çift olduğundan sonuç pozitif olacaktır.
Üssün işaretini pozitif yapalım 1/4^2 olur o da 1/16 ya eşit olur
(-2)^-5 ilk olarak sonuç negatif olacak üst tek sayı taban negatif olduğundan
Sonra üstü pozitif yaparsak 1/-2^5= 1/-32 olur.
Ömer öğretmen öğrencilerine tam sayıların tam sayı kuvvetlerini anlattıktan
sonra aşağıya şu soruyu yazmıştır ve öğrencilerden herhangi birisine
çözdürecektir.
Soru: Aşağıda 16 eş bölmeye ayrılmış birbirine eş iki tane cam levha verilmiştir.

Bu cam levhalardan;

 Şekil 1’deki cam levha içerisindeki üslü ifadelerden sonucu pozitif

olanlar sarı renge ,sonucu negatif olanlar kırmızı renge
boyanacaktır.

 Şekil 2’deki cam levha içerisindeki üslü ifadelerden sonucu pozitif

olanlar kırmızı renge , sonucu negatif olanlar sarı renge
boyanacaktır.

Bu cam levhalar üst üste getirildiğinde sarı ve kırmızı rengin karışımı

turuncu olarak gözükmektedir.

Buna göre bu cam levhalar üst üste geldiği zaman görüntüsü

aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A)

B)

C)
D)
Sorusunu yazdıktan sonra öğrencilerinden Elifi tahtaya kaldırmıştır.
Ömer Öğretmen: Evet Elif ilk olarak soruya nasıl başlarsın?
Elif: Öğretmenim ilk olarak sayıların işaretlerini belirlerim.
Ömer Öğretmen: Tamam başla bakalım o zaman.
Elif: (-2)^4 =+ yani sarı renge ona karşılık gelecek olan yer ise (-3)^4 =+ yani
kırmızı renge o zaman kare turuncu olacaktır.
-5^7=- yani kırmızı renge boyanacaktır ona karşılık gelen yer ise -3^-3=- yani sarı
renge boyanacaktır o zaman kare turuncu olacaktır.
(-7)^8=+ yani sarı renge ona karşılık gelen kısım ise -8^4=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz sarı renk olmuş olur.
-3^2=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım ise -7^4=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu renk olur.
-3^2=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım ise (-5)^7=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu renk olur.
(-3)^9=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım -1^3=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu renkli olur.
-5^4=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım ise 9^-5=+ yani kırmızı renge
boyanacaktır o zaman karemiz kırmızı olmuş olur.
(-1^4)=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım 8^4=+ kırmızı renge
boyanacaktır o zaman karemiz kırmızı olmuş olur.
(-4^4)=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım -2^4=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu olmuş olur.
-2^-5=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım –(-5)^4=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu olmuş olur.
-(-6)^6=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım –(3)^4=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu olur.
-2^-3=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım -9^6=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu olur.
6^3=+ yani sarı renge ona karşılık gelen kısım 6^-3=+ yani kırmızı renge
boyanacaktır o zaman karemiz turuncu olur.
-7^4=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım 4^4=+ yani kırmızı renge
boyanacaktır o zaman karemiz kırmızı olmuş olur.
4^-9=+ yani sarı renge ona karşılık gelen kısım -6^8=- yani sarı renge
boyanacaktır o zaman karemiz sarı olmuş olur.
(-7)^5=- yani kırmızı renge ona karşılık gelen kısım (-3)^8=+ yani kırmızı renge
boyanacaktır o zaman karemiz kırmızı olmuş olur.
O halde cevabımız C şıkkı olmuş olur öğretmenim.
Ömer Öğretmen: Aferin Elif cevabın doğru.
Bilimsel Gösterim;
X bir tamsayı ve 1 ≤ | a | < 10 olmak üzere
Bir sayının

gösterimine bu sayının bilimsel gösterimi denir.

Örnek:

3600 = 3,6. 10³

1440000 = 1,44 . 10⁷

Sonuçta:
Bir sayının bilimsel gösterimini yazmadan önce virgülü nereye kaydıracağımıza karar veririz.
Virgül kaydırırken dikkat edilecek nokta 1 ≤ | a | < 10 (sayının 1 ve 10'un arasında olmalıdır.
Virgül sağa kaydırılırsa; kaç basamak kaydırırsak 10'un kuvveti o kadar azaltılır.
Virgül sola kaydırılırsa; kaç basamak kaydırırsak 10'un kuvveti o kadar arttırılır.
Sayıda hiç virgül görünmüyorsa virgül sayının sonundadır.
Ayda hoca konuyu anlattıktan sonra tahtaya bazı örnekler yazdı ve öğrencilerin bu örnekleri
çözmelerini istedi.
Aşağıdakilerden hangisi 5000.10⁷ sayısına eşit değildir?

A) 5.10¹⁰
B) 0,05.10¹²
C) 500.10⁸
D) 50.10¹¹
Öğrencilerden Haluk soruyu yapmak istediğini söyledi ve Ayda öğretmen yapmaya çalışması
için fırsat verdi.
Haluk bütün şıkları bilimsel gösterime çevirerek yaptığını söyledi ve islemlere başladı
ilk olarak soruda verilen 5000 . 10⁷ ifadesini bilimsel ifadeye çevirdi.
5 . 10³.10⁷ = 5 . 10¹⁰
daha sonra şıkları bilimsel gösterim olarak göstermeye başladı.
A) 5 . 10¹⁰
burda zaten bilimsel gösterim şeklinde olduguna göre değişiklik yapmamıza gerek yok.
B) 0,05 . 10¹² = 5 . 10¹⁰
bilimsel gösterimde 1 ≤ | a | < 10 arasında olması gerektiği için virgülü 2 kez sağa kaydırıyoruz
bu durumda 10 sayısının üssünü de 2 sayı azaltmalıyız.
C) 500 . 10⁸ = 5 . 10¹⁰
bilimsel gösterimde 1 ≤ | a | < 10 arasında olması gerektiği için virgülü 2 kez sola kaydırıyoruz
bu durumda 10 sayısının üssünü de 2 sayı arttırmalıyız.
D) 50 . 10¹¹ = 5 . 10¹²
bilimsel gösterimde 1 ≤ | a | < 10 arasında olması gerektiği için virgülü 1 kez sola kaydırıyoruz
bu durumda 10 sayısının üssünü de 1 ayı arttırmalıyız.
A, B ve C şıkları soruda verilen ile aynıdır. Bu durumda cevap D dir.