10.

Sınıf Matematik
1 VERİ, SAYMA VE OLASILIK /@notbudur
Sayma ve Olasılık - TYT - Güncel ve Kaliteli Ders Notları
Sıralama ve Seçme - 1
1
SAYMA VE OLASILIK
ÇÖZÜM
Sıralama ve Seçme
1. yol
Toplama ve Çarpma Yöntemlerini Kullanarak Sayma Pantolonların oluşturduğu kümeye P kümesi ve pantolonlara p1 , p2 , p3
Bir kümenin elemanlarını, pozitif tam sayılar kümesinin elemanları ile isimleri verilirse P = { p1 , p2 , p3 } olur. Ayakkabıların oluşturduğu kümeye
sıralı olarak bire bir eşleyerek bulma işlemine bire bir eşleme yoluyla A kümesi ve ayakkabılara a1 , a2 isimleri verilirse A = {a1 , a2 } olur.
sayma denir. s(P) = 3 ve s(A) = 2 olduğundan Oğuz Bey bir pantolon ve bir ayakkabıyı
Sonlu ve ayrık kümelerin birleşiminin eleman sayısını bulmak için bu 3 . 2 = 6 farklı biçimde giyebilir.

om
kümelerin eleman sayıları toplanır. Bu yöntemle saymaya toplama 2. yol
yoluyla sayma denir. A ile B sonlu ve ayrık iki küme olmak üzere
s(AUB) = s(A) + s(B) olur. Yandaki ağaç diyagramıyla sorunun çözümü
a1
p1 aşağıdaki gibi yapılabilir.
a2
a1 Şekildeki oklar soldan sağa takip edilerek
ÖRNEK - 1 p2
a2 PXA = {(p1, a1), (p1, a2), (p2, a1), (p2, a2), (p3, a1), (p3, a2)}
a1 kümesi elde edilir. s(PXA) = 6 olduğundan Oğuz
p3
Bir vazoda bulunan 4 gül ve 5 karanfil arasından 1 gül veya 1 karanfilin a2 Bey 1 pantolon ve 1 ayakkabıyı 6 farklı biçimde
kaç farklı biçimde alınabileceğini bulunuz. giyebilir.

ÇÖZÜM

r.c
ÖRNEK - 4
Güllerin oluşturduğu kümeye G kümesi denilirse s(G) = 4 olur.
Karanfillerin oluşturduğu kümeye ise K kümesi denilirse s(K) = 5 olur. Bir sesli harf ve bir çift rakamdan oluşan kaç farklı sıralı ikili
s(GUK) = s(G) + s(K) = 4 + 5 = 9 bulunur. Bu durumda bu vazodan 1 yazılabileceğini bulunuz.
gül veya 1 karanfil 9 farklı biçimde alınabilir
ÇÖZÜM

A X B kümesinin elemanları olan (x, y) sıralı ikililerinin sayısı
s(A) = m ve s(B) = n olmak üzere m . n adet olur. Sıralı ikililerin
u
sayısını bu şekilde bulma işlemine çarpma yoluyla sayma denir.
ÖRNEK - 2
ud
Her birinde 8 kitap bulunan 14 kolide kaç kitap olduğunu bulunuz.
A = {a, e, ı, i, o, ö, u, ü} ve s(A) = 8 olur.
B = {0, 2, 4, 6, 8} ve s(B) = 5 olur.
Birinci bileşeni bir sesli harf, ikinci bileşeni bir çift rakam olan sıralı
ikililerin sayısı bulunurken saymanın temel ilkesi gereği bu iki sayı
çarpılır. Dolayısıyla s(AXB) = 8 . 5 = 40 olur.
Birinci bileşeni bir çift rakam, ikinci bileşeni ise bir sesli harf olan sıralı
ikililerin sayısı s(BXA) = 5 . 8 = 40 olur.
olur. Koşula uyan toplam sıralı ikili sayısı 40 + 40 = 80 olur.

ÇÖZÜM ÖRNEK - 5

Koliler kümesi 14 elemanlı bir küme ve kitaplar kümesi 8 elemanlı bir

A B C
kümedir.
1. kolideki 1. kitap (1, 1) ile
1. kolideki 2. kitap (1, 2) ile
tb

... Yukarıdaki çizgiler A, B ve C şehirleri arasındaki yolları temsil etmektedir.

1. kolideki 8. kitap (1, 8) ile Buna göre A şehrinden harekete başlayıp şekildeki yolları kullanan bir
... aracın B şehrine uğramak koşuluyla
14. kolideki 1. kitap (14, 1) ile a) C şehrine kaç farklı şekilde gidebileceğini bulunuz.
14. kolideki 2. kitap (14, 2) ile b) Kaç farklı şekilde C şehrine gidip tekrar A şehrine dönebileceğini
... bulunuz.
14. kolideki 8. kitap (14, 8) ile gösterildiğinde bu sıralı ikililerin sayısı, c) Giderken kullandığı yolları dönüşte kullanmamak koşuluyla kaç farklı
no

çarpma yoluyla sayma yöntemine göre koliler kümesindeki eleman şekilde C şehrine gidip A şehrine dönebileceğini bulunuz.
sayısı ile kitaplar kümesindeki eleman sayısının çarpımı olan 14 . 8 = 112
adet olur. Kitapların sayısı ile sıralı ikililerin sayısı aynı olduğundan kitap
sayısı 112 adet olur. ÇÖZÜM

Saymanın Temel İlkesi
k tane olayın gerçekleştiği bir olaylar dizisinde birinci olay n1 farklı
biçimde, ikinci olay n2 farklı biçimde ve bu şekilde devam edildiğinde
k ninci olay nk farklı biçimde gerçekleşiyorsa bu olayların tamamı
n1 . n2 . n3 . ... . nk çarpımı kadar farklı biçimde gerçekleşir.
ÖRNEK - 3
Farklı 3 pantolonu ve farklı 2 çift ayakkabısı olan Oğuz Bey’in bir
pantolon ve bir çift ayakkabıyı kaç farklı biçimde giyebileceğini
bulunuz.
a) A ile B şehirleri arasında 4 farklı, B ile C şehirleri arasında 3 farklı yol
bulunduğundan araç, A şehrinden C şehrine 4 . 3 = 12 farklı şekilde
gidebilir.
b) A ile B şehirleri arasında 4 farklı, B ile C şehirleri arasında 3 farklı yol
ve dönüşte C ile B şehirleri arasında 3 farklı yol, B ile A şehirleri
arasında 4 farklı yol bulunduğundan araç, 4 . 3 . 3 . 4 = 144 farklı
yoldan A şehrinden C şehrine gidip dönebilir.
c) A ile C şehirleri arasını 4 . 3 farklı yoldan giden araç, dönüşte ise
giderken kullandığı yolları tekrar kullanmayacağından
(3 - 1) . (4 - 1) = 2 . 3 farklı yoldan döner.
Böylece koşula uygun toplam gidiş dönüş sayısı 4 . 3 . 2 . 3 = 72 olur.