Gitarın Matematiği-2

Prof.Dr.ErhanGüzel(İstanbulKültürÜniversitesi) Bu tablo, iki saySnSn 12 ile bölümünden elde yez, sol diyez, si bemol)
edilen kalanlara göre bu iki saySnSn toplamSnSn 12 Gitar hâlâ elinizde ise bütün bu alt kümeler için nota-
Kromatik Gam Grubu ile bölümünde ortaya çSkan kalanS veriyor. Matematikte larS inceden kalSna sonrada kalSndan inceye çalabilirsiniz.
Şimdi, frekansS 22/12 olan “re” yi göz önüne alalSm. Bu bu tabloya 12 modülüne göre kalan sSnSflar kümesinin (
“re” ye göre bir oktav daha ince olan nota ilkine göre fre- Z12 kalan sSnSflar grubunun ) toplam tablosu denir. Majör Gamlar
kansS iki kat olan “re” notasSdSr, yani Matematikçiler, G kümesinin bu toplama işlemine gö- Mademki başladSnSz çok iyi bilinen şu gamS çalSnSz:
2x22/12 = 22/12+1 = 214/12 re bir grup olduğunu söylüyor. Özellikle, G nin her x ele- do, re, mi, fa, sol, la, si…
dir. Buna göre, 2 ile 14 aynS adlS bir notaya, yani “re” manSnSn bir y tersinin var olduğu görülebilir, bu y elemanS Bu G nin başka bir alt kümesine karşS gelir:
ye karşS gelir. Benzer biçimde, 4 ile 16 arasSndaki fark 12 x ile toplandSğSnda 0 elde edilir. Örneğin 10, 2 nin tersidir P0 ={0, 2, 4, 5, 7, 9,11}
olduğundan, 4 ile 16 “mi” adlS notaya kaşS gelir. Başka bir ve 6 nSn tersi kendisidir. Bir müzisyen için P0, “do majör” tonalitedir. Şimdi
deyişle,12 ile bölündüklerinde ayS kalanS bSrakan saySlar Müzisyenler bu durumu şu şekilde tercüme eder: “si P0 Sn her elemanSna 1 ekleyelim (müzisyen deyişiyle ya-
için aynS adlS nota elde edilir. Böylece, örneğin 5, 17, 29, bemol, re nin tersidir ve fa diyezin tersi kendisidir” rSm ton transpoze yapalSm) :
41 saySlarSnSn 12 ile bölünmesinde kalan hep 5 olduğun- P1 = {1, 3, 5, 6, 8,10, 0}
dan, bu saySlar frekanslarS birbirinden farklS olan “fa” adlS Alt Gruplar ve Akortlar elde edilir. Bu da “do diyez majör” tonalitedir. Benzer
notalara karşS gelir. Buna göre bir notanSn adS 0 ile 11 ara- Müzisyenler bu grubun başka bir özelliğini de kulla- biçimde devam edilirse,
sSndaki bir tam sayS ile gösterilebilir. Böylece, örneğin nSrlar; alt gruplara sahip olma özelliği, yani G deki topla- P2 = {2, 4, 6, 7, 9, 11,1}
tüm “si” ler 11 ile gösterilebilir ve diğerleri için benzer ma işlemine göre kapalS olan P alt kümelerinin varlSğS ( P “re majör”, P3 “mi bemol majör” tonaliteler gibi mü-
bir gösteriliş geçerlidir. nin iki elemanSn toplamS gene P nin bir elemanSdSr. Bu zik dilinin on iki majör gamS elde edilir. ŞaşSrtScS olan,
Şimdi, müzisyenlerin “transpozisyon” adSnS verdikleri durumda P alt kümesi toplama işlemine göre bir gruptur). hepsinin birbirinden farklS olasSdSr. Birbirine en yakSn
notalarSn ikişer ikişer toplamSna geçebiliriz. Örneğin, Buna göre G nin alt gruplarS aşağSdaki gibidir: olanlar, yedi notadan altSsSnSn ortak olduğu P0 “do majör”
3+2 = 5 (3 yarSm ton + 2 yarSm ton = 5 yarSm ton,yani G (G nin kendisi G nin bir alt kümesidir), gamS ile P7 “sol majör” gamSdSr. Birbirine en uzak olanlar
mi bemol+2 yarSm ton = fa) Pa={0}, ise, P0 ve P1 gibi sadece iki ortak nota içerir. Dinleyince,
6+6 = 0 (6 yarSm ton + 6 yarSm ton = bir oktav ,yani Pb={0, 6}, birbirine yakSn olan gamlar arasSnda geçişin daha kolay
fa diyez+ 6 yarSm ton = do) Pc={0, 4, 8}, olduğu anlaşSlSr.
9+5 = 2 (9 yarSm ton + 5 yarSm ton = bir oktav , yani Pd={0, 3 , 6, 9}, Ancak bu kez, söz konusu gamlar matematikten
la + 5 yarSm ton = re) Pe={0, 2, 4, 6, 8, 10} ödünç alSnmamSştSr. Zaten, P0 dan P12 ye bu alt kümeler
Buna göre, G nin elemanlarS arasSndaki bu toplama iş- Bu alt kümelerin birer alt grup olduğu, işlem tablosu matematiksel olarak daha az ilginçtir, çünkü bu kümeler
lemine göre “”toplam tablosu aşağSdaki gibidir: yardSmSyla kolaylSkla kontrol edilebilir. Örneğin, Pd nin toplama işlemine göre kapalS değildirler. Örneğin, P0 Sn 2
toplam tablosu aşağSdaki gibidir: ve 4 elemanlarSnSn toplamS olan 8, P0 Sn bir elemanS de-
+ 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Müzisyenler G nin bu alt gruplarSnS ğildir.
0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 akortlar için kulla- Bu durum dikkate alSndSğSnda, matematiğin en azSn-
1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 nSyorlar. Bu alt + 0 3 6 9 dan müzik konusunda daha alçak gönüllü olmasS gerektiği
2 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 1 gruplara karşS ge- 0 0 3 6 9 ortaya çSkSyor, Matematik müzikte önemli bir etken olsa
3 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 1 2 len akortlar aşağS- 3 3 6 9 0 da tek etken değildir.
4 4 5 6 7 8 9 10 11 0 1 2 3 daki gibidir: 6 6 9 0 3 Kaynakça
5 5 6 7 8 9 10 11 0 1 2 3 4 Pa: do 9 9 0 3 6 1- Gardner,Fox,Jeffery,Knowlws (1996). “Improves Reading
6 6 7 8 9 10 11 0 1 2 3 4 5 Pb: triton (do, and Math Performance” Nature May:23
7 7 8 9 10 11 0 1 2 3 4 5 6 UDES - Cebir I, İstanbul Kültür
2- http://udes.iku.edu.tr ,U
fa diyez)
Üniversitesi,Matematik-Bilgisayar Bölümü
8 8 9 10 11 0 1 2 3 4 5 6 7 Pc: beşli artSk akort (do, mi, sol diyez) 3- Laborde Jean Benjamin, Essais Sur Le Musique Andenne et
9 9 10 11 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Pd: yedili eksik akort (do, mi bemol, fa Moderne, C.I.,Paris 1780.
10 10 11 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 diyez, la) 4- Tangente,le magazine des mathématiques,Hors-série no 11
11 11 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Pe: tonlara göre gam (do, re, mi, fa di- (2005) BP 214-90506 Argenteuil cedex France
CBT 1243 / 14 14 Ocak 2011