P.F.gomRoannov, i.i.

c,au,tnov
i,s.sararuJ, xH.ALrrEV

KOMPLEKS DOYI$ONri
FUIYKSIYALAR NOZORIYYOSi
(olAya rApfrRIgL/lR ve alsrtt LqR nauD

_
.{.)
DORS vOSAiTi
DO
o
-^'l / Azarbaycan Resptblikasum Talail Neirliyi
Elni-ietodiH $wan " Rf,azgryat' bohneihrn
(12.02.2409-a il I sayh protololu) ttwsgya
ua nuirin 17.04.2009-ctt il 469 sayh amri ila
dars uasaitl kimi tasdiq edilmgdin

suMQAYrr 2009
4- /7 .;':
rtt//.
Kiubo ny veranlor: prof. Aslanov Hemidulla Israfil o$u
dos. Qurbanov Nebi Tapdrq oflu

Elmi redahtor: prof. Feyziyev Fikret G{ilah ollu

dos. Huseynov Zefer Qafar otlu

RedtHor: dos. Mustafayev Valeh Azad o$u

Konqyuter qrafihast' Hacryeva Gllnay Fikret qrzr

Dars wsaiti Tahsil Nazirlii tarafindan tasdiq olunmug "Komplelcs

dayisanli fun*siyalar rczariyyasi" fann proqram, asasmda tartib olunub
va tam htrsu ahata edb.
Dars wsaiti "Riyaziyydt" ua "Fizika" faldlalarinda tahsil alan
abbalar giin rczarda tutlumuS&tr.

SUMQAYIT 2009
 3

ctRi$
Tabietda bag veren b0tiin fiziki prosesbr, hadiselsr sonda bu ve ya
diger formada xisusi t<iremeli diferensial tsnliye getinlir. Bu tip fiziki
hadiselarin riyazi hslli iso haqiqi oblastda homiqa miiLrnkiin olmur. Ona
g6re de bu ciir firn-ksiyalann xasselerinin aragdrnlmasr kompleks oblastsrz
miimkon olrnur: mesalen /@ = )-,- funksiyasr adad o)onun b[t[n
I +r'
ndqtelerinde diferensiallanan funksfuadr ve onun Teylor srast
J. =1_r_r,_,.
l+r'
]rl> I olanda yrtilmr.Bunun sobobini haqiqi oblastda izah stsnak miimkiin
deyil. Iakin kompleks oblastda bunun izahrrn ysrmek daha asandrr. etinki
x= *JJ n6qtasi lrl= I gewesinda yerlo$ir vo hamin ntiqtsds /1x)
funksiyasr sonsuzlula gewilir, ona g6re da sua .ta8rlu.
Diferensial vs inteqral herabrnrn )araunasL iyaziyyxn vs onunla
elaqedar elrnlerin stirstle inkigaf etnesinin baglan$o olmuqdur,
Ona goro de kompleks dcyr+enli frrnksiplar nezer[yasi fizlki
prososlorin riyazi heltinde genil yor tutur. Bu baxmdan inteqrallann
hesablarrna ilsullannda ve halle yaxrn qiym*lsrin ahnmasrndq diferensial
tsnliyin hsllinin tadqiqindo komploks anali"in bOyilk rolu v,udr.
Kompleks delscnli fimksryalar nozerilyesi fizika va nyu*yat
faktiltslerinin )txan kurslannda tadris olunur, IIal hazrld6 azarbaycan
dilinda derslik vs dars vesaiti 9ox az olduSundan teqdim ohnan dars
vosaiti talobelor fgiin bir hediyyedir.
Teqdim olunan ders vasaiti Azsrbaycaa Tchsil Naznliyi tarefinden
tesdiq olunmup proqram esasrnda tortib edilmigdir ve am kursu shats edir.
Dars vasaiti iki btilrnadon ibaratdir. Dars vesaitinil awolinda nezen
higs9, sonra iss meglols dsrslsri iiguur misallar verilmigdir. Hor m<ivzuya
aid bir nege misal hslli ile vo sdftost i$ iigiln olava gahgmalar verilrnigdir.
Misdlarda mtitarize igerisindaki ndmrslsr ise M.Jl.Kpauron,
A,H.Kscerea, f-Ll.Maropenro (Oyilaufl KoMrureKcHoro fiepeMeHrroro
o[eparuoHHoe HcqucJregrre rtopu, ycroiqmoclr)) adh kitabdarl
gdtilnihnu5 misallardrr.
 4

I BOLMO
01. KOMPLEKS ODODL{TR

Ferz edak ki, r ra y idiyari baqiqi od.dlsrdn. Bu sdedlar vasitesi ile

teyin olunmug
z-x+lf (D
geklinda sdeda (iftdcyc) kompleks ededlar deyilir. Burada I '5..yali
vahid" adlanrn rilazi i$andir. , :opli whitti
t2 --l
beraberliyi ile tayin olunr.
r ve y heqiqi ededlerina z kcnrpleks dcdinin uylun olaraq haqiqi vo
xapli hisscsi dwilir va simvotk olaraq
r-nez (raya r=Rc(:)) vE y.lmz (veya./=Irtr(z))
ilaigare oluaur. Re i$resi realis (haqiqi) latn s0z0niln ilk iki herfinden,
Im isc imaqinaris (x.)ali) lsbn sdziln n ilk iki barfindm emclo golmhdL.
: .0 lompleks ldadi r + i .0 -.r btqhi c&ditrc barabar hesab edilir.
+ i
Buradan gor{intlr ki, har bir heqiqi adsda xayali hisscsi srfu olan kompleks
cdad kimi baxnaq olat.
: - ii kompleks edcdi z - r + ry kompleks edsdino qoqma olao kompleks
a&d adlaDr ve Z=x-ly kimi i|are olunr' Ayrlmdr ki, (D=z' yani z
adadi z-a uyf,pa qognn komplek 3d.ddirs3, rde ; odadiae uylun qogma
kompleks cdaddir. Btrna gore dt z vc t ededlari qarylqh qogna
kompleks ededlar adlanr.
Konpleb adadlann bemberlg.I{aqiqi va xeyali hissslari uylun olanq
barabor olan
4,\+lyr ve ,z=xz+Uz
kompleks adadlsrini beraber hesab cdirlar:
(2)
\+i\=I2+lY2
Buradan aydrnttr ki bet$erliyi hoqqi edadlerin iki
(2)
\=x2 \€ Yt= Y2
bsrabediyi ils eyniglctsdtu.
Kompleks sdadlor [gln toynk (r)
vo kigk (.) anlayrglanun menast
yoxdur. z1 * z, m[nasiboti ise z1 -in z2 -ye berahr olmadlrur g6sterir.

Komptela dlann handasi gasbiliii. Flaqiqi edadler hsndasi olaraq

duz xottin hoqtelori ile gOstarilir. Har bir kompleks oded iki haqiqi odedle
toyin olunur. Buradan aydmdr ki, kompleks ododlari handesi olaraq
 5

miiLstovinin ndqtolori iL g6stennek olar. Bu rnsqssdle mtstsvi fizerinda

diiabucaqlt koodinat si$€rni (O,YI ) gffiirmsk lezmdrr.
z=r+ry kompleks odedini hendesi olaraq mnsbvi lzerindski 1r,yy
n@lori gosterirler. z=x+iy ododine bu (r,/) noqtesinin affilGi deyilir.
Beleliklo, mtistevinh hor bir 1r,y) n6qt si bir z=r+y kompleks
edadinin bandesi g0sbriligi olur. [Ier bh z=x+iy kompleks edadi iss
hcndcsi olaraq must vinin bir (R),) ndqtesi ile gosterilir. I{aqiqi edadler
abeis oxulun, suf xeyali odadler isa ordinat oxunun r6qt leri ile g6starilir.
Bu qayda ila mllstsvinin n6qtalori goxlulu ile komplela adadler goxlulu
arasmda qar$lqh birqiymatli uygmluq )aradlrr.
I(onpleh ededleri bendasi olaraq gdstormek rlgiio iglsdilm m0stoviyo
knnpleb nBtavl deyillr. Kompleks m{istevi 0zerinde absis oxrra haqiqi
ox, odinat oruna ise xayali or deyilir.
Kornplels ed.dled kompleks mtstrvi iiarinde koordinar
baglmErondan 9um velcolarla da hendcsi olaraq gostormek olar.
Kotryleb ddn oqutnentt v-a mdulu. Kompleks must vi tzeriade
z = .r + ry kompleks d.dini h.ndesi gdstsren (r,r,) ndqminin polyar
koordinatlan @,9) olsuu.

Ooda
[r= pws
(3)
ly = psmg
Buadan p ve 9 kemiyryatlsrini t yin etmek Egun
p=Fi (1)
va
.*r=#1
(s)

"_r=ffi)
 6

miinasibetlsrini ahnq. p>0 oldupuadal (4) mti'nasibetinde kdkiin hesabi

qiymeti gdtflriiftir. (5) m[nasiberlarinden kemilyati 2tt (t tam adeddiD
I
heddine qoder daqiqlikle csyin olunur. g-ni t yrn etsmk ngun (5)
ifrdalerindon
9= oc\zx
diishrnmu almaq olar.
(4) du$uu ile t yin olunan p>0 ededi z kompleks sdadinin modulu
adlanrr vs
P =lzl=lt + ryl
kimi gti,starilir, (5) dilsturlanfldan teyn olunan lur bir I komiyyati ise z
edodrnin arqumenti adlarr vo
q= Arg = ArsG + U)
ilo gdstcrilir. Buradan aydrn gdrtlnur ki, ,{rgz kemryyeti goxqiymetlidir va
2k,r (k tam edoddir) hoddine qsder daqiqlikle ayin olunur. Buna g6re da
9ox vaxt .4132 -in tmg qiymstini ayrmaq laztm
geli. Argz 'in
(5)
-r<Artzst
borabersizliyini ddayen qiymatino onun ba; @ymati deytlir ve argz ile
iqare olunrn. z ededi miisbot hsqiqi eded olduqda argz=0, menfi heqiqi
eded olduqda argz=z ve s olar,
tlar bir kompleks odsdin mliLryyan modulu vardr. Kompleks ededlerin
modulu heqiqi sdedlarin mittleq qiymet anlayr;mrn ii'rnumilagmesidir'
z=r+iy komplels edsdinin xayali hissesi v=0 olduqda
pt="F -y'='F =tl
Srfu o =0 +,.0 kompleks edodinin modulu p=o g0ttuiil[r. llar bir z+0
kompleks odedinin sonsuz sayda arqumenti vatdr. argz kamilyotinin
z=o olduqda menas yoxdur. (3) miiurasibetlerine esasan z=r+ry
kompleks edadini
p(asp + ising)
2= Q)
qeklinda yaznaq olar. (7) ifadesine z kompleks ededinin triqonometrik
gckli deyilir.
Eyler d*sruru. Bilirik ki, xayali iistlii e* tistl[ firnksiyasr agaprdalo srra
ile teyin olunur:
(s)
" 2t 3\ 4t.
"o=r*(r)*(11'*q-(?o.-(T)'.- 5!
 7

Onda r2=-t, i3 =-i, i4 =1, i5 =i,... va s. oldu[unu nozsre alsaq (8)

beraberliyini
t2 ir3 *4 iri ,2 ,1 ,J ,5
e*- =1+i.x-. --+ -...)+i(.t-- 3! +- -...)
2l 3! -+--....=(l--+-
4t 5t 2t 41 5l
kimi ya.znaq olar. SaE terofdeki motsrizslerin igarisindaki sralann cemi
. P (-l)'rh*t - ( -l\n' x2'
slnr= ) (2n - coq.r = t'
;o + l)l ;o l2n)l
uylun olaraq sin, vo cos r firnksiyalanna borabgr oldugundan
ea =cosr+isinx (9)
ey'niliyi alnar. (9) dijstunma Eyler diisuru deyilir. (9) diisturundan istifado
etssk 1r= p; (7) miimasibetini
(10)
ve ya
( 10')
"1,P@
geklinde yaza bilerik. (10) ifidssi z kompleks sdsdinin iistlii gakli adlarur,
Aydmdr ki,
,rrnn
I = ei},
- I = e,, . i = i, - i =
z, I + i = {ze'i, | - i = {2e-'7 ve s.
"-' "'
Ostlti (vo ya triqonomerik) gshlds verilrniq lki z1= qe'q , zr= prrie'
kompleks cdedlerinin beraberlil (zr=zz) $ertini A=pz, q=q2+2ktt
geklinde ya:anaq olar (/r tam edscHir),
Vorilmig iki
kompleks adedin qargrLqh qogma olmasr $artini da
mlioyyon etnrek olar. z= pie oldluqda z= F-ie olar. Demali,qarEhqh
qo$ma kompleks adedler [giim kl=lzl ,s {Ez = -arsz (wgz+r).
Eylerin (9) dusturundan
e-i9 =aose- isiag (11)
mtiusibotini alnaq olar- (9) diisturunda (x=p) !aza\. Sonra (9) va (11)
borabarliklorini teraf-terefa toplayb, sonra da gxsaq
e'a + e-iP)
cos@=
2 I
(12)
.
,',p= er\ -e-rq l
2, J

diistulannt ahrq. (12) diisturlannr hiporbolik shq vo chq funksiyalarmm

 ,no={-;ll
"no=!::t)
ifrdeleri ila miiqayiss etsek
chlg=sss,wW- cg6i9=ch7
shtg=isia,
"i^iq=ir1rq
Buradan aydrndr ki, triqmmetrik vo hipe6olik finksiyalar arasrada stx
alaqa vardr.

s2. KOMPLEI(S ODODLARTZORhTDO rfrSAB AMOLLARI

Verilmig e, =r, +ryrve zz-4+ty2 kompleks adadlerinin cemi

2-721a 22)=(q+ x2)+i!4+ y) (l)
kompleks e&din deyilh. Bu terif uylun 4 w 22 kmplets ododleri
haqiqi olduq& (yr=Q, yz=$) heqqr ed.dl.rin ceminin melum torifnin
eynidir. (l) bersbortiyir&n alror ki, komplcks adedlsrin toplanma smeli
ilgtln yetdayigma ve qruplagdrma xasselari do!rudu:
l.zt+22=22+zi
2,21+ (22 + 4)*@1* z2)+ 4.
Komple,ks sdadler ifgiln gu@a amoli toplama melinin brsi kimi teyin
olunur. Verilmig zr w 22 konplels od.dLrinia 4-:.2 ftrqi ela z
kompleks adadine deyilir ki, z1=2rq2 milnaribsti Odesin. Buradan
aydrndu ki,
(\ + iy1| - (xz + iy2) = Gr - x) + tO4 - y).
VerilmiS z1 = x1 + iy I v. 22 = x2 + iy2 kompleks ededlsrinin hasili
z = zt ' 22 = @$2 - yty) + t(\y2 + yfi) (2)
kompleks odadim deyilir. zr ye 22 kompleks edadleri heqiqi odadler
y,
olduqda n = = O ), bu tarif haqiqi adadlerin hasilinin malum terifi ile
(

iistiist, dtSur. zr=22=i olduqda (2) ifidesina isits.,n i.i=i2=-l

olmahdr.
Verdiyimiz terifden grxr ki, vurma emeli iiiun yerrdoyigme,
qruplagdrma ve toplamaya nazonn paylanma qanunlan doSudur:
l. z1' z2 = z, ' 2r'
 9

2 - 21. (22' 4) = (21' z2)' 4;

3. @1+ 271'4 = zy 23't 22'23.
Fsrz edsk ki, z1 ve z2 * o kompleks odadleri verilmi$ir. Onda els
z=r+ry komptels edadi tapmaq olar k\ z2'z= zl mi'naqibati odaniler. Bu
meqsedlo (2) dtsturuna osas.n
x2t- y2sr= 4\ (3)
t2r+ r2St = Yrl
sistcmini hell elurek laamdtr. ,2 * 0 olduqda ,1 * vl = lz, l2 > o olur
ve oda (3) sistani birqiymatli hcll oluour. z2 'z=zq miirasibotini odayen
z adadine z1 kcmplels adadinin z2 kunpleks odadina nishi deyilir ve
s= 3r gaklinde palr. (3) sigternini hall Etsek:
22

z
zt vv2 * tht?- rY2 .
= =rrx?-+
22 ti+yi fi+yi
Bu ifrdeni xr + '/r Inrsrinin sur3t vt moxrircini 12 - iv2 = z2 Td:ylina
,z + iy2
vumsqla da alrrsq olar.
Verilm\ kompleks ad.dlorinin cemini ve fsrqini handssi
z1 ve .r,
olaraq malum paraleloqram Sydasr ila taprrlar.

fti kompleks sded ferqinin modulunun handesi

Indi manasrm in\ edak'
zr=\+iyr:v. 22=4+iyz kompleks ededlari [giiut
zy- z2 =(4- 12)+ t(yr- n)
ve
lz1 - zrl= x1- x2)2 + Qt, - y)z = p(21,22).

Demali, lz1 - z2l ifadesi zq \E z2 ndqtelari arasmdah mesafeF bsrabordir.

 l0

indi de z1 ve z2 kompleks dsdlslinin ceminin ve farqinin modulu

haqq,nda
lz1+ z2l<lz1l+lz,2l (4)
lz1- z2l>llz1l-lz2ll (5)
borabsnizliklerini isbat edek.
Kornpleks miistavi iizerinda teps ndqtelari 0, z1 ve .t + zz nriqtalerinda
olan iiQbucaq gdtursk. Bu tigbucagrn tareflorinin uzunlufu lz1l,lz2l ve
lz1+ z2l olar. Melumdur ki ugbucatrn bir arofinin uzunlu[u qalan iki
tarsfinin uzunluqlan comindan b6yiiLk ola biLnsz:
lz1 + z2l<lz1l+l7rl
(5) benbersizliyi (4){en alrrur. (4) berabenidiyini ardrql tatbiq edarelq
sonlu sayda 2r,22,...,2r kompleks edadleri ilgDn
lz1+ z2+ ...+ z,lslzll+lz2l+... +lz,l
berabsrsizliyini alanq. Bu bsrabersizlikde beraborlik ipansi yakuz
atB21" tlgz2= " = aIEzn
olduqda aluru.

s3. MODULUN vO ARQUMENTTN XASSALORi

Kompleks z1 vs z2 ededleri lusilimn modulu va arqumenti iigilur

tz1 z2l=lz1l.lz2l (1)
Arg(21'22)= *szrl Argz, (2)
miinasibetlari dofrudur.
Bunun dolru oldulunu yeqin etnok igilr z1 vs z2 kornpleks
ededlsrini ilstli gekilda gdttirok:
zt - het9t , z, = p2eth .

Aydmdr ki
zr' 22 = A?2ei(ethl '
Demeli, telab ol,,nan
lz1 z2l= P1P2 =lz1l'lz2l
vo
Arg(21. z2) = p, + p2 = Argzy + Argz2
mtnasiHlori dofrudur.
(1) ve (2) bsraborliklorini sonlu sayda zt,zz,...,zn kompleks sdodlari
iigiin da yazrnaq olar:
 u

lz1.27 ... 2,1=l4l.l"zl... V,l,

Atg(21'z2 ...'z)= bgzt+ Argz2 +.. +ArgzD.
Burada z1= z, = ...= z, = z olduqda
I .l ,,,
P'FV| (3)

Argz' = r,A,Cz (4)

Xiisr.rsi halda, z = w e + i site olduqda (3) ve (4) diisturlan-na asasan
(ms9+ lsingf = qasng+ isit,.g (5)
(5) dUsturua Muavr duslru deyilir.
Kompleks ededlerin nisbstinin modulu vs arqumerti haqqrnda da
(l) ve (2) boraberliklerinds z1
o4ar tekliflor almaq olar. Bu rneqsedle
evezins IL (2, *o) nisbstini gottirek:
Z2
t-t
lr,l=,-E lrzl
lz2l
ve
Argr = Arga + Argzz.
zz
Axnncr baraberliklori
1,, I l,,l (6)
lrl=m,

Arg 1L =
Zz
4*' - 4'*z Q)
geklindo yazmaq olar.
IlfisaL sin3q vs cos l9 kemiyyotlorini sing ve cosg ile ifada euneli.
Ilalli Muaw dtisturunu z = 3 UgUn yazsaq:
(oos 9+ ising)3 = se5 3e + i 9g19
cos3 p+ 3icos2 gsiu p-3crx'qgm2 9-isin3 p= oos3p+ isin3p.
Buradan haqiqi ve xeyali bissaleri ayrrmq:
oos39=cr,"3 U -"o"*' u*'
sb3P=3cos2Psin9-s 3P'
 t2

S4. KOMPLEKS ODODDON KOKALMA

ry'=z miinasibati odmdikdc *=rete dcdjne z=p?'' kqnpleks

s&dinin n+i darecsden kok[ deyilir ve
* =\li
ile igars olunur.
y" = z mitnasibatindat rneh'r =reiQ alanq. Burada[ p=ro va
ny =9+2kr . t irdiyari tarn ededdir' Axmnct mibasibdlsrdeu r va 17
. kemiyyetlsrini toyin edak: , =cli n ,-n*?" , Belelikle, kornpleks

ededdm n.ci derscedsn kokalma d[.sturunu

a+2hr .. o+2hr. (l)
4lp(@s9+ ising) = 4lP(w:-- + t8-- n )
gekliada yaanaq olar. Buada t'ya ffit0tr t8m qiymttleri verdikde sat
iarefif ancaq n sayda mUdalif kompleks cded almr' Bu sdedleri t'nrn
k=0,1,...,n-l qiymstlerindc almaq ola,r' *-nrtr yerda qalen qiymetlsrinc
r
uylua olan kompleks ededter gGstarrdiyimiz kompleks eddin biri ilc
eyni olur. Dolrudan d4 &1 - t = z olduqda
9+2hlrr zr(h +n)
-9*2bn ,2n
nnn-9+
ve buna g6n de
a+2k'r o+llt
nn =oos-t
co€1-------r-

. a+2k,* @+2rr
Sm.:-_--_-""'- = Sln-.
nn
h va \+n qiymstlerinda (l) berabeiliyinin sa! arefinda uyEun olan
kompleks cdedlar eyni olduSundan z komplets odadinin z-ci derecedon
kok[triis r sayda miixtolif qiym.h vadtr. Bu qiymtleri
r"O,rl-.,'r,r-t Q)
ile ipro edek. nr & =oi=i) komplels edadlorinin hamrsrnm modulu
eyni
4F=cl4
edina berabsrdir. ft -nm iki qongu qiymstina uyfun olao w1 Ye v**y
kompleks sdedlsri arqumenttorinin f.qi 4a
n
berabardir:
 l3

q+zr(k +1) _9+2*t -2x .

nnn
Aldrlrmrz neticsler (2) kompleks adedlerini handesi olaraq qurmala imkan
verir. Msrlcezi koordinat baglan$crnda olan R=d p radiuslu gevra gekok'
v

{.
',"..-'.. ,,\
/
I
"'.-q,
_-..-.--
1ln4
,.....?.
,//
\i ,,,,./ wn-l

\,,

ile kosigdiyi ndqts rn edadini

Y=r, W,
Bu gevreni hsndasi

olaraq g6saron n6qtadir. Qevnnin daxilina tapebrindan biri v6 ils [st'

iiste d$.tr diizlun n bucaqh eeksalq bu goxbucaqhn'n o biri tapeleri
y,1,w2,..-wn-r kompleks edadlerini hendasi olaraq giisteron @aler olar.
Misol 1F kokiiuriin qiymetlarini hesablaytn.
EaUL I tl=r va arg(-l) = r oldu$uodan
-l=(oosr+isiDr).
(l) dlistrruna esason
3Jj = @sL!:!:t *
+i ?ko .
33 "-e
Burada t =0,1,2 gofiiLrmaHe V:I tokuntn a:can]ao ii9 qiymetini taprq:
L..,f.-,
2 2'
* l-,f
2 2
.

jYisar lkibdli
t'=o (3)
tenliyiniD hiorn htllsrini tapmah.
Bu hallsr, r=i6
beraborliyinin sa! arefindski kokfinfin z tE
qiymotini hsablamaqla taPrtr.
Oger a odadi komplets edcddirss, on<h (3) t nliyinio n helli (l)
dustuu ile taplhr.
 t,l

4> 0 hoqiqi adad olduqda arga =O = q, oldulunu bilerek

a =4(crs0+isino)
ve (l) diistunma asasen
2kn
nn i"
, = 4li(,,o"*' * ) h =0,1,...,n - 1.

a<0 olarsa, onda argd=r ve

a =lQ(oost + isnr)
vo bu halda
,= flFl<"*t:y + i ri,,L)2!' 1 @ = o,t....,n -t).

$s.KoMpLEKS ODADLORARDTCTLLTGT. RIMAN KOROST

LKompleks dadlor handesi olaraq mtstavi ntiqtaleri ila gdstsrilir:
kompleks z = x + iy adcrdt m[stovinin (r /) n6qt€si ile gOsarilir. Kompleks
edadlorin hondesi olanq gosterildiyi milstsviyo kompleks miistavi deyilir,
Tdaq ki, kompleks m[stovinin zn=xn+iyn G=|,ZJ,...) ndqtaleri
ardrcrllrg ve ya {2,\ kompleks edadlor ardrc Lg verihnigir. 12,1
ar&c hlmm biitiin hedlorinin modulu her hansr sabit M od.dinden bdyiik
oknadqd4 ysni z*nin biitiiur n=1,2,3,... qiymotlorinda
lz,lsM (l)
bsrabersizliyi <idonildikde, ona mehdud ardcrlhq deyilir. Mehdud {2,}
ardrcrlhlmrn biitiiur hodleri merkazi koordinat baglanErcrnda va radiusu M
olan gevrenin daxilrnde yerlegir.
Kompleks miistovide merkezi z6 nOqtesinda olan a radiuslu dairemn
daxili, yani lz -znl< e miinasibatini ddeyen butiiur z n6qteleri go:dufu ze
nOqtesinin a +trafi adlanu.
Trraq l<r, (2,) ardrcdhlr sonlu z edadine yt[ir: zn--+z (n-+"o). Bu
o demekdir ki, istanilan e>0 ededi iigiiLn ele = (6) ndmrosi var ki,
]2, - zl< a tarabersizliyi n -nin biitun n >ir' qiymotlorinde odenilir. yrlrtan
ardrcrllrq mohduddur. Bundan bagqa, z, -+ z(n-+ o) munasibeti, hendesi
olara4 {2,7 ardrcrlhlmrn miloyyon ndmreden baglayaraq biittin hedlerinin
z n6qtesinin e -etrafinda yerleqdiyini gOstsrir.
 l5

indi ferz odak ki, verilmig {2,1 ardrcr.l.hpr qgyri-mehduddur ve her bir
sabit M >0 ededi [fun ele tr' ntimrasi var ki, n Ziy' olduqda lz,]>,rz olur.
Limitin tarifine osassn bu ardrc hlrn sonlu limiti yoxdur. Lahn
limlz,l=oo oldu[r.rndan {lz,l} ardcilltEt sorsuz b6yuyandir. Bu halda
deyirler ki, 12, ) ardrcrlh[r sorxuzlula ("o) y[rlr:
lim zr=o (2)

sonsuzluEa yrlrlmasr o demekdir ki,

'_+<D
Demsli, 12, ) ardrolhlrnrn
istonilon M>0 edtdi ii{tu elo lr' nOmrosi var ki, n -nin z),lv
qiymrtlerinde lz,l >,tz beraborsidiyi ddoniln.

Bu t rif
lz,1lim rz n-+*lzrl
= o ve
lfl rir, = o mtnasibdi ile eymguchdiir.
n-i<r,
Ardollrtrn sonsuzlula y[tlmas'nrn terifni hsndesi olaraq da
vjylsmek olar. Morrszi koordinat baSlanlrcrnda ve radiusu p olan
dairsnin xarici, yent ll> o mU-nasibetioi ttdsyen biittn z nOqtoleri goxlu[u
o nOqtesiniu pat:afi adlarc. zn -+a (n-+o) otnas hendesi olaraq o
demekdir ki, miiayyen n<imredcn baglayaraq {2,} ardrcrlh[rnrn biffin
hadlori .o noqtasnin p +trafinda yerlegir.
Burada bir cshsti xiisusi qeyd etrnok laamdu. Heqiqi odsdlcr
goxlutuoda iki sonsuzluq (ve ya "sonsuz ""alla5mr{ n@a') +co y3 -o
oldulu halda, komplela m0stovi ii,zcrinda yeganc *sonsuz uzaqlaSnlg
n<iqte" (co ipresi) vadr. Qeyri-moxsusi .o kompleks sdedi figiiLn hsqiqi
vo xayali hisse ve hem ds, arqument allayqr verilmir, oo vo sonlu a
kompleks ededlori iigiin
ota =a to-o, o t=-,
@o =0,
@.a =4, @
= @.@ =.o (a*O), 9-co (a+0)
kimi mfinasibotlor vardr. @t@,0.co,9, mi"mif"Uorinin manasr
=
0<o
yoxdur.
-
2. kompleks sdsdinin hsadosi gdsteriliqini almaq iigiin kompleks
sdedleri hiLra ndqtelcri ilo gostsrirler. Bunu izah etsnek iigutr kompleks
mtsbvrnin z=0 ndqtosinde hamin miistsviye toxunau (S) kOrosi gdt[rok,
(S) kUrasinin musteviys perpendikulyar olan va O ndqtesindan kegsn
diametrinin hiro ile kmigdiyi o biri ucunu P ile igam edak. Bu p n6qtesitri
polyus adlandraq.
 16

P polyusunu miistavinin biiurn noqteleri ile diia xetlerls birlssdirok'

Kompleks miisevinin her bir g n6qtasini polyusla -birlegdryn P' &z

xani turs'ito potyusaan 6rqli yegam bir Z noqtelhde ktsifir'.Iftnnin bu
7 ioo.tioi ,'td.pbks ededinin handasi g68torili9i hesab dok Belalikb,
her bii kompleks odod k0mnin bir n6qtesi ile hendasi gosterilar'
Kttronin
p -den Arqii lrat bir Z ndqasi ise mtstoninin bir Wg,file z noqtesina (PZ
au, irtti"in'rutt"vi ila kasigdiyi ndqteye) u5{undur' Bagqa sdde, kiiLrsnin
p-aon fortli her bir Z nOqtesi miistavinin yepne bir z udqasinin
LJri *olt tifisidir. Bclelikle, z kompleks mltstavisinin ndqbleri
goxlulu arasmda
or,frS, It. kiiranin P-den frrqli btrutr noqteleri
q"nrfiql, birqiymetli uylunluq yamdtlmq olur. Bu uylunlula stereoqrafik
proyelsiya deyilir.
' 'io*inaa- ga* oluan uyluoluq vasitasi ilo ktuenin P ndqtasino
mii,stevinin h€f bir noqlosi uylun qoyulrnadr' Bu.- P - ndqtasini "o
f...pfrrc na.Ai"io" hendssi gOsterilhi hesab edecsyik' Miistevinia' 'o
t o*irl"tt odedins uy[un olan yegam noqt sitra hemin milslavinin
soosuz
uzaqlagnug n6qt si deyili.
i<o.pLf.r' mtstaviya sonsuz uzaqlagmrg ndqloui. ehve etdikds
senisle nis kompleks musaui at nrr. Geni+lenmig kompleks mtstgvinin
ioaifU coxluEu ile kurenin biitiin ndqtolori goxlulu arasmda qarprtqlt
Uiriiy.rtti oygiolrq vardu. Bu k'riLrep, yeni trii'tiin tompleks edolari ve
'.'tomplerc iaodini" hendesi g0storen kiireye kornpleks sdsdi kurs ve ya
Rirnan kiiresi deyili.
Stereoqrafik' proyeksiya zaram miistovi iiarinde yrlIlan ar&olhle
Rimao kuresi ii;"de yrlrlao ardrcrlhq uy[un olur' Stereoqrafik
proyeksiyamn bundan elavs aSalrdak kimi xasselo'ri de vardr:
' i) steieoq.a* proyeksiya vasitssile gevre getraye inikas olunu;
 t7

2) miistevi flzerinds kesi;en iki syri arasrnd"k bucaq orlarm Riman

kiirosi iiaerindeki obrazlan arasndalo bucapa boraberdir'
Teorem GeniSlanmiS l<omteb mfrstavinin istanilan nbqtalari
ardallrfindm ytfitlan (sonlu lda va ya sorauzlu{a) altardrc hq
-
aytnnaq olar.
DoErudan da, 12,1 ardrc Lpr mehdud olduqda Bolsan-Veyerqtrass
teoremine goro ondatr yr$lan atar<hcrll4 ayrmaq olar. 1zr) ar&crllft
qe1,ri mehdud oldqda ise istanilen r>o ededi udiur lz*l>r
berabersizliyini ddsyen nl nomrosi var' Bu halda zn, = olal
*h-.o '"

s6. KOMPLEKS M0STOVIDO OBLAST Vo OYRILOR

Kompleks ededlerin mfl*elif goxluqlan vardrr. Kompleks z

qoxlugu o zunim verilmig (vs ya malum) hesab edilir ki,
^ edadlerinin E
.? irt*il", kompleks 7 dedinin homin goxlu[a daxil olmasrm (z e E) vo ya
S doil olln"**m (zEE) mteyysn eunok {igun qayda gosterilmiE olsun'
i M"selrn, lzl < n mtimasibeti msr*ozi koordinat baqlan[rcmda ve radiusu R
^ ) olro g"*iti, [zerinda ve daxilude yerleqsn biittn kompleks ' ododlsri
goxlu[unu teyin edir:

r = {z: lzi<n} (1)

Kompleks ededler goxluluna E = {z: rlz > o} (yuan yanmmustevi),

r = {i :lzl > a} ((I) rlairesinin xarici), E = {z :t < lzl< z} (merkozi koordinat
baSlanErcrnda olan I re 2 radiuslu gewelarle mdudlary4 halqa) vs s'
misal Jla biler. E goxlulu olaraq biitiirn kompleks m[stevid de goturmak
olar.
ixiyari noqelsr goxlufiu, x0susils miistsvi n<iqtaleri goxlulu hqqn<la
bL srra anlayg vo tekliflor ewellar veril-ougdir. Kompleks- ededle!
eoxluluna kompleks miistevinin nt[teleri dlgmdan,
hemin anlayrqlar kompleks ededler goxlufu bllar. Bu
anlayrglaon bir negasini yada salaq
Tutaq h, E kompleks etledler goxlufudur.
 IE

Verilmig ze eE n<iqtesinin, E goxluluoa daxil olan mii5yy3n etrafi

olduqda ona hsmin godufun daxili noqtssi deyilir. Ancaq daxili
noqtolerdon ibaret olart qoxlula aglq goxluq deyrlir.
E' goxlu$mun ixtlan rki nOqtasini, bAfiim noqteleri hemin goxluEa
daxil olan kasilmez syri ile (ve ya srmq :otla) birlegdirmek miimkiin
olduqda ona rabitali goxluq deyilir. Agrq vo rabitali olan goxlufa oblast
deyiln.
z6 nciqtasinin har bir etrafind4 hem E goxlu[una daxil olan ve ham
de daxil olmayan noqta yerlegdikde, ona homin goxlulun sorhod ndqtssi
defllir. Qoxlulun biitiin serhed ndqolari goxlulu onun sorhedi adlaur.
c oblasud serhedini riziiura birle$irdikde ahnan goxluq ?pah
oblast adlamr vo onu c ils iSaro edirler. c
oblastum sarhed nbqoleri
goxlu$u (serhadi) rolduqda c =G Ur olar.
Markezi koordinat baqlanlunda olan .,R radiuslu gevronin daxilinde
yerlegan biitiin n6qtslor goxlulu oblastdr. Qevranin noqtolori ise hsmin
oblastm serhed ndqroloridir, (l) miinasibati ile toyin olunan goxluq qapah
oblastdrr.
Kompleks miistevido yerlagsn oblastlann sarhedi, gox vaxt aglq vo ya
qapah kesilmsz eyrilerolur. [a,/] pargasrnda losilmeysn heqiqi deyigenli
ve kompleks qimatlt z= /(t) funlsiyasr verildikde, deyirlar ki, z
mustovisind,
z=l1), a<tsp (?)
kesilnez eynsi (ve ya Jordan eyrisi) verifunigdr. (2) m{inasibstine oyrinrn
parametrik tanliyi deyilir. z=x+ty ve l'<t) = e()+ iy7) olduqda (2)
tonliyini
x=dt), y=tt(t\, d<t<p (3)
gaklinda yaznaq olar.
(2) tenliyi ile kompleks miistovida tsyin olunan eyrini ve E={z}
nriqtcler goxlu[unu fsrqlendirmak lazrmdr. (2) tsnliyi ile teyin olunan
kssilmez ayn kompleks miistsvinin nizamh nOqtaler goxtuludur. Oyri
tizarinde r parametrinin artrasrDa uylun olan istiqamet miisbst hesab
ofunnr. Parametrin 4lr2 qiymatinde fe)=f(t olduqda z1 =/(rt) vt
zz = f <t) eyrinin mtudelif n@alsri olduiu halda E goxlulunun tst-tista
diiqen eyni noqtesi olur. Bels n(qtaye eyrirdn dzU-Oziinii kesdiyi ndqta
deyiln.
Ayrinir dzii-Oziimii kosdiyi noqte olmadrqda ona sads ayri deyilir.
Qapah syrinin iist{sto dii$en baglan$c ve son uc ndqtelsrini onur Ozii-
iiziiLnii kosdiyi n<i'qte hesab etmirlor.
 t9

Oblastrn serhadi bir nege qapalr xstt (kontur), kesik (duz xatt parpast)
ve izola edilmiq n6qtelerdan ibaret ola biler. Bela hisselarin (olbaue,
rabiah ve ya "biitov") sayrra oblastrn rabitelilik tartibi deyilir.
Mesalan, ancaq bir dene 71 konhrnr ile hiidudlanmq o1 oblastl
birrabitctdn.

%"
lki dano 71 ve /2 konturlan ile hiidudlanmrg o2 oblast rkirabialidir. tiq
dat:o n,y2 vo t3 xetlori ile htidrdlaomrg a3 oblas[ isa iigrabitslidir. z-
rabitoli oblastm sorhedi n hissaden ibaot olrnahdrr.
Oblastlann rabiialilik tortibini, riyazi olaraq rl"ha rlsqiq tayin etmek
olar. Lakin onu burada biz ancaq eyani hendesi olaraq izah edirik.
Mesels4 birrabitoli oblastJara bels eyani hendesi tsrif vermek olart sonlu
o oblasff daxilinda yerleqsn istanilen qapah konturu, oblasun daxilinde
qalnraqla, bir n@aye sfimaq miirnkiiLn olduqda ona birrabiteli oblast
deyilh.
Geniglenrnig komplels miistevi iizorindo da birrabiteli oblastlara
baxmaq olar. Heg bir sarhed ndqtosi olmalan brinin geniglenmi; rniistavi,
sorhodi bir n6qtodan ibarst olan miistovi, sorhodi qapah kofiurdar (qelri-
mehdrd da ola biler) ibarst olan oblas( gemglenmig kompleks miisavi da
binabiteli oblastlara misal ola biler.
Oblasun sarhsdini tegkil edsn eyrilsr istiqametli hesab olunur. Biz
gelecokda ferz edeceyik ki, oblasfin serhodini tsgkil eden oyriler ele
istiqametlenmiqdir ki, hsmil istiqamstds eyT i iizre herekot etdikdo oblast
solda qalr.
[Ier bir kssilrnez, sade re qapah f syrisi goniglsnmi$ miistevini iki
birrabiteli oblasa ayrr (Iordan teoremi). Bu oblastlann biri (sonsuz
n6gte daxil olmayam) qapah f konturunun daxili, o biri isa f
"'aqlagmrg
konirrunun xarici adlau. Tutaq ki, bu halda r qapah konturu ele
istiqamotlenmi$dir ki bu konu.u iizra homin istiqametde hereket etdikde
 20

r -nin daxili olan oblast solda qak. Onda deyirlar kt 1ap"tt konarru f
miisbet istiqa.metlenmigdir.
Kompleks miistevinin sonlu n@clerinden ibaret olan oblasta sonlu
oblast defitir. Markezi koordinat baSlan&crnda ve radiusu sonlu olan hor
hansr dairs daxilindo yerle$e bilen oblasb mehdud oblast deyilir. tlar bir
mehdud oblast sonlu oblastdr. Bunun tersi doSu deyildir.
Mshdud olrnayan oblasta qeyri-mehdud oblast deyilir.

s7. KOMPLEKS DAYISANLI TUNKSIYALARtr{ LIIrdTl VA

KASfi,MOZLIYI

l. Tua.l ki, E, z kompleks odedlerinin miiLoyysn goxlulpdur. z-in E

goxlulundakr hsr bir qiymatina bir I/ kompleks adodi uy$un (qanD
qoyma qanunu (qaydas, gdsterildikdc, deyirler ki E goxlu$unda
w = !(z) (l)
kompleks firnksiyzsr verilmigdir. z day\eni serbost deyigon vs ya
arqument, 7 ise asrh deyi5en ve ya finksiya adlamr. I goxluBuna
furksiyanm ayin oblasu deyilh.
/(z) funksiyasrnrn E goxlufunda altfl btfiin qiymotlor goxlu[unu rV
ile igara edek. lr goxlu[una (l) funksipsun deyigms oblasu deyilir.
z dayigoninin qiymetlorini bir konrpleks miistsvi ( z miisavisD
iizerinda, r dsyigsninin qiymetlorini ise baqqa bir kompleks milstovi (r
mifstovisi) itzerinde g0storak. ODda r=712i firrksiyasr z mtlstavisi
iizsrindeki E goxlu[unu ,r/ m0st€visi tlzorindoki ff goxluluna inikas
etdirmig olur.
Kompleks z ododinin hoqiqi hissesini r vo xeyali hissesini y ils igare
edek: z = x + iy . Komplels l/ eddinin hsqiqi bissesi U va rcyali hissesi
I/ olarsa, w =U + iv, cllLda (l) funlsiyasmn verilmesi iki dono ikidayi$enli
hsqiqi
U =U(x,Y)' v =V(r,Y)
fu nksiyalanmn verilmosi ile eynigiicliidtir.
2. Teyio oblastr E ve qiymetler goxlulu Iv olan w = 7121 firnksiyasr
g6tii,rsk. Yuxandadediymz kimi" bu fimksiya z miistevisi lzarindoki E
goxlufunu Irz mtistovisi uzerind.ki N goxluluna i[i}as e/.dinr. ll = f (z)
funksiyasr E goxlulunda birqiymetlidirsa vo bu furksiya vasitasile
 2t

apanlan urikas zzfrnat E goxlultnun iki mu:Glif noqtesino rV

Cir*lr$ r*n hamige iki mfl)drtif noqttsi uygun olur!1,
oda hemin inikasa
qarsrlqh birqiymetli inikas ve ya biwsrqli inikas deyilir. Buradan
;ydind; ki qargrhqlr birqiymstli inikas Tan,alu E goxlu$unun h:r bir
nfoasi ,v goxlulunun ancaq bir noqtesins kegir ve goxlulunun her bir
noqtosi E goxluSunun ancaq bir @tesine uy['undur.
Ferz edak k\ w = !("') funkriyasr E goxluSunu ,V goxlu['una inikas
etdirir, i/ goxlulunun ixtiyari bir I/ ndqtesini gotiirek. E goxlufunun ,/
ndqtosine rnikas olunan bii,tiin z noqtclerini [6min I/ noqtesiDa uygun
(qarSr) qoysaq, .v goxlulunda teyin olunmu5 bir z = d,{D ftnksiyasr
alanq. Bu 2 = p1n'1 firaksiyasnz W = I@) funksiyasrnrn tarsi deyilir. Tars
funksiyz lr goxlulunu E goxlufuna inikas etdfir.
Ay<tmdr ki, ,/ = /(z) inikasmm qargilrqh biqiymstli ve ya bwsreqli
olrnasr flgiifi /(z) ve dw) funksiyalannm birqiymetli olmasr zeruri ve kafi
gortdir,
Forz edek b, W = IG) fimksiyasr E goxluf,unu M goxlu[un4
6 = t/0t1 fiDksiyasr ise N
goxlulunu rW goxlu[una inikas etdifu. Onda E
goxluSunu rtu goxlutuna inikas etdiren
I =6(z) =tt'If Q))
furksiyasma mirok*eb firnksiy4 buna uy[un olan o inikasrna iso /
ve yu
inikaslarmrn superpozisiyasr deyilfu. lkidatr gox sayda inikaslann
superpozisiyasudan da danqmaq olar.
Oblastlann initasma aid bir oege misal g6'ster:k:
l.=22 funksiyasr z miisvovisi tzerinda morkezi koordinat
w
balaa$oda vo radiusu vahido barabor olan E dairosinin daxilini I{u
mustevisi iirzerinda msrkezi koordind baglan&cmda va radiusu lahide
haraber olan v dairasinin daxilino inikas etdirir.

hor bir z nciqtasine ,V

dainsinin ancaq bfu t/ noqtasi uyEutrdur.
Iakin bu inikas qargrLqh birqiymarli deytldir' Do$udan da E
dairasinin her bir z n(jqtosim ,v dairssinin ancaq bir ,/ noqtesi uyEun
oldu$u halda, fl dairasinin ,/=o nOgtosi must sna oknaqla hor bir f'
 a
n6qtasrne g d4i6sinin iki ndqtasi uyEuDdur. ,? =W oldrqda
"z=-zt
ndqtiesi iigtiLn de ,2, =v ki, N dairesini E
miioasibeti tidenilir. Bu gdstorir
dairosina inikas etdinn z = Jl/ firnksiyasr ( Itl =22 fiuksiyasrmn tani)
ikiqiynatlidir.
tr. I misaldak E dairesinin ,, (,.*rr.[, V.r) sektoru W = z2

funksiyasr vasitasils 1,r dsip3inin \ (0 < argW <L, l4ll < 1) sekoruna
inikas olunur.

Bu inikas qargrhqh birqiymotli ini}adr. 3 = ./ltu funksiyasuun w1

sektonrnda aldrlr iki qiymetin ancaq biri 11 sektorunda yerlogir, o biri ise
koodinat baglan$curit nozeE n El sektoru ilo simmetrik sektorda yerlsgir.
3. Forz edak ki, r =/(z) fiuksiyasr zs n6gtesidn miioyyen etrafnda
(ro miist sna olmaqla) uyin ohmmugdur. Tutaq ki, ixtiyari 6. > 0 sdedi
iigiin elo 6>0 var Ur, W=f(z) fuakiyasr a6 noqtosinin d +trafinda
yerlegan biitiin noqtalerini (ze miistosra olrnaqla) tro-m 6 €tra6ra inikas
etdnir. Onda w o Mi z --r z6 gsrtinde ,f(z) funksiyasnrn hmiti adlanr ve
wo = ttu I@) (2)
2'+zO

v0 ya
f (z) -+Ws (z -+ zn)
kimi \ara olunur.
W n ve zn edadleri soolu olduqda bu torifi bele de ihdg etmsk olar:

w n ededi z -+ zs gortinda /(z) funksiyasrnrn limitidi$e, onda ixiyari

e > 0 erledine qargr els d > 0 sdedr var ki,
lz - z6l<6
barabersizliyini <idsyen biittD z (zlzs) n6qtalari [gun
l/(;z) -wsl< €
miinasibsti <idsn ilir.
 23

6 yi zs adedlerinin biri va ya her rkisi - olduqda da )uxanda

V
verilen terifi ba.qqa ekvivalent gakilda sdylemak olar. Moselan, zo=a ve
F o soDlu kompleks edod olduqda (2) miinasibetinin varhlr o demekdir ki,
iriyan e > 0 sdsdine qargr ela IV adadi var k! lzl > ,v munasibotrni Odayen
biiUim z ntqtaleri iigiin
lJ@) -wol< 6

bsratlarsizliyi iidanilir.
Funksiya limitinin torifindan gxu ki, IG)"tYo (z -+ z6) olduqda z6
nil,qosina yr[rlan istanilan 12,; aIdtcillt[t iigii,tt
Wn = f @)-+Wn (n -+a)
olar.
Kompleks dsyigsnli firnksiyamn limitinin torifi heqiqi deyiSonli
firnksitanm limitinin torifi kimidir. Buna g<in de funksiya limiti haqqrnda
mrlum olan tokliflrr uylun qekildo kompleks dayipenli firnksiyalarur limiti
haqqrnda da do!rudur. Bu zaman bele bir t klifi nezera almaq lazundr kt,
zo = xo + iyo = po"th , wg =uo + lvo = Ro"/do olduda z-+26 gartinde
w = I@) =u(r,y) + iv(x. y) = R(p,9)et0(p'e)
fimksiyasrmn limitinin r'6 ededi olmasrndan llz61- olduqda
lim U(x,Y)=Us, lrm V(t,Y) =Vs '
z)zo 2)zO
miinasibotlorinin, w s+{, * oldrqda iss arqumemin miinasib segilmi;
qiymetlarinde
tim R(P,g) =Ro, hn e@'d=00
z')zo 2-+zO

mii'nasibotlorinin dolrululu guu. Bu taklifin arsi de (heg bir slave qart

toleb eunedon) doffudur.
Biz gelacekda n 4 o simvollann ipladacoyik. Bu simvollann
msnasr belodir:
6 !Q)-=1 (3)
z-+ zo dz)
olmastm
!(z) * eQ) G-+ zs)
kimi igare edirler.
/121=0 (fz\+01 G -+ zs)
diisturu isa
tun /@) -o
2)zo dz)
 u
olmasmr g6stark. goxlu[uDdakl biitiiur qiymdlerrnde her hansr
z-in E
sabit miisbet c n9rn l/(z)l<cle\z>l berabarsizliyinin 6denilrnssini
adadi
f (z) = o(dz)) (z eE) kimi igara edirlsr.
4. Verilrni5 zo n@sinde ve onun miiayyen otra.fiDda teyin olunmug
w = /() fwksiyaslDln ,-'zo gsrtinde sorlu limiti varsa lc bu limit 7iz;
fiurksiyasmrn zo n6qt sindokl qiymotiro harabedirse, ycni
f(z)=I@O
bnL
z-+zO
(4)

rniimasibsti ddanilirso, onda /(z) funksiyasrna z=zs n<iqtesinda

kesilmayen firnksiya doyilir. Funksiya limitinin terifinden istifrdo etseh
kssilmezliyn tcrifini belo da sdylemck olert lQ) funksiyasrntn z= z6
ndqtosind. kesilmsyen olrnasr ugiiur i>diyari a >0 ededins qargr ele , >0
segmok mtunkiin olrnahdlI ki' p - z6l< a miimagihatini tidayan btt0n z
n6qtelerinda
IQOI<B (s)
lf(z)-
berabenidiyi odsnilsin,
/(z) = u (x,Y) + iv (x' Y)
funksiyasr ils onun heqiqi ve xeyali hissesinin kssilmezliyi arasrnda
muoyy.n elaqe vardr. IQ) ftlksilasr zo=xo+,vo n6qtesindo
kesilmeyendirss, onun heqiqi ve xeyali hissesi olan U(r,y) va v(t'y)
funksiyalan uy[un (r0,),0) noqtosinde kasilrneyen olar.
Dofiru.lan da,
IQ)=U(x,v)+iV(x,v) va f(zo) = U (xn ' vn) + tV (xs 'vs)
oldugrndan
lJ@)-f@o)l=M
olt. f (z) firnksiyasr z6 n6qtasinde kssilmsyendirso
1,-,01={Ia7*[-1xf .a
berabersizliyini <tdoyen biitiin z = x + it ni4/I,lerindo (5) munasibeti
odsnilir. (5) munasibstindsn
- xd2 +Ot - ys)z <6
1,
berabersizliyini odeyon b0tiin (x,),) noqtolerind.
lU
(x,y) -u (xo,yo)l < e,

lV(x,y) - V(ta,yx\< e

borabarsizliklarinin do[rulufu almr ki, bu da U1x,y1 vo v(x,y)

funksiyalannur (16,y6) ndqtasindo kasilmszliyini g6starir.
 25

Bu taklifin t rsi d. doFudur. U(t,v) ve tz1r,v) fuoksiyalan

(rs'v6)
ndqtasinde kesilmayandirse, l@) =U(t,v) + iv(av) firnksiyasr
da uyBu
zo = xo + iyo r6qtasinde kssilmeysndir.
" f*Gyr-, kesilrnszliyinin t rifini artm vasitesi ila de sdylamek
olar.
Verilmi$ G oblasufla hcr bir ntiqtasinde kesilmeyan = 712; r
firnksilzsrna hemin oblastda kasilmeyen funksiya deyilir'
---fr"qt"a.
vs oblastda kesilmeyen heqiqi doyrgenli. fruksilalar
n"qq^du melum olan tooemhr u]'Euo $ekil9 t<9pte{s dcy$enli
disir.l- ugiirn ds rto$udur. Bunlann arcaq ikisini burada s6ylomsk
krfiyotdic
-'i. qr*l, d oblasonda kosilmeyen /(z) funksiyasrrun modulu l/(z)l
yeni els a ed
nemin obtastda oarnti,n en b6y[k vo sn kigik qiymstini alr,
vs I e d ntiqtalsn var ki, z-in d oblasundah biit[n qiymederinde
It@l<lt@l<lf@)l
beraborsizliyi odonilir.
II. Qapah C oblastsnda kesilrnepn /(z) fimlsiyasr homin oblastda
mehduddur, yom elo sabit musbat M *o edadi var k! z-in c oblasnndakt
bttun qiymstlerinda l/(z)l <M olur.

SS. FUNKSIONAL SIRALAR

o oblastnda tayin olunmug kompleks dcyiSonli

1.
gg?)'q(z)"" 9,@)' " (r)
funksilalar ardrolhlr giltiirok. Bu ardrolhqda z evazina zo ed yazdlqdo.
(zo\,q(z ,...en@O,.-- (2)

kimi kompleks adedler ardrc hlr alanq. (2) adedi ardlcrlhlr yrltlan
oHrqOa a"yi.tet ti, (1) funksio@l adcrlh$ z6 e a nOqt'sindo ygrlr'
(l)
fuksional ardrcrlhlr o e!ffirnrn her bir noqtasinde yr[rlandtrs4 ona
hemin oblastda yrErlao ardrcrllq deyik, Aydndr ki, a oblastrn& ylrlan
firalsional ardrcrltrlur limiti z-den asrh fi.rnlsiya olar:
dz) = lim p"(z)
n-+6
Funlcioral ardrulhpn 'n6qtsde y$lmasr" aalayrSrndan bagqa onun
obtJda rnuntazem yrgttrasmAao aa aanrymaq olar' (l) firnksional
ardrcrltfl,rna o oblasturda dz) funksiyasma mii'nt'zom yrlrlan ardlcrlltq
o
zaman deyilir ki, verilan isamlen e >O edodino qarsr elo rr/ olsun ki, z-rn
i/ dan kigik olmayan z>ir' qiymetlerinda w z-tt o oblasbndakr biittin
qiymetlsrinda
le,Q)-o@\l<t (3)
berabersizliyi odanilsin.
o oblasmda mttrt zem yrlrlan ardrcrllq hsmin oblastrn her bir
noqtesinde yrfrlandu. Lakin bunun tersi dogu defildir.
a oblasbrrn har bir ndqtasin& yrlrlatr ardroflrq hemin oblastda
miintozem y$lan olmaya da bilor. Mesolan, enG)=zn ardrcrlhlr lzl<t
dairasinin hsr bir nciqtosinde y'rglandrr:
= t;'n =o=9121 (lzt'<t),
fro,{') 'n
{2" } ardrcrlhg lzl < t dairasinde p(z) = o
lakin funksi}asma mtDt zpm
yr[dan deyildn. Do$rudan da ixtiyari e>0 vo lz] < I iigiiur
(4)
l,'-ol',
olmasrndan <itrii

k1
n7. ---L
I
fr,
l'l
olmahdr. zl -r I gertinda saf toraf sonsuzlula yaflnla$r. Buradan aydrndrr
ki, els tr' tam ededi tapmaq m0mkun deyildir ki, n ZN qiynotlerhde va
z -rn biitiim
lzl < t qiymotlerinde (4) benbersidiyi ddanilsin.
ApardrSmrz miihakimedan aydmdrr ki, {2, } ar&c hEr p(z) = o
firnksryasrna istenilsn ]zl < r (r < l) dairesrnde miimtezom y[rlandr.
2. indr o oblastrnda ayin olunmug (1) funksiyalannden

9o@)+ 97O) +...+ 9,Q) + ,.. = ip,@)

n=0
(5)

srrasrm diizeldsk. (5) srasrnrn xiisusi camlori

S"(z)= qoG) + e(z) + ... + ene)
olsun. {S,,(z)} ardrcrlhlr zo ed noqtoshdo y[rlar olduqda (5) funksional
srasma hemin noqtada ylrlan sta deyilir.
(5) funksional srasrmn yllldr[r biitiim z n6qtalsri goxlufuna hsmin
srramn yrlrlma oblasU deyilir. o oblastrnda yrlrlan (5) firnksional srrasnur
cemi z-den asrh olar:
 f(z) = ltm S,(z)= 19,@).
n-+6 n4
(5) srasnm qalt[r
R, (z) = f (z) - 3,(z) = I nn@) + 9n+2@) + ...

fsrqine deyilir. Aydrndr ki, (5) srrasr z ffiqtesmd, /(z) funksiyasrna

y.rEildrqda lim R, (z) = I els1.
n-+@
(5) firnksional srrasmm (s,(z)) xiisusi cemleri ar&c hll o oblastnda
/(r) firnl<siyasrna miitrtazam yrlrlan oldu@a deyhlar ki, (5) srasr o
oblashnda /(z) firnlaiyasrna mihtozem yr$rlr. o oblastnda mrintezom
yrlrlan sra iigiiLn istonilen e>0 edadina qar;l ele tam N odedi tar ki,
n +in n2N qiymetlarinde ve z-in o oblastrndak bfitiin qiymotlerinde

ln,1z1l< a (6)
berabonizliyi cldenilir.
Funksional sralann mild.zem yrlrlan olmasrnr a$alldakr teoreme
esasen muelyon etmsk olar.
Teorcm I. o oblastmda yrtrlan majoranE olan (5) srasl ysni her bir
hoddi modulca z-in o oblasEndakr biitfln qiymotlorinda mtisbat hadli
yEilan
z.qn (7)
n4
sussrnrn uyBun haddinden boyuk olrnatat 4p"G)1< a) (5) sras hemin o
oblastnda miiLrtazam yr$landr.
.lsDar Do$udan d4 a -in brliin qiymotlorinde lq,(z\<r, oldulundan
(5) srrasuun qah$ ii90n
lR,(z)l = l9n*1e) + 9,*272) +...i<lo6r@)i + lp,*: (r)l *...<
3ao,1+ ap2 +. =r,
bsrabersizliyi do!ru olar. $arte gdro (7) majorant srasr yr[rlandrr. Bu o
demekdir ki, istanilen c > Oodadi ilgtn elo .N var h, z > olduqda r, < e
olur. Buradan grxr ki, r > nr' olduqda istanilen z e o iigirn
ln,(')l'"
berabersizliyi Odenilir. Buradan ise (5) suarrnmd oblasnda m[utozam
yrlrlmas aydrndu.
3.Verilrnig oblastda milrtezcm yrSlan firnksioml srmlann bu srm
muhiiLrn xasssleri vardr.
Tetem 2. Har hansr o oblashnda (ve ya r eyrisi tzorintle) kesilmeyan
9,12'1 Q = 9,2,...\ funksiyalanndan rtrizelrnif
 x
f@) = eo@)+ h<z) +...+ en(z) +...
(8)
sra$ hemin oblastda (f eFlsi tzarinde) mii[rbz.m yprlandrv5a, qlun
cemi /(z) fi.r-nksiyzsr o oblastrnda (f eyisi tzerinds) kssilrnayandir.
IsDar 1S; srrasmrn qah$m Rr(r) ve xtisusi cemlerini ,5,12) ile i;are
etsek
IG)=SlQ)+RnO)
olar. Buradan istsnileazeo vc z+heo noqtelari iigiin
IQ + h) - l<z)=S n(z + ,,) - S, (z) +R, (z + h) - Rn(J)
alanq. (8) srasr miidezam y$lan oldu[undan istonilan a >0 adadi iigiiLn
elo M var ki, n > nr' olduqda
lx, (z)l < 6
vo l,R, (z + n)l < a (e)
bsrabersizliklsri odanilir.
Sonlu sayda kasilmeyen gpQ) (k =0,1,2,...) firoksiyalanrun cemi s,121
kesilmeyan fimlsiya oldulundan istotrilen 6 >0 adedi iigtn elo ,>0 var
ki, lil< d olduqda
r) -.r,i (z)l <
lS, (z + a ( 10)

olur. (9) vo (10) baraborsidiklarindsn grxr ki, lrl<6 olduqda istsnilsn

ze a noqtosindo
lf(z + h) - f(z)l<3c
harabersizliyi odenilir, yeni /(z) funksiyasr istonilen eeo ndqtesrnda
kesilmeysrdir.
f
Tcoem 3. Hor hansr oyrisi ii'zarinda kesilrnoyan e,Q) @'-0,1,2",.)
firnlsiplanndan diizolmis (8) suas r ayrisi iizorindo miinuzam
yrprlandrsa, onu hemin eyri iila's hadbshed imeqrallamaq olar:

Il i%r,>b= Z !qr<,w (ll)

rIfay,= rLt=o I r=0 r
IsDdr, (8) suasrmn xtisusi cemini ,t,(z) va qahlrnr ,R, (a; ila igaro
edak. 2-ci teroreme g0ro (t) srrasrnrn cBmi olan /(z) firnksiyasr I ayrisi
[zerbda kasilmeyendir. Buna Eora d. ! f(zw irteqrah sonludur. (ll)
barabediyinil sa! terefindaki srann :dsusi ccmini r, ile igare etsslg

! f (z)dz -7, = ! fl,)d, - i lst Q)az =

f r t=0 f
= Jlf @) - "(z)ldz
s = I R,QW
 29

(8) srasr eyrisi [zerinde muntezom ylrlan oldulundan isanibn ]

r
ii90n els N var ki'
edadi (r syrisrnin uarnlulu / ile \ara edilmi$dn)
n >ir' olduqda istamlen zeF iigun
,e
Ene)l<7
tl ohr' Buradan'
-
berabersizliyi 6'danilir. Onda ll
lrt<rVr'r,ltlr iln,('lldzl<6
a -nun i*iyari olmasmdan

I lQ)dz = rtm ?, =
,-t(o
| l?zQPz
t
f t=0
v5 ya

tliroath=7, !qr<,w
.l t=0 r
rlt4
'--i;;;.
boraberliyi almrr.
obtastrnda analitil olan 9,@) (n =0't'2'".)
o
4 (e1rlrgr:rrls).
funksiyalanndan d[rittnis (S) t,..,
a oblasumn daxilindo yerlsgon her btr
qop"fr'E oblastmda /(z) funksiyasrna miidazsm ylrlrrsq onda
'
I. tlemin sranrn csmi oiurr f(z) fimksiyasr o oblastrnda
analitik

-
firnksiyadq
n (t) tt u.rnr rr dafa hadbehod diforensiallamaqla /(z) firnksiyastntn
7(')12; t6remesini tapmaq olar:
y@) py = e{) {z> + e['\ 1r1 * ... * eft lrS * ...

ve (8) sras,r'rn hodbehod difereirsiallanmarmdan alnal srdar

istenilan
o1 c a oblastsnda miimazam Ytrlrr'
.lsDzr'r. Teorernin birinci hissssini isbat etnak [gtirn o
oblasf n
va serhadi ile
istoril* , gdtiirok ve bu n6qtoni 6z &xiline. alan
"Oa..ioi
L"rrr.a" rrrrt,-'" oblitnda yerlsgen qapah oblasu a1 ile igare
edsk ol-in
ssrhedi 11 olsun.
 Bu halda
l<i,'t _qoG) _Ji€t ...., p"to ,

€-"- €-r- {-"-"'' U"* '

srasl L eyrisi tizerhde miht zem 1r[rl[. Onda 3-cii teorema g(rre bu
sftInl q olnsi iizre hsdbshed inteqrallamaq olar:

!,#rr 1,ffi, * t\S\e --

= . * , (12)
1,trS)ae
9, (fl firaksiyalan o-1 oblastmda anatitik oldulundan Koqi diisturum
gdra

._s " = 2ipae)

1'9n(€\
r'5-z
olar. Onda (12) boraborliyinden
| I,IG) a{,- = 9s1z) + q(z) +... t gnG) +,..
;LEfIS_.
f = f(z)

v0 ya
|
-..
l{27= 1fG) 4t-
2di€_z
alnar.
Bu, Kogi tipli inteqnldr (giturki /(fl
funksiyasr rl ikenndo m[$az.m
y! an kasilmeyan (hatta arralitik) funksiyalar srasmrn cemi olduSunda,,
kosilmeyadir). Koqi tipli inteqralla lf4[p 6lrrnan /12) funksiyasr melum
teorema g(ho o1 oblasEnda analitik olar. Bunula da, (g) srasr cominin o
oblastrnn istonilon z noqtssindo anatitik olmasr isbat olunur.
Indi teoremin rkinci hissesini isbat edak. Bu msqsadls hsr hansr qapa}
a-1 oblastrm va o1 ile a oblastlanmn kontsrrlan arasmda yerlegen qapah
f2 kontunmu gdtiiLrsk. o1 oblastr ils f2 konturunur noqtaleri arasmdakl sn
qrsa mesafani d ile igare edak. z ila a1 oblasfinrn ixtiyari ndqtesini igra
etselq
IG) _ eoc) + q(6) *...* e,G) _ .'.
(1 - ,Y*t (€ - '
"1^*r - ,\^*t
(€ (€ -
srrasr f2 konturu Dzerindo m0nt zom yfrlar. ",1.*,
Onda

#p,ffi,'=*g,ffi,.*;ffi'. .
.*;,ffit.
 lt
ve buradar
7<,t p.; e[,) (,)* ... * o!) 1,1*
= s[.\ (z)+ ( 13) ...
almar. (13) sr65rnrn a, oblastrnda miiurtazam yr[dan oldulunu isbat edek.
(t) srasr 12 iizorinde mUtrtozem y$llan oldu$mdan istsmlon 6 > 0 ededi
tsiltr ele l{ rrar lo, istenilen fef2 ve z>ir' ugiin
l/(6)- s, (Ol. " (14)
olar. Burada s,(6) ile (8) srrasrnrn xiisusi cemrni ipare etnigik. Onda
lf - zl > d olduEunu nezoro alsaq, z > tr' olduqda

[(,,)
(6) -

berabersizliyini ahnq (burada

s(,,1 ) (ol =
l*
/
lff#
= uannluq r2).
r rl' * #
Axnncr barabsrsizlikdsn grxr ki, z>N olduqda istenilan aeal
noqtesi iigiin

f(.\r_sl")(fl|= .;ffi , =,r

berabenizliyi 6d.uilir. Buadatr (13) srasrnn a, oblastrnda yr[rlmasr

aydrndr. Bununla da teorem tamamilo isbat olunur.

59. ELEMENTAR TRANSSENDENT FI]NKSIYALAR

L Osas elementar traossendent funksiyalar ex, sinx, cosr, hipertnlik

funksryalar, ten triqonometrik ftnksiyalar ve baqqalan arqumentin heqiqi
qiymstlorinde 6yrenilmigdir. Onda verilsn toriflar arqumentinin r
kompleks qiymsrlennde 6z mcnasrm itirir.
Kompleks z ededr iigun e? ifadesina cebrdeki kimi tarif vermek
olmur- Elace de, r ovezine z kompleks odadi got-urdiikde sinz, cosz
funksiyalanmn mslum hendasi tsriflari dz menasml itirir. B"nn gore ds
kompleks arqumentli esas transsetrdent funksiyalan bagqa vasiolarla teyin
eunak lazrm gslir. G6starilsn firnksiyalara qUwot srralan ile tarif vermek
daln miinasibdir.
e' funksiyasrnr a5a!,rdakr srra vasitesile toyin edsk:
..2-n
€' =l+-+-+ .+-+.. (l)
11 2! nl
 32

Bu srra kompleks z tleyisoninin biiuin qiymetlerinda y{rlandr.

Dolgudan da, isonilm heqiqr r >0 ededi iifun
2n
1al1I-1,..11-1...
11 2l nl
sLrasr yr$lrr. BuDa g610 de (1) srasr z'n lzl< r dairesinds yorle$on butiiLn
oivmotlorinde miitlaq yr$landu. Mtltleq yr!'rlan stann y[rlan olmaslndan
c*r ki, I ) srasl kompleks miistevinin isanilsn lzl < r dair:sinde
(

yrlrlandrr. r istanilen heqiqi mtsbst edsd oldu[undan (l) srasr bi:ntiin

kompleks miisteYide Y[rlan olar,
Belelikle, e' firnlsiyasr bltiin kompleks miistavide toyln olunur'
lndi de triqonometrik fuoksilalan teyin edek. sinz Ye cosz
fu nksilalarr biitiim kompleks mtstavids
.''**'-
slnz= -...=ir-uoi-_,
--35-.2k+l _
rJi-_.. z r-,, (zk*D., (z)
l!_ 3t

*",=r-!*4-"]- ..= ?Do * 7, (3)

)t 4t 6t Eo' Qk)l
sralan ila toyin olunur. (2) ve (3) sralan z-in biitiiur kompleks
qiymotlerindo ylrlandr (hsm de miitleq yfrlandr)'
Komploks deyipenli e", sinz ve cosz firnksiyalanmn esas xassalarini
(l), (2) ve (3) srralan vasitssile rnteyyen etsnek olar.
istenilsn kompteks zl ve z2 sdedlsri iigiiul
ezt .ez2
=e4tzz (4)
bsraborliyi do[rudur. Do$udan da, (l) t rifino asason
rf S rl *,f"tr ! y L,l,t=
^zt -22-+
-
f*t<t fo it =t,|o ktl=i;-odki=nktit ' '
=V !A, - zr)n 4zt+22
n=O nl

olan. ez , sinz ve ms a fimksiyalan uqnn Eyler d[sturu (eyntltyt)

e* =c'osz+tslaz (5)
do[rudur. (5) beraborliyini isbat ehnok iigiin (l)-(3) tsriflsrinden istifado
edek. Bu teriflere g0o
,2 ,4
. b (o\' (,,rt . =1t_._+i_...)+
,,=t+i+\:!_+\+
e"
.-7 -5
+(___+--
't! 3! 5! ...) = cos z + isi.E z
 J3

almq.
(5) eyniliyinde z evezite -z g6tiirsak,
e-E = ca z-isitz (6)
olar. (5) ve (5) diisurrlanna osascn sinz ve cosz funlsiyalanarn ez tistl[
firnksilzs vasiasila ifadesini almq:
eo + e'E
coaz = \7)
2

SltrZ=- ti
. e'-e * (t)
-.
Bu beraberliklardan istifads ederek sinz vo cosz funlsiyalan iigill
esas tiqgnomdrik eyniliklarin do$ulufInu yoxlamaq olar.
Moselan, hamin beraborliklero esasen

.i".r*"*-,=[__l;_J
("o
-"-, \2 .l("o *"-r\2
, .J =

*z*"-2o _,
"2' -z*"-b *"2o 4
-4
v0 ya
sin2z+cos2z=l
eynilini almq.
z= r + i olduqda (4) ve (5) eyniliklerine g6rs
ez =e'+i! =ex.etr =ex(casy+ismy)
olur. Buradan
l"'l=",
tt e'g" =Y+2tr'
e' firntsiyasr, pericdra 2ni olan periodik fiuksiyadr, Dogrudao d4
ez+2d _ ee+ry)+2,n = er+i(y+2r.) = erl(r,s]t+Z1r)+isirLet+Zr)l=

= et (cos y +isny)= ez

almn. Xiisusi lr,lld4 = shn =1, en =-7 vo s. olar.

"0
(7) ve (t) baraborliHerinden gr"xr ki, sinz ve cosz fiuksiyalan 2r
periodlu periodik fi.tnksiyahrdr. Bu teklifin do$ulu[unu sinz fim]siyasr
iigun yoxlayaq:
e't(z+2*\'-e -ilz+2t\
sm\z+zrt)=-=
-

eE .ezri _e-E .
e-2Ei eE _e-E
h2i
 34

Hamin yolla sin(z+r) = -sitrz, cos(z+rr)=-cosz, sin(z+11=cosz,

2

w@'2'+ !'S = -gu,. ve s. eyniliklerinin dofrululunu da gost rmok olar.

gz ve cW firnksiyalan
slDz e* -e "
cos z i(ep +e ")

cris z i(eE +e-\

ctgz = -- -- ''
Slrlz e' -e '
berabediklori ile teyin olunur.
2. Hipeftolikshz vo chz funksiyalaruu da usdii frDksiyalar vasitesila
tayin etnak olar. Bu firksiyalam terifi (7) ve (E) dtisturlann xanrladr:
- e
sn =-. -e2 (e)

(10)
2
(9) ve (10) diishrrlanda e' ve e-' fulksiyalamr qiiwet sralan ile evez
etssk slz vo clz fiDl$iyalafl ugun
. _3 -5 @ .U+l
-rt2=--+-+-+-. = ) (l l)
l! 3! 5 '
r--o (2f + l)!
-2 -4 .6 - -2k
atu=111-1'-1'-+ .=-.t i- (12)
21. 41 6! (2I)!
r-=o
aynlrflannl alrtq. slz ve clz (ll) vs (12)
firnksiyalanna uygun olaraq
qiiwot slralan vasitosile da tarif vermok olar. Bu halda (11) ve (12)
sralan toplayaraq
ez = slz+chz
eyniliyini, buradan iso shz va cla firnksiyalan tigiin (9) va (10) ifadelsrini
aLmaq olar.
Triqonometrik ve hipertolik funksiyalar axasmda miiolyen as lltq
vardrr. Bu asrhlfr almaq iigiln (9) vo (10) eyniliklsrmde z evez;na iz
yazaq:
.
ShlZ
e*'e -
=
2
- eE ie -iz
ChlZ =
- 2
Buradaru (7) ve (8) baraberliklarine osasan
-
 35

shiz = isilj'z, cha=cx,sz

miimasibetlori ahrur. Bu beraberliklsrde z evezi]M iz yazsq
*na=sh(-z)=-shz,
as iz = ch(-z) = cla
olar. Buradan
shz =-isrrtiz, ehz = qsiz
eyniliklari alnu. Bu eyniliklerdsn istiEda etrnekls hiperbolik sle ve chz
funksiyalan rigiiLrl
ch2z-sh2z=l
eyniliyini aknaq olar. Doprudan da,
ch2z - sh2z = @s2 E - (-isintz)2 = coa2 izt sin2 z =1
almrr.
Hiperbolik thz ve cthz funksiyalan
. shz ez - e-z
- -chz= ez + e'2'
flttz =

- chz -ez_ + e-z

.uE=_=
shz -
taln "z "-z
olunur. Buradan
beraborlikleri ile
tl;E = -itgtz, cthz = icv
mtiuusibatlsrini almaq olar.
Hiperbolik funksiyalann torifindon aydudrr ki onlar periodik
funksiyalardt. shz v. chz firrksiyalalrun periodu 22, -ye, thz ye cthz
funksiyalarmm periodu ise a -ye beraberdir.
3.Kompleks rloy\enli loqarifnik ftnksiya (heqiqi doyigenli
loqaritnik firnksiya kimi) lstlii fimksiyarun tersi kimi tayin olunur.
{ =z Q*o) olduqda IIl edadins z ododrnin natural loqarifini deyilir
ve ll = Ita ile igars olunur.
z adsdinin l/ loqarifinini tapmaq tigiim
ew =z (13)
tanliyini l/-yo hell etnek lazmdr, ysni onun krrklorini z
nszeren
vasitssile ifadc etnek lazrmdr. Bu meqsadle, lY =u+iv ye ,=7sie qabd
edek. Onda (13) brraberliyi
elt+ie _ leiq
kimi yazlax. Buradan
[
t"-t' - "'+zkE (t=0,11,t2,...)
re = I
v0 ya
 36

P=^''-.
lv=9+2kr ([ =0,it +2,...)
(14)

mlnasibetleri ahnrr. r=lzl vo 9+2kr = Argz oldu[undan

u =tdrl
v= Aw =argz +2hx (e =0,t1,+2,.. )
v0 ya
1v = q a * = lmlzl + iArgz = lr,)zl + i a4 z + 2t n
olar. Belalikla,
ua =lrl7l+ wgz (I 5)
dtsurnrnu alanq. Argz fisl6sly6srnrn goxqiymetli olmasrndan 9xr ki,
loqariftnik funksiya da goxqiymetlidir. Arqumentin bag qiymetine uygun
olan
lnlzl + larg z
ifadosino z ededi loqarifninin ba; qiymeti deyilir. z adedi loqaritninin
bag qiymatini lnz ile ipre edrrlar:
lnz =Irr,l4+ iatez .

Bu halda (15) baraberliyini

Lru=laz +?*ri (l5t)
geklinda yazrnaq olar.
z=r>0 hoqigi mtsbot eded olthrqda argz=o ve buna g6m dc
lnz=lnr olar.
z=-r<0 heqiqi menfi eded olduqdaetgz=t ve lnz=lnx+l olar.
4. lxtiyrari kompleks o va z sdedlori [giirn zd tfafusi
,o ="tu (lO
beraberliyi ile teyin olunur.
a=a+ip vo z=rei9 olduqda Lru=tnr +i(e+2kt) ve buna gore ds
(16) qiiwoti
zo - e(d+tq\Inz =eolnFq(e+2tt) . ei{d(9+2*E)+fl'wl (17)
kimi yazilar.
(17) beraberliyinden gttrii,nif ki, /+o olduqda za fimksiyasr sonsuz
qiymatlidir. zva a-mn qeyd olunmug qiymatlsrinde homin firnlsiyaon
qiymetlari
lWl=
"at-A1s+x*1
gevrelari sistemi [zarinde yolegir.
/ = o olduqda z" firnlsiyasmrn qiymetleri
 17

Wl= etu =rd (ot=a,

gevrrsi iizarind. yerletir. Bu hald4 z" fi[ksiyasmrn aqumeotlen
02 = ap +zkrd (18)

olar. Bir srra >nisusi hallan qeyd edak.

6=4 geklinde ixtisar olunmayan kesr olduqda arqumentin (18)
ll
qiymattari igensinda zo frmksiyasrnn milxalif qiymstlerini tayin eden
*."q q *iC, oded vardr. DoErudaD d\ k =o,r3, "q-r olduqda (18)-don
allnan
0s = aq, 01 = dg + Lzt, 0z = ag + ! 4r,..., 0 q-t = ae + L (q' 1)2t

adadlerinin hog biri digerindsn 2r'nin misli ile ferqlsnmir' t'ntn

qalan
qiymetlarinde itg)-den alban d; odsdlsri bnr edadlerdon zz -nin misli ila
farqlonir. Buradan aga$dakr kimi noticsler ahnr'
q=a= ! nsional kesr olduqda zo firalsilasr 1f,7 filrlsiyasr ile ust-
q
iiste diigiir:
P
,; =1[,0
ve o, sonlu qiymetli fuI$iyadr'
a=a 1i=g1 irrasional eded olduqda (lt) ededleri arasnda 2z -nin
misli ile ferqlsuenlsri yoxdur va buna gdre da
zo = efu"
funksiyasr sonsuz qiYmstlidr'
5. Triqonometrik fiuksryalann torsi olan funksiyalara ars
triqonometrik firnksiyalar deyilir.
z = s]rpl/
olduqda r kemiyyetina z-in arksiausu deyilir ve
14 = Arcsitz
ile iEare olunur. sinll/ evozina onun [stl[ firnlsiya vasitasilo (t) ifa'lesioi
yazes
r
,=eiv ue-t _

olar. Buradan
,iW _2p-r-iv =0
vo ya
_2;stw 2 _1=0
"2iW
 3E

tanliyini almq. Bu tsnliyi hell edek.

"'w
=i"*,[ii Gok ikiqiymotli oldulrmdan onun qarprsrnda iki
igare yazrlrmr).
Buradan
iw = bt(iz+\F- 22)
ve ya
tY =-ib,Qz+G)
taprrrq. Belelikls, ll = Arcsinz funksiyast iigiiLn ap[rdak ifadsni alrrq:
W = Arcsrtz = -ibt@ + (le)
^,E])
Eynt qayda rle z= osW fr1fi5iya5rnrn tcrsi olan ll = Are oosz
funksiyasr igiim
Arcw z = -iln(z + iJlj ) (20)
ifadesim almaq olar.
w Arcvz funksiyasrmn ifadasini miieyysn etmek ttgiin z = tglv
=
onliyinde Ew ovezine onuniistlii firnksiya vasitasile ifadssini yazaq:

z=;I elv
_ e-tw
tw . -tw'
Buadan
b
=7*
"DW l-iz
vo ya
+ i2
ziw = b1l
l-iz
almrr. Demeli,
.
Arclgz==I,n.
|. l+iz (21)
' 2i l-iz
eyniliyi dolrudur, Amloji olaraq
Atcctgz=,
i6,11. eZ)
z +i
eyniliyinin do[rulu[unu da isbat etsnsk olar.
Loqaritnin gox (sonsuz) qiymefli olmasmdan ve (l9l-(22)
dtsturlarindan grxr ki, tors tnqgnometrik fuoksiyalar da gox (sonsuz)
qiymetlidir. Buodan basqa, gffiermok olar ki, z ededt Jrl < I
berabenizliyini ddeyen hsqiqi edad olcluqda Atcsitz va Arcc.os z
funksiyalanmn qiymeti de hoqiqi adeddir. Bunu (19) firnksiyasr iigiin isbat
 39

edak. z edadi lzl<l baraborsizliyini Odeyen haqiqi eded oldu[undan

.E7 rcni a. n"qiqi adeddir va
V.,t;\_?l=,p.a_A=,.
dtsturundan aydrndt ki, modulu la haraber olan bnfiin
(15)
kompleks edadlerin loqarifini srrf xeyali edaddir. Brrna gdra da (19)
diisffunda loqarifinil qaba!,rnda -, luru&r oldulundan ,4rcsinz
funksilasrmn biitiirn qiymatleri heqiqi ededlor olar.
z haqiqi eded olduqda Arctgz ve Arcctgz fir*sit"alaruun heqiqi
qiymotler aldr$n da asanhqla isbat etrek olar.
6. Hiperbohk funksiyalann tarsi olan flEl$i)€lara ters hiperbolik
funksiyalar deyilir. ,rtu, cle, rlz va ctfiz funksiyalanrun tars fimksi]alan
uylun olaraq Arshz, Arclz, A IE ye Arctlz lla iqars olunur. Tars
hiperbolik funksiyalar da loqarifrtler vasitosils ifide olunur. Btmu z= shll
funksiyasrnrn tarsi olat llt = Arshz firnksiyasr iigrin gostsrsk.
(9) diisumna gdro
ev-w
-e
2
olar. Buradan
ew -zz-e-w =o
ve ya
-zz"w -r =o
"w
ahnrr. Bu tonliyi hsll edersk

"* =rr[17
Ye ya
w=tn1z+,lt+?1
alanq. Demeli,
ersnz=ue+[+7) (23)
olar. Analoji qayla ile
drctz=rne+J? i),
Afllo=!Ir,lt' (24)
z'l_r'
z
Arctlz =l2 Lnl+
z _l
beraberl iklsri de isbat olunur.
Ioqaritnin qoxqiymetli ohbasmdan glxrr ki, (23) va (24) ters
hiperpolik funksiyalan da goxqiymetlidir.
 4

sro. KoMPLEKS DOYI$oNLI FIJNKSiYANTN roRoMosl

l. Ferz edak k:,, w = l(z) fimksiyasr z (+o) n@asinin miiioyyen
etrafinda teyin olunmug birqiymetli firnksiyadr. z
arqumentine
Lz = Lr+ i\y artmr verdikde 1Z = 7121 ftnksiyasrnrn aldrEl artrm
61Y = l(z + Az) - !(z) = 4e)

ile igaro ed.k.

4r s36.6r;o & -+ O sertinde smlu limiti vars4 orrda w = i(z)
Lz
funksiyasrna z ndqtasinde diferersiallaaan vs 1a monogen fuukslya d€yilir
ve
'LW
h[I-
Lz-+o Lz
limiti hamin funksilanrn z niiqtcsindo tdramosi arllanrr. /(z) firnksiyasrnm
z ndqtcsinde toromesi
Lw
-w'=4Y ={9
'f(z)= tim
'' tz-+o Lz dz dz
kimi igan olunur.
Komplets deygenli fiuksiyamn tdramssinin varh$ hsqiqi <byi5onli
funksiyanm toromesinin varhlrna n ,zcft,n gox b{tytik t lobdn. Hoqiqi
delgenli y = 7111 funksiyasrnrn r n6qtssind.o t6romosinin varlfr E
nisbatinin rxiqtesi soldan ve saEdan (iki yolla) r n(htesine
r+Ar
yaxrnlagdrqda eyni limita yaxdagmasr demekdir' Kompleks dcyigenli
W=IG) fii*siyast ligiln iso tdremanin 'ta*b ff nisbstinin z+&
noqtosi kompleks miistovi [zorinde istenilen yolla z n6qtasine
laxrnlaldrqda eyni limite yaxrnlaqmasdtr.
T0ramanin torifindon aydradu ki, kompleks deyigenli f(z)
funksiyasuun z n6qtesinde diferensiallanan olmasr Ssrtini
f(z + b) - ! (z) - [z!'(z) = o(AzD (& --] 0)
kimi yaznraq olar. Buradan agaSdakr teoremin dolplulu aydrndr.
z nbqtasitdo diferensiallaan f (z) funl*iyast hemin ,bqt a
kasilmayendir.
Bu ieoremin rsi doEru deyildir: t/ =Rcz firnksiyasr b[tiin kompleks
t
miistevid. kasilmeyen oldul.r halda heq bir aoqt5dt dferensiallanan
deyil<ltr.
 4l
h'r
2. o oblashnda tayin olunmuS r = /(') funksiyasr hamrn
oblastttr

bir noqtasindc <liferinsiallanandma' ona o oblastsnda diferensiallanan

fun}sira deyilir.
'-*OU*flo,a"'
Afet nsiallanan funksiya hemin oblastda kesilrnayandir'
OU[ffiTf"*^l"U^ funksiyalar haqqrnda bir sra baqa tekliflar ds
*'
s<iylemak olar.
j[1- i Aa fiurksiyalan o oblastrnda diferensiallanandrn4 onda
oofao" cemi, farqi hasili ve nisbati (moxrecin srfudan
frrqli oldufiu
noqtelerdo) de hemil oblastda diferonsialloodr va

VQ)tqQ)l = l'(z)*e'Q).
Ut >4.ol = f'(z)q<z)+ I@)e'Q),
I l<lf' - l't'bo)- f t'to't'>
Le(,)l q2e)
*bi*"ffit
oavdalan dolrudur.
,iramenrn tarifim asassn asanlqla isbat olunur' indi
*"*lt"i-fr*tivr-, diferensiallaomasr baqqrnda agalrdakr teoremi b&t fu

--i;t
edek.
o oblas[nda ve U = IQv) funksiyast D
1 w =9Q) fimksiyasr
oblasunda (o oblastr ,r/ =P(z) fiEksiyasr vasitcsrle D oblastma inikas
olunmu$ur) diferensiallaoandrsa' onda u = /[0(21] miinkksb
firnksiyast

da a oblastmda diferensiallanandr va
li<arzDl = f<az>l'q'<z)
(l)
beraberliY
-- do[rudur'
i*t".i is6* etmak tgitn z arqumentine & artlmr verek' Onda
F @ = fle<41 tunlsiYast iigiiLn
i(z+Lz)-F(z) -fldz+Lz)l-J\q@)) q(z+Lz)-dz)
Q)
+
dz q(z)-
Lz) Lz

beraborliyini )'aznaq ohr' w = ai1z) funksiyasr diferensiallamn

-1,
oldulundan kasilmsyondir, yani & -+ o $srtirde
- AW =e\z + Lz)-q(z\
artsm srfra yaxolaryrr. Demoli, & --r 0 5ertinda
dz+ ls) - d.z) _+ q,(z),
Lz
Jlq<z+ tzll- Aq<z)l
q<z + Lz) - q(z)
- J,@{z))
hOkmii ve (l)
olur, ysni &-+o $ertind. (2) banberlilnden teoremin
miinasiboti ahnrr.
 42

Yuxanda gdrstsrilsn qaydalardan istifade edarelq bir gox furksiyalann

t6ramesini hesablamaq olar. Bu meqsedle esas elementar transsendent
fimksiyalarrn Uiramesini hesablamall da bacarmaq lazrmdr.
Kompleks dayiqanJi elementar transsendent frurksiyalann tdomosini
hesablarna qaydasr uylun haqiqi deyipenli elementar traffs€ndent
funksiyalarn tdromesini hesablarha qaydan kimidrr. Bu qaydalann isbatr
qetin deyildir.
indi bir nege elemetrar funksilarur kiremosini hesablafaq:
I. l(z) =c (C =constl fimksiyasr btirttin kompleks miistovido
diferensiallanandr vo onun t6rpmosi stfra bsraberdir:
(c)' = 0.
Dolrudan da, ttiremenin t rifine gdro istrnilen z noqtesinds
7,1,1= 1i^.I9!-9:!@ = ri. cIc=o=(c),
b)0 Az Az-tO Az
olar.
n. f@=/ (n tam miishet edcddir) firnksiyasr istcnilen z n6qtssinda
diferensiallanandr vo onun tdromosi frgiin
(z')' = w'-l (3)
beraberliyi dolrudur.
z:/ olduqda (3) beraborliyinia dofrulufu afkardr: z, = l Ferz edok ki,
(3) drishm her hans n ededi iisiinl doErudur, onun n+/ edsdi iigiin
dolrulufunu isbat edok. tlasilin tdrsmesi-ni hesablama qaydasrna g(hs
12,+11, = 1zn . z1 = 112n-l . 2 q 7h = (n +l)zn
olar. Buradan guor ki, (3) boraborliyi ist nilan n iig{n do[rudur.
lll. 1121=s' tsflii firnksiyasr istenilsn z noqtesinde difslsnsirltanandf
ve onun toromesi
("" )' = e" (4)
qaydasr ile hesablarur.
Do!rudan da isanilon z vo Az iigiitr
l@+hz)-J@) _ez+b -ez _.r.e&
' -l
lz A,
-=-lz-='
milrasibetini yaanaq olar. Gostarok ki,
B^ "b -1 =l (s)
Az
berabsrliyi do$rudur.^z)o
Bu meqsodle ez iisthi funksiyasuln torifin&n
istifrda edek. Onda
 43

,,^,,_,,_lf,-f,.9-
-l ]-,_,1=*.a,,.
3! 4r l.
I az ^z ,r' I

I
=o(;.Y. )
berabersizliyine ssassn
("b- 'l \
t
t,- -t l=o
&-+o[ & )
olar, yeni (5) beraberliyi doSrudur.
(5) baraberliyine asasan

th !@+Lz)- f(z) yi, eM -l =",

=",Lz-+o
&-+o Az Lz
ve ya tcleb oluan
f'(z) = (.2 )' = ez
beraberliyi ahnn.
l\t. indi 1121= 2" qiiwet funksiyasrnn toremsrni hesablayaq (burada
a istonilen sabit edaddir).
Terife g0ra
=rtu (6)
olar. Bu beraberliyi ze"orrazerat (z +0 noqtelerindc) diferensialladtqda

Q"l =b*l ="d*(ouol =edLE .:=zd.Z=ed-l

va ya
t'!
\za) =*a_r e)
bsraberliyi almu.
Xiisusi halda a = 1 olduqda (7) dtsturundan
n

bsraberliyi ahnu.
V. Triqonometrik vo hiperbolik funksiyalafln toramesini hesablayaq:
. ( -"-a\'
a.inz)'-l-l=- ,
"o "a "-o =cosz.
2
[2i )
 . ("'*"-o\ | eo -e-o
(cos4'=l-- =-
\2)2i
I z -,\' '
*"-=-stnz'
("4'
'--' "'-:-' | ="' ="to '
=l
t 2 ) 2

/ - --\'
t tq- =1"::-l
(')'
="- ," = shz ve s.

VI. Ten triqgnometrik vo tars hipertolik funksiyalann t6ramesini ds

asadrqta hesablamaq olar. Mssslsn,
. z
't-----
(Arcsnz)' =l-ilnQz * ^11' 1211' = ^i--11) =
iz + ll- z"
t- zL
,2 Jl-zt 1
(z * i1)
E +th- z' ^ll-2"
v0 s.
3. Bele bir sual qar$lya gtxit: fe) =u(x,v)+iv(x,v) fimksiyasrnm z
ndqtosind5 diferensiallanan olrnasr iig[u: onun heqiqi U(r,v) ve xsyali
Izlay) hissesi hansr Sertleri Odamslidir?
Bu suala ag4Sdah teorem cavab verir.
Teorem 2. Farz edsk k\ f(z) =u(x,v) +iIl(r,v) funksilasr z ndqtesinin
miiayyen etrafinda teyin olunmuSdrr 1€ homin noqtedo U(r,1,) ve v(x,v)
furksiyalan diferensiallanandrr. Kompleks deyigenli /(z) funlaiyasuun z
ndqtssinde difersnsiallanan olmasr 09rin hsmin noqtade
au
ox-0v
)
al (E)
au dvl
q ar)
beraberliklcrinin Oclenilmesi zsruri ve katr gertdir'
Zaruritfuin isbdr Fqrz edak ki, /(z) fimksilasr z n6qtasinde
diferensiallaaandr, yeni
lin { = t- f(":-M) ll") (9)
' f'tz)=
" az-+o M Lz-+o Az
limiti var vs sonludur.
 45

- f (z)=lu(r+Ax,y+ Ly)+iv(x+ Lr'v+

Lv)i'
b\W = Je+ Az)
(x,v)l+
-lU (r,y) + iV (x,y)l=lU (x + Ax,y + Lv) -U
+\V(x+ dx,Y + AY) -Y(r,Y))= AU +iLV
ye Az = Lr+i$y olduflundan (9) bsraborliyni
LU + iLV (10)
' ' tz'+o Lz
'f'(z\=ynM=lim Lx+ iLy
fr]3
kimi yaanaq olar. Burada Lz = Lx + i\y kemiyysu istanilan yolla srfra
ya$nla$r.
'-Awatce, frrz edakki, z+& ndqtosi hsqiqi oxa p-a-"! 9* xetJ iizre z

n6qtasins pxmlaqrr, yeni az = & -+ 0 . Onda ( I 0) baraborliyinden

)',,o= ^
n'* =,g,(f -f*)=X.'% (rl)
^ov=
altar.
-
Irrdi f.., edak ki, z+& nOqtcsi xsyali oxa paralel diiz xott ii'zrl z

noqtosine yaxmtagr' Bu halila Az = iA),, olar vo (10) barabsrliyinden

M ron * l-,*.*l= *L;*oY (12)

\4 - rim Lz=ay-o
r/'(z)= iLY =av-ro\
^u:.i^v N LY ) oY
i:o
aluor. (11) vo (12) bsraberliklerinden gxr ki
au +.av
-av _.0u
0x Ar AY 0Y
(t) bemberliHori 6danih'
olar, yeni
Xqttiyin isDcle $erta gftlr U(r'v) ve /(x'v) funksiyalan

diferensiallenen oldulundan onlann tam arUmut

a# + eP'
(r,Y) = +
^u ^1c
X ^Y

eze
^t/(r,y)=%Lx+X^y+
gekliudc gdstormak olar. Burada p = vs [im a1 = lim- e2=0.
P-+0 P'+o

Onda

AW LU + iLV
Lt Lx+i\y
 4
olar. (E) boraborlikleri ddsnildilnden sa{ tsrefdeki kssrin surstindoki
'#* '# xtsusi t6remelerini uygun otaraq - aI ve { la aoa" eda
b erik:
OU
_ !6r*ity1*,a!
itg +(e1+irz)o
+ rov,f\61+rE2t0t
LW ar\,"4,ry)rt *"!1tr
ax'pr, ,u r,!*@:!dL
.u
=-Ax*fv gq
Az
^_-,^;-
Ax+ iAy
=0! 0x*(rt*irz)p
Lx+i$y
indi gostsrok ki, &+0 gertin&
n::!L D __ o
Ar+i&y'
olur. Dogrudan da, p = lazl oldulurdan
l^t
t,)ffi1=la1 +ie2l -+ o (^z -+o)
l(,,.
olar. Onda (13) beraberliyinden
,. LW AU .Ay
lJroo-=-+ii=f,(z) (14)
almar, ysni /(z) fiurlaiyasr z ndqtesinde diferensi4llananrftr.
(6) qortlarins Dalamber-Eyler ve ya Kogi-Riman gertlori
deyilir.
Koqi-Riman gortlorini ve ( 14) borabsrliyini oi:zlr" alsaq,
diferensiallaran /(z) funlsiyasrnn tdromosi iigiln

'I,Gt=Y+iav
" or 0x=AV
ay-.AU -AU -.AU -aV ..AV
'ay=a-'oy= ur*, *
(15)
ihdelorini de almaq olar. Difersnsiallanen 1zy firnlsiyasurn t6romesi
(15) d[sturlan ilo hesabtene bilor.
Polyar koordinaflarla diiducaqh koordinatlar a:asmdakr t=rc,ose,
y=rsine miinasibstlarinden istjfade edsrek
I@) =U(r,q)+ iy(t,p), z=rete
funksiyasmm diftrensiallanan olmasr iigiin (g) Kogi-Riman
$ortLrini
au lay ay tau
a. =; oe' a, =-; ae (16)
kimi ya-anaq olar. Bu halda fiuksiyanrn t{iremosi

,t'ra=l(N
n,__16 _, 'av)l 1(av au\
a, ;1*_,r1 )=
(17)
diisturlan ile hesablaar.
4. Verilmig zq nOqtesinde vo onun miieyyen atrafinda diferensiallanan
birqiymotli tr = f (z) fu*siyasrna hemm ndqtede aralftik ve ya requlyar
lnksiya deyilir Requlyar fimlsiya istilahr evezine bezan holomorf
funlsiya da iglsnir.
 47

o oblastrnm biitiin noqtalsrinde analitik fiuksiyaya hemin oblastda

aoalitik ftoksiya deyilir. Verilmig /(21 firnksiyasmu aoalitik oldulu
nOqtolare hemin firnksiyanrn duzgiim n(ht leri deyilir. 712; frmksiyasrnrn
analitik olrnadrEr (ve lem de tsyin olumnadrfr) noqtaloro onun mexsusi
noqteleri deyilir.
Aydrndrr ki birqi)rmetli /(z) firnksiyasmn oblastda difereosiallanan vo
analffi slnasl gartleri eynidir ([st-[sta dii5iirr). lakin fimlaiyamn ndqtado
analiik ve difereDsiallenrn olmasr gsrtleri bir-birinden ferqlenir.
Funlsiyamn ndqtade aulitik olmasr dlferensiallamn olmasrndan a[r
(giict[) $ertdir. Verilrnig noqts<b difereflsiallanan funksi]anm homin
ndqtedo aralitik olmasr iig.rin bmh n6qttmn ozlnda vo onun mtia]Tetr
etrafinda bu flIrlsiya diferensiallan"" olrnald:r.
5. Kompleks &yiSsnli /(z) fi:nlsiyasrmn diferensiahnr teyfu etmek
iigiln tdremenin brifindan istifide edek:
y_ y = 7,111**.
Lz-+o Az
Buradan aydmdr ki,
Lw
M-l \z)=d
6rqi Az artmrna nezorcn sonsuz kigilen kemiyryotdir: =0. Onda
oligoo
4L urunti
Az
_
AW
= t (z)+q
Az
gaklinda gtisterile bilar. Buadan
AW = l,e)Az +d\z (18)
beraborlil alnu,
(1E) bsrabarliyinin sag terefi iki hisssdan ibarotdir. Bunlardan biri,
adz kamiyyeti & arin -Da nezerEn sorcuz kiqilondir:
a\z=o(M) (&-+0).
O bi f e\Az iso & kemiyystino rczeren xottidir. Bu gostsrir ki, /12)Az
kemiyysti fimksiya artmnn ba5 hissosidir. BuDa, yeni 7121 fimksiyasrmn
Arrl artmrnm bal hissesine homin firnksiyann diferensiah deyilir vo
dw = f'(z)Az (le)
ile igare olunur.
 ,{E

(19) dtsturunu ,f(z)=z firnksiyasma tstbiq etsek ve /=l oldufunu

aozara alsaq, dz=Az banborliyini alanq. Bu bsraberliye esassn (19)
diisturunu
tfiY = /'(zYz (20)
kimi yazmaq olar. Funksiyarun diferensialm df@) kj,ru da igars edirlar.
Belelikla, gdstormiq olduq ki, fimksiyanm diferensiah onun t6remssi ile
arqument diferensialrun hasilina berabordir.

s11. TTARMONiK TUNKSTYATAR

l. Forz edek ki,

I@) =u (r'Y) +iY(x'Y)
firnksila o oblasffnda analitik funksiyadr. Buna gOre da o oblasumn her
bir ndqtosinde /(z) funksiyasnm sonlu toromosi var va bu t6rome

r<t=Y+i%={;Y
0xtuayAy (r)
dfrstunr ile hesablaar. o oblastmda anah$t< 7121 firnlsiyasrnm tdremasi
do hemin oblastda anditik funlsiya oldulundan, 1'121 toromssinin her bir
zeo noqtesindo sonlu /'(z) t6remesi var ve bu &iromoni yene tls (l)
diisturu ilo hosablamaq olar:
^2't .A2Y A2U t.a2V
/,'(z) =!)- *,-- =----=.- ----; (Z)
Ax" ay'
fu"
Analitik funksiya kesilmayon oldu[uadan /'(z) ve /"(z)fimlsiyalan
o oblastnda kesilmayan olar. Onda (l) ve (2) diisturlarua esassn deye
bilarik ki, U(x,y) ve l/(r,y) fimksiyalanmn bir ve iki tsrtibli xususi
toranraleri o oblasbnda kesilmeyendir.
Bu mrihakimani U (x,y) ye /(r,y) firnlsiyalarmn a oblastmda
istsnilon tertibdan kssilmeyan xiisusi tdrsmalerinin varhpm gdstsrmek
olar.
/"(z) funksiyasr o oblasEnda amlitik oldulrmdan onun heqiqi ve
xeyali hissesi o oblasEnm her bir n6qtesinde Kogi-Riman gartlerini
6deyer:
a2u azu a2r a2v
---;.
q" a2 ox
 49

Buradan grxr k\ U tx,y) va V<x,y) firnksiyal,arrmn har biri ikitartibli

xiisusi toremeli

oe=*.*=o (3)
d' av'
onliyini Odayir.
(3) tanliyi Laplas tanliYidtr.
laplas tenliynin helli olan hsr bir (heqiqi) funksiya harmonik
funksiya adlanr.
Belelikle, isbat eunig oluruq ki, istenilen analitik firnksiyanrn haqiqi va
xeyali hissasi harmonik funksiyad-r. Bela iki bannonik funkstya Kogt-
Rinran gertlcrini iideYir.
Umumiyyetls, Ko;i-Rimamn
au _av au _
-av
0ril'fuat
gertlari ils balh olan harmonik UG,i v. I/1r,y) furksiya.lanra qogma
harmonik firnksilalar deyiln. Demeli, istenilen analitik firnksiyarun beqiqi
vs xeya[ hissesi qogma harmonik funksiyelardu
2. Bela bir sual qarqrya grxr: birrabitali o oblastnth barmonik olan
istenilen U1r,y) fimksiyasr ile qogma olan harmcnik fimksiya vamr? Bsli
vardrr.
Bels harmonik lz(r,y) fiurksiyasrm onun x[grsi t6rsmolarinin Odemsli
oldufu
AU OV AU
Ax av Ay Ax
miineqibetlerine esasm qurmaq olar. Bu maqsadle
(x,,t\
6g - + :-dY
= [- ::&
AU
Vs(x,Y) (4)
lro',yi &'
syrixrtli iteqratrna bar.aq. Burada (t,yo).o qeyd olunmug va (r,y)<o
i)diyari trOqtedir. tlarmonik U(r,y) firdrsiyast (3) tenliyinin helli
oldulundan o oblasunm her bir mqtoshde
a.au. a au.
-(-)=*(--)
Ar'Ar' 0y' Ay'
qerti 6d.nilir. Bura gorr de syrix+li (a) inteqrat inteqrallama yolundan
asrl-r deflldir.
I,e (r, y) firnksiyasr o oblasEmn her bir noqtosilde
avo __au aYo _0u
Ax Ay' fu Ax
 50

gsrtlerini ii'doyir. DoErudan de aynxetli inteqraftn xassesine g6re

alo . L h,y) -vo\x,y) _ t- !G'!'!t au-
r* -_ .au
tu,vo\r
Ax i-+o h h 1,i,"1
h-->o Ay

ve
dVo.. Volx,y. h) -volx,y) ,. 1l+t1n\6U -' 6U
Ay h.-,o h haoh G,yl tu ax

olar. Demeli, I/e(r,y) funksiyas I U(r,y) ile qogma olan harmonik

firnksiyadrr. Onda U1x,y; firnksiyasr ile qogma olan aEanlan harmonik
funksiyalar
(x,!)
V(x,y)= I- AU aU -
-_ tu+-. dv+L
fro',to't Ax ' fu
peklinda olar (C istanilsn heqiqi sabit ododdir).
Belolikle, agalrdakr teoremi isbat ounig olunq:
Teorcm 1. Birrabitoli o oblasbnda harmonik olan her bk u(x,y)
funksiyasrra hsmin oblastda alalitik har hansr bir /(z) firnksiyasrmn
haqiqi va ya xeyali hissesi kimi baxnaq olar.
Bu teoremo osaseo analitik funlsiydafln melum xassolerindon
harmonik firnksiyalann uylun xasselarini almaq olar.
3. llarmonik fimksiyalann qaldak kimi bir stra maraqh xasseleri
vandrr.
I. o olan hor bir fimksilamn istanilen artibli
oblastroda barmonik
xtsusi tbromasi v.u vo bu xtsusi tdromelor 6zleri ds harmonik
fiurlsiyalardr.
Bu xassenin dolrululu yuxanda isbd stdiyimiz birinci teoremdan ve
analitik fiDksiyalar haqqrndah birinci teoremdan aydrndr.
II. Markezi z ndqtasinds olan n radiuslu gpalt dairsclo harmonik
u (z) = u <x,v) funlsiYasr iigiitt

u rrt = J-21
" ue +*"ie)do (s)
2n'o

miinasiheti dogrudur.
Bu xasseye harmon* funksiyalar [qtln orta qiymet teoruni deyilir.
(5) diisnrrunu Ebar emok fiqun aralitik (U(z) =Re lG) /(z))
funksiyasmr qurmaq vo onun aig[n orta qiymst teoreminda gostorilon
r 2tt
ftr)=-L40 ! !(z +Rele)dQ
 5l

dilsturunu ya.anaq lazrmdn. Bu beraborliyin heqiqi hissesini aynaq, (5)

diisturunu atnq-
II7. o- oblashnda harmonik va eynilikle sabite beraber olmayan
u(z)=u(v,y'; furksiyasr hsmin oblashn daxilinde en b6yiirk va an kigik
qiymetini ala bikpz.
Bu t klifi an briyiil< qiyrnet haqqrnda isba ernsk kifaystdir.
Ferz edak ki, U1z) firnksiyasr d oblas!fln har hanst daxrli z6
n<iqtesinda an b<tyiik qiymatini alr. o oblastmda analitik orlan va
u(z)=Ile[e) miloasibetini odeyon /(z) funksiyas quraq. Onda w =efe\
firnlcsiyasr a oblasunda alalitik olar vs onun modulu lwl=efG) hofrin
oblastrn daxili z6 nriqtosinds an b<iyiik qiymst alar, Bu isa analitik
funksryatar haqqrndatn modulun maksimumu prinsipins ziddrr. Demeli,
farziyyomiz dopu deyildir, BununJa da III xassa isbat olunur.
IV. Biitiin miistovide bannonik ve mehdrd (n<U(z)<M) olan U(z)
fu nksiyasr eynilikle sabito borabordir,

S12. TORAMOMN MODULU VO ARQUMENTi

L Forz edek kt, W = f(z) firnksiyasr d oblasonda analitik fimksiyadrr

ve zoeo n6qt sindo onun ttiromesi srfirdan farqlidir f'(2fi+0. w = f(z)
funksiyasr o oblasbnr (l/) miistevisinin bir x oblastma inrkas etdirir, Bu
inikas zamam z0 €o ndqtesi r'r' obhstmm I/9 n<iqasins kegir.
z6 n<iqtesindan gixan va aralanndak bucaq a olan iki 71 ve 72
kssilmez eyrisini gdtiirck. Bu eyrilerin zo noqtesindo toxunam olmasmr
qsbul edek. Ilemin syriler r'=/(z) firnlriyasr vasitesile ,/o n6qtaslnden
grxan va aralanndaktbucaq 0 olan q va 12 eyrilarina inikas olunar.
 52

h a),risi izarindE. zs + Lz noqtasi g6tuFk. Bu n@eye rr

ayrisi
iizerinde uygun olan nOEa Vo +A/ olsun. z6 +Az troQtasini ,,1 eyrisi [.do
zs ndqtesine yannlaSdrrdrqda l70+4tr noqtesi de rr
oyrisi iizra ,/o
ndqtosine ),axrd:agrr. Bu halda
w Y=f,(zol*o
Lz)o M
(l)
olar. Buradan

E/o#=not'<o''
Ya yn
lin (ArgLW -Atg!z)=Arg/'(zs) (2)
&-+0
bsraberliyi ve
r-l44:l=v'<,o>t (3)
62+A Lz I

miiurasiboti almu. Stilediyimiz prtler daxilinde tz adsdt 71 eyrisinin z6

ve z0+62 nOqtolerini birleqdiran vekiorl4 AItl ise \ eyrisinin 16 ve
r0 + Ar noqtalerini birlegdiren vektorla gost rilir. 71 elirisins zs
ntiqtasindoki toxunanrn heqiqi orun miisbst istiqamati ile emele getirdiyi
buca$ q ve 11 eyrisinin ro nqeshdeki toxuoaDr uylun hsqiqi oxun
musbet istiqamati ile emole getirdiyi buca$r y1 ila iSara asoh
va =v1
Eono*=^ ]tmoArtLw
ve buna g6re de (2) barabsrliyindsn
Arsl'OO=tt\-qr (4)
miiLnas ibsti almrr.
r = /(z) funlsiyasr aDalitik oldulundan (1) limiti az artrmrmn srfra
yaxnlaqma qaydasrndan asrh deyildn, Buna gdrs de yuxanda apardr$mtz
m[trakimsni zs + & noqbsi 72 s;T isi iizsrinda yerlsgerek, hemin oyri iizre
zs nriqtasios yaxrnlagdqda aparvq,
Argf'(2fi=tYr- * (5)
beraberliyini alaflq. Burada q,, tla y2 eyrisinin z6 n6qtosindaki torunanrn
haqiqi oxun miisbat istiqameti ila emela gotirdiyi bucaq, ,y2 ils isa f2
ey,rismin /s
n(ht sindaki toxunaxr uylun hsqiqi oxla smele getirdiyi
buca4 igaro olunmugdur.
(4) va (5) miinasibetlorindeh tdroma arqumentinin hendesi menasr
aLmr.
 53

(z) miistevisinin haqiqi oxu ila (r) mtstsyisinin baqiqi oxuoun eyui
istiqametli oldugunu qebul etdikde, (4) va (5) muasibetlerinden gxu ki,
zs n({tasindon 9xan her bir eyri w = f(z) iai*A$ ar(w\
e = Ary I,@o)
bucafr qsdar fulanr. ze nttgtasindan grran h eyrisinin hemin n6qtadeki
toxunaflnrn heqiqi o:<un mlrsbet istiqa$rti ila omels getirdiyi bucaq 9l
olduqda, 7, eyrisinin inilast olan rl
eyrisinin uygun ,,/o ndqtesindeki
toxuDanr h.qiqi oxla q + d trrcaSrnr, yxri vt =st + ArB l'@d ( l'Qd*O)
bucalrm omele getirer. Belolille, ahnq ki,
a) f(zs)+O olduqda tdremsnit e = Arg l'(a) arqumemi r'=712;
funksiyasr vasit silo apanlan inikasda zo noqtositrd.ki d6nme bucalrna
berabadir.
T6romcnin modulunun hendasi menasur izah etsnok iigiin (3)
miinesibotini gdtiirok. (3) borabsrliyini

l,r"(zo)=
' l,rn M= f- I (O)
Lz-+o lMl Lz-ro P
kimi yazaq. Burada ila ze ve zp + az ndqtalerini birlsgdinn aa
p = lazl
vektorunun uzunlulq t =l6wl na iss 7s ve re+Ar ndqtalerini
birlegdirsn ve & vektorunun inikasr olan Atr vektorunun uzunlufu igare
olumnu$dur.
(6) muasiboti V - f(r) i\il(€$ zlrna
6z velloru u.annlutunun necs
doyigmesini gdstarir. Buna gore de, a =V'@dl ededilo v = f (z) funksiyasr
vasitosile lpsnlan iniL2qda ze n(\tesindeki dartrlma emsalt deyilir. d > I
r
olduqda =7121 inikasr zaman z6 nriqtesinin yaxrn etrafndakr noqblor
arasrnakr mosafr b6yuyur, yeni dart ma (uzanma) smale gslir. d<l
olduqda ise w = f(z) n*asr zalfl,?ir zo noqtesinin yaxm atmfindakr
n6qtolar arasrndakr mosafo qralrr, yeni srxrlma (qrsalma) emela golir.
Belelikle alrtq:
b) /'(zs; tdramesinin d =lf Gdl modufuW = !(z\ firnksiyasr vasitssile
apanlan inikasda zo n6qt sind.ki rctti dartdma emsahna berabordir.
An:alitik /(z) firnksiyasr iigiin (6) limiti az artmnrn srfra yaxnla$ma
qaydasrndan as l
oknadrE'md2n zq n6qtesinde darElrna emsah sabitdir,
yeni ze n0qtasindan gxan biitrn rstiqamstlerrle dartlrna emsah eynidir.
2. (4) va (5) miiLnasibetlerinin sol teroflon beraber olduiundan saB
tereflari do boraber olar:
Vt-gt=V2-
 54

Buradan
- q= v2 -vt (7)
miiru$ibeti alElr.
(7) boraborliyrndon gtiriiniir ki, analitik /(z) fimksiyaslfirn z6
noqtasinda toromasi slfirdan ferqli olduqd4 l@$+Q hemin firnksiya
vasitosile ary:/ratt W = f (z) rnikasr zamanr zs nOqtesindan gxan ixtiyari
iki ayri arasurdakr bucaq qiymat ve istiqamotce deyiSmir, ysni invariant
(dayiqmez) qalr. Buna bucaqlann konserv"atizrn xassssi defllir.
/.inalttitr W = /(z) funlsilasr vasitosile apanlan inikas zaru) zo
noqtasindc bucaqlann konsersati.zn xassesinin do$u olmas [giin
f (zo\ +o tolebi miihii,m gertdir'
Kasilmeyen /=/(z; funksiyasl vasit si ils apanlan inikasda
bucaqlann konsenattani vo dartlkna amsahmn sabitliyi xasseleri z9
noqtosinda Odsnilerss, onda homin inikasa z6 n6qtssiuda birinci cins
konform inikas deyilir. Buradan aydrrdr ki, birinci cins konform inikas
zamafl t pelorindon biri z6 n6qtasinde olan sonsuz kigik iigbucaq oziiLne
ox$ar tigbucaEa gewilir,
Altr.ln* W = f (z) fualsiyas[un zo n6qtosindo toremasi srfirdan ferqli
/(zo) +o iso, onda hamin firnksip vasitasila apanlan inikas zs n6qtssinda
birinci cins konform inikasdrr' Bu tekliEn tersi dolru deyil.
Kasilmeyen E' = /(z) funksiyasr vasitasile apanlao inikas birinci cins
konform inikas olduqda hemin funl$iya analitikdir ln onun triremssi
srfudan ferqlidir.
Kesilmsyen Irl = /1zi firnksiyasr vasrtasile apanlan inikasda bucaqlar
mii,tloq qiymotce sabit qahb, ancaq istiqametlerini dcyigino vs darhlma
smsalum sabitliyi xassesi miihafizo oluDarsa" onda bela inikas ikinci cins
konform inikas adlaff.
Vailmig o oblastmn hsr bir ntiqtosinde konform ol^n w' = IQ)
inikasrna hsmin oblastda konform inikas deylir.
Bz bundan sonra konfonn idkas dedftd. ancaq birinci ndv konform
inikasr bafa dirpce>"ik,
,I/ = /(z) inikasuun d oblasEnda konform olmasr UqiiLtr /(z)
funksiyasrnrn o oblastmda analitik olmasr ve onun /'(r) t6remesinin
hemin oblastda srFa gewilmomosi kafi gertdk
 55

s13. oBLASTLARTN KONFORM iNiXASI

L Ferz edak ki, o- ve lr' uylun olaraq (z) ve (Ir') miistevileri iiaerinde
yerleEan i:ciyan oblastlardu. Bela bir sual qagrla grxr: o oblastfl N
oblasnna konfomr rnikas adirmek olarmr? Bele inikasr aryan w = l@)
funksiyasr nega danadir va bunu necs qurmaq olar?
Ohetta, koaform inikesm s6ylodiylmiz asas maselasi iiLrnumi gekilde
hell oluna bilmez. Maselen, v€rikni$ o oblastr goxrabiteli, .lr' ise
birrabitoli oblast olduqda o oblastnr l/ oblasuna qargrhqh birqiymetli ve
kesilmez inikas etdirmek m[mkiin deyildir. Bunun seboblorindcn birini
burada izah ede bilerik. Oksino forz edok ki, a oblastsrun r obhshna
konform inikasr vardr. o oblastuda yerlesen va daxilinde xarici ndqt ler
ve homil oblastrn serhod noqteleri yerlogen qapah konturu r gOtiirok.
Konform idkas neticesinde r konturu /t/ oblashfln daxilinde yerlogen bir
qapaL C konturuna inikas oluar. Birabitoli lr' oblastrrun daxilinde
yerlogan qapah C konturumr hsr tarafdsn sxmaqla bir nttqtoyo pEmaq
(sr:anaq) olar. Bu zaman onun kosilmez inikacr olan r
konturu da bir
nciqteya srxlnrahdrr. Bu ise m[mkii,n deyildir, gunki f -mn daxilinds xarici
ve serfied noqtebri yerlspir. Ahnan ziddiyyat ferziyyamizin diiz
olma Emr gosterir.
a oblastr btitiin (z) kompleks m[stevisi olduqda da onu mehdud rv
oblastura konform inikas etdimek miiunkiirn deyildir. Do!rudan da, tutaC
ki, analitik ,/ = /(z) firnl$iya$ (z) kompleks mtstevrsini mshdud
oblasuna konform fuikas etdidr. Bu funksiyanm bw-un qiymstleri mahdud
.M oblashnda yerlogdiyrndan o meMuddur. Bii'ttn kompteks miimevida
rnelitik vs mehdud olan /(z) firnlsiyasr e'/nilikla sabit olmahdr. Bu iso
ola b msz.
Dsmeli, a oblas[ biitiin kompleks miistovi de ola bi]mez. G<istermek
olar ki, o oblash bir nbqtesi gxanlmr; kompleks miistevi de olrnartaldr.
d vo .v uyEun olanq (z) ve (t/) mtrstavilerirde yorlsSsn biifiiut
kompleks mustovidon ferqli birrabitsli oblastlar olduqda sonsuz sayda ele
analir;l< w = l@) firnlsiyaJan vardr ki, bu firnksiyalar rasiasilo o oblastt
i/ oblastua konform inikas olunur. o oblasbfl N oblasffia konform
inikas etdhon firnksiyanrn yegans olmast iiLgtin bir sra alave gsrtlsr taleb
etnek lazundr. Bu gartler konforrn inikas haqqtnda esas teorern adlanan
a$a&dalo toklifde gosteril ir.
Teorem I (Riman). o va uy[un olaraq (z) va (llz) mtsavisindc
yerls5en, bttin kompleks musteviden va bir noqtesi gxanlmrp miistsviden
 56

ferqli birrabitali oblastlar olduqda o oblashnda verilmiq ixtiyari z6 n0qtesi

vs bu n6qtedon glxar istiqamtti, uyEun olaraq il oblasEnda verilmig
bfiyai w o diqtasins va bu n6qtaden gtxan istiqamsa geviren:
f(z,=t/0, arsf'Q) = eo (1)
ela yegana amltuk v = f (z) funksiyasr
var k! bu fiuksiya o oblastn iV
oblasuna qaryhqh birqiymatli konform inil€s etdidr.
(l) prtleri konform inikasr normallagdran gsrtler adla^rur. Bu partler
tiq hoqiqi paradetrd.n asrtd[: bunlann ikisi 76126;=fze beraberliyitri
haqiqi edodlsrin boraberliyi gcklinde yaanaqla alur, biri iss (l)
berabertiklsrinin ikincisi gotiriiliir.
(l) Softlori evezina, bozen u9 hsqiqi parametr&n as r olan bagqa
gartler de verilir.
2. Rioan teoremi (z) m{ist visinin birrabiteli oblastmn (r )
o
mtstavisinin bin-abitali lv oblsstrE qargrlqh bnqiymstli ve konform
inikasm gdstorir. Bu oblastlann konturlanm inikast xaral<terini g6steren
heg bir xasse isa bu teoremdo verilmir. Btma gdre de bele bir sual qaryya
gDor: o oblastl /v oblasura konform inikas ohrna*en onhnn
serhsdlerinin uytunlulu haqqmda ne demsk olar?
Teorem 2 W =lQ) funksiyasr (z) mristovishin sorhadi sada
kesilmez f oyrisi olan a oblasum ( IIl ) m{istevisinin sarhodi sada kssilmaz
C syrisi olar N oblastna qarElqh birqiymetli vo konform inikas
f
etdidrso, onda bu fuDksiya vasitosile va C eyrilsrffi noqtelori arasmda
qaqrhdr birqiymetli vo kesilrnsz uylunluq yamrur.
Bundan bagqa, o ve ir' oblastlanotn qargrlrqh birqiymet[ ve konform
inikasl zamam onlana serhodlerinin loroka istiqamati eyni qalu. Bu o
f
demskdir ki, a oblashnrn serhsdi boyunca heraket etdikde oblast solda
qalusa, rv oblasrmrn C sarhodi boyunca uylun gekilde bomket etdikde da
homin oblast solrta qalr.
Konfonn inikas nczeriyyesinde sertodlerin uyfunluq prinsipi a'llanan
a$a$dakr taklifin d. b6yii,k shemiyyeti vardr.
Teorem 3. Forz edek ki, birrabit li o rls ,v oblasdan ryfun olaraq r
ve C eyrilsri ile htdudlsnmyk. a obl'asbnda a@litik vo a
qapalt
oblastsnda kesilmeyon 7=/(z) firnksiyasr I ve C
eyrileri arasmda
qaralqh bhqilmotli uy[unluq yaradrsa, onda bu firnksiya a oblasrm lr
oblasma qargrhqh birqiymetli vs konfcrm inikas etdirir.
Bu teorem miielysn msnada 2<i teoremin trrsidir.
Oblasdann konform initas nazeriyyosinde oblastlann saxlanmasl
prinsipi beledir:
 57

fi/
o obla$nda analitik vo eyDilikle sabit' bE,taf,xr ol,l'ayaln = l@)
funksivasr hemin oblasu bor hatsr oblasta inikas etdiri'
----iitUaft* o
uylunluq prinsipini tetbiq etsnok mumkun olan zarnatr
obri-u lapmaq flgutr onun serhadinin inikas
"bh;;;ik*;i*a.iri
;irrd"E" ,rp.rq-Ufryetdir. Bu eyrinin shata etdiyi oblast o
"vt-l olundupu oblast olmahdlr'
oblastrrun inikas

FUNKSiYANIN ixrrQner',t
s14. KOMPLEKS DOYI$ONLi

l. Farz edek ki,

tl = f (z) = tJ (x, y) + iV (x, Y)
uzerinda uyin
funksiyas kompleks miistavrnin qapah va y1 agrq I eyrisi
firnksiyadr.'r ayrisinin uc n6qtelerini A.va B lla
"ir.-irit"qiv."tf
;;;'.k;'va r noqtsla'rinin affikslari uylun olaraq.a. ve f
'
,'v".i q"p"l, olduqda a=b dar.l ndqtasini f ayrisinin ba;lan[tc'
'.olsun I
it. r ayrisinin son uc trdqtasi hesab edak Bununla da r oynsi
,iiot"tiiri
l -dan a -ye tarof istiqametlonmi$ olur.
f '
avrisini ardrcrl duztlmus iriyari
o = zo,zr,z2,..,,zn -- b
ile r hissayo zt-tzt qdvsl.rine bdlak zl-1zp qOvslerinin her
n6qtoleri
birinin uzerinde yerlagen ixtiyari f1 n6qtasi g6triok vo
n-l (l)
sn= ZIGk)LzL
t=0
- .r
zn'" cemini diizoldek. Burada az1 =zk+t-zL
(r' = o,r, -1).1&e l(r = 0,2 {) ededlertrin
boyiiytimu 2 ile igare edsk:
2 = Eax(Aaol,l&r1,...,1&,-1D .

eyrisinin b6ltnme pydasrndan vs ft

f
noqtclsrinrn secilmosindsn asrlt olmayaraq
2 -r 0 qartinda ( I ) caminin sonlu limiti varsa'
hemin limite ,/ = /(z) fiulsiyasrrun f cynsr
[ae inteqrah deyilir vo
I te'tdz=ttmSltrgrl*r.-
,rot=o !^")d, (21
i- AB
 5t

ila iyra olunur. (l) cemine ,f(z) fimksiyasmrn inteqral cemi deyil:u. f(z)
funksiyasr imeqraldtr funlsiy4 "fe)e ise inteqralalh ifrda adlamr.
f eyrisi hamar ve ya hisse-hisss hamar syri yo /(z) funksiya$ bmin
oyri iizerin& kssilmeyen firnksiya olduqda (2) limiti, ye ! f(z)dz
inteqrah var ve sonludur.
Bunu isbat etmak tr$dln zk=xk+iy*, Azt=L*+iAyt v. 1k=4b+irk
hesab edarelg (l) csrnini
n-l n-l
Sn= llU(41,tp) + iV (ttk,ti)l(Lx1 + i\y = ZIU (4 *,t k)Lxk -
t=0 I=0
(3)
n..r
-V(qp,t p\Lypl + i ,lV (4 h,tk)Lxk + U(4s,rp)Lysl
t=0
$aklinda yazaq.
f
/(z) firnksiyasrun eyrisi iiLzetinde kasilmeyen olmasrndan onun
heqiqi ve xsyali hissesi olan U(r,y) y6 y(x,y) funksiyalarmrn hamin eyri
ilzarinda kesilmoyen olmasr grxr. Melumdur ki, U@,y) vd V(x,y)
funksiyalan hamar lre ya hissa-hisse hamar f
oyrisi iizerindo kesilrneyen
olduqda
n_t
llU (4y,tp)Lxp - Y(q2,r1)Ly2l,
t=0
,l+l
llV (4 1, r 1) Lx p + U (4 2,t s) Ly pl
k=0
cemlerinin 2 -+ 0 gertbde sonlu limitleri var ve bu limiller uyfun olaraq

llu(x$e-v@,y)dyl
t
v0

llv(x$e+u@,y)dyl
f
eyrixatli inteqrallanna berabordir. Onda (3) beraborliyinden (2) linitrnin
varhp va elace da
tJdn.S, = llu (x.fie -v@,y)dyl +i llv (x,y)& +U (x, y)dyl
,L-+O f f
ve ya

I f @)dz = llu(x,y)dx-y (x,ywl+ i lly@,y)&+u (x,y)@l (4)

rfr
 59

miimasibati almtr,
2. Kompleks dayigenli firnksiya inteqralmm yuxanda verdlyimrz
tsrifine asasen onun bir srra xasselarini s6ylemek olar.

l. !dz = b'a.
r
DoFudan d4 /12) =
1 olduqda (1) inteqral cami
n-l
S, =| tu p = (zL - zo) + Q z - 2 ) + ... + (z n - z n-t) = zn - zo = b - a
h=0
(zn = a, s n= $) olar. Buradan telab oluoan beraberLk

= ln Sn lim (b -a)=D -a
yldz 1-+0 = ]--t0
allur.
tr. r syrisi tzerinde kssilneyen lO) ve 9(z) firnksiyalan va i*iyari
sabit a.r ve ll{ ededleri iigii,n

l[Mf (z)+ Ne@)]dz = M I f Q)dz t N t e{zfiz

trf
berabodiyi doErudur.
Bu usseni isbaf etmk [gii'n
r-l a-l n-l
LlLtf(€l)tNg/\€|Jl\zt =M t fGt)Lzt+N zd€r)AzL
k=0 t=0 t=0

elniliyinde , -r0 Frtind. limito kegmek kifayrtdir.

Itr. f eyrisi 11 ve 12 syrilsrurdan ibarotdfusa ve fi -itr son uc neqtasi
l2-nin baglanlrc ndqtssi ile iist-ilsto diigilrso, onda r olrisi iiz5rinde
kesilmayen ixiyari /(z) fiuksiyasr iiqiim

lf@tu= lf@)dz+ I fQ)dz

rlr12
barabediyi doPru olar.
IV. F syrisi hendasi olaraq r eyrisi ilo [st-tista diig[rss, lakin onun
istiqameti I syrisi istiqametinin aksinedirse, onda f eyrisi iiaarinda
kesilmayen ixtiyan /(z) funksilasr iigiln

lfQ)dz=-l IQ)th
rr
beraborliyi do[ru olar-
Bu xassenin dofrulu[u
 60

n-l ',-l
LfGt)Mr = - 2 f({y)@t' z1a)
k=0 t=0
eyniliyinden aydlndr.
V. f efrisi Ezarinde kesilmeyfi I@) fimksiyast z -rn hemin eyri
iiLzeri.odaki btt[n qiymetlerinde lf(z)l<M berabersizliyini ddeyirse va r
eyrisinin uzunlu$u /-a barahardirse, onda

(5)
luu*1,,,
berabersizliyi dolru olar.
(5) borabersizliyini isbat etnok iigiin
la-l I a-l z-l
lazt < : ll G k)ll& kB M Ll^, A < MI
l:,r{6r |

berabersizliyin& 2 --+ o gortinda limito kegmak kihyetdir.

VL Kompleks idfqralda delqeni avez etrnak haqqmda aga[dakr
taklifdo[rudur:
Farz edsk kt, W=dz) firnksiyasl baglanElc n6qtesi a ve son uc
n<iqtasi 6 olan f oyrisi iiz€rinda t yitr olunmuq vs hsmin eyrinin bii'ttrn
n<iqtelerinde kasilmeyen p'(z) tdnmosi olan funksiyadr. Bu ftrnksiye f
eyrisini ,r/ 6ffstr5visinin ! eyrisine inikas *dirir. 11 oyrisinin baqlanErc
ndqtsi c = fla) ve son uc ntqtesi d = p(6) dir. Bu Scrtler daxilinde fi
eyrisi iiLzerin<ls kasilmsycn /(r) firnlsiyast iigiittl

JlavVw --l llq@lq@W (6)

rrr
berabortil do!rudur.
. 3. Kompleks inteqrah hesablamaq [giiLn onu iki beqiqi deyigenli haqiqi
funksiyanrn eyrixotli inteqrahna getirirlar. I lQ)e iuteqrahrun hesablanma

qaydasrnr miieyyan emok tciitr ferz edok kl, f oyrisi

z= z(r) = x(r)+ tr/tr) (r<t<D)
parametrik bnliyi ile verilrni5 hamar (va ya hisse-hissa hamar) eyridir va
l@) =U(x,Y)+iY(r,Y)
homin eyri uzerinde kasilmeyen funksiyadr.
Bu balda yro<anda isbat etdiyimiz (4) boraborliyi

lf @)dz = llu (x,yfu -v (x,ywl+ i fiV(x,y)dx + U (x, y)dyl

rrf
 6t

dogu olar. Sa[ tanfdaki futeqralar haqiqi deyqsnli hoqiqi fimksiplann

eyrixctli inteqrallandr. Bu irdeqrallan hesablasaq
p
! f (z)ctz =' I lul(x(t), y<t)l'' (t) -Vl(t), $)ldt +
ra(1) ^t)b/'
p
+iI ln((t),^r)lx' (t) + ulx(t), v{,))v' (t)\dt
a
rniimasibetini almq.
JI z (t)l = ulx(t), v (t)l + i v lr (t)' Xt)l
v5
z'(') = x' (t) + iY' (t)
oldulunu nszore alsaq, (7) &surunu
p
If @)d, = | llz(t)lz' (tYt
ld
kimi yaza bilerik
Iiuardan ay&ndr ki, kompteks imeqralm hesablanmasr kompleks
qiymotli heqiqi ctayigenli firnksiyasrmn m0ryyon inteqralrntn
hesablanmasrna gstirilir.

sls. KO$i TEOREMi

L Koginin hteqral teoremi aqalrdakr kimi $ylanir:
Teorem 1. Birrabiteli mehdud o oblasonda analiuk w = f(z)
funksiyasrnrn hcmin oblastda yerleson ixtiyari qapah f kontuu iide
inteqrah srfra berabordir:

I IQ)dz =0
r
Isbatt w = 7121=IJ(x,y)+iV(x,y) firnksiyasmm o oblastrrda analitik
olmasrndan guor k! bu oblastrn hor bir n6qtasinda
AU AU AV AV (l)
=-' ^ r ox
ox ay ^,; oy
xiisusi toremelen var va bu xiisusi tdremelsr Kogi-Rimanm
OU AV AU AV (2)
;="6' ;=-;
gcrtlorini Odeyir.
 62

Bu Kogi teoremini isbat ermak iigiin elave olaraq fen edak ki, (l)
xiisusi toromelari o oblastmda kasilmeyendir. Kompleks deyiqenli
fuksiyamn inteqrah dtsu.rruna 9610

lfQ)dz- l[u (rge - v@, y)dy]+ i llv (x,y)ib +u(x,y)dyl (3)

ffr
olar. Melumdur ki, birrabibli a oblasunda yerlagan xtiyari qapah f
konturu ilzro gdttuiiLlmiis

llP(x,)e+Q@,y)<tyl
r
eyrixetli imeqnhmn slfi:a beraber olnasr ifgiin p(x,.y) ve gG,y)
funlsiyalannrn o oblastnda kasilmsz xiisusi t0rsmelsrinin olmasr va bu
xiisusi toramolsrin hsmin oblastrn hor bir ndqtesinde
dP(x,y) _ @(t,y)
Ay ax
baraberliyini Odemesi kafi pertdir.
(3) beraberliyinin sag terefudeki eyrixetli inteqrallara torbiq
-8" {ifi
etsak vs (2) gederini nezare alsaq,

llu (4)e -Y@, y)dyl = 0

f
vo

llv(x,9e+U@,y)dyl=0
r
olar. Buradan" (3) beraberliyina osa$n, talob olunart ! f(z)dz =O
r
mtnasibeti ahnu.
Qeyd. KoSi teoreminin doSu. olmasr iigiin oblastun bin-abitali olmasl
muhiim $ertdiI.
Kogi tmreminin tsrsi de doSrudu.
Teoram 2 (Moa) Binabtali a oblastnda kasilmsysn
712;
fu$srlasrarn hemin oblastda yerlegsn istonilsn qapalr kontrr uzre inteqrah
srfra berabordiso, yrni

I f@)d, =o
r
beraborliyi Odenilirss, onda hsmin firnksiya a oblastrnda analitikdir.
Koqi ve Morer teoremlerinden gxrr ki, analitik (requlyar) firnksiyala
agalrdah kimi de tarif vermok olar:
 63

o oblastnda kesiknoyen ve hemi! oblastda yerlagen istonilen qapah r

konturu iizre inteqrat srfi:a berabor olan birqiymatli 7121 firnksiyasrra
hemir oblastda amlitik fimksiya deyilir.
Bu larif analitik firnksiyalara eweller verdiyimiz terifa ekvivalentdir.
2. Kogi teoremini goxrabibli oblasthr ngun tmumilegdirnek olar.
Teorem 3. z -rabitoli mshdud qapah a oblashnda aml:trk w = 1121

firnksiyasrmn hamin oblastn mtiLrclJ<sU r = ro * 5t-! konturu [zrr inteqrah

r-l
srfi-a beraberdir:
,-l
I /@)dz + l, lf!)dz=0 (4)
f0 ,=l E
.tslatr Teoremi isbat etmok ilqiin ri (i=o,a-11 korturlanm
yx,/1,.,,fn-r qdvsleri ilo birle$irak. Onda o oblash l' va f'konturlan ila
ehata olunmug iki birabheli dl ve 02 oblastlanna ktliiniir.

/12) fuksiyasr or 'va 02 oblasttannda v. onlann konturlan iizgrindo

analitik firnksiya oldu[undan Koqi teorernins gore

IJQ)dz=0, lf@)dz=0
f' f'
olar. Bu inteqrallan toplasaq,
+ ll@)tu =0
rrlQ)dz
I
 64

vew
,-l n-l
I fQ)dz + 2 ll@)e+ Z. (lf@)dz+ ! IQ)dz) =
f9 r=lf, ,=0 n 7i

= J\@)az+Tt I^z)az=o
f6 r=lF,
alanq. Brmnnla da teorern isbat olunur.
(a) beraberlifrni aSaErdalo kimi )azaq:
z-l
ll(zfrz =
i=Il
| I f@)dz
r0
Buradaq xususi hald4 ro Yo q konturlan ile hiidudlanmrq ikirabiteli
a oblastmda a@litik 1iz1 firnksiyast iigiin

l/@)e: lfQ)th (5)

fo ft
baraberliyini alnq.
3, Kogi teoreminden belo bir notice almrr ki, 7iz1 firnlisiyasr o
oblasunda analitik olduqda bu oblastda yerlogon istenilon eyri iizre hemitr
funksiya int€qrahnrn qiymati ancaq syrinin baSlangrc ve son uc

ntiqtelarindan as rdrr. Baglanfrc vo son uc ndqteleri eyui olan istanilan iki

elrr fiao /121 firnksiyasrmo int€qralon qiymeti eyni ol , yeDi l(z)

funksiyasr imeqralmrn qiymati irteqrallama yolundan asrh deyildir,

Bu taHifi isbat etsnok [gtim o oblasunda yerlsge4 baglan$c n(qtesi 4
ve son uc noqtesi 6 olan iki f6 ve rl eyrisi go'threk.
t6 ve F1 q6vs[ (hondsi olaraq f1 ilo ijst-[sta dtgan) qapaL f =ro+fi
kontunrnu emela gatirir. /(z) fimlsiyasr bu qapah r kouuru ilc ahate
olunrnug qapah oblastda alalitik oldupr.rndan Kogi teoremine g0ro

Ile)dz =o
Io +lj
olar. Buradan

IIO)dz+ lfQ)dz=0
ro rr
ve ya

I lQ)az = | f(z)cb
ro fr
ahxr.
Bu taklifin tersi da do!ru&r. ./(z) funksiyasmrn intcqrah ht€qrallama
yolurdan asrh olmadqda hemin frIdksilasrnrn istonilon qapall konurr u.aa
inteqrah st'a boraber olar.
Fez edek ki, tl = /(z) funksiyasr o oblastuda analitik funksiyadrr. o
oblastmm her hansr qeyd olunmuq noqtesini zs ilq hsmin oblastn ixtiyzri
ndqtosini z ilo i;are edak. Bu n<lqtelari birlsSirea va a oblastrnda
yerle$on f qovsii tLao /(z) funksiyasrnrn inteqrah ancaq homin uc
ndqtalerinden as r olduEundan gffi€rdiyimiz hteqralt

I I@d€ = ll@d4
zof
kimi iqars edek.
Bu inteqral haqqmda aSaprdakr tooremi isbat ed.k.
Teorcm 4. /(z) firnksil'asr btrabitali o oblasmda aoalitik
fu-nksiyadrrsa vs ze hsmin oblason qeyd olunmu;, z isa ixtiyan
noqtesidirso, onda
z
F(z)= IIGY|
zO
(O
 66

funksiyasr o oblasbnda uralitik funksiyadu va z n@asinde onun

tdramesi /(z) -e borabsr olar:
dF(z\
-' :-' = F'(z)
^,. (7)
= fG) '
.E
isbat 1111 funksiyas o oblastmda analitik oldulundan hsmin
oblastda o, eyni zamanda kesilmeyendir. Buna g6re da ixtiyari a>0
ededins qargr els 6>0 var ki 14-zl<a olduqda
lI(o-f @l.t (E)

barabersizliyi odenilir.
z noqtosinm d +tafinda Yerlagen z+& n@asini z ndgtasi lla y dilz
xefi parsasr lasitosils birle$irek.

z6 ndqtasini z ila birlegdiren ayrini f ilo igare etsak,

z+hz 2
F(z + = I lg)d€ = lfc)d€ = I lG)a€ + I IGY€
^z) f+/ za

vo buradan
z+ Lz
F<, + F(z) = I IG)d€ = I tGME
^z)- fz
alanq. Derneli,
F(z+Lz)-F\z) I z+Lz 1 z+N
Az - "'f(z\_ Lz lI\)d€-: 1112)dl=

t z+N
=
-622lI/G)- f(z)ld€

olar. Buradan
l€ - zl<l^zl< 6
 67

olddundan (8) berabarsizliyins gora

1F(z+Az)-F(z) -fetl.-"

alanq, ysni
l^,
frn F(z + Lz) - F(z) _ l@)
Az--)0 Lz
ve ya
F'(z) = f(z)
olar.
4. ooblastrnda analitik o1z; firnksiyasrnrn bemin oblasttn biitiin
n<iqtslerinda tciremasi 712;-e bsraber olduqda, yani
a'@) = f (z)
olduqd4 ona /(z) fuuksiyasrnm o oblastrnda ibtidai funksfasr deyilir'
/(z) fimlsiyasrmn iki oliz; vs @2 (z) ibtidai funksiyasr bir-birinden
sabitlo ferqlenir. Dolrudan da,
@\(z)= l(z) va Q2Q)= f (z)
beraborliklorinden gmr lo, a oblasunda anatitik
@3(z) = o 2(71- 6, (z) =U (x'v) + iY (x' v)
funksiyasrmn hemin obtastm biitiin noqtelorinde toremesi srfra borabordir:
o\(z)=oic)-aiet=a{. i{* =o

=a*= o va Ko$i-Riman gartine gdre U=av-=o Aary

a#
Bwadlm
Demsli, U1r,y) ve v(x,r) furksiyalan eynilikla sabito beraberdir. Buna
gore da,
Q3@) =c = ssasl

O2(z) = Ol(z)+ C
olar.
Bu taklifdsn netice olaraq 9r.'or ki, heg olmasa bir ibtidai fimksiyast
olan f(z) firnksilasrrun sonsuz sayda ibtidai funksiyasr lardrr Do[flrdan
da, o(z) firnksiyas r f(z)-n ibtidai funksiyasr olarsa' onda ona i>ciyari C
sabiti elave etdikds alman o1z1+C firnksiyasr da hemin fiuksiyamn ibtidai
funlsiyast olar.
/(z) funksilasmn bttun ibtidai fimksiyalan goxluEum onun qeyri-
miieyysn ifieqrah deYilir ve
 6t

tl@)tt'=o
ile igars olunur.Yuxanda isbat etdiyimiz 4-c[ teoremdon gtxfr f@) 4
funksiyasr birrabitali o oblastmda analitik olduqda (6) funksiyasr onun
ibtidai fiuksiyasrdr. Onda 712; -in i:Ciyari o1z; ittidai firnksiyasmr
z
ae)= lfGV€+c
zO

gaklinda giistarmok olar. Bu beraberlikde z --r z6 qertinda limira kegsalq

O(zo)=0+C
ve ya
C = @(zo)
alanq. C -nin bu qiymotini (8) beraberliyinde yerina yazaq:
z
a@)= lfc)d€ +o(zo).
2O

Buradan, kompleks inteqrah hesablamaq iigiirn Nyuton-Leybnis

d[sturunu ahnq:

i roa E = o <,> - o (,0) = @ @f,o. (e)

$16. Ko$IMN TNTEQRAL DUSTTJRU. LiUvIL TEoREMI

1. Forz edek ki, v = IG) fiurksiyasr qapah r konturu ile ebata
olunmug birnbibli a oblastrnda anafhik funksiyadr. Onda o oblastmrn
istanilon zs o nOgtssinda

(l)
ztutq-z
bsraberlil dopru olar.
^4=+trydi
Bunu isbat stmok iigiln a oblastrnda yerlegen
olunmug z ndqtcsi olah p radiuslu 7 gewesi gd-urak.
 69

/ va r kotrtrulan ile hiidudlanmr; ikirabiteli oblash o1 ile igara edak.

,,(o=P
funksiyasr o-1 oblastnda analitik oldu$undan goxrabilali oblastlar lgiim
Kogi teoreminin oeticssine g6rs
lMaE=f_G)a5 (2)
i€-z
tl-,
r
olar. o oblasUnda aDalitik = /(fl fimksiyasr hamin oblastda kesilmayon
oldulundan intiyari e>o edadi [gffn el3 6>0 var kt' p=16-z]<0
m0DasiHiri Odeyen bttrn 6 noqtoleri iiEun
(3)
ll(O'lQ)l<e
mfiDasibeti dotsu olar.
t!3-=2" ()
fr'
oldu[un&a qeyd oluunuf z€o n6qt si iigiin
rc>=ltPaE
'.. 2xii€-z -
boraborliyini ahnq. Onda (2) beraberliyine gdre
., i-G)oe' _^,)= ) {(€)-lQ)d€
"' 2d;
zdfl-z l-z
olar. Buradan (3) boraharsizliyins g6rs

l), [#" - t"'l' * lffi= * + ='

v0 ya

l*1fl*-,,',1"
alanq. Bu beraborsizliyin sol torefi e{an aslh olrna<t$ndan vo 6 -nun
iriyari (kigik) olnasmdan gxr ki,
!/poE_r<,t=o
zFtE-z
olar. Buradan (l) &surunun dolnrlulu aydrndr
( l) miinasibetine Koli d[strru va hemin diisturun sag torefindoki
ht€qrala Kofi inteqrah defltir. Kogi diisturu vasitesi ile a oblasunda
ar{ll:d:[ W = f(O fi.rnksiyasron oblasun istsnilen daxili z ndqtssindeki
qiymoti hemin funksiyarun o oblastmrn konturu flzorindeki qiymetleri
vasitasile ifide olunur.
 10

flor bir z e d ndqtesinde Kogi inteqralt srfra berabordir. Dolrudan da

z n&fesi o oblastna nezeron xarici n0qts olduqda
-. f(A"
qE)='-
l.-.

funksiyasr a oblastmda analitik funksiya olar ve Kogi teoremina g6rs

lp@d€ = 1$)aa =s
ve ya
!-try)d€=o
ztd i1-
z
olar.
Kogi diisturundan bels bir notice ahnr ki, o oblastmda ar.erlitr*. /(z)
firnksiyasr bu oblastm konUru ii,zennds sabit C ededine boraber olduqda,
oblastrn biitiin noqtalorinde ds homin sabits beraber olar, yani btt[n o
oblastmda !(z) =
C oltt.
Dolrudan da, .t(O=C oldutundan (l) distuuna va (!, $)
miimasibstlorine gora
^,. ^ _t.dt
ttzt=_L.
c
l-=_.Lfr=L,-
2a'yl - z 2a
2. Kogi diisuru go)nbiteli oblastlar iigiin do dof,rudur. n -rabitali o
oblastuun mii,rokkebkodrunu I ile i$are essh a oblasmda anatitik
n = /(O fuksilasr va istonilen z e o n6qtosi tigiin
t
"'rr't= 2A'7{-z
1'fG)o''
olar. Burm isbat etmak tgiin o oblasbnda yerlaqen vs metkezi z
n6qtesinde olan p radruslu / gewesi g6t[nk. Miirakkab kontuu f +l
olan crzrqlanmq oblastr a1 ils iqar: edok. (n +1) nbitali o1 oblashnda ve
onul konturu iizorinde analitik olan
 7l

_. \fG)
2n € -z
firdrsiyasr iigrin goxrabiteli oblastlar haqqndalo Koqi teoreminin (5)
naticosini yazaq:
t tt(odt_'t rf(odE. (5)
zri'f€-z ' 2i;4-z'
/(4) funksiyasr z gewesimn iizarinds vo daxilinde analitik olduiundan
ve brma gdre de birrabitali oblastlar tiprm yuxanda isbat etdiyimiz (I) Koqi
dusturuna esasen

-t ,!f-(0 ai
tfr
= f e)
fE-z
otdulundaa (5) barabsrliyindan telsb olunan KoPi dtisturu
t {(€) r,
"rtt= 2a'y(-z '
ahmr.
3. Kogi diisturunr t tbiq etnokle a$aFdato tmrerni isbat edak
Teoren I. a oblasntda oulink fQ) fintbiwmm tdremasi hamin
oblosfin dNilinde aralitik funksi1dr.
isDarr Teoremin doflrulu[una inanmaq iigfir o oblastrnrn istanilen z
noqtesinds /'(z) funksiyasron (tcinmenin) sonlu toremosi oldufunu
gdstermak kifiyetdir. z noqtosi o oblastrmn daxili noqtasi oldulundan
ona verilon ,=Az iuttrrum elo kigik segm.ak olar ki\ z+h nt{tesi yene da
hemin oblasun daxilinde yerlager. Onda Kogi dilsoruna gora
k*D=*t#\d€
ve

"'tt=! 21di€-z
1IG)o'-
olar. Burada o oblastrnur serhedi f ile igars olunmu$ur. Buradan
Ie+h)-f(z) | t fG) o,
- 2ftiic-z-h\{-z\'
h
almrr.
z ndqtssirun f f
kontuunun noqtelerindan olan mssafslerinin on
ktgiyiIniu ile isare edak. Onda [{ <a olduqda istenilan 6 € r noqtosi iigii'n
llll
l€-"1-d'fi-z-nl'a
ohr. lndr aqagdakr hmi forqe baxaq
 te:!:la _! I tt)_aE=!.t- It€)
n la r(g - z). t(1- - z).^at. ztu z _ h)\E
Bumdan, ll(Ol< M <r- (6€ r) hJrabersiztiyine osasen

(6)

miiLmsihati atnr (f
Ira.a-r<o- 'ts=r4=y#
eyrisinin "-'nluEu / ile igare olunmugdur)
(5) barabarsizliyiain sa[ tarafi n+0 gcrtinda sfra yaxnlaSr. Buna
g6re do

ya
El*+*-ir1#*l=,
Ye

th
h-+o h
tQ+h)- J@\ _
! f(0 ^d€
=t, i6
2a - 212

olar. Bura&n /(z) toremesi iig[n a|a&dakr ifadr ahnr'

16=!1,fG).,aE (7)
ztu rll - z)'
Bu diisturdan istifrda ederok
l'@+h)- !'(z)
h
nisbetini diizohseh yuxanda apanhlrmu miihakima ile

1' 1,1 = 6 f 9!2:!' @.

=
i, t# *
baraberliyinin istanilan ze o ndqasinde do[plulunu isbat eda bilorik.
Bununla da teorem isbat olunur-
Eyni qayda ile istsnilsn tam ve miisbst z sdedi iiCitur

loa>=fi1ffid{ @=1,2.3....) (8)

barabortiyinin dolruluEunu isbat eunok olar.

Buradan bele netics almr ki, qapah a
oblastrnda aDalitik /G)
funksiyasrnrn bu oblast da.ilinde istanilan tartibli tdremesi var vs bu
t<iremelsr (8) dnsturu ile hesablanr. Ba5qa sdda, analitik fiulaiyanrn
istanilen ttrtibti t6rsmosi de analitik fulsiyadr.
Bu taklif heqiqi deyigonli funksiyalar iigun dotsu deyildir. Heqiqi
dslgsnli fimksiyalann t6remesinin varh$ndan bu tdrsmelerin kosilmoz
olmast da granr.
 73

4. Kogi drsnrru va (8) diishrru yasitesile "",litik fu*si]Blann bir slra

ba$qa xassslerini de m0eyyen etsnak olar. Owelcs alalitik fiuksiyalar
iigiin orta qiymot teorerni adlaun aylrdalo toklifi isba, ed.k.
Teoren Z Qapah lt - y'< R doirasindo @alitik f<0 luntsilnsrntn bu
doiranin markzzinda qiweti, omu hamin doitunin gewasi tizaindah
qiymatlainin hesabi ortastu b amb ardir:

""14=!2f
2.o
yp+u"ioye. (e)

Verilmi$ /(6) fimksiyasr - zl < n oblastnda aDalitik oldulundan

16

Kogi dilsturuna gOrs

re)=-t.
za
t
E_zl=RE
L@u
-z
olar. Bura& {-z=Fiste (o<p<22) tresab etsak, telcb qhrnan (9) diisturu
ahnar:
2f
"'fo)- -t l(aRi'ie ae= !2f 76*ar'ove.
' 2d 6 Rr'P 2' o-
(9) diisturuna Qauss diishru deyilir.
Orta qiymot teoremind.n istifade edenh analitik funksiyalann
modulunun maksimum prinsipi adlanan taklifi da isbat efnek olar:
Teoren 3. e obhsrutfu oalitik va eyniliHa sabite bardar olnalnn
f@) funksitasnn ndulu lJ@l an boytik qiwetini o oblastuu darlli
ndqtxinda ala bilmz.
Bu teoremdan natbc otaraq ahnr ki, a oblasbnda aaalitik vo eynilikla
sabite borabor olmaya,D /(z) firnftsilzsr hamin oblashn heq bir n6qtasinda
srfra harabor deyilse, onda onun modulu |/(z)l on kigik qiymatini o
oblastmm daxili noqtasinda ala bilmaz. Buna inanmaq U9i:m o oblastnda
itit eta = .f fi&ksiyasma 3-cii teoremi tetbiq etnok kiftyatdir.
anaf
I \z)
Teorem 4 (Liuvil), Bfrtfrn kompleb mfrstMda analitik ve mdulu
mahdud olan fQ) rtnksipt eyhtlikla sabita baraber ohr.
lsba- Mc/rcri i$anilen z noqtosinde olan ixtiyari R radiuslu daira
go'tufok. /(z) firnksiyasr bii'ttm kompleks mtstavi [z:rinde analitik
oldulundan hemin qapah l6-zl<n dairssinde d3 anelirik olar. Onda (t)
diistunma gdro
t ,r$)ae
r@=!E-'l=a\€ -
"n "r
 74

vo $.rta gtire lI@l<M < r< oldulundan kirama ilgiiul

'"11'14,<! ^'za=!R
'' 2d.2
ve ya
1r'rrltl<Y
barabarsizliyi ahmr. Burada R-+"o gertinds limifo keqsek istanilen z
ntiqtosi rigiin
V'@l:o
olar. Buna g0ro de 712; = o va buradan l(z)=C = const alssr.
5. Kompleks mUstevid. yerlegen agrq ve ya qapah hamar (vs ya hisse-
hisso hamar) r eyrisi tjzorindo kositnez 16) funksilasr vasitasila

rat=!/-@as
zDtl-z
(ro)
inteqrahn diizeldsk. r eyrisi lzerinde yerle;meyen rxtiyari z nOqtesinda
(10) inteqnh smludur.
(10) inteqralua Ko$i tipli rnteqral deyilir. Aydmdrr ki, Koqi inteqral
Kogi tipli inteqraln xiisusi hahdu. r syrisi qapal olduqda d6) fird<siyasr
hemin eyri iiaorindo vo onun ohate etdiyr oblastda alalitk olduqda Kogi
tipli inteqral Kogi inteqrahna gewilir-
Teorem 5. KoSi tipli inteqral t tayin etdiyi F(z) funksiyat f
inteqrallama konnru tuainda yerlaSmayan har bir z ndE?sindo aMlitik
funlcsilodtr. F(z) funbiwsulu har bir bela z nbqtaside ist)nilan tartibli
ldramasi var va bu tdtamolar

,l,)t,t= L1 q\l)
,-, 2ri,r1q _r,
_ 4n+t-,
dlis turu i Ia hesab larur.
Bu teorem l-ci teorem kimi isbat olunur.

s17. ANALITiK TUNXSiYALARTN MODLTLUNUN MAKSIMUM

PRiNsiPi

Tmren Eynilik hmi sabita barabar olmayvn va g oblasttnda armlitk

o=f1l finksiyast moduhtnun malaimumunu, yani an bAy k qtynetini
hamin oblast dmilinda ala bilm*.
 75

Bu teoremi isbat finek H, Ve) funksiyasr g

Ugiin eksini 6rz edsk
oblasbnn har hansr daxili zs noqtcsindo an boyrlk qiymetini alII.
Onda g oblasbfln istanilen z nirqtsindt
V<'>l<lJQol, (1)
olar.
o= /<z) fimlsriyasl z= z0 ndqtosinde analitik oldulundan hamin
n6qtonin miieyyon lz - zsl< p etra.finda

f1z)= lcne - zn)n (z)

n=O

kimi gOsbrils biler. z= zo + Fi0 olanr*-

l(zn + pzie 1= f"np'"n'o (3)

n=0
ve burada.n

1q?o + rn-1= ;dp, e-n,o (4)

n=0
almr. (3) ve (4) bamberliklsrine esassn

ylrs* pi,1.7@;*A5= lc,c^ pd+n"in, .r-in7 (5)

n'n=0
olar, Bu beraborliyin her iki tarofini gdsterilcn :rrafin gevrasi iiro
inteqrallavq:
r 2t' 2r
!'i llt
lr ot
^t2
o* p'' | !2t l,' de = i,","^ p^*' !
fi,n=o 0
et\n-nv d0 (6)

n+tt t,6ZS,r, al$aq"

2r
I ei(n_nte do =o
0
olar. Onda (6) beraberliyindsn
t 2t, ^,7
)- I lleo * p,o ) a0 = Zb)' p"' (7)
zT ot I z=0
almrr. Fsrziyyemizs g6re
l1@s+ p,,o\<1y1,()l
olduf,undan
r 2r' -^a
; I lI{,0 + o"'' \ ae <lf(zoN,' (E)

olar.
(7) ve (8) miimasfuatlsrino gdre
 't6

Zl,l' o"' <1"61' (e)

a=0
alanq. Belelikle, ele p > o ededi var ki, (9) borabarsizliyi Odonilir. Buradan
c, =o (i =lP)
olur.
Brfna gola de (2) baraborliyin det lz - znl< p otrafinda /(z) = c6 ahnr'
p\z) = f(z)- cn (r0)
qobul etsek hamin atrafda P(z) = 0 olar.
Buradan iss aDalitik fuDksiyalann yegarclik teoremina gore g
oblasffda p(z) = o va belelikle b, l@)= co al|.JtrE.
Ahnan ziddiyyat gostorir ki, l/(z)l maksimumu g oblastmm daxili
nttqt sird. ala biLnaz.
Natio 1. Forz edek ki, /(z) mohdud qapa'h e oblasxnda anfitik
funksiyadrr, Melumdur la, ll@1, g oblastnda kesilmsz firnksiya
oldulundaa hemin oblastda o, 0z rraksimum qiymstini alr'
bigor tsrsftlao, sbat etdiyimiz teorome 80re l/(z) maksimum
qiymatini g oblast daxilir& ara bilmsz. Buradao bela neticsya gelirik ki,
g oblastmda analitik olan /(z) firtksilasl modulunun maksimumunu g
oblastrnrn konturu tirzaritde alar.
Naio 2 Forz edok 4 s oblasmda analitik firnksiyadr ve bu
IQ),
oblastda /(z)+0. O"6u *A>h firnksiyasr da e oblasunda analitik
olar.
isbat cdiyimiz teoremo gdra ra(z) ftnlsiyasr modulunun maksimum
qiymotini g oblasfinda ala bilmsz Onda vG)=+
I \z)
beraberliyi gost'erir

ki, /121 frrnksiyasr modulunun minimum qiymainr g oblash daxilindo ala

bilmez.

srE. ANALiTTK FUNKStvar,Annl Qowor STRASINA

AYRILI$I

L Funksional srralann on sade ndvii qiiwot slrasldrr.

cs+C1Q-a)+c2(z-af +...+ c,(" - ol +... (1)
 n
Soklinde olan sraya qi.iwet srasr deyilk (burada C1
(t = 0,1,2,... ) vo a sabit
kompleks edaddir). Cp ededlerine qiiwot srasr n amsallan deyiLir'
Aydmdu ki, (1) gaklinde olan har bir qitwet strasr z=a noqtasinda
yr!dandr.
Teorcm 1 (Abel). Yerilmis ze noqtasinde F&lan (l) qiwet srasr har
bi lz - al<tzs - ol dairBsinda mutleq
yrlrlr, br bi lz - al<q < zn - a
dairasinde ise mtrtazam yPlr.
isbaa (ll quwot sra$ z6 ndqtasin& yrSlan oldulundan
lin C r(zs - a)n =o oW.
YEilan ardrolh[rn mehdud oknaslna esason elo sabit M > o adodi
tapmaq olar ki, r-in biitii,n qiymatlsrinda
f ,(ro - d'l<u
berabcnizliyi odenilor, Buradan, - 4.lro - 4 m0rusibotini ddayetr butiin
z ndqtalsri iigrn

| -,Yl |=b,Q,
c,Q t - -
d'll' " |'
lzo-al
rl'-
lzi-al
1"

' ol
ve \a
' r = ,lz hesab etsek
lzo -4
P'Q-'Yl'ur
drnr. r<1 oldu$undan
M +M l+M l2 +... + M la +...
srasr (azalan handssi silsile) $rladr.Buradatr (1) qtiwst srasntn
lr-A.lro-al miiLnasibotim 6daysn istonilan z ndqtasindo miitleq yrltlan
olrust aydndr.
indi Srz edek ki, lz-a{<a<lz6 -al miimasibati 6denilir. Onda (l)
srasrmn har bir hoddi

borabanizliyini (lrayer. q <lzn -{ oldrlundan j-.|olar vs buna g<ire

zo-q
tL
?r(
i-o \l'o-4)
o ,\'
 7t
slrasl mlsbt q[wst srrasr qapahlz - al< q
hsclli yrlrlan sradrr. Onda (1)
dairesinda miintazam yrlrlal olar.
Natia. Har harct zi ndqtasinda aagrlan ( l) qiiwat sras, V - .lrld -
"l
mirna<ibortini ddoyan lpr bir z noqasinds da daldandr.
DoErudan da (l) qirwet srrasr lz-{ >lri -aj miinasibetini Odeysn bir

ze ndqtesinds yrfrlan olars4 Abel teoremine gOre o, ,i

Ddqtesinde do
yrErlan oknahdrr Bu ise qarte ziddir.
2, (l) pklinda har bir qiiwo srnm Ug{in a"sa[dakr ii9 baldan biri ola
bilsr.
L Qiwet srasr istanilen sonlu z n@asinda yrfrlr. Buna

(2)
qtwet srasr misal ola bilor. (2) srasr biltrn konpleks mtlsovida ylrlr.
lI. Qiiwct srasr istenilen z * a ndetssindq .laErlrn&1. lurra
1+ (z - a) + 2t(z - a)2 +....t. (z-a)'+.,. (3)
qtiwat srasl misal ola bilor. (3) srra$ ancaq z = a ndqtosinde yr}rlu,
miistavinin yerds qalan $ttiin r. o a6q16fufind6 da&lrr.
IIL qiwot srasr miistavinin bir sna noqtolerinds ( z * a ) yr$rlan ve bir
srra ndqtelsrindo daE lafldr. G6sarek ki, her bir bele qiiwet srasr iigiin
morkozi :=o ndqtssinde ve radiusu sonlu odod olan elo dairo var ki, bu
dairo daxilinde hemin qiiwot sfau yr[rlu, xaricind6 is6 .laB lrr.
(t) qtwst srasl zl ndqtosinde yrSrlr wa z2 n@esindo
Farz edek kr,
da$lr. Onda Abcl teoremine gdrs homin srra - al < - a{ = R1 1z 121

m;inasibetini 0d6y5n bttun z ndqtslarinds yrg!EJ|, lz -o)>lz2- d1= a2

(R1 <R2) mtnasibatrni ddeyen biitiin z ndgtolsrinde i$o rl,8rlar. & =n2
olarsa, onda lz -al<n dairosi telab olunan dairo olar. Bu halda (1) qiiwet
srasr hemin darsnin daxilindo lz - | < X ytilar, xaricind3 i56 rlatrlat.

4 *n2 olduqda ,,=&lRz=^,

2
n6qtesine baxrnaq lazrmdr. z3

noqt sinda (l) srasr ylrlan

olsa, Abel teoremino gdrs hsmin srra
lz-al<\ dairasinda de yrgrlar. Bu halda \.V-d.Rz halqasrm yanya
bdlmokle prosesi davam adirmek lazmdt. 4 noqtasinda (l) qiftvst srasr
claglan oldrqda isa lz-al>fi3 mii,nasibetini ddsyan btit[n z ntiqtslsrinde
da homrn .,r2 de$rlan olar. Bu halda R3 .lr- .R, halqasrm yanya
b<ilmakla prosesi davam etdirmok laandrr.
 79

Belelikle, miifiakineni sonsuz da\ram etdirsak, naticada ele bir R adedi

atrnq ki, (l) qflwtt srasr lz-!<a dairesinin daxilinde y$lar, xaricinde
ise da$lar. Belo n adedi (1) quwat spxsrnrn Snpdrna radiusu, lz-a]<R
dairssi iss (1) qiiwsl ss5rnrn yt[ ma dairosi adlamr.
Yrlrlma dairesinit lz - al= n gevresi uzerindo qliwot srasmm hom
y[ ma ve hem de da&lma n6qtesi ola biler.
Yuxanrla sd,ylediyimiz I ndv qiiwet slralafi ug0n R=@ ve II ndv
qiiwet sralan UgUn ise R=0 hesab etsek, aga[r,lakr teklifi alanq: tlor bir
(l) qiiwet srasmrn s@lu vo )B soruuz R yr!ilma ndiusu vardr.
Qiiwot srasmm yr$lma radiusunu bezen sralana melum y$lrna
elametino osasen tapmaq olar.
Ferz edak ki, (l) suasrnrn emsallan Ugln sonlu vs ya sonsuz

,= ,^9-!l
n--l C, I

limiti var. Onda Dalamberin yt ma elametine giirs (1) srasr z-in

t+l I t4
l. lc,+rz"'' l= Ll u- lc,+r l= 1,11 . 1. ,1.1
,-+l C,zn | ',-r-l C,| ' 't
y[ilar,
miimasibatini <ideyen qil.rnetlerinds
t^ .-' L

m lc"*rr"-'I _ t,t ri_ lC,*r l= trr, r. r,r, !

,-+-) C nzn | ",--r.61 C, l " " l
mUnasibetini 6dayen qiymetlerindo bo da$ ar. Bu halda (l) qtiwst
srrasrmn yrlrlma radiusu
R=1=---I-
"t o
,,^lc_rrtl
n--rol C, I

dilsturu ile toyin olunar.

Indi forz edek ki, (l) qtwet s[asl iigiln sonlu le ya sonsuz
r= tin
,r-+a
ffi
limiti var. Bu balda Koginin 651*, yrlrlma elarnatine 96ro (l) qiiwot
sfasl z-in
,.1
,*.,_iBZ=Hron #i=W.r, -
lzl<

mnnas ibetini ridayen qiymatlarinde yrlrlar,

,' i1p7l=ra.Eiffi=pp,1 v>i
 80

m[nasibatini 6deyen qiymetlerinde ise daSilar. Demeli, bu halda (l)

q[wet slrasmm yrgrtma radiust
_ I llm
R=-= ,. 1 (n)
t n_+6'Xpnl
-
diisturu ilo teyin olunar.
Abel teoremins goro (l) qtiwot slfirsl hor bir qapal lz-"lsR'<n
dairasinde m[r ozem yBrlandrr. Ooda Veyergtrass teormino 80re qtwet
srrasrnrn csmi
(4)
flz)=Zc;(z-"Y
yr[rlma dairasidn daxlindo analhik firnlsiyadr va hemin srran yr$lma
dairssi daxilindo istenilen tertibdrn hodbeled diferensiallamaq olar:
lQ)=co tcr?-')+c2Q-)2 +"'+cn(z-a)n + "''
7'(z)=c1+lI2Q-o)+" +nc,(z - a)'-t + "''
l'(r)=zcz +...+n(n -lP,(z - o)'-2 *" ,

f,lp1=,ac,. (z + 1)c,*1(z - a)+...

Bu borabsrliklerda : = a hesab etsch

f(o)= co, /'(o) = c r, 7'@) =2rcr,..., f')1"1 = ac,'...
olar. Buradan

,,=l,l,b), nt
(n=0,1,2,... ; 0=1)

alanq. Bu qiymetlari (4) beraberliyinde yerim yazsaq,

I@= rb)* +G - o1+

fbQ - o)z * .. *
fv@p - o1' , ... (6)

olar.
(6) srasur,a /G) funksilasrmn Teylor srasr ve (5) sdedlerine Teylor
emsallan deyilir. Belelikle, biz isbat etrniS olduq ki, her bir qiiwet
$rasrnrn cBmi ylrlma dairesi daxilinde analitik firnksiladr ve bu qiiwst
alrnan
srrasr 6z caminin Teylor srrasrdrr. o = o olduqda Teyl61 5116511{211

1@= 7@)+ ff, t l'-\o) * */!@) *'

" "
srrasma Makloren srasr deYilir.
 u
3. lz-/<ndairosini o6 ile ifra edek. op dairesinde /G) analitik
firnksifasur (1) geklinda qiiwet srasrna aynnraq olar.
Bunu isbat etmek iigiin op dairesinin z n6qtosini 6z daxiline alan
l(-rl=Rr.x gevresini gdtilrok. o<&<Rr<R mrrnasibotini odsyen lR2
radiuslu r' gevmsi Ugiin Ko$inin inteqral diisturunu yazaq:

' ,t
1s= tGY! (7)
2ai'l { -z
l€ - 4 = az, h >V - 4 olduiundan
12-d
a=r----l<l
'E-dt
olar. Buradan grxr ki,

il'--\.( z-A' *. 1'' o\" "'

\€-o) \€-a) \€-o)
handosi silsilasi yrfrlandrr va onun comi
I
l-"-a
{ -o
ifrdcsine bcrabardir:

' =,*['-.s] .(=\'-..[=\'

\€-a) \€-") \€-a)
.. (E)
F=
E -a
(7) ntearah alunda o12a -J-
1-a
wrulrmu
llll
E_r= 1E -a-\az_a1= €-. t_ 1:!
(-a
kirni yazaraq, (E) baraberliyindon istifada etssk,
I I (z-o\ (z-a\2 (z-a\n
+'"+ +'
- "= € - ". G -&+
E rt -.r*t
m0nasibetini almq. Bu aynl4r (7) inteqralmda yerne yazaq:
fi
tt)=!,l;a_or!@)ae
2'r'l*=o (€ -a)-*' )
SaE terofdeki sm f'
uzerhdo miiDt zem ytrlan olduSundan onu
hemin eyri iiao hedbehad ideqrallama4 olar. Onda
 - o'l' , fGV€
' * zd t'G -o*t- "
tz

olar. Burada
t , f(€Y€ (n = oJ,2,3,...)
c"=:l (9)
zrl,g-o1,,1
hesab etsa\ onda
.f (z) = Co +Ct(z - a)+C2Q - a)2 + +C,(z-a)o +'' (r0)
aynhprnl alanq.
Melumdur kq lt-dl<nz dairssinde analitik olan 1121 funksiyasrnrn bu
dairo daxilindaki idipri z n6qtasinde rstsnilon t rtibli tdromasi var vs bu
t6remeler
1't1;=Lt IGV|'
zrt i., (€ _ z)'* L

diisturu ila hesablamr. Bu diisturdan istifads etmakle (9) emsallamt

co=!ttYv€
t'df'g-a
=t@\'

c,=!t IEVL' -l('\!o\ Q=rzt- )

" 2 f'r| -o)n*' nt

kimi ifrds eunek olar, Belalikls, op dairesinde aoalitik olan 7121

funksiyasr l0) qiil'vot srasma ve )a
(

- !!@p - *. * r\'lb) p - oy *..,

r@ =
+p o1. o1z

Teylor srrasrna^d-
aynlmrq olur. (9) ifadasini Teylor smsallannm inteqral
sokli hesab etmek olar.
Qpyd edek ki, yuxanda apanlan miihakimede Rl sdsdi R edodine
kifryat qeder yaxn (.R1 <fi) eded gOturiile biler. Bunu nazars alsaq,
a$a$dakr toklifi isbat etmif oluruq:
Teorem 2lz-a]<n dairoshde analitik /(z) frmksiyasr hsmin daira
daxiliilds (l l) Teylor srrasroa aynlr.
4. Malumdur ki, z = a n<lqtasi /(z) fiurksiya5rnrn diizgii'n n'0qtasidirse,
onda mertozi hemin nOqteda ve radiusu hfayat qodar kigik olal ele daire
vardr ki, /(z) funksilasr bu daironin daxilinde analitikdir. Buradan 2-ci
teore.fio gtira belo bir nsticc alnqki, z= a ndqtasinda analitik olan 7121
 t3

firrksiyasr merkazi hamin noqade olan daire daxilinda (11) Teylor srrasna
a1,nlrr. Bu dairenin gewssi, /(z) funksiyasnrn ,=a noqt sina en ya; n
olal mexssi ndqtasinden keqir.
Dernali, verilmig /(z) funksi1a5rnrn nexsusi ndqalsn melum olduqda
onun z-a qiiwstlarins g<iro (l I) aynhqrnrn y$lma radiusunu tapmaq
olar. Funlsila:m mexsusi n6qtaleri onun analitrklik oblastrmn sarhod
ndqteleri oldrlundan Tey'or aynhgmrn ylrlma radiusu a n6qtesi ile
n atsiyuo- hemin nirqt4yE en yiu(n olan moxsusi ndqasi araslndakr
mesafaden kigik ola bitnez. Teylor srrasrnrn yr$lnra radiusu bu mosafrdan
b<Eiirk ds ola brlmcz, Siimki bu halda funksilanrn maxsusi ndqtasi yr$rlma
dairssinin rlaxilina diigsr, yTlrlma dairesinin daxilinde ise qiiwat strasnm
cemi analitik olmaLrdr. Belelikle, a5a[rdakr toklifi isbat etniq oluruq:
IG) fiD1*siwuttn (11) Teylor aynhsum yt{ ma radiusu a tbqtasi ila
funksiSanu ono an yfrm olan , *sust ndqtasi arasaulah masafaya
barabardr.
Mslurrdur ki, birqiymstli elomontar fiurksiyalar tayin olundulu her bir
ndqtado analitikdir. Buna g6rc do elementar funlsiyalan belo ndqtelsrds
qtiwst (Teylor) srztsuu aynnaq olar. Bu maqsodla (5) Teylor emsallarrnt
hssablayaraq (l l) sftrsmr quru4 lazmdr.
Misal olaraq, bir nege olemeftar firnksiyamn Teylor srrasma aynhgrm
yzzaqi

e.-r2z'
=l+z+ A+...+i+...,
.z' -3i I
-Znt
sinz=z-'-*; - '( 1)'futX*
-2 -4 ,2"
rnsz=1---+j-.-. +(-l)'i- + ... .
Zt 4t Qn)l
Bu srratar z-in biitfln qiymotlorinda ytpln. e', sinz vo cosz
ftnksiyalamm bu Teylor aynlqlan hsmin funksiyalan teyin eden uy[un
qtiwat srralanmn eynidir. tnlt + z1 funlsiyaslom Teylor aynltp

234 '1*
w*'t='-**4
t dainsinda ylrlr va s.
lzj<
5. Belo bir sral qa$rya Fxr:
z=a rbqtosinda analitik olan /(z) firnksiyasl hmin ndqto ,trafinda
mudelif qlwet srrasma aynla bilormi?
 84

Aynla bilmez. Verilmig noqteds analitik /(z) fimksiyasr hamin nOqta

eFafuda yegans q&wot srasrna a),rrhr.
Doflrudan d4 ferz edek ki, /121 firnksiyas z=a n6qtosi atrainda iki
miiarlif quwet srasrna ayr r:
f(z) = co +cr(z-o)+c2Q-a)2 +,.
ve
!(z)=bs+\(z-a)+b2Q-af +... (12)
Bnrada

oldu$rndan
C* =br (r = 0,1,2,...)
olar, ysni (I0) vo (12) qiiwet srralan eynidir.
Buradal bels bir natica ahnrr ki, z = a ndqtesi etrafinda y&lan
i,c.l("-o)L
k=0
qilw.t srrasrnm comi eynilikls srfra bonberdirse, y*i lz-al< p (p>ol
dairodndo
6
iC z-a)t =o
L=0
miimcibati tidenilirse, onda
Cr =o (t =0,1,2,. .)
olar.
6. Fcrz edek ki, r = /(z) funksiyasr z = a ndqt si etrafinda (10) qnwet
srasrna aynhr va bu srann yltlma radiusu n -dir. lz-al<x dairasinda
/(z; funksiyas modulca sabit M od.di ilo mehdu&ursao yaai ll(z)B M
iss, onda (10) qiiwat srasmtr ,msallan Ugfm
p"lr# @=o,t)..) (13)

berabonizliyi do!rudur.
DoErudan d4 (10) almhgurm emsallan tigun (9) diisturunu yazaq:

c,=!.
'' 2n ti (€IGY!;
o 'o)"' o=0.t.2....)
Burada fe ils i:diyari l€ - 4= p . R gcvresi igars olunmugdur. Axrnncr
dtsh.[dan
 85

altur. Burada p-+a

t,
"r, | 1,ffivEt, #,,,,,
gertinde limite kegsel t:leb olunaa
=
f (13)
baraborsizliyini almq.
boraborsizliyine TeYlor aynhgrno emsallan iigun Koqi
(I3)
berabersizliyi deyilir.
7, Farz edek 4 w =I@) funksiyasr z=o rreqtasinda analitk
funksrfarlr. Onda bu firnksiya hamin noqte otrafinda (10) qiiwet (Ieylor)
srrasunaynlr.
/(z) fimksiyasrnrt z = a noqtssinde qiymeti srfi'a beraberdirse, lcni
71a1= o olarsa, or:d,a z=a ndqbsine hamin fuoksiyamn srfrr deflir. Bu
halda
Cs = l(a) = o
oldu[undan (I0) aynlqt
IG) = C {z - a)+ C2Q - of +... * C,(z - af +...
kimi yazlar. Qiiwat srrasrnm C1,C2,... ba;qa amsallan da srft'a beraber ola
biler.
Bu amsallar lgiut
cr =c2 = ...= c n-r =0
va ca +o olana, onda
f(z) =c,(z - a)' +cra1(z - a)o*r + ' (14)
olar. Bu balda z=a nikltesne /(21 firnksiyasnrn n-qat (vo ya rtortibli)
srfrr deyilir.
(14) aynltSut
J1z1=Q -o)nlC,+Cn,1Q - a)+ ...1
ve ya sap tareftlaki motoria igorisindeki srant
d,z) =cn *c*r(z - o)+
ile igare etsoh
71)=Q-a)nfiz) (t5)
kimi yaznaq olar. Aydlrdu ki, 421 firnksiyasr z = a n6qtesinde analitikdir
ve c, = fla) *o Ptini,ddeYir.
Q0wet srasr smsallannro ifidssini nozera alsaq, z= a neqasinin /(z)
funksiyasmm ,r--qat s.frr olrnasl gsrtini
J@)= f'(a) = ... = f(z-r)1c; =0
vo
 t6

l<n') @) * o
kimi yaza bilerik.
Indi, eytrilikla srfir olmayan analilik fiuksiyalann srfirlannrn izols
edilmig n6qtaler oldu[unu g6steren aga$dakr bklifi isbat edek.
Teorem 3, Ferz edek ki, /(z) futrIGiyast 6z srfrr olan z=a noqtesinda
analitikdir ve bu noqtanin heg bir atzfinda eyniliklo sfia bsrabar deyildir.
Onda homin ncr4anin ele otra.fi vardt ki, bu etraftla /(z) funlsiyaslrun
z = a ndqtasindan baqqa he9 bir stfrr yoxdur.
lfioa 761 funksiyasr z=a ndqtasinrle analitik oldu[undan onv z-a
ferqinin qilwetlerina gOre sraya ayrmaq olar:
l@) = Co + C rQ - a)+c 2(z - a)2 +. . + C,(z - a)n +. .
50(6 goro
c6 = f@)=o
oldu[undan axnnct srram
f (z) = c rQ' a) + c 2(' -')2 +
kimi yaza bilorik. Burada C1,C2,... omsallanm hamtst srfra berabor ola
bilrnez. Q[nki bu halda z=a n0qtssinin m0eyyon etrafinda (fimksiyarun
aralitik olttugu oblastda) /121 funlsiyast eynilikla srfra baraber olar k! bu
da teoremin gertine grtre miimkiin deyildir. Qiiwst srasrnrn srfra berabar
olmalan an kigik indeksli omsah C,(* 0) olsun. Onda
f(z) = c n(z '- o\n +cr*t?-o)*r *
olar. Buradan
d,z)=c,+c,+r(z-o)+ (15)
iparasini qsbul eunakla
f1z1=Q-a)nqz1
gostariligini alanq.
p(z) funksiyas (16) qiiwet srrasrnrn csmi oldu[u iigtn z=a
ndqtosinin mtiolyen etrafinda (/(z)-in analitik oldulu oblastda) analitik
fir*siyadrr. Analitik fir.nksiya kesilnuyandir. Dunali, 9(z) firriksiyur
z--a n6qtcsinrn mieyyen etofinda kesilmeyondir va da)=c,+0. Onda
hamin noqtenin gdstsrilan otrafnda p(z) funksiyasr srfudan forqli olar.

DoSrudan da, kesilmezliyin torifino osa$n

"
=
? ** Ug1ln elo 6 >0
var ky lz-a <6 olduqda

1e1r1-4.1.r=l
2
 t7

olar. Buradan aydmdr ki, hemin lz-al<6 dairasinde 4z; funksipst hoq

bir n6qtedo srfra gewila bilrnaz. Cunki oks halda

9l=lo<o".fl
ziddiyysti aluar. Onda (15) m[nasibotint Edre' JQ) funksiyast lz-ai<d
dairesinde atx:4 z = a ndqtesinde srfia gewilir. Buradan teoremin ueticssi
almrr.

$19. YEGA.NOLiK TEORE}d VO ANALITIK DAVAM ANLAYI$I

l, Kogi diishrrundan aydrndr ki, analitik fttrIsiya analitiklik oblastrun

serhedi tzsrindaki qilmjtteri vasitasile tamamila ayin olunur' Analitik
fi[rksiyaru qiymetlori vasltasile de te]'rn etmok olar: analitik
oziimiiLn bama
flrnksi1"dlar, oblasun hor iansr daxili o6'qt sino y$lan uai-vari.aldrctlltq
uzrs qiymstt* vasitasile do tamamile toyiD olunur' Bu taklifin do!ruIu*u
afFdalo
- yeganolik teoremindon aydrn&r' -
1*rr^br1*rl$, a aralitik /i(z) vs /21:; fiu aiyalan
oblastrnda
homia obtasun daxiti a ntlqtesina yr$lan z, ndqtalori ardrc ltlt tiuzre
bsraber qiymetler allfs4 yoni fi(z) = J2@) (n = t 2,, .) olan4 onda biitiin
a obhstmda fiQ)= f2Q) olar.
lfiat Te//rerrf. isbat eEn.k ufilr F(z)=fi(z)-/2(2) frtqina ba)@q
F(z) firnllsiyasr o oblastrnda analitik fru:ksiyadr va zn @=1'2" )
n<iqtelori onun srfrrdlr. F(z) funlsiyasrmn kssihnaz olmasrndan gxr ki,
z, ndqteleri ardrcrlhErnrn yr[rkL$ a ndqosi da hemin funksiyanm
slfrldr: F(o) = 0 . Demeli, z = a n(htesi F(z) funlsilasrnrn stfrtdr ve onun
istonilon atrafinda hamin fuaksiyamn sonsuz sayda srfrr vardu (limit
noqtesinin terifim esasen). Onda aoalitik firnksiya slfularuun izola odilmtl
ndqtelor olmasr haqqlndakl t€oreme g610 z=o n6qt sinin ale lz-/<rs
etrafi var ki, bu otraftla F(z)=o olur. Gistsrek ki, bu miina<ibet tiitiin a
oblasfinda 6danilir.
Bu moqsedle F(z) firnksiyasmn sfirlan goxlu$rnun daxili n6qtelsri
goxlu$mu o ile iqare edak. D = o olarsa, leorem isbat olunmuS olar' Buna
gore a", f.., edek ki, D goxlu[u o goxlu[unrm hissesidir' Onda o
go*f,rgrron ele 1 serhod n@csi var h' bu o obLastrrun daxili n6qasidn'
 8t
D goxlugmun ele f, ki, [rr f,, =6 olsutr.
noqtaleri ardrcrlhlrm segek
F(z) kssilmel,sn ftnksiya ve F(€)-o oldugrrl;; grxr ki,
r(a= linl F(6,)=0 olar.

fndqtosiniE heg bir etrafnda F(z)=o ola bilmoa grtnki, eks halda 6
noqt si D oblastrnrn daxili n6qtssi olarrdr (frrayysmize gora ise serted
f
n0qtesidn). Onda analitik funksiya srfirlannrn rzole edilmiE noqteler
olmasr haqqrndakr teoreme gdre f ndqtosinin elc otrafi yar ki, bu etrafrla
F(z)-in 6-dan Srqli heg bir srfir yoxdur. Bu iso E n6qtesioin o (srfirlar)
goxlulunun serhed ndqtasi olmasna ziddir. Alman ziddiyyot teorernm
do$u oldu[unu gOrtarir.
Natio. o oblastrnda analitik olan /1:; funksiyasr hemin oblasun
daxili a ndqtosine flfilaa z, ntqblorhdo srfra baraberdirss /(z)=0,
onda b0tun a oblastrnda /(z) r o olar.
Qeyd. Yegarr'l* teoreminda daxili n0qteyo yrfrlan ardrcrlhq svezina
o oblastmm hissasi olan har hansr oblas!, o oblastnda yerlegon syrini vs
s. gd'ttumok olar. Meselon, a oblas0nda analhik ,(r) yo l2e)
funksiyalan hsmin obtastda yerlegon her hansr eyri tiasrinda berabcr
qil.rnatler alusa, mda bti,tiin o oblashnda fi(z)= f2e) olat.
Bundan bagqa, yeganelik teoreminrn doSulugrr 09iin ardcrll{ur daxili
ntiqteye ytrlmasr milhUm Frtdif. Funksiyalann beraber qiymet aldrqlan
nciqtelor ardrcrlhSr oblashn serhed ndqtesina y&lrtrqd+ homin frrnksiyalar
e1'nihkle berabcr olmaya da bilor.
2. Fotz edsk kt, W =IG) funlsiyasr E goxluSunda toyin olunmug
furkiyadr. a goxlulunu 0z daxiline alan r' goxlulrrnu gdtilrok. /(r)
funlsiya.srm E goxlulundan a' goxlu[una davam etdirmeL. E
goxlu[unun n<iqtelerinde /(z)-in qiymotlorini saxtamaqta, onu E.-ta E-
ys daxil olrnayan zeE'- E ndqtalorindo tsyin strek demekdir.
Aydmdrr ki, heg bir elave gart qoyulrnadqda /(z) fiutsilasril (8.-E)
goxlu$unda ixtipri gehlde toyin etmek olar. Bele davamm ise ahsmiyysti
yoxdur. Buna g6ra de verilmig firnksiyau miielyeh goxlula davam
etdirmek rigiin elavo telebler-gertlar qoyulur. Meselorq bleb oh,ne bilar ki,
f goxlu[unda kasilmeyan /(z) fiur]siyasr .E,' goxluluDa ele davam
etdirilsin ki, J2)-ill. davar olan filnksiya biitiln E. goxlulrmda
kssilmayen olsua. Funksiyam davam etdirmek iiq0n dehe a$r gsrtler da
talab etnek olar-
 E9

Olbetrs, verilmiq funksiyanm har bir talabi 6dayen dalammr qurmaq

miimkiim deyildir.
Kompleks daygenli funksryalar nazariyyesinda fiDksiyalann analitk
davamnm trt yiik ohamiyyeti rudr.
Verilrnig o oblasunda analitik olan /(r) ftr.ksiyasmn hsmin oblastr
6z daxilina alan D oblasbra an"li1i1 davam a oblastmda analitik olan ele
F(z; firnksiyasrna deyilir ki, bu funlsiya o oblastmda /(z) ils tst-[sta
drigor:
F(z)=IQ), (z eo).
Yeganelik teorernurdon aydrndr ki, a oblastrnda analitik olan /(r)
funksiyasmu D : o oblasbna analrtik fuvamr rsa, bu yegana olmahdrr.
Ilo[rudan du, rr(r) ve F2 (z) fualsiyalan /(z)-in D oblastrna analitik
dava.mrdrsa, onda z -in aoblastrndalu b[tl.h qiymetlarindo
\(z)e f(z)= F2@) olar. Buradan bilttim D oblasUnda \O) = FzO) olntast
aydrdll.
Verilmig anglilift firnksiyamn analitik davafiu olan F(z) funksiyasr
daha genig oblasta amJitik davam oluna da bilsr. Belo ardrcrl analitik
davameimo prososi isto lon sayda takrar olun, bilor, Ola da biler ki,
verilmig oblastda analitik olan fimksiyaru he4 bn bagqa geniq oblasta
analitik darram etdimek miimkiln olmasrn. Belc oblasa analitik
funksifanm "tobii vartq oblastl" onrn sorhsddino isc varhq oblastmm
tebii serhadi deflh.
3. Funksiydann enalitik davamrna yuxanda verdiyrmiz terifi bagqa
$okild. de s6ylomek olar. Ferz edek ki, a1 va o2 kompleks miistovido
yertopn birrabitali kosiSen oblastlardr. Bu oblastlann oraq hisscsi a0)
oblast (o1 ve d2 oblastlannn kesigmsi bir nega hisssden ibarat olduqda
oolarm birini aG) hesab edirik) olsun.

a1 oblastrnda analitik olan /i(z) funksiyasr o2 oblasmda analitik otan

/2(z) fuDksilaasl ila o0) oblastmda iist-usto du5dukd e, f2@) (
^(z))
 90

funlaiyasma i@) Ut@)) funksiyasmm o1 (a2) oblastndan o2 (o1)

oblastma analitik davam deylir. Verilrnig /l(z) firnksiyasrnrn 62
oblashna analitik davaml v.usa, yeganolik teoremine gors bu davarn (qeyd
olunmug o1, o2 va oQ) iigtjLtr) ye8ano olar.
Funksiyalann analitik davamrnrn tarifini daha i.irnumi gakilde da
soylsmek olar.
Fsrz edek Vi obo2,..,oh oblastlan zanciri verilmiqdir. Bu oblastlar
zencirini te$kil eden iki qongu ok @ ot+r oblastlannm ortaq hissssi ojt)
oblastr olsun.

or (k=1,2,.,.,n-t) amlilik fh?) (b =1,2,...,n-t) funksiyast o**,

oblasbnda
(k =1,2,...,n-t) oblasbnda aDalitik /r+l(z) (k =1,2,...,n-t) fiuftsiyasr ila

"!!) {t =t,2,..'n-t)
obtasrnda ust-uste d0$dukls, /,(z) fu-nksiyasma I(r)
firnlsiyasrmn [o, I otU"ttaruancni vasitesilo o, oblastrna analitik davamr
deyilir. Qeyd edck ki, verilmig 7!12) firnksiyasrmn a, oblastrna analitik
davamr varsa, bu davam yoganelik teoremine gdre, qeyd olunmug
or,o2,...,on oblastla.r zenciri * {"[u'l obb$lan ugtln yegana olrnahdu,
hki" l".lobhstlar zencirinin hor hansr oblasu va y. l"[o'l obhstlanmn
biri <teyiSdikds analitik davam deyiSe bihr. ot,d7,.,on oblastlannn
csmini (birlogmasini) o ile iSara edak. oy oblashnda analitik /i(r)
funksiyasr lrrfobhsUar zenciri vasitcsile analitik davam etdirilo bilirsa,
onda alman fi12) firnksilalarma o oblashnda teyin olunmug bir 7121
funksryasrnrn uyfun o*
oblasttrdakr qiymeti kimi baxmaq olar. o1
obtastrrda birqiymetli analitik fi(z) funksiyasrndan analitik davam prosesi
 9t
vasitasile o oblastnda,hhan belo 112; firntsiyasrna o oblastrnda analitik
firnksrya deyilir. o oblastnda amlitik /(z) firnksiyasr brqiymetli va ya
goxqiymetli ola biler. Burada fimlsiyann oblaMa analitik olmasma
verdiyimrz terif awsllor analitik funksiyaya verdiyimiz tarifin
iiLrnumilaqmosidir.
lndi farz edek ki, a1 oblasunda birqiymetli alatitik olan ,(r)
funksiyasr daha geniq oblastlara analitik davam oluna bilir. Bu
funksiyanq kompleks m0stovimn biitiiur miirnkun oblastlar zanciri ii.ae
alrnan [[1ii1 milmkim analitik darramlanna bir -f(r) fiu <siyastnm ayn-
ayn oblasdardakr qiymeti kimi ba:nnaq olar. Bele /(z) funksiyasna bii'ttrv
arralitik funksiya deyilir. But6v analitik funksiyam taghl edsa ve ,(r)-in
dar"amlan olan birqiymetli analitik firnksiyalara hemin /12; firnksiyasurm
birqiymstli budaqlan deyilir.
4. Verilrnig oblastda birqiymetli analitik firnksifaun analitik davamrnr
mii elif iisullarla qunnaq olar. Bu isullann on sadasi Veyerytrassh teklif
etdiyi qiiwet sralan lisuludur.
Ferz edsk ki, /(z) firDksiyasr o oblasbnda birqiymotli analitik
fulksiyadr. o oblastltrrn her bir n<iqtosinda bu frmksiyam qiiwet sra$tra
ayraq:
* 1ltt 1a1
l(z)= 2
L=0
-af (1)

-tz he,9 biri o oblasbndan xanca

Bu srralann y$lrna dairelerinin
gDflnrsa" ofra f(z) funksiyasmr bu oblastdan daha genig oblasta analitik
davam etdirmok mitnkun deyildir, Demsli, bu halda o oblastr /(z)
funksilasmrn'tabii varhq oblash"dr.
(l) qiiwet sralanndan bozisinin yr$lrna dairesi o oblasundan >rarica
Qrxarsa, onda /(r) fimksiyasnr aralitik davam etdimck olar. Do!rydan
da, hrtaq ki, (2) q[wst srasmr.n d1 yr$lrna dairssi o oblastrndan xarice
gx-rr. d1 dairosi ila o oblashnrn ortaq hissesini afl) it" i|al3
 92

Yeganolik teoremino g6re (l) suasrmn dr dairrsindeki

-
F(z)= Z
1t){o'l
k=0
cami ile /(z) oUtasmaa eynilikle baraber
funlsiyasr d{l)-Q-a)" olar ' JQ)
funlaiyasm dr-a,tt) o5""**
I@)=F(z) Qea;fL)1
bemborliyi tle taln etselq onda ehnan /(z) firnksiyasr 7+at oblastnda
enalitik funksila olar. Bu frnksiya o oblastEda analitik 7121
funksiyasmu 6+d1 oblastrnlr analitik davamldr' o oblasu iigiltr )uxanda
apardrgmlz miihakimani o +dr oblastr figiim yenidan tokrdr etnek
]rglrmdr. o+dr oblastrnda atralitik /(z) fimksiyasrm hemin oblashn her
bir ndqtosindo qtwet srasma aynnq. Neticede, /(z) funksiyastntn a+/,
oblasrndan daha g errig o + d1+ d2 oblastrna aaalitik davamlu almr; ohuuq'
Bu proses analitik davam mticesinds qurulmu; firnksiyarun "tabii
vsrhq oblastl" almana qodor t kmr olunur.

s2o. ANALiTiK DAVAMTN Moxrol,lr usuLLARr'

VEYER$TRASS USULU

Forz edak ki, ot=IQ) funtsiyasr mileyyon o oblashnda analitik

funksiya&r.
o oblasundan iEiyari z1 ndqtasini g(fiink o=,r'(z), z=zt n69lesinin
etrafuda ruralitik funksiya olclulunttan bu funksiyaru homin noqto
otrafinda qtiwot slrasr gsklinda gdstsmek olar:
|,c}\Q-ztf
Io)= z=0 (l)
(1) srasura a, /(z) fimksiyasrrrn brinci elementi deyilir'
=
(1) su-asmrn yr[rlma radirsulu RI vo yl$lma darnsini aa' ile 4are
edsk. Oger Rl =<o olarsa, onda a5kardr lo, o= f(z) funksiyast btitii'n
mlsbviye *.litik duuu. etdirilmi$dir' lndi fsrz edek ki, R1 < +- -dir'
o& dairasidn daxrlinde i*iyai z2 nd'qtesid g6urok, bu ndqtedo /(z)
fu nksiyasnrn istenilen tertiMan tdremosi olduEundan

11q21= icf\12 - 221' (2)

srrasrnr diieeltnsk olar, burada da c$z) =

l(\z) (r=0,-). (2) srasl:ur
yrfi ma radiusunu vo yr[rlma daresini uy[mn olaraq R2 vo rR2 ilo ilare
edek n1 vs R2 radiuslan arasmda
Rz>\-],t-zzl
borabersizliyi doffudur Qtyd ctmek lazrmdr ki, fiz = Rr - lzr - zz I olarsa,
yooi anr vo ox, darmleri gevralarinin ortaq toxunma n6qtasi olarsq onda
hsmin n6qte /(z) funksiyasrun mexsusi ndqtasidir. lakin R2 >R1-lz, -22
olduqda iso fr(z) firnksiyasr /(z) firnksiyasrnm aq dairssinden anelit'k
davamr olur.
Do[rudan da, bfu toroftlen d1r vs rR2 dairelorinin iiLrnumi hissasinde
l(z) ve fi(z) funlsidarmm her ikisi amlitik fiDksiyadr, diger tereftlon
ise $') 1zr1= @=6fi) oldufundan
|tn) Q21 yeganalik t€oremino gbro
gostrrilon ortaq biss.do /(z)=r(r) olar.
Bu iss tarifo goo ,(z)-in /(z) firoksilasrnm op, oblastndan analittk
davamr oldulunu gdstcrir.
R2> \-lz1- z2l olan halda oa, dairesinin daxititrdo ixtiyari :3
noqtssini gtitruerok

72121= icf)P-4'1' (3)

srrasrnr diizeldek, burada cfl =eP

(r=or.). Bu srrar:rn y{rlma
radiusunu ve y! ma dairosini uyfun olaraq R3, oa, ile iSara etsak
\>R2-lz2-zxl olar vs yene dc R3>R2-lz2-41 olduqda /zG), h@)
firnksiyasmrn op, oblastrndan analitik davamr olur.
Belslikle, z1 ndqtesin<bn gl)Gn, miisyyon Ia istiqamoti gottromk
yuxanda gostarilen prosesi, analitik davam miiLrnkiim olan ndqtoyr qodor
davam etdirerik.
 94

zl n6qtesinden gxan istiqametlar sorlsuz sayda olduEutrdan brr

istiqamet [zre eyni miihakimeni tokrar ebrek ot = f (z) firnksiyasrnr biitii'n
milrnktin olan analitik davamlanm qunnaq olar.
Costarilen bu tisul neticasinds o-m dz daxiline alan miiayyen o'
oblasnnda ele aralrtik F(z) fimlsiyasr quolur ki, bu firnksiya qurulmug
op, dairalorinds uyFm toyln olunmu$ 4(z) ftrksiyalanna berabor olur.
Bu iisulla anlitik dararn etdirme zarnau bezan maraqh bir bal olur. /(z)
firnksiyasrun analitik oldufu ele oblasta rast gelmek olar ki, hemin
ftnksiyan heg bir istiqamatde gdstorilon oblastdan x2rise analilik davam
etdirmsk milrnln olmur. Bu halda hemin oblss[n serhodi tebii sofhed
adlamr.

$21. RIMAN-SVARS shdlrETRIyA pRlNslpt

Riman-$vars simme*riya prinsipi, obla$da verilmig analihk

funksiyarur homin oblast konturunun miie)ryon bir hissssinden analitik
davamrm xarakteriza edon miifriim teorcmdan biridir.
Bu teoremi gerh otnedan qabaq xotd.m alalilik davam adayrgrm
verok.
Ferz edak kL, aee?) firnksiyasr kontum f olan miieyyen br o
oblasunda analitik fu nksiyadr.
o+7+o' oblas[nda anlitik olan o(z) fiurksiaysr (7,o ve o' oblastlan
konturlannrn ortaq hissesidir) a oblastma daxil olan z ndqtesinda
a@) = 6121 olduqda o1z1 funksiyasr d(z; funksiyasrmn ,, xottind.n analihk
darramr adlauur.
Giistardiyimizs g6re analitik davam varsa o, yesanedir.
-
ihdi r n hissesi olan 7 0Lzarine va /(z) -in verilnip oblast daxilinden
7 rizre limit qiymetlarinin iizerins miielyan $artlor qoymaqla Rimaa-$rrars
teoreminin isbatmr verek.
f
Mii.yyon hissesi hor bmsr 7 gevre q<ivs[ olan konturu ilo ebato
olunmug g oblastmda ar:aljc"tk lq4 firnlsiyasr 7 iizrs kssilrnaz vs heqiqi
qiymotlar alusa, onda f Q) -i 7 4an ,nalitik davm etdirmok olar. Bu
teoremi ovvalce xiisusi hal tigiin isbat edek.
Forz edek kr, gewe qOvsii olan ,, miioyyen duz xett hissasi olmaqla
heqiqi oxa paraleldir.
 Teoremi isbar emak ugiin tamamite I oblastna daxil olan g' oblas[
gdtiir:k. Nehayel g'-la bidikle ele o' oblash seaek ki, r, s' w o'
oblastlanmn simmetriya oru olsun.

' iol
Basqa sozle, g' ve ,y
t<frhto nezaren simmetik olsunlar. Onda 7121
d'
funksiyasr t oblastnda analitik oldu[undan Kogi dilsturuna gor: g'-e
daxil olan isanilen z ndqtesi rigiin
, {21=
L l ' f0\dt (1)
"' 2rti
- t-z
olar, burada f1, g' oblastrnm konturudur. z n6qtesi ilc 7-ya gtira
simmstrik olan z' n(\tesini gd'flirek. Aydmdrr ki, bu n([te o' oblastrna
daxil olar. o' oblasunda eyni bir 1121 funksiyasm t yin edok:
AQ)-- f (z) (z)
Indi gosterek ki, bu qayda ii,zro o' oblastnda teyh olunmu$ /i(z')
firnksiyasr bu oblastda analitik furksiyadr. Bu moqssdle a' oblastrnda
z'+/r ndqtssini gtifrfrok. Onda g' oblastmda r -ya na?aren bu noqte ila
simmetrik olan noqte z+\ oW. 4 =[ oldulunu asanhqla gdmrsk olar'
Onda
,^-rohQ'+h)- fi(z') - rn .r(z+D-.r(z) - Iim f(z+\.)- IQ) _71,,
,rr h h)o h Irr-o ,\
olar. Demeli,
Ii@')= I'Q) (3)
olur. (3) beraberliyi fi(z) firnlsiya5rnrn tfiemosimn varLSmr vo hamin
tdremenin hansr dtistur vasitssilo hesablaamasrm gdsterir.
Bu mfflahizolori /i(z) firnlGiyasmm o' oblastrnda aaalilik olduiunu
gttst rir.
, (z') funlsiyasr ; {e aralitik oldugundan
11''1= | 1iu)& (4)
"' 2,ri ii , - z'

olur, burada ri, o' oblastuirn konturudur.

 z, o' obla.stua nezerotr xuici ndqta oldufiundan, Kogi inteqraknn
xassesina gdre

:'tt!-)4=o
zafi t-z
(5)

olar.

tm\ t-z unf,lhodt

7,,1=l[J<t)dt+l (6)
t-z
\=c'+ PQ Yo fi=c'+P'Q' qabul etsok

_t lu)dr h\t)dt
J@=! t-, + 2ri ieI t-z +_-t
' ztit.l!(r)d! t-z *-1
1ft()dt
2rit. 2,ri pte' t-.
'
Q)

olar.
PQ va r = lB arasrndakr mesa$oi d ile Uars edek.

Li
Teorernin gerthe gor: f(z), 7 iiure kesilmez furksiyadr. Ora g6ra de
.bntftvt=lf@dt (8)
6"+oi' t-z AB t-'
yn l ltr)dr _ ,It$Vt (9)
6)oe:p t-z iA t-z
olar. (t) ve (9) -e g6ra (7) bomberliyi
+-t 1I(ta*L l t-z *-r. JrQ)dt i()dr
"'t@=Ltf$)a
2af t-z 2ni;B t-z 2tri[. 2riiAt t-z (10)

kimi yazrlrr. 7 izn f(z) funksiyasr bqiqi qiymotlsr aldrfrnrl"n bu xet

i)zre = f(t) olur. Ona g6ra da (I0) diisturundan
^(t) l@=LI!Q)dt.1,iu)dt (11)
t-, - zi! t-,
"n"
alulr.
Agagdah kuni kdrnekgi FO firolaiyasmr tayin edok
egsr, ! C uzo dayi5irss,
'o,,r=[/r,)
"' U rrl egBr. t, c' iiaro dayiqirca.
 97

, ,{ vo , noqt len Uzerina diigmadiyi hald4 FG) funksiyasrmn C

Doqbsi
vo C' x.tloriuin her bir nOqtesinde kesilmeyen olmasr aydmdu. Eyni
zarnanda y fi?'.e h(t) = f (t) olduSundan FO fiulsiydsr A ve B
ndqteleriade kesilmez firnksiyadr.
Onda r1r; funksiyasr L=C +C' kontuu ii,erind3 kasilmaz firnksila
olar. I konturunun ahata etdiyi oblasu 7 ile iqaro edak w z-in bu crblastda
dslqdiyini brz edarek
@e)= (t2)
^L.lFttut
lfr, t-2
qsbul edck. Kogi tipli inteqralm xassssine gdra o(z), I oblastuda aoalitik
firnksiyadrr vo homginin (ll) va (12) d[shdan nazerda tutularsae g'
oblastrna daxil olan z noqtosinde
@(z) = /(z) (13)
olar, Bu mrlbakrmoler o(r)-in /(z) ftnksiyasnm 7 xe$indan analitik
davam oldu$unu g6sterir.
G$steok ki, analitik davamrn a' oblashnda aldfr qiymatler /(z)
funksiyasurn aldr[r qiyrnetlerls mtielycn ashhqla ba$tdr.
ie'), d oblasEnda analitik firnlsiya okfu[undan onun ilgiin hamin
oblastda Kogi dilstrrrunu ya.anaq olar. tlsmginin z', s' oblastma nezsrsn
xarici noqto oldugundan l@)-n I iizre Kogi inteqrah srfia beraber olar.
Ona 9610 dc (11) diisturuada oldulu kimi g6*ermek olar ki
z',o'
oblasham istanilsn nCqtesi ise

"'1,12'1=Lti?)dt + I I fiU)dr (14)

2riI t-2' 2ti t t-z'
olar. (13) ve (14) diisnulan nozarde tutulana, z',o' oblastrna daxil olan
istcnilan n6qta olduqda
a@)= fi(z') (15)
olur.
Digar tenfilen z vo z' ndqtelori r-ya nc,zewD, simmetrik nOqtelor
olduqlanndan fi(z)=^4 ve ona gore de (15) diistunroa esasgn
AQ)= /@ olar. Derneli, z va z' n6qtaleri f -W riaz2rsr. simmetrik
olduqda analitik dav-amn, yani <D121-in z' ndqtesinde ald{r qiymrt /(z)-
iu z n6qtosindeki qiymetimn qogrnasrna borabordir. Bununla da z heqiqi
oxa paralel oldulu hal ilgiin Riman-$vars prinsipinin isbd tamamlaor
indi ilrnumi hahn isbatrm verok.
 9t

Farz edsk ki, /, f

konturunun miioyyen hissesi olmaqla har hansr P
gevrosinin qdvs[dtir. Malumdur ki, ele
t = L(z) (16)
xetti funksiyasr tapmaq olar ki, P gevrssini hsqiqi oxa paralel olan
m[eyyen bir dtiz xette inikas etdirsin
'poErrO"o
ar" f c"trasiain 7 iizerinda olrnayan her hansr a ndqtesini

tt=-2-dI
funksiyasr vasitasile ,r=co ndqtosino inikas etdirsak, P gevresi (16)
furlsiyasr vasitosila heqiqi orla miioyyen d buca[r tcgkil eden ff duz
xettina inikas olunar.
Nehayet,
t = \e-to (r7)
funksiyasr P1 diia xattini hoqiqi oxa paralel olan P2 diiz xettina inikas
etdirir.
Belslikls, 1=-L va (17) ardrcrl fir:rksiyalanorn naticssini (16) xetti
z-a
fu nksiyasr evezine gtltiirmok olar.
Demali. (16), (z) mristevisinin verilmiS a
oblasum (t) miistavisinin
a9 oblasEna inikas etdirir. Bu zaman a konturu.nun hissasi olan 7
qovstnilq oo-rn konturu ii,zerindeki obrazl, yeni /0, (r) miistavisinin
heqiqi oxura palalel olur (burada do, d-nm inilasrdrr), (16) funksiyasnm
tars firnksitasr
, = L-r(r) (l E)

olsun. Onda
a=!(z)= fv;t(t))=IoQ)
ile iqare etsek
a
fo(t) (1e)
=
filrksiyasr o6 oblastrnda analitik, 76 iiaerindo kesilmez lc aldrtt qiymstler
isa hoqiqi olar. Onda bundan ewel isbat otdiyimiz tooreme g6re (19)
funksiyasmr 76 xatindan analitik <lavam etdirmek olar. Bu fimksiyanrn
amliuk davamrn Fo(r) ilo i$ar edek. Malumdur ki, t ve I , roa tTozero,lr
simmetrikn0qtab'"ttlfr=oa (20)
olur. Xetti gev[menin xassssins gdre t vo / n@elori (19) fiuksiyast '
vasitosile 7-ya nezeren simmetrik z vs ,' ndqtalerine gewilir.
 I
/(z)funksiyasrmn amlitik davamrnr tapmaq iigiim Po(r) firnksiyasmda
, avezine buna beraber olan t(z'1 -i yan4kibyotdir. Yoni
a=o'(z)=FolL(z)l (21)
funlaiyasr -f (r)-it r k!
xettinden analirik davarm olur. Aydrnd-rr
a'@\=FolL<Ol= Foe\= Jolo= flr'<,tl= fta
v0 ya
o'(z')= J@ QZ)
olur.
(22) haraberliyi gdstsrir ki, z ve z' n6qteleri f -ya lwzarca simmstrik
ndqtelor iss analitik davamrn z' ndqtesindeki qiymati /(z) firnksiyasrmn z
n<iqtssinde aldr[r qiymetin qoSmasrna berabordir.
Bununla da Riman-$yars prinsipinin isbatl bitir.
Teorem Ferz edek ki,
a(z)-- i,$zk
k=0
(23)

slrasr morkozi 2=o noqtesinde vs radiusu R olan oa daimsinda yBlandlr

vo
2 aorrr..orz@rad2a'<4a"a4..oo')ds =o (24)
Eas'/v
diferensial tonliyinin hellidir. Gostarek ki, (23) srasurm analilift (avqs
varsa, onda bu davam da (24) diferensial tenliyinin hslli olar. z=0
n6qto6ini ap dairesi xaricindo olan her hansl a ndqtasi ilo kssilmaz hamar
/ xetti ilo birlsgdirak, ap -in daxilindo ve 7 uzsrinda olan els z1 n<iqtssi
gdtiiLrok ki, bu ndqto I ils aa dairssinin kosilgdiyi ndqtayo yiDon olsun.
torqz''1= i,otf) {z - zt)k (2s)

qabul edslg burada

aot -a<k)(zi (l
^k- h
= o,-) (26)
Ferz edek ki, (25) srasmn yr$rlma dairesi op, , ap dalraslndan xarico
grxrr. BaSqa sozle, fezr edek ki, (25) srasr (23) srasrnrn analitik
davamrdu. Gostenk ki, a^, dairesindo teyin olunan a,r 1z; funksiyasr da
(24) tanliyinin hallidir. $ara giira (23) funksiya.sr (24) tsnliyinia helli
oldu[undan (B)'n (24)48 yenne yazdtqdan sonra z-in q[wotlorino gore
alrnan sra op{e yr$lan olmaqla omsallan srfra berabor olar. Ogsr biz
 100

a,l(z) -in ifadesini (24)-un sol brefinde yerine yazsaq, onda G-,r)-io
q[wetlerina gdra els sra alaca$q ki, hemin sua aa dairssinda $dan
olacaq. Drger tarafden q(z) ftr*siyasl a,(z)funksiyasmm analitik davamt
oldu[undan d]e vo a& dairalerinin kesigmesinde (, - qiiwotlerino
"r)--
gdre ahnan sra (24)-ih sol tarsfine o1z; ifadasini yazmaqla ahnan srra ila
ilst-iiste dii$er. Bu sranrn emsallan srfu oldulundan gostormi$ oluruq k+
(24)-iiLn sol terofindr aQ) eveima ol@) yaz&qdzn sonra (z - z1)-ut
q[wetlerins g<irs alrnan sua op, dairssinds eynilik kimi srfta bsraberdir.
Bu iso gdstorir kt al l:; funksiyasr da (24) diferensial tanliyinin hellidir.
Bu dediklerimizden bele neticeye galirik ki, a(z) furksiyasmr ap
dairssindea miioyyon o oblastrna qader analitik davam etdirmok
miimkilndiirse, onda homin aoalitik davam da (23) diferensial tanliyinin
bolli olar.

-
s22. ANALITIK DAVAM 0CtrN DOYISANL(,RIN OvOz
EDILMOSI TISULU

Ferz e.dek h,, at=I@), z=0 ntt$esini dz adrilins alan o oblastnda

analitik fulsiyadr ve bu ndqte etrafirda

l1z1= i..a,zr (l)

J=0'
elementi ils verikni$dk. (1) suaslun ylrlma radiusunu X ilo igars edek.
Biz Veyer$trass metofunda gordiik ki, milryyon dairo daxilinda analilik
olar. f(z) fi.rnksiyasrm bu dara daxilinden analitik davarn etdkmok iigiin
hemin dain daxilinds miieyyan z1 noqtasi qeyd edib,

' !(i)Qi
iG)= L .' G-z)r (2)
J=0
Jt
srrasrruyirz[drq. Ogor bu sraorn yr[rlma dairasi ewelkinden xarica
gxudrsa, onda /l(z), /(z; funksiyasuun analitik davamr olurfu. ( 1)
s[asmda z = zr +6 ovsdomesi apafllmas (2)-nin alumasma ekvivalentdir.
/(z) fimksiyasfl anatitik daram etdirma metodlanndan biri de deyiSani
miieyyon manada dahe iiLrmrmi $ehlde evoz etmskdir.
Bunun tigun ferz edek ki,
 l0r

aqt= 7 u,g,
j=0'
(3)

6=9 noqtasini oz daxilino alan (f)

mnst visinin o oblasonda analitik
furksiyadu, burada p6 | < n oldupunu qsbul edirik.
z=d€) (4)
oldu[unu frz eder:k (l) ihdesinde ,-i (4) ifadssi ils evez edek. Neticedc
161= i,.c,€t (5)
j4
srasrl ahnq, bruada c, (;=0,-) emsallan (r=o,.) ve ar. (r=0,-)
"; (3)ia
emsallarmrn miisyyan kombinasiyalan vasitosilo teyin olunur.

bo = o{0)
ve (4){. zo=bo ve l6ol<n ferz olundu$rndan lzol<D olar. Demoli, (5)
suasr f = o noqtosinin miloyysn atrafinda yr$lu. Merkazi f =0 ndqtasirde
olan ela 7 g€vrosi gdtijmk ki, hsmin gevre hcm a oblastna \,lo hom do (5)
51p5rnrn yrgrldr[r oblasta diitsun. (4) banborliyinden aydrndr ki, f,/
gevresi iizo deyigdikde z ntqtesi mileyyen bir gpah T' konhrnrnu cvar.
7' konhnrnun tofkil etdiyr birnbiteli oblasu o' ils igare edek, zo=ao
oldutundan o vo o' oblastlan mii.yyen oo oblash iirzro kost$orler.
Forz edsk kr, r-nm ehata *diyi dairs (4) funksilasr rrasitesilo o'
oblasuna qrprhqh birqiymotli vo korform inikas olunur. Onrlo. z=d{)
funkslyn5rntn 1s6 firnlsiyasr olan
6=q@) (5)
a oblastm ,, -mn ohat etdiyi oblasa birqiymetli olaraq inikas etdiror. ihdi
F(O = flq(z)l=@(z)
finrksiyasrnr gotilrek. ele) ve F(€) finlsiyalamrn oyin olunduqlafl

oblastlan nozoro olsaq holcn edirik ki, dz) ftnksiyasr o' oblasunda

analitik furrksiyadf. z =h f (z) ve o(z)

noqt sinin miioyyoD etrafinda

funlGiyalan iiLst-iiste du$tlr. Buradan ise hdl(n edirik lo, l(z) ve q(z)

furksilalan o6 oblastrnda bir-birins berabar olur.

Messlanin belo halli gostart ki, oger d' oblaso o{an xarice grxrs4
onda o(z) funksiyasr /(z) funksiyasmm o oblastndan analitik davamr
olar.
 102

S23. gvARs PnhssiPi

Ferz edak kr, o oblastr konturu iizsrinda diizgiin 7 analitik xetti

saxlayr.
i*r"^ o oblasEnda amlitik vs r tzro serhed qiymatlari analitik
firnksiya olan /(z) ftnlsiyasm z xettinden analitik darem etdirmok olar'
qiymeti ba5a
I@)-m r iiare qiymetleri z'-rt olduqcla f(z)-n f(t) limit
diiiriltir
Owelcs teoremi xiisusi hal ligiiD isbat edek. Ferz edsk ki, 7 hsqiqi
oxun [a,r] pargasrdrr. Onda 7 -nm tenliyi
*=,\ or,*p
v=01
olar. $erta goro .f(r) funksiyasr ta'fl iiaerinda analitik oldufundan bu
pargamn ro noqtssi strafinda

1,1= |, cr{,-*ir (t)

L=O

olar. Burada r evazine kompleks z doyipanini yazsaq

6,1= i, cr1"-n)t (2)

k=0
funksiyasr .r = ro n6qtasinin miiayysn otratrnda analitik funksilz olar'
a(z)=eQ)- f(z) (3)
ile iqare edek. Aydrndr ki, a oQ) , o* oblastrnda analitik ftnksiya
olmaqla 7,0 iiLzre

tim o (z) = lim eG\ - fun I Q) (4)

z-+l z-'l 2--'t
a(t)= f(,)- f(t)=o (s)
olur. 7o iizre a;(r) = o olduBundan $varsm simmetriya prinsipins gdro
ar(z) -i r xettinden analtik davam etdirmek olar, Belelille,
giistermig
oluruq ki, arlz; fiuksiyasr msrkezi 16 olan ve 7,0 pargasml <iz daxilina
alau mtelyen bir ao etrafinda amlitik olrnaqla ,'ro uzre stfra $ewilir'
Onda analitik funksiyalann yeganelik teoremine g6re hsmin strafila
o(z) = 0 va yarud da
p(z)=IG) (6)
olar. Ba.qqa s)7/1e firoksiyasrnr ,',0 )€ttindon analitik davam etdirmsk
IQ)
olar. xq noqtesi [d,/] pargasmm ixiyari noqtesi oldu[undan /121-i 7
 103

xettindsn analitik davam etdirmek olar. Bu iisuldan goftndw,li kimi dz)

funksiyasr /(21 -in analitik davamdr.
lndi tirnumi hah tadqiq edek Ferz edak ki, z= z@ (a<t< f) d:zgij,n
r aID;htjk xefiinin ranliyidir. $erta gdre /(z), 7 Ezre analitik filrksiYa
oldu[undan
o(r) = flz(r)l (7)
funksiyasrru her hansl , = ,o n(qtasi effa.finda sraya aymaq olar:

oO=; Pk!-tilu (*)

k=0
atrafinr tapmaq olar ki,
$erto g0re z'(ro)+o oldulundan ,=r6'rn ela aro
homrn ou-af
z= z(t) (e)
funksiyasr vasitasilo ilo morkozi 7 iizsrinde olan 6lo atrafina qargrhqlt
birqiymetli inikas olusun. o(r) merkezi 16 ndqtasinde olan miioyyon Kro
pargasnda enalitik firnlsiya oldu[undan bundan owalki hala gtira homrn
hrnioiy-, ,Kro pargasrndananalitik darram etdirmok olar' Bu firnlsiyarun
aralitik dar"amrm o0(,) ilo i$are edek. (9) vasitosila d.o-m d;o 'trafi dro
etrafira qargilrqh birqiymetli inikas oldulundan , {in istonilon atrafnda
*o
z'(t) (10)

olar. Ona gdrs de r = p1zf i z = r(r)-nin ters funksiyasr kimi teyin etnak
olar. Onda
he) o s[p(z)l
=
funksiyasr z n6qtosini daxilina alan ve 7-mn hisssi olan miioyyan bir 7,0
qovsiinden /(z) -in aralitik davamr olar' ,0,/ qdvsiiniln ixtiyari noqtcsi
oldulundan aydrndu ki, /(z) -i 7 xettindan analtik da'ram etdirmsk olar'
Bununla da a.nalitik davam iigiin $l'ars teoremi tafiamilo isbat olunur'

trMUMiLoSldg silflrDrnive
pnixsipi
$24.
qabaq analitik xstt
UmumileEnil simmetnya prinsipini tarif amoden
haqqrnda anlayg verek Ferz edek ki,
!,=a,l
=w\t)
(l)
ly
 104

mUolyon / xottinin toDlildir, burada r haqiqi parametr oLnaqla

d<r<p Q)
pargasmda deyigir. (l) firnksiyalan ta,pl pargasmda
*= ic|)1t-ro1k (3)
k4
,=iglz)e-h1k
*=0
(4)

$aklind, gOstorile bilorse, mda 7 arl.alitik 156 edla6r. (3), (4) aynhglan
olrnaqla eyni zamanda r(r;*0, ),'C)*o ddenilino vs 7 xettinin ciitlsgmig
n6qteleri yoxdursa, onda 7 diizgiin analitik xett adlamr. Umumilogmig
simmetriya prinsipi bels sdylenir.
Teorcm !(z) o oblastnda koaturu diiagilrn analitik ,, rcfii saxlayan
analitik fir-Dksiyafusa w !(z) -m 7 iiaarinds aldrgr qiymetler miuyyen
pa$au ve ya miiayyotr r' gevte qtivsuati doldururs4 oadz l@)
funksiyasur 7 xattindsn aualitik dar"am etdirmok oW (!@)-n y nz::a
qiymotlari dodikda f@)-n z-+t olduqda limit qiymatleri ba5a dligrjhir).
Forz edak ki, z,/ ii,.rhde olan ndqtadir. Onda
2=x+u=dlt)+iw?) (5)
v0 ya

"
= i cf) 1, - t;k * t i cl2) <r - tof (6)

olar, Buradan isc

ct) +pf,z) =ro (7)
ile igara edcrek alrq ki,
,= lcrlt_rs)k (E)
k=0
olur.
Abelin birtnci teorcmini nezero alaraq r evozine kompleks r Glgani
daxil etsoh onda
z=
@

.f _c o1t
_ts.)k (9)
h=0
firnksiyasr r = /o nftItesinm otrafinda analitik funksiya olar. Domeli, (9) ils
teyin olunan
z= z(t) (10)
 r05

funksiyasr [cr,/] parp$ll daxiline alan mueyyen zolaqda analitik

funksiyadrr. Diger tareftlen ,'(t) ve y'(t) eyni zamada srfra bsrabor
olrnadqlarmdan
z'(t) = x'<t) + iy' (t) r O (r l)
olur.
Bu gtlstarir h,, la,pltt 6z daxiline alan elo d zo@r tvlar ki, hamin
zol^qdz z'(t)*o olur. Onda malumdur ki, z = z(z) funksiyasrnn tersi olan
r = o(z) (12)
funksiyasr /-nI dz daxilino 2l.h mitoyyen 6 zalapn:,, miistevisinin
miioyyeD d' zolalrna qarytqlr birqiym.efli inilcas stdrrir.
@=F(t)=Ilz(t)l (13)
funksiyasrm g6tii,rak. z(r) vo /(z) funksiyalan analitik firnlsiyalar
olduqlanndan F(r) fulksiyasr haqiqi ox lzerinda olan [4./] pargasrrun bir
torofinde analitik olmaqla ta,pl pargasl ilzre al&$ qiymstlar miieyycn
parga va ya d4 miialyon gewo qdvsihu doldurur. Onda simmetriya
prinsipin g610 F(r) funlsiyasmr ta,fl pargasndan analitik davam
etdirrnok olar. F(rl)-in bu pareadan analitik davamn p(z; ils igaro edek.
d'€ daxrl olan rc [a,p] pargasma nezoron sinmetrik tl va 12 ndqtolerid
gdtiirak, Onda (10) -a gtlre hemin ndqtalaro (z) miistevisinda z1 ve z2
kimi iki ndqto uylun olar. zl vo ,2 noqtalorino r -ya nozcnn simmetnk
olan ndqtalsr delecsyik. FG)- n td,p') pargasrndan analitik dalEmJxn
miirnllin olmas gdtsterir ki, /121 funksiyasmr 7 xettindan amlitik dav"am
etdirmek olar. Melumdur ki, \ vd 12 , la,P1'ya g rc simmetrik olduqda
O(t2) =f(rl) ( l4)

olar.
Ferz edek ki, sQ), f(z) frrolsiyasnrn 7 xattindon analitik daramdr'
Onda
F(t)= I<zr), @(r) = s(22')
olar. (14)+ gon
g(z)= J@i (15)

olur. Yeni zt vu 22, l-ya aazarsn simmetrik n6qtel, iso onda anlitik
davamn z2{e aldr$ qiymat f(z)'n z;deki qiyoatinin
qo$n:lsma

barabonrlir,
Bununla da iimumitegmig simmotriya prinsipi isbat olunur'
 106

S25. ALT ARDICILLIQ OST'LU

Ferz edok ki, /(z) firnlsiyasr lzl

< n daiosinde analitikdir. Onda f(z)
funksiyasr lzl< n dairesinds

| arzk
f6)= k4 (l)
leklinda gdstorilor.
(l) srasrmn xiisusi cemini s,1z; ila i$are edek, Aydrndr ku /(z)
S1(z),S2(z),,.,,S,(z),.. (2)
ardrcrlh[rnrn limitidir. (1) suasr gi]slerilen oblastda miitbq y&lan
oldu[undan ( l) suasmr els

r(z)= | o/z)
k=l
(3)

srrasr ils evez etmak olar ki, bu srann har bir hoddi (l) suasrnm istonilen
sonlu sayda hedlerinin ccminden ibarot olsun. (3) srrasrnrn xt|susi comini

Tp(z)= | ole)
t=l
(4)

ile itare etsok

T1Q),T2Q),...,7 p (z),... (s)
ardolhfr (2)-nin alt ardrcrlh$ olacaqdr, yoni (5)'i
S,, (z),5r, (z),...,Sr, (z),... (6)
geklinde gtistsrmek olar, burada zt
(t = 16) nahrl adadlordir. Ona g6re
de (2) ardrcrlhlr murtezom olilaq I@) funksiyasrna yr$lrsa" onda (6)
ar&crlhlr da miiurtazem olaraq /(z) firnksiyasoa y$lar, takin (l)
srasmdan (5) ardrcrll,E'nr diizaldikde els nt ([ = t,o ) n6mroleri do ola
biler ki" (6) yr[rldrqda (2) y[rlmasur.
Demali (2)den ela (6) ah ardc ldr segmek olar k, hsmin ardcrlhq
lzlcn obalstrm Oz daxilirn alan genig oblastda miirntezsm olaraq ,c1z1a

yrfrlar. Qeyd etdiyimiz kimi (2)-nin yfrldrg her bir noqtede (6) da ygrlr.
Bundan belo neticaya galirik ki, (6)-mn yrlrldrlr oblast lzl < n dairssindan

geni$irsa, onda F(z)firnlsiyasr /(z) funksiyasrrun lzl < R dairosinden

amlitik davamr olur.

 107

S26. ANALITIK TUNKSIYANIN BIR YARAQLiLiK OBLASTI

Verilrnig o oblasunda birqiymetli analitik /(z) funksiyasrm qtiwot

sralan iisulu ile analitik davam etdirsrken miixtalif veziyyotler emsle gsle
bilar. Buna g6re de bir srra meseleler haqqmda olava izahatlar vermek
lazrm gelir.
/(z) fulrlsiyasrnr o obhstrun her bir ntiqtasinde qUwet srastna
ayrarken, aluan qiiwet sralannm mtxtclif y$ ma dairolari olur. Bu
dairelsrin bir negesi kssigs bilar. Moselen, fon edek ki,

r<o= lo4lff-1,-n ' (1)

qiiwot slrasltrrD ar yrprlrna dairesi ilo

r,>=.V^ffi,-"r>h
t=0
(2)

qi.iwet srasmn d2 yr$in'a dairosi kesigir, Bu dairelarin ortaq hissesi D

olsun, Burada iki hal mtignkii,nd[r: (1) ve (2) sralarmu cemleri D -nin
btilun noqtolorind. borabor ola bilor vo ya boraber olrnaz,

Birinci halda dt w d2 dairalsrini ortaq D hrssesi iizrs bir-birina

yap$drara{L belo hesab edecsyik ki, onlar "bir veraq" emele gstirir. ikinci
hatda yeni qtwet sualannm comlsri D tizerinda bsraber olmadqda
hemin d1 ve d2 dairelerini bir'birins ,"ap$&rmrnq, onlan bir-birinin
iizorine qoyulmus kimi tasewiiLr edirik. Bu hdda, dr vo d2 dairolori D
iizarindo "iki veroq" smsle getirmiS olar.
4 ve d2 dairolerini D ii'zo yaprgdudrpmv halda z e D n<Sqtasmda
/(z) fttrksiyasun qiynstini (1) vo (2) suirla un hsr hansr biri ils
i..oUur"q of*. Bu halda firnhsiya D iuarinde brqil'msthdir. ikinci
LUu m z . a noqtesinde firnksiyanm qiymetmi hesablamaq iiigun hamin
nfrenin hensr veteq iizsrinde yerleqdiyini bilmek lazrmdrt z e D ''te z
e d1
 IOE

olduqda firnksiyanrn qiymati (1) srasl, zeD ve zed2 otduqda ise

funksiyanm qiymeti (2) srrasr ile hesablanrnaLdu' Bu bald4 /(z)
funksiyasr D iizerinde ikiqiynttlidir.
nitetit lo, noticade alnq ki, birinci hakla flrnksiyaurn D nzaitllLda
varhq oblastr "birvsnqli", ikinci halda ise "ikivoreqlidir".
Iiidro 9o* sayda yr$lma dairesi kasi$ikds da qmi qayda ile horakct
edirlar. Bu dairelerin ortaq hisso8indo qtvust sralannrn cemlsri barabor
olduqda hemin hissa iiare daireleri yaprgdrraraq biwarsqli varhq obhsr
ahnq. nu dairslarin ortaq hissclerini, yeni qfiwet srralan cemlarinin
barabor olmadrg hissaleri fist-tists qoyaraq goweraqli varhq oblastr almq'
Belelikle, ahnai goxvaroqli oblastr Riman ssthi deyilir'
Ahnan neticcni agsdakr kimi s6ylomek olar: analitik davam
noticcsindo ahnan biit6v aaalitik firaksiyanrn tobii varlq oblastr birvereqli
goxqiymetli
olduqda o birqiymstli goxvoleqli Riman sothi olduqda ise
funksyadrr.

s27. LORAN SIRASI

l. Verilmig r<lz-al<n halqasrnda (oblastrnda) anditik olan /G)

funksilasr hemil oblastm daxilindo z - a hrqinin menfi- ve miisbat
qtiwcilerine g6rc dnzshig a;a$dakr srra $oklindo gdsGrilo bilar:

lQ)=ic/,-af
k=0
(1)

Bu teklifin doSulu$una inatrmaq ugun hamin halqanur daxilinde

yerlslcn istoniten z noqtcsinde (l) ayrl4rmn do[ru olmasrm gostermek
iAAv.tair. tlemin halqa daxilinde yerlsgsn ele 16 - ,l = n, w l€ - d= nz
gevrrlari g&tirsk ki, z n6qosi bu gevrelerh alasrnda yerlapin:

r <\ =p - al<lz - d;<l€ - dt= Rz <R .

 109

Bu gevrslari 11 ve 12 ile, hamin gevralar ile htdudlanmrg ikitertibli oblash

ise a ile r5ara edak. 7(z) furksiyasr o oblastnda aaalitik oldulundan
goxrabifeli oblastlar iigiim KoSi disbruna gore
.'.rt't=)-
2 r lG\aE
tt;r2 l_z
ve ya
t
trzt=;1,,IG\dC-fi1, E-, t,leVq (2)
6-z
f € 12 olduqda l€ - dtrl, - 4 vo buna g6re d.
r1 I I 2 G-o)k
t-z=@4<z-d) G-06r--) 4.-a, z-a f=o2 -a\k+l
{-a
Bu snanrn her iki ta *f"i H ifadasine wrsaq,

r .IG) = | J-.. IG) .,"-ort

'
(3)
2n 4-z t1o2*i (q - o)k'[
alanq. (3) slfilsl f2 Q€vrcsi ilzerindo milntezem yrfrlan oldu[undan oou
hsmin gevro iiuao hadbahed irteqrallamaq olar:
t tlc\t€=$(z-a)k. I I\1\. dt-
2/i 12 € - z ;-4 zd i, t6 - o)t*,
Burada
fG)r-roq (r=0.r2....)
co=!.
zn
I
yr({ _ a). , ,
(4)

evademasini aparsaq,
t
t IG,)d€ = lc1r_ r)k (s)
2n12 q-z L_r"
alanq.
ierr olduqda i - 4.1, - 4 v3 ["na g6rs de
l l t : (6-a)t-l
€-,=;;==-i,
z-o
e;,r
olar. Bu boraberliklcrdcn
I
l- fS) = -;. ! re\€ - "tr-' .
.---i (6)
zrti €-z k=\zn lz -o)
 ll0
miinasibetiri ahnq. (5) slrasr q gewasi iiaerinds miiLntezem yrg an
oldulund,n onu hedbshed irreqrallamaq olar:
| ,rGV€ : l. ,.6_o)r_rIGi€.
*1, f " =-irt,-of zat'
Burada

o*=!Jc-o)b-t
tn
tna€ (,t=0,r,2,...) (7)
f,
iqaresini qebul eunaklc,
t tlGV€=-F 6r (r)
zal, €-z Et@-a:rk
srasrru alanq.
Qeyd edak ki, (4) va (7) inteqrallarmrn ikisini de r<lz-/<R
halqasrnda yerlsgsn vs mcrftazi a ndqtesinds olan her hansl r g€vmsi [zo
gotumok olar. Onda (4) vo (7) amsallanm
ck=;[cffi
L;!@r-gg (r = 0,1,2,...)

vo

b,
^=!zni'K€-,)i-t (k=0,12,..)
^€u€
kimi tlyin etmak olar. Bu boraborliklerden aydmdrr ki, formal olaraq
Dr = c-* miirasibstleri 6denilfu. Buna gdro da (8) srasmr
t,l?v€_--h\z-dt
3 c-t (e)
2nl, r-z
kimi yaznaq olar. (5) vo (9) borabarliklerinden istifade stsolq (2)
miinasibetinden
t-*
121= ic e1z -at* * E ,
h=0 k=t (z- a)"
ve ya (1) ayn\rru alanq. Burada Cp emsallan
^
,r=
1
, J+ni
zrtrte_o>",,
(r=0.1.12'..) (ro)

diisturu ile teyin olunur.

(l) srnsrna /(z) fimksiyasrrun ,.|"-d,<R halqasrnda Loran srasr
dellir. Loran srrasnm emsallan (10) dtstuu iL hesabla r.
 lll
l,orao srrasr iki hisssden ibaretdn. Loran strasrmn (z-a) Srqinin

miisbet qiiwetlerhe 96rr diizelmig V,ruG-rf birinci hissesino onun

diiLzgun hissesi defllir. (z-a) ferqinin menfi qiiwstlerine gore dnzehiS

c-o
i , suasna ise Loran srrasmrn bag hissesi deyilir.
Erp-o1k
2. lnran srrasmn yrlllma oblastrm tedqiq edak. Loran srasrrun
dii?giin hissasi
isil,-"Y
di= k=o (1D

bizs molum olan adi quwet srasrdr. (ll) Qtiwet srasrtrn ylrlrna oblastt
merkozi a noqtssinde olan R
radiuslu daimdir. Bu dainnin lz-al=R
gevrasi iizcrinde p(z) funksiyasrorn vs eleca de (l) Loran srasuun comi
olan ,rG) funksiyasrnrn heg olmasa bir moxsusi ndqtesi olmahdr. Demeli,
(I) L,oran suasmrn d[zgtn hissesi her hansr lz-alcR dairosi daxilinde
ytilandr.
Loran srasrnm bag hissesi olan
c'k (12)
" tZr@- o)k'
't'Q)=;,
1

srrasr I = --l-
z-a
deyr$enine gora qiiwet srasldlr:
@

z<t)= ic-,Ltk (13)

k=l
(13) qiiwet sfasrnrn y$lrna oblastr ise mer*czi t =0 n<jqtesinda olan
her hansr p radiuslu daire olar. Bu daironin lrl = p g€vnsi iiz.rinda hemut
I
srantn zO ceminia heg olrnasa bir moxsusi noqtasi olmahdr- r =z-o
gevnmosrnden z deyigsnini tapaq: z = a+!.
I
Ayrtmdr ki, t dsygeni merkozi r=0 n6qtasrncla olan p radiuslu daire
yeni z dayqam
daxilitrd. dayr$dikde, yoni l4.p olduqda' 'p ohr,
lz-a]>l
meiKszi a noqtasmda olan r = !p radiuslu dairanin xaricinde doy$or'
Bura<lan aydrndu ki, (12) srrasrnn yrprlrna oblasu ry*?? ' ndqtesindo
h.r tans, oairoolo xaricidir: l' - " 1 7 !u daironin l" - al =
r
il;.diJ;
 tt2
gevresi iiarinds ise (12) srrasmrn cami olan ryQ) fur*siyasmn vs bura
gttre ds, (l) Loran srrasr ceminin he9 olsrasa bir maxsusi n<iqtasi olmahdu'
Buradatr grxr ki, (1) Loran srasmrn ba$ hissssi her hansr lz-al>r
dairssi xaricinda YPilandrr.
Aldrlrmrz neticaler g6starir ki, (I) Loran srasrun y[rlrna oblastr
r<lz-f<a geklinde halqadr ve halqamn lz-al=7 ," ya lz-al=R
gevralari irzcrinda onun ceminin he9 olmasa bn maxsusi ntiqtesi olmddlr'
Xisusi halda, Loran srrasmrn cemi lz - al < R dairasi daxilinde aaalitik
funksiya olarsa, leni z = a n6,qtosi /G)-in diizgiim nt'qtosi olarsq onda
l,oran srrasrnrn manfi indeksli bii$n
c-r=!lG-oth-'fcve
zBf
amsallan srfra boraber olar: c-1 =0. Bu halda (l) l'oran srasr, emsallan
(10) diisturu ile hesablanan

fG)= fc,.(,-"f
k=0
Teylor suasna gewilsr. Domsli, Teylor srasr Lomn srasmrn xiisusi
hahdu.
3. Verilmig halqada analitik firnksiyamn Loran srrasrna ayntgl
yeganadir. Do!rudan ata tutaq ki, her hansr iisulla 7(z) tuksiyast
, .V - d. R halqasrda YFlan
(14)
7Q\= ic{,-o)k
k=-o
slrdsma aynlmlgdr. GostorJk ki, bu srra Oz oominin I-oran srasldr'
Bu moqssdle (14) baraborliyinin her iki torsfini (z-a)-a-t,
(n=0,t1J2,...) frrnksiyasma wrub, f(z-al=pY G.p.R) gevrosi ftao
inteqrallayaq:
* = t!r?:* @ - at-' - t)az +k

I ;fo
(14) srasr r gernesi \z-/= D iizerinde mii'rtozem yrlrlan
oldufundan, onu (r-r)-'-l funlsiyasun wrduqdan sonra hamin gevre
iizrs hedbehod inteqrallamaq olar. Onda
, f(z) a= icp 1" - o1-"rl-t 47
1
[;-Aa t=-<o r
va buradan
 t13

m+-l
!(z-o)ndz= Io, i, m=-l
r lz*
bsraberliyins ssascn
pJ!-a,=z.ic,
flz - a)
v0 ya
c.=.1 [ /(') .,dz (n =o,rt,=2,...)
" 2ri pP
(1s)
- a)n+L
mtnasibati a}flr. (15) diisarru lrran amsallanr:rn hesabland& (10)
diiLsturunun eynidir. Demeli, (14) aynh;r ;(z) firnksilasrru-n Loran
ayntgdu.
Loran srast amsallamu ihGsinden homin emsallar iigtn Kogi
berabenizliyini almaq olar: r <)=lz-dy<R halqasmda (l) [.ran srrasua
aynlan ve l2 - a\= p (r < p < R) gevrosi nzarhde modrlca sabit M edodi ila
mehdud olan /(z) funksiyasrmn (10) Loran emsallan ii91u Kosinin
,M
PAt; (r=0rr,i2,..) (16)

beraborsizliyi dofrudur.
DoFudan da, (10) diistuua gdro

t,t,*,,-L_,ffiwa'ffi
ve ya
,^' M
r-*'7
olar.
4. Funksiyalann Loran aynlgrndan istifrde ederal onlann rzola
edilmig moxsusi n(hteleri etrafinda 6zlerini oecs aParmasm mtireyyon
efiirk olar.
funksiyas trltfr. z =4 mexsusi noqtcsino o zaman izola edilmig
r' = /(z)
moxsusi nqa deyilir ki, bu nOqtanin yaxrn etrafnda hsmin .fimtsiyaon
,-a- Uqqe^ lreg iir
mexsusi noqtasi olnrasm Bu. o demekdir^ z =o h'
iqt t-;.b etrafi vardrr ki, bu noqto mustesna olmaqla /(z) firnksilast
hemil strafrta aoalitikd ir.
mexsusi ndqt'lorini iig n0vo aylrmaq
7(z) firnksiyasrnrn izol6 edilmig
olar:
 114

l. Aradan qalhnla bitan mafiusi nagolat izole edilmig z = a

mox$si noqtasi o zaman aradan qaldrnla bilen moxsusi nOqta adlanr h,
tim /(z) limiti sonlu olsun.

ll. Polyudan z--ra fertinde f(r)-*,Yeil l:rrn"f (z)= o olarsa, onda

izole edilrniq mexsusi z = a n(htesine /(z) funksiyasmm polyusu deyilir.

IlI. Tabii noxsusi ndqlalar. z -+a fortinde /(z) funksiyasmrn heg bir
limiti yoxdursa- onda izole edilmi5 maxsusi z = a ndqtesins /(z)
funksilasrmn tabii msxsusi ntr,qtasi deyiltr.
Yuxanda verdiyimiz terife gdro z = a n6qtcsi 7ft) firnksiyasrmn izole
edilmig mexsusi ndqtasidirse, onda homin n6qtenin elo 0 < lz - al <,i etrafi
rar kr, bu otrafrla 7(z) funlsiyast aoalitikdir. Bu strafr biz halqa kimi baxa
bilarik. Onda /(z) fir*silasrnr z . a n0qtcsinin hemin otrafinda

r(,)=;ch|-"fL=--<b
loran srasma ayrmaq olar. Loran srasmrn ifidosi vasitosila z =a ndqtesi
7(z) funksiyasrnrn hanst n6v msxsusi ndqlssi oldu!,unu teyin etmek olar,
Teorem L z = a niiqtesi /(z) funksiyasmm aradan qaldmla bilon
msxsusi noqtssi olmasr ilgiln 1Q)-in hemrn n@a strafinda.kr lrcran
aynhgurda ba5 hissenin i5tirak euaomesi zeruri va kafi gsrtdir.
lsban. 7(r) funksiyasrmn ,=4 ndqtasi orafindah Loran aynhgnda
bag hisss olrnadrqda
f(z)= co +crG - o)+c2Q - a)2 +...+cn(z- a)' +.. (17)
olar. Buradan alrrur ki,
[m /(z) = Co
z-+ a 't6'
Bu da z=a nfutasi /(z)-in aradan qaldrnla bilen mexsusi n6qtosi
oldu$rnu gclsterir.
indi, arsini isbat odak. Forz edek ki, z = a n@esi 7(z) funksiyasrmn
aradan qaldmla bilen moxsusi n<iqtesidir. Onda terife gOre sonlu lim /(z)

limiti rar. z-+4 $ortinde /(z)-in sonlu limiti olrnasudan glxr ki, z=a
noqtrsinitr yaxm etrafinda hamin funksiya mehduddur: l1(r\<u < t- .

Loran srrasr amsallan tigun Koginin (16) beraharsizliyiru 96rr

tcA.4
p"
 t15

olur. Burada p ededini qox kigit gotiirmtk olrr. Onda & ededlan menfi
olduqda p+0 gortinde

P ls Mp-k -+ o
ve ya
Ct = o (,. = -l'-2'- 3. )
almrr. Demeli, /(z)-in Loran ay,rlhqr (17) qoklinde olar, yeni hamin srada
bag hisse iqtirak etmez.
Aparrfulrmrz mii'hakime gostorir ki, isbat €dilen taklif aqa$rdakt
gekilda da doSudur: z = a nbqtasi 7ft) funksilasrnrn amdan qaldrnla bilon
msxsusi noqtosi olrnasr iigiin 1(z) -in hamin n6qte etrafinda mehdud
olmasl zeruri vs ka.fi qsrtdir.
z = a ndQtssi 7(z)-rn aradan qaldrla bilan moxsusi ntiqtesi olduqda
l(a)= tm tb)=co
z)o
qebul ederelq 1(z) firnksiyasmr z=a ndqtasinde analitik etrnek olar'
BeloliHe da, z =a ntiqtasinrn /(z) fird<siyas [9tn maxsusi n(4ta ohnasr
aradan qaldrnhr.
5. Ferz odsk ki, z=a n0{tssi /(z) fu*siyasrmn polyusudur. Onda
ixtlyari M > 0 cdedi itih a noqtesinin ela otrafi var ki, bu otrafda
lf (r\, u Uralersizliyi iidenillr. Buradan aydrndr
ki, FG)=
' + f(z)
funlaiyzsr hemin atraftta analttikdir (a qtasi m stesna olnaqla) va
mohduddur. Bundan bagqa
lm FG)= u'' =o
z)a I (z)
z'+a --L^
olur. F(a) = o qabul etselq r(z) funksiyas z = a noqtasinde analitik olar'
Beleliklo almig olunrq ki, z=a ndqtesi /(z)funksiyasmm polyusudursa,
onda homin n6qts analitik FG)= +
I lz)
funksiyasrmn srfrrdr' Bu taklifin

tersi de do[rudur.
z=a ndqtesi ,d\=h finksiyasrmn zr -tsrtibli srfrr olduqd4 ona
polyusu doyilir' Melumdur k1 z=a ntiqtasi
7(z) funksiyasrnrn z -tertibli
fuokiyas,nrn n -tertibli srfrr olmasr iigirn hamin firnksiyanm
' +
FA\=
I \z)
(lE)
-L-e-o\,olz)
f\z)
 116

$eklinda gdstariknesi zaruri ve kafi $ertdir. Brrxu'" eQ\ fiurksiyasr z=a

ndqtesinde annlitikdir ve 9(a)+o.
(18) mirna<i!51infu1
ll
tiz)=-.-
(z - a1n 9Q)
va Va vQ)= ib i$are etselq
fi
IG)=(z vQ) (1e)
- o)^
beraborliyini alanq. (19) g<istoriliqindeki s(z) fiurksiyasr z=a ndtosindo
analitik vs y(a) * o qertini tideyeD fiDksiyadr.
(lE) gdstorili$irli almaq olar. Buradan aydrndr
(19) miinasibetindsn de
ki, a ndqtssi /(z) funksiyasmrn n -tartibli polyusu olmasr iigiin hemin
z=
funksiyamn (19) geklmdo g6sterilmesi zeruri ve kafi gertdir. (19)
munasibetindo igirak edon q/(z) funlsiyasr z = a ndqtcsinin miioyyon
otmfinda analitik oldulrmdan onu hemin ndqta otrafinda
vlz) = c-n +C-.*1(z- o)+...+Cg(z - a)h +...+C1(z-a)^*r +...
kimi Teylor srr:rsma ayrmaq o1;:rr: C-, *y(a\**. (I9) boraberliyinda
r7(z) ovezine onun bu aynh;rm yazsaq, z = a ndqtesinin yaxn otrafinda

k'>=fut;:fu+" +L+co+c(z-a)+" +cp(z-a)k + (20)

miinasibstini alanq.
Bu miihakimeni tanine aparmaqla, /(z) fimksiyasr iigiin z = a
n<iqtasinin her hansr stafnda (20) avnLgun do[ru olmasrrdan hemin
tudrsiya ti6in (19) gii,sarilipini almaq olar.
Belalikle agafrdakr miihakimoni isbat etsnig oluruq:
Tarem 2. z =a n0qtasi /(z) frrnksiyasrnm polrusu olmasr iigifn /(z)-
in hemin noqta etafindakr Loran aynhgrnm bag hissesinde sorlu sayda
hsdd igirak eunesi zsruri ve kafi gertdir:

7P1= S=l * 1-^-' c'

+-'-+ ZCtG-a)*
1z-o1^ P-ffi+" '
6. Yuxanda isbat etdilmiz l-ci va 2-ci teoremlerden agagdakr
teorernin dofrulu!'u aydmdr:
Teorem 3. z=a ndqtesi y(z) fimksiyasmn tsbii mexsusi
noqtosi
oknasl iigiln /(z)-in hemin nOqte etrafindalo Lomn aynhglrun
ba5
hissasinde sonsuz sayda hsdd i$tirak etnesi zeruri va kafi qertdir:
 ll7

1121=ic4z-a1k
k=0
* I ,"-'=
k=l(z -
a)'-
Funksiyanm tsbii mexsusi ndqto etrafrnda 6zii[t nece apamusl
Y.V.Soxotskinin a$aFdakl teoremi ile miieyyen olunur: z=a natqrsei f (z)
firnksiyasrrnn abii mexsusi nciqtesidirse, onda her bir kompleks .,{ edadi
iigiin a-ya yEtlan ela zp ndqtaleri ardrcdltlr var ki,
ttn f (zr)= 'e
t-+6
olur.
Indiye kimi verilrniS /G) furksi5rasrn,n moxsui ndqta atrafnda
oz[nii neca aparmasuu odqiq ede*en mexsusi ntiqtelenn kompleks
miistovinin sonlu hissasinde yerlegdiyrm ferz edirdik. Sonsuz uzaqlagmtg
ndqto ds /(z) fimksiyasrnrn izole edilrnig mexsusi nOqtasi ola bilsr. Bu
halda msxsusi ndqtelorh tesnfau yuxandakrna a.oaloji qayda ila apanlu,
Morkazi koordinat baSlanlrcrnda vo radiusu kihyat qsdsr btiyiik olan
dairsnin :raricine sonsuz uzaqfumrs noqtonin atrafi deyilir. Sonsuz
uzaqlagmA n6qtanin hor hansr etrafiada /(z)'in - {an bagqa ho9 bir
mexsusi ndqtasi olrm<hqda, hemin ndqteye /(z) ftnksilasmrn zolo
edilmig mexsusi ndqtcsi deyrlir. /(z) fuoksiyasr sonsuz uaqlagmrg ndqte
etra.finda
6/'
l1z)= l'!
k=0 z" t=l
+ lcpk (21)

kimi Loran srasrn ayrlrr. Bu bald4

er
co*i?
h-l z"
srasma (21) aynh$mtr dUzgutr hissosi,
ZC rz'
t=l
sfasrna ise hemin aynhgro ba5 hissesi deyilir'
(21) ayntgt

7121=cn+.i,\
E=l Z
'rin hor haosr otrafinda 7(z) frrnksiyast
$oklind. olduqda z=@ noqtasu
aradan qaldnh
mohdud olar. Bu hal& 2=co n6qtcsi hamin fulsiyafln
u'it* ooqt sidir va /('o) = c6 qabul etdikdo /(z) firnksilasr
.rooti z = .o

olur.
-- ' jtrl analitik
noqtesinde
n aynh;r z = "o no'qtasi atrafinda
"f"iy*rmn
 lrt
i.9!*c1z*Czz2
' 1111=k=0 +...+c^z^ (C- *0)
zE
qaHinda olduqda, hemin n6qtoye /(z) funksiyasrmn z -tartibli potyusu
deyilir. Bu halda lim /(z)=co olur.
z-+@

/(z) funksiyasrnur z=co ndqtesi etrafindak (21) aynhEmm baq

hrssesinde sonsuz sayda hadd istirak etdikde hemin n6qtayo /(z)
tunksiyasmm tabii moxsusi noqtcsi deyilit. Bu halda /G) ttniti ,!i
yoxdur.
Sonsuz uzaqla6ml$ noqtonin verilni$ 7(z) fir*siyasmm haosl nov
izols editmiq moxsusi ndqiosi olfiasu ftxanda isbat etdiyimiz 1-3-ca
t€oren ar tipli tskliflarle teln etmek olar.

s28. Izol,o EDILMI$ NoQTALORIN TOSNIFATI

Fsrz edek ki, z=a n0qtesi @=/(z) funksiyasrnrn izole edilmig

moxsusi ndqtcsidir,
Bu ntiqtenin miieyyon etrafinda /(z) -ln modulu mehduddursa, onda
hamin ndqte /(z) fimlsiyasrnrn aradan qaldrnla bilen mexsusi n(qtesi
adlaflr.
l,trn /(z)=a olduqda z=a noqtesi /(z) firnksiyasrnm
polyusu ve

z -+ a olduqda /(z) fuksiyasr heq bir limite yaxnla$mrsa" on,lJe- z = a

noqtosi bu fiu*siyarur muhilrn ve Fxud da tobii moxsusi ndq-tosi adlanf.
Asanhqla gostermak olar ki, sonlu z=a nOqtesi aradan qaldrnlan
moxsusi ndqt€ ise onda venlmig funksiyarun bu nOqtayo g6re grxrlr sIfra
berabardh, Bunun iigirn z=a ndqtesinio kifiyot qoder kiglk atEfinda
yerle$on vo bu ntiqteni ohate edsn her halsr qarah C korturu goti[ok.
Onda
resl@)=! (l)
lEcIIO)dr
olar. Diger terofileU lr-4= p gevrosi C -nin ehate etdiyi oblasb daxil olan
istenilen qevre olduqda

ll@dt= Ilodt (2)

C/
 ll9
olur.
- - l"Lr" z=a n fesi aradan qaldrnlan mexsusi ndqte oldulundan ele
milalyen miisbar salit M edr,di var ki, bu tgiitr n(4t'nin istanilan qedar
kigik etrafinda
lIQl''M
olar. Onda
rl
ll t@dt1<zavP
(3)
lrl
oldutlndan (2) bsraberl iyins g6ra
I
(4)
lf\Vtl<zdlP
cl
Axnncr bonbcnizlikds p kihyct qader kigik goturiile bildiyinden

!lovt =o
C
olur. Belolikle, (l) boraborliyitr gdre rey'(a) = 0 ahmr'
Demali, biz gdsterdik ki, sonlu z = a n0qt si /(z) funksiyasrnrn aradan
qaldrrlan mexsusi n6qtesi olduqda funksiyamn bu noqtoys nezeran gxrlt
*'if" U"oUrrair. fa.iit Uu hklif z = n6qtesi aradan qaldnla bilen
-
mexsusi nciqa oHuqda dolnr olrnaya da bilat.
Indi iz;b edilmig mixsusi ndqtelerin daha bagqa gekilda tasnifrtnt
verok.
Farz edsk kr, z=a ndqtasi d(z) fiEksiya$ n zols edilmrq maxsusi
noqtesidir vo bu noqts strafinda onun aynhgt
(s)
e@)=
,=-
t cL@-q. + e{2)
I

geklindadlr, burdda q(z) z=a ndqtBsinin miieyyan strafinda analitik

funksiyadrr. (5) aynhqmda 02@) =

,!' c1Q - a)i srrasr istirak etmase z = a
noqtasi' a' 12; -in
noqtosi d(z) fir*siyasrrun aradan qatdrnlan mexsusi .

n"dorin sonlu olduqda z=a noqtesi d(z)-in polyusu ve

lAlsrndrki sayr
e2p1-u faaasinaeki hodler sayl soru;uz olduqda z=a
noqtssi
"*; trnt<siyann muhm ve )a-xud da tabii mexsusi
*T;I';(r)
nemin
ndr{te'l udF""
gostarili$inden istifrda ederak gosterek
- (1) seklinda
ti, rroU edi'tmil mexs'usi noqteyo nozaron grxrq t-l emsahna
barabordir'

ysni
resfl'o\ = c-1
 IN
olur.
Do!rudan da z=a ndqtasi /(z) furksiyasrrrn izole edilm\ maxsusi
ndqtasidirss, onda [mumiyyetle

/@)=!cne-a)n + p(z) (6)

n=_l
olar.
Farz edsk ki, y,z=a ndqt sini ohate edon ve bu n6qtonin kigik
oFafrnda yerlegan qapal konturdur. (6) miloasibetinin her tarafini 7 iirzra
inteqrallayaq:

! fG)dz = t cnlqz - of az + lepyz (Z)

7n=_tt/
P(z) analitik firnksiya oldulundan lP(zYz=o olar. Umumiliyi po::nradan
/
/- gevre g6tiironrk z - a = p"to qpbul etsek, onda

112 - af az=ip,+lf eQl+t)lode (8)

z=-l e =z* ve r*-l

olar. Burada olduqda ! olduqda iso
7z-a

! 1z
Y
- a1' dz = i P"tl "lt!)"
+l)i.lo
(n
= o
L
olur.

Demsli, (n -ll) olduqda !(z -a)"dz =o olur va belelikle de, (7)

=
7
miinasibetita asasan

!!fQt*="-'
tBf
va yaxud da

c-r=,esft{=![ltz)az
zEl
beraberliyi almr.
 t2t
S29. MEROMORT' FT]NKSiYALAR

Bilrtiiur miirsavidoaralitik olan funksiyalar tam firnksiyalar adlaar,

Birqiymatli kompleks deyiqenli ele firnksiyalar gostermek olar ki,
onlann her biri rigfln sonsuz sayda mexusi nOqtolor olsun.
Birqiymatli kompleks daygeoli elo funksiyalar vardr ki, onlann zola
edilmit msxsusi ndqtelerinin sayr sonsuz olrnasma baxnayaraq bu
noqtrlerin mustovlnin sonlu hissasindo limit tr6qt leri yoxdur.
Mrlstavinin islrniloD sonlu hissesindo mexsusi ntqlalori yalnlz
polyuslardan ibarst olan birqiymatli /12) firnksiyasrna meromorf funksiya
deyilir (Burada /(z) -in moxsusi nriqtslarinden ferqli ist nilen ndqtedr
analitik olmasr ferz olunur). Bu torifdon aydmdr ki, miistevurin istenilon
sonlu hissesinde meromorf frmlsiyanrn polyuslannm say sonlu olar. Oks
halda, hemh polyuslaon miistovinrn sealu hrisse5inda limit ndqtosi ols4 bu
n0gta /(z) -in polyuslanndan ferqli mexsusi niiqtesi olardr, bu ise /iz;-in
meromorf olmasrna ziddir.
lndi ela meromorf p(u) fi&ksi),alanla bar@q ki, onlann biitin
mrlstsvida polyuslarrnn say sonlu olsun. Bu hdda z=- ndqtesmin ela
etrafm tapmaq olar ki, bu #af& 9(e) funksiy2srnrn heg br sonlu mexsusi
ndqtsi olmasur. Onda bu etraf<la hsmin funksiya iigtin yegane maxsusi
ndqa olan z = co ndqtesi ya aradan qaklmla bilen, ya polyrs va yaxud tebii
moxsusi ndqte olar.
Farz edok lt, ze Q=t,n) ndqtesi p(z) funksiyasrrun uygun olaraq
tertibi ap (t=t,z) olan polyusudu. p(z) fiDksiyasm z1 n6qtssinin
strafinda Loran srasm:r a)'lraq:
ak 'tl)
ra")= LL,i. af)6-,1ti (l)
J - zh)r J-0 '
=1(z
atAf)
Buradan aydrndrr ki, qpQ) = i ---J' - firnksiyasurn geni$lonmi$
(z
J-l zk)r -
kompleks miistovido yegans maxsusi n(htesi, tartibi a2 olafr' zp
pollrsudu. 7 = co n<iqtssi ise bu ftnksiyanm srfrtdr'_
yp(z)= 9Q) - 9L@) le isarc edek Aydrndr ki, z=21 n'0qtosi bu
funksiyanrn diizgun noztlsi, zr,z2,4-.,2k-r n6qtalerinin hor biri ise
hamin funksiya figun polyus olar' Ona gcire do
m
- (2)
F(z) = o{z) ZprQ)
k--l
 tn
funksiyasuun btiuin miistovido mexsusi noqtosi olmaz, ysni F(z) tam
funksiya olar.
lim pt (z) = c oldulundan (2) mirnasibatindan
tlrlF(z) - q(41=o (3)
z)@
almr. Bu mtirasibot gosterir h, z = @ noqtesi de F(z) 1a pQ) fimksiyalan
iigun eyni xarakterli ndqtadir, lotri z=o n<iqtasi etrafnda har iki
funksiyaon Loran srasrna aynhglannrn ba$ hissssi eynidir. Bu
miiLhakimaler gtisterir ki. meromorf p(z) firnksi5asrnrn biiUin mlist vide
potyuslannrn say sonlu sayda ola$a, onda bele funksiya tam F(z)

funksiya ile rasional !gp(z) firnksiyasnm comim beraber olur:

lc=l

frz)=F()+ !.qQ) (4)

Burada iki hala ba<aq.

Birinci halda ferz edak ki, z=-, piz; firnksiyasrnrn diizgiin
ndqtesidrr. Bu halda (4) miinasibetins g6ra z=co lam F(z) firnksiyasmm
da diizgtin noqtosidir. Onda Liuvill teoremine g0re F(z)=c ol^r. Bu halda
(4) miinasibati

ee)=c + !.q@)
k_l
(5)

qeklinde yazlar.
lkinci halda z = o ndqtesi p(z) firnksiyasr iigun p -ci tertibdsn polyus
oldulunu frrz edek vo hamin firnksiyanrn bu n@e stratrndah ayr $mm
p
bas hissosini a\z) = iypzr ils igars edek.
't =1

Onda z=- n@:si F1(z)=e(z)-a(z)- 9,e*@ tam funksiyasr tigiiur

f,=l
diizgun Ddqte olar- Ona g6rs da \Q) = yn
Pn
eQ)= iypzt + |q*Q) (6)
L=0 k=l
olur. Burada tedqiq ohman iki hal g6starir ki, tam F(z) firnlsiyasr ya
sabitdir ve yamd da polinomdu.
9(z) frrnlsiyasmm (5) qeklinde gostariligindatdqiq etdiyimiz iisul
gostorir ki, homin ifsul @(z) meromorf firnksiyasmrn pol]Tslarmm sayr
 IB

sonsuz olan bal iigiin yararur. Doprudan da bu halrn tadqiqrnda ZwQ)

evozina tabii olaraq sonsuz t{or (z) srrasl almr. Bu sranm yrfrlmasr
L=t
haqqnda ise he9 bir miilahiza yuntrmek olmaz. Bu getinhk Mrttaq-Leffler
torsfinden asan bir yolla aradan qaldmlmr$u. Mittaq-Lefflerin bu sahade
ireli yiiriitdiiyu fikir ondan ibaretdir ki, o, har bir 9p1z; tipli rasional
fird<sryaya uylun PL(z) polinomu qosmaqla ;%(z) srasl ovozine
,t=r

Z[%(z) + Pr@)l srra$ alm$ ve a]oflnq sffi.oln istonilm lzl < R dairasinde
t=t
miiLtrtozem yBlknasu gostermisdir.
Sonra verilmip meromorf p(e) firnlsiyasrm uy$rn tam funksiya va

EI
[=l
(z) + PLQ)I sra$nul G.mi kimi gostormi$dr

S3O. TAM TUNKSIYALAR IIAQQINDA VEYER$TRASS

TEOREMi

Molumdur ki, her bir z deraeli P,r(r) polinomunu

P^()=c fip - or) (l)
k=t
$eklindo gffiermrk olar, burada c verilrnig polioomdan aslr sabit sdoddir.
P,(r) polircmunun sfulan (1) aynl$ndao asanhqla gdriiniiLr. Sftlanm
say soru;uz olan tam furksiyorn <iz srfi an vasitssi ilc vermek meselesini
birinci defe olaraq Eyler sinz funksryasr iigiin holl etmigdh Sonralar Kogi
beie aynLglara daxil olan (z-al) vuruguD4 mueyyetr ustl[ frtoksi]znn
hasil gsklindo daxil olnrasrnr gostermigdir.
Lakin sonralar Veyergtrass srfirlanmn sayt sonsuz olan sanilon tam
funlsiya iiqih (1) diisnuunu iirmurnilogdirmiSdir. Aydmdr H, sO)
polinum vr ya tarn funlciya iso onda G(4=ecQ\ funksiyast da tam
fiuksiya olar v3 miistevinin heg bir nifqtasinda slfra g€wiknaz. Tercine
(z)
c(z) srfrr olmayan tam funksiya isa oada o, G(4 = es $oklmtla olar'
Dogrudan da bu halda
 124

^.. c,tz)
<4\z ) = e)
G(4
funksiyasr tam firnksiya olar. (2) baraberliyinin her iki terefini zi4zn z4
qsdsr inteqrallasaq
99) =
G(zo) )oiq1,y,
rs
- = r1,1- s1,01

olar, Burada g(z) da tam funksiyadu Axnncr berabarlikden

c7)=et'G, (3)
ki, a, (i=[z), c1z;
alrnrr, burada s'72)= g(z)- g(zs)+ lgc(zo). Ferz edak
tam funksiJasrnrn srfulandr (takar olunan srfirlar mtixtalif indekslarla
nomrolenmigdir)
Itm T(z) =f1a11
z-+Ok

qobul etmeklo hokm edirik ki, rp1= -S(4 funkiyasr heg bir srfrr

E-{'-'r)
olma,van tam fiu*siyadr' onda gihtordiyim tz kimi r 91 = le(z)
geklindo

olar. Belalikla
G@)=ecG) ffG -or) (4)
h=r
olar. Demali, a, (i =ts1), G(z) tam funksiyasmm srfirlan ise onda hemin
funksiya (4) $eklindo gitstorile bilir, burada s(z) tam fiEksiyadr'
Indi forz edok k\ G(z) + corur olan tam fimksilasmrn sfularmrn sayr
sonsrzdur. Yeru qobul edak h, a, (t =fi) tam C(z) funlaiyaslrrn
srfrlandr. Aydrndr ki mtstovinil sonlu hissesinda hsmin srfrlann limit
nOqosi ola bilmoz (eks hakla G(z) = 0 olardr).
Ona gore dc istanilen R iigirn lz]<R dairesinde G(z; firnlsiyasrnrn
srfulanon sayt sonludur. G(z) firnksiyasrnu slirlamr
abo2,a3r..,onr. (5)
geklinde ele duzek ki, istenilon z ugiin hrl<k,+ll olsun. Bundan elave
z=o ndzttsinde G(o)=0 olarsa" onda z = 0noqtesi (5) ardrcrlllErna daxil
olmasm.
(5) ardrcrlhpmn xassesine g&e

,t3xl"l=-
 125

olar. Olave qabul edak ki, c(z)-in takrar sfulan varsa, hamin slfirlar
miirolif indekslerle ndmralonmskls (5) ardrolhprna daxildir.
Owelcc ele tam Go (z) fitnksiyasr quraq ki, hemin firnksiyann stfulan
yalmz (5) ardrcrlh$na daxil olan nOqtaler olsun.
/ \
v <laracsli P,(z) polinomu gotiirarsk ",.,<r> =lr - 1)"P"t't
funksiyasmr diizeldek- Aydrndrr ki, bu firnksiya yalnu z=a, n<iqtasindo

srfra gewilir. o4y(r) firksiyasr aga$dah kimi yaala biler

t(._L\*c"P1
on,rQ)= s \ an) (6)

pv(z) polinomu 22;+...*

Pr(zl=1+
' an 2a1 v",,
geklinds qebul edarsk
o",

,l,-fl firnksiyasrm z=0 n(htesi otrafirda quwot sraslDa alrsaq,

\ "")
onda(6) funksiyast
, .v+1 , ,v+2
l l r\ I I zI
--l-l --lv+2la')
-l
on.,O)= e "+Llo") Q)
kimi yazJar. Gdsterok ki, z den as r olaraq v odsdini ele segmok olar ki,
fio,,,(')
n=l
(8)

sonsuz haili istanilon lz < R dairasi daxilind. miinttzom yrlrlar. Bunun

[giim x-i irciyari qeyd edcrak mlisbst ela a adsdr segek ki, a <1 olsun.
Fsrz edak ki, ok (i =ri) odadbri iignn 1aS<L g =rn1 va ya a larl< R
olur. Onda istamlen n > g odedi iigiin a la,l> R olur' Demali, lzls t ve
r > g olarsan onda l7l< ap,l olar.
Yuxanda qeyd adiyimiz miilahizslare gdrs (t) sonsuz hasi[
rre)= f'tt-!-;sP'(') (e)
n=l an

va
z,rz)=
- ff 0-f-\eP"at
n=q+l An
(10)
 I
$oklinde olar ifidslerin hasili kimi olar. (8) sonsuz hasilinin gdsterilen
oblastlarda mfrntezam yr$lan ohnasmr gdstermek iigiin (I0) sonsuz
hasilhin hemin oblastlarda mUltezem yr$lan olmasm g6st6rmek
kifayotdir. Bu meqsedle
t ( , \'*t
t ( ,\'*2
,^(")="-'n\"")
-'-l;l
-l (t l)
ile igars edsk. Melumdur ki, (10) sonsuz hasrli

lllu,(z)l (12)
n=q+l
srrasr e1,ni zamanda topla . Buna 9610
ile d. gO'starek ki, (12) srasr
lzl < R dairasinde mtintezcm yr! rr.
z istenilsn eded olduqda
.ll. -t
"- I "l'l
ddenilir. Ona gore da (l l)den
r | .],"',[,*"*rl. l_rrtl.rl,_....l
. I I e+rla,,l
uh=lunl<e I v+zla,l v+3la,l /-l i
'
olar. lzl
< R olduqda lzl c a la,l oldu[undan
t2
r*'-1ll , l*rl l4 +...<t+a+a2 +... J-.
v+2lo6l v+3larl = l-a
Ona 96re de
, ,v+l
I l2l I

'
!n12
,+tlo- l bd -
-l
eger y istanilen miisbet boqiqi ed.ddirse, asantqla yoxlamaq olar ki,
eY -l < yet

beraborsizliyi odonilor. ,- =
v+llarl +lai-' J-
l-q musbor vo hoqiqi

oldulundan
,v+l t ,l'l ,v+l I

,l' . -l lAl
v+ltahl
.
-r
l-d.
."+rla"l t-d

Buradan iss
 tn
I
. I z(+l el-o
<
"- v+l -larl
t,l
l-a
-
elo y segmek olar ki, umumi n"aai[l'-' olan srra lzl<x dairssinde
l",l
mii,ntezem toplansm. Demoli, (12) srrasmo miiotezom toplarunasl onu
gOsterir ki, (I0)-sorsuz hasili miirtazam yr$lr.

831. MEROMORF FUNKSIYALARIN FOLYUSLARINA GORO

AYRILI$I OqUN KO$I OSULU
Ferz edek ki polyulan
abo2,,..anr.. (l)
olan rlzy meromorf firnlsiyasl verilir. Tutaq ki, (1) ardrcrlhfirna daxil olan
ndqalar larl<lar*rl (r=t,-)iideyr vo a=o bu ardrcrlhs daxil
genroi
.
deyildir. Onda lim la,l="o olur. Bu paraqnfila meromorf F1z;
n-rq
funksiyasru vorilmi; polyuslanm gOra smrya aymtq.
F(z) funksiyasuln (i=r,-) polyusuna nezaren bag hissssini
"r
G,l
'\2-ai) I ilo r$are edsk. Mittaq-Letrler teoremine gdre ele Fl(r)
funksiyasr qunnaq olar kr, bu ftnksiyarun mexsusi n6qteleri yalnu (1)
ardrcrllfrna daxil olan n6qtelsr olsun va a, (i=l,o) nttqtosine uy$m
lt\
aynhtrn baS hisscsi ql--l- | olsuo. Derneli, rizl-4121 ftrqine berabor
\z'41)
tarn o1(z) fimlsiyasl qura bilsclq onda F(z)=fi(z)+ol(z) lazm olan
aynhgr verer, indi meromorf fiuksiyanrn polyuslanna gdro a)T tll$r iigun
koginin tektif etdiyi iisulu verek.
Koordinat bsflarBrcml obata edon els cr(z = G) konturlan gdrttiLrek
ki, bu konuular (l) ardrcrlh&na daxil olan nOqtalorin heg birinden
kegmesin. Derneli, hsr bir ar pol]'usu iiiun elo z1a1; ndmresi tapmaq olar
ki, n2n(ap) olan biiuin n-lar ugiin a1,, Cn'nim tagkil etdiyi biitiiur o1
oblastlanna daxl olsun. C,-nin daxilindo olan ve polyuslan beraber
olmayan itiyari z nOqtasi rigun
 l2t

r_t"t= t F(t)dt (2)

"' 2niI t-z
ideqraLfl gotiirrk
-Owelcc
gOsterek TnQ) funksiyasr F(/ firnksiyasr ile bu
ki,
fiurksiyarun c, daxilinde olan polyuslan-oa g6re grxqlannrn camine
beraberd.ir. Ferz edok ki, ap, F(z) funksiyasrn'n tortibi z olan polyusudur'
Onda F(z) -in bu ndqtr etrafindak aynlqt
at e!!l (3)
F<2)= Z, -: - + el\z)
v=l(z - ak)'
olar, burada 6t(z) uygun dii'zgiin hissedir. t-nm c, tlme deyigdiyini fsrz
etssk
]-=- I =-lz-ot -',-okrL4 (4)
t-i- - 1z-"011t-oo1 (z-at)2(r - at)3
beraberliyi a,{sn giltiiriilmtig va bu daire daxilhde olan sanilsn a1-ya
berabar olamayan z n6qtesi iiqiin dopru olar'
1 -ro
Oger (3) ve (4) baraborliklsrini tarof-tarefo l'uniaq ve
t -ok
emsahm teyin etsalg onda bu emsal
_At-Az__An
z-ot (z-ot)2 (" . ot)'
olar. Doneli, {() funksiyasrnrn ar noqtesino nazoron grxrEl

- r ,_g
Gk(-r-"k)=-it(z_.ky
n!|t (s)

olar. Eloce de 44 6.15;ya56r1 ,-z ndqtoshe gdro glxrgr nozero

ahnarsa, cnda gxrqlar nazerilyasinin esas teoremios gors

,r,r-- 2o(-J-)*r,1,1 (6)

c' \z- at )
olar. ! cemr C, daxlinda ar noqtelerina g6re gxrqlann csmini gdstarir.
cn

-l 616,5iyaeg

llzzPzP+l
= -+- +....+-+-+...
- t 12 tP+L tp+z
t-z
 129

kimi va ya
r -! z" -(1\e+t. t (,,
r-z- fn y*r '\1 ) t-z
kimi gdstormsk olar.
,<a=:ol 'lt]-tF\')d'
ta6n t-z
(8)
C, \z-ok)
ifrdcsinde (7) beraberliyrnin sa! terafini yazmq onda

F(")= LG(_t_). * 1"4..l.,-J'-' *.ii,,* !.y (e)

F (t\
l g, ll) = -f trnxsiyasrnrn ,=o noqteshe nezeron gurE.r

r0_1\o)
(v-Dl
olar. f0,61 fuoksipsu n c, daxilinda olan a* moxsusi ndqtesina nezarsn
grxErnl a['-t) ils iSare edok. Onda yuxarda gdsterdiyimiz miilahizelero
gdro

_t , r(r)ar _ r('{)(o) * E al,-tt (lo)

2di, t" (v-l)! F,'
olar. Bu hatda (10) haraborliyina g6re (9) haraborfil

r1,.y=
t pe'tror. zlc,|,]-)- ,[o) *of),*..,o[d,r)-
!v:oYt c,L \z-ok) ^ I
(ll)
p(t)(,\Ptt
,r , z\t *
zxi i^, - )
kimi yazdar.
indi gostarek ki, mtreyysn $ortlar daxilinda istanilen z+a1 n@esi
iigiltr

,,9-dl"'(+)*'[o) *'f)"* *'p") (r2)

ifadasi sonirdur. Bunu gostermok [gtn

^ ,p+t ,| p1t,s dt
I(-=- (13)
" 2,ti i, tP tft - z\
--
ilo ia$rs edck.
 130

c,konturu ilo z=o ndqtesi arasndah mesafe d, ve c, kon!,rrunun

uzunlu[u ,, olsun. C] (e=1,-) kontudanm ela segak ki, aqaltdalo gertler
cidanilsin; ele milsbet tam p edadi, sab,it miisbet Mt ve lz 2 adadleri olsun
ki,
rl l,-rF(,)|.* <Mt (k =t,a1

tt
z1l!t--1. u ,
ldr I

berabersizlikleri <rdenilsin. Aydrndrr ki r noqtasi c,, konturu iizre

dayigdikde [>d, olar.
Farz edak k! z qeyd olurrnug ndqtodir.
n-i ele byiik segek ki, d > lzl olsun. ( 13) berabcrliyinden R, -i
qiymetlendirek
.-, lrlo'' ,lF(r)
t*" ; l^It:!i:a ld,l

l) borabersizliYini nezera alsaq

w.B#*[#t
olar. [-zl>lrl-lzl va a, oldu[undan l-zl>6,-lzl olar' d, >lzl
lrl>
oldulundan ise 6,-Vlro olur, lt-zl>0,-lzl bsraborsizliyindon
-]- ahnr. Ona gclrs de R, -ni Odoyen axnncr borabersrzlikden
V-zl =l
a
dn -Fl

)? |lzlP*t M rl,
tD.rt_
216116, _lzf
t

almr. 2)-ni nezsra almq buradan,

E,I.Y;#
olar. z qeyd olunmuq noqta ve liE- d,I =o oldugundan axflncl

borabersizlikden
tim R,, = 0
,..}0
ahnu. Ona gdre de (1l)den
 r3l

* 4ot * "r;t' * *';'t' o)

F(z) =
.ii"8.o'. xal*L - -)
"

almq.

$32. MEROMORF FUNKSiYANIN AYRILI$I

Farz edek kt, at= l(z) firnksiyasr merornorfdur' Giistarok ki, (z)

miist visinh isbnilen sonlu a n6qtosi strafinda

f(z)=(z - a)'fo +Cr(z - a) +Cr(z - a)2 +...1 (I)

geklinda gdstarilo bilar. Burada z stfir, manfi tam va yarud da miisbet tam
edsddir. Aydrndr ki, verilmil z= a ndqtesi o = /(z) funksiyasnm )a

requlyar n(htosi vo yaxud da polyusudur.

Owelce fez edsk ki, z= a ntqtasi 712; funksiyasrrun requlyar

n6qtesidir, onda bu n6qtenin ela ao strafi var ki, /(z) ftnksiyasl bu noqt

em.finda analitikdir. Ona gors da bu etzfda 712; -in aynhEr

f(z)=(, - OqbP + c{Dg - a1+C!) (, - o12 +..,1 Q)

goklinde olar, buada slfir vs ya:od da mfisbet tam edaddir.
r,1

indi z = a ndqtesinin /(z) funlsiyasr iigtn pol}trs oldulunu farz edek'

Bu halda /(z) fru:ksiyasrn-rn bu ndqte etra-findakr aynllSt

ft"l=i--!' -*|P,P-o1i
Fl(z a)' ,=0 -
qsklinde olar. Buradan ise

- ^p[2t * glz t @ - a1 + c \zt p - o12 + ...1 (3)

1 1r'1 = 1, "y-
biler' Burada v =-m tmr manfi ededdir' (2) ve (3)
Soklinde 1'azla
boraberliklorini birleqdirmekle telsb edilan (1) aynhgr almu'
 132

s3:,. qrxrQLAR NAZARIYYASi

L Ferz edek ki, z = a nOqtesi /(z) fiuksiyasmrn izola edilmi$ maxsusi

noqtasidrr. Bu ndqteni oz daxilina alar: ela qapal f
konurm g6tiirek ki, bu
kontur daxilinde /(z) funksiyasL z = a n6qtasi mtistesna olmaql4 analitik
olsun.

Onda

!1fi">a"
2frf
kemiyyetrnc /(z) fur*siyasl n z = a ndqtesino nozarsn grxr[r deyilir ve

F(es/(o=*tl@dz (l)
ilo i,tara olunur. Kogi teoreminden aydrn&r ki, /(z) firaksiyasrnrn 2=a
nciqtesine nezeran gxlEl f konumnun geklinden as t deyildir.
loran srasr smsallanmn ifadasinden aydrndu ki, /(z) ftnksiyaslrxn
z=a nriqbsino nezaran grxf,r onun homin n6qta etrafindah Loran
aynhgrmo msnfi indelsli birinci C_, omsalua barabardir:

F(eslk|)=*lI@dz=c-t.
Bura&n grnr ki, z=a n6qtssi /(z) fuoksiyasrnm aradan qaldmla
bilan maxsusi ndqtesidirss, onda hemin ndqtayo nezoron f(z)
firnksiyasrnrn gur$ stfra boraberdir. /(z) ftnksiyasmn diizgii'n adqtoye
nezemn da gxrlr stfra baraber olar.
/(z) funlaiyasmm <iz polyuslan vo izole edilmig rnaxsusi ndqtslsrino
nazsran gxrqlan, iiLrnumiyyetle, srfra beraber deyildir. Polyuslara nezcren
grxlr hesablamaq Ugiin sado qayda g6starmak olar.
2. Farz edak ki, z = a ndqtasi /(z) fimlcilasmrn n-tortibli polyusudur.
Onda bu noqte etrafinda f(z) firnksiyasuun Loran aynlgr

' 121= J-z-

(z a\'
+ +L *co +Clz - a) +...
-
 133

kimi olar. Bu berabarliyin her iki terefini (z-a)' funlsiyasma r,rrraq ve

almr borabarliyi z4 toafitn (,n -1) t rtib&n diferensiallayaq:
tn-t r
d::J!( 1:,it-) = ,- -t1tc;+i,-tl<z-a)'ozc*tz-alr
' tl
&,-t )'
Burada z -+ a goninde limite kegsok,
'' d'-l r.I- a^ /(z)l = (D' - l)rc-r
P"L^-'K'
v0 ya

"= i-:y"#l'-o't<'l
gxr[r
olar. Buradan z-tartibli polyusa nezarsn iiglm hesablamaq

n"yt,l=Ah,rT,i;k,-"t' fl,tl tul

dtsturunu alarq.
z=a nOqtasi /(21 firnksiyasmrn sads pollusu (z=1) olduqda (2)
diisErutrdan
Ptesl{p)= ttrnoll'-"''7"'7 (3)

mitnasibott ahrur.
Ferz edek ki, funksiyasr z = a n(lqtosi etrafinda amlitik olan iki
/(z)
d(z) ve vr@) fimksiyalarrnrn nisbsti geklinds gcharilir:

fp'1=9().
' v@)
Bundaa ba$qa, e<a)*o va z=a noqtosi rg1zl funksiyasrmn sada
srfrrdrr. Bu halda homin nOqto /(21 firoksiyasrnrn sade polyusu olar re bu
polyusa nozersn onun gxt$
I(es!@)=ffi (1)

dusun ile hesablaru.

DoErudan d4 (2) dilstuura gOre
- q<z) ,. e{z) ,. dz) do)
KeJtla)= tun tun ---:-:--_- =
,-o' VG) ,-"YE) '+a
z V/\z) - tl'/la) V/'@)
-= -.
3. Qxrqlar nszariyyesini u,, 9o* '.rlru.io
hihfe teoiq eae*aD,
grxqlar nozariyyssinil esas teoremi adlanan aga$dak teklifo asaslanmaq
lazun gelir.
 114

r
Teotem l. Qapah konturu ile ehata olunmuq rabiteli o oblastuun
riaxilinde yerlaqea a; (k --1,2,...,h) n6qtaleri miistesra olmaqla" hamin a
oblastrnda aaatitik olan /(z) fi[r]siyasrnrn I
konturu frae inteqrah bfrttn
izole edilmiq ak (k =1,2,...,n) moxsusi nOqtolorine nezeon firnksiyarun
glxrqlan cemi ile 2z'l -nin hasiline bcrahardir:

!J@)dz=2ri !Res!1as! (5)

f k=l
lsbat Taremi isbat etsnek tgiim o oblasEnda yerlsgen, bir'biri ile
kesigmayen ve a1, (k =1,2,...,n) n0qtelerini ehat eden qapah f1 konturlan
g6tiiLrek.

-/'/':+- \
/ /. \-
-\'", / o
rA
\_/ a F

fv,\
ra-q
< \)
-lr
/

/(z) ftnlGiya$ miiLrokkeb r , ifu = 7 komuru ils ehatc olunmug o1

k=l
oblastrnda analitik funksiya oldulundan goxrabit li oblastlar iigun Koqi
t€oremim goro

I fQ)dz =o
f
olar. Buradan

lf@dz = L lfiz>dz (6)

I t=tl&
berabediyi ahmr. Qrxlrn tarifine gore
I
fQ\dz =Re{(a1)
trt fLkI
=-
ve ya

I f Q)dz =2ri.Fresf (ap)

fr
 r35

oldulundan (6) mtiLnasibetindan talsb olrrnan (5) baratnrliy a.hnr.

4. Analitik /(z) fiuksiyasrn r n

ItoTPll =l'kt
f(z)
loqariftirik t<iramesinin z = a noqtosino nezeron grxrlrna hamin firnksiyamn
a n6qt sine nezaran loqarifrrik grxrpr deyilir. Aydmdr ki, verikni$ /(z)
furksiyasrrun mrxsusi ndqtolora ve stfidanna nezersn loqariftnik
grxlmdan danlgmaq olar.
Ferz edak h, v = I@) firnksiyasr qapah f konturu ii'zerinde analitik
ve srfra gevrilmeyan fimksiyadr. f konIrru daxilinde /(z) funlsiyasnm
sonlu sayda o1, {k =l),..,n) polyuslan va bj (i =1,2,..,n) slfirlan vardr'
ar polyusunun tertibini a1 ile, 6, sltlmn tortibini ise 01 lla iqara edc,k.
Onda verilmig /(z) firnksilasrnm r koffuru ile ahata olunmuS a
oblastmdah polyuslannm saj'r
P = at +a2 +,..+dn
vo srfulanmn sayt
N = h+ p2+...+ p,n
olar.
noqtosi /(z) frEksiyasmrn ap -tertibli pol;usu oldu[undan
z=4[
hamin n@anin yaxrn otrafinda /(z) funksiyasu

fl4=-&9-
- aL)aL
(z

kimi g6stermek olar. Buradakr 91(z) funksiyasr hsmin etrafda analitik va

91@1) + o partini ddeyan fuoksiyadu. Onda
l'@) ot
"" ' ftz\=-z-at*dQ)
;1rr=
lz)
olar. fs ile 4r ntjqtesini 62 daxiline alan qapah kiglk konutru i$ara etsck,

t f-\?*=-"r =Rey'o(ar)
!tafr!\z) (6')

alanq.
z=6j n6qtesi funksiyasrnm f 1 tcmbli srfrr olduqda ise homin
/(z)
funksiyan Dl ndqtosinin ya n otrafinda

Ie)=O_bj)P) tt,j@)
 136

kimi g6stermek olar. Bu halda (z) funksiyasr hemin etrafda analitik va

'/j
vj @ j) * 0 Eartini ddeyon firnksiyadr. Onda

6, ,,.= | Gl = *w'i
0i \z)
""' Itz) z_bj vrje)
vo ,/ noqtesini 6z daxilino alan qapah kigik 7, konturu iila"e

I *a,=p,
J lz)
=tuy',(r,) (7)
tr
olar.
Dediklorimizdon aydrndr ki, /(z) firksiyasmn ap (k =1,2,.,,n)
polyuslan w b' (i =t,2,...,n) sfirlan 49 r.qurit lt toremsnin sada
J@)
polyrslan&r. Bu polyuslann hamrsr I konhuu daxilinds yerlegdiyindon
grxqlar nezeriyyssinin esas teoremr.ns va (6')-(7) baraberliklsrina gdre

! t*! * =f=t
ztdif@ La",to@i * imgo<t,t
r=r
=

= fi + P2+ ...+ P, -st-q2 -...-an =N -P

v5 ya
| ,[',@),
_!_;z=N_p (8)
tfi t Ilz)
Belalikls, loqarifinik gxrq haqqnda a$a$Iak teoremi (yuxanda
s6ylediyimiz gsrtlar daxiLrnde) isbat eulig oluruq.
Teorem 2 /(z) fimksilesmm qqpal f
konturuna nszeren loqaritnik
grxlr hemin funlsiyarun bu kontur daxilinde yerlegen srfirlanmn sayr ilo
polyuslar sayrun ferqinc berabordir.
Xiisusi hald4 I
konturu daxilhd. /(z) funksiyasr her yerda analitik
olars4 P=0 olar vs burn gdro de fimlsiyanrn qapah konturu daxilinde f
yerlagan bthin srfrlannm say'r

p= t 1!'Qt*
2il i It')
diisfirru ila hesablanar.
5. Isba etdiymiz 2+i tmremi baqa geknds de soylamek olar. Bu
maqsedle (8) beobarliyinin sol tanfindeki urteqraln handesi rn nas0r
izah edek. Bu inteqralt
)- f1? L
21d'r
t
f (z)a, =I2d iianlrrrrl + 2, i d arp tr zt
I (e)
 131

kimi yaznaq olar. Burada Ln ve rg ila uyEun goxqiymatli fuDksiyalafln r

konuru iizerinde kasilmeyon budaqlan iSare olunmugdur.
(9) beraberliyinin saS anfindski birinci inteqral srfi'a beraberdir:
idby(z) = hl,/(,)lr =0.
r
ikinci inteqral iss z nOqtasi r konturu iizro tam dtw etdtkde w = lQ)
nciqtasinin W =o etrafrna nege deb dolandr$m (d<iw etdryim), yeni
a, = 11r1-n arqumentinin tarn dayigmasini gostarir. Bu dayqmani
Lr tE f O) ile igaro etsek (8) ve (9) boraborliklerinden
w-r=|4a1a>)tffia (t0)

mii na <ibatini alanq.

Belsliklo, arqument prinsipi adlanan aglIdakr taklifi isbat etmb
oluruq:
Teorem 3. /(z) funksilasrnrn qapal f
kodunmun daxilmde yerlegsn
I
srfulannrn sayr ila polyuslan saprn frrqi z ndqosi konturu iiLze tam
d6vr etdrkdo W = !(z)-n f
=O otrafina etdiyi tam ddvrler saylmn 2t -ye
nisbotine bsrabardir.
6. Qxqlar nezeriyyesi ,nrlizin br 9ox messlslorinrn holliile genig
tstbiq olunur. Bu mesololorden bin, sonlu vo ya sorlslrz serhadli m0eyyon
iuteqra[arin hesablanmasrdr.
Qrxrqlar nezeriyyasinin m[3yyon inteqralafln hesablanmasrna
tstbiqini iiunumi gekilde bele tssvir etmak olar. Tutaq ki, sonlu vs ya
sonsrz [a,r] pargasrnda teyin olunmus hoqiqi dsyi5enli 7111 funksipsrrun
b
l/@e
o
int€qralm hesablamaq laamdr. Bu zaman bu inteqrah miieyyan gevrrme
vasitasils ya qapah kontur tiao gottrulmu$ mteqrala gevinrleL ya dz la,bl
pargaslnl mfioyyrn 11 eyrisi rrasitssile tamamlayardq qapah kontur ahdar'
/(r) fitDksifast ise bu konturla ahata olunrnug a oblastrna analitik davam
etdirilir. IIar iki bald4 alrnan qapah f kootru ilro goulriilmu;

!fi,)e (ll)
r
inteqralma grxrqlar haqqrnda esas teorem t tbiq olunur. (l
l) inteqrah /(z)-
in o oblasondakr biitin ap polyuslan izra gxrqlan vasitasilo ifada
olunur:
 138

I I@W = 2a.ZRe{(at) .
r
Birinci halda, bu berabarlikdan l71ry* i*.q*I, taprlr. lkinci halda
isa, axrrmcr borabarliyr
b
J lQfu+ I f @)dz = 2xi.lResf (ae)
afL

kimi yazaraq, ,/(z)dz inteqralru mtxalif 0sullarla hesabladrqdan sonra

q
lsls$ slunen inteqrah tapdar.
'7. Indi farz edok ki,

tIG)e
inteqrahm h"sablamaq-larr.du Qebul €dak ki, z=<o noqtosi /(z)
funksiyasmrn en azr ikiortibli sftrdr. Onda
rcl=9.2*c-t:::t +. (v>21 (12)
z, 2v+l
olar. Olave olaraq fsrz edek ki, /(z) fiuksiyasr hsqiqi ox iizsrinde
analitikdir vo yuxan yanmrriirstevida onur ancrrq sonlu sayda ap
(k =t2,...,n) polyuslan vardu, qalan ndqt lerda ise o anelitik fiDlciyadr.
Bu halda morkszi z =0 ndqtasindc olan va )u:ran yanmmiistevida yertegsn
R radiuslu els op yanmdairosi g6tiirok l<t, ap (k =1,2,...,n) ndqtolerinin
hamrsr bu yanmdare daxilinda yerlepsin.

-Rop
ox yanmdarrosinin serhodi r=[-R,R]+rR olsun. Onda grxqlar
nazeriyyesinin esas teoremine g0ro
RN
| ltusf (ap)
lIGb+ IRI@)dz = 21d.*=l (13)
-R
olar. Gostorek ki, dediyimiz gertler daxilinda
 t19

nn lfQ)dz =0 (14)
R-+ory
olur. DoErudan da, ( I2) miinasibotini

kimi lnzsaq vs R-in kiByst qedar boytk qiymetlerinde

C-t,Ja
lc-t,*rl * *..,1 . ,
iR Rz I

oldulunu nazara alsaq, rR uarbdo

lr(r\l<9-'l*l
R,
berabonizliyini alanq. Buadan

*-,e;i-E'
vo z>2 oldufundan
ll,r{.nf
tin lfQ\dz=o
R-+o fp
olar. Belelikle, (14) beraberliyrns ssasen ,R -+@ gortinde (13)-dan

I f O)e = 2n . ZReEf (ok) (15)

mrlna<iboti atnrr.
t. Yuxanda apardr[rmz milfiakimsdon aydrndr ki, (15) beraberliyinin
dolnr olmasr iigiin muhiiun prtlarden biri (14) boraberliyinin
odonilmesidir. (14) bamberliyinia <idenilmesini isbat edarken z =o
n6qtasinin /(z) fioksiyasrnrn otr az ikitertibli srfrt olmasrndan istifado
etdik. Bu qert odenilmadikda, yani z =o nOqtosi /(z) funksiyasrnrn en azr
ikitortibli sfrr olmadrqda, Cpx zaman Jordan lemmasr adlanan a5afrdakr
t klifibn istifrdo ettrlek lazrm gsl[.
Ferz edak ki, giz; fimksiyasr haqiqi ox iizerinde analitih yuen
yEnmmiistAvide ancaq sonlu *ydz 4 G=12,..,n) polyuslan olub, qalan
nt4telerde iso anditik olar firnlsiyadu. Bu funksiya ugun lim s1u)=o
garti odeuilirse va /(z) ftnksiyasl
J@) = e'E d")
 tq
$eklindedirse, onda markezi z=O ndqtsshde olan ve )T rxan
yanmmtstevide yerlogen R radiuslu fi yanmgevnasi ilro

ttn Jf@)dz =o
a_ofR
olur.
Burada Jordan lemmasrnln isbafi v€nlnir.
Bu halda, yeoo ds /(z) firnksiyasl ifiin (13) berabsrliyini lazmq:
Rn
/@)rlx+ I f @)dz =za' lRcsf (ay).
I
-R rR t=l
,t-+o gortrnds limio kegssk vs Jordan lemmaslndan istifade etsak,
bir daha yuxandak (15) diisturunu atnq:
@n
IIGNx=2a'|tu$@t).
 l4l

II BOLMO
s 1. KoMPLEKS ODODLOR VO OM-AR UZORiNDO
OMOLLOR

z=x+iy kompleks adadin iakli adlontr. Bumda x va y

c*i
ixfiyan haEqi adadlar, i'isa xalvli vahid adlantr. x vay tt7'Sun olaraq
haqiql va xayali hissalar dlamr va x=Rez, y= imz kimi iSara
olumtrlar.
z=t-iy kompleks adadi z=x+t! kompleks adadinin qoSnast

adlanr.
xt=xz rd yr=y" olduqda zt=4+iyt va z2=x2+iy, komplela

adadlari barabar hesab olunur.

z= x + ry komplel<s addi xoY rni)stavisinde t<oorditutlan (t,v\

olanu(x,y) noqtasi ile vo ya bailangw o(o,o)

ndqt esinda olan vehorla gdstari li r.

OM veHorunun uzunlugu z tamPbk

adin mdulu adlarur va

p=lzl=',Fi
$akl l.

kimi i;ard olunur. OM vektorunun xonlrrun m sbet istiqamoti lla amala

gatirdiyi p buufit z konpleks ad inin arqumenti ad]antr va 9=Argz
kimi iSaru olunut. z komplelcs ad inin arqumenti goxqiynatlidir. Belaki,
g = ArgT I = Argz = aq.z + Zkr (k =O,xl,tZ,. .)

Burafu aqz, Argz 'in bag qiyn2ti olub, -E<atgz<t $arti ila

tayin olunw. Yani

 t44

I I (a- ib)2 (a+ ib12

- + a2 +2.abi - b2
zabi -b2 =r[,-u'\
- -
a2
1]azy b'*o'Y'
S (7). ' , *J . =1 (r,y,n,v-haqiqi adadlerdir) tenliyinda rvay-
x+,y u+D
i, r va v ile ifada edin.
- x=
cavab:
u2 +v2 -u
=-*f;T v

O_;y;7,t
6 (E) i = z2 gertini 0doym bUt0n kompleks edodlari tapm.
cavab: z1=0,22=123='L-,*,r, =-:-,+
7, z=-sn1-irxrsl kompleks adsdinin modulunu ve arqumentini
tE
tapm.
Eatli .r=-sinl<0, ,=-*?ro oldulundaq arqumentin ba$

qiymeti (1) dusnnuna g0ra ap$dato qayda ile tap ar:

ts z= -. * *", r{rr i) = -
"
. -" tlr{; -
+)1=
( 37t 5n
=-19 + uct\tg 3z.\
s )=-1s+-=--.
ofia erp=-5!+2kr,(k
"8 = o,rl,rz...) olar. Modulu ise

kl= srn'-+cos--=l
8E
E (9). Kompleks odadlarin modulunu vo arqumentin bag qiym.stini
tapm.
l
a) z=4+3t Cavab: P=5,q= q's1g:

b) z=-2+zJli.
EeUi Tenfa gOrc
p = lzl=l- 2 + 2.1-34= J c + D = q'
 145

r---2<o, y=zJ1>o oldu$undan Argz=,r + scttL dtisurundao istifado

t + qrctg
2J, r r q'clg -3 n r 2tt
etsok, afanq: Afgz = - i = -- =- .

-
vl z=J -i; Cavab: p=5J1, e=-t * *.8+.
,lt
q) z=-co6-+ism-; C,awab: e=t, 9=!.
d) z =4 -3i; Cavab: p=5, g=--"ql
e) z=cosa-isina (r.".I) Cavab: p=1, e=ur-q.
9, z= -L - i Ji kompleks edadini triqonometrik gskilde g<isteria.
1129i 2= p(crls?+ isin 9) ihdssinekompleks adcdin triqonometrik
gskli deyilir. Bwada p komplels sdodin modulu, 9 ise arqumentin ba;
qiymetidir. Buna gdre ewelcs kompleks odedin modulunu tapaq:

ld=1L,F+.frF = 2, x= -1 <0, y = -Ji <ooldufiundaa

e=_r +*cBJ, =-"-i=_+
aLrnar. Beloliklo, verilen kompleks sdedin triqonometrik gokli

-, -,f =,[-,(-+).,,-(- ?)]

kimi olar.
ixiyari kompleks edsdi , = F't b=14, q=ers\ iistlii gekilde
qa.anaq olar.
10 (10). ASattdah komplela adadlari triqonometrik Sakilda gdstain:
tl z =-2; Cavab: 2(cos z + tsinz).
b) z=2i.
H"ltL bl=l2il= 2, x=0, y =2>o oldu$undan e=;. OnM kompleks
ededin triqonometrik 5ekilde gihbrilmesi diisturundan istifade edek:
z =izKcqe+ isnq) oldupndan 2i =z@sl+ isir!).
vl z=-"D+iJ1; Cavab: ,[*"f ',r.?)
.(-z\
q) z =[-sina +icosa, |\0.".i.J
 146

Halll x =l - sno. >0, /=cosa>0,

q
vt= 0 - sina)2 * "or2 o = Jl - 2"io + sin2 <, * oos2 q = .1, -2ri" = {z,lt-"a",
q4
q?"-'til! q)s- + sln-
11
rsffi *as;4 _;fu o," t8-;---
drw= arc =
*l o =
cos- - srn-
22
t*ry1 ,sl*81, , o
=arcts*-a=ardffi=i*i,
,-tS
2 tgi-rg,
--lJl - sin4 ,r+ d. +rsln( r +
q.1
z= J2 .

Lcos(, t) 4 7l
61
' ,=l+cosa+isina |,0.r.!l; cavab: t(cosa +isioa).
l+cosa -isma \ 2)

11 Q0). Komplelcr dlari ts a SeHlda g1starin:

el z=-Z; Cavabi 2e" .
1-
il z=i; Cavab: l.e 2.
z) z=1.
n
Halll x=0, y=-l<o. Bu halda o=-i olu. Ye argz = --
lzl= l- il = t oldulundan -
i sdedinin 0stlt Sskili
I
z = rete =lzleig = e-'1
kimi olar.
2r.
i) z=-r-lr5; Cavab: z"- t'.
larl-5
l) z =5+3i; Cavab: J3+e
-
h) z=sina-i,,sa (;.".")

Halli lzl- lsm2 a + 1-cosa)2 =1, r=sina>O oldu[undan

-cosd . ,t -. ,a . ,f
arEz = orctg -- = -octg(ctqd) = -nct8lt8(1- d)l= -(1-o) = d - i

ta-Ll
Belelikle, z=l4e'42 =e 2 kimi lazanq.
 117

Deyak ki, 2., va z, l<ompleks adadleri triqonometrik Sahlda verilmiSdir:

zr= A(nsc1 +isinqt), zz= pb(@sgz + isinp2). Onda onlarn lasili
z I z 2 = 4 p2lcm(q + 9r\ + i sn(q + 9r)l

dfisturu ila taptlar. Batqa sdzla komplela ad larin hasilinin modulu

onlann modullart hasilina, arqutnenti isd arqumen ainin cemina
barabardir. Yani,
Vr"rl=Vrlrrl,, Arg(zpr)= ,4rg7, a tr n,
4 va 22 kampleb adadlarinin nisbati z, +o olduqda
zt
zt=4Pz [cos(q -pr)+rsin(q -q)J
{aklinda, va ya

lztl=!,1,. *r,'_
= Argzl Argz2
lzzl lzzl 22

bimi olur. z = p(asq+ isiag) konplela lnin n-ci natuml qiiwati

z' = p^(cosnq+isiong)
olur. Baiqa sdzta ltl=W , Aryzn = nArgz +2kr (h =,0rr,12....) kimi
taP r, Buradsn (cosg+isirpf =c.csnp+isir.ne. Muavr d stunt almrr'

tz ft+iJlf hesablaym.
Holli Owalca - I + ,J3 komplelc edadini triqonometrik gekildo yazaq
r= -l<0,),= JJ>0. Buradan g =, * *"rrif = o-1 =iI atmn. Onda

'
-t+ i.,E=z(v;s24*rr-+)
3
\ 3)
ahnq. Kompleks sdadin n daroceli qiiwoti
diisMunu totbiq etsok,
(-rriJiP = z*(*"*.'a+ isin6o
I)=
-' l*"
*"?1 *""-l
= z@l
I -' [*"-- I ''.--- 3 )
i
3 "-2'1'o
= 260 (cos 4oz' + I sin 4or) = 260
alanq.
lj (12), Ssa4r6^yt ifadoleri hesablayn:
/ \40
d Itlfral
,-, hesabtayrn.
[ ./
Halti Bwa g a cabri gekilde verilmig suret ve mexreci triqonometrik
gakilde yazaq:
 l'lt

zr =l+iJJ, Vi=z, uerr= *",gJi =l

Odur ki, z1 kompleks sdedinin triqonometrik gakli

a=r.rn=z(-"f*i,i"f)
kimi olar.
lndi 22 =r-i kompleks edadinin triqonometrik Ssklini tapaq:

l, z.l= Jl, *s,z = -arctil = -i,, 12 = t - t= Ji("^i-,.t ;)

4 ye 22 kompleks sdodinin her birins Muavr dllsturunu t+biq etssk,
alanq:

(,.,vi)* =
lr[*,;.,,';)]* =,*(*-Y.,""Y) =
= r*(*"(". ;).-,'.('. ;)) = -z'("*{ .,.,";) =
= -z& * i ^!-l = -z3e (t * i"fi)
)o
,, =
[O(*. ;-
-,,,o
f)]* = z't"* r0r + isin r0r) = 220
Bunlan verilon tap$ulqda D.zoro alaq:
-z3e[r*rJ:)
frt'rl*
l,-, .1
=-+-) ' zte(r*ifr.)'

b) (z-2tl .

Halll Owalcc z=2 - 2i komplels ed.dini triqonometrik gakilda

ya7a4:

121= Jt * = zJi, *s, = *"rs| = -ucter = -f, .

Bu halda
r)
z =2 -2i = 2Jil
L
o,sr -
4.] zJl[*.1
4 * irir,(-I)l= L 4-,r-1]
4)
alanq. Bu r&deni verilen mrsalda nezero alsaq ve Muaw diistunrndan
istifada etsolq

tz - z,l' = zo(*. i -, z'o i,,,

"-X))' = "D(*! - f = z'o o*a
f )
olar,
 t49

9 (J: -arf ; Cavab: t'128

/. ,\3
O
l,-=J : cavab: l'
i,tsna
u Osl, fl*"g"\^ =l+
' \l-itga beraborliyinin doErulugrnu isbat
) I - itgna
edin.
IIaIli Muaw dEsqru:rdan istihdo edek:
(cosa + isina)' csnq + isitrna
i+nnay -l'
r.-.r"1 =[r*rfu")"
' 'cosa]- - ,
q o,s, c,,', q

(r - itge)n = (, -,#)' =*' ii,:""

Bunlan verilon tapgrn[rn sol terefinde nezara alaq:
(t, ina'ln +isEna | + itgnq
@Bna
=
l.l rB"l =
*.r"
- rtt""" | - lts""'
15(14) (oosa +tdnal =l olduqda (cota -isinaf =t olduEunu
isbat edin.
16 (15). Mt:aw diisuuundaa istifade edsrok aga$dah funlsiyalan
sinp,cosg ile ifrdc edin:
a) inlp, b)cos3g.
Haltl (oosq+ lsnpf = cos 3p + isir3q
Iki edadin caminin kubuou hesablayaqr
(cos 9 + r sin 9f = cos3 I + 3icos2 Ps inp - 3oos9sn2 I - i sirl 9=

- 3os gsin2 9 *,{:*r pri'p -,i,3 9)

2
= oos3 p
Kompleks odsdlerin boraborliyins esason, ya2arq:
w39 = ct"3, - t*t qsin? q = 4oos7 I - 3 coo g,
2
sia3p = 3cos gsin g - sin3 I = 35;19 - 4163 ,
Burada
tin2 g=1- 9=l - lta aasz 3Y12 g
"*2,
diisMlarudan istifrda edilmi$ir.
v) sin49; d cos4p; d) sin59; c) cos59;
Cavab: v) 4cos3 9s no' +sin3 pcc,9; q) cos4 q - 6cos2 9sin2 I + sin4 q ;

d) 5sinocos4 p - locos2 9sn3 I + sias 9 ;

e) cos5 p -10cos3 psin2I + 5cosgsin4I
 r50

z komplels addinin n daracali k0lc goxqiymatlidir va asa{rdala

kimi hesablarur:
\f =,M(*" e:?-., o.xt,.,z. ..q = arlz)
"^e:Y), (k =

17. t/Ii kompleks odedinin biirtln koklerini tapm.

Halll Qwalca z=l-i kompleks ododini triqonometrik gokilde
gostank:

lrl=11- 4= Jr, x=l>0, y=-l <0, e= *as(-t)= -i

Odur k! .)

t' -, =..41"o,(- r *,,i,f - 1l I

L'l. 4i \ 4/-l
ahnq. zdaroceli kokiin diisturundan istifrde etsek, yazanq:
( -T*z* -! *zrt\
,lr ,=,Jrlcos
1-i,s -ri- l;
*=o,tr,':, ,,

(l
t = 0,1,2,3 gotiirmokle
/ _ .. z)
k=o , Vt-i =V2lcosG-rsrn;j,

k=r, t'E='..E[.*f-,,i,#),
2. tlt' i =,Ji(
k -- -l. *rV*,,i,
16
!!o') = VZf co. a * i.io a).
t6) \ 16 t6)
k=3, \tT- ='J1(*"+.i*fr)=u(*,ff -,.,"ff)
18 (16). Asapdah nisallarda kdlc n bfrttin qiwatinl tapm:
a) 1l-1 .

Halll Verilen kompleks edadi triqonometnk qekilde yazaq:

l- tl=t, q=r kompleks sdeddan n-ci deroceden kdkalma diishrundan
istifade etsok
t + 2ktt . . r+2ht
V-l=cos-l-+rsrD---;-
y47arq.
 r5l

* o. 1l-r = oosi*i'-f,
= =
f{r*iI
r=r, v-r =c!6f ,,"^1i = -i., i=-jt,-,r
t = z. tt:1 = *"T* i"i"f =-f tr * iI
r, = t. *t- = *"! * rc^! = j0 - t\

b)f; orat: +$(r+r).

v)!i ; cavab: l(t,5+i). -i.
2'
il !l-i; *'--
c"*u, ttl*r4-i"u!l
[--- s
'*eJ' -(*'f;-,'.f;)
te (17 (a)\. {l; Cavab: tl ; *,.
b).3J-t+i.
HalE z = -l+ i kompleks sdadini triqonometrik qokilde yazaq:

l|,=l.t+ 4= Jr, usz=t -arctst= r i=+

odur k! - t +i = J7(*,? -,.,a?) oldufundan

I 'a **o.-,'t+
3l
*zrrl
'r-=*1"*" , l
aturar. Buradan k =o,L =l,k =2 otdugu hallar i4tin

k= o. 3J - t + i =llr("^i.,,*X)='f;t,. ,) =
f {r. i),

* =r, tl - * i =6Ji[*'f .,,-f,) = U(- *'fi .,'i"fr),

t = z. 3,[- w i =111f'.; -,*";)
tapilu.
g ,tz-z-z.ta; cavab , t(.6-,
zo.uat
fal*,;.,*;)
Cavab:'{/2(oos6' + isin6'); rVz(oos7s' + isiaTE');
 t52

r9Z(coststr +;sints e\; tUi(szzzo + isnzz2o);

9f@os294'+ isin294').
21. trrz2 > 2 gerti kompleks miistovide hansr ndqaler goxlu[unu
towir edir.
EaAL z=r+ty
,2 =G*iyY =b2 -f)*2r,,,
Onda [nz2 =2xy alu.tr. $arto g610
olduqda
olur.
-7\
a
2xy >2 w ya ry >l . Bu tenlik birfuci
vo rh[ncu rubde olan miistavinin
tttl
ndqteler goxluludur.
22 lzl+Rez <l qorti ila ha.nsr oblast towir olunur?
I{alll Deyakkt, 2= fcosg+tsnq) olsun. Onda lzl=p, F.ez=pcrr,g
olar. $ertg g6re p+ pc.ose<l oldutundan
L ahnq. Bu ;an p = --I-
o..l+cosp oyisi ile
l+cosg
ebats olunmug ntiqteler goxlulunu g6sbrir. Bu
isa polyar koordinatlada parsbola tonliyidlr.

A7a[dab Sartbrla veilmls gorluqlar kompleb mlistaib hamt

ndqtalar goxlupru tesvit edir.
23 (19). a) lzl>2.
flalli Tutaq ki, z = r+ t! gskilds verilm\dir. Onda
lzl=lr+tyl- 1F +y' olar. garta gor" ,p *y'rz. Buradan ,2+y2>4.
Bu morkozi kmrdinat baglanlrcrnda, radiusu 2-ye beraber olan daironin
biitiln ndqtcler goxlugudur.
b),1,>r' z+o'
lz
Cavab: b) Merkozi koordinat bElan$cmde radiusu I olan qapah
dairs (merkaz istrsna olrmqla),

9l!<2.,*0.
lzl
Halll z=*ty kirni gOUi|Iek.l,l=,f,, +7 oldulundan partire g<ira
,I<u
x'+y'2!.gs gerti ddsysn nOqtelsr goxlulu markozi koordind
 153

baqlan$crwi', radiusu beraber olan dairanin xaricinda olan n0qteler

|a
goxluEudur
2a Q0. al lz - sil=e.
Cawb : a) Merllaa z= 5i nciqtasi, radiusu t-a boraber olan gewo '

b)lz-t-il<t,
Halll $m lz-(t+i)sl kimi yazaq.Bu merkezi l+r noqtesinds'
radiusu 4-a berabar olan dairenil serhaddi daxil olrnaqla biltiio noqtelar
goxluEudur.
25 (20. a) l<lz+,1<2,
i.**.i
Hdlll Bw A^n l, +il> rtrsrabersizliyinin
miistavi iizorinda hanst

C4xluEu teyin etdiyim miiaylcn edsk: Bu merkezi -i ndqtesinde, radiusu

io bo-raber olan dairaain xarici nOqtclor goxlu$udur'
lz+rl<z -bu ise mortozi ndqtcsinde, radiusu 2-ye boraber dairenin
-i
daxili ndqtaleri olw.l.wr.!
ohnasr onu gffierir ki, bu noqtol'r hemin

frshemn vs hissssi arasmda qalan hissesidir'

i I
b) 2<14<1, i.wr.!
Cavab: b)Mcrkrzi z= 0 n6qtesi , radiuslan uy[un ol^taq r =2, t =3

olan halqanrn ugr = L va *Er =+ Srialan amsrnda qalaa hissesi

za fn. a'l l4a Cavab: a) or oxu daxil olmaqla saE vanm

miist3vi.
b)o<lnz<1.
HallL z = x + ry oldu[undan 1q12=7 olur. Odur ki, o<y<t arasurda
doyigir. Bu onu gostsrir ki, bu noqtoler goxlugu v=o, v=l
arasmdakt

mlaqda yerlegir.
27 (23). a) t<lz + 2+ il<2.
Halll Bu koosentik gevreler msrkszi -(z+i) noqtesinds, radiuslan
uyBun otamq I va 2 olan konsertrik gevrBlerin arasrndalfl ndqt€lar
goxlufunu tayin eder.
b) lz - 1l< lz - il; !\ r<r.ez<2
Cavab: b) y =; diiz ;pffiaf,ea a$lrda yerlagen miistsvi hiss.; v) r=l
vs x=2 xatleri arasrnda qalan zolaq.
 151

(24).
lt
28 lz-/<lt-d1, (irl.l olnraqla a- lraqiqi sdeddh)
tt
Halll z=x+ty,i=r-y {abul edarek, verilen ifadsni bir qeder
sadelegdirsol alanq:
lx + iy - /<lt - a(x -a) = l(x - a)+ 4,1 <(r - *) + al,
G-ii.Ja;F;77.
,2 -2,&*o2 n y2 .l- 24+ a2x2 +a2y2,
*'(- o')* y2(- ,2).r -,2. 12 * y2 .1.
A*anlan @telsr goxlugu vahid radiuslu dairenin daxili n<iqteleridir.
29 (25). a) ll1> 2 + tmz .

Halli. z=x+iy gdtiirsk. Onda ,p*f ,Z*y alanq. Buradan

t2 +y2>4*4y+y', y.t -t.
4
Axtanlan n<iqtoler goxlu$u bu parabot"n'n xaricinda yerle$ir.
b) lzl- ne z < o .
Carab: b)O(o,o) ndqtesi daxil olrnaqla hsqiqi zolaq.

30 (2Q. tmz2 <t.

Halli z=x+iy,i=x-i qebul edok Orda
i2 =1,-ryf =x2 -y2 -zryi
alanq. Burada tmi2 =-2xy oldu[undan ry<-t. Bu hiperbolamn daxili
ndqtolori arhnlan nOqteler goxluludur.
jl. lz+cl+lz-cl=2a fsnliyr hanst e)rriai gdsterir? Burada a vo c
heqiqi milsbet edsdlerdir( a > c).
Halll lz + cl ifadasi z ve - c n([talori arasrndalo rnesafedir. lz - cl ise
z ve c niiqteleri arasrndakt mosafini g6storir. Sertrr 96ro z ndqtasi ils
\=-c,22=c noteleri arasmdalo mesafolarin cemi sabit odaddir. Bu onu

gdsterir ki, z ellipsin daxilindadir. Bu ellips anliyi ilo tesvir

5r;=,
olunur- Burada b2 =a2 -
"2.

- *(, = i tenliyi ile hanu eyri tesvir olunur ?

 155

1l
Hattl Deyek ki, z=x+i olsun. --- *f]l=*===-=-
-- onda ---\2./ 2 2zz ,',y'
olar. $erta gora ,a ,=+ ve ya x2+yz-4x=0 olar. Bu isa
x'+y' 4
(x-zf + yz =a gE,,,I26i1.

3 3 (31). Av6dakt 1pfli[161 hansr eyrileri g<lstarir?

a) lmzz =2.
Halll z=r+iy qebul edak. Onda ,2 =Q+iy)2 =r2 -y2 + 2,ry
alrnar.Burada Intz2 =Zry otmasr aydrndr. Bunu verilan misalda nezara
alaq: ry=1. Bu xet hiperbola tanliyidir,
b) xei'z=t; Carrab: 12 -y2 =l hiperbola.
rJl)=1
,)'\z)2
HailL!= L.
2 X+ty= :-tv.= r' +y' x'+l'
--t-J x'+y'"
oldulundan tllj= -'
\z/ - x.+y-,
olar, Bunu verilsn misalda nezsro alsaq,

vl
yaz2rq: - jlr= ,2 r(y+tf =1. Bu eyn radiusu ,l-a borabar,
),
merken ts p,-il noqtasindc olan gevrenin tanliyidir.

i4(32). a)n (t)=r; c"u"u, (r- 1)'* r, =l4',cero.

\ 2)'
Dwf-;l=2-^,, Cawb: xy = -l hiperbola.

i5 (3j) zz +ix =t; r'=l hioerbola.

Cavab: rr - '2

36 (34). zzz + (2. + i)z +(2. - i)i = z; Cavab: (r+t)2 -(r-;)' =;

gevre.

37 (3 5), a) lz - tt+ lz + il=e; ca"at:

t'*t'=reuins.
b) lz - il-17 + il=z; Cavab: OIOxutzro _l{en _co _a qeder.
 156

/ e\2
lv+.|
Cavab: \ ,1i ---:--=l
-2
38 (36). a) lzl-ttmz=a; hiPerbola
ft)"
I,rl
(3,tq)"
i,,l
t.
l r--
r)2
I

b) 3lzl,-R.ez Cavab: \ 2/ 4-J"-=1 s[ip6.

=121,
re)' w2r
\z)
3& t. (37(a)) lz - 2l=|1- 2zl Cavab: x2 +yz =1 S€vro.
39. Ar+ BY+C =0 (l)
duz xatt tsnliyini kompleks gakilda yazm.
,_,
Hetll z=x+ry, ;=r-y g<jtrirok. Buudan r='--i-:.
2'2 y ='----:i
alanq. Bunlan (l) - de nszaro alsaq ,l(z+z)+e(z-z)+2C=o vo Ya
(A+iB)z +(A +2c =o
- tB)z (2)
alanq. A+iB=a, A-tB=d kimi igareetssk (2) tanliyini dz + E. +2c =0
kimi yazanq.
4A x2 +y? +2r..+2Y=o (3)
gevro tanliyini kompleks qekilda 1azn.
Ilalli x2 + y2 =lzl2 = zz , 2x =, + z, 2, = ,(t - z)olduB'unu (3)-d5
nezers alsaq zz+(l-iV+(l+i)z =0 alanq
41. zz + i(z - z)-2=o (4)
terlll,i xoy miistevisiada hansr eyrini tesvir edir?
Halll z=x+ty, z=x-y olduEundan E=12 +yz alanq Bunlan
(4)-da nozers alsaq x2+y2-2y-z=o veya t' +(v-r)'?=: alanq'
Bu isomarkazi (o,r) noqtesinda, radiusu R = J1 olan gelre tenliyidir'
42 (38), A1afrdah ntti tenlikleri bmpleb dayisenla yazut-
a) ox ve @,kootdr:nat oxlannr; Cavab:i-z=ow z+z=o.
6,) y=x duz xettini; Cauab: , r, +i(, -2)=0.
t) y=b+b diiz xsttini;
Cavab: tQ+i)+zt+iQ-i)=o (bumda t,,
haqiqi odedlerdir).
43 (39). a) Prlnle.artersfli hiperbola ,' - v' =o' .
Cavfi: z2 +22 =2a2
b) x2 +y2 +2r=0 gevrasi. Cavab'. zi+z')=O.
14 (41). za -423 +622 -42-15=o tanliyini hell edin
 157

Cavab: - l; 3; l; + 2i .

15 (44). - J1+ti vektorunu 9f -e fulalsaq, hansr vektora gewilar?

Car"ab: -3-i..5
16 (45). -"!1-i vektorunu l2o'-a firlatsaq, harsr veklora gevriler?
Cavab:JJ-i.
47 (46), 4-3i veklorunu gc"UU,- -{*}i
J2 .12
vektoru almaq iigiin

lazun olan buca$ tapm.

flalll $erta gdro (e - ri)(cosp + islup)= f Cr * O oldu[undan

.,o, =
f , * * -+ = bagqa sdzla tse = -+ aro.q. Btrada o = --as )

$ 2. KOMPLEKS DOYi$ONLI TUNKSTYA

H, D z komptela adadtaintn mtiayyan goxlu[udur' z'in D

Tutaq
goxlu{undah her bir qiyrnatlno bir W knmpleks adadini qarSt qoyan
qamtn gAsbildikde, deyirlar H, D goxlugunda
w= l(,) (t)
konpleb funbiyast veilmiSdr. z-a sarbest dayisan va ya arqument, w -
ya isa asfi dayt$an w ya rtmbla fuyrllr. D goxluguo funkeDnntn t?yin
oblast deyilir.
Fan edak ki, z=x+iy ya V =u+iv olnn. Onda V = f (z) yzrhsr It
lany'ela deyigrdi rtmbiryr ila z dafsanl arastndoh as tq ih h4iqi
deyiSanli u va u funhiyalan tla try. olunur' Yani'
7Q)= u(x,y) + iv(r,y\. burada Re/(z)= u(r'v), tm/(z)=v(x.r),
4& w = z3 - il . firnksiyaslnrn hsqiqi ve xoyali hisselerini aynn
Halti Deyokkt, z=x+iy ve W --u*iv olsun Onda
, * in =G +,y)3 -i(x-iy)=a3 +3x2yi-3xy2 -i''*-y=
= \"t -t,y' - y)* iQ"' y - y' - rl
olar. Buradan
lu(x'Y\= x3 -3oz -
14,,Y\=t'2Y-Y3-''
alanq.
ig (55). A;a&dah funtaiyalann hoqiqi w xayali hisselxini taptn.
 158

a)w=r-izz', b'1w=22+i; u)w =;-23

ow=!;
z
qw=#; 4*=:
Cavrb: a) u=x+2xy, u=y'-r'-y; b) u=x2 -y2, v=l+2xyi
v)u=3ry2-xl, v=l- 3x1y+y1; q) ,=-j u= .'
,' + y'',,
,
,' t y''
,, x-2xy-v+l x2 +y-y2 +x
O)u =- v
,""'-J-;-! ^-,
(x+r)z+y2' -(I+I,+;',-' -

t' y2
^, u = --' -j-, Zxy
e) v= - --;--;.
x'+y-
x'+y'
50 (56). Verilan ndqtalarin gdstarllan funkslyalarla hdkasuda
tasvi arini toptn.
a) zo=-i, W=22 i b) zo =1-;, W=(z-i)'?;
v) zo=1, *=* , <t) zo=2+3t, w =Z ;

Cauab: a)w =-t; b)w =-3-4t; I w =l; ilw =-sL!

Tutaq ki, z m[stovisinda eyn F(x,y)= o tenliyi ils verilrnigdir.Bu
eyrinin rr mnstsvisinde O(u,v). 6 tsviitoli W = 1Q)= z + rv firdailasr
vasitsi ile tapmaq ii(iin
lu = u(x,y\
1"=4*,v)
[r(''Y)= o
tontlderinden x ve y-i yox otrnck lazmdr. Ogsr eyri tonliyi parametrik
qeutda rerite.s"
' {'='!')., ro fa z=zO={r)+a,O. Bu syrinin
[y = y(r)
W = JQ)= u +iv funksiy6sr ile aksi
I, =r{r( Iv(01=,(,)
1,=,t*lrtI=*)
olar.
SL Vahid radiuslu lzl=t daile W=22 fiurksilasr ils bansr eyriye
inikas olunar?
atlL $arta gdre lzl=1 oldulundan tt=lzl2 =r. Beleliklo z
miishvisinde lzl= t dairasinin inikasr ,ru mtistevisind. lrzl= I dairesine
inika.s olnnur. / = z2 olduBurdan ArgW = ZAt gz + 2*a . Bu iss onu g6stsrir
ki, bu inikas 2 dafe olur.
 t59

52 w =!z fiuksiyasr ile z =Roosr +lRsinr (ost<2r) inikasda

t svirini taDE.
Ilal/i Fuksiyarun heqiqi ve xayali hissslsrini tapaq.
, ,2 (r + iv)2 x2 - v2 * zxvi x2 - v2 2xv
z zz lx - iyl\x + U) r' + y' x' + y' ,' - y'
uraaan ,='1r-v1 , t=x'+y'
!7, tapanq. , vo v - nin ifadclarinde
x'+yt
.r = Rcosr, y = Rsinr olduBunu nezgm alsaq, onda dairenin tesvirini alanq:
*"2, -
u=-- - y= ---
2sinrcost
"io2,=cof 2r. ------:- =srnLl
cosr, +sin', cos', + sin',
vi yt u2 + v2 =7 . Bu da wahid radiuslu dairodir.

53 (5D. z =
I fudsiyasr ils z miistovisinin ayrisirin ,r/
z
miistcvisinde harsr eyriye inikas olunduSunu miieyyanleSdirin:
d Et=L- D) Rez = 0.

Cavab: a) Saat oqrbi istiqamctindo g2 qvz =1 dainsim; b) oll oxu

ewelcp 0 - dan +co - a, sonra -o -'lan Q - 416s9fu.

53. KOMPLEKS DAYT$ONLi ASAS ELEMENTAR

FT'NKSiYALAR

1. Kasr-msiorul funbiy
,,, anz' + qznl
a, +. .+
bnz^ + b1z'-L +...+b^
atsusi hado goxhadli rasional funlaiya oh bilar:
14 = qr7' + alza-t +.,.+a,

2. Ostlil fanksiya e'- in b t n komleb mltstavida tmztleq y$Aan

stasutfi cami atagldah Sakilda gostarilir.
-2 "3
2'=1.1-7s'-1--1..+''+..
2l 3:! nl
Ostltt fmbiyann asofrdah xasselari vardr:
a) e't*'t = 2', . e't , zr va z" ixtilari lanpleks addlardir.
b) e'+zki =e' (k=0, +1, x2,...) bosqo sdzla e' zri d0vrltifunksiydr.
 160

3. sinz va casz triqonometrik funloiyalan aSa{tdoh srralarla veilir:

su,z =, -
-3
+ .. * (-t)'
i
,zn+l

fr,,r;,
*'
cos z = I - a.2 +... + (- r), ,2n
*
fuytplan
Bu svalar z-in istanilan qiym?tinda sralardt. Bu funbiyalar
2r d\vrlri funlaiyalar olub, uy$un olaraq z = ktr va z= ! + kr kimi
stfirlan var. Buradq t =O, tl, +2,..
e', snz, cos z funlsiyalan hgtln Eylet dlisturu
ei' =cnsz + isitz, e'i" =cosz'isiz, (1)
Haradah
el2 + e-t eiz _e-1,
*r=2,slnz=-r. a)
Ez Ya ctgz I nksb'alan
sinz ctF=--.-
cos z
(J,,
- coltz $nz
kimi tayin olurur. Haqiqi dayt$anli tliqonometik funlaiyalar a ) olan
dLsnrlar uq wasinda qalt.
p
4. H i rboli k funksi yalor
_e-, +_e',
sls=e,
22 , chz=e, G)

th, ="-!1,
"- chz
cthz =+
sla
O)
dtisfifrlart ila leyin olumtrlar.
5. Trtqonometrlk va htperbolik funbiyalar arasmda asapdah
ttu nasibatlar vardr:
sinz = -lshiz, shz = -isiniz,
w z = chiz, chz = @8iz,
tEz = -ithiz, thz = -itsiz,
cW = icthiz c,hz = ictgiz
'
6. Asilt) fioilsiwtn tarsi olan ua loqanfuikfunhsiya
ba =l+l+ i,atgz =$f +ia4z+2ki (k=0, +1, !2,...) (6)
kimi tayin olunur. Bu Jfunksiya goxqiynatli funlaiyadtr. Bu funktyorun baS
qiwatini almaq'i9 n k=0 gdtiirmak laztmdtr. Bu qiymot lnz kimi iSara
ohmur:
lnz=144+ iarez.
 161

Odurki, Izz =nz + zkli (k=0, , r.2,...) olur. Ipqanlmik funksiya lqiin
aSafuah mfrnosibatlar doEr dut:
ltr(zrzr)= 2P, * t'-r' u( ':\= tt ,- t*r'
\zz )
7. Tarstriqorometrikfunlaiyalar Arcsi!.z, Arcoosz, Arctgz, Arcctgz. Bu
fur*siSalar goxqiymatli olub, loqanffiik funlaiyalorla agapdah Hmi ifada
olumtrlar:
*""a, = _ul, +,!l- rr) o)
A*" ,=-ib(,+J7j) (8)

i - l+iz
Arcl"z =
- --2b1- l-iz
(e)

i -
ercctsz = -1h;_j
z+i (10)

Tars triqononetrik funbiyulann baS qiymati loqanfmik fiotbiyalartn baS

qiymotlainin knmeyi ile ahntr.
8. Amtnt qtiwd funbiwt w = z' fnbiwtdtr. Burada a = q + if
ixtyart konpleb ada ir.
-e - -olrt
kimi tayin olunur. Bu jmlaiya goxqiymatlidtr va bat qtynfi zo =eoh' Hmi
tayin olunur.
9. Amumi ilstlil funblw lt =a" ( a*O ixtlyri lamplela d dir)
asapdah hni taytn olumtt.
a'="b
Bu fnkiynm baS qiymeti a' = e'ho hml tayin oltmur.

ASafidah funbiWlarm haqiqi va xoyali hisselartni tayin edin.

54 (59) a) ll =22-1,Czvab'. u=2x-t,v=2y
b)lt=z+22.
IIaUL z=r+iyvaw =u+iv oldu$rmu rozere alsaq, yazaflq:
u+iv=x+iy+(r+ryP,
u+iv=x+iy+12 +2iry-y2.
Buradan hoqiqi ve xeyali hisseleri tapmaq olar.
u(r,Y)= a2 -Y2 *', t\',Y)=7'Y*Y
. w=!,
v1
z
Qat$: u=--J-r-,t=- +-
x-.y- x- +y_
55 (60). a) lV =e-'z , Cavab'. u =e-'cnsy, v= -e-'siny.
 162

-
b)W=e', Cavab: u="*'-v'oos2ry, ,t = -e-'1-t2 sit2ry
f W =sinz
Ealli
z+rv=sin(r+ry)
u + ,v = sio tcos r/ + cos t si.n i1.,,

t] +iv =silxchy +icos* ty

Yuxandakr qayda ilo heqiqi ve rc'ali hisseleri tapaq:
u(x,y)=s1aY1o- v(x.Y)= 6es oio.
Q w = ch(z -i\ Cavab:u = cltxcosbt -l), v=sftrsin(y-t).
fi(61).a)w=2".
allL Lqaifri*- funksiyanrn xassasine g0ro yazanq:
y ="z2hr2 = ,
"(*+0Yb2
, * r" = *',*'r')" ,
"("
u *iu = 'nz*Y'loz
'
"k'-Y')nz
, *,r, = - r')^ r
1*" z'r,,t 2 + i sin zxykt 2\
"Q'
u + in = 2i' - v' l*"(zry irr z) + i sin(zry h z)].
tbqiqi ve xeyali hissolori mirqayiso etsoh alarq:
u
t' w(z' rY b 2\
(x' Y\ = 2*' -

v(x' Y) = 2" - t' srn(zr7tn z)

fl W =snz; v) W=tgz
Cavab: b) =chxcoly, v = clprsity,
. sul,rcos r
V) u = ----a- --.-, v=
shychy
ch' - su]' r
y ch2y-sm2x'
57. w =sinz funksiyasmrn ndqtssindo modulunun
qiymctini taprn.
"="+iuQ+tE)
alll z=x+ty olsun. Onda
llz = sinz = sin(x + ry) = smxchy + islry c4,s x

alanq sinz firnlsilasmm modulu

l"*rl=,[;^' ,"n\ * "t\'*t *=
=J"*;.;Fr;74-l",4= I x+rh2y
indi sin z fiurlsi)asrnrn modulunu z=r+inQ.*,Js) qiymetinde
hesablayaq:

;"(z*.r) -
z+Ji .-!-
2+,15
i.-ft*ir"(z *.6) =,/,[r"(, +.6)]= "-n(z*Js)
2

Buradan aydm gdriiLnur ki, triqonometrik sinz firnksiyasrnrn modulu

kompleks oblastda vahidden b6yuk qiymet alr.

Aqatdah ndmralarda verilan funksiyalarm gdstailan ndqtada

modullarmtn qiymatinl v, arqumentlarlnin bq$ qiymatini tapn.
5E (62). a) W =aosz, z=1+iir.2.
Halll z=x+iy, ll =u+iv oldu[unu qabul edeL Onda yzzanq:
n+rv=cos(r+4I
u+ iv= e*sxeos ly - sinrsini,
u + iv = @s x.lty - i sitl. xslty,
p =posl= tloos2 xch2y+sn2 xsh2y =

=.6r;F;;pffi =
gnz"nz, _ ;^2,

l*,(;-,tr)= f ,rn,rn2l= l-,rrrn2l= ,r r='^' -i-^' =1

c4=.sw =_+
b)W=oos2, z=ty+iltr2. Cavab: b) o=f. n=".
s9 (63). W =shz, zo =1+ iI Cavab: P=st11, eo=;
60 (64). W =zez, zO=zi.
Halli
W = zien =d(ryllsr+isinr)=-a,
p =Vyl=l_ dl= n,

q=*ew=-i
61 (65). w = ch2 z, zo = ih3 .
 t64

Halll *-"-" *-"-'h3 olar.

"ro
="' 2-2 olduEundan
"*-"th3
Eyler
diishnmdan istifida etselq alanq:
chz = !2'(cot br 3 + i s i n ht 3 + cu ln3 - I sin h 3) = cosh 3 .

Belelikle, = rxts2 ta,3 ol<lu[u almr. Buradan p = El = cos2 (u r) alanq:

"h2z
q =61914 = qragY-= Oq =0.

62 (66) ASa{dah dadlain loqaifirustru tapu.

a) z=e; Ca',tstl. l+zkvi', (*=0, tl, +2,...)
b) -i
z= odedinin loqarifrnssur tapn.
HalE l,n(- i)= t\1- il + t ors| i)+ zhni oldufundan
bl-il=0, arg(-i)= *sE+= -!z
Bunlan ra(- i)-nin ifrdssinda nezers alsaq
tnl- i\=o -iL +2ko = n(x
2 \ -!)2)
alanq.
u) z=i; Cauab: Zf *i;
d z=-l-i.
HalE Lnz =hlzl+ i*gz +2hxi, k=o,r112,... dlstunmdarl istif'do
edek.
=l-t-il=Jr,
lz
r=-l<0, y=-lco oldu8undan
argz = -r + arctgy = -t + or'ctgl = -t + i=-+
Belelikle,
uz =!nz -3d *zka,
24
d) z=3-2i. Carnab: u.fi*(xr-*ncz-\
\ J,,I

a)z=ii-rm hesablayrn.
63 (6D.
Halli Bt,m getrc imumi iistlii funksiyann yazrhflndan istihdo edek:
ldict+xnl
it - e'lrt - et(lall+t
 Lz*u"\ -(l**l,
l=e\2
Burada tnlrl = o. arc,=I
-2 olduftundan ii=e\2 alanq.
I

b) z=ii
Ealli laqarifinin tcrifindan istifade edarak venlan funksilam
IL
z= ii = ei kimi pzaq. Onda
b,i =;i t2kd k =o,!1,r2,...

olur. Odur ki,

! l/1*
2 =;' =4\2 '*) ="?u,
alurrr.
v)z=11- Cavab: e-2kn

q),=(-r)f ; Cavab:
"J1(x+tfu
il,=(Y\".
' \J2 )
flalli Bura& yene tarifdan istifrdo d.k. Onda
l+i
Un
Z=e J2
Mslum d[sturdan istifade etsek
r,H
.t2=tlYl*i*"1!*u,,
l./2 I -,tz
ilHl=t,=0,
lv2i
l+i arctgt =
r
ary =
7V 4
I+r
^'
olduBundan r,nf =!irzkni (t=0,11,+2,...) alanq. Bu ihdani "=r*n7'
4
de naz:re alsaq:
,(\*r*,) -l.Lr-)
,=" \4 ) =e \2 ).
'i (,-,{r.,]L
,,'=l+-;)' . Cavab'. e \ o'r

! ,(u,-l)-t(L,nfi-u.\
\ 4/ \4 )
i1 z=(t- if-3t C1nab: 22e .
 166

64 (6E). Kompleks odadlsrin p moduluau vo I irqumentini tapm.

a) thn .

n
HalL tna=thd ="'-" -"1n -l -aos2t+isit?r-l -r.
chni erll +e-,i a2fr 11 oos2t + isin2t +l
Odurki, o =ltnal= 0 , p- arqumenti iso teyio olunmaylb.
b) toi .

Ilalli Taifdao istifide etselq z=l0r komplets odedini z=e["ro

kimi yazanq- Burada lzl0=lzll0l+iarglo+2bci, k = 0,x1,r2,... oldulrmdan
ar8 lo =0. Odur ki, zzlo=/zlo+zhi. Belelikla, , =;(tnto+zt''U) 4n r.

Buradan q=atgs = lnlo + Zloci. p =lzl= e-x' a16a1.

v) 32-t . Cavab: p=9"2ht, e=-ln3+Zmr, (b,n =O,tl,*2,...).
65. Arcsn?-
1
i cabri gokilde yazrn.

Halli Blnnl gdre (7) dlstuundan istifrds etselq alanq:

' ri _,r,|._
,4.cs,r,J ,u(-t,.tlZ).
J, !,. rj
=

Buradan

,,",'+ = --l-[;.,F+) =,['[;.,F4]. ".*,1 =

= 12,.r),-,r"[.,".fZJ,o=0.',,r.,
ve

ArcsinL = -i.
1 F+ , =,HfA
I
;).,"'l=

(t =0, rl,
r 2,...).
=)b
''[,t4 ,
66 i\-nt cebri gakilde yazrn.
ArctgQ+
HaAL Bttn g1te (9)dtisturunda z =l + i yazsaq, danq'.

;* r'_, = -',*f i, i,) =

Arc te \t + i\ =
t- t:,411\
- tt t = -
 i[tt i. ?{., *(- ]. ],). ro"f= - 1l- ^ a .
= -
po + r)a - ia'"Ezl=

= -L *"rsz *(zh *r)l*

rt",B (ft 0,r1,r2,...). =

Agafidah venlmig kompleb ddlai cabri Sakilda ynn

6t \ag. u1 ,'i'.
'1.
cavat: a)f
r
*i
f .

D) h(r-,)
Halll r-i kompleks edsdinin ll-4=J, oldulundan
modulunu tapaq:
*u o.
rn(r -i)= rrrfr - il + iarg (r - i\ + zta =
)tnz -3],
6t (70), a) sna .

EalE z= sinri = irbc.

b) csa. Cawb'. chrc.
v) ttri .

HallL z=pIi=ihn
"2 .
2
69 (71), a) ctsa; CaYab'. -ichr
b) Arcsiti.
trIali Bunrm holli Esiln erc sinz = -iltt(E +{-r') atittu-no-
isti&& edek:
trc slJoi = -ibt(i. i+ $ +) = -n(a - tl. z*

v) Arctgta; cu*u, (zr. j)"-irn(J7+ r) (zr -.l), -'"(a -r\

70 (72), a) Arc@st . thi v)
Cavab: a) 1n,,iV (t=0, tt, r2,..); v)o

b) z='ni
Ilaui z=sni=i'.|=i .

71. sitz =3 tanliYini hell edin.

nAd S" messlenin helli z = lrcsin3 kemilyatinin taprlmasrna
gotirilfu. (7) dusturundan istifida edareh alanq;
z =,qrcsat = -ilnbi + { 8).
 158

J- a = +J8i oldu$unu nszere alsaq, alanq:

"s, = -tfu$ -.n)l - :

= +[2,(r * trs)r] * J8)l= *g(r Je),|=
" ".gft
l(r-rE),1=r- J6, 16-J0){=r- J0 olduSundan
r,,(:r JE)d=m(rr Jt)+
! +*a, (k :o,rt,+2,...).
Belelikla,
z=L+zt.r-inb+{B), (t=0,rt,12,...)
ASagdah tenLkleri hsll edin.
72 (73). e-' +t=o.
Ealll e-z =-t oldu[undan
, = _2a(_1) = lztc +t1 a.
73 (74). e'+i=0. c,l*t, ,,=(u,-))a, (r=0, rr, +2,...).

74 (75), 4wz+5=0. Cav-ab: zL=(2k+l)/.tiln2. (r=0, *1, 12,.,.).

75 (76). shE = -i ; Cavab'. z 2 =(r -
;)",
( e = 0, 1 l, r 2,... )

76 (77). siaz = td .

Ealli z=Arcsinxr, burada ,trc stnz = -ttn(iz+J J) au*rr"a-

istifada edek:
z= Arc sinri = -i tn(, . "tl;J) = -il,(-. ..-4 =

= -u(.t'7 -,)= -,(hlil;7 - I.,d,) =

V (78).
=oosa; (r -haqiqi ododdir).
eE
Cavab: x= 0, (ft=O,rl,+2,.,.)
78 (79), e2' +24' -3=0.
Ealli Yeilon tsnliyi e"-mechul,,n, gOE kvadrat tsnlik kimi hell
etseh alaflq: ez = -l t 2. Buradan ez =1,e2 = I kini iki tenltk dmr.
Bunlann her birini hell edak:
z
s 1 2 = 6,1'1 = 1n[l + i og | + ztki = 2nJd, k = 0,r1,r2,...,
= 1

e'z = -3 > z = bt(- 3) = tal- ll + i arg(- l) + 2r*t = ln 3 + 2r.ki, k = 0,11,12,...

 7e(t0). cta=i; Cavab: z"=u(t+^/z).1*.i), @=o,*1,+2' );

,r=u(a-r).(z*-l)a.
80 (St). a) t"(r+i)=o; b) tn(i-z)=t
Cavab: a) z=f i; b)z=-e+i.

s4. KOMPLEKS DAYi$ONLI TUNKSiYANIN LiMiri

Deyak ki, {zn\ konpleb adadler ardrcrlltfi veilmisdtr' Yani
21'22t..'21".,
Tarif 1. lxnyrl mtlsbat >o adadina qary ela N + N(e) ndmrasi wrsa
E

h, zo- ardrc h!,mrn btt elementlort 9 t,

lz, - al<e n >.V(a)

Sartl ldmtrsa, a adadl lz,l komplelx adadlat ardcrll$mtn limlti odlanr'

fi,,="
Hmi iqaru olunut.
Iiar bir 1",\ lonpleks adadlar ardtctlhp iki {t,} va lv,\ haqtqi
adedlar ardwtl*ma uyfiundur' Harada ki,
z,--x,+ly,, n=1,2,..
Toil 2. lz,=x,+v,\ ardarlhgt a=o+tB addine o vmt yt{ t'ki
,t$,,=o, H-r"=fl.
barabarltHai ttbnsin,
Teril 3. Ogar ela mtisbat M adilt varsa H, lz^l<u barabarsizliyi
ddansin, onda deyirlar H, {z,l u&ctlh[t maMudur'
Teoren 1, B w yt$tlan ardrc lqlar maMtddun
Itplan kompleb ailadlar ardrc h{mtn mssaladni qeyd edak:
fi'"= " Yo :tnl cD = b
olarsa, ondo
f ,*_"(r. * s)= "xt
2 bn(z,s")= ab
j, inSL=1 G,+o,b*o).
r+6gh b
 t70

EI. z,=!-J,
' n+l n=1,2,... ardc hEmm limitinin a=1 oldufunu
86storin.
Deyek ki, ixtiyari 6 >o ededi yerilmi$dir. Gdstorok
Halll ki, ela N
n6mrasi var ki, bundan sonra gelen n > N iigtin lz, - 1l < a iidenir.

t,,-l=ld-,1=14=!'1
' lr+l I ln+ll n+l
lz, -ll<a berabersizliyi onda odoner ki,
{?.."
' ,r{-,e
' n+l ve yu
berabanizliyi <idensin. Belolikla, M kimi
r .1

rv = v(a)=l 11 - r l+ r
'' le j
gditiirmek olar.
t2 ki, {2,} ar<hcrlhllrrn limiti a- ya berabordir.
Deyek Gdstorin ki,
{z,l} ardcrlh[rmn limiti lal- dr.
IIal/i Dogrudan da a, olarsa
,!gzr =
j*k,-,1=o (1)
<idonir. Digar tarafden z, ve a kompleks odadleri iigiin

(l)
lu,i-l4l'1,,-4 Q)
6denir. Onda vo (2) - den

,gl,,l'l,l
oldulu almrr.

ss. KoMPLEKS ARDTCTLLTGTN YTGTLMAST UCUN KAFI $ORT

Deyak ki, zn=pnete,, bwada p, =lz"l,q, = argz, . Onda agar

lim p,= pn,lim p, = psolarsa, li;rn zn= poetpo ddaair.
n-+@

,r.,lg(, - ;)' = "' bvada z = x + * oldu[unu gosterin.

naui,, =(t * Z)' e ieao edok onrla

 t7t

j*k i=Jr-l(,-;)'|=.E
i('.r' =x{,.t .'il' t;-y =".
v
*=*e(t.i)=-.,s#=*o*
Onda

*g", = usl t * 1\' = n u{ r * 1\ = n*",s -l-

\ n) \ n) n+x
alanq. Buradan

" orag-z- Y

)y2o^ =
ttn nuae,*,"
P"-i: \l t=

n+r n
alrmr.
Kompleks ardrcrll{m uEilmasl iigiin kafi Frte gdra

*|,' * r)' =ex et' = ex-t! - e' '

,--\ n)
olur. Bu da telob olunurdu.
Er'. Ferz odsk ki,
xn=l + poosq + p2 cosltt +.. + p'oosna
bruada 0 < p < 1,/, = 1,2,.... x,- ni tapaq.
,hm
Halll y, = psita + p2 sin2a +.., + pn = x, +iy,
dr.na glfiirek. z,
ardrc hSmn limitino baxaq.
zn =rn + iy, =7+ p(aosa + isinq)+ pz(crxla +isn}a)+.,.+ p'(cosna + isnna).
t = faosa + isina\ ltl= p <l
grittirok. Muaw r"a handesi silsilonin csmi dustunmdan istifado dsok
alanq:
- 1 tn+t
zn=l+t+12 +.-.+t'=;l
ve ltl<l oldulundan

,H',=*
alanq, Do[rudan da ,

[m r- - ne-l- - n
n--,-" l-l l-p(coaa trsina)
 172

_ l-P6,sa =-7-P*o .
- (l- p*""f * P2 sio2 o 1- 2Pco,a + P2
M>o ededine qarlr ele natural Ir' odadi.varsa ki,
Ogar ixtiyari bdyiik
burdai sonra galsn z>iy' nqfu lz,l> M beraborsizliyi (ldonsin' Onda
z, - ardrcrlhbna sonzuzlula Yrlrlan arrdrc hq deyilrr va ,!r. z, ='o kimi
iparo olunur.
Oger kompleks aii.6ui z= o - la tamamlaflrsa' onda bu miistera
geniglsnmig kompleks miistcvi adlartrr,

ASaPdah ardrctlhqlafl ltmilni taPh:

n
/ l\ l-
E5(82). z,=ll+:le a.
\ nJ
Halll eE =cosx+isinx Eyler aynlpodan istifade etsa! yzzanq:

,-" =(r*1'l["*I*irin"']. Burada z-+o gerti ile limice kegssk, alanq:

\ t
r,.,\ 4)
rim z- tm(r*]Y"rrI *irrrl)=1.
,*.-" = ,--\ 'r/l n n)
u(sil) z,=: Cavab: 0

E7 (&4). z, =(l+3,f .

Halll z, =('t+li)' =r'.t'(r*i'1 (1)

-
yaahsrndan istifada edsk:
0'xl,t2,'
tn(l + 1i) = lnl + ltl + i aBi + fi) + }xld = b1 2 + i@ctt3 + 2Llti' k =

Axrnncr ifadeni (l)-ds nszere alsaq:

- -n(l^2+ tatctgl +zt*t)
zfi-? '

Burada , - - gerti ilo timito kogsok, alanq:

lim z, = h.m =a '
,-+.o /,J@ "fhz+tams7+2*t)
Bu haLla timit toyin oluomayrh

Es (85). z, = '-n Cavab: 0

Al0lQ. z,=ffi
l?alli Kompleks ardrcrlhq iizerindo mfio]yon gevirmo aparaq:
n+2i (n * 2i\1n -7i) 3n2 +74 n

" ;Ji=
=
6, *6^ -ti1= * - 4r-' ;7; 4,
 t73

Burada n -+ co gerh ila limita kegak:

3n1+u
tim z,=
n--+-
ti21
" n-+o - hn - L-=]-,
9nz + 49 n4<o 9r1z + 49 J
o=lJ
(, t \
90 (87). z"=e t2 zt't ) ; Cavab: -,
91 (t8). zo = 25in1

flelll l.r.dtollt$r
. sin!
z,=nsinl-=;'--!
nL
n
$eklinde yazaraq, ,-ro Softinde limita keg.k:
,ir l
lim z, =t lim ---Z=i'
n r0 ,-O t,

92 (89). z, =n@s+ + imu!! ; Cavab: Teyin olunmalrb.

st(eo). 4=+ . cavab: o

$5. KOMPLEKS DOYI$Or{I,I TUNKSiYAMN KASiLMOZLiYI

Tarif 1. zs noqtasinin elrafi z dayt$anlnin el, naqbldidir ki' zn- t 0z

dNilinda saxlayt; zo nbqtasldn 6 affafi marknl zo n()qtasitldo, rudiusu
6 -ya berabar olon dairenin datlinda z deyiieninin ndqtelal goxlugl/dur.
BaSqa sazla lz - zsl<6 .

Tutoq h, lb) funkiyst zo n\qtesinin istonilan D alrafnda (zo

naqosi mfistasna olmoqla) teyin olunnq fnlsDradt.
Tartl 2. ixtiyan e>0 adadi , ?tin 16 =6(6)>0 adi vana h, zeD
atrafindah bttfrn z-lar gLnva la 0<lz-zol<6 barabarsizliyini ddaym
z - ler gtin
$e) - el<e
 174

barabarcizliyi adansin. Onda e,-ya f(z) funksiyasmtn limfti deyilir va

trm JQ)= e kimi iSara olunur. /(z)=u(x,y)+ iv(x,y) fnl<siyasmtn

lw IQ) limitinin varhdt fturdazn=xo+i/ lim U(r,y) ve Bm vQ,y)

limitlainin varh$ il" eyni glicl d r.

;7;\ ;7k
fuSqa sAzla
t^ f (')= lim U(r,7) + i tn v(r'Y)
z-+20 ,-)ro ,-+ro
f'+!o Y+Yo
olmastdr.
Funhtyarun limtinin aqapfuh xnsselarl vardtr.
ttrr, /G)*A, t* gG)=r
2-) 2A z-rzo

rtn
l1r'(z)x
z'+zo
g(z\l=,a+ n, nn VU)'s(z)l= A
Z-+zO
B,

)Y"#=1. 'd')r'o'8*o
Tari! 3. zs o oblasnna dwtl olduqfu
li,",fG)="rG.)
limiti varsa, ondt l(z) funtsiyast zo ndqtestnda kasllmazdtr.
fuSqa sdzla ixdyai R>0 dadina qarSt ele 6 =6(e)>o varsa ki,
lz-zsl<6 berabarsiltyini adayan (zeo) b{tt n z -lar ttgln
lf(z)- tQol< t
b arab ar sl zliyi tidens i n.
Belehkla, f(z)=u (x,y) + w(x,y) funlaiycsmm zo=xo+yo ndqtasinda
kasilmaz olmast Q n zarurl va kafi Sert U(x,y\ ve v(x,y\ .fimksiyahnnm
(xo,yo) ndqtasinda x va y -lore n zaran kesilmaz olmasrdr.
Tarif 4. Ogar l(z) funlciyau D oblasfinu har bir ndqtasinda
kasilmazdirca, onda l\z) fiubiyasma hamin oblastda kasilmrzdir deyilir.
1G) va g(z) funksiyalan D oblastmda kasilmaz finbiyahrdrsa,
onda onlann camlai, ferqlei, hositlan, sG)*o olduqdo & nisbettari
8\z l
da kasilmaz olar.
 175

94, w=f(z)=oz+D rcth firnlsiyasr verilmildir. Burada a ve b

kompleks sabittordir. G6stonk ki, bu firnksiyanrn z0 n6qbsinde limitr var

va bulimit wo=ozo+b-yabar*ardi.
Halll ifryan , g ed3dini g(rtrrek. Necs ki,
"
lf(z)-wol=l(az +b)-(ozo + b)=l/lz - zol.
indi a-ru a=fl kimi segak. Onda o<lz-zol<a olduSundan
pt

lf(z)-Wol<e olar. Bu onu gdsterir yi,

Wa=azo+b f(z)=a+b
funksiyasrnrn ,o ndqtesindo limitidk. Yani bn,/(z)= uo + b = f (zo\

It w - 22 funksiyasrun z - in biitth qiymetlerinda kesilrnez olduSunu

gostorin.
HIIIL ifiyai e> 0 adrdini vc ixtiyari zo ndqtesini giitil'ak.
1v =JQ)=z2 fiuksiyasrun zo ntiqtcsinda qiymoti /(ze)= 262 oldulundan,
gdstorak ki, ele a(o)>o var ki, lz - zol< 6 olduqda
l1Q) - rQo'l=lz - zo'l'
'
berabarsizliyi b'denir.
z + zo olduqda lM >0 sdadi var ki, lzlcu w lzol<M 6donir- Onda
fi
t"' - "o' l=1Q -
. (z + a) = lz - z ol.lz + z ol.- (14 + l,o) l" - ol < 2M lz - znl
"

olar. Ogar 6=* Sr/drse\P - rol., olduEusdan

i.2M6 s "
lrz - "oz
olar. Yotri F = z2 funksilasr zs ndqtosinde kesiknezdir.
Ltndtln bnfinden isnfada edarak asatdah baraberliklain
do{rulugltnu g0 stari n :
96 (92).
' um2z+l=t.
' 2'+lz+2
97(93). llgl lr=5.
z-+3-41
Ai afrdoh li rni tl efi hesfr loyn :
-2 L1;- 7
9t (94). lim Cavab: i.
,-+-i Z+t
99 (9s). tut
t -YlL
chtz + ishtz
. Cavab: .,[.
4
 176

100(s6).
' tn+
z)0 tnE
Cavab: - i.

101 (s4. r^,lt "2:*r

e'+i
Cavab: -2.
oldu[unu
ASaP.dah finksiyalann bt)t n komplels mtistavida bsilmaz
gdst?rin:
102(e8). IU)=2.
103 (9e). lG)=Rez'
ru4 0N\. tQ)=r[;.z.
105 (103). r,=a' funksiyasrmn bttiin kompleks miistsvido
kosilmaz
oldu$rnu giisorin.

s 7. KOMPLEKS DoYI$oNLl FUNKSiYANIN ToROMOSI.

KoSl-RiMAN$oRri
Farz edek H, w = 1Q) funksiyst D oblasntda z komplel$ doyiSenina
gdra laytn olunmus funbiYadr'
- Tutaq h, z va z +Az nbqtalarl D oblosnna Mldlr'
tW =Q+Li- I(z), Az=Ax+ iAY
olduluru qabul edek.

Tafif L
L! dsbatinin Lz stftra Wula{dtqdo sonlu llmttl varsa,
'Lz
W = JQ) funbiyst D nbqtasinda dlferensiallanot funlaiya&rsa' otdo
ze

bu linita f(z) funl",slyvsnn 2 ndqtdslnde tdramesi deyilit va l'(z) kimi

iSare olunur. Yanl

Ogar
",=f@=y,#
funbiyw z=x+tv nAqasinda
a)
W= f(z)=u(r,y)+tv@,y)
diferenslallarandrsa
[0u 0v
ay
)ar
ldu 0v
a)
lay or
tarti Adanit. Bu $ort Koti-Nrnan Sarti
dlarur'
 177

Tarslna agar loqiqi dayganli !G,r\ (r,i rto*rialur tig:in (2) Sani
ddanirsa, onda
= lG) fun*siyas z=x*u
w ndqasinde
diferewiallatmndr.
Tal 2. Ogar w=lQ) funksiysr zeD nAqbsindo
diferensiallanotdvsa, onda
bu lunlaiya hamin nbqoda analitik
funksiyadv. = l(z\ funtsiast D oblastnm bfitfrn nnqabrinde
W
diferens iallanandvsa, onda bu fun*s iya ham in ob las tda analitikdir.
lxtiari analitik f(z) funlaian ilgiln

flt=!. = ?" *,!

t! oy t!dy=!dx- t!dy = oy
ox ox !- o)
dx

706 w =ez funksiyasrnrn b0ttln kompleks oblastda analitik oldulunu

gOstarin"
Helll 17 fitr*siyasnt e' = e"o = e' (cosy + isiny) kini yazaq. Buradan
u(x, y) = 2' s6 r,,\r, y) = d sint . lndi Kogi-Rimsn prtini yoxlayaq:
du . co6 y.-du -{- sin, j=e'siny,
0v dv
-0t =e- ''0y
= " 0x '' 0y - --
i=e'cos/,
0n 0v . @ji 0u 0v -f-
--=-^-=e-
ox oy t, :-
oy = -:-d, =
msy

Kogi-Riman gerti Odenir. Verilen funksiya analitikdir. (3) dttsturuna g0re

b"l =Q,
^ r\,' . ft,siny),' = s,sos, * ie. sn y =
= e'(cos y + i sin y) = e'+ =e'
alanq. Belalikle, (r') =r' a[ng.
107. W= zi funksiyasr ho9 olme"se bfu noqtedo amlitikdirmi?
Ealll z--r+i, t=x-ry olduEundan
zz = (x + ty). (x - iy\ = x2 + y2
ahnu.
u(r,y)= az 1r2, t(r,y)=o,
!=4-2r=o-x=0,
0x 0y
0v 0u
_=-_=_2y=0 a y=0
0x dy
Belalikle, Kogi - Riman gerti ancaq (op) nqtasinda 6denir.
 r7t

Kos i-Riman gartinden is tifada e'darak asafidah fanks iyalann analiti k

olduf,unu gdstarin.
ruS OA) a)w = z2 z,Cavab: analitik deyil'
b) W = ze' funlsiyasmrn analitik
olduEutru gdsterin'

Ealll z=x+iy,e'=e'*e =e'(ryos! + isinv) oldutundan

(xaos y - ysiny)+ tet (xsmv + yans y)

7 =(x + ty)'(as y + islny)= et
almr. Buradan
u(x,y)=s'1r*t, -vsinv), (av)= e'(xsinv + vcosv)'

Indi Koti - Riman $ertini Yoxlayaq:

9! = e' csy + xe' coa| - yex tuty = 2x (l ess y + cos y - yshy),
o,
91 = er(-rsiry-sin y - r @sy\
dI

("i'r t
Y*'Y 'ior) *
# ="
!l = e'(.rcosy + cos r - ysby\
0y
0'=d" r'1r*r+ cosy - ysiny)
=
d, oy
ou
0Y= -!0x = "'(r"ioy
+ ycosY + sin Y)

Kogi-Riman gertinin odendiyi ahnr. Bununla verilen funksiya verilen

oblastda aoalitikdir.
e)w =lzlz, Cavab: analitik deYil'

q1 W="".
+,yY +xcrp rz - t2 (cos z:;y + anzry).
IIelll u+ n = eG = ;x2 = 42 i

Kompleks adedlerin beraberliyi gertinden

'[''Y)=""-r''"*z'Y'
4''Y)= '"ioz*Y'
"'-Y'
indi Kogi-Riman Frtini Yoxlayaq:
 179

L = 2o" -Y' ca2xy -zya'2 -t2

(fr "ir2r.
!oY = -2:n" -t' *"zry - 2o'2 -r2 sin2,y,
!Ax = 2o'2 - Y' "iozrt + 2y'2 -12 *ro,
? = -zy" -Y' - zx"'z -Y2 aszrY.
dy "azry
{-;,, "^'4 + 2rcs 2ry1x2 -t2
! =
f; =

!0t= -?0x = 2(ya.-lry + xsinzry\'2 -t2

Verilen firnksiya biitiin kompleks miistovido amlitikdr,
O w =14Rez
Halll i=r-U, z=x+ty, Ftei =Rs(, -D)=, oldufundan

1zl=1.
+ tyl= ,p + 1]
ohr. Bu halda verilen firnksil'am u * ,t = ,,li *7
kimi y,azanq. Buradan iki kompleks edodin bomberliyi ;ertine g6ra
u\x.y)= vtrz * ,z ,
,{r,v) =o
Kogi-Riman qertitrs goro
At x 2r2 * y2
,2 +y2
Ax
!r +.y
a _ xy d=o. b =0.
4 l,z,rz' a aY

Aydra gorii,ntr h, Kogi-Riman $otl, sncaq x = 0, 1, = 0 olduqda o'dsnir.

e) ll =sir3z - i. Cavab: analrtikdir.
109 (105). t)t{ =ixez,
Carab: analhik deyil.
b)V --zlnz.
Eatll z=x+ty, i=x-ry oldulundan 7n2=il6(t+iy)=y olar.
Bunlan verilen funksiyada oozars alaq:
uG, i * *,
y) = y{, iy) = ry -,y2 -
Iki kompleks dedtarin beratarlik gertinden istifrde edak. Onda yazanq:
v(r'Y)= -Y2
'(''Y)= 'Y'
Kogi-Riman gsrtini yoxlaYaq:
 1t0

Alfu0v^4,
..._=y-
Ax"ayAxAY
-=i -=v- -=-zv.
0u avfu Av
0x Ayfu
-*---*-- 0x
Koqi-Rmar Serti 6denmodiyi iigtln verilen firnlsiya r = 0, y = 0
noqtasinden ba$qa he9 bir noqtade amlitik deyil.
v)W =lzllnz.
Car,ab: analitik deyrl.
q)ll =clz. Carrab: analitikdir.
Kogi-Riman ;ertinden istifide odorak analitik 7(z) fiuksilasrrun
hsqiqi u(r,y) ve 1"4 xrydi hisselari malum olduqda onu berpa etmek
"(r,y)
olar.
110. (x,y)= oasY-.
trIalli Bunun iiglin Kogi-Riman qortindan istihdo edsk:
Avx4uAur
ay=7;7= a,' u=7.y'z
Axnncr ihdani imeqrallasaq, alanq:
*v2l*"
.\,,, J
,G'v)=t
=]+yz.*=ltl*2
x2 2 |

w 1Q) =,t(x, y) + fir,y) oltlu[un<lan td) = yzl* i*"4L o alnar.

=
lt$'1, "
111, u=2tnxchy- x.
Helli Kogi-Rirnan gertinden istifrds edak:
*=zrorot -r.
y

?'=3 oHog*du n ? =2cos rchy-l olar, Axrnncr beraberliyi y-e

AaA-Ay
nozoron intcqrallayaq:
v(x,y)= !(Zasxctty - lW =2cos rshy - y + c,
f(z)=n +n =(2,llrntchy- t)+ i(2. cos xshy - y)+ic.
Axnncr ifade axtanlan firnksiyadr.
,/2 Funlsiyanrn hcqiqr u(x,y)= Ze'cosy 're slave 7(o)=Z 651g6
olduqda w= 1(z) analitik funksiyasro apn.
.tlal/i Kogi-Riman gartine g<ire
6:=2" *"Y
dx
almr.
Ko5i - Rimanrr brinci gertins 96ro
 I

0u 0v
0x 0y
yazanq. onda
?! =2"'*, .

0y
Buradan
t{x,y) = !2e' as ydy -- 2e' smy + f,r\
Surada eG) malum deyil. v(r,y)-i
Kogi-Rirnann 2-ci gartina gOre
difoensrallasaq
2.e' saY t q'lrl = -!
Ay
= z"'
"- Y

alanq. Buradan 9'(r)=o aftnrt. Inteqrallasaq 9(r)= c alanq, burada

c = conrr. Belal.iHe, v(r,y)=2s'" t * c ahnq. Onda'
tQ) = u(x,v) + n'(x'v)= 2"' q v + rb"' +
"i,,v "):
= 2e'(cos y + isin/) +lc-2et ei! +lc=Zct+i! +ic=2e2 +ic.
c - sabitrni /(o)=2 gertindon tapaq.
2 =2eo +lc =c=0
almrr, Onda JQI= ?E' al6q.
Haqtqi, xeyalt hissaleri va /(z) malum olduqdo zo hl$tasi a artnda
7Q) analtnkfunbiyastn berpa edin.
113 ,u
(114). a) =,2 l'*yz.
.. .',114=!
n
Avab: 7Q)--! .

b) u=o"EL (r>0I /(l)=0. C,avab: t(z)=uz.

r
v) u=12 - y2 +2x, f!).2i-1. Cavab'. 1\2)= 22 a2".
114(115). a) v =Z(chxsny - xy), f(o)=0. Czvab:2shz-22.
b) u =2sinxchy - x, ,/(O)=o Camb: I(r)=Zsnr-2.
v) v =2Q.thxsmy + ry\ 1o)4 Camb l(z)=4chz+ z2 -t
ilS OtA. a)v = -2sm2xlh2y + y, l@)=2 Czuab:7(z)=2as2r*r'
b)v=2csxtlty-x2 *y2, 1@)=2. Cavab: /(z)= 2r(cos z -l)- izz +2.

/x,y) funkiyasnm D oblasnnda 2 - ci tartiba qadar h*ilnez fistlsi

firenalai varsa va bu oblastda laplas tanliyru adayina, onda bu
funkiya hami n oblas tda ha rmonik funla iyadt. Ymi
 I82

orq _ or?
=n-
arz 6v2
Ogar l(z)= u + iv finbilwst o oblastmda arulitik funksiyadtrsa, onda
onun haqi@ va xayali hissalai hamin oblastda analitikfunhiyalardr.
Ogar iki hormonik funlaiya KoSi-Riman Sartini lldayirsa, onda bu
funlrsilalar qoSma harmonik fu nhiyolar adlarur.

116 (11O. AqaErdakl ftd$iydlann harmonik oldu[unu g6starur,

a) u=rz +2r-y2.
HallL
a!='**z' 9!i=2'
ox oxt
Ou-- -ty, 02'
''' ------. = - 1,
oy
- oy,
ozo . *u -, -n-.
---- . - -,-
0 x" 01'"
Yeni verilen funksiya Iaplas tenliyini iidayir. Odut ki, verilon
fu nksiya harmonik firrrksiyadr.
b) u=2ercosy,
v)u
,2 * y2'
HollL
-t2 *y2
6'']f'
0u 2ry
aY =_
G'."Y'
-)
d- -zi +ary2
E2 Q'-tl
 IE3

u7 *u'+=o
indi harmoniklik $artid, yoni yoxlayaq. onda
il'
?x. - 6xy: +-?xt + 6p'.2
=o oldugunu alanq. Bu ise onu gdstorir kl,
G',r'f
verilen
G'*r'f
fu nksiya harmonikdir.
0 u=- --l---r,
x-+y-
d) u= aragL,
r
e) u =trr\x2 +y2).
117 (118). ASafidah funbtyalar f(z)=u+n arulitik funl<styasmtn
hoqiql va xefli hissalari ola bllarmi?
a) u =x2 - y2 +2ry.
l12ll[ lnna g0ro harmoniklik gertini yoxlayaq:
!=zt*zr,
dM *=r,
!=-zy*2,.
qil" *--2,
O2u O2u

-+_.=0=2_2=0.
Av' Ar'
Betolikle verilan fiuksia anafit* /(z) fimksryasrnm heqiqi hissesidt.
b) u=x2, Calzb: ola bilmez
r=u,lrz *rz).
v1
Holll Eym qayda ila /(z) flr*siyasron harmoniklik gertini
yoxlayaq:
Av 2x d2v -2x2 + 2y2
ot

Ae_
x'+y'
2y d2v
F;7'
zx2 - zy2
E ,2 *y7 av"
k'*r'Y
tlarmonikltk qartine g6re
o2u . d2v -2x2 +2y2 2x2 - ?y2
*.i,=p;f--ffi=','
 I84

Belolikle, harmon*lik gefii 6danir. Verilan funlsiya analitik /(z)

fulksiyasrnrn xeyali hissssidr.
a1
"2
u=t!).r'. Cavab: ola bilrnaz.
IIE (120). Asa[dah funksiyalaru qoSna harmonik oldtf,itnu
m eylanla;dirin
a1 u =tQ2 - f). u =t*2y - ,t .

EalA Blm^ g6rs har bir funksiyamn harm@iklik gertini ddadiyini

yoxlayaq:
tuO2u- ---; =o'
=-=6r'
&
au . O2u
--o'
qil-
-=4Y' -;=
--*+{ =5 -6=0
O2u O2n

&' Av'
oldulundan r(r,y) funlsiyas'harmonikdir,
indi ,(',r) ftnksiyasrun harmorik oldu[unu yoxlayaq:
Av 6lr, d2v -
^- = "
=bl,
ox

!=-rr'.
dy *=ur, Ay"
d2v d2v--6Y
-
-+ + -; - 6Y =0-
Ax" A'l'
v(r,y) firnksiyasr da narrrroo*At.
Belelikle, u(x, y) va firnksiyalan qogma harmonik frrnksiyalardrr.
"(,,y)
b)u=-!. ,, u=-
"f ,.
Cavab: ha.
x'+y' x'+y'
u) u=r,v=-y, Cavab: yox.
q) u =e'cosy +l,v= I + e'siny

^Ealli Bundan ewalki tapgrnqda olduiu kimi hell edek:

 rt5

a! - 02u
Or=e^oosY, *=r'a*Y,
tu 02u
Ay= -'"-Y' ,;i='€'cnsY'
62u1"--1
"-1 d2u
= st
pos y - er cns y =O.
Ax" Ay'
r(r,y) firnlsiyasr barmonik funksiyadr,
Ae e' sl[y, A\ e' s,JIy'
=
it= b2
a2l
ay="'*"y,
?
ay'
=*'rio-v,

d2,
" 'r r"O2vi=e'snY - er sinY =9
e' av'
Betslikls, ,{x,y) firo}sifasr da harmonik firnksiya olur' Odur ki,
verilon funtsiyalar qosma hrrmonik funksiyalardtr.
Ilg (119). u(r,y) = s2 +2bry +cy2 iighedlisi hansr prt daxilinde
harmonik fiuksiya olar?
Hatll Bu:n gore verilon funksilB tigiin harmoniklik gertini yoxlayaq:
?=z*rzut,
in
*=r,
*=zb*+z"y
dy *=".
ay'

Alalitrk tuIsiyanm hamoniklik gortino gore olrnahdrr'

#.#=,
Ondt 2a+ b =0 ve W a + c =o prti odanmelidir.

S8.TORAMONIN MODULUNUN VA ARQUMENTiNiN

HANDASi MONASI

Farz edak h, f(z\ funbi\vst zo noqtasinda a'alitikdir va f(z)+o

Onda funlsiyanrn toram?sinin mdulu lf (zo\l,tt = f (z) funk:iyauntn
z
 lE6

miistavisini w m stavisin" inil<asnda zo nbqtasirdaki dantlmoy

barabardir. fuSqa sozla l1'(zol>t danilnant, il'(zol<t swlnunt
xaralderiza edir.
7'(zo\ tdramasinin nodulu lJ'Qn\l,v = 1Q) fnksiyast
Omumiyyatla
vasitasila apnlan inilusda zo ntqlasirdah xatti datfilma amsahna
barabardir.
l'(z)*o oldu4da torumanin arzf'Q) arqtmenti v= f(z) funbiyas,
vasitasila aparrldn tnikasda zo n()qtastndah wt a bucatma barabardir.
120, *=22 funksiyasr lle zo=Jl+iJi n<tqtssind: apanlan inikasda
tlart nra omsalmr ve &!nme buca[rm tapm.
lTalli. Funlaiyamn ttirsmesi r+,'(z)= 2z oldulunrlq'r, tor:menin qiymeti
*'('\,=
Jr*,,,q
= z Jl + izJl
olar.
Cabri gekildc olan zJi + z.fa kompleks ededini triqouometrik gokilde
yazaq:

za. zrzt = r(!.,f) = o(*,

;.,', ;)
Demoli,
lI'Q)|,-a.,a=+'
*efe),=Jr,a=X
aLmr.
Buradan dartrlma amsah r=4, d6nme bucalrru e=f, oHugunu
aldrq.
121 (132). a) W =e' fi:nksiyasr vasitasrle z1=la)aiI n6qtosinda

apanlan inikasda darhlrna emsal r - i vs dtinme buca$ p -ni taprn.

I/alfi. Funlsiyamn tdremBsi r,' = e' olduEundan
I az*,|
'4 .- i7 / -
"'l =e -"h2'"'a =zlcos'+i"ir,'l
\ 4'--4)
la=r.z+,I
alurrr. Buradan dartrlma amsah r=2, d6nme bucaE, e=t al-rr.
 1t?

ASaPdah /unksiyalm vasitasila apnlan inilasdo dort ma amsolt

r -i ua dtuna bucafi g -ni tapu:
122 (132 (a)). w =ez, z2=-t-i; n<{tesinde.

cawb.., =L. ,=
e' '
-, 2
123 (82 AD . raioz 4=0 ve zz = I + i n6qtalorinde .

Carrab: 4 =1, q\ = o, t2 = J tn\, n = -qctg(tst.tht) .

"n'-
124 (li2 (v). w-71 2r=)-i vo zr=rL,;L ndqtelorinds.

cavab: 1 = t5,s,,= --,r!,, =tl,. l),o r= *- *nr* .

$9. KOMPLEKS DOYi$ONLI TUNKSTYANIN iNTEQRALI

Tutaq kl, l(z) blrEyatll fiinksiyan D

oblasnnda tayin otunub va
kasilnazdlr. C -lsa hlsse-hissa lamar aqq va ya qaph istiqame anfit;
eyisl D oblasfitn daxildtr.
Tutaq ki, z=r+iy,f(z)=yaiv-dtr. Burafo u=u(x,y\ y =(x,y)
lunlsiSalan h4lqi dayiSanli x,y arqumentla nin finhtrydr.
z -dzyiSonintn fnbiyst 1Q) lnteqrah adi eynxatlt inteqrala

gatinlir. Yani,
lf|\y'2=ltl*r-vdy+tlvdr+tdy (l)
l1Q\dz -inteqrah intaqrallamo yolu C -dan asrltdr.

Ogar /(z) funlaiyast birrabrtali D frlastudo anolitildirse, onrn

inteqtah inteqrallann yolundot as t deyil. Bu lnlfu
ffQW=o
Burda t - D oblaswa dmil olan ixtiyai qapah ayndir.
Ogat C aynsinin tanliyi parametrik, iekida veilibsa, x= x!\y = yb)
va C ar,r'tsinin baslan!rc t=to, son t--4 qiynatlari olarso, onda 1(z)
funksiyasmtn inteqrah
tfdv"=ivd)h'dv, (2)
 rtt
olat. Burado ,Q)= rQ)+ iy@ qabul olumtr'
Agor 7Q) funksiyasr bitabitali D oblasttndo analitidirsa, onda
inteEal Nyuton - I*ybnls d sturu ila hesablantr:
, . tz.
Ir?Y'=ol',)-o('")-oG)l,l A)
,o lto

htrda o(z) 1Q) finksiysmtn har hans ibtifui fmbiyostdtr Y*ti D

oblastuda o'e)= ye)
-'
do$rrdur.
D
ir*q h, f(") va flz) funlcstylan blrrabiteli oblasnnda

analitwirsa, zovo zt D oblastmtn ixttyart n\qt'larldirsa' onda hisso '

ht s s e i ntaqrallann dttsturu dogrudur:

i A,v av, = V Qhl4l - I e\"\J' au,

,o 'o

125, l(l+i' zz)dz inteqraluu z1=o' z2=1+t noqtalerini birlosdircn

xett boyunca hesablaYm.

l) Xet boyunca' 2)l=r' parabolasr bo;unc4 3) z'=t s16"da
zrzrzr lnYlula.a,,
.Bafli lnteqralah fuksiyam a+aFthk kimi yt'a.q ,
t + t - 22 = t + t' 2G -iv)= (l - 2r)+ t(l + 2v)
burada u = 1 - 2r,v = t + zy. ihdi (l) dusturunu tatbiq etsek,
alanq:
i (t + t' vfu + (r - zrpv'
1 $
i t- zz\z = 1Q - z xfu - (t + z vfu !
+

l) z1 =0 vs z, =l+i n6qtolerhilan kegsn duz xsttin tonliyi y=r olar kU

dy=&,0<x<1. Onda
tl
i-zzv=i$-zx)-(t+zrDrb+if[(r+ zr)+(- zr)p = z(r -t)'
!(t+
c00
2) y=12 parabolas I tt)tln dv =zxdE (o<r<t) alanq:
tt t rz*2\*+\h*zr2 +(t-2r\2xh=-2+!i.
c0
3) ZlZt pareasl boyunca y=0dy=0,0<*<1. ztzt boyunca
x =l,lx =o, o<y<l oldu[undan alanq:
 !(t +i - zrv = J(l + i - 22fu + I (t + i - 2iW = l(t - 2xfu + iI e-
c ztz'! z3z2 0 0
l1
-J(t*ztW*iJQ-2 lW=1,
00
Bu onu g6starir ki, kesilmez olaD, analitik olmayan funksiyann
inteqrah artaq yoldan as tdr.
na !Q2 + zrfu, inteqrahm hosablayn. Buada c, lzi= I g€wosinin
c
qdvsiidtlr. (o < a z< r).
I1alL Kompleks z odadini tstlii gekilda z=e'e gdtiirek. Bu halda
dz -- ietede oldulundan
(** * rb, =,ib''' n\ e = t(!'
le', .V =i, "' n *)W
c00
*
" ""' * : =

=!. ",t* * ",.

33333 -l-r=-l-r-1-r=-!
127, le'dz i*eqralmr hesablayn. Burada c, /=-r diiz xottinin zr =0

ye 22 = t - I ft noqtelorini birlegdiren pargasrdu.

frelli x = t,y = -t c >otinin pram€trik tcnliyidir. Bu kompleks
gakilde z=r-ir olur. Burada 0<r<r arahfimda &yigir.
(2) d0surrunu tetbiq etselq alanq:

pz & ='1",*,,Q
d o
-t\t =1r- tyi"$*'lat
'6 =1r- 4. -L"tH,!li
l+l lo
= [' * r).r

2i'
D8, br'z + zrh inteqrahnr hesblaym.
l-r
Halli lnteqral all;. 7Q)=122 a2z firnlsiyasr analitik funlsiyadr'
DoSrudan da
tG\=* *ryY +2(x+ty)=3vz -3y2 +2x+6ie+Ziv=
= 3x2 -3y2 +2x+i(6ry + 2y\,
u(t,y)=312 -3v2 +2r, t(''Y)=6ry s 2r,

0x 0Y *!=-!=ur.
0x dY
9!=?!=a,*z
Kogi-Riman prti odenir. Beleliklo, 7(z) - fixrksiyxr analitik
funksiyadrr. Bu inteqralm hesablanmasr [9un Nyuton'-Leybnis
diisturutrdan istifrde etnak olar:
 190

'.i 6* *r,fo =(l * ,,)l?!; =, -rr,

129. I zcos ztlz inteqrat hesablalm.
0

HaAL tQ\=z ve p(z)=oos z fuDksiyalan analitik fimksiyalar&r. Hisse

- hisso inteqrallama diisturunu tatbiq etssk, alaflq:

ztml - lsurzu = rsln, + c61O =

lzcnsuz=,dz='du,r="h, l= O

=isini + ms, -l=-rrl + cht - l=l - e .

sro. qoxQlyMoTll ruNKstYANrN BIRQIYMOTLI B!.JDAGI.

- BTJDAQLANMANOqTOLORI

O oblosnnda analttik olan w =JQ) funkstyasr D oblasnnt G

oblasnna ele inikas etdirlr H, s = 9(w) ters funk:t1nu G oblastuda
goxqiymath olsun.
Ogar G oblasmda eb blrqiymatli onlitlk z=q@\ ,=sz@\...,
funlaiywlan varsa, verTlm w = lQ) funktyast bunlar 9 n tars
funksilndr. Ot1fu q@\ 97@),... funfutyalan G obl.ashnda tayln olurunuS
flz) funhryasmu bttqiytn2tll budaqlan adlantr.
Masalan, agar w -= p eta funkiyastdtrsa, onda n -ci qiymet z, = rut?t
dt)sturu ila hesablamr. Burada r=ili, ct=9*2! (_r<0<tt,
n4
k =O,1,2,...,h -1).

1J0. l+
t z
.,t
inteqrahnr hesablayn. Burada c,lzl-r gewesinin yruxan
qovstidrir. G ugtin Ji = -t buda[r gdiiriirliiLr.
Halll I flsrul. € fimksipsrnrn iki qiyrneti var:
,E =*"? t iar,9\
.[o(
''l 2 2j
a = rUl*(Z.,).,,,"(;. = -.i,("""7.,,x!)
C]
llaradakr, p = argz. z - n qiy,nLati lzl = I gsvrosl iize g<irfirti[dtyiiLnden
 r91

+is;o? - G=-"-9-i"ir,P
=qs922'22
^[z
gotiiriiftir. Jt=-t prtini z-in ikiaci qiymeti 6dcyir:
(4)
"=-"*l-i"-!
Do$udan da z=l olalsa, argz=o
{ =-cos0 -lsin0 = -l
Nyuton-l€ybnis dfrstsrrunu atbiq etsslq alanq:
* ri)
'".12= I\ $
zJ;l-,' =r(.l-r -
t .lz= ll
(4) diistuunda z= -l gdtiiLrsoh tapanq:

J- r =-[*,"'gl- D.,,t"*eL!]= -("*i*,,-f )=-,

Budalr ,/i=-r qskilde gotiirilldtyilura gora, alanq: I*=rtr-,1
'"lz
ll 0tr,u]. z=peiP gotiirsalc, p=l oldu[undan p 0-la a arasmda

deyigir. Ji=-r prtinden Je''? = e'11" )a1n'. Onda

#,=i#-=iff1a=i'"{"-.)o'='"'(r16='1"';-u''J='o-'r
131. lzl=l gcwasi boyrnca i4* *** hesablayrn. Burada
l'
ln z - loqarifina.mn bat qiymrti, lnl = 0.
I{aIIi I lisul. Nyutm - Leybms diishtrunu tetbiq ederelq alanq:

'[\ * = !^, *t^,t =

f [
=
]'', = ill^ =
*
II ilsul. z=e'P( p=lzl=t oldqda ) gouirok. Onda 42=isi?69'g391L

1* " =;tW * =','\:

*'', o* =;':' * = tf,= *
inteqrallan hesablaYrn.
132 (140), lzlmz2dz, c Vt=l ( n <arez so) Cavab: -l'
 t92

liS 7t,lt1. Pl"l' g"*, c'.21=o, z2=l+i ntrqtelerini birtagdiren d[z

xettdir.
o'uo, |("'-r)(r*i)
134 (142). lbzdt (nz -lc4larlftnanrn ba; qiymetidir), c: lzl = I
c
a) lnteqrallama z0=l naiqtasindan baStaylf, b) z0=l saat oqrabinin sls
istiqametinda aPanlu.
zfi b) -zil
Cavab: a)
135 (14i). lzRezdz, c:lzl=t' tloroktt saat oqrebinin eks istiqameti
c
g<i,tilrtilii'r. Cavab: 0
1i6 (144). l;?nz, clzl=t, Horokot saat oqmbrnin oks istiqarnati

gritiiLriiliir.
Carrab:0
1

137 (145). I ze'dz .

1

HolllYeilen inteqrah hesablamaq iigiin hisss-hisse inteqrallama

diistuunu bnib edak:
, lr--u.at=e'd)
-'-' .li-le"dzae'
i.
". , -e-e'l-=
,li
- =f
lzczdz - l=2"'l
1- t.4r=4y,y="'
I It i ll
= iei -e-ei *"=Q -t)et,
liE (146). l*ezdz, a)c: z=(z+t)t (o<t<r) C-auab'. a)z+i.
-l-,
139(14D.
1+l
lQz+ia Cevab: -2(1+r.
,+l
140 (148). I z3a Carab: -1.
0
i, .
t4r (I4e).'1Qt -25fo. caEb:
:(,-,).
I
142 (150). le'e,c: a) y=x2 paratolasmm 4=o ve z2=l+i
ndqtelerini birle$irsn qdvsdiir; b) Bu nfutolsri birleldirsn diiz xatdir.
Ealli a)
 r93

'l'"'p="'llt' ="t+i -eo -e ei - I = e(cor I + i srz l)- r=e.cos.-7+iesinr.

6p
q 'f'"'6="'ll^*i = -"0 =e.@sr-r+iesinr.
;' lu "r..'

143. I z sin zdz.

0
Halll
I zsinzdz =lpz l=-z@szl +looszdz=
i = du,v =_Cf,st1 l0 6

= -icosi + sinzf = -.lchl + sini = -iclrl + isil.

144 (152). I+,ct

.,1z
a)c:kl=r g€vresirin yuon hissesidir. J7-rn
budaqlanmasmda Ji = I gdtii,rtilur .

Halll z-reiq kimi giitUrok. r=lzj=t oldu[undan z=eie olar. lhr

tarsfi diferensialhsq & = ieledq alanq,
,! ,- -tQ- ,9.
lz=e 2, 2 i"1949 .
= i. s 2tr9 .
7z=e
Bunlan verilan inteqralda nezere alsaq:

!# o =,i"\ * =,i,,i,1;;
\-/
=,,1 =,[,], -,.l =,(-, ;
.
* i *.
i - r) = zri - r)
ca. 0 ;;
" l. ,
_.7
g l$, c.lzl=txez>o,^Ft=*t'-i)/ Cavab: zrE.
;'t z
145 (lit). lqs zilz
","1=! va zr =r+i
ndqtolsrini birlcgdircn
c2
duz xott pa$asrdr.
HallL
lr+i
='i'ux zaz =snrln =su(r+,)-sinl=
,itz
las raz

= -sini - I= -lrftl - 1 = -(irfil + 1)

 194

-2
146 (1s4).'i("' -,)", *
l+i
EatlL Ba inteqra.L hisss-lusso inteqrallama qaydasr ile hesablayaq:
- ,2 - ,2 - ,' , ,t I ,'l
Ip - i ; a, = 1,Q, -,),, * =i b' -,),2 ol "i|--l =, -,,, =,a l=
r+r ") l+i l'l \' ) ldl =2zrlz,
t

- 6' -,y*ll'.,-,i,"+,1+1=b,r' -,1"ry -b,,t' -,hb* -'"]P'

ll+,
=

=-5r'2 -(zi -t)ei - 2e-2 + ?et = -le-2 +?zi +l)et .

I
117 (155). lzaszdz. Cavab: e-l -1.
0
i
148 (156) Jzsnzdz. Cavab: cosl-sinl-ie-r'
I
i
149 (15D. !(z-i\e-'az. Carab: t - ooat + (sinl - t).
0

*
fiO ( I ss). in('z+l I o, lzl = I
gevrasi boyunca, Im z > o.Rez > o.
i
cavab:
t( 4
- 8[4 **' z), iluz.
) E

tsl {tsl1. ib=* zt=l va z2=; n6qtclerini bkle$diren diiz xst

1Z
;2
pary{ur. Cavab: -i.
l+i
152 (160), lsitzcos zdz.
0

flal/i Sade gevirmaden sonra inteqrah hesablavaq:

t
jt r,, 2rd, = - !
.o " *r r* l't'o
f' r. 4"o, 2r[*'
--
4 20 *,) * ]4
l0 = - +"r,
.

153 (161). i!!+d.. zr=r \t. zz=i ndqtolerini birlsgiron xstt

toos" z
bolunca hesablayrn:
 HallL

ld3=ik_iffi={.]#=
=,r, -,rt. | ;!,-t L =,*r- ot,: ;rr- : cos I
154 (163). i Re(sin z)cos zdz,
":lmzl<t,*", =L.
c.*u,(|,r,2-J),
155 (164) p-rQ')a", c:llmzl<t, Rez=r. Cavab: -].
i.1
156 (165). lzez dz Cavab: 0,

157 (lc/i), I rgzdz, c:y =v2 parabolasrrun z=o'z=l+i noqtalerini

c
birleqdirsn q6vstin uzunluludur .

Carab: -uJJ'r**Jr + iotctsQst' thl)

SI1. KOSTNIN TNTEQRAL DITSTITRU

Agar 7Q) furb@n (D oblastmda analitik) hissa-hissa mahdud. c

konturu ila alata olunmuS D obhsnnfu analitikdirsa, onda bu funksiya
gfrn Kotinin inteqral d sturu fuf,rudur:

) /l'Wzn (zseD) 0)
'fl,n\=
'"' 2ri'.2-
Ko{inin inreqrat A)sturu bit sra i eqruIlaru hesablanmasmda geniq
istifada olurur.
15& t --:!L--d,
z' 42+3
t-i-" +
inreqraLn hesablayrn.
1.1-.
IIaAL Vl=z dairesinin daxilinde inteqralahr funksiyanm mexr:cr
z6 = -l n6Qtesindo srfia gewilir' (1) diistunuu t'tbiq etmok frgiiLn venlen
inteqrah miioYYen qedor gevrak:
 l%

@ro*
L&E , "U -*= r
a,= t
1,i.22'+42+3 1,1'=2(z*lXz+f;,,l.zz+l
Erul:ld^ lQ) = *firnksiyasr lzls 2 dairesindc analitikdir. Ona g6rs
i)
1 , "hZ 4, =zr1(t)=z; "4- = chi = ;,*"t
1,i=zz' +42 +3 2

I59. Koginin inteqral diistunmdan istifide eders\ t:u *-

cz'-62
inteqrarru hesablayrn.
Ogar: l) c:lz-zl=t,2) c:lz-71=3;31 c:lz-21=5
Halli l) Mshdud oblastda lz - 2l = I dainsi daxilindo nt€qralaltr
funksiya analitik oldu[untlaq Kogi teoremine gdro

,"_!r_,h*=,
2) iz - 4=3 rooMud oblastda aacaq z = o Ddqtosi yerlegir, yoni mexrec
srfi'a gevrilir, Inteqrah aysrdakr kimi yazaq:
-, e'"7
I +4'=p-4=i
.z'-bz
I '-6a" 2
,2
lO=:
- " 2-6- firnksiyasr verilsn oblastda analitikdi, Odur ki, Koginur
inteqral ditsturunu tatbiq etmak olar:

^,1 ",' | -'^(-Al--T

=t*(-!\=-n
1 ]--=az=za:
l,_A=.tz-
_bz _l
_ol,
" =O
3) lz-zl=s mahdud oblasunda futeqralaltr funksiyanm msxreci
z =0,2 =6 ndqtolerindo srfra gewilir. Bumda (l) diisuuundan bilavasia
istifidc e'trnak ohnaz. Bu irteqrah hesablamaq tigiln bagqa ggu;dan istifide
etnek lavmdr. ;f Usrio; sade kesrlore ayraq. yani
' 2'-62
1 I I tl
V _ 6"= 6' ,4-e';
Bunu iateqralda nszera alsaq, alanq:
 tvt

I
lz 2Fs l
.*
-62
=1,,;*-:J,.*=
1^ .. l )a=td
663e-- --
-lA - "x -l
Koginin inteqral diishmnun kOmeyi- ila a$a$dah inteqrallan
hesablayn.
-z
160(16r. I --42.
z' + 2z
lzl=t
Eolli z=0 maxsusi ndqtesi lzl=t gevrerinin daxilinde yertogir. Odur
ki, imeqralaltr firnlsiya z=0 ndqtositrd.n bagqa br yerda analitik
funksiyadr. Verilen inteqrah agagdakr kimi yazaq:
e2
-2-
I z'. + 22dr= : -; + 2)
^ dr= I zt-z dz.
lzirz\z
lzl=t lzl=t z
Axrrrncr inteqrala ll9az =zaf Gsl Koginiu inteqnl diistunrnu atbiq
cz-zo
edek. Onda alnq,
e'
", ll =2o.4=*
1-r*2dr=2;1'2+2'12=0
l,i=r ' 2

DE
161 (t6S). I :---e. Cavab'.I=o-t.
]z-tl=l z' +l
e

.E
sm-
162(169). I .J-=d,.
lz-tl=2|'+22-3
Halll Molcasi vuruqlara ayrraq:
z2+22-3=0 a 2=-11J1i-3=-li2 = z=t, z=-3.
Burada z=1 noqtasi lz-11=2 gevrosinin daxilinde yerlegir. Odur ki,
intEqralaltr kompleks deyi5* i funlsiya z=I ndqtesindcn basqa hor yerda
analitik funksiyadr. Verilen imeqrah aSa$dalo kimi ya.aq:

-E E
silE
)
S[l- SID_: ----=
-____2 _a= I ------]---* = I z-r dz.
t z+3
1"-il-zz2 +22-z p-iF2G-l\(z+3) 2-i1=2
Arflnncl int€qrala Koginin rnteqral difsturunu t tbiq edek
 t9E

.r2
llil .
- ,t2 ,E
SID
-)lt
I z+3. az=za] 42
- it . z-L z+5

- srnE
Cnvab a,hl.
16s (170).
lztszz'-42+3
164 (171). I -lcl-nz.
lzt=l ze/1,+21
Hatll z=0 ve z=-2 z=0 nd{tasi ]zl=t geuasina
moxsusi ndqtelardir.
daxildir. Odur ki, rnteqralaltr fiurksiya z=o n(htosindrn bagqa her yerde
analitikdir, inteqralr ap[rdah kimi yaaq ve Koginin inteqral diistuunu
atbiq edok:

t E? ar= , ,ul'tl) E, )l

l,it ,rX*zt VCr

z
dr=26 jit;t )
=zii+=o.
lz

16s(172). t "oi9+nla,
l'zFt z\e' + 2l
funksrya z = o ntqtcsindon baEqa lzl= 3 oblastmn
Halll ifrrtqo'lzln
her -verinde analitrk firnksiyadu, Odur ki, verilsn funksiyaru bir qeder
bagqi gekilde yazaq va Koginin intqral dfistrunu Btbiq edsk:
* ,)
"or(,
I -r'n --ll ,)'\l
*(, *
d"=r '(cos(z+a) - cos ti 2.,
=!tu.-=-DcnE.
I =r,t, 33
l,l=r 1,1=s zz e, +2
\ ez +2 )lz=o

\ffi(173). t +-.
z' + 16
Cavab: 0.
lzl=s

167 (174). tu, ..

Izl4(2". +9)V Cavab: - a.
+9) 45

sn
(t7s). I ^Ie+i)
lzlt-*-
168
z' - 2z
Holll inteqralahr firnksiya z = o n@asinden baqa lzl = t oblasunda
analitik firnksiyadr. Odur ki, Ko5inin inteqral diisturunu tetbiq edsk:
 199

,hx^(z+i
**! ("rIt-all
1,lr
t #z= ! "12
z'-22 l,Ft 'z
dz=z,l +ll
z-L
I )lr=o

=-n sh+=-d istr;=r

sin zs-in(z - lt
t6g (176). , cavab: o.
zl=Z z' - z
Oger 7Q) funlaiyas Doblastmda va onun sarhaddi c-de
analitlldirsa, orda ixtiyari n ti94n aSa(dakt dtistar doyudur:
tJW'-=zant 'ro6^1 G)
- ,oY"
t,G

Burda zseD, zeC. Bu dtlstuntn tarbtqlen ib natgul olaq'

170, [ ,'bo,,& inteqahm hesablayrn

1,-1pr (2, _ rI

Halll inqrdzltr tuksiya /(z)=ffi ,o=l ndqtoshdon ba$qq

bu
lz- rl< 1 obla-*urda analitik funlcsiyadrr' Irteqralaltr /(z) funksiyasrrun
oblastda arul.itik olan hissesini ayuaq. Ona gdra f (z) furksiyasrnr
a5agdakr kimi Yazaq,
,io.
sinz* (z + t)2-
-
Q'-rI' Q-\'
,th-..
Analitik funksiYa kimi (z+ry -ni g6tursk. (2) diisturunda r-l
got[rssk, alanq:
sir:tz

t
1,-'r1=r
V*t\a"=z;t'!)
(z - l)'
indi t6romeni taPaq:
( snP \ rasz +l)-zsnn (z
"
/1,)=[G;Pj =___?.rr_
B*ud^ I Q) =ziy+]ya = -! Alrn'' Do[ru&n <la
 ,.1,=,t*,n-r?="(-:)=-*'
alnq.
inteqralur hesablaYm'
"L tlrr,# - rl&
IIaZi inteqralatu ttd= turksiyasmrn maxraci kl=2
1,ffi4
oblasunda iki z=l va z=-l ndqtolerinde srfra gewilir. . -!-
(z+rf(z-r)
ihdasini sada kesrlere ayrraq:
llllllllt
(,-rfc:r,=8 ;-4 ,.'-+ (;;y-; 6*y
Inteqralm xettilik rcssesinden istihde €tselq alariq:

,],6ftn" =1;,*" -
1,1,#* -i,1,#" - i,,1,fft o,
Birinci iki (l) Kopi
intoqrala t tbiq edek:
d{isturunu
| 2 -l tu &=zra"tt
"tu dr=za"ht. I
.zi=2 Vi-22 +l
tlguncri ve ddrdiincii inteqrallar (2) d0rErunun k6mel ils hosablanr:

! r"tu-oa,=u("nll
lr-
l,F, (z +
=-r^*r,
1,. -'
1 :E-a,= ?t"*l'l =dcht
t,iz(z tl)' 2l ' ' l"=-t
Yekun olaraq inteqrahn hallini alanq:
, chzdz 2dchl- znicht I ^ . ._ I . .- shl - chl n
r,fr(.-r)(r-r)= e
-+-znsht-'Fcht=-vi=--'
A;a gldah i hte qra llan hes ablayu.
172(17D. t r+a.
lzl=t z-
Halll lntqralahr $z" nrnrciyasr z=0 nqbsinden bagqa lzl=t
oblasunda her yerd. analitik firnksif,adu. Ona 9610
l'>aa= fr tffi 6iir6mxraen istifade edek. oger
/(z) tunlsiyasr
 NI
D oblastrnda va onun C sarhaddinde amlirtik firksila&rsa, onda i&yari z
tig[n yuxan&kt dtsnr do-gr.rdur. zoeD, zeC. (cosz)'= -sinz,
(cos z)' = - cos z oldulundan, yrxandah diistua nazeran

,t ffa,=f,zar-*,\,=o=-a
lz\=l 2-
173 (r7s). I **
bl=t z'
Carrab: 2a

srn-z
174(r79).
l,lrFrd.ft5"
sio!,
HalE latf4talali /(r)=, .+ . firnksiyasr lz-lr=t obhstmda
lz-t)'(z-3)
z=l n6qtosinden bagqa her yords arulitik funksiyadr. Odur ki, bundan
ewelki misalda isifade etdiyimiz diisturu tstbiq ede bilarik:
s-u1 z
sia! z 4

I ---4- dz= I z-t=dr.

p-i1=r(z-l)u(z-3) i,-rl=r(z-tF
sm-z
f(z\ = z-14 isare etsak:

tntt
-@s-2.\z - ll - stn- z .
f'(z) = ----c-3T--'
7U--t _L.t _l
_l
V'@l
lz=t
=-f#J= , o, "=_#,,t.u
-ms-.(-z) - sm-

Bunlan yuxandakt inteqralda nazere alaq :

stn-z
4
t{+ll. n
p)1=rffi*=t'')-<i*r>=' ,E '2
175 (IS0). ! , ?boe . Cavab: 0.
lzl=r\2._t)
 202

176 (ta\.
,,\="Caft-_0,
Halll fi:rksiyasr lz-31=6 oblastrncla z=2 ntjqrosindon
--1-
(z -zf (z + c)

bagqa her yerdo analitik frr.oksifadr. I@=-1 . i$arc edek. Bundan

awelki iki misalda istifrde adiyimiz diisturdan isti-frd. etsnok [9ih .f(z)
fu nksiyasrnrn ikinci tsrtib t{iramosini tapaq:
! I R 8
Itd,= ---L.-f.tz)=- l"<zti-z=-
tz+4)- v+ aY' Q;$=-A'
. zdz I- / 8)
ri
k-il=o(z-zP(z++) 2t \ 6t J 2't
=--!?t--'=--

,iE
177(182). I z"+ 42'"dz.
1z-21=t -
Halll intr{rralaltr
ffi *"o^r z=0, z=4 ntiqtelorindon basqa

lz - 2l= 3 661^1-n her yerindo analitik fi.r::ksiyadrr. Bu kasri

IIABC
T-A=7;q=;-7'=
kimr sade kasrlara ayraq.
A=-t
I6',
a=-!.
4'
c=!t5
tapdrqdan sonra
I I ll ll
,1 -4"2 ,21r-41 16 z 4 72 16 z-4
alanq. Onda verilen ir:teqral aga[rdakr kimi olar:

I=-lt6 , z
theio
1 "E\r* I , che'E
d"-!4p-4=t 0".
p-)1=t zt p_i1=3 z-4 16

Bu rnteqrallann har birini aynhqda hesablayaq:

- i'u''-]"*"=-zT i'f,cneo =-"*t'

I

G1,-!=,
"!"_i*=o, l"ot-1"n,
 ol = oi'"o'rtn'E oldulundan
?t*n
L*"
. "11
,k=0=zi."rhsten^l lz=0 = z bhl,
1
I che"- I -
chelE .. r'
'!-
-ip_Lprl
= I
---;---d=-..,/,Et.rtshl=-:
42
s1r1.

Bunlan 1 inteqrahnda nezare alsaq, yazanq:

I =-Ifcht+Ez sht+oi ,hl.
E2E2 "ht='2
I7t(tss). I,\"^-l-a.
Ft=;'
ruaa )*"J- turksiyasr z=0 nOqtesindon bqq" H=; obkstrnm

her yllrinda analitik fiulsiyadr. 1121=oosJ- ilam edak Bu funksiyanrn

ikinci tertib tOramesini hesablayaq:
,. - /, 2E ,f o2
f'\')= ,+t, I-.,.-
t')=-
E

,r*rys'n e+rfsm--.-G;ra-@s--.,
re)le=0^=,2.
1

crnda u &=2ri.!:=23i.
I f.^ z+1 A
"-J
',7
1
17g (IS1). I .:1--e . Cavab: 0.
1"_4=rQz ++f
rso (rst). I
t-Y' e.
t4=, ''
HaUi
t:+ funksiyasr z= 0 n6qtssindan bagqa lzl= obhstmrn her
z' ]
yerinde analitik funlsiyadu' odur ki, IG)=l-snz itara edak:

f'(z)=-cosz', /'t,ll, = -r '

=o
Bu halda
 2U

I t-Y'a=zoi.(-t)=iri
vt=; "
almar.
1+ i
Isl(Is6)' cavab: -
,,L:ff 2 "'.

s I2.KOMPLEKS OBLASTDA SIRALAR

Deyek ki, komplels hedlsrdon ibarat sua verilmigdir

zt + 22 + ...+ zn + ,,,= Lzn (t)

n=l
Butada zn=xn+iy..
Ogar

\+ x2+...+ xn+,..=
n=l
Lx, (2)

yr+ y, +,..+ y, +.,.=

,-l
ly, (3)

srralarr yrt vsa, onda (1) aras da y$thr.

lz,l+lzrl+...+lz,l+...=fll G)
svau ytphrsa, onda ()) srau nfrtlaq y*lldn sva adlarur. Q),Q) va @
svalon hqiqi hadli svalardn Odur ki, loqiqi dayganli oblastda stralar
k n olan alanatbr konpleks oblastda da 6z g c,inda qalr.
@ 'in
lE2, E+
n=l n'
srasmr tadqiq edin.

Helll et'=cosrr+isinn oldu[undan verilan sranm ylE masl atagdrkr

haqiqi oblastdatr sualarm yr$lmasrna getirilir:
S *'
ta 't
P ---;'
I
sin z
Ye
n=l n- n=l n'
Bu sralarm har biri m0tleq yrprlan sralardr. Odur ki, verilen sra m0tleq
vf, r.
I
,u, srasrmn y[rlmasmr tedqiq edin.
E+
 205

.rf
,, - *tl o Slll -
Holll e'" = c$L a lliaL .H.E*d"q stasr daErlt,
!;a
E-;4
srasr yr$rlr. Odw ki, verilen sra daSlan sradr.

A4apdah sralann yt$tlmasmr tadqQ edin:

rc1 fitn. igtl
hlz

Ealll cosin = cLn ="

+j-' olduEundao verilor sna

*i, = g en +e-n _t 3 1.g')'*1 S (!)'

S
,?: z' ,1 2"+t 2"1{2) z,i-r\k )
kimi iki sranm cemind3a igfip1 s1ur. Bfuinci toplanand*, ,rr",
,ir(i)'
e>2 oldulundan .l.grlan sra, ikinei fsptanandskt
' ;f:l'
Ei2e)
srast ise

yrglan sradn. Onda bu iki yr[rlan ve da{ an sranm cami da$rlan sra
olar.

Its ilBtr $ rsiniz. Cavab: yrtrlr

FlJ

186(rDs). ;+ 5"
"=t
Hcll cuin2 -- clm2 =l{"n'
2\ -r-,' )I olduEundan
- verilan sra iki sranm

cominden ibarat olur.

g cosin2
=1 S
," *1S I - S lg)" *1i ,
-i,irG.Y' =l
"1r-{- ;r7 z ) z,it(s"Y'
2
^"=t\s
.,,a2
sutsr ? <s oldufundan azalan handesi silsile bgkil edir' odur ki'
;,(.;,)
yrf,rlan sradr. E 17 azalan hendesi silsiledir, yani yrlrlrr'
n=r(sey ""^tat
Belslikle iki yrlrlan sranm cemi yr[ an sta olur'
 206

@ ^an
187 (190). 2 " -. Cavab: yr[rlr.
n=l nlJn
i1
6 an
Itg(I9I).2!r=.
n=l al n

Eclll e n = sosl a ;si1 l: @yler d0sturuna esasen yazrhn$dr). Bu

nn
halda verilen sta iki sranm csninden ibarat olur:
iTnrr os- 3E-
- __!+i2__!.
-
:n=t4n n=t
==I 4n n=t 4n
Burada cosx va shr fiuksiyalannn molum Makleron ayntgroden istifade
It
. €S-
etsek t --+ slrasl ErJn
,il',1, t + srasl ib ekvivalent sraolu. Odur ki, daSrlr.
.,7
- SE-
E -/
n=l \ln
srasr ise f+
t=l I
srasl ila ekvivalent sra ohu. Bu srra

n2
0oumilegmig harmonik sradr. Melum oldugu kimi yrg tr. Demeli
verilen sra yg an ve dalllan sranrn ceminden ibarat olur. Bu da onu
g0stsrir ki verilan sra da! an sradr.

18g (192). E 9.'f . Cavab: miitleq yrgrlr.

n=l -
22 oosin

rso (!ss). E 'htJ;

a=l S[rI[
Halll sittin=ishn, shiJn =isinJn,' sh=lGn - e-') oHuEundan verilen
2'
sranr agaSdakr kimi yazrnaq olor:
f srr6 _ $ sinJz _. 3 sinJz 3 e' -. r
= ='rl-r "
,L=l t'^i, ,lr thn r" -"-'='71fi11sn4n '

lsirJzl<l oldu[und^ ir; _ srasrnrn yr[rlmasr agkardr. Odur ki,

verilan srra yrtrlan sradr.

 207

lst (tsq. ; + 6u,65' dqirlu

.,-l shm
-.t
- ch-
ret.l. (les) .
Prfr
HalE chiL
nn=
c,qt , Ilz-lr gotiimok, onda verilen slranl a$aBdalfl kimi
yazmaq olar:

a chiL . *[
srFl,
L-- ht, - L-- ;
h=ln h=l n

*r1= t gotiir"ek (melum Matleron ayhgna

' nezeren) onda axnncr su-a ; +
n - n=t nn
srrirsl elo ekvivalent srnr olw. Bu sramn yE nrasD Dalamber olamotino gdro
asadrqla gostormek olar. Odur ki, verilon sra yrBllan sradll.
191,2. Q%) V -Let . Cavab: dafrlrr.
n=l,g'

gl3. Qtlr/voT STRASI

C9+C1z+C222 +...+Crzn *...= i,",r'

n=0
(5)

$aHinda srrayd q w"t stras deyilir. Bwada C, C,,..., C*... kompleb sabitlar,
z lamplzlc dayigandlr.
Abel tcoreml Ogar (5) q wat srav z=2, ndqtasinda yfihrsa, onda
lzl<lzol sanini ilzyan b tiin zJer igiin miitlaq
yt$lrt. Ogar (5) sll.ast z=zo
ndqtasinda yElhrsd, onda pt> zol sartini ddoyan b tfrn z Jar gin da[thl
(5) arasmm ytfilmt oblosn markzzi hDordinat baslan{rctnda olan
dairadir.
/iwat xrasmtn Ytfrhfla oblostt
R= rm
,-+{D lc
f4 ,+l I
(c,,0) (6)

wya ,l

R= tim : (7)
,--,- {lc,l
tt smrbn ila taYin olunur.
 192, ,6 in zn sfasmrn yl$lma radius:nu taprn.

Hdtll = *"rn - "-'

C ! "' -chz oldulu melurrdur.
"
Yr$lma radiusmu tapmaq iigtn (6) diisturunu totbiq edok:
bbt' ch clm
R= lim ,',=hm ,?rr=tm
o--+alchln+ll] , a-ch\n + l) n-t* 'clm .chl + shnshl
'

..
lift
I I -,
=
n -+* chl + lhtrrhl chl+ shl
Burads
en t e-' r t e-i1
-= Iim
n
drz = Iim
-r.o n-*
=,
e' - e-n a-+al-e-2n
-r

oldulu nszoro afinfl$r. Belelikle, verilen srramn yr[rlma radiusu R = e-I '

193. i,$ + tY z' qii,r /et sra$run yl[ fia radiusunu tapux

Ecttl c, = (t + lf emsahmn modulunu tapaq

9,1 = [r. rf l = P. 4' =(JrY = z;

Yrplma radiusunu tapmaq iigiin (7) diisturunu totbiq edok:
n= ri",:=
H*glc) r*+=+ ,t2
"+-
421
Yrtrrlma radiusr
- R=1.
.12
AgaBdah misallarda yfitbna rdtuunu taptn:

194 (197). iet'zt.

'el
EalE Cn=ein, C n+r = e1(n+1) . Yrfrlma radiusunu tapmaq iigiin:

n= tim ,fi, 1c, *or.

z-+.oPr*11'
dtishrrundan istihde edek:

,* ]*= Ii,. ld-il=Fosr*,sinrl=r.

^= z-+.le(z+l) ,-+-l I

Belalkle, ,R = I yrErlma radiusu olur.

 209

tss (teq. f
,t=l
e'; z" Csvab: R=1.

' ;u-,/
t95(199- rl' 1.
al -\h

C,=|
Helll.
(l - il'-. -
Yrlrlma radiusuou x= lim -"...- aUtur- ila t4aq:
,--'. dlc"l
t_
R= lim -:=ll-r=J2. R=J2.
ll rl
,dl-------1
llla-o'l
o/-\,
197(200). Llj_l
z=lVz,,/
. Cavab: .R = co

tsE (201). V Lr' .

rFl"t n

flelL cn =
^l =C(X-.=r
s6! = cos! , C,+l
n+l

n= rim ,lc,l ,=
z-+o lCr* 1l

199 (202). s.l z I

' Cavab: R= o
3\tl.in)
200 (203). ii" r" .
,FO

HrM cn=in. Yrglna radiusunu ,=,ljg# dusturu ib tapaq:

R= rm +=+=r, R=r.
'--dl"l ol

201 QA). t. "iollrn . Cavab: R= 1

n=l n
202 (205). i.
n=l
r^'*'.
^ln
flatli c, = c6" !\ln oHu[undan, yrlrlma radiusu
 R= [m -L= fin lim 1 1
=1 , R=1.
n-,*flCrl n-+* i - z;l
rdlcos,'_l
n--+a

l/l ,l "yLn
203 ooo.
' ' i :' ,.
fisin'(l+lz)
Cavab: ,R=co.

201 (207). ib*i),"

r0
.

flclll Cn=@+i), C*1=(n+l+i). Y{rlma 1x6;*r,

F;-
s- -.]4]- = ,. ri. . h*,1 .,= !n'+l
=1, R=l
"= z-+o lCr*11 ,-+.olr, +i+ll ,r-+@ n +1)2 +l
205 (20E). loos in.z' . Csvab:.R =e-l
,E0

$11. TEYLOR VO LORAN SIRALARI

Ogar f(z)funksia* z= zo ndqtasinda birqiymatli va analitik

funksiya&rsa, onda bu ndqto Tq or svasma
"trafoda
f(z)= lc"(z - zol (E)
n-O
diisaru ila aynhr.
Burada Cn amsah
PP
disturu ila tayin olunur.
,, =
*
f
t
r# = (, =o,r,z,'. )

- markozi z=zo ndqtosirda olan gevradir.

(e)

tn(t + z\ (t + zf funlaialan iigfrn za = o ndqtasi ?trofinda Teylor aynhst

n$*,)=,-f,*']-...*(-rf " *.,. 1a=i (10)

(r * ,y =r* * *&); +d(d -t)(4 -2) ; + ...+

.*Al#Az,+... (n=r) (1t)

xiisusi halda a = -1 olarsa, (11)4an alanq:
L=1- rarz - ... + (- t)'2" +... (n=t) (12)
l+ z
 2lt
(10) d stu'undon istifada etsak b,(t + z) funbiyasnm Teylor srasr
t (rt')='-l*1- +zni
olar.

206. -l(z\
" .l
=z'-22-3 frrnksiyasrm zo=0 n6gtesi etafn& Teylor

srrasrna ayrrul
Halli-22-3 =(z+l)(z-3) kimi yuaq. Onda verilen firntsiyamn
z2 sade
kesrlere aynl4t
z 11 3l
71u3=i ur*i=
kimi olar.
Sa$ terefi a9a{rdakr kimi yazaq:
tu=:*-i+
r-J
(12) ayrrhgrndan istifade etsek, alanq:

r(,1=r-(r -, + ,2 - z, *..1-
'
l(,.:*"
4[ 3 e- l=
)
= !(-!, 9 *9,, - ?! r, * ...')= - i ,2=,'-1,rt ,...
4\3 27 ) 33',
verilen fimksiyen'n zo =0-a yaxrn mexsusi n6qtesi z=-l ndqtesidir'
Ona gdre verilen srann yr$lma radiusu R:1 olar-
207. f (i= i- firnfsiyasmr (z-r) ferqinin qiiwetlerine Sitre qilwot
srrasna ayrltn.
/:IaIIi Bu fulksiyam a;a[rdah kimi gevirek:
lllil
3-rz= 3-fi-T;r= 4-2(24=-, ;75
1.
12) disttuunda z-i ile evz etsek, alanq:
(
;(r-,
*= -\l' io -i*l\' -tt'-i t-"' ]
=

=-l3.1a-tl-'le4)'*2:G-31
3r.
, 33. 34
- .

Bu sua
 2t2

l?c-r'r1., veva l,-1.1

', ', 2
13' 1
olduqda yr[:lr. Yrlrlma radiusu e = -e beraberdir.
]
208. f(z)= ryz fimksiyasrrul z-in qiiwetlerine gdre aynhsa bir negc
heddini ve yrlrlma radiusurnr taprn.
Eelli Deyek kJ. /(z) -itr qiiwot srasr
f(z)=Co +CF +Czzz +.. +c,2" +
geklirdedir. Bruada
r1,r)
c,=+ b=o,\2....).
7(o)101= 710; = o, /,'11r1-it z = 0 ntiqtesinde qiyrletini tapmaq iitiin
firnlsiyam diferensiallayaq. Onda alanq:
ve y a f' (z) =r + /2 (z) (13)
=
#
^,) t'Q)=z/(z)t'b\
J'Q)=2v'2G)+ t4)f,b)l
Iv
t (") = 2b f (4'
r Q) + / (z')t' Q)l (14)

Jv Q) = 2b I''z b\ + 4 tt QV' Q) + /(tv QY Q)l

)

(13)ve (la)-de z=0 gtitiirsek, tapanq:

/(o)=r, /(o)=0, /'(o)=2, 7trl\o)=0, fv)(o)=t6,...
Tiiromonin t4lllrrug qiymotird srrada yerine yazsaq alanq:
l8z =
2 ' + 19"t
z+-z' -Sl r... (15)

z= 0 -a on yaxrn mexsusi n6qte z = I nilqtssidir. Ona gdre alnan uranm

vrir}na radiusu -R = I olar.

2
Hazv aynhslardan istifade edank, wilan fimksiyalor Teylor srasna
cytnn va stantn ytfi ma radiusunu taptn.
209 (210). (z + r)-in qiiwedorine g6re sin(22 + r) fimlsiyasrm,
.llal/i Owelce verilen firnlsiyam z + I qiiwetine gdro yazaq:
sin(22 + l) = sitr[2(z + 1) - l) = sill 21, * 1;*s I - cos 2(z + 1)sitr t.

!o33 srn: vs cosx firnksiyalanrm mslum Makleron aynl4r diisturlanndan

istifads edak:
 213

.r3r5,r2r4 - ,
smr=r- cosr=l--+--..r
3i+,
siz(z +t) = ztz + t)-
z3tz-+rl3
*
zlg1ql -,
c$2(z+1)=1-44*24(;\ -
Bunlan venlen firnksiyada mzere alaq:
z3 (z t)3 zs (z
srn z<: + rt = + r, - -! * -+t)s - . r -
[z{z ].*
+r)2 2o(,*t)'-...],io,.
-1, .22<z r
4,
L21 ]
Bu artan qfrwot srasr oldu$undan y$rlma ndisunun R=co olrnasr a$kar
gorilnii(.
210 (211). {, + )-un Utiwetlerine g6re msz firnksiyasrnt.
f
c"",r,
;[,.(,.- l- ;1,..r)' -
i[,. ;)' . ]^
=.
211 (212). (22- l)-in qirwotlorine gdre e' finkiyasrm.
flalll Buro g0re ez funksiyasmr
1r:r-tr ! lrz, -tt
.e2
"z ="2
=.1;.e2
gsklinde yazaq. Sonra ise

e',r2r3zfl
=1 1 21 +.,.
3l -nl
21 -+....1
-1
aynhgrndan istifrda stseh alanq:
-rr=.[f,*](r,-,)* .
", =,6,1rr, '-f^'z'-- '' -!tr,-,F
2122'-- '
I
)
Yr[rlma radiusu R = codur.
21 2 (2 I 3).(z + 2)-nin qiiwdlsrine g6re --l- fio,t"iyu",o''

Cavab: -1[,-]t..ri-4t,'rF.4(,.rP..-1, n=f

5L 5 sL 5' I '
213 (214). z-in giiwetlerine 96 * fimksivasrnr'
;'ri,
 214

IIatlL Ovvalca verilsn rasional kssri sads kesrlere ayrraq ; z2 + 4z - 5=0

tsnliyini holli etsek ?l =1, z=-s alanq. Onda firnksiya f1z1= --J1!-
(z -1)(z +,

kimi olar. Brmu sado kesrlen aYrmq:

zrl _ A B _A(z+t+B(z-l)
(r-lxz+r r-i-r.5= (,-lX,.,
Buradan
(,1.+B=t
lrr-r=,
alanq. Bu sistemh hellinden n=1, a =l arnar.

Brmlan /(2,) kasr-rasional ftnksiyada nezero alaq:

- =
fr,\ z+l --+-I I 2I I I 2 I
J\-' =
G_t)(z+5) 3z:t tz+5 3t-z t5t+z
-. 5

' u. I kosrlarinin sraya aynhgrndan istifido edak:

l-z l*1
5

rrl-zz2
--L =l + z. z' +.., -
l-z 5
-=l--+--.,. 5'
"'l
Bunlan yuxanda nezere alsaq,

n,r = -! (r + -,-
.r"-r- . .1, l-{', - z. 4 -. .).
z + z2 r'..t.15l(.
3\. 5.s2 .,

olar. Yd ma radiusu isa R = I olur.

214 (215). z-in qiivvetbrine giire

- ,1 furksiyasmr.
zt +l
Cavab: -iz+23 + iz5 -z7 -..., R=\.
215 (216). z-in qiiwetbrine gdra frr*"iyrs,ru.
-2 "*'!
 EalliMatutrd,i.t*d.r i"t fad" iest,

t <"> = *' i =
i(t
+ ca ay =
f,e
+ crzl

chz fmksilasrm
"o =, , '] * '] * .. . ayr qrnr nezero almg yazanq:

y 1,1 = ! 1r *
"n4
=
f,(,,,. *. +. )='. )(*.'l. )
Yrlrlma radiusu I = oo -dur.

216 (21D. z-in qfiwotlerino g6rc sh2 l funksiyasrn-r.

t(,i*i-,j...
c^*a,
2l2t 4! 6t II ^=-
117 (21t). z-in qtwotlorino giirB h(2 - z) frtDksiyssm.
IIaIli Verilon funksiyaor bagqa gekilde Jazaq:

f (z) = b(2 - z) = tnz O - l) = t" z * t'{n -

;)
.

Burada melum aynh$aan istifade etselq alanq:

2L2 !.
2.4 !3.8
.r(z)=ln2 +rno-'=l =r,,' 2' -lfz - r. l.
I

Yri maradiusuR=2dir,
218 (219), z-in qiir.vetlorine g6re h(z +z - z2) firnlsiyasrnr.
<-2 t-3
- _!L+2 _...-
Cavab: ln2+i R=I.
2 2.4 3.4
Aoa*dah misallarda z-a g6ra ayr ryda bir neqa haddi v? srrantn
wfi na radiusrmu tapm:
llg (22D. | . Cavab:
lllr3.
---Z]-2' +-Z' +.... R= n.
l+e' 2 22 3!2' st2l
tzo1zzt1.
=l
l+stnz
.

cavau, f
2 -{"* 4,'-1,"'* . n.=,ff\-,[).-,2.
22 azt 312!
 2t6

221 (222).

Cavab: !*l="-4.12* l=r'r..., n=J?i'.

6 62 2t6r 316r
222 (223). n(r +,-') . Cavab, l,t * \212'"2 - \,a
tnz -
412'
*..., n =, .

223 (224). tawz. Cawh: - !r2 -1ro -*"' t .., R=!..

2t 4t 6! 2
-2 -4
224 (225). h(t +cosz), Cavab: taz-r--' - rj.ro
*..., a=r.
I
225(2251. er- , C"rab, r*r*L 12 *)rr....1,
(2!
"f 3tI n=r.
226 (227). lzl < I dairosinde analitik, lzl = t gevresinde
a -.{B0+ista4
d>t' u=atgz
7 -rt"*e n'
qiymetini alan (z) frmksiyasrru tapm.
Cavab: tG\=
| .llt.t.
227 (228). Tutaq ki,

t@= Loo'r
fimksiyasr lzl<l daircindo amlitikdh. G6sterin ki, 4 *tr"r.,o o*
qiymeti lz = I gevresinde ar -e beraberdir.
lslala Deyek ki,
C., , C-, . *-..* C-, *...-- ; C-,
z-zs'(,-zo)z'"'(r. " - roY !.,r(z - zsl
(16)

srasr verilmigdir. 0g6r c-, *o vo

,= m E--tl.' (17)
n-- P-,1
limiti varsa, onda bu srra
z_41>r (18)
oblastrnda yrfdr.
+ i)*r yplma oblastru tryln.
22e. f(t
n=l z
srasrmn
 217

Ealll C-,=(t+,)'*r, c-,-, =(t+l)*'?, zo =0 oldn.rEu molurndw. Buna

gdro
l(r r ir.'l
r = lim i--] limll+il=Jz.
,-_ * i),.'l =
;1r

Verilen sua 14>2 oblasunda. yt r.

22g. ; "b! srrasmrn ytlrlna obtastnr tapm.
fi(z+iY
Helti C -, = sinin = ishn, c-^r = rt (r + 1) oldulu melumdur. Ona giire
.. lrii(z + r) .. si(n + l)'= ,.
r = lrm _,--+ = bE
en+t {D-t
lrm .--- - n = ,.
-
Lna "- "-2n-l
}.-+@ sh,, 1.,-=e-
1 - e- '
"* lklul , -*
"n
- e- n--+@
Beleliklg sra lz +ii> e oblasttnda yttlr.
Aqafidah stralann yfilma oblasnnr lapn
2i0 029t. $ I
'Et(r-iYz
I
Erttlc-,=-) -, ,-,-, =g-ff
(l-D"
Yrlrlma radiusunu tapmaq iigiin

.= liro
g-'-ll (1)
g-'l
';;
diisturundaa istihde edek :

r= lim .t __
k'-"1 I _r_ =
I
,--[i-t)'*1i l,-tl J2

pl , Uu srranrn yrlrlma oblasE olur.

.|,
231(230).2,@!t C-avab: lzi> 2.

ztz(ztr\. i. '-",.
,=1 cos lr'
 2tt

^tl^l .
Halli C_,= =--, C_n_r=--= Yrglrna radiusu
6n cnn chln + l)

, lch(n +l)l ,. . ch(n+t)

r=lrln_.-=Im-.
n--+* lchnl n-+@ ch

Burada clu firnksiyasrmn chr=

e' +-e-x
diisturundan istifade etseh alanq:
'2

,. en+l -t-e-n-l -. "------, I

r = tllrl = Lm "2'+l -,-.: = -
n-+a gn sg'D a-+- ez'+l e

Yrf,rlma oblasr lzl> I olar.

e
-
2i3 (232). 7"'@r'. Cavab: lzl> e .

n=l

234 (233). s-l

Er4'(z +t)n
Halli C-, . vrgil*u.ai*u^t puq,
=
i,,-,-r=l.
* -l1L=,I
'= ;;[".t]

1z +1 > 1 yg rna oblash olur.

23s(234).2_,#. cavab:lz-z-ii>j

236 035t. ; 3'+l

' ' Er(z +zif
Halll C-^ =3' +1, C-n-t=3'+l+1, Yr[ ma radiusu:

]l'*l - tl .,+r
r= lisr l----=l = lim ' *r=l
"-- lr,
+ rl n:* 3n +t
 219

Yrlrlma oblastr lz + 2il> 3 olu.

237(236).:,q# Careb: lz+l-il>r

= =
,ic^1"_,,1^ -r,*#_Zr,e_zof
c-'r; +...+ c-' *co*c,(r- zo)+.,.+ cn(z-zof +... (1g)
=...+;
G -,oY z- zo
srasum yritlma oblasa
.-91 *.
.-,.= c-r *
i, =
frQ-roY z-zs (2-zsl-
eo)

Vc,Q-roy =go rc1(z - zn)+ c2Q - zn\z +.. (21)

n=O

srralomrn y$ na obhsttdr.
Tutaq ki, (20) srasr lz-zol>r oblasnnda, (21) sras ise lz-zol<R
dairxinda ytPhn Onda : l) r > R ol&tqda (19) sran har yerda dafiltr.
2) r < R ol&qda (19) strasr r <lz - zsl< n halqasnda yr[tW.

2JE ;, "'.- -i(z+l)' suasrmn yrf, ma oblastmr taprn-

fr(z+l)' -*o
""-)
HruL 3 "'' suasrnda
7t(z+tY
C-n=e , C-n-, ="rl*t\
oldu[undan
l,(aa)l
r=timL-J=1.
.-,-
l""l
I oblastrnde yrlrlu.
'- a,Y qirwet suasr iiryib
belelikle I -ci sua lz + 1l > lG
,-l -,t*r)-l
C,--e 2, Cn*t=e
oldu$rndaa onun Yrlrlma radiusu
 2m

."-jl
l"
-'
n = r,-,g,1,= r,_ _!__1_ =r.
;;E*,1 "-,-l -rt*r>ll

Beleliklo, 2-ci sra lz+ tl < I

r,I
oblastrnda yrlrlrr. Bu onu g6sterir ki, verilen
srra hor yerdo da} r.
*, fiffi -2[' .J')" ,,"",,'n vf,rlma oblastmr taprn'

qi)' +
,ru- | Q arrasr iifiin C-^=Q+u)',C-,-1=(3+4t\n+r oldrfundao
ij(z + 2i)'

ahmr. Yeni l-ci sra lz

+ 2il > 5 obtastrnda ylrlu'
it:4Y srrasr iiqiin cn=6-n, ct+t=6-n-t olduSrmdan bu qiiwet
""-\ 6 /
suastntn yt[tlma radiusu
k-l
n= [nJ--l=6
""- F-" I

oldufiundan, omrn yrfrlma oblastl lz+2,1<6 oht' Beleliklq r=5<R=6 Yeai

verilen srra 5 <lz +2il<6 halqasmda yt![r.

Asafidah sralann y$tlma oblasnnt ayin edin

240 (2i7).,!,(i -,l1)t, . ,. ,l' Cavab: lz +1+il<t.

241 (238). L_--. : (, -,f

n=r 2"
Halll C, =; c*r=#. Qii*vat srrasmm yrlrlma radiusu

r_t
R= lim -r r.:! dtistuu ile tapil&Erndan yazaq ki,
a-+o p;111
 221

R= lim 'r'|
n-->al
l+l r'= [m a-
| n--t-
,,, 1
=z
2n
FI
Bu halda yrglma obla.str lz - ,l < 2 olur.

242 (239). 3 --L* - i1r * tn11, - z * il. Cavab: 0 <lz - z+ rl<t.

n=ln"(z-2+rf' n=O

243(240). .
E(i)' Z(1)'
6 /'r\' 6 an
Halti il 1l) = i I spasr lgiin C-n=2o, C-,-t=2 +t oldulundan
E[z it zn
1,+l
1;,,, 9-,-tl- 1i- 111
' - n-+a p-,1 n-+@ n)@ 2n
l,,]
Yr[rlrna oblastr ly'> z olar.

6 (z\n - zn
2,lo) =
Irr,-r*$rugun
-
c' =4- '
I
c*r=i Yrfrlma radiusu:

u
ldl
n= ri. l*
F,l
z--r-c,+rl= ,-,,o1
i-4'
=,-+,.
4,
4=a.

'I
R> r oldulundan verilen sra ylllr. Belalikls verilan sranm yr[rlrna oblastt
2< lzl< 4 kimi olur.

211(211). t --a--ln(z+t-if
i)" n=o
n=llz +l -
. Cavab: her yerde daEIlr.

a.fi
245 (242). 2 -;* L.:*t
t
n=l z n=U
 222

EilrL ;.1 .r.

n=lz"
.rn yrlrlma oblast c-n=c-n-r=l oldu[undan r=l

olur. Belelikla, bu sratrln yrgrlma oblasn l, > I otar. ! jf

n=U z
su-asmm yrgrlma

oblasnm apaq:

^l^l
"' 2*t ' -n+r ,n+2'
l,i tn.t2
, = ,'- , 8'l = ri,,, l2'*'l = t-
z-+olCr*11 n-+ol I lz--r-
aal
Bu sranm yrlrlma oblastr lzl < 2 olar. Umumiyyatle verilon stra iigun y&lma
oblasu t<l:l<z olur.

2td(24i). In=1(z.'t? * ; ('-l)' ior=u. Cava'b: lz - tl> e.

- i)' ,=11 nt

247(244).
i,#.F.,#
Nattl srasrrun yrglma oblastm tapaq:
it-!#
- (-l)' ^ (-1)'+l
n' (r + l)'
4
..
[m
n
l.
,-+- 1z + l)a

Bu sra iigih yErkna oblasu lz]> t olar. -=

I -1;
n=|n-2n
srasrrun yrEllma oblastm tapaq:

^l^t
L"= Lr+l=
n ,-, r *g;Ji
 28

Bu halda ylrlnra radiwu

n= ic,
5- . 11r., lt' *')' z"*'l= , * t-l = ,
,-+-Pr*11=,-+-l n.Zn | ,-- n

Bu sra iigiin lzl < 2 yrlrlma oblastrdr. Beleliklo verilen srramn y{ ma oblastt

t<lzl<2olar.

218(24s).
i,#.F_# Carab: lz + tl> 2.

21s (24 6). - - Y

Qdj
rC 9- l,!rt-,
Halti Btreda ancac ; (-D'(',(2i)"'l- srrasrnm yr$llma oblastn tapmaq
h4
lazrmdr.

^ (-D' L'*l
^ = (-1)'*l
"= (zi)" t'F'
n= r,o, 4'1,= Ii,, l(-l)' (2i)'*r|-o-l-2.
a_+_ lCn+ll ,-.11_1y,+l .
12i1, | ' '

Bu sra iigiin yrlrlma oblastr lz - il < 2 oldu[unda4 verilan sranm ylrlma

oblastr o < lz -il < 2 olat.

250(247).L*Vt.
z
Carrab: o<lzl<t.
n=0

2st (24s). I
- z-t * E(-rf (,-D'
n=o

Halll Bumda i (- r)' . (, - 1)' stasmln yrsrlma oblas-on tapmaq

"*uq n=0
lazrmdr.

C, = (-1)n, C,*1 = (-l)'+r,

^
=,l1i# =,TJ5#1=,
 224

Bu stamn yr[Lrlma oblastr lz - tl < t olur. Odur ki, verilen srra:ln y[ nu oblasu

o<lz-ll<lkimiolar.

2s2(24e). i4'; !
n=12" n=Qb
(t*o).

Cavab: l) Oger la > 16l olars4 her yerde datrlt. 2) Ager ll < lal olorsa,

l"l . lrl. lal balqasurda Y$lu.

Ogar !(z) fittksiyat r <lz-znl< R lolqosmda birqiynelli va

analitiMirca, onda bu halqafu asafid& qayda ila I'omn svasrna cynlt:

1Q)= ic,(, - z,f -
,-.
i c,(, - +Y + i,c,(,
'=o
-,oY eD
burada C, amsah
,_=rza tre
1,IG)a:, (n=o,rl,+2,...)
. (2t)
_ zsf't
d sturu ilo tapthr. Burada l'markazi zo-niqt"sinda olan' bu halqantn
daxilinda yrlaS an gevradir.
-lo
IC-G-z^\' =Lr "-'.= Loran srrostnm bas hissasi' lc,(z - z)'
;. n=t\z - zo I ,r'o

isa Lomn srasmm d zgiin hissasi dlarur.

Praloik olaraq imsallann (2i) ifrsnru ila tapinasmdan gox istifada
olwunur. Bu d san'tlan istifada etdikda gox vaxt gatin hesablamalar-qarmaq
laztm galir. Buna gdn fimtaiyalann Teylnr srmsrna aynhsmdan istifado etmak
laztmdrr.
25i. tk'l= T)---\r firnksiyasul o <lz-11<2 halqasmda Loraa srmlna ay[m.
V'-tf
Halli Birinci iisul ld)= -:-- funksiyasr 0 < lz - ll< 2 halqasrnda
V'-rf
analitikdir. Loran omsah (23) d'trsuuu ile hesablanu:
1

n ,-. r 1 dz
-r,p-tl n=
c.=;l
rr^lr1,_tya1";$,
bruada r - merkszi zo=1 ndqtesinde olan, bu halqada yerleqen ixtiyari
geuedir.
 225

Agor z + 3 < 0 vo yB -3 olarss, imeqralalt

r? < - --Jr-----
(z - l)*'(z + lf
funksiyasr

r gevrsi daxilinde ? = I ndqtosi de da:ril olmaqla analitik funksiyaftr. Bu

halda
,dz
| 1z - r)*r (z + r)')
bagqa sdzle n = -3,4,... oldrqda C,=Ooh[. Ager z+3>0 vsya z>-3 olarsa,
onda $6 dalo (2) diisturuna gtho

_ r a"'l r li
-(z+r)-dz,ir[G;f]l-, -
r(_r),(":rl1 _Grf(n*3)
6;, G.rf;rl.,_ ,, _
olar. n= -2,- 1,0,1,2,... iigiin

,,=w
olar. 0 < lzai < 3 halpsnda bu fiuksiya iigiin Loraa srasr

= 2 L'r-(iCP-
oi
v" -t) -i",r'-rY =
n=-2
rY

vo ya

@ -f
=i#-i ,-,r--*-*r'-t1'f,Q-t)' jl'-'I. -
I*hci isal. /(z)-i (z-l)-in quwetlerine g6re yazaq:

' -!-o =L(r - -Lf

Q'-t 4\z-t z+r)
11,7= =

=!. ltlltll
4 (,-rY-i;*; ,t,-;G.F Q4)
(24)-do birirci iki toplana.n lzrm olar gekildedir. Axrnrcr iki toplanam yazaq:

*=*=:;! 2
dr=i[,.(?)]""=-2
orduEunu (r2)'ni

tatbiq etdilde nezore elsaq, sfftra (II >o 9610

z.r=l[-.:-i.f.--'l'-f=']'.
-I 2l' 2 \2) \2/ l,
.l
(2s)
 =i,,+. -:+P(+)'1 *' z(-z -t)(-z - z)(?)'.
# ] o,
(25) ve Q6)n Q4)"de nezre alsaq, alarrq:
r r l rr.*Llr_r-r*(,-rl'-frLf-.].
2 -\ 2 I t z )' l
@-,y=26-9-;,=-tl'-
*fL
'ro[' -r,-r)*1 (,-rf 1t,-rf *.'l
'- ' 2"- '' - 23 \' '' " )
vo ya
I I I I .3-1t,-O-1(,-r)'-](,-r)P*...
I =4GlT 'tt (A\' '' 64'-
F:f +=-16-,"
251 \Q)=z'*"!z fimksiyasrm zo=0 nrtiqtsi etafinda Lotan srrasrna
avlnn.
HIIIL ixtiyri 6 -i iigiin Yazarq:
*'a='-{*{-{*
2! 41 6r
'

l
6=-yusaq,alanq:
z
,,|/III),III l- --.+-----"- +... l=z- -: *-. - ---
-"- . z'i
-z'cos' *.,.
, - l. 7lr2 4,.2o 6lzu ) 21 4tz" 6tz"
vo ya

",
*"!=.,L*", *_L__!*.
z 2 4lz'J 6l 24
Bu diishu ixtiyari z+0 iigiin dofrudu. /(z) fimksiyasr o.lr-01.*-
halgsurda analitikdir. Burada r =0, R=+@, zo=0.
255' zo =o trihtosi otrafirda

1ro1-- -1::t
z'+z-Z
-

fimksiyasm Loran s[asrna t)ruul

tirUi f@ fimlsiyasrmn z1=-2, z2=l kimi iki mexsusi niiqtesi var'
zo =0 ndqtesi otafinda iig halg var ki, bunlaln her birinde 712; funksiyasr
analitikdir.
a) lzl<l dairesi
b) 1<lzl<2 halqa
v) 2 <lzl< +*, lz]< z dairesinin xarici.
 a7
Biittin bu tlz,llrrda f(z) fimksiyasrnm Loran aynhgna baxaq. f(z)
frrnksiyasuu iki elementar kosrin cemi geklinde giisterek:

/(,)=+.F+
-" z+2 z-l e7)
a) lzl< t &iresinde aynl4. (27!ni a.ga{rd"h kimi g€virek:

t7)=)_*f_=l
z_t z+2 Z
f _:t_z (28)
l+1
2
(12) distunmdar istifade esek, alanq:
'}-.=1*, + r' +.., lzl<t, (2g)

'r--2-3
=l -: aL- != +... 1A<2 (30)
t,z 2 4 E
2
(29) va (30|r (28)-de nezare alsaq, alanq:
2zrl_=--.-+---
I z zt z' +...- lL+z+z'+
l- . z', +...1=
\ - I 32- 7-z'-
, t5 ,
___:.........._
z'+z-2 2 4 I 16 -_'
2 4 8 16 -z'+...
Bu /(z) fimlsiyrsmn Teylor aynhgrdu.
b) I<lrl<2 halqasrnda aynhg. (30) suasr iifiin -! firotsiyasr Uu
t+1
2
halqada yr[rlandr.
(29) sfasr iiq,in
' -L
t-z
fioksiyosr ]zl> lilfiin daf,rlu. Ona g&e /(z)
firnksiyasmr aga$dqh li6i 961,ire1
_,, I I I I
/\z)=:.-+.-
..2 z I
(31)
t* t__
2
(12) diistunrnu tetbiq etsek, alanq:
r =t+!***. . (32)
,lzz'
z
lr I

Bu srra lll < t tiryrin yfulr.

lzl
(30) re (32)-ni (3l)-de nezere alsaq, alarq:
2z+l Lzz2 z3 1l l'tlzz2z3
_.*-* t- --*
2--+---+._.+-+-+._.=
4 E 16 z z' -z 2 4 ---+...
8 16
22 17-) zz
vo ya
 224

22 +l : I l3z'
zz + z -2 frz' 2 ?=o2'

v) 2 tdun oynl$. (30) srasr 2 oldrqda I firnksiy*, ,igiin

lzl> lzl>
t+1
2
ylrlu,
J
1
dafrtr. (32) suasr lzl>2 oldrqda fiuksiyasr rigiin /(z)

funksiyasrm aSaldah kimi gtistorek:

I t =;lll I I
-,. r l 1+-.-
r)
JV)==
I

'1,: r-- .;*J

rt+- r--l
l.
z 2 \ z z)
(12) d:sturundan istifade etsek, alanq:
rr,t=!(r-? *
"" z( z zt /
1-I* ..*r*1*l . l*..)=
z z' z' )
=.r[z-1 .1- 1* .)
z[ z 2', z' )
vo ya
2z+1 2157
V*r-z=r-?.7-7*'
Bu misal onu gdstorir ki, eyni bir fimksiyamn l-oran ayrrhgr nli:rtelif
arahqlarda eyni olmur.
256 f(z)=
|. fturksiyasrm mexsusi niiqtelsri etrafinda Loran
' ' ;22: z" -32 +2
sfiaslna ayum.
Hetll z =1, z=2 f(z) firnksiyas n moxsusi niiqteloridir.
1) 712; firnlaiyasm zr=l niiqtssi etrafrnda, bagqa sdzle 0<lz-11<l
halqasmda aynltgr.
/(z) fir.ksiyasmt elementar kosrlerin cemi kimi g6sterek
2z-3 t I
7 4,rt=;* '1'
Sa[ terefi bir qeder bagqa gskilde yozaq:
2z-3 I I
j i"_z==- Hz_r-)
z-i - (z-l) -le evu etmekle (12) aynfuul tetbiq edek.

;-h=^ [-'1'-'1.1'-'Y. ]
 229

Ye ya

2) 7iz; fimksiyasrnr
;*== F=Y-"'
z:2 ndqtesi etrafindq bqqa siizle o<iz-2j<r
(33)

halqasmda aynhp. Onda

2z-3 I I 1 I
z2- -z-l-
3z ;2=
+2= , a+ 1+Q - z)=
l= - z\+(z-z), -(z-rf +
=
z-2 -(r
+r .

vo ya

z--Jz+z ' .r
u"a' -=z-2 ;i f1-r1'1r-rY e4)
ASafidah funksiyalan
= 0 niqtasi atrafinda Lora strasma a)nnn.

2s7 (2sq. ry.

zt
cavab: 1 -i,l
.,i5l -':,
7!
.

'',
2ss (250. sy I .

Halli Yerilan fiuksiyanu z= 0 ndqtesi atrafinda Loran srasur,a ayrmaq

' sin2z=10-oos2z) dilstsmndan tr'p cosz=l

tleuu
2' -+-+-
2'! 4t ' aynhqrndan

istefrda edek. Onda alnq:

I I 22 7424
flz) -- :-(t - cos 22\ =
22
1$-t+----:-- ?
* l= )z,--;*t3"3
oz,2
259(252)."-, Carab: l+t+-3+1+....
zz2l 3l

e-.
260 (25r.
z'
Ealll e' 61afuiy6sInrn mslum Maklercm aynhyndan

+4+ .. istifade
"" =r+r+*+..
edck:

'z ,( ,2 ,3 ,4 zn
*;* ) , I I I z
,rtd=;= ,[r+z* z, rr*A* ,l=
-T+-+-+_+-+....
 no
I
261 (2s4). se; Cavab: z3 + z2 + 1* 1* 1* ...
.
' 21 3rl 4lz
262 Q55), za ees\.
z
-2 -4 -6
Halli Bunda cos z funksiyastrun cosz =t-i+i- +... a1'nltgmdan
"
istifada edek:

r,*L- r,
rr,t=ra*"!=rth --!*+-l*....)=rn
z \ zrr. cr,.-AF* ")=' -r'-*i-i?''
-t
I t2 UavaD:
42 44 46
263 (2s6). -sln -.
2!22J 4122', 6l2zt
l-cosz ---+--....
261 (2s7). -_ _;! ,

z
Ealll cos z funksiyasrnrn melum aynhqrndan istifade edak:

r,,,].f =
?-Ll,-,,+-+.'* )=* 'i,-*
265 125E1. -t c^t b:l*' *'2 n'3 n..,.
"z ,
21 3t 4l

266(25q.\+.
llalll qs z funlisryasrmn Makleron aynhEndan istifade etssk, alanq:

,2 ,4 ,6 ) z I t 2
rQ)=t+co', t(- ,4
4 =V1.,*,-r*? -A-..)= l-;i.4r -A "E- .'

lllz
Lavab.-_-+_- +...,
zt 2lz 31 4l
Gdstailan niqta atrafinda v*ilan funkslalat Loran srro:trut aymn:
268(261). ,o=-, Carab: I - I =.
l,*j, z+t (z +tf
26s (262).
fi. "o=,
c^vab:
Y - * e - - *Q - 2)2, z) "!0,? Q - z)3.
$ t, - 4o - . .
 231

I
270 (263). zez+i , zo = -i.
Cavab: (r -,) - (z +,l - (+ -

Asa*dah halqalnrla veilat funlciyahn

i )*,. (+ - r,#Inrot- =,:,1#rl srrasma aytnn.
-
;],,. n"
271 (2M). a12<lzl<3.
G_fu'
Ilalli (z-2Yz-3)
, ^!, -- kesrini sade kasra ayraq:
l=A-B-A(z-3)+B(z-2)
(z-2\z-3) z-2 z-3 (z-2\z-3)
ft+a=0.
{={ lA=-r,
l- 3A -28 =t [8=1.
Bunlan sade kssrde nezers alsaq:
I __ l 1 I I I I
e-ry^z-3)' ri* r4=--;-a
z3 =
3*24a I = 1a'+12 +'3 +.,. srrasrndan istifrds etsslg alanq:
l-r
I coll\u-l
1n-l I (z\n t r o /'\, a e
G*$=- "'=,1) ;-;,:,l.;.J -,a,'T -
;,! ol;) =

272(2641.
6+-r, 6)3<lzl<+o. C^r*,|r\!)
273 (25s). o)o.lzJ.r; 6)l < jzl< to.
);
Cavab: ,;l- i (-D'r', D)n=0i qg
z n.o t"- "
274 (266). a')t<lzl< 4, fia<lzl<+a,
-]- -.
lz+2ft+z')
. r(22+t +2 -t -2 "))
cavab: a)aynlmr ri,fT-'i.i-i- z7 24 25

""*t ,
275 (26D. t.vl.z.
z" +32 +2
 212

HalE Yerilan 21:1- kosr rasional firnlisiyam sad6 k srlere ayraq.

z2 +32 +2
Buna g6re mexreci srfrlara geviran ndqtelsri tapaq:
-3+'6{ -3tl
z2 +32+2=o = z- 2=2.zt=-t,22=2.
Bunlan kosrde nszers alsaq, yazanq:
t,,.,- -]1jL=
t"'' 2z+3 - A - B -A(z+2)+B(z+ll .
,2 *3"*2 O+lXz+2) z+t' z+2 (z+l[z+2)
A=t, B =t.
ltltll
tlzl=-+-=
z+t z+2 , t*! 2 t*i
3*264 -1- = 1 -, + ,2 - *3 + ... aynhgrndan istifada etsek /1zl funksiyasr iigiin
1+x
a$qBrdzlo Loran aynhglanm alanq:

- t(- | l r \ r( - , ,2 ,3 ) r l I l
r t4 =
;l' - ;* j - F. ..J. ll,, - r. V - 2,... )= ) - j +, ^ 1 +.. +

,( - -2 -3 \ - -' -,?_o# u
.il, -
;.'i - i' ,J=,i,,-,* nL

226 (26s).
i _#i { lzl<r, b) r<lzl< 2, vl 2<lz <a
cavab:oi[,-{:g}' ', o,
2h.i_#,", ")
1.itq4
277(269). ]-, t.lz+21.3, Caub: ; t - | (z+2)n
' ' .'
,2 -l n-=l(z + 2)t aig 3n+1
27t (270). r<P+21<4. Cavab: Aynlmrr.
*^
279 (271). -,-,-La 2<lz-tl<,..
z'-42+1
trIal/i Verilsn kasr rasional fimksifan sads kosrlero ayrraq.
z2-42+3=O I 2=21t4-3=211 z1=1, 22=J.
Bunlan kesrdc rrzere alsaq, yazanq:
z+2 z+2 A B
'ttz)= _42+3 Q-l\z-3\ z-l z-3'
z2 -+-'
-=
 233

rA+B=t= [^=-i
'
l_te_a=z
lr=i
l =- 3 *1- I =-1 1*
1*L
tlt=-1.
2 z-l 2 z-3 2(z-l) 2(z-l)-2 2 z-l
*,5 ;r l 31 z5,l.. z z2 *1,-rT. 23 I
,-2-=-l;r*
z-l =lt*;* 1,-,;z l-
3 r slr z2 I z
z z-t 21r-r 1r-rP (r_r, l
rlt
==.'11,:7. 2 22 . l
1,:F. (, -iF l
* ln+ 2\nl_.
2Bo 12221. , "t ,", 2 .lrl . *.". cavao: z +,X_o'17#r
V'-of
1 - -2n+l
2ErA4r?r_fuq, 1.1r.2 Cawb. -
uLo!-l}rl
2s2(274). i -, o.b-,1.r.
Halll t<zl=|- funlsiyasrm sada kasrlsre ayraq.

ra= i,l-t=- -t-)= ;l* ;;rr= ;f,+ ; -=]

* = , -, * ,' - 13 +...
ikinci topltnrn, aynhSrm totbiq etsek, yazanq:

t-(t-z-i *(z-i)2 -(,-i)3 *- l=

,rr-, 4i'1t- 2i -
f(d=!)--
oT-i,f f
___, +l!(_t)",r_,ya
2(z-i) 4o=g12iyn
283 (275). ,
I ,., +.lz+21. +-. Cavau, E,ffi
V'-nf
 2i4

$1s. FUr\KSiYAlrrN STFTRLART

Tutaq ld, f(z) frnbiyas z" ndqtasinda analitik funbiyadt. Ogar f(z)
funksrya$ nqiln
/(<)=0, lQ)=0,...,/G-r)(zo)=0, 7@Q)+o
garti ddanirsa, onda zo iqAsi f(z) ftnksiyannrn n tartibli srfn adltntr.
Ogar n:l olarsa, onda zn sada stfi.r adlanr. zo nnqtasi f(z)
funksiyasmrn n tartibll polyu:u adlan,r o v.txt ki,
f(z)=(z- zsldr)
barabarlil ddawin. Burda 9(z) zo ndqtasinda MdlitiWir va 9(z)*O
ddenmalidlr.

284, n:- -a ftn*siyasurn mqsusi ndqtolorini tapm ve xarakterini

z-V'+4)
glistorin.
Xaili 1Ql= iQ2 +l) frrnkriyas,rr,', srfularm tryaq. Belo ki,
f(r) = rt Q' * q)= 13 (z' a)2 (z + 2t)1
olur.
Funtsiyarun 3 srfn var: zr =o- ttinofi tertib srfir, z, =Ztv@ zt=-2, iso
ikinci tortib srfulardu. Belelitle, I ' '"
iigiiur zr = 0 iiciitrcii tertib
;e-*lfrmtsiyasr
polyus, z, = 2; vs z! = -2i iso ikinci tertib potyuslardrr,

2SS :-
sul2
firnksiyasrnn mexsusi ndqteloriDi tapm ve xarakterini gdsterin.

HaU,
stnz
l- firnlsiyasrnrn slfulaflm lqq. z2 = t*, k =0,t1,l:2,,.. sttz
funksiyasrmn srfirlandrr. t * 0 olduqda, bu srfular birirrci tertibdir. Bele ki,
(sin z)'2. = cp5 2, = 6er zf = (- tf *o
olur. Bu onu g<hterir ki, bu niiqtelerda 1 615iy656n sade polyuslan var.

]5#=,
oldu$undan z=0 n<iqtesi
_ ft,nk"iyas,ruo aradan gdtiiriile bilen mexsusi
-1
srnz
niiqtesidir.
 286. zzei fi-mksiyasmrn mexsusi noqtolsrini tapltr ve xarakterini gdsterin.
ll
Halll z2ei firnksiyasr z=o flthtosinden bagqa her yerde requly ardtr. z2 el
fimksiyasrm z-e gdre Loran suasma ayuaq:
,1 :r l
> ._=z'
z-et=
, +z+_+_+...
l l
7.d z,-" 2t 3\z
Bu aynh$an aydn g6r[niir ki, z =0 osas mexstBi noqtedir.

2E7. -
f(z)=2- "SmZ
-8
firntsiyasrmn zo = o srfulanm tertibini taprn
EaAL siaz firnksiyasrnrn zo =0 n6qtesi etrafrnde Tefor srasma
aynhgrndan istifrde edel oda alanq:
,/-\ -t -t
J\,,- "t
23 S -1-}-j--T-T
"5
z_{ttz---(
z_l z --+*-... | ---+...
[]1 t3!
5t)31 ---.t... 5!

dn=--+-
'L-,1n...
3t ,
ofia' IQ)= qG). Burada 9(z) firnksiyasr ,o = oda anatitikdir. Ham de
25

/ro)=s * o . Belelikle, zo = 0 verilen fimksiya t4rin birinci tertib srfirdrr.

ASafinah funkstyalann stfirlannr lqm 'tta xaraHeini gdstain:

288 (276). t) l(z)=2a a42z .
Ealtl 7121=o gdtilrssk z4 +422 =0 alanq. Bu anliyi hsll etmekle z=o
va z2+4=0 -
21=2i,24 =-21 olduEunu alanq.
: = o -rn tcrEbini mueyyan edak :
,'f(z\llz=o = 0.
I

.L
.t'(z) = 4zt +82,
' f',@)l ^=0t f"(z)=r2z'+8, f"@1
' '12=O rr-U^=Er0.
2 =o l(z) fu.oksiyasrnm ihnci tcrtib srftndr.
z = -2i -ni yoxlayaq:
L

f@l = -2,- -- l-2D4 +4 (-2i)2 =16-16=o;

12
,l+82,
l'(r)=+r3
- !'p)l\z=-zt-.=4 (-2i)3 +8 (-2.r) = 32' - 16, = 16' * 0
 236

z = -2i f (z) fiurksiyasuun sada srfuidu.

z = 2i -nt yoYJayaq:

f<rll ^ = 12i74 +4.12i12 =16-16=0i

lz=tt
t,
f'e)lz - 2 = 4 \2i)' +8 (2') = -32i +r6i = -rri + o'

z =2i f(z) frmksiyasrmn sade srfindrr.

b) f(i=l-g1.
z
EallL 1121-9 gotilrsolq sinz=O alanq. Buradan z1 =kE (b =0,+1,+2,.).

zk=k'
I

ni yoxlasaq /<rlo=m=o alanq. Bu ise onu gdsterir ki' z=ktt

(r = o,+r,t2,...) /(z) frrnksiyasrnrn sada srfrr&r.

2e9Q7D.a) f(z)=z23st2; b) lG)=+

Cavab: a) z=0 - iigiincii tertib, zn=p1 (rr=11,12,..) - sade;
b) z =0 - sadle, z, - pt (" = ttSz, .\ - ikinci tertib.
290 (27E). t) J\z) =1+ chz.
Carab.a)zn=(2n+r) ri (n = +1,*:2,.. )-ikinci tortib

b) MJ-y)
Cavab. b) z^=(+n+llri (n =0,*1,t2,..) - ikinci tottib

2g1. Cavab: z1=-r, z2=-4 birinci tertib polyus.

/(4= jlz+4.
2ez^)=Fffii
Cavab: z=rr ikinoi tertib polyuslar, aradan gdtiiriile biton.
"=-i
293. 7Q)=tg222.

Cavab: z1=f,Q* +l) (t = 0J1,i2,,..) ihnci tertib polyus.

2et. 1Q)=--t -
*r-,
 217

Cavarb: z1 =+L+2* (fr = OJ1,+2,...) birinci tertib polyus.

295. 7Q)= z2 Cavab: z=0 esas mexsusi n(h!e.

"a!.
z

Asafudah fink:iyalann zo = o stfrrlmtntn artibini tapm.

2s6(28r). t@= ---l-

iil .r.
-l"nil
\2, \. 2i
EaAL snzl funksiyasrru z =o n6qtesi €trafinda Teylor srasma ayraq:
,3
sin:=: --i-+--
*2 ,5
2 23.3t 25.5t
( r\2 (. ,\2 ( r\2 (,
,3 25 \' (" , ,3 ,5 )'
-l;-;;..s-.
[;J -['*;J =l;.1
)=l;-;-,,r, t'r,* ,J'
(z z ,1 ,5 \ ( ,3 ,5 Y ,3 ,5 )
' * -r1-
f2
*rs
2 r-j
=lm I;]l' - il fi- )= r

=ul;r-*,,)[, *a.* )
Axrurcl ifadsni verilen funksifada nozers alsaq, alanq:

/o=
a,--iil - Y,=.,o-)
r-.r; -
[r "-
ki,
I'-l ,J

fttrksiyasmm ikinci tertib srindrr.

Bclelikle aydrn gdruniiLr z= o /(r)
297 (282), !(z)= eshz -"tsz. Cavab: iigiiuci.i tertib.

2es(2s3). JQ\=1+z-e'
" =.
-2 -n
Ealli ez =l+z+1- *...*"- ,... aynhqrndan istifade edak:

_2 _r, _ =_"2(r_*r* *r"-r. l

t+z-ez =t+z-l ,-;- a! 3t ni
12! )
Axrnncr ifrdani verilan firnksiyada nezerc ala4'.
 f(z)=
.( , ,
-'-[zr+d+'+
,n-2t I r , +-+'
"n-2
^ ),+-+
Aydra g6riiLniir ki, z = o furksiyamn sada sfrrdr.
299 (254). IQ) = 2("h, - t) - 12 <ktrdiincii tertib.
3oo(2ss). t@=$ ,=i*Y
Ealll IG)=o gffiirsek I - cs 2z = 0 + cos 2 z = l, z = (k = 0l,1,12,...)
alanq.
_l -2
sk =z +'- +'--5 +.... ooar = l- a+a-4 -..
31 51 21 4l
alnl$lanndar istifad. etsek :

t- *,2, L - 1*..=,2[t-'2 * .1.

2t 4t [2! 4t
=
)
lrnlan vsrilsn funl'.siyadz rczaro ala4:

,a(t _,2 * )2 .o[t 4. l' ,(t _t ...)'

,-,_ ,!3t-'-...
,5 ,"lA*A..J
^(t ,2 ) r ,2
,*3i_"...
q(r) = i^ i6arc etsek, p(z) firuksiyasr z= Oda sfirdan ferqli olub
lzz
-+-+...
3! 5t
e@l ^+6
olur. Bu ise oru gdstorir k! z= 0 fimksiyamn birinci tertib
lz=0
srfrrdr.
. / 2\
iLI (286). lQ)=1"' -e'' Cavab: kinoi tertib.
)rn(r-z).
302 (2s7). t{i=,r(a' -t)
Halll ylzl firnksiyasrm srfra borabar ve e22 =t+22*4*... uf",t,g.dan
21

istifade etsek ,,lr-,, **-

2! -,,|="r[,.*. I *o Bu ise onu gdstenr
l. ./ (2,)
 239

ki, z=o firnksiyanrn slfridrr. tlam da z=o firnksiyanm ddrdiincii tortib

sfn&r.
303 (2st). \Q)=e" ) * )Q6 .o). Cavab: On begirci tertib.

$16. izol,o EDlLrdg Moxsusi Noere

zo n<iqteoi 7(z) fiuksiyasrnn o vaxt izola edilmig morsusi ntiqtesi
adlanu ki, bu rSqtedsn banc bu ndqtenin yaxrn etrafinda /(z) fiuksiyasr
analitik olsun
€gm zo n6qtesiode fiulsiyantn limiti varse, bu n{iqte firnksiyann
aradan gtitiirtile bilen niiqtesi adlaarr.
.2 -1
,04. /(z)=' -'.
EaUL zo = o tru funksiyanrn morsusi ntiqtesidir.

t'n-,|(zl= t"9t) =1'

Belelikle, ro = 0 bu firnksiyann uadan gdtiiriile bilen motsrsi
niiqtcidir. Agor lim /(z) = o olarso, z, 7(z) fir*siyasmrn polyusu adlaor.
zo niiqtesinin {z) funksiyasrrun srfin olmssr iigih zoruri ve kafi gert

,"-^ rk) = fimksiyasrmn srfin olmasrdt.

h
zo oiiqtesinin /(z) firnksiyoqrnrn z(n > l) -tertibli polywu olnasl iiglin zo

- rn dr)= -=l- fimlsiyzsmm n-tenibli srfur olmahdr.

I \z)
its. tG\=L.
z-

Ilal/i Mexsusi nii+e zo = o {u. 7= pete k:mi gptiirok. Onds fu =#

olar. Aqkudu ki, l/G) = + d".
P
ki, z-ixtiyari qayda ile srfua yaxrdadrqda [(z)
Br:radan giirflntir
sonsz b6yny[r. veni tiq/G)=* olduirm<hn zo =0 firnksiyanrn polyusudu.
 210

zo=o q4z)= 23 fimksiyasrnrn fi{fitrcfi tofiib srfindr- Bu ise onu giisterir ki,

= o 1Q)= fiurksiyastnrn iigimcii tortib Polyu.erdr.

"o )
Frmtsiyaun zo ndqtesinde fG)=Azol' kimi g6sterilmesi, zo-n !(z)
\z -
firnksiys$nln n-tortibli polyusu obnasr iigiin zoruri ve kafi gertdir. Burada
q(zo)*o ve q(z) funksiyasr z" ntlqtesinde aoalitikdir.
i06 lv)=---:yz
z- +2'-z-l
-

Halll IG\ tmtsiyasrmn z =l ve z = -l kirnl il6i srexsusi nihtwi var.

z= -1 niiqteeini tetbiq edek. Ona giire 7(z) fimksiyasrm
sinz

fil='4.
\z+lf
kimi giiserek. furada {z)={ fiurksiyasr z=-l niiqtssinin etrafinda

analitikdir, hem de r{-l)-}to Belolikle z=-1 verilsn funksiyanm ikiqu

polyrsudur.
Eyni qayda ile f(z) fiulsiYastu

,Q)=9+
kimi yazaq.
I funksiyarun sede polyusdur.
z=
Oger f(z) fiuksiyasrnrn z, niiqtesinde sonhr ve sonsuz limiti yo:rdursa,
onda bu nihte fimksiyamn esash mexstsi ndqtesi adlaarr.
I

307. f(i = e7 fldrsiyasrmn z= 0 n6qtosinde mexsusi niiqtesinin

xaralcerini mtieyyen edin,
Eolli Btt fimlsiyamn heqiqi ve xeyali ox iizerinds dziinii,aParmaErm

miieyyen edek z = r heqiqi ox iizerinde r -+! oldr.rqda /(r) = e7 -+ co olur.

Xeyali z = ty iizerinds y-r0 oldrqda tb)="V +0 olur'

Belelikle, z=0 n6qtesinde fimksiyanm ne sonh! ne de soDsuz limiti
..car. z=o nbqtesi
7(z) fuoksiyasnrn esash mexsusi @tesidir.
 241

SOe /(4= frrksiyasmrn z=o ndqt$inde mexsusi ndqtesinin

OlU,
xarakterini miieyyen edin.
Ilalti z=o ndqtesi mexrecin srfin oldr$rndao bu /(z) fiotsiyasrnrn
polyusudur. *) = fry= z * "' - 2cAz firnksiyasmr baxaq. Bu firnlsiya iiryiin
e(o) = o.
gu frmlGiyaorn stfulanrun tertibini tepaq.
q'(zl = zz - zste, 6lo) = o,
dlz)=2-\chz, d\o)=0,
f(z)= -zshz, p'(0)-0,
y'Y(z)=-zcte, e@)--2*o
Belelikle, z = 0 nihtesi fiz) frroksiyatrun d6rdiincii tertib srfindu. Bu
onu gOoterir ki, z = o niiqtasi 7(z) furksiyasrnrn dii(diirlcii tsrtib polyusufu.
i09. l(zl
'\' =
-+E^ funtsiyaernrn z= I n6qtssirde mexsusiyyetinin
22r-t_22_l
xarakrerini rriieyyen edin.
t
Haui s(z)= -\ - -2e' -
-t funksiyasrna boxaq.
z2
I \z) stla
z = I nihiesi msrrcin <kirdiimcii tertib srfmdr:

wi\-y,1 - r, -,
,y(t)=0, ,y'(l*Q",'t -zrl,4=0,
o' =Qr*r
1r'y - zl*t= o, y/' (tl = zcz -t l, =F 2 + o.

z=1 ntqtesi mov\fttc sirz finkriyasrmn birinci tertib srfrndr. Do{ndan da

z=1 ndqtesi (z) fimksiyasrnrn 3-1=2 tsrtibli polyrmr ohu.
zo = o msxsusi noqtolorinde oga[rdalo firnkriyalann mexsusiyyetlerinin
xaralterini noiieyyen edin.
i10(2s0). tl Jt">=-).
z - slt\z

"in, =r-4*4-...
Hatll ayrrtrsrnaaa istifads €isok:
3t 5t
.r3r5
Jt -J!
z-sm a= +..

Axnncr ifrdoni /(z) finksifastnda nozore alsaq, yaunq:

l(z)=-, f ^ ., e(4=j- =z3l:-*. I

.,(r ,2
z-l --- + '-
) " lQ) [r I )

[3r s! )
|
 2+2

Buradan aydrn g6riiniir ki, z = 0 /(z) firnksiyasmtn iigiiLncu tertib izols edilmiq
mexsusi ndqtesidir. DoErudatr da,

,<ol ^=o;
12=u

.,(,\_3"r( L_,: r...)*rr( ,, \ ,..1

n 1 \-r* r'
\3r
e(z)1,-o=tr;

J."'(- ?- ). "(- i. ),
,",,, u'1,;- +.
= e"<'tl,- o= o;
(', .2 )
,'1,r=of.r, -sr ,
), , r'r,rlr=6=rro.
t

t) ltzt=-L ,
cosz-l+zl
2
HIIIL cr,s z firnksiyasrmn Makleron aynhgmdan istfade stsek

*,
*'''2'2t -, * I
- r,'1 =, - t * I4t- '''i- *'u . = "of
4t '6r -."-'[a
='1. !*
"ei-....],J'
...

,t,t= 1
"' lG)=,af!_4_4..
l.{! 61 8!
..l.
J
Yoxlama&n aydm gdrifniir ki, z =o IG) firnlsiyas rrn ddrdiiurcii tortib izole
edilmig mexsusi ntiqtasidir.
v) IG)=-=L.
e-'+z-l
,1
flalll e-z -t-rti-i+... avnhsrndan istihda etsek

f@= -- -t-
z')a z'
=
e-"+z'-l -|-r+'--- l-..+ z
t , ,2 ')
-'l z-l'r( _-_+--... I
21 3l f2! 3! 4t )
t Jt - , -a-
,2 )
e{,)=
f@=,-l. .J

q<,ti ^= o;

.,r,t=2,('. -r*4- )* ,'( -!,2'- )'

[2r 3! 4r ) \3t 4l .)
. ,'r,ll
lz=u
=o;
 213

,",,, =,(i - i.'i, - - ). . =, * o,

)-, "(- :,,'; "(-,, ),,",,,1" - o
Bu ou gosbrir ki, z= 0 funksiyanm ikinci tartib izols edilmig moxsusi
ndqt$idir.
3II (2s1). ,) q Cavab: a) sade polyus; b) 2-ci
;#.t *
tortib polyus.
ASafidah fimksiylann norsusi ndqtalarini tapm vD ramfueini
m alyan edin.
iI2 (292).") ltrt =.]-.
I - Slnz

Cavab: a) z,=(+" +r)i (" = o,tr*2,...) - 2-ci tertib polyus.

b)1s1=t-$1 .

z'
t allu^ as z=t - !*2t 44l -... "y.,l,s,ndao istiftde etsek:
r-"o,=r-r+4- {,
2t 4t *....], =,r( !-"
[2r 4t )
- t 't(t ,2 ) r ,2 -. I
ra)=iz'lr- 4t-. )=;- r(,)1,_o- *o
;,-.
1

z=o nt qtesinde f<r>=l*o oldu[undan z=0 firnksiyanrn aradan qaldmJa

bilon maxsusi n@tasidir,
I
i13 (293). a) e,+z; b) *r1.
Cavab: r) z = -2 esash morsusi niiqte; b) z =0 mash mexsrsi n6qte.
(2s4). t) J@ =
314
j;;{ + S.
Halli z5 +224 + z3 =o tz31z2+22+l';=0=z=0,22+22+l=0
- z =-lt0 , z= -l;
- , I
J\4=;1;-,n*,t= q4r1= _\=rr(rr*zr*t).
?1+2,+ry !\z)
z = 0 n6'qtesindo -;
I

oQ)1, _ o'
o=
 u4

2z(22 +22 +l) + z 2(zz+z),

I

9'Q) = c'e\l -=o;

P=U
p"G)=2(22 +22 +l) + 2r(22 + 2) +2r(22 +21+222 , 9'g1l ^=2so.
l?=0
z= 0 noqtasi /(z) firnksiyasrnrn ikinci tertib mexsusi nOqtasidir.
rll
e?)l
lz=-t
.=0; e'Q)l .=o; e'G)l
lz=-L lz=-l
.=2*o
z= -l n6qtesi /(z) fi.rnlaiyasrnrn ilonci tortib mo)6usi niiqtasidir.
l1
b) /(z)="--' a',
e-' -l z"
Halll
e-z +l=0.+e-z =-7>z = -Ln(-l) - -(tnl- tl +t.otctgo+2kxi)=-2kEi
zk=-zbni (r=0Jt,12,,..) moxsusi noqtalorden biridir, fuinci msxsusi n6qta
z = 0 trdqtosidir.
-l
e1Q)=e-2 *1, a1.Q)|,=*rt-e-2k1ti +t=oos2Lt-t n2hl- +l+2*0.

Bu sads mssusi ntiqtcdir. 9r1ry = -f

z'
funksiyasrnr yoxlasaq hrnun ikirci tortib

mexsusi ndqte oldu[u aydmdr.

,|

315 (29q. e),r(,)=

;,,1,
Ealli" z=0 moxsusi ndqtalerden biridir cosz-l=O-z=21d,
(r = o*1,i2,...) ikinci ortib moxsusi noqtadir.
22
lim z =- lim ' = -2 lirn ---!-=-2*0.
z -+0coez-l z-+02rin2 1
a
z-+O( tstn-l
z\2
' t+l
Bu onu g0starir ki, z=o
tzl
funksiyamn aradan qaldrnla bilen moxsusi
ndqt sidir. g(z) -- cc z -1 ile igars edak.
I
aQ\l
"'lz=2kr =l-l=0;
I

e'lz\ = sinz, e'Q\\, =Oi

=Zto=g'n2k,,
,"r,r =
" ,, t"i">l 2ktt
^, =cos2r'=r+o
V=
 u5

Belelikla, z= 2a* (L = o,rl,t2..-.) ikinci brtib mexsusi ndqtadir.

b) fl,t=!-"i!1.
@32
Ealll Mexsusi ndqtslori tapaq: t-sinz=0 = zy=L+2ktt,
L = o,tt,!2,...
'2 . z = L + 2kr ndqasi aradan qaldmla brlan mexsusi noqtadir.
7 = -{ + Zkr ise sada mexsusi o6qtedir.
2
v) 112'1= !:a-
sin':
Ealll z-r=O + z=E moxsusi r6qt6loEdn biri olub, sado mexsusi
nciqtodir. sin z = 0 + zh = * (k =011,12,...; iss ikinci tartib mexsusi niqtodir.
cirr2 , I
@(r)=-=-z-rf J\2) '
VG) = sir2 z; tt(F)'o;
ty'(z) = 2ria zols z = *oZr, v'Oll,.rr=O;

w'(z) = 2co822,,r'ell, - nr= z +0.

316(299.a) ,*, bl ,ir-"-, v1 a6l.

z+l ' z
Cavab: a) z=0 es&sh morsusi niiqte; b) z=-l mexsrsi n6qte; v) z=0
esssh mex8usi n6qto.

a$dah taHifl n do[rud w:

As
1) 1Q) finbiyastntn zo ndqt"sinda Loran aynhgmm baq hissasi istirak
etmirsa, bu zo-tn nadln gdt riila bilan tnaxswi niiqla olmas iqiin zarui va
kafi qan adlantr.
2) OSar f(z) fimksiyastrun zo nqtasi atrafinda Loran aynhynda baq
hissadan ancaq sonb sryda hedd iStirak edirca, bu zo nbqtasinin f(z)
funksiyasrnn polyust olmax igin ham zarui va ham da lufi Sartdir.
c-L
y(z)= -. + ..* jr * i"pl, - (c-1 - *o)
"' l" -
.,
roY z-zo tr=o' "sf
3) 1Q) fnbiyastnm z$ ru;qtasi atrafinda Loran aynhsmda bas
hissadan sonstz sayda hadd istirak edirsa, bu zo niqtasinin t(z) fubiyasmtn
asash matsusi ndqta ohtwsrfi g6slair.
 246

iI7. f(z)-l-e'
z
funksiyaslmn zo = o nqtcindo mexsusi ndqtesinir
xarakerini miieyyon edin-
Halll zo = o noqtesi etrafrnda a-" fimksiyasrmn Teylor ayrr\rndan
istifade etse! srfu n<iqtesi atrafinda 7(z) fimksiyasrmn Loran aynhgrru alanq:

r(,)=16-,')=1l- r-( r-, r" -4.

t\-' ll-
z\ 21 3r
"L ( ))
=!(,-!.1-
z(2t3x)All l=,
i*4 - .

Bu q1nh9 ba$ hisseni Oziinde sotlamrr. Odru ki, zo =0 nihtesi aradan

gtitiiriile bilen mexsusi niiqtedir.
31& fo=t-+1 firnksiyasrmn z0 = 0 msxsusi noqtesinin xarakterini

miieryyen edin.
Halli as z firnksiyasrmn z-in dereasine giire Toylor aytr lqrm yazsaq, bu
ele 1(z) fulksiyasrnrn srfu etrafinda Loran aynhgrdrr:
')l
.. r ,l f ,2 ,4 ,6
L ,E ,to
t-lt-:- 11- 1a -L+... ll=
r\-, " -=l
/(z)-*(t-co.z)
z7L l\ 21 4t 6! I l0 ))
z7\
t(r2 ,4+ ,6 ,E ,lo . )li r I t --+--.., , ,3
=
-l
,7 [ zl
--: 4! 6t
- 8!
-+- lol ) -2tz) 4tzr
---+- 5lz & l0l

7(z) firnksiyasrmn zo = 0 niiqtesi etrafinda Loran aynhgrnda menfi iistlu

q[wetden sonlu sayda elemsnt igtirok edir. Belelikle, zo = 0 ndqtesi besinci
tertib polyus adlamr.
llC, IQ)=Q-\* firnlsiyasmrn z= I msxsusi ntiqtesiuin xarakterini

miieyyen edin.
Ealli
"' =t * u *
,4
*! *... aynhprndan istifade edsk ve ,=l nesab

etsek, 7(z) fimksiyasrmn zo = I ndqtesi erafrnda loran aynhgrm alanq:

Illll +
/(z)= (z - t) t. r=
T' "-t- a(z-t)') rl(z-rf .l

=r+(,-r)+;p!-r(,h-.
-+-+
Bu ayrrhSa - t)-rn menfi q&wetlerinin sonstz sayda elenenti igtirak
(z
edir. Odur ki, firnlsiyasrnrn esash rnorssi ndqtesi adlanu.
"o=1 .f(z)
 24'1

ASafidah misallarda maxnui nfitalain xaralaeini rtary^ edil

320 (29D. 714=\lffa, "o=r.
Halll Bttnz gOJa mijloyyen elemeDtar gevirme aparaq:

@s z = @G( z = -1,-<' --:>' *

- n + t) = - @s\ z - n)'L2t4t] U-llo - l

t+"- =t-t.+t!t--o-t)a *...=(z- n)2 -(z-ts)a *....

a 4l 21 4l
Bunlan verilon funksiyada nazaro alaq:
- t lrz-*t2 tr-*\4 I r I r
' ,-rL 2t 4t I2l' 4l '

Burada loran srasr tr ba5 hissasi i$ink etrnir. Odur ki, r0 = z ndqtssi aradan
qaldrnla bilen maxsusi ndqt dir.
_2 t_, .t

321 (8t) !.-'"-', ,o=r. Cavab: Sade polyls.

z'-22+l
322 (29g). f()=lI!7,,0
z
-0.
_3 _5
llalll sin z =z -'--3!+ a= - ... Makloron aynhgmdan istlfads etsoh
5r

- ll ,3+-
JQ)=
,5-...r=--:-
1r,' i. ,o
2ir-
zL - lz 31 --5!
Burada toran smrs lrn baf hissssinden bir hodd i$irdt edir. Odur ki, z6 =o
ndqtosi sado polylrs nOqtesidir.
32i !8, ,, -0. Cavab; Aradan qaldrnla bilen.
(iM).
z
324 (301). f1z!= ms)-, zs=-r.

Helll *r, =t-!*

2! {-..aynfinaan
4l
istiftdo etselq venlsn 1121

funksiyasru aqagdakt kimi yazarq:

l(z) = t- --- t-
2!(z + tt)z 4it(z + x1a
/(r) fur*liyaslrnn Ioran aynltqrnrn bag hissesinda soosuz sayda eleme
igtirak edir. Odur kr" z= -r m.)xsusi noqtosi tsbii maxsusi noqtsdir.
 ut
-2t
z" +22' + z'
Cavab: z = 0 d6rdiincii tertib polyus, z= -t sade polytrs.

326(303). /<r;
h(l*-"), ro=o
''"zz -
-2 -3 -4 ,-D
HalE ln!+z)=z-'T-'T- . -(-l)'-r 1+.,. aynftlrndan istifada
O
edek:
/--6 -9 -l -7)
"'r(') = +rn(r+23) ll,3 - | *'- -...1 -, - | *' - -...
,2' =
,21 2 3 2 ) 3

Bu aynhqda lomn srrasmrn bag hissssi i$tirak etmk. Odur h, ,o = o n6qtosi

aradn qaldrnla bilen moxslBi ndqt dir.
.2
327 (304). Ill, zo =0, 6uuo5, 4larlen qaldrrla bilen.
z
z+e
325 (i05). 71"1="-, = -r.
z+e ^
Halll ez = t* , *! t ... * !+ ... aynb$mdan istih& etsoh razanq:
2l trl
z+e l
1111="1J1= I l-ll*,r*")*('*")- *('*")- *,..1=
,+e ,+.1 21 3l l
7 - 2+e lr+e\z-
--+l+-t +..,
2+e 21 3l

/(z) firnksryasnrn Ioran aynhgmda bag hisseden bir hsdd igtirak edir.
Odur k! z6 = -e sado pol)Trs niiqtesidir,

32g (J06). *.]*rio2= -, ,o=0. Cavab: Aradan qaldrnla bilen

z2z
msxsusi ndqts.
330 (30D. f@1 = 7. sh!, 7o =n.
z

HalE
-3 -5
s*z=z+L*i-+.. aynh$ndan istifrda edek:

f(r\=uht-=z(!+-t I \ I I
z 1z 3'ri+f,i' )=|+-' "+'-''+ '

Burada Loran aynlqrnm baq hissesindan sonsuz sayda hsdd igtirak edir.
Odur ki, g<isterilen moxsusi noqte tebii mexsusi ndqtedir.
 249

$17. FT.TNKSiYANTN CTXTGI

imb\tasrn n Eole edilmif moxsusi niqt?sidir.

Tutaq lci, zo ntiqtasi l(z)
1Q) ftnksiyasrnn zo nQtainde gmiz resf eo) kit ti itara oharur va
I
*"lQo)=
2d! l@d"
(t)
kimi iSara olwur. r konturu kimi markazi zn niiqtasinda yerlagan kigik rdiuslu
pwa gdtiirmak olar. Bu gevra /(z) fnulciyaxnn tayin oblastmdan bnaro
7D(mtr va bu ndqta atafinda l(z) fwbiasmtn hsqa maxsusi niiqtasi yoxdur.
f(z) fimbiyasmth z = zo nEtasinda 7afit, |Q)-n Loran aynhgtnda ttonfi
qiivwatin biinci amsahna b*a bardir :
res !(zs)= "-.t Q)
Aradan gdtiirfrla tnlah ndqtanin 1rxrE7 stfira barabardir.
Ogar zo n\qtasi f(z) fio*siyasrun n-tartibli polyusudwsa, onda grxtq

, *r r^', =

qaq
n=1 slduqd4 yani sada polyus fiqiin
h "Y "fi b ax, -
^rl
(3)

resJQ)= t"^UGYv-ily
(4) ')'n
distw ila hesablantr-
Ogat l(z) funksiyasr zo ndqtxi atmfinda iki analitikfrmksiyarun nisbati
bmi veilarca, yrni IQ)=*|, burada eQn)+o, vQo\=o. v'Qo)+o, ba$qa
wtz I
sdzta zo fQ) funbiyasntn sada polysudur, onda f(z)an ga$t
,",7Q0)=$),
v,6)
O
diisnnt ila hesablarur.
Ogar zo nbqtasi J(z) fnksiyastnrn asash maxswi n.iiqtasidirsa, ond.a
1Q) funlaiyasrn n zo niiqtasinda ganfit resf(zn) fimksiyastnm Loran
aynlqmda c) arnsahha bambardir.
i31. JQ)= "6'=' fim.ksiyasmrn mexsusi ndqtelerdoki gxrlmr taprn.
z- --z'
4

EaA lG) fi.nrlsiyasrnrn mexusi noqteleri z=0 y6 2=L-6g1. 2=g

4
n@tesi iigiin
 250

-.
lun ,r-,
. -. sinz2,. I
lz, = ltm -':-
4
z lo ,-tA ZL z-ro ,t
z_A
Beletikla, z= 0 n0qtmi /G) funksiyasrnrn aradan g6tririile bilen
maxsusi n@tesidir. Oua giire res 7@) = o.

,=I n6qtesinds y^, niiqrasi firnksiyanrn birinci

l_iO=-, "=;
tertib polyusudu.
Onda (4) diisturuna g6re
sin z2 (r. r''l=
,"rr{')=
' \4 / w, rb'{
' '(,-L\=r'
4)
* tiol2- to"',,t2
,-9"
4444 ,-1rt _1rt\ ) ,-L "z 12 16
4

332 f(4= -a]---6 fimksiyasrnr,, 6615ssi ndqtelerdeki gxrlrnr tap,n.

tQ'z + tl
HaA f(z\ firnksiyasmn mexssi ndqteleri :t=9, z2=li, rx=-)i
noqteleriCir. zr .0 iigiincii totlib, z2=2i, z:=-2i ise ikipi tertib polyus
ntiqteleridir.

,", t@=
r\,tyi "frk - ^)' t {nldist,nrnu tetbiq etsek alanq:
r l d2l . I I
'3,'t r;ry I PoEl'" i7;i
=
)=

=::""a,lgal=;;{'5]= ;
r: 76;4 r-,ila "r' o -g o;a]=
=
i
.. al r .].. I 3 2 I r
=,|!,,aln ;4 )= :nf 7 1,;;7' 7 d;rF )= a'
':;
i:i =
|
"':,,L1t
.''t'
4fi 1,
^9)=
=,y,,il*,r]=,*,[1; r;e]= i
 25r

333. fi.mksiyasrn,,, mexsusi nEtolrydoki gluFn, tapm.

HaA ^)=;i
fQ) furksiyasrnm mexsusi @teleri za + r = 0 tenliyinin kdkleridir.
., .3t .3,
Buradan z, = r'r, ,, = , ,, = , =
"''i mexsusi ntiqteleri a1nrr.
"'-l
(5) disturuldan istifade "o
etsek, alanq:
"-'-{

,",tQ)=#l,=:i=i"+,

*,rQ)=* * = !"-'7 ,

I ,--
""rl\r)=#l
*,^d=*) li-
,=,"i 4-
334, IQ)= S sin]' fimlsiyasrmn mexsre i ndqtedeki gxrEru tem.
Halll z =0
n<iqtesi /(z) fiurksiyasrnrn osash mexsusi niiqtesidir.
Dogrudsn da z=0 nttqtqsi erafinda y(z) fimksiyasrmn t oran aynhgr

rU,=;()=-l_*
.-. - (
r,.-'l=,- , r ,
12 3tz6 :,zr0 ) - lr3 5tz7-
... .
"
ohu. Buradan aydrn gdriiuiir ki, ba9 hissedeq sonsrz sayda element igtirak
edL.
/(z)firnksiyasrnm Loran aynhgrnda c_, ursah sfia beraber
oldu$unda!, /(z) funksiyasun z = 0 n6qtesinde gxr[r srfta beraberdir.
335. -/(r)=;f'-1sPz funksiyasmrn z=o ndqtesinde gxrluu taprn
" (sioz- z)sinz
HrAi z:lni4tosi sueti-n, dz)= sm3z - 3s:mz furksiya.srmq hem de
mexrecin y(z)=(snz - z)sitz finksiyasrorn srfrrdu. si.r z fimlsiyasrrun z=0
ndqt€si otrdfinda. toran aynlryrndan istifade ederef, bu firnlsiyalann
slfillsrnrn tqfibini milayyen edek:
1 (

"-,=,-f,*t_
Onda
 252

fu)="n32-3s,.z="-+-+- -,(,-+.+')=
=-!-'r.'
31
*35 "3,s
5!
- .=,391Q)
Burada
.. rr-3 35-3,
zz -
q(z)=-?tLr ,q(o)=-t+o:

,y(z)=(ainz-,)"^,=l-+,+
J[, +. J=

=,(-i'.+- ,)l'-*. )=,^u,

,,@=(- +,, + - -
+. -] *o
J[' ),-,')=
Beleliklq
- 3 sin z ,'o,l') q(')
\"' -
. sin 3z
r (tio z - z)sio z zatYv(z) z'Y1\z)

a(o)+0. rz,(0)+o otdulurdan z=o rdqtosi verilm firnksiyanrn sade

(5)
pofy*'rA*. Ona gitro bu fiDksiyeorn z = o niiqtesinde 9nl$n tapmaq iiqiin
diistruu toibiq €dorok
sin3z-lsinz - * q(t)r.r=
-
i!'o(,,or-rt,o' lio z''Y1Q)
-ao--:--
=q,9) =-_!=zt

alanq
I
$6 fQ) fimksiyasurrn m*susi niiqtelerde gxr[ru taprn'
=
L mexsusi ndqteleridir' z=t sado
alli z=1 ;e z=0 verilen fimksiyafln
polyrsdur, odur ki,
rl
' - ll
"=r'
t,=.,
 253

z = 0 noqtosindo mexsusi nthtenin xaraktsrini mloyysn etnok iigiir! bu

ndqte etrafinda verilen fimksiyam lomn s[asrns ayraq, Onda alanq:
I
ez =r *-l-* -]--=-- * -f ^ *...,
z 2'!zz 3lzt
I - | + z + ,2 * ,3 * ...
l- z
Bu sualar bir-birine vursaq, alanq:
I

:---(r*!* I * I *' ).(r*,*,2*,3* )-

t-r-l." z'2t?-3'.5 J r-'
(- | r )r r
=l'+r+t+...J-+"_r?*
diizgfln hisse. Burada e-, *0, k =2,3,... .

Aydm g6dirtr ki bag hisse Loran aynhgrnda z-i-o merfr qiiwetlerinden

soi$z hodd saxlayr. Odur ki, z = 0 ndqtesi esash moxsusi ntiqtodir.
Bu firnksiyamn z=o ndqtqindo grxlr
I I
res f(z\=c,=1+
" * +...-"-1.
z=o-2! 3
i37, .l(z) = w zsta] n-miyr"rrr- z=0 mexsusi n6qtssindo grxtgmr
z
tapm.
Ealli z=0 niiqtesinde mexsusi n6qtenin xarakterini miieyyen etmek
iigiin verilen firnksiyafiIrran srnsura ayraq. Onda alanq:
-2 -4
"orr=l_i*a-...,
.rlr5
slnz=z-T+Ji..,.
Bu sualan bir-birine vrusaq, alanq:
.)fl--1
-"
r(,)=.",,,roI=[r .+-
*"0 -. l=

=lt*I*l*...'ll-f t * t * t *.)l*
t- z:r +l /z \oB! 2b! 4!7! ),3 '
diizgtn hisse. Burda c,,,.-,, * 0, k = 1,2,...
Loran srrssmda ba9 hisse sonsuz z sayda hedden ibaradir' Odrr ki'
z = 0 ndqtesi esash mexsrsi n6qtedir. Axtanlan gxrq agatrdakr kimi olar:
 ,,rr(*r.uf)=",=i, .,'
1-o\-----* z) -' f*Qn)tQn+r)t
33& 1Q)= z2 s;o-l - funksiyasmrn mexsusi ndqtedeki grxSnr raprn.
z+l
Ealli z=-l bu funksiyenrn mg:rsusi ndqtosidir. Bu nhtenin xarakterini
miieyyen etmok ibih verilen f(z) firnlsiyasrm bu niiqte etafinda Loran
srrasrna aynaq. Buna g6,re z'-rl z-(-l)=z+ I qiiweti ile ifade edek. fua
z1 =l(z+r)-rf =(z+tf ^z(z+r)+l (l)
z=-l ndqtasi otratnda ,;r-f toUiyr"lnrn Irran oynhgr a'a[rdah
kimi olar:
.ll1t (2\
z+l z+1 3t(z+tf 5t(z+rf
(l) ve (2)-ni bir-birine vursaq, alanq:
-+-...
r,'t=,, "r*=k.r;, _z(,*r).d.1* *h.5l(,h .]=

=['-])*.i ;F.(i-i)dy- +r-r *(z+r)]

Belelikle, z=-l verilen frrnksiyamn 6sash mexsrsi niiqtesidir.
n6qte,si
onnn bu nilqteye nezeren gurlr f G)=tL=1kimi hesablamr.
f1,

Agapdah gutqlan hesabloyn

33g. n" sn2z -22- .
z=o(l-coszF
EalE z=O n0qtesi p(z)=Bitr2z-22 siiLretinin va y(r)=(t -"osr)2
maxocinin srfindrr. indi bu srfularm tortibini mtieyyen edek. Buna g6ro sinz
vo cosz fi[ksiyalannLln z=O n0qtesi etrafirda Teylor aynhgrndan istifrda
edsk:

dz) = sin2z - 22 = 2" -

+.+ - - r" =,r(-+.+ - .)= r,o6
q(z)=-:+
burada
+
ln _i,
m{,)1, o=
=
 255

=1,-,.+_+._1' =*(i_*. =,nvlt t

e,121=(r-cosz)2
)'
t. z \2
o*"au rrr,r=f] ";. , ,rr"tl,=o=I,rr<o>=-1, rzrror=|,
)
,"" "''"' - ?1 =,.'3rrG)' e'lol =-l=
,=o(t-crxrY ,='o vrtQl= tzr(o) I -, 3
"a
(1-
i4g. ,"" chz)shz
z+ g - cos z)sin2 z
HaUi z =o noqtosi suret ve mexrocin sr.findu. Ona gtire e@)=(t _ chz)shz,
y(z)=(l- cas z)sin2 z \arelamosini qsbul edek. Burada clv, slra, cos z, sinz
fu nksiyalannn Makleron ayn\rndan istift de edok:
( -z -'- Y-,,3 ,5, )- (,, .,0 *
e(,)=[r-r- z-'at-^\,*;.;- ),
.1=-l;-; )
,(,*1*t* l--,r[t*4*
l. 3r sr J (2r 4!
ll,*,-'.,0 * I
.'|.' 3r sr .'

q(z) = - z3 qt( z\, =(*.+. +. ), er(o) =! *0.

^,,, ]['.+.-
"(.2-4)/-:-s\2
v/(r)=(r-cas,)sio',=[-,.;- * * ,,|t,-;-i- ) =

=lt-1.
=l, -r' .\(,-,3
j['-r'o - \2='--o(r .' ., j'
*,s -'J
la
)

"
(-2-4)2
"|.'-;.;- ,J
="4v{,)

,,,,,=[]-*- :1.* *,r0,=].0.

J[, )',
,"" (, -
"*)"n = -+O r\
ti^ "3,h( = Ag, =l_
" VI(O) =,
.
, 0(l
= z)sinz z z 2qyr1r1 L

"os
 256

ASa$rdah funksiyalarm matcsusi niqtalarda gtnfitru tapm'

341 (s14). lk)= -Lsz--

z- - -z
4

Halll z =0 , z =L, zk =;+ * G = o,r,t,tt,. .) mexsusi ndqtalerdir'

Bunlann har biri iigtin grxrlr hesablayaq:

tF= z= rim @=
={=o'
res f(z\= lim
l?0"'' ,-o rg-L1 z--+o z-'!o -t-
fr

- = ll,.r'+
rus-l(z)= rr^- --L&-.'{t - L) =+ =:'
,=L
'44 ,.Lz(z-7) ,-+i' 7
-1
,u JQi t lim
sin z
=7;
)(t*n-x
i .
tL ,f
l2 ., + * z(z-
'4 -l I
la-+rE
1

4
0,*1,+i1,,..
l, + d + trl
lz 4)
I
312(i15). lG)=f"). CavaU: *do)=j

313(316).
^4=a#(,-).
Ealll z21t=0 3 z=-.i, z=i, z=3 ndqteleri msxsusi noqtalardf Bu

n6qtalere nezoran verilrniq funksiyam

chz
irzt =
"'- 12 - i11z +iYz - 31

kimi yazmaq olar. Bunlann har birine n'zaren flxrp tapaq:

chz , chz chi
-
,es t e) = t"n G :i:;i.,e 5 =,t\ i a ;i4
Q - i) = zirt
- tt
-
__ c46l --(3+i)oosI=-l l-3'*rl.
2i(3 - i) 20, 20
 25'l

,. chz ,. chz ch(-i)

- i" z-+-i(z- iXz+ixr-3) z--r-iG-i[z-3) (-i-it-i-3)
ch(-i\ (3 - i)cos l I _- -..
2i(3 + i) 20i =__(l+Jr|COSl-
20'
.. chz ,. chz ch3 ch3
z=3' z r 3 (z - iX, + i)(z - 3) z )3G-i\2+i) (3-iX3+r) tO
a2
i44 (31t). Il,l= -;L-
z' (z - l')
Halli z=0, z=l noqtsleri moxsusi n6qt5lordir. z=O Ugiincu tortib potyus
noqosidir. Odur ki bu ndqtcya near3n qlx,q

,," rG) =
#i ,t:,ofiltun, - ,o*1

dtisturu ile hesablaff.

-",^.rr,r =
;, ri,
o #liTrl= :,',:,*li-]=
=
i ;,:,*lt#l= i
e'-(z -l)
;:Fti#- = i.
fQ)= nn
res -
z=7 z-alz'(r-l) t +lz!
34s(3te). *l= Cavab: res IQ)= tQ)= -*
o;y;zy
I
),,"'

i16(i2o). lG)='',.
l+ z'
,, 3,
HollL . t+24 =o tonliyini holl edok. ,r="'i,"r="'-i
3t
24 =e 4 m.xstsi noqtolerini ahnq. Bu n@alsrin har birine aezarcn f G)
fi:nksiyasurn gxlmr hesablayaq. Buna g6rs kasr-msional funksilamn
grxlrmn hesablmmasr qaydasndan istihde edak:
I
_21
,",f(z')=\l
425 |
.,r ,

V=e'; '
 258

.n
.t -(c 'z ,, =. z =cos-+i8rn =r
22
4
l,="
oldulundan
I
2l _l i=coel+isinlrei,
"" 1.,
lz'=i
.1t 3ti
I
3t 3t
--_+isin -_: I
I +i---== I..
,31
t .n
r- = (" 4)3
4 4 =-_J2 .!2 --_(t-r),
.t2
4
lz=e
I
- z'l -,li l=(l''\"''
,*rot>=jl,-,ri -arr-,r
"i 4
"t i =-
1- 4J2'
'
,t2
_-;I
,*/l\\=; .3t .
4
2=e
.9tr
t- 9tr 9r I -. ..
1 a =coc-+istn-=-(l+l),
44J2
I
6il - .l
3t 5rf
,21
fa= " " =co3t'r-rstn, = -I' lz2
t,
,^\=-=-ae-i l-i -i
rc" J( -z'
- !-a +i\
4J2
J2'

2l 'i; -l ---t .-,-E , ,2 ="-i.

,'l- =" z = coo; - rsrn; =- -t. "
t.a
.n 3ri
-t
)l,r= <,-' a 13 =
"- =*'f -"ln'+ = iu. u

,u 7t,;= -l -)-=o-,)"-',
-7=2lt+tt^=
 rl -' tirt 92ri

lz4
-
' ="- t =*u2-i"in21=]r,-1.
4 4 J2'
3zt 3ni
;)1)- -^ z 3z 3r
z'l = (e "r)=e =co$=_isin:=_i,
lz4
I
- 2lI
- ez
,"" 11,at=jl ^ I
_,3a = ;jr{t+it"-'.
P=e
z=0 -da verilen funksiyarun msxsusi n6qtasidir. Bu nOqtoya rnzaren f (z)
funksiyasmrn gxrlr tapaql
_ I

*"1'o'=11
43 lz=o '
=o'

347 (321). /(z) =:':sin -l c: resf(o)=--].

z"6
345 (322). /(z)= cssl * r:.
z
Halll z=0 /(z) fiEksiyasmn moxsusi ndqtasidir. Bu frrnksiyanu z=0
ndqtosino noz€rsn flxr$rm tapmaq tetln cos fufisiy25rnrn Loran aynhgmdan
|
istifrda edek:
JG)=t-
| *-L- *'3'
'
zlr2 4tz4
""'
Burada /1zi-in Lorm aynhgrndq C-1 omsah yoxdur. Odur ki, verilen
funksiyann z = 0 noqtssino nozenn grxrlr srfira borabardir, Yoni,
rus lQ) = 0'
z=O
34s (s2s). Ie)= " )b2' .,z
," ,,\"
(r+ilr-!l
z)
itn,*.,", -1,-
4;) = -+("
cavab: rcs t(.it =

3so (324). rG\=t,,*',.

z' lz -3)
 260

HelE z=o, z=3 n<iqtelari mexsusi nd,qt lardir. Hem da z=0 f(z)
funksiyasuun rigiircii t€rtib polyusudur. Odur ki, bu ndqtaye lare7atea fO)
fimksiyasrnr n grxrlt

; t:, nu -, or1
*" t @ =
Dt, ofilr
dusnrm ila hesablarur. Yeni
r .. I ,l
d2 t-*",
lt-*"r1 r,, a2
r*orQ)= a,t\oalfi''" l= ,)\o7l "-3 l=
I a lr, - ti"in
=:- lim -l ' ' , - fl: - *, ,)ll=
zia'satl e-3\2 l
I .. lsin, +(z - 3)cos, - sit z\z - 3) - 2l(z - 3)sin z * (l - cos z)l
-
-- -2 r'\o
rrin
(, - 3)'
_!.(-3X-3)__ e -_1,
2 -27 2.21 6
Z"io2
*'r11'l= ,.
1-crsz. ., ,.- 1-cosz=,-.or, ]
r\rr1r-l>lz-r'= z\3 z3 n ' n
rl
351 (325). f(r\=6 "2 , Cavab: rerT(o)= o.

3s2(326). n=v!,p;t
alll z=t, z=-1, z=-3 diqteleri /1zi funksiyasmrn mexsusi
niigteleridir. Bunlarrn hsr birine nozarsn grxrqlan hesablayaq:

'--'t''=, tim
resrrn) "' .(z-l)= lir , 1,1 -, =!,
i tG -l)(z + lxz + 3) zal(z+ly'z+3) 8
-*,
"y,_r* ff
*,1 cr)= tx,+ tl t,.
rl =
"^_r#=
,esft-3)= 'b .-.-1rt3,1= li^ "E =
zltt.o4G-tl;i\z+3). z -+ -3e -t),z + t)
3i
"-3i
=G3-lx-3+D="-
8
 I

3s3(32D. Ad=f;j Cavab: resl(o) = -

i,^ 4;) =,
3s4(32s). f(zl=3-
Helll z= i /(z) fimksiyasrnrn moxsusi noqtosidir.
E2
/s/(i) = lim L.lz-i1= lia cE =en =cost+isinr=-1.
z-riz't z)i
-2n
3sS (329). tG)=!
' (, -t)'- (z>o-tam).

cav ab:,e
24n - t\zn - z\ "lu - (" - z)l
1Q\=
"
356(330). IQ)=as2,.
---6-u-l-
HalE crgz=*sz oldufundarr einz=0 t nliyinin hollindsn zp =z[
srn z
(r = 0Jl,*2,... ) noqtoleri 421 funlsiyasmrn mexsusi noqteleridir.

/srltz)= lun -d:- = !51 =0,

4''-' ,-- ozsnzcos z '-
2-+g?sinz
k 0'tl'*2" '
'et f(z)=o, =
z=t*
3 57 (3 3 1). !(z) = sn zrxlsL. c*"1' - i,6;fu,I z=ondqtesinds.

3st (332). f(z)=ez-t

Ilalti Aydur gOriiuriir ki, z= I /(z)
firnksiy35rnrn mexsusi n6qtssidir' 7121
funksiyasrmn grxrlm lapmaq ngrn funksipmn bir pdat goklini doyi6sk:
z z-l+l I t. l

f(z)=ez-1 =2 z-1 =" z-l =c'ez'l .

Burada fimksifanm Makleron aynhgrndan istifade edek:

-t'
rel="Ir, r * I .*--!.*...1
"-' " -r' 211, -t12 3l(z -r13 .1

res l(z)=C -r =z[m -4.(z-l)=e.

z =l -+l z -7
.l
sln_
3se (33i). lQ)=--z .
 x2
Cavab: z=0 ndqtesinde sinl, z =1 ndqtesinde -sinl.

1
360(334). ra=*
Halll z=a, z=-l nOqteleri /(z) funlaiyasmrn msxsusi n6qteleridir.
Owolcs z = -t ni,qtesim nozeron glxrF tapaq:

rcs f (z)- 1ir, "16 * r1= lim el = e-t .

z=-1 z-) -lz+t z--t-l
I
z=0 ntjqtesine aeze-;;a f(r) fuirksiyas,r'rr' gxt!1a1 tap,maq iigiin ,i ys -L
l+ z
funksiyalarurro Makleron aynlqmdan istifade edek:
I
rr"t= |
" " 1.2"l =(r-r*12-,3*.,.)[r*l*
\ ,/\ ,
l= *-!*. l=
21/ 3lrr )
=r-[r 21 3l
\
*l*l*"]l*c-'' |*
)z ' ,2
,es fG\ =l-C -1 =l-e-l '
z=O
z2 +l
361 (335), lQ)=e , Cavab: z=0 nii4esinde !-t
e
.. I * l-t),
362 (336). f(z)=s"n:. Cavab: z=o nilqtesirde,I.(rm*,1,-

S18. qDilQI,AR HAQQINDA KO9I TEOREMi.

I. Qxqlar haqqrnda Kogi teorcmi

Teorem, Ogar D oblasn daxilinda 21,22..,2o ni)qtalai miistasna
olmaqla, 1(z) funhsiyasr D oblasarun sarhaddi olan C4a arulitik
funlalndrca, onda 1(z) finbiyastnn C izra inaqrah
! tQY'=zai'"' /(")
disnru ila hesablarur.
 3

Its. "i-tz a" inteqrahm hesablayrn-

I ,z'+
t-i

Eatll z =0, z= -l n6qtelerindon bagqa lzl< + oblastrnda e;:!

zt +z
^)= giire
firnksiyasr analitikdir. Odur ki, grxlqlar haqqrnda Kogi teoemina

I I-2 az = zzifresl(o) + rerfl-lf.

1

lzl=4z'+z
z=0 n6qtesi y(z) firnksipsrnrn aradm giiriiLriilo bilen n6qtesidir,

yr"i =r -dir. Ona gdre rerflo)=0, z=-l ndqtesi t-ci tertib

,1,-_r#+

polyrs n6qtasidir. o&u ki. -,G,)=,g,jf;$(z+r))=r-l atnq.

Beletikle, | tar=zJr-!)
"'=
l'iaz'+z \ a/
354. lgzdz iteqralm h€sablayu.
l,l=z

Eolll lzl<2 oblastrnda 7(z) frrnksiyasr z=L yo z=-L rfiqtelerinden

baSqa her yerde analitikdir, BtFr. zo =L a 6i /(z) fimtsiyasrmn mexsusi

n6qteleri D oblastrndan kenardadr. Onda

JA "ir*
*'tlt)=,*"il=;=-, I

.'-( .b, I =-r

-,[-l]=
zl_O,ll,=_i ,

Ona g6re ltgzdz = -aa ola.

bi=z
I

365. I *" inr€qralu hesabtayr.

', 1z' + l
,t,-,F;
 1

EaUL D: lz-il=1 out^t-d" fimksiyasrmn iki moxsusi

I
^4=;i
z=0 esash mox.slsi adqts'
ndqtasi var: z = rbirinci trartib polyus vo $9Jt
(5) diisturuna osason
.i
resJ(t)=';l=t=;.
z:0 ntiqtesinde 7(z) fimksiyasrun gxr[uu hesablamaq ,fG)
"giitt
firnlsiyasnr .z = 0 nilqtesi strafinds Irran sllasmD eylrmaq laamda' Lakin
bu halda firnksiyam ioran smsrna ayu:na$a ehtiyec yoxdur. Sele ki, 7(z)

funksiyasr ciit frrnlsiya olfu$undan, orun Loran ayr r$l z 'n' fz -i, "it
qiiwetlerini sexlayr. C-r =o oldrlrurdrn recl(o)=o olar.
+
Kopi teoremine gdr e ! -{-a, = L "1*rr.e
'| ,)'12'+1
if,a ! Lsra!6 inteqralrnr hosablayrn-
-
l,l=2- '
IIollL lzl<zd*esinda intqralaltr fimtsiyamn iki z=l ve z=0 kimi
moxsusi rdqtolori var. AsanLqlo yoxlamoq olar ki, z = I sade polyusd['
Odurki,
ttl'r
( I u;"11= 1"-'=sinl'
,=l \z-l z) (z-r)"-'
"'
_ 11sltl_
z=o moxsusi niltesinin xatskterini fidi€Yyon etrnek iiryifur
z-l z
firnksiyasrmn bu niiqte etrafinda Loran ayrrhgrm yazaq' Onda
I =- I ,r,l--[*r*r'*...1-l +.+ -...)=
z-l "i,,fz I z z ' \z 3!z' 5!r' )
-l
-= fr-!.!- L ,"-1 a"-l+...,
[' 3! 5l /z z2 z'
hisso c-P +O' k = 1',3' "
+ diiag0o
Belelikle, Loran aynhgr z-in meofi qiiwotlerinin sonsuz elementini
6ziinde saxlayrr. z=0 osaslt moxsusi rdqtdir. Bu ni\tede inteqralaltt
funksiyamn 9rx!t
 265

.1
srD- I I+ I
,"i-_i
;i="-,= 11- i' ; - \J=-s'nt
olar.
Dofurdar da [
| 'r-!4, =2;1pin t -sint) = o alanq'
ttt.

inte qral I an he s ab la1ot.

3661. (sj7)' lzgne,

l,t-'
Halli l4=1 oblashnda zrg.z fiutksiyas'nrn iki 2= -1+2dc ve

z=!+2* (t = 0.11,12,... ) mexsusi ndqtoleri var. Bunlafln har birine

2
nozoren ztgd funksiyasrnrn glxrErm hesablayaq. Buna gdre
n
! llidz =2td 2 rcs!(zp\ diisturundan istifade edok:
c k=l
-L 1,3 zcinP-ilr_
'l L+z*t=!tzk-
res Jr,z1l t ..-_=
-'"'
lz = --+,tldt I (-"-y= z
l'- z z-+-i+2fr' | 2
I
rut f( z\l lrm
zsi, ,o
=-t(7.2a,)= -i-z*.
''""-12-!+2dt i _ . (@s'z)'
t 2 z)-+ Znk

\r:. |t +l*lt = o.
I zts,z dz - 2d ( zt -
Ii=t 222
367 (33s).
!1"_rft;r1,
w , 'i *v5 =3r cavab: 0.

i6E (33s). I ::d'

,
lzl=22'\z + l)
IIallL z= 0 v5 -l
noqtaleri ideqralaltr fuaksiyarun mexsusi
z=
ndqtcleridir. Odur ki, bunlann her birina nezeren inteqralaltr funlsiyarun
qDoBmr tapaq:
 ez l-. d2 ez I d'I e"
./ -\
t?J-=-14--,r3
z=ozJ(zt D 2lz)odiz z3e+D
=r,\o7l^)= I

(,' +,"')Q +r)-zn,

=
i ::,1(4#f)= +,y,il*) ;.8 =
(r+tf
I _.
- 1.
ze' +z'e' +e' +ze" -zzea ,l ,. ( ,2
\
*tl,'
/ I
2z-+0 (z + t)3 2z-+o (z +tf 2

res _=eZ
z= -t z3 (z +r),Y^,{ *' u "'l = = *.',
.
"':*ri
I "'d, - I I
zti(=-
^-= -2 -l-
7l- 2 zr lz + l) e-

(iro). I ". -L.ar.

l. -1')r
JGg cavat:z|,r
lz-il42t -,z e,/

370 (341). ! 12z2 sil.ldz.

t4=;
alll z=0 no'qtcsi inteqralaltl ftnksiyanm mexsusi ndqtssidir.
f (z). z' sn: firnksi;asrnrn grn&nl tapmaq UgiD /1zy funlaiyasmr Loran
,r** "yr"iq'
,2rn!=,2(t-. r ur_ l=,_,.,.-, _
, l, 3tr3 stzs 3tz' ) 5113
'.

Buada c-r = += * oldufundan =c -r= -I ohr. Odur ki,

]":o,2 ",^!
1 zz snl - f l\ --.
- d2 = tE t'l--
tri
,,
lzl=-
I )=
" 2
sn-e
371 (342), 1 a, cavab: o.
l4=$ z' - z

172(343). I 4L
s' -l 3
lz+tl=4
 267

Ealll ez +1=o taniiylrrri Irell efnekto f(z)= " funlsiyasrnn

ez +3
maxsusr noqtesini tapaq:

z= hl3l = h 3, res f(z) .. _=---

Im z ln3 ln3
=
z=lt3 z -+lt3ez a3 sb3 a3 6 '
z dz i E!=Itrnr.
1
=2r
lz +tl= 4ez 13
6 3
37i (itl). I Z,'* Cawb: 2ni .

lzl=t sru'zcos z

171 (345). 1 -:'?-. Cavab: [cosl+sinl+r(sirl-c6t)]1

lz-4=tz'*2" *'
175 (i46). J ,"o *". cavab: d.
14=t(z - *f
z
cos- 7 1
376 (347). J--.2 * g,{*!'=1.
cz'-4 9 4
z
Ealli z2 - t =oronliyifln hallinden l@ = :, fuafuiya5rnrn 7 = l,
z' -4
z= -2 kimi ikr maxsusi ndqtosi almr. Bunlann her birine nazeran 112;
fu nkq[1axsu11 911s$rm tapaq:
ZZ
cos_ _
res IQ)= lim 2 .(z-2)= lim cos-2 - cosl
z=2 z -+2Q-Z)(z+2) z_+2\za2) 4'
.z
cos_
res /(z)= tm
--2
cos_
-l-.(z+2)= lim --cosl
z=-2 z)-2@-2)(z+2)' ,l\"-2) 4'
"
@s-
I 2 az=zrillmsl-1*stl-0.
^
czt-4 \4 4 )
i77 (345). l^j x2 + y2 z;.e1
_r* ", -2x=0. Cauab:
3
 a

J7s(i4s). t,ine c l'Y'=''

cv, -\
Halll z=1, z= -l ndqtalari f@=ff+ firnlsiyasu:rn maxsusi

irnksilas'ntn glxrpnt lapaq:

noqtaloridir. Bu nOqtalere nezersn /(z)
sin.u
'---; = *41 -ll'(z+lY
*- , r,-u2 Il=
res f ( z\ = res
'i! "'- --
,:i17 -t)2(z t t1t zutdzlQ

-i*,#Lffil=Y,*f.#w=+= i
=1l3-,.r-.,, = l[--q< t'*"-]=
resf(z)=or.
;::( "' ;:-\z-l)2(z+D' "- z-t-t&l1z-r1'Q +D''

= * g[+:,1 =
z+tdzllz-11') z+ .*,ryv[Sw-+= i
sirj, - .( o n\ -2,
'
[fao'="'[-;-;';=-"
c: Y2 + Y2 =16 Cavab: 2d,
37s (350).
F;-"
tso(ist).
[ffi" ''*.*=' fiurlsiyasrnrn mexsusi n<iqtesidir'
EalE z =t ntiqtBsi /G) = ""1"!91
tsrtib polyus nOdesidir' z=
Bu no'qto /(z) funl$ilasfln d0dtioc
1

gl.'(rE1nl tapaq:
no'stositrs nazeron fimksiya n
"--
ri,, ir\#1,#,
n=
= u')= *1y,f, ""-
- = z + c,oE z - zrinz) ='
=
*r5r*or, "*", *)),.#cos
=*,,\r!urr*,,-,"^n=iP.,r*(-2sinz-sinz-zcosz)=
*") = fi lqt-r z -casz + zsinz) '
=
)t^.f,e"^, -' "ou
 269

= * rsin zl = I (-4cosl + sinl).

)lr*,<-+*",
Axrrrcr ifadani melum d[sturda nezera alsaq, onda almq:

I zsb' h |
=2ni. u'(-4cosl+sinl)=a(sitrl-4cosl).
b7-r)s
3SI (352).
' ' !4-
'"za +l ",
,2 + y2 =2*. Cwab: -1.
42

352 (353). ! ,3 s;nLa.

l'l=r z

Halll z=0 f(zl = z3 sia! firnksiyasrnm mexsusi nthtosidh. /(z)

z

funksiyasmm moxsusi noqteya nezaren gtxlgml tapmaq [9tln /(z)

funksiyasmr Loran srasma ayraq:

f(21=23s1a!=23(!-+*tlltll
z z az' sS-7*"J='- - r* ,,?- ,tr"'
l:oran suasrnm ba$ hissesinin bag hissesinin C-l emsall stfra barabardir,

Odur ki, 7121 firnksiyasrnm z = 0 ncqbsina nozeren 9ur[r srfra baraberdir.

Beloliklo,

1 z3 =o
l,l=t "nLaz
z

olur.
I
353 (3s1). IG+tY:-a. Cavrb: 3d.
l'l=l
,,3

3u (3ss).,.t=u(,.) *,,' *,Y. cavab: o.

 270

$r9. soNsuz UzAQLA$Dfl$ NoQTOYO GORO

FT]NXSTYANIN CDfiGI

Sorcw uzaqlagmry 2=o nSqtaya gdn aaalitik funlciyanan gutB,

agar funksiya ,@=4;) isa (=o n6qasinde analttikdir. Masalan,

l@="tt: lunksiyas z=@ ndqtasinda analitilcdir. Neca ki,

q4d= funksivast e =0 ndqtasinda analitikdir' Tuaq ki z =a

4[)=$"€
miktasna olmaqla bu n6qtanin atrafinda analitikdir- Ogar bu ndqtanin
yum atrafinda f (z) funksiostrun maxsusi ndqtasi yoxdursa, onda bu n6qta
izoh edilmg maxsusi ndqa adlanrr. fO= 4- Iunksiyastnu sonsuzluqda
izola edilm$ marsuslryeti yoxdur. k -+ o oduqda z1 = t* polrylart
sonsuzlufia yt[fir.
Os* f(r) funbiosmm )!*IQ) A^ia yotdtrsa, onda z =o
niqtasi aradan gdtiinila bilan n6qta adlanr.
Tcorcn 1. Ogar z=a niqtdsi atrafinda f(z) fun*siyastnn Loran
aynhsmda z-in mibbat qiiwatlari orda z =o funk-siyann
aradan gdtfuila bilan ndqtasi odlanv. Ogar 2=o polyusdursa, bu rynhq
sonlu sryda mfrsbat qtwatlai sulayr.
Deyak ki, l(z) finlsiya* 2 =o n6qbsi atrafitda analit*
funk-siodr.
Bu niiqta atrafinda ftz) funksiyasum ga$t
resri-,)=*!re\e o)
I
d sturu ila hesablanr. Burada 7- kifayat qder biiyiik radiuslu lzl= p
gevrdir-
Bu teifdan qanr ki, sonsuzluqda funksiyantn ganfu z-l-in !(z)
funksiyasmm Loran aynlrymda emsahna barabardir.
resl(.o) = --s-*

3tS. tG\=4z fimlsiyasrnrn gxrgm hesablaym.

IIaIIi Fuksiyao 7Ql=1!)=*L kimi yazaq. Buna ele funksiy6s1

sonsuz uzaqlagmrg n6qte etrafinda aynhgr kimi baxanq:
 nl
flIG)=r'
z=.o noqtosi aradan gotiiriile bileu niqtedir. /(-): l. Ofu ki, c-,=!.
Beleliklq resl(.o)= -1
Teorcm 2. Ogar 1Q) funks@trun genislaruniS kompleks miisaida
sonlu scyda maxsusi ndqtalai varsa, onda bu ndqtalara nazann gutqlann
ami (sonsu uzaqlasmrs dqta da dail olmaqla) sftra barab*dir.

,es !(n)+ ires1(a)=o

vaw
retl@)=-fresl(a1) A)
Btrada a1,a2,,.,a,-lar 1Q) funbiyastrun maxsusi ndqtalaidir.

,86. t= | , +d', inteqrahm hesablayn

z
fti2t
Ilatli Inteqralaltr lQ\=# fimksiyas,",,, polyuslan smlu saydadu.

za = -t tsnliyinin ki5Hei 21,22,4,20 lzl= z gowesinin daxilinde yerlagir,

|
" l+2"-
fi.rnksiyas'nrn son*z uzeqlaplg rttqtoyo g6rs aynlryl
"l(?)=
-- kimidir:
agalrdak
Illlll
J\zt= =7_ lrl
,-7|
t;4= ,r._ .

Bumdan eydm goriirdit ki, pecf(-)= -c-1 =0. (2) beraberliyire gifre
I = 2nilrcsf(z-)= -2tiresf(o) = o.

inl€qalmrhablavm'
"'' '= ,"{-,F. F;fd'
Ilalli intqralallJ. fimksiyam4 yeni
tt,\- 217

"-' 6'*'l['-')'
Funlsiyasrmn ]zl=l dairosi daxiLindo beg moxsusi ndqtesi var. Qxrqlar
haqqrnda esas teorcmir totbiqi bii),iik hesablamaya gotirft. Odur ki, bu
inteqrah hesablamaq ugiin (2) diishuunu tetbiq edek:
t =-zniresl\*) (2)
 11'

/G) fturksiyasrm aqaEdakl kimi g6storok:

tu=A.fu;t zl7

"1.))'*1. u]-)'
' [,*]l'f,,{1"
\ I
2'z./ 23)
Aynh$a-n aydrn gdriiniiLr ki' sonsuz uzaqlaqmrg z = m ntrqtesino gdre
Loran aynhgrmn diizgin hissesi I hddi ilt b"sl"yo'
Belelikle, resf(*)= 't. fu qiymeti (z')-de nezere als4o t=zni
alanq.

ASa$tdah funfuiyatann sonsuz uzaqlasmq ndqtasinin xarabeini

m alyan edin
,3 z-'z'6.
z- .2 -,,
Canab: 7=o sade polyus'
3SS (356). f(z)=

iss(357). M=+
Cavab: z =.o aradan qalilmla bilen mexsusi ndqte'
o7
Jg| (355). f @=i. Cavab: z = esash moxsusi ntiqte'
z' '
_t
391 (259). IQI=*rt.
Cavab: z-* aradan qaldrnla bilon moxsusi nihta'
I
i92 (360). f\z)= sz-
Cauab: z=* aradan qal<l-rnla bilon mexsusi rd\te'
I
3g3 (361), f(r)=23"i. Cavab: z='
iigiincii tertib polyus'
funsi uzaqlasrus nbqtaya gdra ga$tn hesabl.anmastndan istifada
eil arah inteqrallan hesablaYn

3s4 (363). I 4,!" Catzb:2i.

vl=t ,'
 m
i95 (364). ,dz Carrab: 0.
p[ru,"
396 (36s).
. l0{oz+2 -
Carrab: 0.
141=rru*n*'
397 (356). t -!La,.
z -t
Cavab. 2ni.
l,i=t
E.
ige o67). ! ,2 rioldz. Cavab: - -t
l,l=t z 3

.9
399 (35t).
t[,i;*' Cavab: 2a .

s20. qrxrQrrrRrN MoOyyaN h{TEQRALnT

HESABIIT]\IMASINA TOTBIQIFRi

1. Rosional funksiyalann hteqrah. Deyak yQ) funlaiyasr

'A|=PA
o"\4
kini p^O, a^(r) uyfiun otoraq
rusional fankiyadtr. Bumda

m va n darxali goxh Edir. Odar l(r) funbiyas b tiin haqiqi oxda

lasilmaz fimWyadtsa (Q-Q)*O ya n+>n +2), onda

IIQW=zao O)

q Pafl
Bwada
"'
1p'1=
a,@"
f,-f"iyortnm , y, Wnn tistaviila hirin
po$uslara g6ra qurqltntn camidir.
QN. t=i t :'e.n (a > o) imeqrahru hesablayrn.
oV'+a')
- f(r)=, -"
flrfli Inteqraleh
V""'f -r, fimksiyasr cilt funlBiyadu. /(z)
fuoksiyasr yuxan yanmmtstsvido z= ai kiai iki artibli polyusa malikdir.
Bu polywa g6re 7(z) funtsiyosrmn gDogr ata$dakr kirni hosablarur:
 n4

*, rbn= B, LV\,\, -,,r1= n\liA)=,:*, r,ih =

*
(3) diisturundatl istifido etsoh slanq:

,=l j,
2!-V,,"*,. =!r,l=i
,orl 2 4ai 4a

Aso[tdah inteqrallan hesablaYn'

r'-2 ' r
101(369). lr7;* Cauaa:
l1
402 (t7o).
riF;rfu;A (a > o. D > o) Carab: --1-- .

ab\a + b)

Cavab:1,r.
4oi(r7t).T.+- E
-_ [r. +lf
tot(J72).rf r+^.
-_ +r,l
1r
*uuo..Q")) r-2, o.
btY

40s673).*i, * ,r. cawb: -fi.

-; (r, + 4x + l3)'
uaozo.T-rffi;4.
a*a,ffi(ti.+)
+- -3 -r l
Ca.wab
--
t
107(37s).
Iil"
.

+a -2m
408 (t76).
J^;F"
Carab: --i-
. tm+L
nsu|
n
2 -,,
4os(377)..i# Cavab: -*
3

lroo7s).*i, * Gvab:
,f

-,t$z^+2x+Zl
u 2
 275

*f
4rr (379),
, 'o*^n (a>0,6>o) Cavab:;#;/i
_-p+bx.l

)xtu, J,t(r)srn,lxzt gaHinde inteqrallann hesabhnmost

2. I R(x)cos
00
_ Bwada R(x) - dluzgnn rosional bsr, l >O - ixtb,ai haqiqi adarltlir.
Bela inteqrallan hesablanaq iigin Jordan lemmasrndan istifada enak
la undr.
Iordan lemmasr Deyak H, gQ) rthkiya$ yuxan yarunmiistavida
sonlu sayda maxswi ndqtalar miistasna olmaqla analitik va bu
yanwruistaida lzi-+ ., oldqda sftra borabar olur. Onda ), > o olduqda
bn Is2bttodr=0.
*.*i,
Bta'ada CR- yuxan yotmmfislavida merbz 0 va radiusu R olan
yanmdoi ranin knntuttdur.

412. t=i++d,
+ k"
(a>0, /<>0) inreqralnr hesabtayur
?rx"

Halli. Kdmekgi :!;0, tunksiyasrm daxil edek Asanhqla

^n=
giirmok olar ki, z=r oldqd+ I-lG) p(r= inteqralalrr fimksiya
5#
ile iistrjsts dl$fu. n-ir kifryet qedor boyiik qiymotlorindo ca kontunr
tizerinde cA=
7;F
fir::ksiyasr le(r).;{7 Sortini itdeyir 1€ R -) €o

olduqda g(z) firaksiyasr srfira borabor olur. Onda Jordan lemmasrna g6re

t^l1" +k2=ar=o
a..*
(4)
l,zt
olur.
 n6

irtiyari n > l Jar riq0n grxrqlar haqgrnda t€oreme g610

R td --io,

1^f;pa. !,fadz=2io'
Bsrada

"=xl#)='r-l#-a-*t)=:'"
(4)-ii nezere alsaq, alanq:

Li**=""-*
ayrsa4 alanq:
'

Sa! w sol terefde heqiqi ve xeyali hisseleri

!.ffi*=*-"
Oger nezore alsoq ki, intcqralaltr frrnksiya ciit firnksiyadrt, onda
alanq
,=i,
inaqrallan hesablaYn:

t1i(isr).ti7ryr* Carab:
f
e-3(cos r - 3 surr).

tf, t"t' Carrab: Le-a

ltl (iEz), .
+20 ^.
(2 cos 2 + sin 2)
-6x' + 4x

Ats(iss).TGrHFn Cav$:fte-z(ze -r).

416 (3s4).
r:?* Cavzb:L"-1
3

4r7(lss).jff;* r,,r. Cruun -!=, fi(*.9 * rio9).

2J2 t J2 ) ,,12

itl (3s6).ioffia (,,0\ Coa;b:|e-'.

l\s(3s7).iffi* a,o. ,r0) Cavab.l-"--o

2a
 120 (3EE). Carrab:
r-; 'r5. .st[_I .
f,-e
421 (3E9). ,o) r
16\"-t' -l3"<'t\)
(2 . Cavab: (

122(3s0).ffi* a,, Cauab:f,e-ab-".

123 (|st).i'i*"* Cavab: 0.

o
[,2,rf
121 (is2).
T I.
ov' + b'l
r-lo *"
^,*.
Qavao:ar"-b^$t2 -12 -.t$0, *o2)1.

rzs. ,=iffi& e>0, b>o) (5) inteqralmr hesablayrn.

Hclli z= x olduqda trTQ) itteqralaltr funlsiya ile iist-iisto di$sn

/(zl = firnlsiyasrm da'il edok. 7(z) firnksiyasr z = 0 ndqresirde

t,
+-;A
moxsusiyyeta malikdir ki, bu da birinci tertib polyus ndqtesidir. Ona gtire
kootu inteqrahm gekilde gosterildiyi kimi g6tflrot 1z=o mexsusi nii{'tesi
-cR-
kigik radiuslu yanmdairenin daxilirde qalsrn. c,G<bl,
yanmdairesini ele gdtitek ki, b < tt olsun).
Belelikle, qspah konturun daxilinde ancaq funksiyasrmn bir z=6t
polyus nolteci yerlegir.

Qxrqlar haqqrnda Kogi teoremine g6re

 na

= 2a o (6)
!^ff4". 1.ffiey ffe1* !,ff;,y "i
Buada
o='|esbfr\F)=
"l-
nvl
,.
(6) ifrdssinde birirci inteqralde x-i
ew (z - bll
=':
-:-le evq ederek, iigiloii
(7)

inteqalla birlsf,Lselq alanq:

(8)

eloIdalil
y"# =
i oldr$mdau inteqralaltr
#1firnlsivasru
kimi 66stere bilerik:
et* I | ,/(z)
zQz +b2) b2 z z
Burada rra'l(z)=0, z=rer 86tiinok, t$anq:

t.!. * .,i; t"'nh* (e)

;
l.#a" incqrahnrn;P= = -
f;
r --r o otdqda (9) sa{ terefinde
(10)
F;i"*t'b*=o
ohu. Jordan lemms$ne g6re R --r 'o olduqda (6) ifadeeinde &T d[E
i
intoqal srfira berabor olur' Bagqa sdzle lzl'+'o oldrq$a c!)=fr:;F1
funlsiyasl srfua beraber olur'
wt-! * Ur)e=0 (11)
^..-;,ryr.
Belolikle, R -r co ve r + - oldrqda (6) ifrdesi (7H I l) ifadelerini
ngzop alsaq, aga$dakr kimi olar:
I sinc i e-
ob

zitfritr}d_ U=_n oz
.

*-" iffi a=J.ft-" ^)il*..q.

 Inteqrall@t hesab@n:

t26 (3sil.is.uo:e. Cauab:1.

o'r
127(3s4).ffi* **';(,-:)
r2t(Jss). T*-;*"*
ox'
(a>0, D>o) Czvab:b
,o
, .

lzs (3e6). ?-, 'gzl_a. ^

LaVaD:
t c-^d ( ti +-2\I
, .......:
-....'_l
o tV' * o'Y 2aa a"J \ a)

3, 0sllfr lanksiyater duil olan iatcqrallann hesobhnmos*

4j0. t, = lcosx2&, tr= lsin *ax Frenel inteqrallanm hesablayrn

00
t;'},*=t
J1 (12)

hteqrah moftrmdu.
Helti Kdmekgi f(z)="i firnksiyasrru ve aga$rdakr kimi kontura
k6giirok

ul R B \
OBAO d^ilresi rcktordru. OA= OB-R ve Leoa=i an konturun

drxilindo 7(z) firllksipsr asalitikdir. Kogi rcoromiue giire:

.x.
1"t'* = i"s *+ [ ""'d,+ AO!"o'dr=o (13)
1BAO 0 Cr
G6sterek ki,
 280

lin
R-a:
Ie"'dz--o (14)

,z = 6 gilirc,- o*,a a, = !1. !""'

.',J5 ci
* = [ 4oc ^torq.
rrr'vr
Bnrada f^: - n2 radiuslu qiivsiin hissesidir cG\= funlaiyasr Jordan
+q
lemrmstmn gertini 6deyir, yeni

tuo I !'- dt = tm le?z dz = o.

n--,- y^r 21€ R-ro6,
tL'
,{o retti boynnca ,=p'tr, r'=p7s'' =pzi,o<p<R
Buradan
r 0 t i7 ilR -t
!ea'dz= !e-P'e a4p=-s a le-P- dp (15)
AORO
(I3)-de R-+"o geni ile limite kegsek, (t2) ve (14), (15) nezere alsaq,
alurrq.

lro'*="'I i
vo ya
j-r r'a *,J.,. r' * = :[, -,
: E
Buradan alanq:

i""t*=1fi, i"-t*=if;
asl.ti Aa, (o.o.t) iqteqralrru hesablayrn.

tattl IQ)=# k6makgi tunlsiyasrm sogok.

 nt
Kontnru qokild,a gdserildiyi kimi (terefleri 2R Ye 2E olan
diizbucaqh) gitirek. Bu konturun da:rilinde z = a niiqtesinden baqqa 7(z)
fimlsiyasr her ycrde amlitikdir. z = , noqtosi funksiyann sade
polyusudx. Od:r ki,
,", 1l)= "- l- -="on =-.'n
z4i |+e'l'-n en
Qxrqtar haqqrnda Kqi t€orEmine gdro:
(16)
fGW* llQ\ft+ I 1Q\x+ JlQpz=-zae'*
J
DA IB BC CD
Dl pargas boyunce r=x, -R<r<./Q oldr[undan
Rd

DA
I f@d,= l-e
-RI i?
(17)

,4X pargasr boyurrca: , = R + iy, os y <2r oldr$uodan

I e* | ledR-tv)l_ e'R

l' -7=lr;7'r'l=Fr
Derreli,
n-+o ord'qla (oca<t) (1E)
foowl:[;or={-o
Analoji olaraq
--cl (1e)
rcV'3 2r --r 0 olur fl --r "o olduqda
ll r-
BC pargssl boyrnca: 2=x+2rd, -.R!.t(R old{undan

Bc
! tGW=i:^')?*=-*"1
2n \a,
lpl+er
-Rtre
(20)

(16)-da R -+.o $6rti il6 limib keqsek ve (17) - (20)-i nezere alsaq, alanq:
'i e- *- ,- &= -znr",
-l- + r'
t "z-\
:f, 1+e-
: ,- 2aeo' t

132 (3g7). (a>0, D>o) inteqrahm hesablayur

!e-*'oosbrh
0
 242

G0sterit: f(r)= r--' fimlsiyasrm ve terefori 1(vo I2a ol-

.G
b2
diizbucaqltm kontur g6tiiriin. Catab::[?

t 33 (3 s s). (o < a < l, 0<6< l) inteqrauor hesablayrn.

\:i*
G6sbrit! fimksiyasuu ve kontur olaraq 427deki
^n="-"r:--:: I I
"r'aimat- stnbr'r.
gekili gdtiirmeli. Csvrb:

2,
r', J.n(ms r,sin r)uto
g.klinb hreqtuUozn hcsblnna* (21)
0
Bwadt R-rasional funlwiya olub, inteqrallama pargasmda
mah&tddur.
dz
e'= z Eoturs?4 Ac=E e? *r=-E-, artr=- -l olo..
z2 +l ,2 ,

Aydrndr *i, bu hada lzl=t, 0<r!2r. Bu halda (21) inteqrah

Ir(,\a,
c
QD
SeHi ahr. Bumda Cmarkozi koordinat fuSlanfuuda, radtusr vahid
olan gewadir. Q$qlor haqE rda KoSi teorertna gdra (22) inbqral, 2roi-
ya barabar olar.
Bwada o - Cgevni daxilinda polyusl*a giira gurqlann camini
gdstarir.

t:[Cfu (c>a>o) inteqralmr hesablovrn'

"^
Eolli et = z ov{zlomesiDi totbiq edek Sado gevirmeden sonra

t=!1, e,==!.za*,":rb,\
i
t@r2 *z-,tf i Et
a>6>0 qertinde vahid radiuslu daire dorilide ikiqat arraq bir
polyrx n6qtesi vrr:
-o*J74
Bu polynsa gora F(r)=@;*q firoksiyasrn,n 9xt[t

,", 4") =
P",*{#*4}= xt"' - uYi
olar. Belelikle, t= 2- ,.
b''o"i'
intuqrallor hesablayn.

135 (3gg)L
*
To l-ZpcGx+ (o.p.t). crabi 2'
i.
p'" l- P-

etcuoof[;* (o.p.t). ca'ab: +P

*M ,(p,r)
$7(tor).!l-2owx+ c^o"v,;ff)
o p'

13s (to2),7 ** (0. p. r) cavab: o.

o 7-2psiax+ p'"

13s
e p,r1.
(103).!4+@Sr Levab:
2r
o
^li-r
-.
410 (101)L'!r,cG - oW (roa > o). Czvab'. s.
0

2t ,)
41 (105), [ 'T-' a (a >D > o). ca'abt4(,-G:F)
;4+Daosx
2, .t-
U2 (106). -
1'I + 4GOSr (o<a<t) Czvab:-Z:
o .lt -
"2
143 607).1
4+
! 0 DCO6 r
p.o."y La\Iab:.-.
^loz -az
 2U

g2r. gDflQLARrN X6rravi ir,e nezi SIRALARTN

COMiNhY TAPILMASI

1. Tutaq ki, 1Q) fnk:iyasr lamplck: mfrstat)inin sonlu sryda

polyu ndqtabn zt,z2,..,zt mfrstasna olmaqla analitidir. Farz edek ki,
l(z) funbiysr z -+ * olduTda 71")- OQ-2) qa*ni iidayir. Onda
E fu)=-"! *,y1,y,gn1. (2'
*, |F+j,,.r'.*,-, 1,r,,,*,,.
AeUi t@ = buaq. Bu firnksiya z' = ot, zz = -oi
/Tfirnksiyasrna
ntiqtelerinden boqqa her yerde analititdir. Bu niiqteler sade polyuslardrr.
Funksiyaru 714= -)- kimi yazaq. Bruadan gdrtiniir ki, z -+ -
,'lrr\l
\ z)
orll+ld^ j:t=o(,-'). 1z:1 ai.t r"rn" tetbiq etsek, alarrq:

i- I
*,+EE\, ,",
-=-"fLz=d z' + a' z=-at z' t a' l
,=*n' t o'
++1
clt E funksiyas tbiin \=at, zz=-oi n6qtolori sado
z2 +a2
polyuslardr. Ona gdre, grxqlar
0',,,
:::rffi=Yi,-,,=ry,
olar.
Onda

r"*:')=1i"'s@i '1"*-
,?.; u- = '(T
alanq.
Axrnncr beraberliyin sol terefini a;alrdakr kirni yazaq:
!@r_*r.l.l_
*o2 \-of +o2
,1...r2 Cz)' *oz (l2+a2 02+a2
r l I I.": I

l'+a' 2'.a' n'+ot a' n=lnlta.

Buradaa gdriiriik ki,
 x5

\ _:_I I
l=) ___ I
=
2rn2 + a2 ou-n2 a2
2 * 2a'
Onda axtanlan srrarun cemi
:) _.._=
I It I nclh'@-l
--clh 2--
?rn2 +a' 7a 2oz 2a'
a - tam eded olmadrqda, nsaErdakr sralann comini tapm.
c?Iwlbt\#v
lls(4oE).
ir7+
146(40s). c"zraa:\-f,Gtsn+ctha)
2r;+
-i 2
147 (4ro). ,-J--. Carrab:-a-
af
1=--aln + sin' zz

t4s(411). i --+
n-ol2t +lY
c^n a:4.
8

- LoQARiTMtK 9DilQ. ARQUMENT PRiNSiPi.

$22.
RU$YETEOREMI

f(z\ fimbltawm loqaifmik ttuamasi ela 9Q) funk:iyuna tuf ilir

ki,

tu4t"^il=#
Sarti dansin
va ya 1Q) funlsiyasnm
9Q) finksiyastnm noxsusi niiqtotai ufir
maxsusi niiqtalai ol4 bilar.
f(zl'f;rn}siyasmtn loqarifnik tdnmastnin
qu$t' 7 Q) funlaiyastnm
s{trlot va polyuslannn nrtibina giira hesablant'

t4g, f@= ,Y fiDksiyasrnrn loqarifinik tdremesinin go<r[rnr

funksiyamn srfulanna ve polyuslanna giire hesablayn'
- iaL Bu fimksiya ** *ydi stfirlara z= /r (t = o'tt'tz'"') ve

sade bir
s,Juuuu '- -l'';;#r:'(t=o'tr't2'
z= matikdir' On&
potyusuna
I i'=:'ffi=''
 2t6

ASafudah funbiyalann lqanfmik $tznosinin qn$tnt fakslonn

stfirlanna va pfuusuna gdra hesablayn.
150 (416).
^4=strL1.
tsl (417). -f(,\=*,3 ,.

$2(Is(a)). f(,)=ry
cAvab
::iH = -,.,:;: *# =. ru=0,+r,r2,...)
2

lst (4I8AD. JQ)=anz. caabt (t =0, r l, r

:fl#=r 2,...).

Fan edak ki, /(r)*o jnksiyas qapab c konturunun biitiin

niqulainda axalitikdir. O"a" kamiyyatina f(zl
)l ffia, funkiyasuun
c kontuntna ntzaran lqanfmik 1a$t &yilir-
Lqarifmik gnq haqqtndt teorcm. Deyok ki, f (z) fiotksiyas qapah
D odasnntn sonlu sayda polytts ndqtalai ot stasna olmaqla har yeinda
analitidtr. Bu oblastm C sarhaddinda na srfir, na da polyus nbqtabi var.
Onda f(z) fratksiastnrn D obhshnda sftr va potywlonn farqi, 7(z))
lwksilnsmtn C qapah konntuna nazaran loqaifnik gtnfina barabardir:
' tt'Q*=r-,
2d'- flz)
Burada N edadi 714 lnt'oiyasrn n D obtastllda stfirktn, P adadi isa
1(z)tn D oblasttnda plyuslannm saydr.
Q,Q)= la.zt
k=0
goxhadlisinin C kontu.una nazaran bqanfmik ganp,

bu goxhadlinin C lonturu ila ahata olotmuS D oblasnndala stfirlann

sayuta barabardir.

*a. fl)=!\ firnksiyrsrmn c: lzl = 8 konhguna nueren

loqarifinik grxrlrnr taprn
EaAi 7Q) flmksiyasrn,n z, srfirlanu hpaq. Onda g6ro chz=o
tenlilni hell edok. Bu tenliyi e, +e-, =0 kimi yuaq.
 2A7

eb +r=o+22= tn(-r)=(x +tfui. Belelikle, + =@ zm =zmir

;t)a
(t o,trjz, ..) (bfittin srfular sadodfu). "fG) funksiyasmrn polyuslanm
=
tapmaq [gtn e'" -l =o yo ya ea =7 tenliyini hell edelc
iz =b(1)=2nn (l,, = o,tt,*:,...) lzl<e dairesinde 7(z) firnksiyasrmn srfirlan

,r=4!, (e=0J1,i2,.,.) ve sade polyuslon z, =2ma (n1=s,11) slsr.

Srfulafln say lr'=6, polyuslann rayr P=3. On&

2d
t I'\4*=u-r=,
' rL^j@* "_, -"
_

455, lzl=r gevresine Ztxe 1121=,l+.,1'1-

| - @gliz
fimksiyasrrun loqariftrik
gxrf,m lapul
IIeAi tQ)
fimhiyasrnrn sade crfidannr upmaq iigiin I + z2 = o
terliyini hell edek a, =-i, a2=t l-cos2a=o tonliyini hell ederek f(z)
firnlsiyasun polyuslamt tryeq. 2E=2nt=zn=n, n=0l],L2,...
polyusun teaibi * = 2 - dv. lzl< r daircsindo /(z) fimlsiyasrnrn
at = -i,a2 =i kimi iki sado srfin ve z1= -3,2, = -),2, = -1,
zo=O,zr=\20=L,zr=lkimi yeddi ikiqat polytsu vu. Belelikle,
N -- 2,P -'l . Loqarifinik gxrq haqqrnda olan teoreme gbre 7Q)
firnlsiyasurn lzl= r gewesine nezeren firntsiyamn loqarifinik gtxt$
I t f\')a,=z-j.2=-t2.
2n bi=, I\z)

I/eilm konhrhra gi;ra ata*dah funbiyalann loqaifmik gmfinr

tapfit:
156 (419). f@= -:=
l+ z'
12,--2.
c'. Carab: -2.

157 (120).,/(r)=.osr+tiot c: ll=a. Carab: 3.

lss (121).tl,)=b' -zY c: l)1=E Cavab:6.

159(122). l(z)=uu c: ll=a. Cavab:-l
460 (423). |Q)=ts3z c:1y'=a. Cavab: -3.

161 (424). 1Q)=r-ttzz c: lzl=2. Cavab: 4

 2at

Arqument prinsipi (uqumcnt Prti). f (z\ ftmfuiyasmtn qqah C

kntwwrc nazaran loqaifuk C,xrCr, f (z) lunksiyastntn ott,mtn'n
t, Argt(z)-m 2r -ya bdliinm?sina barabardir:
)tffi"= jo"n'*at
Belali&a, 1 Q).funksiyas trun srfiiannm.'ta Tnlyuslmtnrn farqi
v-p=!4,+gt(,\
2r

162. p5Q)= z5 +"4 +223 -82-l=0 tonliyinin sa{ yarrmmiistevide

Re z>o kiiklerinin saymr taplrl
,E rrr. Arqument prinsipine gttre C konhrrumn daxilinde goxhedlinin
srfirlanmn sayt
u =|4e,gg,(z).
Buada C konhuu diametri xeYali ox iiaerinde olan
C*:lzl-R, Rez>0 yanmgewenin iizodndodir' Belelikle, Q'b)
goxhedlisinin srfirlan safyanm miistevide yerlegir;
a,G)=s(r.1.4 ) ;)
Buradan

o,ro,a = n, rl,' (,
+. ) -
; - ;))= ^*' - n r(, . i, ) ) - i) =

=s.trz*A,sl+Lri ) ;)
c * -rn miisbot istiqsmetinde Q , (z) goxhedlisinin arumr

tg,AryQ5|)=s^c^e,sz + k^e,e(r +:.

) ) ;)
Axrnncr bsrabetlikdo ,R -+ o gertinde limito kcasek

ArsQsQ\'s;T:acr,{rsz + tc,*s(r *! *
\ i })
!*^c, ng"o
sag terefdeki her iki limit V[, uylun olaraq:
lis LctArgz = r

z z" - 9-1)=,
hn a".Arg( r+) +4
R+ " \ z- z")
beraberdirler.
 ul9

Belelikle, almq:
^-*lcr,l,sQslr1=s*
^-fr
Aga[rdakr tenliuarde sa$yanm miistevide ktiHerin saylllr tapm"
163 (125), z4 + 221 +322 + z +2=o. Cayab: 2.
f
461(426). -2"-s=0. Cavab: l.
165 (127), ,3 -4r2 ,s=0. Carrab: 1,

466 (42t). 223 -22 -'72+5=0. Carrab: l.

157 (129). z5 +524 -5=0. Grab: 2.
465 (1i0L zr2 - z +7=o. Cavab: 6.

uoreml Faz edak h, l(z) vo e{z) fun*siyalan C kontw ila

Rfig1e
ahata ohr*nus qqah D oblasfitda analitik funbiyalodtr. Bu konno'un
daxitinda hitiin ndqtalerda l/(zl>fl2\j Sarti 6danir. Onda bufimksiyalann
carni F(z)- l(z)+ dz) va fG\ fioirsiyat bu oblosfrn daxilinda eyi
stfirlara nnlik olur.

159, r(z)= zt -425 +r2 -l firntsiyasrnrn lz <l dairosindo sfirlaflrutr

ssyltx t8prtr.
Hclll F@ fiu*si)'asrn'n iki 7Q)= -tz5 , d")= ,' * ,' -t
firnlsiyalannn cemi kimi g6storok. Onda lzl = 1 gevresi tzerinde, alanq:
VQI=I-+"51=t'
lful=l't *'2 -rl<klt *r=r'
*l'12
Bolelikle, kl= t dairesinin serheddi iizerinde llllrlfu')
berabersizliyi iHpnir. /(z)- -4za firnlciyasr koqdirut baglan[rcrnda beg
srfua malitdir. RiiLpe teoremine g6re fimksiyanl:,
z' -1.
r(z)= lQ)+ q(z)= z' - 4"t +

lzl<l dairesinde beg srfin vs. Qeyd edok ki, /(z)

ve p(z) fiuksiyatannr
IG\= - crt , q\r)= ,' -r kimi de gdtiiLrmek olar'
,'
170, z6 -62+10=o tonliyinin lzl<l dairesi daxilinde kiiklerinin sayrm
t8pm.
Halli f (z) =10, dz)= 26 - 62 kimi gdtruok lzl= t gevresi iiaerirde
alanq:
l/G) =10, loQ'l= 1," - o,l< 1,u 1 q'1= t
 290

Belalikle, lzl = t
gwresinin biittn niiqtelerinde llQlrlfu)
berabersizliyi tidenir. 7(z)=to firnksiyasrmn lzlct dairesi daxilinde srfin
yoxdur. Riigye teoremine gdre z6 - 6z +lo funksiyasr da srfira malik deyil.

Riig1.c teoremindan istifada edarall gdstailan oblastlarda verilan

tanliWain l<riVainin ssyrn taP.rl

171(431). ,a -3r3 -1=o, lzl<2. Cavab: 3.

172 (432) i + z+t=o, ly'<!, Cavab: yoxdur.

17i (433). +t=o, lzl<2

z5 + z2 Cavab: 5.
474 (434). zt + 6z + 1o =0, ly'<1. Cavab: yoxdur.
475 (135).721r -t8z+10=0, lzl< l. Cavab: I I.
176 (136), zt - 626 - z3 +2=0, lzl.t. Carab: 6,

177. I<lzl<l halqasrnda za 5z+l=0 tenliyinin nege k6Hi var?

trtti T]Ur'.,iq 2 halqasrndo verilmig tenliyin lr' k6kii var-
ki, I < lzl <
Ogor lzl<1 dairesinde tenliyin k6klerinin sayr lfr, lzl<2 datussindo iso
tenliyin kOklerinin sayl lv2 olarsq onda M=rVz- r olar. Asanhqla
giiriiniiLr ki, lzl = I gevresirde tenliyin kiikii yoxdur. Oger lzl = t olorsa,
- sz + rl> r.
l,o
Mr-i tapmaq iignn /(z)= -sz, fu)= zo +t gittiirek' l/(z)=l-szl=s,
p(r)=l,o +rl<lrnl+lrl=z oldufundan lzl=t govresi iiaerinde Vllrlful
iidenir. /(z) = -sz fimksiyasrmn [l< t gevresi iizerinde slfirr yoxdt. Odur
ki, ,i4 = l.
N, -d tapmaq iry-un /(r)= ,o , d")=t-s, giitiitek.
lfQ)=|,'l=2' =t6,le!l=lr-szt<t+sz=11 olduSundan lrl.2 q€vrosi
iizerinde llQ\rle{rl, berabersizliyi tfienr. 7Q)= za firnksiyasmt lzl< z
dairesinde diird ktikii oldwunde4 z = 4 ohu.
za -52+l=O tenliyinin t<lz;<2 halqasroda kiiklerinin sayr
ir'=4-l=3 olar.
 29t

Gtisailan halqalatda veilan tanliklain kiHainin saytnt tapm.

178 (434. 424 -2922 +25=o, z<lzl<1. Cavab:2.

179 (435). ,7 -sr4 * "2 -2=0, t<lzl<2. Cavab: 3.

180 (439). z6 - sz + to = o, I < lzl< 3. Cavab:4.

lEI. z1 -a, =0,[0.r.1) tan]iyinin lzl<r vrhid dairede kdkterinin

\ €./

soyrDr tapln.

Halll f(z)= z2 ve flz)= -ae' gdtiirek lzl=r gevresi iizerinde

l/Q\=P,l=t,
ld,l =l- *, l= +, l= fi,+ul= oe* < ae . r

-lJ.r<l ve o<a<-le gertioden istifade edik- Oger

izf =t olana,

lfllrldrl. /(r) = ,' tunksiyasmrn lrl. r dairesinds kmrdinaat

baglanlrcuda ikiqat k6kt var. Domeli, Rt5ye teorcmine s6re verilen
tenliyin gtisterilen daimde iki kdhi var.

Gisbilan oblastdn veilan tanliHain ktiHarinin sayrru tapm.

482 (440). e'-x =z (l>t\ lzl<t. Cavab: l.

483 (441). ez = @n,n -lrafi)t;r)edaddir va lo>"!. El.a. Cavab: z.

154 (112). z2 -.os"=o, lzl<2. Cavab:2.

155 (443). ,a - snz =o, bl< *. Cavab: 4,

186 (141). z2 +
"ni,
=0, l4.i . Cavab: yox&u.

1t7 (115). clz = z2 *42, zl<l. Cavab: 1.

lEt (416). z' =42, lzi<|. Cavab: l.

 292

s23. KoNFORM h.riKAS ANLAYT$r

I. evrilar arastnth bacafra sa antbtost

i;;;n,-; iGi fuifi'ivas, zo nbqtasinin har hanst. atrafinda
p))
ai7"o*,io,tL*ndt te"|\zo)+o zt niqt?sindan .("o = oQ6\tx e (a '

igan y,"=oQ), d<t< p ayrisini nazardan fugirck (Sakil l)'

$aHl I
-ila y ayrisina zx ndqtesinde gakilan totunonn-haqiqi orun miisbat
0

isiqonati ila etnela gotirdil hrcafi iga'a edak Aydn&r ki'

*"o'ko\.
e=
Farz edak h, 7' ayT isi 1 aynsinin a = !(z) inifus zamaru
obraztdt'
yaniy':a=o(t)= floQ\1,' a<t<p ndqt2si isa'o('o:/["(rol=/(ro))
'ndqtxinin iir-i oiin ondd mfirakkab funbiyarun difercnslallannasr
qaydasna gdra
a,'(ro)= /'('.)'"'(t)' 0)
Ymi 1' alisinin oto
$?rta 8tit2 t'(2")+o ve, ondo o'Q)*O'
(1) Aistunna
ndqtxind, ,irunon, ir. Farz edak 1i, 6' = aaa'(n\ Onda
Ei;ra
0' = *g a' Q') = rg 7'('o) + arg o'(6)
va yxud
e'=e * ure.f'Q). (2)
a=0'-0 komiwati y ay,risinin zo ndqtasindo @=f(z) inikas,
zamant d6wna bucap adlamr. (2) disatrundan ayfundt ki, agar f'(z)+ o
olarsa, onda zo ndqtasinda diinme htcalt ayidan as t deyil, yani zo
niiqtasindan kegan bit n ay'iler a= JQ) inikas zamaru (J'Q)*o) .y*
btrcaq qadar - t\rumanin arqunentinin z, ndqnsindaki qiytotina barabar
bucaq qedar ddniir.
 293

BelaliHe, /(z) fmbtyas zo niqtasinin atmfnda difercnsiallatan

oduqda va f(z)+o olduqda ,=7Q\ tnikz.sl. zo niqnsindan lcegan
ayrilar arosmdah bucafi ham kamiyyztca, ham d.a hesablona
istiqotatinca dayiSmaz saxloyr (Sakil 2).

,, ,1 <o = f(z)

,. f
\d-, \-/................-

,x
$aldl 2.

4Eg. /(z)=z-:0, Imzo=yo>o oldrqda o=f(z) ini.kasrnrn z.

z-zo
n<lqtcindeki d<iome buca[rnr taprn.
-:?;olduf,undan
iletti f'(z)= ?4 fG")= -!-,
=]-=- -l^' r" =xo * oo
'o
\" -
'o[
olar. Oda a=xs1'(q.o)=-i alarry

2. Darbhnoun sabitliyl Tuuq ki, , = JGI z, ni\tainin

y
har hanst atmfinda diferensiallanandtr va f'(z)*O. ayrisi iizarinda zo
ndqtasina hfayat qadar yann yerlaSan btiyai z nti,qtasi gdtbak (gakil 3).

z"
{
l/ M
@::9
(

$"kil 3.
 294

Lz=z-zoya L@ = IG)- l(zJ= a' - an isara edak f'(zo) tiiramasinin

orifndan aydmdt h, f;= fl,)*,(az) a(az)-+0. hz-->o oduqda

buradot

^,,{f,1=rlr,,r
vaWud
l/(zo). l&l + o(&l)
(3)
l^a,l =
ahno.
ki, 1z- zol=ltzl= o, harada ki, p bfoyat qadar kigidir' Onda
Tutaq
(3) diisturundan alanq ki, lz - zol= p gewasi at = 7\z) inilast zonanr
getradan gox kiqikfarqlanan ayriya la - anl= olf'Gol' c"*it"'
Basqa sdzla, ot =l(z) inikasr Lz-a nhba'an daha yiibak tartiM
kigilan daqiqlii ila 14. p e"rrnini l1'Qo\ dafa darttr'

[* l4gl
= aJ-.01
&
A,
adili a = f(z) inikasr zamam v ayisinin zo niiqtasinda
I

xatti dartinam adlarur. Demali, zo niiqtasinda xatti darabna arT inin

deyil ua * = ['fu\-a barabardir'
lormaanilan ta istiqamatindan osh
3. Korform inikasu tarifi Fan edak ki, 1(z\ fimlsiysno
ndqtasinin har harct almfnda1"yin olunmusdw'
Tarif 1, Ogar i = 1Q) inikas z(Dtont zo ndqtasinda ayrilar
ar rrrdai bucafir saxlayrsa va darfilma sabit qahrca, onda a=f(z)
inilasma zo niiqtxinda konform tnikas deyilir'
Yutinctah deyilenlardan tydtndr ki, agar a=f(z) funbiyas zs
ndqtasinin har hanst atrafinda difetensialhnotdtrsa vo ,!'(zo)-+o sarti
\d)nifirsa, on.da a = f(z) funlaiyasr vasitasi ila hayan l<eqiilan inifus
knnform olar.
' ohna sarti a = f (zl inikasrrun Yakobiyanmm zo
Qeyd 1. l'(zol*o
ndqtasinda sftrdan larqli olmasr demaMir- Dolrudan da'
a = JQ)= u(v,v\ a 1u(r,v) inikasr
, -"(r,y\ (4)
"="(r,y\
inikast ila ekvivalent olar.
Malumdur ki, (4) inilanrun Yalahant
A, Aul

r-=lau
lax aul 0u du tu 0u
5"j= e u- o, a
la, El
 295

@ = fG) funlsiyast dilerensiallanan oldufiundan KoSi-Riman garti

Au AD Au Ao
:_=:-,:-=--:-
ardtoyd
iidanilmalidir. Bumt nezara alsaq

,=(q\'*(gt\'
- (aj '(a"./
alanq.
Diger tarefdrn ft)=ff-tff va bumdan da
V@J?\'.(?\'=t
\d,/ \d)
alanq.
BelaliHa, agar f'(zo\+ O olarsc, onda ,t(zs)+O olar.
Taif 2, Fan edak ki, f(z) lunksryasr D oblasnnda birvaraqlidir va
a=|(z) tnikas D oblasfinut har bir ndqtesinda konforndur. Onda bu
i ni kas ko nfo rm adla n t r.
Funksiyarun bintar4liliyinin tarirtndan ( f(z) Iunksiyail E
Qoxlufundo bimar4li adlanv. Ogar E goxlu[unun mhtlnf iH n1qtasinda
n xtalif qiymetbr alrsa) va taif I -2.dan va tjramenin xassasind)n ganr
ki, agar !(z\ funksiyat
1) D oblasnnda diferensiollanandrsa,
2) D oblasfinda birvaraqlidirsa,
3) Bu oblostda onun tiramasi srfirdan farqlidirsa, onda a=f(z)
inikas konform adlanw.

lndi isa tronform iniktsa misallar giistatah.

a89,L a= l(z)= b,(a* 0,b koryteks ededlerdir) (5)

az +
fuoksiyasmn biitiin kompleks mtstevide konform oldu[unu gtistorok.
HIUL Btt moqssdle firnksiyasrnm yuxandskl l-3 tortlorini
iidodiyini giisoorsk
Funksiyanm biitiin komplels miistsvide diferersiallanan olmasr ve
tiiremenin srfira beraber olnamasr
1Q)=Qz+bl =a+o
gertinden aydmdf.
(5) xatti ftrksiyasr bilttln kompleks milstevide hem da birvareqlidir,
gtlnki ters firnksiya
 296

,=fui=L'u,-L (6)

firnksiyasr birversqlidir.
geaiglenmig
iS; nrokiyasr geniglendirilmig kompleks miistevini z
ar

miiscvisine i"ifi* Bu halda 7 = o niiqtesi @ = co ntiqtasino keqir

r", , miistovilerhin sonlu ndqteleri arasmdakr uyfunluq (5)' (6)
""
"iAUi.
diistudan vasitosi ile tayin olunur.
D = o hahnr nezerden kegirek. Ooda
o=@ (7)
Buradan da
(8)
lrl=lrl'lrf usa=u:sa +aasz '
(8) beraberlikterinden alrnr ki, (7) inikasr z m[stevisioi le] defe
dartmaqla, sxgg!' inik s etdirir. Bu balda oxgarhq merkezi koordirat
Uar""gici ofur ve bttiin miistevi z = 0 u6qbsi etrafinda a = uga buca$
qeder inlanu. (7) inikasr zaman argz=9 gfiasr arga=Q+a giiasrna, lzl=r
gevresi lol= lal . r gevresine inikas olunur (gekil 4)'

l,@ \1@
affi.'-=H!:
v. $ekil4.
lF,\r'rr
\lv
lzl
< a dairesi ise bu inikas zamanr l4{ < lal'x dainsino inikas olunur'
eger lal=r olarsa, yeni a=ero olatla, onda (7) inilasr mtistevinin cr
buca[.r qsdor d6nmesinden ibaretdir. Xiisusi halda ar=z miisevinin f
bucalr qeder ddnossindan ibaretdir' ar=-z gewilmesi miistevinin z=0
niiqtesi etrafinda zr bucalr qeder d6nmesinden ibaretdir, o = -z .
(3) gevirmesi agalrdah gevirmelerin srperpozisiyasrndon ibaretdir:
( =lol' z, e =(etao, a=e+b.
Ooa g6re da a=@+b gevirmesini aga[rda giisorileo qayda ile
gevirmeleri yerine yetirmekle almaq olar:
a) z mtstavisini lal defe oxgar ilarmaqla (oxgarlrtm morkezi z=0
n6qbsindedir);
 29
b) (
miistevisini a=o troqtosi etrafinda a=qga bucalr qedsr
d6ndermekle (fu latnaqla);
c) a miistevisini b vehoru qeder paralel k69iirmek1e.
4go. ,=! (9)
firnksiyasr geniglenrrig korryleks tiistevini z geniglonmig korpleks
miistwiye ro inikas etdiri, bele ki, ters firnlsiya z = 1 birqiymetlidir. Bu
halda z=0 ui\tosino 4.o n6qtesi, 7=oo nliqtesine ise ar=O niiqtesi
uylun gelir. (9) inikasr zerna orgz=e griasr arga=-p gliasma" lzl=t
'" I (hiresi ise larl, I oblastrna inikas olumu.
9evlosl la,l=- 9ovresrno, l2l<r( R

Konform inikaan bir nege xtssasini qeyd edab:

1) Konform inikasm tarsi oltn inikas da konform inikasdv.
2) iki konform iniknsm suprpozisiyasr da kot{orm inikasdtr.

Konlorm inikas iqiin asafidala coremfundantental say r:

Teorcm (Riman teoruni). Tutaq l.i, D kompbks mihtavinin
biftabitali oblastdtr va ontm sarhaddi bir ndqt an deyll, gor niiqlalardan
ibaratdir.
Onda:
1) D oblasrru lall<l dainsina inikas etdiranar = 1(z) funbiyas var;

2) fho\=ro, a4|QJ= a i)danilditla bufwksiya yegonadir'

garti
Burada zx, ao veilmig ndqtalar (zs E D, laol<l), u wnlmig hqiqi
ada&lir.
Nrnan teotemindan asafrdah natica ahntr.
Nrtid.Turaq H, D va G oblastlwr binabitalidirlar va sarhadlari
birdat gox ndqlatlan ibaratdir. Onda yalruz va yalna bir a=f(z)
funksiyat vs ki, bu funbiya D oblasaru G oblostna konform inikts
etdinr va
lQ)='o, argf'(2.)=q (10)
olrr. Burada zseD, oneG, a -haqiqi adaddir.

Isbut Varhq. Nman teoremira gi)ra D oblasanr lel<l dairusina

inikas etdiran q = sG) konfortn inikas E vo s!o)=o, *es'(ro)= 0 (Sakil 5).
T
 29t

E=[6,
E=sQ).
0l = v(6)
o = (z)= v[s@)]

$ekil 5.

Analoji olaraq ( = tda) konform inikasr var ki, o G oblastmt (l<l

dairasina inilau etdiir ve h(a)=o,a6'(ro)= -a olar. Onda a = y((\
funksiyasr ( =h(a) finksiywsrnm tari olub lQ<t dairasini G obbsnna
konform inikas etdirar va ,y(o)=a.o, ersv'@\=q. Denali, a = 1Q) = VlgQ)l
funlrsiyas D oblastmt G oblastma konform inikas etdirar va (10) Sadan
iidanilar.
Yeganalih Fan edak ki, iH fr(z) va lr(z) funbiyalan D oblasanr G
oblasttna konform inikas etdirir va
f,Q)= lrQo)=0,*slt' Q)= o,rre"fr' (zo)=o.
G)starak ki, f1Q)= lr(z), z e D.
Riman teotemina gdra lngana ( = n(o) konforn inikas var ki, G
oblasnnr Pl<t dairasina inikas etdiir va n(r,t)-- o,xxh'(r) = o ol*.
: = s,(z\= hUQ)) Q =r,z) funhivakn D oblasfiru l€l<t doinsina initus
etdiir ua 8j(20)=0, argg't(zi=a, J =1,2 prtlai 6danilir.
Belalikla, Nman teorumina gdra sr(r\= gr(z\ yarn h(flz))= hlJrG)\
buradan lQ\= 1rQ) alma'.

191. a) lxl=22 vo b) lrl=(z-2)'z fimksiyalan ile apanlan inikes hansr

obla.ga konformdur?
a) lrl=22 funlsiyasr z oblastrn& birvereqli ve malitik frmksiyadr.
f'(z)=z+o oldufundan bu fimksiya ile apanlan inikas britiin kompleks
miistwide konform inikasdr.
b) l.l=(r-2)' firnksiyasr ile apanlan inikas z=2 n6qtosi ftiistosna
olmaqla her yerde konfomdru. f'(z\=zQ - 2)
192 (4fl). Agaldah inilcaslann hart oblasta inikas oldu{wu
gdstxin:
 D
a) ly'=
"-3'
. Cavab: B&iin nnlssvide.
b) lxl= 22 - a2. Cavab: z=2 n6qtesinden baqqa biitiin miistevide.

v) ltt: -iz2 C.avab z=0 noqtesinden baqqa biitiin mtstevids.

O ll =,h(r - "). Cavab:

",
+(r,. )),,* =0,r1.r2,.. noqrolorind€n

bagqa, bfitiin mistevide.

tI) lxl=(z +2t)3 . Ca,r?ib: z=-2i ndqtesinden bagqa biitiin miistevide.

r'9L D oblash y, x2+y2 *2x=0 konturu ile ohsto ohuunWdur.

lu,]=32+i firnlsiyasr verilmi$ir. Bu frrnksiya ile D oblasu harsr oblasra

inikas olumr?
ki, z=x+iy, ly/t=u +iu olsun. Onda verilen ftnksiyaru
Deyek
z+iu=3(r+ry)+i=3x+tp7+t) kimi yazaiq. Buradan
u=3x, u=3y+t=r=:,
j' y=+,l-kotrtuu I. kontuuna inikas ohrmr:
3

[l)' * l,gl)' - r1= 0 veva (n-3)] +(v-

\'"'''r)2 =e.
[1.] [:)-t"
Bu merkezi (31) noqtesinde radiusu 3-e beraber olan gewedir.
494. y=x diiz xettine simmetrik olan z,=t13; .,to z2=3+zi
ni\teleri verilmi$ir. Glosterin ki, bu niiqteler lnl= , funtsiyasr
ile ve z, niiqteleri "-':
vasitesi z, /=*x diia xotine nezeren simmetrik olan
lylr=l-? vo lt42=2-3i ndqielerine kegirler.
_i1
trIalli Asadtqla gdstarmek olar ki, lvl=e 22 fi:nlsiyalar vasitesi ila
_t!
/=r diiz xetti ll=-x d'uz xettine inikas olunur. 14=" 2, funtsiyasr her
yerde analtikdir. Simmetriya prinsipine gire 7, = 2 13i vo 22 = 3 + Zi
ndqteleri / = 'r diiz xettino nezeren simmetrikdir. Bu gevimra ile y = -a -s
nqzeron simrnetrik olan lr{, =: - 2; ve llr=2 - 31 niiqtalerine kegir.
 3m

97A.xorri =u+b. l4=!vo KosR-xorrl l/=7!,

l
FTINKSTYALARI iLO APARILAN KONFORM h{KASLAR

1, Xatti funksiy* Xatti l}y',=

6 funbiyan z fuimpbb naistaiini
qz a

l"tl bmoteb miistaisit E inil@s etdiir' Bwada a'b saht konpleks

adedlardir (a+o\ Bela ki, l,l ="*o'

Xfrsusi hallar:
I) lwl= z + b
(t) paralcl l<dgiirmani icra edir'
2) lr+l= ei" z (2) (a 'haqiqi adaildir)' Koordinant baslanpct atrafinda
o "- qadar gevirrn , aPanr' m sbat adaddir) ma*azi laordinat
" brcaEt
, \j=ri Ol 6-naiqi amsaltdrr'
baslanErctia olan oxSar geirnani h?yata t@qiit' r-oxSarhq
Amumi halda xatti iniktts
az + b,
ld1=
burda a = retd

H)
ardml tatbiq ennada aPanlt'
2. FunksiYt l'l= 6)
i olurlar b'
Mo va M, ndqtalei i gewasina nazaran simmetrik o vaxt
1)" Bu niqtaiar 9e'tronin mirkazindan
guan bir qfrantn zainda
olhnda:
"'--7) AurWrn natkazdan olan mesafalatin hasili gevranin kvadrahna
baraber okluqda OM 'OM' = R2

495. l4=3 gevresinin li= 4 n*tiy"t' ila inikasrnda tewirini taprn'

Halli I iisul z=x+iy, lt4=u +iuqebul edek' Onaa

pl=f agafrdakr

kimi yaza bilarik:

 301

u*iu=z-=
t+ry :s".-t+
x. +y.
.
x- +y-
Buradan
u= ?5'.. u=- ^25! =
()
"2*y2' ,'*y'
alanq. lzl= 3 gevresinin tenliyi dekaft koordimnt sisteminde
x2 +y2 =9 (**)
kini yazrlu. (t) ve (r+)-den: ve y-i yox etsel alartq:
u' * u' =(25\'
t3i
.

Bu merkezi koordinant ballaalrcrnd4' rrdi.r* f+l

\.3'
olan gevrenin

tenliyidir.
II frsul z ve lvl-ni ustlii formada yazaq:
z - pe'e , l:n\= /eto .

25
Ood" lr= fultsiyasr ilo inikrsdrn atanq:
z
* =
o*'
t<
Buradan r.'j, g= .
s, bwad.a p = 3 v o o s I < 2r. Belelikle.
o
,ul=?!"-'p
3
axtanlan inikasds oksi alanq.
196 (458). lrl=1z' n nrciyasr 0<Rez<1, ,ttz >O yanmmlannt hansr

oblasta inif, as etdirir?

Gkbri$, z=r+iy, l4=r*iu gOtUrsek u==]+y', tr=-r-,l:-,
+y-
x-
ala.q. c.r"b,l, - +1.+

1g7 (459). 1* = 1 firntsiyasr ile initasda verilen goxluqlann tosvirini

'2
tapla.
a)' argz=
r _ =
Cauab. arc.n -1j .

1.
 302

b) lzl=t,7
4--4
a^rrr.r. Covab:llu,ll= r, -r<argw<-1.
v) 2<x<4 y=o. Cavab:]<r<], ,=0.
42'
Q) -2<y<-1, x=0. Cavab: ]<u<1,
2
z=0.

d) o<Rez<1. Ou*,1,-]1,l,
I 21 2
u,o.

3. Kes>ntti fuaksiya.
lrl-*'b,
" cz+d
(6)

Bwada, 4 b, c, d kompbks sabitlar,d -bc*o obnaqla bufunlaiya

z oblasfiru geniglanmig lwl oblastm inikas ekliir.

1g8.
d t b; kesr-xetti funlsiyrmn
Im z > 0 yuxan yanmmristevini
l,r4 =
"
cz+d
yuxan yanmmiisteviye inikas etdimro gortini tapln-
Helli z=x+ty, lnl=u*iu giitiirek' Onda alarq:
kr + bYcx+ dl+ acv2 (d -bc),v
r.+irr=++i#.
(*+d)'+y' (cr+d)'+y'z
B*rdro r= ("d -,h)
(cx+d)'+y2
l,>o oldu$rnd0n moxrec miisbot odeddi. Belelikls, d-bc>o
Sortini almq.

Kasr-xatti gevirma nin x os s alai.

l. Dainvilih xassasl Kasr-ratti gevinnoda gevra qcvraya inilus
olunur.
2- C gevrasina gtira simmetrik olan z.t va 22 niiqtalai, I gevrasinin
l4t * l4z niiqtalaina inikas olunur.
3- Eb ygana lasr-xatti funfuiya var l<i, z miistaviinin zy, 22, z3
kimi i4 niqt?sini, lwl miistavisinin l"1r,l.lz,l*[ g nbqtasina inilas etdiir.
Bu oyfidah funksiyadtr:
l,l- 1", lrl -lrl, =z-zt.,3-22 (7)
1,1-;"{, l,,lr -lnl, z-22 4-21
 303

499. zr=1, 22=i, zt=-r ndqrolorini 14, =-L lriz=0, l.l, =l

n6qtelerina kegersn kesr-xetti fiEtsiyam taprn.
,UaIIi (7) dlshurmdaa istifade etse! alanq:
lwl+ r l_O z_t _t_i
,-o
1- --- -
Bulsdan h, =
j almar.
i+z
500. z, ndqtesini lu[=O noqtesinq z2 -ndqtesini
lul, =co niiqtesine
inikas-eldiren kqr-xetri funlsiyao taprn.
Helll z, ve z, ferqli ixtiyari z, niiqtesini gdtifuek Deyek ki, z,
nfutesi tll3-e kegir. Brmtan (7){e nezere alsaq, alanq:

l"'1-o I z-zr
I w=;i; 2t-z.t

Bruadan irrl=(
z-zl alano.
z-22

K =23 -
zz
Bwda K-ixtiyari konpleks eded olub ,( +0 gortini
23-zrhel1.
'J

6deyir.

Kosr-xatti inika.sda vqilan oblastlqn tasvidainl taptn

501 (161).;", = I! msiyrs r ile t < z <2 helqesinin.
z+2

curut, i, - ll ,l. , .
I 31 3
l
4

502 (462), h,l= :11 firnksiyasr ile lzl> r daireoin xaricine inikaqda
Cavab: Rer+ > 0.

503 (163), lq
' " = li-l lr6ir*r ite lzl< I daireshe inikas.
z+i
Cavab: z<u.
 304

S2s. oRIJiNALA NozaRoN Tosvhix repu'pr'lsr

ileiln
t) Tttaq ki, bfitfin haqiqi oxdo tayin otunmut f(x) Iunksiwst
*Y:f,;:Hryl:;: qivmattoinda, vmi <o otduqda I@ =o otul't

20. iiirnrlr, ,onlu prgado findynm

m gont sonlu sayda biinci nlv
*-'i.
kesllma naqtesi wr&i, yam hissa-hissa
lasllmeymdir'
E; sabit 3s va M addloi vardt h' '
-nin bfrflin t>o
1'J"'-
qiymatlartnda
t>o (1)
ly1t11<ue6ot,
*'-;;;;;i;r;
barab arslzliYi ddani r.
drvan har bir funbiv oniinal ue va boslofirc funbiva
adlat.
5Ar. G0sterin ki'
-" 1"2"^3'' '>o
"'f(t\= I[0, r<o
fiuksivasr firnksiya orijinddtr'
'- i#'D"dd- aa, lal firnt<sivasrnr ixtivan sontu [4't2] parqasmda
inteqrallasaq, Ymi
t.
ie! sm3rdt
It

20 sarti odanilir' lxtiyari t ugtin

' t2'noStls"v
ll
30 garti iigiiro do = 2 gotiimlek olar' Verilrnig orijinal /(') fimksiyast iigum

Fe)= Pt
f3)dt, P= s + i6 Q)
le-
0

bsraberliyiileayinolurrarrkompleksdayrlgnlir,(P)fulksiyasmaonun

Laplas gorirmesi vo ya I.aplas sueti deyilir

vo f(t)=F(p\ kimi yaalr, (2)

intenrah oewi-moxsusi inteqraldr' Ona Laplas irteqralt deyilir'

*-Veriiri.-
Uii-t" sur*inin ve tersins, verilmig surrte nozeron

meselelori ile operasiya hesabr me;lpl olur' . .

"rijir"it;1;1h#,
sos. renraen istifrdo ederek /o='z ftDkiyas'nrn tasvirini taprn'
 305

Holll 71t1=ev funlsiyasr U91ln ,So = 2 olur. B,,n gdro F(p) tewiri
Rep > 2 yanmm[stevisinde teyin olunu[ y5 analitikdil;
+6 +o
Fq)= j;!a-F*= 1"<t-z)t a1- --1- -"4,-r, F=, l; (Rep=322y
00
"' p-2 frrnksiyasr p=2 ndqtssindcn bafla Rep>2
r@)=\
yanrmiistovisinde aoalitik frrnksiyadrr.
5M (512), ,f(t) = r fimlcbasmn terifdan istifado edorok tosvirini
tapn.
allL

F (p'1 =*f t . e- ct at =k :'* i : :t!!r,l ! o, fr. * L'f

o = -
"- P "-
c, 41 =

=-;,1-o' t;-=i,' ,r!r=;" o

507 (514). Terifdan istifrda darek tQ)=tet firnksiyasrnrn tasvirini

tapm.
HallL
+@ +@ +(o
F(D= I I()e-Ptd, = I t.et .e-Fdt = I t.e-@-tydt=
!", dv=s-(Pnrr4 I o
*f
H'+ I s-rc-rrt41=
b
=ldr=ttu. v = ---j-"-l.o-l,l= --!-
f'-*' '-, -r'" I P-,r
"-tp-r), " P-t'o
=- ' "-O-l\t ri6= '
(p-f- 'o (p-l)'
Belelikls 7g1=l funksiyasmrn tssviri r1p;=-J ^ $sklinde atmr.
b-v
Tanfdan i stifada edera k a yfidoh ftnlctiy lann t asvi rini taprn.
sN (sls). /O=sin3r, Carab:
-L.
P'+9
f(a
5W (515). /k)= t4, (a> -t), ca\ab: 1l)
Pd+l

laplo s gevi rnasi ni n xa s s al ari :

I. Yeganalik teoremi. Ogar ih he) va I2G) funbilnlanmn
+@
F(p)= [ l(De'Ptdt
0
 306

Iaplas gevlrmasi eyri olarso, onda bu funlcsiyalm blittin t >o Wn a 'frsta

d sfirler.
lo. Xattilik xassasi. iki kompleLs a va p sabitlan ?im

qf(t) + Ps(t) = aIt(P)+ PG(P) (3)

do$ndur (Burada lo=F(P)' g()=G(p) qabut olunnusdur)'

510 (517). lG)=r+t finksiyasnrn tesvtrini taPn.

Halll Terifs eszrsen rg1=*i71r1"-o'at oldugundan
0

Flp)= ! fi +De-Pt olar.

0
-- *
r 1 p1 =+f 1t, ry-t, * =loli,' l=-t ::i!l = - :r* rl
'& r \ .,-.o=;.f tt p'*r
a
i !{/dt=;-v,-o,l o i=?
il1 (51g), J (t) = t +
le-t
fimksiyasrnrn tasvirini taprn'

IIalIi Terifr esason

r 1
p1 =+f 1 ge-ct ar =* | t, * ! "-' 1"- r' a, =*f rc- nt a t + I'i" r-t e-tl' at -
,t=uo, dv=e1ldP.l_ i --,ll- -lYinro,-
+-'- t , *-' o-
-
' I --r,+ri,l'0 ' - 1 -P2
+2P+2
r\p.D' p2'o z(P*l) p2 {p+l)
'P 2p2(p+l\

ahnar.
512 (5lS), ./(r) = 2sinr - cost funlsiyasurn tasvirini taprn' Cavab:

IL Oxsarlq rtssasi. f(t)=F(D olduqdo ixti)'an l>0 sabiti *?tin

 307

rGD=;Fq\' Rcp>rso (4)

barabarlii dotrudur.

513 (520). Oxgarlq teoremindan istifada edemk le)=ed

firnks iyasrn m tasvirini tapm.
IIe lll Owalca funksiyasmm awirini tapaq:
"f(r)=€,
-
F(fl=J ete-ttat=*i --J_r-r,r-rrl =_L
0 0 "-v-r)ta= P-t lo p-l
e'=l
'p-l 66*S"rliyinden isifrde edorsk oxSarlq xassasine nezeron

l
eot =.p-q tasvirini almo.

511 (522). a/ Oxgarlq xassesinden istifade edarak f(r)= cosril.

funksiyas rnrn tesvirini tapm.
flelll Owelce cosl funksiyasrnrn tasvirini tapaq:
*:"
2'.0"-{o-,t,4, a!*f
F(p'1=*i ooste-nt*=*i"" 41--
o o 2 "-c,4=!*f 2'o "tn*tv
t *- t t - p
=-L 2 p-i "-to-,vl*-
-,-L"-,r*r,l
p+i 2(p-i)
* 2qp+l
Io 2 Io ,2 *1'
Belalikla co*=-!- alanq. Oxguhq xassesine trlZA?at clrsat= P
' p2 +l p2 *r2
tesvirini alrrq.
O4arlq xassasindan istifada edarak aSap-dah funksiyalann tasvirini
toprn:
[tS (521),,r(r) = sin4r; 6syab; --i-.
p" +16
516 (522). I0\= shtt; Cavab:
-L.
p'-9
517 (521). f(r)=siaz r firnksiyasrnrn tasvirini xattilik va ox$arhq
xasselarinin kdmeyi ile tapm.
 30t

Hatlt lQ) = sa2 r funksiyasmur geklini dayigak' Odur ki'

1q =f,6- osztl kimi yazaq. Bu halda tasvir r1p1=l'i \t-w'u9-Pta

kimi Eprlar, Owalca cost funksiyasmm tasvirini tap8q:

u
=f oI a =* i
d' Y- o' a Lf tt'a * < o * tt' a
=
F @) cost e-
"-
=
"-tt- l*i "-

I *'
=-rpi'
- -1 ---!- *' -_!-
.-rt-Dtl** -L-f-"-ror,r,l -z1p-i1 +- =
lo 1p+i-
=
2(P+D lo p2 +r'

65s1 =
' --Z--
olduf,uodon c$21 = --!-- almar' Bundan istifada etselq
pz +l p'+4
yuzanqi
t' a = e- Pt & =
F(p) =+i sinz t e-
f,'f O - "nx)

=
iT u'' * -1-y *"o' "-' d =
515 (526), ./(r) = cc3l funksiyasrnrn bsvirini xattilik ve oxgarhq
* - d *= r? *
xasselarinin komoyi ilo taPm.

EalttfQ)=coislfimksiyasrnmpklinideyigekansl=el|+e-lt
2

oldu[undan *"',=E$" *"-"il =it' +ktt +3e- +e-3tt)' Bu

funksiyalann her birinin t svirid tapaq. e" towirini tapmaq 09un awelc€

tanrlrnrl e"';;| baraberliyinden istifado etssk: ,' Eyni qayda

=*'
' I I
ile |
'p-Jt=r, "-t' - p+i' - -7ir'. p+3i'
"3t'=
Bunlan cos3 t funksiyasrnrn ifadasindo nezare alsaq

"*, =
i(#. ;:. #. #) =
* (F*;#.#. F")=
 3@

zp * ao ):ff p . r, )
=!(
E[P'*c o2 +t) tlrz +g' P2 +tl
SI9 (52E). f(t)=saa t firnksiyasmn tosvirini xettitik ve oxgarhq
xasselarinin kdmayi ila taprn.
HaltL !(t) = sita t funksiyasmn geklini deyigek:

! =]16' -*u
f(t)=sin4t=l]:(pt, -"-ol]a lOe, *u-*-zit *"-ett).
L2'
I _. t |
e4 =_L. ,2 =
' p-4t' . p-?).t=!.p' "-zi, p+2i'"-4t =. p+4t
olduf,unu sina I funksiyasmrn aynltgrnda nazara alaq:
.r t( I
stD'r=-l 4 6 4 l )
.16\p-4i p-U p p+A p+4i)
-+-r=
p=*$ p-4i l- r I zp sp . o]-
=!l
r6[p2+16-qp--i,i
+6 -4p-+Ei +
p -
p2*4 p2+c' p2+rc)- l5lp2+16 prA- i )-
t( p ap .3\
=
tl/."-7 *-;S
,ayruah funbialarn tasvirbrtni xattilik ya oxsorhq xossalainin
kimayi ila npar.

520 (525).,f(r)=sinnrmsrr; Cav*:

-=41A12;t) .
(J/ +m2 +n212 -4^zr2'
-
521 (52D.
"/(t)=sinnrsinzr; Cw*: n7;;ffi;ry.
522 (s29). .f(t)=o;snrarl,nti cavaa,
-rLla!;t) ' .
lpt + mz + nz12 - -n2
4m2

fiL Orijimlm diferensialhnmast Ogar f(),f,(t),...,1(n)()

funlsiahrmrn orijirallan malumdwsa va l(t)= F(p) yarso, onda

f'(t)= pF(p)- l(0),

 310

f"(,)= p'r@)- pf(o) -.r'(o),

f(n) ()= pnF(p)- p"-r 1191- pn-2l,(0r -... - 7('-l) 19;

do!rudur. Burada f@@) (k =1,2,...'n-,/, kini ba$a dfrsnlfrr'

,gto/(t)(')

523. Orijinahn cliferensiallanmasr xassesinden istifado edarek

IQ) = dmz t funksiyasrmn tosvirini tapm'

Halll T\@q ki, f (t)= F(P'I do$udur' onda l'(t',= PF(p)- f(o)'

= sia2 6 = s, /,(r) = 2sinroost = s azt = j- oHupundan = cr {t)

/(0) ' pt +4 P'+4
=l
alrnn' Buradan r1p'1=-] =tin2l
'
alartq'
P(P' + 4)

521 (530), Orijinahn diferensiallanmast xassasindan istifada

ederak

f (r) =ca"2 t funksiyasurn tesvirini tapm'

HeM Tutaq l<t, l(i= r@) do$udur' Onda f'(t\= pF(p) - !(o) '

otdulundan
/(0)=cos2o=t, f'(t)=-2stliturlt=-"iaa=-;;i

- p2+4.,'"'
=2 =pF1p\-1,
pF(pt=t'+ .=+' ,ror=-t;l='*zt
pz+4 p.+4 p(p'+4'l'
almr.
- 525 (532). Orijinalm diferensiallanmasr xassasinden istifade
ederek

f (t)= tsinar funksiyasrnm asvirini tapm'

Holtl f(t\= F(p) oldu[unu qabul edek'
 311

I Q) = str.o t + @ t c,os o) t, f (t) = pF(p) - /(o), f (t) = si,. ar + ar (r)sot

a
stnO, = ----- ---,
' p'+o'

,, *.,, =,;Y = *
lln,., * "-,,, )' ?.i,Q,,, ",
a t\e- ot ctt
=

i* i
-, e* rb t = t(C*.
= Qr, ",, + "1 ^
;r,l)=
_a 2(p2 - a2) _o(p2 -a2)
2 1p2 + ,2)2 (p2 * r2)2

./'(o)=0, pF(p)=-J . +qQ"' -:l) ='U:4:eg--el.

P'+a' (P' +o')' (P'+a')'
pr@)= l'P", = rg1= --P!-,
(p'+a')' (p" + a')'
526 (i34), Orijinalm difereasiallamasr xassesindan isufada ederok
f Q) = t as a,r funksiyasmm tasvirini tapm.

Halll f @= F(py oldulunu qobul edek. f @= pF( - f (o)

diisturundan istifads edek. fQ)=rxy,ott-arsu,at, 6so1=-- L

o'*r'
malumdur.indi ,sin@, fuoksiyasrnrn asvirini tapaq. ,sh@, funksiyasrnr
tsnat =!1Q''' -"-i''1 kimi yazaq. onda bu funksiyamn towirini
aqa$r<lah kimi tapanq:
2D@
1-- +.2pa2
- - alslno I =

Belalikle,
lsrn@, =
b'*,'l b'*,'l
- @t si- - p zp.2 oC' -.?.\
.os @t
",t: p\,r-G\.zr=frd
 312

ahrlq. !'(t)= pFQt)-/(o), /(o)=o oldulundan

,,@)=#d
alanq. Buradan

F@=6#
allrar.

$afid& funt<siylann tesvinni oiii ahn dilerensiallanmast

xossasi,4in kamayi ila tdptn:
527 (531), f (r) =sin3 t; cawb: .j. .
(p'+t)(p'+9)
9^*6. Pa-+16P2:24
525 (53i). .tQ) = *"4 t;
p(p' + 4)(P' +16)

529 (5s5). f(r)=t"'; Cavab:---.! . .

(p - l)'
IV Tesvirin diferensiallanmast f(t)=F(il oldtqda istanilatt

nstural n addi lQ n
(-t)n lQ)= F@)@) (6)

barabarlil do[ntdur.

530. IQ)= tzet fuoksiyasrnm tasvirini taprn.

flalli I
p-t o619,
e' = malumdur. Tssvirin difersnsiallanmasr

*zeroo ( l' =-ret ahtar. Buradan ,_-]--:; r€r alflr.

xassssino '
\p-r) \p-t)"
=

Ax,rncr ifrdoni dtf6lsnsia Iasaq

 3t3

alanq.
t*] 1-'Q')u'v fi=''"'
531 (536). !(t) = t2 *rt fimksiyasrmn tesvirini taprn.

Ealti 6s =' -!- oldu[u melumdur. Tasvirin diferensiallanmasr

p'+l
xassosina nazersn
rt'
-l==rc*t.
[ =' I =-,*.,, p2-*t-?!2 =-,"*t, ,P2
\p'*1) *rf b, b, -rf
Axnncr ifrdeye yene xasssd tatbiq edok. Onda
(^\
I _a: I =_,(rc*r), -ffi=-t2cc"
-2n3 +6o' n 2or -6o

lbr*,IJ
532 (1iE). /(r) = (r+ 1)sin2,
ffi=t2*"t
fi.roksiyasron tasvirini tosvirin
diferensiallanmasr xassosina nazeren tapm.
.)
Halll smu =
' i-
tsvirinden istiftde edak. Onda xasseye gcire
p'+4
yaanq:

[,*)=-,.',,-ffi=-,"^,,
eandan a!Po--rstu2, atnrr. Onda
lP' * t'J
4P * -'-'--- sb2r,
^2 = r'in2r ---' '
b' P2 + 4
'+Y
2p2 + 4p,!a
=1r +t1s;n2t.
b'*oY
 314

ASapdah f nks@ann tasvirini tasviin diferensiallanmast

x4ssdsinin ldmayi ilatapu.
gu*6 ^. 2
4?'-+ p +t)
533 (53D. f G)= t(et + cht); - --
\P2 -t)2
534 (53g) -[(t)=tsh3t; -' -]L
Cavah:
(P2 -t)2'

V. Orijinalm inteqrallanma*. Oniinal lQ) funbiyasrntn inteqrah

t.
otan pQ)=iJQ)dr finbias da orijinaldtt va l(t)=F(p) olduqda
0

e<t)=if@dt=!!D
oP
(z)

do/rudur.

t
535, le-* firnlsiyasrnrn teevirini tapm.
0

HalE et =-\ oldr[undan orijinalrn inteqrallaomasr xassssine g6re

' P-L
l
, t
!ta"l:)=
o P P(P-l)
aLnar.
t
536 (510), fi t ) = lsinrna firaksiyaernrn tewirini tapta
0

Haltl s*'crl- ol&r$mdan orijinahn inteqrallanmasr xassesine

'P'+l
nez6ron
1

t. oz +l I
sinadl=L- =
6
I
p -=-=-
p(p"+l)
ahnar.
I
537 (542). f( t ) = lashzdl funksiyasrnrn tesvirini tapm.
0

altl dt ) = tnzt fi.rnlsiyasrmn tesvirini tapaq:

 3t5

elo = =:rb" -r-ztl!'i pz' -e-:,.r )e- pt d, =

tshu
-=!T o
u<p-zftd' -:'^l'e-@+z)t d''
2 i)
I t =u, dv=e-Q-z\dt I r@
I re-lp-2lt at =l
'" _ t !-e-tn-z\l +
Y'=*'u= o-,"<p_zyl=- r -- - ro

1 ie-e-2r,& _ |
+p-2'o _ I
=
"-(r_i,l
@_Dz lo e-z\z'
Eyni qayda e julrzt'at= . I - - almgr. Bunlan yr51 1rtqkr 9(t )
o (p+2f
firnlsiyasrmn tesvirine nuzere alaq:
,sin2,=11 I - t .1= +-p .= 4p '
zl_\p - ztz
=
1p + ) (p _ (p . zY G, _qY
212 z)2
Orij inalrn inteqrallanmasr xassosine g6re , yszanq:
4p

lonza,=@-'ai. = .l.'
o P G'-oY.
535 (541). 11q=tcnor dt firnksiyas,nrn lswiri; tapr.
0

Halli qG)=chgr. firnksiyasrmn tesvirini t4aq. *u*)

"t*, =)Q*
kimi yazaq. Ond4
d)e / !+f o)t ll a)t
"r., )' ib* + e
= dt =
"1c-
41,, e-@+ dr =

r( t
-rlp-,' I '\ l 2p p
p-,)-ra-J-7 -j
chat = ---!-.
P'-a'
Orijinahn inteqrallanmasr xassesine nezeren, alanq:
p
t D2-o2 I
lchadr=t--
0 P P2 -a2'
 316

fnbiyalann t"sviini taPt t:

ASajttlala
t
539 (541). f() = lG +Dcos@tdt. curob'. P'
t
l' * P",: t' .

0 P(12 *
'21
s10(s13). fpy=!oos.otdr c"""b,fr;#r)
511 (51s). 11r\=t1t2e-tdr. Cavab:---l . '
o PG'IY

YI. Tasviin inteqrallounast. iF(c)dp qeyn-maxsusi inuqratr

yptrsc onaa Ou Iwrtr:iyasmtn tesviidir' Yani

*
f =irre ut $)

slz, 1t11:!f tunksiyasrmn tesvirini taprn'

Ealll snt = ]-
p' +l
tesviri melrmdur' Ona g6re

sint' 7 dP =*"rst1i=l_*"w
t 'rn2 +l
ot
543 (516 (a)). f r t I =?-1 fiEksiyasrmn tewirini taptn'

l.-l
flrlll ",-t= p-t oldu$u melunrdur. Odur ki, tdvirin
p
inteqmllamlasl xasseshs nszoron yazanq:

+ =\* ;)a
= tr,to - l-'lllx "l?lf "Fl
= =

t .-l
544 (516 (b))' ltt)='-: fimksiyasrnrn tesvirini tapm'
l-e-I -.1
I
HIIIL =.i- p-l melum olduSrmdan tesviri:r

intoqrallanmasr xassssire nozsran yazanq:

 311

# -{i *F = t"t,t -
"t,.lu
='l#; 4# =

s15 (515 (v)). f rl--"t'i t tunksiyasun tesvirini taprn.

Halli Yerilmrg firnksiyam fft)=r-Tz' gcktinda yazaq. Onda

!l- coszt I firnlsivasrnrn osviri

2'
t-q,s2r t(t
='\i-ia)
" )
'z
oldufundan osvirin inteqrallFnmasl xassesine nezerea yazanq:

*, p(;- *)* i(,r,r - ;q,,

= . -t)'," =
1,14
A S a fi dah fun ks iy a lar.n tal i i ni tap m.

s16 (517 a)l I - Cr"rb, ,oJ o'j'

f frl =
I'.
517 (s17b)). 71,1=lostcosZ. C**, lnfi
51E (54E t)). ffO=!-P tunksiyasmr tesvirini taprn.
Cavab: h P -
1

p-l p
slg (sls b)). lo=1-- funksiyasrnrn tesvirin tapm.
+I
Cavab:: lo P .
p -1

Tdsviin inteqrallanmast xassasinin kinsyi ila bir sra qeyi-marsusi

inteqrallan asanhqla hesablanaq olur.
Tuaq ki, .f (t)= F(p) olsan va l!9-6 qryr;-^rousi inteqral
oI
y$ an olsun. Ma
i r1)a=irr pw (e)
l-0
do[ndur. Bu inteqral ancaq mfrsbat yarunoxda inteqrallarur.
 318

'ty!a inteqra'nr hesablayrn.

s50.
6t
J - olduEundan (9) dtistuuna gdre yazanq:
Helll sat = ,-
p'+l
-, sint i& ,6 r
! , ^=l-r\t=*tslo=1.'
6--at
551 (519). l'itt --'--bt a (a>0,b>0) intcqralmt hesablaym.

I I
flelli e-d =. p+a', "-u-.P+b- oldufun.lqn (9) diisturuoa giire

yazanq:
'1.!-4 d =i{ a -i"-! a =i 9- -i-q =
6 i , o, sP+a np+D
'
= (rnlp + al - rnlp + alf = t#; = t:
@--dt
- o- 0'
5s2 (551). j9-'-:3-I-s1a1141 (a>o,p>o,n>0) intcqrahnr

hesablavrn.
niU g*.1". p-a -"-frlnnt fuoksiyasrmn tesvirini tapmaq
lazmfu. lnr* =l(e'- -er-)oHu[unu nazors alsaq

lr-o - r- Fr)snnr =
;G-- - - {,*)
"-s,)Q^,
kimi yazmaqla tesviri tapmaq olar.
Bundan bagqa verilen funksiYam
Q-a -"-fi)sinnt = ea sinmt - -e-Ft sint
kimi yazsaq ve haar diisturlardan istifado etsok
'm
e' sin rnl =.(p+a)'+n'
---------;----;,

m=
e-fr sinmt =(p+P)z+mz =

melum tewirleri alanq.

Bu axrnncr ifadelerdan (9) diisturu:rda istifade etsel alanq:
 319

It
0, "i"
=f ---!---.at
^a, Olp.d)" +n,
= .
^ m
! *",r p * = l' = l - *as !,
- mls 2 m

l"-fr";rrr14,='-ron0
6 "m 2
Bu neticelere esasen
2"-- -e-fr - ,
l:--------:sinmtd, =1 -*"81-l*
6 t 2 -tt 2 -"g! -m -*"q9m
"m =*ar0-
ahnar.

(isi). i"^ o'

55i -_"otu'r, (a>0,b>0) inteqralrru hosablayrn.
6t
HIIIL
"asat
=p'+d'
iP ,, c.osbr =p,,P+b,.-U melum iosvlrlari esasmda (9)
diisturundan istifada edek:

i.^l-"""%=f(
,o t ,o ,, -\r=
ilp, *","-p, * t, 1.

=(1"1,, sS 14., . r,1)[ = oz * ozil- _b

;tV;F[" =h-
I

2e-a stn at
ssl (sso). ),
-
(a>o,a>o)' Cavab: octg-o
, " 17

2 Ae-@ + Be-fr +Ce-v + De-&

sss (5s2). dt.
gt
+ aln !*Cn!.
Cavab: ,lU4
dPv
556 (551).i"ls:ybt d, (4>0., >o). 6u*6, 16itll
6l 2 la-bi

YlI. Yerday$na teoremi. J()= F(D otos4 irtiyvri po dadi knn

ePot 7111= rq - po1 (10)

dofntdur.
 320

557. 7111 = s-t sss2' fimksiyasmln towirini tapm

Halli. cosu =! oldulu mehrmdur' Po = -l old{undan

P'+4
yerdeyignr teoremine gOre
=
"-t "$21 -!:)-
(p+rf +4

allnar.
55s (s55 a))' .f(t)=e2t sint funksiyasrnrn tesvirni tapm

flali sirt. = l-'+l po = z oldufundan yerdeyigme teoreinine g<ire

po

"a
5;n1 =
(p-2)2 +t
--
-L
ahnar.
55g (555 b))' f(t)=et"otnt funksiyasrmn tewirini apur
I oldu$rndal
HaIIL rrlsn
p'+n'.,
-!
= Po =

,t o*n1= --l=-
Qt-lf +n'
allnar.
560 (557)' I(r)=e'sht fimksiyasmrn tesvirini tapm'
' I _ oldu1undan srsrrl = l. ahmr.
HalE po=1ve sh,- -
^--t
P_ @_t). -l

561 (55g). f(r) =e1' s 2 t fimksiyasrnrn tewirini tapn

Ealti Owelce /f ,) fiDksiyasmm elverigli gekilde yazaq:

J1t1=s3tsin2 1=L"'t (l ',coszt1=!"t -li'"os1t

pn -- 1, as T = 1p" +4 9l6256dan istifade ederek, yerdeyiSma teorcminin

kbmeyi ile yzanq:

I()=;", -lS' *"2, =lL= :C# *
 32t

ASa[rdah fwbialdnn tasviini tapu:

562 (556). /(t)=e-'f. Cavab:-l ,.
**:r"
. - ^zP - .
553 (555). l\r) = u' 61sr Cauab:
U)'"P
- 2p +2)"
564(55g) f(t)="3'"-2r. Carab'--L -1.---l::-
2lp -3t 2 @_3)2 +4
565 (560). f(r) = pt. Cawb:==\ + ----!!!
"-t o(s2 2(p +a) zl,ip +a)z +q021'
-
YIIL Gecibna torumi. f(t) = F( melum olarsa, ixtilnri mlsbot t

nn
/(t -t1=s-et P(P' Ul)
rfadosidoptdtr.
M,ixtalif arohqlarda baqqa-baSqa fornado venlmig arulitik
funlaiylann tesvirtni tupnaq 0 n bu teoremden lstifada etn ak doha
olveri;lidlr.

566 Ie - t) = (t -1)2a( - l) fiulsiyasnm tosvLini tapm.

Halli" /(0=t2t1) funksiyasr iigiin 7g;={ molumdur. Gecikms

P'
teoremin g6io (r -l)27(r - l) firnlsiyasr tigrla

rt( -t)=e-P ]-
(r - l)z '. pr
ahnar.
Ogsr ba:otaa fimksiya ,(r)=(r-l)2a(r) kimi olars4 bu firnksiya
iigiin fi(r) = (/2 -u +t)ne) pznuqla x*tilik xassesins esasan yazanq:

rr-u2a1r;={-l+I
'P'p'P
567 (561). lQ) =sin(t -b).4( -r) firnksiyas'nrn tosvnini taprn.
 r22

e
Halli 11t1= 3ra1r 'b)',1(t - b) = -^bP

P2 +l'

ha$fuh finkryalaru tasirini topm

-_bp ^-_bp
565 (562). Jtt\=cnsz(r -o) tt(-o). 6ura6;
2P -4r-
"-i1*
21pt +47
-2D
569 (563). I(t\=e'|-2',tu . 2)- Cavab. "-i
p-l .

IX. Vurms teoremi. iki r@) va o( tasvirlainin hosili de tawitdir va

F(p)@@) =\fiidt -r)tu (t2)

0

dopadur.

I
570, y4g = !1t -tletdr funksiyasmm tesvirini tapm.
0

HalE y19 funksilasr [91rn ,f(r)=, vo P(r) = etoldufundan, vurma

teoremine trazoren

t F(pp(p)= +
p' *
t) = tt/(p\=
P-l
almar.
I
571 (559). fO=let-t siEdr funksiyasrmn osvirini tapm.
0

Halll et =. -! ,io, = oldugundan wrma teoremino gore

p _l "" -L
p" +l
I
i"t-'s, a'
o p-l --L
=+ p2 +t
almar.
t.
572 (591). 7111= l1t - tlzchrdr fimksiyasrntn tssvrnni tapm.
o

HatE 12 futksiyasmm t€svidni tapaq:

 ,, ;i,r"-,,*
=u' ^=i''*l=-,:"-prp,2\*-et4=
6 =l''
u=-.-, o'l p l0 pi
lzrd=du,
du=".-''dl- ?
-l'="
=l*=*,
"=-);,,1=-i"
--r,p*z(_t
' lo lo
-ri' - f
-;1-;'"-p,l**ti"-n,a\=
z
--zp3-
"-o,P= p3'
lo
crr = -*-olduEundan, onda vurma teoremine g0re
' P'-1
'11r
o
-,f "n,
a, =
p' -+-
4. --]-
p'-t = p'(p'-t)
ahnar.

573 (5g3). j"z?-r\12dr firnksiyasrnn tawirini taprn.

0

Heln I va 12
e-2' = -
' P+2 ={
p'
oHufundan vurms teoremine goro

l"z{,-r\}dr =
0
almar,

A S afizdah funkiy larm tasl) irini lapm.

t-
571 (590). lcos(t - tpzt dt Cavab: ----l
0
^
(p-2\p'+t)
.

I
s7s (592). l( - t\f(t)dt. Cav*:ffi
0

Birinci qtrma teoremi. Ogar . . . . funksiyast sonstz uzaqlasmq

nOqtada analitik funksiyadrsa va bu noqtada stfra barabardirsa, bundan
I
ba{qa F(p) nks$asnrn sonsuz uzaqlasmrs ndqtada Loran ayr qt

F@)=L+
t=t p
 321

iaubrdadisa, onda F( funl6iyastnl,n oriiitah

r1t1=
"
r]r(t - D!
[ --Q-'t-t
saHinde funlrsiya ohr. Bu sra b tin t -lar g n y$thr.

576 F(p\= -+- funksiymrna baxaq. Bu firnksiya sonsuz I'zaqlaSurrg

p'+l
noqta etrafinda analitikdir ve bunun bu noqta etrafinda Loran aynhgr
agatdah kimidir:
r1p1=!= p- = l.=
"'r'l o2+r p21r+{) p0++)
p' P-
(lr)l
"' \ '' I *...r=
=10-+*a-...-r-u" ' "- B
'^ Ou*'
P Pa P'P?rt

onda '"
r.(r)= i (-D"2'-"o.r.
Qn'lt
"-1o
Tasvira gdra oriiinahn taprbnasr.
F(p\ tasvi-.lno Sdra f(t) oriiinat n n tap mas, ilgiin ata*ldah sulu
tatbiq edok:
I. Ogar tasvir F(p)=ffi
SaHirfu olnaqh, dilzgiin rasiotul
kasrdirsa, onda bu losri sada bsrbra ayrtmaqla, her bit sada bsrin
o rij inahn t tap nnq o lar -

577. F(p\= -----)--

p(p-r\P'+a)
fimksiyasmrn orijinalm taprn.

fl.A F@) kesrini sada kosrlat syraq:

r@)=
I' A. B
==r-r
.Cp+D
J- =
p(p - l)(p2 +4\ o P-t p2 +4

A(p3 - pz +4p-4)+ t(p3 +tp'l+cd - t'S+ D<p2 - p)

p(p-lfu? +4)
 325

A=-i.
A+ B +C =O,
- A-C + D=O, ,+c=1. (a,o=!.
4A+48 - D=0,
4' +i2'-
-c + D=L. [48-D=l
- 4A=l 4
48 - D=l
) A=-1
4. a=3.
10'o=!.
5' c=-t20 .

Omsallann bu qiymatlerini )uxanda nezeo daq'.

ll
.Frr)=- I *3 I *- ro-o*-t =-, +3 I -l .P +L | =
4p l0 p-l p2 +4 4p l0 p-l 20 p2 +4 5 p2 +4 .

.13,1 - I -
=__+-d __cos2r+-smz.
. 4 10 20 5

575. f q =-l fimksiyasrrun orijina[nr taprn.

+ l)'
lp"
IIellL br halda verilsn F(p) funksiyasrnm kesri sadr kosrdir. Buna

gdre yuflra t€oremindcn istifada edok r-, oldu[u melumdur.

-l-
p'+l'
=

r(P)=-;l1 . =-
.t
='0lstD:(t - t)siot d, =
(p'+1)' p'+l P2 +l

=
?it' -*dz, - r)Hr = ]rocr
1il.o., 4 -,)['.p =
2 - l"in(zr
l I 1"-1- Ir;o1.
= r"orr - -lrio,
,io; = -
24422
579. F\D = :- funksiyrsmm orijinalmr taprn.
p+ t

flolll e-p vurudunun olrnasr onu Sostorir kl, gecikma teoremini

tetbiq stmak la mdu. Burada l="t oldulundan

"=1. p+l
 r

"-o =
_rr.
p 17 "_<r_r)rr,
.

I. ikinci attrma teoreminin kbnayi ile, miiaryan tartlar doxilinda

F @) fitks iya strun o rtii na It

l(t)= ZrcLFQ,YP)
Qk)
dflsnnt ila hesablanr. Burado g*tqhnn comi bfrt n F1fi funksiyasmtn
maxsusi naqblari fizra hesablarur.

Xfrsusi halda, agar f<c>=ffi kasn dizgiin hasr olarsa, onda orrun

onjinatt I(t) aSa[tfuh kimi hesablantr:

,,n= * I t^ do'-',lr@)"0'(p- pin'l rrt)
' ' ' Ett"t - l\l p-+ pt ipn*-l
Burada pp FQ, rtnbiwmm nk tdrtibli plyuudur va cam F(P)
'
funlcsirymm b tun polytslanrun cami Hmi gdt r llir'
F(p) funksiyasmn polyshn sode polruslardtrsa (1j) dxruru
sadalrtir va asagdah Hni Safirul t:
l.
p=i4!r\4l
' ''
(14)
ii;R'(Pt)

pfD=-i . firnksiyasrnrn /(r) orijinahnr taprn.

5t0.
(p'-t)'
Ealll rql firnlsiyasrrun P=-1, p=l kimi ikittrtibli polyuslan var'
(13) diisturuna gOrs alanq:

"
ru\=tu\l-!_a] - *.f---l
''' )-rl\p*t12 ) o c-'sl@-r)'l o=+*,'
z

581 (609), rO=4 firnloiyasrrun 71r; orijinaLnr uprn'

P"
Ilalli p =s noqt€si F(p) fitakiy"slnm ugiincfi tertib polyusudur' (13)
dnshrrundan istifrda edek:
 t@=+ n^,41T- ", ffi., *,fi @1,
-,, p | =

= m lfut - g"t-rlrl= ,;, n-ryzrtr-t)p =(t-t)2.

&'
p-+o ' l-+7'
--2 p
582 (61l). F(p)=; tunksiyasrnrn /(r) orijinalmr rapn.
HallL

lA)= fi^laa
p-+tLp-t"P't, - )
,l'l= sro - ,t-2.
p-rt "(t-2\o
553 (6Ii). r@=-;f tunksiyasrnm /(r) orijinalmr tapm.
p'+4p+5
fraIE Yeilan tesviri F(p)=---l . teklinde yazaq. S0r0$mo
teoremino g0ro

Fo)= -J-- = s-zt stal

@+2). +t
almr.
581 (615). \p)= -J . firnksiyasrnrn /(r) oriiinalmr rapm.
(p + t)'
Halll p=-1 nOqtasi F(p) firnlsiyasrnrn ikinci tartib polyusudur.
Orijinah t4maq 09ihr (I 3) dUshmndan istifade edak:

to= t
^,*lCfu*,,o * r,)= o,y_,*b,,|
w lt
=p'.-l' + pun,l="-, _1r-t =11-tte-, .

sss (6ID' F(P\=;# tunksivasrnn /(') oriiinalrnrtapm.

I
Halll rqpl= --f-- -- = yazrl4rndan aydm gdrODUr ki,
pQ+2p+ p') -1---
p(t+ d'
p=0 noqbsi F(p) firnksiyasrnm birinci tartib polyusrl p=-1 16q6s;
iser(p) funksiyasrnrn ikinci tertib polyusudur. inai r1p; =
-J-
p(l + p)2
kesrini sade kasrlera ayrraq:
 l(ol=-=- 1 B
A.+-+- C +2P+\)+B(P2 + P)+CP
"\P'-i+t)2 p p+l (p+l)2-A(P2 p\p +ll2
le+n=0, [n=r'
l2A+B+c=0. = {8=-l'
[, =, [.=-t.
Bunlan nazare alsaq F(p) firnksiyast
rr,r=!---!-- I
". p p+l =
1p+t)z
I ki, onlarm orliinalr
kimi olar. sada polyuslan olan kesrlerdir. Odur
P -!
,
P+L
I ot*. ;f kasrinin orijinahnl tapmaq ugiln (13)
p.=1 -!-="-'
p+l . (p+l).
dOsturunu totbiq edok:

i,l=,ly-,*llgu''o.")=,^--,*b'llY-|".'=n-''
alsaq, onun
Bunlan F(p) fimksiyasrmn sada kesrloro aynhgrnda nezare
orijinalmt
l()=l- e-t - te-t
qaklinds al-rug olanq.

st6 (619). F(p\=4:tPL+ fiuksiyasrnrn /(,) orijinalmr

f
+2pa + 2Pr
tapm.

HelL Ft o's=2p3=+
p2
t2'*-' -zt +
?2 +zp+2 kesrini sade
p5 +2p" +2P" P'(P'+2P+2\
kesrlaro ayuaq:

r1r1=24* !2
*2P*z
=4*4*tr*-P: t-.
p3 (p2 +2p+2) n o2 ot p2 +2p+2
Omsallari A=0, B=0, D=0, C=1. E=2 kimi aplnq. Bunlan sada
kesrlarda nazara alsaq:
F(P'=i.73e.r=i_C#;'
 329

l't2
7 1' a#--2e'sin''
oldu[unu bilarek, F(p) tesvirinin orijirahor

f(t)= rt2e-tslnt
kimi yazruq olar.
ss7 (621)' F(il= tunksit'asurrn /(') orijimlur
@+tx::#;\4)
tapm.
alli p =-1, p = 2 nfiteleri F1p) funlsiyasrmn sads pollnrslandrr.
F@) firnlsiyasrm sade kasrlere alrraq:
rupt=-------!l) A * B rCP,' -
--r 4)= P't D
" (p+t)(p P Z pt,4
\Qt
- 2p7 +4p-E\+ + p2 +1p+4)+Ci
(p+lxp- +4)
I
-' 15'
ls+n+c-o, B=!.
l-2A+B-C+D=O, 5
+
ltt+u-zc -o =t, c =-1t0 .
l-gs + +a -to=2,
D =,25
Bunlan F(p) fulksiyasrn,n ifadosindo nazere alaq:
t2
I I I -roP-i
I I I l I t p
t5 p+1 6p-2 p2*4 15 ptt 6p-2 l0 p2+4
I
-i-]-
5p2+4= - l5"-, 5 -lcoszr
*!"2,
l0
Isuzr.
5

588 (625). F( o\ = --L. futrksilas'nrn /1r1 onjimlmr taprn.

P. +L
Ilalli" Yeiler. F(p) firnksiya$m sade kasrlera ayuaq:
 330

A BP +C
itpt-----=-'-
"'' ----i
p-D
,3,1 rp+t)(p7 - P+l p2 p+t
-
A(p2 - p+1)+ BQt2 + p)+C(P+l) .
1p+l)(p2 p +l\
e=-!
l'
t=\.
I
c =!,
l
I I I
t\P)= -.-.1 P .l I (*)
i ,\ o,1- 1 ,, u.,
l-t
_=e',
p +l

p - P - '-l -,r
,: o'1 ;o-!rz *! l.: (.5)2 a rc_ ,1t
2
r, - !,: *1,.,5]2
1t_ 1 _ t)l \-_/
f t=rlrir,-6,.
=. "i"r, 2 , * .,,',3 1

l = r _=L,1,{!,
o2 r,l J3 )
rp- '" *lf JJ2
,.r. z )
Axrmcr orrjinallan (*) borabarli) inda nozara alaq
/ r - t -\
fti- -!t' t,
3- ]l,l-,*,
1[- *-2 **,I,'9,
v3 2 -f.;,,'f
l, ,- 2
)3lr
r tl -,ti ,, l -.- {3,J -r. -]._t.* f ,- ,,J,,n JI,l L.
.1" ,=lnll.o. .
__ezlcos_r+_Esn;rJ
2,.","., .2,.r I
589 (627). r@=---4-
t)'(p +2)
fimksiyasrmn /(r) onjinalmr tapur'
@
I{allL =t p ikinci, p= -2 iso F(P) firnksi}asrmn birinci terub
polyrslandrr. F1p) fimksiyasm sade kesrlors ayrraq:
F(p)=- -!-= n.,_u.. j-
lp 1)'(P+2) P't P | (P It"
 33t

9' =!
Buradan e=!,
9
a= -1, c
3
oldulunrr ahnq, Omsallarm bu
qiymotlerini F(p) funksiyaslrun ayrr}ynda nazere alaq:
^lltltt
tatDt=_.-
' - _._+_._ (1)
9 p12 9 p-l 31p l)2

l2t
=
"' oldrEu mslumdur. ,*'r'u"rnln
p+2. ;f ;}
orijinalm tapmaq tigiio ( t3) dtlstunrndan istrfrde edsk:
r _ ,n Ll\",,,_rt)=;:r*bn,l= hn,tec, =tet
qp-t12 r;rdlllp t
Orijirallann taprlmrg qiymatlarini (1)-de nezora alaq;

Fo) 2'- L"'*:tu'

.;"
Frp)- "-" , firnlsilasrnrn /(r) oriJinalm tapm.
5g0 (631).
(p + l)"
IIellL p=-1 F(p) firnlsiyasmu ikinci artib polyrs n<iqtasidir. (13)
diishrrundan istifade edsk :

,,,, =
,l1,*l#",'qo *,f).- w ,Llon'-'tl-
[,n.[rr -lYx'-r)]=rr - rt"-t'-r)
=p'+ ,-l'

5s1(610). F(il='7 . Cauab: qt * zlaqt - 21.

p

se2 (612). F(il=#. Cavab e-x'-3)rr(t - 3).

se3(6t4). ru)=p'+4p+3
. -L. fsya! 11,
2' -
I r-r,1.

5s4 (616). F(D=d+D, Cavab:llsi,,r.

7

_t
ses(6rE). F@=;;7 6'u*6 2J3,'z
92 r;r',
J"'3
r.
 3T.

(-'arab: r-srn''
596(620). F\p)---+
p'(p' + ^
t)
nl
s97 (522). Ftp) = +,1
i,n){;*D-,.p
. t a Lng - (-l)ne- "'r
Cayab: I 112 -l)t:2' .. + .

I
(623). Fiet
s98 =
;4 ;ri;# ;;t
c"*u, ],-il
, llr
l.^,**,-,
'
-' f'l
1l
p2.tLp-l __. Cavab: e'r1l -r2.y.
599 (624). F( p)= r;j-tp, I

- -2t
6m626).
' rtpl-_-1 -
P'+4P'+5P
, Cavab: 1 t
lrlsinr
-3cosr),

t2 2o-l
elgzE). F(Pt=irti;l +

cAvab'. 2{t -
"'l{,*{, - *,*')
602(629). F\il=*

cavab: I"'-t,,-il,*f ,-
"t.,,fu,l
or*
603 (630) F (p) =
;, -h.
Cawb. ! e' -r sio2(, - l)4(' -' 1) + cos 3(' - l)tt Q - 2)'

604(6s2). F@)-#4, Carab:,l-1r7ir -q - 41r- t;.

60s (633). F(D=+ .Q-o +2e-3P +3e-4p\'

Cavab: sin(r - 2)r(, - 2) + 2 filfi(t - 1)rt Q -. 3) + 3 3in(' - 4h(' - 4)'

 333

606 (6Jr). F( = 1P + P".2e .

p'-l p'-4
Cavab: $(, -l)?(l - t) + ch2(t - 2)tt? - 2).
_p
-2
607 (635), F(p) = ---:
p\p +t)(p.^+4)
.

Cavab:

!, r, - lS - !,- Q -
i) n <, -
)>
- j*" x, - )n r, - )t - l"^ r, - )t <, - f,i .

60s (636). r1o1="-P- *u-l.e *a'-tp .

p' p3 p4
Cavab: (, - D7(, - l) + (t - 2)2 nQ - 2) + (t - 3)3 n( - 3).
_p
6oe (637). 16=-l j-.
dP' +t)
cavab: 7g -
,1;
- ccg - llr1 -!1

026. sA3fr aMSALLI ADI DhERENstr,r, rexllr<r,aR UqUN

Ko$l Masolast{h{ HoLLt
Tutaq ki, biza ihinci artib sabil amsalh diferensial tanlih verilmgdir:
d2x+ oti+
&
ao a2r{.t)= l() 0)
d?
Burada on,q,a2=corst, ao*0, f(r) orijinal funlcsidtr. (l) tanliyinin
{0) = x6 , r'(0) = vr (2)
baSlan$tc Aartini ddayan halli ctanlv.
(1) tanliyinin har Arafna operasia metodunu tblbiq etdikdan sonra (2)
baSlanlrc Sartinin kdmayi ila operator tanlik altnr:
(asp2 + ap+ a2)x( - (dopto + rlo\ + a4o)= F(p) (3)
(3) barabarliindan
 ,tpl=\EI!!PW
aOP'+alP+a2
ahnv. Btr operator hall adlant. x{p) tasvirinin x(t) orijinalmt almaqla
(1)-(2) Kosi masabsinin hallini alvtq.
n tartibti adi diferensial tanliyin lolli prinsip etiban ila n=2 brtibli
tanliyin hallinden farq bnn ir.

610. x'+ x =Zcosr, x(o)=O, x'(o)=-l Kogi meselasini hell odin.

Ilallt x(t)= x(p), x'(r)= px(p)- x(o)= px(p),

x'1t1 = p2 x1p1- px(o) - x'(o\= p2 x(d+1,

-"t =' -*- oldulunu nezars alsaq, operator tanlik

p'+l
o2x{t'7*t* x1P7=ft,
gaklinde almn. Bwad:m x(ol= j. ahnl. x(p)-nin orijinahnr
Ofu-
tapaq:

I
-;-=sm''
p'+l'
+-
p'+l
funksiyasrnrn orijinahnr rapmaq ugtin tesvirin difereDsiah

teoremindan istifada etnak lazmdt:

zp =-( 1 ) ..,-.
77i,7=-17;)o='"'''
Bu halda

X(p) = tstr-t - sint =(, - l)sinr.

Yeni Xf, = (, - l)sin i .

 335

llerilnii baslangtc Sartlar daxilinda a;agdah dlferensial tanliklari

hall edin'.

611 (64D. -Y'+ X =e-t, x(o)=r

IIallL Tenliyin hor rorsfino operasiya iisulunu totbiq
edek. X(r)= X(p,, x'O= p,Y(p)-X(o')=pxrp). 1. e-t -- -l 616uBunda.a
p +l
operator tsnlik aga[dalu kimr ahar:
iQ)-t+ :aW)=l-. x(t)@ t,
+t)-r.rp+t x, p1=-!7J-
p+t (1 + l)'
x@) funksiyasum onjinah tapaq:

-' ; y-,n*l##'o'1p *')' =,,t*,fik,, -'*'l=

=
]
=p *,F'
"r-l'
t r1p+z1e |
f=s't t re =tt +t)e
t.

Belol klo.l(0=rr+l)e t a1nq.

(;12 (649), )a'+2X =stnt, X(o)=Q

llaltl X(O- X( , x'ttt = pxtpt- Xto)= px\ti. sin,

.
I
p'+l
Bunlan verilan Lrnlikde nazore alaq:

pz +7 pz tt' (p + 2)(p2 +t1'

Opentor tenliyi hell edok:
, r-.'.._l _1l.Bp+L: _A(p2 +tt+B(pz +22)+C1p+2.)
"' '.p+2Np:+ll P+2 p2r1 (p+:Xp2 -l)
A=!,
+ o =0, )
[.t
jra*c=0, - s=-)5'
[.-l+2C=1, 7

5
Bunlarn X(p1 fil*siyasrrun aynhqtnda nozero alsaq. yalzaflq:
 336

l2
-rP-s
I I I I -! r' *i l--
7;- s p-z- 51tt 5p2+l
x\P)= p4'
i

= l"-r . I-rr., ,}rior.

'5 5 )
e-21 -coer t2sin'
x(')=- - -'
613 (631). x'+ x =1, r(o)=0, x(0)=l'

y2pi X (rl X(p), x'(tt= px\' X(0\= px(p)'

x'(n = p2 x( ' px(o\ - x'<q- Pzxy)'l

Bunkn diferensial tsnlikde naesre alaq
"*
r)rl,^- -
or,ol=i @) + p\'Ytpt=Eif - x@)=
,i
.vot=)=r
p'
614 (653). X'+3,{'=et, x(0)=0,
x(0)=-l

alll x1t1= x(p), x'(t) = Px (p) * x (o) - p^ (p) '

X'( = p2 -Y (ltt - pXOl -x't})= p'X(p\ rl' e' =-1

Bunlan verrlan tonlikdo nezars alaq:

-t---I -,, (p' + 1p\x(p)=-1,
t2x(p)*t+3px(p\,--
2 o 2-P
p1p + t1x(il-il, xt.p) -
iG_\.:-t(p +1)
kasrlere ayraq:
Orijimh tapmaq iiqirn x(p) ifadesini sada
 337

- D+'; .4 B c -.4@t +zp-3)+B(p2 r3p)+Cet2 - p)

"' p@ -l)(p+3) p 1-l p+t pQ-1)(pt3\

IA+B+C=o, s
-C =-\.
124 t3B =) ,t=
3 =!.
-!. a
.t' <' = t2
l-r.r=z
| .,.1.- I
y16=. ?.1 * 5.-.rt
3p '!.4p-ll2p+3 --?*1"
' l4 t2
615(655). ii'+2,(' 3-i=e-', x,o)=o x(n)=1.

)Ialll x 1t1= X (fi , .-{'(t)= px(pt - x()) = pi:(D,

x"(tt= p2,Y(ti- x(o) -X'(O= p2X(p) -1, " '=h

Bunlz.n verilan t nlikdo nez;rrs aLrq:
p2xqp1-t+zpx{p) - 3-r(p)= 1 + l-,
p+l tp2 +.tp - 1x(d =P
', p+.
t+2
- ___-r- + 2p -.t=O :,
7
X0r) = p .. ..'l 1 2, p1=,1, p. = -f
Q + l)Q:' + 2p - j) .

y16--J!2
"'(piIXp-l\pt3)
-t.(p) fitlk ri).asm sad,y [6sr1s15 3fraq'
yto\..A +B_r( !tp'?:]l:.) + B(p2 +4p+3)+C(p2 -D
p*l p'l p-3 = (, rlxr-l)(r* 3)
1
B=:.
lt+
t+c=0, lc =-A-u
8

42A t 48 =I, :) 12.4 +=l -) A=_!.

48
f-r.r*ra-c= z l- e*u=z _l
4

y1,,1=-1.-l-*1. I -1. ' =-f"-, *1", -t-"-t,

4p+l 8 p-l 8 p+3 4 8 8
(iI6 (657). I'+2-Y'=ts;\,, x(0) =.0, X(O)=r.
 33t

llalll x1t1= x(D, :t'(t)= Px @t - X (0) = p): (p) ,

x'(tt' p2-((pt' xlo) - x'\c\= P2x\?), rs;rlr=1f,,i,

^..D.,2t 2ox(pt--
p'xtp)
br;rF- *;tilf "ro,=
x(p) funktiyasxll sada kasrlore aynaq:
2 A Bo+C DPrE
x(P' = =
p t D@\)'1 P + 2' ;';'
t
F i'
1 1 :=4 o=-?. t-!.
n-;' '
u' )s' 5 5
'=
2 P 4 I 2 /' .!
2 | I

2s p, z x o\r' ui;-,-G, j' 56r;f;

;((p' =

| J- -=tsit:, -,L-=,ar.
pt2--,.2t ' t2 +t=cost. -2!-
(p'+1)' P +l
I
(P" ---11,.n"t-t-rurl.
I1)' \r ' )
Bu axmnct naticeleri x(p)'nin sade kesrlar: a trrlglnda rnzsra
alsaq'

alanq:
t
.( (p) X (t) .
) ^-
zt - 4
-:-oost l :-srnl -
I - 41
(ltcosI - 1
t =
=
;5e ;'sin' 5 lsur

L,,,stt Iirit,,-lrr,nl ;t"o"r

.:5'' 25 --' 25 5
=.L; :
t;17 (659). )[" - ]" =sirt, J'(0)= r(0)'.xi(o)=0.

llalli x1t';= x(P), :('(t)= Px(pt-x(t))= fr'(p),

.Y" (t) -- p2 X t:t)) - lX (o) " X' (ot = Pz -Y (,

),*\t\=p3X\,,)+X'(o)- px (o - p2.r\ol- p3x tr), ""'-;+1,

 339

Baglanlrc gsrtlsr i nezare ahnaqla axrnacr n:ticelsri taniikda nezar;r alsaq,

yazutq:
prx1p1 - p2t 1p1= |-, xtrl ----f
p'rt p-@. t<p" +t)

,Y(p) funksiyasrru sad> kesrlars ayrraq:

x1p.t=-',
p'tp-l\p''1t
.='' +,+r+'!-
P p' p-t p. +t
_.eQ4-pt+p2-p).t.8(p3-p2 -p,tt+C(i,a + tr)1peo - p,)*t(pt -pr)
p2 1p _typz t t1

l,trc+t=0. lB- t. l, !
l-,t+D-D+t=0, l,r=-r. I l'
le- s,c . t=t -. ]c*a=r , ]r =,.
l-,n,a-t l, r=o I i
l-B=t L-o, r=o lu-l
Oms:.llann tap lnrg qr yrnetl lrini lado kesrlsrCe no:zors alsaq:

xlpt- -.-) ---.=--'- I .1-1 '';1-'-*l-p -]-t

P' .P'tYP"tt t' P1
"\t''7i-
I I
- -l-r rl"' . 1-, + -aLrl - -t e'' +crsr{srlr). (--lt
2 2
t,ilt (661). ,!'-2.y'+t =", , X(o =0, r,(0).=1.

ilalll xO= X(,), -t,(t)= px(pt-x())= p:{@).

X'1r1=p2f gtl- pXgt-X,:g)=p2x1pt-t.

",.)p-l .

Bunl rn verilen tonlikda nezrre alaq:

,2x1y1-t- 2pxrplt lqpy= l- , (p2 - 2p.1)l'(pt= P-
P.-l' " p-l
-Y(p)= P ,.
tp_ )"
p=l ndqttsi I(p) :iuksilasn n iigtncii tsrtib pollusudur. OCur hi,
orij in rh taparken. (I 3) dtisturunda r istifado ertek:
-,r=iy,#lrt,_;",'u,-u'f=i'-x#b"")=l*.yftk"+p'let'\=
"IY,ftt""'."" * e""o')=l(' ' t'l' "L""' *"'
t;19 (663). ti" -2Y' + 2-Y =1' x(0 r = x'(0) =0

llalli x1t!= X(i, .Y'(t)= Px(ct - x1't1= *"*r,

Y"tr)'' p2 x ' p) - tx Q) x'(lt=p2-r<ol,'=!r'

Axrnrrct naticcleri tanl ikde Irezera alaq:
x (pt - 2 P^ (P\ +':x !, x <Pl = l--
p' -p1p'-2p+2\-
P: 1P1 =

.r@) funkriyaslu sad I rasional k:srler) ayr;rq:

A Bp +C A(P1 -2t +21+ BP2 CP
.Y(p)-- t -;-
P p' ;Ptt- PtPt -2P+7)
A=L
2
B =o
fA+ g=-l-"
l'2.4 +C ==0
2'
[,, =, C-l
Omse llaru, qiymotlerir x(,r -nb aynlqrnda azan ala<;
p -+-. t l-l--"- *-!-
rrrr=Ll -l
' tp zp.-2p+!
= -=].
p--ii-;i-1ap-rf .r (p-l)2+'
r- l- p r"l - . = e'(ccsr+sinr),
'-,.' ----p--
-1p-112 rl --P-\-,
(r-l)2rl ,.p l)z+t (p-1)rrl'
-i

(p-rf'r- = "t.t,,,r.
-]^
Axnrrcr naticaler asas tnda
I l' ' tinr=
l .rr"' lo-(rcosr+ersirr,)
X(,)= ros,
te'su.. -
2- r" Z.
620 (665). X" +2-Y'+ S =12 , v1n'1=1, xlo) =o'
 341

ilalll X (t) = x(,tr, .{'(t)= pXQ)t - x()) = p{Q) -1,

Y"(D .p2x O- E@) -x'(ot-p2tgt1'' p, ,2=2'.

p-
Axrn rcr neticelari tenlikde nazsr: alaq:
p: x<p) - p t..px(r)-21 xtp,=i
+2p'
02 t2p+Dx(!)=1*ptz,
p'
r-101-r+pa
-l-=t++
)' p'(p -l)'
t' (p+
p=0 no{t:,si ug:inoti,ertib. p--l nthtosi ikinci ertib polyu slardr r. Od:u
ki, ,l (p) f,mksi..4asmr r oriJnahn, taprBq ti.iin (.3) diEhruodan istifada
edek:

r,, = i
::i'el7,#,f " rf.;s.,+l\#f", o, r,] =
!
,,,n 4i,
= jJo.pt +2P\-+2"xln
6 :,.lpo z!' ,z-"0,
=
:
| {p tttt J t --rdt I p"
' ,,. llk"lrq 'b' *'{u;u *'o' -fu.'L_.,An ." r
'z)'
o'l
.
;':i tpl
= . rp.r r;' l
,+ ,.- LUrfu' p+tp4 +?p3 *2tupt' ,4t
lrm ---
*ro':l'\-
I -r-t Po

,t^ Ll"o'fut 'urt'ur' 4+r\'5.+zt\43'ztAf

= p-+o s"'' .,r-,
bl
'.
t)' l 1p +

=''P-..o
,,,n [,6r'
'
+npz +oyl+Qpa +tlp3 +ttp2 -:l+PQs +3p4 +273 +

+. ?+z)'.lp+t -z[,,,n *or' ,e12 -a)',(et

'/ \r '3p1 2p3 ,ror,)l;'--
,ro.t\o
_le-t _ t"--t = rz - 4t -6 ,5.-t - k -r .

t;21 (66D. -Y" +,1 = cos r, x,l0) = - 1, x'io) = L

)Ialll x 1t|= x(p), -t-"(r)= p2x(p) -pr(o) - x'(o) = p2-t'11t1+ p-t.

 142

cos, _ __+_,
p'+.
alilq:
Bunl''n velilen t,rnlikd a nez.re 1 7

p2 X(p) r p +x(1\=-L-, @2 +t)Xtp)= /+t:1,

P' 'l
1
p: +7'
12,
,- . -p +D +t
'
-ltDl=-----
b,. rl
X(p) fiutkriyaslrr sad; losrlero ayraq:
tt+P tl ----
J.r; APt 'l Ct+D
-
X(Pt- -rr'
(r2*rf P't. lp'*tf r
A=- , 8.1, C =1, D=0
-D .' I | '- ,---;,
X 11', -
-. '-tt --
P; I *t tf
\p2

,orr= j-, sir,,=--1-, lrc-, 'f n'

/,1 p,-r - lp, ,f
x@= cos r +sinr +ltsinr'
2

6.12 (6( 9),,1" + 2-l ' + 5-\ =3, x(0)=L r'(0)"0'

haolti X(t)= X(1,t. t'(r)=,uYQi-X(ot= pti(D- ,

Y"lr),'p2x p7- fi@)' X'(lr= p2 Y(P) P' =1'

Bunl:;n ver ilen t,rnlikcls nez.rrs aLrq:
pt X(p) - p + :pX(fl - Z + sX1P1=1p ,
12 +2'r+3
(p') 2r t 5)^(p)=
o2 t 'o+3 nrr'=i7\u*r)'
f (p) funkriyasurr sad) kesrlera ayraq:
-t-
t{rl
p2+2pt3
' _ A. - AQt2 tZP+3)+BP2+(p
- --'
'YY' -Bp+rl
-=-+n' ot rro*t
rs\' t1p2 ^2p+51
^r\zp
 1
A=1-
5
It+a=y )
lze*c =z = B=:
J
[sz=: _4
5
I,B,C emsallanfln tap m$ qiymatlerini X(p) aynlsmda yerins yazaq:

xtp>=) !-: _L.1

s P 5 p'+zp+S 5 pt-2ptS ._L. r= l,
p'
P = P-= P*l t' tqs2t-le-.sn2t,
^
p2+2p+5 (p+l)2 +l gr+l;2r 4- lp+lf t4 =e "-' 2

-Lt2P'5 -f- - -l-e-t sin2t .

P' \P tl)t | 4 2
Almmry ncticalori x(p) ayrrl$rn& nezers akaq, orijinal tapanq:

' |5+ |5e-t oosu- 5

X tq = ]e-' sin 2r + ?-"-' --=1 n ? ;rcos
5 "*zt 5 5- ---'2r + 1e
s-
/
sin2r.
623 (671). x" +2X'+2X =r, x(0)=x,(o)=0.

Halll x1t1= x(p), X,(r)=px@)-x(o)= p71p1,

x"(t) = p2 x (p) - px (o) - x,(o) = p2 x (p), l:L.

P
Bunlan verilon tenhkde nezers alaq:
p2xtp1rzpx1pt*2-y1p1=l , x(p)- plp'+2p+2)
P --=]- ,

,Y(p) funksiyasrm sado kssrlare ayraq:

171py=4 *--!ltc AQt2 +2p+2)+Bp2 +9!

=
P pa +2p+2 +2p+2)
I
^-r'
le+a=0.
124+C =0 = s =-!.
2
lze=r C= -1.
 x(o\=L.L-\- P
^\v)- 2 p 2 p2 +2p+2-=-,1-=l 2
l-1
P
oll ,.
zG+l)z +l
p2 +2p+2
I I I I I I P+l I I
-
; a;f;- -@;F;=' i-' @.f;-' tp - rF;
t= l. P*=l = e-t cosl, --)---=r-'"in,.
P (p+l)z +l (P + l)' + I

Bunlafl xO = .r(p) ifadosinde razan daq:

r ! ;',*, - "-' -'-"iot)'

x o> =
l -
l;' "* - =
ii "*r
624 (673), X"+4X=t, x(0)=1, x(0)=0'
IIallL x(t)= X(p), X"(t1- p2xGD - px (o) - x'(o)= p2 x(p) - p,

I
l=__a.
p
Noticoleri tenllkdo nszera alaq:
. al +I
p2 x1p1- P+ +x1P1=) @"+4)X(P)=-2,
p2'
,r+l A B Cp+D A(p3 +4p)+B(p2+4)+Cl:Dt
x (il =
fi7i= i. ?. ?;= ---'-7a (A=o'
r,,
(a+c=l. I
lr*r=0.* l'=i' '

loo=0, l.=,'
=r, [ra I
t"":_!1'
I r
\,_._=i' p -.!._t I=,,'' -!-=coszr, -]-=lsuz,
1+7-4'1 ;rJ'7 p2*t p2+4 Z

rl x () :',
- E smzt .
-- + cos2r

625 (675). X"' + X =0 , x(o) = o, x'(0) = -r, x'(o) =2

Eolll x1r1= x1p1,

 345

x"'(O=p3x(d- p2x1o1- px'101- x'(o\= p3X( +p-2,

Bunlan tonlikde nezare alaq:

p3 xgtl + p-2+x(p)=0, (p3 +t)x(D= Q-2)

= -P:2 A.,
x(D\=-P^-
2
+l gt + l\(P' ' - P+L !.Ptc ,
Pr P+l) - P" P+l

A(p2 - p +l) + B(p2 + p) + C(p +l) =- p + 2,

lA
+ B=0. fA=t,
1-A+BtC=-1, + ia=-1,
'tlrc=2 [. -,.
t D I I p-,I I I
.\ \P)'-----]
p+t p'-p+t p'-pat p+r (
- .-T-
ri2.l'21- r12.1'
f'-r.l 'i lP ;) r o
!,nl- I ;r J3
Xirt = e-t - !1r','7'e'sll-t
"r'*, 2
6% (67D. X"' + X' = et , x (o) =o, x'(o)=2, x'(0) =0

Halll X 1t'1= X(D, x'(t)= px(p)- x(o)= px(fi,

|
x"'(t)=ptx@)- p2x1o1- px'101-x'(o)= p3x(p)-2P, et =p-l
Bunlan tanlikde nez::c alaq,

p3x(p) -zp + px (D=

#, <p3 * ptx(p) =di#,
A
x@-4-
p@-l[p- +tl
x1p' - '-!-'cP*D
P P-l P2*l'

A(p1 - p2 + p-\+ B(p3 + p1+C(p3 - p21+ og2 - p1=2p2 -Zp + 1,

 l,r+n+c=0. [A=-1, [=t:
l-,q.cro=2. la*c=t. | 2

fer
= )-c*o=r = l.=1.
n-o=-z
[_.4=,r ta_D=_r.
lr_;,
x(ot---!*
"\r'- I2P'|I *.1 -!- *1-)-.
P 2p2 tl 2p2+l'
x(t)- -t+let *1*", *
i,-
627 (679), ;:" + X' =erJst, X(0)=2, l(10)=0.

Ealll .r91- x(p), x'(t)= px(p)'x(o)= px(p)-2,

x"(O = p2,Y @) - px (o) - X' <q = t x @) - z t, c,oat =

-{ . .

Bunlan verilen tonlikda nozere alaq:

p2x@) 2p+ p)(Qt)-2=+-, @2 + p)x(fi=-!- -+2p+2,
p'rl P'+l
v*1'-2p3
+2p2 +!p t'2 , x@)--4* B ','or*'
p(p-l)(p'+l) P P+t p'+l '

A(p3 * p2 + p+t)+B(p3 + p)+cQt3 + pz1+ Dlpz + p)=2p3 +2p2 +1p +2,

A =2,

[,a+ n +c =2, le=Z 3=1

l,q*<'* o.z, ls*C=0, C =-a, 2

lt a * o=1.
1o* = 1-a*o=o ' c=-1.
2'
le=z laro=t,
o=1.
7'
Brrnlan 71p; funksiy'asrmn aynhgmda nezare alaq:
x--2lllDLl
( o).= _ - - -_--- {
"' p Zp+l - 2pza1 :_;-, 2pz+l'
-
x (r =2 +!e-t - 1*", * l"ior.
"222
 741

628 (6El). X"'+X'=q{r-t, .r-(o) = 0, x,(o)=-2, x,(o)=o.

aui xg1= x(p), x'(t)= px(p) - x (o) = px(p),

x"'(t) = p3x(p)- p2x1o'1- px,1o1- x,(O)= p3x1p1+2p,

"*r=-J-
P2 +l'
Bunlan diferensial tcnlikde nazsre alaq:
p3x{p1*zp t px(il=-!-, er + p)X1p1='2Pr'' P,
p- +t p" rl
-t ^2
X (P) -- --:!'----:
r
.
(p' + t)'
x1p; funksiyasrm sads kasrlars ayuaq:

x<pl- .2{' ,J. =2'u n "0"'or,

(p- tt)- p. +t \p. + t)"
A(p3 + p)+ B(p2 +t)+Cp + D 6 -2p2 -t,
A=0, B=_2, D=t
C =O,
Omsallann bu qiymstlorini x(p) firnksiyasmn aynl4lrda nszars alaq:

xOt= - l-, , -l--, -L=sior.

p.rt b2+tf n,+r
, ,
IP"'Y t'
,. =_l.lr*,_1r_r'], 2 )
Onda X(rr) frrnksilasurn orijinah

.{(t)=-2sinr-1rc
.
I
rosr+-slnr+- 3-srnr-;tcosl
I
2
olar.
629 (683). X" -X'+x.e-t , X(o)=0, X,(o)=1.

Ealli x1tl= X(O, X',(r)= px( - x(o)= px(p),

X"1r1=p2Xqp1- pX(O) 1
- X,(01= p2X1,pt_t, e1 - - .
p+l
Bunlan tenlikdo nezars ala4:
 348

p2 x 1p1 -t - px 1p1 * x (D = #,

1
p2 - p +1)x (t) = 1, x @) =
Gif P+D

x(p) funksi1'asrm sade kasrlore ayraq:

n+2 BP+CA
)(tP)=G;;7r n\= .,7 _ P,r.

A(pz - p +1)+B(P2 + P'1+C(P+t1= P +2,

3
[A+B=0, (B = -A'
)- o, a ,c --r. . lc -z-.t, r -l
3

[r*.-r. l. 't'-'t*z- 't'r' /--:- s

3

Omsallarm bu qiy'rnotlerini x(P) fimksiyasmrn aynhgrnda nezare alaq:

x(,\=!)- -l-.L- , '-+,

^'"'-3p*l 3pz'Prl .,
1p2-prl ':---1 P+t

p - p o-1 .)-- t-=

=
rr2.ir f t\2 3 2f l\' .-o
p^, --r-r
-P+'| 3

lo t) l.r-;l 'i \o-;)

. ez!.,as ,5.
t+
r l,-,_Ji.
sttr-'t
=
- Jlez

I I z .l' ^,-J1 ,
7;=l:.ai:
1.. :l 4
f,1e'su'-t

Taprlmrg bu orijinallara Soro x(P) firnksiyasrmn x(') oflJinah aga{rdakr

krmi olar;
t, - l. E .^ l,
17 s1.!r"-'- l,,i' *.{, r
#,i'
r-*r, #"'"^t' =

3:.;''1
-l 3 *"!,.
-l',-t * J5- shJ'l2, -,-"1t 2
 349

630 (685). X"' +X =et, x(o)=0, x'(o) = 2, x'(o)=0.

Halli xe)= x(D,

x"'1t1- p3xqp p2xtot- px'to)-x'(o)- ptx(p\ 2p. et -Jpl

Bu qiymatleri tanlikda nazere alaq:

p3 x1p1 - zp + x1p, =
*, ro' * Dx (e\ =+
-.2P.t I
x(p)-- - :?iP2
lp-l|g)+t[p' - p +l\
x@) firnksiyasm sada kmrlero ayraq:

n\P)-
2p2-2ptl A B Cp+D
b -rb, - a= e-l'
rrlp2 p pt l- p' r n'
A(p3 +t)+B(p3 -2p2 +2.p-t)+c(pl -p1+D1p2-t\=zp2 2p+1,
,l
2
ft*B+C=0, lc=-A- B.
B=-:.
5

l-
{-?{J
zn * o=t. lo=zrzn. 6

l2B C=-2, l2B+A+ 8=-2, ^l

le- s - o=t, lA-B 2-28-r, 3
I

Omsallann bu qiymotlorirf ,r@) furksiy'asrmn ay,nhgmda nozara alaq:

... I I 5 I I p
x(P)=rp)-e I -tI I I
p+t* tir- o;r.37 -p.r' " ,ir' p..r'."'
tlI
p = p-r*, _ p-i *l | =
o2-ott t 1\2.olp-l) I f t\2 ,iI 2r l)2 ,oj
3 / l\2 rolp-z)
lo-r) l,;)
.-t l-l- J3 1;t J3
e. @s I + -i=e.
=.2J32 sln
- -Ii

Bu halda ,Y@; funlsiyasrnm ir(r) orijimL alagrdalo kimi olar:

 350

x u\ =
+ - Z"-t* i.i' *. 9, r r!r"l' "n*, - #"i' "' f '
=

"'s-,
=---P ' +-22 Jt r.1'.Jj
11,COS-:-I+-e. srtr-L
2 6 3 2 J3 2

631 (689). X"+ 4,f =2cosr'cos3l, X(0)=x'(0)=0.

Ealti x1r1^ x(p), x"(t) = p2x1p1- p,vqol-x'(o\= p2x(p),

I ;P p pt2p2 +2o) 2p(p2 tlo)

2c4srcosJr=cos4r +.*2r
,-,ru'7;=Gffit4r=6,--"f-n'
p2xqp1-tx1p1=ffiffi *ror=
rffffi'
x1p1,4!)!
^,,, , !P*P,r*!t! . .

,, tt $z *af n2 +ro,
e65 +20 p3 +a+p1+B(pa+20p2 +64)+c(p3 +16p)+D(pz +16)+
+ E(p5 +8p3 +l6P)+F(pa+8p7 +16)=2pt +20p,
A= | .
A+ E =0, E =-4, 12
B+F=0, F = -8, B =0,
20A +C +8E =)., l2A+C =2._a5
2OB+D+8F=0, 128 + D =0, D =0,
64A +l6C +l6E =20, 484 +l6C =20, _l
64,8 + 16D + I6F =0, 488 +l6D =0,
' t2'
F-0.
Bu qiymstlori aynhsda nozere alaq:
lpPtP
"rt,- u ** $r*al-.o;t."'
!- 'l..*zt, , P ;; =t-ti-2t,
o -!-
pt +16
= cosct.
p2 +4
b, ,oY
Bunlanx(p) funksiyasurrn ay, rlgrnda nezsre alsaq, onun orijinahx()-ni
tapanq:
 351

I
x(r)= -l cos2r+ 11"62-
'124t24t2' "*4, =
1sin2r+!(cos2-cos+tr.

6i2 (691). X"-X'=tet, x(o)=1, x'(o)=0.

Hatll x1r1= x(D, x'(,)= px(p) - x(o)= px(p)-1,

x"1t1-- p2 x1p1- px(o) - x'(q= p2x@) - p,

n, ==f -,
b-tr
Bu qiymatleri verilen t nlilde nezen aq
p2x\p)- p- px(p)+r--
-)- p1p -yxr.p1=t-1t!)t,
(p -r)2' b-tr
xg1= P3 -!P2 +-l P
'
p(p - r)3
x(p) funksiyasru sade kasrlors ayuaq:
ABCD
p_t+ A. Dz -t ,f ,
,r\p)=i+
Aet3 ,3p2 +3p-t) t B(p1 -2p2 + D+C(p2 - p)+ Dp= p3 -3pz *3p,
(.t +B =t, l.t-0.
l-u-ru*c=-r.- lu=,,
lru*u-, *r=r, l"=-,,
[-r=o [r=,
Omsallafln taprlfitg bu qiynatlarini .r(p) funksiyasmn aynhplnda nezsra
alsa4
.. . = ]-
t - Lp-L.-
xtpl * .-]-r
-rl, b .ty
p.
.

) .. -n' ,
p-t=rt, (p-t).
x(/) tesviruin orij161, -J- - =!t2"'
b=) ty 2

x to= et - tet t!/r, = r, qt - 1 111

olar.
633 (69i) X"'-2X" +X'=4, x(0)=1, ,r'0)=2, X'(o)=-2
 352

ilalli x1r|= x(p), x'(t)=px(p)-x(0)= px(p)-r'

x"(r)= pzx(o px(o) - x'(o)= p2x(p)- p-2,

x"'1t1= p3x1p1- p2x(o)- px'(o) - x"(o)= P3x(p) - P2 -2p +2'

Tesvirlerin taprlrnrg qiymatlarini verilan tanlikda nezera alr:q:

p! xqpt - o2 2p+2-2p2X1p1+2p+4t pX(p). l=!,
4 5P +:
p'X\D -2p'x\p)* *"-5'
pX(P)=i xrP;=P3'
p.\p -r)-
x(p) kesrini sado kosrlera aYraq:
x@=i.1,fr,;p
Ael -zp2 + fi+ B(p2 -2p +l)+C1pi - p21+ Dp2 = p3 -5p + 4,

l,t +c =r, {n=t'

l- zt, a-
))< C+D=0, lB=4,
lt 'za--s lc =-2'
[, =o [r=o
Omsallam tapftmg qiymatlerini x(P) -nio aynl$Dda
nataa alq:
142
X(P)--1- --'
"'''
P pz P-\
X(p) tosYirinin or{inah X(r)-ni tapaq:
x(t)=3+4t-zet'
634 (6gs). x"-x'=t2, x(o) =0, x(0)=l tanlivini hell edin

IIallL x1t!= X(p), X'(t)=px(D-x(o)= PX(p),

x"(t)=p2xQ\ pxlo)- .Y',(o)= p2x(il -', =j

''
alaq:
Tesvirlsrin bu qiymotlorini verilon tanlikde nozore
p' x 1py - e,t = \.
-r - px x1e1= o'l:2 -
p" p \P-tt
 353

x(p) iftdesini sade kcrlara ayrraq:

..ABCDE
^@,=i*7*7*7*;r'
A(pa - p3)+B(p3 - p21*c1p2 - o(p-t)+ Epa p1+ = p3 +2,

IA, E-0. lA = -1,

l- e* s =t. la--2.
tt
I C-D--0, lD=-|.,
[-, =, [, =,
Omsallann bu qiymatleini x(D frmksiyasmrn aynhgmda rnare alaq:
,.. 2 2 2
-3 -i-V_1, 1

^w)= r pt.
1(p) tosvirinir orijinah X1t; -ni trpaq:
x1t1---t-zt-? -l**3
.

635 x'-x =t, x(0)=-1.

(64t). Cavab: x(O=-t.
636 (650).X" =1, x(o)=0, x(0)-1. Camb: X1t1=1*!r2.
637 (652). X" + x =0 x(0) - l, x'(0) = 0. Carab: X(r) = cos r

63t (654). x" -2x'=etu x(o)=x(o)=0.

Cav-ab: n( )=i0 - 12', 2t 1 1.
639 (656). x"' + x' --t x(0)=x'(0)=x'(0)=0.
Cavab: X(r)=r-sinr,
640 (658). x' + 2x' + x '- strlt, 1(0)=0, x(0)=-1.
Carab: X(r)=l(e't te-t - cnst).
2'
641 (660). x"' + x' = t x(0)=0, 1'(0) = -1. ,r'(0) = 0.

Ca'rab: x (t'1 -lt2 - I + cos/- sitrr.

642 (662). x"' +2X" + 5X' =0 x(o)=-1 x'(o)=z, -r1o)=0.
Cavab: X{r) =\re-t snzt - oosu -1.
le-'
64 j (664). x' + X' =cgt, X(0) = 2, X'(0) = 0.

Cavab: x(r) " = : + l(e-r

2' -cos,
+ sitrr).
 354

644 (566). x"'+X" =stnt, x(0)=x(0)=1, x'(o)=0'

l
Cavab: x(r) - 2, r ' + cos, sinr).
)(e
x"'+x" =t, x(0)=-3, x'(0)=1, x'(o)=0
645 (665).

cavau: x<r;=|y' !r2 +2r-4+e-t.

646 (570).x|v -X" =colt, x(o)=0, x'(0)=-1, x'(0)=x'(0)=0.

t
Cavab: x1r)-ilcosr+crr) 'r- l.
647(672). x'*i=r, x(o)=-l xlo)=0.
Cavab; x1r;=t-2cost.
645 (574). x" - zx' + 5x =r- t, x(0)=x(0)=0,
tt- ll
Car"ab: x1r1 -
|- )t *"u + su,2r.

649 (576). x"' + X" = cosr, X(0) - -2, x(0) = x'(0) =0'
I
Cavab: X1r;-' t- |{coet+sinr+e-tt
650 (67E). xIV - x" -1 x(o) = x'(0) = x',(0) = x'(0) =0
t.
C,avab" x(,)=cht :t" -l'

651 (5E0).x" - x' = kt , xQ)=x'(o)=0.

Calab: x(r).
"trl-t
rll't -l
652 (682). x" + 2x' + X = t, {(0) = x'101 = e.
Cavab. x7t1-ze-t +te-t tt- 2.
65i (584). x" - x =alr;,.t x(0) = -1. x'(0) =0 .

Cavab: xul - -
f "' -1" ' -r;"nt '

654 (686). x" + X =zsitr.r x(0):1, x10) = -l '

Cavab: x(r) =cos, .rcosr'

655 (ftEE). X" + ?X' + X = 2cos2 t x(0)=x'(0)=o
'
Cavab: x(,)=l'Jr"' -9r*-' - fi.or:r' fit,rrzr'
656 (690). x" + X =,et +43int, x(0) =X'(0)=0'
Cavab: x(0 - l)er + + 2sinr - 2tcost '
=
|( ]sosr
 355

657 (692). x" + x' = sin2 r, .t(0)=0, x'(0)=-1.

Cavab. x (t) = zt - z* :" -' - ](rio zr * z* s zt * ze'').
" 5\
X" - 3x' + 2x :et , .r(o)-r(o)=0.
658 (694).
Cavab. X1t1= el -et -1at.
659 (696), x"' + x :Lf et , x(o) = r,(o) = -r,(o) = o.

xtr=!,,(,2-1,* 1) ,t -i, E^^,,8.- s)s ^^,8., t ''

cayab:
4 \ 2r+ 1e'\"lssw-t -tt- -e --t
6il (69E). X" + n2X = qsin{nt + q),,r(O) = X'(O) =0.
Cauab, X O = 4[sinrrrcosa - ldc6(r/ r- a)].
2n'
661 O^q. Xn +2x" +x = t io,t x(0)=x'(0)=.r"(o)=x"(o)=0.
Cauab: x1q= . L13rcosr + 1r2 -3;sin4.
662 (701),x' - 2d{' + 1a2 + p2yx =0, x(0):0, x,(o),=1.

"p Led nBt.

Cawb'. x(t=

663 (702). x" + ax = sirr, x(0) -,r'(o)= o.

Cavab: -- lsinl
-Y (rl = 1sin
3 - 6 zt.
664 (703). x"' + x' =et , x(o) = x,(o) = -rID = o.

'- l0 !.,
Cavab: X(t\=Le, l*r1- 1r6y.
25 5
XIV +Xt" =costt x(0) =x(o)=x'(o)=o, x-,(o)=y.
665 (704).

Catab: x14=v-12 +0 /), + (/ - t) + ( rv-' ,j,"o", ,ro.

!-
'
666 (?05). x"., +x = sinirsin f r, x1o; = t, x'(0) = 0.
2 2'
Cavab: x rrl -' - 9ar2r ]*, ]"o"
80 - I0 r+
16
2r.

xIV -sx,'+tox,-6x *0, x(o)=1, x,(o)=o,

667 (706).
x"(0)=6,x"(0)=-14.
Cayab: x(l) = er(cos, + sin, l1* I
- 2.2 "-r,.
668 (707), X" +X'+ X =tet, x(0)=x,(o)=0.
 356

!;' a*f *
f * - w'
Cavab: x t2 , ,>
<o =
"nf l<,
.

69 (70E). X'+ X =toost, X(0) = -f (0) = 0

Cavab: X@ = !41t2 smt + tc,os, - sinr)

670 (709). x"'+3.X" -4x -0. x(0)=xto)=0, x10)=2.

Cavab: xl)=ld -r-2'Qt*t)).
671 (710). t{"' +3X" +3x', + X = 1, ,Y(0)
"
X',(o) - x'(0) =0

Cavab: xot =r-,-'[11*r * rl.

\r )
d72 (7tr). X,,, X =|,
+ x(0)!x(0)=/10)=0.
Cavab: x(t1=r-!;r -?"'l'**r.
673 (712). x' + a2x =4r1(t)-40-b)1' x(o)=x'(o)=o.
9!:9 -
Carabl x $1 = \1st? !,1 61 - m2 11 s t17.

XOTTI ADi Dtr'ENENSIAL TANLI<I-OR SISTEMiNiN

"
Sz/.
OPERASIYAfiSULUII.O HALLI

Szbit emsalh xatti difercnsial tenhHor slstemtntn operaslya llsulu ila

halli, bir adi diferenslal tenliln halllrda oldu{u Hmt apanhr' -
htaq k, iilwi tartib di/erenstal ta tHar ststeml vettlmisdir:
('=t'2'"'n) (t)
F=,1**.t,,**"n*)';;u,
bur& ai1,, bik, cib=const. Baslanpc qattlarl:
x1(0)=aP' 4@) = 0r a)
Operator tanliklare keganda tasvirlari tty$un olaraq *tb)' FtQ) kimi
isara edak
Operator tanliklar sisteni aSapfuh qavla d'nS r:

LQ *02 + b p n + o11t,rl = 4 <rl * p+ t*p o + a * a *) Q -- t'z"n) (i)

.!l@,7
k=i k=r
 357

(i) sistemini x"tti cabi tanliklar sistemi Hmi hall edarak xk(D tasyirlarini
taptb, sonrq rygun oloaq 4(1 G =1,.2,...,n) orijinallarmt tqrq.
fx'=3@-r+z\,
674, lr" =,-,. (l)
1,, = -,.
r(0)=r'(0)=0,
/(0) = o, /'(0) = -1, Q)
r(0) = l, z'(0) = 0
(1) tonlikbr sisteminir (2) ba.plangc aertinda hellini tapm,

HallL x1r) = 4A , y@ = yQ) , z(,) = z(D qebul etmokle o,perator

tanliklari yazaq:
=tb4tt -,{p) + z@)L
lc2*til
1P2Y(P) l={P)-Y(P)'
t, '
2\P) - P= -z'
lP-
Bu sistemi x(p), yQ), z(p)-ya nozerrn holl etseh alanq:
3(, - l)
tt'D=_;-
"' P2 (P2 *4)'
3(p-l) I
",' p2@2 +\gt2
'\Pt'-- +4) p2+t'
4D=-:-
p'+l
r(p)-oin orijinaL::r tapaq. Ona gdro onu sads kesrlors aylraq:
. 3(r-l) A --;B Co+D
r\P., ---;----=-
= _-r T i
p'(p'+4) = -p p' p'+4
A(p3 + 4p)+ B(p2 +4)+Cpx +op2 =3p-3,
2
A= 1,
4
l,t +c =0,
la*o=0, a =-1.
4'
_3
14A=3, -4'
t48 = -3
t
4
 35E

Omsallann qiymetini aynhgda nozare alaq:

x(D)= 31 31 3 +- D r_: 3 i-I
-''' 4p------
4pz 4pr+4 4pz+4
'" f4- 4 - 4lcosl - lsinzr.
3-t
'rrt= E

indi lpl tesvirinin orijinaltm tapaq. Ona gore yipl fimksiyasm sada
kosrlora alraq:
3o -3 A B Cp+D . Ep+ F
,t, pr(p, + l)(p2 +4) p p2 p'+l p'+4
A(ps +5pl +4p)+ B(pa +5P2 +4)+C(P5 *tp31*n(po *tp2)*
t t1p5 + p31+ r(1,n * p')=.3 p -3,
?
"4'
A+C+E=0, 1

B+D+F=0,
8=-1.
4
5A+4C+E=0. C=t,
58+4D+F=0, D=1.
4A=3, p = --1.
48 =-3, 4

-1
4
Omsallann bu qiymotini /(P) aynh$mda nezero alaq:
. 31 3l P | 7 P I I
tGl= o- 1j,7;rl;- s}A- 4F.4
71p) funksilasrnm yO orijinalt
33 11
'-
,(r) = - + cos, + sin, - cos 2, - sin2r'
;, 5 4

z(P)= z(t) = c$t '

fr'+v=O-
675 (75q.I'y,-+v,-=l' n =,, .(0)=-1 tanliklarsistemini holledin
Halll Opentor tanliklari Yazaq
 359

rt
(l,(p)=;. ?< l,tr)=,,
prQt)-r+ y(p) =0, .

Fr@)+1+ x(p) =0,

lyo)=--t
I P-
lvo= -"'
I

(760. [r'- y' -2x+2y=t-2t,

626 r(0)=r(0)=r'(0)=0 tonliklor
lr'+2y'+x=O,
sistemrnin hallini tapm.
EaIIL Optaor t4,nlikleri yazaq:
- t L 2-'

1
I Pr(P)- w@l 2x(P) zv1p1=
,,',
lp2 r1p1 , z py1p1 * ,1p1= g,

[ro
1e'
- rorr, - to - r)y{ d = +.
l1p2 -r1xQt1+ zpy.p1= o.
L\D- y{p)-ya noz,rsn cabri tanliklar si*emini hatl edsrsk. tapanq:

'(pl =
t)'
l-,
po
y\-p) = ;P t 'tt)'; .

+ P'(P
{p)-nh ifr.l.sini sade kasrlara ay,aq:
.ABC
r(p)= ---: =" r:. t
p(p+l)'. P Prr -i--;.
(p+l)-
AQt2 +2p+l)+BQt2 * p|*Cp = 2,
fe. a=0.
ll
(A-2.
jz,t+t+c=0, + la=-2.
le=2, [c = -z
Omsallann qiymetini aynlqda nczere alaq:
t(p)=?- 3--=-?---, r(t) =z - ze-t -2!e-t.
o p+r (p +t).
.y1p; -nin ifadasini sade kesrbre ayrraq:

,\P)
-p2-r =.A7 B
.= ----------= -; r
c D
-----------=-.
'
P'(p+l)' P pz -P+t \p+l)'
A(p3 +2p2 + p)+B(p2 +2p+t)+C(pl + p2y * Dp2 =-pz -1,
 360

[,t+c =o, {A=2.

lz,q,*B*c*o=-t, l, = -,.
i:)
lA+28=o, 1, =-r.
I

[8 = -1, lo=-r.
2122
y(p)=1- :-- -. --, t4t) = 2-t-2e-t -2te'
P p' P+t (P +1)'
(-' - _,,
677 (762). r(o)=y(o)=t t flliklor sistsminin h5llini
l'r,-=r1- rr,
tapm,
flalll Oprator tantiklsri yazaq:

r(r) = x(p), y(t)= y@),

r(O=px(p) -r(o)= Px(D -1, y'(t)= py(p) - y(o) = p(p)-t

Bu qiymetleri sistemdo nszers alaq:

I px(P)+ AP)=t.

\PY( P1- zx1P1- zY1P1=1'

x@) ve y(D ye Lzaron cabri teolikler sistemini hall edorek, tapanq:
xlP )= _.-,D-3 Y\P)=
P+2
_a-'
p'-2p+2 P' 2P+2
x(D, lD funlsiyalarmm orijinallam apaq:

ro\=
-1- = o-!. - ',
(p-l)'+l (p-l)'r I (P-l)'+l'
= er cos r - 2er sinr,

3.
,tol= Pr! -- P-.' * -et .j.Jst+3et srnt.
\p- l)z +l (?-1)' +l (Jr-l)'+ I
Belalikls, x(r)=er(cosr-2sinr), 7(r) = er1co31q rsirr) orijinallann alurq
ly'= -y - z,
678 (766). lr'=-*-r, x(o)=-t, v(a)=a, z(o)=l tsnliklor sisteminin

1,,=-,-,
hellini tapn.
Holll Orflrl;lor tanliklari Yazaq:
x(t)= x(D , YO= fD , z(t)= z(P)
 361

x'(t)=px(p) - x(o) = pt(p)+r, y'(t)=py(D - t<o) = pt@),

z'(t)= pz(D - z(O) = pz(A -1.

Bu qiymatleri sistemds nezera alaq:

I pxQt) + y1p1 t z1p1= -1,
I
+ wQ) + z(P)=o,
1xQ,)
lx{P) + YQt) + Pz(P)=1.
x(p), y(D,z(p)-W nezersn xati cebri tenliklor sistemini holl ederek,
g<isarilsn tawirleri tapaq :

,Ot= p-l
-!, x(0= -et

v(p)=o, At)=o,
z(p)=) ., z(r)=et.
P-l
r, =v+ e''
679. (759) lx+x r(0)=/(0)=l.
lY*Y'=*'"''
C-ar|'ab. x(t)=et, Aq ="t .

(76 t)
Il ;i',:T !!r:: r;': r,,(o)
6 E0 = r,(o ) = r,( o) = 0. y(0) = |

Car,ab: -r1ry =l1e'I -"3' +2t

3t1, 14t7 =\1s"' -"3'-2t"3'y.

lr'=-x+y+z+et,
(765) {0) = /{o) -
681
]t'=r-t*r*"3', z(0) -- o.
lz'=t+y+z+4,
t
Cavab: '' 15 *p"t
rrtt=--!e-z
12 -2*!",
*?"2,
6 3 -j-,"1'-
20
L"-u ,D". -2-!"' *?"2' *L"t'.
"o= t5 12 6 3 20
,1q=-D"-'-!r,
"t22-34 ,lrtu * 1."3, .
 762

lr'=y+2,
68206n )y'=t,*,. r(0)= 0, rr(0) = 1, z(0)=1.

lz' =tx + y,
c;rvab: t1D=1@11 -e-h), y<r) = * z"-tu), =l(3e1t + \e-tu 1.
i}"t' "O

6E3(768)L' - 'o,
fr'=3v x.
r(0)=1, /(0) =1,
ly.=y+x+e ,
!n-2t ot-Aav} * kd
Lavab: r(r) = ---)*'-4lZ;;
o2 4,
.. "-2' 0l-4ats'l*(a+l1ed
l\t)=- *ua+ orr. o, or.+'
(x'=2x-y+2,
6s4 (76s) ly' = *, ,. r(0)=1, /(o)= 1, z(0) - 0.
lz'=-:r+y-22,
Cavab: x(r)=2'e-t , y(t)=2-
"-t , z(t)= ze-t -2 '

fx'=-2x-2Y-42,
6S5 (770) ),/=-2x+t-22, x(o) = l0) = z(0) = I '

lz'=5r+2y+12,
Cavab: x14 =6s' -"\ ' 4r3' , y(t) =3et -21t, z(t1=6au *"\ -6'' '

'
s2s. Bozl RfYAzl rlztKA ToNLIKLORININ oPERASIYA
0suLUlLaHoLLi
t
Ancaq lki x vo t dayiSanlntnden asit tltwartn halli tla magSul olaq'
Burada i-a faza laordinan, t 'ya iso zonan hmi bannq'
Masalan i sfilild<egltma tanliyina bomq:
au , O2u
": =oz-* (1)
dt af f (x.t\
q2-sabitdir.
(t) tanliinin binnci sarhad masalxina bcaaq ( I ) dife re nsi a I txliyi ni n

0<x<1, t >O olmaqla

q(r') (2)
u(x,O) =
 363

baglandrc,
u(O,t) = tt4r),
u(t,t) = V2e) (3)
sarh Saftini ddayan u@,t) hallini tapnnh
d2u( x,t\
u(x,t), :-:;1:, f(x,D fuirlxtyalarva oijinal hmi bacaq. u@,t)
lunblasnffi tasvii
co

uQt,)= lu@.t)e- Pt dt (4)

0
kimi i;aro edilmi;dir. Mo
0u ;du _", - du
*-!*" "o'=;'
02u d2o
rt- d-, 6)
olar. Orijinalu diferensiallanmast teoremina nezaran va (2) baslangrc
tafilen d@ilinde
Au.
pl -d.x) (6)
at=
yamnq. Qabul edak H, WO, tt z(t) orijinallqrdtr va tasyirlar

w!)=rn@), v2e)=v2@) o)
yanhr. Onfu (i) serhd Sartlarina asasen
li ,
ul__o= vt@t ,1,
=
wze) (B)
"=
dofirudur. Belalikla, operaslya suluna nazaran (l),(2),(3) masalasi
o'',62u"-tu+e(x)+F(x,fi=A e)

dferensial tanliyinin hallina geirlir. Burada F(x,p) = f(x,q kimi i;ara

olurvnuqdur. (9) tanliyini hell edarak u@,t)
funk iyastht tarytq. Analoji
olaraq basqa istilikkegt rme tanlilcleri va simin raqs tanliklan-
hall-oluntr.
 364

Aq&doh sinin raqs tanliklorinln hellina baxaq'

ifi Si, x=0, r=1 ndqtclerinda berhdilmigdir' BaSlanltc aarti

u\r,q = AsnE (o<r<I)

veriln$dir. Ba$anlrc siiEt slfra borabordir' I> 0 olduqda meylini
'(''')
tapmth,
Xalll Mesala
o2u I O2u (10)
;r=?&
t nliyinio
d dz(r.O) (11)
,(r.0)=,4sn-, O, -=u^
ballarErc (l2)
u(O,r)=u(',')=O
sarhed gertrni odsyen hellinin tapilmasma ptirilir' Oger tasvire kegsak,
yanaq:
* 4,=
a'
4"^*,
o'
(r3)

ulli -ul -0 (14)

l'=o ,r=r
(13) bnliyid hel stsalq alanq:
F
u(x, P) = qe a +'2e

(14) srhed qertlerini nezare alsaq, taparq:

u<''t>=--4 .1"*]
p-,
t2
Bu finksiYamn orijinah
u(x'O='toosffsmf
kimi olur. Bu da qolnrlau mesolanin helli olur-

A1a$doh riisusi tdromeli dfereruial tenlikldn hdll

edin:

Uz Otel.!=xfr (r>0,r>0), r(o,r)=,,0, s(r'o)=o

 (t)

Cavab:u(x,tl=uoll- '| h'" 'fo

"
"-"
*1.
)
dss (t2o).
* = -# (r>er>o), z(0,0=0, e(r,o) = lJt .

r
*
Cav ab:u(x,t) = u,
ft'T "-
"' .

6tg (S2I). (.r>0,r>0), u(o,r)=as6s61, (r,o)=0.

*=-#
r;
cavab:u(x,r) = re "lX r O -,ffi) - iio; a ".,fr .

TipO
690 (522). (r>0,r>0), u(o,t)=asinox,, r(r,0)=a.
*=-*
(t;\
I u + 9'1 c'
"irlr, -, E
cavab: ztr,o =
{e-'
t
"- "1", f #, )
691 (523). (x>0,r>0), u(o,t)=e<t),, z(x,o)=0.
*=* U&
_K2
Czvab : u(x, t\ = -L!^rff * .
 356

OD OB IYYAT

l Hebibzade O. Kompleks deyiganli ftrnlsiyalar nezeriyyasi. Bakr,

1952.
2. Kpacnos M.JI., Kncener A.1I., Maxapemto f.H. Oyusum
xoMrurexcHoro [eIFMeIrHoro. onepal[rororoe ncsnclerure, Teopnr
ycmtumoora. - M,: Hayxa, 19E1,
3. Errpa$on M.A., Craopos IO.B., ilreaeprcx M.B., IIIa6ymr M.H.'
Boranos K.A. C6opmx 3a,qaq tro reoptrn auarxtrrq€cruD(

Qym<wn.-M.: Hayxa 1969.

4. EnrpaQoa M.A. Ana.nrmlqecxxe rlyrxrgxr.-M.: Hayxa, 1965.
5. Jlarperrmea M.A., IIIa6sr E.B. Mcro.Er reopw t[ynoum
roururer@Hom [epeuerroro.-M.: Hayxt, 1973,
6. Ilproanon I4.H. Bregeaue B reopnlo $ytrss{fi xoMrrrercHono

repeMeruoro.- .-M.: HaYo, 1977.

7. Bonxosucnd I.H., Iynq f.JI, Apauaxosnu H'I. C6oplux sagav

no reoplnl auanarflqecloo< rpynxr4nr.-M.: Hayx4 1970.

 367

M [TNDaRi CA T

GiRr_S ... ..... .... 3

I BOLMO 4
$t. Kompleks odedler 4
92. Kompleks sdedlor tiaerinde hesab amolleri ..........., . . . E
$3. Modrlua va arqumemin xassaleri l0
$4. Kompleks odedden k6kalma . ..., ... . t2
$5. Kompleks ededlcr ardrcrll[r. Riman hiLresi...... l4
06. Kompleks miistevido oblast vo oyriler ............................... 17
$7, Kompleks deyigcnli funlaiyalann limiti ve kesilmozlivi ... 20
$t. Funksional srm|ar............. 25
iS. Elementar transse"d-t fr,"I*;y"hr ........... ..... .._... ......... 3l
g10. Kompleks deyi$enli firnksiyalafln t6ramosi ....................... q
gI l. tlarmonik fiuksiyalar ....... ...........
4t
$I2 .Tilrammin modulu vt arqumenti 5t
$13. Obhstlann konform inikasr .. .. 55
g 14. Kompleks deyiScnli frrnlsiyatann
iuteqrah ...,.................,.. 57
$15. Kogircoremi........................... 6l
$16. Ko;idn hteqral diisU.ru. Liuvil teorerni 6t
tl? Anatitk lmFilalann modulunun maksimum prinsipi ..... 74
$ I E Analitik ftnlsiyalann q[wct sras"a aynhlr .......,. _...._... 76
gl9. Yeganelik tmremi ve analitk davam un
V,i, .. .. .. ... .... 87
$20. Analitik davamra miiudelif tisullan, Veyer$trass iisufu ...... n
$21 Riman-gvars simmetriya prirsipi . . . .. ........ .... ........ ..... 94
922 . Analitik davam iigitn dayigenlerin svoz edilmssi tisulu . . . . . 100
923. $vars prinsipi ...,................,...... 102
924. IJmumilsEnig simmetriya pdnsbi ........ .. .. .. . 103
$25. Alt ardcrllq [sulu ................... 106
$26. A@litik fuDtsiyanrn bir veroqlilik oblastr ......................... t07
$27, toran srras l0t
izt irore eailmis -r*"*i roqt"r..i, ;rrfe :......................... IlE
929. Meromorf fu nksiyalar ..,.......... 12r
930 Tam fiulsiyalar haqqmda Veyergtnss teor€id 123
$3 I . Meromorf fiurkiyalann polyuslanna gdro aynlryr
iigunKoqiteoremi............., . .,. 127
932. Meromorf funksiyann aynlqr ...........,............... l3l
933. Qr:oqlar n02ariyy0si ................. t32
 36t
141
II BOLMO
$1. ii.irl"t" .a.O* va onlar tzerinds onraller " """" ' 141
157
02. xomoleks deyi$nli fimksilo
fitoksiyalar " "" 159
iL.'riit. aryinti esas eierneotarlimiti
$3.
$4. iiorir"f.. arvii.nti firnksiyanrn " "" ' "' 169
t70
yrsrlrnasr 09iin kafi.Pl
i".ii"f" .tai,hgrnfirnGivanrn
$5.
ii"iii"r.t o+p,l kesilmedivi " ' 173
$6.
$7. [l'iiiili* iiiir"ti nr*iivamn toremasi Kosi-Riman 176
sarti ........ .......,.. Ir5
hsndasi msnast "
0E. tLr.r", *"Jrtunun ve arqumontinin inteqdt "" '':'- j "'' ' tE7
$e. iiip-r"r. U.ylp"ti ftnksiyaon buda$ Budaqlanma
$10 b'l-]i1v";,r;ir;*sivanrn birqivmstli r90
nOqtolsri 195
$u Koqinin inteqral diisuru 204
grz Kompleks oblastda sralar "" " '
207
013. Qiiwrt srasl 2lo
$14 Tevlcr va
Loran stralan " '
234
$15 Funksiyamn srfulan " " ""' 239
$16 izolo edrlmh mexsusi n6qte 249
$17 FunkriYanm gtxlt 262
Crxolar haqquda Koli teorem
!18
I^il, ,r-ii".tns noqoye goro ffuksiyarun gur$. " - " 270
$le
l:"^;tr;;;;" inteqral-rn tresautannasuu tetbiqleri " 2n
ilo bszi srralann csminin tap mas"
$20 ' 2E4
$21 Ifrilr.t i.J.i"vi
g*i. Arqument prinsipi Rugye teoremt 2t5
|.22 G;t"itinikas anlaYD: 292
923 Konform
xatb
) +t
l4=;;d
924. Xetti l"t,=a+b,fi=! ve kesr
inikaslar 300
furksiyalan ile aparrlan konform
625. Oriiirela nczoon tawirin taorlrnasl " " ' 3M
ffi. ;ffi-;ffili--uai aie"'i*iut tonlikler uctn Koti 333
mesolesinin halli " "'
sisteminin operasiya irstrlu
Ezz.'ili'"aT ali","i,ia "oriltrnt 356
i-la halli '
pt "srri fizika tenlklerinin operasiya [sulu
;)r- ile holli " 362
366
ODOBTYYAT
 Qapa imzalanmrgdr: 15.03.2010.
Kafirz formatr 6Ox84 | 116, gap varaqi 23,2
tiraj 300, sifarilNs'q!
<Ozizo[lu - H> MMC metbasinde
9ap olunmugdur