SAYMANIN TEMEL İLKESİ - PERMÜTASYON - KOMBİNASYON

SAYMANIN TEMEL İLKESİ

I. olayda 10 farklı kurşun kalem arasından
Sayma için bilinen 3 farklı yöntem vardır. 1 kalem 10 farklı şekilde,
1. Eşleme yoluyla sayma II. olayda 12 farklı dolma kalem arasından
2. Toplama yoluyla sayma 1 kalem 12 farklı şekilde seçilebildiğine göre,
I. veya II. olayda 1 kalem 10 + 12 = 22 farklı
3. Çarpma yoluyla sayma
şekilde seçilebilir.
Cevap: C
İlk iki yöntem günlük yaşantımızda bir şekilde kullan-
dığımız yöntemlerdir. Üçüncü yöntem ise biraz daha
özeldir. İlerleyen bölümde önemini kendi gözlerimizle
göreceğiz.
Şimdi bu sayma yöntemlerini inceleyelim. Farklı 5 beyaz ve 4 kırmızı bilye arasından 1
beyaz veya 1 kırmızı bilye kaç değişik yolla
Eşleme Yoluyla Sayma seçilebilir?

Bir sınıftaki sıra sayısını, bir gökdelenin kaç katlı oldu- A) 1 B) 4 C) 5 D) 9 E) 20

ğunu yani sonlu bir kümenin eleman sayısını belirle-
mek için söz konusu elemanları sayma sayıları ile
birebir eşlemeye eşleme yolu ile sayma denir.
Örneğin bir kitabın ilk sayfasına "1", ikinci sayfasına
657 YAYINEVİ

"2", gibi numaralar vererek o kitabın sayfa sayısını I. olayda 5 beyaz bilye arasından 1 beyaz bilye
bulabiliriz. Burada kullandığımız yöntem eşleme 5 farklı şekilde,
yoluyla sayma yöntemidir. Açıkçası çokta kullanışlı bir
II. olayda 4 kırmızı bilye arasından 1 kırmızı bilye
yöntem değildir.
4 farklı şekilde seçilebildiğine göre, I. veya II.
olayda 1 bilye 5 + 4 = 9 değişik yolla seçilebilir.
Toplama Yoluyla Sayma Cevap: D
A ve B kesişimleri boş küme olan iki küme olsun.
A ve B kümelerinin toplam kaç elemanlı olduğunu
bulmak için A nın eleman sayısı ile B nin eleman sayı- Çarpma Yoluyla Sayma
sını toplamalıyız, ki o da s(A) + s(B) dir.
A, B boş kümeden farklı birer sonlu küme olsun.
Örneğin bir torbada 8 mavi 12 beyaz bilye olsun.
• A ve B kümelerinden sırasıyla birer eleman seçe-
Bu torbadaki toplam bilye sayısını eşleme yoluyla tek rek oluşturulabilecek bütün sıralı ikililerin sayısını
tek sayabileceğimiz gibi, torbadaki mavi bilye sayısı
s(A x B) = s(A) . s(B)
ile beyaz bilye sayısını toplayarak da sonuca ulaşabi-
liriz. 8 + 12 = 20 J İşte bu yönteme toplama yoluyla çarpımıyla bulabiliriz.
sayma denir. Örneğin A kümesinde 2 farklı pantolon ve B kümesin-
de 3 farklı gömlek olsun.
A = "P1, P2 , B = $ G 1, G 2, G 3 .

Bir pantolon ve bir gömlek giymek isteyen Cemal kaç

Bir kırtasiyede 10 farklı kurşun kalem ve 12 fark-
farklı seçim yapabilir? sorusuna cevap arayalım.
lı dolma kalem vardır.
A kümesinden P1 isimli pantolonu seçti diyelim.
Bu kırtasiyeden bir kurşun kalem veya bir
dolma kalem almak isteyen bir kişi kaç deği- Bu durumda B kümesinden G1 i, G2 yi ya da G3 ü
şik seçim yapabilir? seçebilir. Dikkat edersen (P1, G1), (P1, G2) ve (P1, G3)
olmak üzere 3 farklı sıralı ikili var.
A) 10 B) 12 C) 22 D) 48 E) 120

657 YAYINEVİ 531

Saymanın Temel İlkesi

A kümesinden P2 isimli pantolonu seçerse B küme-

sinden yine G1 i, G2 yi ya da G3 ü seçebilir.
Buradaki sıralı ikililer (P2, G1), (P2, G2) ve (P2, G3) tür.
O halde buradan da 3 farklı sıralı ikili çıktı.
Cemal A kümesinden 1 pantolon ve B kümesinden 1
gömlek seçerek 6 farklı seçim yapabiliyor.
İşte çarpma yoluyla sayma burada işimizi kolaylaştırı-
yor. A da 2 ve B de 3 eleman vardı. Bir eleman A dan
1 eleman da B den seçerek 2 . 3 = 6 durum oluştura-
biliriz.
Çarpma yolu ile sayma yöntemi, eşleme veya topla-
ma yöntemi ile günler, belki de bir ömür sürecek
toplamları birkaç saniyede yapmamızı sağlar.
1. bayan 1. erkek
2. erkek
.
.
.
12. erkek
1. bayan için 12 tane durum oluşur. Benzer şekil-
de 2., 3., ..., 10., bayanların herbiri için 12 şer
durum oluşacağından 10 . 12 = 120 farklı seçim
yapılabilir. Diğer bir ifade ile, 10 bayan içerisin-
den 1 bayan 10 farklı şekilde, 12 erkek içerisin-
den 1 erkek 12 farklı şekilde seçilebileceğinden
10 bayan ve 12 erkek içerisinden 1 bayan ve
1 erkek 10 . 12 = 120 farklı şekilde seçilebilir.

Cevap: E

Saymanın Temel İlkesi (Sonuç)

657 YAYINEVİ

Ayrık r tane işten Soruda "veya" varsa toplama yoluyla sayma

Birincisi n1 değişik yoldan, yapılır.
İkincisi n2 değişik yoldan, Soruda "ve" varsa çarpma yoluyla sayma yapılır.

h h h h
r'nincisi nr değişik yoldan
gerçekleştirilebiliyorsa; bu r tane işten her biri
n1 + n2 + ... + nr
değişik yoldan gerçekleştirilebilir ve bu şekilde
yapılan sayma yöntemine toplama kuralı
denir.
Bu r tane işin hepsi birlikte, sıralı bir biçimde
SIRA SENDE
n1 . n2 . n3 ... . nr
Bir bölgede, şekilde görüldüğü N
değişik yoldan gerçekleştirilebilir ve bu şekilde
gibi K ve L girişi olan bir yol ağı
sayma işlemine çarpım kuralı veya saymanın
bulunmaktadır. Bu bölgede K L
temel ilkesi denir.
girişlerden birinden başlayıp
her yoldan her iki yönde de tam M
bir kez geçmek ve U dönüşü yapmamak koşuluyla
bir tur hareket kaç farklı şekilde yapılabilir?
CEVAP: 8

Bir sınıfta 10 bayan ve 12 erkek öğrenci bulun-

maktadır. Bu sınıfta 1 bayan ve 1 erkek öğren-
ci kaç farklı şekilde seçilebilir?

A) 10 B) 12 C) 22 D) 48 E) 120

532 657 YAYINEVİ

 Saymanın Temel İlkesi

15 kişilik bir sınıftan 1 başkan ve 1 başkan

TAKİP EDEN 2 SORUYU AŞAĞIDAKİ BİLGİLERE
yardımcısı kaç farklı şekilde seçilebilir?
GÖRE CEVAPLAYALIM.
A) 29 B) 30 C) 105 D) 210 E) 225
A kentinden B kentine 4, B kentinden C kentine 2
ve C kentinden D kentine 3 farklı yol vardır.

15 kişilik bir sınıftan 1 başkan 15 farklı şekilde seçi- SORU 1: Bir araç, B ve C kentine uğramak koşuluyla
lebilir. Geriye 14 kişi kalır. Kalan 14 kişiden 1 baş- A kentinden D kentine kaç farklı yoldan
kan yardımcısı 14 farklı şekilde seçilebilir. O halde gidebilir?
1 başkan ve 1 başkan yardımcısı 15 . 14 = 210
A) 24 B) 30 C) 48 D) 96 E) 120
farklı şekilde seçilebilir.
Cevap: D

ÇÖZÜM 1:
a1 b1 c1
a2
A B C c2 D
657 YAYINEVİ

a3
a4 b2 c3
c1
b1 c2 3 yol
A kentinden B kentine 3 farklı yol, B kentinden c3
C kentine 2 farklı yol vardır. a1
c1
B kentine uğramak koşuluyla, A kentinden
b2 c2 3 yol
C kentine gitmek isteyen bir araç kaç farklı
c3
yoldan gidebilir?
a1 yolunu kullanırsak D'ye 6 farklı yol kullanarak
A) 5 B) 6 C) 8 D) 12 E) 18
gidebiliriz.
Aynı şekilde a2, a3 ve a4 yolları içinde 6 şar fark-
lı yol olur. 6 . 4 = 24 farklı yol kullanabiliriz.
Kısaca 4 . 2 . 3 = 24 farklı yol vardır.
Cevap: A

a1 b1

A a2 B C

a3 b2

Aracın gidebileceği yollar için {(a1, b1), (a1, b2), SORU 2: Bir araç, B ve C kentine uğramak koşuluyla,
(a2, b1), (a2, b2), (a3, b1), (a3, b2)} olmak üzere giderken kullandığı yolu dönüşte kullanma-
6 farklı durum vardır. Kısacası A dan B ye tercih mak üzere, A kentinden D kentine kaç
hakkımız 3, B den C ye tercih hakkımız 2 oldu- farklı yoldan gidip geri dönebilir?
ğundan sonuç 3 . 2 = 6 dır. A) 24 B) 48 C) 72 D) 96 E) 144
Cevap: B

657 YAYINEVİ 533

Saymanın Temel İlkesi

ÇÖZÜM 2:
Gidişte; A dan B ye 4; B den C ye 2;
I. mektup 5 posta kutusuna
C den D ye 3 yol vardır.
II. mektup 4 posta kutusuna
Giderken herhangi birer yol kullanılacağı için
dönüşte yollar 1 er azalır. III. mektup 3 posta kutusuna

Dönüşte; D den C ye 2; C den B ye 1 atılabileceğinden bu üç mektup 5 . 4 . 3 = 60

B den A ya 3 yol vardır. farklı şekilde postalanır. Bir posta kutusuna en
fazla bir mektup geleceği için tercihleri birer
A B C D C B A azaltarak çarptık.
4 . 2 . 3 . 2 . 1 . 3 = 144 Cevap: A
Cevap: E

4 farklı mektup 3 posta kutusuna kaç farklı

şekilde postalanır?
Aşağıda verilen 16 adet çıkartma kağıdının her
A) 64 B) 72 C) 75 D) 81 E) 96
biri farklı renktedir.
657 YAYINEVİ

A A A A
A A T T
T T T T
T T T T
Kutular yerlerinde sabittir ve elimizde bulunan
Bu çıkartma kağıtları kullanılarak ATA sözcü-
mektuplar için seçim yapılacaktır. Mektupların
ğü kaç değişik renkte yazılabilir?
tercih durumunu inceleyelim.
I. mektup 3 farklı posta kutusuna A) 150 B) 225 C) 300 D) 360 E) 480
II. mektup 3 farklı posta kutusuna
III. mektup 3 farklı posta kutusuna
IV. mektup 3 farklı posta kutusuna
postalanabileceğinden, bu 4 mektup için
3 . 3 . 3 . 3 = 81 farklı seçenek vardır.
Cevap: D
ATA sözcüğünü oluşturabilmek için önce 6 adet
A harfinden 1 ini seçeriz.
Sonra 10 adet T harfinden 1 ini seçeriz.
Daha sonra kalan 5 adet A harfinden 1 ini seçe-
riz. Dolayısıyla

3 farklı mektup 5 posta kutusuna, her kutuda A T A

↓ ↓ ↓
en fazla bir mektup olmak koşuluyla kaç fark-
6 . 10 . 5 = 300
lı şekilde atılır?
farklı renkte ATA sözcüğü yazılabilir.
A) 60 B) 64 C) 81 D) 125 E) 243 Cevap: C

534 657 YAYINEVİ

 Saymanın Temel İlkesi

Bir araştırma şirketi yaptığı ankette cevapları
"Evet" veya "Hayır" olan 5 soru sormuştur.
Bütün soruları cevaplayan bir kişi, bu ankete
kaç farklı cevap vermiş olabilir?
A) 10 B) 32 C) 48 D) 64 E) 80
Kantine giden yol için 8 renk, öğretim görevlileri-
nin odalarına giden yol için 7 renk, yataklı hasta
bölümüne giden yol için 6 renk, ameliyathaneye
giden yol için 5 renk ve bekleme salonuna giden
yol için 4 renk seçilebilir.
8 . 7 . 6 . 5 . 4 = 6720
Cevap: C

Bilal 4 farklı boya kalemini kullanarak komşu

olan iki bölge farklı renkte olacak biçimde A, B,
Birinci sorunun cevabı Evet ya da Hayır olmak C ve D bölgelerini boyamak istiyor.
üzere 2 seçeneklidir.
Benzer şekilde tüm soruların cevapları 2 seçe-
neklidir. A B
1. soru 2. soru 3. soru 4. soru 5. soru
2 . 2 . 2 . 2 . 2 = 32
C
D

Cevap: B
Buna göre, Bilal verilen şekli kaç değişik
biçimde boyayabilir?
657 YAYINEVİ

A) 12 B) 24 C) 36 D) 48 E) 256

A bölgesini 4 renkten biriyle boyasın.

A ile B komşu olduğu için A da kullandığı rengi B
Aşağıdaki krokide bir hastanedeki 5 bölüm ve bu de kullanamaz. B için 3 seçenek olur.
bölümlere giden yollar gösterilmiştir. C bölgesi A ve B ile komşu olduğu için A ve B de
kullandığı renkleri C de kullanamaz. C için 2
Öğretim Görevlileri seçenek olur.
Kantin
için odalar
D bölgesi B ve C ile komşu olduğu için B ve C
de kullandığı renkleri D de kullanamaz. D için 2
seçenek olur.
Ameliyathane Tüm şekli 4 . 3 . 2 . 2 = 48 değişik biçimde boya-
Yataklı yabilir.
Hasta Bekleme Salonu Cevap: D
Bölümü

Giriş
Hastanenin girişinden itibaren bölümlere giden
yollar 8 farklı renk arasından seçim yapılarak her
bir yol farklı bir renge boyanacaktır.
Bu boyama işlemi kaç farklı biçimde yapılabilir?
A) 5040 B) 6280 C) 6720 D) 7080 E) 8040
Şekildeki 5 bölge birbirinden farklı renkteki
4 boya ile boyanacaktır. Yan yana olan bölgeler
birbirinden farklı renkte boyanmak üzere, kaç
farklı şekilde boyanabilir?
A) 300 B) 324 C) 360 D) 384 E) 420

657 YAYINEVİ 535

Saymanın Temel İlkesi

SIRA SENDE

I. bölüm 4 farklı boya ile boyanabilir. 5 farklı pantolonu olan Ceren, giydiği pantolonu
takip eden 2 gün giymemektedir.
II. bölüm I. bölümden farklı olacağı için 3 farklı
boya ile boyanabilir. Buna göre Ceren, 5 gün içerisinde kaç değişik
III. bölüm II. bölümden farklı olacağı için 3 farklı seçim yapabilir?
boya ile boyanabilir. CEVAP: 540
IV. bölüm benzer şekilde 3 farklı boya ile,
V. bölüm de benzer şekilde 3 farklı boya ile boya-
nabilir. Bu durumda
4 . 3 . 3 . 3 . 3 = 324 farklı şekilde boyanabilir.

Cevap: B
Bir kilit için 4 haneli bir şifre oluşturulacaktır.
İlk iki hanesi sesli harf, son iki hanesi tek
rakam olacak biçimde kaç farklı şifre oluştu-
rulabilir?

A) 1600 B) 1120 C) 1320 D) 1800 E) 2160

Bir testte beşer şıklı 10 soru bulunmaktadır.

Art arda gelen iki sorunun cevabı aynı olma-
657 YAYINEVİ

yacak biçimde kaç farklı cevap anahtarı oluş-

turulabilir? Sesli harfler kümesi {A, E, I, İ, O, Ö, U, Ü} dür.
İlk hane için 8 seçenek ve ikinci hane için yine 8
A) 240 B) 5 . 238 C) 3 . 216
seçenek vardır.
D) 3 . 220 E) 5 . 218
Tek rakamlar kümesi {1, 3, 5, 7, 9} dur.
Üçüncü hane için 5 seçenek ve dördüncü hane
için yine 5 seçenek vardır.
Dolayısıyla 8 . 8 . 5 . 5 = 1600 şifre oluşturulabilir.
İlk sorunun cevabı için herhangi bir kısıtlama
Uyarı: Tüm haneler farklı şartı olsaydı 8 . 7 . 5 .
yok. İlk sorunun cevabı için 5 seçenek vardır. İlk
4 = 1120 şifre olurdu.
soruda kullandığımız cevabı ikinci soruda kulla-
Cevap: A
namayız. İkinci sorunun cevabı için 4 seçenek
vardır.
Üçüncü sorunun cevabını belirlerken ikinci soru-
da kullandığımız cevabı kullanamayız fakat ilk
soruda kullandığımız cevabı kullanabiliriz. A = {1, 2, 3, 4, 5, 6} olmak üzere,
Sadece ikinci sorunun cevabını kullanamayaca- T = $^a, b, ch a < b ve a < c, a, b, c ! A .
ğımız için 4 seçenek vardır. Bu aşamadan sonra kümeleri veriliyor. Bu kümeler üzerinde P ifa-
hep bir önceki sorunun cevabını kullanamayaca- desi;
ğımız için her sorunun cevabı için 4 seçenek
P : Verilen şartları sağlayan P üçlülerinin sayısı
olacaktır.
9 18 olarak tanımlanıyor.
O halde 5 . 4 . 4 . ... . 4 = 5 . 4 = 5 . 2
144444424444443 Buna göre, kaç farklı P vardır?
9 tane

cevap anahtarı oluşturulabilir. A) 48 B) 55 C) 56 D) 72 E) 81

Cevap: E

536 657 YAYINEVİ

 Saymanın Temel İlkesi

b) Yüzler basamağına 6 farklı rakam,

Onlar basamağına 5 farklı rakam,
Sorunun Türkçe'si şu:
Birler basamağına da 4 farklı rakam yazılabile-
a, b, c değerleri 7 den küçük pozitif tam sayılar
ceğinden
olmak üzere, a sayısı b'den ve c'den küçük ola-
cak şekilde kaç farklı (a, b, c) üçlüsü yazılabilir? 6 5 4 ⇒ 6 . 5 . 4 = 120 farklı
Örneğin a = 1 olsun. Burada b sayısı 2, 3, 4, 5, 6
sayı yazılabilir.
olmak üzere 5 değer, aynı şekilde c sayısı da 5
Cevap: C
değer alır. O halde a = 1 için 5 . 5 = 25 tane sıra-
lı üçlü yazılabilir.
a = 2 için 4 . 4 = 16
a =3 için 3 . 3 = 9
a = 4 için 2 . 2 = 4
a = 5 için 1 . 1 = 1
tane sıralı üçlü yazılabilir. A = {0, 1, 2, 3, 4, 5} kümesinin elemanları kul-
P nin 25 + 16 + 9 + 4 + 1 = 55 farklı değeri lanılarak üç basamaklı kaç farklı çift sayı yazılır?
vardır.
A) 60 B) 72 C) 90 D) 120 E) 240
Cevap: B
657 YAYINEVİ

Sayının çift olabilmesi için birler basamağına

{0, 2, 4} yazılabilir.
A = {1, 2, 3, 4, 5, 6} kümesinin elemanları kulla- Yüzler basamağına 0 gelmeyeceği için
nılarak üç basamaklı; {1, 2, 3, 4, 5} yazılabilir.
a) Kaç farklı sayı yazılır? Onlar basamağına bütün sayılar yazılabilir.

A) 36 B) 72 C) 120 D) 180 E) 216 O halde; 5 . 6 . 3 = 90 tane çift sayı yazılabilir.

Cevap: C
b) Rakamları farklı kaç sayı yazılır?

A) 36 B) 72 C) 120 D) 180 E) 216

a) Yüzler basamağına 6 farklı rakam, A = {0, 1, 2, 3, 4, 5} kümesinin elemanları kul-

Onlar basamağına 6 farklı rakam, lanılarak üç basamaklı rakamları farklı kaç
Birler basamağına da 6 farklı rakam yazılabile- çift sayı yazılır?
ceğinden
A) 48 B) 52 C) 60 D) 72 E) 120
6 6 6 ⇒ 6 . 6 . 6 = 216 farklı

sayı yazılabilir.
Cevap: E

657 YAYINEVİ 537

Saymanın Temel İlkesi
Rakamları farklı denildiğinde çift yapan 0 ın
durumu ayrı incelenmelidir.
5 4 1
0 A) 36 B) 48 C) 52 D) 60 E) 172
⇒ yüzler basamağına {1, 2, 3, 4, 5} gelebilir.
⇒ Onlar basamağına yüzler basamağına yazılmayan
4 rakam gelebilir.
⇒ 5 . 4 . 1 = 20 tane sayı yazılır.
4 4 2 5
2
4
⇒ birler basamağına {2, 4} gelebilir.
⇒ Yüzler basamağına 0 ve birler basamağına yazılan
rakam gelmeyeceğinden, geriye kalan 4 rakam
gelebilir.
⇒ Onlar basamağına 0 veya geriye kalan 3 rakam
gelebileceğinden 4 rakam gelebilir.
⇒ 4 . 4 . 2 = 32 tane sayı yazılır.
Toplam 20 + 32 = 52 farklı sayı yazılabilir.
Cevap: B
A = {0, 1, 2, 3, 4, 5} kümesinin elemanları kul-
lanılarak üç basamaklı 5 ile tam bölünebilen
kaç farklı sayı yazılır?
A) 36 B) 48 C) 52 D) 60 E) 72
Sayının 5 ile tam bölünebilmesi için birler basama-
ğına {0,5} yazılır.
Yüzler basamağına {0} gelmeyeceği
{1, 2, 3, 4, 5} yazılır.
Onlar basamağına bütün rakamlar yazılabilir.
O halde, 5 . 6 . 2 = 60 farklı sayı yazılabilir.
Cevap: D
538
A = {0, 1, 2, 3, 4, 5} kümesinin elemanları kul-
lanılarak üç basamaklı 5 ile tam bölünebilen
rakamları farklı kaç sayı yazılır?
Rakamları farklı denildiği için {0} ın durumu ayrı
incelenir.
4
1
0
⇒ yüzler basamağına {1, 2, 3, 4, 5} gelebilir.
⇒ Onlar basamağına yüzler basamağına yazılmayan
4 rakam gelebilir.
⇒ 20 tane sayı yazılır.
4 4 1
5
⇒ birler basamağına {5} gelir.
657 YAYINEVİ
⇒ Yüzler basamağına {5} ve {0} gelmeyeceği için
geriye kalan 4 rakam gelebilir.
⇒ Onlar basamağına {0} veya geriye kalan 3 rakam
gelebileceği için 4 rakam gelebilir.
⇒ 16 tane sayı yazılır.
Toplam 36 farklı sayı yazılabilir.
Cevap: A
A = {1, 2, 3, 4, 5} kümesinin elemanları kullanı-
larak 3 basamaklı, rakamları farklı 300 den
büyük kaç sayı yazılabilir?
A) 24 B) 30 C) 36 D) 42 E) 60
3 4 3
⇒ Sayının 300 den büyük olması için yüzler basama-
için ğına {3, 4, 5} yazılabilir.
⇒ Onlar basamağına geriye kalan 4 rakam yazılabilir.
⇒ Birler basamağına geriye kalan 3 rakam yazılabilir.
⇒ 3 . 4 . 3 = 36 tane sayı yazılabilir.
Cevap: C
657 YAYINEVİ
 Saymanın Temel İlkesi

⇒ 4 . 4 . 4 = 64 tane farklı sayı yazılabilir.

Rakamları farklı olan üç basamaklı sayılar;
A = {1, 2, 3, 4, 5} kümesinin elemanları kullanı-
larak 300 den küçük kaç farklı sayı yazılabilir? 4 3 2

A) 20 B) 24 C) 36 D) 72 E) 80 ⇒ Yüzler basamağına 4 farklı rakam yazılabilir.

⇒ Onlar basamağına kalan 3 rakam yazılabilir.
⇒ Birler basamağına kalan 2 rakam yazılabilir.
⇒ 4 . 3 . 2 = 24 farklı sayı yazılabilir.
O halde, sonuç 64 – 24 = 40 tır.
Basamak sayısı belirlenmediğinden 1 ve 2 basa-
maklı bütün sayılar 300 den küçük olmaktadır. Cevap: D

5 ⇒ Bir basamaklı 5 gerçek sayı yazılır.

5 5 ⇒ Birler ve onlar basamağına

5 er farklı sayı yazılır.

⇒ 25 farklı sayı yazılabilir.
{1, 2, 3, 4, 5} kümesinin elemanları kullanıla-
2 5 5 ⇒ Yüzler basamağına {1, 2} rak rakamları çarpımı çift olan üç basamaklı
yazılabilir. kaç farklı sayı yazılabilir?
657 YAYINEVİ

⇒ Onlar basamağına ve birler basamağına 5 er

A) 72 B) 83 C) 89 D) 98 E) 100
farklı sayı yazılabilir.
⇒ 50 farklı sayı yazılabilir.
Toplam 80 farklı sayı yazılabilir.

Cevap: E

Bir sayının rakamları çarpımının çift olması için

en az bir rakamı çift olmalıdır. Yani bir rakamı çift
olsa olur, iki rakamı çift olsa olur, üç rakamı da
A = {2, 3, 4, 5} kümesinin elemanlarıyla, en az
çift olsa olur. Bu durumları tek tek incelemek
iki basamağındaki rakamı aynı olan üç basa-
yerine tüm sayılardan rakamları çarpımı tek olan-
maklı kaç sayı yazılabilir?
ları çıkartalım.
A) 12 B) 18 C) 24 D) 40 E) 52 Tüm sayılar
5 5 5 = 125 tanedir.
Rakamları çarpımının tek olması için tüm rakam-
lar tek olmalıdır.
Verilen kümede 1, 3 ve 5 olmak üzere 3 adet tek
En az iki basamağındaki rakamları aynı olması
rakam vardır. O halde her bir basamak için 3
için yazılabilecek tüm sayılardan rakamları fark-
seçenek vardır.
lı yazılabilecek sayıları çıkarmak gereklidir.
Rakamları çarpımı tek sayı olan
Yazılabilecek tüm üç basamaklı sayılar;
3 3 3 = 27 sayı vardır.

4 4 4 O halde rakamları çarpımı çift sayı olan

125 – 27 = 98 sayı yazılabilir.
⇒ Birler, onlar ve yüzler basamağına bütün rakamlar
Cevap: D
yazılabilir.

657 YAYINEVİ 539

Saymanın Temel İlkesi

{1, 2, 3, 4,5} kümesinin elemanları kullanılarak üç Sayısal Mantık Köşesi

basamaklı, rakamları farklı sayılar oluşturuluyor
ve oluşturulan tüm sayılar küçükten büyüğe
doğru sıralanıyor.
Buna göre, baştan 39. sayı kaçtır?
A) 415 B) 414 C) 413 D) 416 E) 423
1 ile başlayan 1 4 3 = 12 ,
2 ile başlayan 1 4 3 = 12 ,
3 ile başlayan 1 4 3 = 12 sayı vardır.
Bir kütüphaneye gelen kitaplara verilecek 4 haneli
kitap numaraları aşağıdaki koşulları sağlamaktadır.
• Kitap numaraları bir büyük harfle başlamakta ve
rakamları farklı üç basamaklı bir sayı içermekte-
dir.
• Kütüphaneye getirilen ilk kitabın numarası A102
dir.
• Kütüphaneye getirilen her kitaba kendinden bir
öncekinin numarasındaki sayıdan büyük olan,
rakamları farklı en küçük sayı verilecektir.
• Kitabın numaralandırılmasında verilebilecek üç
basamaklı sayılar bittiğinde alfabetik olarak bir
sonraki harfe geçilmektedir.

12 + 12 + 12 = 36. sayı 3 ile yazılabilecek en
büyük sayıdır. 37. sayı 4 ile başlayan en küçük
sayı 412, 38. sayı 413, 39. sayı 415'tir.
Cevap: A
657 YAYINEVİ
Örneğin; numarası B109 dan sonra getirilen ilk kita-
ba B120, C987 den sonra getirilen ilk kitaba ise
D102 numarası verilmektedir.
Buna göre, numarası K928 olan kitap ile numara-
sı L208 olan kitaplar arasında kaç kitaba numara
verilmiştir?

A) 118 B) 126 C) 128 D) 134 E) 136

ÇÖZÜM:
K serisinde 928 ile 999 arasında rakamları farklı kaç
adet sayı olduğunu bularak çözüme başlayalım.

Rakamları sıfırdan farklı olan dört basamaklı K 1 seçenek 6 seçenek 8 seçenek

doğal sayılardan kaç tanesinin rakamları çar- Sadece 9 3, 4, 5, 6, Yüzler basamağın-

pımı 7 ile tam bölünebilir? 7, 8 daki 9 u ve onlar
basamağında kul-
A) 4096 B) 6736 C) 5802 D) 8372 E) 4904 landığın rakamı kul-
lanamazsın.
1 . 6 . 8 = 48 kitap numarası.
Şimdi L serisinde 100 ile 199 arasında rakamları
farklı kaç adet sayı olduğunu bulalım.

Dört rakamın çarpımının 7 ile tam bölünebilmesi L 1 seçenek 9 seçenek 8 seçenek

için içlerinden en az biri 7 olmalıdır.
Sadece 1 0, 2, 3, 4, 5, 1 i ve onlar basa-
O halde içinde hiç 7 olmayan dört basamaklı 6, 7, 8, 9 mağında kullandı-
sayıların adedini, tüm dört basamaklı sayıların ğın rakamı kulla-
adedinden çıkartalım. namazsın.
0 ve 7 yi kullanmayacaksak her basamak için 8 1 . 9 . 8 = 72 kitap numarası.
rakam seçeneğimiz olur.
Son olarak L201, L203, L204, L205, L206, L207
8 8 8 8 = 4096 adet sayı 0 ve 7 rakamlarını
olmak üzere 6 kitap numarası.
içermez.
Dört basamaklı sayı adedimiz Cevabımız 48 + 72 + 6 = 126 olur.
Cevap: B
9 10 10 10 = 9000 dir.
Cevabımız 9000 – 4096 = 4904 olur.
Cevap: E

540 657 YAYINEVİ

 Permütasyon

PERMÜTASYON
Bu konuda nesnelerin yan yana yer değiştirmesini 4 erkek ve 3 bayan bir sıra boyunca, bayanlar
inceleyeceğiz. bir arada olmak üzere kaç farklı şekilde sıra-
Örneğin; A, B ve C kişileri yan yana yer değiştirirken lanabilirler?
biz de oluşan görüntüleri yazalım.
A) 120 B) 240 C) 360 D) 450 E) 720
ABC, ACB, BAC, BCA, CAB ve CBA olmak üzere 6
farklı görüntüyle karşılaşırız.
Peki elde ettiğimiz bu sonucu yani 6 yı tüm yer deği-
şimleri tek tek yazmadan nasıl elde edebiliriz?
Saymanın temel ilkesinde anlattığımız yöntemi hatır-
layalım üç tane kutu çiziyoruz.
En soldaki kutunun A, B ve C olmak üzere 3 seçene- : : : F2 F3 F4 F5
ği var. Diyelim ki en solda A var. Ortadaki kutunun B 1
ve C olmak üzere 2 seçeneği olur. Diyelim ki ortada C
3 bayan 1 kişi şeklinde düşünürsek 5 kişi kendi
var. O halde son kutunun 1 seçeneği kalır ki o da B
aralarında 5! kadar farklı şekilde sıralanabilirler.
dir.
3 bayan da kendi aralarında 3! kadar farklı şekilde
3 . 2 . 1 = 3! = 6 durum oluşturabiliyoruz.
sıralanacağından cevap
Yaptığımız bu işi genelleştiirsek farklı n tane nesne
5! . 3! = 120 . 6 = 720 bulunur.
yan yana n! yer değişim gösterir.
Cevap: E
657 YAYINEVİ

1234 sayısının rakamları kullanılarak 4 basa-

maklı kaç farklı sayı yazılabilir?

A) 12 B) 16 C) 18 D) 24 E) 36

4 erkek ve 3 bayan bir sıra boyunca; erkekler

kendi arasında, bayanlar kendi arasında yan
yana olmak üzere kaç farklı şekilde sıralanabi-
4 tane eleman yan yana 4! = 24 değişik şekilde
lirler?
sıralanacağından 24 farklı sayı üretilir.

Cevap: D A) 72 B) 144 C) 288 D) 360 E) 720

4 erkek ve 3 bayan bir sıra boyunca kaç farklı

şekilde sıralanabilirler?
: : :F F F F
A) 3! B) 4! C) 7! D) 8! E) 12! 1 2
3 bayan 1 kişi, 4 erkeği 1 kişi şeklinde düşünürsek
2 kişi kendi aralarında 2! kadar sıralanabilir.
3 bayan kendi aralarında 3! kadar, 4 erkek kendi
Toplam 7 kişi olduğundan 7! kadar farklı şekilde
aralarında 4! kadar farklı sıralanacağından cevap
sıralanabilirler.
2! . 3! . 4! = 288 bulunur.
Cevap: C
Cevap: C

657 YAYINEVİ 541

Permütasyon

Aralarında Ali ve Burak'ın da bulunduğu 6 kişilik
bir arkadaş grubu, bir konferans salonundaki kol-
tuklara yan yana oturacaklardır.
Ali ve Burak yan yana olmamak üzere kaç
farklı şekilde oturabilirler?
A) 480 B) 540 C) 600 D) 720 E) 840
Her biri birbirinden farklı 4 roman, 3 hikaye kitabı ve
2 çizgi roman bir rafa yan yana dizilecektir. Çizgi
romanlardan biri başta, diğeri sonda olmak
üzere kaç farklı şekilde dizilebilir?
A) 6! . 3! B) 7! . 2! C) 6! . 2!
D) 5! . 4! E) 9!

r1 r2 r3 r4 h1 h2 h3
Bu tip sorularda tüm durumdan Ali ve Burak'ın ç1 ç2
yan yana oldukları durumlar çıkarılır.
Tüm durum: 6! = 720 Çizgi romanlar kendi aralarında 2! kadar yer
değiştirirler.
Ali ve Burak'ın yan yana oldukları durum:
Aralarında toplam 7 kitap olduğundan bu kitaplar
AB : : : : kendi aralarında 7! kadar farklı şekilde dizilebile-
1 2 3 4 5 ceğinden cevap 7! . 2! dir.
5! . 2! = 240 Cevap: B
Ali ve Burak'ın yan yana olmadıkları
657 YAYINEVİ

720 – 240 = 480 farklı oturum düzeni vardır.

Cevap: A

Yazarları farklı 2 matematik, 3 fizik, 4 kimya kita-

Her biri birbirinden farklı 4 roman, 3 hikaye kitabı
ve 2 çizgi roman bir rafa yan yana dizilecektir.
Romanlar yan yana olmak üzere kaç farklı
şekilde dizilebilir?
A) 9! B) 7! . 2! C) 6! . 4!
D) 5! . 4! E) 3! . 6!
bı bir rafa yan yana konulacaktır.
Matematik ve fizik kitapları kendi aralarında
yan yana olmak ve birbirlerinden ayrılmamak
koşuluyla bu kitaplar rafa kaç farklı şekilde
konulabilir?
A) 3000 B) 3200 C) 2400 D) 2880 E) 2960

m1 m2 f1 f2 f3 k1 k2 k3 k4

Mavi kutu ile 4 kimya kitabı yan yana 5 eleman-

dır. Bu 5 elemanın yer değişimi 5! olur.
r1 r2 r3 r4 h1 h2 h3 ç1 ç2 Mavi kutunun içindeki iki grup kendi içinde 2! yer
1 2 3 4 5 6 değiştirir.
4 romanı 1 kitap halinde düşünürsek 6 kitap 6! Matematik kitapları kendi arasında 2! ve fizik
kadar farklı şekilde dizilebilir. kitapları kendi arasında 3! yer değiştirir.
4 roman kendi arasında 4! kadar farklı şekilde Dolayısıyla 5! . 2! . 2! . 3! = 2880 farklı yer deği-
dizileceğinden cevap 6! . 4! dır. şim vardır.
Cevap: C Cevap: D

542 657 YAYINEVİ

 Permütasyon

Soru 2
Rakam hanesi 52 olan kaç farklı şifre oluşturulabi-
Bir kitaplıkta bulunan A, B ve C derslerine ait lir?
sayısal kitaplar ile X, Y ve Z derslerine ait sözel
kitaplar tek bir rafta yan yana sıralanacaktır. A) 108 B) 144 C) 172 D) 180 E) 210

• Sayısal ve sözel kitaplar kendi arasında art

arda sıralanacaktır. ÇÖZÜM:
• A kitabı tüm kitaplar arasında en başta veya Rakam hanesinde bir tek bir de çift rakam olduğu için
en sonda olacaktır. harf hanesinde bir veya iki sesli harf olmalıdır.
• X kitabı sözel kitaplar arasında en başta veya
en sonda olacaktır. 5 2
Buna göre, kitaplar kaç farklı biçimde sırala- 1 seçenek 1 seçenek
nabilir?
1 sesli harfi A, E, U
A) 8 B) 12 C) 16 D) 24 E) 120 arasından seçersek
3 durum oluştururuz.
2 sessiz harfi B, C, D
3
arasından = 3 farklı
2
ABC XYZ şekilde seçebiliriz.

Seçtiğimiz 3 harf kendi

arasında 3! yer değiştirir.
A kitabı başta X kitabı sözel
ya da sonda ise kitaplar arasında 3 . 3 . 3! = 3 . 3 . 6 = 54
657 YAYINEVİ

2! yerdeğişim başta ya da sonda 1 2

gösterir. Bu arada ise 2! yer değişim 5 2
B ve C kitapları gösterir. Y ve Z 1 seçenek 1 seçenek
kendi arasında kendi arasında
2! yer değişim 2! yer değişim 2 sesli harfi A, E, U
gösterir. gösterir.
arasından 3 = 3 farklı
2! . 2! . 2! . 2! = 16 olur. 2
Cevap: C şekilde seçeriz. 1 sessiz
harfi B, C, D arasından
3
= 3 farklı şekilde
Sayısal Mantık Köşesi 1
seçebiliriz ve seçtiğimiz
Son iki hanesi 1, 2, 3, 4, 5 rakamlarından, ilk üç hanesi A, E,
3 harf kendi arasında 3!
U, B, C, D harflerinden oluşacak şekilde beş haneli bir şifre
yer değiştirir.
oluşturuluyor.
3 . 3 . 3! = 3 . 3 . 6 = 54
• Harf hanesinde sadece sesli harfler varsa rakam
1 2
hanesindeki rakamların ikisi de çifttir.
Dolayısıyla 54 + 54 = 108 farklı şifre oluşturulabilir.
• Harf hanesinde bir veya iki sesli harf varsa rakam
hanesindeki sayıların biri tek diğeri çifttir. Cevap: A
• Harf hanesinde sesli harf yoksa rakam hanesinde çift
sayı yoktur.
Soru 1
Aşağıdakilerden hangisi, oluşturulan şifrelerden biri
olamaz?
A) AEU42 B) BEC53 C) BCD13
D) ABE25 E) DBU23
ÇÖZÜM:
"Harf hanesinde bir veya iki sesli harf varsa rakam hane-
sindeki sayıların biri tek diğeri çift olacaktır." bilgisine
göre BEC53 oluşturulan bir şifre olamaz.
Cevap: B

657 YAYINEVİ 543

Permütasyon

5 kişinin yan yana tüm sıralamalarının 5! = 120 farklı

şekilde gerçekleşebileceğini anladık. Peki bu 5 kişi 3
5!
tane boş sandalyeye oturmak isterse kaç farklı P
= (5, x) = 20
(5 –x) !
durumla karşılaşırız?
20 . (5 –x)! = 120 ⇒ (5 – x)! = 6 ⇒ (5 – x)! = 3!
Birinci sandalyeye 5 kişiden biri oturabilir. İkinci san-
5–x=3 ⇒ x = 2 bulunur.
dalyeye 4 kişiden biri oturabilir. Üçüncü ve son san-
dalyeye kalan 3 kişiden biri oturabilir. Cevap: B
Dolayısıyla 5 . 4 . 3 = 60 farklı oturum gerçekleştirile-
bilir.
Bu anlattığımız olayı aşağıdaki gibi bilimsel bir tanım-
la verebiliriz.
Türkiye 7 coğrafi bölgeden oluşmaktadır. Bu
bölgeler bir harita üzerinde 10 farklı renkte boya
kullanılarak boyanacaktır.
r ≤ n olmak üzere;
Buna göre, her bölge farklı renkte olacak
n elemanlı bir kümenin r tane elemanından oluşan
biçimde kaç değişik boyama yapılabilir?
her sıralı r lisine bu n elemanın r li bir permütasyo-
nu denir ve P(n, r) ile gösterilir. A) 272272 B) 540000 C) 604800
D) 672000 E) 672960
n!
P (n, r) =
( n – r) !
657 YAYINEVİ

Soru özünde "10 elemanlı bir kümenin 7 li per-

mütasyonlarının sayısı"nı bulmakla özdeştir.
Her yedili (birinci bölgenin rengi, ikinci bölgenin
P(6, 6) + P(6, 5) + P(6, 4) rengi, .... , yedinci bölgenin rengi) şeklindedir.
Dolayısıyla cevabımız
ifadesinin sonucu kaçtır?
P(10, 7) = 10 . 9 . 8 . 7 . 6 . 5 . 4 = 604800
A) 1800 B) 1860 C) 1920 D) 1936 E) 1972 Cevap: C

6! 6!
P (6, 6) = = = 6! = 720
(6 − 6) ! 0!
A = {1, 2, 3, 4} kümesinin içinde 4 bulunan
6! 6!
P (6, 5) = = = 6! = 720 üçlü permütasyonlarının sayısı kaçtır?
(6 − 5) ! 1!

P (6, 4) = 6! = 6! = 6! = 360 A) 4 B) 16 C) 18 D) 6 E) 24
(6 − 4) ! 2! 2
P(6, 6) + P(6, 5) + P(6, 4) = 1800 bulunur.

Cevap: A
Üçlü permütasyon sayısı sorulduğu için 3 kutu-
4
cuk çizelim. 1 A B 4 kesinlikle olacağı için 4 ü
ilk kutuya yazdık ve ilk kutunun 1 seçeneği oldu.
P(5, x) = 20 olduğuna göre, x kaçtır? A bölgesine 1, 2, 3 olmak üzere 3 seçenek, B
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 bölgesinde 2 seçenek kalır. Cevabımız 3 . 2 = 6
olur.
Cevap: D

544 657 YAYINEVİ

 Permütasyon

DAİRESEL (DÖNEL) PERMÜTASYON AB 1

n tane eleman bir çember etrafına (n – 1)! kadar sıra- 2
lanabilir. 5
4 3

b) Anne ile babayı 1 kişi kabul edersek toplam

5 kişi oluyor. Bunlardan birini sabit tutarsak

(5 – 1)! = 4! = 24 farklı şekilde oturabilirler.

A D Anne ile baba kendi aralarında 2! kadar yer

değiştireceğinden 24 . 2 = 48 farklı şekilde otu-
D B C A rabilirler.

C B Cevap: E
Yukarıda verilen iki sıralama aslında birbirinin
aynısıdır. Bu tip sıralamaları engellemek için
1 tanesi sabit tutulur. Bu nedenle n! yerine (n – 1)!
kullanılır.
657 YAYINEVİ

4 evli çift, evli çiftler yan yana oturmak üzere

Anne, baba ve 4 çocuktan oluşan bir aile yuvar- yuvarlak bir masa etrafında kaç türlü oturabi-
lak bir masa etrafına; lirler?
A) 12 B) 24 C) 48 D) 72 E) 96
a) Kaç farklı şekilde oturabilir?

A) 60 B) 90 C) 108 D) 120 E) 240

b) Anne ile baba yanyana olmak şartıyla kaç

farklı şekilde oturabilir?
1
A) 12 B) 24 C) 36 D) 42 E) 48
4 2

Bütün çiftleri birer kişi sayarsak 4 kişi yuvarlak

masa etrafında
A B
(4 – 1)! = 3! = 6 farklı şekilde oturabilir.

Bütün çiftler kendi aralarında yer değiştirebilece-

ğinden 6 . 2! . 2! . 2! . 2! = 96 farklı şekilde otu-
rabilirler.
a) Toplam 6 kişiden 1 i sabit olacağından
(6 – 1)! = 5! = 120 farklı şekilde oturabilirler. Cevap: E

Cevap: D

657 YAYINEVİ 545

Permütasyon

TEKRARLI PERMÜTASYON n1 tanesi birinci türden,

Permütasyon konusunda; n adet farklı elemanın yer n2 tanesi ikinci türden
değiştirmesiyle n! kadar değişik sıralamayla karşıla- h
şabileceğimizi anlatmıştık. Tekrarlı permütasyon
nr tanesi r inci türden olmak üzere toplam;
konusunda ise aralarında yer değiştirseler bile fark
edilemeyen elemanların bulunduğu durumları ince- n1 + n2 + ... + nr = n
leyeceğiz. "Ne demek fark edememek abi? Kör tane elemanın birbirinden farklı sıralanışlarının
müyüz biz?" diyebilirsiniz. Örnek yardımıyla soyut sayısı
cümlemizi somutlaştıralım. n!
olur.
n 1 ! . n 2 ! . ... n r !
3 kişi düşünün ama bunlardan iki tanesi aynı kıya-
fetleri giymiş ikiz olsun. Kafandaki görüntünün
şeması AAB şeklindedir. Şimdi bunların yer değişi-
mini inceleyelim.
ABA, BAA, AAB. Dikkat ettiysen hangi A nereye
geldi fark edemiyoruz. Yani A'ların kendi arasındaki
UMUT kelimesinin harfleri ile anlamlı veya
yer değiştirmesi görüntüyü değiştirmiyor. İşte tek-
anlamsız kaç farklı 4 harfli sözcük yazılabilir?
rarlı permütasyon konusunda bir grubun içinde aynı
elemanların olması durumunda yer değiştirmenin A) 6 B) 10 C) 12 D) 18 E) 24
nasıl refleks göstereceğini inceleyeceğiz.
Şimdi tekrarlı permütasyon formülünü ispatıyla bir-
likte anlatmaya çalışayım. "ABA" kelimesinin harfle-
657 YAYINEVİ

riyle yazılabilecek üç harfli kelimelerin sayısını bula- UMUT kelimesinin tüm harfleri farklı olsaydı, bu
lım. harflerle 4! tane farklı sözcük yazabilirdik ama
burada iki tane U olduğu için bu U ların kendi
İki A harfinin farklı harfler olduğunu kabul edersek,
aralarındaki yer değişimleri mevcut sözcüğü
üç harfli kelime adedi 3! = 6 tanedir.
değiştirmeyecektir. Bu halde yazılabilcek sözcük
İki tane A'yı A1 ve A2 şeklinde kabul ederek yaza-
sayısı 2! oranında azalır.
lım.
4! 4 . 3 . 2!
= = 12
2! 2!
A 1 BA 2
4 A'lar yer değiştirdi ve oluşan iki sözcük iki Cevap: C
A 2 BA 1
durumda da ABA

A1 A2 B KARAKARTAL kelimesinin harfleriyle anlamlı

4 A'lar yer değiştirdi ve oluşan iki sözcük iki ya da anlamsız 10 harfli kaç değişik sözcük
A2 A1 B
durumda da AAB oluşturulabilir?

A) 37800 B) 38200 C) 39360

BA 1 A 2
4 A'lar yer değiştirdi ve oluşan sözcük iki
D) 39720 E) 42000
BA 2 A 1
durumda da BAA

Tüm harfler farklı olsaydı 10! tane değişik sözcük

Elemanların farklı iken yer değişimi
Bu durumda, yazılabilirdi, lakin 2 tane K, 4 tane A ve 2 tane R
Tekrar eden elemanların yer değişimi harfinden dolayı
3!
olur ve buradan = 3 farklı kelime yazıldığını görü- 4 3
2! 10 . 9 . 8 . 7 . 6 . 5 . 4!
10!
rüz. = = 37800
2! . 4! . 2! 2 . 4! . 2

Cevap: A

546 657 YAYINEVİ

 Permütasyon

CEREN kelimesinin harfleriyle yazılabilecek 5 CİMCİME kelimesinin harfleriyle yazılabile-

harfli anlamlı ya da anlamsız sözcüklerin kaç
tanesi N ile başlar?
A) 12 B) 24 C) 36 D) 72 E) 120
cek 7 harfli anlamlı veya anlamsız sözcüklerin
kaç tanesinde M harfinden sonra C harfi
gelir?
A) 18 B) 30 C) 12 D) 24 E) 36

Soru senden bir şey istiyorsa o isteği gerçekleş-

tireceksin. Madem ki N harfi başta olsun istiyor İki M harfiyle iki C harfini MC ve MC şeklinde
al N'yi en başa koy. eşleyip onları paketleyelim. İşimizi basitleştirmek
Bu durumda NCERE görüntüsüyle karşılaştık. için bu paketlere de X diyelim. Bu durumda
sorumuz İİEXX harflerinin yer değişimini incele-
N nin yeri sabit, bulunduğu yerden hareket ede-
meye döner. 5 harfin yer değişimi 5! dir. 2 tane X
mez. Yer değiştirebilecek elemanlar C, E, R, E.
ten dolayı 2! ve 2 tane İ den dolayı 2! lik aynı
4 harfin yer değişimi 4! ve E lerden dolayı tekrar görüntü oluşur.
2!.
5! 120
4! = = 30
= 12 olur. 2! .2! 4
2!
Cevap: B
Cevap: A
657 YAYINEVİ

CİMCİME kelimesinin harfleriyle yazılabile-

cek 7 harfli anlamlı ya da anlamsız sözcükle-
CİMCİME kelimesinin harfleriyle yazılabile-
rin kaç tanesi sesli harf ile başlayıp sesli harf
cek 7 harfli anlamlı ya da anlamsız sözcükle-
ile biter?
rin kaç tanesi C ile başlayıp M ile biter?
A) 120 B) 150 C) 90 D) 72 E) 180
A) 12 B) 24 C) 48 D) 60 E) 120

Önce verilen sesli harflerimizi yazalım. İ, İ ve E

C yi başa ve M yi sona alıp yerlerini sabitleyince
olmak üzere 3 tane. Peki, bunlarla kaç farklı baş-
CİCİMEM sözcüğüyle karşılaşıyoruz. C ve M nin
langıç - bitiş yapabiliriz? İİ, İE ve Eİ olmak üzere
yerleri sabit olduğu için aradaki harflerin yani
3 tane.
İCİME nin yer değişimini inceleriz. 5 harfin yer
İCMCMEİ
değişimi 5! ve 2 tane İ den dolayı tekrar 2!.
5! 120 5!
= = 60 olur. = 30
2! 2 2! . 2!

İE ve Eİ (2 durum)
Uyarı: Bu soruda "Hangi C yi başa alacağım?" İCMİCME
başlangıç - bitişlerinde
tribine girmiyoruz. Sadece birini başa almak 5! ortadaki harfler aynı
= 60
yeterlidir. Çünkü hangi C başta olursa olsun ora- 2! olacağı için 60 . 2 = 120
daki görüntü aynıdır. C lerin yer değişimi sözcü- sözcük yazılabilir.
ğü değiştirmez. 30 + 120 = 150
Cevap: D
Cevap: B

657 YAYINEVİ 547

Permütasyon

2 özdeş siyah, 3 özdeş beyaz ve 4 özdeş mavi Beş madeni para birlikte atılıyor.
bilye yan yana kaç değişik biçimde sıralana- 3 paranın tura, 2 paranın yazı geldiği durum-
bilir? ların sayısı kaç tanedir?

A) 6720 B) 9560 C) 2160 D) 1260 E) 1380 A) 10 B) 12 C) 15 D) 20 E) 32

1. para tura, 2. para tura, 3. para tura, 4. para

Bilyeler SSBBBMMMM şeklinde dizilebilir. Bu yazı, 5. para yazı gelebilir. Yani TTTYY. Ya da 1.
harflerin tüm yer değişimleri 9! olurdu hepsi fark- para yazı, 2. para tura, 3. para tura, 4. para yazı,
lı olsaydı. S lerden dolayı 2!, B lerden dolayı 3! ve 5. para tura gelebilir. Yani YTTYT.
M lerden dolayı 4! lik tekrar oluşur.
Şimdi dikkat edersek TTTYY, YTTYT, ... harf dizi-
4
limlerinde 5 adet harf yer değiştiriyor, 5!. Her
9! 9 . 8 . 7 . 6 . 5 . 4!
= = 9 . 4 . 7 . 5 = 1260 defasında tura 3 defa, yazı 2 defa tekrarlıyor.
2! . 3! . 4! 2 . 6 . 4!
5! 5 . 4 . 3! 20
UYARI: = = = 10 durumda 3 tura, 2
3! . 2! 3! . 2 2
Özdeş kelimesi tekrarlı permütasyona neden yazı gelir.
oldu. Bilyelerin hepsi farklı olsaydı tüm yer deği- Cevap: A
şimler 9! olurdu.
657 YAYINEVİ

Cevap: D

Aşağıdaki düzenekte asılı olan 7 balona bir atıcı

2 özdeş siyah, 3 özdeş beyaz ve 4 özdeş mavi
7 atış yaparak tüm balonları patlatacaktır.
bilye bir sıraya beyaz bilyelerden sadece 2
tanesi yan yana olmak üzere kaç farklı şekil-
de dizilebilir?

A) 210 B) 420 C) 330 D) 550 E) 630

Bu atıcı, her atışında bir balon patlatmak
koşuluyla kaç farklı şekilde atış yapabilir?

A) 105 B) 210 C) 240 D) 360 E) 540

Beyaz bilyeler kenarda dursun sonra bakarız
onlara. Siyahlar ve maviler kendi aralarında
6! 6 . 5 .4! 30
SSMMMM "= = = 15 farklı B C
4! . 2! 4! . 2 2 A
B C
yer değişim gerçekleştirir. A
B
Şimdi SSMMMM harflerinin arasına 3 kırmızıyı dağı-
tacağız. Dikkat et 1. S 2. S 3. M 4. M 5. M 6. M 7. Balonları AABBBCC sırasında, ABCABCB sıra-
olmak üzere 7 tane boşluğumuz var. 3 kırmızının 2 sında, ... vurabilir.
sini bir boşluğa, diğerlerini başka bir boşluğa yer-
leştireceğiz. Görüldüğü gibi 7 harf yer değiştiriyor. A dan 2, B
2 kırmızı için 7 boşluktan birini kullanırsın, den 3 ve C den 2 tane var.
kalan 1 kırmızı için elinde 6 boşluk kalır. 7!
= 210 durum oluşur.
2! . 3! . 2!
Bu durumda cevabımız 15 . 7 .6 = 630 olur.
Cevap: E Cevap: B

548 657 YAYINEVİ

 Permütasyon

C
O
B
L L
C C C Yandaki şekilde kaç
A tane OLCAY kelimesi
A A vardır?
Şekildeki çizgiler bir kentin birbirini dik kesen
sokaklarını göstermektedir. Y
A dan B ye uğrayarak C noktasına en kısa yol- A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 E) 12
dan gidecek olan bir kimse kaç değişik yol
izleyebilir?

A) 90 B) 120 C) 180 D) 200 E) 210

s s
O L C O dan Y ye 2 defa sağ 2 defa
a aşağı gidileceğinden ssaa ifade-
L C A sinin kendi arasındaki yer değiş-
tirmesi kadar, yani 4! = 6
a
2! . 2!
C A Y tane OLCAY kelimesi bulunur.
657 YAYINEVİ

Cevap: A

C
y

B y
s s s
y
y
A s s s s s

A dan B ye 5 defa sağa 2 defa yukarı gideceğin-
den sssss yy ifadesinin kendi arasındaki yer
değiştirmesi kadar, yani 7! = 21 farklı şekilde
5! . 2!
gidebilir.
3 tane madeni 1 TL, kumbaralara istenen sayı-
da atılmak üzere değişik bankalardan alınmış
5 farklı kumbaraya kaç farklı şekilde atılabilir?
A) 20 B) 30 C) 35 D) 42 E) 60

B den C ye 3 defa sağa 2 defa yukarı gideceğin-

den sssyy ifadesinin kendi arasındaki yer değiştir-
mesi kadar, yani 5! = 10 farklı şekilde gidebilir. Üç madeni para da tek bir kumbaraya atılabilir.
3! . 2!

O halde, A dan C ye B ye uğramak koşuluyla top- 3 0 0 0 0

lam 21 . 10 = 210 farklı şekilde gidilebilir.
ifadesinin sayılarının kendi arasındaki yer değişimi
Cevap: E
kadar, yani 5! = 5 tane durum oluşur.
4!

3 madeni paradan 2 tanesi aynı 1 tanesi farklı

kumbaraya atılabilir.

657 YAYINEVİ 549

Permütasyon

2 1 0 0 0

ifadesinin sayılarının kendi arasındaki yer değişimi 1112200 sayısının rakamları yer değiştirilerek
7 basamaklı kaç farklı sayı yazılabilir?
kadar, yani 5! = 20 tane durum oluşur.
3!
A) 150 B) 180 C) 216 D) 240 E) 300
3 madeni paradan herbiri farklı kumbaralara atılır.

1 1 1 0 0

ifadesinin sayılarının kendi arasındaki yer değişimi
kadar, yani 5! = 10 tane durum oluşur.
3! 2!

O halde, bu 3 madeni para toplam 5 + 20 + 10 = 35

farklı şekilde atılabilir. Rakamlar arasında "0" olmasaydı bir önceki
sorudaki gibi çözüp, sonucu
Cevap: C
c m = 210 bulacaktık.
= 7 7!
3, 2, 2 3! . 2! . 2!

Var olan 7 rakamdan 5 tanesi "0" dan farklı oldu-

ğu için yazılabilecek 210 sayının 5 sinde "0"
7
SIRA SENDE başa gelmeyecektir. Yani cevap 210 . 5 = 150 dir.
7
Özdeş 4 siyah boncuk ile özdeş 6 beyaz boncuk Cevap: A
yan yana dizilecektir. Bu 10 boncuk kaç farklı
657 YAYINEVİ

şekilde dizilir?
CEVAP: 210

1155777 sayısının rakamları yer değiştirilerek

5 ile tam bölünebilen 7 basamaklı kaç sayı
yazılabilir?
11222333 sayısının rakamları yer değiştirile-
rek 8 basamaklı kaç farklı sayı yazılabilir? A) 30 B) 42 C) 45 D) 60 E) 120

A) 336 B) 450 C) 500 D) 536 E) 560

1157775
6 tane
Toplam 8 rakamdan 2 tanesi 1, 3 tanesi 2 ve 3
Sayıların 5 e tam bölünebilmesi için bir tane 5 i
tanesi 3 olduğundan
birler basamağına yazıyoruz.

c m = 560
= 8 8! Kalan 6 sayıdan 2 tanesi 1 ve 3 tanesi 7 olduğun-
2, 3, 3 2! . 3! . 3!
dan cevap
farklı sayı yazılabilir. 6! = 60 bulunur.
2! . 3!
Cevap: E
Cevap: D

550 657 YAYINEVİ

 Permütasyon

Bir doğal sayıda bulunan her rakam kendi sayı A

değeri kadar tekrar ediyorsa bu sayıya "rakam-
ları oynak sayı" denir.
Örneğin; 3313 ve 31434434 sayıları rakamları D B
oynak sayılardır.
Buna göre altı basamaklı kaç farklı rakamları
oynak sayı vardır? C

A) 80 B) 82 C) 84 D) 86 E) 88 Yukarıdaki şekilde iki çember arasına eşit aralık-

larla özdeş 8 çember yerleştirilmiştir.
Bu 8 çember içine aşağıda verilen şekiller yanla-
rına yazılan sayı kadar yerleştirilerek farklı desen-
ler elde edilecektir.
• 3 adet €
• 2 adet ˜
• 3 adet U
Örneğin;
A
657 YAYINEVİ

B D

Buna göre, elde edilebilecek desen sayısı en

çok kaçtır?

A) 720 B) 560 C) 600 D) 480 E) 120

6 basamaklı sayı istendiği için 6 yı toplama işle-

mi yardımıyla oluşturalım.
0 + 6 = 6, 1 + 2 + 3 = 6, 4 + 2 = 6 ve 5 + 1 = 6
şimdi bu sayılara bakarak oynak sayılarımızı Şekiller özdeş olduğu için tekrarlı permütasyon
oluşturalım. J kullanacağız. Çember üzerinde başlangıç (A) ve
666666 $
6!
= 1tane son (D) belli olduğu için dairesel permütasyonda
6! öğrendiğimiz (n–1)! formülünü kullanmayız.
6! 8 çemberin dizilimi 8! dir.
123233 $ = 60 tane
3! . 2!
€ şeklinden dolayı 3!,
6!
444433 $ = 15 tane
4! . 2! ˜ şeklinden dolayı 2!,
6! U şeklinden dolayı 3!
555551 $ = 6 tane
5!
tekrar oluşur.
Toplamda 1 + 60 + 15 + 6 = 82 adet rakamları 8!
= 560 farklı desen elde edilebilir.
oynak sayı vardır. 3! . 2! . 3!
Cevap: B
Cevap: B

657 YAYINEVİ 551

Permütasyon

Umut 6 basamaklı aşağıda verilen merdiveni 1 ve 2 rakamları elektronik ortamda aşağıdaki

çıkmak istiyor. gibi kodlanıyor.
6. basamak •1
••2

... Sayılar kodlanırken iki rakam arasında "/" sem-

2. basamak bolü kullanılıyor. Bu sembolün unutulması duru-
1. basamak
munda kodlar, birden fazla sayıya karşılık gelebi-
Zemin
liyor.
Zeminde bulunan Umut bu merdiveni her
Örnek:
defasında 1 ya da 2 adım atarak kaç farklı
şekilde çıkabilir? 21 sayısı • • / • biçiminde kodlanır.
Bu kodlamada "/" sembolü unutularak • • • biçi-
A) 10 B) 11 C) 12 D) 13 E) 14 minde oluşturulan kod 12 sayısına da karşılık
gelir.
Buna göre, "/" sembolü unutularak " • • • • •"
biçiminde oluşturulan kod, kaç farklı sayıya
karşılık gelir?

A) 12 B) 10 C) 7 D) 9 E) 8
657 YAYINEVİ

Sadece 1 ve 2 yi kullanarak toplamı 6 olan sayı-

ları oluşturalım.
6!
111111 $ = 1 durum
6! • •/ • • / • şeklinde olursa oluşan sayı 221 olur

3!
222 $ = 1 durum 3!
3! ki bu rakamların yer değişimi = 3 durum
2!
Adımlarını 1, 1, 2, 2 şeklinde atabilir lakin bu oluşturur.
sırada atmak zorunda değildir.
• / • / • / • • şeklinde olursa oluşan sayı 1112
1212, 2121, ... şeklinde de atabilir. O halde tek-
4!
rarlı permütasyon yardımıyla burada kaç durum olur ki bu rakamların yer değişimi = 4 durum
3!
olduğunu belirleyelim. oluşturur.
4!
1122 $ = 6 durum • / • / • / • / • şeklinde olursa
2! . 2!
5!
5! 11111 $ = 1 durum
11112 $ = 5 durum
4! 5!

Toplamda 1 + 1 + 6 + 5 = 13 durum vardır. Toplamda 3 + 4 + 1 = 8 durum oluşur.

Cevap: D Cevap: E

552 657 YAYINEVİ

 Kombinasyon

b l= n
n
KOMBİNASYON •
1
Bir topluluk içinden farklı gruplar oluşturma işidir n tane elemanı tek tek seçerek n farklı grup oluş-
kombinasyon. En çok karıştırılan mevzu "soruda per- turabiliriz.
c m = 10 b l = 4 gibi
mütasyon mu kullanılacak yoksa kombinasyon mu 10 4

1 1
kullanılacak?" ikilemidir. Öncelikle bu ikilemi gidere-
lim.
Permütasyonu hatırlayalım. A, B, C nin yan yana tüm
yer değişimleri ABC, ACB, BAC, BCA, CAB ve CBA
a k=a
n n
n − rk
dır. Bu da 3! = 6 şeklinde hesaplanıyordu. •
r
Kombinasyonda ise bir topluluktan çeşitli gruplar n tane nesneden r tanesini seçmek... Peki geride
oluştururuz. Örneğin A, B, C kişileri ile ikili gruplar ne bıraktığınızı düşündünüz mü? n – r tane nesne.
oluşturalım. AB, AC ve BC olmak üzere 3 adet ikili Seçtiğimiz r tane nesne değiştikçe geride kalan
grup oluşturabiliriz. Burada şuna dikkat edelim. A ile n – r tane nesne de değişecektir. Yani seçecek n
B ikili gruplarımızdan biriyken B ile A farklı grup değil- tane nesneyi belirlemek, seçilmeyecek n – r tane
dir. Dolayısıyla kombinasyonda yer değiştirme önem- nesneyi belirlemektir.
c m lusunu hesaplamak yerine c m=b l
sizdir. 11 11 11

9 11 − 9 2
Öncelikle kombinasyonun nasıl hesaplanacağını
anlatmaya çalışayım. lisini hesaplamak daha kolaydır.
c m=c m
30 30
Örneğin 8 kişilik bir topluluktan 3 kişilik grupları 26 4

seçme işlemini c m gösterimiyle ifade ederiz.
8
c m=c m
12 12
3 9 3
657 YAYINEVİ

Bunu hesaplamak içinde alt tarafta 3 olduğu için 8

den geriye doğru ardışık düzende 3 sayıyı çarparız.
Alttaki 3 ü de 3 . 2 . 1 şeklinde paydaya yazarız.

c m=
8 8.7.6
= 56 olur.
3 3 . 2 .1
n tane farklı elemandan oluşan bir kümenin alt
kümelerine birer kombinasyon denir.
Farklı örnekler inceleyelim. n ve r birer doğal sayı ve 0 ≤ r ≤ n olmak üzere, n
E2BBBB
tane
BF elemanlı bir kümenin r elemanlı alt kümelerinden
c m=
10 10 . 9 her birine bu kümenin r li kombinasyonu denir ve
= 45
2 2 .1
a k veya C(n, r) şeklinde gösterilir.
n
r
4 tane BF
EBBBBBBBB
c m=
9 9.8.7.6
= 126
4 4 . 3 . 2 .1
Kümelerde elemanların sıralanışı önemli olmadığın-
dan kombinasyonda da sıra önemli değildir. Sadece
b l = 1 n tane nesneden hiç birini seçmiyoruz.
n
•
0 elemanların hangileri ve kaç tane olduğu önemlidir.
Dolayısıyla hiçbir nesneyi seçmeme hakkımızı
kullanıyoruz ki bu da 1 durumdur.
c m= 1
5
0

a k = 1 n tane nesneden n tanesinin kaç değişik

n
•
n
b l + b l işleminin sonucu kaçtır?
8 7
şekilde seçilebileceğinin sayısıdır. Yani ne var ne 2 3
yok hepsini seçecekmişiz ki bunun da sadece 1
A) 60 B) 63 C) 68 D) 72 E) 75
yolu vardır.
c m= 1
6

6

657 YAYINEVİ 553

Kombinasyon

b l = 28 b l = b l ⇒ r = k veya r + k = n olduğundan,
=8 8.7 n n
2 2 .1 r k
n = 3 + 6 ⇒ n = 9 bulunur. O halde;
Burada 8 den itibaren 2, terim yazdık, paydaya
b l=b l =
da 2 nin faktöriyelini yazdık. 9 9 9 . 8 = 36 dIr.
7 2 2 .1
Cevap: B
b l = 35
= 7 7.6.5
3 3 . 2 .1

b 8 l + b 7 l = 28 + 35 = 63 bulunur.
2 3
Cevap: B

6 kişi arasından 2 kişi kaç farklı şekilde seçi-

lebilir?

A) 9 B) 12 C) 15 D) 18 E) 21
n
b l = 165 olduğuna göre,
3
n
b l kaçtır?
2
A) 36 B) 21 C) 66 D) 45 E) 55
b l = 15
=6 6.5
657 YAYINEVİ

2 2 .1
Cevap: C

n . (n − 1) . (n − 2)
b l=
n
= 165
3 3 . 2 .1
n . (n − 1) . (n − 2)
= 3 . 5 . 11
3 . 2 .1
6 kişi arasından en az 4 kişi kaç farklı şekilde
n . (n − 1) . (n − 2) = 11. 10 . 9
seçilir?
n = 11 olur.
A) 18 B) 19 C) 20 D) 21 E) 22
b l=
11 11. 10
= 55 olur.
2 2 .1
Cevap: E

En az 4 kişi demek 4 seçsen olur, 5 seçsen olur,

6 seçsen de olur demektir. İşte o da olur bu da
olur durumu varsa toplama işlemi yapmamız
gerekir.

b l+b l+c m
6 6 6
b l = b l olduğuna göre,
n n 4 5 6
3 6 6.5.4.3
= + 6 +1
4 . 3 .2 . 1
b l ifadesinin eşiti kaçtır?
n
7 = 22
A) 30 B) 36 C) 40 D) 45 E) 56 Cevap: E

554 657 YAYINEVİ

 Kombinasyon

5 kız 4 erkek öğrenci arasından 2 kız ve 2 6 doktor ile 8 hemşire arasından en az 2 si

erkek öğrenci kaç farklı şekilde seçilebilir? doktor olan 4 kişilik sağlık ekibi kaç farklı
şekilde oluşturulabilir?
A) 36 B) 38 C) 45 D) 56 E) 60
A) 580 B) 595 C) 615 D) 620 E) 625

5 kız öğrenciden 2 sinin seçimi b l dir. 4 erkek

5

2
En az 2 si doktor olan 4 kişilik sağlık ekibi 2 dok-
öğrenciden 2 sinin seçimi b l dir. Peki bu
4
2 tor 2 hemşire veya 3 doktor 1 hemşire veya
4 doktor 0 hemşire şeklinde yapılabilir.
sonuçları toplayacak mıyız, çarpacak mıyız? 5
kızdan 2 sini seçsek hiç erkek seçmesek olur 2 doktor 2 hemşire: b 6 l . b 8 l = 420
2 2
mu? Tabiki olmaz. Soru bizden erkek öğrenci de
seçmemizi istiyor.
3 doktor 1 hemşire: c 6 m . b 8 l = 160
İşte durumlardan biri olmadan diğeri olmuyor- 3 1
sa çarpma işlemi yaparız.
4 doktor 0 hemşire: b 6 l . c 8 m = 15
b l.b l =
5 4 5 . 4 4 .3 4 0
.
2 2 2 .1 2 . 1
= 10 . 6 olduğundan toplam 595 farklı şekilde oluşturulabilir.
657 YAYINEVİ

= 60
Cevap: E Cevap: B

Birbirinden farklı, 4 siyah, 5 kırmızı top ara-

sından en çok ikisi kırmızı olan 3 top kaç
farklı şekilde seçilebilir? 7 kişi arasından 4 kişilik bir grup seçilecektir.
Seçilecek kişilerden 2 tanesi belli olduğuna
A) 74 B) 75 C) 76 D) 77 E) 78 göre, kaç farklı grup oluşturulabilir?

A) 8 B) 10 C) 15 D) 21 E) 35

En çok ikisi kırmızı olan 3 top seçme işlemi

2 kırmızı 1 siyah, 1 kırmızı 2 siyah veya 0 kırmızı
3 siyah şeklinde yapılabilir.

2 kırmızı 1 siyah seçme: b 5 l . b 4 l = 40
2 1

1 kırmızı 2 siyah seçme: b 5 l . b 4 l = 30
1 2
7 kişiden 2 tanesi belli olduğundan kalan 5 kişi
arasından boş kalan 2 kişilik yer için seçim yapı-
0 kırmızı 3 siyah seçme: b 5 l . b 4 l = 4
0 3 lır. Bu durumda,

olduğundan toplam 74 farklı şekilde seçilebilir.

b l = 10 farklı grup oluşturulabilir.
5
2
Cevap: A
Cevap: B

657 YAYINEVİ 555

Kombinasyon

A = {a, b, c, d, e, f} Bir şirket 8 çalışanından 4 ünü Ankara'ya, 2 sini

İstanbul'a, 2 sini de İzmir'e gönderecektir.
kümesinin 4 elemanlı alt kümelerinin kaçında
Buna göre, şirket çalışanlarını kaç farklı grup-
sesli harflerin her ikisi de bulunur?
landırma ile gönderebilir?
A) 36 B) 24 C) 18 D) 12 E) 6
A) 420 B) 720 C) 600 D) 77 E) 360

A = {a, b, c, d, e, f}
Önce 4 kişi seçerek Ankara'ya gönderelim.
= {a , e, , }
c m=
8 8.7.6.5
= 70
4 4 . 3 . 2 .1
6 elemandan 2 tanesi belli olduğundan kalan
Kalan 4 kişiden 2 sini seçip İstanbul'a göndere-
4 eleman içinden boş olan 2 yere eleman seçilir.
lim. b l =
4 4.3
Yani =6
2 2 .1

b l=
4 4.3 Kalan 2 kişi de el mecbur İzmir'e gidecek.
= 6 farklı alt küme yazılabilir.
2 2
b l= 1
2

Cevap: E 2
657 YAYINEVİ

O halde

c m . b l . b l = 70 . 6 . 1 = 420
8 4 2

4 2 2

Burada sıranın önemi yoktur.

Cevap: A
10 öğrenci içinden 6 kişilik bir münazara grubu
ve bu grup içinden de bir başkan seçilecektir.
Bir başkan ve 5 üyeden oluşan 6 kişilik müna-
zara grubu kaç farklı şekilde oluşturulabilir?

A) 960 B) 1000 C) 1080 D) 1120 E) 1260

Öncelikle grubun seçimi yapılırsa

Bir otele giden 10 arkadaş, 3 odaya yerleşecek-
tir. Odalardan biri 2 kişilik, diğerleri ise 4 kişiliktir.
c=
10
m b=
10
l
10 . 9 . 8 . 7 = 210
6 4 4 . 3. 2. 1 Belli iki arkadaş aynı odada kalmayacaktır.
Buna göre, bu 10 arkadaş odalara kaç deği-
farklı seçim yapılabilir.
şik yolla yerleşebilir?
Seçtiğimiz bu 6 kişiden 1 başkan seçimi
A) 1120 B) 1680 C) 1320 D) 2240 E) 2640
b 6 l = 6 farklı şekilde olacağından
1
münazara grubu 210 . 6 = 1260 farklı şekilde
oluşturulabilir.

Cevap: E

556 657 YAYINEVİ

 Kombinasyon

Öncelikle aynı odada kalmayacak kişileri odalara 2 kişi tokalaşacağı için 2 li gruplar oluşturmalıyız.
yerleştirelim. 10 kişi arasından oluşturacağımız 2 li grupların
Birini iki kişilik odaya, diğerini de 4 kişilik odalar- sayısı c m = 45 tir.
10
dan birine koyalım. 2

A B C Cevap: C

Buraya kalan 8 Kalan 7 kişiden Kalan 4 kişinin 4

kişiden birini c m = 8
8 ünü de buraya
3 ünü c 7 m = 35
1 3 seçeriz. 10 kişi, aynı anda 5 çift olmak üzere tokalaşa-
şekilde seçeriz. farklı şekilde
c m=1
4
7 kişi kalır. seçebiliriz. 4
caktır.
4 kişi kalır.
Buna göre, kaç farklı tokalaşma gerçekleşir?
8 . 35 . 1 = 280 durum oluşur.
A) 945 B) 252 C) 720 D) 1020 E) 45
Şimdi birini iki kişilik odaya diğerini de diğer 4
kişilik odaya yerleştirelim. Bu da yukarıdaki
hesabın aynısıdır. 280 durum.
Şimdi de aynı odada kalmayacak kişileri 4 kişilik 10 kişiden biri Ali olsun. Ali ile tokalaşacak kişi
c m farklı şekilde seçilebilir. Ali ile tokalaşmayan
odalara yerleştirelim. 9
1

kişilerden birini alalım. Bu kişi Betül olsun. Betül
ile tokalaşacak kişiyi b l farklı şekilde seçeriz.
7
657 YAYINEVİ

8 kişiden 3 ünü Kalan 5 kişiden Kalan 2 kişinin 2 1

c m = 56
8 si de buraya
3 ünü c 5 m = 10
3 3 Ali ve Betül'le tokalaşmayan Can'ı alalım. Can ile
c m=1
2
farklı şekilde 2
tokalaşacak kişiyi b 1 l farklı şekilde seçeriz.
farklı şekilde 5
seçeriz. 2 kişi kaldı
seçeriz.
5 kişi kalır.
Ali, Betül ve Can ile tokalaşmayan Demir'i alalım.
56 . 10. 1 = 560 durum oluşur.
Demir ile tokalaşacak kişiyi b l farklı şekilde
3
Toplamda 280 + 280 + 560 = 1120 durum vardır. 1
Fakat şunu da unutmayalım ki farklı odalarda seçeriz.
kalacak 2 kişi incelediğimiz her durum için yer
Son olarak bu kişilerle tokalaşmayan Elif'i alalım.
değiştirebileceğinden 1120 . 2 = 2240 farklı
Elif ile tokalaşacak kişiyi b l farklı şekilde seçe-
1
durum vardır.
1
Cevap: D biliriz.
O halde
c m . b l . b l . c m . b l = 945
9 7 5 3 1

1 1 1 1 1
1444444444444442444444444444443
5 çift

Cevap: A

10 kişiden her biri birbiriyle bir kez tokalaşıyor. Bir sinema salonunun ön sırasında bulunan 7
Kaç farklı tokalaşma gerçekleşir? koltuğa 4 kadın ve 3 erkek oturacaktır.
Sıranın sağ ve sol başında oturanların kadın
A) 36 B) 40 C) 45 D) 72 E) 90 olması ve erkeklerin yan yana oturması koşu-
luyla bu 7 kişi kaç farklı şekilde oturabilir?

A) 512 B) 432 C) 232 D) 288 E) 360

657 YAYINEVİ 557

Kombinasyon

SIRA SENDE

3 evli çift ile 3 bekârdan oluşan 9 kişilik bir arkadaş

. . grubu bir banka aşağıdaki koşullara uygun olarak
4 kadından 3 kadından oturacaktır.

1 ini seçelim. 1 ini seçelim. • Bekârlar yan yana olmayacaktır.

c m= 3
• Çiftlerin her biri eşleriyle yan yana olacaktır.
b l= 4
4 3
1 1
Bu kişiler banka kaç farklı biçimde oturabilir?
Geride 2 kadın ve 3 erkek kaldı. Şimdi erkeklerin CEVAP: 1152
birbirinden ayrılmayacak şekilde 5 kişinin oturu-
munu inceleyelim.
E1 E2 E3 K3 K4
. . .
1 2 3

Bu 3 elemanın yer değişimi 3! ve erkeklerin kendi

arasındaki yer değişimi 3! olur.
O halde cevabımız
b l . c m . 3! . 3! = 432 olur.
4 3
Aşağıdaki şekilde iki satır ve 8 hücreden oluşan
1 1
bir tablo verilmiştir.
Cevap: B
657 YAYINEVİ

Bir kütüphanedeki her kitaba 1, 2, 3, 4 rakamla-
rından ve a, b, c, d harflerinden oluşan 8 haneli
bir barkod numarası veriliyor. Her bir harf ve
rakam yalnızca bir kez kullanılıyor.
Buna göre, 1. ve 8. hanesi harf olacak şekilde
kitaplara kaç farklı barkod numarası verilebi-
lir?
Bu tablonun 5 hücresi maviye boyanarak desen-
ler oluşturuluyor.
Her satırda en az iki tane maviye boyalı hücre
olacak biçimde kaç farklı desen elde edilir?
A) 10 B) 30 C) 40 D) 80 E) 400

A) 11320 B) 10260 C) 8720

D) 6400 E) 8640

Üstteki 3 hücreden 2 sini maviye boyayabiliriz.

. . Toplam 5 mavi hücre olacağı için alttaki 5 hücre-
4 harften 3 harften den 3 ünü maviye boyarız.
1 ini seçelim. 1 ini seçelim.
c m . c m = 3 . 10 = 30 desen
3 5

c m= 3
2 3
b l= 4
4 3
1 1
Üstteki 3 hücreyi de maviye boyayabiliriz.
İki harf kullandıktan sonra geride 2 harf ve 4 Toplam 5 mavi hücre olacağı için alttaki 5 hücre-
rakam olmak üzere 6 eleman kalır. Bu 6 elema- den 2 sini maviye boyarız.
nın aradaki hanelere 6! farklı sıralamayla yerleş-
c m . b l = 1. 10 = 10 desen
3 5

tirebiliriz. Bu halde cevabımız 3 2

b l . c m . 6! = 8640 olur.
4 3
Toplamda 30 + 10 = 40 desen oluşturabiliriz.
1 1
Cevap: C
Cevap: E

558 657 YAYINEVİ

 Kombinasyon

A = {a, b, c, d, e, f, g}

3 1
= {a , , , }

"a" elemanını istediğim için seçime yazdım.

Her bir siyah hücrenin içerisinde yazan sayı, o "b" elemanını istemediğim için siliyorum. Kalan
siyah hücre ile ortak kenarı olan ve maviye boya- 5 eleman içinden 3 tane eleman seçeceğimden
nacak hücre sayısını göstermektedir.
b= l b= l
5 5 5 . 4 = 10
Buna göre, bu şekil kaç değişik yolla boyana- 3 2 2 .1
bilir? farklı alt küme yazılabilir.

A) 12 B) 18 C) 24 D) 28 E) 36 Cevap: A

A = {a, b, c, d, e, f, g}
B G
kümesinin 4 elemanlı alt kümelerinin kaçında
C A H
3 1 en az 1 sesli harf bulunur?
D F I A) 24 B) 28 C) 30 D) 36 E) 40
657 YAYINEVİ

E J

A hücresini maviye boyarsak B, C, D, E hücrele-
rinden 2 sini daha maviye boyamamız gerekir. F En az 1 sesli harf dediğinden, 4 elemanlı tüm
yi boyayamayız çünkü 1 hücresinin 2 boyalı durum içerisinden sesli harfin olmadıklarını
komşu hücresi olsun istemiyoruz. çıkarmam gerekiyor.
b l=
4 4.3
=6 4 elemanlı tüm alt küme sayısı:
2 2 .1

F yi boyarsak yine aynı durum oluşur. b l = 6

4

2 b=
7
l b=
7
l
7 . 6 . 5 = 35 dir.
4 3 3 . 2 .1

G yi boyarsak B, C, D, E hücrelerinden 3 ünü

Sesli harfin olmadığı alt küme sayısı:
seçip boyayabiliriz. c m = 4
4
3 A = {a, b, c, d, e, f, g}

Aynı şekilde H, I, J için 4 er durum gelir. = { , , , } ⇒ b 5 l = 5 dir.
4
6 + 6 + 4 + 4 + 4 + 4 = 28 farklı boyama gerçek-
leştirilir. O halde en az 1 sesli harf olan 35 – 5 = 30 alt
Cevap: D küme vardır.

Cevap: C

A = {a, b, c, d, e, f, g} Bir okulda 8 seçmeli dersten 3 ü aynı saatte

verilmektedir. Bu 8 dersten 4 ünü alması
kümesinin 4 elemanlı alt kümelerinin kaçında
zorunlu olan bir öğrenci kaç farklı şekilde
"a" elemanı bulunur, "b" elemanı bulunmaz?
seçim yapabilir?
A) 10 B) 12 C) 15 D) 21 E) 28
A) 21 B) 28 C) 35 D) 42 E) 56

657 YAYINEVİ 559

Kombinasyon

İki durum oluşur. 1. durumda aynı saatte verilen Şekilde toplam 8 tane nokta vardır.
3 dersten 1 ini geri kalan 5 dersten de 3 ünü Normalde 8 tane noktadan
seçebilir. 2. durumda aynı saatte verilen dersler-
c m = 56
den seçim yapmayıp geriye kalan 5 dersten = 8 8.7.6
3 3 . 2 .1
4 ünü seçebilir. O halde,

b 3 l . b 5 l + c 3 m . b 5 l farklı üçgen elde edilebilir. (Üçgen için 3 nokta

1 3 0 4 seçileceğinden 8 in 3 lü kombinasyonunu aldık.)
= 3 . 10 + 1 . 5 Ancak tabandaki 7 nokta aynı doğru üzerinde
= 35 bulunur. bulunduğundan

Cevap: C
b l = 35 tane üçgen oluşturulamaz.
=7 7.6.5
3 3 . 2 .1

Bu nedenle cevap 56 – 35 = 21 dir.

Cevap: B
657 YAYINEVİ

Şekilde kaç tane dörtgen vardır? SIRA SENDE

A kümesi n elemanlı bir küme olmak üzere, n ∈ A

A) 210 B) 240 C) 270 D) 300 E) 360
ise A kümesine kendini beğenmiş küme denir.
Örneğin, {2, 3} bir kendini beğenmiş kümedir
çünkü küme 2 elemanlıdır ve 2 bu kümenin elema-
Şekilde yatay olan 5 tane doğrudan dörtgenin alt nıdır.
ve üst kenarını oluşturması için 2 tanesi seçilir.
{3, 4} kendini beğenmiş bir küme değildir.
Dikey olan 7 tane doğrudan ise sağ ve sol kena-
rı oluşturması için 2 tanesi seçilir. O halde şekil- {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8} kümesinin 4 elemanlı ken-
de toplam, dini beğenmiş alt kümelerinin sayısı kaçtır?
CEVAP: 35
b l.b l =
=5 7 5 . 4 . 7 . 6 210
2 2 2 .1 2 .1

tane dörtgen vardır.

Cevap: A

d1

d2

Birbirine paralel olan d1 ve d2 doğruları üze-
rinde belirlenen şekildeki noktalar ile kaç
Şekilde kaç tane üçgen vardır? farklı üçgen oluşturulur?

A) 18 B) 21 C) 28 D) 32 E) 36 A) 56 B) 64 C) 70 D) 76 E) 82

560 657 YAYINEVİ

 Kombinasyon

Şekilde toplam 9 tane nokta bulunduğundan A ya 2, B ye 4 öğrenci gönderilirse;

b 6 l . =
b l = 15 farklı durum,
4 6.5
c m = 84
= 9 9.8.7
2 4 2 .1
3 3 . 2 .1
A ya 3, B ye 3 öğrenci gönderilirse;
farklı üçgen oluşturulabilir.
c 6=m . c m = 20 farklı durum,
3 6.5.4
Ancak bu 9 noktadan 4 ü d1 ve 5 i d2 doğruları 3 3 3 . 2 .1
üzerinde bulunduğundan
A ya 4, B ye 2 öğrenci gönderilirse;

= 4 ve b 5 l 10
b l 4= b 6 l . b=
2
l b=
6
l
6 . 5 = 15 farklı durum,
3 3 4 2 2 2 .1
oluşacağından toplam 50 farklı gruplama yapıla-
tane üçgen oluşturulamayacaktır.
bilir.
O halde, cevap 84 – 14 = 70 tir.
Cevap: D
Cevap: C

Çember üzerinde verilen 6 fark-

657 YAYINEVİ

lı noktanın birleştirilmesi ile kaç Birbirinden farklı, 5 pozitif ve 6 negatif tam

farklı çokgen üretilebilir? sayı arasından çarpımları pozitif olmak şar-
tıyla 4 sayı kaç farklı şekilde seçilebilir?
A) 33 B) 35 C) 38 D) 40 E) 42
A) 130 B) 140 C) 150 D) 160 E) 170

Çember üzerindeki 6 farklı noktada oluşabilecek

: c 6 m 6=
→ üçgen sayısı= . 5 . 4 20
4 ü de pozitif olursa;
3 3 . 2 .1
b 5 l = 5 farklı durum,
→ dörtgen sayısı : b=
6
l b=
6
l
6 . 5 = 15 4
4 2 2 .1 2 si pozitif, 2 si negatif olursa;
→ beşgen sayısı : b=
6
l b=
6
l 6
b l.b l =
= 5 6 5 . 4 . 6 . 5 150 farklı durum,
5 1
2 2 2 .1 2 .1
→ altıgen sayısı : c 6 m = 1 4 üde negatif olursa;
6
b= 6
l b=
6
l
6 . 5 = 15 durum
4 2 2 .1
olduğundan toplam 42 çokgen oluşturulabilir.
oluşacağından toplam 170 farklı seçim yapılabilir.
Cevap: E
Cevap: E

Eğitim için A ve B ülkelerine gönderilmek üzere

6 öğrenci seçilmiştir. Her iki ülkeye en az ikişer Bu soruda 3 pozitif, 1 negatif veya 3 negatif,
öğrenci gideceğine göre, bu 6 öğrenci kaç 1 pozitif seçilmesi durumlarında çarpımları negatif
farklı gruplama ile gönderilebilir? olduğundan incelemeye gerek duymadık.
A) 42 B) 45 C) 48 D) 50 E) 55

657 YAYINEVİ 561

Kombinasyon

Aynı düzlem üzerinde bulunan ve birbirine A, B, C birer rakam olmak üzere,

paralel olmayan 4 doğru en çok kaç farklı C<B<A
noktada kesişir?
koşulunu sağlayan kaç farklı üç basamaklı
A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 7 ABC sayısı yazılabilir?

A) 120 B) 84 C) 100 D) 140 E) 135

1 kesim noktası oluşturmak için 2 doğru gerekti- A, B, C rakamlarını 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ara-

ğinden cevap sından seçeceğiz. En küçük rakam olan 0 ı C için
kullanabiliriz.
b l = 6 bulunur.
=4 4.3
2 2
c m = 120 sayı yazılabilir.
10

3

Cevap: A

Cevap: D SIRA SENDE

657 YAYINEVİ

p, q ve r asal sayılar olmak üzere,

2 < p < q < r < 29
olduğuna göre, p . q . r çarpımının alabileceği
kaç farklı değer vardır?
CEVAP: 56

1<A<B<C<9
olmak üzere, kaç farklı üç basamaklı ABC
sayısı yazılabilir?

A) 20 B) 21 C) 35 D) 36 E) 56

2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 rakamlarından herhangi 3 ünü

seçerek b l = 35 tane üç basamaklı sayı oluş-

7
3
turabiliriz.
Cevap: C

562 657 YAYINEVİ

SAYISAL MANTIK

DİZİLER
Elemanları belli bir kurala göre sıralanmış kümelere 2n − 1
Genel terimi a n = olan bir dizinin ilk üç
dizi denir. 3
teriminin toplamı kaçtır?
Nasıl ki her özel fonksiyonun özel bir gösterimi varsa,
dizilerin de şahıslarına münhasır birer gösterimi vardır. 5 4 7 10
A) B) 3 C) D) E)
3 3 3 3

Örneğin;
an = n
an =2n3 Dizinin ilk terimini bulmak için n yerine 1 yazalım.
an = n2 + 1 2 .1 − 1 2 − 1 1
a 1 = = =
3 3 3
Dizilerde elemanları belirlerken n değerinin pozitif tam İkinci terimi bulmak için n yerine 2 yazalım.
sayı olduğunu unutmamalıyız. 2.2 − 1 4 − 1 3
a 2 = = = =1
3 3 3
Üçüncü terimi bulmak için n yerine 3 yazalım.
Genel terimi an = n2 + 1 olan dizinin elemanlarını belir- 2.3 − 1 6 − 1 5
a 3 = = =
leyelim. 3 3 3
n = 1 için dizinin ilk elemanı a1 = 12 + 1 = 1 + 1 = 2 İlk üç terimin toplamı;
1 5 6
n = 2 için dizinin ikinci elemanı a2 = 22 + 1 = 4 + 1 = 5 a1 + a2 + a3 = +1+ = +1=2+1=3
3 3 3
n = 3 için dizinin üçüncü elemanı a3 = 32 + 1 = 9 + 1 = 10 olur.
657 YAYINEVİ

olur. Cevap: B

an = (2, 5, 10, ... , n2 + 1, ...)

Örnekte de görüldüğü gibi an gösteriminde n dizinin
n. elemanını anlatmaktadır. Örneğin dizinin 5.elemanı-
nı a5 şeklinde belirtiriz. 3n + 2
Genel terimi a n = olan dizinin kaçıncı
n+4
5
terimi dir?
2
A) 12 B) 13 C) 14 D) 15 E) 16
1 + 2 + 3 + ... + n
Genel terimi a n = olan dizinin
n2
altıncı terimi kaçtır?
1 5 7 5 19
A) B) C) D) E) Ben yerinizde olsam hemen şıkları denerim J
2 12 12 6 36
Yerinizde olmadığıma göre, uzun uzun çözmem
gerekecek. Amelelik benim işim J
5
p. terim olsun.
Altıncı terimden bahsedildiği için n yerine 6 yı 2
yazalım. 3p + 2 5
ap = =
p+4 2
1 + 2 + 3 + ... + 6
a6 = 6p + 4 = 5p + 20
62
6.7 p = 16
2 21 7 5
= = = olur. Demek ki dizinin 16. terimi imiş
36 36 12 2
Cevap: E
Cevap: C

657 YAYINEVİ 635

Sayısal Mantık

Genel terimi an = (–1)n . (2n)! olan an dizisi için Pozitif tam sayılardan oluşan bir {an} dizisi, her n
a5 pozitif tam sayısı için
oranı kaçtır?
a4 an + 1 = an + n
A) –90 B) –132 C) 90 D) 132 E) 143 eşitliğini sağlıyor.
Buna göre, a40 = 2018 olduğuna göre, a1 kaç-
tır?

A) 1238 B) 1453 C)1923 D) 1398 E) 1528

a5 i bulmak için n yerine 5, a4 ü bulmak için n
yerine 4 yazarsak bu iş tamamdır.

a 5 ^− 1h5 . ^2 . 5h ! ^− 1h .10! − 1. 10 . 9 . 8!
= = = = − 90
a 4 ^− 1h4 . ^2 . 4h ! 1 . 8! 8!

Cevap: A Bir önceki sorudan farklı olarak a1 yerine a40

değeri verilmiş.
an+1 = an + n & an + 1 – an = n
bu eşitlikte n yerine 39 u yazarsak a40 değeri
oluşur. a1 sorulduğu için de n yerine azalan
değerler yazalım.
657 YAYINEVİ

an + 1 – an = n
Bir an dizisi için n = 39 için a 40 − a 39 = 39

an + 1 = an + 2 n = 38 için a 39 − a 38 = 38
eşitliği sağlanmaktadır. n = 37 için a 38 − a 37 = 37
h h h h
a1 = 5 olduğuna göre, a2018 değeri kaçtır?
n = 1 için a2 − a1 = 1
+
A) 4024 B) 4029 C) 4034 D) 4039 E) 4044
a40 – a1 = 39 + 38 + 37 + ... + 1
39 . 40
2018 – a1 =
2
2018 – a1 = 780
a1 = 1238 olur.
Bu tarz sorularda n yerine 1 den başlayarak
Cevap: A
artan doğal sayı değerleri vermek en mantıklı
çözüm olacaktır. an + 1 = an + 2 & an + 1 – an = 2
n = 1 için a 2 − a 1 = 2 b_b
bb
n = 2 için a 3 − a 2 = 2 bbb
bb 2017 tane 2
n = 3 için a 4 − a 3 = 2 `b = 2 . 2017
bb
h h h bb
b
n 2017 için a 2018 − a 2017 = 2 bbb Bir dizinin genel terimi
+ a 8−n
an = . an – 1
a 2018 − a 1 = 2 . 2017 n
olarak veriliyor.
a 2018 − 5 = 4034
a1 = 1 olduğuna göre, a6 kaçtır?

a 2018 = 4039 olur.
Cevap: D 1 3
A) 6! B)3! C) 1 D) E)
2 5

636 657 YAYINEVİ

 Sayısal Mantık

Genel terimi an = 3n + 5n olan bir an dizisi için

n = 2 için,
an + 1 terimi aşağıdakilerden hangisine eşit-
8−2 tir?
a2 = . a2 – 1 & a2 = 3 . a1 & a2 = 3 . 1 = 3
2
A) 3n B) 3 . an + 2 . 5n
n = 3 için,
C) 5n D) 2an + 5n
8−3 5 5 E) 3an + 5n
a3 = . a3 – 1 & a3 = . a2 & a3 = .3 = 5
3 3 3
n = 4 için,
8−4 4
a4 = . a4 – 1& a4 = . a3 & a4 = 1 . 5 = 5
4 4
n = 5 için, an + 1 i bulmak için an dizisinde n gördüğümüz
8−5 3 3 yerlere n + 1 yazalım.
a5 = . a5 – 1& a5 = . a4 & a5 = .5=3
5 5 5 an + 1 =3n + 1 + 5n + 1 = 3n . 3 + 5n . 5
n = 6 için, Soru bu aşamada bizden parlak bir fikir geliştir-
8−6 1 1 memizi bekliyor.
a6 = . a6 – 1 & a6 = . a5 & a6 = .3=1
6 3 3 5 . 5n ifadesini (3+2) . 5n = 3 . 5n + 2 . 5n şeklinde
olur. parçalayalım.
Cevap: C an + 1 = 3 . 3n + 5 . 5n
= 3 . 3n + 3 . 5n + 2 . 5n
657 YAYINEVİ

14444444244444443
= 3 . ^3 n + 5 n h + 2 . 5 n
an = 3n + 5n olarak verilmişti. Bu durumda
3n + 5n yerine an yazalım.
Genel terimi an olan bir dizi an + 1 = 3 . an + 2 . 5n olur.
Z] n + 1
]] Cevap: B
] n , n tek ise
a n = ]][
]]
]] 2n − 5 , n çift ise
\
biçiminde tanımlanıyor.
Buna göre, 5 . a5 + a10 toplamı kaçtır?

A) 17 B) 18 C)19 D) 20 E) 21 3 e tam bölünemeyen çift doğal sayılar sırayla

yazılarak 2, 4, 8, 10, 14, .... dizisi elde ediliyor.
Buna göre, bu dizinin 36. terimi ile 87. terimi-
nin toplamı kaçtır?

Parçalı dizilerde sağ taraftaki şartlar önemlidir. A) 196 B) 208 C) 364 D) 366 E) 376
n+1
n; tek sayı olursa i, çift sayı olursa 2n – 5'i
n
kullanacağız.
a5 için n = 5 tek sayı olduğu için
n+1 5+1 6
= = a1 a2 a3 a4 a5
n 5 5
2, 4, 8, 10, 14, ....
a10 için n = 10 çift sayı olduğu için
Bu dizide numarası tek sayı olan elemanları
2n – 5 = 2 . 10 – 5 = 15
6 inceleyelim.
5 . a5 + a10 = 5 . + 15 = 6 + 15 = 21 olur.
5 a1 a3 a5
Cevap: E 2, 8, 14, ...

657 YAYINEVİ 637

Sayısal Mantık

Dikkat edilirse sayılar 3n – 1 formatında. n = 3 için a4 = 3a3 + 1 = 3 . 17 + 1 = 52

n = 1 için 3 . 1 – 1 = 2, n = 3 için 3 . 3 – 1 gibi. a4 ün değeri 52 çift sayı olduğu için

Bu halde 87. terim a87 = 3 . 87 – 1 = 260 an
an + 1 =
2
Numarası çift olan elemanları inceleyelim. a 4 52
a2 a4 a6 n = 4 için a=
5
= = 26 olur.
2 2
4, 10, 16, ... Cevap: A
Dikkat edilirse sayılar 3n – 2 formatında.
Yani a2 = 3 . 2 – 2 = 4, a4 = 3 . 4 – 2 = 10 ...
Bu halde a36 = 3 . 36 – 2 = 106
a36 + a87 = 106 + 260 = 366
Cevap: D

2. a1 =16 olduğuna göre, a2019 değeri kaçtır?

İlk terimi a1 olan ve doğal sayılardan oluşan bir A) 8 B) 6 C) 4 D) 1 E) 2
an dizisi, her n pozitif doğal sayısı için
]Z] a n
]] , a n çift ise
657 YAYINEVİ

]] 2
a n + 1 = []
]]
]]
]] 3a n + 1 , a n tek ise an
\ a1 = 16 çift sayı olduğu için a n + 1 =
2
olarak tanımlanıyor. a 1 16
n = 1 için a= = =8
Takip eden 2 soruyu bu açıklamaya göre çöze- 2 2 2
lim. an
a2 = 8 çift sayı olduğu için a n + 1 =
2
a2 8
1. a1 = 11 olduğuna göre, a5 kaçtır? n = 2 için a=3
= =4
2 2
a3 4
A) 26 B) 13 C) 52 D) 40 E) 20 n = 3 için a=
4
= =2
2 2
a4 2
n = 4 için a=
5
= =1
2 2

a5 = 1 tek sayı olduğu için an + 1 = 3an + 1

Dikkat edilirse a1 = 11 eşitliğinde a1 in değeri tek
sayı. an tek ise 3an + 1 kullanılır şartından dolayı n = 5 için a6 = 3a5 + 1 = 3 . 1 + 1 = 4
a6 4
an + 1 = 3an + 1 n = 6 için a= = =2
7 2 2
n = 1 için a2 = 3 . a1 + 1 = 3 . 11 + 1 = 34 a7 2
a2 nin değeri 34 çift sayı olduğu için n = 7 için a=8
= =1
2 2
an
an + 1 = n = 8 için a9 = 3a8 + 1 = 3 . 1 + 1 = 4
2
a 2 34 Burada dikkat edilirse a3 = 4, a6 = 4, a9 = 4
n = 2 için a3 = = = 17
2 2 Yani indis 3 ün tam katı ise sonuç 4 oluyor.
a3 ün değeri 17 tek sayı olduğu için Bize sorulan a2019 elemanı için 2019 sayısı 3 ün
tam katı olduğu için a2019 = 4 olacaktır.
an + 1 = 3an +1
Cevap: C

638 657 YAYINEVİ

 Sayısal Mantık

ARİTMETİK DİZİLER
Terimleri arasındaki artış sabit olan dizilere aritmetik İlk terimi 8 olan bir aritmetik dizinin yedinci terimi
dizi denir. beşinci teriminin 2 katına eşittir.
2, 5, 8, 11, 14, ... Buna göre, bu dizinin ortak farkı kaçtır?
dizisinde artış miktarı 3 olduğu için bu dizi aritmetik
dizidir. A) –6 B) –4 C) –2 D) 2 E) 4

Aritmetik dizilerde an = a1 + (n – 1) . r formülü yardı-

mıyla istenen elemanı hızlıca bulabiliriz. Bu formülde
kullandığımız r artış miktarıdır.
Aritmetik dizilerde an = a1 + (n – 1) . r formülü
Örneğin, 2, 5, 8, 11, 14, ... dizisi için 17. elemanın işimizi basitleştiriyordu. a1 = 8
yani a17 nin değerini hesaplayalım.
n = 7 için a7 = 8 + 6r
Artış miktarı 3 olduğu için r = 3. İlk eleman a1 = 2
n = 5 için a5 = 8 + 4r
an = a1 + (n – 1) . r
7. terim, 5. terimin 2 katıysa
n = 17 için a17 = a1 + (17 – 1) . 3
a7 = 2 . a5
a17 = 2 + 16 . 3
8 +6r = 2 . (8 + 4r)
a17 = 2 + 48
8 + 6r = 16 + 8r
a17 = 50 olur.
–8 = 2r
r = –4 olur.
Peki sınavda formülü unutursak nasıl çözece-
657 YAYINEVİ

ğiz? Ortak fark r olsun. İlk eleman 8 e r ekleyerek

İlk terimi 5 ve 33. terimi 77 olan bir aritmetik gidelim.
dizinin 97. terimi kaçtır? a1 a2 a3 a4 a5 a6 a7

8 8+r 8 + 2r 8 + 3r 8 + 4r 8 + 5r 8 + 6r
A) 201 B) 206 C) 211 D) 216 E) 221
a7 = 2 . a5

8 + 6r = 2 . (8 + 4r)

a1 = 5 ve a33 = 77 olarak verilmiş. Bu durumda r = –4

öncelikle artış miktarını yani r yi bulmalıyız. Cevap: B
an = a1 + (n – 1) . r
n = 33 için a33 = a1 + (33 – 1) . r
77 = 5 + 32 . r GEOMETRİK DİZİ
72 = 32 . r Ardışık terimlerinin oranı sabit bir sayı olan dizilere
72 9 geometrik dizi denir. Geometrik dizilerde ardışık iki
r= = (Sonuç tam sayı çıkmadı diye panik
32 4
terim arasındaki oran sabittir ve bu sabit orana dizi-
yapmayalım.) nin ortak çarpanı denir.
an = a1 + (n – 1) . r formülünü tekrar kullanalım.
x3 x3 x3 x3
9
n = 97 için a97 = a1 + (97 – 1) . 2 6 18 54 162 ...
4
9
a97 = 5 + 96 . dizisi ardışık terimleri arasındaki oran
4
a97 = 5 + 24 . 9 6 18 54
= = = ... = 3
a97 = 5 + 216 2 6 18
olduğu için geometrik dizidir. Dizinin ortak çar-
a97 = 221 olur.
panı 3 tür.
Cevap: E

657 YAYINEVİ 639

Sayısal Mantık

Geometrik dizinin genel terimi, r ortak çarpan olmak

üzere,
Genel terimi şöyle düzenleyelim.
an = a1 . rn – 1 dir.
an = a3 . rn – 3
a9 = a3 . r6
UYARI: a, b, c geometrik dizinin ardışık 3 elemanı ise
3 3
27 = 64 . r6 & r6 = c m & r 2 =
3

c b 4 4
= = & b 2 a . c olur.
b a
3
r=
4
3
r=
2
Cevap: E

İlk terimi 128 ve ortak çarpanı –1 olan bir

4
geometrik dizinin 5. terimi kaçtır?
1 1
A) − B) − C) 1 D) –1 E) 1
4 2 2
657 YAYINEVİ

Genel terim yoluyla çözelim.

an = a1 . rn – 1

a5 = a1 . r5 – 1
1 4 Genel terimi
a5 = 128 . b − l = 128 .
1 1
=
4 256 2 5−n
an =
Formülü unutursak da aşağıdaki gibi çözebiliriz. 3n + 1

a1 = 128 olan bir dizinin kaç terimi pozitiftir?

a2 = 128 . –1 = –32 A) 2 B) 3 C) 4
4
D) 5 E) Sonsuz
a3 = –32 . –1 =8
4
a4 = 8 . 1– = –2
4
a5 = –2 . –1 = 1
4 2
Cevap: C
5−n
> 0 durumunu gerçekleyen kaç tane n
3n + 1
sayma sayısının var olduğunu bulmamız isten-
miş.
Her n sayma sayısı (1, 2, 3, ...) için paydadaki
5−n
3n+1 her zaman pozitiftir. > 0 eşitsizli-
Terimleri pozitif olan bir geometrik dizinin üçün- 3n + 1
cü terimi 64 ve dokuzuncu terimi 27 dir. ğinde payda pozitifse pay kısmındaki 5–n de
pozitif olmalıdır. 5 – n > 0 & 5 > n & n = 1, 2, 3, 4
Bu dizinin ortak çarpanı kaçtır?
için dizinin terimleri pozitif olur.
2 2 3 3
A) 1 B) C) D) E) Cevap: C
2 2 3 4 2

640 657 YAYINEVİ

 Sayısal Mantık

Genel terimi Bir an dizisi

2 Z] − 2n − 1 , n / 0 (mod 3)
n + 7n − 120 ]]
an = ]]
n
a n = ]]
[] n − 1 , n / 1 (mod 3)
olan dizinin kaç terimi tam sayıdır? ]]
]]
]]
A) 12 B) 24 C) 16 D) 20 E) 32 3n − 1 , n / 2 (mod 3)
\
biçiminde tanımlanıyor.
Buna göre, a9 + a10 + a11 toplamı kaçtır?

A) 30 B) 22 C) 36 D) 24 E) 19

n 2 + 7n − 120 n 2 7n 120 120

= + − = n+7−
n n n n n
ifadesi tam sayı olacakmış. O halde n sayısı 120
sayısını bölen pozitif tam sayıdır. 120 nin pozitif
tam bölen sayısını bulursak soruyu çözmüş olu-
ruz.

120 = 23 . 31 . 51
Üslerin 1 er fazlasını çarpalım.
657 YAYINEVİ

(3 + 1) . (1 + 1) . (1 + 1) = 4 . 2 . 2 = 16
Cevap: C a9 teriminde n = 9 dur ve 9 un 3 ile bölümünden
kalan 0 dır. O halde n = 9 için an = –2n – 1 olur.
a9 = –2 . 9 – 1 = –19
a10 teriminde n = 10 dur ve 10 un 3 ile bölümün-
den kalan 1 dir. O halde n = 10 için an = n – 1
olur.
a10 = 10 – 1 = 9
n = 1, 2, 3, ... olmak üzere ilk n teriminin toplamı a11 teriminde n = 11 dir ve 11 in 3 ile bölümün-
Sn = n2 +1 den kalan 2 dir. O halde n = 11 için an = 3n – 1
olur.
olan bir dizinin yedinci terimi kaçtır?
a11 = 3 . 11 – 1 = 32
A) 36 B) 37 C) 26 D) 17 E) 13 a9 + a10 + a11 = –19 + 9 + 32 = 22 olur.
Cevap: B

İlk 7 terimin toplamından ilk 6 terimin toplamını

çıkartırsak, yedinci terimi bulabiliriz.
a7 = S7 – S6 = (72 + 1) – (62 + 1)
= (49 + 1) – (36 + 1)
= 50 – 37
= 13
Cevap: E

657 YAYINEVİ 641

Sayısal Mantık

n pozitif tam sayısı için n sayısının en büyük tek Fibonacci dizisinde a1 = a2 =1 olmak üzere,
tam sayı böleni n ile gösteriliyor. an = an –1 + an – 2 eşitliği
(an) dizisinin terimleri n = 1, 2, 3, ... için n ≥ 3 olmak üzere pozitif tam sayılar kümesi
üzerinde sağlanmaktadır.
]] n − 1 , n = 3 ^mod 4h ise
Z]
]] Buna göre, ilk 2018 Fibonacci dizisinin ele-
a n = [] manları ayrı ayrı birer kağıda yazılırsa üzerin-
]]
n + 1 , n = 1 ^mod 4h ise
]] de tek sayı bulunan kağıt sayısı üzerinde çift
\
sayı bulunan kağıt sayısından kaç fazla olur?
biçiminde tanımlanıyor.
A) 1 B) 672 C) 674 D) 843 E) 844
Buna göre, a36 + a12 toplamı kaçtır?

A) 10 B) 11 C) 13 D) 12 E) 14

657 YAYINEVİ

a36 yı hesaplarken n in değerini 36 alıyoruz. Bu Fibonacci dizisinin elemanlarını tek tek yazarak
durumda 36 yı inceleyeceğiz. içindeki genel bir çıkarım yapmaya çalışalım.
sayının en büyük tek bölenini bize sonuç olarak an = an –1 + an – 2 demek her eleman kendisinden
vermektedir. 36 yı bölen en büyük tek sayı 9 dur. bir önceki iki elemanın toplamı demektir.
O halde 36 = 9 olur. Elde ettiğimiz değeri yani a1 = 1 (tek)
9 u mod4 te inceliyoruz. 9 un 4 ile bölümünden
a2 = 1 (tek)
kalan 1 olduğu için
a3 = 1 + 1 = 2 (çift)
a n = n + 1 & a 36 = 36 + 1 = 9 + 1 = 10
a4 = 1 + 2 = 3 (tek)
12 için 12 nin en büyük tek sayı böleni 3 tür.
a5 = 2 + 3 = 5 (tek)
12 = 3 olur. 3 ün 4 ile bölümünden kalan 3 ola-
a6 = 3 + 5 = 8 (çift)
cağı için a n = n − 1 & a 12 = 12 − 1 = 3 − 1 = 2
a7 = 5 + 8 = 13 (tek)
a36 + a12 = 10 + 2 = 12 olur.
a8 = 8 + 13 = 21 (tek)
Cevap: D
a9 = 13 + 21 = 34 (çift)
Dikkat edilirse a3, a6, a9 çift oldu. Demek ki indis
3 ün tam katıysa oradaki terim çift sayıdır.
3., 6., 9., 12., ... , 2016. terimler çift sayı ise
2016 - 3
+ 1 = 672 tane çift sayı vardır.
3
2018 – 672 = 1346 tane tek sayı vardır.
Tek sayı olan terim sayısı, çift sayı olan terim
sayısından 1346 – 672 = 674 fazladır.
Cevap: C

642 657 YAYINEVİ

 Sayısal Mantık

MODELLERLE ÇALIŞMA

Bazı diziler, bir sayı ile dizinin terimlerinin çarpımların-

dan, başka bir sayı ile toplamından veya farkından
oluşur. Şimdi örnekler yardımıyla dizi terimlerinin bir- A1
A2
biriyle olan ilişkilerini inceleyerek genel terimlerini A3
A4
belirlemeye çalışalım.
Yukarıdaki şekilde bir dizinin elemanları model-
lerle gösterilmiştir.
Buna göre, A17 elemanında kullanılan nokta
sayısı kaçtır?

A) 124 B) 136 C) 120 D) 144 E) 132

= 1 birim üçgen olmak üzere;

Şekil I
Şekil II
Şekil III
Şekil IV
657 YAYINEVİ

Yukarıdaki şekilde bir dizinin elemanları model-

lerle gösterilmiştir.
Buna göre, bu dizinin 30. terimi aynı şekilde
modellenirse kaç adet birim üçgen kullanılır?

A) 900 B) 62 C) 961 D) 841 E) 750

Tablo yardımıyla genel terimi belirlemeye çalışa-
lım.

Terim sayısı Nokta sayısı

1 4

Tablo yardımıyla dizinin genel terimini belirleye- 2 12

lim. 3 20

Şekil no Birim üçgen sayısı 4 28

1 1 Dikkat edilirse nokta sayısı terim sayısının 8 katı-

nın 4 eksiğidir. O halde genel terimimiz 8n – 4 tür.
2 4
A17 için n = 17 olur. Bunu genel terimde yerine
3 9 yazarsak 8 . 17 – 4 = 136 – 4 = 132 olur.
4 16 Cevap: E
Tablodan da görüldüğü gibi birim üçgen sayısı
şekil numarasının karesidir. O halde n. şekildeki
birim üçgen sayısı n2 dir.
30. şekilde 302 = 900 adet birim üçgen vardır.
Cevap: A

657 YAYINEVİ 643

Sayısal Mantık

A1
A2 A3
M1 A4
M2
M3
M4 Yukarıdaki şekilde bir dizinin elemanları model-
lerle gösterilmiştir.
Şekilde 1, 5, 9, 13, ... dizisinin elemanları göste- Buna göre, A39 için çizilen modelde kaç adet
rilmiştir. nokta kullanılır?
Buna göre, M100 için çizilen şekildeki çember
sayısı kaçtır? A) 600 B) 640 C) 720 D) 780 E) 800

A) 393 B) 405 C) 400 D) 397 E) 403

657 YAYINEVİ

Terim sayısı Nokta sayısı

Terim sayısı Çember sayısı
1 1
1 1
2 3
2 5
3 6
3 9
4 10
4 13
n n . (n + 1)
n 4n – 3 2
Genel terim 4n – 3 olduğu için; Görüldüğü gibi
Mn = 4n – 3 1. şekilde 1,
M100 = 4 . 100 – 3 2. şekilde 1 + 2 = 3,
= 400 – 3 3. şekilde 1 + 2 +3 = 6,
= 397 4. şekilde 1 + 2 + 3 + 4 = 10 nokta mevcuttur.
Cevap: D
O halde
39 . 40
39. şekilde 1 + 2 + 3 + ... + 39 = = 780
2
nokta kullanılır.
Cevap: D

644 657 YAYINEVİ

SAYISAL MANTIK TEST

1. an aritmetik dizisi için, 5. Genel terimleri

a3 + a4 = 23 an = 2 + 4 + 6 + ... + 2n
a4 + a5 = 37 bn =
n−1
n
olduğuna göre, a9 kaçtır?
dizileri tanımlanıyor.
A) 36 B) 43 C) 48 D) 50 E) 54 Buna göre, an . bn dizisi aşağıdakilerden han-
gisidir?

A) (n +1)2 B) n2 – 1 C) (n – 1)2
D) n2 + 1 E) n2

2. Genel terimleri
an = n + 2
6. n ≥ 2 olmak üzere an dizisi
bn = an + 2 – an
an = an – 1 + n + 1
olan an ve bn dizileri tanımlanıyor. biçiminde tanımlanıyor.
a 14 a19 = 215 olduğuna göre, a1 kaçtır?
Buna göre, oranı kaçtır?
b 14
9 17 19 A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 E) 12
A) B) 8 C) 6 D) E)
4 8 4
657 YAYINEVİ

3. Genel terimi an = 2n – 1 . (n + 1)! olan an dizisi için 7. Bir an dizisi

an + 2 ]Z] n 2 − 3 , n / 0 (mod 3)
= 168 eşitliği sağlanmaktadır. ]]
an a n = ][] 2n + x , n / 1 (mod 3)
]] n + 1 , n / 2 (mod 3)
Buna göre, n kaçtır? \
A) 5 B) 3 C) 1 D) 2 E) 4 biçiminde tanımlanıyor.
a2 + a3 + a4 = 22 olduğuna göre, x kaçtır?

A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6

4. a1 = 1 olmak üzere, her n ≥ 2 doğal sayısı için an 8. Bir an dizisi için

2a n − 6
an = 10n – 1 + an – 1 an + 2 =
2
eşitliğini sağlamaktadır. eşitliği sağlanmaktadır.
ar + a7 + a5 + a3 + a1 toplamından elde edilen a2 = 4 olduğuna göre, a20 kaçtır?
sayının basamaklarındaki rakamların toplamı
49 olduğuna göre, r kaçtır? A) –23 B) –22 C) –21 D) –20 E) –19

A) 29 B) 31 C) 33 D) 34 E) 36

657 YAYINEVİ 645

9. Bir an dizisi için 13. Bir geometrik dizinin ilk 3 terimi (a – 3), (2a – 3)
a4 = –5 ve (4a + 3) tür.

a n 2 + 8 = a 5n − 1 + 2n Buna göre, bu dizinin 6. terimi kaçtır?

eşitlikleri sağlanmaktadır. A) 693 B) 743 C) 192 D) 243 E) 729

Buna göre, a12 kaçtır?

A) –1 B) 0 C) 1 D) 4 E) 9

10. Genel terimi a n = 3 1 − n . n olan bir dizi için 14. Genel terimi an olan bir dizi n ≥ 2 için
a 27 1
oranı kaçtır? an = . an – 1
a3 n
A) 3–19 B) 3–20 C) 3–21 D) 3–22 E) 3–23 eşitliğini sağlamaktadır.
a1 = 1 olduğuna göre, a6 kaçtır?
1 1 1 1 1
A) B) C) D) E)
5! 6! 4! 7! 3!
657 YAYINEVİ

11. Genel terimi

15. Her n pozitif tam sayısı için an dizisi
3n + 1 , n tek ise
an = * 2 . an = 3 . an + 1
n 2 + 3 , n çift ise eşitliğini sağlıyor.
olan an dizisi tanımlanıyor. 64
a6 = olduğuna göre, a1 kaçtır?
81
Buna göre, a5 + a8 kaçtır?
A) 27 B) 9 C) 6 D) 18 E) 32
A) 79 B) 85 C) 93 D) 83 E) 87

12. Bir an dizisi için 16. Bir aritmetik dizide ilk n terimin toplamı
an + 2 = an + 1 + an Sn = n2 + 3n
olduğuna göre, bu dizinin 15. terimi kaçtır?
eşitliği sağlanmaktadır.
a8 = 6 olduğuna göre, a6 + a9 kaçtır? A) 28 B) 30 C) 32 D) 34 E) 36

A) 18 B) 12 C) 14 D) 16 E) 20

1. D 2. B 3. E 4. C 5. B 6. A 7. D 8. A 9. C 10. E 11. D 12. B 13. E 14. B 15. C 16. C

646 657 YAYINEVİ