8.

SINIF
MATEMATİK
DERS NOTLARI

SAADET KARGIN ÇETİNKAYA

 ÇARPANLAR VE KATLAR 1

BÖLÜNEBİLME KURALLARI
SIRA SİZDE

2 İle Bölünebilme Kuralı: Aşağıda tabloda verilen sayılar, ilgili sütunlar-

130 , 258 , 1542 , 544, ... gibi son basamağı daki sayılara bölünebiliyorsa ‘’ +‘’ , bölünemiy-
0,2,4,6,8 olan sayılar 2 ile tam bölünürler. orsa ‘’-’’ koyunuz.
5 İle Bölünebilme Kuralı:
760 , 185 , 1230, .... gibi birler basamağındaki
rakamı 0 veya 5 olan sayılar 5 ile tam
bölünürler.

10 İle Bölünebilme Kuralı:

310 , 15, 10000, .... gibi birler basamağındaki
rakamı 0 olan doğal sayılar 10 ile tam bölünür.

3 İle Bölünebilme Kuralı:

Rakamlarının sayı değerleri toplamı 3’ün
katı olan sayılar 3 ile tam bölünür.
1743 sayısının rakamlarının sayı değerleri toplamı
olan 1+7+4+3=15 sayısı 3’ün katı olduğundan
1743 sayısı 3 ile tam bölünebilir.

9 İle Bölünebilme Kuralı:

Rakamlarının sayı değerleri toplamı 9’un katı olan
sayılar 9 ile tam bölünür.
612 sayısının rakamlarının sayı değerleri toplamı
olan 6+1+2 =9 sayısı 9’un katı olduğundan 612
sayısı 9 ile tam bölünebilir.

6 İle Bölünebilme Kuralı:

420 , 162 , 258 , ... gibi hem 2 ile hem de 3 ile
kalansız bölünebilen sayılar 6 ile kalansız bölünür.
Buna göre bir sayının 6 ile tam bölünebilmesi için
iki şartı sağlamalıdır.
1. Çift sayı olmalı.
2. Rakamlarının sayı değerleri toplamı 3’ün katı
olmalı.

4 İle Bölünebilme Kuralı:

1300 , 540 , 612 , ... gibi bir sayının son iki
basamağı 00 yada 4’ün katı ise 4 ile tam bölünür.
 ÇARPANLAR VE KATLAR 2

ASAL SAYILAR SIRA SİZDE

1 ve kendisinden başka pozitif böleni olmayan
1’den büyük sayılara asal sayılar denir. 1)

2)

ASAL SAYILARIN ÖZELLİKLERİ

• 1 , asal sayı değildir.

• En küçük asal sayı 2’dir.

• 2’nin dışında çift asal sayı yoktur.

• Asal olan rakamlar 2,3,5,7’dir.

3)
• İki basamaklı en büyük asal sayı 97’dir.

• 100’den küçük 25 tane asal sayı vardır.

• İki basamaklı bir sayının asal olup olmadığını

anlamak için sayının sırasıyla 2, 3, 5
ve 7 ile tam bölünüp bölünemediğine bakılır.
Eğer bölünmüyorsa sayı asaldır.
4)
• 39, 57, 87 ve 91 sayıları asal sayı gibi
görünüyor ama asal değildir.
 ÇARPANLAR VE KATLAR 3

ÇARPAN VE BÖLEN SIRA SİZDE

Tüm pozitif tam sayılar en az iki tam sayının 1)

çarpımışeklinde yazılabilir.Çarpım durumunda- Aşağıdaki sayıların pozitif tam sayı çarpanlarını
ki bu sayılardan her birine o tam sayının sayının
bulunuz.
çarpanları denir.

Bir tam sayıyı kalansız olarak bölen sayılara da o

sayının bölenleri denir.

Bir pozitif tam sayının çarpanlarını bu-

lurken, en küçük pozitif çarpan olan 1’den
başlayarak çarpan çiftleri oluşturulur ve
tüm çarpanlar belirlenmiş olur.
(Bir baş bir son)

Örnek;
12’nin pozitif tamsayı çarpanlarını bulalım.
12
1.12
2.6
3.4
12’nin pozitif tamsayıçarpanları 1, 2, 3,4, 6, 12.
2)

Örnek;
12’in pozitif tamsayı bölenlerini bulalım.

12 : 1 =12
12 : 2 =6
12 : 3 =4
12 : 4 =3
12 : 6 =2
12 : 12 =1
12’nin pozitif tamsayı bölenleri 1, 2, 3,4, 6, 12.

Buradan da görüldüğü gibi bir tamsayının

pozitif çarpanları, aynı zamanda o tam-
sayının pozitif bölenleridir.
 ÇARPANLAR VE KATLAR 4

ASAL ÇARPAN 3) Çarpan Ağacı Yöntemi : Verilen sayı bir tanesi

asal olan iki sayının çarpımı şeklinde yazılarak alt
Bir sayıyı kalansız olarak bölebilen asal sayılara o satıra geçilir, işleme aynı şelikde devam edilir.
sayının asal çarpanları denir.Bir sayının asal çar-
panlarını bulmak için 3 yöntem uygulayabiliriz. Diyagramın sonlandığı
sayılar asal çarpan-
1) Sayının bütün çarpanlarını bir baş bir son yön- larımızdır.
temi ile bulup, aralarından asal olanları sece-
biliriz. 24’ ün asal çarpanları
Örneğin 24 sayısının asal çarpanlarını bulalım. 2 ve 3 tür.
Önce bütün çarpanlarını yazalım; 24=23.3
24
1 24
2 12 SIRA SİZDE
3 8 Bu çarpanlardan asal sayı
4 6 olan 2 ve 3 tür. 1) 2)

24’ ün asal çarpan- 60 sayısını ağaç yön-

ları 2 ve 3 tür. temi ile asal çarpan-
larına ayırınız.
2) Algoritma Yöntemi : Algoritma çizgisinin solu-
na sayı yazılır, sağına ise en küçükten başlayarak
bu sayıyı bölen asal sayı yazılır.ve Bölme işlemi
yapılarak alt satıra geçilir, 1 sonucu bulununcaya
kadar devam edilir.

24’ ün asal çarpanları 2 ve 3 tür.

24=23.3

3) 4)

SIRA SİZDE
Algoritma yöntemi ile 120 ve 75 sayılarının asal
çarpanlarını bulup, bu sayıları üslü biçimde yazınız.
120 75
ÇARPANLAR VE KATLAR 5
 ÇARPANLAR VE KATLAR 6

ARALARINDA ASAL SAYILAR

3) 1 , 1’den büyük doğal sayılar aralarında

1’den başka ortak böleni (ortak çarpanı) olmayan asaldır.

sayılara aralarında asal sayılar denir. Örneğin 1 ve 28.Çünkü 1’ in 1’ den başka böleni
yok.

Sıra sizde
ÖRNEK: ..... ile ..... aralarında asaldır.
4 ile 15’ i inceleyelim. ..... ile ..... aralarında asaldır.
4’ ün bölenleri : 1, 2,4
15’ in bölenleri : 1,3,5,15 4) 0, hiç bir sayıyla aralarında asal değildir.
ortak bölenler : 1 Örneğin, 0 ile 15 sayıları aralarında asal
4 ile 15 aralarında asaldır. değildir.
Çünkü 1 dışında 3, 5 ve 15 ortak bölenleri
de vardır.
ÖRNEK:
5) Farklı iki asal sayı daima aralarında asaldır.
40 ile 25’ i inceleyelim.
Örneğin, 23 ile 17 aralarında asaldır.
40’ ın bölenleri : 1, 2,4,5,8,10,20,40
25’ in bölenleri : 1,5,25
Sıra sizde
ortak bölenler : 1,5
..... ile ..... aralarında asaldır.
40 ile 25 aralarında asal değildir. ..... ile ..... aralarında asaldır.
ARALARINDA ASAL SAYILARLA İLGİLİ
6) Ardışık tek doğal sayılar aralarında asal
ÖNEMLİ BİLGİLER
sayılardır.
1) Sayıların aralarında asal olabilmesi için
Örneğin, 33 ile 35 aralarında asaldır.
asal sayı olma zorunluluğu yoktur.
Örneğin 8 ile 21 asal sayı değiller ancak 1’ den
Sıra sizde
başka ortak bölenleri olmadığı için aralarında
..... ile ..... aralarında asaldır.
asaldir.
..... ile ..... aralarında asaldır.
Sıra sizde
..... ile ..... aralarında asaldır.
SORU: 4a ve a3 sayıları aralarında asal iki basamaklı
..... ile ..... aralarında asaldır.
sayılar ise a yerine kaç farklı değer yazılabilir?

2) Ardışık doğal sayılar aralarında asaldır.

Örneğin 17 ve 18.

Sıra sizde
..... ile ..... aralarında asaldır.
..... ile ..... aralarında asaldır.