ÜÇ BASAMAKLI DOĞAL SAYILAR basamağından oluşur.

Basamak değeri, doğal sayıları oluşturan

rakamların bulunduğu basamağa göre aldığı değerdir.
Başında sıfır olmayan, üç rakamdan oluşan doğal sayılara üç basamaklı
 ÖRNEK: 467 sayısının basamak değerini inceleyelim.
doğal sayılar denir. Üç basamaklı doğal sayılar yüzlük, onluk ve birlikten
oluşur.

100 tane birlikten 10

tane onluk, 10 tane
onluktan ise 1 tane
“yüzlük” elde edilir.

 7 rakamı birler basamağında olduğu için basamak değeri 7‘dir.

100 sayısı üç basamaklı en küçük doğal sayıdır. 999 sayısı da üç
basamaklı en büyük doğal sayıdır.
Üç Basamaklı Doğal Sayıları Okuyalım Yazalım
Doğal sayıları okumaya en büyük basamaktan başlarız. Doğal sayıları
yazıyla yazarken her kelime arasında boşluk bırakırız.
 6 rakamı onlar basamağında olduğu için basamak değeri 60’tır.
 4 rakamı yüzler basamağında olduğu için basamak değeri 400’dür.
Not: Birler basamağında bulunan rakamların basamak değeri, sayının
kendisidir.
 ÖRNEK 2: 757 doğal sayısını oluşturan rakamların basamak
adlarını ve basamak değerlerini belirleyelim.

 ÖRNEK: 365 sayısının okunuşunu yazınız.

365 doğal sayısı 3 yüzlük, 6 onluk ve 5 birlikten oluşur. Bir yılın gün
sayısını “üç yüz altmış beş” diye okuruz ve “365” şeklinde yazarız.

Üç Basamaklı Doğal Sayıların Basamak Değeri

 7 rakamı birler basamağında olduğu için basamak değeri 7‘dir.
Doğal sayıların içinde rakamların yazıldığı yerlere basamak adı verilir. Üç
 5 rakamı onlar basamağında olduğu için basamak değeri 50’dir.
basamaklı doğal sayılar; birler basamağı, onlar basamağı ve yüzler
 7 rakamı yüzler basamağında olduğu için basamak değeri 700’dür.

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

RİTMİK SAYMALAR Yüzer Ritmik Sayma
İkişer ritmik sayalım: 2 – 4 – 6 – 8 – 10 – 12 – 14 – 16 – 18 – 20
Salih’in babasının cüzdanında 10 tane 100 TL vardır. Aşağıdaki paraların
Üçer ritmik sayalım: 3 – 6 – 9 – 12 – 15 – 18 – 21 – 24 – 27 – 30
tamamını onar ritmik sayma yaparak bulalım.
Dörder ritmik sayalım: 4 – 8 – 12 – 16 – 20 – 24 – 28 – 32 – 36 – 40
Beşer ritmik sayalım: 5 – 10 – 15 – 20 – 25 – 30 – 35 – 40 – 45 – 50
Onar ritmik sayalım: 10 – 20 – 30 – 40 – 50 – 60 – 70 – 80 – 90 – 100

Birer Ritmik Sayma

Kurbağa Zıpzıp, ormanda 238 defa zıpladı. Sonra göldeki taşların

üzerinden zıplayarak karşıya geçti. Birer birer saymaya devam edelim.

100 → 200 → 300 → 400 → 500 → 600 → 700 → 800 → 900 → 1000

Altışar Ritmik Sayma

Onar Ritmik Sayma Uğur böceklerinin üzerindeki beneklerin kaç tane olduğunu altışar ritmik
sayma yaparak bulalım. Her saymada 6 sayısını, bir önceki sayıya
Eda’nın kumbarasında 170 kuruş vardır. Aşağıdaki 10 kuruşları sayarak ekleyelim.
kumbarasına atalım.

6 → 12 → 18 → 24 → 30 → 36 → 42 → 48→54 → 60 → 66 → 72 → 78
→ 84 → 90 → 96
ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I
Yedişer Ritmik Sayma

Yumurtaların kaç tane olduğunu yedişer ritmik sayma yaparak bulalım.

Her saymada 7 sayısını, bir önceki sayıya ekleyelim.

8 → 16 → 24 → 32 → 40 → 48 → 56 → 64 → 72 → 80 → 88 → 96

Dokuzar Ritmik Sayma

Balonların kaç adet olduğunu dokuzar ritmik sayma yaparak bulalım. Her
saymada 9 sayısını, bir önceki sayıya ekleyelim.

7 → 14 → 21 → 28 → 35 → 42 → 49

Sekizer Ritmik Sayma

Ahtapotların kol sayısını sekizer ritmik sayma yaparak bulalım. Her

saymada 8 sayısını, bir önceki sayıya ekleyelim.

9 → 18 → 27 → 36 → 45 → 54

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

YUVARLAMA
Sayıları En Yakın Onluğa Yuvarlama
Sayıları en yakın onluğa yuvarlarken birler basamağına bakılır. Sayının
birler basamağındaki rakam 5’ten küçükse, sayı bir önceki onluğa
yuvarlanır. Sayının birler basamağındaki rakam 5 ya da 5’ten büyükse
sayı bir sonraki onluğa yuvarlanır.
Sayıları En Yakın Yüzlüğe Yuvarlama
Sayıları en yakın yüzlüğe yuvarlarken onlar basamağına bakılır. Sayının
onlar basamağındaki rakam 5’ten küçükse, sayı bir önceki yüzlüğe
yuvarlanır. Sayının onlar basamağındaki rakam 5 ya da 5’ten büyükse sayı
bir sonraki yüzlüğe yuvarlanır.
 ÖRNEK: 876 sayısını en yakın yüzlüğe yuvarlayalım.

 ÖRNEK: 163 sayısını en yakın onluğa yuvarlayalım.

876 doğal sayısı 800 ile 900 sayıları arasındadır. 876 sayısı, 900 sayısına
daha yakındır. O halde 876 sayısını 900‘e yuvarlarız.
163 doğal sayısı 160 ile 170 sayıları arasındadır. 163 sayısı 170 sayısına
7 birim, 160 sayısına 3 birim uzaklıktadır. 163 sayısı, 160 sayısına daha  ÖRNEK 2: 650 sayısını en yakın yüzlüğe yuvarlayalım.
yakındır. O halde 163 sayısını 160‘a yuvarlarız.

 ÖRNEK 2: 248 sayısını en yakın onluğa yuvarlayalım.

650 sayısı, 600 ile 700’e eşit uzaklıktadır. Dolayısıyla bir sonraki
yüzlüğe yuvarlarız. 650’yi en yakın yüzlüğe yuvarladığımızda 700 olur.

248 doğal sayısı 240 ile 250 sayıları arasındadır. 248 sayısı 250 sayısına
2 birim, 240 sayısına 8 birim uzaklıktadır. 248 sayısı, 250 sayısına daha
yakındır. O halde 248 sayısını 250‘ye yuvarlarız.

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

DOĞAL SAYILARI KARŞILAŞTIRMA Üç Basamaklı Doğal Sayıları Karşılaştıralım

Karşılaştırma sembolleri Sayıları karşılaştırmaya en büyük basamaktan başlarız. Yüzler

basamağında daha büyük rakam olan sayı diğerlerinden daha büyüktür.
Birden fazla sayıyı karşılaştırırken sayılar arasındaki ilişkileri göstermek
için aşağıdaki sembolleri kullanırız.  Örnek: 228, 176 ve 480 sayılarını büyükten küçüğe doğru
sıralayalım.

Karşılaştıracağımız doğal sayıların hepsi üç basamaklıdır. O hâlde bu

sayıların yüzler basamağındaki rakamlarına bakalım.

 224 < 315 İki yüz yirmi dört, üç yüz on beşten küçüktür.
 163 > 121 Yüz altmış üç, yüz yirmi birden büyüktür.
 300 = 300 Üç yüz, üç yüze eşittir.

Kolay hatırlayabilmek için sembolleri “I<üçüktür ve I>üyüktür”

şeklinde kodlayabiliriz.
Doğal sayıları karşılaştırırken ve sıralarken önce sayıların basamak
sayılarına bakmalıyız. Basamak sayısı az olan sayı diğer sayılardan
küçüktür.
 ÖRNEK: 140, 105, 60 ve 145 sayılarını küçükten büyüğe doğru
sıralayalım. Sıralamayı sayıları, sayı doğrusuna yerleştirerek
yapalım.
Yüzler basamağında en büyük rakamı olan sayı 480’dir. O halde 480 sayısı
en büyüktür. Yüzler basamağında en küçük rakamı olan sayı 176’dır. O
halde 176 sayısı en küçüktür.
480 > 288 > 176
 ÖRNEK 2: 126 ile 176 sayılarını karşılaştıralım.
Karşılaştıracağımız sayıların yüzler basamağı aynı olduğu için sayıların
onlar basamağına bakarız. Onlar basamağında daha büyük rakam olan sayı
daha büyüktür.

Sayı doğrusundaki her sayı solundaki sayılardan daha büyüktür.

60 < 105 < 140 < 145

126 < 176

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I
SAYI ÖRÜNTÜLERİ

Artan (Genişleyen) Sayı Örüntüleri

 Örnek:

Tren vagonlarının numaraları bir sayı örüntüsü oluşturmuştur. Sayı

örüntüsünü modelleyelim ve örüntünün kuralını belirleyelim. Belirlediğimiz
kurala göre sayı örüntüsünü 2 adım genişletelim.

Sayı örüntüsünü modelleyelim.

Azalan (Daralan) Sayı Örüntüleri

 Örnek: Birinci adımı 20 olan ve her adımda 2 azalan sayı

örüntüsünü oluşturalım.

Örüntü 2 artarak devam etmiştir. Örüntünün kuralını bulmak için

örüntünün bir sonraki adımındaki küp sayısından bir önceki adımındaki küp Sayı örüntüsünün 1. adımı 20 ile başlatılmıştır. Her adımdaki sayı, bir
sayısını çıkardık. önceki adımdan 2 eksiltilerek örüntü oluşturulmuştur.

Sayı örüntüsünü 2 adım genişletelim. Bunun için son adımdaki sayıya 2

ekleyelim.

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

TEK VE ÇİFT DOĞAL SAYILAR Eşleştirme sonucunda tek kalmayan gruplardaki sayılar çifttir.
Birbirini tamamlayan veya aynı türden olan nesnelerden her birine tek
Tek Doğal Sayılar: Birler basamağında 1, 3, 5, 7, 9 rakamları bulunan
denir. Birbirini tamamlayan iki tekten oluşan nesnelere çift denir.
doğal sayılara tek doğal sayılar denir.

Aşağıda verilen çorapları incelediğimizde bazı gruplardaki çoraplar çift Çift Doğal Sayılar: Birler basamağında 0, 2, 4, 6, 8 rakamları bulunan
oluşturmuş, bazı gruplardaki çoraplar ise çift oluşturamamıştır. doğal sayılara çift doğal sayılar denir.

Tek ve Çift Sayıların Toplanması

1. Tek sayı ile tek sayının toplamı her zaman çift sayıdır.
TEK DOĞAL SAYILAR

ÇİFT DOĞAL SAYILAR

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

 2. Çift sayı ile çift sayının toplamı her zaman çift sayıdır. En Küçük Tek ve Çift Sayılar

Üç basamaklı en küçük tek sayı 101‘dir.

İki basamaklı en küçük tek sayı 11‘dir.

Bir basamaklı en küçük tek sayı 1‘dir.

Üç basamaklı en küçük çift sayı 100‘dür.

3. Bir çift sayı ile bir tek sayının toplamı her zaman tek sayıdır. İki basamaklı en küçük çift sayı 10‘dur.

Bir basamaklı en küçük çift sayı 0‘dır.

En Büyük Tek ve Çift Sayılar

Üç basamaklı en büyük tek sayı 999‘dur.

İki basamaklı en büyük tek sayı 99‘dur.

Bir basamaklı en büyük tek sayı 9‘dur.

Üç basamaklı en büyük çift sayı 998‘dir.

İki basamaklı en büyük çift sayı 98‘dir.

Bir basamaklı en büyük çift sayı 8‘dir.

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

 ROMEN RAKAMLARI
Çok eski zamanlarda insanlar çeşitli sayı sembolleri oluşturmuşlardır.
Roma Devleti, çok eskiden kurulmuş olan bir devlettir. Romenlerin
kullanmış oldukları rakamlara Romen (Roma) rakamları adı verilir.

20’ye kadar olan Romen rakamlarında üç temel rakam vardır.

Diğer sayılar da bu sembollerin yan yana yazılmasıyla oluşturulur.

ÖRNEĞİN:

Küçük değerli semboller büyük değerli sembollerin sağına yazıldığında

sayı değerleri toplanır. Sağ tarafa en fazla üç sembol yazılabilir.
ÖRNEĞİN:

Küçük değerli semboller büyük değerli sembollerin soluna yazıldığında

sayı değerlerinin farkı alınır. Sol tarafa en fazla bir sembol
yazılabilir.
ÖRNEĞİN:

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

ÜÇ BASAMAKLI DOĞAL SAYILARDA TOPLAMA İŞLEMİ
Eldesiz Toplama İşlemi
ÖRNEK: Hasan, eylül ayında 521 sayfa, ekim ayında 243 sayfa kitap
okumuştur. Hasan iki ayda toplam kaç sayfa kitap okumuştur?
Hasan iki ayda toplam 764 sayfa kitap okumuştur.
Toplama işlemi yaparken önce birler basamağındaki sayılar toplanır.
Sonra onlar basamağındaki sayılar toplanır. Daha sonra yüzler
basamağındaki sayılar toplanır.
Sayıları toplarken basamakları alt alta yazmaya dikkat edelim.
ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I
Eldeli Toplama İşlemi
Eldeli toplama işlemi yaparken eldesiz toplama işlemi gibi önce birlikler,
sonra onluklar ve daha sonra yüzlükler toplanır. Ancak eldelere dikkat
edilir.
ÖRNEK: Belediye çalışanları bir parka 453 menekşe, 164 gül dikmiştir.
Parka toplam kaç çiçek fidesi dikildiğini bulalım.
Önce birler basamağındaki sayılar toplanır. 3 + 4 = 7 Sonra onluklar
toplanır. 5 + 6 = 11 Onlar basamağına 1 yazılır. Eldeki 1 yüzlük, yüzler
basamağına eklenir. Daha sonra yüzlükler toplanır. 4 + 1 = 5 Eldeki 1
yüzlük eklenir. 5 + 1 = 6 yüzlük, yüzler basamağına yazılır.
Parka toplam 617 çiçek fidesi dikilmiştir.
ÜÇ BASAMAKLI DOĞAL SAYILARLA ÇIKARMA İŞLEMİ Onluk Bozma Gerektiren Çıkarma İşlemi

Onluk Bozma Gerektirmeyen Çıkarma İşlemi
Çıkarma işlemi, geriye doğru saymanın kısa ve kolay yoludur. Çıkarma
işleminde büyük sayıdan küçük sayı çıkarılır. Çıkarma işlemi yaparken
önce birler basamağındaki rakamların farkı bulunur. Sonra onlar
basamağındaki rakamların farkı bulunur. Daha sonra yüzler
basamağındaki rakamların farkı bulunur.
Bir çıkarma işleminde, büyük sayı küçük sayıdan çıkamaz. Onluk bozma
gerektiren çıkarma işlemlerinde, bir önceki basamaktan onluk ya da
yüzlük alınır.
ÖRNEK: Balıkçı Hasan, tuttuğu 345 balığın 178 tanesini satmıştır. Balıkçı
Hasan’ın elinde kalan balık sayısını bulalım. Bunun için 345’ten 178’i
çıkaralım.

ÖRNEK: 356 – 142 işlemini model üzerinde yapalım.

Sayıların önce birliklerini çıkaralım. 5 birlikten 8 birlik çıkmayacağı için 1

onluk bozalım.

Yukarıdaki modelde 356 sayısında 3 yüzlük, 5 onluk, 6 birlik vardır.

Çıkaracağımız 142 sayısı 1 yüzlük, 4 onluk, 2 birlikten oluşmaktadır.
Eksilen sayı modelinden çıkan sayıyı aldığımızda geriye 2 yüzlük, 1 onluk,
4 birlik kalmaktadır.

ÖRNEK 2: 237 – 113 işlemini sayıları yan yana yazarak yapalım. ÖRNEK 2: 613 – 374 işlemini adım adım yapalım.

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I

ZİHİNDEN ÇIKARMA İŞLEMİ Sayı Ekleme Yöntemi:

Zihinden çıkarma işlemlerini sayıların üzerine ekleme, sayıları parçalama 430 – 80 işleminin sonucunu sayı ekleme yöntemi ile zihinden bulalım.
gibi farklı yöntemlerle yapabiliriz. Şimdi bu yöntemleri inceleyelim.
İşlemi kolay yapmak için eksilen ve çıkana 20 ekleyelim.
Sayıları Onluk ve Birliklerine Ayırma Yöntemi: Ayşe 98 sayfalık kitabın
40 sayfasını okumuştur. Ayşe’nin okuması gereken kaç sayfası kaldığını
zihinden bulalım.

90 − 40 = 50

8 − 0 = 8
Sayı Azaltma Yöntemi:
50 + 8 = 58
79 – 35 işleminin sonucunu sayı azaltma yöntemi ile zihinden bulalım.
Örnek: Aşağıda verilen sayıları onluk ve birliklerine ayırma yöntemi ile İşlemi kolay yapmak için eksilen ve çıkandan 5 çıkartalım.
yapılan zihinden çıkarma işlemlerini inceleyelim.

Sayıları Parçalama Yöntemi:

670 – 40 işleminin sonucunu sayıları parçalama yöntemi ile zihinden

Geriye Ritmik Sayma Yöntemi:
bulalım. İşlemi kolay yapmak için 670 sayısını yüzlük ve onluklarına
400 – 60 işleminin sonucunu geriye ritmik sayma yöntemi ile zihinden ayıralım.
bulalım.60 sayısında 6 tane onluk vardır. 400 sayısından geriye 6 kez onar
ritmik sayalım.

ELİF ERVA’NIN MATEMATİK NOTLARI – I