Professional Documents
Culture Documents
Choroby Pasożytnicze Koni
Choroby Pasożytnicze Koni
WYKADY
2009/2010
By M.
DEFINICJA PASOYTA
RODZAJE PASOYTNICTWA
Pasoyt - organizm wykorzystujcy organizm innego gatunku jako rodowisko ycia i rdo poywienia.
Pasoyt jednoywicielski (parasrtus monoxenicus) = monokseniczny- Organizm pasoytujcy tylko w/na jednym
gatunku ywiciela (swoisty dla jednego gatunku ywiciela).
Pasoyt rnoywicielski (parasitus heteroxenicus) = heterokseniczny - Organizm, ktry pasoytuje lub moe
pasoytowa przez cay okres swego rozwoju lub danym stadium rozwojowym w rnych gatunkach ywicieli
Pasoyt stay (parasitus permanens) - Organizm, ktry prowadzi pasoytniczy tryb ycia przez cay cykl yciowy (we
wszystkich stadiach)
Pasoyt okresowy (parasiius periodicus) - Organizm pasoytujcy jedynie w pewnym okresie swego osobniczego cyklu
yciowego, np. kleszcze, niektre nicienie
Pasoyt wewntrzny (endoparasitus)- Pasoyt bytujcy wewntrz ciaa ywiciela (w jamie ciaa, narzdach
wewntrznych, tkankach).
Pasoyt zewntrzny - (ectoparasitus)- Pasoyt bytujcy na powokach ciaa lub w uchykach i zagbieniach
komunikujcych si bezporednio ze rodowiskiem zewntrznym
Pasoytnictwo fakultatywne (parasitismus facultativus) = przygodne - gdy pasoytnictwo ujawnia si w sprzyjajcych ku
temu warunkach; w innych przypadkach organizm jest wolno yjcy
Okresy
Okres patentny- okres jawny, (okres od momentu dojrzaoci pciowej do momentu mierci pasoyta).
Okres prepatentny- niejawny, (okres od momentu wniknicia do organizmu do czasu dojrzaoci pciowej pasoyta).
ywiciele
1. ywiciel ostateczny - Pasoyt osiga dojrzao pciow i rozmnaa si drog pciow
2. . ywiciel poredni Pasoyt yje w stadium larwalnym, rozmnaa si na drodze bezpciowej i jest niezbdny w cyklu
rozwojowym pasoyta
3. ywiciel, parateniczny, rezerwuarowy, przejciowy - Pasoyt nie przechodzi adnego rozwoju w tym dodatkowym
ywicielu lecz jest ogniwem porednictwa w przenoszeniu pasoyta do ywiciela ostatecznego
Cykl rozwojowy pasoytw
1. Prosty, bezporedni (nicienie)
2. Zoony, poredni (przywry, tasiemce)
Charakterystyka pierwotniakw na podstawie sposobu odywiania
Heterotroficzne cudzoywne (zaliczane do wiata zwierzt) - odywiaj si gotowymi substancjami organicznymi
(odywiajce si drog osmozy, pinocytozy, a niektre pobierajce pokarm w postaci staej, np. drog fagocytozy bd te
przez otwr gbowy cytostom).
Autotroficzne samoywne; s to zwykle wiciowce, tzw. barwne - Zawieraj chromatofory z chlorofilem, dziki czemu
mog syntetyzowa wglowodany z substancji nieorganicznych (s one ogniwem czcym wiat rolinny ze
zwierzcym).
Miksotroficzne zmiennoywne - W zalenoci od warunkw mog odywia si samo- lub cudzoywnie
ROZMNAANIE SI PIERWOTNIAKW
Rozmnaanie bezpciowe to:
a) podzia mitotyczny na dwie komrki potomne
b) podzia wielokrotny (przykadem jest schizogonia), w wyniku ktrego powstaje od kilku do kilku tysicy osobnikw
potomnych;
c) pczkowanie wewntrzn tzw. endodyogenia, kiedy to w obrbie komrki macierzystej powstaj dwie komrki
siostrzane;
d) pczkowanie, bdce swoistym rodzajem podziau, kiedy to z substancji osobnika macierzystego powstaj stopniowo
osobniki potomne
Rozmnaanie pciowe pierwotniakw polega na:
a) podziale zygoty powstaej z poczenia si gamet, przy czym gamety powstawa mog z przeksztaconych trofozoitw i
wwczas zwane s gamontami
b) w wyniku zoonego procesu zwanego gamogoni po dojrzeniu zygoty rozpoczyna si proces mniej lub bardziej
intensywnych podziaw zwany sporogoni, w wyniku ktrego powstaj sporozoity
c) swoistym procesie pciowymkoniugacji, wystpujcym u orzskw (Ciliata).
Polega na wzajemnej wymianie przez dwa osobniki (koniuganty) czci mikronukleusa, tzn. pronukleusw
AT - PRZESTRZE
OTACZAJCA WI
B CIAKO
PRZYPODSTAWNE
F - WI
FV- WODMCZKA
POKARMOWA
Gl- GLYKCSOM
GO- APARAT GOLGIEGO
KI KINETOPLAST
ZAWIERAJCY WKENKA
DNA
MI - MTOCHONDRIUM
N - JDRO
NU - JDERKO
RER SZORSTKA SIATECZKA
RDPLAZMATYCZNA
ST- PODBONOWE
MICROTUBY
TRYPANOSOMOZY U KONI
Trypanosoma brucei
Trypanosoma congolense
Przenoszona przez muchy tse-tse, a take mechanicznie przez bki (Tabanidae)
rdem inwazji s dzikie przeuwacze
Trypanosoma evansi
A posta smuka
B posta krpa
Surra
Wywoywana jest przez Trypanosoma evansi
Wystpuje gwnie w pnocnej Afryce, poudniowej Azji, rodkowej i Poudniowej Ameryce. Sporadycznie moe
pojawia g w poudniowej Europie.
Przebieg tej inwazji u koni jest zwykle ostry,
Gwnymi objawami s nawroty gorczki, obrzki oraz postpujce wyniszczenie.
Trypanosomozy koni (trypanosomatoses)
Trypanosoma equiperdum zaraza stadnicza koni
widrowiec koski jest podobny pod wzgldem budowy do innych widrowcw rodzaju Trypanosoma
Dugo ciaa 2428 m
Maksymalna szeroko 2.6 m
Jest wrzecionowatego ksztatu, zaopatrzony w aparat ruchu, tj. wi, bon falujc i kinetoplast
Owalne jdro znajduje si w rodku lub nieco poza rodkiem ciaa.
Jest gatunkiem jedno postaciowym (monomorficznym),
Zaraza stadnicza koni
Okres pierwszy zmiany chorobowe s miejscowe i dotycz zewntrznych, narzdw pciowych (obrzk niezapalny,
naderki i owrzodzenia bony luzowej oraz plamy bielacze), po namnoeniu si w nich pierwotniakw.
Okres drugi uoglnienia si choroby w wyniku parazytemii objawia si gwnie pokrzywkowymi zmianami na skrze,
z ktrych "obrzki talarowate", o rednicy 5-20 cm, s jedynym patognomonicznym objawem zarazy stadniczej. 1
Poza zmianami skrnymi i obrzkiem obwodowych wzw chonnych obserwuje si wyrane osabienie i chudnicie
chorych zwierzt
Okres trzeciostatni okres choroby (wystpujcy zwykle po wielu miesicach trwania choroby) Objawia si
zaburzeniami ze strony ukadu nerwowego. Objawy nerwowe rozpoczynaj si przeczulic skry i tkliwoci tkanek w
miejscu przebiegu pni nerwowych, nieco pniej, w nastpstwie poraenia nerww ruchowych, wystpuj niedowady i
bezwady poczone z zanikiem mini.
W tym okresie do charakterystycznym objawem jest jednostronnezwykle lewostronne poraenie nerwu twarzowego,
co powoduje bezwad lewych mini mimicznych twarzy i lewej maowiny usznej (tzw. twarz asymetryczna w wyniku
opadnicia maowiny usznej, powieki i warg po lewej stronie).
Cakowity czas trwania choroby nie leczonej wynosi od 1 do 2 lat, a miertelno dochodzi moe do 50%
Inne trypanosomozy koni
Trypanosoma equinum - Mal de caderas
Mal de caderas wystpuje w Ameryce Poudniowej Choroba ma przebieg najczciej przewleky, wrd objaww
postpujcych porae okolicy krzyowo-ldwiowej I wynikajcych std niedowadw, a nawet porae koczyn
tylnych. Poza tym pojawia si mog obrzki, postpujce osabianie i wyniszczenie. Przenoszona mechanicznie przez
muchy z rodzaju Stomoxys, bki (Tabanidae), a nawet przez karmice si krwi (nietoperze wampiry). Przypuszcza si, e
rdem inwazji jest jeden z gatunkw gryzoni amerykaskich,
W Ameryce Poudniowej, poza mal de caderas, wystpuje choroba zwana peste boba" wywoywana przez Trypanosoma
venezuelense
W Ameryce rodkowej natomiast wystpuje trypanosomatoza zwana murrina lub darrengueira, wywoywana przez
Trypanosoma hippicum.
CYKL KOKCYDII
A - Trzy komrki nabonkowe jelita drewniaka, do pierwszej przenika
merozoit, ktry w drugiej i trzeciej wyrasta w posta kulist - schizont
B - Bi - wielokrotny podzia jdra.
C - D tworzenie si merozoitw,
E pocztki gametogenii
F makrogametocyt
Fi mikrogametocyt
G redukcja chromatyczna makrogametocytu,
Gi tworzenie si mikrogamet
H - makrogameta,
Hi mikrogamety
I otorbiona zygota oocysta
J M tworzenie si sporoblastw
N podzia na sporozoity
O - opuszczanie sporocysty przez sporozoity
P sporozoity
Eimeria leuckarti
Kokcydioza u rebit
Gatunek: Eimeria leuckarti- kokcydioza jelit cienkich.
Gatunek: Klossiella equi lokalizuje si w komrkach nabonka kanalikw nerkowych i powoduje stan zapalny nerek
KOKCYDIOZA JELIT KONI
Obraz kliniczny
- towarzyszca biegunka
- przewlekajca si choroba prowadzi do wyniszczenia
- zmiany anatomo-patologiczne nieytowe zapalenie jelit cienkich
BABESZJOZA KONI
BABESIA EQUI
BABESIA CABALLI
Wystpuje w poudniowej Europie.
Przenosicielami s kleszcze:
Hyalomma dromedari
Hyalomma marginatum
Rhipicephalus bursa
Rhipicephalus sangineus
Uproszczony cykl rozwojowy Babesia (Piroplasma)
Schizogonia u ssakw
Podczas pobierania krwi kleszcze przenosz wraz ze lin inwazyjne sporozoity.
Wnikaj one do krwinek czerwonych i dziel si przez endodiogeni lub podzia prosty.
Dojrzae trotozoity czsto s poczone swymi nitkowatymi wypustkami
Nigdy nie tworzy si pigment, co rni je od cyklu Plasmodium.
Krwinka pka, uwalniajc merozoity, ktre atakuj nastpne krwinki zdrowe.
Sporogonia u kleszcza
Postaci pciowych nie mona morfologicznie odrni od trofozoitw
S one pobierane przez samice kleszczy w czasie ssania krwi.
Czyni to przede wszystkim osobniki eskie, (osobniki mskie mniej liczne, pobieraj mao krwi). W jelicie kleszcza
trofozoity zostaj strawione, a z gametocytw powstaj gamety mskie i eskie, ktre po poczeniu daj zygot ookinet.
Ruchliwa ookineta przenika przez cian jelit, dociera do jajnikw kleszcza i wnika do oocytw, przeksztaca si w
sporont, ktry incystuje si i dzieli na liczne sporoblasty
Nastpnie s uwalniane w tkankach embrionalnych larwy kleszcza i jako sporocinty wnikaj do komrek gruczow
linowych, gdzie przeksztacaj si w inwazyjne sporozoity.
Zostaj przekazane wraz ze lin i atakuj ich krwinki czerwone.
Zapodnione samice kleszcza przekazuj pasoyty swemu potomstwu, ktre jest wektorem od pierwszego stadium
larwalnego (L).
Zaraenie w stadiach larwalnych powoduje, e nimfy (N) zapewniaj dalsze przeniesienie pasoyta.
BABESZJOZA KONI
Zaraenie nastpuje w podczas przebywania zwierzt na terenach pastwiskowych, w czasie prac lenych lub prac na
odogach.
Pastwiska rdlene lasw mieszanych.
Obraz kliniczny
Okres inkubacji wynosi okoo 5-15 dni.
Pocztkowo obserwuje si oglne osabienie, podwyszenie temperatury do 39- 41,5C.
Od czwartego dnia od podwyszenia temperatury pojawia si niedokrwisto i taczka. Akcja serca ulega osabieniu i
przyspieszeniu. U koni obserwuje si depresj, postpujce osabienie, niepewny chd oraz obrzki koczyn.
Ostry przebieg choroby koczy si mierci w cigu 4-7 dni
W przypadkach przewlekych choroba moe trwa kilka miesicy
Rwnoczenie stwierdza si objawy szybko postpujcej niedokrwistoci, przypieszenie akcji serca do 120/1 min i
znaczne zwolnienie czstotliwoci oddechw.
Bony luzowe staj si blade, czsto taczkowo podbarwione.
Zwierzta przed mierci s tak osabione, e si nie podnosz, a temperatura ciaa spada poniej normy.
Zmiany anatomopatologiczne
W trakcie sekcji stwierdza si hydremi oraz daleko posunit niedokrwisto.
Tkanki podskrna i bony surowicze s obrzke, surowiczo nacieczone, zwykle z taczkowym podbarwieniem.
W jamach ciaa, a take w worku osierdziowym wystpuje czsto zwikszona ilo rowego lub tobrunatnego pynu
surowiczego.
Wzy chonne s obrzke, narzdy wewntrzne zwyr miszowe, a w wtrobie stwierdza si niekiedy zwyr tuszczowe.
Szczeglnie wyrane zmiany dotycz ledziony, ktra jest powikszona, na przekroju czarnoczerwona, z wyranie
powikszonymi grudkami chonnymi (szczeglnie przy Babesia equi)
Nerki s nieznacznie powikszone, blade, z plamistym podbarwieniem hemoglobin i podtorebkowymi wybroczynami.
Pcherz moczowy wypeniony jest ciemnoczerwonym lub ciemnobrunatnym moczem.
Bona luzowa odka (tak jak trawieca u przeuwaczy) wykazuje oznaki przekrwienia oraz liczne ubytki nabonka, a
bona luzowa jelit wykazuje ostre lub przewleke nieytowe zapalenie.
Rozpoznawanie
Objawy kliniczne takie jak hemolityczna niedokrwisto z hemoglobinuri, stany gorczkowe i in. pojawiajce si w
okrgach enzootycznego wystpowania babeszjozy.
Stwierdzenie pierwotniakw w krwi obwodowej badanych zwierzt
Krew do bada pobiera naley z obwodowych naczy wosowatych w okresie podwyszonej temperatury.
Utrwalone rozmazy krwi, barwione barwnikiem Giemsy, bada si pod mikroskopem przy uyciu immersji,
Zalecane jest take badanie grubych preparatw krwi, barwionych specjalnie przygotowanym, roztworem barwnika
Giemsy.
Mona uy do diagnostyki odczynu wizania dopeniacza.
Zaleca si do diagnozy babeszjoz koni stosowanie odczynw serologicznych: odczyn hemaglutynacji poredniej,
immunofluorescencji oraz aglutynacji kartonowej card aggiutination test
Leczenie babeszjozy koni
1. Chinuronium sulfuricum 5% roztwr (Acaprin-Bayer, Babesan ICI) w dawkach 1mg/kg m.c.
Lek naley podawa wycznie podskrnie w miejsca, z ktrych wchanianie jest powolne, np. w fad piersiowy.
Uwaga!
W przypadkach zaburze krenia, cakowit dawk dzieli na 23 czci i wstrzykiwa co kilka godzin.
2. Diamidyna (Berenil-Hoechst) w dawkach 3,5 mg/kg m.c. w 7% roztworze wodnym, podawa gboko dominiowo.
3. Amicarbalidisetional (Diampron) w dawkach 510 mg/kg m.c, podawany podskrnie lub dominiowo.
SARKOCYSTOZA KONI
Cysty, zwane cewami Mieschera, wyksztacaj si we wknach mini poprzecznie prkowanych, s ksztatu
wrzecionowatego, barwy biaawej.
Wntrze cyst jest podzielone na liczne komory zawierajce trofozoity.
WYSTPOWANIE. Pasoyty kosmopolityczne.
Ko ywiciel poredni
1 oocysta
2 sporocysta
3 sporozoity sierpowatego ksztatu
4 schizont
5 merozoit
6 moda cysta
7 dojrzaa cysta w mm gruba ciana, po czasie wapniej
8 zoity
9 gamonty
10 mikrogamont
11 makrogamont
12 syngamia
13 zygota
14 sporulowana oocysta sporulacja w przewodzie pokarmowym
psa
Sarcocystis equicanis
Sarcocystis payeris
Rozpoznawanie
W praktyce przyyciowe sarkocystoza koni nie jest diagnozowana.
Badania pomiertne
Pomiertnie w czasie badania poubojowego lub sekcyjnego,
W miniach stwierdza si biaoszare cewy Mieschera. Ich dugo siga niekiedy kilkunastu milimetrw i s utozone
wzdu wkien miniowych.
Przy intensywnej inwazji dochodzi do zmian struktury zabarwienia mini.
Charakterystyka tasiemcw
Tasiemce s wycznie pasoytniczymi pazicami z gromady Cestoidea
Ciao maj zwykle czonowane, przewanie wyduone (dugoci od 0,5 mm do kilkunastu metrw), zaopatrzone w
narzdy czepne umieszczone na przednim kocu
W budowie zewntrznej rozrni mona skoleks, szyjk i strobil (zoon z czonw).
Nie maj przewodu pokarmowego.
Ukad wydalniczy jest typu protonefndialnego, a gwne naczynia wydalnicze znajduj ujcie w ostatnim czonie.
Tasiemce, z wyjtkiem rodzaju Dioicocestus, s hermafrodytami
Pasoytuj u krgowcw.
GROMADA-CESTODEA
S to robaki spaszczone grzbietowo-brzusznie, pokryte worem skrno-miniowym.
Pierwotna jama ciaa wypeniona jest lun tkanka-parenchym
U tasiemcw niszych obserwuje si podobiestwa w budowie i rozwoju z przywrami, co wiadczy o ich filogenetycznym
powizaniu.
Ciao skada si z gwki (scolex), szyjki (collum) i acucha czonw (stobila). Na skoleksie wystpuj przyssawki, a u
niektrych ryjek (rostellum) z wiecem hakw.
U tasiemcw niszych brak jest specjalnych urzdze czepnych, co najwyej wystpuj bruzdy czepne.
Od szyjki nastpuje narastanie (tworzenie) czonw, jest to strefa wzrostu (sterta proliferacyjna). U niektrych szyjka jest
krtka, albo jej brak).
Pierwsze czony s z reguy szerokie i krtkie, dalsze prawie kwadratowe, a kocowe dusze ni szersze.
U niektrych tasiemcw wszystkie czony s szersze ni dusze, a
Bardzo prymitywne tasiemce s nieczonowane.
MORFOLOGIA TASIEMCW
1. Tasiemce nie posiadaj przewodu pokarmowego, yj w jelicie cienkim, odywiaj si drog osmozy, chonc pokarm
caa powierzchni ciaa.
2. Ukad nerwowy skada si ze zwoju nerwowego znajdujcego si w skoleksie; pni nerwowych krtkich skierowanych
ku przodowi oraz dugich biegncych wzdu caego ciaa, poczonych spoidami w kadym czonie.
3. U kad rozrodczy jest obojnaczy (hemafrodytyczny), zwielokrotniony poniewa wystpuje w kadym czonie, a u
niektrych tasiemcw s nawet po dwa garnitury narzdw rozrodczych w kadym czonie. W tworzeniu si narzdw
rozrodczych ma miejsce zjawisko proterandii tzn., e najpierw dojrzewaj narzdy rozrodcze mskie, a pniej eskie. W
pewnej odlegoci od szyjki s czony z narzdami rozrodczymi mskimi i eskimi czony dojrzae pciowo, nastpnie
zaczyna wyksztaca si macica, a znikaj w tej samej kolejnoci jak powstaway narzdy rozrodcze,
Ukad rozrodczy tasiemcw
Narzdy rozrodcze eskie skadaj si z patowatego, przewonego jajnika uoonego w tylnej czci czonu,
pcherzykw ztnikowych i ootypu z gruczoem Mehlisa znajdujcych si w pobliu jajnika, gdzie ma miejsce
formowanie si i zapodnienie jaj; std odchodzi do boku pochwa, ktrej ujcie znajduje si w przedsionku pciowym
(atrium). U tasiemcw niszych otwr ten wystpuje po stronie brzusznej.
Macica rozwija si pniej przyjmujc ksztat typowy dla danej rodziny
U rzdu Cyclophyllidea macica nie posiada odrbnego otworu zewntrznego dlatego jaja wydostaj si z niej w
rodowisku zewntrznym po rozerwaniu czonu. Narzd rozrodczy mski skada si z pcherzykowatych jder rozsianych
po caym czonie, od ktrych odchodz drobne kanaliki (vasa efferentia) czce si w gruby nasieniowd, ktry jako
przewd wytryskowy koczy si w uminionej torebce (bursa cirri) z boku czonu u tasiemcw wyszych, a po stronie
brzusznej u niszych.
Charakterystyka tasiemcw
Tasiemce waciwe (Eucestoda), nalece do dwch rzdw:
Pseudophyllidea tasiemce, w rozwoju ktrych wystpuje dwch ywicieli porednich.
Cyclophyllidea tasiemce z jednym- (poza nielicznymi wyjtkami) ywicielem porednim w cyklu rozwojowym.
Postacie larwalne tasiemcw
W rozwoju tasiemcw z rzdu Cyclophyllidea wystpuj dwie postacie larwalne, a mianowicie:
Pierwsza posta - onkosfera (oncosphaera), rozwijajca si w jaju jest to larwa zaopatrzona w 6 hakw embrionalnych.
onkosfera- U tasiemcw z rzdu Cyclophyllidea przenika przez cianki jelita ywiciela poredniego przeksztacajc si w
jamie ciaa lub w tkankach w drug posta larwaln ktra moe przybiera rne ksztaty
cysticerkoid- Jest larw zoon z pcherzyka i wyrostka ogonowego, ktry zachowuje przez pewien czas 3 pary hakw
Do jamy pcherzyka wcianity jest skoleks z wierzchokiem skierowanym ku przodowi, larwa ta rozwija si u
bezkrgowcw najczciej u stawonogw,
cysticerkus (cysticercus) - Wgier, jest ksztatu pcherzyka zoonego z warstwy oskrkowej i mezenchymatycznej. Z
warstwy mezenchymatycznej pczkuje skoleks skierowany do wntrza,
cenurus (coenurus), Cenur - jest to larw majca posta pcherza dochodzcego do wielkoci jaja kurzego, ktrego
mezenchymatyczna warstwa wytwarza przez pczkowanie setki skoleksw,
echinokok (echinococcus), pcherz bblowcowy - Czsto znacznych rozmiarw, niekiedy wielkoci gowy dziecka.
Mezenchymatyczna warstwa pcherza wytwarza liczne komory lgowe, w ktrych powstaj bardzo liczne skoleksy
sparganum - Jest waciwie plerocerkoidem, czsto jednak pczkujcym i przez to rozgazionym,
tetratyridium (tetrathyridium)-Z budowy zewntrznej przypomina plerocerkoid, jednak skoleks jest wpuklony do wntrza
larwy
TASIEMCE NISZE
Rzd tasiemcw Pseudophyllidea
1. Pierwsze stadium larwalne tasiemcw z rzdu Pseudophyllidea czyli onkosfera jest otoczona paszczem zoonym z
jednej warstwy najczciej urzsionych komrek nosi nazw koracidium (coracidium).
2. U tasiemcw wyszych z rzdu Cyclophyllidea otaczajce onkosfer bony nie maj budowy komrkowej.
W pierwszym ywicielu porednim rozwija si drugie stadium larwalne tasiemcw z rzdu Pseudophyllidea-procerkoid
(procercoid).
Ksztat ciaa tej larwy jest wyduony, a jej tylny koniec jest wyodrbniony i zaopatrzony w 3 pary hakw.
W drugim ywicielu porednim procerkoid przeksztaca si w plerocerkoid (larw o zwartej budowie z wyksztaconym,
jako skoleks, przednim kocem ciaa).
Postacie larwalne tasiemcw
A - skorupka jajowa uwolnieniu koracidium,
B - koracidium,
C - procerkoid, (z ogonkiem)
D - plerocerkoid
E-jajozonkosfer,
F - cysticerkoid,
G - cysticerkus,
H - cenur,
I-bblowiec.
4 haki embrionalne
7 gruczoy wapienne
8 bruzdy czepne
TASIEMCZYCE KONI
Anoplocefalidoza (anoplocephalidosis)
Przyczyn choroby s tasiemce nalece do rodzin Anoplocephalidae:
Gatunki:
Anoplocephala magna
Anoplocephala perfoliata
Paranoplocepha mamilliana
Wystpowanie. S to pasoyty kosmopolityczne.
Anoplocephala magna
Morfologia
Dugo 35-80 cm, szeroko 2-2,5 cm.
Skoleks nieuzbrojony, zaopatrzony w 4 przyssawki skierowane ku przodowi.
Czony s szersze ni dusze z pojedynczym aparatem pciowym.
Jaja nieregularnego ksztatu, o rednicy 50-60 m, maj sabo rozwinity aparat gruszkowaty z krtkimi rogami".
rednica onkosfery 8 m.
Pasoyt umiejscawia si w jelicie cienkim, gwnie w tylnym jego odcinku.
Anoplocephala perfoliata
Morfologia
1. Dugo 2-8 cm, a szeroko 8-14 mm. Skoleks o rednicy 2-3 mm, z kulistego ksztatu przyssawkami, od podstawy
ktrych odchodzi ku tyowi po jednym patowatym wyrostku.
Czony szersze ni, dusze z pojedynczym aparatem pciowym. Jaja nieregularnego ksztatu, o rednicy 80 n, z dobrze
rozwinitym aparatem groszkowatym, o dugich, krzyujcych si ..rogach".
rednica onkosfery 16 m.
Pasoyt umiejscawia si w tylnym odcinku jelita cienkiego, w jelicie lepym, do czsto w okolicy zastawki biodrowookrniczej
Paranoplocephala mamillana
Morfologia
1. Najmniejszy tasiemiec koni, osigajcym tylko 4 cm dugoci i 46 mm szerokoci. May skoleks, o rednicy 0,7 mm,
zaopatrzony jest w szczelinowate przyssawki.
Czony szersze ni dusze, z pojedynczym aparatem pciowym.
Jaja nieregularnego ksztatu, o rednicy 5060 m, maj dobrze rozwinity aparat gruszkowaty, o dugich rogach"
rednica onkosfery 20m,
Pasoyt umiejscawia si w jelicie cienkim.
Biologia pasoytw
Rozwj tasiemcw koni przebiega podobnie jak rozwj tasiemcw z rodzaju Monezia, tj. z udziaem mechowcw z
nadrodziny Oribatidae.
Cysticerkoid rozwija si w jamie ciaa mechowcw w cigu 4-5 miesicy.
Zaraenie nastpuje na pastwiskach przez zjadanie mechowcw z cysticerkoidami.
Obraz kliniczny tasiemczycy koni
1. Nasilenie objaww klinicznych zaley od intensywnoci inwazji, gatunku tasiemca, a take od wieku koni.
2. Bardziej wraliwe s rebita, u ktrych silniejsza inwazja tasiemcw A. magna i A. perfoliata wywouje objawy
morzyskowe, niedokrwisto oraz postpujce wychudzenie.
3. Paranoplocephala mamillana jest mao chorobotwrcza.
Zmiany anat. - pat. w tasiemczycy koni
1. W przypadku inwazji A. magna obserwuje si w miejscach bytowania tasiemcw nieytowe, a czasami krwotoczne
zapalenie bony luzowej jelita cienkiego.
2. Anoplocephala perfoliata w miejscu przyczepu doprowadzi moe do:
1/ Owrzodzenia oraz tworzenia si ziarniny zapalnej.
Uwaga
Pknicie owrzodze do jamy ciaa i zapalenie otrzewnej.
Rozpoznawanie
Polega na stwierdzeniu jaj tasiemcw w badaniach koproskopowych przy uyciu metody flotacji
Stwierdzenie czonw tasiemca w kale wiadczy rwnie o istniejcej inwazji
10
Midzy gardziel a jelitem rodkowym u niektrych nicieni /Toxocara i Neoascaris/ jest tzw. odeczek.
Pewne znaczenie taksonomiczne moe mie u' samic pozycja odbytu lecego po stronie brzusznej.
U samcw wystpuje w tylnej czci ciaa otwr stokowy.
Ukad wydalniczy nicieni
W walkach bocznych mieci si ukad wydalniczy, zbudowany z jednej lub kilku komrek w ksztacie litery H.
Ukad rozrodczy u nicieni
Nicienie (Nematoda) s z reguy rozdzielnopciowe o wyranie zaznaczonym dymorfizmie pciowym wyraajcym si
przede wszystkim w wikszych rozmiarach samicy i w uksztatowaniu tylnego koca samcw, ktry bywa np. do czsto
zakrcony lub zaopatrzony w rne twory boniaste itp.
Cewkowaty u obu pci ukad rozrodczy charakteryzuje niezwyka prostota budowy.
U osobnikw eskich
U samic jest ona najczciej parzysty i skada si z:
2 dugich jajnikw,
2 jajowodw oraz
2 macic czcych si w pochw otwierajc si po stronie brzusznej szpar sromow /vulva/ mieszczc si w rnych 1
rejonach ciaa /cecha systematyczna/..
Cewki maciczne zdaj do pochwy zazwyczaj z1 przeciwlegych kierunkw /ukad amftdelficzny/, niekiedy biegn
obie ku przodowi /ukad prodelficzny/ lub ku tyowi /ukad opistodelficzny/
11
U wielu gatunkw midzy pochw a macic rnicuje ale silnie uminiony odcinek zwany jajomiotem /ovijector/
Ukad rozrodczy u osobnikw mskich
U samcw w skad pojedynczego ukadu pciowego wchodzi jdro, nasieniowd, pcherzyk nasienny przewd
wytryskowy uchodzcy do jelita kocowego ktrym tworzy stek /cloaca/.
Jako pomocnicze narzdy kopulacyjne /prcia brak/ funkcjonuj chitynowe, zazwyczaj parzyste szczecinki kopulacyjne
/spiculae/, narzd dodatkowy /gubarnaculum/, telamon, torebka kopulacyjna oraz inne oskrkowe twory tylnego odcinka
ciaa.
Biologia nicieni
Nicienie s z reguy jajorodne, a rozwijajce ale] larwy ze wzgldu na pokrywajcy je sztywny oskrek przechodz w
czasie rozwoju postembrionalnego zazwyczaj czterokrotne linienie.
U niektrych gatunkw pierwsze dwie linki mog odbywa si jeszcze wewntrz oson jajowych.
Biologia nicieni
Nicienie, ktrych rozwj do larw inwazyjnych odbywa si bezporednio w rodowisku zewntrznym /pastwiska, wybiegi,
oklniki stajnie itp/
zaliczany do tzw. geohelmintw,
Inne rozwijajce si w ywicielu porednim do biohelmintw.
JAJA NICIENI
A-Bunostomum sp
B.Haemonchus contortus
C Nematodirus sp
D Skrabinema ovis
E Gangylonema pulchrum
F. Neoascaris vrtulorum
G. Tnchocephalus ovis
H. Strongyloides papilbsus
I Capillanasp
J.Eimeria arloingi
Morfologia pasoyta
Samiec ma 9-12 mm dugoci i 0,6-0,9 mm szerokoci.
Gardziel w rodkowej swej czci przewona, zakoczona jest gruszkowatym rozszerzeniem (bulbus), zaopatrzonym w
aparat zastawkowy. Tpo zakoczony odcinek ogonowy ma dwa oskrkowe skrzydeka i dwie pary (jedne due, drugie
mae) brodawek.
12
ZACZOSY
jajo
Oxyuris equi
13
YWICIEL I UMIEJSCOWIENIE
ywiciel ostateczny. Ko, osio, mul, zebra zebu.
Umiejscowienie. Jelito cienkie.
Biologia pasoyta
Rozwj glisty koskiej przebiega wedug typu Ascarisl (przez wtrob)
W tym wypadku LII forma inwazyjna, 5-6 tyg, (wg typu linienie w wtrobie tu nie), linienie w pucach, oskrzela,
gardo, poknite, linienie tu dwa razy L5
Cykl 8 tyg
Wgorczyca koni strongyloidoza (strongyloidosis)
Wgorczyca wywoywana jest (tylko u rebit) przez wgorka koskiego Strongyloides westeri nalecego do rodziny
Strongyloididae, Postaci pasoytnicz s wycznie partenogenetyczne-samice.
Strongyloza koni (Strongylosis equorum)
- Wywoywana jest przez supkowce, z dwch podrodzin nalecych do rodziny Strongylidae.
- Do podrodziny Strongylidae zaliczamy supkowce o obszernej torebce gbowej ksztatu prawie kulistego lub
lejkowatego.
Przyczyn strongylozy koni s supkowce due.
- 1. Strongylus equinus,
- 2. Strongylus edentatus,
- 3. Strongylus vulgaris
Supkowce due
Zaliczane s trzy gatunki z rodzaju Strongylus.
Rni si, poza wielkoci skomplikowanym cyklem rozwojowym,
Morfologia supkowcw duych
Cechy Podrodziny Strongylidae
- Wielko do 4,8 cm. Przedni koniec ciaa prosty, tpy. Otwr gbowy otoczony jest dwoma wiecami listewek.
- Torebka gbowa silnie, rozwinita, ksztatu kulistego lub lejkowatego. Na dnie torebki mog znajdowa si zby.
- Tylny koniec samcw zaopatrzony w trjpatow, torebk kopulacyjn. Szczecinki pciowe rwnej dugoci.
- Jaja poszczeglnych gatunkw s owalne, o cienkiej skorupce i zawieraj w momencie wydalania 8-16 blastomerw.
14
15
16
17
18
- Niekiedy wtrne infekcje bakteryjne guzw prowadzi mog do powstawania ropni, ktrych przebicie do jamy brzusznej
powoduje zapalenie otrzewnej.
Habronema muscae i H. majus
- Umiejscawiajc si w bonie luzowej czci gruczoowej, a take w gruczoach odka, wywouj:
- przewleky stan zapalny bony luzowej odka, owrzodzenie i zaburzenia wydzielania.
- W obrazie klinicznym wystpuj objawy nawrotowe ble morzyskowe wystpujce gwnie podczas pobierania
pokarmu lub wkrtce po karmieniu, posmutnienie oraz postpujce wyniszczenie.
Drascheia megastoma
Objawy kliniczne inwazji skrnych pojawiaj si latem i wczesn wiosn, kiedy to larwy D. megastoma dostan si za
porednictwem much do ran na skrze koni.
W wyniku tej inwazji powstaj tzw. wrzody letnie, w ktrych larwy nie kocz swego rozwoju, ale pasoytujc przez
wiele tygodni powoduj dugotrwae, trudne w leczeniu zmiany na skrze. Zmiany te mog pojawia si na skrze gowy,
czsto w okolicy oczu, na szyi, na zewntrznych narzdach pciowych. Najczciej jednak pojawiaj si na tylnej
powierzchni stawu pcinowego.
ZMIANY ANAT. PAT.
- W przypadku habronematozy manifestuj si one przewlekym nieytowym zapaleniem bony luzowej, gwnie czci
gruczoowej odka, z obecnoci ognisk krwotocznych, wybroczyn, a nawet owrzodze oraz zanikiem gruczow bony
luzowej.
- W przypadku draszejozy stwierdza si zwykle pod bon luzow okolicy wpustowej odka obecno do
charakterystycznych (pojedynczych lub kilku) guzw do wielkoci jaja kurzego.
D. megastoma
- Na powierzchni guza pokrytego sciecza bon luzow obserwuje si zwykle jeden kraterowaty otwr, prowadzcy
do licznych kanaw wewntrz guza, wypenionych szar, luzopodobn lub serowat mas, w ktrej znajdowa si mog
mniej lub bardziej liczne nicienie D. megastoma.
- W przypadkach draszejozy skrnej stwierdza si ziarninujce rany w rnych okolicach skry, zwykle jednak na tylnej
powierzchni stawu pcinowego.
PRZEWLEKA DRASZEJOZA
- Dugotrwale dziaanie larw powoduje rozrost ziarniny zapalnej, ktra tworzy wystajce ponad powierzchni rany
ywoczerwone, czsto krwawice lub ropiejce narole.
- Z chwil nastania chodw pory zimowej zmiany na skrze cofaj si.
POSTA PUCNA DRASZEJOZY
- Niekiedy podczas sekcji stwierdzi mona rwnie zmiany w pucach w postaci guzkw wielkoci orzecha woskiego
zawierajcych larwy nicieni.
- Jest to pucna posta draszejozy, towarzyszca zwykle inwazji skrnej.
ROZPOZNANIE
Przyyciowe rozpoznanie habronematozy i draszejozy odkowej rzadko jest moliwe.
W badaniach sekcyjnych naley zwraca uwag na obecno dojrzaych nicieni (z rodzaju Habronema), przede wszystkim
w czci gruczoowej odka.
W przypadku draszejozy stwierdza si w cianie odka guzy zapalne zawierajce w swym wntrzu luzopodobn lub
serowat mas oraz mniej lub bardziej liczne nicienie.
W rozpoznaniu postaci skrnej, zaleca si badanie wycinkw tkanki ziarninowej na obecno larw.
ZWALCZANIE
- Cigle jeszcze do leczenia habronematozy podawanie dwusiarczku wgla w jednorazowej dawce 10-15 ml. godzinnej
godwce i po uprzednim pukaniu odka 2% roztworze sody (natrium bicarbonicum).
- Przy draszejozie odkowej leczenie jest nie skuteczne z uwagi na umiejscawianie si, nicieni wewntrz gruczow.
LECZENIE WRZODW LETNICH
- Leczenie wrzodw letnich" jest trudne.
- Oprcz zabiegu chirurgicznego, ktry powinno si przeprowadza w okresie zimowym (brak w tym okresie zabezpiecza
ran przed reinwazj) zaleca si terapi, a w: przypadku braku aparatury rentgenowskiej - krioterapi przy uyciu chlorku
etylu
- Poza tym zaleca si: chemioterapi
- Obecnie stosowane s preparaty fosforoorganiczne:
- Ronnel -Fenchlorfos
- Equigard-Shell (dichlorfos) podany per os 25-50 mg/kg mc powinien by tak/e skuteczny.
19
PARAFILARIOZA U KONI
Przyczyn tzw. letniego krwawienia skry koni, osw i muw jest Parafilaria multipapillosa, nicie nalecy do rodziny
Filariidae.
Wystpowanie. Poudniowo-wschodnia Europa, Azja, Ameryka Pnocna i Poudniowa.
W Polsce u koni miejscowych parafilarioza nie wystpuje. Stwierdzana bya u koni importowanych z Wgier lub
poudniowych republik rosyjskich.
MORFOLOGIA PASOYTA
Samiec dugoci 28-30 mm.
Samica dugoci 40-70 mm. Jaja w cienkiej osonce, o wymiarach 52-58x24-34 urn maj w chwili skadania wyksztacone
larwy.
Wylgnite larwy (mikrofilarie) maj 180-271 iyn dugoci.
YWICIEL OSTATECZNY I POREDNI
ywiciel ostateczny Ko, osio i mul. ywiciel poredni Krwiopijna muchwka - Haematobia atripalpis. Umiejscowienie.
Dojrzae nicienie umiejscawiaj si w tkance cznej podskrnej i midzyminiowej.
BIOLOGIA PASOYTA
1. Pasoytujce w tkance podskrnej samice przebijaj swoim przednim kocem skr, uszkadzajc jednoczenie
naczynia krwionone, co powoduje sczenie si krwi z powstaych ranek.
2. W krwi tej znajduj si jaja, a take wylgnite larwy -mikrofilarie, ktre znajdowa si mog rwnie w krwi
obwodowej.
3. Penice rol ywiciela poredniego muchwki, pijc sczc si krew, przeykaj jaja lub mikrofilarie, ktre
przedostaj si do ciaa tuszczowego owada, gdzie po okoo 14 dniach osigaj stadium inwazyjne, po czym powracaj
do ssawki muchy.
4. Zaraanie koni nastpuje w momencie ssania krwi przez muchy.
OBRAZ KLINICZNY
Objawy kliniczne parafilariozy, okrelane mianem letniego krwawienia skry, s bardzo charakterystyczne. U dotknitych
inwazj koni z nastaniem wiosny pojawiaj si na:
skrze szyi, bokw, na kbie, bokach klatki piersiowej, a take na grzbiecie guzki wielkoci do orzecha laskowego, ktre
pod wpywem promieni sonecznych, a take czynnego dziaania samic tych nicieni pkaj, co powoduje, sczenie si
krwi.
- Nastpuje to zwykle w porze poudniowej, przy czym czas krwawienia wynosi l-2h, a niekiedy nawet 8-1 Oh, po czym
w godzinach popoudniowych krwawienie ustaje, aby nastpnego dnia, znowu si pojawi.
- Objawy nasilaj si w rodku lata, stopniowo cofaj si a do cakowitego ustania w jesieni i zimie, po czym pojawiaj
si znowu wiosn nastpnego roku.
- Schorzenie trwa moe do 4 lat i zakoczy si samo wyleczeniem, jeeli tymczasem nie nastpuje superinwazja czy
reinwazja.
LECZENIE PARAFILARIOZY
Zaleca si preparaty fosforoorganiczne i antymonowe.
Antimosan-Bayer podawany podskrnie, dominiowo lub doylnie kilkakrotnie (nawet dziesiciokrotnie), odstpach
4-6-dniowych, w dawkach I ml na 75 kg m.c. Neguvon-Bayer; 10% roztwr wodny suy do nawilania (niewielkich
obszarw) chorobowo zmienionych miejsc skry.
- Neguvon polecany jest do podawania, doustnego w dawkach 3,5 g/100 kg m.c, lub 35 ml 10% roztworu wodnego na 100
kg m.c. -sond nosowo-oldkow.
SETARIOZA U KONI
Setarioza jam ciaa, gwnie jamy brzusznej koni, wywoywana jest przez Setaria equina - nicienia nalecego do rodziny
Setariidae.
Wystpowanie. Nicienie kosmopolityczne.
W Polsce ekstensywno tej inwazji u koni jest wysoka, stwierdza si j bowiem u 50% badanych koni.
MORFOLOGIA PASOYTA
Nidenie do dugie, cienkie. Samiec dugoci 50-80 mm. Odcinek ogonowy samca spiralnie skrcony, zaopatrzony jest w
4 pary brodawek przedstekowych i 4 pary zastekowych. Szczecinki kopulacyjne rnej dugoci.
Samica dugoci 70-120 mm.
Otwr pciowy znajduje si nieco poniej otworu gbowego.
Mikrofilarie (200-256um) otoczone s pochewk powsta z rozcignitej otoczki jajowej.
20
OBJAWY KLINICZNE
Dojrzae setarie w jamie brzusznej s mao chorobotwrcze.
Obecno tych nicieni w mosznie czy powrzku nasiennym moe powodowa bolesno i obrzk okolicy moszny,
utrudniajce niekiedy poruszanie si mog umiejscawia si:
W gace ocznej, zwykle w przedniej komorze oka. Objawy chorobowe manifestuj si wiatowstrtem, zotokiem,
przekrwieniem spojwek, zmtnieniem rogwki i lepot.
Onchocerkoza u koni (onchocercosis)
Przyczyn schorzenia wizade i cigien koni jest Onchocerca reticulata syn. Onchocerca cervicallis - nicie nalecy do
rodziny Filariidae.
Wystpowanie. Europa, Ameryka Pnocna. W Polsce rwnie stwierdzany.
MORFOLOGIA PASOYTA
Nicienie dugie, cienkie, o ciele spiralnie skrconym. Otwr gbowy pozbawiony warg, otoczony natomiast omioma
brodawkami, tworzcymi dwa wiece. Odcinek ogonowy pozbawiony bocznych skrzydeek. Szczecinki kopulacyjne
asymetryczne. Samiec dugoci, do 27 mm. Odcinek ogonowy zaopatrzony w 5-9 parzystych i 2 nieparzyste brodawki.
Szczecinki kopulacyjne 0,2-0,26 mm
Cakowita dugo samic nie jest znana, najduszy jej fragment wynosi 560 mm dugoci i 10,3 mm szerokoci.
YWICIEL POREDNI I OSTATECZNY
ywiciel ostateczny- Ko, osio i mu.
ywiciel poredni- Culicoides nubeculosus, C. stigma, C. obsolatus owady kujco-ssce z rzdu Diptera.
LOKALIZACJA PASOYTA
1 Dojrzae nicienie umiejscawiaj si w wizadle karkowym i w cignach dolnych czci koczyn.
2. Mikrofilarie natomiast umiejscawiaj si w skrze koni prawie wszystkich okolic ciaa, przy czym najliczniej wystpuj
w skrze bokw, w okolicy oczu, np. w dolnej powiece, ale przede wszystkim wzdu rodkowej linii brzucha.
3. Niekiedy mikrofilarie wystpowa mog w gakach ocznych, np. w rogwce, twardwce, ciaku rzskowym.
21
BIOLOGIA PASOYTA
- 1. Dojrzale samice O. reticulata rodz larwy (mikrofilarie), ktre wdruj do powierzchownych warstw skry, przede
wszystkim dolnych partii powok brzusznych, gdzie si usadawiaj. (wykluczona moliwo migracji drogami chonnymi
czy krwiononymi).
- 2. Dalszy rozwj z udziaem maych owadw kujco-sscych - Culicoides nubeculosus. Atakuj one konie rano i
wieczorem, tu przed zachodem soca, opadajc zwykle skr okolicy brzusznej, skd najatwiej mog pokn
mikrofilarie.
- W ciele owadw mikrofilarie osigaj stadium inwazyjne po 24-25 dniach.
3. Zaraanie koni nastpuje podczas ukucia przez owady,
Rozwj w organizmie koni trwa kilkanacie miesicy, przy czym drogi wdrwek larw do wizadla karkowego czy do
ciegiem koczyn rwnie nie s znane.
OBRAZ KLINICZNY
Po mimo bowiem do czstego ich wystpowania rzadko obserwuj si u koni zmiany chorobowe,
W przypadkach inwazji wizada karkowego pojawia si w okolicy kbu rozlany obrzk o nierwnej powierzchni, w
ktrym mog tworzy si przetoki o znacznej gbokoci.
W wydzielinie przetok mona stwierdzi fragmenty nicieni.
- Twierdzi si, e O. reticulata nie odgrywa wikszej roli w etiologii tego rodzaju procesu chorobowego i e jest tylko
czynnikiem usposabiajcym, natomiast gwn rol odgrywa wtrna infekcja Brucella abortus lub Actinomyces bovis.
Onchocerkoza cigien koczyn przyczynia si do powstawania guzkowatych, bolesnych przy ucisku zgrubie, co
niekiedy, moe prowadzi do dugotrwaej kulawizny.
Chorobotwrczo mikrofilarii jest wtpliwa, zmiany na skrze s raczej, wynikiem reakcji nadwraliwoci na ukucia
owadw (Culicoides) ni chorobotwrczego dziaania larw.
Umiejscowienie mikrofilarii w gakach ocznych nasuwa przypuszczenie o ich udziale w wywoywaniu okresowych
stanw zapalnych oczu tj. lepoty miesicznej koni.
ROZPOZNANIE
- Stwierdzenie fragmentw nicieni w wydzielinie z przetok lub tez w materiale pobranym z ropni.
- Onchocerkoz skry rozpoznawa mona przez lekk skaryfikacj (ale nie do krwi) w okolicy linii biaej, pobranie; na
szkieko podstawowe odrobiny pynu tkankowego, ktry po rozcieczeniu kropl pynu fizjologicznego naley bada na
obecno mikrofilarii.
- Histologiczne badanie wycinkw skry z okolicy linea alba.
STAWONOGI
Do typu stawonogw naje:
- Skorupiaki (Crustacea),
- Wije (Myriapoda),
- Pajczaki (Arachnida),
- Owady (Insecta).
Ze wzgldu na szkodliwo sanitarno-medyczn i znaczenie epidemiologiczne na szczegln uwag zasuguj te dwie
ostatnie grupy.
22
23
24
25
protonimfy II stadium tzn. deutonimfy, bdce niedojrzaymi, ale zdolnymi do kopulacji samicami
Kopulacja odbywa si na powierzchni skry, po czym deutonimfy liniej jeszcze raz i staj si dojrzaymi, samicami.
Cay cykl rozwojowy samic trwa okoo 3 tygodni, atomiast samcw okoo 2 tygodnie.
YWICIEL I UMIEJSCOWIENIE
Ko, osio, mu, rzadko bydo, przypadkowo czowiek.
Pocztkowo na skrze gowy (dlatego nazywany, bywa wierzbem gowowym), skd rozprzestrzenia si na szyj, kb, a
wkrtce na cae ciao.
Obraz kliniczny wierzbu koni
- Zmiany chorobowe pojawiaj si pocztkowo na skrze gowy.
- Inwazja wierzbowcw powoduje lokalny stan zapalny skry i powstawanie maych guzkw surowiczo-komrkowego
nacieku, a nastpnie pcherzykw wypenionych surowiczym pynem.
- Sczcy si z pkajcych pcherzykw wysik zasycha, tworzc strupy.
- W wyniku wypadania z tych miejsc wosw, tworz si ysinki.
- Rwnoczenie z pojawieniem si tych zmian wystpuje silny wid, bdcy czsto pierwszym symptomem wierzbu.
- W miar trwania inwazji proces choroby rozszerza si na szyj, kb i obejmuje due obszary skry.
- W wyniku duej trwajcych procesw zapalnych skra grubieje, traci elastyczno i ulega sfadowaniu.
- Dranice dziaanie liny wierzbowcw powoduje nadmierne rogowacenie l uszczenie si naskrka.
wierzb naskrny, czyli psoroptoza (psoroptosis)
wieizbowiec naskrny koski Psoroptes equi, nalecy do rodziny Psoroptidae.
Morfologia pasoyta
Samiec wielkoci do 0,58 mm,
Samica do 0,70 mm, ksztatu owalnego.
U samcw wszystkie pary ng s zakoczone przylgami osadzonymi na dugich, segmentowych szypukach Samce maj
po bokach otworu odbytowego due przyssawki kopulacyjne.
u samic III para ng pozbawiona przylg, zakoczona dugimi szczecinkami
YWICIEL I UMIEJSCOWIENIE
ywiciel
Ko, osio i mu.
Umiejscowienie
Pocztkowo na skrze u nasady ogona i grzywy, skd rozprzestrzenia si na szyj, przyrodkow powierzchni ud i
podbrzusze.
Biologia wierzb naskrny, czyli psoroptoza (psoroptosis)
* yj na skrze u nasady wosw
* Jaja skadane s przez samic gwnie na pograniczu skry zdrowej i chorobowo zmienionej.
* Wylgaj si z w cigu 1 -3 dni, szecionone larwy.
* Pierwsza linka i przeksztacenie si w nimf odbywa si po 2-3 dniach
* Po drugiej lince, i nastpujcej po dalszych 34 dniach, cz nimf przeksztaca si w samce, a cz w niedojrzae
samice Od I do 2 dni po kopulacji samice liniej jeszcze raz i przeksztacaj si w dojrza samic
WIERZB U KONI PERZBOWIEC PCINOWY
CHORIOPTES OVIS
Samiec 280-330 m.
Samica 360-390 m
- Wykazuje due podobiestwo do wierzbowcw z rodzaju Psoroptes a rni si od nich przede wszystkim:
- Szczkoczukami przystosowanymi do ucia (odywia si wycznie zuszczonym naskrkiem),
- Krtkimi nieczonowanymi trzoneczkami na ktrych osadzone s dzwonowate przylgi.
- u samca wszystkie nogi posiadaj przylgi na nieczonowanych trzoneczkach
- U samic I, II, IV przylgi, na III brak
ROZWJ I UMIEJSCOWIENIE
Rozwj
Podobny do rozwoju poprzednio opisanych wierzbowcw trwa rednio 19-23 dni.
Umiejscowienie
W okolicy stawu pcinowego powoduje uszczenie si naskrka, powstawanie strupw, a nawet z rogowych naroli, skra
grubieje, czsto pka, co doprowadza do wtrnych infekcji.
26
27
28
* Lokalizacja larw w dwunastnicy powoduje rwnie stany zapalne.* W przebiegu tej inwazji w okresie jesienno-zimowym, dominuj objawy ze strony przewodu pokarmowego, wyraajce
si:
* utrat apetytu, zaburzeniami w trawieniu i postpujcym wychudzeniem, objawami morzyskowymi i niedokrwistoci.
* Obecno larw w prostnicy powodowa moe czste napinanie do oddawania kau oraz wid odbytu.
Zmiany anatomopatologiczne - gasterofiloza (gasterophilosis)
* Stwierdza si je w miejscach lokalizacji larw (np. bonie luzowej odka czy dwunastnicy) w postaci okrgych
kraterowatych wgbie z ubytkami nabonka i oznakami wytwrczego zapalenia na obwodzie.
* Nierzadko obserwowa mona owrzodzenia sigajce do bony podluzowej.
* Wyjtkowo stwierdza si przebicie ciany odka i zapalenie otrzewnej.
Rozpoznawanie
* Na przykad w okresie wiosennym mona stwierdzi larwy gza podczas badania per rectum,
W momencie defekacji konia spostrzec je mona w kale lub na bonie luzowej prostnicy.
*bW okresie zimowym diagnostyczne pukanie odka, 1-2% roztworem wodnym kwasu solnego (w iloci 51) moe
niekiedy umoliwi stwierdzenie larw gza w wypuczynach.
Zwalczanie - gasterofiloza (gasterophilosis)
1. Iwermektyna (pochodna awermektyny B1 otrzymanej jako produkt fermentacji prowadzonej przez Streptomyces
awermitilis).
U koni doustnie w formie pasty w dawce 0,2 mg/kg.
Preparaty fosforoorganiczne:
1. Equigard w dawkach 2545 mg/kg m.c.
2. Neguvon w dawkach 30-35 mg/kg m.c.
Gasteraphilus intestinalis - adult insect
Gasterophilus intestinalis-eggs
29
30
Rozpoznawanie
* Objawy kliniczne mog nasuwa przypuszczenie rinoestrozy.
* Podstaw rozpoznania powinno by stwierdzenie larw gza w jamach nosowych lub w wypywie z nosa.
Zwalczanie
W celach terapeutycznych zaleca si stosowanie Zwizki fosforoorganiczne np.:
1. Dichlorvos (Equigard) w dawkach 2545 mg/kg m.c; w zalenoci od wieku i masy ciaa podawa zmieszany z pasz
treciw.
2, Trichlorfon (Neguvon) w dawkach 35-40 mg/kg m.c, podawany sond w postaci 10% roztworu wodnego.
Wszoowica koni czyli malofagoza (mallophagosis)
U koni wszoowic wywouje kosmopolityczny wszo
Werneckiella equi
nalecy do rodziny Trichodectidae
Morfologia
* Samiec dugoci 1,6 mm;
* Samica 1,8-2,0 mm.
Owady pozbawione skrzyde, barwy tej.
Gowa szersza od tuowia.
Czuki zbudowane z trzech czonw.
Narzdy gbowe typu gryzcego.
Umiejscowienie.
U koni wszoy usadawiaj si na skrze szyi i kbu
Biologia pasoyta
Samice przyklejaj jaja do podstawy wosw. Po upywie 5-8 dni wylgaj si larwy
Larwy liniej trzykrotnie i osigaj dojrzao pciow (przeobraenie niezupene). Okres caego rozwoju trwa 3-4
tygodnie.
Obraz kliniczny
Wszoy powoduj niepokj zwierzt i wid, nasilajcy si w miar wzrostu intensywnoci inwazji. Konie ogryzaj
swdzce miejsca oraz ocieraj je o napotykane przedmioty.
Dranienie skry przez pasoyty oraz cige urazy mechaniczne prowadzi do zapalenia skry jej zgrubienia, tworzenia si
strupw i lokalnych wyysie.
Uwaga!
Naley pamita, e moe wystpowa rwnoczesna inwazja wszow, wszy i wierzbowcw, std te (w przypadkach
uzasadnionych zmianami klinicznymi) powinno si take przeprowadza; Badania w kierunku wszawicy i wierzbu.
Zwalczanie
1. lwermektyna (pochodna awermektyny B1 otrzymanej jako produkt fermentacji prowadzonej przez Streptomyces
awermitilis). U koni doustnie w formie pasty w dawce 0,2 mg/kg.
Zwizki fosforoorganiczne:
1. Ipowet 5 (5% bromfenwinfos), krajowy preparat zalecany w 0,050,1 % emulsji wodnej do opryskiwa lub zmywa.
2. Neocidol 25 EC Ciba Geigy (25% diazinon) w 0,06% emulsji wodnej do opryskiwa lub zmywa.
3. Batestan-Hoechst w 0,07% roztworze wodnym do opryskiwa lub zmywa.
Karbaminiany:
4. Pularyl-Biowet stosowany w 0,52% roztworze wodnym, do opryskiwa lub w 5% zasypce.
31
32