TECHNIKA GBINOWA

METODY WIERCE PODWODNYCH

Tomasz Sierek
Gr. 41MD
Prowadzcy:
dr in. Tadeusz Graczyk

Szczecin 2004

SPIS TRECI:
1. HISTORIA WIERCE....................................................................................................

2. URZDZENIA WYDOBYWCZE......................................................................................

3. TECHNOLOGIA WIERCE MORSKICH...........................................................................

4. PARAMETRY WIERCENIA............................................................................................

5. URZDZENIA I INSTALACJE JEDNOSTEK WIERTNICZYCH............................................. 12

6. SPEKTAKULARNE WYDARZENIA................................................................................. 15
7. PERSPEKTYWY ROZWOJU............................................................................................ 16
8. LITERATURA............................................................................................................... 17

Wzrastajce zapotrzebowanie na rop naftow i gaz ziemny powoduje wzrost

zainteresowania zasobami tych surowcw znajdujcych si pod dnem morskim oraz
zapotrzebowanie ich wydobycia. Na szelfach kontynentalnych, na dnie mrz i oceanw
prowadzi si eksploatacj ropy i gazu, ktra zapewnia dzi okoo 30% wiatowej produkcji.
Najwiksze zoa znajduj si w rejonie Zatoki Perskiej, u wybrzey Wenezueli, Zatoki
Cooka koo Alaski, wysp Indonezji i Malezji oraz w dnie Morza Pnocnego i Kaspijskiego.
HISTORIA WIERCE
Ju Chiczycy okoo 320 roku p.n.e. rozpoczli wiercenia w poszukiwaniu ropy,
jednak nigdy nie wiercili zbyt gboko. W czasach nowoytnych pierwszy udany odwiert
w poszukiwaniu ropy wykona w Pensylwanii, w 1859 roku, Edwin Drake. By to otwr
o gbokoci okoo 30 m. To przedsiwzicie mona uzna za pocztek nowoytnej historii
przemysu przetwrstwa ropy naftowej. Rop naftow mona wydobywa z powierzchni
ziemi, lub z dna morskiego.
Pocztkowo prace wiertnicze prowadzono w maej odlegoci od ldu, wykorzystujc
przy tym wiedz zdobyt podczas wierce ldowych. Urzdzenia wiertnicze ustawiano na
sztucznych wyspach z konstrukcji palowej, ktra podtrzymywaa kraty przestrzenne z drewna
lub stali. Na tych konstrukcjach na odpowiedniej i bezpiecznej wysokoci ustawiano maszyny
i urzdzenia wiertnicze. Pierwsze wiercenia odbyy si z mola w Kalifornii. Konstrukcje
prototypw platform z drewna istniay ju w 1900 roku, a stacjonarnych platform morskich
ju w 1934 roku. Pierwsza z nich rozpocza wydobycie na wodach Zatoki Meksykaskiej.
Platformy te pozwalay na dokonywanie odwiertw przy gbokoci wody 7 15 m. Pierwsze
pywajce platformy wiertnicze pojawiy si po 1950 roku. Pocztkowo byy to platformy
zanurzeniowe i samopodnone, oraz barki wiertnicze. W latach 60-tych XX-go wieku
pojawiy si platformy pzanurzeniowe i statki wiertnicze. Obecnie gboko wierce
dochodzi do kilkuset metrw, a nawet do 2000 m.
URZDZENIA WYDOBYWCZE
Jednostki stosowane w morskim przemyle wiertniczym moemy podzieli na:
wiertnicze: poszukiwawcze i eksploatacyjne,
specjalne: dwigi pywajce, statki dwigi, statki bazy nurkw, statki poarnicze,
jednostki do ukadania rur, sprzt do prac podwodnych,
2

statki zaopatrzeniowe dla obsugi jednostek wiertniczych i specjalnych.

Poza tym wystpuj pywajce instalacje technologiczne: przepompownie ropy, pompownie
wody morskiej, stacje sprania, instalacje przesyania i skraplania gazu ziemnego, pywajce
zakady energetyczne, itp.
Jednostki wiertnicze
Gwny podzia jednostek wiertniczych:
stacjonarne,
pywajce.
Jednostki pywajce moemy podzieli ze wzgldu na sposb pozycjonowania i utrzymania
si nad odwiertem na:
zanurzeniowe platformy wiertnicze,
samopodnone platformy wiertnicze,
pzanurzeniowe platformy wiertnicze,
statki i barki wiertnicze.
Stacjonarne platformy wiertnicze
Platformy te wymagaj instalowania na dnie konstrukcji fundamentowych. Konstrukcje te
s sztucznymi wyspami, z umieszczonymi na nich wieami, wycigami, stacjami
odgazowywania, separatorami, gowicami produkcyjnymi, zbiornikami, jak rwnie
pomieszczeniami dla zaogi. S one tanie i czsto stosowane do wierce poszukiwawczych.
Zastosowanie znajduj gwnie w krajach, w ktrych szelf obejmuje pytkie wody spokojnego
morza.
Platforma taka skada si z:
zespou pomostowego z ldowiskiem migowcw,
kratownic stalowych usztywniajcych cao konstrukcji, pali i supw,
pali ustawionych szeregowo dolne koce s wbite w dno, w grnej przytrzymuj
zesp pomostowy.
Zasadniczym elementem platformy stacjonarnej s pale (rys. 1 a) powlekane przez supy
kratownic i wbijane w dno. Pale te mog by te wprowadzone w otwory w dnie (wczeniej
wywiercone i zacementowane).
Istniej te platformy grawitacyjne(rys. 1 b), zapewniajce dostateczne osadzenie
konstrukcji na dnie morskim pod wasnym ciarem.

Rys. 1. Schematy podstawowych ukadw platform stacjonarnych: a) platforma palowana, b) platforma

grawitacyjna betonowa.

Konstrukcje platform grawitacyjnych:

pyty fundamentowe cylindryczne, bdce jednoczenie ukadem zbiornikw do
magazynowania ropy,
jedna do czterech kolumn betonowych bd stalowych (nad kolumnami s wiee
wiertnicze dostosowane do wiercenia kilkudziesiciu otworw wiertniczych przez
jedn kolumn),
pokad roboczy ze stali lub z betonu.
Bariera pracy tych platform stale przesuwa si w gb morza. Na Zatoce Meksykaskiej
i Morzu Pnocnym s platformy pracujce na gbokoci morza ponad 300 m. Towarzystwo
STATOIL eksploatuje zbudowan w 1994 r. Platform o wysokoci od dna do pokadu
gwnego 474 m i masie okoo 1 mln ton.
W latach 80-tych XX-go wieku pojawiy si platformy z odcigami (Guyed Tower
Platform GTP). Platforma skada si z wiey zbudowanej z konstrukcji kratownicowej,
utrzymywanej w pionie za pomoc 16 24 odcigw zamocowanych na dnie morza.
Pywajca jednostka wiertnicza
Ma zdolno do przemieszczania si na miejsca wierce za pomoc holownikw lub
napdu wasnego. Wrd tych platform s takie, ktre na czas wierce s osadzane na dnie
morza. Zakres ich zastosowania jest ograniczony gbokoci wody.
Du grup stanowi jednostki, ktre na czas wierce pozostaj w stanie pywania. S
to platformy pzanurzeniowe (semisubmersimles) oraz statki i barki wiertnicze (drillships).
Ich cechami gwnymi s elementy kotwiczne kaduba, elementy podatnego poczenia
4

wylotu otworu z kadubem, podatny przewd rurowy i zamknicie otworu umieszczone na

dnie. Wane s te elementy i urzdzenia kompensujce ruch obiektu na fali.
Platformy zanurzeniowe (PZ)
Skadaj si one z konstrukcji nawodnej z urzdzeniami wiertniczymi. Cz nawodna
poczona jest kolumnami o konstrukcji kratownicowej z pontonami, ktre na czas odwiertu
napenia si wod i ktre spoczywaj wtedy na dnie. Mog pracowa na gbokociach wody
do 30 m.

Rys. 2. Platforma zanurzeniowa.

Platformy samopodnone (PS)

Skadaj

si

one

kaduba

urzdzeniami

wiertniczymi, oraz kolumn podpr, wysunitych nad

kadub. Posiadaj wasny napd lub transportuje si je za
pomoc holownikw. Kolumny na miejscu odwiertu s
opuszczane na dno. Platforma unosi si ponad maksymaln
wysoko fali. Platformy te s stosunkowo tanie, odporne na
niesprzyjajc pogod i daj si atwo transportowa.
Wikszo tych platform pracuje na wodach o gbokoci
Foto 1. Platforma samopodnona.

30 70 metrw i przy wysokociach fali 9 18 m. S znane konstrukcje, ktre pracuj na

akwenach o gbokoci 150 m.

Pzanurzeniowe platformy wiertnicze (PPW)

Skadaj si z nawodnej platformy, poczonej
z kolumnami nonymi, poczonymi z wypornociowymi
pontonami (pywakami) wyposaonymi w ruby napdowe.
Zapewniaj one prdko 7 10 wzw. Platforma posiada
system kotwiczenia, zapewniajcy pozycjonowanie jej nad
odwiertem.

Niezalenie

od

tego

moe

ona

by

Foto 2. Pzanurzeniowa
platforma wiertnicza

pozycjonowana za pomoc pdnikw. Platformy te pracuj gwnie na wodach

o gbokociach ok. 1000 m, ale gbokoci wierce sigaj 10000 m.

Statki i barki wiertnicze (SW)

Wyposaone
wiertnicze,

napdowe,

urzdzenia:

pozycjonowania

kotwicznego i dynamicznego. Barki nie

posiadaj wasnego napdu. Statki s jednolub dwukadubowe.

Foto 3. Statek wiertniczy.

Obecnie statki wiertnicze s przystosowane

do prac na akwenach o gbokoci 3000 m.
Statki wiertnicze posiadaj szereg zalet: szybko przemieszczania si, atwo budowy,
moliwo przepywania przez kanay np. Kiloski, Panamski. Nie s jednak pozbawione
wad: sabe waciwoci morskie w czasie wiercenia (due amplitudy nurzania i koysania),
stosunkowo maa powierzchnia pokadu.

TECHNOLOGIA WIERCE MORSKICH

W przypadku platform stacjonarnych, samopodnonych i zanurzeniowych o wiey
wiertniczej jest nieruchoma wzgldem otworu. W przypadku wierce z jednostek
pywajcych, pooenie wiey wzgldem otworu ulega zmianie wskutek koysania i nurzania.
Istniej rwnie rnice w rozmieszczeniu uzbrojenia otworw. Uzbrojenie to zesp
urzdze sucych do kontroli i sterowania otworem. Spenia on dwa zadania: Zawieszenie
i uszczelnienie kolumn rur okadzinowych oraz zabezpiecza przed wydostaniem si pynu
z otworu. Zadanie pierwsze spenia gowica otworowa (wellhead), a drugie blok gowic
przeciwwybuchowych (blowout preventer stack).
Przy wierceniach z platform samopodnonych cao uzbrojenia znajduje si ponad
poziomem

morza

(wody

pytkie).

przypadku

wd

gbokich

blok

gowic

przeciwwybuchowych pozostaje ponad poziomem morza, za gowic otworow instaluje si

na dnie. Poczenie obu gowic stanowi staa kolumna prowadnicowa z rur okadzinowych.
Ma ona za zadanie prowadzenie przewodu wiertniczego, narzdzi i rur w czasie ich
zapuszczania do otworu oraz zapewnienie powrotnego strumienia puczki. W przypadku
statku wiertniczego lub platformy pzanurzeniowej uzbrojenie otworu musi by w caoci
umieszczone na dnie morza. Poczenie w tym przypadku zapewnia kolumna rynnowa. Ze
wzgldu na ruchy poziome i nurzania jest ona poczona z gowicami elastycznym elementem
rurowym.

Rys. 3. Rozmieszczenie wylotu otworu podczas wierce: a) na ldzie, b) z mola, c) z platformy samopodnonej,
d) z platformy stacjonarnej, e) ze statku wiertniczego, f) z platformy pzanurzeniowej;
1 gowica przeciwwybuchowa, 2 gowica otworowa.

Kolumna rynnowa wraz z gowicami (otworow i przeciwwybuchowymi) stanowi cao

wyposaenia dla wierce z jednostki pywajcej. Ten komplet urzdze okrela si mianem
ukadu gbokowodnego wiercenia (deepwater drilling system). Wiercenie odbywa si za
pomoc przewodu wiertniczego zakoczonego widrem (wiertem). Przewd stanowi zesp
poczonych ze sob rur, wewntrz ktrych przepywa puczka. Przewd ten jest obciony
tzw. obcinikami. Grn cz przewodu stanowi graniatka, czyli rura o zewntrznym
przekroju kwadratowym lub szecioktnym. W trakcie wiercenia graniatka jest prowadzona
przez tulej w stole wiertniczym i obsuwa si w d. Kiedy graniatka nie moe ju si bardziej
obniy, zostaje wykrcona i dodaje si kolejny przewd wiertniczy. Na jego kocu
ponownie umieszcza si graniatk. Wiercenie moe by w tym momencie kontynuowane. Do
wierce uywa si rur okadzinowych, ktre zabezpieczaj otwr przed obsypywaniem si
jego brzegw i przed zakleszczeniem si przewodu.
Podstawowym narzdziem wiertniczym w wierceniach
morskich jest wider gryzowy z uzbieniem w postaci supkw
z wglika wolframu. Jest on uszczelniony oyskiem lizgowym
stale smarowanym. Ubytek smaru jest na bieco uzupeniany.
widry uywane do wierce s zazwyczaj trjgryzowe (czasem
czterogryzowe). wider skada si z ap zakoczonych czopami.
Na czopach spoczywaj stokowe rolki obracajce si na
oyskach. Rolki te nazywa si gryzami i s one czci robocza
widra.
Na zewntrznej stronie gryzu znajduj si

Foto 4. wider gryzowy.

zby, a na apach kanay do przepywu

puczki wiertniczej, zakoczone dyszami. Wraz ze wzrostem gbokoci
wiercenia spada jego prdko. Dzieje si tak, gdy wzrasta czas
potrzebny na wymian zuytego widra. Dlatego tez przy gbokich
wierceniach

stosuje

si

bardzo

odporne

diamentowe. S one jednak bardzo drogie.

na

zuycie

widry

Rys. 4. Schemat
przepywu puczki
wiertniczej.

PARAMETRY WIERCENIA
Podstawowym parametrem wiercenia jest nacisk osiowy widra na dno otworu. Pod
wpywem tego nacisku wider wgbia si ostrzami w ska na dnie otworu. W wyniku
rwnoczesnego dziaania momentu obrotowego nastpuje oddzielanie si zwiercin od calizny
dna otworu. Prdko wiercenia moemy przedstawi:

VW =

nk P
D TW

[m/s]

Vw prdko wiercenia,
B

P Nacisk osiowy widra [kN],

n prdko obrotowa widra [rad/s],
k wspczynnik widra, zaleny od wymiarw i ksztatu widra bezwymiarowy,
Tw twardo wypadkowa skay [kN/m2]; od okrelania tej wielkoci przyjmuje si
B

Tw = (6 8) Rc, Rc wytrzymao skay na ciskanie,

B

D rednica widra [m].

Rys. 5. Wykresy zalenoci prdkoci wiercenia Vw od nacisku osiowego widra P, przy rnych stopniach
B

oczyszczania dna otworu ze zwiercin; 1 otwr prawidowo oczyszczany ze zwiercin, 2 ze

oczyszczanie otworu ze zwiercin.

Nacisk osiowy widra, przy ktrym wiercenie odbywa si z maksymaln prdkoci

nazywamy naciskiem krytycznym i oznaczamy Pkr. Naley doda, e dalsze zwikszanie
B

nacisku nie powoduje wzrostu szybkoci wiercenia. Spenienie warunku Pkr nie zawsze jest
B

moliwe gdy wider (oyska i ostrza) oraz przewd rurowy mog nie by w stanie
wytrzyma takiego obcienia. Nacisk krytyczny obliczamy ze wzoru:
D e s Tw
2k

Pkr =

[kN]

D - rednica widra [m],

e wspczynnik pokrycia dna otworu przez ostrza widra (np. widry dla ska twardych
e = 1,2 1,7; dla ska mikkich e = 0,65 0,95) [-],
s szeroko stpiania grani ostrzy (np. widry o rednicy do 10 s = 0,001 m;
10 13 s = 0,0015 m; powyej 13 s = 0,002 m),
Tw twardo wypadkowa skay [kN/m2],
B

k wspczynnik dynamiczny (1 3), zaley od waciwoci fizykochemicznych ska [-].

Wpyw prdkoci obrotowej widra na prdko wiercenia wzrasta zazwyczaj do
prdkoci obrotowej krytycznej nkr. Po jej przekroczeniu prdko wiercenia nie bdzie
B

wzrasta. nkr zaley od waciwoci fizyko-mechanicznych skay, typu widra, sposobu

B

oczyszczania dna otworu i nacisku osiowego. Wiercenie z prdkoci wiksz powoduje

niebezpieczne drgania, ktre mog doprowadzi do uszkodzenia urzdze, przede wszystkim
rurocigu. Krytyczn prdko obrotow moemy wyliczy z rwnania:

nkr =

78640
[rad/s]
L

L dugo przewodu wiertniczego [m].

Warto nkr nie powinna przekracza:
B

skay mikkie 6,0 14,0 rad/s,

skay twarde 4,0 6,0 rad/s
Duy wpyw na skuteczno pracy widra i prdko wiercenia wywiera ilo toczonej
puczki wiertniczej (zobrazowane jest to krzyw nr 2 na rys.5). Prdko przepywu puczki
w przestrzeni piercieniowej nie powinna by nisza od prdkoci granicznej. Jest to taka
prdko przy ktrej wystpuje przepyw turbulentny. Jednoczenie nie powinna ona by zbyt
dua, gdy moe to spowodowa rozmywanie cian odwiertu.
Morskie wiercenia moemy podzieli na poszukiwawcze oraz eksploatacyjne. Wiercenia
poszukiwawcze ropy naftowej i gazu ziemnego maj za zadanie zebranie jak najwikszej

10

iloci informacji geologicznych, ktre su pniej do oceny przewiercanych warstw.

Wskazane jest rwnie pobieranie prbek ska w celu bada ich waciwoci. Wiercenia
eksploatacyjne maj na celu dowiercenie si do zoa ropy naftowej i gazu ziemnego oraz
wywoanie ich przepywu.
Po ustawieniu platformy w wyznaczonym punkcie wiertniczym opuszcza si na dno
morza tymczasow pyt prowadnikow, uywajc do tego przewodu wiertniczego
zakoczonego tzw. elewatorem. Liny prowadnikowe, rozcignite na przestrzeni dno lustro
wody, umoliwiaj wprowadzenie w rodek pyty pierwszego narzdzia i rur. Pyta
umocowana jest do dna za pomoc kotwi.
W praktyce wiertniczej, w przypadku wierce eksploatacyjnych stosuje si rne metody
dowiercania do z, zalenie od warunkw geograficznych i technicznych. W przypadku
wierce poszukiwawczych odwierca si tylko otwory pionowe.
Przy wierceniach eksploatacyjnych prowadzi si
rwnie wiercenia otworw kierunkowych. Pierwszy
odcinek otworu kierunkowego z zasady jest wiercony
pionowo. Suy on pniej do zapuszczania kolumn rur
okadzinowych. Odchylenie otworu od pionu uzyskuje si
przez

zastosowanie

przegubowych

przewodw

wiertniczych oraz innych urzdze odchylajcych (kliny

odchylajce, sprycie wygite rury prowadnikowe itp.).
Przegubowy przewd wiertniczy skada si z oddzielnych
ogniw. Wewntrz niego przepuszczony jest przewd
wysokocinieniowy z gumy, ktrym pynie puczka
wiertnicza. Na kocu przewodu zamocowany jest wider.
Obrt widra odbywa si przez rury puczkowe obracane
za pomoc stou wiertniczego. wider moe obraca si
rwnie dziki turbinie hydraulicznej zasilanej puczk.
Turbina ta znajduje si w otworze bezporednio nad
widrem. W trakcie wiercenia przewd rurowy jest

Rys. 6. Wiercenie kierunkowe:

1 przegubowy przewd wiertniczy,
2 wider, 3 klin odchylajcy,
4 prowadnik, 5 urzdzenie
przegubowe, 6 rury puczkowe.

nieruchomy i obraca si tylko wider (turbowierto).

11

W celu zwikszenia wydajnoci otworu i polepszenia

wykorzystania zoa stosuje si wiercenia otworw
wielodennych. Otwr wielodenny skada si z otworu
gwnego, pionowego i kilku lub kilkunastu kierunkowych
otworw

bocznych.

Tworzy

to

siatk

otworw

rozgazionych. Metoda ta pozwala na zmniejszenie

kosztw

robt

przygotowawczych

lepsze

zagospodarowanie zoa.
Czas wykonania otworu wiertniczego zaley od wielu
czynnikw
Rys. 7. Profil otworu wielodennego;
1 gwny otwr pionowy,
2, 3, 4 otwory boczne
kierunkowe.

np.

geologicznych

gbokoci
i

wiercenia,

hydrometeorologicznych

warunkw
oraz

od

sprawnoci zaogi. Proces wiercenia obejmuje czyste

wiercenie (obracanie widra na dnie otworu), dokrcanie
kolejnych

rur

puczkowych

oraz

opuszczanie

i podnoszenie przewodu wiertniczego celem wymiany zuytego widra.

URZDZENIA I INSTALACJE JEDNOSTEK WIERTNICZYCH

Instalacje wiertnicze

Instalacja wiertnicza jest zespoem specjalistycznych urzdze i mechanizmw

przeznaczonych do prac poszukiwawczych i eksploatacyjnych. W jej skad wchodz:
maszty wiertnicze su do podtrzymania przewodu wiertniczego, zapuszczania
i wycigania elementw przewodu wiertniczego, magazynowania rur puczkowych
i obcinikw pracujcych w odwiercie; wyrniamy maszty stae (stosowane na
PPW i SW) oraz maszty przesuwane (stosowane na PZ i PS); maszty s konstrukcji
kratowej; gwne ich parametry to wymiary geometryczne i udwig;
wycigi wiertnicze su do utrzymania przewodu wiertniczego podczas wiercenia
i regulacji nacisku widra, nadawania prdkoci obrotowej stoowi wiertniczemu;
wyposaone s w bben wycigowy, wycigi wiertnicze, hamulce: tamowy
i hydrauliczny; moc wycigu zaley od gbokoci wiercenia;

12

stoy wiertnicze - su do nadawania ruchu obrotowego przewodowi wiertniczemu

oraz do zapuszczania i wycigania rur wiertniczych; skadaj si ze skrzyni i wirnika
stou; skrzynia przejmuje i przenosi na fundament obcienia powstajce podczas
wiercenia; wirnik nadaje ruch obrotowy przewodowi wiertniczemu;
wielokrek grny i dolny, hak wycigowy i gowica puczkowa s to urzdzenia
suce do zapuszczania i wycigania rur okadzinowych i oczyszczania dna otworu;
urzdzenia kompensujce ruchy jednostki pywajcej s to urzdzenia suce do
cigego pozycjonowania platformy lub statku nad otworem wiertniczym; ukady te
umoliwiaj utrzymanie dowolnego staego nacisku na wider, zapuszczanie
i wyciganie bloku gowic przeciwwybuchowych oraz rur okadzinowych, nawet
w przypadku duego falowania;
ukad manewrowania rurami puczkowymi i okadzinowymi suy do manewrowania
rurami w obrbie wiey wiertniczej; najczciej uywa si przejezdnych mostkw
manewrowych z dugimi ramionami zakoczonymi chwytakami;
bloki gowic przeciwwybuchowych najczciej wystpuj gowice piercieniowe
i szczkowo-suwakowe; gowica piercieniowa zwana take obrotow, suy do
zamykania otworu z wprowadzonym przewodem wiertniczym i pozwala na jego
obrt; gowica szczkowo-suwakowa umoliwia cakowite zamknicie otworu bez
zapuszczonego przewodu i zamknicie z rurami puczkowymi, przechodzcymi przez
o gowicy; gowica ta nie pozwala na obrt przewodu wiertniczego;
inne urzdzenia pomocnicze.
Na rysunku 8. przedstawiono schemat instalacji wiertniczej i poczenia dna morskiego
z pokadem pzanurzeniowej platformy wiertniczej.

13

Rys. 8. Schemat instalacji wiertniczej: 1 maszt wiertniczy, 2 wycig wiertniczy, 3 st wiertniczy, 4

wielokrek grny, 5 - wielokrek dolny, 6 olinowanie, 7 hak, 8 gowica puczkowa, 9 w
puczkowy, 10 graniatka, 11 kompensator przewodu wiertniczego, 12 napinacz kolumny rynnowej,
13 napinacz liny prowadnikowej, 14 urzdzenie do transportu rur, 15 rury puczkowe, 16 przewd
wiertniczy, 17 kolumna rynnowa, 18 liny prowadnikowe, 19 chooke & kill line, 20 blok gowic
przeciwwybuchowych, 21 tymczasowa pyta prowadnikowa, 22 wider.

14

Instalacje puczki wiertniczej

Gwne zadania tej instalacji to: oczyszczanie dna otworu ze zwiercin; tworzenie osadu
iowego na cianie otworu; utrzymywanie zwiercin w stanie zawieszenia w czasie przerw
w kreniu puczki; chodzenie i smarowanie narzdzia wiertniczego; zmniejszenie tarcia
przewodu wiertniczego o ciany otworu; zatrzymanie w zou pynw zoowych, przez ktre
przeszed wider.
Przy wierceniach morskich stosuje si puczk ciek na osnowie wody sodkiej z rnymi
dodatkami (mineray, polimery, dodatki chemiczne itp.).Najczciej dla puczek ciekych
materiaem wyjciowym do ich sporzdzenia jest i. Najlepszym z mineraw ilastych do
puczek wiertniczych jest bentonit. Iy bentonitowe maj du zdolno rozpraszania czstek
w wodzie. Do puczek dodaje si czsto lignit potasowy lub argonit.
Pozostae:

instalacje cementacyjne - maj za zadanie wytworzenie zaczynu cementowego

i dostarczenie go do otworu wiertniczego,
ukady pozycjonowania jednostek wiertniczych nad odwiertem - max dopuszczalna
amplituda poziomego ruchu jednostki wynosi 3 5% gbokoci akwenu; max
odchylenie kolumny rynnowej od pionu nie powinno przekracza 10 - 12,
instalacja balastowa,
instalacje spronego powietrza.

SPEKTAKULARNE WYDARZENIA
Okoo 20 lat temu Elf wprowadzi wielk nowo w dziedzinie poszukiwania ropy:
wiercenia

zautomatyzowane.

Tim,

robot

(Tlmanipulateur
T

d'Intervention
T

et

de

Maintenance), wacy 12 ton zosta wdroony do pracy w Grondin w Gabon. Robot jest
T

sterowany zdalnie dziki 5 kamerom.

Zautomatyzowane wiercenia pod dnem morskim mog by stosowane nawet do
gbokoci 1000 metrw : choinki podmorskie s take zdalnie sterowane, a ropa naftowa
kierowana jest systemem rur na platform.
Wiercenia pod dnem morskim rzadko przekraczaj gboko 2000 metrw. Ale
oczywicie istniej wyjtki ! Wiercenie prowadzone na najwikszej gbokoci w Saatly
w Azerbaidjan, przekracza 17.000 metrw. Z kolei w pobliu Wyspy Kola w byym ZSRR
15

osignito 11.000 metrw. Ten ostatni odwiert wykorzystywany jest rwnie przez
naukowcw, eby dowiedzie si wicej o strukturze Ziemi. Na gbokoci 7 km temperatura
Ziemi osiga 120C i wzrasta o 3C na kade 100 metrw (przyrost ten nazywamy
gradientem geotermicznym). Inny odwiert w Wostoku na Antarktydzie: co prawda nie
przekracza 2400 metrw, ale zosta wykonany w lodzie !

PERSPEKTYWY ROZWOJU
Pomimo odkrycia nowych z ropy naftowej, nie ulega wtpliwoci, e jej zasoby kiedy
si wyczerpi, zwaszcza, e proces jej powstania jest niezwykle wolny. Mimo wszystko,
niezalenie od wzrostu cen i wiadomoci rychego wyczerpania si zapasw,
zapotrzebowanie na rop naftow wci ronie.
Perspektywy by moe nie s a tak tragiczne, jak si wydaje na pierwszy rzut oka.
Niektrzy uczeni utrzymuj, e znane i udokumentowane zoa ropy naftowej stanowi
jedynie 1/3 caego ziemskiego zapasu. Reszta, wedug nich, wci czeka pod ziemi na
swojego odkrywc. Rozwj techniki najprawdopodobniej w przyszoci umoliwi
eksploatacj niedostpnych dzisiaj z.
We wczesnych latach 90. amerykascy uczeni udoskonalili metod wydobycia nazwan
"chemicznym wypukiwaniem". Polega ona na wpompowywaniu do ska substancji
chemicznych o dziaaniu podobnym do detergentw. Substancje te wypukuj rozrzedzon
rop z porw. W przeszoci stosowano t metod jedynie na ma skal, jako e bya ona
zbyt kosztowna. Obecnie udao si wyprodukowa substancj wypukujc z odpadw
powstaych przy produkcji papieru, co doprowadzio do znacznego obnienia kosztw
operacji. Uwaa si, e ta relatywnie tania metoda pozwoli na zwikszenia zapasw ropy
naftowej USA mniej wicej szeciokrotnie.
Innym rdem ropy naftowej s tak zwane piaski bitumiczne, czyli piaski nasczone
gst rop. Eksploatacja z tego typu jest jednak bardzo droga. Rop mona te uzyskiwa
z upkw bitumicznych, zawierajcych znaczna ilo tzw. oleju skalnego. Skadajce si na
niego wglowodory nadaj mu waciwoci podobne do ropy naftowej. Eksperci szacuj, e
z ich najwikszych z w kanadyjskiej prowincji Alberta mona uzyska tyle samo ropy, co
z pl naftowych Arabii Saudyjskiej.
Jednake nowe zoa i sposoby wydobycia nie rozwi problemu nadchodzcego
kryzysu energetycznego. Zasoby ropy na pewno kiedy si wyczerpi, dlatego ju teraz
16

naley poszukiwa alternatywnych rde energii. Zanim jednak bdzie mona na wielk
skal pozyska energi z innych rde, naley bardzo racjonalnie gospodarowa zasobami
najwaniejszego obecnie rda energii, ktrym jest ropa naftowa. Najwicej nadziei budzi
moliwo uzyskiwania z wgla pynnego paliwa, ktre mogo by w przyszoci zastpi
topniejce zasoby ropy naftowej.
Na dzie dzisiejszy firmy i ludzie pracujcy nad wydobyciem ropy naftowej i gazu
ziemnego opracowuj coraz to nowsze i udoskonalone metody pozyskiwania tych surowcw.
Konstruuj urzdzenia umoliwiajce ich wydobycie z gbokoci ponad 2000 metrw
w coraz krtszym czasie i przy jak najmniejszym ryzyku. Znaczcym zmianom ulega take
sposb transportu i magazynowania.

Wszystkie w/w zabiegi maj na celu polepszenie

warunkw pracy oraz zmniejszenie kosztw eksploatacyjnych.

LITERATURA:
1. Balcerski A.,: Ukady technologiczne i energetyczne jednostek oceanotechnicznych,
Gdask: Wydawnictwo PG, 1998, 225 241, 256 294;
2. Bartling B.: Data technology revolution in the making, Offshore, March 2003, 52 56,
106;
3. Barreto A. et al., New generation of completion technology, Offshore, February 2003,
64 66, 81;
4. Wiercenia pod dnem morskim: www.elf.com.pl;
5. Wydobycie ropy naftowej: www.podbeskidzie.pl/ropanaftowa.

17