Helmke M. - Ubuntu. Oficjalny Podręcznik. Wydanie VIII

Spis treci
Przedmowa do szstego wydania . ................................................................................15

Przedmowa do pierwszego wydania . ...........................................................................17
Wstp . ..............................................................................................................................21
Podzikowania . ...............................................................................................................25
O autorach . .....................................................................................................................27
Wprowadzenie . ..............................................................................................................29
Rozdzia 1. Historia Ubuntu . ........................................................................................33
Wizja . .................................................................................................................................................34
Wolne oprogramowanie, oprogramowanie o otwartych rdach, GNU/Linux .............................35
Wolne oprogramowanie i GNU . ..................................................................................................35
Linux . .............................................................................................................................................36
Oprogramowanie o otwartych rdach open source .............................................................37
Jak wizja zmienia si w Ubuntu . .....................................................................................................38
Mark Shuttleworth . .......................................................................................................................39
Warthogs, czyli Guce . .................................................................................................................40
Co oznacza Ubuntu? . ....................................................................................................................41
Kolejny krok . .................................................................................................................................42
Czym jest Ubuntu? . ..........................................................................................................................43
Czym jest dystrybucja? . ................................................................................................................43
Ekosystem dystrybucji . ................................................................................................................44
Debian i wszechwiat wolnego oprogramowania ........................................................................46
Spoeczno Ubuntu . ....................................................................................................................47
Cele i obietnice Ubuntu . ..................................................................................................................47
Zaoenia filozoficzne . ..................................................................................................................47
Kodeks Postpowania Ubuntu . ....................................................................................................49
Spis treci
Cele techniczne . ............................................................................................................................51

Bd #1 . .........................................................................................................................................52
Utrzyma wizj: Canonical i Fundacja Ubuntu ...............................................................................54
Canonical Ltd. . ..............................................................................................................................55
Usugi wiadczone przez Canonical oraz wsparcie techniczne ..................................................55
Bazaar i Launchpad . .....................................................................................................................56
Fundacja Ubuntu . .........................................................................................................................58
Przekraczanie wizji: warianty i odmiany Ubuntu .............................................................................58
Podsumowanie . ..................................................................................................................................60
Rozdzia 2. Instalacja Ubuntu . .....................................................................................61

Wybr odpowiedniej wersji Ubuntu ................................................................................................62
Inne warianty Ubuntu . .................................................................................................................63
Czy to wci Ubuntu? . ..................................................................................................................64
Jak zdoby Ubuntu . ...........................................................................................................................64
Nagrywanie pyty DVD . ...............................................................................................................65
Instalacja z pamici USB . .............................................................................................................66
Uruchamianie systemu i instalacja . ..................................................................................................67
Przenosiny . ....................................................................................................................................68
Wybr jzyka . ................................................................................................................................69
Przygotowania do instalacji . .........................................................................................................69
Przygotowanie przestrzeni dyskowej . ..........................................................................................70
Rozpoczcie instalacji . ..................................................................................................................74
Konfigurowanie ukadu klawiatury . .............................................................................................75
Identyfikacja . .................................................................................................................................76
Czynnoci kocowe . .....................................................................................................................78
Instalacja z uyciem pyty Minimal CD . .........................................................................................78
Twoje miejsce na wiecie . ............................................................................................................79
Sprzt . ............................................................................................................................................79
Nazwa serwera i strefa czasowa . ..................................................................................................79
Konfigurowanie konta uytkownika . ...........................................................................................79
Strefa czasowa . ..............................................................................................................................80
Tworzenie partycji . .......................................................................................................................80
Koczenie instalacji . .....................................................................................................................83
Podsumowanie . ..................................................................................................................................83
Rozdzia 3. Uywanie Ubuntu na komputerach biurkowych .....................................85

Unity wprowadzenie . ...................................................................................................................87
Wyszukiwanie i uruchamianie aplikacji za pomoc Launchera ..................................................88
Launcher pozostae ikony . ......................................................................................................89
Jak uywa okien programw? . ....................................................................................................91
Zarzdzanie plikami i katalogami ..................................................................................................92
Dodawanie kolejnych uytkownikw ...........................................................................................93
Obszar powiadamiania . .................................................................................................................95
Spis treci
Uywanie aplikacji . ...........................................................................................................................97

Przegldanie internetu za pomoc Firefoksa ...............................................................................98
Tworzenie dokumentw za pomoc LibreOffice.org ................................................................101
Komunikator Empathy i aplet powiadomie . ...........................................................................103
Thunderbird zarzdzanie poczt elektroniczn ....................................................................103
Ubuntu w rnych jzykach . ..........................................................................................................105
Konfigurowanie drukarki . ...............................................................................................................106
Gromadzenie informacji . ............................................................................................................107
Uruchamianie kreatora konfiguracji . .........................................................................................107
Misja zakoczona . .......................................................................................................................109
Drukowanie zdalne . ....................................................................................................................109
Aktualizowanie systemu . .................................................................................................................110
Centrum oprogramowania Ubuntu ............................................................................................110
Dodawanie i usuwanie programw oraz pakietw .........................................................................111
Instalowanie aktualizacji . ...........................................................................................................112
Szczegowe informacje o aktualizacjach ...................................................................................112
Jak zainstalowa program, ktrego nie ma w repozytoriach? ....................................................113
Aktualizacja do nowego wydania .....................................................................................................114
Aktualizowanie systemu . ............................................................................................................115
Ubuntu i multimedia . ......................................................................................................................115
Instalowanie kodekw . ...............................................................................................................116
Odtwarzanie plikw audio . .........................................................................................................117
Odtwarzanie i zgrywanie pyt CD . ............................................................................................118
Zarzdzanie fotografiami . ...........................................................................................................119
Odtwarzanie plikw wideo . ........................................................................................................119
Kopie zapasowe strategie . ..........................................................................................................121
Dostosowywanie wygldu systemu Ubuntu ...................................................................................123
Unity na innych urzdzeniach . .......................................................................................................123
Podsumowanie . ................................................................................................................................123
Rozdzia 4. Wyszukiwanie i instalowanie aplikacji Ubuntu ....................................125

Centrum oprogramowania Ubuntu .................................................................................................126
Konto uytkownika Centrum oprogramowania Ubuntu ...........................................................126
Polecane programy . ....................................................................................................................128
Sortowanie . ..................................................................................................................................128
Wyszukiwanie . ............................................................................................................................129
Dodatkowe informacje o pakietach oraz ich instalowanie ........................................................130
Oprogramowanie bezpatne . ......................................................................................................131
Oprogramowanie na sprzeda . ...................................................................................................131
Terminologia i informacje podstawowe ......................................................................................132
Synaptic . ..........................................................................................................................................133
Instalowanie pakietw . ...............................................................................................................133
Usuwanie pakietw . ....................................................................................................................134
Wyszukiwanie pakietw . ............................................................................................................135
10
Spis treci
Przegld przydatnego oprogramowania . ........................................................................................136

Tworzenie grafiki za pomoc programw GIMP i Inkscape .....................................................136
DTP i Scribus . .............................................................................................................................146
OpenShot edycja plikw wideo .............................................................................................151
Zagraj ze Steam . ..........................................................................................................................152
Bawic, uczy uczc, bawi, czyli oprogramowanie edukacyjne .............................................154
Podsumowanie . ................................................................................................................................160
Rozdzia 5. Wydajno, dostpno, zabawa czyli jak dostosowa Ubuntu . .....161

Unity terminologia . ....................................................................................................................162
Narzdzie Wygld . ..........................................................................................................................167
Unity Tweak Tool . ...........................................................................................................................167
Unity . ...........................................................................................................................................168
Sekcja Window Manager . ...........................................................................................................171
Sekcja Appearance . .....................................................................................................................171
Sekcja System . .............................................................................................................................172
Meneder ustawie CompizConfig . ..............................................................................................172
Unity soczewki i zakresy . ...........................................................................................................177
Dodatkowe zasoby . .........................................................................................................................178
Podsumowanie . ................................................................................................................................178
Rozdzia 6. Jak sta si zaawansowanym uytkownikiem ........................................179

Zarzdzanie systemem i ustawieniami uytkownikw ...................................................................180
Ustawienia uytkownika . ............................................................................................................182
Prywatno i bezpieczestwo . ....................................................................................................182
Ustawienia domylne . .................................................................................................................183
Przechowywanie i organizacja plikw w Linuksie .........................................................................183
Korzystanie z plikw znajdujcych si na partycjach Windows ...............................................186
Skrty klawiaturowe w Unity . ........................................................................................................187
Launcher . ....................................................................................................................................187
Dash . ............................................................................................................................................188
Przeczanie aplikacji . ................................................................................................................188
Okna . ............................................................................................................................................188
Obszary robocze . .........................................................................................................................188
Inne . .............................................................................................................................................190
Terminal . ..........................................................................................................................................190
Wsppraca z Windowsem . ............................................................................................................191
Instalowanie oprogramowania z repozytoriw PPA .......................................................................191
Kompilowanie programw z kodu rdowego ..............................................................................193
Podsumowanie . ................................................................................................................................194
Rozdzia 7. Witamy w wierszu polece . ....................................................................195

Uruchamianie terminala . ................................................................................................................196
Zaczynamy . ......................................................................................................................................197
Tworzenie potokw . ........................................................................................................................198
Spis treci
11
Wykonywanie polece z uprawnieniami superuytkownika .........................................................199

Uzyskiwanie pomocy . .....................................................................................................................200
Poruszanie si po systemie plikw . ................................................................................................200
Dziaania na plikach i katalogach . ..................................................................................................201
Polecenia informacji o systemie . ....................................................................................................202
Przeszukiwanie i edytowanie plikw tekstowych ..........................................................................204
Obsuga kont uytkownikw i grup . ...............................................................................................205
Pomoc w wierszu polece . ..............................................................................................................205
Przeszukiwanie stron dokumentacji systemowej ...........................................................................206
Stosowanie symboli wieloznacznych ..............................................................................................207
Uruchamianie wielu polece . .........................................................................................................207
Uruchamianie sekwencyjne . ......................................................................................................207
Zarzdzanie terminalem za pomoc narzdzia byobu ...............................................................208
Uywanie byobu w terminalu GNOME ....................................................................................209
Zaawansowane zastosowania wiersza polece ...............................................................................209
Podsumowanie . ................................................................................................................................210
Rozdzia 8. Serwer Ubuntu . ........................................................................................211

Czym jest Ubuntu Server? . ............................................................................................................212
Instalowanie serwera Ubuntu . .......................................................................................................214
Kilka sztuczek instalatora . ..........................................................................................................214
Partycjonowanie . .........................................................................................................................215
Historia RAID . ............................................................................................................................216
Zakadanie macierzy RAID . .......................................................................................................218
Historia LVM . .............................................................................................................................220
Ustawianie LVM . ........................................................................................................................222
Szyfrowanie katalogu domowego i dobr oprogramowania ......................................................223
Prawie gotowe ale precz od konta root! .................................................................................224
Zarzdzanie pakietami w Ubuntu . .................................................................................................225
Archiwum Ubuntu . .....................................................................................................................225
rda i repozytoria APT . ...........................................................................................................226
dpkg . ............................................................................................................................................227
Rczne instalowanie pakietu . .....................................................................................................228
apt-get i apt-cache . ......................................................................................................................229
Aktualizacja wydania dystrybucji . ..............................................................................................232
aptitude . .......................................................................................................................................234
Sztuczki i kruczki . .......................................................................................................................234
Bezpieczestwo serwera Ubuntu . ..................................................................................................235
Zarzdzanie kontami uytkownikw . .........................................................................................236
Bezpieczestwo systemu plikw . ...............................................................................................237
Reglamentowanie zasobw systemowych ..................................................................................239
Pliki dziennikw systemowych . .................................................................................................239
Sowo o bezpieczestwie sieci . ..................................................................................................241
Ostatnie sowa na temat bezpieczestwa . .................................................................................241
12
Spis treci
Zaawansowane zagadnienia . ...........................................................................................................242

Wirtualizacja . ..............................................................................................................................242
Replikacja dyskw . ......................................................................................................................244
Przetwarzanie w chmurze . .........................................................................................................245
Podsumowanie . ................................................................................................................................248
Rozdzia 9. Projekty Ubuntu . ......................................................................................249

Znane warianty . ...............................................................................................................................250
Kubuntu . ......................................................................................................................................252
Edubuntu . ...................................................................................................................................253
Lubuntu . ......................................................................................................................................255
Xubuntu . ......................................................................................................................................256
Ubuntu Studio . ............................................................................................................................257
Mythbuntu . .................................................................................................................................258
Ubuntu Kylin . .............................................................................................................................259
Ubuntu GNOME . .......................................................................................................................259
Inne wydania . ..................................................................................................................................260
Ubuntu Server . ...........................................................................................................................260
Ubuntu Phone . ............................................................................................................................262
Inne dystrybucje . ............................................................................................................................263
Guadalinex . ..................................................................................................................................263
Linux Mint . .................................................................................................................................264
Launchpad . ......................................................................................................................................264
Soyuz . ..........................................................................................................................................266
Tumaczenia w Launchpadzie . ..................................................................................................266
Bdy a Launchpad . ....................................................................................................................267
Launchpad Blueprint Tracker . ...................................................................................................269
Launchpad Answers . ..................................................................................................................270
Inne komponenty infrastruktury . ...............................................................................................271
Bazaar . .........................................................................................................................................271
Podsumowanie . ................................................................................................................................273
Rozdzia 10. Spoeczno Ubuntu . .............................................................................275

Kanay . .............................................................................................................................................277
Listy dystrybucyjne . ...................................................................................................................277
IRC (Internet Relay Chat) . .........................................................................................................279
Fora WWW . ................................................................................................................................281
Wiki . ............................................................................................................................................282
Serwis Fridge . .............................................................................................................................283
AskUbuntu.com . .........................................................................................................................284
Ubuntu Discourse . ......................................................................................................................285
Media spoecznociowe . .............................................................................................................285
Zjazdy i spdy programistw . ....................................................................................................285
Konferencje uytkownikw . .......................................................................................................287
Planet Ubuntu . ............................................................................................................................288
Spis treci
13
Zespoy, procesy i nadzr . ..............................................................................................................288

Zespoy . .......................................................................................................................................289
Zesp do spraw spoecznoci w Canonical ...............................................................................290
Reprezentacje spoecznoci lokalnych .......................................................................................291
MOTU . ........................................................................................................................................292
Rada Spoecznoci Ubuntu . .......................................................................................................293
Rada Techniczna . ........................................................................................................................294
Pozostae rady i zespoy . .............................................................................................................295
Samozwaczy askawy Doywotni Dyktator Ubuntu ..............................................................296
Czonkowie Ubuntu . ...................................................................................................................297
Jak si przyczy? . ..........................................................................................................................297
Spotkania w sieci . ........................................................................................................................298
Ordownictwo . ............................................................................................................................298
Wsparcie . .....................................................................................................................................298
Pomysy i propozycje . .................................................................................................................299
Dokumentacja . ............................................................................................................................299
Tumaczenia i lokalizacje . ...........................................................................................................299
Zapewnianie jakoci . ...................................................................................................................300
Programowanie i przygotowywanie pakietw ............................................................................300
Podsumowanie . ................................................................................................................................300
Skorowidz . ....................................................................................................................303
14
Spis treci
Przedmowa
do szstego wydania
UBUNTU. OFICJALNY PODRCZNIK oddaje zarwno ducha, jak i staranno, z jak two-
rzony jest Ubuntu. Podobnie jak sam Ubuntu, podrcznik ewoluowa w staych odstpach czasu midzy kolejnymi wydaniami, a to, szste, wydanie zawiera zarwno dowiadczenia poprzednich edycji, jak i najnowsze innowacje wprowadzone do
Ubuntu.
Rok 2011 by przeomowy dla Ubuntu to czas, kiedy wprowadzilimy nowy,
ujednolicony interfejs o nazwie Unity. Naszym celem jest dostarczenie ludziom
tego, na co od tak dawna czekaj: najbardziej przejrzystego i eleganckiego rodowiska desktopowego dostpnego jako wolne oprogramowanie. Wydanie 11.04
to pierwszy duy krok w tym kierunku: wprowadzamy Unity jako domylne rozwizanie, pozostawiajc klasyczne GNOME tym, ktrzy nie mog jeszcze przej
do Unity.
Naszym szerszym celem jest rzucenie wyzwania ekosystemowi wolnego oprogramowania, aby zainwestowa we wzornictwo tyle samo kreatywnoci i energii, ile
jest powicane programowaniu. Wiemy o tym, e wolne oprogramowanie moe
by najlepsze na wiecie w zakresie wydajnoci, niezawodnoci i bezpieczestwa;
teraz nadszed czas, aby do tego zestawu doda atwo uytkowania oraz elegancj.
Mam nadziej, e spodoba Wam si 11.04 i ta ksika. Chciabym podzikowa
wielu osobom, dziki ktrym zarwno Ubuntu, jak i ten podrcznik s moliwe.
To wielki zaszczyt by czci tej spoecznoci.
Mark Shuttleworth, zaoyciel Ubuntu, kwiecie 2011
16
Ubuntu. Oficjalny podrcznik
Przedmowa
do pierwszego wydania
PISANIE TEJ PRZEDMOWY to dla mnie mae wito miny prawie dwa lata od pierw-
szego spotkania maej grupy profesjonalistw zajmujcych si wolnym oprogramowaniem, ktre ostatecznie przeksztacio si w projekt Ubuntu. wito, poniewa dwa
lata temu nikt z nas nie przewidywa, e nasze marzenie urzeczywistni si w kilku
milionach pyt CD, trzech czy czterech milionach entuzjastycznie nastawionych do
tego projektu uytkownikw, setkach obietnic wsparcia ze strony mniejszych i wikszych firm, audycjach w telewizji w najlepszym czasie antenowym, a teraz w Ubuntu.
Oficjalnym podrczniku.
Marzenie, ktre nas poczyo, mona wyrazi prosto:
Zbudowa wiatowej klasy system operacyjny dla zwykych uytkownikw komputerw, ktry bdzie darmowy i atwo dostpny, wysoce uyteczny i reprezentujcy
najlepsze aktualne osignicia wiata wolnego oprogramowania.
Nie miaem pojcia, e podczas przygotowa do utworzenia platformy dla zwykych uytkownikw komputerw bd mia przywilej spotkania tak wielu niezwykych ludzi i moliwo podjcia wsppracy z nimi. Niektre z tych nadzwyczajnych osb s wspautorami tej ksiki; to ludzie rozumiejcy znaczenie ruchu
wolnego oprogramowania, prawdziwi wsptwrcy jego sukcesu. Inni z kolei tworz
szkielet spoecznoci Ubuntu: to maa, ale oddana sprawie armia kilkuset osb pracujcych nad przygotowaniem nowego wydania Ubuntu co sze miesicy. Znajduj
si w samym sercu sieci, ktra obja globaln spoeczno wolnego oprogramowania
dziki Debianowi nadzwyczajnemu projektowi, bez ktrego Ubuntu nie mgby
istnie a take tysicom wikszych czy mniejszych projektw, tworzcych kod
i dokumentacj, ktr my skadamy w cao o nazwie Ubuntu.
18
W tej ogromnej spoecznoci mog czasem pojawia si pknicia i linie ideologicznego podziau, jednak wszyscy popieramy cztery koncepcje, ktre s kluczowe
dla idei Ubuntu:
Nie powinno si pobiera adnych opat za licencje. Umoliwi to dzielenie

si oprogramowaniem, modyfikowanie go i nastpnie udostpnianie
modyfikacji.
Darmowe oprogramowanie powinno by dostarczane w najlepszych
wersjach, dostpne powinny by regularne uaktualnienia, a nie parodie

lepszego, komercyjnego produktu.
Powinno by dostpne penowymiarowe, wysokiej jakoci, komercyjne

wsparcie zarwno firm lokalnych, jak i dziaajcych globalnie.
Oprogramowanie powinno by dostpne dla wszystkich (rwnie dla osb
niepenosprawnych) i publikowane w moliwie najwikszej liczbie jzykw.
Siedemnastu z nas, ktrzy spotkali si dwa lata temu w Londynie, pochodzio z najrniejszych krajw i rodowisk, jednak wszyscy zgodzilimy si, e powyszy cel, czyli
stworzenie takiego systemu, jaki opisano, jest zacny i wart penego zaangaowania.
Przez kilka miesicy pracowalimy bez rozgosu. Chcielimy objawi si wiatu nie
tylko poprzez manifest, ale rwnie przez zademonstrowanie ludziom efektu naszej
pracy ilustrujcego nasze cele, czego, co uytkownicy mogliby przetestowa. Nie
mielimy nazwy (chocia wewntrzni wsppracownicy nazywali nas Rozpoczcie
Supertajnego Debiana); w rezultacie wikszo naszej pracy umieszczalimy na stronie www.no-name-yet.com. Szukalimy nazwy, ktra oddaaby pikno procesu tworzenia wolnego oprogramowania, a zatem wsppracy, korelacji, wspdzielenia,
korzystania ze wsparcia innych, ogromnych projektw i osigania wzniosych celw.
Jedyne sowo, ktre zdawao si by bliskie tym ideom, to afrykaskie ubuntu. Ma
ono rnorodne formy w wielu afrykaskich jzykach. Przyjlimy je jako nazw
naszego projektu.
Wiedzielimy, e nasze pierwsze wydanie bdzie miao wady i usterki, dlatego nazwalimy je Warty Warthog. Nasza grupa przyja nazw Warthogs, a praca bya koordynowana na kanale IRC #warthogs. Lepiej lub gorzej ta tradycja stale nam
towarzyszy, a kolejne wydania przyjy nazwy kodowe Breezy Badger i Dapper
Drake. Cho brzmi beztrosko, zawieraj ducha naszej spoecznoci pracujcej nad
kadym wydaniem. Dapper wyania si z modoci, profesjonalizmu, jest miae,
pewne siebie i energiczne. Jest to nasze pierwsze wydanie zaprojektowane tak, aby
sprosta oczekiwaniom zarwno duych firm, jak i projektantw oraz inynierw.
W taki sam sposb spoeczno Ubuntu zmienia si z czego, co miao by rebeli
przeciw zastanemu Linuksowi, w profesjonalnie zorganizowan grup.
Przedmowa do pierwszego wydania
19
Co sprawia, e Ubuntu jest tak popularny?

Po pierwsze, powoli nadchodzi czas, kiedy wolne oprogramowanie znajdzie si na
czele, a Ubuntu jest beneficjentem ogromnej pracy woonej w tworzenie wiata
GNU/Linux. Jest ona prowadzona od ponad trzydziestu lat, w takiej czy innej formie,
a Ubuntu jest jedn z postaci, pod jak staa si nagle widoczna dla zwykych uytkownikw komputerw. Jestemy wanie w rodku wielkiej przemiany, ktra ma
miejsce w przemysowym status quo. Ostatnim razem, kiedy to si wydarzyo, by
rodek lat 90.; wtedy wanie wiat odkry, e jest poczony sam ze sob dziki
internetowi. Kada wiksza firma, zwaszcza jeeli dziaaa w brany technologicznej,
musiaa si z tym zmierzy i odpowiedzie na pytanie: Jak przystosujemy si do
wiata internetu? Dzisiaj kada dua firma zadaje sobie pytanie: Jak przystosujemy
si do wolnego oprogramowania?
Gdybym mia spekulowa, powiedziabym, e Ubuntu reprezentuje ide, ktrej czasy
wanie nadchodz. Nie wynalelimy ruchu wolnego oprogramowania, ten zaszczyt
naley do Richarda Stallmana i innych, ktrzy mieli gbok wizj w czasach, kiedy
trudno byo sobie wyobrazi, jak mogaby sta si rzeczywistoci. Ale by moe
Ubuntu ma zaszczyt propagowa t wizj pord bardzo szerokiego grona osb
w formie, ktr wszyscy moemy doceni. Mam nadziej, e prawdziwi wizjonerzy
ci, ktrzy wyznaczyli drog doceni decyzj i wybr, ktry przywid nas do
tego projektu. Oczywicie, s rne preferencje; wiem, e Linus przedkada KDE
nad GNOME, dlatego pewnie jest wikszym fanem Kubuntu ni Ubuntu. Ale oglnie rzecz biorc, idee, ktre mieli, i zasady ruchu wolnego oprogramowania zostay dobrze wyraone w Ubuntu.
Po drugie, Ubuntu to projekt, w ktry kady uytkownik moe mie prawdziwy
wkad. Korzysta wprawdzie z gbokiego i solidnego finansowego wsparcia oraz
pracownikw firmy, co daje mu si, ale jak w kadym projekcie wolnego oprogramowania, na najwyszym poziomie znajduje si praca prawdziwych wolontariuszy.
Pracujemy troch jak w saku na ryby: nasze spotkania odbywaj si w sieci, na publicznym forum. To moe by trudne. Tworzenie systemu operacyjnego jest procesem
komunikowania si penym kompromisw i trudnych decyzji, podejmowanych w obliczu niewystarczajcych informacji. Pojawiaj si spory i awantury, popeniane s
bdy (sam przyczyniem si do powstania niektrych z nich). Powinnicie usysze,
co mwiem na temat oprawy graficznej Warty Warthoga. Przejrzysto naszego rodowiska sprawia, e moemy liczy na ywe dyskusje, nawet takie, o ktrych gwny
zesp nigdy nie ni. To oznacza rwnie, e pomyki s znajdywane i omawiane
znacznie szybciej, ni gdybymy pracowali za zamknitymi drzwiami. Rezultatem
jest lepsza platforma.
Jako spoeczno ciko pracujemy, aby rozpozna wkad poszczeglnych osb: ordownikw, artystw, moderatorw forw internetowych, organizatorw spotka spoecznoci, pisarzy, tumaczy, osb ledzcych i zgaszajcych bdy Niezalenie
od tego, czy ich wkad jest interesowny, czy nie, znajdziemy sposb, aby wczy go
do caoci.
20
By moe najwaniejsz spraw jest nasze podejcie do rnic pomidzy spoecznoci Ubuntu i innymi, podobnymi projektami wolnego oprogramowania.
Mamy wiadomo, e rnice zda s wane, ale staramy si, aby nie doprowadziy
one do gbokich podziaw w naszej spoecznoci. Nasz zbir zasad moe nie jest
doskonay, ale przypomina kademu, aby pamita o znaczeniu sowa ubuntu.
Kady z nas ma najwikszy wpyw na projekt poprzez relacje z innymi. Znalezienie paszczyzny porozumienia i dbanie o odpowiedni poziom komunikacji jest dla
nas, jako spoecznoci, waniejsze ni konkretna decyzja techniczna czy sposb
tumaczenia sowa file na jzyk hiszpaski. Struktura zarzdu naszej spoecznoci Rada Techniczna i Rada Spoecznoci istniej po to, aby zapewni, e
debaty nie stan si zbyt osobiste, a dyskusje bd podejmowane po tym, jak
wszyscy zostan wysuchani.
Jeeli jeste komputerowym specjalist lub zaciekawi Ci Linux, ta ksika i ta
platforma to doskonay wybr. Dowiesz si o Ubuntu, a take o Debianie i GNU/
Linuksie. To wspaniae podstawy do pracy z narzdziami, ktre, jak sdz, stan si
w najbliszym czasie standardem, na jakim budowane bd nasze codzienne dowiadczenia z komputerami w domu i w pracy.
Syszaem kiedy, jak jeden z dostawcw wasnociowego oprogramowania mwi:
Linux jest droszy, poniewa specjalici zajmujcy si nim s znacznie wyej opacani. To prawda. Oznacza to rwnie, e umiejtno obsugi Linuksa jest cenniejsza.
Nie bdzie to prawd zawsze, poniewa wiat Linuksa rozszerza si na tyle szybko,
e prdzej czy pniej bdziemy musieli zaakceptowa jego pozycj w gwnym
nurcie. Na razie uczestniczenie w Linuksie i Ubuntu to waciwa droga. Jeeli dotare,
drogi Czytelniku, do tego momentu, oznacza to, e zmierzasz ni prosto do celu ;-)
Trudno, zwaszcza mnie, spekulowa, co w przyszoci mogoby zatrzyma projekt
Ubuntu. Wiem, e ja, razem z wieloma innymi osobami, uwielbiam by w centrum
tak ekscytujcej inicjatywy i obserwowa, dokd zaprowadzi nas ona w najbliszych
latach. Wierz, e Ubuntu stanie si wszechobecn czci powszedniego rodowiska
komputerowego, dlatego chciabym mie pewno, e nie popenimy po drodze
zbyt wielu pomyek. Prosz, przycz si do nas i pom wykona bardzo, bardzo
dobr prac.
Mark Shuttleworth
zaoyciel Ubuntu
kwiecie 2006
Wstp
MAMY NADZIEJ, e spodoba Wam si Ubuntu. Oficjalny podrcznik. W tym wydaniu
wprowadzilimy wiele zmian, ktre mamy nadziej przenios t dobr ksik

na nowy poziom.
Poniewa Ubuntu zyska na popularnoci i jest lepiej znany, postanowilimy rozszerzy krg czytelnikw teraz obejmuje on nie tylko pocztkujcych, ale rwnie tych, ktrzy wiedz co nieco o systemie, ale chcieliby poprawi swoje umiejtnoci i sta si zaawansowanymi uytkownikami. Niekoniecznie s to osoby chcce
zosta programistami czy administratorami systemw, raczej osoby, ktre chciayby
na co dzie wydajniej korzysta z Ubuntu czy te lepiej pozna jego potencja.
W 2011 roku w Ubuntu po raz pierwszy pojawi si nowy interfejs. Tym samym
system sta si bardziej elegancki, wydajny i uyteczny. Uwzgldnilimy te zmiany
w ksice. Nowy interfejs by ekscytujcym wydarzeniem, ale pierwsze wydanie
nie byo kompletne; wierzymy e wersja dostpna w Ubuntu 14.04 wyznaczy nowy
standard w relacji czowiek komputer.
Dua cz ksiki zostaa napisana na nowo nie dlatego, eby poprzednim
wydaniom czego brakowao, ale dlatego, e od czasu poprzednich wyda sporo si
wydarzyo. Ksika jest swego rodzaju rejestrem duych zmian, majcych wpyw
na zwykych uytkownikw, i pomoe im pozna zaoenia, histori oraz sposoby
wykorzystania potencjau wolnego oprogramowania zamieszczonego w Ubuntu.
Mino ju kilka lat od pierwszej edycji Ubuntu. Oficjalnego podrcznika. W tym
czasie obserwowalimy cigy rozwj Ubuntu. Obecne wydanie ksiki jest najlepszym potwierdzeniem tego faktu. I tak liczba uytkownikw i postw na forum Ubuntu niemal si podwoia od ostatniego wydania tej ksiki sprzed roku.
Ponownie. Kolejny raz, jako autorzy ksiki Ubuntu. Oficjalny podrcznik, czujemy si
wyrnieni moliwoci skorzystania z tego sukcesu, a moe nawet wniesienia
swojego wkadu. Sukces utorowa drog kilku nastpnym edycjom, a teraz czytelnicy trzymaj w rkach sme wydanie.
22
Ksika ta, jak Ubuntu, wci dojrzewa. Nasza praca jako autorw, podobnie jak
programistw Ubuntu, polega teraz na aktualizowaniu i szlifowaniu zawartoci
bardziej, ni do tego przywyklimy. Rozpowszechniana na podstawie wolnej licencji
nowa ksika o nowym systemie operacyjnym ju po kilku krtkich latach jest staym
elementem krajobrazu; tak jest postrzegana przez autorw, wydawcw i jeli
dobrze wykonalimy swoj prac przez czytelnikw.
Z sukcesem przychodzi odpowiedzialno wobec naszych czytelnikw i uytkownikw systemu, aby sprosta ich wysokim oczekiwaniom. Sukces Ubuntu czciowo
jest oparty na dojrzaoci i doskonaoci; nie mona powici tych wartoci, jeli
dobra passa ma trwa. My te nie moemy zawie. Nasze zadanie, jako autorw, jest
skomplikowane, poniewa musimy odpowiada na dania i reprezentowa potrzeby coraz wikszej liczby wci bardzo zrnicowanych grup uytkownikw.
Jak wspominalimy we wstpach do wczeniejszych wyda, tytu oficjalny podrcznik niesie ze sob pewne prawa, ale i rodzi odpowiedzialno. Tytu naszej ksiki oznacza, e musimy podj prb odzwierciedlenia i reprezentowania caej
spoecznoci Ubuntu. Od autorw oczekuje si, e odcisn swj lad w ksice,
jednak nigdy nie moe si to odbywa ze szkod dla wartoci, zasad, technologii
czy struktury spoecznoci Ubuntu.
Wraz z rozwojem Ubuntu to zadanie wci si komplikuje. Do kadego wydania
dodawalimy informacje, poniewa rozwijajca si spoeczno Ubuntu opracowywaa nowe projekty. Do kolejnych wersji ksiki musielimy dodawa list powizanych projektw, narzdzi i inicjatyw podejmowanych przez spoeczno.
Spoeczno Ubuntu rozwija si tak dynamicznie, e niemoliwe stao si przygotowanie kompletnego zestawienia wszystkiego, co oprogramowanie to moe zaoferowa.
Tworzenie takich podsumowa wymaga podejmowania trudnych decyzji. Na
kocu musimy uwzgldni jeszcze ograniczon pojemno ksiki, a take terminy.
W dodatku, tak jak wczeniej, pisalimy t ksik na podstawie wydania systemu,
ktre byo w trakcie tworzenia, a wic cigego przeprojektowywania, przebudowywania i wymylania na nowo. Kadego dnia Ubuntu rozwija si w odmienny, nieprzewidywalny sposb, a rozwj nastpuje wykadniczo wraz z rozwojem spoecznoci
i zwikszajc si rnorodnoci uytkownikw. Powstawanie tej ksiki byo analogicznym procesem: jej zawarto bya tworzona, przerabiana, dostosowywana i dojrzewaa na rne sposoby tak jak Ubuntu.
Jak w poprzednich wydaniach, lista osb, ktre wniosy swj wkad w ksik, obejmuje znacznie wicej nazwisk, ni zamieszczono na okadkach. Dziesitki czonkw
spoecznoci zostawiy w rnych czciach ksiki swj niewidoczny dla wikszoci czytelnikw lad. I cho taki sposb wsppracy powoduje, e samo pisanie
odbywa si w gorczkowym tempie, a czasem bywa frustrujce (podobnie jak proces
Wstp
23
tworzenia Ubuntu), to mamy nadziej, e czytelnicy dostrzeg w naszej ksice jakociowe odzwierciedlenie tego procesu. Gdy to osigniemy, w peni zasuymy na tytu
tej ksiki. Majc ten cel na uwadze, patrzymy w przyszo, ku kolejnym wydaniom
Ubuntu i tej ksiki wypracowanym w trakcie tego samego, ukierunkowanego na
spoeczno procesu.
24
Podzikowania
SPECJALNE PODZIKOWANIA dla Marka Shuttlewortha, Jane Silber, Stevea Georgea,

Jona Bacona, Jorgea O. Castro, Sian Aherne i Mariny Engelvuori z Canonical za
wszystkie ich wysiki woone w ukazanie si tej ksiki, przeznaczonej dla pocztkujcych i zaawansowanych uytkownikw Ubuntu.
Podzikowania nale si te grupie recenzentw i osb, ktre byy rdem wielu

informacji pomocnych przy poprzednich wydaniach; byli to: Amber Graner, Shannon
Oliver, Kyle Rankin, Corey Burger, Jonathan Jesse, Ashley Rose, Allen Dye, Isabelle
Duchatelle, Joe Barker, Alan Pope, Jonathan Riddell, Oliver Grawet, Dennis Kaarsemaker, Matthew East, Quim Gil, Dinko Korunic, Abhay Kumar, Jaldhar Vyas,
Richard Weideman i Scott Ritchie.
Wreszcie chcemy podzikowa zespoowi Prentice Hall za jego wysiki, a szczeglnie: Debrze Williams Cauley, Kim Arney, Jill Hobbs, Lindzie Begley, Richardowi
Evansowi, Kim Boedigheimer, Markowi Taubie i Elizabeth Ryan.
26
O autorach
Matthew Helmke jest uytkownikiem Ubuntu od kwietnia 2005 roku, a czonkiem

Ubuntu od sierpnia 2006 roku. W latach 2006 2011 udziela si w Radzie Forum
Ubuntu, nadzorujc i prowadzc fora, dwa lata spdzi take w radzie zatwierdzajcej nowych czonkw dla Europy, rodkowego Wschodu i Afryki. Jest autorem
artykuw o Ubuntu dla czasopism oraz serwisw internetowych, gwnym autorem
ksiki Ubuntu Unleashed, jak rwnie ksiek i artykuw na inne tematy.
Elizabeth K. Joseph zawodowo zajmuje si administrowaniem systemami linuksowymi, aktualnie pracuje w Hewlett-Packard, gdzie zarzdza infrastruktur w projekcie OpenStack. Wsppracuje ze spoecznociami skupionymi wok Linuksa
od 2002 roku. W 2006 roku zacza angaowa si w Ubuntu, aktualnie pracuje
dla rnych zespow zajmujcych si dokumentacj (Documentation Team), informacjami (Information Team), zapewnieniem jakoci (Quality Assurance Team)
oraz edukacj (Classroom Team). Przez lata bya czonkiem Rady Ubuntu (Ubuntu
Membership Board), a teraz po raz trzeci sprawuje obowizki czonka Rady Spoecznoci (Ubuntu Community Council). Mieszka w San Francisco, gdzie te pracuje jako jeden z liderw zespou Ubuntu California. Ponadto zasiada w radzie
organizacji non profit dostarczajcej komputery z Ubuntu do szk, ktre ich potrzebuj.
Jos Antonio Rey jest aktywnym czonkiem spoecznoci od 2011 roku. Studiuje
w Peru, udzielajc si jednoczenie w zespoach dokumentacyjnym i edukacyjnym. Zarzdza Ubuntu On Air! i jest czonkiem zespou Ubuntu Peru oraz LoCo
Council. Cho nie jest programist, pomaga w tworzeniu zestawu skryptw (ang.
charm) dla Juju i jest autorem takich skryptw dla serwerw Postfix i Mailman.
Philip Ballew to aktywny rzecznik spoecznoci wolnego oprogramowania. Jest
gboko zaangaowany w projekt Ubuntu, ktremu powica wikszo swojego
czasu. Poza tym mona go spotka, kiedy jedzi na rowerze, taczy (kiepsko) czy
uczszcza na zajcia do swojej szkoy. Philip jest gotw zaangaowa si w kady
28
projekt, ktry zmienia wiat na lepszy, z tego powodu wanie lubi Ubuntu. Aktualnie za swj dom uwaa soneczne San Diego w Kalifornii, gdzie czeka na spotkanie ze wszystkimi czytelnikami niniejszej ksiki.
Benjamin Mako Hill od dawna jest programist wolnego oprogramowania oraz
rzecznikiem Ubuntu. Wchodzi w skad zespou Ubuntu, ktrego zadaniem w strukturze Canonical by umoliwienie rozwoju systemu od strony programistycznej
oraz spoecznociowej w pierwszym roku istnienia projektu. Mako jest pracownikiem naukowym (assistant professor) na Uniwersytecie Waszyngtoskim, czonkiem
Berkman Center for Internet and Society na Uniwersytecie Harvarda. Ma te
doktorat MIT.
Wprowadzenie
WITAMY W SMYM
wydaniu ksiki Ubuntu. Oficjalny podrcznik!
Ubuntu szturmem zdoby wiat wolnego oprogramowania oraz technologii informatycznych. May System Operacyjny, Ktry Potrafi pojawi si znikd i zamieni
w funkcjonalny system operacyjny dla komputerw biurkowych i serwerw, czym
podbi serca uytkownikw na caym wiecie. Swj sukces zawdzicza z jednej strony
doskonaej platformie technologicznej i wyranemu deniu do wysokiej jakoci,
z drugiej rozrastajcej si spoecznoci entuzjastycznych uytkownikw, ktrzy
pomagali dokumentowa i testowa kady milimetr krajobrazu Ubuntu.
Czytelnik trzyma w rkach oficjalny, autoryzowany przewodnik po imponujcym
systemie operacyjnym. Kady z autorw wybranych do napisania tej ksiki prezentuje
wysoki poziom technicznych kompetencji, nieograniczone oddanie sprawie Ubuntu
oraz umiejtno dzielenia si wiedz w prosty i czytelny sposb. Autorzy stworzyli
razem ksik, ktrej lektura umoliwia zdobycie solidnych podstaw wiedzy o Ubuntu. Wyjaniono w niej rwnie wiele aspektw i funkcji dziaania tego systemu.
Informacje o ksice
Na pocztku kadej ksiki znajduje si akapit, w ktrym wyjania si przyczyny
i cele jej powstania. Przywieca nam jeden, bardzo prosty i przyziemny cel: sprawi, by korzystanie z Ubuntu byo jak najprzyjemniejsze dla uytkownikw. Programici oraz czonkowie spoecznoci skupionej wok Ubuntu woyli wiele pracy,
aby wyprodukowa atwy w uytkowaniu, funkcjonalny i elastyczny system operacyjny, ktry umoliwi tworzenie, przegldanie i wykonywanie rnych interesujcych
rzeczy. Ksika jest efektem tych wysikw. Jest swego rodzaju instrukcj, jak wykona
wiele rnorodnych zada za pomoc elastycznego i zintegrowanego systemu,
jakim jest Ubuntu.
30
Zakres ksiki
Ogrom informacji, ktre chcielimy przedstawi uytkownikom, zmusi nas do ograniczenia zakresu pracy; jednak musielimy pamita, aby w wystarczajcym stopniu
odkry tajniki systemu. Gdybymy chcieli dogbnie opisa kad dostpn funkcj
Ubuntu, potrzebna byaby osobna biblioteczka do przechowywania zagadnie,
ktre naleaoby omwi.
Jednym z wyzwa podczas pisania ksiki by odpowiedni dobr tematw, tak aby
miaa ona rozsdn wielko. Dlatego musielimy wyselekcjonowa kluczowe zagadnienia i wycznie te opisa. Zdecydowalimy si napisa nie tylko o instalacji,
uywaniu rodowiska graficznego, programw, multimediw, administrowaniu systemem i zarzdzaniu oprogramowaniem, ale te o spoecznoci, zasobach sieciowych,
a take filozofii Ubuntu i wolnym oprogramowaniu. Dodatkowo do ksiki postanowilimy doczy informacje na temat powizanych z Ubuntu projektw, ktre mog
by interesujce dla czytelnikw. Wierzymy, e dziki temu ksika jest idealnym
wprowadzeniem dla tych, ktrzy chc rozpocz przygod z Ubuntu.
Menu
Oto informacje na temat zawartoci rozdziaw:
Rozdzia 1., Historia Ubuntu: wiadomoci na temat samego projektu

Ubuntu, jego dystrybucji, procesu tworzenia, a take historii.
Rozdzia 2., Instalacja Ubuntu: kolejne etapy procesu instalacji,
tak aby kady zainteresowany mg zacz prac z Ubuntu na swoim

komputerze.
Rozdzia 3., Uywanie Ubuntu na komputerach biurkowych:
informacyjne, ale te przyjemne wprowadzenie do systemu i pierwsze

przedstawienie czytelnikom bardziej praktycznych aspektw niniejszej
ksiki.
Rozdzia 4., Wyszukiwanie i instalowanie aplikacji Ubuntu: informacje
o zawartoci bogatych repozytoriw Ubuntu oraz wskazwki na temat

korzystania z nich. Opisano te kilka przykadw przydatnych programw,
ktre nie s instalowane domylnie wraz z systemem.
Rozdzia 5., Wydajno, dostpno, zabawa czyli jak dostosowa
Ubuntu: wiadomoci, ktre pozwol uytkownikom lepiej dopasowa

system do wasnych potrzeb i fantazji.
Rozdzia 6., Jak sta si zaawansowanym uytkownikiem: omwienie
zaawansowanych sposobw wykorzystywania systemu. To rozdzia

dla tych uytkownikw, ktrzy chc wyj poza podstawow znajomo
systemu, cho nie zamierzaj zosta programistami ani administratorami
systemw.
Wprowadzenie
31
Rozdzia 7., Witamy w wierszu polece: informacje o tym, jak
wykorzysta potg i wydajno terminala zagadnienie to omwiono

w atwych do wykorzystania przykadach.
Rozdzia 8., Serwer Ubuntu: wprowadzenie do instalacji i administrowania
wersj Ubuntu Server; obejmuje korzystanie z linii polece do zarzdzania

pakietami, podstawowe tematy z zakresu bezpieczestwa oraz zaawansowane
opcje instalacji dotyczce LVM i RAID.
Rozdzia 9., Projekty Ubuntu: istnieje wiele interesujcych i uytecznych

dystrybucji opartych na Ubuntu. Omwiono niektre z nich, a take
projekty bdce integraln czci Ubuntu, takie jak Launchpad i Bazaar.
Rozdzia 10., Spoeczno Ubuntu: spoeczno jest wiksza i bardziej

aktywna, ni wielu mogoby sdzi. Omawiamy wiele jej aspektw, cznie
z tym, co ludzie tacy jak czytelnicy tej ksiki robi, aby tworzy,
promowa, wspiera, dokumentowa, tumaczy i popularyzowa Ubuntu;
podpowiadamy te, co zrobi, aby si do nas przyczy.
Plik obrazu pyty DVD, a take inne pliki obrazw instalacyjnych pyt CD Kubuntu
i Ubuntu Server (dla tych, ktrzy nie posiadaj napdw DVD) mona pobra ze
strony http://www.ubuntu.com/download.
32
Rozdzia 1
Historia Ubuntu
Wizja
Wolne oprogramowanie,
oprogramowanie o otwartych rdach, GNU/Linux

Jak wizja zmienia si w Ubuntu
Czym jest Ubuntu?
Cele i obietnice Ubuntu
Utrzyma wizj: Canonical i Fundacja Ubuntu
Przekraczanie wizji: warianty i odmiany Ubuntu
Podsumowanie
34
Rozdzia 1 Historia Ubuntu
TEN ROZDZIA OYWIA histori projektu Ubuntu, zgbia j i wybiega w przyszo.

Jeeli chciaby pomin te informacje i od razu rozpocz przygod z Ubuntu, powiniene przej do rozdziau 2., Instalowanie Ubuntu. Jeli jednak zaley Ci na tym,
aby najpierw dowiedzie si, skd wzio si Ubuntu i dokd zmierza, w tym rozdziale znajdziesz informacje bdce dobrym wstpem.
Wizja
W kwietniu 2004 roku Mark Shuttleworth zwoa na burz mzgw tuzin programistw projektw: Debian, GNOME i GNU Arch. Zada im pytanie, czy moliwy
jest lepszy typ systemu operacyjnego (operating system OS). Odpowied brzmiaa:
tak. Nastpnym pytaniem Shuttlewortha byo, jak powinien wyglda. Poprosi
wreszcie o opis spoecznoci, ktra mogaby utworzy taki system. Caa grupa zaja
si opracowaniem odpowiedzi na postawione pytania, po czym zdecydowano, aby
sprbowa zamiany teoretycznych odpowiedzi w praktyczne wykonanie. Grupa
przybraa nazw Warthogs1 i daa sobie sze miesicy na zbudowanie systemu
operacyjnego potwierdzajcego zasadno przyjtej tezy. Pierwsze wydanie programici nazwali Warty Warthog, poniewa rozsdnie przyjto, e ten produkt moe
mie usterki2. Tak oto zaistnieli w biznesie.
To satysfakcjonujce szczeglnie dla tych, ktrzy mieli przywilej znale si pord pierwszych Gucw widzie postpy projektu przez te lata. Mielimy mocny
pocztek, kiedy okazao si, e Piegowaty Guziec ma mniej piegw, ni zakadalimy;
przekroczy nasze najbardziej optymistyczne zaoenia i wszystkie najmielsze oczekiwania. W cigu szeciu miesicy sta si numerem jeden pod wzgldem popularnoci w kilku rankingach dystrybucji GNU i Linuksa. Ubuntu zanotowa najbardziej dynamiczny wzrost w dotychczasowej historii, a pierwszy rok istnienia oraz
cigle rosnc popularno mona zaliczy do najbardziej imponujcych pocztkw
jakiegokolwiek projektu wolnego oprogramowania w historii.
To zdumiewajce, e w tak krtkim czasie miliony ludzi zaczy korzysta z Ubuntu.
Tysice z tych uytkownikw codziennie ulepszaj dystrybucj poprzez opracowywanie dokumentacji, tumacze czy kodw. Tysice wspuczestnicz w rozwijaniu
i wspieraniu spoecznoci zarwno wirtualnej, jak i zupenie realnej. Rozwj Ubuntu
pozostaje niepowstrzymany. Lista projektw wywodzcych si z Ubuntu (obejmujca
Kubuntu, Ubuntu Studio i Ubuntu na telefony komrkowe) rozszerza si, osigajc
cele podstawowego projektu na nowych obszarach.
Warthog to po angielsku guziec; ssak parzystokopytny z rodziny winiowatych wystpujcy w Afryce

przyp. tum.
Wart to po angielsku brodawka, narol, ale te przeszkoda, problem std pojawia si w nazwie Warty.
W Polsce przyjo si tumaczenie nazwy kodowej Warty Warthog jako Piegowaty Guziec przyp. tum.
Wolne oprogramowanie, oprogramowanie o otwartych rdach, GNU/Linux
35
Tymczasem miliony instalacji systemu zostay wykonane na uniwersytetach, w kawiarenkach internetowych, sklepach komputerowych i rnego rodzaju organizacjach na caym wiecie. Ubuntu mona znale niemal wszdzie tam, gdzie ludzie
korzystaj z komputerw. Autorzy osobicie widzieli ludzi korzystajcych z Ubuntu
w pocigach w Hiszpanii, bibliotekach w Bostonie, muzeach w Chorwacji, szkoach
w Meksyku, Maroku i Tunezji i wielu innych miejscach, ktrych jest zbyt duo,
aby je tutaj wymieni.
Z biegiem lat Ubuntu dojrzewa. Jeszcze wicej uwagi zaczto mu powica od
wydania 6.06 LTS, ktre jako pierwsze zaoferowao dugoterminowe wsparcie zarwno dla komputerw biurkowych, jak i serwerw; kolejne wydania ukazyway si
co sze miesicy, a edycje LTS co dwa lata, a do obecnego 14.04. Te wydania dowiody, e Ubuntu zamierza zaistnie na duej, ma by stale ulepszany i wydawany
zgodnie z harmonogramem. Dystrybucja, mimo widocznego dojrzewania, nie stracia
nic z modzieczego wigoru, ambitnego podejcia, oddania zasadom i ukierunkowania na spoeczno. Wraz z rozwojem jasne staje si, e autorzy projektu wycigaj wnioski z poraek i sukcesw, dziki czemu moe si on rozwija bez kompromisw w dziedzinie stabilnoci.
Przebylimy dug drog i wci jestemy na jej pocztku.
Wolne oprogramowanie, oprogramowanie

o otwartych rdach, GNU/Linux
Podczas gdy tysice osb na rne sposoby uczestniczy w Ubuntu, sam projekt
korzysta z wysikw kolejnych wielu tysicy osb, ktre pooyy techniczne,
spoeczne i ekonomiczne podwaliny pod jego sukces. Informacje na temat wolnego oprogramowania, oprogramowania o otwartych rdach i GNU/Linuksa mona znale w wielu miejscach, jednak adne wprowadzenie do Ubuntu nie bdzie
kompletne bez choby krtkiego omwienia tych koncepcji, stojcych za nimi
ludzi i historii. To te idee oraz spoeczno day motywacj i przyczyniy si do narodzin Ubuntu. To dziki nim Ubuntu istnieje.
Wolne oprogramowanie i GNU

W serii wydarze, ktre dziki cigemu powtarzaniu stay si ju niemal legend,
w 1983 roku Richard M. Stallman stworzy pojcie wolnego oprogramowania.
Stallman dorasta wraz z komputerami w latach 60. i 70. ubiegego wieku, kiedy
uywanie tych maszyn oznaczao konieczno zakupu ogromnych i niesychanie
drogich urzdze typu mainframe, a na jeden komputer przypadao wielu programistw. Oprogramowanie byo postrzegane wwczas jako dodatek do komputera,
a kady uytkownik posiada umiejtno oraz prawo do modyfikowania i przepi-
36
sywania programw, mg te swobodnie si nimi dzieli z innymi. W latach 70.

komputery byy coraz tasze i liczniejsze, a producenci oprogramowania dostrzegli warto oprogramowania jako takiego. Producenci komputerw argumentowali,
e programy mog stanowi wasno intelektualn i naley je obj prawami autorskimi, podobnie jak muzyk, filmy i ksiki. Rozpoczto wwczas dystrybuowanie oprogramowania z licencjami, ktre ograniczay prawa uytkownikw do jego
wykorzystywania, redystrybuowania oraz modyfikowania kodu rdowego. We wczesnych latach 80. restrykcyjne licencje doczane do oprogramowania byy ju norm.
Stallman, wwczas programista w MIT Artificial Intelligence Laboratory, coraz
bardziej skupia si na tym, co postrzega jako ryzyko utraty wolnoci, ktr dotychczas cieszyli si programici i uytkownicy oprogramowania. Zajmowa si te umiejtnoci tworzenia przez samych uytkownikw komputerw dobrossiedzkich
relacji pomidzy wspuczestnikami sprawnej i dziaajcej zgodnie z przyjt etyk
spoecznoci. Aby walczy z negatywnymi tendencjami, Stallman przedstawi wizj
spoecznoci, ktra tworzy wolny kod czy, uywajc jego sw, wolne oprogramowanie. Wedle jego definicji za wolne oprogramowanie mona uzna takie, ktre
spenia cztery warunki oznaczone od zera do trzech zamiast od jednego do czterech;
jest to zabawne nawizanie do jzykw programowania i jednoczenie art:
wolno uruchamiania programw w dowolnym celu (wolno 0.),

wolno zapoznawania si z mechanizmem dziaania programu
oraz swoboda w jego dopasowywaniu do wasnych potrzeb (wolno 1.),
wolno w rozpowszechnianiu oprogramowania, tak aby mona byo

pomaga innym (wolno 2.),
wolno ulepszania oprogramowania i dzielenia si poprawionymi
wersjami z innymi, tak aby caa spoeczno czerpaa z tego korzyci

(wolno 3.).
Dostp do kodu rdowego do kadego jego fragmentu w postaci czytelnej dla

ludzi, w odrnieniu od wersji kodu czytelnego tylko dla maszyn, a w takiej postaci
dystrybuowana jest wikszo oprogramowania to warunki wstpne do wolnoci 1.
i 3. Oprcz opublikowania definicji wolnego oprogramowania Stallman powoa do
ycia projekt, ktrego celem byo utworzenie zupenie wolnego systemu operacyjnego, ktry zastpiby popularny Unix. Projekt zosta ogoszony w 1984 roku i nazwany GNU; by to kolejny art jzykowy w stylu programistw, poniewa rozwiniciem GNU jest GNUs Not Unix (GNU to Nie UNIX).
Linux
We wczesnych latach 90. ubiegego wieku Stallman i inni programici pracujcy nad
GNU zaprojektowali niemal kompletny system operacyjny, ktry mg by darmowo
rozpowszechniany. Brakowao tylko ostatecznego i podstawowego elementu w postaci
Wolne oprogramowanie, oprogramowanie o otwartych rdach, GNU/Linux
37
jdra (kernel) kompletnego zestawu polece, ktre znajduj si w centrum kadego

systemu operacyjnego. W 1991 roku Linus Torvalds napisa wczesn wersj jdra
i opublikowa j na wolnej licencji pod nazw Linux. Kernel Linusa Torvaldsa zosta poczony z narzdziami opracowywanymi w ramach projektu GNU oraz z graficznym systemem okien zwanym X. Dziki temu zestawowi powsta kompletny
system operacyjny: wolny od wszelkich opat i zgodny z zasadami wyznawanymi
przez Stallmana.
Wszystkie dzisiejsze systemy, o ktrych mwi si Linux, opieraj si na wspomnianym poczeniu rnych elementw. Pod wzgldem technicznym termin Linux
odnosi si tylko do jdra systemu. Wielu programistw oraz wspuczestnikw GNU
uwaa, e system operacyjny powinien waciwie nazywa si GNU/Linux, co
podkrelaoby wkad projektu GNU oraz zasugi w propagowaniu wolnoci oprogramowania, w czym niekoniecznie uczestniczy Torvalds. Jednak dla wielu taka
nazwa jest do osobliwa i dlatego wol prostsz Linux. Innym rozwizaniem
umoliwiajcym uniknicie kontrowersji zwizanych z nazw (tak jest na przykad
w Ubuntu) jest uywanie tylko samej nazwy projektu.
Oprogramowanie o otwartych rdach

open source
Dyskusje o nazwach nie zakoczyy si na kwestiach nazwy oraz kombinacji sw
GNU i Linux. Poniewa lista uczestnikw GNU i Linuksa si powiksza, wiat
nowych projektw wolnego oprogramowania si rozszerza, w duej czci dziki coraz powszechniejszemu dostpowi do internetu. Wraz z rozwojem spoecznoci
i jej dywersyfikacj coraz wicej osb dostrzega niezamierzony efekt idei wolnego
oprogramowania Stallmana. Poniewa jest ono otwarte, kady moe wspuczestniczy w jego rozwoju poprzez czytanie kodu, odnajdywanie bdw i ich usuwanie.
Dziki temu, e wolne oprogramowanie jest testowane przez du liczb programistw, oferuje lepsz jako, wydajno i wicej funkcji ni podobne oprogramowanie
powstajce wedug standardowych mechanizmw tworzenia programw. Efekt jest
taki, e w wielu sytuacjach model budowania oprogramowania oparty na wolnym
oprogramowaniu daje lepsze rezultaty ni tradycyjne metody.
Kiedy przemys informatyczny i komputerowy wchodzi w er boomu tzw. dotcomw, jedna z grup twrcw wolnego oprogramowania, na ktrej czele stao
dwch programistw i rzecznikw ruchu, Eric S. Raymond i Bruce Perens, dostrzega moliwoci oferowane przez model pracy oparty na udziale wolontariuszy oraz
wsppracy midzy rnymi firmami w tworzeniu oprogramowania. Jednak ich
zmartwieniem byo to, e termin wolne oprogramowanie by problematyczny
z co najmniej dwch powodw. Po pierwsze, z powodu jego dwuznacznoci angielskie sowo free oznacza zarwno bezpatny, darmowy (jak na przykad
darmowe piwo), jak i wolny w sensie wolnoci wanie (jak wolny gos). A po drugie,
38
istniaa obawa, wyraona przez Raymonda, e wszystkie rozmowy o wolnoci odstraszaj od projektw osoby podejmujce decyzje w duych firmach. Decydentw
do wolnego oprogramowania mg przekona tylko odniesiony sukces.
Aby rozwiza ten problem, grupa utworzya nowy termin, czyli oprogramowanie
o otwartym kodzie (open source), oraz powoaa now organizacj Open Source
Initiative. Jako podstaw swojej dziaalnoci grupa przyja definicj open source
zazbiajc si z czteroczciow definicj Stallmana, a take korespondujc
z innymi, rwnie bazujcymi na osigniciach tego samego Stallmana.
Aby nieco rozjani rnic pomidzy wolnym oprogramowaniem a oprogramowaniem o otwartym kodzie, mona posuy si analogi do schizmy. Schizma religijna
ma miejsce wwczas, kiedy Kocioy nie wsppracuj z powodu drobnych rnic
w przekonaniach, interpretacji czy motywacji. I tak protestanci oraz katolicy zgadzaj si niemal we wszystkim, ale dzieli ich kilka drobnych kwestii, ktre s nie do
pogodzenia. W przypadku wolnego oprogramowania i oprogramowania o otwartym
kodzie istnieje podstawowa rnica motywacji i przekona obydwu ruchw.
Jedna grupa jest skupiona na wolnoci, druga na kwestiach bardziej pragmatycznych. Istot wolnego oprogramowania najlepiej opisuje pojcie grupy spoecznej, natomiast oprogramowanie o otwartym kodzie to raczej metodologia
tworzenia. Jednak obie te grupy nie maj kopotw ze wspln prac nad rnymi projektami.
Niemniej w zakresie motywacji oraz celw wolne oprogramowanie i oprogramowanie o otwartym kodzie rni si wyranie. Jeli natomiast chodzi o samo oprogramowanie czy wykorzystywane licencje, s one dokadnie takie same. Dla czci osb ten konflikt jest dziwny: uczestnicy projektu Ubuntu nie widz adnego
konfliktu. Ludzie czsto identyfikuj si z obiema grupami, rzadziej tylko z jedn.
W ksice czsto wykorzystuje si oba terminy do opisania rnych projektw,
a wielu czonkw spoecznoci Ubuntu atwiej identyfikuje si z jednym lub drugim
projektem. W tej ksice postanowilimy uywa obu terminw zamiennie i tak
naley je rozumie, chyba e wyranie powiedziano inaczej.

By taki czas, kiedy spisywanie historii Ubuntu mogo wydawa si przedwczesne.
Poniewa jednak kilka ostatnich lat obfitowao w wydarzenia, sytuacja si zmienia. Dynamiczny wzrost utrudnia ledzenie najwaniejszych momentw nawet
osobom znajdujcym si bardzo blisko projektu. Co wane, uczestnicz w nim pewne
wane postaci, a poznanie ich historii jest istotne dla penego zrozumienia Ubuntu.
To krtkie podsumowanie ma za zadanie przedstawi czytelnikom najwaniejsze
momenty i daty w historii Ubuntu, niezbdne do zrozumienia, skd waciwie
wzi si Ubuntu.
39
Mark Shuttleworth
adna historia Ubuntu nie bdzie kompletna bez Marka Shuttlewortha. Jest on
niezaprzeczalnie najwaniejsz i najbardziej widoczn osob w projekcie.
Co waniejsze, z punktu widzenia historii Shuttleworth jest rwnie pomysodawc i inicjatorem projektu: to on rozpocz co, co mona nazwa efektem nienej kuli, a co ostatecznie przeksztacio si w Ubuntu.
Shuttleworth urodzi si w 1973 roku w Welkom w prowincji Free State w Republice
Poudniowej Afryki. Uczszcza do collegeu diecezjalnego i uzyska stopie naukowy w dziedzinie finansw i systemw informatycznych na Uniwersytecie Kapsztadzkim. Wanie w tym okresie sta si gorliwym zwolennikiem nauk informatycznych, wtedy te kontaktowa si ze spoecznociami zajmujcymi si wolnym
oprogramowaniem i oprogramowaniem o otwartych rdach. By rwnie zaangaowany w projekty Apache oraz Debian i zasyn tym, e jako pierwszy umieci
Apachea by moe jedn z najwaniejszych czci oprogramowania GNU/Linux
dla serwerw w repozytoriach Debiana.
Na wczesnym etapie rozwoju sieci dostrzeg drzemice w niej moliwoci i zaoy
firm o nazwie Thawte, zajmujc si bezpieczestwem w internecie. Po kilku
latach Thawte bya drug (po VeriSign) pod wzgldem wielkoci firm zajmujc si
certyfikatami w sieci. W tym okresie produkty i usugi wiadczone przez Thawte
niemal w caoci byy oparte na wolnym oprogramowaniu. W grudniu 1999 roku
Shuttleworth sprzeda Thawte firmie VeriSign za nieujawnion sum, ktra jest
szacowana na setki milionw dolarw.
Z fortun zarobion w tak modym wieku Shuttleworth mg odda si czerpaniu
przyjemnoci z ycia co prawdopodobnie wzi pod uwag. Najpierw postanowi
zrealizowa swoje marzenie o podry w kosmos. Po zapaceniu okoo 20 milionw
dolarw i spdzeniu prawie roku na przygotowaniach (wczajc w to nauk rosyjskiego oraz siedmiomiesiczny pobyt w Gwiezdnym Miecie) speni swoje marzenie
i jako cywilny kosmonauta wzi udzia w rosyjskiej misji kosmicznej na pokadzie
Sojuza TM-34. Shuttleworth spdzi dwa dni w rakiecie Sojuz oraz osiem dni na pokadzie Midzynarodowej Stacji Kosmicznej, gdzie wspuczestniczy w eksperymentach nad AIDS oraz odczytywaniem genomu. Na pocztku maja 2002 roku
Shuttleworth powrci na Ziemi.
Oprcz eksploracji kosmosu i nieco mniej widowiskowego wypadu na Antarktyk
Shuttleworth by aktywny jako filantrop i inwestor. W 2001 roku zaoy fundacj (TSF), niedochodow organizacj z siedzib w RPA. Zadaniem fundacji jest projektowanie, finansowanie i wdraanie spoecznych innowacji w dziedzinie edukacji.
Oczywicie, w swoich dziaaniach TSF czsto korzysta z osigni ruchu wolnego
oprogramowania. Dziki tym projektom organizacja staa si jedn z najbardziej
widocznych spord zajmujcych si wolnym oprogramowaniem w RPA, a nawet
na wiecie. W obszarze inwestycji Shuttleworth pracowa nad rozwojem bada,
projektowaniem i przedsiwziciami w RPA poprzez dotacje finansowe dla nowych
40
firm w ramach programu HBD. Nazwa to akronim od wyraenia here be dragons,

co w wolnym tumaczeniu oznacza tu s smoki. W tym okresie Shuttleworth by
rwnie zajty opracowywaniem nowego projektu, ktry ostatecznie przerodzi si
w Ubuntu.
Warthogs, czyli Guce

Nie brakowao projektw, ktrych celem byo umieszczenie GNU, Linuksa i innych
fragmentw wolnego oprogramowania i oprogramowania z otwartym kodem
w schludnych, atwych w uyciu i przyjaznych dla uytkownika pakietach. Mark
Shuttleworth, podobnie jak wielu innych, wierzy, e filozoficzne i pragmatyczne
korzyci oferowane przez wolne oprogramowanie gwarantuj mu sukces. Kady
z projektw mia mocne punkty, ale aden nie prezentowa si szczeglnie okazale
jako cao. Wszystkim czego brakowao. W tym wanie Shuttleworth dostrzeg
szans. Jeeli kto potrafiby zbudowa wspania, darmow dystrybucj, ktra pomogaby umieci GNU/Linuksa w gwnym nurcie, mgby w ten sposb osign
pozycj o ogromnym znaczeniu.
Shuttleworth, podobnie jak wielu innych ludzi o technicznych inklinacjach, by zagorzaym fanem projektu Debian (omwionego nieco dalej). Jednake w samym
Debianie byo wiele elementw, ktre nie mieciy si w wizji idealnego systemu
operacyjnego wedug Shuttlewortha. Przez pewien czas Shuttleworth rozwaa moliwo poprowadzenia projektu jako lider, co umoliwioby zreformowanie Debiana
od rodka. Z upywem czasu coraz wyraniej widoczne byo, e umieszczenie
GNU/Linuksa w gwnym nurcie, przy korzystaniu wprost z Debiana, nie jest
najlepszym sposobem, cho w wielu sytuacjach faktycznie mogoby by. Zamiast tego
Shuttleworth wola zainicjowa nowy projekt, ktry dziaaby w symbiozie z Debianem, eby zbudowa nowy, lepszy system GNU/Linux.
Aby rozpocz projekt, w kwietniu 2004 roku Shuttleworth zaprosi tuzin (mniej
wicej) programistw wolnego i otwartego oprogramowania, ktrych zna i szanowa,
do swojego mieszkania w Londynie. To wanie podczas tego spotkania (patrz pierwszy akapit tego wstpu) pooone zostay podwaliny pod projekt Ubuntu. Wielu
spord zaproszonych zapalio si wwczas do tworzenia nowego projektu. Uczestnicy opisywanego spotkania ktrzy z czasem utworzyli rdze projektu opracowali w trakcie burzy mzgw list rzeczy, ktre chcieliby umieci w swojej wizji
idealnego systemu operacyjnego. Obecnie lista ta jest dobrze znana wszystkim uytkownikom Ubuntu. Wiele z poniszych cech zostanie omwionych nieco pniej.
Zgromadzone osoby yczyy sobie:
przewidywalnych i czstych wyda,

silnego ukierunkowania na lokalizacj i dostpno,
silnego ukierunkowania na atwo obsugi dla uytkownikw komputerw
biurkowych,
41
silnego ukierunkowania na Pythona, jako na pojedynczy jzyk
programowania, na ktrym mona oprze i rozwija cay system,
wsppracy ze spoecznociami pracujcymi nad wolnym oprogramowaniem

przez cay czas, a nie tylko w okresie przygotowywania nowej edycji,
nowego zestawu narzdzi zaprojektowanych do procesu tworzenia
dystrybucji, ktre umoliwi programistom sprawne dziaanie w ekosystemie

rnych projektw, a uytkownikom wspprac w takiej formie, jaka bdzie
dla nich moliwa.
Grupa zaakceptowaa powysze cele, a poniewa do jej czonkw bardziej przemawiay czyny ni sowa, obyo si bez upowszechniania tej informacji publicznie.
Zamiast tego przyjto nieprzekraczalny termin sze miesicy. Shuttleworth
zgodzi si finansowa projekt oraz paci programistom penoetatowe wynagrodzenia za prac nad projektem. Po p roku chcieli ogosi swj projekt i przedstawi pierwsze efekty pracy. Opracowano list celw, ktre miay by osignite
w ustalonym terminie, a czonkowie grupy podjli si konkretnych zada. Grupa
przyja nazw Warthogs, czyli Guce.
Co oznacza Ubuntu?
Od tego momentu Guce miay wietny zesp, list celw oraz rozsdne pomysy,
jak osign wikszo z nich. Jednak brakowao nazwy dla nowego projektu. Shuttleworth przedstawi powane argumenty za tym, aby projekt nazwa Ubuntu.
Ubuntu to idea i sowo zaczerpnite z kilku poudniowoafrykaskich jzykw, midzy
innymi zulu i xhosa. Odsya ono do poudniowoafrykaskiej ideologii (czy etyki),
ktr trudno odda w jzyku angielskim, a mona przetumaczy jako humanitaryzm
(czowieczestwo) ukierunkowany na innych czy te jestem, kim jestem, dziki
temu, kim wszyscy jestemy. Inni opisuj ubuntu jako wiar w uniwersaln wi,
ktra czy ca ludzko. Arcybiskup Desmond Tutu, poudniowoafrykaski ordownik praw czowieka, objania ubuntu nastpujco:
...osoba z ubuntu jest otwarta i dostpna dla innych, lubiana przez innych, nie
czuje zagroenia faktem, e inni s zdolni czy dobrzy, poniewa posiada waciw
samoocen oraz poczucie przynalenoci do wikszej caoci i jest ograniczana,
kiedy inni s poniani lub ograniczani, drczeni czy uciskani.
Ubuntu odgrywao wan rol jako podstawowa zasada w postapartheidowskiej Republice Poudniowej Afryki i pozostao ide znan wikszoci dzisiejszych mieszkacw tego kraju.
Shuttleworth lubi pojcie ubuntu przyjte jako nazwa dla nowego projektu z kilku
powodw. Po pierwsze, jest to afrykaska idea. Podczas gdy wikszo ludzi pracujcych nad Ubuntu nie pochodzi z poudniowej Afryki, korzenie Shuttlewortha wanie
42
stamtd si wywodz, a wybrana przez niego nazwa to odzwierciedla. Po drugie,

projekt podkrela relacje z innymi i tworzy ramy dziaania w obrbie spoecznoci; takie podejcie oparte na wspdzieleniu, spoecznoci i wsppracy jest kluczowe dla wolnego oprogramowania. Termin reprezentuje t stron wolnego oprogramowania, ktr zesp chce dzieli ze wiatem. Po trzecie, idea osobistych
relacji opartych na wzajemnym szacunku i zwizku opisuje podstawow zasad
wysoce funkcjonalnych spoecznoci, a takie wanie chce zbudowa zesp Ubuntu.
Ubuntu to idea obrazujca, skd pochodzi projekt, dokd zmierza i jak to osign.
Nazwa jest idealna. Nic doda, nic uj.
Kolejny krok
Aby mona byo paci programistom za penoetatow prac nad Ubuntu, potrzebna
bya firma, ktra by ich zatrudnia. Shuttleworth chcia wybra najlepszych ludzi
spord czonkw wszystkich spoecznoci zajmujcych si wolnym oprogramowaniem i open source. Spoecznoci te, co mogo by pewn niedogodnoci, nie
znaj granic geograficznych. Zamiast sprowadza wszystkich w jedno miejsce i do
jednego biura, Shuttleworth podj decyzj o zatrudnieniu programistw w wirtualnej firmie. Pomimo wielu wad wynikajcych z duych opnie na czach o niskiej
przepustowoci, rnych stref czasowych i jeszcze wielu innych czynnikw przynioso to pewne korzyci w wielu poszczeglnych aspektach projektu. Z jednej strony
rozczonkowany sposb zatrudnienia oznacza, e mona angaowa pracownikw bez koniecznoci przeprowadzania ich do nowego kraju. Z drugiej, co waniejsze, oznaczao to, e praca kadej osoby w firmie zaley od IRC-a, listy mailingowej i mechanizmw pracy w sieci. W sposb niezamierzony i automatyczny
rozwizano problem spotka przy dystrybutorze wody, plagi, z ktr boryka si
wiele projektw dotyczcych wolnego oprogramowania, finansowanych przez firmy:
ot programici wol osobicie i swobodnie rozmawia o swojej pracy i kompletnie
odci od rozmw spoeczno oraz wszystkich innych, ktrzy nie pracuj w biurze.
Przez pierwszy rok miejscem, z ktrego byo najbliej do biura firmy Canonical, byo
mieszkanie Shuttlewortha w Londynie. Chocia firma rozrosa si i ma kilka biur na
caym wiecie, wci dziaa w rozproszeniu, a wikszo inynierw pracuje w swoich
domach. Grupa nadal jest wysoce zalena od wsppracy z wykorzystaniem internetu.
Z czasem firma przybraa nazw Canonical. Nazwa koresponduje z optymistycznymi
zaoeniami projektu, ktry ma si sta kanonem3 dla usug i wsparcia wolnego
oprogramowania oraz open source. Sowo kanon odnosi si do czego, co jest
uznawane za autorytatywne. Jest powszechne w leksykonach komputerowych.
Wane, aby pamita, e kanon to inaczej standard, pozbawiony jednak przymusu. Kiedy co staje si kanonem, oznacza to odniesienie w pewnym sensie sukcesu,
ale inaczej ni w przypadku posiadania monopolu kanon nie moe zosta
3
Sowo canonical oznacza kanoniczny, aby jednak unikn innych skojarze, dalej bdziemy uywa
terminu kanon, ktry ma szerszy kontekst znaczeniowy przyp. tum.
Czym jest Ubuntu?
43
rozbity ani te nie jest wyczny. Inne firmy mog wspiera Ubuntu i tworzy
oparte na nim systemy operacyjne, ale dopki Canonical bdzie dobrze wykonywa
swoj prac, bdzie odgrywa gwn rol.
Czym jest Ubuntu?

Celem Gucw i flagowym zaoeniem Canonical jest Ubuntu. Ubuntu to wolna
dystrybucja GNU/Linuksa o otwartych rdach i zarazem system operacyjny.
Czym jest dystrybucja?

Dla wikszoci osb jasne jest, e Ubuntu to system operacyjny. Jednak pena historia jest nieco bardziej skomplikowana. Ubuntu jest tym, co nazywamy dystrybucj
GNU/Linux. Zrozumienie, co to naprawd oznacza, wymaga ponownie troch
historii. W pocztkach GNU i Linuksa uytkownicy musieli posiada spor wiedz
techniczn. Zwykle byli to geekowie. Nie istnia wwczas system operacyjny Linux
w sensie, w jakim uywamy tego terminu dzisiaj: nie byo jednej pyty CD (czy
zestawu kilku pyt), ktr mona byo wykorzysta do instalacji Ubuntu. Zamiast tego oprogramowanie dostpne byo jako setki osobnych programw, tworzonych
przez rnych programistw i rozpowszechnianych oddzielnie. Instalowanie kadej
aplikacji z osobna pochaniao niesychanie duo czasu. W wielu przypadkach
wzajemna niekompatybilno i konieczno stosowania rnych sztuczek, aby
omin przeszkody, znaczco utrudniay zainstalowanie systemu GNU/Linux na
dysku. Do zainstalowania i uruchomienia systemu niezbdna bya spora porcja
wiedzy. W rezultacie tylko bardzo niewielu ludzi niebdcych programistami
uywao wczesnych systemw GNU/Linux.
Wczesne dystrybucje byy projektami, ktre gromadziy w jednym miejscu wszystkie niezbdne programy, tworzc wstpnie skonfigurowan i atwiejsz w instalacji
cao.
Celem tych dystrybucji byo sprawienie, eby GNU/Linux by wygodniejszy
w uytkowaniu, oraz dostarczenie go szerszej grupie uytkownikw. Dzisiaj niemal
nikt nie uywa GNU/Linuksa bez korzystania z jakiej dystrybucji. W efekcie nazwy
poszczeglnych dystrybucji s powszechnie znane. Ubuntu jest wanie takim projektem. Inne popularne dystrybucje to Red Hat i Fedora, SuSE firmy Novell,
Gentoo i oczywicie Debian.
W wikszoci dystrybucji umieszczono zblione zbiory oprogramowania. Wszystkie
na przykad zawieraj podstawowe elementy GNU oraz jdro Linux. Niemal wszystkie korzystaj z systemu graficznego X, a w ich skad wchodzi zestaw aplikacji, na
ktrego pocztku jest przegldarka internetowa, rodowisko graficzne i pakiet biurowy.
Pocztkowo w dystrybucjach znajdoway si tylko podstawowe elementy systemu
44
operacyjnego, teraz rozrosy si i obejmuj szeroki zakres dodatkowych aplikacji.

Wspczesne dystrybucje to cae oprogramowanie, ktre system operacyjny powinien zawiera: kilka pyt CD lub DVD, na ktrych znajduje si niemal wszystko, czego moe potrzebowa wspczesny uytkownik i co jest prawnie dopuszczone
do rozpowszechniania.
Ubuntu, podobnie jak inne wspczesne dystrybucje, zawiera program uatwiajcy
instalacj oraz szkielet oprogramowania, a take adresy serwerw, z ktrych mona
pobra dodatkowe oprogramowanie, kiedy podstawowy system zostanie ju uruchomiony. Posiada te standardowe metody konfigurowania programw oraz ujednolicone metody zgaszania przez uytkownikw bdw wykrytych w programach
i wiele wicej. Dystrybucje czsto zawieraj rwnie ogromne repozytoria oprogramowania zgromadzonego na serwerach, a dostpnego poprzez internet. Aby
mie pojcie o skali, warto wiedzie, e dla Ubuntu przygotowano 40 000 rnorodnych programw zgromadzonych na centralnych serwerach, a kada aplikacja
jest przetestowana i dostosowana do wsppracy z innymi elementami systemu.
Ta liczba zwiksza si z kadym dniem.
Wane, aby zdawa sobie spraw, e twrcy dystrybucji w wikszoci przypadkw
nie pisz oprogramowania, z ktrego korzysta uytkownik. Zesp Ubuntu nie
napisa Linuksa, podobnie jak nie napisa GNU, chocia jego czonkowie przyczynili
si do powstania obu projektw. Zesp Ubuntu przetestowa i zintegrowa wiele
aplikacji GNU, Linuksa i innych, tak aby byy dostpne za pomoc jednego instalatora.
Ubuntu to spoiwo, za pomoc ktrego mona z jednej pyty CD zainstalowa setki
oddzielnych aplikacji pracujcych pniej razem jako jeden spjny system operacyjny.
Jeeli sign po pyt CD z innej dystrybucji (Debiana, Red Hata czy Novella),
zainstalowane oprogramowanie bdzie niemal identyczne z zamieszczonym w Ubuntu. Rnice mona znale w sposobach instalacji programw, usugach serwisowych,
uaktualnieniach i metodach ich integrowania z pozostaymi aplikacjami znajdujcymi si w systemie.
Ekosystem dystrybucji
Istniej setki aktywnych dystrybucji. Wystarczy rzut oka na baz znajdujc si
w witrynie DistroWatch (www.distrowatch.com), aby odnale zdumiewajc
i wci powikszajc si liczb dystrybucji. Jedna z pierwszych nosia nazw
Softlanding Linux System, w skrcie SLS. Z wielu rnych powodw programista
Patrick Volkerding pomyla, e mgby ulepszy SLS. Poniewa SLS byo wolnym
oprogramowaniem, mg swobodnie utworzy warianty oryginalnego systemu i je
rozprowadza. Volkerding uy oryginalnego kodu SLS i wykorzysta go jako szkielet
czy model, na ktrym opar wasny wariant, nazwany przez niego Slackware. Pniej
Slackware sta si pierwsz dystrybucj GNU/Linuksa, ktra odniosa wielki sukces
i jest utrzymywana do dzi.
Czym jest Ubuntu?
45
Z czasem krajobraz dystrybucji GNU/Linux ulega zmianom. Wana rola rnorodnych wariantw, ktra umoliwia powstanie Slackware, pozostaa nienaruszona
i nadal ksztatuje aktualn sytuacj. Dzisiaj setki dystrybucji su rzeszy uytkownikw do miriadw zastosowa: s dystrybucje przeznaczone specjalnie dla dzieci
czy dentystw i dostpne w wielu rnych jzykach. S dystrybucje przeznaczone
dla naukowcw, przedsibiorcw, na serwery, komputery kieszonkowe, dla organizacji poytku publicznego, muzykw i niezliczonych innych grup.
Pomimo tej rnorodnoci korzenie wikszoci istniejcych dystrybucji mona odnale w dwch rodzicielskich dystrybucjach: Red Hat i Debian. Nie jest niezbdne
zrozumienie wszystkich rnic pomidzy nimi, ale warto wiedzie, e zarwno Red
Hat, jak i Debian oferuj dwie przykuwajce uwag, cho czsto rne platformy.
Kady projekt posiada swoje mocne i sabe strony. Niemal dla kadej grupy tworzcej
wasn dystrybucj opart na GNU/Linuksie jeden z wymienionych projektw jest
punktem odniesienia (z wyjtkiem kilku przypadkw, na przykad Gentoo).
Chocia cay proces tworzenia wariantw dostarcza systemy operacyjne na rne
platformy, zaspokajajce rnorodne potrzeby, to sam w sobie, w wikszoci przypadkw, dziaa tylko w jedn stron. Nowe dystrybucje oparte na Red Hat takie
jak CentOS i SuSE traktuj go lub dostpne w nim technologie jako punkt
wyjcia, dalej ich drogi si rozchodz. Bardzo niewiele zmian dokonanych w nowych projektach znajduje odzwierciedlenie w dystrybucji bazowej, z czasem za
dochodz do punktu, w ktrym rnice midzy nimi s nie do pogodzenia. Podczas
gdy oprogramowanie znajdujce si w kadej dystrybucji jest w duej mierze zblione, to sposb, w jaki jest umieszczane w pakietach, prezentowane, instalowane
i konfigurowane, coraz czciej jest odmienny. Powoduje to, e wspdzielenie
i wsppraca s coraz trudniejsze.
Powikszajca si rozbieno wskazuje na bardziej podstawowy problem, z ktrym mierz si gwne dystrybucje. Czsto uytkownicy GNU/Linuksa znajduj
bdy w uywanym oprogramowaniu i skadaj o nich raporty. Wielokrotnie bdy te
s usuwane. Takie usterki pojawiaj si w nowych dystrybucjach, ale zwykle istniej
w samych aplikacjach, a opracowane przez ich twrcw poprawki mona wprowadzi do kadej dystrybucji. Niezwyke i niestety zdecydowanie rzadsze jest
umieszczenie poprawek bdw znalezionych w danej aplikacji w samych programach, tak aby kady uytkownik danej aplikacji czy kadej dystrybucji mg z nich
skorzysta. Brak wsppracy rzadko wynika ze zej woli, z niekompetencji czy ze
strategicznych decyzji podejmowanych przez programistw lub ich wsppracownikw. Powd jest znacznie prostszy: ledzenie i monitorowanie zmian w rnych
dystrybucjach i w odniesieniu do oryginalnych pakietw jest skomplikowane i trudne. Powszechnie znanym faktem jest to, e takie zmiany czasami powoduj wicej
kopotw. Usterki s produktem ubocznym procesu tworzenia dystrybucji, przyjtej
polityki, a take narzdzi uywanych do tego procesu i wchodzcych pniej
w skad systemu ale nie s wynikiem oglnie pojtego procesu jako dziaania
w ekosystemie.
46
Jak wiele innych dystrybucji, Ubuntu pochodzi od Debiana. Jednak w odrnieniu

od twrcw dystrybucji spoeczno Ubuntu za jedn z podstawowych zasad przyja sprawdzenie moliwoci ulepszenia procesu tworzenia pochodnych dystrybucji
od Debiana zarwno z pakietami samego Debiana, jak i Ubuntu, a take jego wariantw. Bardziej szczegowe omwienie Debiana pozwoli wyjani pozycj Ubuntu
w wiecie wolnego oprogramowania.
Debian i wszechwiat wolnego oprogramowania

Debian jest oparty na pracy ochotnikw oraz tysica oficjalnych czonkw i znacznie,
znacznie wikszej liczbie wolontariuszy i wsppracownikw. Debian rozrs si do
ponad 23 000 pakietw wolnego oprogramowania i aplikacji o otwartym kodzie
oraz dokumentacji. Historia tego projektu oraz jego struktura czyni go bardzo
dobrym przykadem. Debian ma dobr reputacj z powodu zintegrowanego systemu
zarzdzania pakietami oraz obszernej listy dostpnych programw. Z drugiej strony
jako ogromna, oparta na pracy ochotnikw organizacja bez hierarchicznej struktury mierzy si z wyzwaniami, takimi jak czste i rzetelne wydania, odpowiedzialno i wsparcie dla firm oraz oglna spjno.
Kada dystrybucja powstaje z jakiego powodu. Tworzenie nowej dystrybucji, nawet
na bazie ju istniejcej, nie jest atwe. Ubuntu w duej mierze istnieje dziki sukcesowi projektu Debian, ktry poradzi sobie z wieloma trapicymi go problemami.
Celem za jest utworzenie syntetycznej caoci dla uytkownika, ktry wczeniej
nie mia stycznoci z Debianem lub chci uywania go.
Korzystajc z pracy woonej w Debiana, GNU, Linuksa i inne projekty zwizane z Debianem, realizatorzy Ubuntu chcieli przetestowa nowy styl tworzenia pochodnych dystrybucji skupiony na cisych zwizkach pomidzy projektami w ekosystemie rnorodnych programistw. Ubuntu stara si ulepszy osignicia
Debiana i skorzysta z jego sukcesu, jednak w adnym razie nie chce go zastpi.
Co wicej, Ubuntu nie mgby istnie bez Debiana, jego ogromnej bazy ochotnikw i oprogramowania oraz stale dostarczanych pakietw wysokiej jakoci. Symbioza, w ktrej znajduj si Debian i Ubuntu, odzwierciedla te ich zaleno od
takich projektw jak GNU i Linux, wytwarzajcych wspaniae oprogramowanie, bez
ktrych nie mogyby istnie. Symbioza to naturalna relacja pomidzy Ubuntu, Debianem i innymi projektami.
Jednak ukad pomidzy Ubuntu i Debianem nie jest prosty i bezbolesny, wymaga
cierpliwoci i zaangaowania z obu stron. Ta relacja musi by jeszcze udoskonalana,
cho systematycznie si poprawia, a obie grupy znalazy sposoby na wspln prac,
aby przynosia korzyci wykraczajce poza tradycyjny model utwrz i zapomnij.
Polegaj one na caej serii technicznych, socjalnych, a nawet politycznych procesw
wiele z nich opisano w dalszej czci rozdziau tak Ubuntu ma si przyczyni do stworzenia lepszego sposobu budowania wolnego oprogramowania.
47
Spoeczno Ubuntu
Ubuntu nie byby tym, czym jest obecnie, bez skupionej wok niego spoecznoci. Zreszt samo sowo ubuntu odnosi si do ludzi dziaajcych w spoecznoci.
Informacje o spoecznoci, sposobie jej zorganizowania oraz wskazwki dla tych,
ktrzy chcieliby si w ni zaangaowa, szczegowo omwiono w rozdziale 10.

Do tej pory omwiono prehistori, histori oraz kontekst projektu Ubuntu. W nastpnych podrozdziaach skupimy si ju na samej dystrybucji. Jednak zanim to
nastpi, wane jest, aby zrozumie motywy i cele przywiecajce projektowi.
Zaoenia filozoficzne
Najwaniejsze zaoenie jest natury filozoficznej. Filozofi Ubuntu mona znale
w serii dokumentw na stronie internetowej projektu. W kluczowym dokumencie
zesp prezentuje zaoenia i najwaniejsze filozoficzne cele lece u podstaw.
Nasza filozofia
U podstaw naszej pracy ley filozofia wolnoci oprogramowania, ktrej celem jest
poszerzanie zasigu wolnego oprogramowania i przynoszenie korzyci dla caego
wiata. Rdzeniem Filozofii Ubuntu o Wolnoci Oprogramowania s nastpujce
idee:
1. Kady uytkownik komputera powinien mie swobod pobierania, uruchamiania,
kopiowania, dystrybuowania, zmieniania i ulepszania oprogramowania
oraz dzielenia si nim w kadym celu i bez pacenia opat licencyjnych.
2. Kady uytkownik komputera powinien uywa oprogramowania w dowolnie
wybranym jzyku.
3. Kady uytkownik komputera powinien mie moliwo korzystania
z oprogramowania, nawet jeeli jest niepenosprawny.
Nasza filozofia znajduje odbicie w oprogramowaniu, ktre tworzymy i wczamy do
naszej dystrybucji. W rezultacie warunki licencyjne rozpowszechnianego przez nas
oprogramowania dziki naszej polityce licencyjnej s cakowicie mierzalne.
Niemal cae oprogramowanie wchodzce w skad Ubuntu spenia te cele, a my
pracujemy nad tym, aby kady pojedynczy program by dostpny na licencji, ktra
zapewnia uytkownikom wolno.
Obecnie czynimy wyjtki dla kilku sterownikw dostpnych tylko w binarnej
formie, bez ktrych na wielu komputerach nie udaoby si zakoczy instalacji
Ubuntu. Umieszczamy je w specjalnych obszarach systemu (restricted), dziki
czemu s atwe do usunicia, kiedy ju przestan by potrzebne.
48
Wolne oprogramowanie
W Ubuntu termin wolne oprogramowanie jest uywany przede wszystkim
w odniesieniu do wolnoci, a nie do ceny, cho jestemy zobowizani do niepobierania opat za system. Najwaniejsz spraw w Ubuntu jest to, e przekazuje ono
prawa do oprogramowania ludziom, ktrzy je instaluj i uytkuj. Ta wolno
umoliwia spoecznoci rozwj i dzielenie si wsplnymi dowiadczeniami oraz
doskonalenie i dostosowywanie Ubuntu do nowych celw i dla nowych krajw.
Powoujc si na dokument What Is Free Software Free Software Foundation,
wolno oprogramowania mona zdefiniowa jako:
wolno uruchamiania programw w dowolnym celu,
wolno zapoznawania si z mechanizmem dziaania programu oraz

swobod w jego dopasowywaniu do wasnych potrzeb,
wolno rozpowszechniania oprogramowania, tak aby mona byo pomaga

innym,
wolno ulepszania oprogramowania i dzielenia si poprawionymi wersjami

z innymi, tak aby wszyscy czerpali z tego korzyci.
Oprogramowanie o otwartych rdach open source

Termin open source ukuto w 1998 roku w celu usunicia dwuznacznoci angielskiego sowa free. Oprogramowanie o otwartych rdach zostao opisane przez
Open Source Initiative w dokumencie Open Source Definition. Oprogramowanie
o otwartych rdach jest coraz szerzej rozpoznawane i odnosi coraz wiksze sukcesy.
Cieszymy si, e moemy nazywa Ubuntu oprogramowaniem o otwartych rdach.
Niektrzy postrzegaj ruchy wolnego i otwartego oprogramowania jako posiadajce
rne cele; my jednak nie dostrzegamy midzy nimi rnic ani niezgodnoci.
Ubuntu z dum zrzesza czonkw identyfikujcych si z oboma tymi ruchami.
Podkrelamy, e kady uytkownik oprogramowania powinien mie wolno okrelon

przez ide wolnego oprogramowania. Jest to wane z wielu powodw. Na pocztek oferuje uytkownikom wszystkie korzyci pynce z uywania dziaajcego lepiej i szybciej
oprogramowania, ktre atwiej dostosowa do wasnych potrzeb. Co waniejsze, daje
kademu moliwo wykroczenia poza rol uytkownika kocowego i konsumenta
oprogramowania. Projekt Ubuntu zakada, e oprogramowanie umoliwia uytkownikowi taki sposb pracy, jakiego oczekuje. Kady uytkownik powinien mie moliwo
upewnienia si, e program pracuje wanie dla niego. Aby to byo moliwe, oprogramowanie musi by wolne, dlatego w Ubuntu uczyniono z tego wymg i obietnic.
Oczywicie, podstawowe zaoenia nie kocz si na definicji wolnego oprogramowania. Oprcz tego w projekcie goszone s dwie inne, cho rwnie wane idee.
Pierwsza z nich mwi o tym, e kady uytkownik komputera powinien mie
moliwo korzystania z programw w jzyku, ktry wybierze. Jest to nawizanie do
tego, e wikszo ludzi na wiecie nie posuguje si jzykiem angielskim, chocia
zdecydowana cz aplikacji dostpna jest tylko w tym jzyku. Aby mogy by
uyteczne, komentarze do kodu programu, jzyki programowania, dokumentacja,
49
teksty, menu aplikacji musz by pisane rwnie w innych jzykach. Jakkolwiek

najbardziej midzynarodowy jzyk jest racjonalnym wyborem, z drugiej strony nie
jest to jzyk, ktrym posuguj si wszyscy, dlatego jzyk angielski jest nieprzydatny
dla wikszej czci ludzkoci, ktra si nim nie posuguje. Komputer moe by
wspaniaym narzdziem umoliwiajcym wiele rwnie w dziedzinie edukacji,
ale tylko pod warunkiem, e uytkownik moe zrozumie sowa pojawiajce si na
jego monitorze. Dlatego wanie projekt Ubuntu przyj za zadanie umoliwienie
kademu uytkownikowi korzystania z komputera w jzyku, ktry jest dla niego lub
dla niej najwygodniejszy.
Moliwo dokonywania modyfikacji warunek wolnego oprogramowania i pierwsza z zasad Ubuntu pozwala na dokonywanie tumacze. Ta ksika jest swoistym
przykadem. Pomaga zapozna si z Ubuntu stosunkowo niewielkiej grupie osb
wadajcych jzykiem angielskim, ale ten jzyk zosta wybrany po to, aby umoliwi
jak najszersze dziaanie. Co najwaniejsze: ksika zostaa opublikowana na licencji
Creative Commons umoliwiajcej tumaczenie, wprowadzanie zmian oraz redystrybucj. Autorzy nie mogli jej napisa we wszystkich jzykach wiata ani te w wicej
ni jednym. Postanowili zatem usun wszelkie prawne obostrzenia i inne przeszkody,
ktre mogyby utrudnia spoecznoci prac nad przekadem. Dziki temu peny
tekst kilku wyda zosta przetumaczony na niemiecki, japoski, polski i hiszpaski.
adna osoba nie powinna mie ograniczonego dostpu do komputera tylko dlatego,
e nie zna podstawowego jzyka; aden uytkownik nie moe mie zablokowanego
dostpu do komputera z powodu jakich dysfunkcji. Ubuntu musi by dostpny dla
wszystkich uytkownikw, niezalenie od tego, czy s niepenosprawni motorycznie,
czy maj problemy ze wzrokiem albo suchem. System musi zapewnia moliwo
dwukierunkowej komunikacji z uytkownikiem w kadej z wymienionych sytuacji.
Znaczcy procent najbardziej inteligentnych i kreatywnych ludzi na wiecie to osoby
niepenosprawne. Uytecznoci Ubuntu nie mona ogranicza tylko do pewnej czci
spoeczestwa, podczas gdy moe by dostpny dla wszystkich. Co waniejsze,
Ubuntu chce ich powita i by dostpny dla nich, aby jako czonkowie spoecznoci
mogli tworzy lepsze i bardziej wydajne oprogramowanie.
Kodeks Postpowania Ubuntu

O ile filozoficzne zasady Ubuntu opisuj zaoenia jego projektu, o tyle Kodeks
Postpowania traktuje o tym, jak to osign. Kodeks Postpowania (w skrcie
KP) jest prawdopodobnie najwaniejszym dokumentem spoecznoci: po pierwsze
dlatego, e ustanawia podstawowe zasady wsppracy w ramach projektu, a po drugie
dlatego, e stosuje si go praktycznie codziennie. Wyrana zgoda na przyjcie tych
warunkw jest jedynym kryterium koniecznym, aby zosta oficjalnie rozpoznawanym
aktywist Ubuntu czyli Ubuntero i zarazem niezbdnym krokiem, aby zosta czonkiem projektu. Podpisywanie Kodeksu Postpowania Ubuntu oraz procedura przyjcia w poczet czonkw Ubuntu s opisane w rozdziale 10.
50
Kodeks Postpowania dotyczy zachowania w sytuacjach publicznych oraz prywatnych, poniewa projekt bdzie oceniany przez pryzmat naszych dziaa. KP
rozwija kilka zagadnie, ktre mona podsumowa nastpujcymi nagwkami:
Bd rozwany.
Zachowaj szacunek.
Wsppracuj.
Kiedy jeste odmiennego zdania, konsultuj si z innymi.
Kiedy nie masz pewnoci, popro o pomoc.
Odchodzc, pomyl o innych.
Wikszo z nich zdaje si brzmie zupenie zwyczajnie, czy te dotyczy podstawowych zasad dobrego wychowania jest to zabieg celowy. aden fragment Kodeksu Postpowania nie jest kontrowersyjny ani radykalny i nigdy nie mia taki by.
Trudno jednak wynika std, e nie da si tych zasad wprowadzi w ycie, czy te
przekona do nich si, zwaszcza e rozumienie poj, takich jak odpowiedzialne
dziaanie, szacunek dla innych i wsppraca, czsto nieco si rni. Zawsze moe
przydarzy si powane nieporozumienie, a czasem nawet kto moe si obrazi.
Dlatego wymienione zasady s tylko pewnymi cho akceptowanymi skrtami.
KP nie by pisany w celu normowania wszelkich moliwych dziaa, zakazw i tak
dalej. Ma on raczej suy pomoc w ustalaniu zasad oraz przypomina, e rozsdna
dyskusja i szacunek dla partnerw zapewniaj zdrowe podstawy i rozwj projektu.
Kiedy zaistnieje powana rnica zda lub czonek spoecznoci bdzie szkodzi
innemu (czy te kodowi programu), Rada Spoecznoci organ szerzej omwiony
w rozdziale 10. jest powoana do arbitrau lub te wszelkich innych niezbdnych
dziaa.
Nikt z uczestnikw projektu Ubuntu, wczajc Shuttlewortha i innych czonkw
Rady Spoecznoci, nie stoi ponad Kodeksem Postpowania. Nie mona stosowa jego
zasad wybirczo ani opcjonalnie. Oczywicie Kodeks nie zosta napisany w taki
sposb, aby wyeliminowa wszelkie konflikty czy rnice zda. Spory w Ubuntu s
tak samo powszechne jak w innych projektach i spoecznociach internetowych. Jednak istnieje powszechna zgoda na to, e wszelkie dyskusje powinny toczy si w warunkach wzajemnego szacunku i wsppracy. Dziki temu zarwno dyskusje, jak i ich
rezultaty s lepsze, a przy okazji mniej jest zych emocji i posiniaczonych ego.
Zdarza si czasem, e zasady ujte w Kodeksie Postpowania s niewaciwie uywane
jako kontrargumenty przeciw oponentowi podczas dyskusji. Naley je traktowa raczej jako punkty odniesienia umoliwiajce osignicie porozumienia w spoecznoci
Ubuntu. Najczciej jednak jest tak, e gdy grupa dostrzee, e jeden z czonkw dziaa w sposb, ktry narusza zasady, wwczas delikatnie przypomina si mu,
51
czsto prywatnie, e obowizuje go KP. W wikszoci sytuacji to wystarcza, aby zaegna konflikt czy zapobiec niewaciwemu rozwojowi sytuacji. Bardzo niewiele
narusze KP znalazo swj fina przed Rad Spoecznoci.
Cele techniczne
Podczas gdy wzajemny szacunek czonkw spoecznoci oraz stosowanie si do zaoe filozoficznych to niezbdna rama, w ktrej dziaa cay projekt, Ubuntu jest
i pozostanie projektem technicznym. Oprcz zaoe filozoficznych i zasad dziaania
(czy raczej jako ich uzupenienie) Ubuntu ma rwnie cele techniczne.
Pierwszym celem technicznym, prawdopodobnie najwaniejszym, jest koordynowanie regularnych i przewidywalnych nowych wyda systemu. W kwietniu 2004 roku
podczas spotkania Gucw przyjto jako cel wydawanie kolejnych wersji co p roku.
Po czci z powodu oszaamiajcego sukcesu projektu, a po czci po to, by wpisa
si w harmonogram wydawania kolejnych edycji GNOME, zesp pozosta przy
przewidywalnych i regularnych (co sze miesicy) wydaniach nowych wersji. Dotychczas tylko raz zanotowano odstpstwo od tej reguy o sze tygodni przesunito pierwsze wydanie LTS tylko po to, aby upewni si, e system jest dobrze
przygotowany i to za zgod spoecznoci. Zesp podwoi wysiki i nastpne
wydanie zostao opublikowane ju zgodnie z pierwotnym harmonogramem. Czste
wydania s wane, poniewa umoliwiaj uytkownikom korzystanie z najlepszego
i najnowszego darmowego oprogramowania, a jest to istotne w szybko zmieniajcym
si i dcym do cigego poprawiania kodu rodowisku programistw wolnego
oprogramowania. Przewidywalno kolejnych wyda jest rwnie wana, szczeglnie
dla firm, ktre dziki temu mog opracowywa plany z uwzgldnieniem Ubuntu.
Konsekwentna realizacja planu nowych wyda Ubuntu stanowi platform umoliwiajc zarwno firmom, jak i twrcom wariantw planowanie wasnego rozwoju.
Rwnie wane jak solidne i czste wydania nowych wersji jest wsparcie dla ju istniejcego oprogramowania. Ubuntu, podobnie jak wszystkie inne dystrybucje, musi
radzi sobie z tym, e oprogramowanie zawiera bdy. Wikszo z nich to drobne
usterki, ale naprawianie ich moe spowodowa powaniejsze kopoty. Dlatego wanie
usuwanie usterek w ju udostpnionym oprogramowaniu naley przeprowadza
z najwiksz ostronoci albo nie przeprowadza go wcale. W projekcie
Ubuntu tylko powane zmiany (w tym rwnie poprawki bdw) s wprowadzane
wycznie w okresie pomidzy kolejnymi wydaniami, kiedy jest czas na ich dokadne
sprawdzenie. Niektre usterki nios ze sob ryzyko utraty danych przez uytkownika
czy te powane zagroenie bezpieczestwa. S one naprawianie natychmiastowo
i dostpne w postaci aktualizacji dla systemu. Spoeczno Ubuntu przed kolejnym wydaniem ciko pracuje nad wykrywaniem oraz usuwaniem wszelkiego
rodzaju bdw i odnosi sukces w przypadku najpowaniejszych usterek. Poniewa
jednak zawsze istnieje ryzyko wykrycia kolejnych bdw, kade wydanie Ubuntu
ma zapewnione wsparcie przez dziewi miesicy od daty wydania. W przypadku
wyda ze wsparciem dugoterminowym, tak jak przy pierwszym LTS o numerze
52
6.06, opublikowanym w czerwcu 2006 roku, posunito si nawet dalej i zdecydowano, e to wydanie bdzie wspierane przez pene trzy lata w przypadku komputerw
przeznaczonych na biurka i przez pi lat w konfiguracjach serwerowych. To rozwizanie wpyno na popularno (wrd firm, instytucji i uytkownikw serwerowych) wersji Ubuntu wydawanych w latach 2008 i 2010: Ubuntu 8.04 LTS i 10.04
LTS oferuj trzyletnie wsparcie dla wersji biurkowych i picioletnie dla wersji
serwerowych. Poczwszy od wydania 10.04 LTS, edycje przeznaczone na serwery
i komputery biurkowe bd wspierane przez pi lat (dotyczy to rwnie wydania
14.04 LTS).
Rozrnianie komputerw przeznaczonych na biurka i serwerw wyznacza kolejne
techniczne zobowizanie projektu Ubuntu: osobne wsparcie dla obu wymienionych
rodzajw komputerw, z naciskiem jednak na rwnolegy tryb ich udostpniania.
Chocia Ubuntu jest coraz bardziej znany i zapewne popularniejszy w konfiguracji
przeznaczonej dla komputera biurkowego, to warto wiedzie, e istnieje zesp
programistw, ktrych dziaanie jest ukierunkowane na uytkownikw zarwno
serwerw, jak i desktopw. W projekcie przyjto, e oba rodzaje komputerw s
istotne, i dlatego przygotowuje si instalacyjne pyty CD i DVD dla obu rodzajw
systemw. Ubuntu dostarcza przetestowane oprogramowanie (dodatkowo posiadajce wsparcie) najbardziej nadajce si do standardowych zada dla obu rodowisk,
a take dokumentacj dla kadego z nich. Niniejsza ksika moe by pomocna
w tworzeniu planw biznesowych uwzgldniajcych Ubuntu. Dziki spjnym
wydaniom Ubuntu moe zaoferowa platform, ktra umoliwi rozwj zarwno
przedsiwzi biznesowych, jak i dystrybucji pochodnych.
I na koniec: projekt Ubuntu koncentruje si rwnie na tym, aby umoliwi
swoim klientom wyjcie z roli uytkownikw oprogramowania i korzystanie z moliwoci oferowanych przez kady z gwnych punktw naszej filozofii. W rezultacie
Ubuntu stara si skupi uwag swoich programistw na uywaniu i promowaniu
jednego jzyka programowania: Pythona. Wszyscy pracuj nad tym, aby Python
sta si jzykiem szeroko stosowanym w systemie. Kiedy uda si doprowadzi do
sytuacji, w ktrej wikszo aplikacji graficznych, tekstowych i konsolowych bdzie
napisana w tym jzyku, wwczas uytkownik bdzie mg nauczy si tylko jednego
jzyka, ktrego znajomo pozwoli mu na peniejsze korzystanie z systemu poprzez
automatyzacj czynnoci czy dostrajanie poszczeglnych jego elementw.
Bd #1
Oczywicie, celem caego projektu Ubuntu nie jest tylko zbudowanie systemu
operacyjnego zgodnie z nasz filozofi czy zaoeniami technicznymi chocia
zapewne bdziemy szczliwi, kiedy uda si to osign. Ostatecznym celem (nadrzdnym i majcym wpyw na wszystkie inne) jest rozprzestrzenianie naszego
wspaniaego oprogramowania w czstych wydaniach systemu oraz propagowanie
zasad wolnoci zamieszczonych w naszych zaoeniach wiatopogldowych wrd
tak wielu uytkownikw komputerw w tak wielu krajach, jak to tylko moliwe.
53
Podstawowym celem Ubuntu nie jest wcale to, by by najbardziej rozpowszechnion dystrybucj GNU/Linux na wiecie, ale to, by by najczciej uywanym systemem operacyjnym na wiecie.
Pierwszy bd zarejestrowany dla Ubuntu ilustruje ten fakt. Bd, zgoszony i okrelony przez Shuttlewortha jako krytyczny, mona znale pod adresem https://
launchpad.net/ubuntu/+bug/1. Jego tekst w przekadzie brzmi nastpujco:
Microsoft posiada wikszo udziaw na rynku. Niewolne oprogramowanie
wstrzymuje innowacje w przemyle informatycznym, ograniczajc dostp do IT
dla maej grupy wiatowej populacji i zmniejszajc globalnie szanse programistw na
osignicie penego potencjau. Ten bd jest powszechnie znany w przemyle
producentw komputerw.
Czynnoci do wykonania:
1. Odwiedzi lokalny sklep z komputerami.
Jak jest?
2. Da si zaobserwowa, e wikszo sprzedawanych komputerw posiada
preinstalowane niewolne oprogramowanie.
3. Da si zaobserwowa, e bardzo niewiele komputerw posiada
preinstalowane wolne oprogramowanie.
Jak powinno by?
1. Wikszo sprzedawanych komputerw powinna by wyposaona tylko
w wolne oprogramowanie, takie jak Ubuntu.
2. Ubuntu powinno by prezentowane w taki sposb, aby wszystkie jego
niesamowite moliwoci i pynce z nich korzyci byy powszechnie znane.
3. Z upywem czasu system powinien by coraz bardziej przyjazny
uytkownikowi.
Wielu ludzi w cigu ostatnich kilku lat okrelao sukces Ubuntu jako niesamowity.
Dla nowych dystrybucji GNU/Linux poziom i szybko sukcesu faktycznie s bezprecedensowe. W tym okresie oprogramowanie w peni czerpao ze swoich filozoficznych i technicznych zaoe, osigno wiele z wyznaczonych celw; wok
powstaa ywa spoeczno uytkownikw i wsppracownikw, ktrzy rwnie
odnieli wielkie sukcesy, wsppracujc w duchu szacunku i zgodnie z zasadami
Kodeksu Postpowania Ubuntu. Jednake bd #1 pokazuje wyranie, e w przypadku projektu Ubuntu bdzie mona ogosi peny sukces dopiero wwczas,
gdy propagowane przez niego standardy wolnoci, doskonaoci technicznej oraz
zasady bd norm w caym programistycznym wiecie.
30 maja 2013 roku Mark Shuttleworth oficjalnie zamkn bd #1, piszc o tym tak:
Oferta komputerw osobistych jest dzi znacznie szersza ni w 2004 roku: telefony, tablety, komputery do noszenia (ang. weareables) i inne urzdzenia
stanowi cz naszego cyfrowego ycia. Z ekonomicznego punktu widzenia
54
taki szeroki rynek umoliwia zdrow konkurencj, mimo dominujcej roli iOS
i Androida (wicej na www.zdnet.com/windows-has-fallen-behind-apple-ios-andgoogle-android-7000008699/ oraz http://cdn-static.zdnet.com/i/r/story/70/00/008699/
meeker620-620x466-620x466.jpg?hash =ZQxmZmDjAz&upscale=1).
Android moe nie by moim pierwszym wyborem, gdy chodzi o Linuksa, ale nie
ma wtpliwoci, e jest to oprogramowanie o otwartych rdach oferujce uytkownikom i przemysowi praktyczne i ekonomiczne korzyci. Tak wic w brany
komputerw osobistych w zakresie otwartego oprogramowania mamy zarwno
konkurencj, jak i szeroki wybr.
Nawet jeeli odgrywamy niewielk rol, myl, e to wane, aby pamita, e
taka zmiana nastpia. Z punktu widzenia Ubuntu bd #1 mona uzna za nieaktualny.
Oczywicie ten bd ma te pewien aspekt spoecznociowy. Przez lata by dla
wielu osb rodzajem deklaracji intencji. Dla nas jednak lepiej bdzie skupi si
na doskonaleniu zgodnie z naszymi zasadami ni na wywieraniu wpywu na cudzy produkt. W cigu tych wielu lat, od kiedy bd zosta opisany, dowiedzielimy
si, jak zachwyci si chmur mam nadziej, e pewnego dnia dowiemy si,
jak zachwyci programistw, a moe nawet ktrego dnia dowiemy si, jak zachwyci zwykych uytkownikw korzystajcych z rnych urzdze. Wol wyzwanie, w ktrym docenia si takie spojrzenie oraz przywdztwo.
Jeeli interesujesz si przetwarzaniem w chmurze, to zwr uwag, e obecnie
zespoy Microsoftu bardzo skupiaj si na tym, aby wszystkie systemy linuksowe, w tym Ubuntu, dobrze dziaay na Azure, uatwiajc prac uytkownikom.
By moe wpyw na to miaa zmiana na rynku. Zmieniy si okolicznoci, instytucje si dopasoway my te.
W tym kontekcie warto sobie uwiadomi, jak wiele zmienio si od 2004 roku
i jak szybkie byo tempo tych zmian. W przypadku Ubuntu nasz cel pozostaje
niezmienny oferowa fantastyczne doznania: osobom tworzcym infrastruktur produkcyjn i uytkownikom kocowym szerokiego zakresu urzdze. Dokonujemy tego w rodowisku, ktre w cigu dziesiciu lat zupenie si zmienio.
Dlatego musimy mie wol, aby zmienia rwnie samych siebie, i to w powanym stopniu dotyczy to procesw, praktyk, narzdzi i naszych relacji. Zmiana
statusu tego bdu jest tego drobnym przykadem.

Ubuntu jest organizacj, ktrej motorem napdowym jest spoeczno; znajduje si
w niej jednak kilka innych grup, penicych wan rol w strukturze. S to Canonical
Ltd., komercyjne przedsibiorstwo czciowo omwione we wstpie do historii
Ubuntu, oraz Fundacja Ubuntu, opisana poniej.
55
Canonical Ltd.
Canonical Ltd. to firma zaoona przez Marka Shuttlewortha; jej podstawowym
celem jest projektowanie i wspieranie dystrybucji Ubuntu. Wielu kluczowych
programistw Ubuntu chocia obecnie nie jest to ju wikszo pracuje na
penym (lub niepenym) etacie w Canonical Ltd. Dziki temu dystrybucja Ubuntu
moe oferowa obsug techniczn na obecnym poziomie. Ubuntu moe deklarowa wydawanie regularnie co p roku nowych edycji wanie dlatego, e Canonical paci za to programistom. To jedna ze saboci Debiana, ktry jako organizacja cakowicie oparta na pracy wolontariuszy nie moe cile okrela terminw
i ich dotrzymywa. Ochotnicy s czasami bardziej zajci lub te maj narzucone
nieprzekraczalne terminy w pracy, ktra jest ich rdem utrzymania. Oferujc
programistom patn prac, Canonical moe zaoferowa wsparcie dystrybucji oraz
ustala konkretne terminy kolejnych wyda, a co waniejsze dotrzymywa ich.
W ten sposb Canonical zapewnia realizacj gwnych zobowiza Ubuntu. Oczywicie, firma nie moe zapewni ani finansowania wszystkich prac, ani ich wykonania.
Canonical moe publikowa dystrybucj co sze miesicy, ale sama dystrybucja
bdzie duo lepsza i bardziej uyteczna, jeeli swj wkad wniesie w ni spoeczno
uytkownikw. Wikszo funkcji, podobnie jak wikszo nowych programw
oraz niemal cao tumacze i dokumentacji, powstaa poza firm Canonical Ltd.
W zamian firma zapewnia dotrzymywanie terminw oraz wykonanie zasadniczych
prac, niezalenie od tego, czy s one przyjemne, czy te nie.
Canonical Ltd. zostaa zaoona na wyspie Man, maym skrawku ziemi pooonym
pomidzy Irlandi a Wali, znanym szerzej jako raj dla midzynarodowych przedsiwzi. Poniewa wikszo pracownikw firmy jest rozproszona po caym wiecie
i waciwie nie ma potrzeby posiadania biura, wyspa Man wydawaa si tak samo
dobra jak kade inne miejsce, aby tam rozpocz dziaalno.
Na pocztku 2010 roku Mark Shuttleworth, pierwszy prezes Canonical, przekaza
swoj funkcj Jane Silber. Shuttleworth zrezygnowa z przewodniczenia radom
technicznej i dotyczcej spoecznoci. Swoj energi skupi na wzornictwie systemu oraz pracy z biznesowymi klientami i partnerami, a codzienne zarzdzanie
Canonical przekaza Jane Silber. Silber pracowaa w Canonical jeszcze przed pierwszym wydaniem, oczekuje si, e zarzdzana przez ni firma bdzie poda obran
ciek rozwoju.
Usugi wiadczone przez Canonical

oraz wsparcie techniczne
Dla wielu bdzie to zaskakujca informacja, jednak mniej ni poowa pracownikw
Canonical jest zatrudniona przy projekcie Ubuntu. Reszta z nich zajmuje si czym
innym: rozwojem firmy, obsug i administracj oraz wsparciem programistycznym
projektw Bazaar i Launchpad, ktre omwiono poniej.
56
Osoby zajmujce si rozwojem firmy pomagaj tworzy strategie kontaktw z innymi

firmami oraz wspieraj certyfikowanie programw, dotyczcych gwnie Ubuntu.
W wikszoci s to zagadnienia, na ktre spoeczno nie jest odpowiednio przygotowana lub nie s one dla niej interesujce. Jednym z przykadw takich dziaa jest
wsppraca z innymi firmami, ktra ma na celu doprowadzenie do sytuacji, gdy
produkowane przez te firmy aplikacje (zwykle prawnie zastrzeone) s tworzone
i certyfikowane do uruchamiania na Ubuntu. Canonical wsppracuje z firm IBM,
aby umoliwi uruchamianie popularnych baz danych DB2 w Ubuntu. Kiedy to zostanie osignite, nastpnym krokiem bdzie uzyskanie certyfikatu dla Ubuntu jako
platformy dedykowanej dla DB2. Na podobnych zasadach Canonical wsppracuje
z firm Dell, aby umoliwi klientom w Europie zakup komputera z zainstalowanym
systemem Ubuntu, ktry te jest objty obsug techniczn. Trzecim przykadem jest
ta ksika, opublikowana przez Pearson Education Prentice Hall, a bdca owocem
wsppracy z Canonical.
Canonical odgrywa rwnie istotn, wspierajc rol w projekcie Ubuntu, i to na
trzy sposoby. Po pierwsze, wspiera proces tworzenia Ubuntu. To dziaanie obejmuje
na przykad obsug i utrzymanie przez administratora sieci serwerw wykorzystywanych w procesie tworzenia dystrybucji. Po drugie, Canonical moe bezporednio
wspiera uytkownikw i klientw Ubuntu, oferujc obsug telefoniczn i za pomoc poczty elektronicznej. Dodatkowo Canonical pomaga tworzy komercyjne
wsparcie techniczne dla Ubuntu poprzez zawieranie umw z duymi firmami i organizacjami. Takie wsparcie jest czym wicej ni to darmowe, oferowane przez spoeczno. Komercyjne wsparcie jest oferowane za opat wnoszon bd w charakterze
abonamentu, bd te jako wynagrodzenie za wykonan usug. Oferujc komercyjne wsparcie w rnych postaciach dla Ubuntu, Canonical prowadzi dziaalno
gospodarcz i sprawia, e system staje si bardziej przyjazny dla duych i maych firm
poszukujcych rozwiza klasy enterprise GNU/Linux oferowanych z obsug techniczn, tak jak ma to miejsce w przypadku innych komercyjnych dystrybucji.
Wreszcie ostatni punkt: pomoc udzielana innym organizacjom, ktre same zajmuj
si oferowaniem wsparcia. Canonical nie szuka ani te nie zamierza uzyska monopolu w wiadczeniu pomocy technicznej dla Ubuntu. Z dum przedstawia
w witrynie internetowej list setek organizacji zajmujcych si wiadczeniem pomocy
technicznej dla Ubuntu. Canonical oferuje co, co nosi nazw pomocy technicznej
drugiej warstwy (second-tier). Poniewa Canonical zatrudnia sporo kluczowych
programistw Ubuntu, ma uatwion pozycj w rozwizywaniu wielu trudniejszych
problemw, jakie mog napotka firmy wiadczce wsparcie. Dziki skoncentrowanej
wiedzy i umiejtnociom moe skutecznie wspiera innych.
Bazaar i Launchpad
Jako dodatek do wspierania i programowania Ubuntu, Canonical Ltd. sfinansowaa
utworzenie Bazaar-NG, narzdzia do kontroli wersji, oraz projekt Launchpad. BazaarNG to narzdzie do projektowania oprogramowania szeroko wykorzystywane
57
w Ubuntu, odgrywa ono te bardzo wan rol w technicznych procesach, dziki

ktrym powstaje Ubuntu. Jednak to narzdzie, ktrego funkcja jest zbliona do
spenianej przez inne, podobne programy (CVS, Subversion, BitKeeper), przydaje
si rwnie w wielu innych projektach. Co waniejsze, Bazaar-NG pracuje jako ko
pocigowy projektu Launchpad.
Wicej ni poowa pracownikw technicznych firmy Canonical jest zatrudniona
przy projekcie Launchpad. To ambitny, dziaajcy w przegldarce internetowej program czy raczej nakadka na kilka w wysokim stopniu zintegrowanych narzdzi.
Program ten odgrywa gwn rol w procesie tworzenia Ubuntu, ale jest te wykorzystywany podczas budowania innych dystrybucji, zwaszcza opartych na Ubuntu.
Na Launchpada skadaj si nastpujce najwaniejsze aplikacje:
Rosetta
Dziaajcy na serwerze WWW system uatwiajcy tumaczenie niemal
kadego fragmentu wolnego oprogramowania z jzyka angielskiego
na niemal kady inny. Nazwa pochodzi od kamienia z Rosetty, ktry
umoliwi lingwistom zamanie kodu staroytnych egipskich hieroglifw.
Bugs
Uywany w Ubuntu system ledzenia bdw. Umoliwia ich ledzenie
w rnych edycjach i pozwala obserwowa ich status rwnie w innych
dystrybucjach czy pakietach autorskich.
Blueprint
Specyfikacja dotyczca pisania i ledzenia oprogramowania, wykorzystywana
w Ubuntu i kilku innych niewielkich projektach do nadzorowania nowych
funkcji i ich statusu, pomocna take przy zarzdzaniu wydaniami
i raportowaniu ich procesu.
Answers
Prosty mechanizm ledzcy, wbudowany w Launchpad, ktry oferuje
przestrze, w jakiej uytkownicy mog prosi o pomoc, a spoeczno moe
jej udziela, korzystajc z mechanizmw poczonych z innymi funkcjami
tej platformy.
Soyuz
Ta cz pakietu do zarzdzania dystrybucj jest odpowiedzialna za procesy
pakietowania, testowania i migracji pomidzy rnymi czciami dystrybucji.
Sojuz to nazwa rosyjskiej rakiety, ktra wyniosa Marka Shuttlewortha
w przestrze kosmiczn. Rosyjskie sowo sojuz oznacza zwizek.
Code
To narzdzie umoliwia uytkownikom Launchpada publikowanie kodu
oraz czenie go z projektami. Code pozwala te tworzy obrazy (mirrory)
kodu umieszczanego w innych miejscach, na przykad w repozytoriach
Subversion lub CSV.
58
Pakiet Launchpad wraz z jego skadnikami zosta szerzej omwiony w rozdziale 9.

Znaczenia Launchpada dla Ubuntu nie mona przeceni. Oprcz obsugi bdw,
tumacze i budowania dystrybucji system ten jest wykorzystywany do autoryzacji i kodyfikowania danych o czonkach zespou Ubuntu. To miejsce, w ktrym gromadzone s wszystkie informacje o pracach nad Ubuntu. Kady czonek spoecznoci
Ubuntu, kada osoba, ktra wnosi swj wkad w dystrybucj, w odpowiednim momencie zakada konto w systemie Launchpad.
Fundacja Ubuntu
Oprcz firmy Canonical i spoecznoci projekt Ubuntu wspiera dodatkowo Fundacja
Ubuntu zaoona przez Shuttlewortha, ktry wyposay j na pocztek w kapita
w wysokoci 10 milionw dolarw. Fundacja, podobnie jak Canonical, ma siedzib
na wyspie Man. Fundacj wspiera Rada Spoecznoci Ubuntu.
Odmiennie ni firma, Fundacja Ubuntu nie bierze aktywnego udziau w codziennym yciu Ubuntu. Obecnie jej gwn rol jest penienie funkcji worka z pienidzmi, aby wspomaga finansowo i zapewni Ubuntu przyszo. Poniewa Canonical jest mod firm, czci osb i przedsibiorstw trudno byo na pocztku zaufa
i uwierzy w to, e bdzie ona w stanie zapewni wsparcie dla dystrybucji w okrelonych ramach czasowych (na przykad w cigu piciu lat). Fundacja istnieje po to,
aby rozwiewa takie wtpliwoci. Upyw czasu i regularno wyda przyczyniy
si do wzrostu zaufania do Ubuntu ze strony firm i indywidualnych uytkownikw;
fundacja ma utwierdza w tym przekonaniu.
Gdyby co zego przydarzyo si Shuttleworthowi czy Canonical Ltd., tak e nie byliby w stanie wspiera rozwoju Ubuntu, wwczas fundacja ma zapewni kontynuacj
wielu podstawowych dziaa w przyszoci. Dziki istnieniu Fundacji Ubuntu
moe podejmowa dugoterminowe zobowizania i obiecywa ich wypenienie.
Jednym z dziaa, ktre moe podejmowa fundacja (i ktre podejmuje), jest pozyskiwanie darowizn na rzecz Ubuntu. Te rodki finansowe i tylko one s
nastpnie uruchamiane w ramach projektu, zgodnie z yczeniami zespou programistw i Rady Technicznej. W wikszej czci s przeznaczane na nagrody dla
tych czonkw spoecznoci, ktrzy osignli wane cele projektu Ubuntu.

adne wprowadzenie do Ubuntu nie bdzie kompletne, jeeli nie zostanie zamieszczona w nim lista podprojektw i odmian. Chocia sama dystrybucja pochodzi od
Debiana, w trakcie dwch lat istnienia doczekaa si sporej liczby dystrybucji, ktre
wykorzystuj j sam jako podstaw do swojego rozwoju.
59
Pierwsz i podstawow pord nich jest Kubuntu czyli wersja Ubuntu wykorzystujca rodowisko KDE zamiast Unity. Warto jednak zdawa sobie spraw z tego,
e relacje pomidzy Ubuntu a jego odmian Kubuntu s zgoa inne od tych, ktre
cz Debian i Ubuntu. Jeeli przyjmiemy techniczny punkt widzenia, to Kubuntu
zawiera si w Ubuntu. Rwnie organizacyjnie zesp Kubuntu pracuje w ramach
zespou Ubuntu.
Podobna jest organizacja w przypadku projektu Edubuntu, ktry pomaga projektowa konfiguracj Ubuntu tak, aby mona byo atwo i skutecznie umieszcza t
dystrybucj w szkoach. Mimo e projekt przeszed kilka zmian w ostatnich latach,
nadal skupia si na dwch aspektach: oprogramowaniu edukacyjnym i przeznaczonym
dla szk oraz na projekcie LTSP (Linux Terminal Server Project), ktry umoliwia
uruchamianie stanowisk komputerowych w szkoach z wykorzystaniem jednego (lub
wicej) wydajnego serwera i podczanych do niego uproszczonych terminali. Ten
stosunkowo prosty zabieg techniczny pozwala na ogromne oszczdnoci dla szk.
Xubuntu to projekt oparty na lekkim menederze okien Xfce. Xubuntu zostao zaprojektowane tak, aby dobrze dziaa na starszych i mniej wydajnych komputerach
z mniejsz iloci pamici czy wolniejszym procesorem, lub te po prostu dla tych
uytkownikw, ktrzy wol rodowiska z mniejszym zestawem funkcji, ale krtszym
czasem odpowiedzi. Xubuntu nie by pocztkowo oficjalnym projektem, ale wraz ze
wzrostem popularnoci zosta wczony do dystrybucji.
Te oraz inne warianty opisano w rozdziale 9.
W ten sposb i dziki wariantom oraz celom przywiecajcym Ubuntu projekty
wsppracuj i krystalizuj si. Tylko poprzez ruch wolnego i otwartego oprogramowania i przy zaoeniu wolnego dostpu do kodu Ubuntu mogo powsta. Podobnie jest z wariantami tylko dziki kontynuowaniu tych idei przez Ubuntu inne
dystrybucje mog z niego czerpa. Sam, bdc odmian postrzegan jako istniejca
w ekosystemie, nie traktuje procesu tworzenia dystrybucji odmian jako zniewagi ani
krytyki. Wrcz przeciwnie uwaamy raczej, e derywacja to wyszy stopie
komplementu.
Poza Ubuntu Canonical skupia si na pracy nad oprogramowaniem, takim jak
Launchpad i Bazaar, ktre zostao zaprojektowane do uatwiania wanie takiego
rodzaju tworzenia wariantw. Ten proces, dobrze sprawdzony, jest jedynym, ktry
opisuje ekosystem programowania przynoszcy korzyci wszystkim tworzonej
dystrybucji, Ubuntu i autorom pakietw. Tylko dziki procesowi tworzenia odmian
wszyscy otrzymuj to, czego oczekuj.
Prawidowo przeprowadzony proces tworzenia odmian pozwala grupom rozchodzi
si, kiedy to konieczne, i pracowa razem, kiedy to moliwe. Ostatecznie prowadzi
do wykonania wikszej pracy, wikszej liczby zadowolonych uytkownikw i caociowo jeszcze lepszej wsppracy. Poprzez stale poprawian wspprac techniczn mog zosta osignite filozoficzne zaoenia Ubuntu. To poprzez gbok
60
wspprac, wewntrz i na zewntrz projektu, ten niesamowity rozwj Ubuntu

w cigu pierwszych czterech lat istnienia bdzie podtrzymywany w nastpnych czterech i nastpnych czterdziestu.
Podsumowanie
Ten rozdzia opowiada o tym, jak wizja lepszej dystrybucji i systemu operacyjnego
doprowadzia do fenomenu, jakim jest Ubuntu. Zawiera informacje o relacjach
midzy Ubuntu a Canonical Ltd. i Fundacj Ubuntu. Na kocu opisano zwizane
z Ubuntu podprojekty, odmiany i inne inicjatywy korzystajce z jego osigni.
Rozdzia 2
Instalacja Ubuntu
Wybr odpowiedniej wersji Ubuntu
Jak zdoby Ubuntu
Uruchamianie systemu i instalacja
Instalacja z uyciem pyty Minimal CD
Podsumowanie
62
Rozdzia 2 Instalacja Ubuntu
O CZYTELNIKU TEGO fragmentu mona z du doz pewnoci powiedzie, e podj
decyzj o daniu szansy Ubuntu. Dziki temu przekona si, e Ubuntu to wydajny
i elastyczny system operacyjny wyposaony w doskonay program instalacyjny.
Wyprbowanie Ubuntu jest proste. System jest dostpny w postaci specjalnej pyty
live CD. Mona go uruchomi wprost z pyty CD bez jakiejkolwiek ingerencji
w ukad dysku twardego. To idealne rozwizanie, jeeli na dysku zainstalowany jest
inny system operacyjny, na przykad Mac OS X czy Windows: Ubuntu jest uruchamiany z pyty CD, a uytkownik nie musi si martwi ewentualnym nadpisaniem danych na dysku ani zmian jakiejkolwiek czci ju dziaajcego systemu,
chyba e taka wanie decyzja zapadnie.

Programici Ubuntu postarali si, aby oprogramowanie byo tak atwe i elastyczne
w procesie instalacji, jak to tylko moliwe. Pamitali o tym, e Ubuntu bdzie instalowane na komputerach uywanych do rnych celw (na komputerach stacjonarnych, przenonych, serwerach i innych) i rnych typw (PC, Macintosh,
platformy 32- i 64-bitowe i tak dalej). Aby sprosta wymogom tak wielu osb, jak to
tylko moliwe, udostpniono dwa rodzaje obrazw pyt DVD z Ubuntu. Pliki obrazw zostay umieszczone na serwerze ftp; dla wygody uytkownikw zamieszczono
na nich dodatkowe pakiety.
Dla komputerw biurkowych (desktop DVD) jest przeznaczona dla
komputerw stacjonarnych i przenonych. Mona uruchomi Ubuntu

z pyty DVD i jeeli dystrybucja przypadnie uytkownikowi do gustu
zainstalowa j na dysku komputera. Warto zauway, e uruchomienie
systemu z pyty jest domyln opcj (zamiast instalacji), ma to zapobiec
przypadkowej utracie danych, niemniej wszelkie dziaania nie zostan
zapisane (chyba e wiesz, co robisz i jak zrobi, aby stao si inaczej).
Jest to doskonaa metoda na przetestowanie Ubuntu na wasnym
komputerze, nim zdecydujesz si na jakie trwae kroki.
Minimal CD jest zalecana wwczas, gdy nie mona skorzysta
z wersji desktop (na przykad z powodu niewystarczajcej iloci pamici

RAM), lub dla zaawansowanych uytkownikw (na przykad potrzebujcych
specjalnych ustawie partycji). W tej wersji uruchamia si program
instalacyjny, ktry pobierze potrzebne pakiety; po zakoczeniu jego
dziaania Ubuntu jest gotowy do uytku.
Ubuntu 14.04 oficjalnie obsuguje trzy gwne typy architektur procesorw oraz
kilka dodatkowych odmian.
63
i386: wszystkie procesory Intela i kompatybilne z wyjtkiem AMD 64.

Dotyczy to rwnie aktualnie produkowanego sprztu Apple. Jeeli
uytkownik nie jest pewien, ktrej wersji potrzebuje, powinien uy
wanie tej. Dziaa ona zarwno na systemach 32-, jak i 64-bitowych,
wic jest to domylny wybr.
AMD64: jeeli uytkownik wie, e posiada procesor oparty na architekturze

AMD64 lub EM64T (na przykad Athlon64, Opteron, EM64T, Xeon czy
Core2), powinien wybra t wersj, poniewa na danym sprzcie bdzie
dziaa nieco bardziej efektywnie.
ARM: to niskonapiciowe procesory popularne w telefonach komrkowych

i podobnych urzdzeniach przenonych. Firmy ARM Inc., producent
procesorw ARM, i Canonical podpisay umow o stworzeniu caej
architektury Ubuntu dla tej platformy, co czyni Ubuntu pierwsz du
dystrybucj obsugujc ten standard; jest to podejcie inne od tworzenia
dystrybucji dla konkretnego typu urzdzenia (na przykad OpenWRT
dla routerw). Aktualne informacje o obsudze procesorw ARM
przez Ubuntu (oraz inne wiadomoci) mona znale na stronie
http://wiki.ubuntu.com/ARM.
WSKAZWKA
Skd pobra?
Jeli zaginie pyta instalacyjna doczona do tej ksiki lub czytelnik bdzie chcia uy innej opcji
instalacyjnej, takiej jak na przykad instalacja z pamici USB (co omwiono w dalszej czci
rozdziau), wszystkie informacje mona znale na stronie http://help.ubuntu.com/community/
GettingUbuntu.
Inne warianty Ubuntu

Oprcz oficjalnego wydania Ubuntu dostpne s warianty bazujce na Ubuntu, ale
rnice si nieco od wydania podstawowego; oto niektre przykady:
Kubuntu: Kubuntu to Ubuntu, tyle e zamiast domylnego interfejsu
wykorzystano KDE. Dodatkowe informacje znajduj si na stronie

www.kubuntu.org oraz w rozdziale 9.
Ubuntu Server: to wersja zdecydowanie prostsza w instalacji i zarzdzaniu
Ubuntu na serwerach. Duy nacisk pooono w niej na atwo instalacji

i uytkowania wysokiej jakoci aplikacji serwerowych, takich jak MySQL,
Apache i innych. W ostatnim czasie skupiono si na ulepszaniu moliwoci
chmury (Ubuntu Enterprise Cloud). Dodatkowe informacje znajduj si
w rozdziale 9.
Xubuntu: w tej dystrybucji domylny interfejs zosta zamieniony
na rodowisko Xfc 4. Dziki temu, e Xubuntu ma mniejsze wymagania

sprztowe, jest szczeglnie przydatne dla uytkownikw chccych
64
uruchomi Ubuntu na starszych komputerach. Wicej informacji

mona znale na stronie www.xubuntu.org oraz w rozdziale 9.
Edubuntu: to wariant przeznaczony do uytku w szkoach i do celw
edukacyjnych. Aby go zainstalowa, naley najpierw wgra biurkow

wersj Ubuntu. Nastpnie naley doinstalowa potrzebne programy za
porednictwem Centrum oprogramowania Ubuntu dostpnego w menu
Programy. Dodatkowe informacje znajduj si w rozdziale 9.
WSKAZWKA
Pobieranie Edubuntu
Wicej informacji na temat Edubuntu oraz pliki instalacyjne mona znale na stronie
www.edubuntu.org.
Dziki temu, e Ubuntu jest dostpne w tak wielu odmianach i opcjach, moe
znale zastosowanie niemal w kadej sytuacji.
Czy to wci Ubuntu?

Niektrzy z czytelnikw by moe syszeli ju wczeniej o Ubuntu Server, Kubuntu, Edubuntu, Xubuntu i zastanawiaj si, czym rn si one od podstawowego wydania Ubuntu. Gwne rnice polegaj na doborze aplikacji oraz
rodowiska graficznego. Mog one rni si od podstawowej wersji Ubuntu, szczeglnie dotyczy to interfejsu i wygldu, ale sam system operacyjny dziaajcy pod
mask jest taki sam.
Jak zdoby Ubuntu

Ubuntu jest cakowicie wolnym systemem operacyjnym. Posiadajc jego kopi,
mona udostpni j dowolnej liczbie osb. Wolno Ubuntu oznacza, e atwo zdoby kopi tego systemu. Posiadacze szybkich czy internetowych powinni uda
si na stron www.ubuntu.com/download i postpowa wedug zamieszczonych
tam instrukcji. Powinni wybra odpowiedni rodzaj pyty instalacyjnej i rozpocz
pobieranie pliku.
WSKAZWKA
Poniej, w akapicie Nagrywanie pyty DVD, znajduj si informacje na temat tworzenia pyty
z Ubuntu na podstawie pliku pobranego z internetu. Mona te uruchomi system z pamici
USB; wicej informacji na ten temat znajduje si w akapicie Instalacja z pamici USB.
Ci, ktrzy zechc poczeka, mog kupi oryginaln pyt z Ubuntu, zamawiajc j na
stronie http://shop.ubuntu.com/.
Jak zdoby Ubuntu
65
Nagrywanie pyty DVD

Podczas pobierania Ubuntu z internetu na dysku komputera zapisywany jest specjalny plik .iso. Ten plik to obraz instalacyjnej pyty DVD. Po nagraniu pliku .iso
na pyt DVD kompletny nonik instalacyjny jest do dyspozycji uytkownika.
WSKAZWKA
Ktry obraz?
Kiedy mowa o obrazach pyt, zwykle to pojcie odnosi si do plikw .iso. Termin ten nie dotyczy fotografii ani ilustracji, a uywa si go tylko dlatego, e taki specjalny plik mona przyrwna do utrwalonego obrazu pyty.
Aby poprawnie nagra plik obrazu .iso na pycie, potrzebny bdzie odpowiedni
program. Opcja umoliwiajca nagranie pliku .iso powinna si nazywa Nagraj
obraz dysku lub podobnie. Nazwy funkcji i szczegy rni si w zalenoci od
programu uytego do nagrania pyty. Nastpnie naley wybra odpowiedni plik
obrazu, umieci w napdzie pust pyt DVD i po kilku minutach pyta instalacyjna z Ubuntu powinna wysun si z nagrywarki.
Aby uatwi czytelnikowi zadanie, poniej zamieszczono wskazwki, jak nagra
pyt DVD za pomoc kilku najpopularniejszych aplikacji sucych do tego celu.
Windows 7: aby nagra pyt w systemie Windows 7, naley wykona nastpujce
czynnoci:
1. Klikn prawym przyciskiem myszy pobrany plik .iso i wybra z menu
Otwrz za pomoc/Narzdzie nagrywania obrazu dysku systemu Windows.
2. Z listy rozwijanej wybra odpowiedni napd CD/DVD.
3. Klikn przycisk Nagraj.
Aby nagra pyt za pomoc darmowego programu ISO Recorder w starszych
wersjach systemu Windows, najpierw naley odwiedzi stron http://isorecorder.
alexfeinman.com/ i pobra omawiany program na dysk komputera. Po jego zainstalowaniu trzeba kolejno wykona nastpujce czynnoci:
1. Umieci pust pyt CD w nagrywarce.
2. Odnale pobrany wczeniej plik .iso, klikn go prawym przyciskiem
myszy i wybra z menu Copy Image to DVD.
3. Nastpnie klikn Next; rozpocznie si proces nagrywania.
4. Kiedy plik zostanie nagrany, klikn przycisk Finish i zakoczy
dziaanie programu ISO Recorder.
66
Aby nagra plik na pyt w systemie Mac OS X, naley kolejno:

1. Uruchomi aplikacj Narzdzie dyskowe (mona j znale w folderze
Narzdzia).
2. Umieci w nagrywarce pust pyt CD, a nastpnie wybra z menu
Nagraj i wskaza odpowiedni plik .iso.
Aby nagra plik obrazu w Ubuntu, naley kolejno:
1. Umieci pust pyt DVD w nagrywarce.
2. W oknie programu Pliki klikn prawym przyciskiem myszy pobrany
wczeniej plik i wybra z menu Otwrz za pomoc Zapisywanie obrazw;
w efekcie zostanie otwarte okno Zapis na pycie.
3. W tym oknie wybra odpowiedni nagrywark oraz okreli prdko
zapisu, a nastpnie klikn przycisk Zapisz. Zostanie otwarte okno,
w ktrym uytkownik bdzie mg ledzi stan procesu nagrywania.
WSKAZWKA
Uycie waciwych opcji

Przed rozpoczciem zapisu na pycie naley si upewni, e zostaa wybrana opcja nagrywania
obrazu dysku lub podobna, a nie zwyke kopiowanie plikw. Jeeli plik zostanie po prostu skopiowany, efektem nagrania bdzie pyta zawierajca jeden plik .iso. A to nie zadziaa.
Po wybraniu waciwej opcji na pycie zostanie odtworzona struktura plikw taka sama, jaka
znajduje si na oryginalnej pycie instalacyjnej Ubuntu. Dziki temu mona potwierdzi poprawno zapisu.
Instalacja z pamici USB

Aby zainstalowa Ubuntu z pamici USB, najpierw naley odpowiednio przygotowa pendrive. Poniej zamieszczono wskazwki dla rnych systemw operacyjnych.
WSKAZWKA
Uyj pendrivea o odpowiedniej pojemnoci.

Pami USB musi mie co najmniej 2 GB pojemnoci.
Windows: aby uruchomi instalacj Ubuntu z pamici USB, wykonaj opisane poniej
czynnoci:
1. Pobierz instalator ze strony pendrivelinux.com
(www.pendrivelinux.com/universal-usb-installer-easy-as-1-2-3/).
2. Podcz pami USB do komputera i uruchom instalator pobrany ze strony
pendrivelinux.com.
67
3. Z listy rozwijanej widocznej w oknie programu wybierz Ubuntu Desktop.

4. Kliknij Browse i wska pobrany uprzednio plik .iso.
5. Wybierz odpowiedni napd USB i kliknij Create.
Mac OS X: w tym przypadku na stronie Ubuntu znajduje si rekomendacja, aby
uytkownicy komputerw Apple zainstalowali system za pomoc pyty DVD, poniewa przygotowanie pendrivea z poziomu Mac OS X jest do skomplikowane.
Ubuntu: aby utworzy instalacyjn pami USB z poziomu Ubuntu, wykonaj nastpujce czynnoci:
1. Podcz pami USB do komputera.
2. Uruchom Dasha (jeeli nie wiesz, co to Dash, zerknij do rozdziau 3.)
i wyszukaj narzdzie Asystent nonika rozruchowego. Nastpnie kliknij
jego ikon.
3. Wybierz pobrany uprzednio plik .iso. Jeeli nie pojawi si on
automatycznie na licie Tworzenie dysku, kliknij Inny, aby go wybra.
4. Wybierz odpowiedni napd USB z listy w dolnej czci okna.
5. Kliknij Utwrz nonik rozruchowy.
UWAGA
Do korzystania z Asystenta nonika rozruchowego potrzebne s uprawnienia administratora

systemu.

Zacznijmy od wskazwek, jak uruchomi Ubuntu z nagranej wczeniej pyty
DVD lub pamici USB. Mona przetestowa system bez wprowadzania jakichkolwiek zmian na dysku komputera. Jeeli Ubuntu nie przypadnie uytkownikowi
do gustu, moe po prostu wyczy komputer i usun nonik.
WSKAZWKA
Wyprbuj, zanim kupisz

Zanim podejmiesz decyzj o usuniciu z dysku komputera obecnego systemu operacyjnego,
aby zainstalowa Ubuntu, powi troch czasu na zapoznanie si z tym drugim. Po instalacji nie
bdzie mona odzyska usunitych plikw systemowych. Dlatego wanie masz moliwo
przetestowania Ubuntu z pyty DVD czy nonika USB. Wykorzystaj j, aby si upewni, e decyzja bdzie waciwa.
W pyt DVD do napdu lub podcz pami USB do portu i uruchom ponownie
komputer. Jeeli system operacyjny nie zostanie wczytany z nonika, uruchom system BIOS i zmie kolejno urzdze, z ktrych uruchamiany jest system, tak aby
nonik z Ubuntu by pierwszy. Zapisz zmiany i uruchom ponownie komputer.
68
WSKAZWKA
Problemy z systemem BIOS

Jeeli pojawi si jakiekolwiek problemy ze skonfigurowaniem systemu BIOS, naley poszuka
rozwizania w instrukcji obsugi. Jeeli uytkownik takiej nie posiada, warto odwiedzi stron internetow producenta (komputera lub pyty gwnej) i sprawdzi, czy mona pobra elektroniczn
wersj dokumentu.
Po kilku sekundach zostanie wywietlone logo Ubuntu, a zaraz potem pojawi si lista jzykw. Za pomoc myszy mona wybra odpowiedni jzyk. Nastpnie naley
zdecydowa, czy chcemy przetestowa Ubuntu 14.04, co pozwoli uruchomi system
bez wprowadzania jakichkolwiek zmian w komputerze i ewentualnie zainstalowa
pniej czy po prostu zainstalowa Ubuntu, co z kolei spowoduje uruchomienie
programu instalacyjnego. Po wybraniu pierwszej opcji Ubuntu zacznie si uruchamia. Po mniej wicej minucie pojawi si pulpit Ubuntu i system bdzie gotowy
do uytku. W tym scenariuszu SO uruchamiany jest z pyty DVD, dziki czemu
nie ma miejsca adna ingerencja w pliki na dysku komputera. Naley pamita,
e system jest uruchamiany z pyty, zatem bdzie dziaa wolniej w porwnaniu
z zainstalowanym na dysku komputera.
UWAGA
Pyta DVD/pami USB

Cige pisanie Pyta DVD/pami USB jest kopotliwe. Dla uproszczenia przyjmijmy, e w dalszej czci rozdziau, kiedy bdzie mowa o uruchomieniu systemu live lub o instalacji, dotyczy to bdzie zarwno pyty, jak i pamici (chyba e wyranie zostanie wskazany konkretny
nonik).
Jeeli uytkownik zdecyduje si zainstalowa system na dysku, moe to zrobi na

dwa sposoby:
1. klikn dwukrotnie ikon Install znajdujc si w grnym lewym rogu
pulpitu.
2. zrestartowa komputer i wybra opcj Install Ubuntu z menu startowego.
WSKAZWKA
Jeeli zdecydujesz si zainstalowa Ubuntu z pyty DVD, kiedy system jest uruchomiony,
moesz korzysta z komputera podczas caego procesu. Ponowne uruchomienie komputera
sprawi, e instalacja zostanie wykonana szybciej.
Niezalenie od wybranej opcji zostanie uruchomiony instalator, ktry przeprowadzi

uytkownika przez proces instalacji. Poniej opisano kady etap tego procesu.
Przenosiny
W Ubuntu dostpny jest mechanizm uatwiajcy przejcie do nowego systemu.
Jeeli podczas instalacji zostanie wykryty obsugiwany SO, wywietli si lista kont
i opcji, ktre bdzie mona przenie. W takim przypadku naley okreli dane
uytkownika, na ktrego konto zostan przetransferowane wykryte dane.
WSKAZWKA
69
Przed rozpoczciem tego procesu zaleca si wykonanie kopii zapasowych wszystkich wanych
plikw. Mimo e instalator Ubuntu potrafi bezpiecznie zmieni rozmiar partycji Windows, nie
mona zagwarantowa, e nie nastpi utrata danych, dlatego zalecamy ostrono.
Wybr jzyka
W oknie widocznym po uruchomieniu komputera (rysunek 2.1), rozpoczynajcym
proces instalacji, uytkownik moe wybra jzyk, jaki ma by uywany w systemie
Ubuntu. Jest to moliwo dostpna niezalenie od tego, czy wybrano opcj Try
Ubuntu (ktr zalecamy dla uytkownikw majcych pierwszy raz do czynienia
z Ubuntu, poniewa nie wprowadza adnych zmian na dysku komputera), czy
Install Ubuntu.
Rysunek 2.1. Wybr jzyka

W Ubuntu dostpna jest ogromna liczba rnorodnych jzykw. Wystarczy wybra
jeden z nich i klikn przycisk Dalej.
Przygotowania do instalacji
Nastpnie zostan wywietlone wymagania techniczne dotyczce instalacji (rysunek
2.2). Zdecydowanie zalecamy zaznaczenie opcji Pobranie aktualizacji podczas instalacji, dziki temu bowiem po zakoczeniu procesu system bdzie mia zainstalowane wszystkie dostpne poprawki. Pliki bd pobierane rwnolegle z innymi
dziaaniami, dziki czemu proces aktualizacji wyranie zyska na efektywnoci.
70
Rysunek 2.2. Przygotowywanie do zainstalowania Ubuntu

Uytkownik moe te zdecydowa o instalacji oprogramowania firm trzecich, dziki
czemu w systemie od razu bdzie mona odtwarza pliki multimedialne. To kolejny sposb na zaoszczdzenie nieco czasu, cho by moe cz uytkownikw nie
zdecyduje si na instalacj zamknitego oprogramowania i pozostawi t opcj niezaznaczon. Po wybraniu odpowiednich ustawie naley klikn przycisk Naprzd.
Przygotowanie przestrzeni dyskowej

Aby dysk twardy mg przechowywa system oraz pliki uytkownika, musi by
podzielony na partycje. Kada partycja to okrelone miejsce na dysku przeznaczone do uycia przez dany system operacyjny. Mona przeznaczy cay dysk twardy dla Ubuntu, ale mona te podzieli go pomidzy Windows i Linuksa. Ukad
ten jest znany pod nazw podwjny rozruch. W takiej sytuacji na dysku znajduj
si zarwno partycje przeznaczone dla systemu Windows, jak i dla Linuksa. Podczas
uruchamiania komputera uytkownik dziki specjalnemu menu moe wybra,
ktry z systemw ma zosta wczony.
W tej czci instalacji uytkownik decyduje o przydziale partycji dla nowego systemu. To najbardziej skomplikowana cz caego procesu, a take najbardziej niebezpieczna. Jeeli na dysku znajduj si ju jakie partycje (na przykad z systemem
Windows), zdecydowanie zaleca si wykonanie kopii zapasowych wanych plikw.
WSKAZWKA
To nie arty
Naprawd, naprawd, naprawd naley wykona kopi zapasow wanych plikw. Jeeli na
tym etapie instalacji zostanie popeniony bd, wszystkie pliki mog przepa, a zainstalowanego uprzednio systemu moe nie uda si uruchomi.
71
Planowanie ukadu partycji. Jeli istnieje wyrany plan, jak dysk powinien by podzielony na partycje, mona duo atwiej i szybciej wykona ca operacj i uruchomi system.
Istniej dwie najczciej uywane metody partycjonowania dysku:
Na dysku bdzie tylko system Ubuntu jeeli na dysku komputera ma

znale si tylko Ubuntu i w zwizku z tym mona usun dotychczasow
zawarto, sprawa jest prosta. Instalator Ubuntu wykona ca prac za
uytkownika.
Podwjny rozruch jeeli konfigurujesz komputer, na ktrym ma si

znale wiele systemw operacyjnych, to dla kadego z nich musisz
utworzy partycje.
Niezalenie od tego, czy na dysku znajdzie si tylko Ubuntu, naley zdecydowa, czy
wykorzystany bdzie cay dysk, czy te zostanie uyta inna opcja partycjonowania
(rysunek 2.3).
Rysunek 2.3. Przydzielanie przestrzeni dyskowej

Tylko Ubuntu jeeli uytkownik moe usun ca zawarto dysku, powinien
zaznaczy opcj Wyczyszczenie dysku i zainstalowanie Ubuntu. W takim przypadku mona przej do nastpnej czci Rozpoczcie instalacji.
Szyfrowanie uytkownicy maj moliwo zabezpieczenia nowej instalacji
Ubuntu za pomoc szyfrowania; do tego konieczne jest skonfigurowanie klucza
bezpieczestwa. Klucz, czy raczej haso, bdzie potrzebny kadorazowo podczas
uruchamiania komputera (rysunek 2.4). Wybr opcji szyfrowania wymaga rwnie
zastosowania mechanizmu LVM (Linux Volume Manager), ktry zostanie wczony
automatycznie.
72
Rysunek 2.4. Konfigurowanie klucza bezpieczestwa

LVM (woluminy logiczne) jeeli po instalacji bdziesz chcia tworzy kopie
lub zmienia rozmiar partycji, powiniene uy mechanizmu LVM, ktry mona
skonfigurowa, zaznaczajc opcj Use LVM with the new Ubuntu instalation.
Rczne okrelanie partycji jeeli instalujesz tylko Ubuntu lub korzystasz z opcji
podwjnego rozruchu, a chciaby zachowa wiksz kontrol nad samym procesem, moesz wprowadzi ustawienia samodzielnie. W tym celu naley zaznaczy
opcj Uycie innego rozwizania i klikn Dalej; zostanie wywietlony ekran widoczny na rysunku 2.5.
Rysunek 2.5. Rczne tworzenie partycji
73
W gwnej czci okna wywietlane s dostpne dyski i skonfigurowane partycje.

Zaznaczenie jednego z dyskw lub jednej partycji spowoduje zmian opcji dostpnych w dole okna. Trzeba wybra odpowiedni dysk lub partycj. Dyski s wywietlone zgodnie z nazw, w kolejnoci, w jakiej zostay podczone do komputera.
Przed rozpoczciem tworzenia partycji naley najpierw przygotowa dysk. Aby cakowicie wyczyci dany dysk, trzeba klikn jego nazw (rysunek 2.6) prawym przyciskiem myszy i wybra opcj Nowa tablica partycji. Program poprosi o potwierdzenie decyzji, wtedy naley klikn Dalej. Teraz dysk to nieprzydzielony obszar,
na ktrym mona utworzy partycje dla Ubuntu.
Rysunek 2.6. Konfigurowanie partycji

Aby doda now partycj, trzeba zaznaczy woln przestrze na licie i klikn
przycisk ze znakiem plusa. Zostanie wwczas wywietlone nowe okno (rysunek 2.7).
Rysunek 2.7. Tworzenie partycji
74
Tu trzeba ustawi wartoci zgodnie z potrzebami. Pole Uyj jako suy do okrelania jednego z kilku dostpnych typw systemw plikw, ktry ma zosta zaoony na partycji. Domylnym i rekomendowanym systemem plikw dla partycji
Ubuntu jest ext4.
W polu Punkt montowania mona wskaza rne punkty montowania, co okreli,
gdzie partycja bdzie uywana. Potrzebna jest gwna partycja (root) zamontowana w punkcie /. Kliknicie przycisku OK zakoczy proces konfiguracji partycji. Naley te ustawi partycj (przestrze) wymiany; instalator przypomni o tym
uytkownikowi w razie potrzeby.
Po zakoczeniu procesu konfigurowania partycji naley przej do nastpnego
kroku, klikajc Dalej. Jeeli czytelnik przebrn przez wszystkie te uwagi o partycjonowaniu i czuje si nieco przeciony dawk wiedzy, nie ma powodw do
zmartwie. Zawsze mona po prostu uy domylnych ustawie instalatora i wszystko
bdzie dziaa poprawnie.
Rozpoczcie instalacji
Od tego momentu rozpoczyna si waciwy proces instalacji. W jego trakcie
uytkownik zostanie poproszony o udzielenie odpowiedzi na kilka pyta, co pozwoli lepiej dostosowa system.
Najpierw naley wskaza swoje pooenie (rysunek 2.8).
Rysunek 2.8. Kliknij map i okrel swoj lokalizacj
75
Lokalizacj mona ustali na jeden z kilku sposobw. Po pierwsze, mona przesun

wskanik myszy na odpowiedni stref czasow, aby okreli swoje pooenie. Po
odnalezieniu waciwej strefy czasowej naley j zaznaczy, a nastpnie wskaza
miasto pooone najbliej wasnej lokalizacji. Mona te uy pola Strefa czasowa
i odnale miasto pooone najbliej.
Po dokonaniu wyboru naley klikn przycisk Dalej.
Konfigurowanie ukadu klawiatury

W nastpnym oknie (rysunek 2.9) mona skonfigurowa ukad klawiatury.
Rysunek 2.9. Naley wskaza odpowiedni ukad klawiatury, aby poprawnie wybiera
z niej symbole
Instalator zasugeruje wybr odpowiedniej opcji na podstawie informacji o lokalizacji
uytkownika, ale oczywicie ustawienia te mona zmieni, jeli trzeba. Po
dokonaniu wyboru mona przeprowadzi test, wykorzystujc pole znajdujce si
pod list. Naley za pomoc klawiatury wprowadzi kilka znakw (takich jak ", /
czy |), aby upewni si, e wszystko dziaa poprawnie. Jeeli wywietlone zostan
symbole inne ni spodziewane, oznacza to, e wybrany zosta niewaciwy ukad
klawiatury.
76
Identyfikacja
Kolejnym krokiem jest podanie kilku szczegowych informacji, na podstawie ktrych
w systemie zostanie utworzone konto uytkownika (rysunek 2.10).
Rysunek 2.10. Wprowad swoje dane

W pierwszym oknie naley wpisa imi i nazwisko. Na podstawie tych informacji
rne elementy systemu identyfikuj uytkownika.
W ostatnim polu naley poda jeszcze nazw komputera. Nazwa komputera to pojedyncze sowo identyfikujce dane urzdzenie. Uywana jest w sieciach lokalnych
i za jej pomoc nastpuje identyfikacja danego komputera.
Wybieranie nazwy komputera moe sprawi wiele radoci. Niektrzy uytkownicy
wybieraj nazwy dla swoich komputerw na przykad spord imion superbohaterw; i tak w sieci moemy znale Batmana, Supermana, Spidermana i tak dalej.
Warto si zastanowi nad zabawn nazw dla swojego komputera. Dla wielu osb
ten ostatni etap jest zarazem najtrudniejszy w caej instalacji.
W nastpnym polu trzeba poda nazw uytkownika (instalator zasugeruje nazw
na podstawie imienia i nazwiska). Powinna by atwa do zapamitania. Najczciej
uywane jest imi, ewentualnie rozszerzone o liter nazwiska lub odwrotnie (jank
lub jkowalski). Kady uytkownik korzystajcy z komputera musi mie niepowtarzaln
nazw, w jednym systemie nie mog istnie dwa konta z tak sam nazw uytkownika. Nazwa uytkownika musi rozpoczyna si ma liter, po niej dopuszczalne s tylko mae litery i cyfry.
77
W nastpnych dwch polach naley wprowadzi haso i potwierdzi je. Bdzie ono
potrzebne do zalogowania si w systemie na wanie utworzonym koncie. Podczas
wybierania hasa warto pamita o kilku prostych zasadach:
Uytkownik powinien si upewni, e zapamita haso. Jeeli konieczne

jest jego zapisanie, kartk naley przechowywa w bezpiecznym miejscu.
Nie wolno popenia prostego bdu znanego z filmu i umieszcza hasa
w powszechnie znanym i atwo dostpnym miejscu.
Wybierajc haso, naley unika sownikowych form wyrazw, jak na

przykad kurczak czy broda. W hale warto umieci cyfry i znaki i nie
uywa zwykych sw.
Idealn sytuacj jest, kiedy haso ma wicej ni sze znakw i jest
kombinacj liter, symboli i znakw. Im dusze jest haso i im wicej

zawiera liter, cyfr i symboli, tym jest bezpieczniejsze.
Na tym etapie uytkownik moe rwnie zaszyfrowa swj katalog. W takim przypadku bez podania hasa nie da si odczyta jego zawartoci. W przypadku zgubienia hasa nie da si odzyska danych.
Po uzupenieniu wszystkich tych informacji naley klikn przycisk Dalej.
Aby pozna ciekawe funkcje dostpne w systemie, obejrzyj pokaz slajdw wywietlany podczas instalacji (rysunek 2.11).
Rysunek 2.11. Pokaz slajdw zawierajcych dodatkowe informacje o systemie,

wywietlany podczas instalacji Ubuntu
78
Czynnoci kocowe
Rozpoczyna si proces instalacji oprogramowania na dysku komputera; w trakcie
tego procesu wywietlany bdzie pokaz slajdw z informacjami o systemie. Po zakoczeniu instalacji naley ponownie uruchomi komputer. Od tego momentu mona uywa w peni sprawnego systemu operacyjnego i przej do rozdziau 3.
WSKAZWKA
Lepsze wykorzystanie drogocennego czasu uytkownika

Jedn z istotnych korzyci instalacji typu desktop DVD jest to, e podczas kopiowania plikw na
dysk uytkownik nadal moe uywa systemu operacyjnego. Zamiast siedzie przed monitorem
i wpatrywa si w mozolnie przesuwajcy si pasek postpu, moe w oczekiwaniu na zakoczenie instalacji zagra w kilka dostpnych gier czy przejrze wiadomoci w internecie.

Chocia instalacja za pomoc pyty DVD jest najlepszym rozwizaniem, moe si
zdarzy, e uytkownik bdzie musia wykona instalacj przy uyciu tradycyjnej
metody. Obraz pyty ma okoo 30 MB, a wszelkie potrzebne komponenty s pobierane podczas instalacji. Najnowsz wersj obrazu pyty mona pobra ze strony
https://help.ubuntu.com/community/Installation/MinimalCD.
Podczas instalacji wykorzystuje si pyt w wersji Minimal CD (instalacja nietypowa); najpierw uruchamia si instalator, w ktrym naley wskaza, co ma zosta
zainstalowane (na przykad Ubuntu w wersji desktop), a nastpnie uruchamia si
system. Taki rodzaj instalacji jest wskazany dla starszych komputerw.
Aby rozpocz proces, naley umieci pyt CD w napdzie i ponownie uruchomi komputer.
Za pomoc klawiszy trzeba wybra opcj instalacji i wcisn Enter. Po kilku chwilach proces instalacji rozpocznie si od wyboru jzyka. Przy uyciu klawiszy kierunkowych (ze strzakami) naley wybra odpowiedni jzyk, a nastpnie do nawigowania
stosowa klawisz Tab.
WSKAZWKA
Instalacja na serwerze
Mona otrzyma trzeci wersj Ubuntu, przygotowan specjalnie dla rodowisk serwerowych.
Wicej szczegw na jej temat oraz uruchamiania Ubuntu jako serwera mona znale na
stronie www.ubuntu.com/server oraz w rozdziale 8.
79
Twoje miejsce na wiecie

Nastpnie trzeba wskaza kraj uytkownika i aby zaakceptowa wybr, wcisn
klawisz Enter.
W dalszej kolejnoci naley zdecydowa o ukadzie klawiatury. Ukady klawiatur
rni si od siebie ze wzgldu na mnogo odmiennych znakw i liter uywanych
w rnych krajach. Jeeli nawet uytkownik korzysta ze standardowego zestawu
znakw aciskich stosowanego w wikszoci krajw europejskich, Stanach Zjednoczonych, Afryce i Australii, to dostpne s rne ich odmiany (na przykad umlauty
w jzyku niemieckim). Mona pozostawi wykrycie ukadu klawiatury Ubuntu lub
dokona tego samodzielnie. Jeeli uytkownik zda si na program instalacyjny, bdzie musia odpowiedzie na seri pyta, a moliwe bdzie ustalenie typu klawiatury. Jeli system wskae niewaciwy ukad, zawsze mona proces powtrzy. Mona
te wskaza odpowiedni ukad z listy dostpnych opcji.
Sprzt
Nastpnie system wznowi dziaanie programu instalacyjnego i przystpi do wykrycia podzespow komputera. W wikszoci przypadkw proces ten odbywa si bez
ingerencji uytkownika, jednak czasem moe pojawi si konieczno wprowadzenia dodatkowych danych, takich jak wskazanie gwnej karty sieciowej. Kolejny
etap to autokonfiguracja komputera, wcznie z sieci lokaln jeli to moliwe.
Jeeli nie uda si skonfigurowa sieci lokalnej automatycznie, uytkownik zostanie
o tym powiadomiony i bdzie mg zrobi to samodzielnie lub pomin ten etap
w ogle. Skonfigurowanie poczenia jest konieczne do zakoczenia instalacji, jednak
uytkownik zawsze moe wrci do wybranego etapu instalacji i zmieni ustawienia.
Nazwa serwera i strefa czasowa

W kolejnym etapie naley poda nazw komputera. W udostpnionym polu mona
wpisa wasn nazw lub (w razie potrzeby) pozostawi domyln propozycj systemu. Warto puci wodze fantazji i wymyli interesujc nazw (na przykad tak
jak imiona wspomnianych wczeniej superbohaterw).
Po wpisaniu nazwy komputera naley wskaza serwer lustrzany Ubuntu. Dziki temu instalator bdzie mg pobra komponenty potrzebne do kontynuacji instalacji.
Konfigurowanie konta uytkownika

Nastpnym etapem instalacji jest konfiguracja konta uytkownika komputera. To
konto jest o tyle istotne, e uytkownik ten bdzie mg nie tylko dziaa jako zwyky uytkownik, ale te za pomoc polecenia sudo wykonywa zadania administratora
systemu.
80
Najpierw naley wprowadzi imi i nazwisko uytkownika (na przykad Jan Kowalski). Nastpnie naley poda nazw uytkownika (system zaproponuje kompilacj
imienia i nazwiska, na przykad jkowalski). Jeeli uytkownik bdzie wola inn,
moe j tutaj wprowadzi. Na kocu uytkownik zostanie poproszony o podanie
hasa i ponowne jego wpisanie w celu weryfikacji.
WSKAZWKA
Dobre haso skada si z minimum omiu znakw, zawiera due i mae litery, co najmniej
jedn cyfr i co najmniej jeden znak specjalny, taki jak & czy @; nie jest sowem, ktrego form mona odnale w sowniku, i jest atwe do zapamitania ale jednoczenie trudne do
odgadnicia przez innych. W tej roli sprawdzi si dobrze zmodyfikowane wyraenie, na przykad Wpu1@mnie; cho to akurat moe by zbyt oczywiste (fraza Wpu mnie jest niewiele
lepsza od haso).
Na nastpnym ekranie pojawi si opcja zaszyfrowania katalogu domowego. Jeeli

zostanie wybrana, bez podania hasa nie bdzie mona odczyta jego zawartoci.
Zgubienie hasa bdzie oznacza utrat dostpu do danych.
Strefa czasowa
Korzystajc z dostpu do sieci, instalator okreli stref czasow, w ktrej znajduje
si komputer. Jeeli jest poprawna, wystarczy potwierdzi wybr; jeeli nie, naley wskaza odpowiednie miasto, wybierajc je z listy.
Tworzenie partycji
Nastpnie program instalacyjny sprawdzi dyski w celu znalezienia istniejcych partycji. Uytkownik bdzie musia zdecydowa, czy chce utworzy now, czy zainstalowa Ubuntu na jednej z istniejcych partycji. Tworzenie partycji to najwiksze
wyzwanie podczas stosunkowo atwego procesu instalacji. Przed ich utworzeniem
naley mie plan, jak powinien wyglda ich ostateczny ukad.
Do wyboru s nastpujce opcje:
Przewodnik cay dysk wyczy cay dysk,

Przewodnik cay dysk i ustawienia LVM wyczy cay dysk i uyj LVM,
Przewodnik cay dysk i ustawienie szyfrowanego LVM wyczy
cay dysk i uyj szyfrowanego LVM,
Rcznie samodzielna konfiguracja.

W wikszoci przypadkw uytkownik bdzie chcia usun ca dotychczasow
zawarto dysku. Wybranie tej opcji spowoduje usunicie zawartoci z dysku
twardego oraz utworzenie przez program instalacyjny nowych partycji. Druga
81
opcja (Przewodnik cay dysk i ustawienia LVM) umoliwia uytkownikowi skorzystanie z LVM (Logical Volume Manager menedera woluminw logicznych).
Trzecia opcja jest niemal identyczna z drug, umoliwia dodatkowo zaszyfrowanie
dysku, co zabezpieczy dane. Jeeli jednak uytkownik chce samodzielnie skonfigurowa i podzieli dysk, powinien skorzysta z ostatniej opcji.
Przyjrzyjmy si teraz kadej opcji i moliwociom jej wykorzystania.
Przewodnik cay dysk: po wybraniu tej opcji na dysku wszystkie partycje zostan
utworzone automatycznie. Program instalacyjny wywietli komunikat o utworzeniu
partycji podstawowej i logicznej, a nastpnie zapyta uytkownika, czy maj zosta
utworzone partycje. Po wybraniu opcji rozpocznie si proces partycjonowania dysku.
Przewodnik cay dysk i ustawienia LVM: konfigurowanie LVM zostao opisane
w rozdziale 8.
Przewodnik cay dysk i ustawienie szyfrowanego LVM: ta opcja jest niemal
identyczna z poprzedni, dodatkowo zostanie uyta warstwa szyfrowania danych,
co zapewni ich zabezpieczenie i ochron. Jeeli uytkownik zdecyduje si na to
rozwizanie, bdzie musia wprowadzi haso. Naley wybra takie, ktrego nie
uda si odgadn, a jednoczenie moliwe do zapamitania. Haso to bdzie potrzebne kadorazowo podczas uruchamiania komputera; w przypadku zagubienia lub
zapomnienia hasa wszystkie dane stan si cakowicie niedostpne. Nie ma sposobu na odzyskanie zagubionego lub zapomnianego hasa do szyfrowania partycji.
WSKAZWKA
Szyfrowanie dyskw
Mona rwnie wybra opcj szyfrowania wybranych partycji. W tym celu naley wybra Use
physical volume for encryption z menu Use as. UWAGA! Nigdy nie naley szyfrowa partycji
rozruchowej.
Rcznie: jeeli uytkownik chce samodzielnie podzieli dysk na partycje, powinien

wybra t opcj. Zostanie udostpnione menu umoliwiajce utworzenie wielu
partycji o rnych rozmiarach i skonfigurowanie ich odpowiednio wedug potrzeb.
W przeciwiestwie do metody znanej z live CD takie partycjonowanie dysku jest
pozbawione graficznego interfejsu i nieco bardziej skomplikowane. Jednak nadal
jest to proces w duej czci skadajcy si z wybierania jednej moliwoci i wciskania przycisku Enter.
Zalenie od konfiguracji komputera i wybranych wczeniej opcji dostpnych bdzie
kilka opcji do wyboru:
Konfiguruj programowy RAID,

Konfiguruj menedera woluminw logicznych,
Konfiguruj szyfrowane woluminy.
82
WSKAZWKA
Omwienie programowej macierzy RAID oraz LVM zamieszczono w rozdziale 8.
Poniej wywietlona jest zawarto dysku komputera i jeeli s ju istniejce

partycje. Aby usun jedn z nich, naley najpierw j podwietli, wcisn przycisk
Enter, a nastpnie uy opcji Usu partycj. Po jej wykasowaniu ukae si nowa
pozycja: WOLNA PRZESTRZE, ktrej mona uy do tworzenia nowych partycji. Jeeli dysk twardy by pusty, a mimo to linia WOLNA PRZESTRZE nie jest
wywietlana, naley podwietli dysk i wcisn przycisk Enter. Kiedy instalator zapyta, czy utworzy pust tablic partycji, trzeba to potwierdzi. Od tej chwili linia
WOLNA PRZESTRZE powinna by widoczna.
Aby utworzy now partycj, naley podwietli pozycj WOLNA PRZESTRZE
i wcisn przycisk Enter; na nastpnym ekranie wybra pozycj Utwrz now
partycj i potwierdzi wybr klawiszem Enter. Nastpnie naley poda dany
rozmiar partycji; do okrelenia jego wielkoci mona uy gigabajtw (GB) lub megabajtw (M). I tak: 4,2 GB oznacza 4,2 gigabajta, a 100 MB to 100 megabajtw.
Mona te okreli wielko partycji procentowo lub uy wartoci, aby wykorzysta
ca dostpn przestrze. Po okreleniu rozmiaru naley za pomoc przycisku Tab
zaznaczy przycisk Dalej i wcisn Enter. Nastpnie uytkownik zostanie poproszony o wybranie, ktra z partycji ma by podstawowa, a ktra logiczna. Prawdopodobnie
uytkownik bdzie chcia ustawi partycj podstawow. Po jej wybraniu mona
przej dalej.
Jeeli jest to pierwsza partycja, uytkownik zostanie zapytany, czy ma ona zosta
umieszczona na pocztku, czy na kocu dysku. Zaleca si, aby w starszych
komputerach partycj root (/) umiejscawia na pocztku dysku. Ma to zwizek z zapobieganiem potencjalnym problemom z systemem BIOS na starszym sprzcie.
W przypadku nowszych urzdze nie stanowi to ju problemu i mona partycj
umieci dowolnie.
Nastpny ekran konfiguracyjny udostpnia dodatkowe moliwoci konfiguracji partycji.
W tabeli 2.1 opisano ich funkcje i znaczenie.
Po ukoczeniu konfigurowania partycji naley wybra opcj Zakoczono ustawianie partycji.
Jeeli pozostaa jaka wolna przestrze, mona wybra opcj WOLNA PRZESTRZE, aby utworzy kolejne partycje. Po zakoczeniu tego procesu naley
z menu wybra Zakocz partycjonowanie i zapisz zmiany na dysku.
Teraz program zainstaluje podstawowe skadniki Ubuntu na nowo podzielonym
dysku. Poniewa w trakcie tej operacji pobierane bd z internetu pakiety oprogramowania, czas jej trwania zaley od przepustowoci cza, a take wydajnoci
komputera i prdkoci napdu CD. Kiedy proces si zakoczy, uytkownik zostanie zapytany o automatyczn instalacj uaktualnie.
Podsumowanie
83
Tabela 2.1. Ustawienia partycji

Ustawienie
Opis
Przykad
Uyj jako
Typ systemu plikw; dla standardowych zastosowa

dla Ubuntu zalecany jest system ext4
System plikw ext4

z ksigowaniem
Formatuj
partycj
To ustawienie pojawia si podczas modyfikowania

istniejcej partycji
yes
Punkt
montowania
Tu okrela si, co bdzie si znajdowao na partycji.

Wczeniej podano szczegowe informacje na temat
ustawiania partycji
Opcje
montowania
Tu mona wprowadzi szereg opcji, chocia domylny

zestaw powinien by wystarczajcy
defaults
Etykieta
Tekst opisujcy partycj. Zwykle ustawia si t sam

warto, ktra znajduje si w Punkcie montowania
Bloki
zarezerwowane
Wielko partycji zarezerwowana dla superuytkownika;

5% to odpowiednia warto
5,00%
Typowe
zastosowanie
Tej opcji mona uy do zoptymalizowania organizacji

systemu plikw, domylne ustawienie jest
wystarczajce
standard
Flaga
rozruchowa
Czy ta partycja zawiera jdro systemu lub program

uruchomieniowy? Jeeli jest to partycja root
(znana te jako /), naley ustawi flag na wczona
ON
Zostanie wywietlony ekran wyboru oprogramowania tu naley wybra, co ma

zosta zainstalowane. Jeeli ma to by standardowe Ubuntu, naley zaznaczy
opcj Ubuntu desktop. Jeeli ma to by Ubuntu Server lub ktry z wariantw
Ubuntu (na przykad Xubuntu), naley odszuka odpowiedni pozycj na licie.
Koczenie instalacji
Po zakoczeniu tego etapu uytkownik zostanie poproszony o wskazanie miejsca
instalacji menedera uruchamiania GRUB oraz ustawienia zegara systemowego.
Zwykle dobrym wyborem jest potwierdzenie opcji domylnych. W tym momencie instalacja jest zakoczona i zgodnie z komunikatami mona usun pyt CD
z napdu oraz uruchomi ponownie komputer.
Podsumowanie
W tym rozdziale opisano kilka metod instalowania Ubuntu. Po zakoczeniu procesu
uytkownik moe przej do ciekawszych tematw. Nastpny rozdzia pomoe rozpocz prac z systemem.
84
Rozdzia 3
Uywanie Ubuntu
na komputerach
biurkowych
Unity wprowadzenie
Uywanie aplikacji
Ubuntu w rnych jzykach
Konfigurowanie drukarki
Aktualizowanie systemu
Dodawanie i usuwanie programw oraz pakietw
Aktualizacja do nowego wydania
Ubuntu i multimedia
Kopie zapasowe strategie
Dostosowywanie wygldu systemu Ubuntu
Unity na innych urzdzeniach
Podsumowanie
86
Rozdzia 3 Uywanie Ubuntu na komputerach biurkowych
KIEDY UBUNTU ZOSTAO ju zainstalowane, czas rozpocz przygod z nowym systemem. wieo zainstalowany system Ubuntu zawiera kompletny i elastyczny zestaw
oprogramowania. W odrnieniu od innych systemw operacyjnych (na przykad
Microsoft Windows czy Mac OS X) Ubuntu zawiera wszelkie narzdzia potrzebne
do rozpoczcia pracy, wcznie z pakietem biurowym, programami do odtwarzania
multimediw, przegldark internetow, programami graficznymi, programem do
obsugi poczty elektronicznej i innymi. Po zakoczeniu instalacji mona po prostu
rozpocz prac, nie trzeba instalowa adnego dodatkowego oprogramowania.
Uytkowanie komputera to do zindywidualizowany proces i rni ludzie wykorzystuj komputery w odmienny sposb, a kady uytkownik czy uytkowniczka ma
swoje preferencje w zakresie wygldu i dziaania systemu operacyjnego. Odpowiadajc na te potrzeby, Linux oferuje moliwo wyboru jednego z wielu dostpnych interfejsw graficznych. Ta elastyczno poczona z poszerzajc si popularnoci Linuksa i oprogramowania open source spowodowaa, e obecnie dostpne
s setki (dosownie) rnorodnych rodowisk graficznych, z ktrych kade w inny
sposb spenia oczekiwania i wymagania uytkownikw.
Wrd tej ogromnej liczby moliwoci wyboru s jednak wyrani liderzy, to KDE
i GNOME. Kade z tych rodowisk oferuje atrakcyjny wygld, wszechstronno
i atwo uytkowania, rni si jednak sposobem uytkowania oraz moliwociami
personalizacji.
System KDE jest podobny do Windows i ukierunkowany na pen kontrol oraz
konfigurowalno. Kada istniejca opcja konfiguracyjna jest dostpna dla uytkownikw, ktrzy atwo mog zmienia dziaanie i wygld nieomal wszystkiego.
Gwny konkurent, czyli GNOME, czerpie inspiracj zarwno z Windowsa, jak
i Mac OS X, a jego priorytety to prostota i atwo uytkowania. GNOME rwnie
atwo dostosowa, ale mniej popularne funkcje s nieobecne lub dobrze ukryte
przed uytkownikami, aby unikn ich przeciania.
Uytkownicy Ubuntu maj wybr pomidzy systemem dla komputerw biurkowych a kilkoma innymi opcjami. Wiele z nich zostao omwionych w rozdziale 9.
WSKAZWKA
Pulpit Ubuntu to Unity

Podczas lektury rnorodnych materiaw o Ubuntu czsto mona si natkn na terminy pulpit
i biurko Ubuntu, uywane zamiennie. Spoeczno Ubuntu przy wsparciu sponsora, jakim jest
Canonical, stworzya Unity nastpny etap ewolucji rodowisk graficznych. Czas pokae, czy
inne dystrybucje zdecyduj si z niego korzysta, czy pozostan przy jednej z dostpnych
dotychczas opcji.
Pulpit w Ubuntu nazywa si Unity. Idea stojca za jego powstaniem to stworzy

taki interfejs, ktry bdzie wyglda podobnie na rnych urzdzeniach: komputerach, telefonach, tabletach i telewizorach. Ma to pomc w osigniciu gwnego
celu Ubuntu: spjnoci midzy tymi urzdzeniami.
Unity wprowadzenie
87
Podczas lektury tego rozdziau uytkownik dowie si, jak rozpocz prac Unity,
domylnym pulpitem Ubuntu, i jak uywa go do zwyczajnych, codziennych zada
oraz kilku nie cakiem zwyczajnych. Omwiono tu uruchamianie aplikacji, zarzdzanie plikami, dostosowywanie wygldu i dziaania systemu, uywanie programw,
korzystanie z multimediw i wiele wicej.
Unity wprowadzenie
Po uruchomieniu systemu zostanie wywietlona lista wszystkich uytkownikw. Po
wskazaniu uytkownika z listy naley poda haso konieczne do zalogowania si.
W poprzednim rozdziale omwiono tworzenie konta uytkownika, teraz naley si
na nie zalogowa. Najpierw trzeba wskaza uytkownika, nastpnie wpisa haso i wcisn Enter. Haso bdzie ukryte pod seri gwiazdek, to rodzaj zabezpieczenia.
Po kilku sekundach wywietli si pulpit Ubuntu. Bdzie wyglda tak jak na rysunku 3.1.
Rysunek 3.1. Ubuntu Unity

By moe czytelnik zwrci uwag, e w odrnieniu od innych systemw operacyjnych na pulpicie nie ma adnych ikon. To dlatego, e kiedy program jest uruchomiony, i tak nie mona si do niego dosta za pomoc ikon z pulpitu.
88
Wyszukiwanie i uruchamianie aplikacji

za pomoc Launchera
Aby odszuka lub uruchomi program, naley uy Launchera umieszczonego
z lewej strony ekranu. Ikony na pasku odpowiadaj programom, a may trjkt
umieszczony z ich lewej strony informuje, ktre z nich dziaaj. Launcher ma jeszcze kilka innych wygodnych rozwiza.
Aby wyszuka program z poziomu Unity, naley klikn ikon z logo Ubuntu
znajdujc si na samej grze Launchera (rysunek 3.2).
Rysunek 3.2. Launcher Unity z logo Ubuntu widocznym na pierwszej ikonie

Spowoduje to uruchomienie Dasha, gwnej metody wyszukiwania programw,
katalogw i plikw zapisanych na komputerze, jak rwnie innych elementw,
takich jak pliki dwikowe i wideo, artykuy z Wikipedii oraz inne treci dostpne
w sieci. W dolnej czci okna Dasha znajduje si rzd ikon zwanych Lens (soczewki). Kada soczewka pozwala zawzi wyszukiwanie do konkretnego obszaru. Kiedy
Dash jest uruchomiony, wystarczy zacz wpisywa nazw programu, katalogu czy
Unity wprowadzenie
89
pliku, a mechanizm automatycznie rozpocznie jego wyszukiwanie (rysunek 3.3).

Nie trzeba nawet zna dokadnej nazwy, poniewa system dopasowuje podobne
nazwy na podstawie opisw programw i zawartoci niektrych plikw; stosowane jest nawet wyszukiwanie semantyczne.
Rysunek 3.3. Posortowane wyniki wyszukiwania w Dashu mimo wpisania niepenej nazwy
Niektre z soczewek (Lens) zawieraj zdefiniowane wstpnie filtry, ktre zawaj
wyszukiwanie (rysunek 3.4). Aby wywietli uruchomione filtry, naley klikn przycisk Filtrowanie wynikw znajdujcy si w grnym prawym rogu okna Dasha.
Oprcz soczewek (Lens) zainstalowanych domylnie dostpne s rwnie inne.
W dalszej czci rozdziau omwiono Centrum oprogramowania Ubuntu, w ktrym
mona znale inne soczewki. Do ich wyszukiwania naley uy hasa unity lens.
Launcher pozostae ikony

Oprcz opisanej wczeniej ikony z logo Ubuntu na pasku Launcher znajduje si
kilka innych przydatnych ikon. Przeznaczenie wikszoci z nich, jak rwnie sposb
uywania s oczywiste, mimo to warto o nich wspomnie. Poniej wymieniono je
w kolejnoci, w jakiej znajduj si na pasku (pominito niektre bardziej oczywiste).
90
Rysunek 3.4. Filtry uruchomione dla wyszukiwania w Dashu
Pliki kliknicie spowoduje uruchomienie menedera plikw
i wywietlenie zawartoci katalogu domowego uytkownika. W katalogu

domowym powinny by przechowywane wszystkie pliki i katalogi
uytkownika.
Centrum oprogramowania Ubuntu kliknicie uruchamia narzdzie

do zarzdzania oprogramowaniem w Ubuntu; opisano je w dalszej
czci rozdziau.
Przecznik obszarw roboczych po wczeniu narzdzie to pozwoli

mie uruchomione (i przecza si midzy nimi) cztery rne pulpity,
na ktrych mog by uruchomione rne programy. Po klikniciu
zostan wywietlone wszystkie obszary robocze (wraz z zawartoci,
co jest bardzo wygodnym rozwizaniem). I tak uytkownik moe mie
jednoczenie uruchomion przegldark internetow i program pocztowy
na pierwszym obszarze, rozmawia ze znajomymi za porednictwem
komunikatora i pisa tekst w edytorze otwartym na drugim obszarze.
Aby przecza si midzy poszczeglnymi aplikacjami, wystarczy
klikn odpowiedni wirtualny pulpit. Jest to sposb na zwikszenie
przestrzeni dostpnej na monitorze i uywanie wielu programw bez
ryzyka, e bd sobie wzajemnie zajmowa miejsce. Aby wczy
opisywan funkcj, naley wyszuka w Dashu haso Wygld. Nastpnie
na karcie Zachowanie zaznaczy opcj Wczenie obszarw roboczych.
Unity wprowadzenie
91
Kosz to miejsce, w ktrym przechowywane s pliki usunite przez
uytkownika (przynajmniej do czasu, gdy nie zostan ostatecznie

usunite z systemu). Pliki mona przecign na ikon kosza lub klikn
prawym przyciskiem myszy i wybra opcj Przenie do kosza. Aby
cakowicie je usun, naley klikn prawym przyciskiem myszy ikon
kosza i z menu wybra Oprnij kosz.
WSKAZWKA
Podobnie jak w Windowsie, mona przecza si pomidzy uruchomionymi programami,

korzystajc z kombinacji klawiszy Alt+Tab. Po ich wciniciu wywietlone zostanie niewielkie
okno, ktre moe zosta wykorzystane do przeczania si pomidzy aplikacjami. Aby przecza
si midzy oknami biecej aplikacji, naley uy kombinacji Alt+~ (tylda).
Jak uywa okien programw?

Kade otwarte okno aplikacji ma trzy przyciski umieszczone z lewej strony belki okna:
pomaraczowy przycisk z czarnym znakiem suy do zamykania

programw;
szary przycisk z poziom kresk suy do minimalizowania okien
aplikacji; okna znikaj z biurka i mona je znale na pasku Launchera,

skd atwo je przywoa, kiedy znw bd potrzebne;
szary przycisk z czarnym kwadratem suy do maksymalizowania

otwartych okien, tak aby zapeniy cay obszar biurka. Nie wszystkie
aplikacje korzystaj z tej funkcji, dlatego jeeli na belce okna nie ma
tego przycisku, mamy do czynienia wanie z takim przypadkiem.
Kady uruchomiony program jest widoczny rwnie na pasku Launchera. Klikajc

w tym miejscu, mona zminimalizowa lub przywrci program; po klikniciu
prawym przyciskiem myszy uzyskujemy dostp do dodatkowych opcji, takich jak
umieszczenie danej aplikacji na stae. Dziki temu nie trzeba bdzie wyszukiwa
programu za pomoc Dasha, co jest przydatne w sytuacji, gdy czsto korzysta
si z programu.
Jeeli uruchomiony program posiada jakiekolwiek menu, bdzie ono wywietlone
na pasku znajdujcym si w grnej czci ekranu. Kiedy uytkownik bdzie przecza si midzy programami, bdzie si zmienia rwnie menu. Po ustawieniu
kursora myszy nad nazw programu wywietlan na panelu pojawi si dostpne
pozycje menu. Aby je rozwin, wystarczy klikn wybran.
WSKAZWKA
Ustawienie sposobu wywietlania menu mona modyfikowa tak, aby byo ono widoczne nie
na pasku pulpitu, ale w samym oknie. W tym celu naley wywietli za pomoc Dasha okno
Wygld, a nastpnie na karcie Zachowanie zaznaczy opcj W pasku tytuowym okna.
92
Zarzdzanie plikami i katalogami

Podczas uytkowania komputera czsto pojawia si konieczno otwierania i zapisywania plikw, przenoszenia ich w inne miejsca oraz wykonywania innych zada.
Aby uruchomi menedera plikw, wystarczy klikn ikon Pliki znajdujc si na
panelu Launchera. Oto opis kilku folderw, ktre mona znale w katalogu domowym (rysunek 3.5).
Rysunek 3.5. Zawarto katalogu domowego uytkownika wywietlana w oknie

menedera plikw
Pulpit zawiera wszystkie pliki, ktre s widoczne na pulpicie w postaci
ikon. Jeeli jakikolwiek plik zostanie przesunity na biurko, bdzie

wywietlany w folderze Desktop. I odwrotnie, jeeli jaki plik zostanie
usunity z tego katalogu, zniknie te z pulpitu.
Dokumenty katalog przeznaczony do przechowywania plikw
tekstowych i innych dokumentw utworzonych przez uytkownika.
Muzyka katalog przeznaczony do przechowywania muzyki.

Obrazy katalog przeznaczony do przechowywania plikw graficznych.
Pobrane katalog przeznaczony do przechowywania plikw pobieranych
z internetu.
Publiczny do zawartoci tego katalogu mog uzyska dostp za

porednictwem sieci inni uytkownicy.
Unity wprowadzenie
93
Pulpit katalog zawierajcy pliki widoczne jako ikony na pulpicie. Po
umieszczeniu ikony pliku na pulpicie pojawi si ona rwnie w katalogu

Pulpit; podobnie jest w przypadku przenoszenia lub usuwania plikw.
Wideo katalog przeznaczony do przechowywania plikw wideo.

W panelu bocznym menedera plikw mona znale kilka dodatkowych katalogw.
Oto te, ktre warto wymieni:
Kosz tu przenoszone s pliki po ich usuniciu; bd tu a do ich

ostatecznego skasowania.
Komputer zawiera pliki i katalogi znajdujce si w komputerze,
a niewidoczne z poziomu katalogu domowego. Widoczne s te pliki,

do ktrych uytkownik ma dostp.
Przegldaj sie tu widoczne s wszystkie sieciowe i udostpnione
w sieci lokalnej urzdzenia, takie jak serwery i drukarki. Jest to odpowiednik

Otoczenia sieciowego lub Sieci znanych z rnych wersji Windowsa.
Pocz z serwerem to opcja dostpna z menu Plik menedera plikw. Wybranie

tej pozycji powoduje uruchomienie kreatora poczenia z serwerem sieciowym;
trzeba zna nazw serwera, z ktrym chce si nawiza poczenie, oraz dodatkowe informacje, takie jak numery portw. Mona te umieci ikon na pulpicie,
dziki czemu uytkownik za pomoc jednego kliknicia uzyska dostp do wszelkich
zdalnych plikw. Otwarte okno mona traktowa jak zwyky meneder plikw,
a pliki po prostu przeciga z okna do okna. Jest to bardzo wygodne, kiedy trzeba
kopiowa pliki pomidzy rnymi komputerami.
WSKAZWKA
Uyteczno w Ubuntu
Podczas procesu projektowania rodowiska Ubuntu wielk wag przykada si do zapewnienia uytecznoci. Przykadem jest wykorzystanie naronikw pulpitu: atwiej przesun kursor
myszy na jeden z nich, ni trafi w konkretny punkt panelu. Dlatego wanie kady rg ekranu
peni wan funkcj. Dziki temu korzystanie z nich jest nieco atwiejsze.
W Ubuntu znajduje si mnstwo takich drobnych usprawnie, ktre maj spowodowa,
e korzystanie z systemu bdzie tak intuicyjne i wydajne, jak to tylko moliwe. Do tego
celu firma Canonical powoaa do ycia projekt Ayatana. Wicej szczegw mona znale
na stronie https://wiki.ubuntu.com/Ayatana.
Dodawanie kolejnych uytkownikw

Dzi wikszo komputerw ma wicej ni jednego uytkownika. Zamiast zmusza
wszystkich do korzystania z tego samego pulpitu czy obnia poziom bezpieczestwa
poprzez udostpnienie wszystkim uytkownikom funkcji administracyjnych, atwiejsze i bardziej wskazane jest utworzenie konta dla kadego, kto uywa danego komputera. Umoliwi to kademu uytkownikowi dostosowanie wygldu i dziaania
94
systemu bez ingerencji w cudze preferencje, a administratorowi pozwoli zablokowa

innym uytkownikom dostp do opcji, ktre mogyby mie wpyw na innych, a nawet
w przypadku bdnego uycia uszkodzi system.
Aby doda nowego uytkownika systemu, naley wyszuka w Dashu narzdzie
Konta uytkownikw. Zostanie wywietlone okno dialogowe zawierajce list
aktualnych uytkownikw systemu. Aby wprowadzi na niej zmiany, naley klikn
znajdujcy si w grnym rogu przycisk Odblokuj, a nastpnie utworzy nowe
konto, klikajc przycisk z plusem (rysunek 3.6).
Rysunek 3.6. Okno dialogowe Konta uytkownikw

WSKAZWKA
Aby wprowadzi zmiany w kontach uytkownikw i grupach, wymagane jest haso; zmiany
moe wprowadzi tylko uytkownik z uprawnieniami administracyjnymi. Aby wprowadzi zmiany,
konieczne jest podanie hasa, ktre mona wpisa po odblokowaniu okna.
Nastpnie naley wprowadzi pen nazw uytkownika oraz nazw skrcon uywan podczas logowania. Potem trzeba klikn OK, w kolejnym oknie dialogowym
wprowadzi haso, potwierdzi je, wpisujc ponownie, i raz jeszcze klikn OK.
Kiedy konto zostanie utworzone, mona dostosowa opcje logowania oraz ustawi haso albo umoliwi uytkownikowi logowanie si na konto bez podawania
hasa. Cho, oglnie rzecz biorc, nie jest to najlepsze rozwizanie, w pewnych
przypadkach moe by przydatne. Przykadem moe by konto dla maego dziecka,
ktre nie bdzie wykonywa adnych dziaa administracyjnych; w takim przypadku system moe automatycznie uruchamia konto bez hasa, natomiast administrator bdzie mia standardowe konto z hasem, dziki czemu bdzie mg aktualizowa system i wprowadza zmiany, kiedy to konieczne.
Unity wprowadzenie
95
Konto zostao utworzone, teraz mona zaj si jego ustawieniami. Aby to zrobi,
naley zaznaczy wybrane konto i klikn przycisk Typ konta.
Czytelnicy preferujcy prac w terminalu do powyszych celw mog uy polecenia
adduser po zalogowaniu si na konto z uprawnieniami administracyjnymi:
ubuntu@test:~$ sudo adduser jan
Po wprowadzeniu hasa w systemie zostanie utworzony nowy uytkownik jan.

W trakcie tego procesu trzeba bdzie udzieli odpowiedzi na kilka pyta. Po ich
wprowadzeniu powstanie nowe konto.
Aby usun uytkownika z wykorzystaniem terminala, zamiast polecenia adduser,
opisanego przed momentem, naley uy polecenia deluser. Wicej informacji
na temat pracy z kontami uytkownikw z wiersza polece mona znale w rozdziale 7.
Obszar powiadamiania
W prawej grnej czci ekranu znajduje si obszar powiadamiania oraz zegar.
Obszar powiadamiania ma swj odpowiednik w systemach Windows w postaci
zasobnika systemowego (zwanego inaczej tray), w ktrym wywietlane s informacje o dziaajcych programach. Dobrym przykadem jest aplet Poczenia sieciowe,
ktry ledzi przewodowe i bezprzewodowe poczenia sieciowe.
Obszar powiadamiania mona dostosowywa wystarczy klikn go prawym przyciskiem myszy i wybra odpowiedni pozycj z menu, ktre zostanie wywietlone.
Dostp do niektrych funkcji (na przykad do regulacji gonoci) uzyskuje si za
pomoc kliknicia lewym przyciskiem myszy. Dla sprawdzenia mona sprbowa
klikn ma ikon gonika, a nastpnie poruszy suwakiem.
WSKAZWKA
Aby uzyska dostp do ustawie miksera i karty dwikowej, naley klikn prawym przyciskiem ikon z gonikiem i wybra z menu Ustawienia dwiku. W otwartym oknie mona
konfigurowa dziaanie gonikw, mikrofonu, wejcia liniowego i inne.
Aplet Poczenia sieciowe to interfejs sieciowy stworzony, by pomc w zarzdzaniu urzdzeniami sieciowymi i poczeniami. Celem byo to, aby poczenia sieciowe po prostu dziaay, bez koniecznoci rcznego konfigurowania ich przez
uytkownikw (cho oczywicie nadal jest to moliwe). Po klikniciu apletu
lewym przyciskiem myszy zostanie wywietlone menu umoliwiajce szybkie
przeczenie si pomidzy rnymi typami pocze sieciowych. Menu umoliwia nawet proste skonfigurowanie dostpu poprzez VPN, z ktrymi wielu uytkownikw ma do czynienia podczas pobierania zabezpieczonych materiaw z pracy
czy szkoy. Kliknicie prawym przyciskiem myszy umoliwi wczenie lub wyczenie przewodowych i bezprzewodowych sieci, aktywacj lub dezaktywacj
96
powiadomie, wywietlenie informacji na temat aktualnie uywanego poczenia,

a take szybk edycj ustawie (rysunek 3.7).
Rysunek 3.7. Aplet pocze sieciowych; aby wywietli menu pocze sieciowych,
naley klikn go prawym przyciskiem myszy
Tu za obszarem powiadamiania umiejscowiony jest zegar.
WSKAZWKA
Zegar mona dostosowa, klikajc go prawym przyciskiem myszy i wybierajc z menu Preferencje.
Menu Gear po klikniciu menu znajdujcego si w prawym grnym rogu

ekranu (rysunek 3.8) udostpnione zostan nastpujce opcje:
O komputerze kliknicie spowoduje wywietlenie okna zawierajcego
informacje o komputerze, takie jak wersja Ubuntu, ilo pamici RAM,

typ systemu operacyjnego i inne.
Pomoc Ubuntu uruchamia pomoc dla uytkownikw (Ubuntu Desktop

Guide) niestety, tylko w jzyku angielskim.
Ustawienia systemu zostaje uruchomione okno, w ktrym mona
dopasowa dziaanie systemu do wasnych potrzeb. Mona tam midzy

innymi znale takie pozycje jak: Klawiatura, Ekrany, Wygld, Drukarki,
Zasilanie, Dwik.
Zablokuj/przecz uytkownika dostp do ekranu zostaje zablokowany;

to opcja przydatna, gdy trzeba wyj do toalety czy zje niadanie.
Komputer zostanie zablokowany, a ponowne aktywowanie wymaga
podania hasa.
Konta uytkownikw po klikniciu mona wybra konto, z ktrego
chce si skorzysta bez wylogowywania biecego uytkownika.

Mona te rozpocz sesj Gocia, ktry ma ograniczone uprawnienia
umoliwiajce wykonywanie tylko najprostszych czynnoci, takich jak
przegldanie internetu idealne rozwizanie, kiedy chcesz pozwoli
koledze sprawdzi konto pocztowe.
Uywanie aplikacji
97
Rysunek 3.8. Ach, te moliwoci
Wyloguj umoliwia zakoczenie biecej sesji i przejcie do gwnego

ekranu logowania.
Wstrzymaj opcja (o ile jest dostpna) umoliwia zapisanie stanu
komputera w pamici RAM. Po wczeniu zostanie przywrcony stan

poprzedni. Korzystanie z tej opcji powoduje zuycie baterii, ale
w minimalnym stopniu.
Wycz z tego poziomu mona uruchomi ponownie komputer

lub zamkn system.
Uywanie aplikacji
Teraz, kiedy uytkownik wie ju, jak korzysta z pulpitu, moemy przej do omwienia niektrych aplikacji zainstalowanych w systemie. Standardowo Ubuntu jest
wyposaony w szeroki zestaw programw sucych do odtwarzania muzyki i wideo,
tworzenia dokumentw, przegldania internetu, zarzdzania spotkaniami, czytania
poczty elektronicznej, tworzenia grafiki i wielu, wielu innych czynnoci. Wszystkie
aplikacje zostay zweryfikowane przez programistw, aby byo pewne, e uytkownikowi oferuje si tylko najlepsze.
Chocia w Ubuntu dostpnych jest od razu wiele programw, prawdopodobnie
uytkownik bdzie chcia zainstalowa dodatkowe aplikacje, a take zapozna si
z dostpnym oprogramowaniem. Na szczcie system jest wyposaony w potne
narzdzie, dziki ktremu instalacja oprogramowania sprowadza si do wskazania
i kliknicia odpowiedniej aplikacji w Centrum oprogramowania Ubuntu, ktre
omwiono szerzej w dalszej czci rozdziau.
98
WSKAZWKA
Dodatkowy sposb uruchamiania programw

Chocia najczstszym sposobem uruchamiania programw jest wybr odpowiedniej pozycji
z menu, to mona rwnie uy kombinacji klawiszy Alt+F2 (na sprzcie Apple naley skorzysta z kombinacji Fn+Alt2); spowoduje ona otwarcie okna Wykonywanie polecenia, w ktrym
wystarczy ju tylko wpisa nazw wybranego programu i klikn Enter program zostanie
uruchomiony.
Przegldanie internetu za pomoc Firefoksa

Firefox to domylna przegldarka internetowa w systemie Ubuntu; jest prosta w uytkowaniu, bezpieczna, a korzystanie z niej dostarcza niezapomnianych przey. Firefox
zosta stworzony przez Mozill jako projekt oprogramowania o otwartym kodzie.
Zdobywa coraz wiksz popularno: z setkami milionw pobra i szybko rosncym udziaem na rynku przegldarek Firefox odnis niezrwnany sukces.
WSKAZWKA
Wicej informacji na temat Mozilli, Firefoksa i innych ich produktw mona znale na stronie
www.mozilla.org.
Firefoksa mona uruchomi, klikajc jego ikon (znajduje si na panelu Launcher)

lub wpisujc jego nazw w Dashu. To spowoduje wywietlenie gwnego okna
programu (rysunek 3.9).
Rysunek 3.9. Firefox jest elegancki; mona go atwo rozbudowa
Uywanie aplikacji
99
Okno Firefoksa jest podobne do wikszoci przegldarek internetowych i zawiera

podstawowe przyciski: do przechodzenia do przodu i do tyu, ponownego wczytywania strony, wstrzymania otwierania strony, pasek adresu i kilka menu. Te znajomo
wygldajce elementy pomog uytkownikowi zadomowi si w Firefoksie, a jeeli
wczeniej korzysta z Internet Explorera, Opery, Safari czy Chrome, przyjdzie mu to
bez trudu.
Nawigowanie po stronach internetowych za pomoc Firefoksa nie rni si od korzystania z innych przegldarek: wystarczy wpisa adres w polu adresu i wcisn Enter.
Program posiada kilka przydatnych funkcji uatwiajcych dostp do ulubionych
stron. I tak, jeeli uytkownik chce przej do witryny Ubuntu, moe po prostu
w polu adresu wpisa www.ubuntu.com, ignorujc niepotrzebne http://. Mona te
wpisa po prostu Ubuntu, a przegldarka skorzysta z wyszukiwarki Google i przejdzie
pod pierwszy znaleziony adres. Opcja jest bardzo przydatna w przypadku popularnych witryn znajdujcych si w czowce rankingw wyszukiwania.
WSKAZWKA
Pole wyszukiwania, umieszczone na prawo od paska adresu, moe by wykorzystane do wyszukiwania. Domyln wyszukiwark jest Google. Aby z niej skorzysta, wystarczy wpisa wyszukiwane sowo i wcisn Enter. Po klikniciu logo Google lub strzaki widocznej obok zostanie
otwarte okno, w ktrym znajduje si lista dostpnych wyszukiwarek serwisw, takich jak Wikipedia czy Wolne Lektury.
Pole wyszukiwania moe by wykorzystywane do wyszukiwania niemal wszystkiego. Aby doda
wicej wyszukiwarek, wystarczy wybra z menu Dodaj wicej wyszukiwarek.
Zakadki
Aby doda do zakadek przegldan wanie stron, wystarczy umieci kursor
myszy nad tekstem Przegldarka WWW Firefox znajdujcym si na grnym panelu i z menu wybra Zakadki/Dodaj do zakadek lub uy skrtu Ctrl+D. Zostanie wwczas wywietlone okno dialogowe najpierw naley w nim wskaza katalog,
w ktrym przechowywana bdzie zakadka. Mona rwnie do zakadek dodawa
etykiety, ktre, podobnie jak sowa kluczowe, mog by uyte do sortowania i wyszukiwania ich w przyszoci. Po nazwaniu i oznaczeniu zakadek ca procedur
naley zatwierdzi, klikajc przycisk Gotowe.
WSKAZWKA
Dynamiczne zakadki
Aby oszczdzi czas uytkownikw, Firefox wyposaono w specjaln funkcj, ktra nazywa
si dynamiczne zakadki. Technologia ta umoliwia pobieranie treci stron bez koniecznoci
ich odwiedzania. Jeeli uytkownik odwiedzi stron udostpniajc treci za pomoc kanaw RSS (na przykad http://fridge.ubuntu.com/ popularn stron zawierajc nowiny ze
wiata Ubuntu), bdzie mg j zasubskrybowa. W tym celu najpierw naley rozwin menu
Firefoksa, klikajc ikon Otwrz menu znajdujc si w prawym grnym rogu okna programu,
nastpnie wybra opcj Dostosuj. W nowo wywietlonym oknie naley przecign z lewego
panelu na prawy ikon Subskrybuj i klikn Zakocz dostosowywanie. Strona internetowa
100
zostanie ponownie wywietlona. Teraz wystarczy raz jeszcze klikn przycisk Otwrz menu
i wybra Subskrybuj. Nastpnie naley wskaza, ktry z udostpnianych kanaw ma by zapisany (jeeli na stronie jest ich wicej ni jeden), i jako mechanizm subskrypcji wskaza dynamiczne zakadki. Na pasku zakadek zostanie umieszczony nowy przycisk kliknicie go
spowoduje wywietlenie listy nagwkw z okrelonej strony internetowej. Za kadym razem,
kiedy uytkownik uruchomi Firefoksa, lista bdzie bez zajmowania uwagi internauty
aktualizowana, tak aby mona byo sprawdzi zawarto strony bez koniecznoci jej odwiedzania. Na pasku zakadek pojawi si odpowiednia opcja.
WSKAZWKA
Jeeli lubisz serwis Fridge

By moe czytelnik polubi rwnie serwis Planet Ubuntu (http://planet.ubuntu.com). Na tej stronie gromadzone s blogi programistw Ubuntu i innych czonkw spoecznoci. Planet Ubuntu
daje moliwo bezporedniego spojrzenia na to, nad czym aktualnie pracuj lub czym si interesuj.
Dodatki i rozszerzenia
Chocia przegldarka Firefox ma ogromne moliwoci i jest elastyczna, mona jeszcze rozbudowa jej funkcje, korzystajc ze specjalnych dodatkw. Chodzi nie tylko
o typowe wtyczki potrzebne w kadej przegldarce, ale rwnie o bardziej wyspecjalizowane dodatki poszerzajce moliwoci samej przegldarki.
Podczas odwiedzin strony wymagajcej ich obecnoci w oknie przegldarki zostanie wywietlony ty pasek informujcy, e potrzebny jest dodatek, aby uzyska
peny dostp do prezentowanych treci. Wystarczy klikn ten pasek, by rozpocz
instalacj wtyczki. Ubuntu nie zawiera wtyczki Adobe Flash, poniewa nie spenia
ona wymogw dotyczcych wolnoci oprogramowania. Dlatego uytkownik ma wybr moe zainstalowa wtyczk Adobe Flash lub jej odpowiednik Gnash, ktry
naley do wolnego oprogramowania.
Aby rozbudowa przegldark o dodatkowe funkcje, naley uda si na stron
https://addons.mozilla.org i wyszuka te, ktre s potrzebne czy warte wyprbowania. Gdy znajdziemy jaki interesujcy dodatek, wystarczy klikn przycisk Zainstaluj teraz, aby doda go do przegldarki. Zostanie wywietlone kolejne okno z prob
o potwierdzenie zamiaru instalacji. Naley klikn przycisk Zainstaluj. Wybrany
dodatek zostanie pobrany i zainstalowany automatycznie. Zwykle potrzebne jest ponowne uruchomienie programu, aby dodatek zacz dziaa.
WSKAZWKA
Naley zachowa ostrono

Zaleca si, aby instalowa dodatki tylko ze strony https://addons.mozilla.org. Jeeli uytkownik
bdzie chcia zainstalowa rozszerzenie z innej witryny, naley si upewni, e jest ona godna
zaufania. W innym przypadku dodatek moe zawiera wirusy, oprogramowanie szpiegujce czy
inne szkodliwe kody.
Uywanie aplikacji
101
Tworzenie dokumentw za pomoc LibreOffice.org

Wraz z Ubuntu dostarczany jest kompletny pakiet biurowy o nazwie LibreOffice.org.
To oprogramowanie biurowe standardowo oferuje uytkownikom edytor tekstu,
arkusz kalkulacyjny i aplikacj do przygotowywania prezentacji oraz do tworzenia
i edycji baz danych, obrbki grafiki i tworzenia rwna matematycznych.
WSKAZWKA
Historia pakietu LibreOffice.org

Lata temu firma Sun Microsystems przeja pakiet biurowy o nazwie StarOffice od kupionej
przez siebie firmy StarDivision. Sun Microsystems kontynuowaa rozwj pakietu jako oprogramowania wasnociowego, jednak po kilku latach wydaa te pakiet o otwartych rdach
pod nazw OpenOffice.org. Mimo e pozbawiony kilku funkcji, to i tak by on bardzo dojrzaym
oprogramowaniem biurowym. Kiedy firma Sun Microsystems zostaa przejta przez Oracle,
cz programistw nie bya zadowolona z kierunku rozwoju programu. Dziki temu, e
OpenOffice.org mia otwarte rda, moliwe stao si utworzenie odgazienia projektu,
ktry na pocztku wykorzystuje ten sam otwarty kod, ale rozwija go w innym kierunku. Ten
nowy pakiet otrzyma nazw LibreOffice.org.
Oto jak, wykorzystujc pakiet, utworzy list. Najpierw naley z Dasha wybra
LibreOffice Writer. Po jego zaadowaniu zostanie wywietlone okno programu (rysunek 3.10).
Rysunek 3.10. Writer LibreOffice.org
102
Uytkownicy korzystajcy ju wczeniej z edytorw tekstw atwo zauwa, e

wikszo elementw interfejsu (rozmiar i rodzaj czcionki, pogrubienie, kursywa,
podkrelenie, przyciski wyrwnywania) jest taka sama. Programici LibreOffice.org
projektowali pakiet tak, aby jak najbardziej uatwi migracj tym uytkownikom,
ktrzy korzystali z wczeniejszych wersji programw w rodzaju Microsoft Office.
Po kilku minutach spdzonych nad LibreOffice.org uytkownik moe by pewny,
e w razie potrzeby znajdzie dan funkcj.
Pisanie listu rozpoczniemy od wyboru jakiej adnej czcionki. Na licie rozwijanej
domylnie powinna by ustawiona czcionka Liberation Serif (bdca wolnociowym
odpowiednikiem czcionki Times New Roman). Jeli trzeba, mona j zmieni na
czcionk DejaVu Sans lub Ubuntu, klikajc okno i wybierajc j z listy. Rozmiar
czcionki mona zmieni, korzystajc z listy rozwijanej, znajdujcej si na prawo od
pola wyboru czcionki; ustawmy wielko na 10 punktw. Z kursorem ustawionym
po lewej stronie kartki moemy rozpocz od wpisania adresu domowego.
Nastpnie naley wcisn Enter, aby przej do pustej linijki pod wpisanym adresem
i wyrwna kursor do prawej strony, korzystajc z przycisku Wyrwnanie do prawej
(ikona z tekstem wyrwnanym do prawej strony). W przypadku braku pewnoci co do
efektu dziaania danego przycisku, naley nasun na niego kursor myszy zostanie
wywietlone pole z podpowiedzi. Nastpnie w licie naley wpisa adres odbiorcy.
Naley wcisn ponownie Enter, aby zostawi jedn lini woln, i mona ju wprowadza gwn tre pisma. Warto wyprbowa formatowanie czcionek: kursyw,
podkrelenia dziki temu mona podkreli wane fragmenty. Korzystajc z paska
narzdzi, mona dodatkowo formatowa tekst, dodawa wypunktowanie, listy numerowane i zmienia kolor czcionek. W przypadku koniecznoci wstawienia takich
elementw jak grafika, tabele, obramowanie czy znaki specjalne naley rozwin
menu Wstaw i wybra odpowiedni pozycj. Kady element umieszczony na stronie
mona dopasowa; w tym celu naley klikn go prawym przyciskiem myszy i wybra odpowiedni opcj z menu kontekstowego.
WSKAZWKA
Blokada producenta?
W wiecie niewolnego oprogramowania zwyk praktyk jest to, e kada aplikacja posiada swj
wasny, zamknity format dla plikw i tylko producent wie, jak go zaimplementowa. Dla osb
uywajcych takiego programu oznacza to, e tylko za jego pomoc mona odczytywa i zapisywa utworzone w nim pliki. Tak dugo, jak uytkownik chce mie dostp do plikw, potrzebuje
tego wanie programu. Ta metoda znana jest jako blokada producenta (vendor lock-in).
Aby rozwiza ten problem, w pakiecie LibreOffice.org (i w wikszoci aplikacji wolnego oprogramowania) uywa si otwartych formatw plikw, ktrych specyfikacje s publicznie dostpne.
Format ten opisano w standardzie pod numerem ISO/IEC 26300:3006. Dziki temu w kadym innym programie mona zaimplementowa format OpenDocument, a wtedy uytkownik moe by
pewien, e jego dokumenty bd zawsze dostpne, a on sam nie jest zmuszony do uywania
konkretnego narzdzia.
Uywanie aplikacji
103
Po zakoczeniu wprowadzania treci dokument naley zachowa, wybierajc z menu

Plik/Zapisz, klikajc ikon z dyskietk znajdujc si na pasku zada lub korzystajc
ze skrtu klawiaturowego Ctrl+S. Domylnym formatem zapisu dokumentw uywanym w LibreOffice.org jest OpenDocument Format. To oficjalny, otwarty standard,
uywany na caym wiecie. Rni si nieco dla kadego typu dokumentw (odt dla
dokumentw tekstowych, ods dla arkuszy kalkulacyjnych i tak dalej), ale s to otwarte
standardy niezabezpieczone adnymi blokadami. Pliki mona zapisywa rwnie
w wielu innych formatach, take tych uywanych domylnie w Microsoft Office.
Kolejnym przydatnym narzdziem dostpnym w pakiecie jest moliwo zapisywania dokumentw w formacie Adobe PDF. Popularno plikw PDF w ostatnich latach bardzo wzrosa, s one szczeglnie przydatne do przesyania dokumentw, w ktrych odbiorca nie powinien dokonywa zmian (na przykad faktur). Pliki PDF oferuj
wysok jako i mona z nich korzysta we wszystkich systemach operacyjnych.
To czyni z nich doskonay format dla katalogw, ulotek i broszur. Aby zapisa
plik w formacie PDF, naley klikn ikon PDF znajdujc si na pasku narzdzi
(tu obok ikony drukowania). Wystarczy klikn przycisk, poda nazw i gotowe.
Proste, nieprawda?
Komunikator Empathy i aplet powiadomie

Empathy to komunikator tekstowy wsppracujcy z Google Talk, AIM i wieloma
innymi programami. Jest wyposaony rwnie w funkcje audio i wideo. Aby go
uruchomi, naley klikn aplet powiadomie (wyglda jak koperta) znajdujcy si
w grnym panelu i wybra z menu opcj Rozmowa (przed skonfigurowaniem konta
w menu widoczna jest pozycja Ustaw rozmow). Teraz mona wprowadzi dane
kont z rnych komunikatorw i rozpocz rozmow.
W tym miejscu mona atwo ustawi swj status uywany w komunikatorze, zaktualizowa informacje w serwisach spoecznociowych podczonych do Empathy.
Thunderbird zarzdzanie poczt elektroniczn

Thunderbird to tradycyjny program do obsugi poczty elektronicznej stworzony
przez Mozill, firm odpowiedzialn te za przegldark internetow Firefox. Jest
to domylny program w Ubuntu i dziaa tak samo jak w innych systemach operacyjnych. Oto jak go skonfigurowa.
Najpierw naley wyszuka w Dashu haso Thunderbird. Kiedy program zostanie
uruchomiony po raz pierwszy, uytkownik bdzie mia moliwo utworzenia konta
pocztowego w jednym z kilku proponowanych serwisw. Jeeli uytkownik ma ju
konto, moe pomin ten etap. Zostanie wwczas uruchomiony kreator konfiguracji
(rysunek 3.11).
104
Rysunek 3.11. Kreator konfiguracji programu Thunderbird

Nastpnie naley wprowadzi swoje dane, takie jak nazwa uytkownika, adres
poczty i haso. Thunderbird wykorzysta te informacje i przeszuka swoj baz usug,
dziki czemu bdzie mg przeprowadzi konfiguracj techniczn za uytkownika
(rysunek 3.12). Wwczas wystarczy klikn przycisk Utwrz konto.
Rysunek 3.12. Thunderbird odnalaz odpowiedni konfiguracj

Jeeli wszystko pjdzie dobrze, uytkownik nie bdzie musia robi nic wicej. Jeli jednak w bazie Thunderbirda nie bdzie informacji o konfiguracji usug danego
dostawcy, naley wprowadzi ustawienia samodzielnie.
105
Thunderbird ma za sob okoo pitnastu lat pracy jako klient poczty. Umoliwia pobieranie wiadomoci, odpowiadanie i tworzenie wasnych, sortowanie poczty w folderach, uywanie wielu kont i tak dalej a wszystko to za pomoc przejrzystego
i czytelnego interfejsu (rysunek 3.13).
Rysunek 3.13. Interfejs Thunderbirda jest czytelny

Podczas instalacji systemu uytkownik jest proszony o dokonanie wyboru, jakiego
jzyka ma uywa system. Wprowadzone tu ustawienie mona jednak zmieni pniej, w trakcie uytkowania systemu. Aby to zrobi, naley wyszuka w Dashu
haso Jzyki.
Ubuntu jest dostpny w wielu rnych jzykach, dodatkowo w pewnych aplikacjach, w menu Pomoc znajduje si pozycja Przetumacz ten program, ktra umoliwia kademu uytkownikowi wniesienie wkadu w rozwj dystrybucji w postaci
tumaczenia. Zawsze jest to mile widziana i potrzebna pomoc.
Przy pierwszym uruchomieniu narzdzia do wyboru wersji jzykowej konieczna
moe by aktualizacja plikw jzykowych naley j przeprowadzi. Wystarczy
klikn Dalej. W oknie dialogowym wywietlana jest lista aktualnie zainstalowanych
jzykw. Po klikniciu przycisku Zainstaluj/usu jzyki zostanie wywietlona lista do-
106
stpnych jzykw. Z tego poziomu mona te doda lub usun pakiety jzykowe.
Przy kadym jest pole wyboru: Zainstalowane. Naley je zaznaczy dla kadego dodatkowego jzyka, ktry ma by dostpny w systemie.
Po dokonaniu wyboru i zaznaczeniu odpowiednich pozycji naley klikn przycisk
Zastosuj zmiany, a odpowiednie pliki zostan pobrane i zainstalowane. Nastpnie
trzeba wybra jzyk, ktry bdzie domylny w systemie; po zaznaczeniu go na licie
naley klikn Zastosuj dla caego systemu. Aby zmiany zostay wprowadzone, naley
si wylogowa z systemu, a nastpnie ponownie do niego zalogowa.
WSKAZWKA
Wybr nowego jzyka

Po klikniciu w polu Jzyk pozycji Inny, widocznej podczas logowania si do systemu,
uytkownik moe wybra dowolny jzyk, ktry ma zosta zastosowany podczas sesji. Po
dokonaniu wyboru uytkownik moe zosta jeszcze zapytany, czy jzyk ma by domylny,
czy te ma zosta zastosowany tylko podczas biecej sesji.
W wiecie Linuksa skonfigurowanie drukarki byo tradycyjnie wyzwaniem. Od
lat wszyscy nowi uytkownicy Linuksa musieli mierzy si z przeraajcymi pojciami, poleceniami i zdaniami brzmicymi jak jzyk z innej planety. Uytkownicy czsto musieli edytowa wiele plikw tekstowych i powici sporo czasu na
uczenie si tajnikw polece majcych zmusi drukark do drukowania. Wraz
z pojawieniem si Ubuntu sprawy ulegy zmianie.
W wikszoci przypadkw dodanie lub konfiguracja drukarki przebiega teraz szybko
i bezproblemowo. Czasem drukarki s konfigurowane automatycznie po podczeniu do systemu. Z jednym zastrzeeniem: nie wszyscy producenci dostarczaj
sterowniki dla swoich urzdze przeznaczone dla Linuksa. Podczas gdy spoeczno
ciko pracuje, piszc sterowniki, czsto nowsze modele drukarek nie posiadaj
oprogramowania odpowiedniego do wsppracy z Linuksem. Wikszo drukarek
majcych wicej ni 6 9 miesicy raczej bdzie dziaa bez problemw.
WSKAZWKA
Przed kupieniem nowej drukarki warto sprawdzi, jakie dowiadczenia z danym modelem
mieli inni uytkownicy; list modeli i dostpnych dla nich sterownikw mona znale na
stronie www.openprinting.org/printers. Informacjami na tej stronie zarzdza Linux Foundation;
jest to miejsce, gdzie mona sprawdzi, czy dany model drukarki bdzie wsppracowa z Ubuntu
wprost po wyjciu z pudeka; to take wietne rdo informacji przed udaniem si po zakup
nowego sprztu i miejsce, w ktrym mona znale informacje na temat rozwizywania napotkanych problemw.
Aby rozpocz instalacj drukarki, naley uruchomi Dasha i wyszuka haso

Drukarki. Zostanie wywietlone okno widoczne na rysunku 3.14.
107
Rysunek 3.14. Okno dialogowe drukarki

W tym oknie mona zarwno doda nowe urzdzenia, jak i zmieni ich ustawienia.
W opisanym poniej przykadzie najpierw zostanie dodana nowa drukarka, a nastpnie zostan sprawdzone jej ustawienia.
Gromadzenie informacji
Najwaniejsz zasad, o ktrej naley pamita podczas konfigurowania drukarki,
jest to, aby zachowa waciw kolejno. Przed rozpoczciem klikania czy uruchamiania czegokolwiek najpierw naley si upewni, e wykonano ponisze czynnoci:
1. Ustalono producenta i model drukarki. Ta informacja jest zwykle
umieszczona na obudowie urzdzenia. W tym przypadku skorzystamy
z modelu Canon PIXMA 2000.
2. Podczono drukark do komputera lub sieci, a nastpnie j wczono.
Uruchamianie kreatora konfiguracji

Po tych przygotowaniach do instalacji mona klikn przycisk Dodaj. System
automatycznie wyszuka nowo podczon drukark, a nastpnie uruchomi kreator
widoczny na rysunku 3.15.
W wikszoci przypadkw program sam wykryje urzdzenie i uwzgldni je na licie
widocznej po lewej stronie. Jeeli drukarka jest podczona do routera, program
moe odszuka urzdzenie po klikniciu przycisku Drukarka sieciowa/Znajd
drukark sieciow.
Trzeba wybra odpowiednie urzdzenie z listy i klikn Dalej.
108
Rysunek 3.15. Wybr drukarki

W nastpnym oknie naley wybra producenta drukarki. Jeeli urzdzenie zostanie
rozpoznane, nazwa producenta bdzie podwietlona.
Na nastpnym ekranie naley wybra zarwno model drukarki, jak i sterownik.
Jeeli urzdzenie zostao wykryte automatycznie, to i model, i sterownik, ktry
powinien dziaa, zostan wskazane przez system. Mona to pniej zmieni. Jeli
aden sterownik nie zostanie wskazany, trzeba przeszuka list producentw, a po
wybraniu waciwego przej do listy modeli.
Czasem odnalezienie konkretnego modelu urzdzenia czy sterownika dla niego
nie jest moliwe. Jeeli dla danego modelu nie uda si odnale sterownika, naley wyprbowa sterownik przeznaczony do modelu urzdzenia najbardziej
podobnego do posiadanego przez uytkownika. Jeeli i to nie zadziaa, mona wyprbowa inne sterowniki przeznaczone dla drukarek tego samego producenta.
Aby kontynuowa instalacj, naley klikn Dalej. Oprcz korzystania z wbudowanej bazy drukarek mona przeprowadzi dodatkowe wyszukiwanie, wybierajc
opcj Znajd sterownik drukarki do pobrania.
Na koniec mona wprowadzi krtki opis drukarki i poda jej lokalizacj (rysunek
3.16). Aby sfinalizowa proces, naley klikn przycisk Zastosuj.
109
Rysunek 3.16. Uzupenianie informacji dodatkowych opis i lokalizacja urzdzenia
Misja zakoczona
Po klikniciu przycisku Zastosuj drukark bdzie mona odnale na licie w oknie
Drukarki. Mona wydrukowa stron testow i dziki temu upewni si, czy
wprowadzone ustawienia s poprawne. Jeeli strona zostaa wydrukowana poprawnie, procedur mona uzna za zakoczon. Od tej chwili mona drukowa dokumenty ze wszystkich zainstalowanych aplikacji, na przykad z pakietu
LibreOffice.org.
Drukowanie zdalne
Ubuntu mona skonfigurowa tak, aby wysya zadania drukowania do zdalnego
serwera wydruku. Jeeli na przykad w sieci dziaa komputer z systemem Windows, do ktrego podczona jest drukarka, to w trakcie konfiguracji naley wybra opcj Drukarka sieciowa, a nastpnie poda nazw lub adres IP komputera
z drukark. Uytkownik bdzie te musia okreli protok poczenia.
Jeeli to komputer z systemem Windows udostpnia drukark, trzeba skorzysta
z protokou Samba, ktry jest standardowym sposobem komunikowania si Linuksa
i Windowsa. Trzeba bdzie te wybra sterownik drukarki, zgodnie ze sposobem
podanym powyej.
110
Chocia Ubuntu domylnie zawiera zestaw oprogramowania, ktrego uytkownicy potrzebuj, czasem pojawia si konieczno zainstalowania dodatkowych aplikacji, na przykad programu do DTP czy po prostu gry. Najprostszym sposobem
na ich dodanie jest uycie Centrum oprogramowania Ubuntu, ktre cho niezwykle proste w uyciu ma kilka ogranicze. Poniej opisano rwnie dodatkowe sposoby instalacji oprogramowania. Programy do dodawania i usuwania aplikacji s ze sob powizane, zatem mona wykorzystywa je zamiennie lub czy
ich dziaanie.
Centrum oprogramowania Ubuntu

Podobnie jak inne narzdzia opisane dalej, Centrum oprogramowania Ubuntu instaluje pakiety z internetowych repozytoriw Ubuntu.
Aby uruchomi Centrum oprogramowania Ubuntu, wystarczy klikn odpowiedni
ikon znajdujc si na panelu Launcher. Podczas pierwszego uruchomienia, a take
co jaki czas pniej kilka sekund zajmie aktualizacja list dostpnego i zainstalowanego oprogramowania. Po zakoczeniu procesu inicjalizacji zostanie wywietlone okno widoczne na rysunku 3.17.
Rysunek 3.17. Ekran gwny Centrum oprogramowania Ubuntu
111
Po klikniciu kategorii wybr zostanie zawony zgodnie z preferencjami uytkownika; do tego celu mona te uy wyszukiwarki tekstowej, wpisujc w niej nazw programu lub sowa kluczowe.
Ikony w grnej czci okna pozwalaj wywietli dodatkowe informacje lub uzyska dostp do dodatkowych funkcji. Dostpne oprogramowanie mona sortowa
przy uyciu filtrw: Wszystkie, Zainstalowane (tylko programy obecne w systemie)
lub Historia (tu znajduj si informacje o programach zainstalowanych i usunitych z systemu).
rda, z ktrych pochodz programy, mona zmienia, wybierajc z menu na grnym panelu Edycja/Zasoby oprogramowania.
Domylnie w Centrum oprogramowania Ubuntu widoczne s wszystkie aplikacje
dostpne dla systemu, cznie ze wspieranymi przez ochotnikw skupionych
w spoecznoci (tak zwanym MOTU; wicej na ten temat w rozdziale 7.). Korzystanie z Centrum oprogramowania Ubuntu do instalacji aplikacji zarwno dostpnych
w oficjalnych repozytoriach, jak i wspieranych przez spoeczno to doskonae
rozwizanie dla wikszoci uytkownikw; jednak czasami potrzebne jest nieco
bardziej konserwatywne podejcie. Mona wwczas ograniczy liczb wywietlanych pozycji, wybierajc z menu opcj Oprogramowanie Ubuntu; wtedy pojawi si
tylko te programy, ktre s monitorowane i aktualizowane przez Canonical, firm
stojc za Ubuntu. Takie podejcie jest czasem preferowane w firmach oczekujcych czy wrcz wymagajcych powaniejszych gwarancji obsugi technicznej.
Powysze informacje s wystarczajce dla wikszoci osb chccych dodawa i usuwa programy. W rozdziale 4. znajduj si dodatkowe informacje o technicznych
aspektach opisanych procesw.
Dodawanie i usuwanie programw

oraz pakietw
aden program ani system operacyjny nie jest doskonay. W dodatku z czasem
mog pojawia si (lub by usuwane) rne funkcje. Z tego wanie powodu programici Ubuntu publikuj aktualizacje bezpieczestwa i poprawki. S one umieszczane w repozytoriach Ubuntu i cakiem proste w instalacji.
Wikszo publikowanych aktualizacji bdzie dotyczya kwestii bezpieczestwa.
Ich ukazanie si oznacza, e programici znaleli w oprogramowaniu saby punkt,
ale take to, e udao si go wyeliminowa. Pojawi si te pewna liczba poprawek
usuwajcych bdy krytyczne. Uytkownicy domowi waciwie nie maj powodw,
aby nie instalowa poprawek natychmiast po ich ukazaniu si; mogoby to zagrozi
bezpieczestwu systemu.
112
WSKAZWKA
Chocia Ubuntu jest znaczco lepiej zabezpieczony przed zagroeniami niepokojcymi niektre inne systemy operacyjne, takimi jak wirusy czy oprogramowanie szpiegujce, naley
pamita, e aden komputer nie jest zupenie bezpieczny, a to dlatego, e nie ma oprogramowania doskonaego.
Kiedy zostanie wykryty problem, ktry moe dotyczy bezpieczestwa systemu,

na przykad przepenienie bufora, wwczas poprawki s przygotowywane i publikowane tak szybko, jak to moliwe, nawet jeli zagroenie wydaje si odlege.
Programici Ubuntu przyjli rwnie rygorystyczn polityk nieumieszczania
w stabilnych wydaniach nowych wersji programw z nowymi czy zmienionymi
funkcjami. Taka praktyka powoduje, e system jest stabilniejszy, bo nie wprowadza si do niego nowych problemw.
Instalowanie aktualizacji
Ubuntu codziennie sprawdza repozytoria w poszukiwaniu nowszych wersji zainstalowanego oprogramowania; gdy potrzebna bdzie aktualizacja, uytkownik zostanie poinformowany. Jeeli aktualizacja jest dostpna, zostanie wywietlone okno
z komunikatem. Dostpno aktualizacji mona te sprawdza samodzielnie, suy
do tego program Aktualizacje oprogramowania, ktry mona znale za pomoc
Dasha. Zalenie od sytuacji program wywietli komunikat o dostpnoci aktualizacji lub poinformuje, e system jest aktualny.
Ubuntu 14.04 obsuguje aktualizacj wydania za pomoc programu Aktualizacje
oprogramowania. Uytkownik jest powiadamiany o poprawkach bezpieczestwa,
a take o pojawieniu si nowej wersji Ubuntu. Poniewa wydanie 14.04 ma dugoterminowe wsparcie, system poinformuje uytkownika tylko o kolejnym wydaniu LTS, co oznacza, e do kwietnia 2016 roku w tej materii bdzie panowaa cisza.
Ustawienie to mona zmieni; w tym celu naley klikn przycisk Ustawienia znajdujcy si w oknie programu Aktualizacje oprogramowania.
UWAGA
LTS oznacza wsparcie dugoterminowe (ang. Long-Term Support), w przypadku Ubuntu oznacza
to, e w danym wydaniu pooono szczeglny nacisk na stabilno i wsparcie systemu przez
duszy czas, ni ma to miejsce w przypadku zwykych wyda. Wicej informacji o rnych
wydaniach Ubuntu mona znale w dalszej czci rozdziau.
Szczegowe informacje o aktualizacjach

W oknie Aktualizacje oprogramowania (rysunek 3.18) mona znale bardziej szczegowe informacje na temat wprowadzanych zmian. W panelu Opis techniczny pokazane zostan informacje o tym, co zostao naprawione i w jaki sposb. Moe tam
znajdowa si rwnie lista CVE. Zawiera ona unikalne identyfikatory przypisane
113
do poszczeglnych luk w zabezpieczeniach. Na stronie http://cve.mitre.org/ mona

znale szczegy na temat takich usterek. Jednak na co dzie wikszo uytkownikw nie musi przejmowa si takimi szczegami (i si nie przejmuje).
Rysunek 3.18. Informacja o dostpnych aktualizacjach
Jak zainstalowa program,

ktrego nie ma w repozytoriach?
Chocia repozytoria zawieraj ogromn liczb pakietw, czasem brak w nich tego,
ktry akurat jest potrzebny. Pierwsz rzecz, ktr naley sprawdzi, jest to, czy
zostay wczone dodatkowe repozytoria, takie jak universe i multiverse. Mona
to zrobi w programie Aktualizacje oprogramowania. Mona te wywietli Centrum
oprogramowania Ubuntu, z menu Edycja wybra Zasoby oprogramowania i upewni si, czy zaznaczono pola wyboru dla repozytoriw main, multiverse restricted
i universe. Wicej informacji na ten temat mona znale na stronie https://help.
ubuntu.com/community/Repositories/Ubuntu.
WSKAZWKA
Wyczerpane repozytoria
Repozytoria universe zawieraj tysice pakietw bdcych czci dystrybucji Debian, na ktrej
oparte jest Ubuntu. Wszystkie te pakiety s cakowicie wolne i wspierane przez spoeczno
oraz programistw Ubuntu.
Repozytoria multiverse zawieraj wiele pakietw, ktre mona swobodnie pobiera i instalowa,
ale nie nale one cakowicie do wolnego oprogramowania. Jeeli uytkownik chce uywa tylko
w peni wolnego oprogramowania, nie powinien korzysta z tych repozytoriw.
114
Jeeli po dodaniu wymienionych repozytoriw nadal nie mona znale pakietu,

naley przeprowadzi polowanie na dodatkowe repozytoria za pomoc wyszukiwarki i sprawdzi, czy uda si odnale odpowiednie. Jeli polowanie si powiedzie,
naley doda repozytoria, korzystajc z omwionego wczeniej okna rda oprogramowania, a nastpnie za pomoc Synaptica zainstalowa poszukiwany pakiet.
Jednymi z typowych dodatkowych repozytoriw, na ktre mona liczy, s tak
zwane PPA (Personal Package Archive). Cenne informacje na temat korzystania
z repozytoriw PPA mona znale na stronie https://help.launchpad.net/Packaging/
PPA/InstallingSoftware.
Jeeli nie mona odnale waciwych repozytoriw, naley szuka pakietw dla
Debiana (z rozszerzeniem .deb); s one zwykle dostpne na stronach konkretnych
programw, tak jest na przykad w przypadku Readera firmy Adobe czy komunikatora Skype. Wystarczy tak paczk pobra i uruchomi, klikajc dwukrotnie.
Jeeli wszystko zawiedzie, by moe trzeba bdzie pobra kod rdowy i skompilowa program, korzystajc z instrukcji na stronie https://help.ubuntu.com/
community/CompilingSoftware.
Aktualizacja do nowego wydania

Jednym z podstawowych zaoe Ubuntu s czste wydania. Pomijajc jeden
wyjtek (wydanie 6.06 LTS byo opnione o dwa miesice), od wydania 4.10 ukazuj si one co sze miesicy.
Ksika ta dotyczy ostatniego wydania 14.04; ale pojawio si kolejne, nowe Ubuntu.
Wydanie 14.04, tak jak wczeniejsze: 12.04, 10.04, 8.04 i 6.06, jest oferowane ze
wsparciem dugoterminowym, czyli picioletnim dla komputerw biurkowych i dla
serwerw.
Wszystkie pozostae wersje, takie jak 13.10, s wspierane przez dziewi miesicy,
a co sze miesicy pojawia si nowa wersja. Uytkownicy wersji LTS mog nie
by zainteresowani zmian systemu, dopki nie wyjdzie kolejna wersja LTS;
jednak uytkownicy pracujcy na regularnych wydaniach mog skorzysta z najnowszych i najlepszych uaktualnie oprogramowania. Oto instrukcja, jak zaktualizowa system do najnowszej wersji.
WSKAZWKA
Wszystkie wydania Ubuntu s w zamierzeniu stabilne. W wydaniach LTS kadzie si na ten

aspekt szczeglny nacisk, jako e s one kulminacj dwuletniego cyklu planowania i wprowadzania zmian. Wydania ukazujce si pomidzy s stabilne, ale mog by pozbawione
pewnych funkcji. I tak Unity po raz pierwszy zostao wprowadzone w wydaniu 10.10, pierwszym
po wydaniu 10.04 LTS, ale wprowadzone tam funkcje osigny dojrzao dopiero w wydaniu
12.04 LTS.
Ubuntu i multimedia
115
Graficzne narzdzie Aktualizacja oprogramowania poinformuje uytkownika, kiedy
ukae si nowe wydanie, i przeprowadzi przez proces jego aktualizacji. Jeeli czytelnik zna rczn metod aktualizacji lub chciaby si jej nauczy, moe to zrobi,
bo ona rwnie si sprawdzi. Obie prowadz do tego samego rezultatu.
Kiedy pojawi si nowe wydanie, program Aktualizacje oprogramowania wywietli powiadomienie (rysunek 3.19). Wszystko, co trzeba zrobi, to klikn przycisk
Zaktualizuj proces zostanie rozpoczty. Najpierw zobaczymy informacje o nowym wydaniu, funkcjach i bdach. Po klikniciu w tym oknie przycisku Zaktualizuj zostan wprowadzone konieczne zmiany w repozytoriach oprogramowania,
a nastpnie program pobierze i zainstaluje nowe wydanie. Jeeli uytkownik wprowadzi zmiany w plikach konfiguracyjnych, zostan wywietlone odpowiednie komunikaty. Po zakoczeniu instalacji wywietli si informacja o tym, ktre pakiety
nie s ju oficjalnie wspierane przez Ubuntu (i zostay przeniesione do repozytorium universe). Ostatnia czynno to ponowne uruchomienie komputera (po pojawieniu si odpowiedniego komunikatu) i ju mona cieszy si zupenie nowym
wydaniem.
Rysunek 3.19. Aktualizacja systemu z wersji 14.04 do 14.10

za pomoc programu Aktualizacje oprogramowania
Ubuntu i multimedia
W ostatnich latach moliwoci multimedialne stay si jednym z podstawowych
elementw komputerw. Odtwarzanie pyt DVD i materiaw w sieci czy suchanie
muzyki to nieodzowny aspekt korzystania z komputerw. Te moliwoci multimediw s przyczyn ogromnej popularnoci legalnego pobierania muzyki z sieci.
Dziki duej liczbie sklepw internetowych i rnorodnoci samej muzyki cakiem
prawdopodobne stao si, e uytkownik wikszoci nagra wysucha bez ogldania
maego, srebrnego krka.
116
Instalowanie kodekw
Pliki i pyty multimedialne s dostpne w wielu rnych formatach, z ktrych
kady wykorzystuje specjalny kodek lub oprogramowanie do kodowania czy dekodowania, dziki czemu pliki maj niewielkie rozmiary przy zachowaniu dobrej
jakoci. Aby odtwarza takie multimedia, trzeba si upewni, e w systemie s
zainstalowane odpowiednie kodeki. Ubuntu uatwia to zadanie, poniewa w przypadku prby otwarcia pliku nieobsugiwanego przez system podpowie, ktry pakiet
zawierajcy potrzebny kodek naley zainstalowa. Wystarczy podwjne kliknicie
w plik, ktry ma zosta odtworzony, a system wywietli list pakietw zapewniajcych obsug danego formatu plikw. Teraz trzeba tylko wskaza plik, ktry wydaje
si odpowiedni, i klikn Zainstaluj.
WSKAZWKA
Jeeli po podwjnym klikniciu pliku nie pojawi si lista pakietw do instalacji, by moe
trzeba bdzie zmieni filtrowanie pakietw i ustawi je na Wszystkie dostpne programy.
Kodeki wci stanowi problem dla otwartego oprogramowania, a to ze wzgldu

na zwizane z nimi obostrzenia prawne. Wiele kodekw (wcznie z MP3, Windows
Media Format, QuickTime i RealMedia) to oprogramowanie wasnociowe i jako
takie s oboone ograniczeniami dotyczcymi ich uywania, dystrybucji i licencjonowania.
Chocia programici spoecznoci wolnego oprogramowania stworzyli wasne
implementacje kodekw, to konflikt dotyczcy licencjonowania zamknitych formatw i filozofii Ubuntu istnieje. Zamknite kodeki nie s wczane do Ubuntu nie
tylko z powodw prawnych, ale take dlatego, e s rozbiene z filozofi tworzenia
dystrybucji, ktra jest zupenie wolna w penym tego sowa znaczeniu.
WSKAZWKA
Wicej informacji na temat instalowania tych kodekw czytelnik znajdzie na stronach Wikipedii:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Formaty_plikw_dwikowych.
Aby unikn tego problemu, wielu programistw pracuje z wolnymi kodekami,

takimi jak Ogg Vorbis czy Ogg Theora, ktre oferuj wysok jako i woln licencj.
Kodek Ogg Vorbis jest stosowany do nagra audio i moe da lepsze efekty ni
format MP3 i zarazem mniejsze pliki. Ogg Theora uywany jest do wideo i konkuruje z MPEG-4. Ubuntu standardowo zawiera zarwno Ogg Vorbis, jak i Ogg
Theora, zatem mona bez kopotw odtwarza nagrania zakodowane z ich wykorzystaniem.
Chocia wiat byby lepszym miejscem, gdyby kodeki byy wolne, to rzeczywisto
jest inna, a uytkownicy chc mie moliwo odtwarzania swoich plikw skompresowanych za pomoc rnych wasnociowych kodekw. W tabeli 3.1 zamieszczono list najpopularniejszych kodekw do odtwarzania mediw i stopie ich
wspierania przez Ubuntu.
Ubuntu i multimedia
117
Tabela 3.1. Obsuga formatw multimedialnych

Kodek
Typ pliku
Doczony do Ubuntu
Wspierany
MP3
.mp3
nie
tak
Ogg
.ogg
tak
nie dotyczy
FLAC
.flac
tak
nie dotyczy
Windows Media Audio
.wma
nie
tak*
Wave
.wav
tak
nie dotyczy
MPEG-1
.mpg
nie
tak
MPEG-2
.mpg
nie
tak
Raw DV
.dv
tak
nie dotyczy
QuickTime
.mov
nie
tak*
Windows Media Video
wmv
nie
tak*
AAC Audio
.m4a
nie
tak*
* Kodeki te zawieraj oprogramowanie wasnociowe, ktrego instalowanie w pewnych krajach moe by nielegalne.
Odtwarzanie plikw audio

Ubuntu zawiera potny odtwarzacz muzyki Rhythmbox, za jego pomoc mona
zarzdza zgromadzonymi plikami muzycznymi i je odtwarza. Domylnie Ubuntu
szuka plikw dwikowych w katalogu Muzyka dostpnym z menu Miejsca.
Uywanie programu Rhythmbox

Program Rhythmbox (rysunek 3.20) mona uruchomi za pomoc Dasha. Szybki
dostp mona uzyska rwnie po klikniciu ikony z gonikiem, znajdujcej
si w obszarze powiadomie w prawej czci panelu. Po jej klikniciu bdzie mona przywrci lub zminimalizowa okno Rhythmboksa, a take zarzdza listami
odtwarzania, kolejnoci utworw oraz ustawieniami dwiku.
Gwne okno programu jest podzielone na kilka mniejszych paneli wywietlajcych rne informacje dotyczce zgromadzonych plikw. Lewy panel (Kolekcja)
pozwala wybra, skd muzyka ma by odtwarzana, czy z kolekcji, podcastw, czy
radia internetowego. Wybranie opcji spowoduje wywietlenie panelu z przegldark dostpnych rde.
Odtwarzanie podcastw
Podcasty to audycje dwikowe, ktre mona subskrybowa. S one nowym sposobem suchania muzyki i programw. Kiedy nowy podcast zostanie zasubskrybowany, kada nowa audycja bdzie automatycznie pobrana na dysk komputera.
To czyni z tej metody najwygodniejsz form suchania audycji audio.
118
Rysunek 3.20. Rhythmbox to wietne narzdzie do zarzdzania muzyczn kolekcj

Rhythmbox dobrze radzi sobie z podcastami, a subskrybowanie ich za jego pomoc
jest zupenie proste. Wystarczy zaznaczy na prawym panelu pozycj Podcasty,
klikn prawym przyciskiem myszy i z menu wybra Nowe rdo podcastw. Nastpnie wklei do okna, ktre si pojawi, skopiowany wczeniej adres odnonika.
Pliki zostan pobrane automatycznie, wystarczy ju tylko klikn je dwukrotnie,
a rozpocznie si odtwarzanie. Za kadym razem po uruchomieniu Rhythmbox
sprawdzi, czy nie pojawiy si nowe odcinki, a jeli tak, pobierze je.
UWAGA
Rhythmbox, iPody i inne odtwarzacze

Program moe rwnie odczytywa pliki z iPoda, wystarczy podczy go do komputera,
a urzdzenie pojawi si w oknie Rhythmboksa. Rhythmbox moe odczytywa pliki z iPoda, ale
moe nie poradzi sobie z zapisywaniem ich na odtwarzaczu. Obsuga pozostaych odtwarzaczy
wraz z telefonami dziaajcymi w systemie Android jest cakiem zaawansowana.
Odtwarzanie i zgrywanie pyt CD

Po umieszczeniu pyty CD w napdzie Ubuntu zareaguje wywietleniem komunikatu umoliwiajcego zapisanie (skopiowanie) zawartoci pyty na dysku komputera lub jej odtworzenie. W trakcie procesu kopiowania bdzie mona edytowa metadane zawierajce midzy innymi informacje o tytuach utworw i wykonawcach.
Ubuntu i multimedia
119
Zarzdzanie fotografiami
Program Shotwell suy do zarzdzania zdjciami; za jego pomoc mona je importowa, organizowa i edytowa w podstawowym zakresie (usuwa efekt czerwonych oczu, kadrowa, dokonywa prostych korekt koloru). Podczas importowania
zdj program odczytuje metadane zapisane w plikach i sortuje zdjcia wedug dat.
Nastpnie program tworzy o czasu, ktra umoliwia zbiorcze i indywidualne przegldanie zdj, a nawet penoekranowy pokaz slajdw. Zdjcia mona eksportowa
pojedynczo lub grupowo z programu wprost do popularnych serwisw, takich jak
Flickr i Picasa, do katalogu, a nawet na pyt CD, ktr pniej mona ofiarowa
znajomym czy rodzinie.
Odtwarzanie plikw wideo

Aby odtwarza pliki wideo, w systemie musz by zainstalowane odpowiednie
kodeki. Jak ju wczeniej wspomniano, niektre z nich s dostpne oddzielnie,
aby zapobiec komplikacjom prawnym zwizanym z uytkowaniem Ubuntu. Kolejny
proces instalacji brakujcych kodekw i wtyczek powinien rozwiza problemy
z odtwarzaniem plikw wideo; gdyby jednak ktre z nich nie zostay rozpoznane,
zachcamy do odwiedzenia strony http://wiki.ubuntu.com w celu odszukania rozwizania tego problemu.
Odtwarzacz multimedialny Filmy

Do ogldania plikw wideo w Ubuntu mona uy programu Filmy (rysunek 3.21).
Aby go uruchomi, naley wyszuka w Dashu haso filmy.
Rysunek 3.21. Filmy to prosty i elastyczny odtwarzacz wideo
120
Aby obejrze wideo zapisane na dysku komputera, wystarczy wybra z menu

Film/Otwrz i wskaza odpowiedni plik.
WSKAZWKA
Dodatkowy sposb otwierania plikw wideo

Pliki wideo mona uruchamia w odtwarzaczu, po prostu klikajc je dwukrotnie mysz.
Odtwarzacz Filmy obsuguje rwnie strumienie wideo. Aby odtworzy strumie,

naley z menu wybra Film/Otwrz z pooenia i wywietlonym polu wprowadzi odpowiedni adres internetowy. Strumie zostanie wczytany i zacznie by odtwarzany.
Odtwarzanie pyt DVD

Ubuntu domylnie obsuguje niezakodowane pyty DVD. Wikszo sprzedawanych pyt DVD jest jednak zakodowana i aby je odtwarza, w systemie musi by
zainstalowana odpowiednia biblioteka. Niestety, naley j zainstalowa oddzielnie,
poniewa nie jest doczana do Ubuntu. Wicej informacji na temat zastrzeonych formatw czytelnik znajdzie na stronie https://help.ubuntu.com/community/
RestrictedFormats.
Po zainstalowaniu biblioteki wystarczy umieci pyt w napdzie, system automatycznie uruchomi program Filmy i rozpocznie odtwarzanie dysku. Innym sposobem jest samodzielne uruchomienie programu i wybranie z menu kolejno
Film/Odtwarzanie. Mimo e program Filmy nie obsuguje menu pyt DVD, to i tak
mona go uywa do ich odtwarzania.
Jeeli uytkownik zamierza obejrze film, by moe warto bdzie skonfigurowa
jeszcze kilka opcji. Najpierw naley przej do menu Widok/Proporcje obrazu
i ustawi format wywietlania odpowiedni do posiadanego monitora, nastpnie
z menu Widok wybra opcj Peny ekran. Aby wyj z tego trybu, wystarczy poruszy mysz, a zostanie wywietlone menu sterujce.
WSKAZWKA
Zdalne sterowanie programem Filmy

Odtwarzacz Filmy obsuguje system LIRC (Linux Infrared Remote Control), dziki czemu do
obsugi mediw mona uywa pilota zdalnego sterowania.
Aby zdalnie sterowa komputerem z systemem Ubuntu, naley zainstalowa pakiet

LIRC. To biblioteka obsugujca szeroki zakres urzdze do zdalnego sterowania.
Pierwszym krokiem jest ustalenie, ktre sterowniki LIRC bd wymagane do obsugi posiadanego urzdzenia. Na stronie www.lirc.org mona znale list obsugiwanych urzdze; jeeli nie bdzie tam danego modelu, najlepiej skorzysta
z ulubionej wyszukiwarki.
121
Biblioteka LIRC zawiera spor liczb sterownikw. Ich list mona wywietli,
uruchamiajc polecenie:
lircd driver=help
Kiedy ju zostanie ustalone, ktry sterownik jest potrzebny oraz czy zainstalowana biblioteka LIRC obsuguje dane urzdzenie, mona przej do edycji pliku
hardware.conf znajdujcego si w /etc/lirc i tym samym skonfigurowa urzdzenie. Wystarczy po prostu w linii DRIVER wpisa wybrany wczeniej sterownik,
a nastpnie uruchomi ponownie LIRC za pomoc polecenia:
sudo /etc/init.d/lirc restart
Nastpnie naley wcisn przyciski na pilocie powinny pojawi si kody. Poszczeglne kody mona przypisa do przyciskw, edytujc plik lircd.conf znajdujcy si w /etc/lirc. Wicej informacji na temat pakietu LIRC mona znale na
stronie https://help.ubuntu.com/community/LIRC.

Kady, kto uywa komputera od odpowiednio dugiego czasu, zapewne nieraz
sysza rad: Rb kopi zapasow, czciej rb kopi zapasow, sprawdzaj kopi
zapasow powtrz. I kilka osb rzeczywicie tak robi Ignorowanie tej
wskazwki jest jednak niebezpieczne i moe doprowadzi do utraty wanych dokumentw, plikw, grafik i innych.
Aby zapobiec takim stratom, rozwani uytkownicy komputerw, niezalenie od
systemu, z jakiego korzystaj, maj wybran metod kopiowania plikw do bezpiecznej lokalizacji i korzystaj z niej regularnie. Aby pomc czytelnikom w opracowaniu najlepszej dla nich metody, przygotowalimy kilka opcji do rozwaenia.
Poniewa zagadnienie jest rozlege, decyzja o wyborze konkretnej metody zaley
od danego uytkownika. Zamiast podawa instrukcj punkt po punkcie, przedstawimy kilka dostpnych moliwoci, natomiast czytelnikom pozostawimy ich dokadniejsze zbadanie oraz decyzj, ktr z nich wybra.
Dla czci uytkownikw najprostsz metod bdzie kupno zewntrznego dysku
twardego i kopiowanie tam co tydzie lub dwa wszystkich plikw. Inni stwierdz:
Musi by lepsze rozwizanie. By moe zauwayli oni, e w przypadku wymienionych metod kadorazowo trzeba kopiowa kady plik, nawet jeli nie by on
zmieniany od niepamitnych czasw. Idealny mechanizm tworzenia kopii zapasowych dziaa w ten sposb, e komputer porwnuje pliki w oryginalnym pooeniu
z ich kopiami (umieszczonymi na przykad na zewntrznym dysku twardym), a nastpnie kopiuje tylko te pliki, ktre s zupenie nowe lub zostay zmienione.
122
W repozytoriach Ubuntu znajduje si kilka graficznych programw do tworzenia

kopii zapasowych. Kady z nich posiada uyteczny interfejs, atwy do skonfigurowania i prosty w uyciu; kady umoliwia sporzdzanie penych lub przyrostowych
kopii zapasowych. Domylnie w systemie zainstalowany jest program o oczywistej
nazwie Kopie zapasowe, ktry mona wyszuka za pomoc Dasha wystarczy
wpisa te sowa. Program umoliwia automatyczne i rczne wykonywanie kopii
zapasowych, okrelanie miejsca ich zapisywania, wybr elementw, ktre maj
by zarchiwizowane, ustalanie harmonogramu dla kopii automatycznych, przywracanie kopii i inne (rysunek 3.22).
Rysunek 3.22. Okno programu Kopie zapasowe

Dla nieco bardziej zaawansowanych uytkownikw, a moe nieco odwaniejszych
i tych, ktrzy kochaj surow moc dostpn w linii polece, najlepszymi programami do wykonywania kopii zapasowych bd rar i rsync, oba dostpne w repozytoriach Ubuntu. Po ich zainstalowaniu naley zapozna si z dokumentacj i nauczy
si, jak ich uywa; w tym celu trzeba wpisa polecenia man rar lub man rsync.
Cho programy te s skomplikowane, to jednoczenie s szybkie w dziaaniu i zdumiewajco efektywne w wykonywaniu i przywracaniu kopii bezpieczestwa.
Niestety, ta krtka wzmianka w niewielkim podrozdziale o bardzo zrnicowanej
treci moe tylko uwiadomi potrzeb wykonywania kopii zapasowych i pomc
w poszukiwaniu najlepszej dla danego przypadku metody. Jakkolwiek metod
wybior czytelnicy, usilnie namawiamy, aby nie ignorowa tego zagadnienia, ale
znale najlepszy sposb na zabezpieczenie danych. W przypadku jakichkolwiek
pyta dotyczcych tego lub innych zagadnie polecamy kontakt ze spoecznoci
Ubuntu; tam mona znale mnstwo pomocnych osb, ktre zawsze posu rad.
Poszukiwanie pomocy czy zadawanie pyta warto rozpocz na forum Ubuntu
(http://forum.ubuntu.pl/).
Podsumowanie
123
Dostosowywanie wygldu systemu Ubuntu

Aby skonfigurowa i dostosowa wygld i dziaanie systemu, naley klikn ikon
Gear i z menu wybra Ustawienia systemu. Dodatkowe ustawienia mona znale za pomoc Dasha, wystarczy uy filtrw Pomoc i Programy. Zachcamy do
eksperymentowania, warto tylko pamita, jakie zmiany si wprowadzio, aby w razie potrzeby mc je wycofa. W rozdziale 5. znajduj si dodatkowe informacje
o dostosowywaniu Ubuntu.
WSKAZWKA
Poczuj moc
Podczas instalacji Ubuntu uytkownik by proszony o podanie nazwy i hasa. Pierwsze utworzone w systemie konto (i haso do niego) nie tylko uprawnia do obsugi systemu w charakterze
zwykego uytkownika, ale te udostpnia potne moliwoci administracyjne. Kiedy uytkownik po zalogowaniu si na to konto sprbuje skorzysta z zaawansowanych narzdzi i zostanie
poproszony o podanie hasa, naley je wprowadzi, aby mona byo ich uy.
Tak moliwo posiada tylko uytkownik konta utworzonego podczas instalacji. Jeeli zostan
dodani nowi uytkownicy, trzeba bdzie udostpni im narzdzia administracyjne.
Unity na innych urzdzeniach

Jak wspomniano wczeniej, jednym z gwnych celw projektowych dla Unity byo
stworzenie interfejsu, ktry bdzie wyglda podobnie na rnych urzdzeniach,
co umoliwi osignicie spjnoci rozumianej jako cel ostateczny.
Unity aktualnie mona uywa na czterech typach urzdze. Jego wygld nieco
si rni, ale koncepcja graficzna jest taka sama; na przykad Launcher zawsze
znajduje si po lewej stronie. Unity jest te wyposaone w Dasha, Lens i Scope.
Informacje o innych urzdzeniach mona znale tutaj:
telefony: http://www.ubuntu.com/phone,
tablety: http://www.ubuntu.com/tablet,
telewizory: http://www.ubuntu.com/tv.
Podsumowanie
W tym rozdziale omwiono uywanie podstawowych skadnikw systemu Ubuntu.
Informacje te umoliwi czytelnikowi wykonanie wikszoci podstawowych i codziennych zada przy komputerze, a take bd baz do poznawania kolejnych programw. Te solidne podstawy utoruj drog wrd meandrw reszty ksiki, kiedy
omawiane bd bardziej zaawansowane funkcje i eksplorowane szerokie moliwoci
Ubuntu.
124
Naley pamita o obfitych zbiorach informacji znajdujcych si w internecie. Kiedy

pojawi si kopoty, warto uda si na stron www.ubuntu.pl (lub www.ubuntu.com)
i skorzysta ze zgromadzonej tam dokumentacji zgodnie ze wskazwkami zamieszczonymi w rozdziale 10.
Rozdzia 4
Wyszukiwanie
i instalowanie
aplikacji Ubuntu
Synaptic
Przegld przydatnego oprogramowania
Podsumowanie
126
Rozdzia 4 Wyszukiwanie i instalowanie aplikacji Ubuntu
UBUNTU, JAKO UZUPENIENIE programw znajdujcych si domylnie w systemie,
oferuje wiele dodatkowych aplikacji, przy ktrych uyciu mona wykona wikszo zada. Rni ludzie wykorzystuj komputery odmiennie, dlatego wanie
chcemy pokaza czytelnikom, jak skoni komputer do zrobienia jeszcze wielu
innych rzeczy.
W rozdziale 3. zamieszczono krtkie wprowadzenie do Centrum oprogramowania
Ubuntu, ktre jest jednym ze sposobw instalowania i usuwania oprogramowania.
W tym rozdziale omwimy ten i inne mechanizmy nieco dokadniej. Programy
do dodawania i usuwania aplikacji s ze sob powizane, zatem mona wykorzystywa je zamiennie lub czy ich dziaanie.
Dodatkowo przedstawimy kilka spord tysicy dodatkowych programw, ktre
mona zainstalowa w Ubuntu. W kadej czci opisano jeden program, poczwszy od
nazwy pakietu, ktry trzeba zainstalowa, oraz ewentualny zamiennik w systemach
Windows i OS X.

Podobnie jak inne narzdzia opisane dalej, Centrum oprogramowania Ubuntu instaluje pakiety z internetowych repozytoriw Ubuntu.
Aby uruchomi Centrum oprogramowania Ubuntu, wystarczy klikn ikon Dasha
umieszczon na pasku Launchera i wpisa Ubuntu, a nastpnie klikn ikon Centrum. Podczas pierwszego uruchomienia, a take co jaki czas pniej aktualizacja
list dostpnego i zainstalowanego oprogramowania zajmie kilka sekund. Po zakoczeniu procesu inicjalizacji zostanie wywietlone okno widoczne na rysunku 4.1.
Podstawy dziaania Centrum omwilimy w rozdziale 3., czas na bardziej zawansowane zagadnienia.
Konto uytkownika Centrum oprogramowania Ubuntu

Aby mc korzysta z niektrych funkcji Centrum, konieczne jest posiadanie konta
uytkownika; dotyczy to przede wszystkim zakupu aplikacji oraz synchronizacji
midzy komputerami. Jeeli w danym przypadku konieczne bdzie posiadanie konta,
program poinformuje o tym uytkownika. Konto jest tym samym, ktre jest uywane w innych usugach Ubuntu dostpnych w sieci, takich jak system monitorowania bdw Launchpad (omwiony w rozdziale 9.). Jeeli konieczne bdzie
uycie konta, pojawi si komunikat widoczny na rysunku 4.2.
Rysunek 4.1. Ekran gwny Centrum oprogramowania Ubuntu
Rysunek 4.2. Tworzenie konta w Centrum oprogramowania Ubuntu
127
128
Polecane programy
Aby umoliwi systemowi wysyanie informacji o zainstalowanych aplikacjach
(informacje nie zawieraj danych identyfikacyjnych), naley klikn przycisk Wcz
wywietlanie polecanych znajdujcy si w dolnej czci okna Centrum oprogramowania Ubuntu. Takie informacje s wykorzystywane do wywietlania podpowiedzi dla uytkownika na bazie danych statystycznych. Zainstalowane oprogramowanie jest porwnywane z danymi w anonimowej bazie, dotyczcymi aplikacji
uywanych przez innych uytkownikw, i na tej podstawie wywietlane s sugestie.
Dziaa to troch jak system polece w Amazonie, ktry jest cakiem wygodnym
mechanizmem. Cho baza danych jest anonimowa, to osoby, ktre bardzo dbaj
o swoj prywatno i nie chc uywa tego rozwizania, nie s w aden sposb do
tego zmuszane dlatego wanie system nie jest domylnie uruchomiony.
Aby korzysta z tej funkcji, konieczne jest posiadanie konta w Centrum oprogramowania Ubuntu.
Sortowanie
Z lewej strony okna programu Centrum oprogramowania Ubuntu znajduje si lista
kategorii, za pomoc ktrych moemy sortowa programy. Niektre kategorie zawieraj podkategorie, tak jak Gry widoczne na rysunku 4.3. Warto te zwrci uwag, e
obecnie wprost z Centrum dostpne s ksiki i czasopisma w postaci cyfrowej.
Rysunek 4.3. Dostpne s rne gatunki gier

Dostpne programy mona sortowa za pomoc przyciskw widocznych w grnej
czci okna (rysunek 4.4). Wystarczy klikn strzaki widoczne przy przyciskach
Wszystkie lub Zainstalowane, aby ograniczy list programw do tych dostarczanych przez Ubuntu, partnerw Canonical czy oferowanych komercyjnie. Po klikniciu samych przyciskw Wszystkie lub Zainstalowane wywietlona zostanie lista
dostpnych lub ju znajdujcych si w systemie programw. Kliknicie przycisku
Historia spowoduje przywoanie listy wszystkich zmian, instalacji, aktualizacji i oprogramowania usunitego z danego komputera.
129
Rysunek 4.4. Dodatkowe informacje o rdach oprogramowania
Wyszukiwanie
Aby znale odpowiednie oprogramowanie, naley wprowadzi warunki w polu
wyszukiwania umieszczonym w grnym prawym rogu. Wyszukiwanie jest prowadzone na bieco, co oznacza, e rezultaty s aktualizowane w trakcie wpisywania; nie trzeba wciska klawisza Enter, a zapytanie mona zmienia na bieco
(rysunek 4.5).
Rysunek 4.5. Aby otrzyma wyniki, nie trzeba byo nawet zakoczy wpisywania
edytor tekstu
130
Dodatkowe informacje
o pakietach oraz ich instalowanie
Po klikniciu danego programu pojawi si krtki opis i przycisk Wicej informacji.
Aby dowiedzie si wicej na temat aplikacji, naley go klikn (rysunek 4.6).
Rysunek 4.6. Dostpne s bardziej szczegowe informacje wraz z kilkoma zrzutami

Zwr uwag na opis Darmowe (omwiony w nastpnej sekcji) oraz przycisk Zainstaluj. Aby zainstalowa program, naley klikn ten przycisk.
W dolnej czci okna znajduje si odwoanie do Strony twrcw programu, na
ktrej zwykle mona uzyska jeszcze wicej informacji przed podjciem decyzji
o jego instalacji. Nastpnie mona znale informacje o pakiecie (wersja, rozmiar
oraz licencje), a poniej komentarze uytkownikw.
Kada recenzja zawiera opis oraz ocen o ile program takie uzyska (rysunek 4.7).
Komentarze uytkownikw mona sortowa za pomoc przyciskw znajdujcych
si po lewej stronie tej sekcji okna.
131
Rysunek 4.7. Uytkownicy zwykle s szczerzy w swoich opiniach
Oprogramowanie bezpatne
Wikszo oprogramowania dostpnego w Centrum jest bezpatna, a ich kod mona
przeglda i modyfikowa. Takie aplikacje s opatrzone etykiet Darmowe, tak jak
program Stellarium widoczny na rysunku 4.6. Aplikacje s nieodpatne, a ich uytkowanie, kopiowanie, wspdzielenie i tak dalej jest zupenie legalne.
Oprogramowanie na sprzeda
Aby wywietli programy patne, naley uy filtra Na sprzeda widocznego na
rysunku 4.4. Wikszo pozycji to cyfrowe wersje ksiek i czasopism, cho dostpne s te profesjonalne pakiety oprogramowania, takie jak gry oferowane przez
partnerw Canonical (rysunek 4.8). Takie oprogramowanie jest oznaczane nieco
inaczej, w miejscu napisu Darmowe pojawia si cena, a zamiast przycisku Zainstaluj
widoczny jest przycisk Kup. Wiele takich programw jest oferowanych na licencjach
wasnociowych, dlatego nie naley z gry zakada, e mona je legalnie udostpnia.
132
Rysunek 4.8. Porwnaj informacje o pakiecie z tymi widocznymi na zrzucie 4.6

Aby korzysta z opcji zakupw w Centrum oprogramowania Ubuntu, naley mie
zaoone konto.
Terminologia i informacje podstawowe

Zaznajomienie si z kilkoma terminami pozwoli lepiej zrozumie sposb instalacji
oprogramowania na komputerze, a take dziaanie samego systemu.
APT (Advanced Package Tool) opisuje cay system internetowych
repozytoriw, pobieranych z nich pakietw oraz ich instalacj. APT

nie jest widoczny podczas korzystania z graficznych programw do
instalacji, takich jak Centrum oprogramowania Ubuntu, natomiast
trudno go nie zauway podczas pracy w terminalu z narzdziami,
takimi jak apt-get (omwiony w rozdziale 8.). Niezalenie, czy uywany
jest interfejs graficzny, czy linia polece, APT po prostu pracuje.
Repozytoria, kanay oprogramowania w wiecie Ubuntu ogromny
magazyn oprogramowania zosta podzielony na oficjalne i nieoficjalne

repozytoria.
Pakiety aplikacje s przechowywane w pakietach, ktre zawieraj
opisy instalowanych programw, ale take informacje dla menedera

pakietw na temat ich uruchomienia oraz metody bezpiecznej instalacji
i usuwania.
Synaptic
133
Zalenoci opisuj programy konieczne do uruchomienia innych
programw. I tak do uruchomienia programu Centrum oprogramowania

Ubuntu potrzebny jest APT, ktry dziaajc w ukryciu zajmuje si
wieloma szczegami podczas procesu instalacji plikw.
Synaptic
Synaptic to potne narzdzie z graficznym interfejsem do zarzdzania pakietami.
Nie jest instalowany domylnie. Centrum oprogramowania Ubuntu pracuje z pakietami, w ktrych umieszczono programy, natomiast Synaptic wykorzystuje wszystkie
pakiety: zawierajce aplikacje, biblioteki i inne fragmenty oprogramowania. Dokonywanie zmian w systemie na tym poziomie jest bardziej skomplikowane, ale
umoliwia te bardziej szczegow kontrol. Mona na przykad zainstalowa niezbdn do dziaania danego programu bibliotek, ktra nie znajduje si w pakiecie.
WSKAZWKA
Czym jest biblioteka?

Biblioteka w kontekcie aplikacji to zbir funkcji programistycznych, ktre mog by
wykorzystywane przez kilka programw. Zbir ten znajduje si w jednym pakiecie, dziki
czemu nie trzeba umieszcza go osobno w innych programach, oszczdzajc w ten sposb
miejsce; kiedy program potrzebuje funkcji znajdujcej si w danej bibliotece, po prostu odwouje
si do niej. Uatwia to rwnie proces aktualizacji, na przykad po opublikowaniu poprawek
bezpieczestwa, poniewa mona zmieni kod w jednym miejscu, a bdzie zastosowany w wielu
programach. Obsuga oprogramowania przy uyciu bibliotek jest duo bardziej efektywna.
Synaptic mona zainstalowa poprzez Centrum oprogramowania Ubuntu, a nastpnie

wyszuka, uywajc Dasha. Po uruchomieniu programu wywietlone zostanie okno
widoczne na rysunku 4.9.
WSKAZWKA
Skd ta nazwa?
Skd wzia si nazwa Synaptic? To gra sw oparta na sowach synapsa i APT.
Instalowanie pakietw
Korzystanie z Synaptica jest cakiem proste. Po odnalezieniu pakietu, ktry ma zosta
zainstalowany, naley zaznaczy pole wyboru znajdujce si po lewej stronie i z wywietlonego menu wybra opcj Zaznacz do instalacji. Jeeli konieczne bdzie spenienie dodatkowych zalenoci, zostan one wywietlone w oknie (rysunek 4.10).
Naley w nim klikn przycisk Zaznacz. Po zaznaczeniu wszystkich pakietw, ktre
maj by zainstalowane, wystarczy klikn przycisk Zastosuj znajdujcy si na pasku
Synaptica.
134
Rysunek 4.9. Gwne okno narzdzia Synaptic
Rysunek 4.10. Okno informujce o dodatkowych,

ale koniecznych pakietach do zainstalowania
Usuwanie pakietw
Aby usun wybrany pakiet, naley klikn kwadrat znajdujcy si obok jego nazwy
i z menu, ktre pojawi si po klikniciu, wybra opcj Zaznacz do usunicia. Tak jak
podczas instalacji, moe zosta wywietlone okno informujce o dodatkowych pa-
Synaptic
135
kietach do usunicia (rysunek 4.11). S to zwykle pakiety zalene od gwnego pakietu, ktry ma wanie zosta usunity. Jeeli z systemu maj by te usunite
wszystkie pliki konfiguracyjne, naley wybra opcj Zaznacz do cakowitego usunicia. Po wybraniu odpowiednich pakietw trzeba klikn znajdujcy si na pasku narzdzi przycisk Zastosuj, co spowoduje rozpoczcie procesu usuwania instalacji.
Rysunek 4.11. Okno informujce o dodatkowych pakietach
Wyszukiwanie pakietw
Gdzie rozpocz wyszukiwanie pakietw? Najszybciej i najprociej rozpocz, wpisujc sowo w polu Szybkie wyszukiwanie umieszczonym w grnym panelu okna
Synaptica. Aby wywietli okno wyszukiwania, mona te uy przycisku Szukaj
z paska. Domylnie pakiety s wyszukiwane wedug nazwy oraz opisu, ale mona
zmieni te ustawienia, poniewa do dyspozycji jest kilka innych kryteriw.
Jeeli uytkownik wie, w ktrej sekcji znajduje si poszukiwany pakiet, powinien
zaznaczy j w lewym panelu (by moe trzeba bdzie przeczy panel do widoku Dziay). W tym celu naley klikn przycisk Dziay znajdujcy si w dolnej
czci lewego panelu i przejrze zaznaczon sekcj.
Obok przycisku Dziay, w dolnej lewej czci okna, dostpne s inne przyciski umoliwiajce wywietlanie i sortowanie pakietw zdecydowanie warto je pozna.
Przycisk Stan umoliwia sortowanie statusu instalacji. Domylnie pakiety s posortowane wedug repozytoriw, z ktrych s instalowane (chyba e nie zostay zainstalowane z repozytoriw). Mona rwnie dostosowa filtry do wasnych potrzeb.
UWAGA
Informacje na temat instalowania programw z poziomu terminala mona znale w rozdziale 8.
136

Oprogramowanie omwione poniej nie jest domylnie instalowane w systemie,
jednak jest poyteczne i oglnie znane. Zamieszczono je tutaj, aby pomc w wyszukiwaniu uytkownikom majcym okrelone potrzeby.
Tworzenie grafiki
za pomoc programw GIMP i Inkscape
GIMP
Pakiet instalacyjny: gimp
Odpowiednik w Windows: Adobe Photoshop lub GIMP
GNU Image Manipulation Program, szerzej znany jako GIMP, to potne graficzne narzdzie. GIMP oferuje niezliczone funkcje do tworzenia rnorodnych
typw grafiki. Zawiera narzdzia do zaznaczania, rysowania, tworzenia cieek,
masek, filtrw, efektw i wiele, wiele wicej. Umieszczono w nim rwnie szeroki zestaw szablonw banerw do umieszczania w sieci, rnego rozmiaru papieru, okadek kasety wideo oraz pyty CD i DVD, a nawet papieru toaletowego...
Tak papieru toaletowego.
UWAGA
We wczesnych wersjach Ubuntu GIMP by instalowany domylnie, ale od kilku lat ju tak nie
jest. Gwnie dlatego, e to duy pakiet przeznaczony dla specyficznego grona odbiorcw;
zwolnione przez niego miejsce zostao przeznaczone na programy oglnego przeznaczenia
GIMP posiada zestaw paskw narzdzi widocznych po uruchomieniu programu,

a wywietlanych jako osobne okna. Dla nowych uytkownikw taki sposb wywietlania moe by nieco zaskakujcy zdziwi szczeglnie tych, ktrzy wczeniej korzystali z Photoshopa. Aby pomc czytelnikom w zaznajomieniu si z programem, poniej opisano krtki przykad uycia GIMP-a.
Przykad
Aby uruchomi program, naley wyszuka go w Dashu.
Po chwili zostanie wywietlony zestaw kilku rnych okien (rysunek 4.12).
Do dyspozycji mamy dwa okna. To, ktre znajduje si po lewej stronie (rysunek 4.12),
zawiera gwn palet narzdziow. Przy jej uyciu uytkownik uzyskuje dostp do
szerokiej gamy narzdzi, za pomoc ktrych moe tworzy wasne obrazy. Okno
umieszczone po prawej stronie wywietla szczegowe informacje na temat warstw,
pdzli i tym podobnych. GIMP moe wywietla wiele okien dostarczajcych informacji to tylko dwa z nich.
137
Rysunek 4.12. Inaczej ni w programie Adobe Photoshop, okna nie s otwierane

wewntrz gwnego okna
Aby utworzy nowy obraz, naley klikn Plik/Nowy. Zostanie wywietlone okno
przedstawione na rysunku 4.13.
Rysunek 4.13. W programie dostpnych jest wiele rnych szablonw,

wcznie z takim do papieru toaletowego!
138
Najprostszym sposobem na rozpoczcie pracy jest wybranie jednego z dostpnych

szablonw. Naley klikn list Szablony i wybra z niej pozycj 640480. Po klikniciu pola Opcje zaawansowane uytkownik bdzie mg te wybra przestrze
kolorw oraz rodzaj wypenienia. Pole rozwijane Wypenienie umoliwia wybr, czy
to ma zosta wypenione kolorem, czy te pozosta przezroczyste.
Po klikniciu OK zostanie wywietlone okno nowego obrazu (rysunek 4.14).
Rysunek 4.14. Za pomoc prawego przycisku myszy mona uzyska dostp do wielu
funkcji i opcji programu
Aby rozpocz prac z obrazem, naley z palety narzdzi wybra odpowiednie do
wykonania zamierzonej czynnoci. Za kadym razem, kiedy uytkownik kliknie
palet, na dole okna zostan wywietlone dostpne aktualnie opcje dla wybranego
narzdzia.
Po klikniciu ikony z liter A znajdujcej si na palecie zostanie wybrane narzdzie
tekstowe. Na dole palety wywietl si rnorodne opcje. Naley klikn przycisk
Czcionka (ikona tego przycisku zawiera dwie litery A; du i ma: Aa) i z listy wybra krj Sans Bold, nastpnie za pomoc strzaek w polu Rozmiar ustawi jej rozmiar
na 60. Teraz naley przenie kursor myszy nad pusty obraz, ze strzaki zmieni si on
w kursor umoliwiajcy wprowadzanie tekstu. Po klikniciu na obszarze obrazu pojawi
si okno, w ktrym mona wprowadzi tekst i wpisa na przykad Ubuntu. Jeeli pole
do wprowadzania tekstu jest nadal aktywne, korzystajc ze strzaki przy polu do
zmiany wielkoci czcionki, naley tak dopasowa jej rozmiar, aby wypenia cay obraz. Jak wida, czcionk mona manipulowa nawet wwczas, kiedy znajduje si na
139
obrazie. Jeeli uytkownik jest zadowolony z przeprowadzonego formatowania,

moe w polu wprowadzania tekstu klikn przycisk Zamknij. Obraz powinien wyglda mniej wicej tak jak na rysunku 4.15.
Rysunek 4.15. W Ubuntu dostpnych jest wiele rnorodnych i atrakcyjnych czcionek,

ktre mona wykorzysta do tworzenia grafiki
Teraz trzeba klikn przycisk z krzyykiem, na ktrego kocach znajduj si strzaki.
To narzdzie mona wykorzysta do przesunicia tekstu na obrazku. Wystarczy klikn tekst i przesun napis w dowolne miejsce.
Pora na uycie filtru. Program jest wyposaony w wiele rnorodnych filtrw. Dostp
do nich uzyskuje si poprzez kliknicie na obszarze obrazu prawym przyciskiem myszy
i wybr z podmenu pozycji Filtry.
Dla tworzonego obrazu naley wybra z menu Filtry/Rozmycie/Rozmycie Gaussa,
a w polach Poziomo i Pionowo jako warto wskaza 5. Po klikniciu OK wprowadzony
wczeniej tekst zostanie rozmyty. Wszystkie wprowadzone zmiany mog zosta cofnite, wystarczy wybra z menu operacj Edycja/Cofnij lub uy kombinacji klawiszy
Ctrl+Z. Obraz powinien przypomina ten, ktry jest widoczny na rysunku 4.16.
140
Rysunek 4.16. GIMP umoliwia zastosowanie wielu filtrw i efektw w tworzonych grafikach
Teraz utworzymy nastpn warstw i umiecimy kolejny tekst nad uprzednio rozmytym, co pozwoli osign interesujcy efekt. Jeeli okno Warstwy nie jest otwarte, mona je wywoa, wybierajc z menu Okna/Dokowalne okna dialogowe/Warstwy.
Okno zostanie wwczas wywietlone.
Warstwy mona porwna do przezroczystych arkuszy folii, ktre daj si ukada
jeden na drugim. Umoliwiaj tworzenie grafiki, na ktr nastpnie nakada si
w postaci kolejnej warstwy inn grafik. Poczone warstwy buduj zoone
obrazy, ktre jednak atwo edytowa, poniewa mona operowa na poszczeglnych
warstwach. Utworzony wczeniej rozmyty tekst jest tak warstw, na ktrej teraz
umiecimy kolejn. Now warstw dodamy, klikajc ikon arkusza znajdujc si na
dole okna dialogowego Warstwy. Pojawi si kolejne okno umoliwiajce skonfigurowanie szczegw. Ustawienia domylne s wystarczajce, zatem naley klikn OK.
Teraz trzeba dwukrotnie klikn czarny prostokt znajdujcy si w oknie z palet narzdziow, pozwoli to wybra odpowiedni kolor. Mona to zrobi, przesuwajc kursorem myszy nad zakresem kolorw i klikajc OK po znalezieniu odpowiedniego.
Ponownie trzeba klikn przycisk narzdzia tekstowego znajdujcy si na palecie
narzdziowej i znowu wpisa Ubuntu. Tekst powinien mie tak sam wielko jak
wprowadzony poprzednio. Teraz naley uy narzdzia do przesuwania obiektw
i umieci napis nad rozmytym tekstem. Efekt przedstawiono na rysunku 4.17.
141
Rysunek 4.17. Efekt wykonania czynnoci opisanych powyej

Ostatni czynnoci jest usunicie z obrazu niepotrzebnej przestrzeni. Z menu naley wybra kolejno Narzdzia/Narzdzia przeksztacania/Kadruj i za pomoc myszy
zaznaczy obszar dookoa napisu. Po klikniciu obszarw w pobliu naronikw
mona precyzyjniej dopasowa zaznaczony obszar. Kliknicie wewntrz zaznaczonego obszaru spowoduje wykadrowanie obrazu.
Aby zapisa utworzony obraz, z menu naley wybra Plik/Zapisz i poda nazw pliku. Na licie Wybr typu pliku (wedug rozszerzenia) mona wskaza rozszerzenie,
z jakim plik ma zosta zapisany.
WSKAZWKA
Jak zapisa plik w GIMP-ie?

Jedna ze zmian w programie obja proces zapisywania plikw. Uytkownik moe zapisa
plik w domylnym formacie GIMP-a, czyli .xcf, lub wyeksportowa do bardziej znanych formatw, takich jak .jpg czy .png.
Dodatkowe zasoby
Dla tych, ktrzy chc pozna inne moliwoci programu, na pocztek wietny
bdzie wewntrzny system pomocy. Nie jest on instalowany domylnie; jeli jednak
komputer jest poczony z internetem, mona szybko pobra go wprost z aplikacji.
Przegldark pomocy mona rwnie zainstalowa z Centrum oprogramowania,
wpisujc w polu wyszukiwania gimp help. Na stronie GIMP-a (www.gimp.org)
mona znale zawarto pomocy, samouczki i materiay dodatkowe.
142
Inkscape
Pakiet instalacyjny: inkscape
Odpowiedniki w Windows/OS X: Adobe Illustrator, Inkscape, Macromedia Freehand
Inkscape to rwnie program do rysowania i narzdzie do tworzenia grafiki, podobnie jak GIMP, ale nieco inaczej ukierunkowany. W odrnieniu od GIMPa, ktry suy do obrbki grafiki rastrowej, Inkscape jest narzdziem do grafiki
wektorowej. Oznacza to, e zamiast siatki pikseli, na ktrej kady piksel ma przypisany kolor, rysunki s opisywane matematycznie: za pomoc ktw i ukadu wsprzdnych.
Aby uruchomi program, naley wyszuka go za pomoc Dasha; ju po krtkiej
chwili zostanie wywietlone okno z obrazem w domylnym formacie A4 lub Letter,
zalenie od danych lokalizacyjnych systemu. U gry ekranu, tu po menu, znajduj
si trzy zestawy paskw narzdzi. Na grnym pasku umieszczono powszechnie stosowane narzdzia do zapisywania i powikszania, na drugim pasku dodatkowe
narzdzia; zawarto trzeciego jest zmienna i zaley od aktualnie uywanego narzdzia.
Wszystkie narzdzia s wywietlane po lewej stronie okna, od wskanika do zaznaczania obiektw, poprzez lup, a po pipet (rysunek 4.18). Narysujmy prosty ksztat
i wypenijmy go kolorem.
Rysunek 4.18. Pasek narzdziowy programu Inkscape
143
Najpierw wybierzmy narzdzie Prostokt znajdujce si tu pod lup. Nastpnie

narysujmy za jego pomoc gdziekolwiek w oknie prostokt. Nastpnie
zmiemy kolor wypenienia i konturu.
UWAGA
Podczas korzystania z narzdzi do rysowania uycie klawisza Shift spowoduje, e obiekty

bd powiksza si od rodka, a klawisz Ctrl umoliwi zmian ich rozmiarw i obroty.
Kiedy narysowany kwadrat jest zaznaczony, naley klikn go prawym przyciskiem myszy i wybra z menu Wypenienie i kreska. Po prawej stronie pojawi si
okno Wypenienie i kontur z trzema zakadkami: Wypenienie, Kontur, Styl konturu.
Wypenijmy prostokt gradientem od koloru pomaraczowego do biaego. Tu pod
wymienionymi zakadkami znajduj si dodatkowe opcje wybierzmy Gradient
liniowy (rysunek 4.19).
Rysunek 4.19. Nasz prostokt zosta wypeniony gradientem

W prostokcie wida teraz gradient oraz przebiegajc przez niego now lini poziom. Przesuwajc j po ekranie, moemy wskaza, w ktrych miejscach ma si
rozpoczyna i koczy gradient. Aby zmieni kolor, naley klikn przycisk Modyfikuj.
Kiedy pojawi si okno Modyfikowanie gradientu, kady z kracw gradientu zostanie oznaczony jako punkt stop i moe by oddzielnie edytowany (rysunek 4.20).
144
Rysunek 4.20. Okno Modyfikowanie gradientu

Kiedy mamy ju prostokt, dodajmy do naszego obrazka troch tekstu. W tym celu
wybierzmy narzdzie Tekst znajdujce si na pasku po lewej stronie, a nastpnie
kliknijmy w dowolnym miejscu arkusza. Kiedy pojawi si kursor, mona zacz wpisywa tekst. Wpiszmy Ubuntu, a nastpnie zajmijmy si zmian koloru i wielkoci
tekstu. Ustalmy wielko na 56 punktw (wystarczy wybra odpowiedni pozycj
z pola znajdujcego si obok nazwy czcionki).
Okno Wypenienie i kontur powinno wci by otwarte, jeeli nie jest trzeba je
otworzy. Nastpnie zmiemy kolor na czerwony i ponownie przejdmy do narzdzia zaznaczania. Po narysowaniu za jego pomoc prostokta wok tekstu i gradientu oba te elementy powinny by zaznaczone (rysunek 4.21).
Nastpnie naley uruchomi okno dialogowe Wyrwnaj i rozmie, znajdujce si
w dolnej czci menu Obiekt. Okno pojawi si po prawej stronie, tak jak Wypenienie i kontur. Aby wyrodkowa tekst w oknie, trzeba odszuka w jego rodku dwie
ikony z lini i niebieskimi elementami, a nastpnie klikn te, ktre wyrodkuj
elementy pionowo i poziomo na stronie to ju koniec (rysunek 4.22).
Rysunek 4.21. Tekst i prostokt zostay zaznaczone
Rysunek 4.22. Ostateczny efekt
145
146
Mamy przygotowan grafik co mona z ni zrobi? Domylnie Inkscape zapisuje pliki w formacie SVG (skalowalna grafika wektorowa), otwartym standardzie dla tego rodzaju grafiki. Jeeli uytkownik chciaby zabra plik ze sob i wywietli na innym komputerze czy wydrukowa, Inkscape moe zapisa grafik
w formacie PDF. W takim przypadku warto si upewni, e rwnie kopia zostaa
zapisana w SVG, tak aby mona byo grafik edytowa w przyszoci. Oba formaty
zapisu s dostpne w oknie dialogowym po klikniciu opcji Zapisz. Przewag korzystania z formatu PDF jest to, e czcionki i grafika s w nim zagniedone, co oznacza,
e obraz bdzie wyglda tak samo na niemal kadym komputerze. Pliki mona rwnie zapisywa w formacie PNG i umieci je pniej w dokumentach tekstowych
czy na stronach internetowych, cho wiele nowych przegldarek, takich jak Firefox
i Chrome, moe bezporednio wywietla grafiki SVG, mimo e wikszo z nich
nie obsuguje penego formatu SVG. Aby wyeksportowa grafik, trzeba wybra
opcj Zapisz albo Zapisz jako, ktra umoliwia zapisanie caego dokumentu lub zaznaczonego obiektu. To tylko maa prbka ogromnych moliwoci programu. Za
jego pomoc mona zrobi wiele, wiele wicej, dlatego warto wyprbowa rne
opcje, okna dialogowe i ksztaty.
Dodatkowe zasoby
Dla tych, ktrzy chc pozna inne moliwoci programu, na pocztek wietny
bdzie wewntrzny system pomocy, ktry zosta przygotowany w formacie SVG,
dziki czemu mona zobaczy, jak autorzy tworzyli samouczki. Na stronie internetowej programu znajduj si dodatkowe artykuy i poradniki (http://inkscape.org).
Na rynku dostpna jest te ksika Aleksandry Tomaszewskiej Inkscape. wiczenia
praktyczne.
DTP i Scribus
Pakiet instalacyjny: scribus
Odpowiednik w Windows: Adobe InDesign, Scribus
Aby tworzy dokumenty w szerszym zakresie, ni pozwala na to LibreOffice.org,

naley wykorzysta Scribus. Program Scribus, czyli aplikacja do skadu, suy
do projektowania i kreowania ukadu dokumentw w rnych rozmiarach i rodzajach. Ze wzgldu na to uytkownicy przyzwyczajeni do tworzenia dokumentw
w LibreOffice.org mog w kilku miejscach zosta zaskoczeni.
Scribus po uruchomieniu zapyta, jakiego rodzaju dokument chcemy utworzy, albo
zaproponuje otwarcie ju istniejcego. Utwrzmy jednostronicowy dokument i wemy Scribusa w obroty (rysunek 4.23).
147
Rysunek 4.23. Okno startowe Scribusa i mnstwo opcji

Podczas uytkowania Scribusa przede wszystkim naley pamita, e to program
do skadu, co oznacza, e jego funkcj nie jest edycja tekstu ani grafiki. Najlepiej
jest tworzy i edytowa grafik czy tekst w innych programach, takich jak GIMP,
Inkscape lub LibreOffice.org, a nastpnie zaimportowa do Scribusa.
Na pocztek utwrzmy ramki, a nastpnie zaimportujmy dokument Welcome_to_
Ubuntu.odt. Aby utworzy ramki, naley skorzysta z narzdzia Wstaw ramk tekstow, ktrego ikon mona znale mniej wicej w rodku paska narzdziowego. Po
narysowaniu ramki dodajmy do niej tekst. W tym celu naley klikn ramk prawym
przyciskiem myszy i z menu wybra Pobierz tekst. Pojawi si znajome okno dialogowe. W nim trzeba wskaza plik Welcome_to_Ubuntu.odt i klikn OK. Pojawi si
kilka opcji do wyboru, na razie pozostawmy ustawienia domylne. Tekst powinien zosta zaimportowany do okna (rysunek 4.24).
UWAGA
Scribus aktualnie nie moe importowa plikw Microsoft Office, dlatego naley najpierw
otworzy je w LibreOffice.org i przekonwertowa do formatu ODT, a nastpnie zaimportowa do
programu. Tekst niestety wypywa poza ramk. Aby by widoczny w caoci, naley
utworzy dodatkow ramk, a nastpnie poczy obie tak, aby tekst swobodnie przepywa
midzy nimi. Ponownie trzeba z paska narzdzi wybra Wstaw ramk tekstow i narysowa
drug, rozpoczynajc od gry strony. Nastpnie naley zaznaczy pierwsz ramk i z menu
wybra Obiekt/Pocz ramki tekstowe (na ikonie widoczne s dwie kolumny tekstu poczone
strzak). Teraz trzeba zaznaczy drug ramk, najpierw powinna pojawi si strzaka, a po
chwili w drugiej ramce zobaczymy tekst, ktry by niewidoczny w pierwszej (rysunek 4.25).
148
Rysunek 4.24. Tekst zosta zaimportowany do ramki
Rysunek 4.25. Teraz tekst przepywa pomidzy dwoma ramkami
149
Na dole strony umiecimy grafik. Tak jak w przypadku tekstu, najpierw naley
utworzy ramk dla grafiki, a nastpnie doda do niej obrazek. Narysujmy ramk
graficzn pod ramkami z tekstem, nastpnie kliknijmy prawym przyciskiem myszy
i z menu wybierzmy Pobierz obrazek. Tak jak podczas importowania tekstu, naley
wskaza odpowiedni plik po potwierdzeniu wyboru pojawi si on w ramce.
Wybierzmy do tego celu logo Canonical znajdujce si w folderze Example Content.
Pojawi si ono w utworzonej uprzednio ramce (rysunek 4.26).
UWAGA
Scribus moe importowa pliki graficzne w formatach GIF, JPG, PNG, XPM, PSD, TIFF, EPS i PDF.
Nie moe natomiast importowa domylnego formatu GIMP-a, czyli XCF, dlatego najpierw
naley zapisa tak grafik w jednym z obsugiwanych formatw.
Teraz, kiedy dodalimy ju tekst i grafik, wyeksportujmy plik do formatu PDF,

tak aby mona byo podzieli si nim z caym wiatem. Po lewej stronie paska narzdzi, jako sidm w kolejnoci, mona znale ikon z logo PDF. Naley j klikn
i nie przejmowa si komunikatami o bdach rozdzielczoci grafiki.
Po klikniciu przycisku Ignoruj bdy zostanie wywietlone due okno z mnstwem pyta i opcji, takich jak osadzanie czcionek i tym podobnych. W tym momencie nie trzeba si nimi przejmowa, poniewa utworzony wczeniej dokument nie jest tak skomplikowany. Wystarczy znale dobr nazw dla pliku i zapisa
go w katalogu Dokumenty. A teraz obejrzyjmy dokument w przegldarce plikw.
Otwieramy menedera plikw i wczytujemy utworzony poprzednio dokument
(rysunek 4.27).
Rysunek 4.26. Dokument z dodanym obrazkiem
150
Rysunek 4.27. Dokument zapisany w formacie PDF

Wrmy do Scribusa i zapiszmy utworzony dokument w formacie SLA, natywnym
dla programu, dziki czemu bdziemy mogli edytowa plik w przyszoci. Wprowadmy t sam nazw, jaka zostaa wybrana wczeniej dla pliku PDF, i zapiszmy
plik w katalogu Dokumenty. W ten sposb zosta utworzony pierwszy dokument
w Scribusie. Program oferuje sporo moliwoci, jest wic co eksplorowa. Trzeba
tylko pamita o tym, aby co jaki czas zapisywa pliki.
Dodatkowe zasoby
Jak zwykle na pocztek, warto skorzysta z wewntrznego systemu pomocy programu. Na stronie Scribusa (www.scribus.net) znajduje si dokumentacja w formacie
wiki oraz inne materiay. Dostpny jest rwnie oficjalny podrcznik do programu
(mona go naby za porednictwem ksigarni internetowych). Ze strony programu
mona pobra spis treci ksiki oraz przykadowy rozdzia.
151
OpenShot edycja plikw wideo

Pakiet instalacyjny: openshot
Odpowiednik w Windows: Final Cut, Adobe Premier
OpenShot to doskonay edytor domowych plikw wideo. Ma prosty interfejs

dlaczego wic nie da mu szansy?
Naley uruchomi Dasha i wyszuka program. Kiedy zostanie uruchomiony, mona
rozpocz prac z projektem.
W tym celu naley wybra z menu Plik/Nowy projekt, pojawi si wwczas okno
Utwrz projekt. Mona zmieni nazw z Domylny projekt na dowoln, wybra
folder, w ktrym projekt zostanie zapisany, oraz okreli format. Nastpnie zapisa
plik okno zostanie zamknite.
Teraz mona wykona kilka czynnoci; najczciej importuje si materia wideo
w tym celu naley klikn przycisk z plusem umieszczony w grnej czci
okna. Zostanie wywietlone okno, w ktrym mona wskaza konkretny plik.
Po zaimportowaniu wideo mona rozpocz edycj. Mona przycina materia,
ustawia w nim przejcia i efekty. Mona te doda efekty 3D utworzone w programie Blender i uatrakcyjni w ten sposb film. OpenShot widoczny na rysunku
4.28 oferuje mnstwo opcji dla wideoamatorw i wszystkich, ktrzy chc uczyni
swoje filmy lepszymi. Wicej informacji o programie mona znale na oficjalnej
stronie (http://www.openshotusers.com/help/1.3/pl/), gdzie s te wskazwki, jak
w krtkim czasie przeprowadzi edycj filmw wideo (rysunek 4.29).
Rysunek 4.28. Uruchomiony program OpenShot
152
Rysunek 4.29. Ustawienia nowego projektu w programie OpenShot
Zagraj ze Steam
Pakiet instalacyjny: steam
Odpowiednik w Windows: Steam
Jeeli przywyke do grania na swoim komputerze z systemem Windows czy OS X,

nie zwlekaj w Ubuntu rwnie moesz uywa platformy Steam i gra w wiele
gier dostpnych dla Windowsa lub OS X. Steam mona znale w Centrum oprogramowania, skd mona go zainstalowa.
UWAGA
Platforma Steam ma pewne wymagania, ktre nie kady komputer jest w stanie speni, dlatego
przed pobraniem i zainstalowaniem programu naley sprawdzi, jak sprawa wyglda w danym
przypadku. Informacje o wymaganiach mona znale na stronie https://github.com/ValveSoftware/
steam-for-linux.
Po odszukaniu Steam w Centrum oprogramowania mona go zainstalowa; w razie kopotw mona uy do tego celu Synaptica. Kiedy proces ten dobiegnie
koca, ikona platformy pojawi si na pasku Launcher i na pulpicie. Steam mona
uruchomi wprost z Dasha. Po uruchomieniu programu zostanie wywietlone okno
logowania podobne do widocznego na rysunku 4.30.
Mona ju zalogowa si na swoje konto lub utworzy nowe, klikajc Create New
Account. Teraz wystarczy poda za instrukcjami, aby skonfigurowa Steam i uruchomi gr. Na platformie mona znale gry takie jak Portal czy Team Fortress 2.
Niektre z nich s patne, inne nie. Na rysunku 4.31 widoczny jest skonfigurowany i dziaajcy program Steam.
153
Rysunek 4.30. Przykadowe okno logowania na platform Steam
Rysunek 4.31. Po zalogowaniu si mona gra w ju posiadane gry lub szuka nowych
154
Bawic, uczy uczc, bawi,

czyli oprogramowanie edukacyjne
W Ubuntu dostpnych jest wiele rnorodnych programw edukacyjnych. Przyjrzyjmy si kilku z nich, ktre s dostpne w Centrum oprogramowania. Wikszo
z nich znajduje si w dziale Edukacja.
UWAGA
Jest prosty sposb na instalacj oprogramowania edukacyjnego, ktre zostao posortowane

w pakiety przeznaczone dla rnych grup wiekowych. Wystarczy zainstalowa odpowiedni pakiet; podzielono je na skierowane dla przedszkolakw (ubuntu-edu-preschool), uczniw szk
podstawowych (-primary), gimnazjw (-secondary) i licew (-tertiary).
Kalzium
To ukad okresowy pierwiastkw dla uytkownikw w kadym wieku. W najprostszej formie pozwala szybko znale potrzebne informacje o danym pierwiastku.
W Kalzium opisano 105 naturalnie wystpujcych pierwiastkw, do wielu opisw
doczono zdjcia. Po klikniciu danego pierwiastka na tablicy zostanie wywietlone okno z nazw, liczb atomow i mas (rysunek 4.32).
Rysunek 4.32. Kalzium
155
Bardziej zaawansowanym uytkownikom Kalzium umoliwi fascynujc eksploracj

ukadu okresowego pierwiastkw. W oknie mona sprawdzi dodatkowe informacje,
takie jak data odkrycia pierwiastka, temperatura wrzenia i topnienia. W zakadce O
czasu dostpne s suwaki ich przesunicie spowoduje podwietlanie pierwiastkw speniajcych wybrane kryteria (daty odkrycia, temperatury wrzenia i tak dalej).
Po klikniciu przycisku Poka kolory pierwiastkw bd zmienia si automatycznie.
Oprcz podstawowych informacji w Kalzium mona znale rwnie zaawansowane
dane o kadym ze 105 pierwiastkw.
Kanagram
To prosty program, ktry przestawia litery w sowach, tworzc anagramy; zadaniem
gracza jest odgadn i wpisa prawidowe sowo. Program oferuje podpowiedzi,
podaje odpowiedzi (na yczenie) i zawiera wbudowane bazy sw, ktre mona
rozbudowywa.
KBruch
To program matematyczny uatwiajcy uczniom opanowanie dziaa na uamkach.
Program ma cztery tryby gry:
Dowolny: uytkownik musi obliczy zadanie matematyczne z uamkami.

Zadania mog obejmowa dziaania arytmetyczne, rozwizywanie
nierwnoci, zamian uamkw dziesitnych na zwyke i odwrotnie,
rozkad na czynniki pierwsze i obliczanie procentw. Dla kadego
z tych rodzajw dziaa mona ustawi parametry, wedug ktrych
wykonywane bd obliczenia.
Uczenie si: w tym trybie zadaniem uytkownika jest znalezienie
wsplnego mianownika dla dwch uamkw. Uamki s prezentowane

rwnie w formie graficznej, dziki czemu atwiej odnale si
w wiecie mianownikw i licznikw.
KHangMan
To wspczesna wersja klasycznej gry w szubienic, za pomoc ktrej dzieci ucz si
literowa i rozpoznawa litery w sowach. Gracze odgaduj kolejne litery ukrytego
sowa; jeli podadz prawidow, zostanie wstawiona do szukanego sowa; jeli litery
nie wystpuje w danym sowie, szubienica ronie. W programie s cztery bazy
sw, ktre mona atwo modyfikowa i rozbudowywa.
156
Kig
Dla tych, ktrzy chc pozna figury geometryczne, Kig to pozycja obowizkowa.
To bardzo uyteczny program, jednoczenie zupenie prosty w uyciu. Kig umoliwia
tworzenie zoonych geometrycznych wzorw za pomoc ponad trzydziestu prostych narzdzi, takich jak punkty, linie rwnolege i prostopade, uki, okrgi, dwusieczne i hiperbole (rysunek 4.33). Podczas tworzenia figur program umieszcza punkty
i linie wprost na ukadzie wsprzdnych, mona zatem rysowa z du precyzj.
Rysunek 4.33. Program Kig

Kig zawiera rwnie narzdzia do testowania. Po narysowaniu figur czsto trzeba
sprawdzi, czy linie s faktycznie rwnolege albo prostopade. Dziki narzdziom
wbudowanym w program mona to zrobi szybko i atwo. Wystarczy wybra odpowiednie narzdzie, zalenie od tego, co chcemy sprawdzi. Nastpnie trzeba wskaza kursorem element, ktry ma zosta przetestowany, a Kig wywietli informacj,
czy sprawdzian zosta zaliczony, czy te nie.
KmPlot
To program do rysowania funkcji matematycznych. Posiada wydajny analizator
skadni i moe rysowa jednoczenie rne funkcje albo czy je w celu tworzenia
bardziej skomplikowanych funkcji. KmPlot obsuguje rwnie funkcje z parametrem i ukad wsprzdnych biegunowych. Program moe rysowa funkcje bardzo
precyzyjnie, dziki czemu doskonale nadaje si do nauczania.
157
Stellarium
Z katalogiem obejmujcym ponad 600 tysicy gwiazd Stellarium to potne planetarium zaprojektowane tak, aby pokaza uytkownikowi dokadnie to, co wida
goym okiem, przez lornetk czy teleskop.
Nawizujc do wielokulturowego charakteru Ubuntu, Stellarium moe wywietli nie tylko gwiazdozbiory znane z tradycji antycznych Grekw i Rzymian (rysunek 4.34), ale te Chiczykw, staroytnych Egipcjan i kultur Polinezji. Stellarium
moe nawet posuy do projekcji w domowym planetarium sterujc projektorem, a take wieloma rodzajami teleskopw.
Rysunek 4.34. Program Stellarium
KTouch
Obecnie pisanie za pomoc klawiatury jest czynnoci wykonywan codziennie
przez wikszo ludzi. KTouch to program, ktry pomaga osobom chccym opanowa sztuk pisania na klawiaturze. Wyposaony w pitnacie poziomw oraz modu automatycznego dopasowywania poziomu KTouch jest bardzo zaawansowanym
programem; ponadto umoliwia sporzdzanie statystyk oraz obsuguje dodatkowe
jzyki.
158
KTurtle
To interpreter jzyka Logo uywany w Ubuntu. Logo to jzyk bardzo prosty do
opanowania, nawet mae dzieci mog go uywa. Unikaln wartoci tego jzyka jest
moliwo przetumaczenia jego polece na dowolny jzyk, a wtedy mona go
uywa we wasnym jzyku. To czyni z Logo idealne narzdzie do uczenia dzieci
podstaw programowania, matematyki i geometrii. Jedn z przyczyn, dla ktrych
dzieci ciepo myl o Logo, jest may w, bdcy ikon programu; za pomoc
prostych polece dzieci mog sterowa wiem i programowa go do rysowania
figur geometrycznych (rysunek 4.35).
Rysunek 4.35. Program KTurtle

Wpisujc polecenia, takie jak lewo 90, naprzd 4, dzieci uywaj wasnego jzyka
i ucz si logiki procedur. KTurtle moe nawet obsugiwa proste podprogramy,
mona zatem atwo poszerza moliwoci programowania.
Wraz z pojawieniem si KDE 4 do Edubuntu wczono grup nowych programw
edukacyjnych. Oto ich krtkie opisy.
Marble
Globus na pulpicie. Ten wirtualny globus i atlas wiata mona wykorzysta do poszerzania wiedzy o Ziemi. Program umoliwia przyblianie i oddalanie widoku, po
klikniciu wybranego punktu zostaje otwarta karta, w ktrej znajduj si rwnie
informacje z Wikipedii, dostpne s rne tryby wywietlania map i globusa.
Wszystko to powoduje, e Marble jest mile widzianym dodatkiem do oprogramowania edukacyjnego.
159
Cyfrowa karta pamici

Uatwia zapamitywanie tego, co naley zapamita, i pomaga w powtarzaniu materiau, ktry trzeba opanowa; przydatna do nauki swek ale nie tylko. Umoliwia
wykonywanie rnego typu testw sprawdzajcych, obsug wielu jzykw, pobieranie danych z kart pamici i wiele wicej.
Step
To interaktywny symulator zjawisk fizycznych, przy ktrego uyciu mona nie tylko
dowiedzie si, ale odczu, jak dziaaj prawa fizyki. Umieciwszy na scenie jaki
element i dodawszy si (na przykad grawitacj czy cienie), mona symulowa
dziaanie praw fizyki; program Step pokae, co stanie si w konkretnym przypadku.
Blinken
Blinken (rysunek 4.36) zabierze nas z powrotem do lat 70. ubiegego wieku, to cyfrowa wersja synnej gry Simona Saysa. Trzeba obserwowa zapalajce si wiata, sucha dwikw, a nastpnie odtworzy ca sekwencj. Blinken zapewni godziny
rozrywki, a dodatkow korzyci jest wiczenie pamici.
Rysunek 4.36. Blinken
160
Dodatkowe programy spoza menu Edukacja

Cz programw edukacyjnych nie znalaza si w menu Edukacja. Oto opisy dwch
z nich:
Tux Paint: to edytor grafiki dla modszych dzieci. Chocia skierowany
do maych dzieci, Tux Paint posiada stosunkowo zaawansowane funkcje:

rysowanie zdefiniowanych ksztatw, malowanie rnymi pdzlami,
piecztki, dodawanie tekstu do grafiki. Opcja Magic umoliwia
osignicie efektw, ktre zwykle s dostpne w zaawansowanych
edytorach grafiki: mona midzy innymi uywa smuenia, rozmycia,
negatywu, tinty i wielu innych funkcji. Oczywicie, efekty pracy mona
zapisa lub wydrukowa.
GCompris: to zestaw maych programw edukacyjnych przeznaczonych

dla dzieci w wieku od trzech do omiu lat, przetumaczony na ponad
czterdzieci jzykw. Cz z tych programw to gry, ktre bawic,
jednoczenie ucz. Wrd nich znajdziemy program do nauki obsugi
komputera, algebry, geografii, czytania i inne. W ostatnim wydaniu
pakietu zamieszczono ponad osiemdziesit aplikacji.
Podsumowanie
W tym rozdziale zaprezentowalimy zainstalowanie i korzystanie z kilku dodatkowych programw w Ubuntu. Cho omawiajc te aplikacje, zaledwie napomknlimy
o ich moliwociach, powinno to umoliwi czytelnikom dalsze ich poznawanie,
a zasoby dodatkowe pomog sta si ekspertami w danej dziedzinie. Skoro mowa
o dostpnych programach: te, ktre omwilimy, to zaledwie niewielka ich cz.
Idcie i badajcie wyprbujcie co nowego. W najgorszym razie stracicie kilka godzin, a przy odrobinie szczcia moe znajdziecie co, co odmieni Wasze ycie.
Naley pamita o obfitych zbiorach informacji znajdujcych si w internecie. Kiedy
pojawi si kopoty, warto uda si na stron www.ubuntu.pl (lub www.ubuntu.com)
i skorzysta ze zgromadzonej tam dokumentacji. Do dyspozycji uytkownika s take fora internetowe, wiki, listy dyskusyjne i kana IRC.
Rozdzia 5
Wydajno,
dostpno,
zabawa czyli
jak dostosowa
Ubuntu
Unity terminologia
Narzdzie Wygld
Unity Tweak Tool
Meneder ustawie CompizConfig
Unity soczewki i zakresy
Dodatkowe zasoby
Podsumowanie
162
Rozdzia 5 Wydajno, dostpno, zabawa czyli jak dostosowa Ubuntu
JEDNYM Z NAJCZCIEJ wysuwanych argumentw za uywaniem Linuksa jest to, e
mona go dostosowa do osobistych preferencji uytkownika. W niniejszym rozdziale omwiono wiele sposobw dostosowywania Unity do potrzeb rnych
uytkownikw. Pulpit Unity to stosunkowo nowe rozwizanie, zaczniemy wic od
zapoznania si z podstawow terminologi. Nastpnie omwimy domylne ustawienia wraz z moliwociami ich dostosowywania. Lens (soczewki) zostay wprowadzone w wydaniu 11.04; w edycji 14.04 dostpny jest ich szeroki wybr. Rni
uytkownicy uywaj swoich komputerw na rozmaite sposoby, dlatego wanie
chcemy pomc czytelnikom odkry, jak dostosowa ich komputery do specyficznych potrzeb.
Mimo e dostosowywanie pulpitu moe by dobr zabaw, chcielibymy ostrzec
przed wprowadzaniem zmian bez zrozumienia ich ostatecznych efektw. W przypadku wtpliwoci lepiej powici troch czasu na wyszukanie potrzebnych informacji.
Na kocu rozdziau zamieszczone s dodatkowe zasoby, w ktrych mona znale
informacje pomocne w penym zrozumieniu zasad dziaania pulpitu Unity.
W tym rozdziale przedstawimy tylko kilka z dostpnych soczewek (Lens) oraz
omwimy metody ich instalacji. Na kocu wskaemy zasoby, ktre pomog samodzielnie je tworzy, tak aby uytkownik mg z pocztkujcego zosta superuytkownikiem. Zacznijmy wic przygod z turbodoadowanym pulpitem Unity!
Unity terminologia
Kiedy w wydaniu 11.04 wprowadzono Unity, przyjto wiele celw projektw.
I tak ikony musz by atwe do odnalezienia, dziaajce programy zawsze widoczne, a interfejs powinien by dostosowany do ekranw dotykowych. Pulpit Unity
z pewnoci zetkn si z rnorodnymi, naadowanymi emocjami reakcjami pierwszych uytkownikw; dziki ich pasji i opiniom sam pulpit, jak rwnie jego funkcje
zostay ulepszone. Opinie to jedna z najwaniejszych rzeczy, jakie uytkownicy
Ubuntu mog wnie do projektu. Na kocu rozdziau zamieszczono informacje,
w jaki sposb mona przekaza programistom swoje uwagi.
W Ubuntu 14.04 domylnie zainstalowanych jest wiele rnych soczewek. Umoliwiaj one przeszukiwanie wielu dodatkowych lokalizacji i wywietlaj wyniki
z rnych lokalizacji.
Unity zawiera te HUD (Heads Up Display), dziki ktremu uytkownicy mog
przeszukiwa menu aktywnych aplikacji, rwnie tych dziaajcych w trybie penoekranowym. HUD nie ma zastpi samego menu, to dodatkowa funkcja, ktr
mona wywoa, wciskajc klawisz Alt.
Unity terminologia
163
Po zapoznaniu si z elementami wchodzcymi w skad pulpitu Unity moemy

przyjrze si Unity Tweak Tool (rysunek 5.1). Program zosta napisany przez zewntrzn firm; umoliwia uytkownikom konfigurowanie i dostrajanie ustawie,
a take przywrcenie domylnych ustawie poprzez cofnicie wprowadzonych
zmian. Aby zainstalowa Unity Tweak Tool poprzez Centrum oprogramowania
Ubuntu, naley klikn ikon Centrum znajdujc si na pasku Launcher, a nastpnie wyszuka Unity Tweak Tool i klikn przycisk Zainstaluj (rysunek 5.2).
Rysunek 5.1. Unity Tweak Tool

Unity Tweak Tool mona te zainstalowa z linii polece, uywajc komendy sudo
apt-get install unity-tweak-tool.
Poniej znajduje si lista elementw pulpitu Unity; numery 1 6 odpowiadaj
rysunkom 5.3 i 5.4, pozycja numer 7 jest widoczna w grnym prawym rogu na
rysunku 5.5, na ktrym jest te HUD.
1. Nazwa okna
2. Menu aplikacji
3. Ikona Dasha; po klikniciu widoczne s nastpujce elementy:
a. Soczewka Aplikacje
b. Soczewka Pliki i katalogi
164
Rysunek 5.2. Instalowanie Unity Tweak Tool poprzez Centrum oprogramowania Ubuntu
c. Soczewka Filmy
d. Soczewka Muzyka
e. Soczewka Zdjcia
f. Soczewka Spoeczno
4. Ikony na pasku Launchera
5. Pasek Launchera
6. Kosz
7. Powiadomienia
8. HUD
Teraz, kiedy znamy ju rozkad pulpitu, czas przyjrze si domylnym ustawieniom.
W Ubuntu uywane jest jdro systemu (kernel) w wersji 3.13.0, bazujce na stabilnej gazi 3.13.0 oraz na serwerze grafiki Xorg 1.15.0.
Oto aplikacje domylnie wczone do systemu, cho niekoniecznie widoczne na
pasku Launchera: Nautilus, Centrum oprogramowania Ubuntu, Firefox, Thunderbird,
LibreOffice.org, Rhythmbox, Kopie zapasowe, Empathy, Shotwell, Transmission,
Remmina (klient zdalnego pulpitu), GNOME Control Center (ustawienia systemowe), Gedit, Brasero i Totem.
Unity terminologia
Rysunek 5.3. Schemat pulpitu Unity
Rysunek 5.4. Schemat Dasha
165
166
Rysunek 5.5. Schemat HUD-a

Jak wspomniano wczeniej, pulpit Ubuntu atwo jest dostroi, korzystajc z Unity
Tweak Tool, inne zmiany mona wprowadzi z poziomu okna Wygld. Aby je wywietli, naley wcisn superklawisz pojawi si Dash; nastpnie naley wpisa
Wygld i klikn ikon, ktra si pojawi (rysunek 5.6).
Rysunek 5.6. Wyszukiwanie moduu Wygld za pomoc Dasha
Unity Tweak Tool
167
Narzdzie Wygld
Narzdzie Wygld jest dostpne domylnie i umoliwia uytkownikom zmian
wygldu i dziaania pulpitu Unity. Po uruchomieniu wywietlana jest karta Wygld
(rysunek 5.7), na ktrej mona zmieni to, motyw graficzny i rozmiar ikon na pasku
Launchera. Karta Zachowanie (rysunek 5.8) umoliwia zmian ustawie ukrywania
paska Launcher, pooenie obszaru przywoywania (miejsca, w ktrym trzeba ustawi kursor myszy, aby wywietli pasek) oraz czuo przywoywania. Na karcie
mona te aktywowa obszary robocze, a take doda do Launchera ikon wywietlania pulpitu.
Rysunek 5.7. Karta Wygld
Unity Tweak Tool

Jak wspomniano wczeniej, Unity Tweak Tool to narzdzie przygotowane przez
zewntrzn firm Freyja Development Team. Wicej informacji na temat firmy
mona znale na stronie https://launchpad.net/~freyja-dev.
Jeeli czytelnik wykona instrukcj instalacji programu przedstawion wczeniej
znakomicie. Jeeli nie, mona to zrobi teraz. Narzdzie umoliwia uytkownikom dostosowywanie rnych aspektw dziaania pulpitu Unity.
168
Rysunek 5.8. Karta Zachowanie
Unity
Bdziemy mogli zmieni ustawienia Launchera, wyszukiwarki, panelu, przecznika obszarw roboczych, aplikacje sieciowe i inne.
Karta Launcher widoczna na rysunku 5.9 umoliwia zmian koloru, stopnia przezroczystoci, rozmiaru ikon, autoukrywania, animacji i inne.
Karta Search widoczna na rysunku 5.10 umoliwia zmian poziomu rozmycia
Dasha oraz inne funkcje dotyczce wywietlania, takie jak podpowiedzi i lista
ostatnio uywanych programw.
Karta Panel widoczna na rysunku 5.11 umoliwia zmian ustawie grnego panelu. Dotyczy to stopnia przezroczystoci oraz wywietlania poszczeglnych
wskanikw.
Karta Shifter widoczna na rysunku 5.12 umoliwia okrelenie ustawie i skrtw
dla przecznikw aplikacji.
Karta Web Apps widoczna na rysunku 5.13 pozwala podj decyzj, czy maj by
wywietlane wyniki wyszukiwania z sieci, a jeeli tak, to ktre ze wstpnie autoryzowanych witryn powinny by uwzgldnione.
Unity Tweak Tool
Rysunek 5.9. Unity Tweak Tool: karta Launcher
Rysunek 5.10. Unity Tweak Tool: karta Search
169
170
Rysunek 5.11. Unity Tweak Tool: karta Panel
Rysunek 5.12. Unity Tweak Tool: karta Shifter
Unity Tweak Tool
171
Rysunek 5.13. Unity Tweak Tool: karta Web Apps

Karta Additional widoczna na rysunku 5.14 umoliwia zmian skrtw klawiaturowych oraz zapamitywanie ostatnich polece.
Rysunek 5.14. Unity Tweak Tool: karta Additional
Sekcja Window Manager

W sekcji Window Manager mona dostosowa dziaanie okien programw w Ubuntu.
Sekcja Appearance
W sekcji Appearance mona zmieni motyw graficzny systemu, ikony, kursory i domylne czcionki, a take lokalizacj przyciskw do zamykania, minimalizowania
i przywoywania okien.
172
Sekcja System
W sekcji System mona ustawi domylne ikony pulpitu, wyczy (ze wzgldw
bezpieczestwa) pewne funkcje, a take ustawi opcje przewijania.
Zachcamy do wyprbowania wszystkich tych ustawie. Unity Tweak Tool jest
narzdziem bardzo tolerancyjnym dla bdw uytkownika. Jeeli wprowadzone
zmiany nie znajd uznania, wystarczy klikn przycisk Restore defaults znajdujcy si na kadej karcie, a wwczas bdzie mona rozpocz przygod z konfigurowaniem ustawie od pocztku.

Meneder ustawie CompizConfig to narzdzie konfiguracyjne, z ktrym by
moe czytelnicy si ju spotkali. Aby zacz z niego korzysta, naley je zainstalowa za pomoc Centrum oprogramowania Ubuntu, a nastpnie uruchomi za
pomoc Launchera. W tym celu naley klikn superklawisz, ktry wywoa Dasha,
a nastpnie wpisa Compiz. Po klikniciu ikony program zostanie uruchomiony.
Przy pierwszym uruchomieniu pojawi si komunikat ostrzegawczy (rysunek 5.15).
Cho jest to niesamowite narzdzie, warto wiedzie, e nie jest tak odporne na
bdy uytkownikw jak Unity Tweak Tool. Uytkownicy otrzymuj ostrzeenie,
aby uywa Compiza (rysunek 5.16) z zachowaniem ostronoci, w przeciwnym
razie, jeli popeni zbyt duo bdw, ich pulpit moe sta si niezdatny do
uytku.
Rysunek 5.15. Ostrzeenie wywietlane podczas uruchamiania Menedera ustawie

CompizConfig
Po uruchomieniu programu mona zauway, e niektre kategorie s ju zaznaczone. Jest tak w przypadku tych elementw, ktre zostay zintegrowane z pulpitem Unity.
173
Rysunek 5.16. Gwne okno programu Meneder ustawie CompizConfig

Przyjrzyjmy si bliej moliwociom oferowanym przez Menedera ustawie
CompizConfig.
W grnym lewym rogu gwnego okna dostpne jest pole wyszukiwarki (rysunek
5.17). Mona go uywa do szybkiego filtrowania listy wtyczek wystarczy wpisa nazw. W ten sposb mona te wyszukiwa opcje poszczeglnych wtyczek.
Rysunek 5.17. Pole wyszukiwania Menedera ustawie CompizConfig

W dolnym lewym rogu gwnego okna znajduje si przycisk Zaawansowane szukanie (rysunek 5.18) umoliwiajcy przeszukiwanie wszystkich ustawie wszystkich wtyczek. Warto pamita, e takie szukanie konkretnej funkcji moe chwil
potrwa. Funkcja Zaawansowane szukanie sprawdza nazwy, opisy i ustawione
wartoci. Kiedy lista zostanie wywietlona, wwczas mona klikn dan wtyczk
i sprawdzi, czy znajduje si tam poszukiwana opcja.
174
Rysunek 5.18. Meneder ustawie CompizConfig: kategoria Oglne

Wtyczki w Menederze ustawie CompizConfig s podzielone na osiem kategorii:
1. Oglne: zawiera podstawowe wtyczki (rysunek 5.18).
2. Dostpno: zawiera wtyczki, ktre uatwiaj korzystanie z pulpitu,
szczeglnie osobom majcym kopoty ze wzrokiem (rysunek 5.19).
Wtyczka Enhanced Zoom Desktop powiksza cay ekran.
Rysunek 5.19. Meneder ustawie CompizConfig: kategoria Dostpno
3. Pulpit: zawiera wtyczki konfigurujce dziaanie pulpitu (rysunek 5.20).
Rysunek 5.20. Meneder ustawie CompizConfig: kategoria Pulpit

4. Efekty: zawiera wtyczki konfigurujce rne animacje i efekty graficzne,
na przykad zanikanie okien (rysunek 5.21).
Rysunek 5.21. Meneder ustawie CompizConfig: kategoria Efekty
175
176
5. adowanie obrazkw: zawiera wtyczki umoliwiajce wczytywanie grafik

w rnych formatach (rysunek 5.22).
Rysunek 5.22. Meneder ustawie CompizConfig: kategoria adowanie obrazkw

6. Narzdzia: zawiera wtyczki suce do wykonywania dodatkowych
czynnoci, na przykad edycji rejestru czy sesji menedera (rysunek 5.23).
Rysunek 5.23. Meneder ustawie CompizConfig: kategoria Narzdzia
177
7. Zarzdzanie oknami: zawiera wtyczki obsugujce podstawowe funkcje

okien programw, na przykad ich przenoszenie (rysunek 5.24).
Rysunek 5.24. Meneder ustawie CompizConfig: kategoria Zarzdzanie oknami

8. Bez kategorii: to wtyczki, ktre nie przynale do wczeniejszych kategorii.
UWAGA
Z Menedera ustawie CompizConfig naley korzysta ostronie, poniewa moe on uszkodzi

pulpit. Przed jego uyciem warto zapozna si z metodami przywracania rodowiska graficznego
za pomoc linii polece.
Wicej informacji na temat korzystania z tego narzdzia mona znale na stronie

www.compiz.org.

Dash to jeden z podstawowych elementw Unity. Dziki soczewkom umoliwia
uytkownikom wyszukiwanie informacji zarwno w lokalnych zasobach komputera, jak i w sieci. Kada soczewka (Lens) odpowiada za jedn kategori wynikw
wyszukiwania za pomoc Dasha.
Same w sobie soczewki nie s specjalnie uyteczne, poniewa nie wykonuj wyszukiwanie. Odpowiedzialne za to s zakresy (Scopes), ktre w rzeczywistoci s
silnikami wyszukiwarek zwracajcymi wyniki.
178
Zgodnie z terminologi wprowadzon w rozdziale 3. uyjemy soczewki Muzyka.

Posiada ona dwa zakresy, co oznacza, e wyszukiwanie skada si z czterech procesw: Dasha, demona soczewki, pierwszego demona zakresu i drugiego demona
zakresu.
Uytkownik nawet si nie zorientuje, jak skomplikowany jest proces synchronizowania wynikw przez soczewk. Pozostaje cieszy si korzyciami wynikajcymi
z szybkiego wyszukiwania informacji w rnych kategoriach.
UWAGA
Wicej informacji o dziaaniu i budowie soczewek mona znale na stronach przewodnika

dostpnego pod adresem https://wiki.ubuntu.com/Unity/Lenses/Guidelines.
Zdaje si, e kady uytkownik ma swoje ulubione soczewki Unity. Domylnie

w Unity znajduj si soczewki: Programy, Pliki i katalogi, Muzyka, Wideo.
Dodatkowe zasoby
W rozdziale omwiono trzy narzdzia, ktre mona wykorzysta do dostosowania
pulpitu Unity; s to: modu Wygld, Unity Tweak Tool i Meneder ustawie
CopmizConfig. Istniej rwnie inne programy, ktre pozwalaj spersonalizowa
rodowisko graficzne.
Obfit dokumentacj i pomoc mona znale w sieci. W razie kopotw warto
zajrze na strony Ubuntu (www.ubuntu.com i https://help.ubuntu.com), skorzysta
z forw internetowych, wiki, list dyskusyjnych i kanaw IRC.
Podsumowanie
W rozdziale omwiono kilka metod personalizowania rodowiska graficznego
Ubuntu. Zmienianie domylnych ustawie pulpitu nie jest czynnoci, ktrej potrzebuj ani ktr wykonuj wszyscy uytkownicy, ale wiedza, jak to zrobi, jest
przydatna i czasem niezbdna.
Rozdzia 6
Jak sta si
zaawansowanym
uytkownikiem
Zarzdzanie systemem i ustawieniami uytkownikw
Przechowywanie i organizacja plikw w Linuksie
Skrty klawiaturowe w Unity
Terminal
Wsppraca z Windowsem
Instalowanie oprogramowania z repozytoriw PPA
Kompilowanie programw z kodu rdowego
Podsumowanie
180
Rozdzia 6 Jak sta si zaawansowanym uytkownikiem
UBUNTU JEST STOSUNKOWO prosty w konfiguracji i codziennym uytkowaniu.
Z upywem czasu wikszo uytkownikw chce si nauczy, jak korzysta z niego

bardziej efektywnie. To wanie wydajno atwo wykonywania zada wyznacza granic midzy pocztkujcymi a zaawansowanymi uytkownikami. Osoby,
ktre po prostu chc wykona jakie zadanie, nie musz czyta tego rozdziau. Ci,
ktrzy chc wykonywa zadania atwiej, szybciej i pynniej, z lepszym zrozumieniem tego, co robi to nasza publiczno. W rozdziale nie poruszono tematw
dostosowywania systemu; osoby tym zainteresowane powinny zajrze do rozdziau 5. Tu bdziemy mwi o tym, jak w peni wykorzysta potencja ju dostpnych rozwiza.
Zarzdzanie systemem
i ustawieniami uytkownikw
Aby rozpocz prac z ustawieniami, naley uruchomi Dasha i wpisa ustawienia,
a nastpnie uruchomi odpowiedni modu (rysunek 6.1).
Rysunek 6.1. Wyszukiwanie ustawie systemowych

W oknie dialogowym Ustawienia systemu dostpnych jest wiele opcji (rysunek 6.2).
Wystarczy klikn wybrane ustawienia i ju mona modyfikowa szczegy. Po
wprowadzeniu zmian mona zamkn okno lub klikn przycisk Wszystkie ustawienia umieszczony w grnym lewym rogu okna programu. Zmiana niektrych
ustawie wymaga usunicia blokady okna, w tym celu naley klikn przycisk
Odblokuj, ktry mona znale w grnym prawym rogu danego okna (rysunek 6.3).
Do tego potrzebne s uprawnienia administratora.
Zarzdzanie systemem i ustawieniami uytkownikw
Rysunek 6.2. W oknie dialogowym Ustawienia systemu dostpnych jest wiele opcji
Rysunek 6.3. Kliknij Wszystkie ustawienia, aby powrci do gwnego okna,

lub Odblokuj, aby wprowadzi zmiany
181
182
Ustawienia uytkownika
Na pocztek przyjrzyjmy si dostpnym ustawieniom kont uytkownikw. Po odblokowaniu okna widocznego na rysunku 6.3 mona klikn znajdujcy si w dolnym lewym rogu przycisk z plusem i doda w ten sposb nowe konto lub przycisk
z minusem, aby dane konto usun. Aby zmodyfikowa ustawienia konta, naley
je zaznaczy na licie (rysunek 6.4).
Rysunek 6.4. Dla poszczeglnych elementw dostpne s zarwno menu,

jak i listy rozwijane
Prywatno i bezpieczestwo
Modu Prywatno i bezpieczestwo umoliwia podjcie decyzji, ktre informacje
gromadzone podczas korzystania z Ubuntu maj by przechowywane (rysunek
6.5). I tak Ubuntu zapisuje informacje o najczciej uywanych programach i wywietla je pniej w Dashu. Wikszo uytkownikw ceni sobie to rozwizanie.
Jednak w pewnych przypadkach moe ono nie za sob zagroenie bezpieczestwa lub by po prostu niepodane. Ten modu pozwala uytkownikom zarzdza histori, list plikw, programw i innymi ustawieniami. Mona nawet wyczy cakowicie opisywany mechanizm.
Na karcie Wyszukaj dostpna jest opcja wyczenia wyszukiwa w sieci. Po jej
wczeniu z wynikw zostan wykluczone informacje o muzyce, stronach internetowych i inne uzyskiwane za pomoc Dasha; zamiast nich wywietlane bd
tylko wyniki przeszukiwania danego komputera.
183
Rysunek 6.5. Chcesz usun informacje zgromadzone w cigu ostatniej godziny?

To proste
Ustawienia domylne
Domylne ustawienia zwykle wystarczaj wikszoci uytkownikw. Ale co zrobi,
kiedy dany format plikw dwikowych ma by uruchamiany w wybranym odtwarzaczu?
W takim przypadku naley klikn ikon Informacje w gwnym oknie Ustawie
systemu. Na licie jest pozycja Domylne programy, ktra umoliwia zmian programu (rysunek 6.6). Warto te sprawdzi inne dostpne opcje.
WSKAZWKA
W menu dostpnych jest wiele ustawie. Zachcamy do ich zmiany i dostosowywania systemu
do wasnych potrzeb. Czasem warto przed zmian zapisa biec konfiguracj, na wypadek
gdyby zasza konieczno jej odtworzenia.

Dla osb, ktre wczeniej nie uyway Linuksa, sposb, w jaki przechowuje on
i organizuje pliki, bdzie czym nowym, poniewa rni si od znanego z Windowsa
czy Mac OS X.
WSKAZWKA
Foldery i katalogi
Podczas czytania tego akapitu nie naley wpada w panik, kiedy pojawi si terminy folder
i katalog; oba opisuj ten sam element.
184
Rysunek 6.6. Zmiana domylnych programw jest prosta: wczeniej jednak warto si
upewni, e nowy program faktycznie jest zainstalowany w systemie
W wiecie Windowsa kady napd dyskowy jest oznaczony inn liter; i tak litera
C jest przypisana do dysku twardego, D do napdu CD/DVD i tak dalej.
W wiecie Linuksa jednak wszystko jest czci tego samego systemu plikw.
I dlatego, jeeli nawet w komputerze s dwa lub trzy dyski, napd CD, pami USB
i wszystko to jest podczone, elementy te stan si czci tej samej struktury
katalogw.
Rysunek 6.7 powinien da czytelnikowi oglne wyobraenie organizacji systemu
plikw w Linuksie.
Rysunek 6.7. Organizacja systemu plikw w Linuksie

Na samym wierzchoku drzewa znajduje si folder gwny (/). Wewntrz tego folderu
mamy szereg specjalnych katalogw systemowych, kady o okrelonym przeznaczeniu. Folder /home zawiera na przykad foldery domowe kadego uytkownika posiadajcego konto w systemie. I tak folderem domowym uytkownika marek jest ten,
ktry znajduje si w /home/marek.
185
Zawarto folderw
We wspczesnych dystrybucjach Linuksa, takich jak Ubuntu, struktura folderw
jest w duej mierze zaczerpnita z Uniksa, stworzonego przez ludzi z dugimi
brodami. Uytkownik nie musi wiedzie, co znajduje si w poszczeglnych folderach, poniewa zajmuje si tym system, te informacje mog go jednak zainteresowa. Dla dnych wiedzy przydatna zapewne bdzie tabela 6.1.
Tabela 6.1. Foldery w Linuksie
Katalog
Przeznaczenie
/boot
Zawiera pliki niezbdne do uruchomienia komputera, midzy innymi konfiguracj

programu startowego oraz jdro systemu
/dev
Kade urzdzenie znajdujce si w systemie (takie jak karta dwikowa, kamera

internetowa i tak dalej) posiada wpis w tym folderze. Kada aplikacja uzyskuje dostp
do urzdzenia, korzystajc z wpisw znajdujcych si w tym folderze
/etc
Tutaj przechowywane s pliki konfiguracyjne oprogramowania zainstalowanego w systemie
/home
Kady uytkownik systemu posiada katalog domowy, ktry jest przechowywany wanie tutaj
/lib
Tutaj przechowywane s wane biblioteki programw. Uytkownik nie bdzie mia

raczej potrzeby zagbiania si w te obszary
/media
Urzdzenia, takie jak napdy CD i pamici USB, po zamontowaniu maj tu swoje

wpisy. Wicej na ten temat w dalszej czci
/mnt
Inne urzdzenia mog by zamontowane pniej. Wicej na ten temat w dalszej czci
/opt
W tym folderze moe by zainstalowane dodatkowe oprogramowanie. Jest on zwykle

uywany w przypadku, kiedy uytkownik chce stworzy wasne oprogramowanie.
W innych przypadkach mona go zignorowa
/proc/sys
Tutaj przechowywane s informacje na temat statusu uruchomionego systemu
/root
To folder domowy superuytkownika
/bin
Tutaj przechowywane jest oprogramowanie kluczowe dla procesu uruchamiania systemu
/sbin
Folder ten suy do przechowywania oprogramowania, ktre powinno by

uruchamiane tylko przez superuytkownika
/usr
Tutaj instalowane jest podstawowe oprogramowanie
/var
Folder zawierajcy dzienniki systemowe dotyczce oprogramowania zainstalowanego

w systemie
Pliki konfiguracyjne
W powyszej tabeli folder /etc zosta opisany jako sucy do przechowywania
plikw konfiguracyjnych zainstalowanego oprogramowania. Obok plikw odnoszcych si do wszystkich uytkownikw znajduj si tu pliki konfiguracyjne dla poszczeglnych uytkownikw. Wczeniej, podczas konfigurowania wygldu i dziaania
systemu, wprowadzone zmiany zostay zastosowane tylko w odniesieniu do jednego
uytkownika. Gdzie zatem s przechowywane te ustawienia?
186
Wewntrz kadego folderu domowego uytkownika znajduje si wiele folderw,

ktrych nazwy rozpoczynaj si od kropki (.), na przykad: .mozilla. W tych folderach
przechowywane s konkretne ustawienia dla kadego uytkownika. Poniewa uytkownik rzadko korzysta z tych plikw, domylnie s ukryte. Aby je wywietli,
naley wybra w Nautilusie z menu Widok/Wywietlanie ukrytych plikw lub uy
skrtu Ctrl+H.
Korzystanie z plikw
znajdujcych si na partycjach Windows
Ci z uytkownikw, ktrzy znaczn cz ycia spdzaj w wiecie partycji systemu Windows, zapewne bd chcieli mie do nich dostp wprost z Ubuntu. Nie
jest to problem, cho trzeba bdzie edytowa plik konfiguracyjny. Na szczcie t
operacj naley wykona tylko raz.
Ubuntu powinien automatycznie rozpozna kad partycj Windows i skonfigurowa
dostp do niej dla uytkownika w menederze plikw, ale by moe pojawi si konieczno zmiany takiej konfiguracji lub dodania nowej partycji. Najpierw naley
wyszuka w Dashu narzdzie Dyski, a nastpnie zapisa nazwy i typ partycji Windows. Nazwy bd wyglday mniej wicej tak: /dev/hdb1 lub /dev/sdb1/, a systemem plikw moe by FAT, VFAT lub NTFS.
Nastpnym krokiem jest utworzenie punktw montowania. Kiedy partycje Windows
s aktywne, dostp do nich uzyskuje si poprzez specjalny folder w Ubuntu. To jest
wanie punkt montowania. Zgodnie z powyszym, jeeli punkt montowania jest
ustawiony w /media/win1, a uytkownik chciaby uzyska dostp do folderu Praca,
dostp do niego w Ubuntu jest moliwy poprzez /media/ win1/Praca.
Punkty montowania zwykle s umiejscowione w folderze Media. Naley utworzy
osobny punkt montowania dla kadej partycji Windows. I tak, jeeli na przykad
dostpne s trzy partycje Windows, naley wykona nastpujce polecenie:
test@ubuntu~$ sudo mkdir /media/win1
Nastpnie trzeba otworzy plik konfiguracyjny:

test@ubuntu~$ sudo gedit /etc/fstab
W pliku /etc/fstab znajduj si informacje na temat nazw partycji i punktw montowania. Na dole pliku naley doda jedn linijk dla kadego punktu montowania:
/dev/hdb1 media/win1 vfat users,rw,owner,umask=000 0 0
Uytkownik bdzie musia zmieni nazw partycji (pierwsza kolumna), punkt montowania (druga kolumna) i system plikw (trzecia kolumna), tak aby odpowiaday
rzeczywistoci.
187
Nastpnie naley przeadowa plik /etc/fstab, aby aktywowa partycje:

test@ubuntu~$ sudo mount -a
Dla niektrych partycji pojawi si nowe ikony dyskw twardych.

WSKAZWKA
Wicej informacji na temat pliku fstab mona znale na stronie

https://help.ubuntu.com/community/Fstab.

Korzystanie z myszy jest intuicyjne, poniewa rka, oczy i kursor podaj w tym
samym kierunku. Jednak w przypadku powtarzalnych dziaa to klawiatura umoliwia szybsze wykonanie pracy. Nie tracimy czasu na przekadanie doni z myszy
na klawiatur i z powrotem po to tylko, by wpisa kilka znakw czy przestawi
kursor troch w bok. Im wicej czynnoci mona wykona z jednego miejsca, tym
praca jest efektywniejsza. Poniej znajduje si lista czynnoci, ktre mona wykona w Unity bez odrywania rk od klawiatury. Oczywicie, takie wykonywanie
zada nie jest obowizkowe, ale zaawansowani uytkownicy uwielbiaj oszczdza w ten sposb czas i energi, nawet jeeli na pocztku musz nieco ich powici na opanowanie nowych umiejtnoci. W duszej perspektywie przynosi
to due korzyci.
W wielu skrtach wykorzystuje si superklawisz. Czasem nazywa si go klawiszem
Windows. W zamieszczonych niej tabelach nazywa si go po prostu Super.
Launcher
W tabeli 6.2 znajduj si skrty zwizane z Launcherem.
Tabela 6.2. Skrty dla Launchera
Skrt klawiaturowy
Dziaanie
Super
Uruchomienie Launchera
Super (dugie wcinicie)
Wywietlenie skrtw
Super (jeszcze dusze wcinicie)
Wywietlenie skrtw do ikon programw
Super+Tab
Przeczanie midzy kolejnymi ikonami programw
Super+# (1 9)
Odpowiednik kliknicia danej ikony na pasku Launchera
Super+Shift+# (1 9)
Ponowne otwarcie danego programu w nowym oknie
Super+T
Otwarcie Kosza
188
Dash
W tabeli 6.3 znajduj si skrty zwizane z Dashem.
Tabela 6.3. Skrty dla Dasha
Skrt klawiaturowy
Dziaanie
Super (krtkie wcinicie)
Uruchomienie Dasha
Super+A
Uruchomienie soczewki Programy
Super+F
Uruchomienie soczewki Pliki i foldery
Super+M
Uruchomienie soczewki Muzyka
Super+C
Uruchomienie soczewki Zdjcia
Super+V
Uruchomienie soczewki Wideo
Ctrl+Tab
Przeczanie si midzy soczewkami
Arrow keys
Nawigowanie kursorem
Enter & Return
Uruchomienie podwietlonego elementu
Przeczanie aplikacji
W tabeli 6.4 znajduj si skrty zwizane z przeczaniem si midzy aplikacjami.
Tabela 6.4. Skrty przeczania aplikacji
Skrt klawiaturowy
Dziaanie
Alt+Tab
Przeczanie midzy aplikacjami
Alt+`
Przeczanie midzy oknami biecej aplikacjami
Strzaka w prawo lub w lewo
Wybr kolejnej aplikacji z listy podczas przeczania si
Okna
W tabeli 6.5 znajduj si skrty zwizane z zarzdzaniem oknami.
Obszary robocze
Obszary robocze wiele pulpitw dziaajcych podczas jednej sesji zostay
domylnie wyczone w wydaniu 13.04 i kolejnych. Aby je przywrci, naley wywietli menu ustawie systemowych, przej do moduu Wygld/Zachowanie,
a nastpnie zaznaczy opcj Wczenie obszarw roboczych. Na pasku Launchera
zostanie wywietlona ikona czterech dostpnych obszarw roboczych.
W tabeli 6.6 znajduj si skrty zwizane z uywaniem obszarw roboczych.
189
Tabela 6.5. Skrty do obsugi okien

Skrt klawiaturowy
Dziaanie
Super+W
Rozpraszanie wszystkich okien na biecym obszarze

roboczym
Super+Ctrl+strzaka w gr
Maksymalizacja biecego okna
Super+Ctrl+strzaka w d
Przywrcenie lub zminimalizowanie biecego okna
Super+Ctrl+strzaka w lewo lub w prawo
Ustawienie biecego okna z prawej lub lewej strony

ekranu
Alt+F4
Zamknicie biecego okna
Alt+Space
Wywietlenie menu okna
Alt+lewy przycisk myszy
Przesunicie okna
Alt+rodkowy przycisk myszy
Zmiana rozmiaru okna
Ctrl+Alt+7 (klawiatura numeryczna)
Umieszczenie okna w grnej lewej wiartce ekranu;

drugie wcinicie bez reakcji
Umieszczenie okna w grnej poowie ekranu; drugie

wcinicie bez reakcji
Umieszczenie okna w grnej prawej wiartce ekranu;

Umieszczenie okna w lewej czci ekranu; drugie

Maksymalizowanie okna; jeeli okno ju jest w takiej

postaci, to zostanie przywrcone do poprzedniego
ksztatu, rozmiaru i pozycji
Umieszczenie okna w prawej czci ekranu; drugie

Umieszczenie okna w dolnej lewej wiartce ekranu;

Umieszczenie okna w dolnej poowie ekranu; drugie

Umieszczenie okna w dolnej prawej wiartce ekranu;

Minimalizowanie okna; jeeli okno ju jest w takiej

postaci, to zostanie przywrcone do poprzedniego
ksztatu, rozmiaru i pozycji
Tabela 6.6. Skrty do obsugi obszarw roboczych

Skrt klawiaturowy
Dziaanie
Super+S
Przywoanie obszarw roboczych; drugie wcinicie bez reakcji
Ctrl+Alt+Arrow Keys
Przeczanie obszarw roboczych
Ctrl+Alt+Shift+Arrow Keys
Przejcie do wybranego okna z dowolnego obszaru roboczego
190
Inne
Za pomoc menu mona dodawa wasne skrty.
W tabeli 6.7 zamieszczono te, ktre nie przynale do adnej wymienionej wczeniej kategorii.
Tabela 6.7. Inne skrty
Skrt klawiaturowy
Dziaanie
Super+L
Blokowanie ekranu
Ctrl+Alt+Del
Wylogowanie si z systemu
PrtSc
Zrzut ekranu
Alt+PrtSc
Zrzut ekranu aktywnego okna
Terminal
Chocia Ubuntu ma by systemem dla komputerw biurkowych, dziaa na potnej i niesamowicie elastycznej linii polece. Inspirowana przez ponad trzydziestoletnie dziedzictwo Uniksa linia polece dostpna w Linuksie umoliwia wydajne
wykonywanie czasem bardzo zoonych zada dziki moliwoci czenia rnorodnych polece na rne sposoby.
Filozofia stojca za Uniksem to tworzenie duej liczby niewielkich programw, z ktrych kady jest przeznaczony do jak najlepszego wykonywania jednego, okrelonego
zadania. Przykadem takiego narzdzia jest polecenie ls, ktre suy tylko i wycznie
do wywietlania listy plikw znajdujcych si w danym folderze. Chocia wywietlanie listy plikw jest do specyficzn funkcj, polecenie ls udostpnia kad
moliw funkcj, jak moemy sobie wyobrazi dla tego zadania.
Chocia samo w sobie polecenie ls jest do ograniczone, to dziki moliwoci elastycznego czenia z innymi poleceniami oferuje ju ogromne moliwoci. Do czenia polece uywa si znaku |, za pomoc ktrego mona tworzy tak zwane potoki.
Potoki mog by tworzone na wiele rnych sposobw, a jeli uytkownik posiada
nawet podstawow wiedz o moliwociach chocia kilku polece, tworzenie
potokw z poszczeglnych komend pomoe prosto i szybko wykona kade zadanie,
jakie tylko mona sobie wyobrazi.
Warto zdawa sobie spraw, e uywanie linii polece nie jest umiejtnoci konieczn do korzystania z Ubuntu, ale posugiwanie si ni znacznie podnosi elastyczno i moliwoci komputera przy wykonywaniu rnorodnych zada. Zamiast
opisywa wykorzystanie terminala w tym miejscu, zrobilimy to w rozdziale 7.
jego przeczytanie rekomendujemy wszystkim, ktrzy chc zosta zaawansowanymi
uytkownikami.
Instalowanie oprogramowania z repozytoriw PPA
191
Wsppraca z Windowsem
Chocia Linux oferuje ogromne moliwoci jako platforma dla komputerw biurkowych, czasem maj miejsce sytuacje, kiedy nie ma alternatywy dla programu napisanego dla systemw Windows. Najczciej jest tak w przypadku specyficznych
aplikacji biznesowych, niektrych narzdzi edukacyjnych czy wielu gier. Na szczcie jest sposb, aby wiele z tych programw uruchomi wprost w Ubuntu.
Przez ponad dwadziecia lat zesp projektu Wine ciko pracowa, aby stworzy
wolne oprogramowanie umoliwiajce uruchamianie programw dla Windows pod
kontrol Linuksa. Cho nie kady program dziaa idealnie, a niektre nie dziaaj
wcale, to liczba aplikacji dziaajcych w Wine gwatownie wzrosa i cigle si zwiksza. Przy czym zaleca si, aby przed rozpoczciem powaniejszej pracy w programie uruchomionym w Wine przetestowa go, a jeeli pojawi si kopoty, poszuka pomocy w dostpnej dokumentacji, skorzysta z moliwoci wirtualizacji
Windows w Ubuntu lub znale inn aplikacj.
WSKAZWKA
Uyteczne porady dla Wine mona znale na stronie http://www.winehq.org/help/, a na stronie

www.winehq.org/docs/wineusr-guide/alternatives znajduj si informacje o alternatywach
dla programu Wine. Pod adresem http://appdb.winehq.org mona sprawdzi, czy program,
ktry chcemy uruchomi, zosta przetestowany w Wine.
Pakiet Wine naley zainstalowa z Centrum oprogramowania Ubuntu; trzeba

przej do sekcji Systemowe. eby skonfigurowa Wine, naley wyszuka Wine
w Dashu z uyciem soczewki Programy. W tym samym menu mona przeglda
nowo utworzony dysk C:\; natomiast usun instalacj Wine mona wprost z Centrum oprogramowania Ubuntu.
Aby uruchomi dany program, wystarczy podwjne kliknicie instalacyjnego pliku
z rozszerzeniem .exe. Zainstalowane programy bd widoczne podczas wyszukiwania za pomoc Dasha.
WSKAZWKA
Wicej informacji na temat Wine z perspektywy Ubuntu czytelnik znajdzie na stronie

https://help.ubuntu.com/community/Wine.
Instalowanie oprogramowania
z repozytoriw PPA
Czasem dany program nie jest dostpny w repozytoriach Ubuntu; by moe pojawi si zupenie niedawno, by moe dostpna jest nowsza wersja, a by moe
nie byo okazji, aby go skompilowa, przetestowa i tam umieci. Takie programy
192
czsto mona znale w archiwach PPA (Personal Package Archive). Wikipedia

o pakietach PPA mwi, e jest to repozytorium oprogramowania, do ktrego
wprowadza si pakiety rdowe w celu przystosowania ich do uycia przez APT
na Launchpad lub podobne programy (https://launchpad.net/ubuntu/+ppas).
W skrcie PPA to niewielkie repozytoria zawierajce oprogramowanie, ktrego
nie ma w gwnych repozytoriach Ubuntu by moe z powodw wymienionych
wczeniej. Jeeli programu (lub jego wersji) nie mona znale w repozytorium
Ubuntu, naley uruchomi przegldark internetow i poszuka go na gwnej
stronie Launchpada.
WSKAZWKA
Zachowaj ostrono!
Niektre repozytoria PPA s tworzone do testowania oprogramowania w wersji beta, a czasem
i alfa. Nie gwarantuj one stabilnoci przetestowanego oprogramowania. Kady moe utworzy
PPA i nie ma adnej procedury sprawdzajcej, dlatego naley instalowa je tylko z zaufanych
rde. Repozytoriw PPA uywa si na wasne ryzyko.
W naszym przykadzie zainstalujemy testow wersj pakietu LibreOffice.org. Jeeli

uytkownik nie potrzebuje z jakiego powodu oprogramowania dystrybuowanego
poprzez PPA, zalecamy pozostanie przy domylnych repozytoriach Ubuntu.
Aby doda PPA do systemu, naley zna jego pooenie na Launchpadzie. W naszym przypadku bdzie to ppa:libreoffice/ppa (rysunek 6.8).
Rysunek 6.8. Informacje techniczne oraz instrukcj instalacji mona znale

na stronach repozytoriw PPA
Najprostszym sposobem dodania repozytoriw PPA do systemu jest uycie terminala. Wystarczy wykona ponisze polecenia, ktre dodaj repozytoria i aktualizuj ich list:
193
$ sudo add-apt-repository ppa:1ibreoffice/ppa

$ sudo apt-get update
Od tej chwili uzyska dostp do repozytorium moemy na przykad za pomoc

ulubionego menedera pakietw: Centrum oprogramowania Ubuntu, Synaptica,
wiersza polece i tak dalej.
Aby usun repozytorium, mona powtrnie uy tego narzdzia, tym razem
z opcj --remove.
$ sudo add-apt-repository --remove ppa:libreoffice/ppa
Jeeli zapragniemy usun repozytorium PPA i przywrci oprogramowanie do

poprzedniej wersji, moemy zainstalowa narzdzie ppa-purge:
$ sudo apt-get install ppa-purge
$ sudo ppa-purge ppa:libreoffice/ppa

Niektrych programw nie mona znale w repozytoriach. Na szczcie w Ubuntu
dobrze dziaa tradycyjny sposb instalowania pakietw. Wystarczy skopiowa program i umieci go w pustym katalogu. Czasem program zawiera instrukcje instalacji jeeli tak, naley je wykona. W wikszoci przypadkw bd one zbiene
z informacjami zamieszczonymi poniej.
Przed zainstalowaniem kodu rdowego oprogramowania naley skompilowa go
do postaci binarnej, tak aby komputer mg go wykona. Do tego celu potrzebne
s pakiety, ktre nie s instalowane domylnie. To, co potrzebne, znajduje si
w zalenociach do jednego pakietu. Wystarczy go zainstalowa i wszystko powinno si uda.
$ sudo apt-get install build-essential
Nastpnie naley przej do miejsca, w ktrym zapisano pobrany kod. Zwykle ma

on posta skompresowanego archiwum o rozszerzeniu tar.gz lub tar.bz2. W zalenoci od rodzaju archiwum naley je rozpakowa, uywajc odpowiedniego polecenia:
$ tar -xvf file.tar.gz
$ tar -xvf fi1e.tar.bz2
194
Nastpny etap to budowa pakietu. Jego przebieg zaley od tego, czy zostay zainstalowane wszystkie zalenoci jeeli nie, uytkownik zostanie o tym poinformowany. Trzeba bdzie wwczas zainstalowa poszczeglne pakiety osobno, korzystajc z Synaptica lub terminala. Na tym etapie kod rdowy zostanie przeksztacony
w co, co mona zainstalowa.
$ make
Nastpnie instalujemy pakiet:

$ sudo make install
Cho ta metoda dziaa, to istnieje jeszcze lepsza. Polecenie make install zainstaluje pakiet bez uywania menedera pakietw. Jeeli kiedy zajdzie potrzeba
usunicia pakietu z systemu, moe by to wyzwaniem. Dlatego lepiej jest instalowa oprogramowanie poleceniem:
$ sudo apt-get install checkinstall
Tak jak kade oprogramowanie instalowane z oficjalnych repozytoriw, take taki

pakiet mona usun za pomoc menedera pakietw:
$ sudo checkinstall
Podsumowanie
W tym rozdziale omwiono szereg zaawansowanych tematw zwizanych z dziaaniem systemu Ubuntu i zarzdzaniem nim. Zostay omwione zmiana ustawie
pulpitu, dodawanie nowych uytkownikw i zmiana ustawie bezpieczestwa
i prywatnoci. Nastpnie opisano podstawow struktur systemu plikw oraz zarzdzania nimi. Szczegowo omwiono skrty klawiaturowe wraz z moliwociami
ich wykorzystania i zwikszenia w ten sposb efektywnoci. Kilka sw powicono
kwestiom instalacji oprogramowania z repozytoriw PPA zawierajcych nowsze,
rozwojowe czy testowe wersje programw niedostarczanych z Ubuntu. Na koniec
poruszono zagadnienia uruchamiania w Ubuntu programw przeznaczonych dla
Windowsa.
Rozdzia 7
Witamy
w wierszu polece
Uruchamianie terminala
Zaczynamy
Tworzenie potokw
Wykonywanie polece z uprawnieniami superuytkownika
Uzyskiwanie pomocy
Poruszanie si po systemie plikw
Dziaania na plikach i katalogach
Polecenia informacji o systemie
Przeszukiwanie i edytowanie plikw tekstowych
Obsuga kont uytkownikw i grup
Pomoc w wierszu polece
Przeszukiwanie stron dokumentacji systemowej
Stosowanie symboli wieloznacznych
Uruchamianie wielu polece
Zaawansowane zastosowania wiersza polece
Podsumowanie
196
Rozdzia 7 Witamy w wierszu polece
MAO KTRA CZ systemu Ubuntu jest dla uytkownika rwnie przydatna jak wiersz
polece. Jednak jest to jeden z elementw trudniejszych do opanowania. Czasem

nie wiadomo za dobrze, gdzie szuka wyjanie i samych polece, ale jeli chcesz
si nauczy czego nowego, z czasem z pewnoci docenisz to, jak umiejtne posugiwanie si wierszem polece przyspiesza wykonywanie zada, i to, e jest
wietn metod poznawania dziaania systemu bliej jego trzewi.
Wiersz polece jest w pracy uytkownika typowego stanowiska biurkowego zaledwie miym dodatkiem, ale na serwerze stanowi narzdzie niezastpione. Serwerowe
wydanie Ubuntu instaluje si bez jakiegokolwiek graficznego interfejsu uytkownika,
wic aby cokolwiek zrobi w systemie, trzeba zna narzdzia uruchamiane i obsugiwane w wierszu polece nimi zajmiemy si w tym rozdziale. A sdzimy, e
nauka ta okae si zabawna jak rzadko.
Uruchamianie terminala
Terminal mona wywoa za porednictwem Dasha wystarczy klikn ikon
z symbolem Ubuntu, powinna to by pierwsza ikona na pasku Launchera (rysunek
7.1). Zostanie wwczas uruchomiony Dash, w ktrym naley wpisa terminal (rysunek 7.2). Po pierwszym uruchomieniu zostanie wywietlone okno podobne do
tego na rysunku 7.3.
Rysunek 7.1. Ikona Dasha
Rysunek 7.2. Wyszukiwanie terminala za pomoc Dasha
Zaczynamy
197
Rysunek 7.3. Okno terminala

W oknie wida migajcy kursor, umieszczony za literami, czasem za cyframi czy
znakami, na ktrych kocu znajduje si symbol $. Pierwsze sowo w tym cigu to
nazwa konta uytkownika, ktry uruchomi terminal, uzupeniona symbolem @.
Za symbolem @ wstawiana jest nazwa komputera, po ktrej jest dwukropek, a jeszcze
dalej nazwa biecego katalogu roboczego z pocztku jest to katalog domowy
uytkownika, reprezentowany tu symbolem ~.
Dostpne tu polecenia liczy si na dziesitki. W tym rozdziale przedstawiamy tylko
kilka z nich wraz z opisami, tak aby umoliwi czytelnikom rozpoczcie pracy z poleceniami. Potem wymieniamy jeszcze dodatkowe, ale ju z krtszymi opisami.
Zaczynamy
Na pocztek mona sprawdzi zawarto folderu domowego:
uzytkownik@komputer:~$ ls
Polecenie ls wywietla list plikw w danym folderze. Uyte bez adnych opcji, wywietli po prostu to, co w danym folderze si znajduje. Aby sprawi, by polecenie
byo nieco bardziej uyteczne, mona doda do niego opcje:
uzytkownik@komputer:~$ ls -al
198
Cz -al to opcje, ktre mog by dodane do polecenia. W tym przypadku zostay

uyte do wywietlenia listy plikw (ls) z uwzgldnieniem wszystkich, nawet ukrytych,
znajdujcych si w folderze (opcja a) wraz ze szczegowymi informacjami na ich
temat (opcja l).
WSKAZWKA
Z mylnikiem czy bez?

Wiele opcji polece terminala naley poprzedzi mylnikiem, jednak niektre narzdzia nie wymagaj jego uycia. Nie ma tu spjnego systemu, wic trzeba zwrci na to uwag podczas nauki
nowych polece.
Teraz przejdmy do innego katalogu:

uzytkownik@komputer:~$ cd Pulpit
Polecenie cd suy do zmiany biecego katalogu na inny, podany po samym poleceniu (w tym przypadku katalog pulpitu, czyli Pulpit). Mona sobie uatwi zadanie
wpisywania nazw plikw i katalogw w nastpujcy sposb: po wpisaniu kilku pocztkowych liter naley wcisn klawisz Tab, wwczas system sam uzupeni nazw katalogu. W naszym przypadku po wpisaniu cd Pul mona uy klawisza Tab,
a nazwa zostanie uzupeniona do postaci Pulpit (znak / pojawi si automatycznie, bo
Pulpit to katalog).
Jeeli w biecym katalogu znajduje si plik tekstowy, mona szybko sprawdzi jego
zawarto, wystarczy uy polecenia cat:
uzytkownik@komputer:~$ cat mojplik.txt
To polecenie spowoduje wywietlenie zawartoci pliku na ekranie (mwic bardziej

poprawnie w argonie geekw, dane bd dostpne na wyjciu).
Tworzenie potokw
Potga linii polece objawi si w peni, kiedy zaczniemy przekazywa dane wyjciowe z jednego polecenia jako wejciowe do kolejnego, innymi sowy, czy
polecenia w potoki. Do tworzenia potokw, dziki ktrym moliwe jest wykonanie
rnych zoonych zada, uywa si symbolu |. Kiedy na przykad korzystamy
z polecenia cat, aby wywietli zawarto pliku na ekranie monitora, i okae si,
e nie mieci si ona jednorazowo, mona rozwiza ten problem, tworzc potok
z uyciem polecenia less, tak aby mona byo przewija zawarto pliku:
uzytkownik@komputer:~$ cat mojplik.txt | less
Teraz polecenie skada si z dwch czci rozdzielonych symbolem potoku |. Dane

wyjciowe z polecenia cat s przekazywane do nastpnego polecenia less, dziki
czemu uytkownik otrzymuje wywietlon zawarto pliku, po ktrym moe porusza si za pomoc klawiszy ze strzakami.
Wykonywanie polece z uprawnieniami superuytkownika
199
Potoki mog by uyteczne na przykad do wyszukiwania okrelonych informacji

w systemie. Jeeli uytkownik chciaby przykadowo uzyska informacj, ile aktywnych procesw jest uruchomionych w systemie, powinien wpisa takie polecenie:
uzytkownik@komputer:~$ ps ax | grep getty | wc -l
Zliczane s tutaj uruchomione procesy getty (jest to program uruchamiajcy sesje

terminala). Polecenie ps ax udostpnia list uruchomionych procesw w systemie,
nastpnie polecenie grep przeglda t list w poszukiwaniu sowa getty i podaje,
w ilu liniach si ono pojawia. Na kocu znajduje si polecenie wc suce do zliczania sw lub wierszy, a poniewa zostao podane z opcj -l, jako wynik wywietlona zostanie liczba wierszy. Super czy nie?
Wykonywanie polece
z uprawnieniami superuytkownika
Kiedy uytkownik zaloguje si do systemu, uywa standardowego konta. Nie posiada ono uprawnie do wykonywania zada przewidzianych dla administratora
systemu. Wanie taki model bezpieczestwa przyjto w Ubuntu: uytkownik
pracuje ze standardowymi uprawnieniami, a jako superuytkownik wystpuje tylko
w razie potrzeby. To zapobiega przypadkowym zmianom oraz instalacji szkodliwego
albo niechcianego oprogramowania i tym podobnych.
Aby uzyska prawa superuytkownika podczas pracy w terminalu, naley uy polecenia sudo, wpisujc je przed waciwym poleceniem. Jeeli uytkownik chciaby na
przykad zrestartowa ustawienia sieciowe z poziomu linii polece, powinien wprowadzi nastpujc komend:
uzytkownik@komputer:~$ sudo apt-get install byobu
Polecenie na prawo od komendy sudo moe wykona tylko superuytkownik, ale

sudo umoliwia wykonanie jej przez zwykego uytkownika. Po wpisaniu powyszego polecenia uytkownik zostanie poproszony o podanie hasa administratora. To jest
to samo haso, ktre zostao podane podczas instalacji systemu przez pierwszego
uytkownika. Jeeli polecenie jest wprowadzane z poziomu tego konta, wystarczy
po prostu wpisa haso. W opisywanym przypadku instalujemy narzdzie byobu,
ktre moe uatwi ycie uytkownikom terminala.
WSKAZWKA
Byobu
Byobu to japoskie sowo okrelajce dekoracyjne, wieloczciowe przepierzenia suce do
oddzielania przestrzeni w pomieszczeniach. W kategoriach wolnego oprogramowania to eleganckie usprawnienie ju i tak funkcjonalnego, przejrzystego i praktycznego ekranu GNU. Byobu
umoliwia usprawnienie profilu i zawiera narzdzia konfiguracyjne, takie jak system powiadomie o statusie. Wicej informacji na temat byobu mona znale na stronie dokumentacji
projektu http://manpages.ubuntu.com/manpages/precise/en/man1/byobu.1.html.
200
Jeli po potwierdzeniu hasa trzeba wykona kolejne polecenia z uyciem sudo, nie
bdzie trzeba wprowadza hasa przez nastpne 15 minut.
Uzyskiwanie pomocy
Do kadego dostpnego w systemie polecenia doczony jest krtki przewodnik
(tak zwane strony man od angielskiego terminu manual page) zawierajcy midzy
innymi list dostpnych opcji. Informacje te s tradycyjnie pisane lapidarnym
stylem i w zaoeniu maj jedynie wskaza rne metody uywania danego polecenia. Aby znale nieco wicej informacji na ten temat, warto skorzysta z wyszukiwarki Google.
Aby przejrze stron man dla polecenia ls, naley wpisa komend:
uzytkownik@komputer:~$ man ls
Rwnie polecenie man ma kilka dostpnych opcji (wicej informacji uytkownik

znajdzie po uyciu polecenia man man), jedn z bardziej uytecznych jest -k. Umoliwia ona przeszukiwanie zawartoci pod ktem wystpowania okrelonego sowa.
Jest szczeglnie przydatna, gdy uytkownik nie pamita nazwy samego polecenia.
Jeeli na przykad nie moe przypomnie sobie polece zwizanych z uruchomionymi procesami, mona poprosi system o pomoc w nastpujcy sposb:
uzytkownik@komputer:~$ man -k processes
WSKAZWKA
Repozytorium dokumentacji dla Ubuntu

Strona zawiera setki tysicy dynamicznie tworzonych podrcznikw dla kadego pakietu dla
kadej wersji Ubuntu i jest codziennie aktualizowana. Dokumentacja, jak wspomniano wczeniej, tradycyjnie bya przegldana z poziomu terminala, jednak dziki Dustinowi Kirklandowi
uytkownicy Ubuntu maj dostp do wszystkich przewodnikw w postaci plikw HTML. Repozytorium mona znale na stronie http://manpages.ubuntu.com.
Poniej zamieszczamy krtkie wprowadzenie do popularniejszych i uytecznych

polece, z ktrych uytkownik by moe bdzie chcia skorzysta; podzielilimy je
na kategorie w zalenoci od przeznaczenia. Na kocu podamy dodatkowe rda
i zasoby do dalszych poszukiwa.
Poruszanie si po systemie plikw

Wrd polece sucych do poruszania si po systemie plikw mamy:
pwd polecenie pwd pozwala dowiedzie si, w jakim katalogu si obecnie
znajdujemy (pwd to skrt od print working directory, czyli wypisz katalog

roboczy). Przykadowo uruchomienie tego polecenia w katalogu pulpitu
201
da w odpowiedzi ~/Pulpit. Zauwa, e terminal w GNOME wywietla

t informacj na pasku tytuowym swojego okna.
cd polecenie cd pozwala na przechodzenie pomidzy katalogami, czyli
zmienianie katalogu biecego. Kiedy uruchomisz terminal, domylnie

znajdziesz si w swoim katalogu domowym. Do poruszania si po systemie
plikw uyj polecenia cd.
Aby przej do swojego pulpitu, wydaj polecenie cd Pulpit.
Aby przej do gwnego katalogu systemu plikw, wydaj polecenie cd /.
Aby przej do swojego katalogu domowego, wydaj polecenie cd ~.
Aby przej do katalogu nadrzdnego, wydaj polecenie cd ...
Aby powrci do poprzedniego katalogu, uyj polecenia cd -.
Aby za jednym zamachem przemierzy ile poziomw katalogw, wydaj na

przykad polecenie cd /var/www znajdziesz si w podkatalogu www
katalogu /var.

Do manipulowania plikami i katalogami powiniene wykorzysta ponisze polecenia:
cp polecenie cp wykonuje kopi wskazanego pliku. Przykadowo

polecenie cp plik blabla utworzy dokadn kopi pliku pod nazw blabla;
sam plik rdowy nie ulegnie adnej zmianie ani nie zostanie usunity.
mv polecenie mv przenosi plik do nowego miejsca; w szczeglnym

przypadku operacja ta polega na zmianie nazwy pliku. Polecenie mv blabla
~/Pulpit przeniesie plik blabla do katalogu pulpitu, gdzie zapisze go pod
niezmienion nazw aby przy okazji przenosin zmieni nazw pliku,

trzeba poda docelow nazw pliku w poleceniu (a tu podany jest jedynie
katalog docelowy). Co innego w przypadku polecenia mv wtedy plik
rdowy przestaby istnie, ale cp ogranicza si do wykonania dokadnej
kopii pliku.
Aby nie pisa za kadym razem tego samego, moesz w miejsce nazwy
swojego katalogu domowego stosowa symbol ~,; dlatego zapis
/home/uzytkownik/Obrazy jest rwnoznaczny z ~/Obrazy.
UWAGA
Jeeli uyjemy polecenia mv z sudo, co jest czsto niezbdne podczas pracy poza katalogiem
domowym, skrt ~ nie zadziaa. Wtedy trzeba podawa w poleceniu pene cieki dostpu do plikw.
202
rm polecenie rm suy do usunicia pliku albo katalogu, na przykad

rm plik.txt. Polecenie nie usunie katalogu zawierajcego pliki; najpierw
naley go oprni, a dopiero potem usun, korzystajc z polecenia rmdir.
Oczywicie, w niektrych przypadkach mona uy polecenia rm do usuwania
katalogw, jednak omwienie tego zagadnienia wykracza poza ramy

niniejszego rozdziau.
ls polecenie ls suy do wypisywania listy nazw plikw znajdujcych
si w danym katalogu. Uruchomione z pewnymi opcjami, wypisuje

dodatkowo rozmiary plikw, daty ich utworzenia i uprawnienia dostpu.
Przykadowo polecenie ls ~ wypisze pliki znajdujce si w katalogu
domowym.
mkdir polecenie mkdir pozwala na tworzenie katalogw. I tak mkdir

muzyka utworzy w biecym katalogu podkatalog o nazwie muzyka.
chmod polecenie chmod suy do zmieniania uprawnie dostpu

do plikw. System uprawnie dostpu do plikw jest oparty na zupenie
prostym modelu. Dla kadego pliku mona ustawia uprawnienia osobno dla
waciciela pliku (u), dla grupy (g) i dla pozostaych uytkownikw systemu
(o); w kadej z tych kategorii mona przydzieli uprawnienia do odczytu
(r), do zapisu (w) i do uruchamiania pliku (x). Jeli na przykad plik ma
dawa si odczytywa przez kogokolwiek, ale zapisywa tylko przez jego
waciciela, powinien mie ustawione uprawnienia rw-r--r--. Aby doda
lub odebra uprawnienie, naley zastosowa w poleceniu znak plus albo
minus przed symbolem uprawnienia. Aby na przykad w poprzednim
przykadzie nada grupie uprawnienie do modyfikacji pliku, naleaoby
wyda polecenie chmod g+w plik.
chown polecenie chown pozwala uytkownikowi zmienia przynaleno

pliku (waciciela i grup pliku). Przykadowo sudo chown janusz plik
spowoduje, e wacicielem pliku bdzie uytkownik janusz.

Do polece dajcych informacje o stanie systemu zaliczymy:
df polecenie df wypisuje informacje o wykorzystaniu poszczeglnych

systemw plikw. Najlepiej wywoywa je z opcj -h, wymuszajc
wypisywanie danych o rozmiarach w megabajtach (M) i gigabajtach (G),

a nie w domylnych blokach (-h oznacza czytelne dla czowieka).
free polecenie free wypisuje ilo wolnej i uywanej przez system

pamici operacyjnej. Wywoanie polecenia z opcj -m (free -m)
spowoduje wypisanie informacji o poszczeglnych obszarach pamici
w megabajtach, co jest zazwyczaj najwygodniejsze.
top polecenie top wypisuje informacje o podstawowych parametrach
uname -a polecenie uname z opcj -a wypisuje komplet oglnych informacji
203
systemu, procesach uruchomionych w systemie i zasobach systemowych,

z biecym uyciem procesora, pamici operacyjnej i pamici wymiany
oraz czn liczb dziaajcych procesw wcznie. Program opuszcza
si, naciskajc klawisz Q.
o systemie: nazw komputera, nazw jdra, numer wersji i kilka innych
danych. Przydatne zwaszcza do sprawdzania wykorzystywanej przez
system wersji jdra.
lsb_release -a polecenie lsb_release z opcj -a wypisuje informacje
o wersji Linuksa. Oto przykad:
konto@komputer:~$ lsb_release -a
No LSB Modues are available.
Distributor ID: Ubuntu
Description:
Ubuntu 14.04
Release:
14.04
Codename:
trusty
ifconfig polecenie ifconfig wypisuje informacje o interfejsach
iwconfig podobnie jak ifconfig, polecenie iwconfig wypisuje
ps polecenie ps suy do podgldania listy procesw dziaajcych

w systemie.
sieciowych.
informacje o interfejsach sieciowych, sieci bezprzewodowej

z kompletem istotnych danych (jak choby prdko i nazwa sieci).
Ponisze polecenia su do wypisywania informacji o sprzcie zainstalowanym

w komputerze. Przydaj si do diagnozowania przyczyn niepoprawnej obsugi
(albo zupenego braku obsugi) ktrego z podzespow albo urzdze peryferyjnych.
lspci polecenie lspci wypisuje informacje o wszystkich magistralach
PCI i podczonych do nich urzdzeniach. Na licie znajdziesz choby

dane o kartach sieciowych i dwikowych.
lsusb polecenie lsusb suy do wypisywania informacji o magistralach
lshal polecenie lshal wypisuje komplet informacji o urzdzeniach
USB i podczonych do nich urzdzeniach USB, takich jak drukarki

i pamici USB.
rozpoznanych w warstwie abstrakcji sprztu (HAL Hardware
Abstraction Layer) powiniene tu znale informacje o wszystkich
urzdzeniach komputera.
204
Przeszukiwanie i edytowanie plikw tekstowych

Zadania z tej kategorii mona wykonywa za pomoc poniszych polece:
grep polecenie grep pozwala na przeszukiwanie plikw i cigw
tekstowych pod ktem wystpowania w nich konkretnego wzorca;

wynikiem dziaania programu s podawane na jego wyjcie wiersze,
ktre zawieraj zadany wzorzec. Przykadowo grep och plik wypisze
z pliku te wiersze, ktre zawieraj cig och.
sed sed to edytor strumieniowy (stream editor) pozwalajcy przede
wszystkim na wyszukiwanie okrelonych cigw w pliku i zastpowanie

ich innymi cigami. Gdyby na przykad chcia znale w pliku zwierzaki
wszystkie wystpienia kot i zamieni je na pies, powiniene wyda
polecenie sed s/kot/pies/g zwierzaki1. Dla odmiany polecenie sed
s/kot/pies/g zwierzaki (bez litery g) spowoduje zamian tylko pierwszego
wystpienia sowa kot w pliku zwierzaki.
Oba programy s niesamowicie rozbudowane i maj ogromne moliwoci. Doczekay

si wyczerpujcych opisw i licznych instrukcji obsugi, zarwno w postaci drukowanej, jak i w publikacjach elektronicznych:
https://help.ubuntu.com/community/grep
http://manpages.ubuntu.com/manpages/lucid/man1/9base-sed.1.html
Pi innych polece przydatnych przy manipulowaniu tekstem to:
cat polecenie cat suy do podgldania zawartoci plikw,
a z odpowiednim przekierowaniem mona wykorzysta je do wpisywania

i dopisywania cigw do plikw. Polecenie cat plik spowoduje wypisanie
zawartoci pliku na wyjciu (na konsoli). Polecenie cat plik1 plik2
wypisze zawarto obu plikw jeden po drugim, bez wyranych przerw
tak jakby oba stanowiy jeden plik.
nano to prosty penoekranowy edytor plikw tekstowych dla wiersza
polece. Aby otworzy plik do edycji, naley wyda polecenie nano plik.
Polecenia edycyjne i obsugi, widoczne u dou ekranu, uruchamia si

kombinacjami Ctrl+<klawisz>.
less polecenie less suy do podgldania zawartoci plikw tekstowych
i cigw tekstowych wypisywanych na wyjcia innych programw

z moliwoci stronicowania tekstu (dzielenia na ekrany). Najczciej
stosowane w potoku z innym poleceniem, ktre generuje kilkuekranowy
cig tekstu, jak ls | less.
Plik rdowy zwierzaki nie zostanie jednak zmieniony zamiana kot na pies bdzie si odbywa
tylko na wyjciu polecenia sed, ktre wypisze ca zawarto pliku z zadanymi zmianami przyp. tum.
head polecenie head suy do wywietlania na standardowym wyjciu

pierwszych dziesiciu linii plikw tekstowych. Zwykle wykorzystuje si
je jako potok do wywietlenia danych wyjciowych innego polecenia,
na przykad ls | head.
tail polecenie tail suy do wywietlania na standardowym wyjciu

ostatnich dziesiciu linii plikw tekstowych. Zwykle wykorzystuje si
je jako potok do wywietlenia danych wyjciowych innego polecenia,
na przykad ls | tail.
205
Obsuga kont uytkownikw i grup

Do zarzdzania kontami uytkownikw i grupami su ponisze polecenia:
adduser polecenie adduser tworzy nowe konto uytkownika. Aby utworzy

nowego uytkownika, wystarczy wpisa w terminalu sudo adduser
nazwauytkownika. Zostanie wwczas utworzone dla niego konto
oraz katalog domowy. Trzeba bdzie tylko poda haso uytkownika

i ewentualnie wprowadzi kilka dodatkowych szczegw.
passwd polecenie passwd suy do zmieniania hasa do konta.
Uruchomione przez szeregowego uytkownika suy do zmiany jego

wasnego hasa. Administrator korzystajcy z sudo moe zmieni haso
dowolnego uytkownika. Przykadowo sudo passwd janusz zmieni haso
konta janusz.
who polecenie who wypisuje informacje o obecnie zalogowanych
addgroup polecenie addgroup dodaje do systemu now grup.

Aby j utworzy, naley wpisa sudo addgroup nazwagrupy.
deluser polecenie deluser usuwa uytkownika z systemu; aby
delgroup polecenie delgroup usuwa grup z systemu. Nie mona

usun grupy, ktra jest gwn grup ktrego z uytkownikw systemu.
chgrp polecenie chgrp pozwala zmieni grup bdc wacicielem

plikw i katalogw.
uytkownikach.
przy tej operacji usun rwnie katalog domowy uytkownika z ca

zawartoci, wydaj polecenie z opcj --remove-home.

W tym podrozdziale znajdziesz kilka wskazwek dotyczcych uzyskiwania pomocy
na temat obsugi i korzystania z wiersza polecenia. Najwaniejszymi narzdziami z tej
dziedziny s opcja --help poszczeglnych polece oraz podrcznik systemowy man.
206
Praktycznie kade polecenie rozpoznaje opcj -h albo --help, ktrej obsuga polega
na wypisaniu na konsoli krtkiego podsumowania sposobu korzystania z polecenia,
obejmujcego skadni wywoania i znaczenie poszczeglnych opcji. Moesz to
sprawdzi na poleceniu man -h albo man --help.
Dalej: kade polecenie i prawie kada aplikacja w Linuksie s rozprowadzane wraz
z plikiem odpowiednio sformatowanej i zainstalowanej instrukcji, ktre razem skadaj si na kompletn dokumentacj systemow okrelan mianem podrcznika
man (od manual i od polecenia wywietlajcego strony podrcznika). Aby wywoa
instrukcj dla wybranego polecenia albo programu, wystarczy wpisa w wierszu
polece man polecenie. Przykadowo man mv spowoduje wypisanie strony podrcznika systemowego dla polecenia mv.
Oto kilka podpowiedzi dotyczcych wykorzystywania polecenia man i obsugi stron
dokumentacji:
Klawisze kursora: za pomoc strzaek mona przewija stron w gr i w d.

Polecenie q: wpisanie q powoduje opuszczenie podrcznika i powrt
do znaku zachty wiersza polece.
Polecenie man
man: pomoc na temat podrcznika systemowego warto

zacz wanie od tego!
Polecenie man
intro: szczeglnie uyteczne, bo wywietla dokument

o nazwie Introduction to User Commands, bdcy dobrze zredagowanym
i rwnoczenie zwartym wprowadzeniem do obsugi wiersza polece
Linuksa.
Dokumentacj uzupeniaj strony info, ktre zazwyczaj zawieraj jeszcze wicej

informacji ni odpowiadajce im strony man. Aby wywietli wprowadzenie do obsugi info, wpisz info info.
Przeszukiwanie stron dokumentacji systemowej

Jeli nie jeste pewien, z jakiego polecenia albo programu powiniene skorzysta
w danej sytuacji, sprbuj znale odpowied, przeszukujc strony dokumentacji
systemowej.
UWAGA
man -k cotam: przeszukuje dokumentacj systemow w poszukiwaniu cigu

cotam. Moesz to wyprbowa na przykad na poleceniu man -k nautilus.
Polecenie man -k cotam to praktycznie to samo, co polecenie apropos cotam.
UWAGA
207
man -f cotam: przeszukuje nagwki stron dokumentacji systemowej
w poszukiwaniu cigu cotam. Moesz to wyprbowa na przykad

na poleceniu man -f gnome.
Polecenie man -f cotam to w gruncie rzeczy to samo, co polecenie whatis cotam.
Stosowanie symboli wieloznacznych

Niekiedy trzeba podejrze zawarto albo uy wielu plikw za jednym zamachem
eby dugo nie szuka, wystarczy poda przykad usunicia z katalogu wszystkich
plikw .rar albo przeniesienia do innego katalogu wszystkich plikw dokumentw
.odt. Oba te zadania mona zrealizowa za pomoc polece z odpowiednio dobranymi symbolami wieloznacznymi.
* reprezentuje dowoln liczb dowolnych znakw. Przykadowo wzorzec

*.rar oznacza dowolne nazwy plikw o rozszerzeniu .rar.
? reprezentuje jeden dowolny znak. I tak wzorzec ?.rar oznacza dowolne,

ale jednoliterowe nazwy plikw o rozszerzeniu .rar.
[znaki] reprezentuje dowolny ze znakw wymienionych w nawiasie

prostoktnym. Przykadowo wzorzec [ab].rar oznacza pliki zawierajce
w nazwie liter a lub b.
[!znaki] reprezentuje dowolny ze znakw z wyjtkiem wymienionych

w nawiasie prostoktnym. Przykad: wzorzec *.rar oznacza dowolne,
ale jednoliterowe nazwy plikow o rozszerzeniu .rar.

Niekiedy trzeba uruchomi znw za jednym zamachem wiele polece, najczciej wsppracujcych ze sob w potoku przetwarzajcym strumie danych
przekazywany z wyjcia jednego polecenia na wejcie drugiego.
Uruchamianie sekwencyjne
Jeli chcesz uruchomi kilka polece jedno po drugim (choby po to, eby nie czeka z wpisaniem nastpnych na potencjalnie dugotrwae wykonanie pierwszego
polecenia), ale nie zamierzasz przekazywa pomidzy nimi danych, moesz je umieci we wsplnym wierszu polecenia, rozdzielajc rednikami (;). Kade z tych polece zostanie uruchomione, kiedy zakoczy si wykonywanie poprzedniego. Jeli
uruchomienie nastpnego polecenia ma by uwarunkowane pomylnym wykona-
208
niem poprzedniego, moesz zamiast rednika zastosowa symbol &&. Jeli chcesz
uruchomi kilka polece jedno po drugim, ale nie zamierzasz przekazywa pomidzy nimi strumienia danych, masz do wyboru dwie moliwoci, zalenie od tego,
czy nastpne polecenia maj by uruchamiane bezwarunkowo, czy tylko pod warunkiem pomylnego wykonania poprzedniego polecenia. Jeli nastpne polecenia
maj by uruchamiane bez wzgldu na ewentualne nieudane uruchomienie poprzedniego, rozdziel polecenia rednikami. Jeli na przykad chciaby uzyska
informacje o sprzcie, mgby zmontowa polecenie lspci ; lsusb, uzyskujc na
wyjciu komplet informacji o urzdzeniach podczonych do magistrali PCI i USB.
Jeli jednak zaley Ci na tym, aby uruchamianie kolejnych polece z sekwencji byo
warunkowane pomylnym wykonaniem poprzednich, rozdziel polecenia symbolem
&&. Typowy przykad takiej sekwencji polece to sekwencja konfiguracji, kompilacji
i instalowania oprogramowania z kodu rdowego, ktra tradycyjnie polega na uruchomieniu po sobie triady polece ./configure, make i sudo make install. Kompilacj mona skutecznie uruchomi dopiero po pomylnym skonfigurowaniu
kodu rdowego, a eby zainstalowa program wynikowy, trzeba go uprzednio
skutecznie skompilowa. Dlatego wymienione polecenia mona zaprzc w sekwencj ./configure && make && sudo make install.
Zarzdzanie terminalem za pomoc narzdzia byobu

Jednym z trudniejszych wyzwa podczas korzystania z terminala jest zarzdzanie
wieloma oknami. Podczas pracy w rodowisku graficznym mona uruchomi kolejne
okna terminala czy skorzysta z kart w jednym oknie, ale gdy jestemy zalogowani
na serwerze lub na komputerze, na ktrym nie skonfigurowano rodowiska graficznego, to rozwizanie jest niedostpne.
Na szczcie dostpne jest narzdzie, ktre pomoe rozwiza ten kopot. Byobu
to zestaw domylnych konfiguracji dla polece screen. W uproszczeniu screen to
meneder okien dla linii polece. Aby zainstalowa program, trzeba tylko wpisa
sudo apt-get install byobu w terminalu.
Po uruchomieniu byobu da si dostrzec kilka rnic w stosunku do podstawowej wersji terminala. Na dole pojawi si dwie linie z informacjami. W dolnej mona znale nazw aktualnie uruchomionej wersji Ubuntu, informacj, jak dugo uytkownik jest zalogowany, obcienie systemu, czstotliwo pracy procesora, aktualne
zuycie pamici i biec godzin. W grnej linii wywietlana jest nazwa zalogowanego uytkownika oraz lista otwartych okien (rysunek 7.4).
Z terminala mona korzysta dokadnie tak samo jak wczeniej, tyle e dostpnych
jest kilka dodatkowych informacji. Zaawansowane korzystanie z byobu (i narzdzia
screen) to temat zbyt obszerny, aby omwi go w tym rozdziale, ale podamy kilka
polece na dobry pocztek:
209
Rysunek 7.4. Byobu w terminalu GNOME
F2 otwieranie nowego okna terminala.

F3/F4 przeczanie si pomidzy otwartymi oknami.
F6 odczanie si od biecej sesji byobu. Aby do niej powrci,
naley uy polecenia byobu -x.
F7 przewijanie wstecz po danych na wyjciu. Aby zamkn ten tryb

dziaania, naley wcisn klawisz Esc.
F8 zmiana nazwy otwartego okna terminala.

F9 menu.
Uywanie byobu w terminalu GNOME

Aby narzdzie byobu byo uruchamiane automatycznie za kadym razem w terminalu GNOME, naley zmodyfikowa ustawienia terminala, ktre mona znale
w menu Edycja/Preferencje profilu w zakadce Tytu i polecenie. Naley zaznaczy
opcj Uruchomienie wasnego polecenia zamiast powoki i w aktywnym polu wpisa
byobu. Od tej chwili byobu bdzie uruchamiane kadorazowo wraz z terminalem
GNOME, a wyczenie go spowoduje zamknicie terminala.

Na rynku wydawniczym pojawio si wiele dobrych ksiek o korzystaniu z wiersza
polece. Poniewa za styl i sposb pracy w wierszu polece nie zmieni si od lat,
spora jest rwnie internetowa biblioteczka najrniejszych publikacji i instruktay.
210
Jeli potrzebujesz pomocy podczas pracy z jakim poleceniem, moesz liczy na

znalezienie odpowiedzi przez proste przeszukanie zasobw sieci pod ktem nazwy
polecenia.
W systemie dostpne s setki rnorodnych polece; oczywicie, nie moemy opisa tutaj wszystkich. Istnieje wiele stron internetowych oraz ksiek, z ktrych mona
skorzysta, aby dowiedzie si czego wicej o tych i innych poleceniach.
Zainteresowanym rozwiniciem umiejtnoci korzystania z wiersza polece polecamy nastpujce pozycje:
The Official Ubuntu Server Book Kylea Rankina i Benjamina Mako
Hilla (Prentice Hall, 2009) to doskonae rdo wiedzy na temat

serwerw i wszystkiego, co z nimi zwizane, w tym sposobw korzystania
z wiersza polece do wykonywania zada administracyjnych.
A Practical Guide to Linux Commands, Editors and Shell Programming
Marka G. Sobella (wydanie drugie, Prentice Hall, 2009) to ksika, ktr

kady uytkownik powoki w Linuksie powinien mie w swojej bibliotece.
Ubuntu Unleashed Matthew Helmkego, ktry jest te gwnym autorem

niniejszej publikacji, to pierwsze wydanie ksiki przeznaczonej dla
rednio zaawansowanych i zaawansowanych uytkownikw Ubuntu
oraz tych, ktrzy chc nimi zosta.
LinuxCommand.org (http://linuxcommand.org/) znakomita strona
przeznaczona dla wszystkich chccych opanowa podstawy i bardziej

zaawansowane mechanizmy wiersza polece.
The Linux Documentation Project (www.tldp.org/) kolejne znakomite

rdo darmowych dokumentacji najrniejszych aspektw Linuksa.
Podsumowanie
Pocztkujcych uytkownikw terminal niemal zawsze oniemiela, ale nie musi
tak by. Jeeli powicisz czas na zrozumienie jego moliwoci oraz logiki dziaania dostpnych polece, zaczniesz odkrywa prawdziw potg Linuksa. Elegancja, wydajno i moliwo czenia polece powoduj, e kiedy poznasz podstawy,
szybko dojdziesz do wniosku, e jest on niezastpiony.
Rozdzia 8
Serwer Ubuntu
Czym jest Ubuntu Server?
Instalowanie serwera Ubuntu
Zarzdzanie pakietami w Ubuntu
Bezpieczestwo serwera Ubuntu
Zaawansowane zagadnienia
Podsumowanie
212
Rozdzia 8 Serwer Ubuntu
PIERWSZ PUBLICZN WERSJ dystrybucji Ubuntu bya wersja 4.10. Nonik instalacyjny i instalator nie pozwala w niej na proste zainstalowanie samej bazy systemu
operacyjnego bez kompletnego rodowiska graficznego. Administratorzy osobnicy nerwowi i atwo si irytujcy podnieli zaraz lament: stwierdzili, e wobec
tego Ubuntu wietnie nadaje si na stanowiska biurowe, ale gdzie mu do serwerw
i powrcili medytowa do swoich samotni.
Nastpne wydanie, ktre ujrzao wiato dzienne, czyli Ubuntu 5.04, pozwalao ju
na proste przeprowadzenie instalacji minimalnego podzbioru pakietw, odpowiedniego dla serwerw. Mit o Ubuntu jako dystrybucji czysto biurkowej upad.
Dzi wanie tak si sprawy maj: pogoski o maej zdatnoci Ubuntu dla zastosowa
serwerowych to jedynie pogoski. Ubuntu to dzi platforma serwerowa najwyszej
prby, oferujca wszystko, czego mona oczekiwa od serwerowego systemu operacyjnego, i przy okazji nietracca nic z tego, co czyni j tak specyficzn. Fachowcy
zebrani w zespole Ubuntu Server Team bardzo przykadaj si do kwestii obsugi
sprztu i testowania, bezlitonie serwuj uytkownikom dystrybucji najnowsze wersje
oprogramowania serwerowego, szukaj sposobw na wpychanie nowoci z dziedziny
serwerw i w dodatku s cay czas dostpni dla zwykych uytkownikw, udzielajc
odpowiedzi, wsparcia, a czasem po prostu wysuchujc okrzykw rozpaczy.
To powiedziawszy, trzeba zaznaczy, e stawianie serwera nie jest spraw banaln.
Administratorzy systemw serwerowych borykaj si nieustannie ze zoonymi kwestiami zagroe atakami, odpornoci systemu na bdy i bezpieczestwa danych;
w Ubuntu wszystkie te kwestie nieco atwiej ogarn, ale nie znaczy to, e mona je
lekceway. Za zadaniem tego rozdziau nie jest prba wyszkolenia nowych
administratorw systemowych taka misja spokojnie wyczerpaaby strony przynajmniej kilku ksiek a jedynie przedstawienie im szybkiej cieki instalacji
serwera Ubuntu. Nie zabraknie jednak omwienia szczegw odrniajcych
dystrybucj Ubuntu od innych platform serwerowych ani wskazwek dotyczcych
najbardziej typowych zastosowa serwerowych, a take odnonikw do rde
informacji dodatkowych.

Czst reakcj uytkownikw majcych po raz pierwszy do czynienia z Ubuntu
w wydaniu serwerowym jest niejakie pomieszanie. Nie bardzo wiadomo na pierwszy
rzut oka, czy Ubuntu Server to osobna dystrybucja, czy moe to jaka pochodna
gwnej dystrybucji Ubuntu, jak choby Kubuntu, tylko e zmontowana pod ktem
serwerw a moe klasyfikuje si j jeszcze inaczej?
Pora rozwia wtpliwoci. Ot gwne repozytorium oprogramowania dla Ubuntu
i jego odmian to tak zwane archiwum Ubuntu. Archiwum to jest zwyczajnym zbiorem pakietw oprogramowania w debianowym formacie .deb, a zawiera cznie
213
wszystkie pakiety skadajce si na dystrybucje: Ubuntu, Edubuntu, Xubuntu, Kubuntu i Ubuntu Server. To, co odrnia Kubuntu od Ubuntu, sprowadza si do
innego wyboru zestawu pakietw ze wsplnego archiwum dla instalatora dystrybucji
i dla nonikw instalacyjnych.
Nie inaczej jest w przypadku serwerowej odmiany Ubuntu Ubuntu Server. To
dystrybucja oparta na tym samym archiwum oprogramowania, co sztandarowa dystrybucja Ubuntu, tyle e skadajca si z ograniczonego podzbioru pakietw. W Ubuntu
Server istotny jest wanie may rozmiar czny instalowanych pakietw. Instalator
nie instaluje w systemie rodowiska graficznego i wielu programw typowo uytkowych. Ale skoro wszystkie pakiety dla wersji serwerowej pochodz z oficjalnego
archiwum Ubuntu, to po zainstalowaniu wydania serwerowego mona bez problemu samodzielnie doinstalowa dowolne pakiety z tego archiwum. Teoretycznie nie
ma wic przeszkd, aby przeksztaci instalacj Ubuntu Server w zwyczajny biurkowy system Ubuntu albo odwrotnie (w praktyce nie jest to tak zupenie proste i nie
zalecamy takich prb). Ba, dziaajce wydanie serwerowe mona montowa nawet
na bazie Kubuntu. Jak wida, obecno wsplnego archiwum daje dystrybucji spor
elastyczno.
Ustalilimy ju, e Ubuntu Server to po prostu inny zestaw pakietw tego samego
archiwum oprogramowania Ubuntu. Ale co jest takiego istotnego w tym doborze
pakietw? Co czyni Ubuntu Server platform serwerow?
Najwaniejsz rnic w stosunku do sztandarowego wydania dystrybucji jest niewywaszczalne jdro z wewntrznym taktowaniem 100 Hz (przy 1 kHz jdra standardowego). Oszczdzimy czytelnikom teorii systemw operacyjnych: chodzi o to,
aby aplikacje serwerowe zyskay nieco na wydajnoci i moliwociach przerobowych.
Do tego jdro waciwe dla wydania serwerowego obsuguje architektury SMP
i NUMA. SMP, czyli symetryczne przetwarzanie wieloprocesorowe, to kod pozwalajcy na wykorzystanie dodatkowych procesorw komputera, a NUMA to architektura pamici wykorzystywana w niektrych systemach wieloprocesorowych, zasadniczo zwikszajca wydajno przetwarzania wieloprocesorowego.
C jeszcze wyrnia Ubuntu Server, poza specjalnie spreparowanym jdrem i odpowiednim wyborem pakietw? Niewiele. Opcja minimalnej instalacji pojawia si
ju w kilku wydaniach Ubuntu, przeksztacenie instalacji serwerowej w osobn dystrybucj pochodn jest wci modym projektem i wiele udogodnie jest dopiero
planowanych.
Ubuntu Server 6.06 LTS oferuje oficjalne pakiety obsugi dla Red Hat Cluster Suite,
systemu plikw GFS Red Hata, systemu plikw OCFS2 Oraclea i narzdzia Linux
Virtual Server: keepalived i ipvsadm. W poczeniu ze specjalizowanym jdrem
pozwala to na wdroenie Ubuntu Server nawet w do obcionych orodkach. W obliczu szerokiej popularnoci platformy LAMP (Linux, Apache, MySQL i PHP) instalator Ubuntu Server oferuje ju na starcie opcj instalacji oprogramowania
214
LAMP. A ju cakiem rowo rysuje si przyszo wydania serwerowego: spodziewamy si midzy innymi menedera zasobw dla klastrw, automatycznego
umieszczania plikw konfiguracyjnych w systemie kontroli wersji, obsugi monitoringu farm serwerw i replikacji dyskw w sieci komputerowej, a take narzdzia
kontroli spjnoci dla zainstalowanych systemw.

C, pobrae ju zapewne pakiet instalacyjny z http://releases.ubuntu.com/14.04,
nagrae obraz na pyt, umiecie w napdzie CD-ROM i uruchomie komputer
w oczekiwaniu na powitanie ze strony przyjaznego menu Ubuntu. Pierwsza opcja
Zainstaluj Ubuntu Serwer to pocztek podry przez cakiem wasn pieczar
administratora systemu.
Jaki czas temu instalacja serwera przebiegaa tak samo jak instalacja systemu na
komputerze biurkowym. Obie prowadzone byy w trybie tekstowym, czyli urokliwej
mieszance czerwonych i niebieskich ekranw wypenionych tekstem. Jednak desktopowa wersja instalatora systemu zostaa zastpiona przez przepikne rodowisko graficzne, umoliwiajce korzystanie z w peni uytecznego Ubuntu wprost z pyty instalacyjnej. Jednak na pycie Server CD zachowano niebieskie i czerwone barwy,
poniewa instalatora w trybie tekstowym w ogle nie dotycz wymuskane karty
graficzne, ma on po prostu dziaa na prawie kadym sprzcie, jaki wpadnie uytkownikowi w rce. A kiedy instaluje si serwer, jest to wicej warte ni wszystkie
wodotryski caego wiata.
Poniej przyjrzymy si niektrym z zaawansowanych gadetw instalatora tekstowego, stworzonych specjalnie dla uytkownikw serwerw.
Zabawa zaczyna si, kiedy instalator dobrnie do planszy podziau dysku na partycje.
Na komputerze biurkowym mona miao pozwoli instalatorowi na zastosowanie
podziau domylnego. W systemie serwerowym trzeba si mu przyjrze bliej.
Kilka sztuczek instalatora

Jak si niebawem okae, jeli chodzi o podzia dysku na partycje i dyski w ogle,
instalacja serwerowa jest bardziej skomplikowana od zwykej instalacji dla typowego stanowiska pracy. Jest jednak par sztuczek, ktre mog okaza si pomocne,
kiedy wtpliwoci zaczn si pitrzy ponad miar.
Sam instalator dziaa na konsoli wirtualnej numer 1. Po przeczeniu si na konsol
numer 2 (kombinacj klawiszy Alt+F2) mona aktywowa konsol klawiszem Enter
i tym samym pozyska minimalistyczn powok (busybox). Powoka ta pozwala na
pene zapoznanie si ze rodowiskiem instalatora i wzicie niektrych spraw we
215
wasne rce, jeli zajdzie taka potrzeba. Do konsoli instalatora mona si w kadej
chwili przeczy klawiszami Alt+F1. Dalej: konsola wirtualna numer 4 wywietla
cigy, niedajcy si zatrzyma rejestr przebiegu instalacji mona go podejrze za
pomoc kombinacji Alt+F4. Wreszcie czasem podczas instalacji trzeba si poczy z innym serwerem, na przykad w celu zaadowania na niego pliku rejestru albo
zyskania dostpu do skrzynki pocztowej czy innych zasobw. Co prawda na konsoli numer 2 domylnie nie ma dostpu do klienta SSH, ale mona go atwo zainstalowa poleceniem anna-install openssh-client-udeb, rzecz jasna wydanym ju
po tym, jak instalator skonfiguruje sie. Pozwoli to na stosowanie programw ssh
i scp do logowania si na zdalne serwery i przesyania na nie wybranych danych.
Partycjonowanie
Decyzja o sposobie podzielenia dysku na partycje w systemie serwerowym jest
decyzj wan, a co gorsza trudno tu o jakie cise i zawsze poprawne wskazwki. Oglnie rzecz biorc, naleaoby utworzy przynajmniej trzy partycje odizolowane od reszty systemu, takie jak:
/home partycja przeznaczona na dane uytkownikw,

/tmp partycja dla plikw tymczasowych,
/var partycja dla kolejek poczty elektronicznej i plikw dziennikw.
WSKAZWKA
Bezpieczestwo partycji, osobne dzienniki i kolejki

Dla poszczeglnych partycji mona wcza rne opcje reprezentujce dodatkowe funkcje zabezpieczajce. Zajmiemy si nimi nieco pniej, przy okazji omawiania bezpieczestwa serwera
jako takiego.
A przy okazji, jeli serwer ma by mocno zajty obsug wiadomoci poczty elektronicznej
i artykuw grup dyskusyjnych, naleaoby wydzieli w katalogu /var osobne partycje /var/log
i /var/spool. W przypadku kiedy oba katalogi bd na jednej partycji, przy zwikszonym obcieniu moe doj do nadmiernej rywalizacji w dostpie do plikw.
Przechowywanie danych na osobnych partycjach daje administratorowi moliwo

dopasowania systemu plikw do charakteru przechowywanych w nim danych i rodzaju operacji na nich. Przykadowo na partycji /tmp mona zaoy system plikw
ReiserFS, ktry wietnie poradzi sobie z wielk liczb maych plikw w katalogu; ale
ju zawarto /home czy /var lepiej trzyma w systemie plikw ext3, bo jest solidniejszy i pewniejszy, lub na domylnym systemie ext4, ktry jest dobr alternatyw
dla wymienionych wczeniej.
Do tego wydzielona partycja dla katalogu /home pozwala na zastosowanie dla niej
z osobna specjalnych opcji systemu plikw, jak choby narzucanie limitw dyskowych
czy wczenie dodatkowych mechanizmw zabezpieczajcych spjno i poufno
danych uytkownikw. Przyczyna wydzielenia osobnych partycji dla /tmp i /var jest
216
znacznie bardziej prozaiczna: te katalogi maj zwyczaj szybko wypenia si danymi.

W przypadku /tmp mona mwi nie tylko o magazynie plikw tymczasowych aplikacji, ale i o brudnopisie dla uytkownikw, wic administratorzy czsto liberalizuj tutaj limity dyskowe (ale w zamian na przykad wdraaj regu regularnego
i do czstego usuwania zawartoci katalogu /tmp, przykadowo co dwa dni) przez
to wanie /tmp szybko si zapenia. Z kolei katalog /var ma przechowywa kolejki
wiadomoci poczty elektronicznej i pliki dziennikw w obu przypadkach mona
si spodziewa znacznego zapotrzebowania na przestrze dyskow, czy to w wyniku
niepodanej aktywnoci spamerw, czy wskutek zwyczajnego szczytu obsugi
klientw.
Aby sta si administratorem, trzeba nauczy si myle jak administrator. Skoro
partycje /tmp i /var maj tendencj do przepeniania, naley je wyizolowa od reszty
systemu plikw tak, aby ich przepenienie nie spowodowao nigdy wyczerpania zasobw dyskowych reszty systemu.
Historia RAID
Jeli rozpatrywany serwer ma do dyspozycji tylko jeden dysk twardy, mona
miao pomin lektur tego punktu. Ale jeli jest ich wicej, naleaoby zastanowi si nad ich moliwie efektywnym wykorzystaniem. Skrt RAID pochodzi od terminu nadmiarowa macierz niezalenych dyskw (redundant array of
inexpensive disks), cho osoby z zaciciem ekonomicznym mog zamiast niezalenych wstawi niedrogich. A dla Francuzw skrt ten to recherche assistance intervention dissuasion, czyli tamtejsza elitarna jednostka specjalna policji pastwowej jeli o taki RAID chodzi, wypada odesa do innej ksiki. Dla nas z kolei
RAID to synonim wietnego pomysu na przechowywanie danych: jeli bowiem
o dane chodzi, to RAID zwiksza szybko dostpu lub pewno przechowywania
danych (albo jedno i drugie).
Przejdmy do sedna: RAID jest w zasadzie sposobem powielania tej samej informacji na wielu dyskach fizycznych. Proces powielania mona zorganizowa rozmaicie,
a rne konfiguracje napdw s okrelane mianem rnych poziomw RAID.
Wspczenie nawet niskobudetowe i rednie instalacje serwerowe posiadaj zintegrowany osprzt niezbdny do obsugi macierzy w postaci sprztowych kontrolerw dyskowych, dziaajcych niezalenie od systemu operacyjnego. Jeli serwer nie
posiada kontrolera RAID, ten sam (prawie) efekt mona uzyska za pomoc sterowania programowego, wbudowanego w jdro dystrybucji Ubuntu.
Uruchamianie programowego sterowania macierz RAID przy instalowaniu systemu
Linux byo nie tak dawno temu zadaniem trudnym i niewdzicznym, ale obecnie
odbywa si zupenie bezproblemowo: instalator Ubuntu oferuje stosowny, wygodny interfejs i samodzielnie zajmuje si wszystkimi niezbdnymi operacjami. Rola
operatora sprowadza si do wybrania docelowego poziomu RAID do wyboru s
poziomy 0, 1 i 5.
217
RAID 0
Tak zwany paskowany zbir dyskw. RAID 0 pozwala na utworzenie puli przestrzeni dyskowej obejmujcej pewn liczb napdw, widzianych potem jako jeden.
Trzeba pamita, e ten poziom RAID nie polega na czeniu dyskw fizycznych
jeden za drugim dane s rozpraszane pomidzy napdami rwnomiernie, co
oznacza, e nawet na najwikszym dysku w zbiorze zapisanych zostanie tylko tyle
danych, ile zmieci si na najmniejszym dysku. Jeli w macierzy uczestnicz dwa
dyski 250 GB i jeden dysk 200 GB, cznie do dyspozycji bdziemy mieli 600 GB;
po 50 GB na obu wikszych dyskach pozostanie niewykorzystane. Rwnomierne
rozprowadzanie danych daje w efekcie niezrwnan wydajno, kosztem zmniejszenia niezawodnoci. Jeli bowiem ktry z dyskw macierzy RAID 0 ulegnie awarii,
unieruchomi ca macierz.
RAID 1
Poziom z bardzo prostym powielaniem danych. Ot zawarto jednego dysku
twardego jest powielana na dowoln liczb pozostaych dyskw. Macierz RAID 1
nie rozrasta si w miar dodawania nowych dyskw dostpna pojemno pozostaje wtedy bez zmian, ronie za to wydajno odczytu danych i niezawodno przechowywania. Rozmiar caej macierzy jest wyznaczany przez rozmiar najmniejszego
z dyskw skadowych.
RAID 5
Tam, gdzie najwaniejsza jest odporno danych na ewentualne bdy zapisu,
a rwnoczenie chciaoby si wykorzysta dodatkowe miejsce na dodatkowych
dyskach wchodzcych w skad macierzy, naley wdroy wanie poziom 5. Poziom
ten zakada wykorzystanie n dyskw identycznych co do pojemnoci (w przypadku
rnic wszystkie dyski bd traktowane jak dyski o pojemnoci rwnej najmniejszemu dyskowi) do skonstruowania macierzy udostpniajcej cznie przestrze
dyskow rzdu n-1 pojemnoci pojedynczego dysku. Do tego macierz jest odporna
na bdy ktrego z dyskw ale tylko jednego (nie zabezpiecza przed bdami
pojawiajcymi si na wielu dyskach).
WSKAZWKA
Mityczne dyski parzyste

Jeli do macierzy RAID 5 wcielimy pi dyskw po 200 GB kady, cznie uzyskamy przestrze
dyskow o pojemnoci 800 GB, czyli obejmujc cztery dyski. Mona przez to odnie wraenie, e RAID 5 powica jeden napd dla nadmiarowoci i kontroli integralnoci danych,
ale wcale tak nie jest. Informacje dla kontroli integralnoci s rwnomiernie rozproszone pomidzy dyskami i to w taki sposb, e jeden z nich moe ulec awarii i nie zagrozi to utrat danych.
Bez obaw: obliczenia, ktre to umoliwiaj, zostawimy na boku.
218
Ktry poziom RAID wybra?

Osoby niezdecydowane z natury podczas lektury poprzednich akapitw zapewne
wierciy si w fotelu, gryzy owek i nerwowo podrygiway nogami w obawie
przed koniecznoci podjcia tak istotnej decyzji. Na szczcie dla nich pocztkowy
wybr poziomu RAID jest zazwyczaj do oczywisty, wic obawy mona odoy
na bok. Ot jeli serwer ma od dyspozycji zaledwie jeden dysk, RAID wcale nam
si nie przyda. Dwa dyski? RAID 1 bdzie w sam raz. Trzy albo jeszcze wicej?
Odpowiedzi jest RAID 5. A poziomu RAID 0 powiniene unika jak ognia
chyba e naprawd wiesz, co robisz. Jeli nie jest to niemal cige serwowanie odczytywanych z dysku danych bez troski o ich bezpieczestwo, to RAID 0 si nie
sprawdzi.
WSKAZWKA
Inne poziomy RAID

Instalator serwerowego wydania Ubuntu oferuje jedynie poziomy RAID 0, 1 i 5, ale nie s to
wszystkie istniejce i dajce si skonfigurowa rcznie, ju po instalacji. Jeli jeste ciekawy
cech pozostaych trybw, zajrzyj pod adres http://pl.wikipedia.org/wiki/RAID_(informatyka).
Zakadanie macierzy RAID

Po przestudiowaniu poprzedniego podrozdziau, a moe rwnie po lekturze kilku
ksiek o algebrze i jeszcze kilku o teorii cia Galois zdecydujesz si wreszcie na
ktry z poziomw RAID. Ksiki nie potrafi czyta w umysach, wic zwyczajnie
zaoymy, e miae na myli RAID 1. Jak tak macierz uruchomi?
Wracamy do instalatora. Przy pytaniu o metod podziau dysku na partycje powiniene wybra opcj ostatni: Modyfikuj rcznie tablic partycji.
Poniej pierwszych czterech opcji (odnonie do programowego RAID, menedera
LVM, partycjonowania z przewodnikiem i pomocy na temat partycjonowania) znajduje si lista dyskw fizycznych wykrytych przez instalator serwerowej odmiany
Ubuntu.
WSKAZWKA
Unikanie Och, nie!

Ju to mwilimy i powiemy raz jeszcze: przy podziale dyskw na partycje bardzo atwo
o nieumylne wymazanie danych zapisanych na tych dyskach. Skoro jednak instalujemy serwer
od podstaw, moemy miao zaoy, e wszystkie dane pozostajce na dyskach mona z nich
usun. Jeli jest inaczej, powiniene wykona kopie zapasowe danych, na ktrych Ci zaley to
nie przelewki!
Poniej kadego wymienionego napdu znajduje si lista rozpoznanych na nim

partycji razem z ich numerem porzdkowym, rozmiarem, statusem rozruchowym,
typem systemu plikw, a take jeli to zasadne punktem montowania. Za pomoc klawiszy strzaek wybierz wiersz odnoszcy si do dysku fizycznego (nie jednej
219
z jego partycji!) i nacinij Enter zostaniesz zapytany o zgod na zastpienie zastanej

tablicy partycji now. Odpowiedz Tak, a jedyn pozycj poniej wpisu dysku fizycznego bdzie pozycja oznaczona jako WOLNA PRZESTRZE. W naszym fikcyjnym serwerze mielimy do dyspozycji dwa dyski po 80 GB kady (hda i hdb), wic
przeprowadzilimy t operacj kasowania tablicy partycji kolejno dla obu dyskw.
Zamy, e na partycj /home chcemy przeznaczy 20 GB. Naley w tym celu najecha na pozycj wolnej przestrzeni i nacisn Enter, aby utworzy now. Po okreleniu
rozmiaru nowej partycji wywoana zostanie plansza z wyborem systemu plikw i opcji
montowania. Zamiast zakada system plikw na goej partycji, powiniene jednak
w polu Uyj jako z wywietlonej listy wybra pozycj fizyczny wolumin dla RAID.
Nadasz? T sam operacj naley przeprowadzi dla pozostaych dyskw na
kadym utworzy identyczn partycj o tym samym rozmiarze i ustawi j jako
wolumin fizyczny RAID. Po zakoczeniu, z powrotem na pierwotnej planszy
partycjonowania dyskw, na licie dyskw powinny widnie identyczne partycje.
Teraz wanie mona skorzysta z opcji Konfiguruj RAID programowy i po udzieleniu zezwolenia na wprowadzenie zmian na nonikach wybra opcj utworzenia
urzdzenia wielodyskowego (MD, od multidisk). Po wybraniu opcji RAID 1 padnie
pytanie o liczb aktywnych urzdze macierzy. Nasz fikcyjny przykadowy serwer
ma ich dwa. Nastpne pytanie dotyczy liczby urzdze rezerwowych w macierzy
tu zostawimy zero. Teraz wystarczy za pomoc Spacji zaznaczy pola wyboru przy
obu utworzonych partycjach (hda1 i hdb1) i na planszy konfiguracji programowej
macierzy RAID wybra opcj Zakocz.
Na licie napdw w oknie partycjonowania bdzie teraz widoczna pozycja programowego urzdzenia RAID z jedn partycj. To nasza przysza partycja /home,
usadowiona ju w macierzy RAID. Po jej wskazaniu i naciniciu klawisza Enter
mona skonfigurowa j do koca, jak kad zwyczajn partycj.
WSKAZWKA
Awarie macierzy a dyski rezerwowe

Jeli w macierzy RAID dziaajcej na poziomie przewidujcym redundancj (nadmiarowo)
czyli na poziomie 1 albo 5 jeden z dyskw ulegnie uszkodzeniu, macierz przechodzi
w tak zwany tryb zdegradowany. W zalenoci od liczby dyskw w macierzy dziaanie w takim
trybie moe oznacza zaledwie zmniejszenie wydajnoci dostpu, ale oznacza rwnie, e
nastpna awaria unieruchomi ju ca macierz i doprowadzi niechybnie do utraty danych.
Aby przywrci macierz do pierwotnego stanu, naleaoby doda do niej dziaajcy dysk fizyczny
(ten, ktry uleg awarii, mona odczy) i poinstruowa macierz, aby dokonaa stosownej
przebudowy.
Aby zminimalizowa ilo czasu potrzebnego na operacj wyjcia z trybu zdegradowanego i zapobiec koniecznoci wyczania caego serwera w celu zainstalowania w nim nowego dysku
fizycznego (jeli serwer nie pozwala na wymian dyskw na gorco), mona w przewidywaniu
przyszych awarii zapobiegliwie, ju na pocztku zainstalowa w serwerze dodatkowe dyski
niewykorzystywane, a do czasu ewentualnej awarii bd to tak zwane dyski gorcej rezerwy.
Z kolei dyski zimnej rezerwy to najzwyczajniej w wiecie dyski zalegajce w szafie i oczekujce na
awari, kiedy to zostan zainstalowane w macierzy dyskowej.
220
Proces partycjonowania i wcielania do macierzy przebiega identycznie dla wszystkich pozostaych partycji: na kadym dysku macierzy powiniene utworzy partycje
identycznego rozmiaru, oznaczy je jako woluminy fizyczne dla RAID i za pomoc
planszy konfiguratora programowej macierzy RAID utworzy nowe urzdzenia
w macierzy. Potem na nowo utworzonych partycjach moesz zakada docelowe
systemy plikw.
I ju! Instalator Ubuntu samodzielnie zajmie si wszystkimi detalami konfiguracji
systemu pod ktem rozruchu z macierzy RAID i wykorzystywania tej macierzy
w czasie pracy systemu nawet jeli na macierzy wyldowaa rwnie partycja
gwna systemu plikw. Pora na przyjrzenie si kolejnemu mechanizmowi obsugi
dyskw dostpnemu z poziomu instalatora Ubuntu: menederowi woluminw logicznych (LVM).
Historia LVM
Zapomnijmy tymczasem o przygodzie z macierzami RAID i sprbujmy ogarn zagadnienie nonikw do przechowywania danych w nieco szerszym aspekcie. Sytuacja jest, niestety, nieciekawa. Dyski twarde s powolne i lubi si psu, do tego
dominujcym modelem podziau i przydziau przestrzeni dyskowej jest sztywne
i stae partycjonowanie dysku. Jakby mao byo trosk o szybko dostpu i bezpieczestwo danych, trzeba te boryka si z ryzykiem, e szacowany rozmiar partycji
okae si w przyszoci nieodpowiedni i na partycji serwera wyczerpie si wolne
miejsce, cho inna partycja bdzie wieci pustkami. Gdyby tylko dao si przerzuci
te rezerwy z innych partycji na partycj wyczerpan bez unieruchamiania systemu
Macierz RAID jest niewtpliwie jak ulg. Na barki macierzy mona zoy trosk
o wydajno i bezpieczestwo, ale rozmiary partycji wci trzeba dobiera na wasne ryzyko i adna macierz nie pomoe w postulowanych przesuniciach wolnego
miejsca pomidzy partycjami. Potrzebowalibymy raczej takiej abstrakcji nonika,
ktra nie odwoywaaby si wprost do jego czysto fizycznych aspektw. Na takim
noniku mona by zakada partycje, a potem dynamicznie zmienia ich rozmiary
albo rozciga je na kolejne dyski, a wszystko to bez wyczania serwera. wietna
perspektywa, prawda?
Rzeczywicie, wymienita i nawet realna, a to dziki mechanizmowi znanemu pod
nazw zarzdzania woluminami logicznymi (LVM), polegajcemu na przesuniciu
jednostki alokacji, jak jest partycja, z dysku fizycznego na dysk wirtualny albo inaczej logiczny. LVM by tradycyjnie domen kosztownych, korporacyjnych systemw uniksowych albo by dostpny w postaci komercyjnych rozwiza firm trzecich.
Ale dziki magii wolnego oprogramowania i niejakiemu Heinzowi Mauelshagenowi
w 1998 roku powstaa implementacja menedera LVM dla systemu Linux, ktra
zreszt od tamtej pory doczekaa si daleko idcych ulepsze i dzi jest w powszechnym uyciu. atwo si domyli, e korzysta z niego rwnie instalator Ubuntu, pozwalajc na wygodne i atwe skonfigurowanie LVM ju w toku instalacji serwera.
221
LVM podstawy i argon

Ogarnicie LVM bdzie nieco trudniejsze ni ogarnicie macierzy RAID, a to dlatego,
e LVM to kompletnie nowy, inny sposb postrzegania przestrzeni przechowywania
danych nic dziwnego, e w opisie pojawi si tak zwany argon, czyli szereg terminw technicznych. Ot w LVM woluminy fizyczne, czyli dyski i partycje, okrelane tu skrtem PV (od physical volume), s traktowane jedynie jako rezerwuary
przestrzeni dyskowej, pozbawione jakiej istotniejszej organizacji ktr tradycyjnie stanowi choby odwzorowanie partycji na punkty montowania systemw plikw.
Woluminy fizyczne grupuje si w grupy woluminw (VG, od volume group) dopiero takie grupy mona potraktowa mniej wicej tak, jak w klasycznym ujciu
traktuje si dyski twarde. Dzieli si je bowiem na woluminy logiczne (LV, od logical
volume) i to one wanie stanowi dla nas odpowiedniki klasycznych partycji. Na
woluminach logicznych zakadamy systemy plikw, a take montujemy je w drzewie
katalogw. A za kulisami mechanizm LVM dzieli woluminy fizyczne na niewielkie
bloki (domylnie maj one po 4MB); kady z nich nosi miano jednostki przestrzeni
dyskowej albo PE (od physical extent).
W porzdku, jest par skrtw do przetrawienia, ale najwaniejsze, aby cao bya
jako tako zrozumiaa. Ot na dysku twardym tworzymy jedn lub kilka partycji dla
mechanizmu LVM. Partycje te s tu nazywane woluminami fizycznymi (PV) i dziel
si na jednostki przestrzeni dyskowej (PE) oraz mog by wcielane do grup woluminw (VG), na podstawie ktrych tworzy si potem woluminy logiczne (LV). Te
ostatnie postrzegamy jako wirtualne partycje i to wanie na nich, a nie na fizycznych partycjach dysku, zakadany bdzie system plikw. Jeli nie pojmujesz jeszcze,
po co tyle zachodu i jaka z tego korzy, skoro koniec kocw i tak otrzymamy partycje
o staych rozmiarach moment, zaraz wszystko si wyjani.
LVM nie bez powodu wyrnia w woluminach fizycznych wspomniane ju niewielkie i rwne jednostki przestrzeni dyskowej. Okazuje si, e definicja grupy
woluminw (czyli przestrzeni, ktr dzielimy potem na woluminy logiczne) mwi
o zbiorze jednostek przestrzeni dyskowej, a nie o fizycznym obszarze fizycznego
dysku (jak w ujciu klasycznym). Zauwa, e pojcie zbioru jednostek przestrzeni
dyskowej nie mwi nic o pochodzeniu jednostek, a ju szczeglnie nie zawiera pojcia ograniczenia liczby tych jednostek do jakiej staej wielkoci w obrbie grupy
woluminw. Grup woluminw moemy zoy z jednostek przestrzeni dyskowej
rozsianych po rnych dyskach, uniezaleniajc podzia na partycje od podziau
na dyski fizyczne. Dan grup woluminw moemy za w prosty sposb powiksza, po prostu dodajc do niej nowe jednostki przestrzeni dyskowej moemy je
wzi z innej grupy woluminw albo z nowego woluminu fizycznego. Moemy te
przenie grup woluminw na zupenie inne noniki fizyczne, wymuszajc przenosiny na nowy zbir jednostek przestrzeni dyskowej. A co waniejsze, moemy to
robi w locie, to jest bez unieruchamiania serwera!
Czujesz? To tli si lont pod beczk prochu rewolucji w podejciu do skadowania
danych!
222
Ustawianie LVM
Nie masz ju chyba wtpliwoci, e LVM to jeden z lepszych wynalazkw od czasu
skonstruowania krajalnicy do chleba. Bo tak jest, a co ciekawsze, skonfigurowanie
caoci infrastruktury LVM przy instalowaniu serwera nie jest wcale trudniejsze
ni skonfigurowanie macierzy RAID. Wystarczy na kadym dysku fizycznym, na
ktrym zamierzasz zastosowa LVM, utworzy partycje i oznaczy je jako Fizyczny
wolumin dla LVM. Zauwa, e w tym kontekcie woluminy fizyczne (PV) nie s
tosame z dyskami fizycznymi to partycje tworzone na tych dyskach.
Nie trzeba powica dla LVM caoci dysku twardego i wszystkich jego partycji.
Jeli chcesz, moesz miao utworzy zwyczajne partycje z systemem plikw zakadanym wprost obok partycji przeznaczonych na rezerwuar jednostek przestrzeni
dyskowej LVM. Ale przed przejciem do konfiguracji menedera LVM naley zakoczy partycjonowanie na dobre ukad partycji na wszystkich dyskach zawierajcych fizyczne woluminy dla LVM zostanie zamroony.
Wrmy do naszego fikcyjnego serwera: tym razem wyposaymy go w cztery dyski
o rozmiarach: 10 GB, 20 GB, 80 GB i 120 GB. Zamy, e dla LVM chcemy
przeznaczy wszystkie dyski, a potem poczy dwa pierwsze woluminy fizyczne
w grup woluminw o cznym rozmiarze 30 GB, a dwa ostatnie dyski wcieli do
grupy woluminw o rozmiarze a 200 GB. Kada tak utworzona grupa woluminw
jawi si jako wielki dysk wirtualny, na ktrym dopiero moemy tworzy woluminy
logiczne, penice funkcje klasycznych partycji dyskowych.
Tak jak w przypadku RAID-a, do usunicia zastanej tablicy partycji wystarczy wskaza nazw dysku i nacisn Enter. Potem nacinicie klawisza Enter na wpisie WOLNA
PRZESTRZE pozwala na utworzenie woluminu fizycznego partycji, ktra posuy za kontener jednostek przestrzeni dyskowej dla LVM. Po utworzeniu wszystkich trzech partycji LVM naley z menu partycjonowania wybra pozycj Konfiguruj
menedera woluminw logicznych.
Po ostrzeeniu dotyczcym trwaej modyfikacji ukadu partycji pojawi si do spartaski interfejs konfiguracyjny, w ramach ktrego moemy definiowa grupy woluminw i woluminy logiczne. Zgodnie z naszym planem, wybieramy pierwsz
z tych opcji i tworzymy dwie podane grupy woluminw, wcielajc do nich
odpowiednie woluminy fizyczne. Potem za pomoc opcji Modyfikuj woluminy
logiczne (LV) powiniene utworzy woluminy logiczne odpowiadajce partycjom,
ktre chciaby wykorzystywa w systemie: powiedzmy, e chcesz wydzieli w nim
partycje: /, /var, /tmp i /home.
Jeeli potrzebujesz 25 GB woluminu logicznego dla katalogu /var, mona pomin
pierwszy utworzony VG, a katalog /var magicznie zostanie podzielony pomidzy dwa
mniejsze dyski. Jeeli w pniejszym czasie okae si, e dla tego katalogu przyznano
zbyt duo miejsca, mona zmniejszy system plikw i po prostu przenie troch wolnego miejsca z pierwszego VG do drugiego. Moliwoci s niewyczerpane.
223
Na koniec wcale nie najmniej wane: wczeniejsze wersje Ubuntu obsugiway

szyfrowanie woluminw LVM wprost z poziomu instalatora, co byo miodem na serce dla wszystkich nadwraliwych: mona byo mie w peni zaszyfrowany dysk od
momentu, kiedy zosta na nim zainstalowany system. Szyfrowany LVM rwnie jest
dostpny jako jedna z opcji instalacji z przewodnikiem, ale mona te przeprowadzi j samodzielnie.
WSKAZWKA
W LVM nie ma nadmiarowoci

Mechanizm LVM ma gwarantowa pynno partycjonowania i oderwanie go od fizycznego
ukadu napdw, ale nie jest nijak zwizany z odpornoci na awarie. W naszym przykadzie
wolumin logiczny zawierajcy system plikw /var zosta utworzony w grupie woluminw
obejmujcej dwa dyski twarde. Oznacza to, niestety, e jeli ktrykolwiek z tych dyskw ulegnie awarii, unieruchomi cay system plikw; mechanizm LVM celowo nie zawiera adnych
zabezpiecze przed takimi przygodami.
Kto potrzebuje zwikszonej odpornoci na awarie, powinien utworzy grupy woluminw z woluminw fizycznych rozmieszczonych w macierzy RAID! W naszym przykadzie mgby utworzy partycj rozcigajc si na cay najmniejszy dysk 10 GB i oznaczy j jako wolumin fizyczny
dla macierzy RAID. Potem mgby utworzy dwie 10-gigabajtowe partycje na drugim z mniejszych dyskw (ktry ma rozmiar 20 GB) i te rwnie wcieli do macierzy RAID. Nastpnie za
pomoc konfiguratora macierzy powiniene z tych trzech partycji utworzy macierz typu RAID 1.
Ale zamiast zakada tam zwyczajny system plikw, powiniene wyznaczy macierz RAID jako
fizyczny wolumin dla LVM. Przy konfigurowaniu LVM partycje z RAID powinny by widoczne
jak zwyczajne partycje, ale wiemy, e bd objte mechanizmem zabezpieczenia przez redundancj. Jeli ktry (ale jeden tylko) z dyskw macierzy ulegnie awarii, mechanizm LVM nawet si
o tym nie dowie i nie utracisz dostpu do swoich danych. Oczywicie, obowizuj tu wszystkie
wskazwki i ostrzeenia dotyczce tworzenia macierzy RAID: jeli awarii ulegnie wicej ni
jeden dysk, macierz przestanie funkcjonowa, co z kolei unieruchomi rwnie mechanizm LVM.
Szyfrowanie katalogu domowego

i dobr oprogramowania
Po utworzeniu partycji zostanie zainstalowany system podstawowy i trzeba bdzie
poda kilka informacji na temat uytkownika, podobnych do wprowadzanych w przypadku instalacji komputera biurkowego. Jednak pniej pojawi si pytanie, ktrego
wczeniej nie byo. Czy chcesz zaszyfrowa katalog domowy?
Jeeli si na to zgodzimy, haso do konta bdzie miao drugie zastosowanie. Oprcz
moliwoci zalogowania si do konta zostanie rwnie uyte do szyfrowania w tle
wszystkich plikw z katalogu domowego, co zamieni je w nieczytelne krzaczki dla
kadego, kto nie bdzie zna hasa. Oznacza to, e jeeli komputer zostanie skradziony, pliki uytkownika pozostan niedostpne dla ciekawskich, oczywicie pod
warunkiem, e ustawione haso nie byo zbyt proste do odgadnicia. To brzmi znajomo, a to dlatego, e podobne funkcje s dostpne w systemach Mac OS X (FileVault)
224
oraz Windows (technologia BitLocker zadebiutowaa wraz z Windows Vista). System

szyfrowania katalogw w Ubuntu nazywa si eCryptfs, co jest zdecydowanie mniej
atrakcyjn nazw, ale pracujemy nad tym.
WSKAZWKA
Szyfrowanie pliku wymiany i zdalne logowanie

Jeeli uywana jest partycja wymiany (swap), ochrona tylko katalogu domowego to za mao,
wraliwe dane mog zosta przeniesione z partycji swap. Rozwizaniem jest zaszyfrowanie
partycji wymiany, co mona zrobi za pomoc polecenia ecryptfs-setup-swap, ale oznacza to, e moemy si poegna z opcj wprowadzania komputera w stan hibernacji. Nie
wpynie to jednak na tryb wstrzymania.
Warto pamita, e zaszyfrowanie katalogu domowego spowoduje, e wszystkie umieszczone na nim dane, cznie ze specjalnymi katalogami, takimi jak .ssh, bd niedostpne do
czasu zalogowania si w systemie. Podczas logowania si na komputer z zaszyfrowanym katalogiem domowym, ktry nie zosta jeszcze odblokowany i komputer zezwala tylko na autoryzacj
publicznym kluczem SSH, nie mona inaczej sprawdzi pliku authorized_keys. Mona rozwiza
ten problem, logujc si bezporednio na komputerze; nastpnie trzeba odmontowa katalog
domowy poleceniem ecryptfs-umount-private i utworzy w uwolnionym katalogu podkatalog .ssh. Pniej naley w katalogu .ssh umieci plik authorized_keys (z umieszczonymi w nim
wczeniej kluczami publicznymi); teraz mona ju zalogowa si zdalnie do systemu, uy polecenia
ecryptfs-mount-private, wprowadzi haso i odblokowa aktualny katalog domowy.
Po tym, jak instalator pobierze zaktualizowane rda, zostanie wywietlona lista popularnych typw serwerw, takich jak DNS, LAMP, Mail, OpenSSH, PostgreSQL, serwer wydruku i Samba. Po wybraniu jednej lub kilku opcji instalator automatycznie
pobierze standardowy zestaw oprogramowania potrzebnego dla danego serwera lub
serwerw, a take przeprowadzi niektre podstawowe czynnoci konfiguracyjne.
Jeeli na przykad chcemy zainstalowa rodowisko LAMP, ale chcemy mie te
moliwo korzystania z ssh, z menu wybieramy serwery LAMP i OpenSSH.
WSKAZWKA
Instalacja oprogramowania
Dalszy przebieg instalacji zaley od wybranego typu serwera; w rnych przypadkach mog
zosta zadane dziesitki pyta dotyczcych poszczeglnych programw. Kiedy na przykad
zdecydujemy si na instalacj rodowiska LAMP, program instalacyjny zaleci utworzenie hasa
dla superuytkownika MySQL.
Prawie gotowe ale precz od konta root!

Uff. Przebrnlimy przez sprawy dyskowe i dotyczce oprogramowania, pozostaa
cz instalacji serwerowej odmiany Ubuntu nie rni si specjalnie od instalacji dla
zwyczajnego stanowiska roboczego. A po zainstalowaniu serwera moemy przej do
sedna zabawy. Od tej chwili naszym krlestwem bdzie powoka.
Po uruchomieniu serwera Ubuntu po raz pierwszy powiniene zalogowa si na
konto utworzone podczas instalacji. To do istotna cecha tej instalacji, zaskakujca
wielu nowicjuszy: Ubuntu nie aktywuje przy instalacji konta uytkownika root!
225
Instalator pozwala w zamian na utworzenie konta uytkownika wcielanego do

grupy admin, dziki czemu mona na tym koncie inicjowa zadania administracyjne
za porednictwem polecenia sudo. Za chwil zobaczysz, jak to si odbywa. Tymczasem, jeli ciekawi Ci uzasadnienie dla wyczenia konta uytkownika root,
moesz po zalogowaniu do systemu zapozna si z dokumentem wywietlanym
poleceniem man sudo_root.
WSKAZWKA
Opierunek dla macierzy RAID i LVM

Jeli w czasie instalacji zdecydowae si na uruchomienie jednego z tych mechanizmw,
powiniene po zainstalowaniu serwera nauczy si je obsugiwa i nimi gospodarowa. Najlepiej
posu do tego dokumenty HOWTO spod egidy Linux Documentation Project, publikowane pod
adresami http://www.tldp.org/HOWTO/Software-RAID-HOWTO.html i www.tldp.org/HOWTO/LVMHOWTO.html.
Przytoczone dokumenty maj miejscami charakter wybitnie techniczny, ale w wikszoci kwestii
powinny by zrozumiae, o ile ogarne wprowadzenie do tematu podane w tym rozdziale.

Serwer po zainstalowaniu skada si z niewielkiej liczby pakietw wymaganych do
poprawnego uruchomienia systemu i dodatkowego oprogramowania wskazanego
podczas instalacji. W wygodnym rodowisku graficznym GNOME, charakterystycznym dla zwykego wydania Ubuntu, mona byo wykorzysta do tego program
Synaptic i wyklika sobie potrzebne pakiety. Na serwerze trzeba bdzie zej niemale do podziemi, bo do samej powoki.
Archiwum Ubuntu
Zanim zanurzymy si w omwienie szczegw zarzdzania pakietami, naleaoby
pokrtce zarysowa sam struktur gwnego archiwum pakietw Ubuntu, wspomnianego we wprowadzeniu do tego rozdziau. Ot dla kadego kolejnego wydania
dystrybucji tworzonych jest pi repozytoriw pakietw, o nazwach: main, restricted,
backports, universe i multiverse. W nowo zainstalowanym systemie aktywne s jedynie dwa pierwsze z wymienionych repozytoriw (oraz repozytorium uaktualnie
bezpieczestwa). Oto podzia pakietw archiwum wedug repozytoriw:
main: obejmuje pakiety instalowane domylnie i cieszce si oficjalnym

wsparciem ze strony twrcw dystrybucji.
restricted: pakiety z ograniczeniami licencyjnymi i wasnociowymi,

takie jak zamknite sterowniki sprztu.
backports: nowsze wersje pakietw z archiwum.
226
universe: repozytorium obejmujce pakiety spoza oficjalnego nurtu

dystrybucji, pozostajce pod opiek spoecznoci uytkownikw.
multiverse: pakiety, ktre nie s wolne (w sensie wolnoci wykorzystywania

i kopiowania).
Termin oficjalne wsparcie moe by nieco mylcy, poniewa nijak si nie ma do

usug pomocy technicznej dla uytkownikw, z czym moe si kojarzy. Chodzi
w nim o to, e pakiety objte takim wsparciem s na bieco aktualizowane ewentualnymi poprawkami zabezpieczajcymi. Standardowe wydania dystrybucji Ubuntu
ciesz si tym wsparciem przez osiemnacie miesicy, co oznacza, e producent
dystrybucji firma Canonical Ltd. gwarantuje opracowywanie poprawek bezpieczestwa dla oprogramowania z repozytorium main i udostpnianie ich uytkownikom bez dodatkowych opat przez cae osiemnacie miesicy po wydaniu
dystrybucji. Gwarancja ta nie obejmuje oprogramowania z pozostaych repozytoriw
archiwum Ubuntu.
Warto zaznaczy, e niektre wydania Ubuntu s objte wyduonym wsparciem.
Wydania te s oznaczone literkami LTS (od Long-Term Support) przy numerze wydania. Ostatnie Ubuntu 10.04 LTS Lucid na serwerach pozostanie pod opiek twrcw dystrybucji przez cae pi lat!
rda i repozytoria APT

Masz ju ogld struktury repozytoriw skadowych archiwum Ubuntu, nie mwilimy jednak jeszcze o tym, jak zmodyfikowa list repozytoriw wykorzystywanych jako rda pakietw dla systemu. W nomenklaturze debianowskiej lista repozytoriw to element listy rde programu narzdzia APT (Advanced Package Tool).
Naley zachowa czujno: nazwy wielu narzdzi do obsugi pakietw opisanych
poniej zaczynaj si od apt. rda te informuj APT o pooeniu i miejscu poszukiwania dostpnych pakietw: mog to by archiwa Ubuntu w internecie, pyta CDROM z pakietami albo jeszcze inne archiwum.
rda APT podaje si w pliku /etc/apt/sources.list. Otwrzmy go w edytorze plikw
tekstowych; kto nie zna albo nie lubi vim, moe skorzysta z atwiejszego i bardziej
przyjaznego pocztkujcym edytora nano:
$ vim /etc/apt/sources.slist
Wiersze pliku zaczynajce si od znaku kratki (#) to komentarze, ktre maj wycznie znaczenie informacyjne i s ignorowane przez APT. Na pierwszym miejscu
w pliku widnieje rdo odnoszce si do pyty instalacyjnej, umieszczone tu przez
instalator; dalej wida dwa nastpne rda (lub co bardzo podobnego):
deb http://pl.archive.ubuntu.com/ubuntu precise main restricted
deb-src http://pl.archive.ubuntu.com/ubuntu precise main restricted
227
Z tych dwch wpisw mona ju wywnioskowa co o oglnym formacie zapisu rde.

Cay plik zawiera wanie zestaw takich rde, po jednym w wierszu; kady taki wpis
skada si z kilku pl oddzielanych spacjami. Pierwsze pole informuje o rodzaju opisywanego rda, na przykad rda pakietw binarnych (deb) czy rda pakietw
kodu rdowego (deb-src). Drugie pole to cig URI rda; trzecie to nazwa dystrybucji, ktrej pakiety nas interesuj, a pozostae pola to nazwy interesujcych nas
repozytoriw w obrbie danego rda: domylnie s to main i restricted.
Przegldajc reszt pliku, dojdziesz do wniosku, e jest on niele udokumentowany
za pomoc komentarzy i pozwala atwiutko (przez usunicie znaku komentarza z wiersza) aktywowa jeszcze dwa dodatkowe repozytoria: wielce przydatne repozytorium
universe oraz ultranowoczesne backports. Zasadniczo, skoro znasz ju format wpisu
rda, masz pen kontrol nad wykorzystywanymi przez system repozytoriami pakietw. Aktywowanie repozytorium backports na serwerach nie jest moe zupenie
bezpieczne, ale miao mona wczy repozytorium universe.
Jest te katalog /etc/apt/sources.list.d/, w ktrym mona znale dodatkowe rda.
Zwykle umieszcza si tam dane programw firm zewntrznych (na przykad Google
Chrome) i zainstalowane repozytoria PPA.
Pora na opanowanie podstawowych polece sucych w systemie Ubuntu do zarzdzania pakietami. Dystrybucja Ubuntu odziedziczya mechanizm zarzdzania pakietami po dystrybucji Debian, wic kto zna Debiana, bdzie si czu jak w domu.
dpkg
Pierwszy przystanek: debianowy meneder pakietw dpkg, czyli najniszy moliwy
poziom stosu mechanizmu zarzdzania pakietami. Za porednictwem narzdzia
dpkg-deb program dpkg zajmuje si pojedynczymi plikami pakietw (same pakiety to
pliki z rozszerzeniem .deb).
dpkg posiada obszern i wyczerpujc dokumentacj zebran na stronach podrcznika systemowego man, z ktrych moesz si dowiedzie o rozmaitych opcjach programu dokumentacj wywoasz poleceniem man dpkg. Skupimy si tu jedynie na
operacjach, do ktrych dpkg wykorzystywany jest najczciej, czyli na wypisywaniu
listy pakietw i na instalowaniu pakietw. Rzecz jasna dpkg moe te usuwa pakiety,
ale t czynno bdziemy wykonywa za pomoc narzdzia wyszego poziomu,

o nazwie apt-get.
Wykaz pakietw
Polecenie dpkg -l | less wypisze na konsoli list wszystkich zainstalowanych w systemie pakietw; wypis ma format szeciokolumnowej tabeli. Pierwsze trzy kolumny
maj szeroko jednego znaku i sygnalizuj (odpowiednio) podany status pakietu,
228
jego obecny status i ewentualnie status bdu. W wikszoci przypadkw trzecia

kolumna (status bdu) bdzie pusta.
Pierwsze trzy wiersze wypisu to legenda objaniajca znaczenie symboli umieszczanych w pierwszych trzech kolumnach zestawienia. Dziki temu opisowi mona
zaprzc program grep do przeszukiwania listy pod ktem wybranych pakietw, szukajc na przykad tylko pakietw usunitych albo tych, ktrych nie udao si skutecznie
zainstalowa.
Rczne instalowanie pakietu

Kade wydanie dystrybucji Ubuntu to jakie 30 000 pakietw w archiwum. Tylko
niewielka ich cz cieszy si oficjalnym wsparciem, ale nie znaczy to, e pozostae
byy wrzucane do archiwum bez solidnej weryfikacji. Pakiety udostpniane w archiwach Ubuntu s niemal w caoci pakietami wysokiej jakoci, sprawdzonymi pod ktem bezproblemowego dziaania w systemie Ubuntu.
Dlatego jeli chcesz zainstalowa nowy program, pierwszym miejscem poszukiwa
powinno by zawsze wanie archiwum Ubuntu. Z rzadka tylko zdarzy si, e nie
bdzie ono zawiera potrzebnego pakietu, bo pakiet jest wielk nowoci albo
(czciej) zosta objty licencyjnymi ograniczeniami dotyczcymi redystrybucji.
W takich przypadkach mona albo samodzielnie skompilowa kody rdowe programu, albo skorzysta z zamknitego pakietu binarnego udostpnionego przez
producenta programu, albo poszuka pakietw debianowych, ale spoza archiwum
Ubuntu.
WSKAZWKA
Zabezpieczaj si
Bardzo, ale to bardzo ostronie podchod do pakietw spoza oficjalnego archiwum Ubuntu.
Pakiety z tego archiwum zostay solidnie sprawdzone i mona mie zupen pewno, e
nie zawieraj wirusw, robakw, koni trojaskich ani innych puapek. Jeli bdziesz instalowa oprogramowanie wycznie z archiwum Ubuntu, moesz spokojnie zapomnie
o wirusach.
Co innego z pakietami dzikimi tu nigdy nie wiadomo, co tak naprawd zainstaluje si
w systemie. Jeli zainstalujesz zoliwie spreparowany pakiet, jego twrca moe przej
kontrol nad systemem. Dla wasnego bezpieczestwa powiniene wic zupenie zrezygnowa
z instalowania pakietw spoza archiwum. A jeli ju musisz, niech bd to pakiety z absolutnie
zaufanego rda!
Zarwno programici, jak i administratorzy to osobnicy wielce niecierpliwi, wic jeli zabrako Ci cierpliwoci do przeczytania powyszej notki, przeczytaj j teraz. To
powana sprawa. A teraz idmy dalej: zamy, e pobrae z sieci pakiet o nazwie mojekstra-serwer.deb. Aby go zainstalowa, wystarczy, e wpiszesz:
$ sudo dpkg -i mojekstra-serwer.deb
229
Program dpkg rozpakuje pakiet, sprawdzi, czy obecny stan posiadania systemu spenia wymagania pakietu (czyli czy s spenione zalenoci wymagane przez pakiet), i ewentualnie zainstaluje pakiet. Pamitasz, co powiedzielimy o niedostpnoci
konta root w domylnej instalacji? Instalowanie pakietw to czynno administracyjna,
wymagajca wysokich uprawnie, ktre uzyskujemy tu za porednictwem polecenia
sudo, poprzedzajcego waciwe polecenie administracyjne. Program sudo przed wykonaniem docelowego polecenia zapyta o Twoje haso.
WSKAZWKA
Sowo o przykadach z powoki

W powyszym przykadzie z poleceniem dpkg symbol dolara na pocztku wiersza reprezentuje
standardowy znak zachty powoki on tam ju jest i nie wpisuje si go jako polecenia. Wykorzystujemy ten symbol w caej reszcie rozdziau jako wskanik, e chodzi o polecenia wpisywane w powoce, a nie na przykad wiersze tekstu wpisywane do plikw konfiguracyjnych. W konkretnej instalacji Ubuntu znak zachty nie bdzie ograniczony do samotnego znaku dolara
zwykle zawiera dodatkowe informacje:
konto@ serwer:~$
Konto to nazwa konta uytkownika, na ktre jeste zalogowany, a serwer to sieciowa nazwa
komputera nadana mu podczas instalacji. Z kolei pole pomidzy znakiem dwukropka i znakiem
dolara to miejsce na nazw biecego katalogu roboczego: tylda oznacza w uniksowatych katalog domowy biecego uytkownika.
apt-get i apt-cache
Przejdmy na nieco wyszy poziom. Program dpkg para si jedynie manipulowaniem pojedynczymi plikami pakietw, tymczasem apt-get potrafi samodzielnie
pobra pakiet z archiwum Ubuntu albo skopiowa go z pyty CD. Dopiero ten
program udostpnia uytkownikowi spjny i kompletny interfejs zarzdzania pakietami i nic dziwnego, e wikszo administratorw systemu tam, gdzie mona, stosuje
go zamiast dpkg.
Program apt-get suy co prawda do realizacji wysokopoziomowych operacji na pakietach, ale nie potrafi zezna, ktre pakiety z archiwum mona wybra do zainstalowania. Potrafi za to dyskretnie odczyta te informacje z lokalnego bufora pakietw,
ktrym manipuluje si z kolei za pomoc prostego programu apt-cache. Zobaczmy na
prostym przykadzie, jak pracuj te polecenia. Zamy, e prbujesz znale i zainstalowa polecenie, ktre pozwoli manipulowa rozszerzonymi atrybutami systemu
plikw.
Przeszukiwanie bufora i wywietlanie informacji o pakietach

Zaczniemy od przekazania do programu apt-cache frazy extended attributes (rozszerzone atrybuty):
230
$ apt-cache search "extended attrbiutes"

attr - Utilities for manipulating filesystem extended attributes
libattr1 - Extended attribute shared library
libattr1-dev - Extended attribute static libraries and headers
python-pyxattr - module for manipulating filesystem extended attributes
python2.4-pyxattr - module for manipulating filesystem extended attributes
rdiff-backup - remote incremental backup
xfsdump - Administrative utilities for the XFS filesystem
xfsprogs - Utilities for managing the XFS filesystem
Parametrem polecenia apt-cache search moe by zarwno nazwa pakietu, jak i fraza
opisujca pakiet, jak w powyszym przykadzie. To, co wida poniej polecenia, to
wynik poszukiwa, skadajcy si z wierszy zawierajcych nazw pakietu po lewej
i jednowierszowy opis pakietu po prawej. Zdaje si, e pakietem, ktrego szukalimy,
jest attr (wedug opisu to pakiet z narzdziami do manipulowania rozszerzonymi atrybutami systemu plikw); sprawdmy, c to za pakiet:
$ apt-cache show attr
Package: attr
Priority: optional
Section: utils
Installed-Size: 240
Maintainer: Ubuntu Core Developers <ubuntu-deeldiscuss@lists.ubuntu.com>
Original-Maintainer: Nathan Scott <nathans@debian.org>
Architecture: i386
Version: 1:2.4.39-1
Depends: libattr1, libc6 (>= 2.3.4-1)
Conflicts: xfsdump (<< 2.0.0)
Filename: pool/main/a/attr/attr_2.4.25-1_i386.deb
Size: 31098
MD5Sum: 84457d6edd44983bba3dcb50495359fd
SHA1: 8ae3562e0a8e8a314c4c6997ca9aced0fb3bea46
SHA256: f566a9a57135754f0a79c2efd8fcec626cde10d2533c10c1660bf7064a336c82
Ubuntu Package Management 161
Description: Utilities for manipulating filesystem extended attributes
A set of tools for manipulating extended attributes on filesystem
objects, in particular getfattr(1) and setfattr(1).
An attr(1) command is also provided which is largely compatible
with the SGI IRIX tool of the same name.
.
Homepage: http://oss.sgi.com/projects/xfs/
Bugs: mailto:ubuntu-users@lists.ubuntu.com
Origin: Ubuntu
Niech Ci nie zniechci ilo informacji bardzo atwo wyuska z tego wypisu to,
co najwaniejsze. W polu opisu (Description) upewnimy si, e faktycznie jest to
pakiet, o ktry chodzio. Z pozostaych pl odczytamy dokadny numer wersji pakietu
(Version), zalenoci (Depends) i pakiety kolidujce (Conflicts), a take adres poczty
elektronicznej, pod ktry moesz sa zgoszenia bdw wykrytych w pakiecie. Z kolei w polu nazwy pliku (Filename) czon pool/main mwi, e pakiet pochodzi z repozytorium main archiwum Ubuntu.
231
Instalowanie pakietu
Jak dotd idzie niele. Pora na faktyczne zainstalowanie pakietu w systemie:
$ sudo apt-get install attr
Program apt-get wyledzi pakiet w odpowiednim rdle (na pycie instalacyjnej

albo w repozytorium sieciowym), pobierze z niego pakiet, sprawdzi jego integralno,
przeprowadzi identyczn procedur dla wszystkich pakietw wymienionych w zalenociach i wreszcie zainstaluje pakiet.
Usuwanie pakietu
Dla celw dydaktycznych zaoymy, e jako osoba niezdecydowana postanowie
jednak usun wieo zainstalowany pakiet attr powiedzmy, bez orzekania winy,
e po prostu jako wam si nie ukadao. Do kosza z attr!
$ sudo apt-get remove attr
Jedno potwierdzenie operacji pniej, a pakiet attr zniknie z systemu, pozostawiajc

po sobie jedynie wspomnienie w postaci ewentualnych plikw konfiguracyjnych,
ktre zostay wraz z nim zainstalowane. Jeli i one maj znikn, to zamiast poprzedniego polecenia trzeba by zastosowa takie:
$ sudo apt-get --purge remove attr
Instalowanie i usuwanie pakietw to jedno z typowych zada administracyjnych, ale
nie tak typowe jak dbanie o aktualno samego systemu. Nie oznacza to cigego
instalowania coraz nowszych wersji oprogramowania (hm oznacza, ale nie w potocznym rozumieniu takiej operacji), bo raz wcielony do dystrybucji Ubuntu program nie pojawia si ju w zwykych repozytoriach w nowszych wersjach wyjtkiem jest repozytorium backports. Skoro jednak zniechcalimy ju do aktywowania
repozytorium backports na serwerze z racji niedostatecznie solidnego kontrolowania i testowania trafiajcych tam pakietw, a take skoro na serwerze nie zmienia
si oprogramowania tylko dlatego, e pojawio si w nowej wersji, to nie ma powodw przystpowa do wycigu o numerki wersji. Nowe funkcje w nowych wersjach
to najczciej rwnie nowe bdy, a jako administrator systemu powiniene przedkada stabilno systemu nad jego nowoczesno, jeli jest tylko sztuk dla sztuki.
Krtki, bo zaledwie szeciomiesiczny, cykl produkcyjny Ubuntu oznacza zreszt,
e i tak za p roku bdziesz mia do dyspozycji wszystkie nowinki tyle e jeli
trafi wreszcie do repozytorium main, bd ju dokadnie sprawdzone. Dbanie o aktualno systemu serwerowego sprowadza si wic do uaktualniania oprogramowania jedynie o niezbdne poprawki i aty zabezpieczajce, eliminujce luki wykryte
ju po wcieleniu oprogramowania do dystrybucji.
232
Na szczcie przy uyciu programu apt-get to zadanie jest zupenie proste. Uaktualnion list pakietw pobiera si z archiwum Ubuntu poleceniem:
A nastpnym poleceniem wdraa si uaktualnienia w systemie:

$ sudo apt-get upgrade
Po tym poleceniu apt-gt albo stwierdzi, e nie ma nic do roboty (system jest aktualny),
albo przedstawi list pakietw do aktualizacji, a potem samodzielnie przeprowadzi
te aktualizacje na pakietach. Prawda, e to wygodne?
Aktualizacja wydania dystrybucji

Kiedy pojawia si nowe wydanie Ubuntu i chcesz uaktualni swj serwer do tego
wydania, powiniene uy nowego narzdzia: do-release-upgrade. Program ten zmieni
plik source.list na dostpny dla nowego wydania, a nastpnie sam zorientuje si, ktre
pliki s potrzebne i czy z nimi mog by jakie problemy. Pniej narzdzie poprosi
uytkownika o potwierdzenie (przez wcinicie klawiszy Y lub N). Aby wywietli list aktualizowanych pakietw, naley wcisn klawisz D. Jeeli wybierzemy przegldanie listy plikw, wystarczy wcisn klawisz Y, aby kontynuowa instalacj; program
nie bdzie prosi o ponowne potwierdzenie.
UWAGA
Proces aktualizacji moe potrwa nawet kilka godzin i raczej nie naley go przerywa.
Kompilowanie pakietw z kodu rdowego

Archiwum Ubuntu nie przyjmuje w odrnieniu od repozytoriw debianowych
z zewntrz pakietw w postaci skompilowanej, binarnej. Kiedy programista Ubuntu
chce doda do archiwum pakiet oprogramowania, musi w okrelony sposb
przygotowa jego kod rdowy i umieci tak spreparowan cao w kolejce do
kompilacji. Stamtd zostanie on automatycznie pobrany do skompilowania i, jeli
kompilacja bdzie skuteczna, wcielony do waciwego archiwum.
Po co tyle kopotu? Dlaczego nie pozwoli programistom na kompilowanie oprogramowania na ich wasnych komputerach i nie odbiera od nich gotowych, skompilowanych pakietw? Ominoby si kolejk, w ktrej pakiet moe godzinami czeka na skompilowanie. C, ma to sens: Ubuntu oficjalnie jest dostpne dla trzech
rnych platform sprztowych (Intel x86, AMD64/EM64T i PowerPC). Gdyby zlikwidowa kolejk kompilacji, programici musieliby kompilowa osobne wersje wynikowe pakietw dla wszystkich trzech platform, a wic musieliby posiada wszystkie
te platformy u siebie (to spory koszt i kopot) albo montowa zestawy narzdzi do
kompilacji midzyplatformowej (to ju tylko kopot). No i straciliby mnstwo cennego
czasu na dogldanie tych wszystkich kompilacji.
233
Kolejka kompilacji eliminuje wszystkie te utrudnienia, bo automatyczny system

kompilacji pobiera z kolejki pojedyncze pakiety i kompiluje je dla wszystkich docelowych platform. A Tobie jako administratorowi systemu daje to jeszcze t korzy,
e pozwala korzysta z zalet apt-get w zakresie rozstrzygania zalenoci rwnie
do przeprowadzenia samodzielnej kompilacji oprogramowania z kodu rdowego!
Jak to wyglda? Kompilowanie pakietw z kodu rdowego jest zadaniem raczej
dla programistw ni dla administratorw. Jako administrator systemu powiniene
wrcz unika rcznego kompilowania, jeli tylko da si go unikn, korzystajc
w moliwie szerokim zakresie z gwarancji jakoci, jak daje posta gotowego pakietu
z archiwum Ubuntu. Ale zdarza si przecie, e do danego programu naleaoby
przed instalacj zastosowa jakie wasne poprawki czy uzupenienia. Za przykad
posuy nam znw pakiet attr. To, co wida poniej, to sesja polegajc na skompilowaniu attr z kodu rdowego i zainstalowaniu wynikowego oprogramowania
w systemie jeli chcesz przeprowadzi takie wiczenie, zainstaluj najpierw pakiety
dpkg-dev i devscripts oraz fakeroot.
$ mkdir attr-build
$ cd attr-build
$ apt-get source attr
$ sudo apt-get build-dep attr
$ cd attr-2.4.39
<poprawianie kodu rdowego, zastosowanie aty>
$ dch -i
$ dpkg-buildpackage -rfakeroot
$ cd ..
$ sudo dpkg -i *.deb
Wszystkie wywoywane tu polecenia s dobrze udokumentowane na odpowiednich

stronach podrcznika systemowego man i omawianie szczegw ich dziaania wykracza poza tematyk rozdziau. A pokrtce powysze polecenia odpowiadaj nastpujcym czynnociom:
1. Utworzenie katalogu roboczego o nazwie attr-build i przejcie do tego
katalogu.
2. Pobranie kodu rdowego pakietu attr i rozpakowanie go w biecym
katalogu roboczym (apt-get source attr).
3. Zainstalowanie wszystkich pakietw wymaganych do skompilowania
pakietu attr z kodu rdowego (apt-get build-dep attr).
4. Przejcie do rozpakowanego katalogu attr-2.4.25, zastosowanie wasnej
poprawki w kodzie rdowym czy zewntrznej aty, a nastpnie edycja
pliku zmian w pakiecie (dch -i) w celu uwidocznienia swojej poprawki.
5. Skompilowanie dajcego si zainstalowa pakietu .deb albo kilku
takich pakietw (zgodnie z zalenociami wpisanymi w pakiet attr)
(dpkg-buildpackage -rfakeroot).
234
6. Wyjcie do katalogu nadrzdnego i zainstalowanie wszystkich

uzyskanych w wyniku kompilacji pakietw .deb w systemie.
To icie ekspresowa cigawka z operacji, ktrych opanowanie zajmie znacznie wicej czasu. Pominlimy bowiem w omwieniu szereg istotnych spraw; jeli bdziesz
kiedy zamierza wasnorcznie ata kod rdowy oprogramowania dla potrzeb
serwera produkcyjnego, zainwestuj czas w lektur wspomnianych stron man, aby
przynajmniej ogarn sens operacji, ktre uczestnicz w przygotowaniu kompilacji!
aptitude
Najwyszy poziom zarzdzania pakietami to niechybnie aptitude: zgrabny, kolorowy, tekstowy interfejs wymienny z poleceniem apt-get. Nie bdziemy go tu szczegowo omawia; mnstwo informacji dla przyszych uytkownikw zawieraj strony dokumentacji systemowej man oraz podrczny system pomocy samego aptitude
(dostpny, kiedy uruchomisz aptitude w powoce). Warto jednak o nim choby
wspomnie, bo jedn z gwnych przyczyn, dla ktrych niektrzy administratorzy wol
aptitude od apt-get, jest lepsza obsuga tak zwanych pakietw osieroconych. To
pakiety, ktre zostay zainstalowane jako wymagane zalenociami innych pakietw,
ale te inne pakiety zostay potem usunite, a w systemie pozostay osierocone i nikomu ju niepotrzebne pakiety zalenoci. apt-get nie przewiduje adnych automatycznych mechanizmw pozbywania si pakietw osieroconych, zostawiajc
to zadanie narzdziu deborphan, ktre mona zainstalowa z archiwum. A aptitude
radzi sobie z osieroconymi pakietami automatycznie.
Sztuczki i kruczki
Gratulacje! Skoro dotare a tu, moesz rwnie sam sobie pogratulowa nowych
umiejtnoci w zakresie zarzdzania pakietami na serwerze Ubuntu. Zanim przejdziesz do kolejnych zagadnie, naley Ci si jeszcze cigawka, ktra pewnie wczeniej czy pniej przyda si w pracy.
Wypisywanie plikw z danego pakietu

Niekiedy warto wiedzie, ktre z plikw w systemie pochodz z danego pakietu
na przykad ktre z plikw to pliki pakietu cron. Na ratunek przyjdzie dpkg:
$ dpkg -L cron
Pamitaj jednak, e katalogi wypisywane z opcj -L nie musz nalee wycznie

do danego pakietu.
235
Szukanie pakietu, z ktrego pochodzi plik

To odwrotno poprzedniej operacji, rwnie zreszt prosta:
$ dpkg -S /etc/crontab
cron: /etc/crontab
Jednowierszowy wynik polecenia wskazuje na pakiet (po lewej), z ktrego zainstalowano plik /etc/crontab.
Szukanie pakietu, ktry zawiera dany plik

Polecenia dpkg -L i dpkg -S operuj na bazie danych ju zainstalowanych pakietw.
Niekiedy za trzeba znale pakiet, ktry mgby zawiera potrzebny plik rwnie
wrd pakietw jeszcze niezainstalowanych. Moemy na przykad szuka pakietu,
w ktrym znajduje si program bzr albo dokadniej: /usr/bin/bzr. Aby go znale,
naley najpierw zainstalowa narzdzie apt-file (z repozytorium universe), a potem
z niego skorzysta:
$ apt-file update
$ apt-file search /usr/bin/bzr
I prosz: apt-file powie, w ktrym pakiecie szuka pliku bzr; odpowied bdzie
miaa format identyczny z formatem w przypadku polecenia dpkg -S.
Tyle sztuczek dotyczcych zarzdzania pakietami w systemie. Czas zaj si jego
bezpieczestwem.

Twoim obowizkiem jako administratora systemu jest dbanie o bezpieczestwo serwera. Jeli ten serwer jest podczony do internetu, to z punktu widzenia bezpieczestwa znajduje si w strefie wojny. Jeli jest to jedynie serwer sieci wewntrznej,
to i tak trzeba zabezpieczy go przed zoliwymi uytkownikami, rozczarowanymi
pracownikami i facetem z ksigowoci, ktry bardzo chce odczytywa poczt elektroniczn sekretarki szefa.
Zasadniczo serwer Ubuntu jest bardzo bezpieczn platform. Zesp zajmujcy si
bezpieczestwem dystrybucji i publikujcy wszystkie aty zabezpieczajce dla oficjalnych pakietw Ubuntu Security Team chwali si jednym z krtszych czasw reakcji
w brany. Sam Ubuntu wdraa zasad nie dla otwartych portw, co oznacza, e po
zainstalowaniu Ubuntu (obojtnie, czy w odmianie biurkowej, czy serwerowej) adna
z aplikacji nie bdzie usiowaa nasuchiwa w oczekiwaniu na poczenia z internetu.
Tak jak na zwykych stanowiskach roboczych, tak w serwerowej instalacji Ubuntu do
zada administracyjnych wykorzystuje si mechanizm sudo, co eliminuje uprzywi-
236
lejowane i zawsze zagroone konto root. Wreszcie przez pene osiemnacie miesicy
(a w przypadku 14.04 LTS nawet przez pi lat) od wydania dystrybucji masz
gwarancj dostpnoci wieych poprawek i at eliminujcych luki w zabezpieczeniach za darmo.
W tym podrozdziale zajmiemy si administrowaniem kontami uytkownikw, bezpieczestwem systemu plikw, wydzielaniem zasobw systemowych, obsug dziennikw, a take bezpieczestwem sieci. Bezpieczestwo Linuksa to temat gboki
i trudny tu znajdziesz jedynie elementarz zagadnie, omijajcy wiele kwestii.
Aby by dobrym administratorem, powiniene uczy si rwnie z innych rde.
Zarzdzanie kontami uytkownikw

Wiele aspektw zarzdzania kontami uytkownikw dotyczy tak samo rnych dystrybucji systemu Linux. Debian na przykad udostpnia administratorom wygodne
i wielce upraszczajce ycie narzdzia w rodzaju polecenia useradd. Ubuntu jako
spadkobierca Debiana dziedziczy te udogodnienia wraz z caym modelem zarzdzania kontami uytkownikw z jedn istotn rnic. W sam model nie bdziemy
si tu zagbia wypada odesa choby do publikacji spod adresu www.oreilly.
com/catalog/debian/chapter/book/ch07_01.html (Learning Debian/GNU Linux1
wydawnictwa OReilly). Po zapoznaniu si z prezentowanymi tam poleceniami bdziesz mia ju wyrobiony pogld na model zarzdzania uytkownikami, a tu zajmiemy si ow rnic, czyli ubuntowym sudo.
Na kocu podrozdziau dotyczcego instalowania wspominalimy, e instalator
Ubuntu nie uaktywnia domylnie konta root, czyli tradycyjnego konta uytkownika
uprzywilejowanego, do zada administracyjnych. To rozwizanie ma wielkie zalety
z punktu widzenia bezpieczestwa systemu i zaledwie kilka pomniejszych wad, ktre
s zreszt dobrze udokumentowane na stronie podrcznika man dla hasa sudo_root.
Uytkownik, ktrego konto definiowalimy przy instalacji, jest za to domylnie wcielany do grupy admin, dziki czemu moe wykonywa czynnoci administracyjne
za porednictwem polecenia sudo. Po dodaniu do systemu kont nowych uytkownikw moesz je rwnie dodawa do grupy sudo. Suy do tego polecenie:
$ sudo adduser konto sudo
Aby usun konto z grupy, wystarczy w powyszym poleceniu zamieni adduser na

deluser. Jeeli do polecenia adduser dodamy opcj --encrypt-home, folder domowy
tworzony dla nowego uytkownika bdzie od pocztku zaszyfrowany.
Musisz jednak mie wiadomo, e sudo nie suy tylko do nadawania uytkownikom uprawnie administracyjnych. Mechanizm ten pozwala te na szczegowe
regulowanie zakresu uprawnie, dziki czemu na przykad ten uytkownik moe
1
Ksika ta ukazaa si te w polskim przekadzie jako Debian/GNU Linux (Helion, 2002) przyp. tum.
237
wykonywa z uprawnieniami uytkownika uprzywilejowanego jedynie trzy konkretne polecenia.

Dokumentacja na temat okrelania tych uprawnie jest dostpna na stronie dokumentacji man dla hasa sudoers; sam tekst moe by nieco zawiy, ale na kocu,
w sekcji EXMAPLES prezentowane s przejrzyste przykady. Ich przyswojenie nie
powinno Ci zaj wicej ni dziesi czy pitnacie minut, przy czym ilustruj one
zdecydowan wikszo sytuacji, w ktrych stosuje si sudo. Kiedy bdziesz gotw
do praktycznego przewiczenia nowo nabytej wiedzy, po prostu wydaj polecenie:
$ visudo
Tylko ostronie: baza danych sudoers, w pliku /etc/sudoers, nie jest przeznaczona do
otwierania w zwykym edytorze tekstowym, bo taki edytor nie pozwalaby na kontrolowanie skadni wpisw! A jeli co tam namieszasz, moe si okaza, e utracisz
moliwo sterowania wasnorcznie zainstalowanym systemem.
Bezpieczestwo systemu plikw

Model bezpieczestwa dla plikw jest w systemach uniksowych i uniksowatych
ujednolicony i wystpuje pod mianem modelu POSIX. Model ten rozrnia trzy
kategorie uprawnie dostpu do kadego pliku i katalogu: uprawnienia dla waciciela, dla grupy i dla caej reszty. Model dziaa dokadnie tak samo we wszystkich
dystrybucjach Linuksa i dlatego nie bdziemy go tu szczegowo omawia. W ramach
powtrki powiniene zajrze na strony man dla hase chmod i chown2 albo poszuka
obszerniejszych wyjanie w internecie.
Zamierzamy si za to przyjrze metodzie zabezpieczania partycji za porednictwem
odpowiednich opcji montowania, ktre zreszt czsto niesusznie zaniedbuje si
w odniesieniu do bezpieczestwa systemu, cho odpowiednio wykorzystane stanowi
mocne narzdzie. Przy omawianiu sposobu partycjonowania systemu mwilimy o podziale dysku na przynajmniej kilka partycji, montowanych w katalogach /home, /tmp
i /var; wspominalimy tam rwnie o tym, e taki rozdzia pozwoli na niezaleny
dobr specjalnych opcji montowania dla poszczeglnych systemw plikw.
Znaczna cz specjalnych opcji montowania jest niezalena od docelowego systemu
plikw, ale tu zajmiemy si tymi, ktre mona stosowa zalenie od systemu plikw.
Oto te, ktre interesuj nas przede wszystkim.
W pakiecie manpages-pl znajduj si tumaczenia wielu stron podrcznika systemowego man na jzyk
polski przyp. tum.
238
nodev
System plikw zamontowany z opcj nodev nie pozwoli na tworzenie ani uywanie
plikw specjalnych w postaci plikw urzdze. W wikszoci systemw plikw nie ma
adnego uzasadnienia dla zezwalania na interpretowanie plikw jako urzdze blokowych czy znakowych, a takie zezwolenie jest potencjalnym zagroeniem dla
bezpieczestwa systemu.
nosuid
Jeli przeczytae ju cokolwiek o uprawnieniach w uniksowych systemach plikw,
wiesz z pewnoci, e niektre pliki mona oznacza specjalnymi atrybutami, aby
uruchamianie ich wizao si kadorazowo z przejciem przez uruchomiony proces
uprawnie waciciela pliku albo grupy wspwacicieli czsto chodzi o prawa
uytkownika root. Atrybuty te to tak zwane bity setuid (suid) i setgid (sgid), a zezwolenie na ich ustawianie poza katalogami zawierajcymi programy systemowe jest
zwykle zbdne i stanowi nawet osabienie poziomu bezpieczestwa. Jeli uytkownik
ma moliwo utworzenia pliku wykonywalnego z atrybutem suid albo jeli zdobdzie taki plik z bliej nieznanego rda, otrzyma potencjaln moliwo przejcia
kontroli nad systemem.
noexec
System plikw montowany z opcj noexec nie pozwala uytkownikom na uruchamianie z niego jakichkolwiek plikw wykonywalnych.
noatime
Ta opcja wymusza, aby system plikw nie rejestrowa w atrybutach pliku czasu
ostatniego odwoania do pliku. Pochopne i bezkrytyczne stosowanie tej opcji moe
mie negatywne skutki dla bezpieczestwa systemu, bo redukuje moliwoci prowadzenia ledztwa, majcego wykaza przebieg, zakres i skutki wykrytego ju wamania. A uywa si jej gwnie ze wzgldu na zwikszon wydajno odwoa do
plikw dlatego naleaoby j stosowa na tych systemach plikw, gdzie wydajno
jest istotna, a zagroenie wamaniem nike.
Sztuka podejmowania decyzji dotyczcych wyboru opcji montowania dla poszczeglnych partycji nie jest, niestety, nauk cis i trudno da tu jednoznaczne wskazwki zwykle jasno w kwestii potrzebnych opcji zyskuje si w miar oswajania
z administrowaniem systemami. Mona jednak da wskazwki oglne jako propozycje wyjciowe do samodzielnego rozpatrzenia:
/home opcje nosuid, nodev,

/tmp opcje noatime, noexec, nodev, nosuid,
/var opcje noexec, nodev, nosuid.
239
Reglamentowanie zasobw systemowych

Domylnie system Linux nie narzuca uruchomionym procesom uytkownikw adnych ogranicze co do uywania zasobw systemowych. Oznacza to, e taki proces
moe swobodnie zawaszczy ca pami operacyjn komputera czy bez koca
(bo w nieskoczonej ptli) tworzy nowe procesy potomne, skutecznie czynic system niezdatnym do normalnego uycia w zaledwie par sekund! Rozwizaniem jest
ustanowienie wasnych limitw zasobw, okrelanych w pliku /etc/security/limits.conf:
$ sudoedit /etc/security/limits.conf
Moliwe ustawienia s podawane i niele udokumentowane sam zawartoci pliku

(komentarzami); tu rwnie nie ma ustawie uniwersalnie optymalnych, moemy
jedynie zaleci uruchomienie przynajmniej ograniczenia o nazwie nproc, a take
rozwaenie ustawie as, data, memlock i rss.
WSKAZWKA
Praktyczny przykad reglamentowania zasobw

W ramach przykadu, aby zobaczy, jak prezentuj si takie ograniczenia na serwerach produkcyjnych, moesz przeanalizowa konfiguracj zapoyczon z oglnego serwera logowania
z Harvard Computer Society na uniwersytecie harwardzkim:
*
*
*
*
*
hard
as
data
memlock
rss
nproc
2097152
131072
131072
1013352
128
Te ograniczenia pozwalaj zwykym uytkownikom na powoywanie do ycia najwyej 128 procesw, z przestrzeni adresow o maksymalnym rozmiarze 2 GB, o rozmiarze danych zablokowanych do przechowywania w pamici operacyjnej do 128 MB i maksymalnym zbiorze rezydentnym 1 GB.
Jeli chciaby ograniczy uytkownikom dostpne dla nich miejsce na dysku, powiniene zainstalowa pakiet quota i zapozna si z jego dokumentacj man.
Pliki dziennikw systemowych

Jako administrator systemu powiniene by za pan brat z jego plikami dziennika.
Jeli bdziesz je uwanie obserwowa, pierwszy dowiesz si o tym, e co w systemie
dziaa nie tak, jak powinno, i bdziesz mg wyeliminowa wikszo problemw,
jeszcze zanim zacznie si ich zagraajca stabilnoci eskalacja.
Niestety, zdolno do odpowiednio starannego kontrolowania plikw dziennikw
zmniejsza si z kadym serwerem, ktry jest przekazywany pod opiek pojedynczego
administratora, wic ten zwyk korzysta z wyrczajcych go w tym programw do
przetwarzania plikw dziennikw, ktre mona skonfigurowa do wystosowywania
240
ostrzee w obliczu wybranych zdarze i zjawisk; podobne narzdzia mona zreszt

napisa samodzielnie, choby w jzyku Perl czy Python.
Dzienniki systemowe s zwykle gromadzone w katalogu /var/log i jeli serwer dziaa
przez jaki czas, znajdziesz tam mnstwo coraz starszych wersji dziennikw; wiele
z nich bdzie skompresowanych programem gzip (nazwy tych plikw kocz si
rozszerzeniem .gz).
Oto najwaniejsze dzienniki systemowe:
/var/log/syslog dziennik oglnosystemowy,

/var/log/auth.log dziennik mechanizmu uwierzytelniania uytkownikw,
/var/log/mail.log dziennik systemowej poczty elektronicznej,
/var/log/messages oglny dziennik komunikatw,
/var/log/dmesg dziennik komunikatw jdra systemowego, gromadzonych
od momentu uruchomienia systemu.
Przybornik narzdzi do dziennikw

Przy przegldaniu dziennikw mona liczy na kilka narzdzi; warto si z nimi zapozna. Przede wszystkim polecenie tail, ktre normalnie wypisuje dziesi ostatnich wierszy z pliku, co czyni z niego wietne narzdzie do podgldania najnowszych
wpisw w dziennikach:
$ tail /var/log/syslog
Uruchomione z opcj -f polecenie tail przechodzi w tryb monitorowania pliku, czyli

otwiera plik, wypisuje ostatnich dziesi wierszy, po czym oczekuje na pojawienie si
nastpnych, wypisujc je rwnie na konsoli. Jeli chcesz zaimponowa kolegom swoimi nowymi umiejtnociami administratora, moesz odtworzy przy nich typow scen z wielu filmw z hakerami: nawanic komunikatw przebiegajcych przez konsol.
Nieocenione s te polecenia: zgrep, zcat i zless, dziaajce jak ich odpowiedniki
bez literki z, ale operujce na plikach skompresowanych programem gzip. Aby na
przykad uzyska z wszystkich skompresowanych dziennikw list wierszy zawierajcych jakie sowo (bez rozrniania wielkoci liter), powiniene wyda polecenie:
$ zgrep -i sowo /var/log/*.gz
Twj przybornik bdzie si z pewnoci wzbogaca o nowe narzdzia, w miar jak

bdziesz nabywa dowiadczenia i wyrabia wasne preferencje. Na pocztek moesz zebra zestaw najwaniejszych narzdzi za pomoc polecenia apt-cache, przeszukujc archiwum Ubuntu pod ktem cigu log files.
241
Sowo o bezpieczestwie sieci

Zadanie zarzdzania bezpieczestwem sieci spoczywa w gwnej mierze na systemie operacyjnym i nie inaczej jest w Ubuntu i innych wspczesnych dystrybucjach
Linuksa. Skoro jest to kwestia wsplna dla tych dystrybucji, nie bdziemy jej tu
omawia szczegowo, wypadaoby jednak napisa cokolwiek i chocia odesa do
bardziej obszernych rde.
Skupimy si na poleceniu iptables, bdcym interfejsem do tabeli regu bardzo rozbudowanej linuksowej zapory sieciowej. Niestety, manipulowanie ustawieniami zapory nie jest proste, zwaszcza jeli chodzi o bardziej zoone zestawy regu filtrowania. Na zaostrzenie apetytu poznawczego podamy przykad polecenia iptables
w akcji: blokowanie wszelkich pakietw z witryny, ktra nazbyt czsto kradnie czas
pracy administratorom:
$ sudo iptables -A INPUT -s www.slashdot.org -j DROP
W internecie znajdziesz mnstwo podrcznikw, poradnikw, instrukcji i przewodnikw powiconych poleceniu iptables; sporo informacji o dostpnych opcjach polecenia zawiera dokumentacja systemowa man. Warto powici troch czasu na zapoznanie si z tym narzdziem, bo wanie za jego porednictwem mona najbardziej
wpyn na bezpieczestwo sieciowe systemu linuksowego, a dowiadczenie wyniesione z tej nauki pozwoli swobodnie operowa rwnie innymi systemami zapr
sieciowych.
Jeeli chcesz zarzdza zapor sieciow w Ubuntu Server w podstawowym zakresie,
nie ma potrzeby zapuszcza si w rejony iptables. System jest wyposaony w doskona nakadk ufw, dziki ktrej dodawanie regu do zapory jest zupenie proste.
Wicej informacji na temat ufw mona znale w dokumentacji man tego narzdzia,
a jeli potrzebne bd bardziej szczegowe dane, warto sign do rozdziau o bezpieczestwie w The Official Ubuntu Server Book.
Ostatnie sowa na temat bezpieczestwa

Co prawda, zaledwie musnlimy powierzchni gbiny, jak stanowi temat bezpieczestwa systemw komputerowych, w tym skrtowym omwieniu staralimy si
jednak zawrze choby drobne wskazwki dla wasnych studiw. Na koniec jedna
prawda dotyczca bezpieczestwa: nie istniej systemy cakowicie bezpieczne. To
truizm, ale niejeden ju bolenie si przekona o jego banalnej prawdziwoci. Zabezpieczanie systemw wcale nie ma na celu zupenego uniemoliwienia przeprowadzenia wamania chodzi raczej o to, eby ewentualne wamanie maksymalnie utrudni, tak aby si zwyczajnie nie opacao. To bardzo pynna definicja
poziomu zabezpiecze, poniewa jeli wamywaczem jest czternastolatek nudzcy
si w oczekiwaniu na pizz, mona si zaoy, e szybko da spokj nawet stosunkowo sabo zabezpieczonej maszynie. Gorzej, jeli komu powaniejszemu bdzie
242
zalee na informacjach przechowywanych w systemie wtedy korzyci wynikajce ze zdobycia cennych danych stawiaj wysoko poprzeczk zabezpieczeniom
systemu.
Zagadnienia bezpieczestwa s o tyle atrakcyjne, e przenikaj dosownie wszystkie
aspekty dziaania systemw komputerowych. Dobra orientacja w bezpieczestwie
systemu wymaga niezwykle dogbnego poznania szczegw dziaania komputerw
i systemw operacyjnych, wic jeli chciaby specjalizowa si w takiej dziedzinie
i nie wiesz, od czego zacz, zacznij wanie od bezpieczestwa, a zgbiajc ten temat,
dowiesz si naprawd duo. Oby z korzyci dla siebie i innych! Powodzenia!
WSKAZWKA
Bd w kontakcie
Jeli chcesz powiedzie nam, co polubie w Ubuntu Server albo czego tu nie cierpisz, jeli masz
ochot wysa nam pozdrowienia albo po prostu porozmawia, zapraszamy! Odwied list dystrybucyjn poczty elektronicznej pod adresem https://lists.ubuntu.com/mailman/listinfo/ubuntuserver i przycz si do listy ubuntu-server, odwied nasz stron w serwisie Launchpad
(https://launchpad.net/people/ubuntu-server) albo wskocz na IRC-a okupujemy tu kana
#ubuntu-server na serwerze FreeNode. Do usyszenia!
Jeden rozdzia ksiki nie jest waciwym miejscem, eby zgbia szczegy wszystkich funkcji upakowanych w Ubuntu Server. Brakuje na to miejsca, a wiele z tych
funkcji jest wysoce specjalistycznych. Jednak to nie powstrzyma nas od byskawicznej po nich wycieczki. Naszym celem jest podanie tylu informacji, eby czytelnicy
wiedzieli, e dana funkcja jest w systemie; chcemy te na tyle ni zainteresowa, aby
zechcieli dowiedzie si o niej wicej, tym bardziej e niektre z nich mog mie
znaczenie dla sposobu korzystania z Ubuntu.
Wirtualizacja
Jeeli jest jakie sowo, ktre od paru lat sycha cigle w kontekcie uywania
serwerw, to jest nim wirtualizacja. W sierpniu 2007 roku firma VMware zajmujca si wirtualizacj zebraa miliard dolarw w pierwszej publicznej ofercie
swoich akcji, a sam termin wirtualizacja przebi si z biur inynierw do gwnego nurtu finansjery, a wkrtce do dyrektorw dziaw informatycznych i osb
zajmujcych si technologiami.
W skrcie: wirtualizacja to sposb, w jaki mona zmieni jeden komputer w wiele.
Erudyci zauwa, e jest to dokadne przeciwiestwo aciskiej sentencji zamieszczonej na pieczci Stanw Zjednoczonych, ktra brzmi E pluribus unum, czyli
Jedno uczynione z wielu. Istniej technologie wpisujce si w t sentencj, na
243
przykad Single System Image i SSI. W przypadku wirtualizacji sentencja powinna

brzmie raczej Ex uno plura. Do czego moe si przyda przemiana jednego
komputera w wiele?
Wracamy do lat 60. ubiegego wieku; serwery byy wwczas ogromne i niesychanie
drogie, nikt nie chcia kupowa kolejnego, jeli nie byo to absolutnie konieczne.
Szybko stao si jasne, e pojedynczy serwer zdolny do uruchamiania wielu systemw operacyjnych jednoczenie umoliwiby wykorzystanie tego samego urzdzenia
do rnych celw, a to oznaczaoby mniejsze zakupy, co z kolei przekada si na
posiadanie szczliwych klientw, a to z powodu ocalenia ich budetw. IBM jako
pierwszy zaoferowa takie rozwizanie, wprowadzajc wirtualizacj w modelu IBM
7044 i IBM 704, a pniej sprztowo w architekturze mainframe Model 67. Od
tamtych czasw firmy zrezygnoway z mainframe na rzecz maych i tanich serwerw w obudowie typu rack; oznaczao to, e technologia wirtualizacji przestaa by
potrzebna; jeeli trzeba byo uruchomi drugi system operacyjny wystarczyo
kupi drugi serwer. Ale prawo Moorea w kocu nas dopado i nawet mae serwery
typu rack stay si tak wydajne, e wiele firm zorientowao si, e ich zasoby sprztowe nie s wykorzystane, a kupowanie kolejnych serwerw (cho tanich samych w sobie) oznacza rosnce koszty zwizane z chodzeniem i energi elektryczn. To spowodowao, e wirtualizacja znw staa si modna. Moe chcesz uruchomi inn
dystrybucj Linuksa na tym samym komputerze? Moe potrzebujesz serwera linuksowego dziaajcego obok serwera Windows? Wirtualizacja da Ci to wszystko.
Istniej cztery podstawowe typy wirtualizacji. Od najniszego do najwyszego
poziomu s to kolejno: emulacja sprztowa, pena wirtualizacja, parawirtualizacja
i wirtualizacja systemu operacyjnego. Emulacja sprztu oznacza uruchamianie rnych systemw operacyjnych poprzez emulacj dla kadego z nich podzespow
komputera przez oprogramowania emulacyjne. To rozwizanie jest bardzo potne
i bolenie wolne. W odrnieniu od penej wirtualizacji wykorzystuje si oprogramowanie poredniczce pomidzy wirtualizowanym systemem a warstw sprztow;
wydajno jest dobra, ale konieczne s procesory (na przykad powszechne 86)
obsugujce pewien zestaw instrukcji. W parawirtualizacji rwnie wykorzystuje
si oprogramowanie poredniczce, ale tylko dla systemw operacyjnych, ktre
zostay specjalnie zmodyfikowane, w zamian otrzymuje si wysok wydajno. I na
koniec wirtualizacja na poziomie systemu operacyjnego: cho naleaoby raczej mwi konteneryzacja, a to z powodu systemu operacyjnego, wewntrz ktrego
mona uruchomi wiele rodowisk (kontenerw) korzystajcych z jednego jdra.
Konteneryzacja oferuje wydajno zblion do natywnej, ale nie mona porwnywa
jej z innymi typami wirtualizacji, poniewa nie uruchamia wirtualnych systemw
rwnolegle, ale jako procesy izolowane od innych.
Najpowszechniejszymi emulatorami sprztu wykorzystywanymi w Linuksie s QEMU
i Bochs dostpne w Ubuntu jako odpowiednio pakiety qemu i bochs. Wanymi
graczami na polu penej wirtualizacji dla Linuksa s na pewno firmy VMware, IBM
oferujcy z/VM i chyba najczciej wykorzystywany KVM, ktry sta si czci
244
jdra Linuksa. W przypadku parawirtualizacji kluczowym zawodnikiem jest Xen;

wirtualizacja linuksowych dystrybucji jest zdominowana przez projekty OpenVZ
i Linux-VServer, cho wiele interfejsw potrzebnych do wirtualizacji systemw
operacyjnych z wolna toruje sobie drog do jdra Linuksa.
Teraz, kiedy ju przygotowalimy map, wskaemy kierunek zalenie od tego,
dokd zamierzacie doj. Uytkownikom biurkowej wersji Ubuntu, ktrzy chc uruchamia jedn lub kilka innych dystrybucji linuksowych (w tym inne wersje Ubuntu!)
czy systemw operacyjnych (BSD, Windows, Solaris i tak dalej) w celach testowych
lub projektowych, a wszystko w adnym opakowaniu, rekomendujemy otwarte
oprogramowanie firmy Sun Microsystems o nazwie VirtualBox. W Ubuntu dostpny
jest pakiet virtualbox-ose; strona domowa projektu to www.virtualbox.org.
Jeeli trzeba wirtualizowa serwer, najlepszym rozwizaniem w Ubuntu bdzie KVM,
wydajne narzdzie zmieniajce jdro systemu w tak zwany hypervisor. Ze wzgldu
na specyfik instrukcji procesorw 86 narzdzia do penej wirtualizacji mog pracowa tylko wwczas, gdy maj zapewnion drobn pomoc ze strony procesora; KVM
nie jest tu wyjtkiem. Aby sprawdzi, czy dany procesor obsuguje t technologi,
najlepiej uy polecenia:
$ egrep '(vmx|svm)' /proc/cpuinfo
Jeeli na wyjciu pojawi si cokolwiek, wszystko gra. Na stronie https://help.

ubuntu.com/community/KVM mona znale instrukcje instalacji i konfiguracji
KVM oraz wirtualizowanych systemw operacyjnych.
WSKAZWKA
Xen zaznacz i kliknij

Projektem powizanym z Xen jest XVM (projekt pochodzcy z MIT; nie naley go myli z xVM firmy
Sun Microsystems); to zestaw narzdzi umoliwiajcych uytkownikom tworzenie i przenoszenie
wirtualnych systemw utworzonych w Xen za pomoc przegldarki internetowej, a wyposaonych w przekierowanie konsoli, dostp przez ssh i wszelkie inne dobra. MIT uywa tego systemu,
oferujc swoim partnerom wirtualne systemy metod wska i kliknij; strona domowa projektu to
http://xvm.mit.edu.
Replikacja dyskw
Omwilimy znaczenie RAID w ochronie spjnoci danych w przypadku awarii
dyskw, ale nie odpowiedzielimy na nastpujce pytanie: co robi, gdy padnie cay
komputer? Odpowied zaley od konkretnego przypadku i dawanie uniwersalnych
rad tym razem nie ma sensu. Jeeli na przykad jeste Google, to masz zautomatyzowane narzdzia do zarzdzania klastrami, ktre po wykryciu, e dane urzdzenie
si psuje, przestaj kierowa na nie zadania do czasu, a technicy usun usterk. Ale
jest tak dlatego, e infrastruktura Google jest tak zbudowana, e adne urzdzenie
nie przechowuje danych, ktre nie byyby gdzie zreplikowane (pomijajc przypadki
patologiczne), dlatego awaria ktregokolwiek urzdzenia jest waciwie bez znaczenia.
245
Jeeli jednak nie posiadasz, jak Google, tysicy dodatkowych, zbdnych serwerw,
moesz rozway prostsz metod: replikacj w czasie rzeczywistym caego dysku
twardego: co jak RAID 1, tyle e przez sie.
Taka moliwo nazywa si DRBD (Distributed Replicated Block Device), a zastosowanie nie ogranicza si tylko do dyskw twardych: mona zreplikowa dowolne
urzdzenie blokowe. Poczwszy od wydania 9.04, technologi DRBD mona znale
w Ubuntu, potrzeba jedynie pakietu drbd8-utils. Pen dokumentacj DRBD mona
znale na stronie www.drbd.org.
Przetwarzanie w chmurze
Przetwarzanie w chmurze to najbardziej interesujcy aspekt wirtualizacji: mona
atwo tworzy, zatrzymywa, usuwa wiele wirtualnych komputerw uruchomionych na jednym, fizycznym urzdzeniu. Dla uytkownika wirtualne maszyny
dziaaj jak zwyke komputery.
Dziki przetwarzaniu w chmurze moc obliczeniowa komputerw staa si towarem. Teraz nie trzeba ju planowa instalacji i budetu dla nowych mocy obliczeniowych z wielomiesicznym wyprzedzeniem. Teraz wystarczy zapyta chmur,
a potrzebne komputery znajd si w cigu sekund. A kiedy przestan by potrzebne, moesz je po prostu porzuci.
To jak rnica midzy kopaniem studni a posiadaniem wody w kranie. W tym
drugim przypadku woda wci pozostaje drogocennym zasobem, ale nie musisz
inwestowa, aby j zdoby. Jeeli masz dostp do chmury, moc obliczeniowa moe
pozostawa ograniczona, jednak jest zdecydowanie atwiej dostpna, mona j
wspdzieli lub wykorzystywa w innych celach.
Jeeli chcesz skorzysta z mocy obliczeniowej chmury, moesz to zrobi na kilka
sposobw: zbudowa wasn chmur lub kupi moc obliczeniow od jednego z duych dostawcw, takich jak Amazon czy RackSpace. Dziki Ubuntu moesz poczy oba te rozwizania.
Ubuntu znajduje si w samym centrum rewolucji zwizanej z chmurami obliczeniowymi. Moe suy zarwno jako podstawowy system, na ktrym dziaa klaster dostarczajcy mocy obliczeniowej, jak i system wybierany przez uytkownikw
do uruchamiania na wirtualnych maszynach.
Poniewa przetwarzanie w chmurze to nowa technologia, wszystko dzieje si
szybko, ale dominuj dwa podejcia do uruchomienia chmury: EC2 Amazona
i otwartordowy projekt OpenStack. Ubuntu obecne jest w obu. To doskonaa
wiadomo dla tych, ktrzy chc poeksperymentowa, poniewa Ubuntu oferuje
szeroki zestaw narzdzi do konfigurowania i zarzdzania wasn chmur.
246
Dwa gwne narzdzia, z ktrymi bdziemy mie do czynienia, to MAAS (znany

te jako Metal as a Service) i Juju. MAAS jest przydatny w konfiguracji i zarzdzaniu klasterem serwerw, a Juju uatwia korzystanie z usug udostpnianych
zarwno przez tradycyjne, metalowe serwery, jak i te pracujce w chmurze.
MAAS pozwala traktowa grup serwerw jak chmur: zamiast pakietu pojedynczych maszyn udostpnia moc obliczeniow, ktr mona rozdzieli na rne
usugi. Dziki interfejsowi MAAS Web szybko moesz uzyska informacje o wykorzystaniu klastra i dostpnych zasobach. Nawet jeeli dysponujesz tylko kilkoma maszynami, MAAS to doskonay sposb na korzystanie z nich jak z chmury.
Juju mona porwna do narzdzia apt-get, tyle e pracujcego z usugami uruchomionymi na serwerach. Juju uywa skryptw, zwanych zaklciami (charms),
ktre odpowiedzialne s za konfigurowanie dostpu do poszczeglnych usug.
Powiedzmy, e chcesz uruchomi serwer WordPress. Wszystko, czego potrzebujesz,
to odpowiedni skrypt, ktry skonfiguruje usugi.
Dziki poczeniu MAAS i Juju moesz stosunkowo atwo skonfigurowa wasn
chmur. MAAS pomoe zarzdza urzdzeniami, a Juju skonfigurowa usugi potrzebne do uruchomienia chmury.
Przyjmijmy, e chcesz za pomoc Juju uruchomi konkretn usug. W naszym
przykadzie wykorzystamy Zookeepera. Zwykle uruchomienie usugi wyglda nastpujco:
$ juju bootstrap
$ juju deploy zookeeper
$ juju expose zookeeper
W tym momencie Juju tworzy wirtualn maszyn, instaluje Zookeepera i konfiguruje go. Aby okreli status instancji, uyj nastpujcego polecenia:
$ juju status
Kiedy otrzymasz informacj, e instancja zostaa uruchomiona i dziaa, poznasz

adres IP i moesz zacz z niej korzysta. Cay proces jest niesamowicie szybki
i prosty.
Przydatnym narzdziem, ktre pojawio si w wydaniu 12.04, by sklep ze skryptami
dla Juju. Na pocztku istnienia Juju znalezienie i uruchomienie odpowiednich
skryptw byo duo trudniejsze, ale odkd pojawio si centralne repozytorium,
proces sta si duo przyjemniejszy. Tak jak APT i podobne rozwizania wyszukuj i instaluj oprogramowanie, tak sklep ze skryptami dla Juju spowodowa, e
uruchamianie i konfigurowanie serwerw w chmurze jest dzi zupenie proste.
Istnieje interesujca rnica w sposobie dziaania APT i Juju.
247
W repozytorium APT oprogramowanie, oglnie rzecz biorc, jest zamroone

nie otrzymuje adnych aktualizacji w okrelonym cyklu, moe z wyjtkiem tych
zwizanych z bezpieczestwem czy usuwaniem mniejszych bdw. Ale nawet
wwczas czsto wykorzystywane jest dodatkowe repozytorium (na przykad precise
main czy precise security). Skrypty Juju mog by tworzone przez kadego i aktualizowane w przyjtym cyklu. Sklep ze skryptami nie jest zamroony, tak jak ma to
miejsce w przypadku APT. To wane, szczeglnie dla uytkownikw, ktrzy (mdrze) uruchomili na swoich serwerach Ubuntu w wersji LTS i ktrzy w innym
przypadku musieliby czeka kilka lat na moliwo zainstalowania nowszych
wersji potrzebnego oprogramowania, czeka na nowe wydanie LTS lub szuka
repozytoriw PPA.
Przyjmijmy, e pracujesz z dewelopersk wersj Zookeepera i chcesz szybko stworzy instancj, w ktrej wanie ta wersja bdzie dziaa zamiast stabilnej. W takim przypadku moesz po prostu wykona ponisze polecenia:
$ juju bootstrap
$ juju deploy zookeeper
$ juju set zookeeper source=dev
$ juju expose zookeeper
Wystarczy doda tylko jedn lini, aby mie wersj dewelopersk! Moliwo
atwego okrelania rda, z ktrego ma pochodzi oprogramowanie, jest bardzo
przydatna.
Programici tworzcy skrypty maj moliwo umieszczania w nich takich szczegowych informacji. Mog okrela wersje, rda i inne elementy. Jeeli chcesz
zainstalowa nodejs, nie musisz ju szuka na blogach czyjego skryptu instalacyjnego. Wystarczy skrypt Juju. Proste. Skrypt ten zawiera informacje, jakiego
PPA uy.
Zezwolenie kademu na tworzenie skryptu instalacyjnego moe by niebezpieczne,
dlatego wbudowano pewne mechanizmy zabezpieczajce. To drugi argument za
korzystaniem ze sklepu (pierwszy to wygoda dla kocowych uytkownikw).
Skrypty dla Juju dostpne w sklepie przechodz przez testy spoecznoci, a take
zautomatyzowane procesy sprawdzajce bdy. Kady moe napisa skrypt na
wasny uytek lub udostpni go innym, ale nim znajdzie si on w sklepie, potrzeba bdzie troch dodatkowego wysiku.
Jest jeszcze tyle rzeczy do omwienia na temat Juju, MAAS i skryptw, e zdecydowanie wykracza to poza zakres niniejszej ksiki. Zainteresowanych odsyamy do pozycji wydanej przez Prentice-Hall pt. Official Ubuntu Server Book3,
wydanie trzecie.
3
Drugie wydanie ksiki ukazao si w polskim przekadzie pt. Ubuntu Serwer. Oficjalny podrcznik.
Wydanie II, Helion, 2011 przyp. tum.
248
Podsumowanie
Jeli nigdy wczeniej nie administrowae systemem komputerowym, zamiana roli
szeregowego uytkownika na rol najwaniejszego operatora systemu bdzie niewtpliwie trudna, niezalenie od tego, o jaki system operacyjny bdzie chodzi.
Trudno wynika z koniecznoci znacznego poszerzenia horyzontu zada. Mwic
obrazowo, nie wystarczy ju dba o porzdek we wasnym pokoju trzeba doglda
caego mieszkania. Ale te trudnoci stanowi rwnoczenie wyzwanie poznawcze
i daj wiele satysfakcji, gdy uda si je pokona (tak, to samo mwi wykadowca fizyki
czstek na pierwszym roku, ale tym razem to prawda). Wykorzystanie dystrybucji
Ubuntu do nauki to dobry wybr, bo pozwala czerpa z dowiadcze rozlegej spoecznoci uytkownikw, a take zapozna si z jednym z przodujcych systemw operacyjnych.
Jeli jeste jednym z dowiadczonych ju administratorw, ktrzy chc po prostu
sami przekona si, ile to cae Ubuntu jest warte, dobrze trafie. Projekt, cho niezwykle solidny i stabilny, wci dopiero dopracowuje si kompletu funkcji, a zesp
Server Team ciko pracuje, aby system stanowi najlepsz dostpn platform serwerow. Zwracamy uwag na zaawansowane funkcje i bardzo pieczoowicie dopracowujemy wszystkie szczegy.
Tak czy inaczej, jeli przymierzasz si do zainstalowania nowego serwera, wyprbuj
Ubuntu Server. To skoczone dzieo sztuki w tej dziedzinie i na pewno si nie
zawiedziesz. Przymierz si i powiedz nam, gdzie widziaby poprawki. Pom nam,
aby Ubuntu zagrao swojego rocka jeszcze mocniej.
Rozdzia 9
Projekty Ubuntu
Znane warianty
Inne wydania
Inne dystrybucje
Launchpad
Podsumowanie
250
Rozdzia 9 Projekty Ubuntu
UBUNTU TO CO wicej ni tylko kompletny system operacyjny z aplikacjami; to

rwnie centrum stale rozrastajcego si ekosystemu wariantw. Niektre z nich,
okrelane mianem projektw partnerskich, cile wsppracuj i niejako zawieraj si
w Ubuntu. Inne dziaaj na styku z projektem Ubuntu, tworzc oficjalne warianty,
wspdzielc z Ubuntu oprogramowanie. Powstay one po to, aby uwzgldni
okrelone oprogramowanie. Tak byo choby w projekcie Ubuntu Studio, w ktrym
pooono wielki nacisk na tworzenie i edycj multimediw. Inne, na przykad
Lubuntu, s tworzone przez spoeczno oczekujc specyficznych rozwiza.
A jeszcze inne pochodne powstaj z przyczyn zwizanych z midzynarodow natur

Linuksa i oprogramowania open source. Co prawda wikszo programistw posuguje si jzykiem angielskim, ale nie mona lekceway mas uytkownikw i programistw pracujcych w innych jzykach. Tak wic warianty pojawiaj si, by zaspokoi takie potrzeby. S warianty przeznaczone dla chrzecijan, dzieci, ludzi
posiadajcych wolne komputery i tych, ktrzy chcieliby mie system Ubuntu zoptymalizowany dla jednego z kilku alternatywnych interfejsw uytkownika, czy do uywania w szkoach i biurach administracji publicznej na caym wiecie. Czy powiniene zainteresowa si ktr z takich pochodnych? Musisz sam o tym postanowi.
Cz z tych projektw rni si od Ubuntu w niewielkim zakresie. Podstaw innych jest Ubuntu, ale to oddzielne projekty. Jeszcze inne mog by lepiej dostosowane do preferencji uytkownikw czy warunkw pracy. Moesz wyprbowa
owe dystrybucje, a znajdziesz tak, ktra najlepiej Ci odpowiada. Zgodnie ze
wzmiank w rozdziale 1., Ubuntu postrzega takie pochodne jako zdrowy objaw ywotnoci i kreatywnoci spoecznoci. Jednym z celw i zaoe projektu jest
przecie uatwianie powstawania takich odng. Moemy si wic spodziewa, e
bd si pojawia rwnie w przyszoci.
Znane warianty
Znane warianty (rysunek 9.1) maj taki sam harmonogram wyda, wspdziel
repozytoria pakietw i pozostaj w bliskiej relacji z Ubuntu. W czasie wydawania
niniejszej ksiki dostpnych byo osiem wariantw: Xubuntu, Ubuntu Studio,
Mythbuntu, Kubuntu, Edubuntu, Lubuntu, Ubuntu Kylin i Ubuntu GNOME
zostay one omwione w tym rozdziale. Canonical wspiera te warianty swoj infrastruktur, tworzeniem obrazw ISO i zasobami. S jednak okrelone usugi,
ktrych firma nie udostpnia dla tych wariantw: testowanie obrazw ISO za
pomoc ISO Trackera, automatyczne testowanie obrazw ISO i aktualizacji, naprawa pakietw w obrazach dla komputerw typu desktop i serwer, aktualizacje
zwizane z bezpieczestwem w gwnym repozytorium, publikowanie na stronie
http://releases.ubuntu.com, przygotowywanie obrazw CD i USB. Odpowiedzialno za wymienione usugi ley po stronie danego projektu.
Znane warianty
251
Rysunek 9.1. Strona z wariantami Ubuntu

Podobnie jak Ubuntu, kady z tych wariantw skupia yw spoeczno, ktra pomaga tworzy, zarzdza, testowa dany projekt, a take wspiera i popularyzuje go.
Kady posiada swj kana IRC na https://freenode.net, listy dyskusyjne, zespoy
na Launchpadzie, fora, strony wiki dla uytkownikw aktywnie uczestniczcych.
Wicej informacji na temat tych zasobw mona znale w sekcji powiconej
kademu z wariantw (rysunek 9.1), natomiast oglne informacje s dostpne pod
adresem https://wiki.ubuntu.com/RecognizedFlavors.
252
Kubuntu
Kubuntu (rysunek 9.2) to pierwszy i najstarszy ze wszystkich projektw partnerskich.
Pierwsze wydanie byo rwnolege z Ubuntu 5.04. Kubuntu w narzeczu Bemba
oznacza ku czowieczestwu, a sama dystrybucja jest oparta na rodowisku graficznym KDE zamiast na typowym dla Ubuntu GNOME. Projekt dy do poczenia
najlepszych elementw z Ubuntu i KDE i stworzenia wspaniaej dystrybucji.
Rysunek 9.2. Kubuntu 14.04

Zaoenia Kubuntu s podobne do tych znanych z Ubuntu: dostarczanie najlepszych tumacze i infrastruktury, jak ma do zaoferowania spoeczno wolnego
oprogramowania. Kubuntu bdzie zawsze wolne od opat, nie ma te opat za wersj
biznesow. Kubuntu zawsze bdzie oferowa najnowsze i najlepsze oprogramowanie KDE.
Kubuntu to kompletne rodowisko pracy, tyle e zamiast GTK i GNOME wykorzystuje QT i KDE. Dominuje kolor niebieski, jest te troch innych zmian stylistycznych. Kubuntu jest prowadzone przez Rad Kubuntu (wybieraln grup programistw) i armi wolontariuszy. Biecy skad Rady mona pozna na stronie
https://launchpad.net/~kubuntu-council.
Znane warianty
WSKAZWKA
253
Zasoby Kubuntu
IRC: #kubuntu
Lista dyskusyjna: http://lists.ubuntu.com/mailman/listinfo/kubuntu-users
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~kubuntu-members
Forum: www.ubuntuforums.org/tags.php?tag=kubuntu
Strona wiki: https://wiki.kubuntu.org/Kubuntu
WSKAZWKA
Kubuntu
Kubuntu znajdziesz pod adresem www.kubuntu.org.
Edubuntu
Edubuntu (rysunek 9.3) to wersja Ubuntu do uytku w szkoach oraz innych instytucjach i orodkach edukacyjnych. Edubuntu korzysta z technologii cienkiego
klienta Linux Terminal Server Project (LTSP) i zawiera szereg programw przeznaczonych wanie dla rynku edukacyjnego, takich jak GCompris i pakiet KDE Education. Edubuntu skupia swj wysiek na wydaniach LTS pojawiajcych si co dwa lata.
Rysunek 9.3. Edubuntu 14.04
254
Wyrniajc cech Edubuntu jest dodanie do dystrybucji technologii LTSP i wczenie jej do niezwykle prostego w uyciu instalatora. LTSP wykorzystuje odmienn
od tradycyjnej metody instalacji metodologi wdraania klientw w sieci. Zamiast
penosprawnych komputerw LTSP wymaga jedynie tak zwanych cienkich klientw,
to jest taszych komputerw o mniejszych moliwociach poczonych z wydajnym
serwerem i czerpicych z jego mocy obliczeniowej do przetwarzania swoich zada.
Technologia LTSP zostaa szczegowo omwiona w ksice The Official Ubuntu
Server Book1 wydanej przez Prentice Hall.
Dla wikszoci czytelnikw tej ksiki Ubuntu to alternatywny system operacyjny
przeznaczony dla niezwykle ekscytujcej grupy uytkownikw. aden zesp ani
projekt w obrbie Ubuntu nie zrobi wicej dla wskazania, wsparcia czy rozwoju
grupy uytkownikw ni Edubuntu.
Podczas gdy Ubuntu, Kubuntu i inne desktopowe warianty skupiaj si na produktach spoecznoci GNOME, KDE i Xfce, Edubuntu zajmuje si dostarczaniem tego, co najlepsze w caym Ubuntu, odpowiednio przygotowanego do uytku
szkolnego i tak prostego w uyciu, jak to tylko moliwe. Jednym z aspektw, ktry
przyczyni si do popularnoci Edubuntu, bya jego ogromna zdolno do integracji
cienkich klientw i wydajnego komputera (serwera), co w efekcie dao moliwo
uywania niewielkich, czsto pozbawionych dysku twardego komputerw z penym systemem operacyjnym. Taki model, nieatrakcyjny dla wikszoci firm i domowych uytkownikw, wykorzystujcych tradycyjne desktopy czy laptopy, znakomicie
sprawdza si w salach szkolnych, a uatwiona konfiguracja i proste zarzdzanie
pozwoliy wyranie obniy koszty uytkowania.
WSKAZWKA
Zasoby Edubuntu
IRC: #edubuntu
Lista dyskusyjna: https://lists.ubuntu.com/mailman/listinfo/edubuntu-users
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~edubuntu-members
Forum: www.ubuntuforums.org/tags.php?tag=edubuntu
Strony wiki: http://wiki.ubuntu.com/Edubuntu
WSKAZWKA
Edubuntu
Edubuntu, instrukcje instalacji oraz opis dodatkowych moliwoci znajdziesz pod adresem
www.edubuntu.org.
Drugie wydanie ksiki ukazao si w polskim przekadzie pt. Ubuntu Serwer. Oficjalny podrcznik.
Wydanie II, Helion, 2011 przyp. tum.
Znane warianty
255
Lubuntu
Lubuntu (rysunek 9.4) swj obecny status wariantu uzyska przy okazji wydania
11.10; celem projektu jest zaoferowa szybsze i mniej wymagajce rodowisko
desktopowe dziki wykorzystaniu Lightweight X11 Desktop Environment (LXDE)
zamiast GNOME, KDE czy Xfce. Cho LXDE mona zastosowa w wielu dystrybucjach linuksowych, to tylko w przypadku Lubuntu jest ono domylnym rozwizaniem.
Rysunek 9.4. Lubuntu 14.04

Lubuntu jest kierowane do zwykych uytkownikw komputerw korzystajcych
ze sprztu o nie najnowszej specyfikacji i tych, ktrzy niekoniecznie wiedz, jak
uywa terminala. W wikszoci przypadkw ich komputery nie maj wystarczajcej mocy do uruchomienia wszystkich tych wodotryskw towarzyszcych
gwnym dystrybucjom.
WSKAZWKA
Zasoby Lubuntu
IRC: #lubuntu
Lista dyskusyjna: https://lists.ubuntu.com/mailman/listinfo/lubuntu-usersv
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~lubuntu-desktop
Forum: http://ubuntuforums.org/tags.php?tag=lubuntu
Strony wiki page: https://wiki.ubuntu.com/Lubuntu
256
WSKAZWKA
Lubuntu
Lubuntu znajdziesz pod adresem http://lubuntu.net.
Xubuntu
Xubuntu (rysunek 9.5) to wersja Ubuntu, w ktrej wykorzystano meneder okien
Xfce. Xfce tak powizano z dostpnymi programami, e peni analogiczn rol do
KDE w Kubuntu. W porwnaniu z Unity, GNOME i KDE Xfce jest mae i lekkie.
W standardowej konfiguracji zuywa mniej zasobw pamici i procesora ni pozostae rozwizania. Xubuntu jest czsto postrzegane jako mniej przyjazne dla uytkownika czy posiadajce mniej funkcji, ale w zamian uruchamia si i dziaa szybciej,
co wida szczeglnie na starszych i mniej wydajnych komputerach. Xubuntu jest
te bardziej elastyczne, kiedy mowa o penym dostosowywaniu. Dlatego jest czsto uywane na reanimowanych komputerach, przez wacicieli starszych maszyn
czy te tych, ktrzy za pomoc wydajniejszego interfejsu chc wycisn maksimum
mocy ze swojego sprztu.
Rysunek 9.5. Xubuntu 14.04

Podobnie jak Kubuntu, Xubuntu to projekt spoecznoci, oparty na repozytorium
universe Ubuntu. W wydaniach 5.04 i 5.10 Xfce 4 byo obsugiwane przez specjalny
zesp Ubuntu: Xfce Team. Dziki wytonej pracy nad Xfce wraz z wydaniem
6.10 Xubuntu uzyskao status partnera Ubuntu i stao si czci oficjalnego repozytorium.
Znane warianty
WSKAZWKA
257
Zasoby Xubuntu
IRC: #xubuntu
Lista dyskusyjna: https://lists.ubuntu.com/mailman/listinfo/xubuntu-users
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/xubuntu-desktop
Forum: www.ubuntuforums.org/tags.php?tag=xubuntu
Strony wiki: http://wiki.ubuntu.com/Xubuntu
WSKAZWKA
Xubuntu
Xubuntu znajdziesz pod adresem www.xubuntu.org.
Ubuntu Studio
Ubuntu Studio (rysunek 9.6) to wariant Ubuntu zaprojektowany i zoptymalizowany
pod ktem tworzenia multimediw. System zawiera szeroki wybr programw
przydatnych dla uytkownikw zajmujcych si nagrywaniem, miksowaniem, edycj,
czeniem, produkcj materiaw audio i wideo oraz obrbk i tworzeniem grafiki.
Korzysta z jdra systemu umoliwiajcego zmniejszenie opnie dla dwiku
w sposb, ktry gwatownie zwiksza wydajno profesjonalnego nagrywania i edycji;
jednak kernel ten moe nie by waciwy dla innych rodowisk. Pierwsze wydanie
byo oparte na Ubuntu 7.04. Zesp Studio skupia swoje wysiki na wydaniach LTS.
Rysunek 9.6. Ubuntu Studio
258
WSKAZWKA
Zasoby Ubuntu Studio

IRC: #ubuntustudio
List dyskusyjna: https://lists.ubuntu.com/mailman/listinfo/ubuntu-studio-users
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~ubuntustudio
Strony wiki: https://wiki.ubuntu.com/UbuntuStudio
WSKAZWKA
Ubuntu Studio
Ubuntu Studio mona znale na stronie www.ubuntustudio.org.
Mythbuntu
MythTV (rysunek 9.7) to jeden z najpopularniejszych programw w kategorii
bezpatnych domowych centrw rozrywki; ma jednak reputacj bestii trudnej do
okieznania przynajmniej jeli chodzi o instalacj. Mythbuntu (rysunek 9.7)
stworzono po to, aby t instalacj uatwi. Tak jak Xubuntu, Mythbuntu wykorzystuje rodowisko Xfce, dodatkowo jest wyposaone w specjalnie dostosowane centrum sterowania (Mythbuntu Control Center) i dostpne w wersji live CD, zatem
mona je atwo przetestowa. Pierwsze wydanie Mythbuntu byo oparte na Ubuntu
7.10. Obecnie Mythbuntu jest oferowane tylko w wydaniu LTS.
Rysunek 9.7. Mythbuntu 14.04
Znane warianty
WSKAZWKA
259
Zasoby Mythbuntu
IRC: #mythbuntu
Lista dyskusyjna: www.gossamer-threads.com/lists/mythtv/users/
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/mythbuntu
Forum: http://ubuntuforums.org/forumdisplay.php?f=301
Strony wiki: www.mythbuntu.org/wiki
WSKAZWKA
Mythbuntu
Mythbuntu znajdziesz pod adresem www.mythbuntu.org.
Ubuntu Kylin
Jednym z najszybciej rozwijajcych si rynkw dla spoecznoci Ubuntu s Chiny.
Aby speni potrzeby tego rynku, chiska spoeczno stworzya wersj Ubuntu
zaprojektowan specjalnie dla uytkownikw tego kraju Ubuntu Kylin. Oprcz
przetumaczonego cakowicie na jzyk chiski interfejsu umieszczono w niej programy, z ktrych zwykle korzystaj mieszkacy Pastwa rodka. Optymalizacja
obja chiski kalendarz, prognozy pogody z lokalnych rde i integracj z popularnym chiskim pakietem biurowym. Pierwsze oficjalne wydanie, 13.04, miao
miejsce 25 kwietnia 2013 roku.
WSKAZWKA
Zasoby Ubuntu Kylin

Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~ubuntukylin-members
Forum: www.ubuntukylin.com/ukylin/portal.php
Strony wiki: https://wiki.ubuntu.com/UbuntuKylin
WSKAZWKA
Ubuntu Kylin
Ubuntu Kylin mona znale na stronie www.ubuntukylin.com.
Ubuntu GNOME
Po przenosinach Ubuntu na pulpit Unity spoeczno GNOME zostaa pozbawiona wariantu Ubuntu z tym wanie rodowiskiem. W kwietniu 2013 roku zesp
opublikowa pierwsz oficjaln wersj Ubuntu GNOME 13.04. W tym wariancie
dostarczana jest najnowsza wersja GNOME, ponadto jej twrcy staraj si utrzyma j w jak najczystszej postaci, to znaczy ogranicza do minimum liczb
modyfikacji.
260
WSKAZWKA
Zasoby Ubuntu GNOME

IRC: #ubuntu-gnome
Lista dyskusyjna: https://lists.ubuntu.com/mailman/listinfo/ubuntu-gnome
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/ubuntu-gnome
Strona wiki: https://wiki.ubuntu.com/UbuntuGNOME
WSKAZWKA
Ubuntu GNOME
Ubuntu GNOME mona znale na stronie http://ubuntugnome.org.
Inne wydania
Oficjalne wydania Ubuntu obejmuj wersj desktopow, serwerow i na smartfony. S one w peni wspierane przez Canonical.
Ubuntu Server
Twrcom Ubuntu Server przywiecaa myl przygotowania Ubuntu, ktre mona by
atwo i prosto zainstalowa na serwerach. Pierwsze oficjalne wydanie miao numer
5.04, skupiono si w nim na upewnieniu uytkownikw, e instalacja i konfiguracja
najwyszej jakoci aplikacji serwerowych, takich jak MySQL, Apache i inne, moe
by prosta.
W ostatnim czasie skupiono si na ulepszaniu moliwoci zwizanych z przetwarzaniem w chmurze. Funkcje z tym zwizane maj za zadanie dostarczy uytkownikom
wszystkie narzdzia i usugi potrzebne do stworzenia wasnej chmury z Ubuntu (rysunek 9.8). Niezalenie od tego, czy mowa jest o poziomie biznesowym, czy indywidualnym, rozwizanie to umoliwia zarzdzanie chmur zbudowan na wasnych serwerach i udostpnianie jej zasobw uytkownikom, kiedy bd tego potrzebowa.
Inne wydania
261
Rysunek 9.8. Chmura Ubuntu. Administratorzy, programici i uytkownicy wszyscy

mog jej uywa
Tym, ktrzy chc szczegowo zapozna si z tym wariantem, polecamy ksik The
Official Ubuntu Server Book, wydan rwnie przez Prentice Hall.
WSKAZWKA
Ubuntu Server
Ubuntu Server Edition mona znale na stronie www.ubuntu.com/server serveredition, a dodatkowe informacje na www.ubuntu.com/cloud, http://cloud.ubuntu.com i na https://juju.ubuntu.com.
Ubuntu Server jest take dostpny w postaci obrazw dostosowanych do instalacji

na platformach dostawcw takich jak Amazon EC2, OpenStack i LXC. Rozwizanie to jest te dostpne w pakietach wielu innych dostawcw.
WSKAZWKA
Obrazy dla Ubuntu Cloud

Obrazy dla Ubuntu Cloud, jak rwnie dodatkowe informacje na temat oprogramowania mona
znale na stronie http://cloud-images.ubuntu.com.
262
Ubuntu Phone
Ostatni rzut oka na wydania Ubuntu obejmuje wersj zaprojektowan na telefony
i tablety. Pocztkowo nosia nazw Ubuntu Touch, aktualnie jest to Ubuntu Phone
(rysunek 9.9). Wiele wysiku zostao woone w zaprojektowanie aplikacji dla tego wariantu; wiele aplikacji Ubuntu dostpnych jest te w wersji Ubuntu Phone.
Stworzono innowacyjny, dotykowy interfejs, specjalnie przystosowany do mniejszych
ekranw dotykowych.
Rysunek 9.9. Ubuntu Phone

W czasie pisania niniejszej ksiki by to projekt samodzielny, ale wraz z wprowadzeniem rodowiska Mir i Unity 8 zespoy maj nadziej na coraz wiksze zespolenie wersji Desktop i Phone.
WSKAZWKA
Ubuntu Phone
Najnowsze wieci, projekty i wersje Ubuntu Phone mona znale na stronie
www.ubuntu.com/phone.
Inne dystrybucje
263
Inne dystrybucje
Niektre dystrybucje zazwyczaj funkcjonuj poza spoecznoci Ubuntu i dysponuj
wasnymi, odrbnymi repozytoriami pakietw. Nie musz by te wydawane w zgodzie z cyklem wydawniczym Ubuntu. W przeszoci niektre z wariantw oparte
byy na innych dystrybucjach, takich Debian, ktry jest te baz dla Ubuntu. Zmiany
wprowadzone w procesie tworzenia dystrybucji przez programistw Ubuntu zostay
uznane za pozytywne i uyteczne przez tych, ktrzy chc tworzy dystrybucje dopasowane do wasnych potrzeb czy wyobrae. Lista wariantw ronie szybko i zmienia
si, dystrybucje pojawiaj si i znikaj. W pierwszym wydaniu tej ksiki ich lista bya
kompletna; ale od tego czasu tak si rozrosa, e umieszczenie jej penej wersji
w smym wydaniu nie jest ju moliwe. W zamian prezentujemy cho troch rnorodnoci istniejcej w zakresie dostpnych wariantw, przedstawiajc najstarsze
i najbardziej widoczne dystrybucje, tak aby poda cho oglne informacje o zakresie dziaa spoecznoci.
Guadalinex
Guadalinex to dystrybucja GNU/Linux tworzona i promowana przez regionalny
rzd Andaluzji, ktra z ponad omioma milionami mieszkacw jest najwiksz pod
wzgldem liczebnoci ludnoci autonomiczn spoecznoci Hiszpanii. Obecnie
Guadalinex jest jedn z najwikszych instalacji wolnego oprogramowania na wiecie,
z ponad dwustu tysicami stanowisk (a liczba ta wci ronie). Projekt jest owocem
jednomylnego poparcia parlamentu Andaluzji dla polityki spoeczestwa informacyjnego i innowacji, przyjtej w latach 2002 i 2003, wymagajcej od instytucji regionu promowania i wykorzystywania wolnego oprogramowania i otwartych licencji.
Dziki temu Guadalinex jest inicjatyw unikatow w skali wiatowej.
Pierwsze wydanie dystrybucji Guadalinex pojawio si w 2003 roku; dwie pierwsze
wydania bazoway na dystrybucji Debian. W 2005 roku w onie projektu Guadalinex
zdecydowano o oparciu trzeciego wydania na dystrybucji Ubuntu. Wydanie Guadalinex V3 bazujce na wersji 5.10 ujrzao wiato dzienne w styczniu 2006 roku, stajc
si pierwszym duym wariantem Ubuntu. Projekt jest elementem rzdowego planu
wdroenia wolnego oprogramowania w szkoach publicznych. Na pocztku 2006 roku
wdroeniem objtych byo piset szk, co dawao jakie dwiecie tysicy stanowisk
komputerowych z dystrybucj Guadalinex i wycznie wolnym oprogramowaniem.
Co roku liczby te rosn, w miar jak we wrzeniu, na progu nowego roku szkolnego,
s dokonywane zakupy sprztu (w 2006 roku byo to okoo czterdziestu tysicy
komputerw). Ju tylko dziki tej inicjatywie Guadalinex zosta wywindowany na
pozycj jednego z najwikszych wdroe wolnego oprogramowania na wiecie. Oprogramowanie to jest te wykorzystywane w publicznych orodkach z dostpem do
internetu, orodkach seniorw, bibliotekach, stowarzyszeniach kobiecych i zwyczajnie w domach wielu obywateli. Guadalinex to tylko jeden z wielu przykadw wariantw Ubuntu tworzonych we wsppracy z administracj pastwow do uytku
w szkoach i urzdach. Teraz to ju tylko jedno z masowych wdroe Ubuntu w takiej konfiguracji.
264
WSKAZWKA
Guadalinex
Guadalinex znajdziesz pod adresem www.guadalinex.org.
Linux Mint
Poniewa zaoeniem Ubuntu jest uywanie wolnego oprogramowania w takim
zakresie, jak to tylko moliwe, system nie zawiera wasnociowych kodekw multimedialnych. To byo przyczyn powoania do ycia Linuksa Mint. Z czasem wok
projektu wyksztacia si spoeczno skupiona na tworzeniu atwego w instalacji
i uytkowaniu systemu, ktry w dodatku adnie wyglda; wszystkie jego elementy
powinny by proste i sprawia przyjemno szczeglnie nowym uytkownikom.
Dystrybucja jest cakowicie kompatybilna z repozytoriami Ubuntu, z ktrych zreszt
korzysta. Gwne rnice to wygld oraz dobr zainstalowanego oprogramowania.
Dostpna jest rwnie wersja zbudowana na podstawie Debiana.
WSKAZWKA
Linux Mint
Linuksa Mint mona znale na stronie www.linuxmint.com.
WSKAZWKA
Jeszcze wicej dystrybucji

Odnoniki do list oficjalnych i wspieranych wariantw mona znale na stronie http://
www.ubuntu.com/about/about-ubuntu, a jeszcze bardziej rozbudowana lista jest dostpna pod
adresem: https://wiki.ubuntu.com/DerivativeTeam/Derivatives.
Launchpad
Jak wspomnielimy w rozdziale 1., wikszo pracownikw technicznych Canonical
nie pracuje nad Ubuntu ich zadania koncentruj si na infrastrukturze projektu.
Spor cz tej infrastruktury stanowi usugi, ktre razem tworz szkielet dla budowy dystrybucji Ubuntu. Ta superstruktura powizanych aplikacji jest okrelana
mianem platformy Launchpad. Skada si ona z kilku systemw nieopartych bezporednio na WWW, cho w caoci jest dostpna z poziomu interfejsw WWW.
Launchpad (rysunek 9.10) jako infrastruktura suy gwnie do rozwijania dystrybucji Ubuntu, ale sam w sobie nadawaby si do obsugi dowolnego projektu wolnego
oprogramowania; jest coraz popularniejszy w kilku projektach niezwizanych
z Ubuntu. Z zaoenia stanowi bowiem dla takich projektw platform do ledzenia
postpw w programowaniu, rejestrowania i poprawiania bdw oraz tumaczenia
elementw niezbdnych w efektywnych projektach zespoowych. Wszystkie te
funkcje (nadzorowanie kodowania, poprawiania bdw i tumaczenia) s cile
Launchpad
265
zintegrowane, zatem cao stanowi mechanizm znacznie ambitniejszy i potencjalnie efektywniejszy ni podobne rozwizania tradycyjne oparte na technologii WWW.
Strona WWW Launchpada opisuje projekt jako:
() zbir usug dla projektw z domeny wolnego oprogramowania. Moesz zarejestrowa swj projekt, a potem wsppracowa ze spoecznoci open source
przy kodowaniu, rejestrowaniu bdw i tumaczeniach.
Rysunek 9.10. Projekt Ubuntu w systemie Launchpad

Ten opis pozostanie poprawny, jeli nawet projekt zostanie poszerzony o moduy
obsugi i dokumentacji. Launchpad daje rwnie moliwo zarzdzania kodem nie
tylko na poziomie pakietu czy projektu, ale rwnie na poziomie dystrybucji. Jeli
zgoszony zostaje bd dotyczcy elementu oprogramowania z Ubuntu, zgoszenie
jest widoczne dla projektw zarwno wyszego, jak i niszego poziomu. Launchpad
umoliwia ledzenie, jak oprogramowanie rozwija si w czasie, a take nadzorowanie
pojawiajcych si bdw. W podobny sposb programici mog obserwowa rozwj tumacze.
Aby zrozumie, czym jest Launchpad, najlepiej obejrze go w akcji. Przyjrzymy si
wic bliej poszczeglnym elementom platformy. Znaczna cz infrastruktury
Ubuntu jest cile zintegrowana z Launchpadem. Jeli utworzye konto, aby zgosi
bd czy przyczy si do ktrego z zespow, masz ju konto na Launchpadzie.
WSKAZWKA
Launchpad
Do Launchpada dostaniesz si pod adresem www.launchpad.net.
266
Soyuz
Soyuz jest zintegrowanym z Launchpadem oprogramowaniem do archiwizacji
i dystrybucji. Obsuguje cao automatycznego kompilowania oprogramowania
w Ubuntu dla kadej z poszczeglnych architektur i integrowanie skompilowanego
pomylnie oprogramowania do postaci archiwum. Sojuz to po rosyjsku zwizek
i nazwa statku kosmicznego, ktrym Mark Shuttleworth wybra si w swoj podr
w kosmos.
Soyuz stanowi kulisy infrastruktury. Aktywowany by w lutym 2006 roku, ale nie
wywar wpywu na sposb pobierania i umieszczania oprogramowania w Ubuntu.
Jego zadaniem jest integrowanie procesu kompilacji oprogramowania i rozdzielania
go pomidzy czciami archiwum Ubuntu. Proces kompilowania oprogramowania
nie jest uwidaczniany i nie moe by ledzony za porednictwem interfejsu WWW
infrastruktury Launchpada.
WSKAZWKA
Biece kompilacje
Status biecych kompilacji w Ubuntu jest opisywany na stronie
https://launchpad.net/distros/ubuntu/+builds.
Tumaczenia w Launchpadzie
Narzdzie do tumaczenia to oparty na WWW system tumacze zintegrowany (a jake) z Launchpadem (rysunek 9.11). By to pierwszy publicznie udostpniony komponent Launchpada. Zosta nazwany od synnego kamienia z Rosetty pyty
ciemnego granitu z tym samym napisem w trzech wersjach jzykowych, dziki ktremu odszyfrowano egipskie hieroglify.
Rosetta to przystosowana do WWW wersja edytora plikowego PO. Innymi sowy,
to prosty mechanizm, za ktrego porednictwem tumacze mog wyuskiwa listy
nieprzetumaczonych fraz (cigw) i tumaczy je pojedynczo na swj jzyk.
Chwilowo system dziaa jedynie dla tumacze z jzyka angielskiego. Do prekursorw Rosetty nale Kbabel i Gtranslate oba nie wykorzystuj WWW i mona je
cign oraz zainstalowa w Ubuntu. Przeniesienie interfejsu na WWW i zintegrowanie go ze skryptami zarzdzajcymi archiwum pozwala na obnienie progu wejcia dla tumaczy i zmniejsza ryzyko, e tumaczenia nie przenikn do dystrybucji.
Rosetta obejmuje wszystkie dajce si przetumaczy cigi zawarte we wszystkich
aplikacjach Ubuntu. Kiedy do Ubuntu trafia nowe oprogramowanie, Rosetta sprawdza, czy nie zmieniono w nim ktrego z cigw i czy nie pojawiy si nowe cigi.
Zmiana uprzednio przetumaczonego cigu owocuje oznaczeniem tumaczenia jako
niepewnego a do momentu, w ktrym tumacz sprawdzi tumaczenie, wprowadzi
niezbdne poprawki i zniesie oznaczenie. Dziki ledzeniu nowych cigw Rosetta
moe przedstawia je tumaczom, w miar jak cigi pojawiaj si w kodzie, a take
prezentowa statystyki na temat procentowego udziau cigw przetumaczonych na
wybrany jzyk w danej aplikacji albo w caym systemie Ubuntu.
Launchpad
267
Rysunek 9.11. Tumaczenia Ubuntu na platformie Launchpad

W miar postpw w tumaczeniu cigw przez uytkownikw w systemie powstaje
dodatnia karma tych uytkownikw; ta nowinka zostaa wdroona do wielu innych
elementw Launchpada. Uytkownicy mog wsppracowa w zespoach lokalizujcych (zwanych zespoami l10n, od sowa localization, ktre midzy l a n ma rwno
10 liter). Rosetta to wietny sposb na zaangaowanie uytkownikw w rozwj dystrybucji: przyda si kady, kto zna angielski i jaki inny jzyk. Poniewa system
tumacze jest zintegrowany z Launchpadem, uytkownicy nie musz przesya
swoich tumacze do Ubuntu od razu lduj one w projekcie tam, gdzie powinny.
Ju kilka dni pniej nowe tumaczenia s automatycznie wysyane do uytkownikw
danego jzyka.
WSKAZWKA
Tumaczenia
Modu do tumacze znajdziesz pod adresem https://translations.launchpad.net.
Bdy a Launchpad
Narzdzie do obsugi bdw Launchpad Bugs (rysunek 9.12) to oparty na WWW
system rejestrowania bdw, podobny choby do znanej wielu uytkownikom
Bugzilli. Stanowi dla uytkownikw miejsce, w ktrym mog zgasza zauwaone
w oprogramowaniu Ubuntu bdy; zgaszaj je za porednictwem prostego w obsudze Bug Buddy, polecenia reportbug albo interfejsu WWW.
268
Rysunek 9.12. Narzdzie do obsugi bdw

Gwnym zadaniem narzdzia jest udostpnianie kanau do zgaszania bdw. Ale
nie chodzi tu tylko o rejestrowanie pretensji zadaniem systemu jest bowiem
rwnie ledzenie i rejestrowanie wydarze w caym cyklu ycia takiego zgoszenia,
a do zamknicia kwestii danego bdu. Bdy mog by przydzielane poszczeglnym programistom; przydziay te mog si zmienia. Jeli okae si, e rdem
bdu jest inna aplikacja, mona przenie zgoszenie do innego pakietu. Bdy
ocenia si wedug stopnia wanoci oraz etykietuje i kategoryzuje na najrniejsze
sposoby. Do Launchpad Bugs mona przekazywa informacje, pliki i aty eliminujce bd. Po rozwizaniu problemu danego bdu zgoszenie moe zosta zamknite.
Launchpad Bugs stanowi kana, w ktrym zbierane s informacje od zgaszajcego,
od poprawiajcego i ewentualnie nadrzdnego opiekuna i wszelkich innych zaangaowanych stron, jeli to konieczne.
Wszystkich tych moliwoci mona wymaga od kadego wspczesnego systemu
rejestrowania i ledzenia bdw. Bugs ma si wyrnia na tle konkurencji cis
integracj z Launchpadem oraz moliwoci monitorowania wielu fragmentw kodu
rnych programw za pomoc jednego raportu. Oznacza to przede wszystkim, e
uytkownicy systemu mog ledzi status bdu w powizaniu z konkretn at albo
konkretnym kawakiem kodu. Poniewa Ubuntu obejmuje kade wydanie dystrybucji osiemnastomiesicznym wsparciem, a niektre wydania (jak 14.04 LTS) nawet
wsparciem w znacznie duszym okresie, wane jest rozrnienie, ktre bdy pojawiaj si w ktrych wydaniach. A poniewa Launchpad goci take projekty pochodne, rwnie tam mona wykorzystywa Bugs, aby stwierdza, czy bdy zauwaone w Ubuntu maj si jako do tej czy innej pochodnej, a jeli tak eby
szybko pozyska poprawk.
Launchpad
269
Tak jak w przypadku Rosetty, zgaszanie i poprawianie bdw buduje karm

uytkownika na platformie Launchpad. Karm mona zasila rwnie przez selekcj bdw i prby w rodzaju eliminowania duplikatw zgosze i zamykanie
zgosze bdw, ktrych nie da si potwierdzi i ponownie sprowokowa. Prostym
sposobem na zasilenie swojej karmy jest wic zainstalowanie rozwojowej wersji
dystrybucji Ubuntu i zgaszanie zauwaonych, a jeszcze nie zgoszonych bdw.
WSKAZWKA
Bugs
Narzdzie Bugs znajdziesz pod adresem https://bugs.launchpad.net.
Launchpad Blueprint Tracker

System nadzorowania planw w Launchpadzie (Blueprint Tracker czy Blueprint) to
narzdzie do monitorowania specyfikacji i funkcji Ubuntu (rysunek 9.13). Blueprint umoliwia uytkownikom tworzenie specyfikacji dla funkcji, ktre chcieliby
zobaczy w Ubuntu, i podczanie ich do istniejcych stron wiki. Mona rwnie
uywa Blueprinta do subskrybowania tych specyfikacji czy zgaszanych propozycji,
w ktrych realizacji chce si uczestniczy, oraz do ledzenia postpw procesu.
Uytkownicy pracuj w wiki i Blueprincie, pomagajc nowym pomysom przej
przez wymagajce procedury ich zbierania, ktre zaczynaj si od prania mzgw,
a kocz na burzy mzgw; ostatecznym efektem jest implementacja nowej funkcji.
Proces ten wymaga udziau spoecznoci, ktra recenzuje nowe pomysy wraz z zaufanymi czonkami, oraz zatwierdzenia przez twrcw Ubuntu i Rad Techniczn
lub odpowiedni zesp liderw i Rady. Blueprint dostarcza technologi obsugujc cay ten proces, zatem nie zdarza si, aby jakie wane elementy zostay zagubione w jego trakcie.
Rysunek 9.13. Blueprint Tracker
270
Blueprint pomaga osobom prowadzcym dany projekt i podejmujcym decyzje

nada priorytety opracowywanym funkcjom i specyfikacjom, wic zyskuj oni pewno, e praca postpuje zgodnie z zaoeniami i zostanie zakoczona na czas, tak
aby jej efekty znalazy si w nowym wydaniu. Dziki temu Blueprint ma podwjne
zastosowanie; po pierwsze, jako narzdzie do monitorowania specyfikacji, a po drugie, jako narzdzie do zarzdzania nowymi wydaniami dla Ubuntu.
Narzdzie to jest ogromnie uyteczne dla opracowywania dokumentw technicznych, ale intensywnie wykorzystywane jest do projektowania i monitorowania propozycji zgaszanych przez spoeczno, tak jak w przypadku burz mzgw na etapie
implementacji. Blueprint znajduje rwnie zastosowanie podczas spdw i konferencji, gdzie suy pomoc w organizowaniu sesji i koordynowaniu grup, tak aby
postpoway prace nad materiaami. Na kocu warto doda, e Blueprint w duej
czci zosta napisany przez zaoyciela i sponsora Ubuntu Marka Shuttlewortha!
WSKAZWKA
Blueprint
Blueprinta mona znale na stronie https://blueprints.launchpad.net.
Launchpad Answers
Launchpad Answers (rysunek 9.14) to narzdzie do obsugi wsparcia technicznego wbudowane w Launchpada na uytek Ubuntu oraz innych projektw wolnego
oprogramowania z nim zwizanych. Umoliwia czonkom spoecznoci zgaszanie
prb o pomoc do innych jej czonkw, ktrzy mog rozwiza dany problem.
Odmiennie od innych narzdzi, pytania i odpowiedzi mog by zgaszane w rnych jzykach. Launchpad Answers to prba uzupenienia innych form komunikacji
w Ubuntu poprzez znajomy system oznaczania treci sucy rwnie do katalogowania udzielonych odpowiedzi, ktry umoliwia szybkie i atwe znalezienie pyta
i odpowiedzi zadanych ju wczeniej przez innych. Uytkownicy mog zgasza
proby o pomoc i komunikowa si z ochotnikami ze spoecznoci zajmujcymi si
udzielaniem pomocy, aby zdoby wicej informacji, przedyskutowa problem czy
oznaczy go jako rozwizany. Oprcz przechowywania odpowiedzi w taki sposb, aby
mona byo je pniej przeszukiwa, system na podstawie treci integruje je z innymi
swoimi funkcjami, czyli narzdziem do ledzenia bdw, systemem tumacze, zespoami, poszczeglnymi osobami odpowiedzialnymi za dane zagadnienie i wszelkimi wydaniami programw monitorowanymi w Launchpadzie. Oczywicie, karma moe by powikszana poprzez dziaania w Launchpad Answers, a szczeglnie
przez udzielanie odpowiedzi.
Launchpad
271
Rysunek 9.14. Launchpad Answers

WSKAZWKA
Launchpad Answers
Launchpad Answers znajdziesz pod adresem https://help.launchpad.net/Answers.
Inne komponenty infrastruktury

Poza omwionymi flagowymi produktami Launchpad odgrywa jeszcze kilka wanych
rl. Zawiera te reprezentacje wszystkich zespow oraz grup w Ubuntu i obsuguje
system uprawnie w caym wiecie Ubuntu. I tak jedynymi osobami uprawnionymi
do wstawiania podstawowych pakietw oprogramowania do archiwum Ubuntu
s osoby zarejestrowane na Launchpadzie jako czonkowie zespou Ubuntu Core
Developers.
Bazaar
Bazaar (rysunek 9.15) to rozproszony system kontroli wersji. Co to waciwie oznacza? Ot system kontroli wersji to program ledzcy i nadzorujcy proces ewoluowania kodu rdowego programw. ledzi poszczeglne zmiany, jak dodanie nowego fragmentu kodu, a take rejestruje autorw zmian. Pozwala te programistom
na wycofywanie zmian i przywracanie stanu kodu z poprzednich wersji, a take
rozgazianie linii rozwoju kodu na przykad w celu wyprbowania w osobnej
gazi nowej funkcji czy nowego pomysu bez koniecznoci wymuszania zmian
w kodzie gwnym.
272
Rysunek 9.15. Bazaar Explorer mona zainstalowa go z Centrum oprogramowania

Ubuntu
Bazaar to taki system, ale rozproszony. Tradycyjne systemy kontroli wersji skaduj
kod rdowy w jednym, wsplnym repozytorium, do ktrego dostp maj jedynie wyznaczone osoby i tylko one mog zmienia kod. Rozproszony system kontroli wersji rni si od klasycznego tym, e nie wyrnia si tu owego wsplnego
miejsca przechowywania kodu. Wszystkie gazie, nad ktrymi pracuje programista,
niezalenie od miejsca skadowania kodu, s rwnorzdne i czerpi z siebie wzajemnie. System ten mona porwna do cigu identycznych stoisk na bazarze
std nazwa.
Bazaar powsta z rozproszonego systemu kontroli wersji Arch w wyniku rozwidlenia
projektu, co oznacza, e grupa programistw nie zgodzia si z reszt co do kierunku
rozwoju projektu i wyodrbnia ga w celu samodzielnej realizacji wasnych celw.
Ale Bazaar 2 to ju dzieo napisane od podstaw okazao si bowiem, e pierwotny
kod nie sprawdzi si w przyszych zastosowaniach.
WSKAZWKA
Bazaar
Bazaaru szukaj pod adresem http://bazaar.canonical.com/en/.
Podsumowanie
273
Podsumowanie
Tworzc wietny system operacyjny uywany przez wielu ludzi, zbudowano jednoczenie baz do kreowania innych systemw. I to zarwno jako wewntrznych
projektw partnerskich, jak i dystrybucji zewntrznych. Razem przekraczamy rynki,
bariery jzykowe i geograficzne. Dodatkowo Ubuntu jest cile zwizany z innymi
projektami firmy Canonical, takimi jak Launchpad czy Bazaar. Ten drugi to wymienity system kontroli wersji; pierwszy za jest rdzeniem infrastruktury programowania, ledzenia bdw, tumacze i innych operacji w Ubuntu.
274
Rozdzia 10
Spoeczno
Ubuntu
Kanay
Zespoy, procesy i nadzr
Jak si przyczy?
Podsumowanie
276
Rozdzia 10 Spoeczno Ubuntu
KIEDY TEMATEM OMWIENIA jest Ubuntu, czsto pojawia si sowo spoeczno.

Ju w pierwszych doniesieniach i artykuach o Ubuntu mwio si o ukierunkowaniu rozwoju systemu operacyjnego i jego dystrybucji na spoeczno. Dalej: najwysze ciao nadzorcze w Ubuntu to Community Council, czyli Rada Spoecznoci.
Canonical zatrudnia na etatach zespoy prowadzone przez Jona Bacona, jednego
z autorw wczeniejszych wyda tej ksiki. Nieprzypadkowo postanowilimy powici temu zagadnieniu osobny rozdzia zreszt sama ksika jest przecie
w caoci dedykowana spoecznoci Ubuntu!
Cho spoeczno jest w Ubuntu tak wana, nie zawsze atwo opisa jej istot. Ubuntu
jest w znacznej mierze dzieem firmy Canonical. Spoeczno z kolei, z samej definicji, obejmuje znacznie wicej ni tylko t firm. W projekcie Ubuntu uczestnicz
czonkowie i aktywici, ale nawet i oni, jako zadeklarowani wsptwrcy dystrybucji,
nie wyczerpuj pojcia spoecznoci. Projekt obejmuje przecie mnstwo obszarw
dziaalnoci, ale i osoby tam si udzielajce wci nie wyczerpuj pojcia spoecznoci.
Spoeczno Ubuntu to zbiorowisko ludzi budujcych, promujcych, wspierajcych,
dokumentujcych, tumaczcych i popierajcych Ubuntu w najrniejszych dziedzinach i na najrozmaitsze sposoby. Wikszo czonkw spoecznoci nigdy nie
miaa okazji spotka si osobicie ani porozmawia, ani nawet usysze o sobie wzajemnie. Czonkowie spoecznoci s zwizani swoim wkadem (technicznym bd
nietechnicznym) w projekt i samym projektem. Wszyscy oni powoali do ycia Ubuntu
jako dystrybucj, jako ruch spoeczny, jako infrastruktur i jako projekt. Sowem,
wsplnie zmajstrowali Ubuntu. Wiele projektw programistycznych cieszy si spor
liczb osb wspierajcych i wsptworzcych projekt, jednak niewiele takich projektw
moe si poszczyci zbudowaniem spoecznoci.
Spoeczno to rwnie obietnica, e projekt Ubuntu pozostanie otwarty. Ukierunkowanie na spoeczno oznacza, e wolontariat jest nie tylko czym podanym, ale
i zasadniczym. Znaczy to, e Ubuntu to miejsce, gdzie kady moe przyoy si do
dziea, ktre w sumie bdzie wspanialsze i wiksze ni prosta suma wkadw. Spoeczno oznacza, e cho wikszo prac programistycznych odbywa si pod egid
firmy Canonical i s osoby powicajce projektowi znacznie wicej godzin, wysiku,
kodu, tumacze, dokumentacji czy intensywniej agitujce, aden czowiek ani
adna z takich grup nie moe zawaszczy dla siebie wycznych zasug dla tego,
czym stao si Ubuntu. W Ubuntu to po prostu niemoliwe. Do tego jednym z celw
Ubuntu jest utrzymanie niskiego progu wymaga dla wszystkich, ktrzy chc wczy
si do projektu. Kady, komu zaley na Ubuntu, moe wnie co od siebie, na
swj sposb i wedug swoich umiejtnoci, a wtedy stanie si czonkiem spoecznoci Ubuntu.
W tym rozdziale zamierzamy przyjrze si elementom i procesom przejaww aktywnoci spoecznoci Ubuntu. Najpierw zajmiemy si rodkami komunikacji czonkw spoecznoci; potem przejdziemy do sposobw organizowania spoecznoci
i procesw utrzymujcych dynamik organizacji. Na kocu dowiesz si, jak moesz
si wczy do wielkiego ruchu i przyczyni do sukcesu Ubuntu.
Kanay
277
Kanay
Zgodnie z tym, co napisalimy w rozdziale 1., od samego pocztku tworzenia Ubuntu
kadziono nacisk na przejrzysto i jawno kanaw komunikacji. Decyzje techniczne i nietechniczne zostay upublicznione i podane do wiadomoci wszystkim
zainteresowanym. Jeli taka otwarto bya niemoliwa (choby ze wzgldu na konieczno zorganizowania spotkania, na ktrym si rzeczy nie mg pojawi si
kady zainteresowany), spoeczno publikowaa sprawozdania i protokoy, a na czas
samych spotka organizowano kanay komunikacji dla uczestnikw zdalnych.
W spoecznoci Ubuntu nie ma przepustek tylko dla czonkw, tylko dla programistw, tylko dla decydentw ani kanaw tajnych, z wyjtkiem takich zataje, ktre maj zapewni bezpieczestwo albo prywatno poszczeglnym uczestnikom takich rzeczy nie ma i nie bdzie, bo spoeczno Ubuntu nie zamierza ich
tworzy. Cao prac w Ubuntu odbywa si w miejscach i na forach publicznie dostpnych, gdzie kady moe si im przyglda i do nich wczy, byle z konstruktywnymi pomysami i niezbdnym szacunkiem dla pozostaych.
Oczywicie, o upublicznieniu mona mwi wtedy, kiedy wiadomo, gdzie owych
miejsc szuka. Dlatego w tym podrozdziale sprbujemy w moliwie peny sposb
udokumentowa kanay komunikacyjne Ubuntu. Znajdziesz tu opisy miejsc i forw,
na ktrych prowadzi si dyskusje na temat programowania i rozwoju, wsparcia i propagowania dystrybucji. Nie sposb zaangaowa si we wszystkie te dziedziny, ale
ju sama wiedza o ich istnieniu i znajomo odpowiednich kanaw komunikacji
pozwala przynajmniej trzyma rk na pulsie i waciwie adresowa wasne pytania, pomysy i wtpliwoci.
Listy dystrybucyjne
Najwaniejszym kanaem komunikacyjnym Ubuntu s listy dystrybucyjne. To one
stanowi miejsce, gdzie wymienia si wszystkie wane informacje i ogoszenia oraz
gdzie odbywaj si dyskusje nad kierunkami rozwoju i szczegami implementacji.
W czasie przygotowywania tej ksiki dziaao ponad 300 takich publicznych list, ale
ich liczba stale ronie. Niemniej Rada przywizuje du wag do ich aktualizacji.
Aktualne i pene zestawienie list mona znale na stronie http://lists.ubuntu.com,
tam te mona przejrze archiwum i zasubskrybowa wybran list.
Listy dystrybucyjne to jedna z najstarszych metod komunikowania si w wikszych
grupach. Lista taka posiada pojedynczy adres poczty elektronicznej; wiadomoci
tam adresowane s rozsyane do wszystkich subskrybentw listy. W Ubuntu listy s
podzielone tematycznie kady moe zapisa si na te, ktrych tematyka najbardziej go interesuje. Wszystkie listy dziaaj na serwerze lists.ubuntu.com.
278
Poza nielicznymi wyjtkami listy dystrybucyjne s dostpne dla wszystkich chtnych kady moe si na nie zapisa. W wikszoci przypadkw moliwo rozsyania wiadomoci za porednictwem list maj wycznie czonkowie list (oczywicie,
czonkostwo jest powszechnie dostpne). Oznacza to, e wszystkie wiadomoci sane
na adres listy dystrybucyjnej przez osoby niebdce czonkami danej listy s kierowane do osobnej kolejki do przegldu przez wyznaczonego moderatora ma to
zapobiega rozsyaniu ordynarnego spamu. Mona zasubskrybowa list, a nastpnie tak skonfigurowa system, e nie bdzie moliwe wysyanie wiadomoci.
Na niektrych listach moderacji podlegaj wszystkie wiadomoci bez wyjtku
chodzi o to, aby na tych listach nie tworzy zbytniego natoku wiadomoci i rygorystycznie trzyma si tematyki listy.
Listy dystrybucyjne poczty elektronicznej w Ubuntu s serwowane za porednictwem popularnego i do szeroko znanego oprogramowania Mailman. Oprogramowanie to znakomicie upraszcza subskrybowanie list, usuwanie subskrypcji i konfigurowanie najrniejszych opcji dostawy wiadomoci. Jedn z popularniejszych opcji
jest regularne otrzymywanie dziennego wycigu z wiadomoci, ktre przewiny si
przez list, zamiast kompletu tych wiadomoci. Wszystkie ustawienia s dostpne za
porednictwem interfejsu WWW pod adresem http://lists.ubuntu.com. Aby zapisa
si na list, wystarczy wysa wiadomo e-mail z wyrazem subscribe w temacie
pod adres <nazwa-listy>-REQUEST@lists.ubuntu.com.
Wszystkie listy graj istotne role w yciu spoecznoci Ubuntu, ale niektre z nich
zasuguj na wyrnienie i wiksz uwag; dobrym pomysem byoby zapisanie si
na wszystkie.
ubuntu-announce
Moderowana (w peni) lista przekazujca subskrybentom wszystkie wane ogoszenia projektu Ubuntu; nie spodziewaj si tu rednio wicej ni jednej wiadomoci
tygodniowo. To doprawdy pierwsze miejsce publikowania ogosze o nowych wydaniach dystrybucji i innych wanych informacji nigdzie nie znajdziesz ich
prdzej. Jeli korzystasz z Ubuntu, powiniene powanie zastanowi si nad subskrybowaniem tej listy; jeli zamierzasz subskrybowa tylko jedn list Ubuntu,
wybierz wanie t.
community-announce
Ta w peni moderowana listy zawiera informacje, ktre mog by interesujce dla
spoecznoci. Mog one dotyczy dat i miejsc nastpnych spotka w ramach
Ubuntu Developer Summit i tego, jak zdoby zaproszenie, a take zawiera
szczegy w sprawie zbliajcych si wyborw do Rady Spoecznoci. Do czytania tej listy nie s potrzebne adne techniczne umiejtnoci, jej subskrypcj zalecamy wszystkim zainteresowanym yciem spoecznoci.
Kanay
279
ubuntu-devel-announce
Kolejna w peni moderowana lista publikujca ogoszenia zwizane z rozwojem
dystrybucji. Rwnie cechuje si maym nateniem wiadomoci tygodniowo
pojawia si jedna, najwyej trzy. Jeli programujesz co dla Ubuntu, korzystasz
z wyda dystrybucji w fazie rozwojowej albo masz jakikolwiek techniczny wkad
w dystrybucj, powiniene koniecznie zapisa si na t list. Jeli jeste zaangaowany
w projektowanie Ubuntu musisz j czyta.
ubuntu-devel-discuss
Lista o tematyce do oglnej, jednak ograniczonej do spraw i zagadnie zwizanych z rozwojem dystrybucji. Jeli chcesz wspomc projekt w jakimkolwiek technicznym aspekcie, powiniene koniecznie subskrybowa t list, aby ledzi toczone
tu dyskusje. Liczba wiadomoci przewijajcych si przez list jest spora.
ubuntu-devel
To moderowana lista przeznaczona do dyskusji o Ubuntu. Subskrypcja jest oglnodostpna, ale publikowa na niej mog tylko programici Ubuntu lub ci, ktrzy ich
wybieraj. Pozostali uytkownicy te mog na ni pisa, ale ich listy musz by
moderowane.
IRC (Internet Relay Chat)

Co prawda gwnym kanaem asynchronicznej (czyli z zaoonym opnieniem
interakcji) komunikacji w spoecznoci s wspomniane listy dystrybucyjne poczty
elektronicznej, ale nie znaczy to, e spoeczno nie potrzebuje rwnie kanau
synchronicznego, w ktrym mona liczy na prawdziw interakcj w czasie rzeczywistym. T potrzeb zaspokajaj kanay IRC. Technologia ta powstaa z myl o komunikacji grupowej w wydzielonych kanaach, ale daje te moliwo tworzenia
osobnych kanaw komunikacji prywatnej, a cao tej komunikacji odbywa si
w czasie rzeczywistym. Bardzo to przypomina popularne obecnie komunikatory
internetowe skrzyowane z czatami. Co prawda rozrzut geograficzny (czonkowie
spoecznoci zamieszkuj przecie rne czci globu) i wynikajce z niego rnice
w strefach czasowych utrudniaj nieco organizowanie komunikacji, ale i tak wielu
uytkownikw wykorzystuje kanay IRC, jeli chc przedyskutowa jak kwesti
bez zbdnych opnie albo szybko uzyska odpowied na zadane pytanie.
Kanay IRC, podobnie jak listy dystrybucyjne poczty elektronicznej, stanowi kana
komunikacyjny rozdzielony na wiele rnych odng tematycznych, jzykowych, regionalnych i tak dalej. W Ubuntu jest takich odng mnstwo, w rozmaitych jzykach.
280
Wszystkie oficjalne kanay IRC s dostpne w sieci Freenode IRC, ktra wsawia si
obsug rwnie wielu innych otwartych i wolnych inicjatyw. Uytkownicy mog
nawizywa poczenia z serwerami IRC za porednictwem oprogramowania dostpnego w Ubuntu: Empathy, Xchata (rysunek 10.1), IRSSI czy dziaajcego
w przegldarce internetowej klienta czatu dla uytkownikw chccych si wczy
od czasu do czasu do rozmowy (rysunek 10.2). Listy dystrybucyjne, takie jak ubuntuusers@lists.ubuntu.com, pomog uytkownikom uzyska wsparcie. Odpowiednikiem listy dystrybucyjnej poczty elektronicznej ubuntu-users jest kana #ubuntu
to pierwsze miejsce dla pytajcych o pomoc. Podczywszy si do jakiegokolwiek kanau IRC, uytkownicy powinni starannie ledzi dyskutowany temat, bo wiele czsto pojawiajcych si pyta doczeka si tu odpowiedzi i nie warto drani moderatorw pytaniami, na ktre dopiero co udzielono odpowiedzi.
Rysunek 10.1. Program XChat-GNOME to klient IRC, pozwalajcy uytkownikom

Ubuntu podcza si do kanaw IRC
Rysunek 10.2. Internetowy klient czatu moe pomc w komunikacji ze spoecznoci

Dzi kana #ubuntu jest najwikszy w sieci freenode (zwykle obecnych jest na nim
ponad 1500 uytkownikw w tym samym czasie) i wci si szybko rozrasta, co wida
szczeglnie w okolicach nowych wyda. Wsparcie dla wyda rozwojowych prze-
Kanay
281
niesiono na kana #ubuntu+1. Trzymanie si tematyki okrelonej dla poszczeglnych kanaw pozwala spoecznoci ogarn chaos, do jakiego dy niemoderowana komunikacja w tak wielkich zespoach ludzkich. Kompletna lista jest publikowana pod adresem https://wiki.ubuntu.com/IRC/ChannelList.
Fora WWW
Oficjalne fora s najczciej uywanym kanaem komunikacji w Ubuntu. Tego rodzaju komunikacja, czyli publikowanie wiadomoci na serwerze WWW, z wielu
powodw ma sporo zwolennikw przedkadajcych j nad listy dystrybucyjne. Dla
nich wanie powoano do ycia fora Ubuntu, ktre zreszt odniosy spory sukces.
Fora, udostpniane pod adresem http://www.ubuntuforums.org/, s doprawdy mocno oblegane. Uytkownikw zliczono ponad 2 miliony, w tym blisko 10 tysicy aktywnych w danym momencie. Fora gwatownie si rozrastaj. Nietrudno si domyli, e poruszane s tu dosownie wszystkie tematy, a tylko zgrubnie zostay
podzielone na nastpujce kategorie:
dyskusje o wsparciu, cznie z pytaniami dotyczcymi konkretnych urzdze

(na przykad komputerw Dell z zainstalowanym fabrycznie Ubuntu czy
kart sieciowych oraz urzdze multimedialnych) i konkretnych zastosowa
(na przykad serwerowych czy biurowych),
dyskusje spoecznoci prowadzone przez twrcw grafiki dla Ubuntu,

osb pracujcych nad programami edukacyjnymi czy tworzcych
dokumentacj i poradniki,
dyskusje o zarzdzaniu spoecznoci; tu jest te miejsce na tematy

towarzyskie.
W takim ukadzie fora dyskusyjne WWW Ubuntu stanowi bogate i cenne rdo
informacji oraz pomocy. To wietne miejsce na zadawanie pyta i odbieranie odpowiedzi, ale te istotny element utrzymywania dynamiki spoecznoci Ubuntu.
Jeli pragniesz jednego albo drugiego, zajrzyj na forum.
Jedyn wad forw dyskusyjnych WWW jest to, e rzadko korzystaj z nich osoby
tworzce dystrybucj cho nie jest to regua sztywna i s od niej wyjtki.
Wszyscy zainteresowani jakimkolwiek technicznym wsparciem dystrybucji bd musieli uzna wyszo owych innych kanaw, zwaszcza list dystrybucyjnych poczty
elektronicznej czy Launchpada.
Fora dyskusyjne s zakadane, moderowane i prowadzone przez ochotnikw; zarzdzaniem nimi zajmuje si specjalna rada, omwiona w dalszej czci rozdziau.
282
Wiki
Niemal od pierwszego dnia znaczna cz dokumentacji Ubuntu i pomocy technicznej bya dostpna za porednictwem oficjalnych stron wiki. Dla tych, ktrzy nie
wiedz, wiki to strona WWW, jak kady odwiedzajcy moe modyfikowa, dodajc,
usuwajc albo zmieniajc jej tre.
Istnieje kilka wiki powiconych Ubuntu; dla spoecznoci najwaniejsze s
dwie z nich. Pierwsz z nich mona znale na stronie https://help.ubuntu.com/
community (rysunek 10.3). Jest edytowana i zarzdzana przez zesp pracujcy nad
dokumentacj (Ubuntu Documentation Team); zajmuje si dokumentacj techniczn tworzon przez spoeczno na rzecz dystrybucji. Drug wiki mona znale
pod adresem https://wiki.ubuntu.com/; jest przeznaczona dla pozostaych osb.
Mona j podsumowa jako projekt zajmujcy si cigym tworzeniem, poprawianiem i dostarczaniem podrcznikw obsugi przez spoeczno i dla niej. Oglna
wiki jest uywana do tworzenia specyfikacji, planowania spotka i konferencji,
zawiera strony zespow i pojedynczych osb zaangaowanych w rozwj Ubuntu
i wszystko inne, co wystpuje w formie pisemnej i jest zwizane ze spoecznoci
Ubuntu. Wiki moe zmienia, uzupenia i reorganizowa kady uczestnik spoecznoci Ubuntu. Od kiedy rejestracja jest obowizkowa, kada zmiana moe by
ledzona i skojarzona z jej wykonawc.
Rysunek 10.3. Pierwsza strona wiki z dokumentacj i wsparciem technicznym
Kanay
283
W wiki Ubuntu kady moe poprawi znaleziony bd czy nieciso, zaktualizowa

przestarzae informacje. W efekcie nie ma jednak pewnoci co do tego, czy publikowane tu informacje s faktycznie rzetelne. Nie mona tu wdroy kontroli jakoci
i redakcji z korekt waciwej dla innych publikacji, jak choby ksiki. Niemniej
jednak to wanie wiki ma najwiksz szans dotrzyma kroku szybko zmieniajcemu si wiatu Ubuntu, gdzie nowe wydanie pojawia si co sze miesicy. To wiki
stanowi rodek publikowania najnowszych informacji przy minimalnej barierze wejcia (kady moe co opublikowa) i dlatego stanowi nieocenione rdo dla caej
spoecznoci.
Te dwie gwne wiki s uruchamiane na oprogramowaniu MoinMoin; korzystanie
z nich niczym si od siebie nie rni. Jeeli potrzebujesz informacji i dodatkowych
zasobw oraz artykuw w jzykach innych ni angielski, obszern ich list znajdziesz na stronie http://community.ubuntu.com/help-information/meeting-otherubuntu-users/local-communities/, ktra zawiera zarwno adresy stron wiki, jak i adresy kilkunastu innych wiki, rwnie dostpnych w innych jzykach. Wszystkich, ktrzy szukaj informacji z wiki w jzyku innym ni angielski, zapraszamy na t stron.
Serwis Fridge
Fridge (https://fridge.ubuntu.com) to dynamiczny portal spoecznoci Ubuntu.
W wielu wspczesnych kulturach drzwi lodwki su w domu za centrum ogoszeniowe. Drzwi s magnetyczne i za pomoc magnesw rodzice i dzieci mog
przytwierdza do nich notatki i rysunki przeznaczone do wiadomoci pozostaych
domownikw i goci. Dzieci czsto przylepiaj tam swoje oceny ze szkoy albo inne
rzeczy, ktrymi chc si pochwali. Fridge ma stanowi wanie takie centrum
wymiany informacji w zytej spoecznoci. Stron gwn serwisu wida na rysunku 10.4.
Fridge najlepiej opisa wanie jako portal spoecznoci Ubuntu. To po czci serwis
doniesie, po czci jarmark, a po czci agitacja. Znajdziesz tam wiadomoci,
wywiady, doniesienia ze wiatka, galeri obrazkw, kalendarz z list planowanych
imprez i zdarze, ankiety i wiele innych rzeczy. Rdzeniem witryny serwisu jest co
na ksztat bloga. Uytkownicy czsto ustawiaj adres serwisu jako stron startow
przegldarki albo subskrybuj kana RSS serwisu. Fridge wyrnia si w spoecznoci tym, e przyciga bardzo rnych jej uczestnikw: programistw, propagatorw, tumaczy, wreszcie samych uytkownikw i stanowi jeszcze jeden rodek
wymiany informacji pomidzy tymi grupami. W serwisie co dwa albo trzy dni pojawia si obszerny artyku, cho z czasem tempo zapewne wzronie do kilku artykuw dziennie. Uytkownicy mog je komentowa.
Twrc treci publikowanych w serwisie Fridge moe by kady. Jeli chciaby sprbowa swoich si, moesz przesa swoje pomysy na nowe elementy, pomysy na artykuy albo nawet wasne publikacje (artyku, fotografi, sprawozdanie z imprezy)
lij je do redakcji serwisu na adres editor-news@ubuntu.com lub poprzez
stron https://wiki.ubuntu.com/Fridge/Submit.
284
Rysunek 10.4. Strona gwna serwisu Fridge
AskUbuntu.com
Strona Ask Ubuntu (zapytaj Ubuntu), dostpna pod adresem http://askubuntu.com,
to przeznaczony dla spoecznoci bezpatny serwis, ktrego celem jest uatwienie
uytkownikom uzyskania odpowiedzi na ich pytania zwizane z Ubuntu. To te
miejsce, w ktrym mona dzieli si swoj wiedz.
Udzielane odpowiedzi s oceniane przez spoeczno i na tej podstawie tworzone
s rankingi. Ten mechanizm pozwala te zachowa aktualno odpowiedzi.
Strona Ask Ubuntu umoliwia uytkownikom zadawanie pyta i udzielanie odpowiedzi, a take gosowanie (dla zarejestrowanych i aktywnych czonkw) w stylu
znanym ze stron wiki. Uytkownicy mog zdobywa punkty reputacji i odznaki;
i tak osoba moe zdoby 10 punktw reputacji i odznak. Punkty s przyznawane za kolejne gosy oddane na udzielon przez ni odpowied, a odznaka moe
by przyznana za cenny wkad w dziaanie spoecznoci. Wszystkie treci tworzone
przez uytkownikw s udostpniane na licencji Creative Commons.
Kanay
285
Czytelnicy strony maj dostp do odpowiedzi, mog zadawa pytania, mog te

wyszukiwa pytania i odpowiedzi, ktre pojawiy si wczeniej. Dostp do treci
na stronie nie wymaga logowania. Jeeli kto jednak chciaby si zalogowa, moe to
zrobi na kilka sposobw. Posiadacze kont Google, Yahoo!, myOpenID, Facebook,
AOL, OpenID czy Ubuntu mog je wykorzysta do logowania na Ask Ubuntu.
Wicej informacji na temat Ask Ubuntu mona znale na stronie
http://askubuntu.com.
Ubuntu Discourse
Ubuntu Discourse (http://discourse.ubuntu.com) peni dla spoecznoci rol dystrybutora wody jako miejsca spotka towarzyskich. Takie rozmowy mog dotyczy spraw zwizanych z codzienn prac, mog by interesujce dla osb pracujcych nad podobnymi projektami. Ubuntu Discourse oferuje spoecznoci
miejsce, w ktrym mona porozmawia o najnowszych projektach, zbliajcych si
wydaniach, a nawet uzyska pomoc.
Media spoecznociowe
Media spoecznociowe, takie jak Facebook, Twitter, Google+, rwnie s wykorzystywane do upowszechniania informacji w spoecznoci.
Facebook: http://facebook.com/ubuntulinux
Twitter: http://twitter.com/ubuntu
Google+: https://google.com/+Ubuntu
Zjazdy i spdy programistw

Od pierwszego wydania Ubuntu odbyo si ju kilka publicznych konferencji,
spotka i rajdw programistw zorganizowanych przez firm Canonical Ltd. Najwaniejsze z nich to:
Matar Sessions w Matar (Katalonia) w Hiszpanii (grudzie 2004)

pierwszy zjazd programistw Ubuntu.
Dwie konferencje z Ubuntu w nazwie w 2005 roku: w kwietniu w australijskim
Sydney Ubuntu Down Under oraz w listopadzie w kanadyjskim Montrealu

Ubuntu Below Zero.
Ubuntu Developer Summit w siedzibie Google w Mountain View w Kalifornii

(listopad 2006).
Ubuntu Developer Summit-R w Kopenhadze (padziernik 2012).
286
Wraz z rozwojem spoecznoci coraz trudniej organizowa takie spotkanie i umoliwi ludziom spotykanie si. W 2013 roku zjazd odby si w sieci za porednictwem
czatw wideo.
Z pomoc Canonical Ubuntu stara si organizowa zjazdy dwa razy dla danego wydania. Zwykle pierwsze spotkanie ma miejsce na samym pocztku cyklu wydawniczego, tak aby umoliwi yw dyskusj nad zaoeniami zbliajcego si wydania.
Drugie spotkanie ma miejsce mniej wicej w poowie cyklu, dziki czemu moliwe
jest zweryfikowanie przyjtych zaoe i poczynienie kolejnych planw.
Ksztat spotka zmienia si za kadym razem, zwykle trwaj one od trzech dni do
dwch tygodni.
Uczestnicy owych konferencji opisuj funkcje i cechy, ktre chcieliby widzie w nowym wydaniu Ubuntu. W umwionym czasie albo w trakcie szeregu spotka grupki
zainteresowanych czonkw spoecznoci i programistw pracuj nad pisemnym
zarysem oczekiwa. Dochodzi do burzy mzgw, ktrej finalizacj jest formalna specyfikacja opisujca problem albo potrzeb ze szczegowym opisem sposobu usunicia wady albo implementacji nowej funkcji. Specyfikacje te maj czsto natur
mocno techniczn, ale s te takie, ktre opisuj zaoenia zwizane z przekadami
oprogramowania i dokumentacji, sam dokumentacj czy wrcz z procesami budowania spoecznoci. W postaci takiej specyfikacji mia swj pocztek choby serwis
Fridge. Z czasem specyfikacje s dzielone wedug pilnoci. Pniej poszczeglne
osoby deklaruj prac nad poszczeglnymi specyfikacjami albo s do nich przydzielane. Kada specyfikacja jest publikowana w serwisie Launchpad jako plany (blueprints), dziki czemu mog j ledzi i bra udzia w jej ustalaniu rwnie osoby
niemajce okazji uczestniczy w spotkaniu na miejscu.
W trakcie zjazdw omawiane s te sprawy spoecznoci. I tak wielu liderw
Ubuntu dyskutuje, jak rozwija umiejtnoci nie tylko wasne, ale i samej spoecznoci.
Poza odbywajcymi si cztery razy do roku konferencjami firma Canonical organizuje nieco czstsze spdy (czy rajdy). Kady z nich to jedno-, dwu- albo trzytygodniowa sesja robocza, w ramach ktrej uczestnicy s grupowani w zespoach
celowych. To czas, kiedy czonkowie zespow mog pisa kod, dokumentacj,
planowa i robi wszystko inne, byleby osign wyznaczony cel. Spotkania tego
rodzaju gromadz do 100 osb, cho na rajdach liczba ta moe by wiksza. Ich
celem jest skondensowanie wysikw twrczych w krtkich okresach, dziki czemu
zyskay sobie saw wyczerpujcych, ale i satysfakcjonujcych, niezwykle produktywnych i zabawnych. Spotkania, jako sesje czysto robocze, s zwykle ograniczane
do pracownikw firmy Canonical, ale czsto dopuszczani s rwnie wolontariusze.
Kanay
287
Konferencje uytkownikw
Zjazdy i spdy programistw s przede wszystkim skierowane do umysw ukierunkowanych technicznie lub tych, ktrzy bardzo aktywnie uczestnicz w spoecznoci Ubuntu. Celem konferencji jest wykonanie okrelonych zada dziki intensywnej interakcji czonkw zaangaowanych zespow. Konferencje oferuj miejsce
spotka dla uytkownikw, ktrzy jeszcze nie zaangaowali si aktywnie w dziaania spoecznoci. Ich celem jest zdynamizowanie uytkownikw Ubuntu poprzez zaoferowanie moliwoci spotkania i wsparcia dla procesw tworzenia
spoecznoci.
Oprcz spotka regularnie organizowanych przez lokalne zespoy Ubuntu odbyo
si ju kilka duych konferencji dla uytkownikw, a kilka kolejnych jest planowanych. Konferencje dziel si na dwa gwne typy: pierwszy to konferencje zwane
Ubuconami (skrt od Ubuntu Conferences). Ubucony odbyy si ju wiele razy,
pierwsze dwa w siedzibie Google w Mountain View oraz w Nowym Jorku; pozostae s planowane tak, aby pokryway si ze znacznie wikszymi konferencjami Linux
World, w ktrych uczestniczy wiele osb. Ubucony, gromadzce setki uczestnikw
i wspierane przez programistw, s najprostszym sposobem na nawizywanie kontaktw midzy uytkownikami Ubuntu. Na Ubucon mona przyj z wasnym komputerem, a inny uytkownik systemu czy programista zainstaluje tam Ubuntu.
Kada aktywna grupa uytkownikw Ubuntu moe zaplanowa Ubucon, ktry mona odby w rnorodnych miejscach na caym wiecie. I tak obecnie Ubucony
odbywaj si przy okazji takich wydarze jak California Linux Expo, Ohio Linux
Fest, Southeast Linux Fest i inne. Ta formua sprawdza si na tyle dobrze, e
w 2010 roku na kilku innych duych imprezach pozwolono na zorganizowanie Ubuconw jako elementw skadowych caoci; planuje si kontynuacj tego trendu
rwnie w przyszoci. Takie rozwizanie jest coraz popularniejsze, poniewa
uytkownicy Ubuntu uczestnicz w wikszych imprezach; zespoy LoCo mog sobie pozwoli na organizowanie Ubuconw, poniewa koszty zwizane z wynajciem
sali s w takich przypadkach do niskie i zazwyczaj pokrywane przez sponsora
gwnej imprezy, udzia w takich spotkaniach jest bezpatny i czsto uczestnicz
w nich osoby zwizane z Ubuntu, dziki czemu mona wykorzysta ich obecno
i zaprosi do udziau w Ubuconie.
Wszelkiego rodzaju spdy twrcw dokumentacji maj przede wszystkim zaowocowa istotnymi postpami w rozwoju dystrybucji, ale s te miejscem zabawy i miych
dowiadcze. To wanie tam mona skojarzy pseudonimy, adresy poczty elektronicznej i imiona z konkretnymi twarzami i wej w mie, niekiedy zabawne, a zawsze
produktywne bezporednie interakcje.
288
Planet Ubuntu
Dla tych, ktrzy chcieliby wiedzie, co sycha u osb odpowiedzialnych za to, czym
aktualnie jest Ubuntu, przeznaczony jest serwis Planet Ubuntu (mona go znale na
stronie http://planet.ubuntu.com, rysunek 10.5; natomiast pod adresem http://planet.
ubuntu-pl.org/ dostpna jest polska wersja serwisu). Najprociej rzecz ujmujc, to
blog o blogach, stale prezentujcy biecy wycig z blogw poszczeglnych czonkw
Ubuntu, ktrzy zdecydowali si na publikacj w systemie; wycig jest uporzdkowany
chronologicznie, w kolejnoci od najnowszych wpisw. Cho wikszo serwisu
jest powicona Ubuntu, mona tam znale rwnie informacje na temat samych
czonkw (na przykad list czonkw Ubuntu). Serwis Planet stanowi te znakomit
metod zaznaczenia swojej obecnoci w spoecznoci Ubuntu i informowania, czym
zajmuje si ona obecnie.
Rysunek 10.5. Planet Ubuntu

Ubuntu dziaa w myl zasady rough consensus, running code, czyli zgrubne
ustalenia, dziaajcy kod. Projekt kadzie nacisk na dokonanie ustale, podjcie
waciwych decyzji technicznych i pjcie naprzd. Tam, gdzie to moliwe, polityki
289
ma by jak najmniej, a rodki maj by kierowane w miejsca, gdzie s najlepiej wykorzystywane do tych, ktrzy najsolidniej wykonuj swoje zadania. Mark Shuttleworth wyjania, e to nie jest demokracja, to merytokracja; prbujemy dziaa, opierajc si raczej na ustaleniach ni gosowaniach, szukajc porozumienia z ludmi,
ktrzy bd musieli ostatecznie wykona t robot.
W projekcie chodzi o zapobieganie spirali nieporozumie przez egzekwowanie
wzajemnego szacunku w odniesieniu do stosownego Kodeksu Postpowania (Code
of Conduct) opisanego w rozdziale 1. Oczywicie, nieporozumienia s nieuniknione
i, jak to bywa, miewaj zarwno podoe techniczne, jak i nietechniczne. Spoeczno musi sobie z nimi radzi, std konieczno obecnoci organu nadzorczego, regulatora, ktry dba o spokojne rozwikanie nieporozumie i utrzymanie projektu na
waciwym kursie.
Strona WWW Ubuntu opisuje zaoenia systemu nadzoru spoecznoci trojako:
1. Dbanie o istnienie rodkw pozwalajcych ludziom na wpywanie na
decyzje dotyczce spoecznoci i dystrybucji Ubuntu.
2. Dbanie o to, aby decyzje dotyczce dystrybucji i spoecznoci Ubuntu byy
przezroczyste dla jej uczestnikw.
3. Dbanie o to, aby niezbdne decyzje byy jednak podejmowane,
nawet jeli spoeczno nie wypracuje wyranego konsensusu.
Przy takich zaoeniach system Ubuntu opiera si na delegowaniu waciwoci decyzyjnej do maych i rednich zespow. Jeli pojawia si niezgodno, jest ona rozstrzygana w onie waciwego zespou. W wikszych zespoach ich rady zajmuj si
rozstrzyganiem sporw w uporzdkowany sposb. Kiedy zespoy nie potrafi rozwika swoich wewntrznych sporw ani uzgodni wsplnego stanowiska w kwestii
szerszej, midzyzespoowej, sprawa trafia do rady odpowiedzialnej za dany obszar;
jeeli to nie pomoe, sprawa jest przekazywana do Rady Spoecznoci albo Rady
Technicznej zalenie od natury nieporozumienia. W obu radach zasiada jako
donator i pierwotny zaoyciel projektu Mark Shuttleworth, ktry zarezerwowa
rwnie dla siebie specjalne stanowisko Samozwaczego askawego Doywotniego
Dyktatora (a po angielsku SABDFL od Self-Appointed Benevolent Director For Life).
Uytkownicy wsptworz struktur nadzorcz Ubuntu poprzez uczestnictwo
w zespoach i zatwierdzanie kandydatur do obu rad.
Zespoy
Prace nad dystrybucj Ubuntu s prowadzone w zespoach odpowiedzialnych za
poszczeglne obszary. Do najwaniejszych zespow nale choby (bo ta lista jest
bardzo niekompletna) zesp do spraw forum, zesp marketingowy, zesp dokumentacyjny, zesp jdra, zesp serwerowy, zesp laptopowy i zesp do spraw
290
tumacze. Kady, kto jest zainteresowany uczestnictwem w pracach nad projektem Ubuntu, powinien przyczy si do dyskusji w ramach odpowiedniego
zespou i z pocztku choby w ten sposb bra udzia w procesie decyzyjnym.
Kiedy uczestnicy spoecznoci zauwa niedoinwestowanie w jakim obszarze,
mog powoa nowy zesp, przygotowa dla niego plan za pomoc Ubuntu wiki
i rekrutowa jego czonkw, ktrzy wespr ich wysiki. Zesp zawsze skada si z co
najmniej kilku czonkw w Ubuntu nie istniej zespoy jednoosobowe.
Kilka zespow jest tak duych i wanych, e zbudoway wasne zaawansowane
struktury na forum rad zespow. Te rady skadajce si z czonkw i liderw zespou s powoywane przez Rad Spoecznoci i dziaaj jako jej delegatury dla
okrelonego zespou i jego dziaalnoci w danym projekcie. Rady odbywaj regularne
spotkania, rozwizuj konflikty, skadaj raporty do Rady Spoecznoci, a w niektrych przypadkach nawet zatwierdzaj nowych czonkw w zastpstwie Rady
Spoecznoci.
Zesp do spraw spoecznoci w Canonical

Jak wspomniano na pocztku rozdziau, Canonical rozumie i docenia wan rol,
jak spoeczno Ubuntu odgrywa w sukcesie i rozwoju kadego kolejnego wydania tego systemu. Zesp dziaajcy w firmie i zajmujcy si spoecznoci liczy
pi osb i jest prowadzony przez Jona Bacona, menedera spoecznoci; pracuj
w nim czonkowie spoecznoci zatrudnieni przez Canonical, zajmujcy si rnymi
aspektami: relacjami midzy programistami, zapewnieniem jakoci czy chmur.
Czonkowie zespou, specjalizujcy si w okrelonych dziedzinach, pomagaj
edukowa i zachcaj do wikszego zaangaowania. Pomaga to rwnie budowa
zaufanie midzy Canonical, gwnymi projektami programistycznymi, autorami
blogw i dziennikw i szeroko rozumian spoecznoci, co z kolei przekada si
na zdrowe relacje umoliwiajce tworzenie, projektowanie i podanie w kierunku
zapewniajcym rozwj projektu Ubuntu.
Zesp wprowadzi nastpujce moliwoci w celu zaangaowania spoecznoci
Ubuntu:
Dla spoecznoci programistw aplikacji Ubuntu:
Strona internetowa:
http://developer.ubuntu.com
Facebook: www.facebook.com/ubuntuappdev
Twitter: www.twitter.com/ubuntuappdev
Google +: https://plus.google.com/u/1/111697084657487423167/posts
291
Dla spoecznoci programistw Ubuntu:

Ubuntu Packaging Guide: http://packaging.ubuntu.com/
Facebook: www.facebook.com/ubuntudev
Twitter: www.twitter.com/ubuntudev
Google +: https://plus.google.com/u/1/107265043789873157543/posts
Dla spoecznoci zajmujcej si chmur:
Ubuntu Cloud Portal: http://cloud.ubuntu.com
Juju: https://juju.ubuntu.com/
Twitter: www.twitter.com/ubuntucloud
Reprezentacje spoecznoci lokalnych

Bardzo wan kategori zespow stanowi zespoy spoecznoci lokalnych, okrelane
wdzicznym mianem LoCo (od Local Community, a loco to szurnity). Kady taki zesp jest odpowiedzialny za promowanie, wspomaganie i reprezentowanie
Ubuntu w danym obszarze geograficzno-jzykowo-kulturowym. Zazwyczaj zespoy
obejmuj swoj dziaalnoci gwnie pojedyncze pastwa, ale niekiedy geograficzne obszary dziaalnoci pokrywaj si. Ubuntu zachca poszczeglne zespoy do
wsppracy na wszystkich moliwych paszczyznach.
Lokalne reprezentacje spoecznoci przypominaj nieco lokalne grupy uytkownikw Linuksa (LUG-i) i czsto s z nimi blisko powizane. Zajmuj si lokalizacj
i tumaczeniem Ubuntu na jzyki lokalne oraz mniej lub bardziej prnym promowaniem dystrybucji w lokalnych szkoach, w administracji publicznej i w spoecznoci w ogle. Najlepiej zorganizowane zespoy lokalne spotykaj si regularnie
towarzysko, by pogawdzi i dyskutowa. Zdarzaj si tak zwane installfests, czyli
imprezy, na ktrych czonkowie zespou lokalnego pomagaj nowicjuszom w instalowaniu Ubuntu na ich komputerach. Przedstawiciele zespow lokalnych s zapraszani do pomocy w kwestiach zwizanych z lokalizacj oprogramowania, wypowiadaj si w imieniu spoecznoci Ubuntu na lokalnych konferencjach i targach, a take
sami takie konferencje i targi organizuj.
Firma Canonical udostpnia kademu zespoowi list dystrybucyjn poczty elektronicznej i nazw domenow (zazwyczaj w postaci www.ubuntu-<XX>.org, gdzie
<XX> to dwuliterowy kod kraju). Do tego firma oferuje infrastruktur dla stron
WWW, wiki, forw WWW, blogw danego zespou, pobierania plikw i dodatkowych list dystrybucyjnych. W zespoach spoecznoci lokalnych kady jest mile widzianym czonkiem.
Chcesz znale zesp w swojej okolicy? Odwied stron http://loco.ubuntu.com/
i wybierz swj region z mapy. W taki sposb uzyskasz list aktualnie dziaajcych
zespow.
292
MOTU
Kolejnym specjalnym zespoem zasugujcym na osobne omwienie jest MOTU,
czyli zesp gromadzcy opiekunw repozytorium universe. MOTU to masters of the
universe, czyli wadcy universu(m) (wszechwiata). Tytu nieco grnolotny, ale
zawsze traktowany raczej artobliwie. Sami czonkowie tego zespou nazywaj siebie
miakami, ktrzy prbuj utrzyma porzdek w universu(m) Ubuntu. To czonkowie spoecznoci powicajcy swj czas na dodawanie, zarzdzanie i obsug tak
wielu, jak to tylko moliwe, programw znajdujcych si w repozytorium universe.
Czonkowie MOTU to opiekunowie pakietw. Jako grupa opiekuj si wikszoci
pakietw pozostajcych na stanie archiwum Ubuntu. Niektre z solidnie utrzymywanych tu pakietw weszy ostatecznie do repozytorium gwnego (main), stajc si
tym samym oficjaln czci dystrybucji Ubuntu. Poniewa Ubuntu nie obejmuje
pakietw z repozytorium universe swoim wsparciem technicznym ani gwarancjami
jakoci, MOTU stanowi znakomite przedpole dla opiekunw pakietw, ktrzy mog
tu nabra dowiadczenia i w miar bezpiecznie popenia omyki (ktrych przecie
nie da si unikn), zanim zostan obarczeni wielk odpowiedzialnoci wynikajc
z przeniesienia ich pakietw do repozytorium gwnego.
MOTU maj liczne zadania i obowizki. Do najwaniejszych nale:
znajomo zasad dziaania pakietw i znaczce dowiadczenie

w umieszczaniu pakietw w repozytorium;
korzystanie z tej wiedzy i umieszczenie nowych i zaktualizowanych pakietw

oraz aktualizacja istniejcych w repozytorium universe;
w porozumieniu z gwnymi programistami praca nad skadnikami

repozytorium main;
odpowiadanie na pytania innych programistw, tak aby poszerza ich

wiedz na temat zarzdzania pakietami;
dostarczanie wytycznych w kwestiach technicznych dla potencjalnych

deweloperw Ubuntu.
Czonkowie MOTU to osoby zainteresowane wkadem w rozwj Ubuntu i zdobyciem wiedzy na temat pakietw oraz prac w spoecznoci programistw Ubuntu.
Korzystaj z pomocy czonkw MOTU jako opiekunw ich wysikw. Nie ma adnych wymogw ani egzaminw na czonka MOTU, wystarczy ch nauki i oddanie
sprawie w myl Kodeksu Postpowania Ubuntu. Wielu z nich z czasem staje si
penoprawnymi opiekunami pakietw, a jeszcze inni uzyskuj status gwnych programistw. Ten trzyetapowy system pozwala wszystkim nowym opiekunom pakietw
na opanowanie tej sztuki w Ubuntu i nabieranie odpowiedniego dowiadczenia.
293
Rada Spoecznoci Ubuntu

Rada Spoecznoci i Rada Techniczna to najwysze ciaa nadzorcze w strukturze
spoecznoci Ubuntu. Rada Spoecznoci jako waciwa dla wszystkich czonkw
i aktywistw Ubuntu jest niewtpliwie najwaniejszym i najbardziej wadnym zespoem w caym projekcie Ubuntu. Rada Spoecznoci jest uprawniona do nadzorowania struktur socjalnych, kanaw komunikacyjnych i procesw projektu.
W codziennych obowizkach Rady Spoecznoci mona wyrni pi gwnych
obszarw. Pierwszy i najbardziej oczywisty to utrzymywanie Kodeksu Postpowania Ubuntu. To wanie Rada Spoecznoci jest ciaem uprawnionym do rewizji
KP. Poniewa jednak Rada Spoecznoci nie moe da po kadej jego zmianie,
aby wszyscy czonkowie razem i kady z osobna ponownie zadeklarowali akceptacj
KP, wszelkie zmiany nie mog kci si z duchem jego poprzednich wersji.
Drugim obowizkiem Rady Spoecznoci jest rozstrzyganie takich sporw w dyskusjach, z ktrymi nie poradzono sobie wewntrznie w poszczeglnych zespoach albo
dla ktrych nie wypracowano ustale midzyzespoowych. Najczciej dyskusje
dotycz samego Kodeksu Postpowania w tych jego aspektach, ktre wymagaj
doprecyzowania i budz wtpliwoci dotyczce tego, czy KP zostanie lub zosta
takim albo innym postpowaniem zamany, czy nie. Rozstrzyganie nie ogranicza si
do przypadkw naruszania KP Rada Spoecznoci moe si wypowiada we
wszystkich dyskusjach nietechnicznych. W wikszoci przypadkw unika postpowania wobec pojedynczych osb, prbujc raczej doprowadzi do porozumienia
w obrbie podzielonej grupy. Jeli prby te s nieskuteczne, Rada Spoecznoci moe zada od czonka spoecznoci przeprosin i zarzucenia dotychczasowego
postpowania, dajc jako alternatyw opuszczenie spoecznoci. Rada gwarantuje, e
nikt nie zostanie poproszony o opuszczenie spoecznoci bez moliwoci przedstawienia swojego zdania czy obrony swojego stanowiska.
Trzeci obszar dziaa Rady Spoecznoci to usuwanie wszelkich przeszkd, ktre
mog blokowa prace. Moe to obejmowa (cho nie ogranicza si tylko do tego)
pomoc przy uzyskiwaniu dostpu do zasobw utraconych na skutek rezygnacji ktrego z czonkw, rozwizywanie problemw spoecznoci, pomoc w razie potrzeby nowym liderom. Rada kontaktuje si z kluczowymi zespoami spoecznoci podczas kadego cyklu wydawniczego, aby sprawdzi, czy moe w jakikolwiek
sposb im pomc.
Czwarta dziedzina dziaalnoci Rady to zatwierdzanie i przyjmowanie nowych
czonkw projektu. Zajmiemy si tym aspektem szerzej przy okazji omawiania istoty
samego czonkostwa.
Wreszcie Rada zajmuje si wszystkim, co jest zwizane ze strukturami spoecznoci i zachodzcymi w niej procesami. Wyodrbnianie nowych kategorii zespow,
zgaszanie czonkostwa i publikowanie dokumentw zasadniczych dla filozofii
294
spoecznoci wszystko to musi mie poparcie Rady Spoecznoci. Czonkowie

spoecznoci chccy proponowa nowe struktury i procesy zgaszaj swoje pomysy
Radzie, ktra po przedyskutowaniu ewentualnie je zatwierdza.
Rada Spoecznoci zbiera si co tydzie: w pierwszy i trzeci czwartek na posiedzeniach na kanale IRC, a w drugi i czwarty twarz w twarz podczas wideokonferencji. Wszyscy uczestnicy spoecznoci mog przed posiedzeniami wysa
swoje propozycje do dyskusji. Spotkania s otwarte, ale w ustaleniach Rada opiera
si wycznie na zdaniu i gosach jej czonkw cho ci czsto konsultuj si
z przedstawicielami zespow inicjujcych propozycje i innymi czonkami spoecznoci. Jeli otwarte posiedzenie przeradza si w nazbyt rozproszon dyskusj,
Rada ma prawo do moderowania kanau, tak aby przywrci porzdek. Niezalenie
od otwartoci posiedze po kadym z nich publikowany jest peny protok przebiegu
posiedzenia. Biecy skad Rady mona znale na stronie https://launchpad.net/
~communitycouncil. Czonkw Rady Spoecznoci mianuje Mark Shuttleworth po
uprzednim zatwierdzeniu kandydatury przez gosowanie wszystkich czonkw. Kadencja w Radzie trwa dwa lata.
Rada Techniczna
Rada Techniczna Ubuntu jest odpowiedzialna za techniczne ukierunkowanie projektu
Ubuntu. Zajmuje si wszystkimi sprawami technicznymi i jako taka dopenia Rad
Spoecznoci na najwyszym poziomie struktury nadzoru w Ubuntu. Rada Techniczna jest odpowiedzialna za trzy dziedziny Ubuntu: zasady przygotowywania
i opieki nad pakietami, wyznaczanie zaoe przyszych wyda dystrybucji i wybieranie pakietw do dystrybucji. Do tego Rada Techniczna ma prawo rozstrzygania
wszystkich sporw technicznych w obrbie poszczeglnych zespow i pomidzy
nimi mniej wicej tak jak Rada Spoecznoci rozstrzyga w sporach nietechnicznych.
Gwn kompetencj Rady Technicznej s zasady przygotowywania pakietw dla
Ubuntu. To wanie Rada opracowuje i ewentualnie modyfikuje najwaniejszy dokument opisujcy procesy i standardy obowizujce wszystkie pakiety Ubuntu.
Poniewa zasady te ulegaj cigym zmianom, z kadym wydaniem Ubuntu zwizana
jest konkretna wersja zasad ustalona przez Rad Techniczn. Wszelkie sugestie
i propozycje dotyczce tych zasad powinny by przedkadane Radzie Technicznej.
Rada jest te odpowiedzialna za ustalanie zaoe dla kadego nastpnego wydania dystrybucji Ubuntu. W kadym cyklu wydawniczym wyrnia si dat okrelan mianem zamroenia funkcjonalnoci, po ktrej dystrybucja nie zmienia si ju
pod wzgldem funkcjonalnym. Ciaem wadnym do ustalenia tej daty i decydowania
o tym, czy zamroenie mona anulowa dla konkretnej funkcji albo programu, jest
wanie Rada Techniczna.
295
Wreszcie to Rada Techniczna jest odpowiedzialna za ustalanie i utrzymywanie list

elementw oprogramowania (czyli pakietw) w Ubuntu. W tym zakresie Rada Techniczna wybiera oprogramowanie do zainstalowania w domylnych instalacjach wyda
dystrybucji, a take wyznacza pakiety objte penym wsparciem, czyli pakiety do
repozytorium gwnego (main). Uytkownicy i programici mog skada propozycje
dotyczce wczania poszczeglnych pakietw do repozytorium main, wczania ich
do instalacji domylnej czy instalacji bazowej decyzje kadorazowo podejmuje
Rada Techniczna.
Podobnie jak Rada Spoecznoci, Rada Techniczna zbiera si przynajmniej co dwa
tygodnie na IRC-owych posiedzeniach. Rwnie tu kady uytkownik moe da
propozycje do dyskusji (jeszcze przed posiedzeniem). Posiedzenia s otwarte dla
wszystkich zainteresowanych, ale decyzje zapadaj wycznie w grupie czonkw
Rady, ktrzy maj te wyczne prawo gosu w gosowaniach. Posiedzenia Rady s
objte tym samym protokoem, co posiedzenia Rady Spoecznoci kiedy dyskusj
trudno opanowa, posiedzenie moe przenie si na kana prywatny, ale w kadym
przypadku tu po posiedzeniu publikowany jest peny protok z jego przebiegu.
Biecy skad Rady mona znale na stronie https://launchpad.net/~techboard.
Kadencja w Radzie trwa rok.
Pozostae rady i zespoy

Rada Forum Ubuntu
Jest prowadzona przez niewielk grup zwan Rad Forum.
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~forum-council
Strona wiki: https://wiki.ubuntu.com/ForumCouncil
Lista dystrybucyjna: ubuntu-forums-council@lists.ubuntu.com
Rada IRC Ubuntu

Rada IRC to grupa odpowiedzialna za zarzdzanie kanaami IRC i relacje midzy
uytkownikami IRC, pozosta czci spoecznoci i ciaami zarzdzajcymi.
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~ubuntu-irc-council
Strona wiki: https://wiki.ubuntu.com/IrcTeam/IrcCouncil
Lista dystrybucyjna: irc-council@lists.ubuntu.com
296
Rada Ubuntu LoCo

Jest odpowiedzialna za lokalne spoecznoci; decyduje o alokacji zasobw, rozwizuje konflikty i wytycza nowe kierunki rozwoju projektu.
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~ubuntu-lococouncil
Strony wiki: http://loco.ubuntu.com/loco-council/
Lista dystrybucyjna: loco-council@lists.ubuntu.com
Rada Programistw Ubuntu

To grupa osb odpowiedzialnych za wybr i zatwierdzanie zgosze kandydatw
do zespou Ubuntu Core Developer.
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~developer-membership-board
Strony wiki: https://wiki.ubuntu.com/DeveloperMembershipBoard
Lista dystrybucyjna: developer-membership-board@lists.ubuntu.com
Rada zatwierdzajca czonkw Ubuntu

Zostaa powoana do rozpatrywania zgosze kandydatw na czonkw Ubuntu.
Zesp Launchpada: https://launchpad.net/~ubuntu-membership-board
Strona wiki: https://wiki.ubuntu.com/Membership/Boards
Lista dystrybucyjna: ubuntu-membership-boards@lists.ubuntu.com.
Warianty Ubuntu (na przykad Kubuntu, Edubuntu) rwnie mog by zarzdzane przez rady, ale o tym decyduj sami czonkowie projektu, ktry z czasem rwnie ewoluuje.
Samozwaczy askawy Doywotni Dyktator Ubuntu

Tytuem SABDFL (Self-Appointed Benevolent Director For Life) Mark Shuttleworth artobliwie okrela samego siebie. Odgrywa on wybitnie niedemokratyczn
rol sponsora caego projektu Ubuntu i wycznego waciciela firmy Canonical.
Jako tak ustawiona persona Shuttleworth ma moliwo przydzielania ludzi
(dotyczy to rzecz jasna wycznie osb zatrudnionych w Canonical) do prac nad poszczeglnymi projektami, zaoeniami przyszociowymi i bdami. I dokadnie tym
si zajmuje.
Ponadto Mark ma rozstrzygajcy gos w Radzie Spoecznoci, cho publicznie
zapewni, e nie bdzie nim szafowa. W sytuacjach dzielcych czonkw danej
Rady, w ktrych nie sposb wypracowa kompromisu (czonkw jest czterech,
Jak si przyczy?
297
wic moliwy jest impas decyzyjny), Samozwaczy askawy Doywotni Dyktator

Ubuntu moe po prostu sam podejmowa decyzje. Jego stanowisko to wyrane
przywdztwo stosowane w trudnych przypadkach i kierowanie sterem gwnego
kierunku rozwoju projektu. Wadza ta wie si te z odpowiedzialnoci: przywdca
musi sucha gosu spoecznoci i pamita, e naduywanie wadzy dyktatorskiej
moe osabi projekt.
Czonkowie Ubuntu
Czonkostwo w projekcie Ubuntu to sposb pozyskiwania trwaych i znaczcych
wkadw w projekt. Czonkostwo oficjalne jest dostpne dla kadego, kto zadeklarowa przestrzeganie Kodeksu Postpowania i wykaza si trwaym i owocnym
przywizaniem do spoecznoci Ubuntu oraz istotnym wkadem. Moe on by
dowolnego rodzaju, technicznego albo nietechnicznego, ale musi mie form nadajc si do przedoenia jednej z rad czonkw Ubuntu dziaajcych pod auspicjami
Rady Spoecznoci. Kada kandydatura przed zatwierdzeniem musi by rozpatrzona
indywidualnie. Niewyczerpan list niektrych rodzajw wkadw kwalifikujcych
do czonkostwa oficjalnego znajdziesz w podrozdziale Jak si przyczy?. Rady
staraj si elastycznie podchodzi do kategoryzacji wkadw upowaniajcych do
ubiegania si o oficjalne czonkostwo.
Czonkowie maj obowizek zatwierdzania w drodze gosowania wszystkich nominacji do Rady Spoecznoci Ubuntu. Mog rwnie zosta poproszeni przez Rad
o gosowanie nad rezolucjami. W zamian zyskuj prawo do adresu poczty elektronicznej w domenie ubuntu.com i posugiwania si wizytwkami Ubuntu. Czonkostwo jest przyznawane na okres dwch lat z moliwoci przeduenia. Czonkowie,
ktrzy nie odnawiaj czonkostwa, s z pocztku traktowani jako nieaktywni; reaktywacja wie si z prost procedur przywrcenia czonkostwa przy udziale Rady
Spoecznoci.
Proces zyskiwania czonkostwa jest stosunkowo prosty i dobrze udokumentowany na
stronie https://wiki.ubuntu.com/Membership. Co najwaniejsze, wymaga od kandydatw udokumentowania ich wkadu na stronie wiki, z odnonikami do kodu,
wiadomoci sanych na listy dystrybucyjne poczty elektronicznej, dokumentacji i innych wytworzonych materiaw jasno potwierdzajcych ich zaangaowanie. Podania
o czonkostwo powinny rwnie zawiera referencje i recenzje pracy oraz zaangaowania w Ubuntu od aktywnych czonkw.
Jak si przyczy?
Uytkownicy mog uczestniczy w spoecznoci Ubuntu na najrniejszych poziomach i na przerne sposoby. Poniej podajemy te sposoby, wybrane i opisane gwnie na podstawie listy odnonikw na najodpowiedniejszej do tego zagadnienia
stronie WWW: http://community.ubuntu.com/contribute/.
298
Spotkania w sieci
W trakcie kadego cyklu wydawniczego spoeczno Ubuntu organizuje na bazie
kanaw IRC kilka spotka, w trakcie ktrych informuje o nowociach w kolejnym wydaniu, zachca uytkownikw do programowania, ju programujcych do
jeszcze wikszej aktywnoci, czonkw zespow LoCo i pozostaych uytkownikw
do wikszego wkadu w projekt. Spotkania s rejestrowane za pomoc Ubuntu
Classroom wiki: https://wiki.ubuntu.com/Classroom.
Zesp Ubuntu On Air! organizuje seri spotka z wykorzystaniem technologii
wideo. S one podobne do spotka Ubuntu Classroom, ale czciej maj tam
miejsce spotkania z kluczowymi postaciami spoecznoci, ktre odpowiadaj na
pytania uczestnikw. Szczegy i terminy najbliszych spotka mona znale na
stronie http://ubuntuonair.com.
Ordownictwo
Najprostsz drog do uczestnictwa w spoecznoci Ubuntu jest opowiadanie innym
o Ubuntu i zachcanie ich do tego projektu. Ordownictwo Ubuntu przybiera najrniejsze formy. Dobrym sposobem jest przyczenie si do dziaajcego w pobliu zespou spoecznoci lokalnej albo zaoenie takiego zespou. To bodaj najlepszy
sposb zaangaowania si w Ubuntu. Jeli brak takiego zespou, a take nie mona liczy na odpowiedni liczb chtnych do powoania nowego, mona propagowa
Ubuntu przez udzielanie si w lokalnych Grupach Uytkownikw Linuksa albo
innych grupach zainteresowa technicznych. Jak wida, sposobw jest mnstwo,
a kady z nich mocno przyczynia si do propagowania idei Ubuntu; to bodaj najmniej wymagajca aktywno uprawniajca docelowo do czonkostwa w spoecznoci Ubuntu. Wielu czonkw spoecznoci udostpnia swoje zasoby, takie jak
ulotki, naklejki, okadki pyt CD i banery na stron dostpne w Spread Ubuntu
(http://spreadubuntu.org). Spread Ubuntu to oficjalne zasoby, ktre maj pomc
spoecznoci, zespoom i poszczeglnym uytkownikom w ich ordownictwie.
Wsparcie
Pomoc innym uytkownikom oprogramowania to jedna z waniejszych aktywnoci
i jeden z lepszych sposobw na swj wkad w Ubuntu. Mona to robi przez
udzielanie si na odpowiednich listach dystrybucyjnych poczty elektronicznej, kanaach IRC i forach WWW wymienionych w poprzednich podrozdziaach. Udzielenie
odpowiedzi na pytanie uytkownika pozwala spoecznoci dystrybuowa wiedz i dowiadczenie midzy uytkownikami. Nawet pocztkujcy, ktrzy zyskuj wiedz
i umiejtnoci w rozwizywaniu prostych problemw, mog pomc nastpnym,
ktrzy popadn w te same tarapaty. Czonek Ubuntu Fabian Rodriguez podsumowa
to zgrabnie: Kady uytkownik jest czyim guru.
Jak si przyczy?
299
Pomysy i propozycje
Kolejn metod przysuenia si Ubuntu jest pomoc w ustaleniu kierunku rozwoju
projektu przez opisywanie wasnych wizji i pomysw. Odbywa si to przez udzia
w dyskusjach na stronach wiki i w sesjach burzy mzgw na konferencjach. Za
istotny wkad uznaje si te monitorowanie specyfikacji i ich recenzowanie, zwaszcza na wczesnych etapach powstawania. Warto jednak pamita, e papier wszystko
zniesie same pomysy to troch mao, jeli nie s poparte adnymi konkretyzacjami ani dziaaniami.
Dokumentacja
Kiedy ktry z uytkownikw napotyka przeszkod, moe miao zaoy, e zdarzyo
si to te innym. Jeli nie ma moliwoci rozwizania problemu przez napisanie odpowiedniej poprawki kodu, moe pomc innym choby poprzez opisanie swoich
dowiadcze i udokumentowanie metody rozwizania problemu. Dokumentacja
w Ubuntu zajmuje poczesne miejsce, a jej pisanie to kolejny niewymagajcy sposb
wniesienia swojego istotnego i docenianego wkadu do spoecznoci.
Uytkownicy przymierzajcy si do takiej aktywnoci powinni przy rozwizywaniu
problemw robi notatki i dokumentowa rozwizania na bieco. Przed opisaniem
swoich bojw powinni sprawdzi, czy problem nie zosta ju omwiony. Jeli tak,
zamiast tworzy nowy dokument, naleaoby raczej sprawdzi, czy nie da si uzupeni i ulepszy ju istniejcego. Zreszt ju samo czytanie i poprawianie cudzej
dokumentacji korygowanie przeinacze faktw, niecisoci i bdw technicznych, stylistycznych, gramatycznych czy ortograficznych moe stanowi cenny
wkad w dorobek spoecznoci. Uytkownicy powicajcy swj czas dokumentacji
mog przyczy si do zespou dokumentacyjnego Ubuntu, ktry zajmuje si pomoc w organizowaniu i koordynowaniu takich prac i w uzgadnianiu ich z przyjtymi
zaoeniami dotyczcymi dokumentacji Ubuntu.
Tumaczenia i lokalizacje
Wczeniejsze omwienie istoty i znaczenia zespow spoecznoci lokalnych powinno
rozwia wtpliwoci dotyczce tego, czy dla wszystkich posugujcych si sprawnie
jzykiem angielskim i swoim wasnym albo jeszcze innym sposobem na przysuenie si spoecznoci Ubuntu moe by wanie tumaczenie. Tumaczenia realizuje si
za porednictwem odpowiednich narzdzi (zajrzyj do rozdziau 9.), przy ktrych
uyciu poszczeglni uytkownicy mog tumaczy dowolnie wybrane elementy
systemu, od pojedynczych komunikatw po cae aplikacje. Dziki dostpnoci
prostego interfejsu ten rodzaj wkadu jest kolejnym mao wymagajcym sposobem
powikszenia dorobku spoecznoci. Powaniejsi tumacze powinni przyczy si do
lokalnych zespow spoecznoci i koniecznie zapisa si na list ubuntu-translators,
aby mie stay kontakt z innymi osobami zajmujcymi si tumaczeniami Ubuntu.
300
Zapewnianie jakoci
Kontrola i zapewnianie jakoci to dziaalno, do ktrej w wielu firmach zatrudnia
si specjalistw. W Ubuntu zesp deweloperski polega w tym zakresie na sobie i na
zespole z Canonical, liczc na wsplne ywotne zainteresowanie testowaniem oprogramowania przed wydaniem dystrybucji tylko odpowiednie testy pozwol
programistom wychwyci problemy i wyeliminowa choby te bdy, ktre dotyczyyby duej liczby uytkownikw Ubuntu. Uytkownicy mog testowa oprogramowanie, wystarczy zainstalowa u siebie najnowsz rozwojow wersj Ubuntu
i testowa pakiety, nim zostan one przekazane szerokiej spoecznoci.
Testowanie obrazw ISO, komputerw przenonych i pakietw tym zajmuje si
zesp do spraw zapewnienia jakoci. Uytkownicy chccy wspomc proces zapewniania jakoci zgoszeniem znalezionego bdu powinni skorzysta z platformy Bugs.
Mog te pomc przez zwyczajn selekcj i eliminowanie duplikatw cudzych zgosze oraz uzupenianie tych zgosze dodatkowymi opisami okolicznoci wystpowania i tak dalej. Wszyscy chtni do wzicia udziau w procesie zapewnienia jakoci
powinni zapisa si na list ubuntu-devel-announce, a take rozway monitorowanie listy ubuntu-devel.
Programowanie i przygotowywanie pakietw

Koronny wkad w dorobek spoecznoci Ubuntu polega na samodzielnym pisaniu
kodu. Poniewa Ubuntu to oprogramowanie wolne i otwarte, uytkownicy maj peny
dostp do kadego kawaka kodu rdowego oprogramowania wchodzcego
w skad Ubuntu. Uytkownicy mog ponadto przygotowywa nowe oprogramowanie
w postaci nowych pakietw, poprawia bdy i uzupenia oprogramowanie o nowe
funkcje. Chtni do tego programici powinni zapisa si na list ubuntu-devel-announce
oraz zastanowi si powanie nad monitorowaniem listy ubuntu-devel. Jednym z lepszych sposobw na wejcie w aski spoecznoci jest terminowanie u MOTU w roli
rokujcego MOTU. Mona te poprzeglda specyfikacje w poszukiwaniu interesujcych i atrakcyjnych projektw.
Podsumowanie
Ubuntu to ywa i rnorodna spoeczno, obejmujca swoj aktywnoci cay
glob i wyraajca si w licznych jzykach. Aktywno spoecznoci przejawia si
gwnie w sieci, za porednictwem takich kanaw wirtualnych jak IRC, fora
WWW, strony wiki, media spoecznociowe, wideocasty, portale, jak rwnie dwch
specyficznych serwisw: The Fridge i Planet Ubuntu. Ubuntu uzupenia te
przejawy aktywnoci spoecznoci konferencjami i spotkaniami na ywo. Spoeczno Ubuntu dzieli si na rozmaite zespoy i poziomy; na samym szczycie jest
Podsumowanie
301
Rada Spoecznoci, Rada Techniczna i Samozwaczy askawy Doywotni Dyktator Mark Shuttleworth. Spoeczno cechuje si niskim progiem dla wszystkich
chccych da co od siebie i ochoczym wchanianiem takiego wkadu, docenianego ostatecznie przyznaniem tytuu oficjalnego czonka Ubuntu.
302
Skorowidz
A
aktualizacja
oprogramowania, 112, 115
plikw jzykowych, 105
systemu, 110, 115, 231
wydania dystrybucji, 232
Answers, 57
aplet
Poczenia sieciowe, 95
powiadomie, 103
aplikacja, 97, Patrz take program
aplikacje Launchpada, 57
APT, Advanced Package Tool, 132, 192, 226
aptitude, 234
archiwizowanie, 122
archiwum, 212, 225
autokonfiguracja komputera, 79
awarie macierzy, 219
B
baza danych sudoers, 237
Bazaar, 56, 271
bezpieczestwo, 182
partycji, 215
serwera Ubuntu, 235
sieci, 241
systemu plikw, 237
biblioteka, 133
biblioteka LIRC, 121
BIOS, 68
biurko, 91
Blinken, 159
blokada producenta, vendor lock-in, 102
Blueprint, 57
Blueprint Tracker, 269
bd #1, 52
bdy, 267
Bugs, 57
Byobu, 199, 208
C
Canonical Ltd., 55
cele, 47
cele techniczne, 51
Centrum oprogramowania Ubuntu, 64, 110, 126
chmura, 245
Code, 57
cyfrowa karta pamici, 159
czat, 280
czcionki, 102, 139
czonkostwo, 297
D
Dash, 67, 88
Debian, 40, 4346
desktop DVD, 62
dodatki przegldarki, 100
dodawanie
programw, 111
uytkownikw, 93
dokument HOWTO, 225
dokumentacja, 200, 206, 282, 299
304
Skorowidz
Dokumenty, 92
dostp do
ekranu, 96
partycji Windows, 186
dostpno, 161
dostosowywanie
Ubuntu, 161
wygldu systemu, 123
dot-com, 37
drukarka, 106
drukowanie zdalne, 109
DTP, 146
dyski
parzyste, 217
rezerwowe, 219
dystrybucja, 263
CentOS, 45
Debian, 43
Fedora, 43
Gentoo, 43
GNU/Linux, 43
Guadalinex, 263
Launchpad, 264
Linux Mint, 264
Red Hat, 43
Soyuz, 266
SuSE, 43, 45
dziaania na plikach, 201
dzienniki, 215
dzienniki systemowe, 239
E
eCryptfs, 224
Edubuntu, 59, 64, 253
edytor
plikw tekstowych, 204
plikw wideo, 151
edytor strumieniowy, 204
ekosystem
dystrybucji, 44
wariantw, 250
Empathy, 103
emulator sprztu, 243
F
Fedora, 43
filtr, 89, 111
filtry programu GIMP, 139
Firefox, 98
dodatki, 100
rozszerzenia, 100
zakadki, 99
folder, Patrz katalog
fora dyskusyjne WWW, 281
format
deb, 212
OpenDocument, 102
PDF, 150
SVG, 146
formaty
multimedialne, 117
zastrzeone, 120
fotografie, 119
free, 37, Patrz take wolne oprogramowanie
Fundacja Ubuntu, 58
G
GCompris, 160
geek, 43
Gentoo, 43
GIMP, 136
GNOME, 51, 86
GNU, 35
gra
Blinken, 159
KHangMan, 155
gradient, 143
grafika, 136
rastrowa, 142
wektorowa, 142, 146
gromadzenie informacji, 107
gry, 128
Guadalinex, 263
H
HUD, Heads Up Display, 162, 164
hypervisor, 244
I
identyfikacja, 76
ikona Dasha, 196
ikony, 89, 164
ikony dyskw twardych, 187
informacje o
aktualizacjach, 112, 113
dostosowywaniu, 123
Skorowidz
komputerze, 96
pakietach, 130, 132, 229
systemie, 77, 202
urzdzeniach, 123
rdach oprogramowania, 129
Inkscape, 142
instalacja, 61, 66, 74
na serwerze, 78
rodowiska LAMP, 224
z pamici USB, 66
z uyciem pyty, 78
instalowanie
aktualizacji, 112
aplikacji, 125
kodekw, 116
kodu rdowego, 193
oprogramowania z PPA, 191
pakietw, 130, 133, 231
programu, 113
rczne pakietu, 228
serwera Ubuntu, 214
systemu, 68
Unity Tweak Tool, 164
interfejs
sieciowy, 95
Thunderbirda, 105
IRC, Internet Relay Chat, 279
J
jdro, kernel, 37
jdro waciwe, 213
Juju, 246, 247
K
Kalzium, 154
Kanagram, 155
kana
#ubuntu, 280
IRC, 160, 279
RSS, 99
kanay
komunikacji, 277
komunikacji asynchronicznej, 279
oprogramowania, 132
karta
Additional, 171
Launcher, 168, 169
Panel, 168, 170
Search, 168, 169

Shifter, 168, 170
Web Apps, 168, 171
Wygld, 167
Zachowanie, 168
katalog, 183
/bin, 185
/boot, 185
/dev, 185
/etc, 185
/home, 185, 215
/lib, 185
/media, 185
/mnt, 185
/opt, 185
/proc/sys, 185
/root, 185
/sbin, 185
/usr, 185
/var, 185
Dokumenty, 92
gwny, 184
Komputer, 93
Kosz, 93
Muzyka, 92
Obrazy, 92
Pobrane, 92
Przegldaj sie, 93
Publiczny, 92
Pulpit, 92, 93
Wideo, 93
KBruch, 155
KDE, 86
kernel, 37
KHangMan, 155
Kig, 156
klient IRC, 280
klucz bezpieczestwa, 72
KmPlot, 156
kodeki, 116, 117
kodeki wolne, 116
Kodeks Postpowania, 50
kolejka
kompilacji, 233
wiadomoci, 216
kompilowanie
pakietw, 232
programw, 193
komponenty infrastruktury, 271
Komputer, 93
komunikator Empathy, 103
305
306
Skorowidz
konferencje uytkownikw, 287

konfigurowanie
drukarki, 106
klucza bezpieczestwa, 72
konta uytkownika, 79
KVM, 244
partycji, 73
systemu BIOS, 68
Thunderbirda, 104
ukadu klawiatury, 75
konta uytkownikw, 76, 79, 96, 236
konto
Centrum oprogramowania, 126
root, 224
kopie zapasowe, 121, 122
Kosz, 91, 93, 164
KTouch, 157
KTurtle, 158
Kubuntu, 59, 63, 252
L
LAMP, 214, 224
Launcher, 88, 187
Launcher Unity, 88
Launchpad, 56, 264, 266
Answers, 270
Blueprint Tracker, 269
Lens, 89, 162
LibreOffice Writer, 101
liczba dystrybucji, 44
Linux, 36
Foundation, 106
Mint, 264
LIRC, Linux Infrared Remote Control, 120
lista
CVE, 112
dystrybucyjna, 277
community-announce, 278
ubuntu-announce, 278
ubuntu-devel, 279
ubuntu-devel-announce, 279
ubuntu-devel-discuss, 279
elementw pulpitu, 163
jzykw, 105
procesw, 199
repozytoriw, 226
typw serwerw, 224
live CD, 81
LoCo, 291
lokalizacja, 74, 299
lokalizacja urzdzenia, 109
LTS, Long-Term Support, 112, 114
Lubuntu, 255
LV, logical volume, 221
LVM, Linux Volume Manager, 71
LVM, Logical Volume Manager, 81, 220222
M
MAAS, Metal as a Service, 246
Mac OS X, 66
macierz RAID, 82, 216, 218
Marble, 158
mechanizm LVM, 71, 221
media spoecznociowe, 285
meneder
okien Xfce, 59
pakietw, 194
pakietw dpkg, 227
plikw, 92
woluminw logicznych, 220, 222
Meneder ustawie CompizConfig, 172
kategoria Dostpno, 174
kategoria Efekty, 175
kategoria adowanie obrazkw, 176
kategoria Narzdzia, 176
kategoria Oglne, 174
kategoria Pulpit, 175
kategoria Zarzdzanie oknami, 177
okno gwne, 173
pole wyszukiwania, 173
menu
Gear, 96
Preferencje, 96
Ustawienia dwiku, 95
Minimal CD, 62, 78
MIT, 244
modu
Prywatno i bezpieczestwo, 182
Wygld, 166
MOTU, 292
multimedia, 115
Muzyka, 92
mylnik, 198
Mythbuntu, 258
Skorowidz
N
nadzorowanie planw, 269
nadzr spoecznoci, 289
nagrywanie
pliku obrazu, 66
pyty DVD, 65
nakadka ufw, 241
nano, 204
narzdzia do dziennikw, 240
narzdzie
Blueprint, 270
byobu, 199, 208, 209
do-release-upgrade, 232
ipvsadm, 213
Juju, 246
keepalived, 213
Konta uytkownikw, 94
Wygld, 167
nazwa
partycji, 186
serwera, 79
nonik rozruchowy, 67
numer wersji pakietu, 230
O
obraz pyty instalacyjnej, 65, 78
Obrazy, 92
obsuga
formatw multimedialnych, 117
kont, 205
obszarw roboczych, 189
okien, 189
obszar powiadamiania, 95
obszary robocze, 188
odmiany, 58
odtwarzanie
plikw audio, 117
plikw wideo, 119
pyt CD, 118
pyt DVD, 120
podcastw, 117
okno
Aktualizacje oprogramowania, 112
Centrum oprogramowania, 127
Dasha, 88
drukarki, 107
Firefoksa, 99
Konta uytkownikw, 94
Kopie zapasowe, 122

Modyfikowanie gradientu, 143
OpenShot, 151
startowe Scribusa, 147
terminala, 197
Ustawienia systemu, 180
Wypenienie i kontur, 144
okrelanie
lokalizacji, 74
partycji, 72
opcja
Install Ubuntu, 68
nodev, 238
noexec, 238
Nowa tablica partycji, 73
Oprogramowanie Ubuntu, 111
Pocz z serwerem, 93
Try Ubuntu, 69
open source, 37, 48, 86
OpenShot, 151
opis techniczny, 112
oprogramowanie
bezpatne, 131
edukacyjne, 154
LAMP, 214
open source, 86
patne, 131
z repozytoriw PPA, 191
ordownictwo, 298
organizacja systemu plikw, 183
OS, operating system, 34
otwarte rda, 37, 48
P
pakiet, 111, 132
devscripts, 233
dpkg-dev, 233
fakeroot, 233
gimp, 136
inkscape, 142
Launchpad, 58
LibreOffice.org, 101
LIRC, 121
openshot, 151
PPA, 192
scribus, 146
steam, 152
Wine, 191
307
308
Skorowidz
pakiety
instalowanie, 133
kolidujce, 230
usuwanie, 134
wyszukiwanie, 135
pami USB, 66, 68
parawirtualizacja, 244
partycja, 7173, 80, 186
/home, 215
/tmp, 215
/var, 215
gwna, 74
root, 82
wymiany, 224
partycje Windows, 186
partycjonowanie, 215
pasek
Launchera, 164
narzdziowy programu Inkscape, 142
PE, physical extent, 221
personalizowanie rodowiska graficznego, 162, 178
Planet Ubuntu, 288
planetarium, 157
planowanie ukadu partycji, 71
platforma Steam, 153
plik
hardware.conf, 121
lircd.conf, 121
source.list, 232
pliki
.deb, 212
.iso, 65
.xcf, 141
audio, 117
dziennikw, 216, 239
graficzne, 149
konfiguracyjne, 185
obrazw, 62
ods, 103
odt, 103
PDF, 103
tekstowe, 204
wideo, 119, 151
pynno partycjonowania, 223
pyta
CD, 118
DVD, 68, 120
instalacyjna, 66
live CD, 62
Minimal CD, 78
Pobrane, 92
poczta elektroniczna, 103
podcast, 117
podrcznik systemowy man, 205, 233
podwjny rozruch, 70, 71
pokaz slajdw, 77
polecane programy, 128
polecenie
addgroup, 205
adduser, 95, 205, 236
apt-cache search, 230
apt-get, 234
cat, 198, 204
cd, 198, 201
chmod, 202
chown, 202
cp, 201
delgroup, 205
deluser, 95, 205
df, 202
dpkg, 229
ecryptfs-mount-private, 224
ecryptfs-setup-swap, 224
ecryptfs-umount-private, 224
free, 202
grep, 199, 204
head, 205
ifconfig, 203
iptables, 241
less, 198, 204
ls, 197, 200
lsb_release, 203
lshal, 203
lspci, 203
lsusb, 203
make install, 194
man, 122, 200, 206
mkdir, 202
mv, 201
nano, 204
passwd, 205
ps, 199, 203
pwd, 200
rm, 202
sudo, 199, 225
tail, 205, 240
top, 203
uname, 203
wc, 199
who, 205
Skorowidz
poczenie
sieciowe, 95
z serwerem, 93
pomoc
Ubuntu, 96, 200
w wierszu polece, 205
ponownie uruchamianie, 97
potoki, 199
powiadomienia, 164
powoka minimalistyczna, 214
PPA, Personal Package Archive, 114, 192
procesor, 63
procesy getty, 199
program
Adobe Photoshop, 137
Aktualizacje oprogramowania, 112
Answers, 57
apt-cache, 229
apt-get, 229, 232
Blueprint, 57
Bugs, 57
Code, 57
dpkg, 227, 229
Filmy, 119, 120
GCompris, 160
GIMP, 136
Inkscape, 142
ISO Recorder, 65
Kanagram, 155
KBruch, 155
Kig, 156
KmPlot, 156
Kopie zapasowe, 122
KTouch, 157
KTurtle, 158
Marble, 158
Meneder ustawie CompizConfig, 172
Narzdzie dyskowe, 66
OpenShot, 151
Rhythmbox, 117
Rosetta, 57
Scribus, 146
Soyuz, 57
Stellarium, 157
Step, 159
Thunderbird, 104
Tux Paint, 160
VirtualBox, 244
XChat-GNOME, 280
programowanie, 300
programowy RAID, 81
programy dla Windows, 191

projekt, 249
projekt LTSP, 59
projekty partnerskie, 250
prywatno, 182
przechowywanie plikw, 183
Przegldaj sie, 93
przegldanie internetu, 98
przegldarka internetowa Firefox, 98
przeczanie
aplikacji, 188
midzy oknami, 91
przenosiny, 68
przestrze dyskowa, 71
przeszukiwanie
bufora, 229
stron dokumentacji, 206
przetwarzanie w chmurze, 245
przydzielanie przestrzeni dyskowej, 71
przygotowywanie
instalacji, 69
pakietw, 300
przestrzeni dyskowej, 70
przywracanie rodowiska graficznego, 177
Publiczny, 92
Pulpit, 86, 92, 93
pulpit Unity, 165, 167
punkt montowania, 186, 221
PV, physical volume, 221
R
Rada
Forum, 295
IRC, 295
Programistw, 296
Spoecznoci, 293
Techniczna, 294
Ubuntu LoCo, 296
zatwierdzajca czonkw, 296
RAID, 81, 216, 217
recenzja programu, 130
Red Hat, 43, 45
Red Hat Cluster Suite, 213
reglamentowanie zasobw, 239
replikacja dyskw, 244
repozytoria, 113, 132
APT, 226
dokumentacji, 200
pakietw, 225
PPA, 114, 191
309
310
Skorowidz
repozytorium
backports, 225, 227, 231
main, 225, 230
multiverse, 113, 226
restricted, 225
universe, 113, 226, 227
root, 74, 82, 224
Rosetta, 57
S
SABDFL, 296
schemat
Dasha, 165
HUD-a, 166
pulpitu Unity, 165
Scribus, 146
sed, 204
sekcja
Appearance, 171
System, 172
Window Manager, 171
serwer
DNS, 224
LAMP, 224
Mail, 224
OpenSSH, 224
PostgreSQL, 224
Samba, 224
wydruku, 224
serwis
Fridge, 283
Planet Ubuntu, 288
Shuttleworth Mark, 39
skrty klawiaturowe
dla Dasha, 188
dla Launchera, 187
do obsugi obszarw roboczych, 189
do obsugi okien, 189
przeczania aplikacji, 188
skrypty Juju, 247
Slackware, 45
soczewka
Filmy, 164
Muzyka, 164
Spoeczno, 164
Zdjcia, 164
soczewki, Lens, 89, 162, 177
sortowanie, 128
Soyuz, 57, 266
spoecznoci programistw, 291

spoeczno, 47, 275
Steam, 152
Stellarium, 157
Step, 159
sterowniki LIRC, 120
strefa czasowa, 80
strona
Ask Ubuntu, 284
man, 200
superuytkownik, 199
SuSE, 43, 45
symbol
$, 197
@, 197
symbole wieloznaczne, 207
Synaptic, 114, 133
system
graficzny X, 43
kontroli wersji, 271
LIRC, 120
nadzorowania planw, 269
operacyjny, OS, 34
plikw, 184
atrybut suid, 238
ext4, 74
GFS, 213
OCFS2, 213
opcja nodev, 238
opcja noexec, 238
ReiserFS, 215
szyfrowania katalogw, 224
ledzenia bdw, 57
szyfrowanie, 71
dyskw, 81
katalogu domowego, 223
pliku wymiany, 224
ledzenie
bdw, 57
oprogramowania, 57
rodowisko graficzne, 178
T
technologia LTSP, 254
tekst, 145, 148
terminal, 190, 196
Skorowidz
terminal GNOME, 209

testowanie
oprogramowania, 192
Ubuntu, 62, 67
Thunderbird, 103
interfejs, 105
konfiguracja, 104
tumaczenie, 57, 266, 299
tray, 95
Tux Paint, 160
tworzenie
dokumentw, 101
grafiki, 136, 139
konta uytkownika, 76
kopii zapasowych, 121
partycji, 72, 73, 80
potokw, 198
typy
architektur procesorw, 62
serwerw, 224
wirtualizacji, 243
U
Ubuntu, 41, 43
Desktop, 67
Discourse, 285
GNOME, 259
Kylin, 259
Phone, 262
Server, 63, 212, 260
Studio, 257
Unity, 87
ukad
klawiatury, 75
okresowy pierwiastkw, 154
Unity, 86, 123, 162, 167
Unity Tweak Tool, 163, 167
karta Additional, 171
karta Launcher, 169
karta Panel, 170
karta Search, 169
karta Shifter, 170
karta Web Apps, 171
sekcja Appearance, 171
sekcja System, 172
sekcja Window Manager, 171
uprawnienia, 202
uprawnienia superuytkownika, 199
uruchamianie
aplikacji, 88
sekwencyjne, 207
systemu, 67
systemu live, 68
systemu z pyty, 62
terminala, 196
wielu polece, 207
urzdzenia typu mainframe, 35
usugi Canonical, 55
usprawnienia, 93
ustawienia
domylne, 183
LVM, 81, 222
partycji, 83
systemu, 96, 181
uytkownika, 182
usuwanie
informacji, 183
pakietw, 134, 231
programw, 111
repozytorium, 193
uzyskiwanie pomocy, 96, 200, 205
uytkownik, 77
root, 74, 82, 224
zaawansowany, 179
uywanie
aplikacji, 97
byobu, 209
V
VG, volume group, 221
W
wariant, 63, 250
Edubuntu, 253
Kubuntu, 252
Lubuntu, 255
Mythbuntu, 258
Ubuntu GNOME, 259
Ubuntu Kylin, 259
Ubuntu Studio, 257
Xubuntu, 256
Warthogs, 40
wersje, 59
Wideo, 93
wiersz polece, 195, 209
wiki, 282
Windows, 191
311
312
Skorowidz
wirtualizacja, 242
emulacja sprztowa, 243
parawirtualizacja, 243
pena, 243
systemu operacyjnego, 243
wizja, 34
wolne oprogramowanie, 35, 36, 48
woluminy logiczne, 72, 221
Writer LibreOffice.org, 101
wsparcie, 298
wsparcie techniczne, 55, 282
wybr
drukarki, 108
jzyka, 69, 105, 106
wersji, 62
wydajno, 161
wydania Ubuntu, 114
wygld systemu, 123
wykaz pakietw, 227
wykrywanie podzespow komputera, 79
wyszukiwanie
aplikacji, 88, 125
katalogw, 88
pakietw, 135, 235
plikw, 88
terminala, 196
ustawie systemowych, 180
wywietlanie
informacji o pakietach, 229
menu, 91
X
Xen, 244
Xubuntu, 59, 63, 256
Z
zakadanie macierzy RAID, 218
zakadki
dynamiczne, 99
przegldarki, 99
zakoczenie sesji, 97
zakresy, Scopes, 177

zalenoci, 133
zapewnianie jakoci, 300
zapisywanie stanu komputera, 97
zarzdzanie
fotografiami, 119
kontami uytkownikw, 236
muzyczn kolekcj, 118
pakietami, 133, 225, 234
plikami i katalogami, 92
poczt elektroniczn, 103
systemem, 180
terminalem, 208
ustawieniami uytkownikw, 180
zasady Ubuntu, 49
zasoby systemowe, 95, 239
zawarto folderw, 185
zdalne
logowanie, 224
sterowanie, 120
zesp, 289
do spraw spoecznoci, 290
LoCo, 291
MOTU, 292
zgrywanie pyt CD, 118
zjazdy programistw, 285
zmiana
domylnych programw, 184
wizji, 38
rda APT, 226

Helmke M. - Ubuntu. Oficjalny Podręcznik. Wydanie VIII

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Helmke M. - Ubuntu. Oficjalny Podręcznik. Wydanie VIII

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Spis treci

Przedmowa do szstego wydania . ................................................................................15

Cele techniczne . ............................................................................................................................51

Rozdzia 2. Instalacja Ubuntu . .....................................................................................61

Rozdzia 3. Uywanie Ubuntu na komputerach biurkowych .....................................85

Uywanie aplikacji . ...........................................................................................................................97

Rozdzia 4. Wyszukiwanie i instalowanie aplikacji Ubuntu ....................................125

Przegld przydatnego oprogramowania . ........................................................................................136

Rozdzia 5. Wydajno, dostpno, zabawa czyli jak dostosowa Ubuntu . .....161

Rozdzia 6. Jak sta si zaawansowanym uytkownikiem ........................................179

Rozdzia 7. Witamy w wierszu polece . ....................................................................195

Wykonywanie polece z uprawnieniami superuytkownika .........................................................199

Rozdzia 8. Serwer Ubuntu . ........................................................................................211

Zaawansowane zagadnienia . ...........................................................................................................242

Rozdzia 9. Projekty Ubuntu . ......................................................................................249

Rozdzia 10. Spoeczno Ubuntu . .............................................................................275

Zespoy, procesy i nadzr . ..............................................................................................................288

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

Nie powinno si pobiera adnych opat za licencje. Umoliwi to dzielenie

Darmowe oprogramowanie powinno by dostarczane w najlepszych

wersjach, dostpne powinny by regularne uaktualnienia, a nie parodie

Powinno by dostpne penowymiarowe, wysokiej jakoci, komercyjne

Oprogramowanie powinno by dostpne dla wszystkich (rwnie dla osb

niepenosprawnych) i publikowane w moliwie najwikszej liczbie jzykw.

Przedmowa do pierwszego wydania

Co sprawia, e Ubuntu jest tak popularny?

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

MAMY NADZIEJ, e spodoba Wam si Ubuntu. Oficjalny podrcznik. W tym wydaniu

wprowadzilimy wiele zmian, ktre mamy nadziej przenios t dobr ksik

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

SPECJALNE PODZIKOWANIA dla Marka Shuttlewortha, Jane Silber, Stevea Georgea,

Podzikowania nale si te grupie recenzentw i osb, ktre byy rdem wielu

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

Matthew Helmke jest uytkownikiem Ubuntu od kwietnia 2005 roku, a czonkiem

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

wydaniu ksiki Ubuntu. Oficjalny podrcznik!

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

Rozdzia 1., Historia Ubuntu: wiadomoci na temat samego projektu

Rozdzia 2., Instalacja Ubuntu: kolejne etapy procesu instalacji,

tak aby kady zainteresowany mg zacz prac z Ubuntu na swoim

Rozdzia 3., Uywanie Ubuntu na komputerach biurkowych:

informacyjne, ale te przyjemne wprowadzenie do systemu i pierwsze

Rozdzia 4., Wyszukiwanie i instalowanie aplikacji Ubuntu: informacje

o zawartoci bogatych repozytoriw Ubuntu oraz wskazwki na temat

Rozdzia 5., Wydajno, dostpno, zabawa czyli jak dostosowa

Ubuntu: wiadomoci, ktre pozwol uytkownikom lepiej dopasowa

Rozdzia 6., Jak sta si zaawansowanym uytkownikiem: omwienie

zaawansowanych sposobw wykorzystywania systemu. To rozdzia

Rozdzia 7., Witamy w wierszu polece: informacje o tym, jak

wykorzysta potg i wydajno terminala zagadnienie to omwiono

Rozdzia 8., Serwer Ubuntu: wprowadzenie do instalacji i administrowania

wersj Ubuntu Server; obejmuje korzystanie z linii polece do zarzdzania

Rozdzia 9., Projekty Ubuntu: istnieje wiele interesujcych i uytecznych

Rozdzia 10., Spoeczno Ubuntu: spoeczno jest wiksza i bardziej

Ubuntu. Oficjalny podrcznik

oprogramowanie o otwartych rdach, GNU/Linux

Rozdzia 1 Historia Ubuntu

TEN ROZDZIA OYWIA histori projektu Ubuntu, zgbia j i wybiega w przyszo.

Warthog to po angielsku guziec; ssak parzystokopytny z rodziny winiowatych wystpujcy w Afryce

Wolne oprogramowanie, oprogramowanie o otwartych rdach, GNU/Linux

Wolne oprogramowanie, oprogramowanie

Wolne oprogramowanie i GNU