Zjawisko Ekowiosek Na Przykładzie Wioski Cabrum W Portugalii

UNIWERSYTET IM.
ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU INSTYTUT JZYKOZNAWSTWA
OLGA JUNICZAK
Zjawisko ekowiosek na przykadzie wioski

Cabrum w Portugalii
The phenomenon of ecovillages a case study of
the Cabrum ecovillage in Portugal
PRACA LICENCJACKA NAPISANA POD KIERUNKIEM

DR SANDRY WAWRZYNIAK
Pozna, 2014OWIADCZENIE
Ja, niej podpisany/a
OLGA JUNICZAK
student/ka Wydziau Neofilologii

Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
owiadczam, e przedkadan prac licencjack
pt.
napisaem/am samodzielnie.
Oznacza to, e przy pisaniu pracy, poza niezbdnymi konsultacjami,
nie korzystaem/am z pomocy innych osb, a w szczeglnoci nie zlecaem/am opracowania rozprawy lub jej istotnych czci innym osobom ani
nie odpisywaem/am tej rozprawy lub jej istotnych czci od innych osb.
Jednoczenie przyjmuj do wiadomoci, e gdyby powysze owiadczenie
okazao si nieprawdziwe, decyzja o wydaniu mi dyplomu zostanie cofnita.
(miejscowo, data)
(czytelny podpis)
Streszczenie pracy licencjackiej

Ekowioski powstay na caym wiecie w odpowiedzi na
dominujce w
tradycyjnym spoeczestwie konsumpcjonizm, materializm, wyalienowanie

2
oraz szybkie tempo ycia. Nie s one nowym zjawiskiem; ich pierwowzory
tworzone byy ju w latach szedziesitych i siedemdziesitych wrd
rodowisk kontrkulturowych. W niniejszej pracy przedstawione zostao
zjawisko ekowiosek na przykadzie wioski Cabrum w Portugalii.
W pierwszej, teoretycznej czci pracy wyjanione zostay definicje
terminw ekowioska oraz spoeczno intencjonalna. Scharakteryzowano
take organizacj zrzeszajc ekowioski Global Ecovillage Network oraz
zamieszczono rys historyczny dotyczcy powstania pierwszych ekowiosek.
Drugi i trzeci rozdzia pracy maj charakter empiryczny. W drugim rozdziale
zamieszczono krtk histori spoecznoci w Cabrum oraz zaoenia i idee
przywiecajce
jej
prowadzonych
od
mieszkacom.
listopada
Na
2013
podstawie
do
czerwca
bada
2014,
wasnych,
omwiono
funkcjonowanie wioski Cabrum, wedug czterech poziomw zrwnowaenia

realizowanych w ekowioskach: spoecznego, rodowiskowego, kulturowego
oraz ekonomicznego. Badania, ktre pozwoliy zebra informacje zawarte w
tym rozdziale to przede wszystkim obserwacja (uczestniczca oraz
nieuczestniczca) oraz wywiad.
W pierwszej czci ostatniego rozdziau umieszczony zosta dokadniejszy
opis wyej wymienionych metod i technik badawczych, z ktrych korzystano.
Druga cz trzeciego rozdziau opiera si natomiast na wiedzy zaczerpnitej
z ankiety przeprowadzonej w wiosce Cabrum. Zostay ukazane zarwno dane
statystyczne dotyczce mieszkacw (wiek, wyksztacenie, pochodzenie, itd.)
oraz ich wiatopogld i opinie na temat wspczesnego wiata.
Praca
ukazuje
zasadnicze
rnice
pomidzy
funkcjonowaniem
spoeczestwa tradycyjnego oraz spoecznoci, ktra wybiera alternatywny

styl ycia.
Sowa kluczowe: ekowioski, kontrkultura, alternatywny styl ycia,
edukacja, spoeczestwo, ekonomia, rodowisko, ekologia, Portugalia
Summary
Ecovillages have risen around the world as a response to increasing in

traditional society alienation, consumerism, materialism and fast pace of life.
However ecovillages can not be said to be a new phenomena as their
ancestors existed in the form of the counterculture of the 60s and the 70s.
This paper presents the phenomenon of ecovillages illustrated by the example
of Cabrum ecovillage in Portugal.
Theoretical Chapter I introduces definitions of the terms ecovillage and
intentional community. It also presents the history of first ecovillages and
characterizes The Global Ecovillage Network which is an organization
associating ecovillages. Chapter II and Chapter III are of empirical nature.
Chapter II portrays the story of Cabrum community and its residents
concepts and ideas. Also, on the basis of research conducted from November
2013 until June 2014, it describes the functioning of Cabrum ecovillage,
according to the four dimensions of an ecovillage: social, ecological, cultural
and economic. Obervation (participant and non-participant) and interview
are two basic research methods which allowed to collect information
presented in this chapter.
The above-mentioned methods are specifically described in the first part
of Chapter III. The second part of this chapter is based on the knowledge
derived from the questionnaire conducted in the village. It shows both
statistical data on residents (age, education, origin and so on) and their
outlooks on life and opinions about the modern world.
This thesis depicts fundamental differences between the functioning of
traditional society and the community that chooses an alternative lifestyle.
Keywords: Ecovillages, Counterculture, Alternative Lifestyle , Education,
Society, Economy, Environment, Ecology, Portugal
WSTP...........................................................................................6
1 ROZDZIA I - ZJAWISKO EKOWIOSEK I SPOECZNOCI

INTENCJONALNYCH.....................................................................7
1.1
Definicja i geneza terminu ekowioska oraz spoeczno intencjonalna......7
1.2
GEN Global Ecovillage Network (Globalna Sie Wiosek Ekologicznych) 10
1.3 Historia, pocztki i rda zjawiska spoecznoci intencjonalnych oraz

ekowiosek........................................................................................................ 12
1.3.1 The Farm.................................................................................................................... 13
2 ROZDZIA II - STUDIUM PRZYPADKU - EKOWIOSKA

CABRUM W PORTUGALII............................................................15
2.1
Cele, zaoenia oraz idee wioski Cabrum...................................................15
2.2 Poziomy zrwnowaenia ekowiosek.........................................................19

2.3 Realizacja filaru spoecznego w wiosce Cabrum.......................................20
2.4 Realizacja filaru rodowiskowego.............................................................27
2.5 Realizacja filaru kulturowego...................................................................34
2.6 Realizacja filaru ekonomicznego..............................................................40
3 ROZDZIA III - ANALIZA BADA WASNYCH......................42

3.1
Metody bada..........................................................................................42
3.2 Ankieta przeprowadzona w wiosce Cabrum oraz jej wyniki......................47

3.2.1 Analiza czci ilociowej........................................................................................... 50
3.2.2 Analiza czci jakociowej.........................................................................................55
4 ZAKOCZENIE........................................................................61
SPIS RYSUNKW I TABEL..........................................................63
BIBLIOGRAFIA............................................................................65
Wstp
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie zjawiska ekowiosek jako
alternatywnego stylu ycia we wspczesnym wiecie, stworzonego w
odpowiedzi na dominujcy w tradycyjnym spoeczestwie konsumpcjonizm,
materializm, wyalienowanie oraz szybkie tempo ycia.
Praca skada si z trzech rozdziaw: w pierwszym omwiono
problematyk ekowiosek jako oglnowiatowego zjawiska: jego rda,
pocztki oraz przyczyny powstania na podstawie dostpnej literatury.
Zawarto w nim rwnie histori ekowioski Cabrum. Rozdzia drugi
powicony jest opisowi funkcjonowania ekowioski Cabrum wedug czterech
filarw,
na
ktrych
opiera
si
kada
ekowioska:
spoecznego,
rodowiskowego, kulturowego oraz ekonomicznego. Rozdzia ten napisany

zosta na podstawie bada wasnych prowadzonych w wiosce od listopada
2013 do czerwca 2014.
Rozdzia trzeci dotyczy metod antropologicznych
stosowanych podczas bada terenowych w Cabrum i zawiera ich opis.

Znajduj si w nim take ankieta przeprowadzona wrd mieszkacw
ekowioski oraz jej analiza.
Praca ukazuje rzeczywisty, ewidentny, zbadany bezporednio przykad
spoecznoci
funkcjonujcej
sposb
zrwnowaony
ekologiczny,
znajdujcej gbsz warto w wiecie oglnie zdominowanym przez prawo

pienidza.
Rozdzia
Zjawisko
ekowiosek
spoecznoci intencjonalnych
1.1
Definicja i geneza terminu ekowioska oraz spoeczno
intencjonalna
We wspczesnym zglobalizowanym wiecie coraz czstsze jest niszczenie
rodowiska i ignorowanie podstaw ekologii przez mieszkacw Ziemi.
Wedug niemieckiego socjologa Ulricha Becka (2002), w dzisiejszych czasach
uderza szczeglna dysproporcja pomidzy natur i spoeczestwem.
Przeciwstawienie
natury
spoeczestwa
jest
konstrukcj
dziewitnastowieczn, ktra suya podwjnemu celowi: opanowaniu natury

i jej ignorowaniu. Pod koniec XX wieku natura jest podporzdkowana i
wyeksploatowana. Ponadto, jak twierdzi Giddens (1991), rosnca urbanizacja
prowadzi do odseparowania czowieka od natury. Ten wanie proces
urbanizacji usuwa naturalne rodowisko z codziennego ycia ludzi, tworzc w
ten sposb iluzj, e
czowiek ma wyszo nad naturalnymi limitami i
ograniczeniami. Ze wzgldu na globalny kapitalizm oraz system ekonomiczny

w postaci wolnego rynku, nastpia take fragmentacja wspczesnego
spoeczestwa oraz zaamanie tradycyjnych struktur spoecznych. Tego typu
rzeczywisto budzi obawy. Jak twierdzi kolumbijski badacz Hernando
Gmez Buenda (1995):
nieprzerwalne niszczenie rodowiska jest
bezporednim zagroeniem dla fizycznego przetrwania gatunku ludzkiego.

Ekologiczne spoecznoci powstay na caym wiecie jako odpowied na
podziay spoeczne wrd wspczesnych ludzi, wyobcowanie oraz rosncy
konsumpcjonizm (Bang 2005). Ich celem jest udowodnienie, e dzisiaj wci
moliwe jest przywrcenie systemu, w ktrym czowiek yje w zgodzie,
harmonii i rwnowadze z natur.
Wsplnoty intencjonalne to ugrupowania czciowo odcite od szerszego

spoeczestwa, utworzone ze wzgldu na okrelone pogldy lub cele ich
czonkw. Najczciej s to wsplnoty religijne (np. Amisze), w tym zakony,
ale take orodki odwykowe dla narkomanw czy komuny hippisowskie
(Brown 2002).
Badaczka komun i wsplnot utopijnych Rosabeth Kanter Moss, do
okrelenia
wszystkiego
co
mieci
si
granicach
spoecznoci
intencjonalnych posuguje si nastpujc definicj

Wsplnoty intencjonalne s to woluntarystyczne, oddzielone
od wikszych, konwencjonalnych spoeczestw swoiste
caoci; umiejscawiajce wartoci, zasady moralne,
solidarno grupow oraz zwizki osobowe midzy ich
czonkami ponad instrumentalnymi i ekonomicznymi celami.
S rozpoznawalne jako jednostkowe caoci, odgraniczone od
reszty spoeczestwa, poprzez posiadanie wasnego
terytorium oraz wiadomie ograniczone czonkostwo. Ich
czonkowie
podzielaj
wsplne
zasoby
(resources)
konstytuujc tym samym podstawow grup na ksztat grupy
pierwotnej, wewntrz ktrej dochodzi do interakcji pomidzy
jej czonkami na uoglnionych warunkach. (Kanter Moss
1973)
Spoeczno intencjonalna okrelana jest rwnie jako zaplanowana

wsplnota mieszkaniowa z przewidzianym od samego pocztku wysokim
poziomem spjnoci spoecznej i pracy zespoowej. Czonkowie spoecznoci
intencjonalnej z reguy maj wspln wizj spoeczn, religijn, polityczn czy
duchow i czsto prowadz alternatywny tryb ycia. Zazwyczaj dziel
obowizki i zasoby. Spoecznoci intencjonalne obejmuj midzy innymi
zbiorowe gospodarstwa domowe, ekowioski, komuny, kibuce, aramy czy
kooperatywy mieszkaniowe. Nowi czonkowie spoecznoci intencjonalnych
s wybierani najczciej przez obecnych mieszkacw, za wsplnym
porozumieniem.
W roku 1991 organizacja Gaia Trust zlecia Robertowi Gilmanowi oraz
jego onie Diane Gilman utworzenie oglnowiatowej ankiety na temat
najlepszych przykadw alternatywnych spoecznoci intencjonalnych, ktre
mogyby posuy jako wzr do przyszych dziaa organizacji. W tym samym
8
roku maestwo Gilman w swoim raporcie Ecovillages and Sustainable

Communities po raz pierwszy utworzyo definicj terminu ekowioska, ktry
sta si podstaw dla okrelania tego typu zjawisk przez pniejszych badaczy.
Wedug maestwa Gilman (1991) ekowioska to: zamierzona spoeczno,
ktra jest w skali ludzkiej nieszkodliwie zintegrowana z natur,
wspierajca zdrowy rozwj czowieka, promujca zrwnowaony rozwj
wiata.
W roku 1999 do powyszej definicji Gilman doda kolejn cech
dotyczc zarzdu ekowiosek. Ekowioska ma opiera si nie na jednym
zarzdzie podejmujcym wszystkie decyzje, lecz take na dziaajcych obok
niego firmach i organizacjach wewntrz wioski.
Zgodnie z powyszym,
kryteria, ktre musz by spenione w ekowiosce to:

i.
dopasowanie do ludzkich potrzeb
ii.
moliwo zaspokojenia wszystkich potrzeb w osadzie
iii.
dziaalno czowieka przebiegajca w harmonii z natur
iv.
sposb dziaalnoci wspierajcy zdrowy rozwj czowieka
v.
moliwo kontynuowania z powodzeniem dziaa w osadzie w

nieokrelonej przyszoci.
vi.
posiadanie zarzdu, a take dziaajcych obok niego firm i

organizacji wewntrz wioski (Gilman 1991)
Take Jonathan Dawson (2006), byy prezes Global Ecovillage Network,

stworzy now definicj ekowioski, aby zawrze w niej aspekty wsplne dla
wszystkich ekowiosek pomimo ich rnic. Wedug niej moemy wyrni
pi cech ekowiosek:
i.
Poczucie wsplnoty i poczenia z innymi poprzez dzielenie ziemi,

zasobw oraz przychodw w odpowiedzi na alienacj i samotno
panujc we wspczesnym spoeczestwie
ii.
Fakt, e ekowioski to inicjatywy obywatelskie i zalene s od

czonkw spoecznoci, a nie od rzdu
iii.
Obywatele ekowiosek staraj si odzyska kontrol nad wasnymi

zasobami: nie s w duym stopniu uzalenieni od rzdu,
9
korporacji lub innych scentralizowanych rde wody, poywienia,

mieszkania, energii i innych podstawowych potrzeb. Staraj si
raczej sami zapewni sobie te zasoby
iv.
Mieszkacy wiosek maj silne poczucie wsplnych wartoci, czsto

zabarwionych duchowoci
v.
Ekologiczne osady czsto s orodkami edukacyjnymi, oferujcymi

badania, pokazy i szkolenia dla osb spoza ekowioski
1.2
GEN Global Ecovillage Network
The Global Ecovillage Network to wiatowe stowarzyszenie ludzi i

spoecznoci (ekowiosek) powicone yciu w sposb zrwnowaony, poprzez
regenerowanie ziemi oraz dawanie rodowisku wicej ni si z niego zabiera.
Czonkowie stowarzyszenia wymieniaj idee i informacje, przekazuj sobie
technologie oraz rozwijaj wymian kulturow i edukacyjn.
Historia GEN siga roku 1991. Wwczas odbyo si pierwsze
zgromadzenie powicone omwieniu strategii rozwoju i rozpowszechnieniu
koncepcji ekowioski. W tym pierwszym, niewielkim spotkaniu brao udzia
dwadziecia osb, jednak byli wrd nich jedni z najbardziej znanych
wwczas mylicieli spoecznych na wiecie. Uczestnicy spotkania byli
goszczeni przez organizacj Gaia Trust w Danii, a udzia w nim wzio take
maestwo Gilman, pierwsi propagatorzy terminu ekowioska.
W roku 1994 w Danii doszo do kolejnego, podobnego zgromadzenia, ale
tym razem wikszego. Wtedy wanie nastpio nieformalne utworzenie
organizacji Global Ecovillage Network. Ruch ekowiosek zaoy gwne biuro
oraz zatrudni pracownikw przydzielajc im codzienne obowizki. Ta
pierwsza organizacja Global Ecovillage Network, sie zrwnowaonych
spoecznoci dcych do ideau ekowioski, skadaa si wwczas jedynie z
dziewiciu czonkw. Byy to spoecznoci: Fidhorn (Szkocja), The Farm
(Tennessee, USA), Lebensgarten (Niemcy), Crystal Waters (Australia),
Ecoville w Petersburgu (Rosja), Gyurufu (Wgry), The Ladakh Project
10
(Indie), The Manitou Institute (Colorado, USA) oraz Duskie Stowarzyszenie

Zrwnowaonych Spoecznoci (The Danish Association of Sustainable
Communities).
Okres od 7 do 13 padziernika 1995 roku rwnie by etapem duych
zmian w historii Global Ecovillage Network, kiedy to zwoana zostaa
konferencja na temat ekowiosek i zrwnowaonych spoecznoci jako modeli
ycia w XXI wieku. (Ecovillages and Sustainable Communities: Models for
21st Century Living) w Findhorn.
Obecno ponad czterystu osb
potwierdzia fakt rosncego zainteresowania wizj ekowiosek. Podczas

konferencji w Fidhorn, organizacja GEN zostaa oficjalnie podzielona na trzy
regionalne sekcje obejmujce cay wiat. Orodki administracyjne znajdoway
si w The Farm (dla obu Ameryk) Lebensgarten (Europa i Azja) i Crystal
Waters (Azja i Oceania) z gwn siedzib w Danii. Sekretariaty regionalne
otrzymay prawo do pracy polegajcej na wypenianiu misji GEN
promowania i wspierania modeli zrwnowaonego ycia.
Obecnie organizacja GEN w Europie i Afryce skada si ze stu czonkw
(osb fizycznych, spoecznoci i organizacji), z osiemdziesiciu czonkw w
Oceanii oraz z setek ekowiosek w Amerykach (z ktrych jednak wikszo to
spoecznoci intencjonalne, ktre nie osigny jeszcze skali wioski). Wielu
czonkw ekowiosek to krajowe sieci, skadajce si z kilkuset lub nawet kilku
tysicy
pojedynczych
osad.
Przykadowo,
Sarvodaya,
czonek
GEN,
wsppracuje z okoo siedemnastoma tysicami wiosek w caej Sri Lance. Co

wicej, oprcz ekowiosek formalnie zrzeszonych przez GEN, na caym wiecie
istnieje bardzo dua liczba nieformalnych, maych spoecznoci tego typu. Do
tej grupy naley take wioska Cabrum. Dlatego te dokadniejsze okrelenie
aktualnej liczby ekowiosek na wiecie nie jest atwe. Nie podlega jednak
dyskusji, i ruch ekowiosek jest obecnie duy, znaczcy oraz rozwijajcy si.
Ten szybki rozwj GEN zaj niecae dwadziecia pi lat, od pierwszego
spotkania w 1991, w ktrym uczestniczyo jedynie dwadziecia osb.
Aktualnie GEN umiejtnie wypenia swoj misj. Dzisiaj, w XXI wieku,
kluczowym zainteresowaniem organizacji jest pole edukacji. W istocie,
11
wszystkie ekowioski s miejscami demonstrujcymi zrwnowaony styl ycia.

Edukacja stanowi prawdziwe potencjalne rdo dochodu dla tych
spoecznoci, czsto zmagajcych si z problemami ekonomicznymi.
Ruch GEN jest obecnie gotowy, aby pokazywa zachodzce zmiany w
stylu ycia na wiecie oraz dziaa na rzecz ekologii i ludzkiej wsplnoty. By
moe jest to utopijna wizja, lecz moliwa do zrealizowania i ju bdca
realizowan. Jak twierdzi Ross Jackson (2004), zaoyciel fundacji Gaia
Trust, ruch ekowiosek jednoczy Poudnie i Pnoc na rzecz wsplnego
programu, ktry przekracza rnice kulturowe, rasowe oraz religijne. To
niezwyky fakt, e twrcy ekowiosek czsto maj wicej wsplnego ze sob
nawzajem, ni z wasnymi kulturami lokalnymi, bez wzgldu na to, skd
pochodz. Wyania si wsplna, globalna wizja, ktra ma moc, by zmieni
wiat.
1.3
Historia, pocztki i rda zjawiska spoecznoci

intencjonalnych oraz ekowiosek
Ekowioski, mimo i wydaj si by stosunkowo nowym i innowacyjnym

zjawiskiem, maj swoje rda ideologiczne ju w odlegej przeszoci. Ide
ekowioski mona okreli jako najbardziej wspczesn konceptualizacj
utopijnych wizji modelw ycia, ktre maj za zadanie wydoby to, co
najlepsze z ludzkiej natury. Ich duga historia siga koncepcji antycznych,
ktre odnajdujemy w twrczoci greckiego poety Teokryta i rzymskiego
Wergiliusza ukazujcych wyidealizowany obraz ycia pasterzy w sielankach i
idyllach. Tak powsta mit arkadyjski realizujcy marzenia czowieka o yciu w
krainie wiecznego szczcia. Natomiast w XVI wieku Tomasz Morus wyda
pierwsze na wiecie dzieo pod tytuem Utopia, w ktrym przedstawi projekt
idealnego pastwa i systemu spoecznego. Od tytuu tego dziea, bdcego
zarazem nazw opisanej w nim krainy, zaczto nazywa inne, podobne
projekty utopijnymi.
12
Przez nastpne kilkaset lat kolejne utopijne wizje byy goszone,

testowane i praktykowane, zarwno w Europie jak i w Ameryce. Opieray si
one na rnych tach: religijnych, wieckich czy politycznych. Do ruchw
utopijnych naleeli midzy innymi Purytanie, Luddyci, Syjonici, Kwakrzy,
Mormoni itp. Wszystkie te ugrupowania byy w pewnym sensie rewolucyjne
lub reakcyjne, dce do rozwizania problemw swoich czasw. Z reguy
byy to rozwizania alternatywne, odsuwajce owe grupy od gwnego nurtu
oraz oglnie przyjmowanych wierze i wartoci. Utopijne wartoci, czsto o
charakterze duchowym, zdaway si by lepsze ni status quo.
Utopijne
ideay
odrodziy
si
du
si
rwnie
latach
szedziesitych i siedemdziesitych. Dzisiejszy ruch ekologicznych wiosek

jest czci dugotrwaego
rozwoju ruchw kontrkulturowych z lat
szedziesitych i siedemdziesitych, takich jak hippisowskie komuny,

spoecznoci intencjonalne oraz organizacje ekologiczne (Fotopoulos 2000).
Rosnce niezadowolenie z powszechnie obowizujcego materializmu i kultu
pienidza spowodowao, e modzi ludzie zaczli gromadzi si w celu
stworzenia lepszego ycia w wiejskim zaciszu. Ten wanie ruch, polegajcy
na powrocie do korzeni by pierwowzorem dla dzisiejszych ekowiosek.
Wikszo z tych wczesnych eksperymentw si nie udaa, gwnie z powodu
braku ustanowienia odpowiedniej bazy ekonomicznej. Jednake w latach
szedziesitych znalazy si rwnie takie spoecznoci intencjonalne, ktre
przetrway i okazay si sukcesem. Jedn z nich bya The Farm w Tennessee.
1.3.1 The Farm
W roku 1971 w Stanach Zjednoczonych, w Lewis County pooonym w
pobliu Summertown, mieszkaniec San Francisco i nowy przywdca religijny,
Stephen Gaskin wraz ze swoimi zwolennikami zaoyli spoeczno duchow
zwan The Farm. Odrzucajc materializm wczesnego spoeczestwa,
przeprowadzili si w okolice grzystych terenw Tennessee, gdzie zajli si
rolnictwem i podjli si zadania utworzenia swojej utopijnej spoecznoci.
Ziemi kupiono z oszczdnoci wszystkich nowych mieszkacw kady, kto
13
chcia zamieszka w komunie, musia odda wszystkie swoje pienidze do

wsplnej puli. Funkcjonowanie spoecznoci The Farm opierao si na
naukach Gaskina, bdcego nieformalnym poczeniem wschodnich i
zachodnich zasad filozoficznych,
propagujcych niestosowanie przemocy
oraz znaczenie dobrych uczynkw. Mieszkacy Farmy zrezygnowali z

noszenia biuterii, makijau oraz perfum. Entuzjastyczni modzi ludzie o
idealistycznym podejciu zgodzili si dobrowolnie na trudy wiejskiego ycia,
aby zademonstrowa swoj koncepcj wsplnie dzielonych zasobw jako
sposobu na zaspokojenie potrzeb wiata. Mieszkacy promowali skrajny
wegetarianizm i wspprac jako rodek do realizacji tego celu. W
rzeczywistoci
niewielu
mieszkacw
The
Farm
miao
jakiekolwiek
wczeniejsze dowiadczenie z rolnictwem i upraw rolin, a dodatkowo

ziemia, na ktrej si osiedlili, nie bya szczeglnie yzna (Gavin 2009).
Krtko po wprowadzeniu si do osady, mieszkacom pozostao niewiele
finansowych rodkw do ycia, a wiejskie rodowisko nie dawao wielu
moliwoci zatrudnienia. Wsplnota opracowaa jednak sporo udanych
maych biznesw w zakresie budownictwa, elektroniki, transportu, sprzeday
naturalnego jedzenia a nawet publicystyki. Dziki cikiej pracy i rosncej
samowystarczalnoci wioski, zyskaa ona na popularnoci i do roku 1979
liczba mieszkacw wzrosa od czterystu do ptora tysica osb. Jednake
standard ycia nie nada za wzrostem liczby ludnoci. Niepisane prawa
Farmy nakazyway zgod na wpuszczenie do spoecznoci kadego, kto chcia
w niej zamieszka, niezalenie od tego czy dana osoba wnosia rodki
finansowe czy te nie. Na pocztku lat osiemdziesitych nastpia recesja i
wielu mieszkacw opucio The Farm.
W roku 1983 zrezygnowano z
systemu wsplnoty na rzecz obecnego systemu spdzielczego, gdzie ziemia i

majtek s wsplnie utrzymywane i kady mieszkaniec paci ustalon
miesiczn opat. Zgodnie z tym przepisem, czonkowie zachowuj kontrol
nad swoimi osobistymi majtkami (Gavin 2009).
Przez ostatnie kilka lat populacja The Farm utrzymuje stabiln liczb
mieszkacw okoo dwustu.
The Farm szczyci si dzi ponad

14
czterdziestoma przedsibiorstwami, z ktrych poowa to organizacje nonprofit, a 85% pracownikw najemnych pracuje dla The Farm wewntrz
gospodarstwa. The Farm jest take siedzib dla Sieci Ekowiosek Ameryk
(Ecovillage Network of the Americas (ENA)) i pierwszego na wiecie
Centrum Szkoleniowego Ekowiosek (Ecovillage Training Center (ETC)). Jak
pokazano w filmie pt. American Commune z 2013 roku, autorstwa byych
mieszkanek spoecznoci, obecna Farma odbiega w znaczcy sposb od jej
pierwowzoru z lat siedemdziesitych. Dzisiaj jej mieszkacy yj w sposb
bardziej zbliony do wikszoci wspczesnych ludzi, maj swoje wasne
majtki, samochody, czsto prac poza Farm. Z reguy mieszkaj w
normalnych domach, zamiast w duych, kolorowych samochodach czy
namiotach. Pomimo tego, trwajcy sukces gospodarstwa demonstruje
korzyci pynce z filozofii nieuywania przemocy oraz kooperatywnego ycia
(Mundo-Croshere i Mundo 2013).
Mimo e w ostatnich latach ruch ekowiosek rozwija si i powiksza razem
z rozprzestrzenianiem si wiatowego kapitalizmu, ekowioski wci pozostaj
na marginesie gwnego nurtu ycia wspczesnego spoeczestwa, czasem
przychodzi im nawet walczy z najblisz spoecznoci oraz z lokalnymi
przepisami i polityk rzdow (Dawson 2006)
Rozdzia
II
Studium
przypadku
ekowioska Cabrum w Portugalii

Rysunek 1 Pooenie Cabrum na mapie
2. 1. Cele, zaoenia oraz idee wioski Cabrum
15
Wioska Cabrum ley w pnocno-wschodniej Portugalii, w okrgu Viseu.

Najblisza aglomeracja miejska to miasteczko Calde, oddalone od Cabrum o
pi kilometrw. Wie Cabrum pooona jest w dolinie nad rzek, otoczonej
grami i lasami.
Trzy pokolenia temu czyli okoo osiemdziesit lat wczeniej, w Cabrum
mieszkao okoo dwudziestu rodzin. Posiaday one kilka krw, kz, kurczaki
oraz duy obszar ziemi, ktry uprawiali. Na terenach dawnego Cabrum, ze
wzgldu na odizolowane pooenie oraz czsto trudne warunki pogodowe
(upay latem oraz minusowe temperatury zim)
ycie
dawnych mieszkacw byo trudne. W
rdo: mapy Google
Cabrum uprawiano winorol i produkowano

bardzo due iloci wina, z powodu ktrego wiele osb zamieszkujcych
wiosk miao problem z alkoholem, ktre przyczyniy si do pogbienia
istniejcych ju konfliktw midzy mieszkacami. Z powodu ssiedzkich
wani i trudw ycia codziennego, wielu obywateli opucio wiosk, czsto
emigrujc do krajw wybieranych przez Portugalczykw jako popularne
kierunki wyjazdw za chlebem Szwajcarii, Francji czy Niemiec. Dzisiaj
okoo 80% wacicieli ziemi w wiosce Cabrum to osoby mieszkajce za
granic.
Na pocztku
XXI wieku,
ostatni i jedyny mieszkaniec, urodzony i
wychowany w Cabrum, Manuel Pontes, opuci zapomnian i niedostpn

wiosk z powodu swojego zaawansowanego wieku oraz jej odizolowanego
pooenia
(o czym informuje artyku z 9 czerwca 2013 w portugalskim
czasopimie SOL).
16
Rysunek 2 Znak wskazujcy drog do wioski Cabrum
rdo: fotografia wasna

a
Ekowioska Cabrum powstaa we wrzeniu 2012 roku. Wwczas
portugalska para z Porto, Vasco i Manuela wprowadzili si do opuszczonej
osady. Historia wioski siga jednak dalej, gdy ju pi lat wczeniej kilkoro
modych ludzi zaczo przyjeda do Cabrum od czasu do czasu, w celach
wypoczynkowych, organizujc biwaki czy spotkania. Dowiedzieli si oni o
wiosce z programu telewizyjnego i zaraz po tym przyjechali zobaczy to
miejsce. Pomimo tego, e wioska bya zupenie wyniszczona i zaronita przez
dzik przyrod, od razu zauwaono potencja ziemi i uznano, e wioska moe
idealnie sprawdzi si jako miejsce na zaoenie ekologicznej spoecznoci. W
grudniu 2012 roku do pary inicjatorw doczya kolejna para, Brytyjczyk
Timothy ze swoj portugalsk partnerk, Tatian. W marcu tego samego roku
do dwch par doczyo jeszcze kilka osb dorosych wraz z dziemi. W roku
17
2013 Tatiana urodzia syna pierwsze dziecko urodzone w Cabrum od

dawnych czasw,
metod naturaln, w domu, przy pomocy poonej.
Nowonarodzonemu chopcu nadano imi Santiago, poniewa dom, w ktrym

si urodzi ley dokadnie na szlaku pielgrzymkowym do katedry w Santiago
de Compostela w Galicji w pnocno-zachodniej Hiszpanii, na tzw. Drodze
w. Jakuba (hiszp. Camino de Santiago).
Rysunek 3 Pooenie wioski Cabrum

a
Podczas zakadania wioski cele jej zaoycieli rniy si od tych, ktre
przywiecaj mieszkacom w chwili obecnej. Pocztkowo chciano, aby
Cabrum byo miejscem uzdrawiania, gdzie mona przyjecha w ramach
ucieczki od duych miast, aby odpocz na onie natury. Celem byo
prowadzenie tam rnego typu terapii, zaj jogi, relaksacji i medytacji,
masay. Mieszkacy wioski przybyli do Cabrum take po to, aby
przeprowadzi eksperyment ycia w naturze. Kilkoro czonkw wsplnoty to
osoby, ktre ju wczeniej
poday t ciek i yy w podobnych
spoecznociach. Obecnie, jak twierdz mieszkacy wioski, w kadej

spoecznoci czy grupie alternatywnego stylu ycia, wizja kreowana jest wraz z
czasem. Jednake wioska, ktra pocztkowo miaa by jedynie odskoczni,
staa si prawdziw wsplnot, gdzie ludzie yj razem na co dzie. Ich celem
18
dzisiaj jest denie do jak najwikszej samowystarczalnoci oraz niezalenoci

od wiata zewntrznego.
a
Rysunek 4 Zachd soca w Cabrum

a
a
a
2.2. Poziomy zrwnowaenia
W roku 2012 termin ekowioska zosta zdefiniowany rwnie przez Kosh
Joubert, prezes Global Ecovillage Network. Okrelia ona ekowiosk jako:
intencjonaln lub tradycyjn wsplnot wiadomie
zaprojektowan przez jej mieszkacw, w ktrej ludzie
wiadomie doceniaj posiadane dobra i cz je z
innowacyjnymi technologiami, aby y w sposb bardziej
zrwnowaony, a cay ten proces jest wasnoci
mieszkajcych w nim ludzi. Celem jest regeneracja
rodowiska spoecznego i naturalnego
19
Zrwnowaony rozwj nie wyczerpuje tego zagadnienia, co byo powodem

podkrelenia w definicji wagi regeneracji spoecznej i rodowiskowej
struktury ycia. Dotyczy to czterech poziomw zrwnowaenia:
(i)
(ii)
spoecznego,
rodowiskowego,
(iii) ekonomicznego,
(iv) kulturowego.
Wedug Global Ecovillage Network cztery wyej wymienione poziomy
zrwnowaenia
to
zarazem
cztery
filary,
na
ktrych
oparte
jest
funkcjonowanie ekowioski. (GEN)

Wioska Cabrum wpisuje si w model opisany przez Kosh Joubert i s w
niej realizowane wszystkie cztery filary, na podstawie ktrych funkcjonuj
ekowioski.
Przedstawione poniej dziaania mieszkacw wioski zostay opisane na
podstawie obserwacji wasnych, prowadzonych podczas kilkudniowych
pobytw w osadzie w padzierniku i listopadzie 2013 roku oraz w lutym,
kwietniu i czerwcu 2014 roku.
2.3
Realizacja filaru spoecznego w wiosce Cabrum
Wymiar spoeczny funkcjonowania ekowioski polega na gbokim poczuciu

przynalenoci do grupy, w ktrej jej czonkowie czuj si wspierani oraz
wspodpowiedzialni za otaczajce je osoby. Ekowioski s wystarczajco
mae, aby kady mg czu si bezpieczny, wadny, widziany oraz syszany. W
ten sposb czonkowie s w stanie podejmowa decyzje wpywajce na ich
wasne ycie oraz na ycie spoecznoci (GEN).
Dziaania skadajce si na budow filaru spoecznego to midzy innymi:
20
i.
uznawanie innych osb oraz odnoszenie si do nich
ii.
dzielenie wsplnych zasobw i zapewnianie wsplnej pomocy
iii.
zwracanie uwagi na kompleksowe i prewencyjne praktyki

zdrowotne
iv.
zapewniane znaczcej pracy oraz poywienia dla wszystkich

czonkw
v.
integracja grup marginalnych
vi.
promowanie nieskoczonej edukacji
vii.
zachcanie do jednoczenia si poprzez szacunek dla rnic
viii.
promowanie ekspresji kulturalnej
Spoeczno Cabrum tworz zarwno doroli jak i dzieci. Wrd

czonkw spoecznoci Cabrum panuj zasady przyjani, tolerancji i
akceptacji. Interakcje midzy dorosymi czonkami spoecznoci oraz dziemi
odchodz od formy tradycyjnej rodziny. Wszystkie dzieci s cakowicie
zintegrowane ze wszystkimi dorosymi oraz kady dorosy opiekuje si
dziemi w rwny sposb. Czonkowie spoecznoci Cabrum okrelaj siebie
jako jedn, du rodzin, w ktrej ludzie peni rol wujw, ciotek i kuzynw,
mimo braku faktycznego pokrewiestwa. W Cabrum take sama opieka nad
dziemi przybiera inne formy ni w tradycyjnym spoeczestwie. Doroli bez
problemw pozwalaj kilkuletnim dzieciom czy nawet dwulatkom na
samotne przechadzanie si
wok wioski, po okolicznym lesie czy na
wchodzenie do schowanych w rnych zaktkach domostw. Panuje wsplne

poczucie bezpieczestwa i zaufania.
Rysunek 5 Dzieci i doroli w Cabrum
21

Rysunek 6 Mieszkaniec Cabrum z dzieckiem
rdo: https://www.facebook.com/irmasmantodelua
a
Dla czonkw Cabrum bardzo wanym elementem ycia rodzinnego jest
wychowywanie dzieci wrd natury, ucz je zdrowego trybu ycia oraz
organizuj wsplne zajcia. Mieszkacy Cabrum troszcz si o wizi midzy
22
nimi i ich dziemi i szukaj alternatywnych rozwiza na relacje rodzicielskie.

W sprzeciwie wobec oglnie przyjtego w dzisiejszym spoeczestwie modelu,
wg ktrego rodzice id do pracy i wysyaj dzieci do obkw, przedszkoli i
szk, w Cabrum rodzice spdzaj ze swoimi dziemi praktycznie cay czas.
Dzieci razem z nimi pracuj przy uprawie ziemi, przyrzdzaniu posikw i
innych czynnociach oraz pomagaj na swj wasny sposb, uczc si
zarazem. Mieszkacy podkrelaj, e s dla swoich dzieci przede wszystkim
przyjacimi, a dzieci s przyjacimi dla nich. Pomidzy dorosymi a dziemi
obowizuje rwno nie s one mniej wane ni doroli.
W wiosce Cabrum szczeglnie cenion wartoci jest poczucie wsplnoty
i wspodpowiedzialnoci. Du wag przywizuje si do spdzania czasu w
grupie, do integracji, do opinii innych mieszkacw oraz do kolektywnego
wykonywania codziennych czynnoci. W Cabrum istnieje kuchnia spoeczna,
gdzie codziennie jeden (lub kilku) mieszkacw przygotowuje posiki dla caej
spoecznoci oraz goci. Obowizki w Cabrum rwnie dzielone s midzy
czonkw na zasadzie skupiania, jak okrelaj to mieszkacy (ang.
focalization). Osoba, ktra skupia (focalizer) nie jest odpowiedzialna tylko
wycznie i samodzielne za powierzone jej zadania czy obiekty peni ona
raczej funkcj opiekuna czy te organizatora zwizanego z dan
czynnoci/obiektem, dba o nie i nadzoruje. Mieszkacy wiadomie twierdz,
e nie kady z nich jest zdolny w taki sam sposb prowadzi nadzr nad
rnymi zadaniami, jednak wszyscy ucz si od siebie nawzajem kadego
dnia.
a
a
a
a
a
a
a
a
Rysunek 7 Wsplna praca mieszkacw wioski
23
a
Kwestie organizacyjne wszyscy mieszkacy wioski rwnie rozwizuj
wsplnie. Organizacja spoecznoci Cabrum opiera si na spotkaniach
krgach (ang. circles). Mieszkacy organizuj krgi praktyczne (ang.
practical circles), krgi dotyczce emocji (ang. emotional circles) czy krgi
dotyczce wizji na przyszo (ang. vision circles). W ten sposb rozwizuj
wszystkie aktualne sprawy, problemy, nieporozumienia czy spory. Na tych
krgach opiera si caa organizacja spoecznoci. Krgi, czyli spotkania
wszystkich czonkw spoecznoci w jednym miejscu, dziaaj na zasadzie
wiadomoci, jak okrela jeden z mieszkacw wioski. Oznacza to, e
wszyscy musz zgodzi si z przedstawionym pomysem. W skrcie, krgi
zwoywane s kadorazowo, gdy czonkowie spoecznoci maj do czynienia
ze spraw organizacyjn. Jeeli na przykad nowa osoba chce doczy do
spoecznoci Cabrum, wszyscy pozostali czonkowie musz wyrazi na to
zgod. Jeeli jedna osoba nie wyrazi zgody na dan decyzj, wtedy caa
spoeczno w krgu musi wsplnie znale rozwizanie dla problemu. W
wiosce Cabrum nie obowizuje demokracja i to nie wikszo decyduje.
24
Wedug czonkw spoecznoci Cabrum zasada: wikszo chce, mniejszo

musi si dostosowa nie ma sensu.
Podobnie podejmowanie decyzji w wiosce Cabrum dziaa na zasadzie
konsensusu. W chwili obecnej czonkowie spoecznoci przyznaj, e jeli
chodzi o kwestie organizacyjne ich podejmowanie decyzji nie jest jeszcze do
koca przejrzyste i stabilne. Obowizuj jednak dwie podstawowe zasady,
ktre przedstawiane s kademu nowemu czonkowi spoecznoci oraz
odwiedzajcym. S to:
(i)
spoeczno nie moe pozwoli sobie na ywienie dodatkowych

czonkw, dlatego kady zobowizany jest zostawienia 3 euro za
jedzenie na dzie lub 20 euro za tydzie
(ii)
obowizuje tablica z wyznaczonymi zadaniami przypisanymi do

poszczeglnych osb. Osoby wymieniaj si zadaniami. Na
przykad: Dzisiaj gotuje Paulo
a
Rysunek 8 Kuchnia spoeczna i tablica z zadaniami
25
Take wsparcie finansowe zapewnione jest wszystkim czonkom spoecznoci.

W chwili obecnej w wiosce Cabrum kady zdobywa pienidze na wasne
utrzymanie, jednak istnieje take utrzymanie kolektywne, gdy obecnie
niektrzy mieszkacy maj swoje zarobione pienidze, ale niektrzy s bez
rodkw finansowych.
Edukacja w wiosce Cabrum stanowi take bardzo wan kwesti,
szczeglnie jeli chodzi o samorozwj. Kwestia edukacji dzieci rwnie nie
jest ignorowana. Obecnie dzieci w wieku szkolnym uczszczaj do tradycyjnej
szkoy w najbliszej miejscowoci Calde oddalonej o okoo pi kilometrw od
Cabrum. Jednake w cigu piciu
najbliszych lat mieszkacy Cabrum
planuj zaoenie szkoy na terenie wioski. Do tego celu potrzebne s dwa

elementy: wystarczajca liczba dzieci oraz certyfikowani nauczyciele. Gdy w
wiosce pojawi si jeszcze wicej rodzin z dziemi, mieszkacy planuj
zaoenie tzw. wolnej szkoy (port. escola livre). Na chwil obecn dzieciom
w wieku przedszkolnym edukacj zapewniaj rodzice oraz wszyscy
mieszkacy wioski, uczc je pisania, czytania, ale take podstawowych zasad
rolnictwa, szacunku dla przyrody oraz zasad ycia zgodnego z natur.
Edukacja w wiosce Cabrum przywouje na myl cytat z powieci J.M.G. Le
Clzio (2008) Urania : (...) nie mamy, jak to nazywacie, szkoy. (...) Dzieci
nie musz chodzi do szkoy, bo nasza szkoa jest wszdzie. Szkoa trwa bez
przerwy, dniem i noc, wszystko, co robimy i o czym mwimy, jest szko.
Uczymy si, ale nie z ksiek i obrazkw, inaczej.
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
26
Rysunek 9 Nauka poprzez zabaw
a
Rysunek 10 Dzieci w Cabrum
a
27
2.4.
Realizacja filaru rodowiskowego w wiosce Cabrum
Ekowioski pozwalaj ludziom dowiadczy osobistego obcowania z natur.

Mieszkacy mog cieszy si codzienn interakcj z ziemi, wod, wiatrem
oraz rolinami i zwierztami. Rwnie dziki tym elementom przyrody,
respektujc cykle natury, ludzie w ekowiosce mog
zaspokaja swoje
codzienne potrzeby jedzenia, ubrania i schronienia (GEN).

Do dziaa skadajcych si na filar rodowiskowy nale:
i.
produkowanie jak najwikszej iloci jedzenia w obrbie terenu

wioski
ii.
wspieranie produkcji ywnoci ekologicznej w wiosce
iii.
tworzenie domw z materiaw dostosowanych do warunkw

lokalnych
iv.
uywanie zintegrowanych systemw energii odnawialnej
v.
ochrona rnorodnoci biologicznej
vi.
promowanie zasad ekologicznego biznesu
vii.
ocenianie cyklu ycia wszystkich produktw uywanych w

ekowiosce z punktu widzenia spoecznego, duchowego oraz
ekologicznego
viii.
zachowywanie
czystej
gleby,
wody
powietrza
poprzez
odpowiednie zarzdzanie energi i odpadami

ix.
ochrona natury oraz obszarw dzikiej przyrody
Jednym z gwnych i podstawowych celw zaoenia ekowioski Cabrum

byo ycie w harmonii z natur, zgodnie z zasadami ekologii i szacunkiem dla
Matki Ziemi. Z tego powodu w wiosce stosuje
si wiele praktyk
ekologicznych.
Mieszkacy Cabrum na co dzie zajmuj si upraw ziemi oraz hodowl
zwierzt. W chwili obecnej do upraw nale gwnie warzywa i owoce.
Zwierzta hodowane w Cabrum to kury, kozy, krliki, kozy, osy oraz konie.
28
Ziemi uprawia si w sposb tradycyjny, rcznie, przy pomocy prostych

narzdzi, bez uycia maszyn.
Zwierzta i ludzie w Cabrum take yj w symbiozie. Zjawisko
wykorzystywania zwierzt do pracy czy na pokarm nie ma miejsca. Zwierzta
rwnie nie s wizione w klatkach ani na acuchach. W wiosce mieszka
kilka lub nawet kilkanacie psw, ktre biegaj wolno, s oswojone i
przyzwyczajone
do
kontaktu
czowiekiem.
Mieszkacy
Cabrum
podtrzymuj, e zwierzta nie powinny by traktowane gorzej od czowieka, a

take twierdz, e ludzie i zwierzta to przyjaciele.
a
a
Rysunek 11 Przygotowania do pracy
a
a
a
a
29
a
aa
a
Rysunek 12 Psy w Cabrum

a
a
Kuchnia spoeczna w wiosce Cabrum opiera si na diecie wegetariaskiej
oraz gwnie na produktach wytworzonych poprzez upraw ekologiczn.
Warzywa
owoce
pochodz
wikszoci
upraw
miejscowych.
Samowystarczalno wioski Cabrum w kwestii wyywienia wynosi aktualnie

w przyblieniu 20%. Saatki w kuchni spoecznej s w 100% przygotowywane
z rolin z uprawy wasnej a take 50% wszystkich warzyw wykorzystywanych
w kuchni stanowi warzywa uprawiane w Cabrum. Na chwil obecn w
wiosce nie uprawia si jeszcze zboa, jednake naley to do planw na
nastpny rok. Czonkowie spoecznoci nabywaj nasiona, ry i makaron ze
rde spoza wioski. W ekowiosce raz w tygodniu metod tradycyjn pieczony
jest chleb w starym piecu bdcym pozostaoci po dawnej wiosce.
30
Mieszkacy twierdz, e moliwym celem do zrealizowania w najbliszych

latach jest osignicie 80% samowystarczalnoci jeli chodzi o poywienie.
Praktyki ekologiczne maj miejsce rwnie jeli chodzi o zuycie energii
elektrycznej. W wiosce Cabrum mieszkacy posiadaj dostp do energii
elektrycznej,
jednak
jest
to
energia
przemysowa
starego
typu,
wykorzystywana niegdy jako energia gospodarcza. Energia ta charakteryzuje

si niszym nateniem ni klasyczna energia wykorzystywana w miastach.
Oznacza to, e w wiosce nie mog w tym samym czasie pracowa dwie
maszyny, ktre pochaniaj du ilo energii elektrycznej, na przykad pralka
i wiertarka. Z tego powodu rwnie nie wszyscy mieszkacy w wiosce maj w
swoich domach wiato. Posiadanie wycznie energii o niskim nateniu
zmusza mieszkacw do oszczdzenia prdu, nienaduywania urzdze
elektrycznych oraz pomaga w ekologicznym myleniu. Jest to wiadomy
wybr mieszkacw, gdy twierdz oni, i we wspczesnym wiecie energia
elektryczna jest naduywana i ludzie czsto nie maj wiadomoci, e moe
prowadzi to do katastrof
ekologicznych.
Ponadto,
Rysunek 13 Dom z panelem sonecznym

okoo
30%
mieszkacw wioski Cabrum

posiada
take
domostwach
swoich
dostp
do
energii sonecznej, w postaci

paneli solarnych. W planach
mieszkacw
rwnie
przyszoci
Cabrum
jest
zbudowanie
wiatraka
wytwarzajcego energi oraz

pompy wodnej na wiatr, gdy
wioska ma dobre pooenie
ukierunkowane na zachd.
31
a
W wiosce nie ma rwnie miejsca na powszechne w dzisiejszym
spoeczestwie zjawisko naduywania i marnowania wody. Woda w wiosce
Cabrum pochodzi z naturalnych rde, do ktrych mieszkacy maj
bezustanny i niekoczcy si dostp.
Kwestia budownictwa w osadzie Cabrum take ma na celu unikanie metod
nieekologicznych. Obecnie dua cz budynkw w Cabrum to pozostaoci
po dawnej osadzie i ruiny starych domw. Mieszkacy wykorzystuj te
miejsca gwnie jako przestrzenie spoeczne, wsplne dla wszystkich
mieszkacw. Do odbudowy starych domw z cegy uywaj jednak
naturalnych materiaw takich jak glina, soma i piasek zamiast cementu.
Obecnie mieszkacy oprcz zamieszkiwania starych domw, mieszkaj
rwnie w samochodach campingowych, wozie romskim, namiocie typu
mongolskiego a nwet w zwykych namiotach.
Spoeczno Cabrum
zadecydowaa, e kady mieszkaniec, ktry bdzie chcia na stae wprowadzi

si do Cabrum, musi zaplanowa i zbudowa dom ekologiczny, bez duej
iloci sztucznych i nieprzyjaznych rodowisku materiaw takich jak np.
beton czy plastik oraz bez
fundamentw. Do budowy takich domw
wykorzystuje si gwnie glin i naturalne materiay. Take toaleta w Cabrum

dziaa zgodnie z zasadami ekologii jest to toaleta kompostowa.
Rysunek 14 Samochd mieszkalny
32

Rysunek 15 Dom w romskim wozie

Rysunek 16 Toaleta kompostowa
33

a
a
a
Rysunek 17 Dom w wozie
34

Rysunek 18 Dom w pozostaociach po dawnej osadzie

Mieszkacy ekowioski Cabrum staraj si y w zgodzie z natur niemale
w kadym aspekcie ycia. Posiadaj samochody, jednak ograniczaj ich
uywanie, wykorzystujc kiedy to moliwe transport konny. Zabraniaj take
wjazdu obcym samochodom do wioski. Mieszkacy ograniczaj jakiekolwiek
zakupy dokonywane poza wiosk do minimum i s to gwnie niezbdne
zakupy spoywcze. Do zuycia nosz swoje ubrania, wyrzekajc si
materializmu i konsumpcjonizmu oraz stawiajc na minimalizm.
2.5. Realizacja filaru kulturowego w wiosce Cabrum
Wymiar kulturowy czsto wie si rwnie z wymiarem duchowym.
Wikszo ekowiosek nie kadzie nacisku na jedn, konkretn praktyk
duchow. Jednake, na swj wasny sposb, ekowioski szanuj Ziemi oraz
mieszkajce na niej ywe istoty, a take promuj ekspresj artystyczn i
kulturaln oraz rnorodno duchow (GEN).
35
Dziaania skadajce si na budow filaru kulturowego:

i.
wsplna twrczo, ekspresja artystyczna, dziaania kulturalne,

obrzdy i uroczystoci
ii.
poczucie jednoci w spoecznoci oraz wzajemne wsparcie
iii.
przejawiajce si w wielu aspektach wsparcie i szacunek dla

duchowoci
iv.
wsplna wizja oraz porozumienia, ktre wyraaj zobowizania,

dziedzictwo kulturowe, oraz niepowtarzalno kadej spoecznoci
v.
elastyczno oraz skuteczne reagowanie na pojawiajce si

trudnoci
vi.
zrozumienie
wzajemnych
powiza
oraz
wspzalenoci
wszystkich elementw ycia na Ziemi, a take miejsca i relacji

spoecznoci w stosunku do tej caoci
Spoeczno Cabrum nie posiada jednej wsplnej, konkretnej filozofii czy
religii. Jest to kwestia indywidualna dla kadego mieszkaca. Jednake
wikszo czonkw twierdzi, i Cabrum z pewnoci stanowi spoeczno
spirytualn, nastawion na rozwj duchowy i otwart na nowe pogldy i idee,
ktre wnosi wraz z sob kady czonek. Jako e Cabrum to rwnie
spoeczno internacjonalna i wielokulturowa, istnieje w wiosce zjawisko
rnorodnoci oraz dyfuzji kulturowej.
W
Cabrum
mona
zaobserwowa
wiele
symboli
duchowych,
nawizujcych zarwno do religii i filozofii Dalekiego Wschodu, jak i do

chrzecijastwa. W wikszoci czonkowie spoecznoci Cabrum akceptuj i
przyjmuj rne doktryny oraz rne sposoby mylenia jeli chodzi o Boga i
religi. W wiosce w wielu miejscach mona spotka hasa i sentencje o
wydwiku mdroci filozoficznych. Niemale codziennie odbywaj si zajcia
jogi oraz medytacje.
Rysunek 19 Sentencja na cianie domu w Cabrum
36
a
Ogromn wag przywizuje si do poczucia jednoci i wsplnoty. Posiki
zawsze odbywaj si wsplnie, pomimo tego, e w niewielkiej kuchni czsto
brakuje miejsca i trzeba usi na pododze. Jedzenie take stanowi dla
mieszkacw Cabrum co wicej ni tylko dostarczanie organizmowi
poywienia. Jest to swego rodzaju rytua, przed ktrym mieszkacy zawsze
chwytaj si w krgu za rce, wypowiadajc wsplnie sowa: dzikujemy
Matko Ziemio za to jedzenie, ktre pooya na naszym stole. Zdanie to,
powtarzane kilka razy dziennie, wyraa gboki szacunek mieszkacw do
natury, poczucie zalenoci od niej oraz jej wyszoci nad czowiekiem, w
przeciwiestwie
do
panujcego
czsto
przekonania
wrd
wysoko
rozwinitych cywilizacyjnie spoeczestw sdzcych, e to czowiek posiada

panowanie nad siami natury.
Rysunek 20 Mieszkacy Cabrum grajcy na instrumentach
37
a
Dua cz mieszkacw wioski to artyci lub osoby z zamiowaniem do
sztuki. Wielu czonkw wioski Cabrum wykonuje prace artystyczne zawodowo
aktorstwo, rzemioso i rkodzieo, malarstwo, gr na instrumentach. Z tego
powodu sztuka jest elementem obecnym na co dzie w wiosce, a nawet staa
si sposobem na zarabianie pienidzy. Na cianach domw, zarwno
wewntrz, jak i na zewntrz wida malowida i obrazy a w wiosce niemal
zawsze sycha gran przez ktrego z mieszkacw muzyk.
Zgodnie z punktem 5. definicji ekowioski autorstwa Jonathana Dawsona,
w wiosce Cabrum take odbywaj si badania, pokazy i szkolenia dla osb
spoza ekowioski, bdce rdem przychodw dla mieszkacw spoecznoci.
W Cabrum organizowane s przejadki konne, teatry marionetek, festiwale.
W ostatnim tygodniu czerwca 2014 w Cabrum zosta zorganizowany
pierwszy festiwal na wiksz skal Ns Somos A Deusa Encontro de
Mulheres, Retiro de Cura na Natureza Jestemy Boginiami Spotkanie
Kobiet, Sesja Uzdrowieniowa w Naturze. Festiwal trwa w dniach od 21 do 27
czerwca, a przygotowania do festiwalu ju od 13 czerwca. Udzia w festiwalu
38
by patny i kosztowa odpowiednio 40 euro za 1 dzie, 60 euro za 2 dni, za 3

dni lub wicej 25 euro za dzie lub 115 euro za cay tydzie.
Rysunek 21 Plakat promujcy festiwal w Cabrum

Tematem przewodnim festiwalu bya kobieco w szeroko rozumianym
sensie, przede wszystkim duchowym. Jego gwne hasa to Partilha,
Reconexo, Empoderamento, Irmandade, Medicina de Crculo Dzielenie
si, Ponowne Poczenie, Wzmocnienie, Siostrzestwo, Medycyna w
Krgach. Wydarzenie zostao zorganizowane gwnie w celu zgromadzenia
kobiet zainteresowanych samorozwojem, wzmacnianiem wizi z natur oraz
szerzeniem pokoju na wiecie, jednake mczyni rwnie mogli w nim
uczestniczy. W programie festiwalu znalazo si wiele praktyk duchowych,
psychologicznych oraz leczniczych, zwizanych z medycyn alternatywn oraz
praktykami zaczerpnitymi z rnych kultur z caego wiata, przede
wszystkim z Dalekiego Wschodu.
39
Cae
przygotowania
przeprowadzili
do
samodzielnie,
festiwalu
z
mieszkacy
niewielk
pomoc
wioski
Cabrum
przyjaci
oraz
wolontariuszy. Wasnorcznie zbudowali ekologiczne kompostowe toalety a

take namioty tipi, w ktrych gocili przyjezdnych. Wrd licznych
warsztatw i aktywnoci zaplanowanych na festiwal znalazy si midzy
innymi zajcia jogi, nauka technik uwalniania i oczyszczania emocji,
warsztaty gry na perkusji z afrykaskich tykw. Odbyy si take medytacje
indyjskie ze piewaniem dwiku OM, wizualizacje, odczytywanie aur,
warsztaty dotyczce rozwijania seksualnoci poprzez metody tantryczne.
Czonkowie spoecznoci Cabrum podczas festiwalu zorganizowali take
pokazy i wykady, na ktrych dzielili si z uczestnikami swoj wiedz na temat
zielarstwa i zioolecznictwa, zbierania i przechowywania nasion w sposb
naturalny oraz ekologicznej uprawy ziemi, jazdy konnej, ekologicznego
budownictwa, ycia we wsplnocie. Ze wzgldu na temat przewodni festiwalu
zwizany z kobiecoci, dua liczba warsztatw i k dyskusyjnych dotyczya
przygotowa do ciy i rodzenia dzieci oraz wolnego porodu (ang. free
birth), praktykowanego w Cabrum.
a
a
a
a
a
Rysunek 22 Mieszkacy podczas przygotowa do festiwalu
40
a
W trakcie caego festiwalu istniaa wydzielona przestrze dla dzieci, gdzie
miay one zapewnion opiek i gdzie organizowano dla nich gry i zabawy.
Festiwalowi towarzyszyy te sesje masay: tybetaskiego, ajurwedyjskiego,
refleksologicznego oraz masau Abhyanga. Obyway si rwnie sesje reiki, a
take wrenie z kart tarota.
W cigu caego zgromadzenia na terenie wioski mona byo znale
wolny sklep, dziaajcy na zasadzie wymiany, czyli zabrania tego, co si
podoba, a oddania rzeczy, ktrej ju duej si nie potrzebuje. Mona byo
znale tam ubrania, ksiki, akcesoria domowe i tym podobne. Podczas
festiwalu funkcjonowa take targ, gdzie mona byo sprzedawa swoje rzeczy,
przede wszystkim prace artystyczne i rkodzieo. Mieszkacy Cabrum jako
organizatorzy festiwalu zachcali, aby uczestnicy przywieli ze sob swoje
wyroby oraz materiay przeznaczone do twrczoci artystycznej: Przynie
igy, nici, tkaniny, weny, brokat, spdnice, sukienki, perkusj, instrumenty
muzyczne, kocioki, farby do ciaa, twoje magiczne przedmioty, prezenty,
rado i fantazj!
41
2.6. Realizacja filaru ekonomicznego w wiosce Cabrum

W porwnaniu do innych gospodarek lokalnych, gospodarka w ekowiosce jest
z reguy prna oraz pena witalnoci (GEN).
Witalno gospodarcza, bdca ostatnim filarem, na ktrym opiera si
funkcjonowanie ekowioski, oznacza:
i.
utrzymywanie pienidzy w spoecznoci
ii.
krenie pienidzy poprzez jak najwicej moliwych rk
iii.
zarabianie, wydawanie oraz inwestowanie pienidzy w nalece do

czonkw handlowe oraz usugowe dziaalnoci
iv.
utrzymywanie pienidzy w rodzimych instytucjach finansowych
Aktualnie w Cabrum wci istniej problemy finansowe. Spoeczno ma

dalekosine plany, jednake obecnie czsto musi ponosi duy wysiek, by
mc pozwoli sobie chociaby na zakup gwodzi czy desek . Mieszkacy
potrzebuj take sprztw i rodkw, ktre uatwiyby wiosce uzyska jak
najwiksz samowystarczalno - pomogy na przykad w zaoeniu myna czy
stanowiska do rbania drewna i przerabiana go na deski.
W chwili obecnej w wiosce Cabrum gwnie kady zdobywa pienidze na
wasne utrzymanie, jednak istnieje take utrzymanie kolektywne. Cz osb
doczya do wioski z konkretnym kapitaem, ktry zarobia wczeniej i
obecnie inwestuje w Cabrum. Jednake wikszo mieszkacw wioski w
pewnym momencie w roku musi wyjeda poza wiosk, aby zdoby
pienidze. Z reguy s to prace letnie i sezonowe. Wielu czonkw wioski
Cabrum wykonuje prace artystyczne aktorstwo, rzemioso i rkodzieo,
malarstwo.
Tym samym kwestia utrzymania ekowioski Cabrum bez jej opuszczania
jest na t chwil niemoliwa. Jednake zdobywanie rodkw utrzymania
wioski odbywa si na wiele sposobw i jej czonkowie wci maj nowe
pomysy na rozwj ekonomiczny . W Cabrum odbywaj si badania, pokazy i
42
szkolenia dla osb spoza ekowioski, bdce rdem przychodw dla

mieszkacw osady. Ponadto, organizowane s przejadki konne, teatry
marionetek, festiwale. W planach na przyszo, czciowo wchodzcych ju w
ycie, ley rwnie organizacja targw, wydarze oraz sprzeda ekologicznych
produktw wasnego wyrobu. rodki finansowe dostarczaj do wioski take
osoby wizytujce. W cigu lata w Cabrum mona czsto dostrzec wicej osb
bdcych gomi ni staych mieszkacw. Mieszkacy Cabrum nie pobieraj
opat za nocleg, jednake przyjedajcy proszeni s o zostawienie
symbolicznych datkw oraz pienidzy na jedzenie.
Rysunek 23 Plakat promujcy targ w Cabrum
43
Do sposobw na utrzymanie wioski Cabrum naley take poszukiwanie

osb chtnych do wspierania wioski poprzez darowizny, najlepiej w postaci
materiaw, ktre pniej mieszkacy mogliby wykorzysta do polepszenia
warunkw ycia i infrastruktury w wiosce. Celem wioski jest rwnie
zdobywanie coraz wikszej finansowej niezalenoci od wiata zewntrznego.
Jak wynika z powyej przedstawionych przykadw, Cabrum wpisuje si
dokadnie w model ekowioski poprzez realizacj jej czterech filarw.
Wykonywanie czynnoci z zakresu kadego z czterech filarw pozwala
mieszkacom na prawidowe funkcjonowanie w wiosce, bezpieczestwo,
rozwj osobisty i dobre kontakty midzy sob.
Rozdzia III - Analiza bada wasnych

3.1.
Metody bada
W naukach spoecznych mona wyrni dwie orientacje metodologiczne

ilociow i jakociow. Metody te traktowa mona jako przeciwstawne sobie
lub te jako komplementarne wobec siebie. W trakcie prowadzenia bada nie
ma koniecznoci dokonywania wyboru, opowiadania si za jednym z dwch
podej, przy odrzuceniu tego drugiego. Kade z nich niesie bowiem ze sob
warto poznawcz pozwalajc na dostrzeenie innych aspektw badanego
zjawiska, kiedy to pomiar i opis jakociowy wzajemnie si uzupeniaj.
Ponadto, metody ilociowe i jakociowe bywaj stosowane do rnych celw.
W pewnego typu przedsiwziciach podejcie ilociowe jest szczeglnie
adekwatne i nie daje si zastpi przez podejcie jakociowe, a w innych z
kolei podejcie jakociowe jest nie do zastpienia. (Stemplewska-akowicz,
2010). U podstawy bada jakociowych ley odpowied na pytanie
dlaczego?, jak? a bada ilociowych ile?.
44
Badania ilociowe opieraj si na ilociowym opisie faktw, procesw,

zjawisk oraz wyjanieniu zachodzcych midzy nimi zwizkw i zalenoci.
Nastpnie zebrany w badaniach materia zostaje poddany opisowi i analizie
statystycznej, a pniej przedstawiany jest w formie zestawie i oblicze,
ktre pozwalaj na tworzenie wnioskw. Przedmiot bada ilociowych to
zjawiska, procesy oraz obiekty moliwe do zmierzenia oraz zachodzce
midzy nimi zalenoci przyczynowo-skutkowe. W badaniach tego typu
stosuje si losowy dobr grupy, ktra peni rol reprezentacyjn dla caej
badanej spoecznoci i na podstawie ktrej moliwe jest pniejsze tworzenie
uoglnie.
Badania
ilociowe
pozwalaj
na
ustalenie
prawidowoci
dotyczcej tego,jak czsto w danej zbiorowoci wystpuje okrelone zjawisko

(Nowak 2007).
Badania jakociowe z kolei s uwaane za przeciwiestwo bada
ilociowych i zazwyczaj stanowi opis oraz interpretacj badanych faktw,
zjawisk i procesw, a take subiektywnych dowiadcze i odczu zarwno
osb badanych, jak i osoby przeprowadzajcej owe badania. Istot bada
jakociowych stanowi nie tylko wyjanianie badanych zjawisk, ale take ich
rozumienie
oraz
interpretacja.
Badaniach
jakociowe
umoliwiaj
podejmowanie szerszych tematw, ktre wykraczaj poza to, co obiektywne i

wymierne. Dziki temu przy pomocy bada jakociowych istnieje moliwo
podjcia problematyki zwizanej z ocenami, wartociami, przeyciami, czyli
tym, co dotyczy osobowoci jednostki. Badania jakociowe stosuje si
wwczas, gdy badacz chce przyjrze si zjawiskom osadzonym w ich
naturalnym rodowisku stanowicym zarazem ich kontekst. Wykorzystuje si
je rwnie wwczas, gdy badane zjawisko dotyczy problemw uznawanych
spoecznie za prywatne lub intymne oraz gdy badajcy pragnie pozna i
opisa losy pojedynczych osb lub dotrze do gbi badanego zjawiska
(Nowak 2007).
Podczas pobytu w wiosce Cabrum zastosowano badania zarwno
ilociowe jak i jakociowe. Swoistym narzdziem bada ilociowych okazaa
si ankieta, ktra miaa suy zebraniu informacji na temat danych
45
osobowych mieszkacw oraz ich wsplnych pogldw i wsplnej wizji

dotyczcej funkcjonowania wioski. Wiksz, dusz i bardziej zoon cz
bada stanowiy jednak jakociowe badania terenowe, na zasadzie studium
przypadku.
Jak to okrela James Clifford (2004):
badania terenowe zazwyczaj zakadaj fizyczne opuszczenie
swojego domu (home jakkolwiek byby on zdefiniowany),
by podrowa do i z jakiego znaczco rnego miejsca.
[...] Wymaga si intensywnej, gbokiej wzajemnej relacji,
czego, co w sposb kanoniczny zapewnia praktyka
przestrzenna dugotrwaego, nawet jeli tylko czasowego,
zamieszkiwania w danej spoecznoci. Badania terenowe
mog si rwnie wiza z powtarzajcymi si krtkimi
wizytami, jak to si dzieje w przypadku amerykaskiej
tradycji etnologii rezerwatu. Praca zespoowa i dugotrwae
badania (Long-Term Field Research in Social Anthropology
1979) byy w odmienny sposb praktykowane w rnych
tradycjach lokalnych i narodowych.
W badaniach terenowych gromadzenie danych opiera si na dwch

szeroko rozumianych aktywnociach suchaniu i ogldaniu. Mona
obserwowa rodowisko oraz ludzi i mona take rozmawia z ludmi i
sprawi, aby opowiadali o rnych potrzebnych zjawiskach (Clifford, 2004).
Ponadto, jak twierdzi Earl Babbie w swojej ksice pt. Badania
spoeczne w praktyce: jakociowe badania terenowe umoliwiaj badaczom
obserwowanie ycia spoecznego w jego naturalnym rodowisku: id tam,
gdzie toczy si proces, i obserwuj go. Jeli badacz prowadzi obserwacje w
sposb przemylany, dobrze zaplanowany i aktywny, to ten rodzaj bada
umoliwia dogbniejsze zrozumienie wielu zjawisk spoecznych, ni byoby to
moliwe przy zastosowaniu innych metod obserwacyjnych (Babbie 2004).
Bardzo dua cz zebranych materiaw i informacji na temat ekowioski
pochodzi z obserwacji, uwaanej za jedn z najwaniejszych metod
badawczych w naukach spoecznych i zarazem jedn z najbardziej
rnorodnych. Pod nazw obserwacja kryje si bowiem wiele technik i
46
podej. W badaniach korzystano zarwno z obserwacji bezporedniej,

uczestniczcej, nieuczestniczcej jak i obserwacji poredniej.
Jednym z najcenniejszych elementw bada okazaa si bezporednia
obserwacja uczestniczca, okrelana przez H. Russella Bernarda (2002) jako
podstawowa metoda w antropologii kulturowej. W obserwacji bezporedniej
ideaem jest zanurzenie si w kulturze przez duszy czas, poznawanie jej od
rodka z pozycji czonka danej kultury lub z pozycji gocia (Jemielniak 2012).
W
klasycznych
etnograficznych
badaniach
terenowych,
prawdziwa
obserwacja poprzez uczestnictwo moe by przeprowadzona przez pozostanie

na miejscu przewanie rok lub duej, kiedy to badacz staje si jednym z
czonkw spoecznoci (Bernard 2002). Ta metoda pozwala na gbokie
zrozumienie funkcjonowania spoecznoci. Niestety, z powodu braku czasu i
krtkiego pobytu w Cabrum, ktry ograniczy si do kilku dwu lub
trzydniowych
wizyt i obserwacji ycia jedynie z pozycji gocia, dla
spoecznoci osoby z zewntrz. Z tego powodu moliwo kompletnej

obserwacji
poprzez
uczestnictwo
codziennych
zajciach
zostaa
ograniczona. Udao si jednak przeprowadzi czciow obserwacj z

perspektywy uczestnika poprzez uczestniczenie we wsplnych posikach oraz
wsplne mieszkanie przez kilka dni w budynkach nalecych do wioski i
korzystanie z jej zaplecza. Jednake rwnie i przede wszystkim obserwacja
uczestniczca
odbywaa
si
poprzez
dobrowolny
udzia
pracach
ogrodniczych oraz porzdkowych wok domostw, spdzaniu wolnego czasu

wrd mieszkacw na typowych dla nich zajciach a take poprzez pomoc w
przygotowaniach do organizowanego w Cabrum festiwalu. Pomogo to
nawiza
kontakty
wychodzce
poza
rol
obserwatora
osoby
przeprowadzajcej wywiady, a take lepiej zrozumie realia ekowioski.

Wiele informacji na interesujcy temat zebrano take poprzez obserwacj
nieuczestniczc, szczeglnie na pocztku pierwszych pobytw, trzymajc si
nieco z boku i prbujc zobaczy wiat mieszkacw wioski, ich relacje i
interakcje w nowy sposb, bez potocznej typizacji i oceny. Natomiast
korzystajc z obserwacji poredniej polegano na obserwacjach portugalskiego
47
przyjaciela, ktry za kadym razem wspuczestniczy w odwiedzinach wioski.

Jego spostrzeenia pomogy stworzy bardziej kompletny obraz wioski,
poniewa wielokrotnie przekazywa informacje wynikajce z rozmw
mieszkacw, na wychwycenie ktrych podstawowa znajomo jzyka bya
niewystarczajca. Do przeprowadzonej obserwacji nieuczestniczcej mona
zaliczy take skorzystanie z jednego artykuu w Internecie na temat
pocztkw ekowioski
oraz uycie zdj i
informacji pochodzcych z
fanpagea wioski na portalu spoecznociowym.

Istotn i najczciej stosowan technik obserwacji poredniej, z ktrej
rwnie skorzystano, jest wywiad - (auto)obserwacja przez samych badanych
(Jemielniak 2012). Podczas wizyt w Cabrum starano si szuka takich
uczestnikw, ktrzy byli skonni do dzielenia si swoimi motywacjami oraz
dowiadczeniem zwizanym z yciem w ekowiosce. W badaniach opierano si
gwnie na nieformalnych rozmowach przeprowadzanych z mieszkacami
ekowioski, przy uyciu metody wywiadu, najczciej niestandaryzowanego i
swobodnego lub czciowo ustrukturyzowanego, jako e celem byo poznanie
i opis zachodzcych zalenoci, zjawisk i zachowa, a nie testowanie
postawionych hipotez. Zatem materia badawczy zosta zebrany poprzez
suchanie
rozmw
innych
osb
(swoista
obserwacja
werbalna),
wykorzystywanie naturalnej rozmowy do zadawania pyta, jak i wywiady

swobodne zawierajce jedynie kilka otwartych pyta na pocztku rozmowy.
W przypadku rozmw z kilkoma mieszkacami wioski przeprowadzono
bardziej ustrukturyzowane wywiady polegajce na zaplanowanych wczeniej
nagraniach.
Wykorzystan
kwestionariusza
metod
i
bada
poproszenie
byo
rwnie
mieszkacw
zaprojektowanie
jego
wypenienie.
Kwestionariusz skada si z dwch czci w pierwszej znalazy si pytania o

charakterze ilociowym, a w drugiej o charakterze jakociowym. Cz
mieszkacw bya oniemielona obecnoci obcych osb w wiosce i
nawizanie z nimi kontaktu podczas wizyt nie byo atwe. Inni z kolei czsto
byli zajci byli prac i trudno byo im znale czas na spokojne
48
przeprowadzenie rozmowy. Dobrym rozwizaniem okazao si zostawienie w

wiosce na kilka tygodni anonimowych kwestionariuszy z prob o
wypenienie ich w wolnej chwili.
Podczas bada przydatne okazay si take elementy antropologii
wizualnej, dziedziny coraz bardziej zyskujcej na popularnoci. Jak twierdzi
Dariusz Jemielniak (2012) w ksice pt. Badania jakociowe. Podejcia i
teorie.,
fotografi mona postrzega jako zapis dotyczcy kultury (to
znaczy dokument wizualny, ktry zawiera informacje na temat interesujcej

nas rzeczywistoci kulturowej). Zgodnie z tym pojciem, zrobione w Cabrum
zdjcia pozwoliy ukaza sposb, w jaki ekowioska jest zbudowana i jak
funkcjonuje oraz relacje mieszkacw wioski z otaczajcym j rodowiskiem.
Ponadto, Sol Worth (Worth w: Jemielniak 2012) odrnia fotografi, ktra
dotyczy kultury, a jej autorem jest osoba z zewntrz, od fotografii
symbolicznie reprezentujcej t kultur i wykonywanej przez osob z
wewntrz. W pracy umieszczono fotografie reprezentujce oba te typy
zarwno autorstwa wasnego jak i wykonane przez mieszkacw wioski.
3. 2.
Ankieta przeprowadzona w wiosce Cabrum oraz jej
wyniki
Ankieta przeprowadzona w wiosce Cabrum skadaa si z dwudziestu omiu
pyta. Pierwsze pitnacie pyta to pytania zamknite lub potwarte, o
charakterze ilociowym. Pozostae trzynacie pyta stanowiy pytania
jakociowe, dotyczce opinii i odczu mieszkacw zwizanych z wiosk oraz
wspczesnym wiatem, cywilizacj i spoeczestwem.
Kwestionariusz - cz 1
1. Pe (kobieta, mczyzna)
2. Narodowo
3. Wiek
4. Miejsce urodzenia
49
5. Stan cywilny (wolny, rozwiedziony, wdowiec, partnerzy bez lubu,

w separacji, inne)
6. Dzieci (Nie/ Tak ile, w jakim wieku?)
7. Edukacja
8. Zawd
9. Jzyki
10. Rodzaj pobytu (stay mieszkaniec, mieszkaniec tymczasowy, go)
11. W ilu krajach mieszkae/a? Gdzie i jak dugo?
12. Jak dugo mieszkasz w Cabrum i jak dugo planujesz zosta?
13. Czy kiedykolwiek mieszkae w podobnej spoecznoci? Gdzie i jak
dugo?
14. Twoja filozofia/ religia
15. Twoja dieta
Kwestionariusz - cz 2
16. Dlaczego zdecydowae si mieszka w Cabrum? Jakie byy twoje
motywacje?
17. Czy twj gwny powd doczenia do spoecznoci Cabrum
dotyczy gwnie ciebie jako jednostki czy mia zwizek ze
spoeczestwem?
18. Jakie s twoim zdaniem najwaniejsze elementy i koncepcje
zwizane z yciem w Cabrum? Jakie s gwne cechy ktre
charakteryzuj
wiosk
Cabrum
czyni
inn
od
konwencjonalnych miejsc do ycia?

19. Czy
mgby
podzieli
nieusatysfakcjonowany
si
przed
czym
swoim
doczeniem
do
yciu
bye
spoecznoci
Cabrum?
20.Czy uwaasz, e co jest nie w porzdku ze wspczesnym
spoeczestwem? Jeli tak, rozwi.
21. Co sdzisz o wspczesnym spoeczestwie, technologii, ekonomii,
edukacji?
50
22. Jakie
Twoje
pogldy
na
kapitalistyczn
globalizacj,
konsumpcjonizm i materializm?
23. Jak Cabrum odnosi si do niektrych spraw, o ktrych
wspomniae zwizanych ze wspczesnym spoeczestwem?
24. Czy uwaasz, e niektre z tych rozwiza lub eksperymentw
mog by powielone w mainstreamowym spoeczestwie? Jeli
tak, w jaki sposb?
25. Jakie przekonania wyznajesz gboko i w jaki sposb s one
praktykowane przez ciebie i innych w Cabrum?
26. Jakie s wewntrzne i zewntrzne wyzwania, z ktrymi zmaga si
Cabrum?
27. Czy uwaasz, e istnieje wystarczajca moliwo wyraania
autonomii jednostki podczas ycia we wsplnocie?
28.Jakiej natury jest Twoja relacja z Cabrum a take pomidzy wiosk
Cabrum
mainstreamowym
spoeczestwem,
instytucjami
rzdowymi, najbliszym ssiedztwem?

Ankiety zostay przeprowadzone wrd mieszkacw Cabrum, zarwno
staych
jak
tymczasowych
oraz
trzech
osb
odwiedzajcych.
Kwestionariusze wypenio w sumie pitnacie osb, trzynacie pisemnie a

dwie odpowiadajc ustnie na pytania. Odpowiedzi osb odwiedzajcych nie
brano pod uwag przy wykonywaniu statystyk. Od dwjki mieszkacw nie
udao si uzyska odpowiedzi.
a
a
a
a
a
a
a
a
a
51
a
a
a
a
1.3.2 Analiza czci ilociowej
W momencie przeprowadzania badania w wiosce mieszkao 15 osb
dorosych oraz 7 dzieci. W Cabrum wikszo dorosych mieszkacw
stanowi mczyni, jednak nie jest to dua przewaga liczbowa.
Rysunek 24 Stosunek iloci mczyzn do kobiet w wiosce Cabrum
42%
mczyni
58%
kobiety
rdo: zestawienie wasne

Mieszkacy Cabrum to w wikszoci osoby w modym wieku, ktre yjc
w klasycznym spoeczestwie byyby zapewne wanie
w momencie
rozwijania kariery zawodowej i tworzenia rodziny. redni wiek mieszkaca

Cabrum wynosi okoo 33 lat.
52
Tabela 1 Wiek mieszkacw Cabrum

Wiek
44
42
39
39
37
33
33
31
30
26
24
21
33,25
Dua cz mieszkacw wioski zdya zdoby ju wyksztacenie, w
wikszoci wysze. Kierunki, ktre ukoczyli mieszkacy Cabrum s bardzo
zrnicowane, jednake gwnie skierowane w stron nauk humanistycznych.
Wrd mieszkacw s osoby z wyszym wyksztaceniem prawniczym,
psychologicznym,
socjologicznym,
politologicznym czy artystycznym.
kulturoznawczym,
jzykowym,
Czonkowie spoecznoci maj take
wyksztacenie ekonomiczne, po ukoczeniu kierunkw takich jak marketing i

komunikacja czy zarzdzanie. Jednak prawie aden czonek spoecznoci, nie
liczc jednej osoby z wyksztaceniem artystycznym, nie pracuje w swoim
wyuczonym zawodzie. Rwnie samo ich pojcie pracy zawodowej znacznie
rni si od oglnie przyjtego w spoeczestwie. Mieszkacy wioski na co
dzie powicaj si w caoci yciu w wiosce i ich praca rwnie wie si
cile z tym miejscem, jego czonkami i rozwojem. W ankiecie w polu zawd
odpowiedzi mieszkacw odbiegay od schematycznych, mona byo tam
znale okrelenia takie jak: kucharz, ojciec, ogrodnik, artysta, terapeutyk,
nauczyciel jogi, uzdrowiciel, podrnik, szaman.
Rysunek 25 Wyksztacenie mieszkacw Cabrum
53
33%
wysze
rednie
67%

Spoeczno Cabrum to spoeczno internacjonalna i multikulturowa.
Jeli chodzi o narodowo, przewaaj Portugalczycy, jednak mieszkaj tam
rwnie osoby z Niemiec, Belgii, Litwy i Wielkiej Brytanii.
pochodzenie mieszkacw (miejsce urodzenia) jest zrnicowane.
Rysunek 26 Narodowo mieszkacw Cabrum
2; 17%
1; 8%
1; 8%
Portugalia
Niemcy
6; 50%
Litwa
Wielka Brytania
Belgia
2; 17%

Rysunek 27 Pochodzenie mieszkacw Cabrum
54
Take
Portugalia
Niemcy
Litwa
Mozambik
Wochy
Belgia
Wielka Brytania

Na wielokulturowo spoecznoci Cabrum skada si rwnie fakt, e
wikszo jej mieszkacw wczeniej ya za granic lub podrowaa. Ze
wszystkich ankietowanych osb tylko dwoje nie mieszkao nigdy w adnym
innym kraju ni ojczysty. Mieszkacy wioski przywieli ze sob do wioski
kultur z niemale caego wiata.
Tabela 2 Kraje, w ktrych yli wczeniej mieszkacy wioski Cabrum
Belgia
Hiszpania
Francja
Holandia
Gambia
Indie
Gwatemala
Irlandia
Maroko
Meksyk
Niemcy
Portugalia
Wielu
yo
mieszkacw
Cabrum
Szkocja
Wielka Brytania
Wochy
wczeniej
rwnie
innych
ekowioskach. Tam zdobyli umiejtnoci potrzebne do zaoenia wasnej

spoecznoci, wiedz na temat rolnictwa i ogrodnictwa. Wysoki procent
mieszkacw mieszkajcych w przeszoci w tego typu spoecznociach
intencjonalnych wiadczy o tym, e mieszkanie w Cabrum stanowi dla nich
wiadomy wybr, bdcy kontynuacj pragnienia ycia w ten sposb. Dua
cz czonkw wsplnoty Cabrum miaa okazj mieszka w kilku
spoecznociach tego typu, przez kilka lat, czsto w caej Europie. Mieszkacy
Cabrum mieszkali wczeniej w innych wsplnotach znajdujcych si w
55
Portugalii, ale midzy innymi take w Hiszpanii, Francji, Belgii, Wielkiej

Brytanii, Holandii.
Rysunek 28 Wczeniejsze dowiadczenie mieszkacw w innych
ekowioskach
nie; 17%
tak; 83%

W Cabrum powszechnym zjawiskiem jest rwnie multilingwizm. Ze
wzgldu na rnorodne pochodzenie mieszkacw wioski, nie wszyscy z nich
wadaj biegle jzykiem portugalskim. Dlatego te na co dzie uywane w
wiosce s dwa jzyki: angielski i portugalski. Wszyscy w wiosce Cabrum
mwi po angielsku oraz kady zna wicej ni jeden jzyk obcy. Wicej ni
dwoma jzykami obcymi wada 83% procent mieszkacw, a wicej ni
trzema 30%. Multilingwizm w duym stopniu moe by zaobserwowany
rwnie wrd dzieci w Cabrum. Rodzice ucz dzieci swoich jzykw
ojczystych, np. niemieckiego, ale najmodsi mieszkacy wioski poprzez
zabaw z dziemi innych narodowoci oraz kontakty z dorosymi
posugujcymi si innymi jzykami, przyswajaj rwnie ich mow.
Kilkuletnie dzieci w Cabrum czsto mieszaj kilka jzykw podczas mwienia.
Rysunek 29 Multilingwizm w Cabrum (w %)
56
120
100
80
60
40
20
0
100
83
30

Wikszo mieszkacw Cabrum nie posiada skonkretyzowanych planw
na temat dugoci swojego pobytu w wiosce. Z zasady istnieje przekonanie, e
jest to rozwizanie bardziej na pewien czas ni na cae ycie. Mieszkacy na
pytanie o to, jak dugo planuj zosta w Cabrum, rzadko odpowiadali
konkretnymi liczbami w latach czy miesicach. Pojawiay si odpowiedzi takie
jak; na duej, nie mam pojcia, tak dugo, jak zechc lub bd tego
potrzebowa, nigdy nie wiadomo lub odpowiedzi ze znakiem zapytania, a
take po prostu tak dugo, jak dugo bd szczliwy/a.
1.3.3 Analiza czci jakociowej
Mieszkacy wioski wybrali Cabrum na swoje miejsce do ycia z wielu rnych
powodw. W wikszoci mieszkacy zgodnie stwierdzaj, e ich wybr zosta
podjty zarwno w zwizku z nimi samymi jako jednostkami, jak i ze wzgldu
na otaczajce ich wczeniej spoeczestwo. Decyzje dotyczyy ich samych ze
wzgldu na ch zdrowego ycia oraz moliwo duchowego i psychicznego
rozwoju. Jeli chodzi natomiast o globalne spoeczestwo, mieszkacy
zaznaczaj, e martwi si tym, w jakim kierunku zmierza obecnie ludzko i
dlatego pragn tak y,
by mc ukaza lepszy przykad wykorzystania
57
swojego czasu na ziemi. Twierdz: boczny nurt pozwala swobodniej pyn

(side streaming makes it easier to keep swimming)
Jako swoje gwne motywacje podaj przede wszystkich ch ycia we
wsplnocie, wrd natury, w piknym miejscu z przyjaznymi ludmi.
Przyczyn zamieszkania w ekowiosce bya rwnie ch zmienienia wielu
rzeczy w swoim yciu i lepsze poznanie zarwno swojej wasnej natury jak i
natury drugiego czowieka. Dla wielu mieszkacw wana jest take
odnaleziona w Cabrum szeroko rozumiana wolno oraz moliwo
darmowego i niekonwencjonalnego rozwoju. W Cabrum mieszkacy
doceniaj take tworzenie piknego miejsca wasnymi siami. Ponadto,
zacht stanowi szansa na ycie w sposb zrwnowaony oraz panujca
wrd mieszkacw idea bezwarunkowej mioci. Mieszkacy okrelaj
Cabrum nawet jako raj na ziemi, gdzie mona cieszy si yciem kadego
dnia. Mwi: To magiczne miejsce, w ktrym realizujemy nasze pikne
marzenie o yciu w harmonii, pokoju oraz poczuciu wspodpowiedzialnoci
i wdzicznoci.
Mieszkacy
wioski
wymieniaj
wiele
cech,
ktre
dla
nich
najwaniejsze w wiosce i ktre odrniaj Cabrum od konwencjonalnych

miejsc do ycia. Twierdz, e w Cabrum wrd ludzi nie istniej podziay i
odseparowanie wszyscy s jednoci (we are one). Uwaaj, i wszyscy
czonkowie spoeczestwa to osoby o silnych osobowociach, ktre maj
potrzeb rozwoju osobistego. W Cabrum ludzie ucz si wsptworzenia
swojego ycia oraz brania penej odpowiedzialnoci za wszystko, co si w nim
dzieje. W odrnieniu od klasycznych spoeczestw, w Cabrum dla kadego
czowieka
wana
jest
duchowo
oraz
dzielnie
si
swoja
wiedz,umiejtnociami i dobytkiem. Obowizuje prostota i szacunek do

natury. Mieszkacy Cabrum doceniaj take leczniczy aspekt ycia w wiosce,
zarwno pod wzgldem duchowym jak i fizycznym. Uwaaj, e to, co
wyrnia wiosk, to prawdziwa jako ycia, na ktr skadaj si: czysta
woda, zdrowe powietrze, zawsze widoczne gwiazdy,
prawdziwie zielone
drzewa, moliwo bycia razem oraz wolno. Okrelaj to jako ycie

58
polegajce na kierowaniu si sercem, a nie portfelem. Ponadto jest to ycie

ekologiczne, wyciszone, bardziej spokojne i zdecydowanie zdrowsze. Jeden z
mieszkacw w ankiecie nawouje: wszystko jest sacrum. Uczmy si od
dzieci i natury.
Co wane czonkowie wsplnoty zauwaaj odmienno wioski Cabrum
od innych miejsc pod wzgldami praktycznymi. Miejsce to posiada dobry
potencja, aby stworzy autonomiczn i zrwnowaon osad. Mona znale
tam niemale nienaruszon natur z bogactwem rolin, rwnie leczniczych
oraz darmowych rde niezbdnych do ycia, takich jak nieskaona woda i
nieskaona ziemia oraz dostp do drewna.
Decyzje mieszkacw Cabrum o przyczeniu si do wsplnoty
niekoniecznie wizay si z faktem, e osoby te wczeniej byy nieszczliwe
albo niezadowolone ze swojego ycia. Odpowiedzi na pytanie czy co nie
odpowiadao im w ich yciu przed wprowadzeniem si do wioski przechodz
ze skrajnoci w skrajno poczwszy od tego, e prawie wszystko byo nie
tak, do tego, e byli wczeniej szczliwi. Jeli jednak dochodzi do okrelenia
elementw powodujcych frustracj we wczeniejszym yciu, wymieniaj
brak kontaktw midzyludzkich, tsknot za yciem we wsplnocie,
odizolowanie od natury, wszechobecn ignorancj.
Obywatele wioski Cabrum zostali zapytani rwnie o ich pogldy na
temat wspczesnego spoeczestwa i panujcego systemu politycznoekonomicznego. W tej kwestii ich zdania take byy podzielone. Pojawiay si
odpowiedzi, e ze wspczesn cywilizacj wszystko jest w doskonaym
porzdku. Jednake wikszo z nich uwaa, e nie zmierza ona w dobrym
kierunku. Mieszkacy twierdz, e w dzisiejszym wiecie zbyt wiele jest
konsumpcjonizmu, manipulacji, e ludzie bardziej kieruj si chodnym
rozumem zamiast sercem, ogarnia ich znieczulica i obojtno na drugiego
czowieka.
Og
wspczesnego
spoeczestwa
okrelaj
nawet
jako
bezmylny, zahipnotyzowany mediami, pozbawiony emocji, a system

technologii, ekonomii i edukacji jako chory. Twierdz, e wspczesny
59
model ycia kieruje ludzko w stron autodestrukcji, wywiera zbyt dua

presj na niewaciwe cele i wspzawodnictwo. We wspczesnym wiecie
brakuje rwnowagi, panuje zbytni popiech, odseparowanie od drugiego
czowieka i od ziemi (natury). Pojawiaj si jednak zdania, e ludzko musi
przej przez aktualny proces, aby zrozumie, e to, co dzieje si w danej
chwili jest destrukcyjne dla planety i dla ludzi.
Konsumpcjonizm i materializm czonkowie wsplnoty Cabrum okrelaj
jako lepy zauek.
Wedug nich wspczesnemu spoeczestwu brakuje
dugoterminowej wizji swojej egzystencji, ludziom wydaje si, e tylko

pienidze przynosz zyski. Za mieszkacy wioski uwaaj, e owszem dobra
materialne mog da rado, ale
tylko na krtk chwil, a prawdziwe
szczcie mona odnale wycznie we wasnym wntrzu. Wyznaj zasad

mniej znaczy wicej. Jeden z mieszkacw piszc o kapitalistycznej
globalizacji, konsumpcjonizmie i materializmie stwierdzi: naprawd
chciaabym y niezalenie. To wszystko prowadzi spoeczestwo w zym
kierunku coraz dalej od tego, kim naprawd jestemy i czego naprawd
potrzebujemy. Inny z kolei dodaje kadego dnia wznosimy si ponad
materializm. To jednak walka pomidzy naszym kulturowym wychowaniem a
mdroci naszych serc.
Wszystko to, co mieszkacy Cabrum uwaaj za niewaciwe we
wspczesnym wiecie, prbuj w miar moliwoci eliminowa w swojej
ekowiosce. Analogicznie, staraj si dostarczy wszystko to, czego wedug
nich brakuje w klasycznym modelu spoeczestwa. Nie zawsze jest to atwe
zadanie, gdy wszyscy mieszkacy wioski Cabrum mieli standardowe
dziecistwo, co oznacza, e wychowali si w wikszoci w miastach lub
mniejszych miejscowociach, w tradycyjny sposb, wrd wspczesnej
cywilizacji. Mieszkacy zbliaj si do natury poprzez uywanie gwnie
lokalnych produktw oraz ogrodnictwo, a take prawie zerowe uywanie
jakichkolwiek rodkw chemicznych. Prbuj wznie si ponad materializm
kadego dnia - sprzeciwiaj si mu prbujc y uywajc jedynie rzeczy,
ktre s naprawd potrzebne. Tak jak twierdz, na swj sposb prowadz
60
walk
pomidzy
swoim
kulturowym,
tradycyjnym
wychowaniem
podaniem za wasnym instynktem i yciem w alternatywny sposb. Nie

godz si na podziay i odseparowanie twierdzc, e mio do drugiego
czowieka jest lekarstwem na wszystko. Wierz, e ludzie musz po prostu
zacz czy si, rozmawia, kocha siebie nawzajem. Jednostki w Cabrum
pracuj nad swoim rozwojem i ucz si, jak y we wsplnocie, co, jak ju
wspomniano, nie jest atwe, szczeglnie ze wzgldu na ich korzenie
wywodzce si ze wspczesnych, mocno indywidualistycznych spoeczestw.
Wikszo mieszkacw wioski Cabrum gboko wierzy, e rozwizania
stosowane
ich
ekowiosce
mog
by
wykorzystane
take
wrd
wspczesnego spoeczestwa. Wedug nich mog to by dziaania takie jak

podanie za zasadami permakultury, nacisk na lokaln produkcj, tworzenie
ogrodw miejskich, ograniczenie zuycia energii, zakadanie przez ludzi
organizacji
wsplnot,
wymiana
handlowa
pomidzy
maymi
spoecznociami, wsppraca w miejsce wspzawodnictwa. Uwaaj, e

ludzko powoli zmierza w stron zmiany globalnej wiadomoci oraz e
obecnie istniejcy system w kocu zniknie, gdy nie niesie ze sob adnej
prawdziwej wartoci.
Cabrum i inne tego typu spoecznoci maj by
pocztkiem tego procesu. Mieszkacy Cabrum wierz, e funkcjonowanie w

zgodzie z natur to jedyny logiczny sposb ycia. Twierdz, e prby
utworzenia raju zbliaj si coraz bardziej. Popularyzacja zdrowia, kultury,
edukacji, zdrowego jedzenia to wany krok w kierunku poszerzania
wiadomoci caej ludzkoci
Czonkowie
spoecznoci
Cabrum
zapytani
zostali
take
ich
przekonania, w ktre gboko wierz i ktre praktykowane s na co dzie w

wiosce, wsplnie przez wszystkich mieszkacw. Z analizy odpowiedzi
wynika, e spoeczno stara si funkcjonowa na zasadach szczeroci,
przyjani, akceptacji, wolnoci, szacunku, komunikacji bez uycia przemocy,
rwnoci, wzajemnej opieki, postrzegania siebie i czonkw spoeczestwa
jako jednoci. Nikt w wiosce nie jest uwaany za waniejszego od drugiej
osoby. Mieszkacy wyznaj, e traktuj inne osoby w wiosce jako cz siebie.
Czonkowie wierz take w zasady permakultury, pragn wewntrznego i
61
zewntrznego rozwoju, yj dniem dzisiejszym. Wane jest dla nich

podejmowanie osobistych jak i wsplnych wysikw w celu stworzenia nowej,
wasnej rzeczywistoci w Cabrum. Mieszkacy Cabrum w zdecydowanej
wikszoci twierdz, e pomimo silnego nacisku na ycie we wsplnocie, w
Cabrum nie ma problemw jeli chodzi o zachowanie autonomii jednostki.
Wizja ycia w wiosce Cabrum wydaje si by utopijna, jednak rzecz jasna
mieszkacy zmagaj si na co dzie z rnymi wyzwaniami, zarwno
wewntrznymi jak i zewntrznymi. Trudne zadanie stanowi prowadzenie
zrwnowaonego trybu ycia, czyli utrzymanie harmonii midzy natur i
ludmi. Nieatwe jest przede wszystkim praktykowanie bezwarunkowej
mioci
radzenie
sobie
negatywnymi
emocjami,
niecierpliwoci, ktre wywouj stres i frustracj.
ambicjami
Wyzwanie stanowi
powstrzymywanie si od osdzania i krytyki. Istniej rwnie zmagania o

charakterze technicznym.
Jeli chodzi o wyzwania zwizane ze wiatem zewntrznym, mieszkacy
wci niepokoj si o swoje relacje ze spoeczestwem i innymi ludmi oraz z
ich uprzedzeniami. Obawy budz take ssiadujce wioski oraz osoby
wizytujce i to, co ze sob wnios do spoecznoci. Pomimo tego, mieszkacy
twierdz, e utrzymuj dobre kontakty z pobliskim miastem i wioskami oraz
opiekuj si gomi, ktrzy ich odwiedzaj. Prbuj pogbi kontakty z
otoczeniem, by nie ograniczay si tylko do tych niezbdnych. Twierdz, e
jest im to potrzebne, aby mogli zaakceptowa swoje otoczenie oraz sami
poczuli si przez nie akceptowani, lecz to wymaga czasu.
Jeden z mieszkacw swoje kontakty ze wiatem zewntrznym opisuje:
czasem odwiedzam pobliskie wioski
lub najblisze miasto (Viseu).
Przyjmuj wszystkich odwiedzajcych, niewane czy s to pracownicy

socjalni, policjanci, turyci czy pielgrzymi. Nie pac podatkw, nie korzystam
z miejskiej wody ani publicznych szpitali. Uywam publicznych drg. Nie
ogldam wiadomoci!
62
Z przeprowadzonej ankiety wyania si niemale utopijny obraz ycia

mieszkacw wsi Cabrum. Rzecz jasna, w wiosce istniej pewne problemy i
codzienne zmagania z rnymi trudnociami. Jednake w wikszoci
mieszkacy s szczliwi. Wydaje si, e znaleli swoje miejsce na ziemi i
speniaj si w roli, ktr sami sobie wybrali. yj skromnie, nie maj
wygrowanych potrzeb i oczekiwa. Lecz zarazem realizuj swoje marzenia i
wizje, znajduj oparcie w pozostaych czonkach spoecznoci i dziki
wysikowi i pracy, s coraz bardziej samowystarczalni i niezaleni.
a
a
a
a
a
a
a
aa
a
a
a
a
a
a
a
Zakoczenie
Obserwujc denia wspczesnego czowieka mona zauway, e ludzko
jako
globalne
spoeczestwo
wyranie
przeywa
rozczarowanie
konsumpcyjnym stylem ycia i zbyt racjonaln , pragmatyczna kultur

masow nakazujc porzucenie wasnych obyczajw i zachowa, a take
63
nowoczesnymi technologiami, ktre prowadz do zaniku bliskich wizi.

Zwaszcza
konsumpcjonizm
na
obecnym
poziomie
jest
znakiem
rozpoznawczym wspczesnego spoeczestwa . To on ksztatuje aspiracje

yciowe i wyznacza standardy sukcesu.
Korzystanie z nowoczesnych
technologii, noszenie markowych ubra, bywanie w modnych miejscach,

posiadanie nowoczenie urzdzonego mieszkania i prowadzenie luksusowego
auta oto wyznaczniki szczliwego ycia w powszechnym wyobraeniu. Czy
jednak na pewno? Jest przecie druga strona takiego ycia. Konsumpcjonizm
nie zwiksza zadowolenia z ycia, a raczej je zmniejsza; jest zagroeniem dla
jednostek, dla rodowiska i dla przyszych pokole powoduje zaduenia
ludzi, obnia jako ycia z powodu otyoci i innych chorb tzw.
cywilizacyjnych, wywouje frustracj, przemczenie, osamotnienie. Zatem
wspczenie
konsumpcja
przestaa
by
pierwotnym
deniem
do
zaspokajania podstawowych potrzeb a staa si znaczcym elementem stylu

ycia pochaniajcym rodki finansowe, energi i czas, tym samym
odwracajc uwag czowieka od spraw wanych.
Innym wielkim zagroeniem dla ludzkoci w dobie globalizacji jest utrata
tosamoci jednostki. Tosamo jest wci kreowana na nowo poprzez
zmienne modele ycia, ksztatowane i narzucane przez mod, reklam oraz
media. Kupujc masowo produkowane dobra, jednostka staje si tylko
jednym z wielu ich uytkownikw, powiela zachowania i przejmuje
obowizujce wzorce. W ten sposb zatraca sw indywidualno i poczucie
autonomii.
Obecnie przy powszechnej dostpnoci do Internetu, do rozmaitych stron
i portali spoecznociowych czstym miejscem spotka staje si przestrze
wirtualna, co prowadzi do zaniku wizi spoecznych, do braku kontaktu z
najbliszymi osobami bdcymi tu obok.
Powysze rozwaania oraz zgromadzony materia w pracy prowadz do
wniosku, e odkrywanie
i wsptworzenie wiatw maych, takich jak
ekologiczne osady i spoecznoci intencjonalne, jest przejawem tsknoty za

tym wszystkim, co czowiek utraci yjc nowoczenie, wygodnie i dostatnio;
za wsplnot, za potrzeb zachowania tosamoci, za samorealizacj, za
spokojnym i zdrowym stylem ycia w zgodzie z natur i innymi ludmi.
64
Ekowioski zatem s nie tylko zwrotem do natury, ale rwnie prb

ucieczki od wymienionych zagroe, ktre niesie wspczesny nowoczesny
wiat. W pracy starano si pokaza, e istnieje moliwo alternatywnego
sposobu ycia w spoeczestwie konsumpcyjnym. Skoro dzisiaj przedmiotem
podziwu jest bogactwo, kult pienidza, ktre gwarantuj ycie spdzane na
zaspakajaniu wasnych, jake czsto wymylnych kaprysw, na rozrywce i
marnotrawstwie, nasuwa si potrzeba postawienia pytania: jak nada gbszy
sens takiemu yciu? Z pewnoci jedn z odpowiedzi na to pytanie s
ekowioski. Rnorodno mieszkacw Cabrum oraz rozmaito ich
pochodzenia wiadczy o tym, e taki styl ycia lub przynajmniej jego elementy
jest moliwy do przejcia przez kadego z nas.
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
a
aa
a
aa
Spis rysunkw:
Rysunki fotografie:
Rysunek 1 Pooenie Cabrum na mapie..........................................................15
Rysunek 2 Znak wskazujcy drog do wioski Cabrum .................................16
65
Rysunek 3 Pooenie wioski Cabrum...............................................................17

Rysunek 4 Zachd soca w Cabrum..............................................................18
Rysunek 5 Dzieci i doroli w Cabrum.............................................................21
Rysunek 6 Mieszkaniec Cabrum z dzieckiem..................................................21
Rysunek 7 Wsplna praca mieszkacw wioski............................................23
Rysunek 8 Kuchnia spoeczna i tablica z zadaniami.....................................24
Rysunek 9 Nauka poprzez zabaw.................................................................26
Rysunek 10 Dzieci w Cabrum..........................................................................26
Rysunek
11
Przygotowania
do
pracy..............................................................28
Rysunek 12 Psy w Cabrum..............................................................................29
Rysunek 13 Dom z panelem sonecznym........................................................30
Rysunek 14 Samochd mieszkalny..................................................................31
Rysunek
15
Dom
romskim
wozie..............................................................32
Rysunek
16
Toaleta
kompostowa....................................................................32
Rysunek 17 Dom w wozie................................................................................33
Rysunek 18 Dom w pozostaociach po dawnej osadzie................................33
Rysunek 19 Sentencja na cianie domu w Cabrum........................................35
Rysunek 20 Mieszkacy Cabrum grajcy na instrumentach.......................36
Rysunek 21 Plakat promujcy festiwal w Cabrum........................................37
Rysunek 22 Mieszkacy podczas przygotowa do festiwalu........................39
Rysunek 23 Plakat promujcy targ w Cabrum..............................................41
Rysunki wykresy:
Rysunek 24 Stosunek iloci mczyzn do kobiet w wiosce Cabrum..............50
Rysunek 25 Wyksztacenie mieszkacw Cabrum.........................................51
Rysunek
26
Narodowo
mieszkacw
Cabrum............................................51
Rysunek 27 Pochodzenie mieszkacw Cabrum............................................52
Rysunek 28 Wczeniejsze dowiadczenie mieszkacw w innych ekowioskach...........................................................................................................53
66
Rysunek 29 Multilingwizm w Cabrum (w %)................................................54

Tabele:
Tabela 1 Wiek mieszkacw Cabrum.............................................................50
Tabela 2 Kraje, w ktrych yli wczeniej mieszkacy wioski Cabrum.........53
Bibliografia:
67
1. Babbie, Earl (2004) Badania spoeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa
2. Bang, Jan Martin (2005) Ecovillages: A Practical Guide to Sustainable
Communities. Canada: New Society Publishers
3. Beck,
Ulrich
(2002)
Spoeczestwo
ryzyka.
drodze
do
innej
nowoczesnoci, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR

4. Bernard, Russel H. (2002) Research Methods in Anthropology:Qualitative
and Quantitative Methods. 3rd ed. Walnut Creek: AltaMira Press
5. Brown, Susan Love (2002) Intentional Community. An Anthropological
Perspective, New York: State University of New York
6. Buenda, Hernando Gomez (1995) The Limits of the Global Village:
Globalization, Nations and the State. World Institute for Development
Economics Research (UNU/WIDER)
7. Clzio, J.M.G. (2008) Urania, Pastwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
8. Clifford, James (2004) Praktyki przestrzenne: badania terenowe, podre i
praktyki dyscyplinujce w antropologii, w: Badanie kultury: Elementy
teorii antropologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
9. Dawson, Jonathan (2006) Ecovillages: New Frontiers for Sustainability,
Green Books Ltd.
10. Fotopoulos, Takis (2000): The Limitations of Life-style Strategies: The
Ecovillage Movement is NOT the Way Towards a New Democratic
Society. Democracy & Nature: The International Journal of Inclusive
Democracy, vol.6, no.1, pp.287
11. Gavin,
Michael
(2009)
The
Farm,
Summertown
http://tennesseeencyclopedia.net/
12. GEN (2000) Ecovillage Millennium: News from the Global Ecovillage
Network, Volume 1
13. GEN, Global Ecovillage Network http://gen.ecovillage.org
14. Giddens, Anthony (1991) Modernity and Self-identity: Self and Society in
the Late Modern Age. Cambridge: Polity Press
15. Gilman, Robert (1991) The Eco-village Challenge. In Context
16. Jackson, Hildur and Ross (2004) Global Ecovillage Network History
17. Jemielniak, Dariusz (2012) Badania jakociowe t.1, Podejcia i teorie,
Wydawnictwo Naukowe PWN
18. Jemielniak, Dariusz (2012) Badania jakociowe t.2, Metody i narzdzia,
Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa
68
19. Joubert,
Kosha
(2012)
Join
the
Ecovillage
Movement!,
wywiad
https://www.youtube.com/watch?v=-fQUCG0ovG8, 14 lipca 2012

20. Moss Kanter, Rosabeth (1973) Communes: Creating and Managing
Collective Life; Harper & Row, Publishers; New York
21. Mundo Croshere, Ren, Mundo, Nadine American Commune, film 2013
22. Nowak, Stefan (2007) Metodologia bada spoecznych, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa
23. SOL (czasopismo), artyku Aldeia do concelho de Viseu que tinha ficado
sem habitantes foi repovoada, http://www.sol.pt/noticia/77653
24. Stemplewska-akowicz, Katarzyna (2010) Metody jakociowe, metody
ilociowe: hamletowski dramat czy rnorodno do wyboru?, Roczniki
psychologiczne, Tom XIII, numer 1
Zaczniki - przykadowa ankieta
69
70
71
72
73
74

Zjawisko Ekowiosek Na Przykładzie Wioski Cabrum W Portugalii

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zjawisko Ekowiosek Na Przykładzie Wioski Cabrum W Portugalii

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIWERSYTET IM.

ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU INSTYTUT JZYKOZNAWSTWA

Zjawisko ekowiosek na przykadzie wioski

PRACA LICENCJACKA NAPISANA POD KIERUNKIEM

student/ka Wydziau Neofilologii

Streszczenie pracy licencjackiej

tradycyjnym spoeczestwie konsumpcjonizm, materializm, wyalienowanie

funkcjonowanie wioski Cabrum, wedug czterech poziomw zrwnowaenia

spoeczestwa tradycyjnego oraz spoecznoci, ktra wybiera alternatywny

Ecovillages have risen around the world as a response to increasing in

1 ROZDZIA I - ZJAWISKO EKOWIOSEK I SPOECZNOCI

Definicja i geneza terminu ekowioska oraz spoeczno intencjonalna......7

GEN Global Ecovillage Network (Globalna Sie Wiosek Ekologicznych) 10

1.3 Historia, pocztki i rda zjawiska spoecznoci intencjonalnych oraz

2 ROZDZIA II - STUDIUM PRZYPADKU - EKOWIOSKA

Cele, zaoenia oraz idee wioski Cabrum...................................................15

2.2 Poziomy zrwnowaenia ekowiosek.........................................................19

3 ROZDZIA III - ANALIZA BADA WASNYCH......................42

3.2 Ankieta przeprowadzona w wiosce Cabrum oraz jej wyniki......................47

rodowiskowego, kulturowego oraz ekonomicznego. Rozdzia ten napisany

Rozdzia trzeci dotyczy metod antropologicznych

stosowanych podczas bada terenowych w Cabrum i zawiera ich opis.

znajdujcej gbsz warto w wiecie oglnie zdominowanym przez prawo

Definicja i geneza terminu ekowioska oraz spoeczno

dziewitnastowieczn, ktra suya podwjnemu celowi: opanowaniu natury

czowiek ma wyszo nad naturalnymi limitami i

ograniczeniami. Ze wzgldu na globalny kapitalizm oraz system ekonomiczny

nieprzerwalne niszczenie rodowiska jest

bezporednim zagroeniem dla fizycznego przetrwania gatunku ludzkiego.

Wsplnoty intencjonalne to ugrupowania czciowo odcite od szerszego

intencjonalnych posuguje si nastpujc definicj

Spoeczno intencjonalna okrelana jest rwnie jako zaplanowana

roku maestwo Gilman w swoim raporcie Ecovillages and Sustainable

kryteria, ktre musz by spenione w ekowiosce to:

dopasowanie do ludzkich potrzeb

moliwo zaspokojenia wszystkich potrzeb w osadzie

dziaalno czowieka przebiegajca w harmonii z natur

sposb dziaalnoci wspierajcy zdrowy rozwj czowieka

moliwo kontynuowania z powodzeniem dziaa w osadzie w

posiadanie zarzdu, a take dziaajcych obok niego firm i

Take Jonathan Dawson (2006), byy prezes Global Ecovillage Network,

Poczucie wsplnoty i poczenia z innymi poprzez dzielenie ziemi,

Fakt, e ekowioski to inicjatywy obywatelskie i zalene s od

Obywatele ekowiosek staraj si odzyska kontrol nad wasnymi

korporacji lub innych scentralizowanych rde wody, poywienia,

Mieszkacy wiosek maj silne poczucie wsplnych wartoci, czsto

Ekologiczne osady czsto s orodkami edukacyjnymi, oferujcymi

GEN Global Ecovillage Network

The Global Ecovillage Network to wiatowe stowarzyszenie ludzi i

(Indie), The Manitou Institute (Colorado, USA) oraz Duskie Stowarzyszenie

Obecno ponad czterystu osb

potwierdzia fakt rosncego zainteresowania wizj ekowiosek. Podczas

wsppracuje z okoo siedemnastoma tysicami wiosek w caej Sri Lance. Co

wszystkie ekowioski s miejscami demonstrujcymi zrwnowaony styl ycia.

Historia, pocztki i rda zjawiska spoecznoci

Ekowioski, mimo i wydaj si by stosunkowo nowym i innowacyjnym

Przez nastpne kilkaset lat kolejne utopijne wizje byy goszone,

szedziesitych i siedemdziesitych. Dzisiejszy ruch ekologicznych wiosek

rozwoju ruchw kontrkulturowych z lat

szedziesitych i siedemdziesitych, takich jak hippisowskie komuny,

chcia zamieszka w komunie, musia odda wszystkie swoje pienidze do

propagujcych niestosowanie przemocy

oraz znaczenie dobrych uczynkw. Mieszkacy Farmy zrezygnowali z