Jan Kochanowski

FRASZKI

ISBN: 978-91-85805-53-2
Litteratursllskapet Ligatur, 2008
P.O.Box 75
SE 730 50 Skultuna, Sweden
www.ligatur.se
office@ligatur.se

Jan Kochanowski

FRASZKI

2008

Jan Kochanowski

Fraszki

KSIGI
PIERWSZE

Jan Kochanowski

ie dbaj moje papiery

O przewane bohatery;
Nic u nich Mars, chocia srogi,
I Achilles prdkonogi;
Ale miechy, ale arty
Zwyky zbiera moje karty.
Pieni, tace i biesiady
Schadzaj si do nich rady.
Statek tych czasw nie paci,
Prac czowiek prno traci.
Przy fraszkach mi wdy nalej,
A to wniwecz, co si miej.

Fraszki

O YWOCIE LUDZKIM

raszki to wszytko, cokolwiek mylemy,

Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy;
Nie masz na wiecie adnej pewnej rzeczy,
Prno tu czowiek ma co mie na pieczy.
Zacno, uroda, moc, pienidze, sawa,
Wszystko to minie jako polna trawa;
Namiawszy si nam i naszym porzdkom,
Wemkna nas w mieszek, jako czyni tkom.

Jan Kochanowski

RAKI

olgujmy paniom nie sobie, ma rada;

Miujmy wiernie nie jest w nich przysada.
Godnoci trzeba nie za nic tu cnota,
Mioci pragn nie pragn tu zota.
Miuj z serca nie patrzaj zdrady,
Pilnuj prawdy nie kamaj rady.
Wiar uprzejm nie dar sobie wa,
W miar nie nazbyt cign rzemie ka.
Wiecznie wam su na chwil,
Bezpiecznie wierzcie nierad ja omyl.

Fraszki

NA BARBAR

ako mi ju skaczesz sabo,

Folguj sobie, mia Barbaro, prosz ci.
Czart rozskaka tego swata,
Nie dba nic, cho kto ma lada co przed sob.
Okazuje swoje sztuki,
Albo nie wie, e masz w Nuremberku towar?
Ale ty wdy nie bd gupia,
Nieznajomym nie daj dudkowa przed sob.
Nie zwierzaj si leda komu,
Nie puszczaj mnichw do dobrego mieszkania.
I kapanw si wystrzegaj,
Raczej sama zawdy letanije piewaj!
A chcesz li mi sucha dalej,
Moja Barbaro, nie szacuj dobrych ludzi!
Zawdy raczej szukaj zgody,
Niech za ci skacze, kto motem dobrze robi.
Moesz odpru i te wzorki,
Czycie tak nam a z paciorkowym biczykiem.
A nie dufaj w adne czary,
I pod pierzem szpetny starowietski bieret.
Wiedze, co masz czyni z sob,
Bo lisi ogon za towar nie uchodzi.
A otrowie, co to widz,
W oczy piknie, w kcie szykuj swe draby.
Domylaje si ostatka,
Wszake ju swym dziatkom marcypan rozdaa.
9

Jan Kochanowski

NA WITEGO OJCA

witym ci zwa nie mog,

ojcem si nie wstydz,
Kiedy, wielki kapanie,
syny twoje widz.

10

Fraszki

O DOKTORZE HISZPANIE

asz dobry doktor spa si od nas bierze,

Ani chce z nami doczeka wieczerze.
Dajcie mu pokj! najdziem go w pocieli,
A sami przedsi bywajmy weseli!
Ju po wieczerzy, pdmy do Hiszpana!
Ba, wier, pdmy, ale nie bez dzbana.
Puszczaj, doktorze, towarzyszu miy!
Doktor nie puci, ale drzwi puciy.
Jedna nie wadzi, daj ci Boe zdrowie!
By jeno jedna - doktor na to powie.
Od jednej przeszo a wic do dziewici,
A doktorowi mzg si we bie mci.
Trudny - powiada - mj rzd z tymi pany:
Szedem spa trzewio, a wstan pijany.

11

Jan Kochanowski

NA LAS

ta ku socu, a rozdziew gb, panie lasa,

A ju nie bdziem szuka inszego kompasa;
Bo ten nos, co to gby ju ledwe nie minie,
Na zbach nam okae, o ktrej godzinie.

12

Fraszki

O YWOCIE LUDZKIM

ieczna Myli, ktra jest dalej ni od wieka,

Jesli ci te to rusza, co czasem czowieka,
Wierz, e tam na niebie masz misopust prawy
Patrzc na rozmaite wiata tego sprawy.
Bo leda co wyrzucisz, to my, jako dzieci,
W taki treter, e z sob wyniesiem i mieci.
Wic temu rkaw urw, a ten czapk straci;
Drugi tej krotochwile i wosy przypaci.
Na koniec niefortuna albo mier przypadnie,
To drugi, choby nierad, czacz porzuci snadnie.
Panie, godno li, niech t rozkosz z Tob czuj:
Niech drudzy za by chodz, a ja si dziwuj.

13

Jan Kochanowski

14

Fraszki

KSIGI
WTRE

15

Jan Kochanowski

NA LIP

ociu, sid pod mym liciem, a odpoczni sobie!

Nie djdzie ci tu soce, przyrzekam ja tobie,
Cho si nawysszej wzbije, a proste promienie
cign pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawdy chodne wiatry z pola zawiewaj,
Tu sowicy, tu szpacy wdzicznie narzekaj.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoy
Bior mid, ktry potym szlachci paskie stoy.
A ja swym cichym szeptem sprawi umiem snadnie,
e czowiekowi acno sodki sen przypadnie.
Jabek wprawdzie nie rodz, lecz mi pan tak kadzie
Jako szczep napodniejszy w hesperyskim sadzie.

16

Fraszki

DO PETRYA

awno nie stoi owa rzecz, Petryo,

A przedsi igra z niewiastami mio.
Wyjade wszytki recepty z apteki
Dla tej ocitnej i niestaej deki.
Wielka cz ludzi nie bdzie wierzya,
e co nie stojc - przedsi stoi sia.

17

Jan Kochanowski

DO DZIEWKI

aj, czego nie ubdzie, by nawicej daa;

Daj, czego prno dawa potym bdziesz chciaa,
Kiedy zmarski twarz zorz, a gadkie wierciado
Okae to na oko, e ci sia spado.
Ju tam suy nie bd te pieszczone sowa:
Stachniczku, duszo moja! - rychlej: Bd mi zdrowa,
Maryja, aski pena! - a w rku pacierze,
Na jakie przy kociele baba pienidz bierze.
Teraz moesz lelij pikny wos otoczy,
Teraz moesz zapiewa, moesz w tacu skoczy;
Po chwili przydzie druga, ktr przejdziesz laty,
I rzecze: Wem ty kdziel; przystojniej mnie z swaty.

18

Fraszki

DO SNU

nie, ktry uczysz umiera czowieka

I ukazujesz smak przyszego wieka,
Uspi na chwil to miertelne ciao,
A dusza sobie niech pobuja mao!
Chce li, gdzie jasny dzie wychodzi z morza,
Chce li, gdzie wieczr ganie pozna zorza
Albo gdzie niegi panuj i lody,
Albo gdzie wyschy przed gorcem wody.
Wolno jej w niebie gwiazdom si dziwowa
I spornym biegom z bliska przypatrowa,
A jako koa w spoecznym mijaniu
Czyni dwik barzo wdziczny ku suchaniu.
Niech si nacieszy nieboga do woli,
A ciao, ktre odpoczynek woli,
Niechaj tym czasem tesknice nie czuje,
A co to nie y, w czas si przypatruje.

19

Jan Kochanowski

O PROPORCYJEJ

toli patrzc na swe jajca silne,

Myliem rzeczy moim zdaniem pilne:
Jesli mi chce mie szczcie w tym nierzdzie,
Niech mi da wedle proporcyjej mdzie.

20

Fraszki

KSIGI
TRZECIE

21

Jan Kochanowski

DO GR I LASW

ysokie gry i odziane lasy!

Jako rad na was patrz, a swe czasy
Modsze wspominam, ktre tu zostay,
Kiedy na statek czowiek mao dbay.
Gdziem potym nie by? Czegom nie skosztowa?
Jaem przez morze gbokie eglowa,
Jaem Francuzy, ja Niemce, ja Wochy,
Jaem nawiedzi Sybilline lochy.
Dzi ak spokojny, jutro przypasany
Do miecza rycerz; dzi miedzy dworzany
W paskim paacu, jutro zasi cichy
Ksidz w kapitule, tylko e nie z mnichy
W szarej kapicy a z dwojakim patem;
I to czemu nic, jeslie opatem?
Taki by Proteus, mienic si to w smoka,
To w deszcz, to w ogie, to w barw oboka.
Dalej co bdzie? Srebrne w gowie nici,
A ja z tym trzymam, kto co w czas uchwyci.

22

Fraszki

DO FRASZEK

raszki nieprzepacone, wdziczne fraszki moje,

W ktre ja wszytki kad tajemnice swoje,
Bd askawie Fortuna ze mn postpuje,
Bd inaczej, czego sna wicej si najduje.
Obraliby si kiedy kto tak pracowity,
eby z was chcia wyczerpa umys mj zakryty:
Powiedzcie mu, niech prno nie frasuje gowy,
Bo si w dziwny Labirynt i bd wda takowy,
Skd adna Aryjadna, adne kbki tylne
Wywie go mc nie bd, tak tam cieki mylne.
Na koniec i sam ciela, ktry to mistrowa,
Aby tu rogatego chopobyka chowa,
Nie zawdy do wrt trafi, a pira szychtuje
Do ramienia, to ledwe wierzchem wylatuje.

23

Jan Kochanowski

NA DOM W CZARNOLESIE

anie, to moja praca, a zdarzenie Twoje;

Raczy bogosawiestwo da do koca swoje!
Inszy niechaj paace marmrowe maj
I szczerym zotogowem ciany obijaj,
Ja, Panie, niechaj mieszkam w tym gniadzie ojczystym,
A Ty mi zdrowiem opatrz i sumieniem czystym,
Poywieniem uciwym, ludzk yczliwoci,
Obyczajmi znonymi, nieprzykr staroci.

24

Fraszki

NA ZDROWIE

lachetne zdrowie,
Nikt si nie dowie,
Jako smakujesz,
A si zepsujesz.
Tam czowiek prawie
Widzi na jawie
I sam to powie,
e nic nad zdrowie
Ani lepszego,
Ani droszego;
Bo dobre mienie,
Pery, kamienie,
Take wiek mody
I dar urody,
Miecia wysokie,
Wadze szerokie,
Dobre s, ale Gdy zdrowie w cale.
Gdzie nie masz siy,
I wiat niemiy.
Klinocie drogi,
Mj dom ubogi
Oddany tobie
Ulubuj sobie!
25

Jan Kochanowski

1530-1584
Fraszki Jana Kochanowskiego ukazuj portret
czlowieka
renesansu,
wyksztaconego wszechstronnie i potraficego
w trafny sposb dostosowa rodzaj humoru do
sytuacji.
Mona je podzieli na
trzy grupy: do pierwszej
zaliczy naley tematyk
artobliw, przedstawiajc wczesne sposoby
spdzania wolnego czasu zabawy i biesiady.
Drug grup tworz
utwory o tematyce miosnej, zarwno erotyki jak
i dziea skierowane do
przyjaci poety.
Ostatnia, trzecia grupa,
to dziela refleksyjno - filozoficzne.