I.

UVOD

Elektrino postrojenje sa jednim ili vie energetskih transformatora naziva se

transformatorska stanica. U trafostanicu ulaze i izlaze vodovi (vazduni i
kablovski) za napajanje raznih potroaa i same trafostanice.
Transformatorska stanica i transformator kao njen glavni dio je u svom radu
izloen mnogobrojnim smetnjama, izmeu ostalog i raznim tipovima prenapona.
Pod prenaponima se smatra svaki napon koji je svojom pojavom za vie redova
veliine krai u trajanju i iznosom vii od standardnog pogonskog napona
transformatora.
Prenaponi se mogu podijeliti ovisno o mjestu nastanka, pa tako mogu biti
unutarnji i vanjski . Unutarnji su obino uzrokovani nesimetrijom sistema,
pojavama rezonancije, uklapanjima/isklapanjima u mrei, a vanjski su
prvenstveno rezultat atmosferskih pranjenja. Upravo prenaponi atmosferskog
porijekla znaajno utiu na dimenzioniranje izolacije transformatora i razne
konstrukcijske izvedbe namota.

II.

VRSTE PRENAPONSKE ZATITE

U zatitne ureaje od atmosferskih prenapona spadaju:

gromobranski tapovi u postrojenjima,
zatitna uad na vodovima i postrojenjima,
zatitna iskrita i
odvodnici prenapona.

III.

GROMOBRANI

Gromobrani su ureaji koji slue za zatitu objekata od direktnog udara groma

na taj nain to na sebe primaju direktne udare groma. Postavljaju se u obliku
metalne ipke sa vrhom okrenutim navie, a donjim krajem vezanim za
uzemljenje. Zatitna zona gromobrana odreuje se najee eksperimentalno ili
na osnovu empirijskih formula. Zatitna zona jednog gromobrana je data na slici
1. u vidu krive koja se sputa od vrha gromobrana do zemlje.

Sl. 1 Zatitna zona tapnog gromobrana

IV.

ZATITNA UAD

Zatitna uad, takoer slue prvenstveno za zatitu od direktnog udara groma,

mada imaju znatan uticaj i na smanjenje indukovanih prenapona. Zonu zatite
ueta je najbolje odrediti, ako je to mogue eksperimentalnim putem. Kao
najjednostavniji nain za odreivanje zone zatitnih uadi predlae se, da se
povuku prave kroz zatitno ue pod uglom od 25do 30 sa obe strane prema
vertikali kao na slici 2.

Sl. 2 Zona tienja zatitnog ueta

V.

ZATITNO ISKRITE

Zatitno iskrite je namjerno oslabljeno mjesto u sistemu na kojem treba prije

da doe do preskoka nego na ostalim elementima sistema.

Zatitno iskrite se sastoji od dvije elektrode koje su sfernog oblika na

meusobnom rastojanju u vazduhu, na kojima se tano zna preskoni napon, koji
je nii od preskonog napona ostalih elemenata sistema. Jedna od elektroda je na
potencijalu zemlje, a druga se nalazi pod naponom. Pri nailasku prenaponskog
talasa meuelektrodno rastojanje biva preskoeno i prenapon se odvodi u zemlju.
Zatitna iskrita na vodovima ine dopunsku prenaponsku zatitu. Zatita sa
zatitnim iskritima je veoma jeftina, jednostavna i pouzdana, ali ima i dvije
mane:
Sjeenjem atmosferkog prenapona proizvodi naponski talas vrlo velike strmine
na elu koji moe da oteti meunavojnu izolaciju aparata kao to su mjerni ili
energetski transformatori. Zbog ovoga se iskrita nikada ne postavljaju na prvi ili
krajnji stub.
Iskrite predstavlja ureaj koji ograniava prenapon, ali pravi kratak spoj posle
reagovanja, tako da se aparat na kojem je iskrite prikljueno mora iskljuiti
djelovanjem neke od zatita od kratkih spojeva [1].