2

#KAFKAOKUR
OGUZATAY

SELNUR GNE

3 4 Dea'ya Mektup 2
NUR NEE AHN,
3 6 Siyah ye Maneviyat: Mark Rothko
EFKAN OGUZ,
3 8 Tek Kiilik ragedya
MEHMET AYTEMIZ,
3 9 Kadn ve Adam
FEYZA ALTUN MER,
41 Glgesiz Admlar
EYDANUR KANTOGLU,
41 Kent
CANSU EKREN,
42 bll'in Fakir Prensi Oscar Wilde
FiLiZ EGIN KOLATA,
43 Marilyn
. MUSWA SLC,
4 4 Herkes Dsar
YUSUF OPUR,
46 Ryann te Ya.kas
DREN GM KARALI,
48 N. Gzel Suluyuz Biz Hepimiz
GOZDE KILI,
5 Avarelik zerine
O FATH YALIN,
5 2 Gzel Santlarn Bir Dal Olarak 'Ders Almak'
MUSA EFFENDI,
5 4 Temizlik sleri
CENK ALIIR:
5 6 lnstagram
Sizden Gelenler
57 on eyler
Deneme

ATAY
11 OGUZ
TEHLKEL OYUNLAR
Bir Ece Tmelkuran Rportaj!
13 Rportaj:
DiLEK ATLI
Doru
16 Sfra
CANSU CNDORUK,
ROh-i Mcerred
17 ZEYNEP
ZLAN KEZER,
Ele Veriyor Seni
17 Gzlerin
ALCAN BAYAR,
En Sevdiim
18 EZG AYVALI,
21 zlerinde Gne Tutulmas: Trkan oray
DiLARA ULU,
23 Kurabiye ile Mercimek Corbas
GKHAN COKUN,
23 Kendime Ait Bir Oda
ESRA PULAK,
24 Yrn ntihar Ettim, Dn Ak Olacam
DiLAN BOZVEL,
25 Ex Libris
SEDA ELYILDIRIM,
26 Pencernin Perdesini Havalandran Kmuran
ERAY YASIN IIK,
2 Q E_BA, ERGLEN, TOPTA, BAAR
Y SOZLER
3 Ben Neden Ben'im de, Ben 'Sen' Deilim?
O OYA INAR,
3 3 Yollu Yaz
yk

iir

iir

yk

Sinema

Anlat

Aforizmalar

Deneme

Kitap

yk

Rportaj

SELCAN AYDIN, Deneme

Sonat

yk

yk

iir

iir

Deneme

Deneme

yk

Kitap

Sevgi Soysal

yk

yk

Polisiye/Gerilim

ierik Adna

Yazlarnz, izimlerinizi ve almalarnz editor@kafkaokur.com adresinden bize ulatrabilirsiniz.

Blogda yazlarnzn ve almalarnzn yaynlanmas iin blog@kafkaokur.com adresinden bize ulaabilirsiniz.

KAFKA OKUR
Fikir Sanat ve Edebiyat Dergisi

Kafka ki Aylk Edebiyat Dergisi

Say 7 Yl 2 Eyll - Ekim 2015 81L

mtiyaz Sahibi

Gkhan Demir

Genel Yayn Ynetmeni

Gkhan Demir

Ouz Atay

selnur gne

sayfa 2

Otobiyografik bir nitelik de tayan Tutunamayanlar, lkemizde daha nce denenmemi

bilin ak teknii ile yazlmt. Atay, yaam boyunca yanndan ayrmad yazarlarn
motiflerini iledi. Dostoyevski ve Kafka'nn karakterlerinden esintileri, Vladimir Nabokov'u
hissederken tam, onlarn isimlerini anar...

Bir Ece Temelkuran Rportaj

dilek atl

sayfa 13

Dzelti

Atay, eski ve yeni Trk edebiyatna aina olan bir kuaktan geliyor. te yandan, Mussil,
Dostoyevski, Joyce, Hesse, Gonarov gibi dnya edebiyatndan birok deerli yazar
okuyor. Muhtemelen adalarn da takip ediyordu. Bu, hem ok byk bir zenginlik hem
de byk bir bask. Trkiye'nin bir kpr olduunu dnyorum. Kpr, bir yer midir?
Hayr, kpr, yerlerin arasnda bir yersizliktir. O kprde yazmak, vicdan basksdr.

Kapak Resmi

Gzlerinde Gne Tutulmas: Trkan oray

Editr

Gamze yem

Grkem Yaar
Fatih Cerraholu

T lay Palaz

illstrasyonlar

T lay Palaz
Songl olak
Eren Caner Polat

dilara ulu

sayfa 21

70'1erin ortalarnda neredeyse her eve dnyay gsteren kutularn gelmesi, sinemay
duranlatnr. ekilen film says azalmaktadr. Ama Trkan, bu dnemde de karmza
Kadir lnanr'la birlikte iir gibi bir kadn olarak kar. Cengiz Aymatov'un 'Krmz Earp'
kitabndaki al yazmal Asya'dr. Elinden tutsanz yreinin scakln hissedebileceiniz
Asya, bize sevgiyi sorgulatr. ocuuyla, selvi boylu llyas'n kamyonu arkasndan bakmak
oluverir onun iin bir anda sevgi.

letiim

editor@kafkaokur.com

Blog letiim

blog@kafkaokur.com

Yayn Tr
Yerel, Sreli Yayn

Bask

Ben Neden Ben'im de, Ben 'Sen' Deilim?

oya nar

sayfa 30

Yazarln okulu yoktur! Bunu "yaz atlyeleri"nde de sk sk sylerim. Edebiyatn, hatta

sanatn z hikaye edebilmektir ve insan ancak hikayeci olarak doar. Hikayecilik
sonradan renilmez. Edebiyatnn yazardan fark burada yatar. Her kitap yazana yazar
denebilir ama her yazar hikayeci deildir, bu yzden her kitap da edebiyat eseri saylmaz.
Burada edebiyat ve edebiyaty kutsamak gibi bir tavrm yok. unu sylemeye
alyorum: nasl baz insanlar mzik kulayla, perspektif gzyle, lastik gibi bedenle
douyorsa, bazlarmz da hikayeci (story teller) olarak douyoruz.

GD Ofset Matbaaclk San. ve Tic. A..

Atatrk Bulvar Deposite Merkezi
A5 Blok K:4 No:407 kitelli OSB /
Baakehir, stanbul

(212) 671 91 00
(212) 671 91 00
Matbaa Sertifika No: 32211

Tel:

Faks:

Datm
Kltr Dergi Datm
Tel:
Tel:

(216) 495 9044

(216) 495 9045

Her hakk sakldr

Bu dergide yer alan yaz , makale,
fotoraf ve illstrasyonlar elektronik
ortamlar da dahil olmak zere yazl izin
olmakszn kullanlamaz.

Ne Gzel Suluyuz Biz Hepimiz

gzde kl

sayfa 48.

lk roman Tutkulu Perem'i okuduunuzda insan ele alp yeni batan yaratmaya dair bir
abayla karlarsnz. Ancak bu bakaldr, daha sonralar temellendirilecei iin, bu
kitabnda birazck havada kalr. Sevgi Nutku gentir, anlatmaya alt fikirleri henz tam
demlenmemi,tir, biraz undan birazck da bundan biimindeki bir krk yamal bohay
andnr eseri. Oykleri biraz mensur iiri anmsatmaktadr. Kitaba adn veren ilk yk
Tutkulu Perem'in ilk cmlesi, Sevgi Soysal'n yaam boyunca hissedecei teki
insanlardan ayrma duygusunu anlatr: "eylerdeki eyler ite sokaklardaki insanlar
grmyorlar beni. Oysa gnlerdir tutkularn peremlerinde dolayorum."

Temizlik ileri

cenk alr

sayfa 54

Glmsedi. Alt ve st dudan bu kadar uyumlu hareketine, o uyuma gzlerin, yanaktaki

gamzenin, kalardaki yaylanmann bu kadar ahenkle elik ettiine laha nce hi ahit
olmamtm. Grdm en gzel kadnd. Grdm en gzel ey. ilk kez Darwin'in
yanldn dndm. Teori onunla uvallamt. amurlu sudan kan tek hcreli bir
yaratk, evrimle bu kadar gzelleemezdi. Film hakknda bildiim tek ey afiiydi. Yz alt
dakika boyunca, iki sra nmde oturan o gzellii seyrettim. Solundaki beyle, sandaki
kadnla hi konumad. Film arasnda yalnzd. Cep telefonundan mesajlarna bakt.
Yerinden kalkmad . Yalnzd.

Da l nl Kukla oynatmyoruz burada. Ac ekiyoruzl

-OGUZ ATAY-

K ELMELERYLE LM VE
SONSUZU KUCAKLAYAN
YAZAR: OGUZ ATAY
Yazan: Selnur Gne
"Bana kitap kurdu, bo hayaller
kumkumas, hayatm clz glgesi gibi clz
sfatlar yaktmlabilir. valye roman/an
okuya okuya kendini valye sanan Don
Kiot'a benzetebilirsiniz beni. Yalmz
onunla bir fark var aramda: Ben kendimi
Don Kiot samyorum."
Kendini Don Kiot sanan bir adamn ya

am yksyle geldim, ite karnzda

ym! Krk hayatlarn valyesi, kurmaca

bir topyann kral olsa da kendisine ya

am boyunca bu bo ve koca dnyada

bir 'mana'lk yer alamam pir adamn

kara mizah tadnda yks ile geldim. Ac

bir gldr diye de tanmlanabilir pek ta

bii. Bir bakma boynu bkk bir yk ...

Yarm kalmlklardan bahsedeceim, k

k hesaplardan. Oyunlardan ve oyunbo

zanlardan biraz da... Y ce bir arzu ile

adna yazlm onlarca makale, biyografik

ocukluktan Mhendislie

onu anlayabilmek iin, tm bu ruhsal san

Cumhuriyetin ilk aydnlarndan, Kastamo

kaybolmu, kk ayrntlarda saatlerce

ba: Mehmet Cemil Bey. stanbullu, Batl

baladm bu 'Gelecei Elinden Alnan

eser varsa da bir Ouz Atay okuru bilir ki

ilerlerken, tehlikeli bir oyunun iinde bul

clardan gemi, incelikli dncelerde

Adam'n

yaamn

tanyabilme iinde

dum kendimi. Grdm ki ondan ya nefret

ettiler ya da benim gibi paylaamayacak

kadar ok sevdiler. Bu sevgi, farkl bir bo/

yuttayd. Bir yazara hayran ol)llann te-

sinde, onu, yaad dnemde anlalabi

lir klmak adna bir ey yap;1mam olma

nn eziklii ile sevdiler lmnden ok

sonra okuyanlar bile. Ortanca bir ilgiye

onun da katlanabilmesi ,imkanszd zaten:

"Beni ya martn ya da kap dan

edin! Yan iten "e dayanmam zor

benim."

boulmu olmak gerekir. Aksi halde onun

hakknda yazlm her ey, bir anda anla

mn yitiriverir. nk yine bilirler ki onun

yaamna tank olmak, eserlerini dikkatle

okuyabilmekten geer. Yaamyla ilgili bir

dedektif misali iz srmektense eserlerin

de bir yolculua klrsa grlecektir ki

mek olmu bir adam anlatmaya al

maktan eref duyarm. nk bunu ona

bir bor bil(rim. Onu anlalabilir klmak

;

AFKAOKUR

giyim tarz ile Kastamonu'da giyim devri

mine kolaylk salayan rnek bir kadn,

retmen bir anne: Muazzez Zeki. Bu u

kltrlerle yetimi iki insann birlikteliin

den doan bir ocuk dleyin, 1934'n

nebolu'sunda. Bir sonbahar ocuudur o

da. Serin bir ekim gnnde tanr dnya

her satr arasndan, gerek yaam yks

ile. Uzun kirpikli, gr sal, 'ala gzl',

karken okuru da uyarmak isterim: Tehli

bir anne olmann yannda, ilk retmeniy

ile Atay bize gz krpar. Bu yolculua

keli bir oyundur bu yolculuk! Nerede g

lmseyip, nerede hznleneceimizi a

racaz. nk tm duygular ayn anda

Yaam boyunca tek gayesi anlalabil

nulu, geleneklerine bal, hukuku bir ba

yaayacaz.

Kekeyaarkenanlasaydkgiller, iftiharla

sunar!

etine dolgun bir ocuk... Muazzez Hanm,

di onun. Daha okula balamadan rendi

okumay bylece. Kk yata geirdii,

zatrre olduu tahmin edilen hastalk,

onu ekingen ve iine kapank bir ocuk

yapt. Bu kimlii belirlenemeyen hastalk,

onun tm ocukluunu zerine titreyen

annesinin glgesinde ve rkeke yaaya-

rak geirmesine sebep oldu. Hayat bo

yklerin dnyasnda

daha korunakl

hissettirdiler

ona. Ne yaptysa onlarn

yunca sevecei atletizm, dnya zerinde

kld. 'Bu ocuk byk adam olacak'larla

lacakt bu yzden. Belki mecburiyetten,

"Kimsenin yaantsn beenmedim: ken

giriken ve oyunbaz olduu da sylene

altnda ezildi ruhu: "Belki Trkiye savaa

girerse, Selim'in byk adam olma mese

dime uygun bir yaant da bulamadm."

lesi unutulur ve Selim de bu kadar insana

bana... Sadece onun anlayabildii, tek

dedi ve yine kitaplarna gmld.

kar mah cup olmazd."

krlm rekorlar ezberlemekten ibaret ka

mezdi. Oyunlar, elbet oynard. Ama tek

kiilik oyunlard bunlar. oklu oyunlarda

oynasa bile, mesela bir saklamba oyu
nunda, hzl koamayan bedeni ebe ol
maya mahkumdu. Yatlar ile ayn eilim

leri gsteremedii iin az gelimi bedeni

ona, daha tek bana, daha sakin by

meyi retti. ocukluk yllarnn esintileri,

'Tutunamayanlar'da Selim'in ocukluuy

la yzmze bir tokat gibi arpt. Hepiniz

oradaydnz, okudunuz. Selim Ik, bir ne

vi Ouz'un 'Tutunamayanlar'daki Turgut

geti

ocukluu. Bu

cmlenin arl

'-d' diyorum,

evet! nk her kitabnda gzlerimle ve

ruhumla ahit oldum yaantsna. Kaybo

lan paras iin gittii polisler tarafndan

alaya alndnda, onu "Seni burjuva!" di

ye

rencide

ettiklerinde;

dlandnda,

yazard. Gerek bir kitap kurduydu! Onu,

yata iyice merak sald, Oscar Wilde'den

daha byk aclar ekti, diye ceksin. Bu

kadar aynntllara

giremezdi,

diye ceksin.

Asl, ayrntlara girilmeliydi ben ce. Her eyi

yaamalyd." Tutunamayanlar

"nsanlardaki zavalll

di onlar. -Sevin'le tanana kadar. Ah Se

vin... Her

nce ocuklar seziyor

galiba. Delileri de nce
onlar kovalar."

dalmayalm-

Eref

ocuk yetenekli, gzel sanatlar akademi

sine ynlendirilmeli! Ama Cemil Bey'e

gre, sanatkar bu lkede a kalrd, bir

baltaya sap olamazd, oradan oraya sav

rulurdu, tutunamazd. Eref ren de "Ba

Tehlikeli Oyunlar

bana syle, sana ke banda, ilek bir

yerde bir dkkan asn o zaman." dedi.

Haklyd. O da haklyd. Herkes haklyd.

Ressam olmaya oktan karar vermiken

hayal krklna urayan Ouz hakl deil

nesini herkesten ok severdi. Bu yzden

di bir tek. Byk bir savam da vermedi

kz kardei Okan'a 'Boha' derdi. Okulu

bu konuda. Karakalem almalar ve yll

Edmond Rostand'a gezinip durdu. Buo

di. retmene ne gerek vard? Annesi

cukbykadamolacaklarnz sizin olsun

balad. Okul onun iin 'kirden kararm,

vermeyecekseniz de gidin, der gibi kendi

sizliini gsteren renkli badanalar . . .' ve

neyse,

ren, Ouz ile haber yollad babasna: Bu

yutanm seni!'' diyen beton duvarlar ... An

lar', 'duvarlarda, her yeni mdrn zevk

bildiysem, o da Dostoyevski'yi yle oku

ne. Turgut Zaim ve Eref ren'di ret

znde bir yn betondu Ankara. "Girme,

dayanan dirseklerle cilalanm eski sra

ruhani dnyamda nasl tek kadim dostum

menleri. Ressamlkta tam bir profesyonel

ailesi Ankara'ya tand. Ouz Atay'n g

vard ya! Devrim lkokuluna ikinci snftan

Rousseau, zerinde en ok tarttklar

Sonra resme olan tutkusu kt gn yz

Cemil Bey'in milletvekili olmas ile Atay

da hi sevmezdi. Zaten okumay da bilir

lerine szlmeye balad. Jean Jasques

du, barna bast; ald baucuna koydu.

dn? (...) Meyveleri gsterdin de aaca

masna gz yumdun? (. . .) Biliyorum, sa

Liseye balayan Ouz, kuzeni Firuzan

Ortaokulda, Klasik Bat Mzii ve edebi

da yan bandaydm.

"Al/ahm, onu neden yalnz braktn? (. .. )

Selim'i 'Benim korkak olum!' diye oka

maya engelmi gibi ... "

sayesinde Bat edebiyatnn iyice derinlik

Neden korkuyu gsnden skp alma

den, onu can kadar seven annesinin bile

"Garip bir hayvana bakarm gibi szyor

lard beni. alkan olmak, sanki insan ol

katnda, hepsinde ama hepsinde, tam

zben'i gibi 'zben'ine tutulmu bir kt:

karma be cerikliliini esirgedin? (. . .) Ne

yaantsna giremedi.

a izdii karikatrler kald geriye onun

ressamlndan.

der gibi; bana ruhunuzdan verin, der gibi;

dnyasnda bir mana arad durdu. Bir

yanda,

yaama karmaya alan

bir

" eit meslek varm: mhendislik,

doktorluk, bir de hukukuluk. Ben ressam
olmak istiyordum. Babam, byle bir mes

Ouz da vard. Onlara gre, Ouz, yalnz

lek o/madiim syledi." Tutunamayanlar

mecbur brakld iin kendi dnyasnda

Lisedeyken, Shakespeare ile tant. Hr

kitaplarn dnyasndan kendine

kankl bilmeden yarglyorsunuz beni!"

tek gzel lise ansyd. Kemerine sktr

banclama duygusu, okuduu eserler ve

yaknlk hissederdi. Oysa insanlarn ok

nlenemez bir hal alacakt. Srekli, ocuk

renci olmas ne de olaann stnde bir

tm bunlar hakl karan 'bu fakir millet

bu kadarn verebiliyor' cmlesinden iba

retti. Orada boulduka daha da yaban

clat,

binbir rol biti. Bu dnemlerde oluan ya

hayata kar sergiledii tutum ile daha da

kitaplar ve gazeteler okur, radyodan y

kler dinlerdi. nsanlardan ka, onu bu

l kendi semiti. Ama aslnda o, buna

yaamay renmiti. "Derimin altndaki

dedi. "Canm insanlar"a gayet iten bir

da umurunda deildi. Ne alkan bir

drstle sahip olmas sevilmesi iin

yeterliydi. Dlanml

her hcresinde

n Kz' sahneye tad. Bu onun belki de

d bir not defteri ile okula giden ve her

eyi hafzasna kaydeden Ouz, 1951 'de,

o zamanki adyla T ED Yeniehir Lisesini

birincilikle bitirdi. Ama insanlar ondan ha

la byk ve gzel eyler bekliyordu. s

tanbul Teknik niversitesinin snavna gir-

KAFKAOKUR 3

yetenei yksek; kendi banayken ise bir

"Sevmek zor geliyor. Almamm yoruluyorum. Her

hayal.ci.

an sevdiimi dnemiyorum. Bazen atlyorum.

deolojik Frtnalar...

Boluklar oluyor. Bunlar bo szlerle doldurmaya

alyorum. Oysa ben her an sana bakmak, bir
szn karmamak; bir kprdann, yznn her
an deien btn glgelerini izlemek, her an yeni
szler bulup sylemek istiyorum. Her mevsimde, her
gittiimiz yerde, insanlarla ve insanlarsz, akn
deien yansmalarn grmek istiyorum. Btn

"Sen ne anlarsn komnizmden,

ocuk!"
Turhan Trkel sayesinde sol ideoloji ile

tanmt. Hegel, Marx okumaya balad.

Lenin'de kayboldu. O dnemler, toplum

cu gereki sanat anlayn benimsemi

ti. Siyasi sohbetlere dalar, kendinden ge

erdi. lerine girip ayn kavgay vermek

istedii insanlarsa

bunlar beni yoruluyor. Sen orada duruyorsun ve

onu ciddiye

almak

yle dursun, onunla bir de alay ettiler.

"Burjuva ocuu" dediler, "anasnn kuzu

beni seyrediyorsun sadece. Senin iin sevmek, su

su" ettiler, oradan oraya vurdular ... Can

imek gibi rahat bir eylem. Ben her an uyank

karmak gibi bir hataya? Ezilen insanlarn

kavgasn veren bu insanlarn birbirlerini

olmalym." Tutunamayanlar
di. Ya mimarlk ya mhendislik, dediler. O
da naat Mhendisliini kazand ve aile

cek stanbul'a tandlar.

Yaamnn

hibir dneminde sevmedi

mhendislii. Bilime ilgisi hep vard ama

meslek olarak kendine bitii, bu deildi.

ezerek stnlk sava vermelerine bir

baka bir sz kt m?" dedirtti Selim'e

fke ile.

anlam veremedi. Glse miydi yoksa ala

sa myd? Alayc komnistler, ciddi kom

nistler, entelektel komnistler. .. Kom

Oysa ok sonra, babasnn lmnden iki

yl sonra kaleme ald 'Babama Mektup'

metninde, babasn anlar gibiydi. "Ah be

baba!" der gibi... Sitemkard belki ama

Dersleri sk sk aksatrd, mhendisliin

bu asla bir fke deildi.

Suna Kan konserindeydi. Derse gittiin

Bir mhendislik irketinde ie balad.

incelikleri anlatlrken o sinemadayd, o

na okudular! Nereden dmt hayata

nistler eit eitti.

1957 ylnda, askere ardlar onu. Atay,

Ankara yollarn andrd yine. yi ve gzel

insanlar da olmalyd bir yerlerde. Kkleri

Mavi'ye dayanan, Turgut Uyar, Orhan Du

ru, Cemal Sreya, Fethi Naci gibi isimleri

de ats altnda toplayan Pazar Posta

deyse arka sralarda ve ilgisizdi. Ya resim

eyresi geniledike,

bir zellii daha

s'nn iine dverdi. deolojileri de sa

oyunlar oynuyordu. Okulu uzatt, bir d

lililsiz, her insanla teke tek arkadalk

bulmu gibiydi. Yine de hepsinin sonu

yevski gibi, mhendis olduktan sonra isti

Oyuncu, akademisyen ve daha baka bir

cektik! Nerede kalmtk? Hah!.. Hatta, ti

lusu Cemil By'di. Duvara 'dvar' derdi.

bu arkadalklardan da dier arkadann

yapyordu ya da

arkadalaryla kelime

nem ge bitirdi. "Btn midi(m), Dosto

fa etmek(ti)." Ona gre her eyin sorum

Ouz'u da hi anlamazd. Ouz Atay'n

bu yllar, babas ile fikir ayrlklar ve kr

gnlklarla geti. Dnd, babasnn bile

anlamad bir adam, kim anlayabilirdi?

"Baba ben artk bu evde yaamak istemi

yorum, yllardr ruhumuzu ldrdn bu
evde (. .) beni ve annemi bu irkin eya
.

nn iine hapsettin (. . ) bende btn duy

.

gular

senin

bu inat

duygusuz/uuna

kar geliti (. .) bu ar haval evin iini

.

gzel bir mzik sesiyle, bir kitapla ss/e

meme izin vermedin. Yaptm resimler
iin azndan 'aktn ivilere dikkat et,
duvarlar berbat

4 KAFKAOKUR

ediyorsun. ' sznden

kt ortaya. Ouz Atay, bilinli veya bi

iindeydi. Hepsi

ile

zel

konuurdu.

natla ekillenen bu

toplulukta

kendini

hayal krklyd. Buna da sonra deine

ok alandan insanla arkadalk kurar ve

tizlikle alp ideolojisini bireye indirgeye

haberi olmazd. Onlara katlmaya alan

sine ynelik olarak 'Ne Yapmal?'y yazd.

rek, bireyin ruhsal dzlemde iyiletirilme

insanlardan da pek hazzetmezdi. Herke

Yetmedi, yazy oaltt, elden datt. O

liydi.

tayamad

sin bir yeri vard. Herkes srasn bekleme

Kendinden ok farkl insanlarla arkadalk

kurmas, aslnda, hep iine ilemi olan

yabanclama

duygusundan kurtulmak

iindi. ocukluunda ezberledii tekerle

meler, hayat boyunca, onun yaama ka

rmasndaki en byk balalar oldu.

Mizah, onun yaam tutama haline geldi

zaman iinde. ki farkl Ouz var gibiydi:

Yaamn iindeyken gle, akac, mizah

yazy alan ellerden bir tanesi bile bugne

'Ne

Yapmal?'y! Yalnzca,

Tutunamayanlar'da 'Ne Yapmal?' bal

altnda yazd metin kesitinde, bu metin
den izler vard.

Pazar Postas'nda Bir Grnmez

Kahraman
stanbul'a dndnde Denizcilik Banka

snda kontrol mhendisi olarak ie girdi.

skdar

skelesi

Projesi'ni yrtrken,

gen mhendis Atay, heyecanlyd. Yet-

medi, imdiki adyla Y ldz Teknik ni-

versitesinde retim grevlisi oldu.

Sleyman Karg'yd. "Ne karanlk ruhun

var yahu Hikmet! Biraz pencereni a da

maya

gider

gibi

gitti

Uur'un

evine.

Uur'un ei ressam Sevin Seydi, piyanist

ieri temiz hava girsin." diyen Emekli Al

zen Vezirolu ve Sinan Ersan'dan olu

dan derginin ilk says geldi. Ouz, der

lara dalsalar, apayr yerlerde yaasalar,

ba kendi aralarnda 'klan' dediler, ieriye

rekli bir tutamak arayan Atay'n tutundu

seler bile, grtklerinde, hep dn yan

kayd be!' Onlarda 'hayal gc vard!'.

lerdi.

gereklese de Ouz lene dein saylar

Pazar Postas, stanbul'a tand; ardn

ginin gizli kahramanyd. Yaam iinde s

u tek eydi Pazar Postas. Kendi imza

syla iinde yer alan sadece yaz varsa

da derginin tm eksikliklerini tamamla

bay Hsamettin Tambay'd. Farkl hayat

hatta uz
" un zaman aralklar ile grme

yanaym gibi bir allmln iine der

imzasz ierik,

Beckett'in "Godot'yu Beklerken"ini tam

hiplenmedi. nemli olan, altnda yazan

nda. Ne var ki imdi bu evirinin de ne

kya sarld dergiye. Ne oldu sonra? Alt

yaam kavgalarnn ieri girmesine izin

yand. Dergideki birok

onundu. Ama hibirini de 'benim' diye sa

isim deil stnde yazan bilgiydi. Sk s

da bu evde evirmiti, albaynn yan ba

rede olduu mehuldr. Bener, sradan

m darbesine kar daha fazla ayakta du

verilmedii, kelimelerin anlamsz kald

ken, Ouz'un kollarnda can verdi.

kefe karrd.

ramazd Pazar Postas. Daha alt aylk

bu dostlukta, Ouz'u kendi iinde bir

Cevat apan, Halit Refi, Uur nel ve

bile. Turhan'n evleneceini, artk bu iler
den uzaklaacan syleyip ekipten ayrl

mas, Ouz'u ok sinirlendirdi. Onu sol ile

tantran adamd Trkel, imdiyse bunca

yllk kavgalarndan vazgeiyordu. Gerek

yaanan gerginlikler gerekse maddi skn

tlar, dergi projesinin hayata geirilmesine

olanak vermedi. Bu kez de Olaylar, daha

domadan, Atay'n kollarnda can verdi.

Yalnz

brakld dncesine kapld

Atay. Ona dnce dnyasn sorgulattlar

de kimseyi almadlar. 'Ulan!' Onlar 'ba

Grup

iinde

boanmalar,

birliktelikler

hep beti. Sabahlara kadar sren rak

masas sohbetleri

vard;

iddetli

kitap

tartmalar, Dostoyevski akalar ile onu

kzdrmalar vard. Dardan bakldnda

kavga m ediyorlar, seviiyorlar m, hibir

zaman anlalmazd. Tam, ortam kzrd,

Ouz, "Herkes birbirinin lsn psn!"

derdi ve hemen barlrd. yle ki kendi

aralarnda bir jargon bile olumutu. 'Ca

nmlarm Benim", "Selim'ciim Ik" nere

den kt sanyordunuz?

Ouz Atay ylmad, baka bir dergi hayali

ne kapld: "OLAYLAR". Turhan Trkel,

birka arkadayla almalara balamt

an bir arkada grubu vard artk. Bu gru

"Canmlanm benim. Seviyorum sizleri

"Korkuyoruz.
Dsnmekten ve
I

sevmekten korkuyoruz.
nsan olmaktan
korkuyoruz."
Tutunomoyonlor

ve Atay'n lke aydnna olan gveni ilk

insan kardelerim. Durup dururken

seviyorum ite. Sevip duruyorum.
Kollanm ap btn insanl
ku caklyorum. Papatyalar gibi sizi kopanp
gsmde tutmak istiyorum."

lk Evlilik: Fikriye Fatma Grbz

Yaam boyunca, her kadnda biraz anne

sini arad. Zaten o yzden, ilk Fikriye'yi

sevdi. Tehlikeli Oyunlar'n Sevgi'si, bazen

Oyunlarla Yaayanlar'n Cemile'si, bazen

de Tutunamayanlar'n Nermin'iydi o. Ken

kez o zaman sarsld. "Adam olmaz biz

dinden birka ya byk, sade ve gl

den" dedi, ilk o gn.

bir kadnd. Moda eitimi almt. 196 1 'de

evlendiler. Bir yl sonra da zge'leri oldu.

"Kelimeler... Kelimeler, albaym, baz

anlamlara gelmiyor."

"Nedir bu 'kltr orbas'? Duyuyor mu

Size bir dosttan bahsedeceim: mrlk

gibi bakan, oysa iri ala gzl, kaplar

bir dost. Scak ve uzak bir lkenin zlemi

sun, Ouz Atay! nar elli, kzd m kezzap

dan smaz, gzel adamm! O zamanlar,

gibi iini kavuran dost itiyac, onunla ta

pek ayrdnda deildin sanrm tutunama

rakt. O arl<ada, Ouz'un mrnn sonu

yedi yl sonra, gzel dostuna ithaf ettii

ntktan sonra yerini lman bir sevgiye b

dnn." dedi Bener, Ouz'un lmnden

na dein arasnn hi almayaca, onu

'Buzul an Virs' isimli romannda.

"Canmlanm benim... nsan

babalk yapan, yk yazar Vs'at Bener

kardelerim!"

anlamn yitiriverirdi; insanlarn sesi ksl

Bir dnem arasnn ald Uur nel'in

verirdi. Bener, meyhanede Selim'e sor

kalmt. Hi dargnlk yaanmam gibi,

'di. Onun yanna gelince, d dnya tm

verirdi, tm karmaalar ortadan kaybolu

madan Selim'in sevdii mezeleri syleyen

'la BETONAR irketini kurdu. Ve irket

batt! Onun ruhu sanatkard. Mhendislik

le filan olacak i deildi bu, yazmas

gerekti. Fikriye, 'Yaz.' dedi oysa. Kimsele

re aktrmadan bir deneme yazd, Atay.

Onu da bir tek Bener'e gsterdi.

Sonra

farkl bir ekilde anlayan, kendisinden on

iki ya byk olan ve ou zaman da ona

Ev iinde yine akac, fkralar anlatan bir

e ve baba profiline sahipti. O ara, Uur

evine gitti. Babalar ve Oullar kitab, onda

aradan bir yl gememi gibi, kitabn al-

annesini

kaybetti

kanserden.

Sevdii birok kiiyi alacakt kanser on

dan. Kimdi bu kanser? Ne istemiti onu

'Benim korkak olum' diye seven anne

sinden?

Fikriye, phesiz,

Ouz'u ok severdi.

Yalnz onun sevgi anlaynda baka ey-

KAFKAOKUR 5

lere pek yer yok gibiydi. Ouz, okuduu

kitaplar tartmak isterdi; oysa Fikriye'nin

kitap okuyacak vakti yoktu. Klana da pek

halde denizin mavisini bilmezdim yapra

n

yeilinin

her mevsimde deitiine

(.. .) seni tamdktan

dikkat

etmemitim

ayak uyduramamt. Onlar geldi mi hep

sonra

gzleri

d. Ouz, bu evlilikte, eyann ve dzenin

klarla insam ve insan o/mayam ayrma

ba arrd, bir keye kvrlp uyuyakalr

iine

skm gibi

hissetmeye balad

kendini. Arada kalmlyla kapatt ken

dini yine, kayboldu satr aralarnda Hesse'

den Kafka'ya.

yeni

alm

bir

kk

hayvan gibi evreyi akn ve hayran ba

ii olduka zordu; ona btn dnyann

nimetlerini, btn insanlardan kaarak
vermek zorundayd."
Arkadalar ile evi arasnda skp kald ve
vicdan ile sevgisizlii arasnda skp kal

kald ve kitaplar ile gerek yaam arasn

bir direnie geti. Bir gn yrrlerken

"Ben bakalatm." dedi, ayrlmak iste

diini syleyiverdi. Fikriye merak iindey

di, neyi yanl yapmt? Oysa kimselerin

tim." dedi. Soukkanllkla kabullendi fik

riye de bu durumu. ten ie, Fikriye'nin

isyan etmesini bekleyen bir Ouz vard

oysa:

"Aman ya Rabbim! Hi olmazsa 'Bunu

biliyorsun?" Oyunlarla Yaa

nlar

Size biraz da 'Gnselim'den bahsetmek

kadn deildi o; ancak antika bir gm

Tek bilinen, Polonyal eski akna dn

tak verilebilirdi ona.' Bir kolu hep Lon-

"nsanlar ackl szler

dinlemek istemiyorlar.
Onlar zmek cok zor:

kitab suratnza

kopotveriyorlor; skp
kolyJrsunuz soyfolorn
orasnda"
Gnlk

dra'dayd.

Ouz'a

kitaplar

getirirdi.

1968-69'da birlikte oturdular Beyolu'n

ite. Artk,

Ouz

Atay'n Tutunamayanlar'dan baka tutu

nacak hibir eyi kalmamt.

Tutunamayanlar
Otobiyografik

Tutunamayanlar,

bir

nitelik

de tayan

lkemizde daha nce

mt. Atay,

yaam boyunca yanndan

ayrmad yazarlarn

motiflerini

iledi.

Dostoyevski ve Kafka'nn karakterlerin

den esintileri, Vladimir Nabokov'u hisse

derken tam, onlarn isimlerini anar.

Metinleraraslk gibi riskli bir teknii ile

olmasna

ramen...

Olric'in

de

metinleraras elerden biri olduu tah

min ediliyor. Belki Charles Dickens'n B
yk

Umutlar'ndaki

Orlic,

belki

Ham

let'teki Yorick, belki de Robert Musil'in

varlara asard. Altna da 'sszyr' diye not

Niteliksiz Adam'ndaki Ulrich, belki de

yaptm resimler'. Dnyann nne ekil

ieriyordu Olric.

mi bir set gibiydi bu ak. Ouz'a ilham

veren kadnd Sevin. Onu, Tutunamayan

lar iin daktilo bana oturtan kadn .. .

yaad bir yl iinde bitirdi Tutunama
Ouz bir

hepsini birden kapsayan bir gnderme

Kolektif

bilinaltn

oluturabilmek

iin

Cervantes'in Don Kiot'u, Gonarov'un

Oblomov'u ve Shakespeare'in Hamlet'in
den faydaland. Alayc, ironik bir slup

masada Tutunama

belirlemiti kendine. En byk 'tutunama

ngilizceye eviriyordu. Sabahlara dein

Ondan "Bizi sa bile kurtaramaz." dedi

Ah, Sevin ...

yanlar' yazarken, dier masada Sevin de

"Seni tammadan n ce aalann iek

susmuyordu daktilo sesleri. Aceleci ve

AFKAOKUR

bir klan yesi olarak ama sevgili Gnseli

yazar

yanlar'.

dyd. Dostluklar hep devam edecekti

miti. Hem de ilk eserini yaymlayacak bir

Bilge' den... Yani Ouz ve Sevin'den ...

kamrdm derdi resim yapmay sevdiim

dahil hi kimse tam olarak anlayamad.

denenmemi bilin ak teknii ile yazl

Yazmaktan lesiye ekinen Atay, Sevin ile

atl ve yaprak dkt mevsimleri hep

ar youn aknn arl altnda ezildi,

yine de gidivermiti

isterim. Byle deyince olmad tabii. Yani,

Gnseli ve Selim'den ... Yani Hikmet ve

-Neyi yazyorsun?

belki de bir eyler olmutu. Bunu Ouz

lad gibi 'prlanta hediye edilecek bir

derdi: Yani 'seni sevdiim zamanlarda

lat. Ona, bir roman yazdn syledi.

de yarlmazd. Arkadalarnn da tanm

ald yanna.

Sevin

gr

Sevin gitti. Londra'ya... Belki Ouz'un

yaklatrd. Sevin;

zgr ruhlu bir kadnd. Sevme gcyle

daki o evde. Srekli resimler yapar, du

alp ban,

heyecanl,

birlerine

Dnyann btn ykn kita larna sd

ran adam, giderken de sade e kitaplarn

arasna

-Bizleri yazyorum.

f diye bar,
'Beni brakp nasl gidersin?' filan diye a
ukkanil ola

Parmaklarnn

salarn kartrr, dnrd.

yalnz kalm olmak, Ouz ve Sevin'i bir

bana yapamazsn, Cokun

la. Nasl, bir gardiyan gibi s

tat. T kand

Halit nce ard, sonra sordu:

bir suu yoktu, herkes sadece sevmiti

ite. "Sen bir ey yapmadn, ben dei

gibi

volta atard evin iinde.

isterim, boanmalarnn bu durumla hibir

sini bilmezlikten geldi ve bu yzden ken

da skp kald ve canm insanlara sessiz

kefetmi

noktalarda,

Bir gn, eski dostu Halit Refi ile kar

Uur ile Sevin ayrlmlard. Altn izmek

d ve onun diki dikerek evi geindirme

dine kzp durdu ve ne yapacan arp

hep a kalm gibi, mrekkebi ve kad

yeni

dan in celemeye baladm"

ilgisi yoktu. Sadece, benzer zamanlarda

"Sevgi'nin bekledii uzun boylu prensin

bak amam gibi, sanki o gne kadar

kararl,

sabrsz

ve

cokulu . . .

inden

taar gibiydi yazarken. Bunca yl azn

yan' olarak grd adamd, sa Mesih.

belki de. Bener'in de dedii gibi, gerek

bir kltr orbasyd bu eser.

Tutunamayan nedir?

Yeni bir soluktu. Maddi darlktan dolay iki

'Bir zamanlar Tutunamayanlar diye bir laf

nda Sevin'in fra darbeleri. .. Turgut'un

Krgnd. Uur, onun neyi baardnn bi

cilt 1971 'de, ikincisi ise ondan bir yl son

zarn kaderidir bu, O!':juz.' dedi. 'Sen de

cilt halinde basmaya karar verdiler. Kapa

"Tutunamayan

(dis conne ctus erectus):

Be ceriksiz ve korkak bir hayvandr. (. .. ) lk

bakta, d grnyle insana benzer.
Kendilerini

korumay

b i l mezler.

(... )

d bahesindeki papatyalarla ssl... lk

ra kt.

baka

bir

h ayvan

lincindeydi, 'Geleneklerle atan her ya

ldkten sonra anlalacaksn.' iddetle

ve fkeyle kar kt Ouz buna. 'Yaar

imdiye kadar hibir tutunamayann bir

kavgada

etmi'ti. 'imdi bunu ok hafif buluyor'du.

ken anlalmaya mecbur'du. Canm in

yendii

sanlar, bunu ona borluydu.

grlmemitir. (...) Tutunamayanlar avla

mak ok kolaydr. Anlayl baklarla s

imdi dnyorum da onun kitaplarn

zerseniz, hemen yaklarlar size. Ondan

okurken ve severken, yzmz kzaryor

sonra tutup ldrmek iten deildir. (. ..)

mu?

Balan daima ne eik gezdikleri iin, e

itli engellere taklrlar ve her taraflar yara
bere iinde kalr." Tutunamayanlar

"Kitabn birinci cildi tkeniyor ama ikinci

Roman bitirir bitirmez, Cevat apan ve

Ya tek cilt zannediyorlar roman ya da

albaym ne diyeceini bilemez:

kalmyor." diye yaknd Yurdanur'a. Ouz

cilt olduu gibi duruyor, depoda bekliyor.

birincisini okuyann ikincisine tahamml

Vs'at Bener'e gsterdi. Albaym akn,

-Bu nasl bir ey byle?

Atay, yazdktan sonra dnyann kendisi

bir kelime bile karmam!

ken, daha mutsuz ve umutsuz bir adam

iin daha yaanlr bir yer olacan umar

-Bu kitaba ben btn birikimimi koydum,

halini ald.

Ouz'un iinin zor olduunu anlamt

albaym. Denenmemii denemiti, byk

bir

cesaret

vard

bu

metnin iinde.

T rkiye'nin ilk avangart romann yazmt

Atay,

gerek anlamda

ilk

modernist

eserini... Bu ok kaln dosya; insann

iinde balayp iinde bitiyordu. "Ksalt"

dediler,

"ok

uzatmsn

baz yerleri! "

ierlemiti biraz ama onlar daha iyi bilirdi.

Dzenlediler, ksaltlmas gereken yerleri

"Meydan Larousse"
"Bu kitap ne ciddi kavgalarn ne byk ve

yaygn skntlarn ne de ezilen insanlarn

76 sayfa imlasz yazd ksm ile sanki

romandr; bu kitap, mustarip bir ruhun i

bunu bilerek yapt bilinmezmi gibi k

eref duyan yaynevimiz iftiharla sunar:

redaksiyon yapmas istendi. Ansiklopedi

ekilerinin romandr. Sizlere hizmetten

Tutunamayanlar." Tutunamayanlar

msenen Atay'dan Meydan Larousse'ta

iinde,

Atay'

Hakk

Devrim'e

neren,

Adnan Berk'ti. Arama motorlarna hapsol

"nsansz roman m olur be kardeim?"

madmz zamanlarda

Uur'a: "Bir daha dzeltirsem, btn sa

Mhendis Ouz Atay, bir anda dlanm

mak izi vardr Atay'n.

Sanat ve Bilim dlleri Yarmas'na ye

toplumu bilgilendirmek,

yol gstermek

Uur'la kalyordu o ara. Hem teknik okul

olmalyd. Snf mcadelesi yoktu. "Aklna

sna devam ediyor hem de sabahlara ka

ksalttlar. Ve son

halini

gsterdiinde

mimiyeti yok olacak." dedi.. T RT Kltr,

timeliydi.

mla

ve

dzeltiyi Yurdanur

Salman ile yapt. Belki artk anlarlard onu.

Hayr, anlamazlard. Yarmay kazananlar

arasna girdi girmesine ama yaynevleri yi

ne de onun bir 'ruh hastas' olduunu d

nyordu. Kime gitse ya 'ok kaln bir

bir yazar oluverdi. O dnemde roman,

iin yazlrd nk. Bir ezen, bir de ezilen

ne geldiyse yazm bu adam!" dediler.
nsansz roman yazmakla suladlar onu,

'gerek insan' ve katmanlarn yazmken

hem de. Eylemlerin ve siyasi karmaann

kaybolduumuz

ciltleri

arasnda

ansiklopedilerde,

par

da ders veriyor hem ansiklopedi alma

dar yeni kitabn yazyordu. Daktilo sesle

rinden baka, Uur bile bilgi sahibi deildi

kitapla ilgili. Bir kitaptan bahsediyordu

gnlnde: "Aalk bir adamn hikaye

kitap' diyerek geri eviriyorlar ya da ilk

had safhada olduu bir dnemde "Biz

reddediyorlard.

ler yapyor?"du. Atay'n belki de tek

Tehlikeli Oyunlar

masyd. Hayr, onun bir suu yoktu.

Ouz Atay'n

"Ben kahramanlarnn iplerini istedii gibi

konusunda hi yaknmad, yalnzca yaz

seksen sayfasn grdkten sonra kitab

Yaynevini yeni am, gen bir yaync,

hem niversite rencileri iin hazrlad

"Toporafya"s hem de dll bir roman

olan Ouz Atay' merak etti: Hayati Asl

yazc. Bir ekilde ulat esere. ok ze

nerek ciltlenmi bu gzel dosyay grn

ce ok etkilendi. Yapabildii tek yorum u

oldu Aslyazc'nn: "Farkl, ok farkl ... "

sini yazacam."

burada nelerle urayoruz, bu adam ne

hatas, yanl bir dnemde sahneye k

oynatarak insanlardan kuklalar yaratan b

yk roman clarn yeteneklerinden yoksu
num. Roman kahramanlarna uygulaya cak
byk nazariye/erm
i , on/an peinden ko

en

karmak

dneminin

eseri: Tehlikeli Oyunlar. Uur'un "Sevin

d." aklamasndan da anlalaca zere

bir i hesaplamayd bu kitap. En iyi ro

man olduu ne srlen Tehlikeli Oyun

lar'a baknca, insan en karanlk dnemin-

tura cam byk lklerim yok."

de ne yapyorsa ite en gzeli o oluyor,

grne katlmamak elde deil.

Eserdeki gecekondu imgesinin snfsal bir

gndermeden ziyade, isel bir derinlii

vard. Gnlndeki notlardan da anla

laca zere, o dnem Eric Berne'den

okuduu Hayat Denen Oyun kitabndan

etkilenmiti. Kendiyle ve Bilge'yle hesap

lat durdu. Tragedya ile komedyann bir

likteliiydi

bu.

Bilincin

ve

bilinaltnn

odalarnda gezintiye kard bizi. Bazen

actt, bazen ac ac glmsetti. 'Tehlikeli

oyunlar oynamak istiyor', 'bir yandan da

klna zarar gelsin istemiyor'du. Saysz

Hikmet vard. Birbirleri ile uzlamak bil

meyen bir dolu Hikmet. Hikmetlerden biri

'ben' olmalyd. Ama hangisi? Hangi biri

ne sz geirecekti? Bilge de gitmiti. Al

baym da olmasa, hali pek yamand.
"Biliyorum doktor, en ok merak ettiin
organd1r kalbim. Onun bana ait olduunu
sylyorlar doktor. te buna dayanam
yorum. Aynca, bu kadar ok para iin
de artk

'ben' diye bir ey sz konusu

olabilir mi? Hangi paramn esiriyim? Kal

bimin esiri. Ha-haf"
Ruhlar da nefes alp verir ve yaamak iin

havaya

ihtiyalar

vardr.

yzne kmas gerekir.

Bazen

gn

Yoksa skp

kald yerden, sahibini ldrverir. Yal

nzln paylaabilecei tek eydi Tehlikeli

Oyunlar. lmemek

Atay',

buna

iin

insanlar

yazar

mecbur

gibi. ..

etmiti.

Bazen 'iyi ki' diyorum. Sonra svyorum

bencilliime.

ve Tutunamayanlar

gibi

Tehlikeli Oyunlar da "Sevin'e ..." diye ba

lyordu. Tutunamayanlar'dan da az ilgi

grd,

son

yllarnda,

1974

balarnda,

sanat

muhabiri bir kadnla tant. Yirmili yala

rnda, ok gen, zeki ve dopdolu bir ka

dn: Pakize Kutlu. Evlendiler ok geme

den. Yana ve tecrbelerine nazaran ok

daha bilge bir duruu vard. ok da gzel

yemek yapard. ocukluunun kurabiye

1973'te kt kitap. Kapan yine Sevin

hazrlamt

dii vakti boa gemi sayard Atay. Za

ten flrte filan da inanmazd. mrnn

imdi televizyon dizilerinde bile

srekli alntlarnn seslendirildii bu kitap.

Oysa televizyonu da hi sevmezdi Ouz

Atay.

Papi ...

"Bir kz varrnt, albaym. Bilge gittikten

sonra sa hneye karak beni
anlaya cakm."
Ona bir eyler katmayan bir kadnla geir-

8 KAFKAOKUR

kokan evine kavumu gibiydi. Ona, Papi

derdi. Uyumlu bir kadnd, klana da he

inan' 'Ouz' gibi anlatmak istiyordu. T m

basklara

ramen

srarla

karmad

blmler mevcuttur romanda.

Romandan Tiyatroya... Hangi Ara?

Oyunlarla Yaayanlar. .. Zavall Cokun . . .

Tutunamayanlar zincirinin son halkas.

Bir oyundan ktktan sonra "Bu oyun k

t bir oyun" diyen Ouz'a "Yaz daha iyi

men karverdi. Alabildiine doallard.

sini, ben oynayacam, sz veriyorum."

Bu evin dostu, okur ziyareti boldu.

vaben yazld bu oyun. Kara mizah, bu

Yeniky'e tanmt Ouz bu dnemde.

diye cevap veren Ali Poyrazolu'na ce

kez vcut bulacakt. Atay, bu oyunun

Bir Bilim Adamnn Roman: Mustafa nan

T BTAK kapsn ald bu kez Atay'n.
niversite yllarndan bir hocasnn biyog
rafik romann yazmasn istediler. Gen

leri bilime ynlendirmek adna yaplan bir

almayd bu. Bata heyecanland, kabul

etti. Ama srekli kontrol altndayd cm

sahnelenmesini ok istedi fakat mr

bunu grmeye vefa etmedi.

Mutlu ola

ca her ey gibi bu da lmnden sonra

gerekleti.

"Ey u fakir milletim! Aslnda seni anlatm

yoruz. Sefil ruhlanmzn korkak karanln
anlatyoruz. te onun iin sana yanaa

leleri. Bir sre sonra, bu kitap onun ol

myoruz. Senin yannda bir snt gibi ya

gzyle bakmaya balad. Oysa Mustafa

myoruz." Oyunlarla Yaayanlar

maktan kt. Atay, bu kitaba bir sipari

yoruz. Hi utanmyor muyuz? Hi utan

ocukluundan bu yana bedeni yzn

Korkuyu Beklerken

den oyun d kalm Ouz Atay, bede

Tehlikeli Oyunlar' yazarken, Yeni Dergi'de

Beyaz Mantolu Adam isimli yks ya

ymland. iek Pasaj'nda, her grd

nde, zerinde asl kemerlerle hep ha

reketsiz duran kemerci adamn kurmaca

dnyadaki yansmasyd bu yknn kah

raman. Onu ok etkilemiti bu adam, bir

yk oluverdi. Sonra filme almay denedi

ancak bu, amatr bir deneme olarak kal

d.

nine hi gvenmiyordu. Ailesindeki birok

Ayn yl, 'Unutulan' yazd. Fantastik bir

kurgusu olan,

imgelerden

oluan bir

ykyd. Dnn, o at kat belki de bi

Papi ile birlikte Altay Gndz'n evine qit

kiinin lmne neden olan kanser de

tiler. Atay, ba ard iin biraz istlrah 1

k sarsntda byk bir hastal olduu

memesi konusunda uyarlnca sinirlendi.

onun bu korkusunu krklyordu. En k

na inanyor, hatta lecei dncesine

kaplabiliyordu.

Durumun vehameti,

vard. lalarla

etmek istedi. Banyoya gitti. Kapy kilitle

ala gzleriyle bir bak frlatt, banyoya

girdi ve kapy kilitledi. Hasta gibi yaam

yordu, bu yzden, hasta muamelesi gr

dnd kadar

geecek arlar deildi

bunlar. Hangi arsn ilalar dindirebildi

ki? Yaamda hep en ar duygularla bo

"Seni ok mu yalnz brak tllar sevgilim?"

13 Aralk 1977'de, nce berb ri lhnl'y

gitti. Salarn kestirdi. akalatlar. Sorrt,

uan Ouz'u yeni bir ar beklemek

teydi: lm ars. ift grmeler, yrrken

sekteye uramalar. .. Kaybedecek vakit

yoktu! Londra'ya gittiler. Beyninin iki ya

nnda olumu tmrler, yaamnn her

linaltmzn ta kendisidir.

saniyesini smrmeye balamt. Atay,

Sonra, 'Korkuyu Beklerken' . .. Bu y

nzca biri alnabildi. Dierleriyse bir yl ya

mek de istemiyordu. Uzun zaman gein

ce tedirgin oldular. Altay, kapy krd.

Demem o ki:
Ouz,

ld.

Yosun tutmu duygulara fsldayan

adam . . .

Barmas m gerekirdi? Bilmiyorum.

imdi, istediimiz kadar ve istediimiz

acilen ameliyata alnd. T mrlerden yal

'gibi', anlayabiliriz onu.

amasna izin verecekti.

Yanm Kalanlar...

31 Aralk'ta, gnlne resmini izdii

Kendi gibi bir nevi krk hayatlar yazan

ym sevgili okuyucum, sen neredesin?"

sreci balad. Londra'daki gnlerini eski

makt niyeti. Eseri hazrlamaya balad

da kaleme alnca, ykleri bir kitap olu

dii deftere bir eyler yazarak veya dost

kde de buram buram Kafka esintileri

vard. Etkilenmi ve etkilendiini de belli

etmiti. Sonradan Tahta At', 'Bir Mek

tup', 'Ne Evet Ne Hayr' ve "Ben burada

hastaneye sevk edildi. Sonra radyoterapi

dedii 'Demiryolu Hikayecileri-Bir Rya'y

sevgilisi ve yeniden dostu Sevin'in getir

ama kaynak sknts yolunu tkad.

turabilecek evreye

laryla mektuplaarak geiriyordu. Sakin

lmeseydi eer, nce 'Eylembilim'i biti

luu yoktu onda. Bugnlerde de en ok

Adam' yazacakt. 'Trkiye'nin Ruhu' var

geldi. Ouz Atay'n

Franz Kafka'nn 'Babama Mektup'undan

esinlenerek

yazd

'Babama

sonradan eklenir bu kitaba.

Mektup'

di. lme yryen bir insann umutsuz

yapt ey, kitap okumakt.

let, toplum diye. Tam da kst dn

"Ben lyorum: g rmyor musunuz? Ya

zk, diye zle cek/er. Fakat hakl kmann

lkene dn.'

Yarm kald.

"Dncem ge geliti, biraz ge bala

dm; biraz da erken brakmak durumunda

Peki , tozlu raflardan ba ucu kitab

ka lyorum. Geleceini kaybetmek , yaa

olmaya nasl terfi etti?

iddetli ba arlar balad Atay'n. Daha

nan zaman da bolatnyor. Ne yapaym,

hastalk bile yoktu gndemde ama o "u

henz biraz da ayakta durma gcm var;

kitab bitirsem de yle lsem" diyordu

deneyelim,

Eylembilim'i yazarken. 'Hayat bu kadar

m' der gibi yayordu. Oysa o, ok daha

celere, topluma dnmek zereyken, gitti

43 yanda leceini tahmin edemezdi.

sevin ci ilerini sta caktr. Beter olsunlar di

1976 yl derin bir bezginlik iinde geti.

recekti. Sonra 'Gelecei Elinden Alnan

d daha. leyecekti bizi bize; birey, dev

'Burada artk yapacamz bir ey yok,

ye ceim; oysa beter olan benim ."

Halit Ziya Uaklgil'in biyografisini yaz

sonu

almaya

alalm."

Gnlk

lmnden yllar sonra, gnl kverdi

ortaya. Bir gazete, srekli ondan bahse

der oldu. Bir yaynevi tekrar bast eserle

rini. Bir anda methiyeler dizildi hakknda,

Pakize, nden gidip birka ii halletmek

makaleler yazld. niversiteler, 'ilk mo

Tutunamayanlar'da da ara ara beyninde

Sevin'le biraz yalnz brakmak istiyordu.

onu. Biz de anlayamadk, albaym. Susu

'Ryalarmda bir eyler oluyor.' diyordu

daha birbirlerini gremeyeceklerdi. Sevin

Atay: Gryor musun tm bu olanlar?

fazlasyd. Yaknlar onun bir eit nse

ziye

sahip

olduunu

dnyorlard.

bir eyler olan adamdan bahsediyordu.

gnlnde. Daha fazlas oluyordu:

istediini syledi. Aslnda Pakize, Atay'

Maurice de ayn olgunluu gsterdi. Bir

ve Ouz, bu gnleri uzun sohbetler yapa

yorsun madem, sen syle Ouz'cuum

Seni

anlatmaya

altm iin,

belki

rak geirdiler.

benim de canma okuyacaklar. Okusunlar.

"lalanm alp banyoya kapanyorum. (. .. )

oysa batan biz olacaz. Batalm, kalm

Hep birlikte 'Bat dnya bat' diyecegi ,

"Dn gece bir rya; saatim patlyor, son

suz kk arklar, dililer ortala yaylyor,

dernist yazarmz' diye anlatmaya balad

toplayamyorum, saat cam bir i basnla

Durumu kimse g rmesin diye kapy kilit

iiyor, dalyor."

liyorum." Tutunamayanlar

varsn, biz buradayz da sen neredesin?

Ouz Atay
Teh likeli Oyunlar

Hepi n iz d nya ap n d ayd n z . Devler

sava yapyord u nuz . H erkes i n

gz n e bakmak zoru n d a ol d u u m u

san yo rd u m . Sava b itsi n istiyord u n ;

fakat, an l amaya h i n iyeti n i z yoktu . .

Sizleri izlemekten yoru l m utu m .
Acaba i md i n e yapacak? B u sze
kzd m ? D n r d u ru rd u m . Son ra,
kend i m i tesel l i ederd i m : O n l ar kend i
balar n n aresi ne baks n lar.
Oyu n l ar n z heyecan l a seyreden
saf b i r izleyic i g i biyd i m .

Ouz Atay: "Beni hemen anlamalsn."

Oyunlar1a yaayan , tehlikeli oyunlar oynayan, hayata tutun
maya abalarken yaam korkusunu duyumsayan, bilim ve
yazn insan Ouz Atay karnzda. Ve perde alr, oyunumuz
balar. lk sahnede Atay sz alr ve size seslenir.
"Ben buradaym sevgili okuyucum , sen neredesin acaba?"
(Korkuyu Beklerken / s.182)
Buradaydk. Ouz Atay'n ilk romann, Tutunamayanlar', yazd

Beyolu' ndaki evin nnde... Ben ona: "Gel beraber 'Ouz A

larmdaydm ve yine devam edemeyerek ayn nedenle okumay

tayclk' oynayalm." dedim, o da geldi. Zira, Ece Temelkuran da

braktm. Benim Tutunamayanlar' okumam 30' 1 u yalarmn ba

oyunlar sevenlerdendi.

dr. Atay'n dier kitaplarn okumama ramen Tutunamayanlar

ile ilgili byle bir mcadelem oldu. Hakikaten baz kitaplarn, baz

Yanmda Tlay (Palaz) var. Hani elinizde tuttuunuz derginin

muhteem kapaklan var ya, ite onu izen isim. Birlikte papat

yalan beklediine, beklemesi gerektiine inanyorum."

basmnda kullanlan, Atay'n byk ak Sevin Seydi'nin izdii

"Ouz Atay'n dnyasna adm atmak okuyucuyu hi bekleme

yalar alyoruz Ece'ye vermek zere. Tutunamayanlar kitabnn ilk

dii bir zaman ve mekan algsna tayor gibi. Yine de kendiniz

papatyal kapaktan esinleniyoruz.

den, yaantnzdan ya da sizin dnzdaki hayatlardan bir eyler

buluyorsunuz. Hatta ok eyler buluyorsunuz." diye atlyorum.

Biraz sonra o geliyor: Ece Temelkuran. Glmsyor. Elimde

Devam ediyor Temelkuran:

papatyalar, ' Bunlar sizin iin," diyorum: 'Atay'n papatyalar.. . '

Tam o an, hafif bir rzgar esiyor; yakc scakta bir ferahlk hisse

"Edebiyat tarihinde en ok merak ettiim eser, Ouz Atay'n

diliyor aniden. Bu ferahlk, Atay'n sayfalarndan kp kalbimize

flyor nefesini:

Gnlk'nde szn ettii ve yaamn yitirdii iin tamamlaya

"Yumuak bir hava dalgas araya gi;erek terini kurutmaya ba

Trkiye'nin ruhunun Tutunamayanlar olduunu dnyorum.

mad T rkiye'nin Ruhu kitabdr. Yine de imdi dnp baknca

lad. Kendinden memnun glmsedi: 'Papatyalar ne gzel, deil

Bu yapt, bu lkede yaamann nasl bir ruh hali dourduuna,

papatyalar. Seviyorum sizleri. Sizler ki btn k topran altnda,

anatomi kitab gibi. Merak ediyorum: Bu eserin ne kadar bir

'bural' olmann ne demek olduuna dair yazlm bir duygusal

mi Nermin?' ... mark mark srtt: 'Yaasn papatyalar; canm

yalnz bizi dnrsnz ve ilkbaharda hemen seriliverirslniz

baka lke okuru iin anlaml olur? Duygu ne kadar geer?

ayaklanmzn altna. " (Tutunamayanlar / s. 39)

Gemesi mmkn mdr?

Kafka Okur'un son saysn antasna, papatyalarn yanna koyan

Ben, mmkn olmadn dnyorum. Ouz Atay' n eserlerin

nna, Atay'n anlarndan paralar ekliyoruz. Glyoruz, d

yeli olmak' adn verebileceimiz, o karmak delilii karmak

deki duygunun bir baka dile aktarlabilmesi iin, anlatt 'Trki

Ece Temelkuran ile kahvelerimizi sylyoruz. Kahvelerimizin ya

gerekiyor. O da zaten Tutunamayanlar olmaz ve karakterlerin

nyoruz, hayret ediyoruz... Derken, syleimize balyoruz:

"Merak ediyorum. Siz, Ouz Atay' ilk okuduunda anlayabilen

lerden misiniz, yoksa anlayamayanlardan m?"

Glmsyor nce ve balyor Atay'n dnyasna att ilk adm

niye tutunamadn hibir zaman anlayamaz okur. Ulysses eseri

neden okunuyor dnyada? Kabaca, ngilizce yazld iin, diye

cevap verebiliriz. ngilizce konuulan bir dnyada okunuyor

olmas daha anlalabilir. Atay da ok etkileniyor bu yapttan

ve sonrasn anlatmaya:

aynca. nk bir edebi damar ayor yazar olan James Joyce.

"Tutunamayanlar'la baladm okumaya Atay'. ok iyi hatrlyo

Knausgaard' n Kavgam kitabdr buna. O da bence sz ettiimiz

elime aldmda 16 yamdaydm ve yldr ciddi kitap okuyor

her eyi anlatarak o insan anlamak, bireysel hakikate varmak'

rum, benim iin yllarca bir mesele oldu Tutunamayanlar. lk

Bir insann her eyi yazma abas... En son rnek, Kari Ove
' damara girmek' abasnda. 'Bir insan hakknda -mmknse

dum. Trk edebiyatn daha az, dnya edebiyatn daha ok oku

konulu bir sorunsaln etrafnda oluan bir edebiyat bu."

Ouz Atay'a geldi sra. Atay'n klt olmaya balad yllard,

Atay'n

mayanlar' 1 35. sayfasna kadar okudum ve braktm. nk ga

"zellikle ' Ne Yapmal?' adl metinde bundan sz

yordum. Sait Faik'e hayran olduum yllard bunlar. Derken,

1980' 1erin sonu, 90'1arn ilk yllaryd. Hi unutamyorum; Tutuna

yet berrak hatrlyorum ki ' Ben, bunu okursam intihar ederim.'

dedim. Tutunamayanlar' okumaktan bilinli olarak vazgetim.

niversite ikinci snfta kitab tekrar elime aldm. 2 1 -22 ya-

toplumsalln

nne bireysellii

iin. Bireyin tad zelliklerin nitelii, toplumu y

kil

hatrla t yo

kitleyi oluturan en kk birim ve bu nedenle ok

da kertir, diye dnyor." diyorum;

koyduunu,

geliimin bireysellikten getiine inandn

Il

llyrn f ll y,
r

11

1 11 1 1 1 1 1

.,g.,. \
o z Atay il e 1 1 .1 bu sylediinin tersini dnyorum.

o\ dugu
Atly, toplumcu
u, syleyen birok yazardan daha fazla
dnyor Konuyu. Hatta sadece bu konuyu dnyor.
"B.

zer satrlar vardr ve muhtem 1

uz

vadeden bir yazar olduunu belirtir v

Merhametsizliin, gdkln ve idi edilmiliin bu kadar

devam edecek?' der. Baz insanlara

sarst bir yazar var mdr, bilmiyorum. Aklma gelen dierleri:

Aly, Musil'i bu nedenle

lmn

geldiini ve umut

'Bu daha ne kadar byle

doce umut vadetmeyi

ykleriz. Bu da okur iin ok iyidir nk damtlm eserler

Tezer zl, Sevgi Soysal ve Sevim Burak. Fazladan, yalnz bir

kmasn salar. Yazarsa, bir ocuk oyuna alnmadnda ne his

adam olmak ya da byle hissetmek; 'bu lke neden byle, bu

sediyorsa onu hisseder. znde bu... Kimsenin sizi sevmediini

insanlar neden byle'nin kahroluunu daha derin yaatyor ona.

dnrsnz ve bu da dnyann en korkun duygularndan bi

Bu da eserlerine yansyor."

ridir."

Eserlerine yansyor. Bu, ok doru. Atay, birbirine benzer konu

Burjuva yaamna kar sergiledii sert duruu ve uzaklna vur

bireyin benlik aray.

lkla yer almas, Temelkuran'n da altn izmek istedii bir konu

lar ele alyor aslnda. Kartlklar zerine kurulu bir i dnya ve

gu yapyorum. Burjuva ile ilgili konularn Atay'n eserlerinde sk

oluyor:

Temelkuran, direksiyonu, tm bu eserlerden yola karak, tutu

namayanlarn kimler olduu zerinde iz sren bir yola kryor:

"Burjuvaya mesafeli olmak, entelektel burjuva olmann temel

art. T pk bykehirlerde yaayp bykehirden nefret etmek

"imdi dnyorum da Atay' n kitaplarn 1990'1arda daha ok

gibi... Kendi snfna fke duyan kii, kendine kar bir z fke de

erkekler okurdu. Hala yle mi, bilmiyorum. Erkeklerin klt yazar

gelitiriyor. Hibir snfn yapamayaca kadar -alt ya da st fark

gibiydi. Erkek dram meselesi, burada kendini gsteriyor. Bu

etmeksizin- kendi kendini eletiriyor. Bu da bireyin kendini yok

yanyla ackl buluyorum bu durumu; nk tm insan ilikilerini

doduunu herkes syleyebilir. Onu dierlerinden ayrt edense,

eserlerinde de Atay'n eserlerinde de kadn karakterler biraz u

Atay'n ada olan ve z fke tayan birok yazar, alt snf

dramdan beslenen ok yazar vard, gnmzde de var. Bir

kendi

hayatlarndaki

gibi

deerlendiriyorlar. Bu

zaktadr. kinci plandadr. Bazen ktdrler hatta. Burjuva ha-

uzaa koyan bir edebiyat olarak geliyor bana. Ouz Atay ile ilgili
olumsuz herhangi bir ey

sylemek benim

edii halini alabiliyor. Atay'n edebiyatnn da byle bir z fkeden

yazarlarn

yatnn taycs olmak gibi... Kadnlar byle anlatmak, kadnlan

haddime deil

elbette. Hakikaten byk bir yazar ve beni ok etkilemi biri.

Zannediyorum, tm Trke yazan yazarlar etkilemitir. Gn

mzde birok yazar da ona balln kendi kitaplarnda ifade e

bunu sonuna kadar gtrp btn itenliiyle anlatm olmas.

taklit ederek yaamay tercih etmiken Atay, kendi evresinin

iinde kalarak bu kart ve kank meseleyi anlatmaya alyor."

Atay'n "Glmek en ciddi eylemdir Olric." satnndan hareketle

Temelkuran' a yazarn mizahi ynnn esere kattklarn hatrlat
yorum.

der. Az'da Hakan Gnday'n yapt gibi... Bugn baktmda,

"Onun eserlerinde ar sarkazm var aslnda. Szn ettiin mi

tesinde incecik bir duygu olarak Bar Bak' nn kitaplarnda

roman boyunca ac ac glmsyoruz. Bu lkede byrken ma

Atay'n tadn -spesifik bir tattan sz ediyoruz- anlattnn ok

gryorum. Onda

da kadn karakterlere uzaktan

zah, ac ac glmseten bir mizah; gldren bir mizah deil. Tm

baklyor.

ruz kaldmz baskn sylemi anlatrken ve bunu Tutunamayan

dramn paylald bir ahbaplk var. Bir kadn edebiyat iin

ekilde yeniden retirken ac ac glmsetiyor. rnein, eitim

Erkekler arasndaki derin dostluk daha n plana kyor. Ortak

bunlar sylemek zor. Bu, edebiyatn derinliini kavrayamam,

lar'da iirler, arklar,

monolog ve diyaloglarla izofrenik bir

sistemindeki yanllklar gibi.. ngiliz kltryle beslenmi bir ya

kuru bir feminist bak as olarak alglanabilir. Ben, bu duruma

zar olarak, geleneksel bir (sense of) 'humour'a sahip deil. Onun

ye' deki yaayla ilgili bu. Kadn dramlarnn anlatlmas yeterli

Az gelimi toplumlarda en ok korkulan eylerden biri, alay edil

dmek istemem dorusu. Ama byle de bir taraf var ve Trki

heyecan vermiyor demek ki. Erkeklerin dram, kadn ve erkek

okur tarafndan daha ok ilgi gryor. Kadnlarn kendilerini bu

kadar ak anlatmas, ho karlanmaz. Sevgi Soysal'a bakn ya

'humour'unun ngiliz 'humour'una yakn olduunu dnyorum.

mektir. Belki de Ouz Atay'n bizimle alay ettiini dndkleri

iin okur ve eletirmenler ilk etapta sevmediler onu. Atay'n yap

t ey, insanlarla alay etmek deildi oysa; 'gelin, beraber bu du

da Tezer zl' ye. Hemen hemen Atay ile ayn dnemlerde yaa

ruma ac ac glmseyelim' demek istedi o. Sanrm bunu yap

ciddiye aldmz kadar ciddiye alnmamlar."

sini bekledi Atay' sevmek iin."

"Bir yazarn anlalamama kaygs... Bu beenilmemilik, anla

Tutunamayanlar ve Tehlikeli Oyunlar kitaplar Atay tarafndan b

koparmtr? Bunu bir yazar olarak yantlarsanz, nasl deerlen

aktan sz etmek istiyorum. Bir de kitaplarndan bildiimiz A

m ve eser vermiler. Yaadklar dnemde bizim bugn onlar

lamamlk duygularnn getirdii ierleme Atay'da ne frtnalar

dirirsiniz Atay'n okura olan ksknln?"

''Tutunamayanlar'da Ulyses, Niteliksiz Adam, Oblomov gibi eser

lere gndermeler var. Robert Musil, Dostoyevski onu etkileyen

yazarlar. Musil'in Niteliksiz Adam eserinin balarnda una ben-

\1

ok sever; kitabn ba karakteri 40'1 y

14 KAFKAOKUR

maya cesaret edemedii iin birok insan ne yazk ki onun lme

yk ak Sevin Seydi' ye ithaf ediliyor. Bu bilgilerden yola karak

tay'n mutsuz ve yalnz bir adam izleniminden.

Tam, sz bu konuya getirecekken Temelkuran bu konuya gi

riyor: "Biz, yalnz bir adamsan sz ediyoruz. Aklarn da yalnz

yaayan bir adamdan... ki kiiyken bile akn tek bana yayor

ve aslnda bundan besleniyor. Sevgilileri aslnda birer iyi metin

manmdaki Aye karakterinin ayn tarihlerde dnyaya gelmi ger

Atay. Yaz yazan insanlar, sz sahibi olarak, siyasetin konu

di."

fakat bundan nce belirtmek isterim ki son derece zeki bir adam
ulduu bir dnemin Trkiyesi'nde tm bunlarn zerine kp o

radan bu memlekette yaama.nn trajedisini anlatyor. Atay ise

bunu saf edebiyatla yaplabileceini biliyor. Bu, Atay' zel bir ye

re koymamzn nedenlerinden biri fakat siyasette saf tutmad

ek kiisini karmda grnce inanamadm. Bu, byl bir ey

Tam bu noktada Ouz Atay' n Tutunamayanlar'n ana ka

rakterlerinden Selim Ik ile kurduu zdeimlere deiniyorum.

iin daha da yalnz braklyor.

"Tm bunlarn arasnda yle bir detay var ki tyler rpertici..."

Gelelim mutsuzluk mevzusuna: Onu okuduumuzda byle d

-yani intihar etmeden nce- banyoya kendini kilitliyor.

nyoruz. Oysa Atay, hayatnda mutsuz bir adam deildi ben

ce. Bu mutluluk ve mutsuzluk meselesini de zaten biz abart

yoruz. Mutluluun bir hedef olmas son 20 yllk mevzu tm dn

yada. Ouz Atay'n yle dunmediine eminim: 'Ben mut

suzum, mutlu olmalym.' Bir yazar, zaten byle dnmez. Mut

suzluk deil bu. Bir derinlik meselesi."

Atay' n bir dier sorunsal da Dou-Bat. Bu sorunsaln Temel

kuran' n kaleme ald kitaplarda da gze arpmas dikkat ekici

diye dnyorum. Bunu onunla paylatmda:

"Bu, hepimizin meselesi. nk hepimiz Dou ile Bat arasndaki

bir kprde yayoruz.
Atay, eski ve yeni Trk edebiyatna aina olan bir kuaktan
geliyor. te yandan, Mussil, Dostoyevski, Joyce, Hesse, Gon

arov gibi dnya edebiyatndan birok deerli yazar okuyor.

Muhtemelen adalarn da takip ediyordu. Bu, hem ok byk

bir zenginlik hem de byk bir bask. Trkiye' nin bir kpr ol
duunu dnyorum. Kpr, bir yer midir? Hayr, kpr, yer

lerin arasnda bir yersizliktir. O kprde yazmak, vicdan bas

ksdr. Dou'yu da Bat'y da kavryorsunuz ama ikisinin birbirine

tercmesizliini gryorsunuz. Kendi hayatnda yaad prob

diyorum. "Tutunamayanlar romannda Selim Ik, lmeden nce

Beynindeki tmrn ngiltere' deki tedavisinden sonra lkesine

dnen ve hayatnn son dnemlerini yaayan Atay, kt hissettii

bir gece banyoya gidiyor. Ve lm onu, ayn, karakteri Selim gibi

orada yakalyor."

Ksa bir seslikten sonra sz alyor Temelkuran:

"alar ncesinde peygamberlerin airlerle ok kartrlmasnn

nedeni airlerin ayrca birer de kahin olduklarnn dnlmesidir.

Bunun mistik bir ey olmadn dnyorum. Yazdklarn

yayorsun. Bu hikayede tyler rpertici olan, hayatn bir metne

dntrmesidir bence. Bu kadar yalnz bir adam, bunu yapar.

Kendisini yazarak var etmi/yok etmi bir adam, byle lr."

Ve soru Ouz Atay'n kendisinden gelsin istiyorum: Eylembilim

adn verdii metninin ana kiisi, Servet Gzbudak'tan. "Bir
insan, zellikle benim gibi bir insan, ne zaman yazmaya balar?

Daha dorusu, ne zaman onun iin yaadklar, hissettikleri, d

ndkleri artk ifade etmekten kanamayaca bir younlua

ular?"

"Eylembilim' i kaleme ald dnemde, bugnk kadar kan ba

lematiin sebeplerinden biri de bu. Tutunamayanlar' ngilizceye

mll, kan alkanl yoktu bu lkede. 12 Mart 1971 ' de darbe

da naiflikle yapmaya almas, bize her eyi anlatyor."

1980' 1er ondan daha ar, 1990' 1ar daha da ard. 2015'e gel

evirtmek istemesi, baka bir yere konumaya almas, bunu

niversite arkadalaryla derslerde oynad szck oyunla

rndan, eserlerinde sklkla rastlanan oyun vurgusuna; Oyunlarla

Yaayanlar eserini tiyatro sahnesine tama abasndan, Beyaz

Mantolu Adam yksn filme ekme urana kadar; oyunu

hayatndan eksik etmiyor. Biz de burada Temelkuran --He 'Ouz A

tayclk' oynadmza gre sz bu oyunlara getiriyorum: "Aca

ba Ece Temelkuran ne zaman oyun oynar? Bunlar, hangi oyun

lar?"

"Roman yazarken insanda gerekten ister bir ynetmen gibi de

yin, ister bir yar tanr gibi deyin, karakterler douruyor olmak

ok byk bir heyecan ve tarif edemeyeceim tatta bir mutluluk

hissettiriyor. Okurlarn dnyasna giren ve onlar tarafndan ya

atlan bu karakterler, yazarda garip bir duygu durumu yaratyor.

Bu karakterlerin gerek insanlar tarafndan oynandn grmek

oldu.

Evet,

o tarihlerde ok ar olaylar yaanyordu ama

diimizde kk ocuklar ldryorlar patr patr. lk kez gzler

nnde bir ocuun ldrlmesi, Erdal Eren' dir. Erdal Eren'in
lmn grmedi Ouz Atay. Dolaysyla, bu soruya yant olarak,

onun yaratt ba karakter Servet Gzbudak vastasyla sy

leyecekleriyle benim syleyeceklerim arasnda fark olur. Benim i

in 'younluk nereye varmal' meselesi tamamen ortadan kalkt.

nk hiper-younluk var. Hastalkl bir kaytszlk gelitirme a
ndayz. Bu yaananlara tanklk ettikten sonra Atay'n metnin a

na kiisi vesilesiyle sorduu bu soruya yant vermek kolay deil.

Ouz Atay, lmnden bugne kadar yaanan olaylar grseydi

kukusuz ki 'bu kaytszlk nereye varacak' sorunsaln da eser

lerine daha younluklu C?larak tard. Ya da en bata sylediimi

yineleyebilirim ki Trkiye'nin Ruhu kitabn keko btlrebllseydi. . '

.'

Bizse bu keke ile bitiriyoruz sohbetimizi. N

ok keke var...

Bunu, Temelkuran'a sylemek istiyorum arnu t u t uyorum kendi

istiyorsun. Tam ifade edemeyeceim bir duygu ... Yazara iinde

mi. Bugnlk kekemiz bu olsun, diyorum. Na lsn bu hayata tu

kaye anlatabilirim: zmir Kitap Fuar'nda Devir romanmn kah

karlkl glmseyelim.

zalimlik olmayan bir muktedirlik hissettiriyor. yle de bir ho hi

ramanlarndan Aye Bakar gelip kitap imzalatt bana. Devir ro-

tunmaya alrken nice kekelerimiz olacuk.

lrmJllk, sadece

AF AOKU

15

Sfra Doru

Say

7 1 yk

CANSU CNDORUK
Hayatta yalnzca bir kez yaanan iki ey: Domak ve lmektir.
Herkesin kendi evinin nn sprd, ocuklarn sokaklarda

top koturduu, ne ok uzak ne de yakn bir zamand. O devrin

insanlar ya daha huzurluydu ya da skntlar evlerden darya

pek szmyordu. Aylin'in kk yuvas da byleydi. Drt duvarn

arasnda ne yaanrsa yaansn, sanki bir marifetmi gibi, kimse

sesini kartmazd. Aylin, biraz da bu sebepten, her eyi yalnz

yaard. Sevinlerini bile kimseyle paylamazd mesela. Yalnz

olduu zamanlarda alard. Yannda kimselerin olmad her an,

dnyann ne kadar kalabalk olduunu dnrd. nsanlara ba

kard uzun uzun. Bunlar, yalnz insanlara iyi gelen eylerdi.

Aylin, yine kapnn nne km, mutlu grnen insanlar seyre

diyordu. Hepsinin kendine ait koca bir dnyas vard sanki. Her
kes kendi yrngesinin etrafnda dnyor, kendi yldzlarnn ara

snda ldyordu. Sahiden, grndkleri kadar huzurlu muydu bu

insanlar? Aylin, ne zaman glmseyen birini grse mutlulua ye

niden inanmaya balard. Derken, bu inanc da birka saat ge

meden kaybolurdu. Dar alanda kendini avutma yntemleriydi

bunlar. Bu yana kadar hep "kk eylerle mutlu olmak" fikriyle

avunmu, sonra, byk bir derdin altnda ezildiinde kk ey

lerin aslnda hibir anlam ifade etmediini fark etmiti. Ne de

olsa aclar bizi gereklie yaklatrrd. Demek ki bu mutlu gr

nen insanlar, aslnda gereklikten epey uzaktayd.

Yalnz birinin byle mutlu bir kalabal fazlaca izlemesi saknca

lyd aslnda. Bir noktadan sonra insann karnna arlar girebili

yor, elleri yebiliyordu. Geri, Aylin sa eli dyse sol baca

nn altna koyard elini stmak iin. "Bir bakas elimi tutsun."

diye zlmezdi. Buna lzum yoktu.

ok ge kaldn fark edince telala eve girdi. Aylin'i ok nemli

bir buluma bekliyordu. Evde yaplacak onca i varken hepsini

yarm brakp hazrlanmaya koyuldu. Sonra, t bast ceketine

babaannesinin mavi boncuunu ineledi. Ne zaman ansa ihti

ya duysa,

hep bunu yapard. Hzlca evden kt. Be dakika

yrdkten sonra kapy kilitlemeyi unutmu olabilecei aklna

geldi. Emin olmak iin eve geri dnd. Kap kilitliydi de kim bilir

anahtar nereye koymutu? Aylin'in akl arada giderdi byle.

Ocan altn drt kez ak unutmutu. Annesi hep diyordu ya,

gerekten ans eseri yayordu. Herkes gibi, "hayat" denen o in

ce izgi zerinde gidip geliyor, dmemek iin abalyordu.

Acaba, kadnlar erkeklerden daha m kolay akln yitirebiliyordu?

Evet, erkeklerden ok daha hassastk ama bir o kadar da g

kulaklarmz bile tkyorduk. Acdan farkndalmza perde indii

an, lmleri bile yayor sanyorduk. Hepimiz birer Aylin'dik,

zorluklarla bydmz iin ok abuk olgunlayorduk.

Aylin son vermeye kyamad bir hayata yeniden balamak iin

bu bulumaya gidiyordu. Aslnda kar taraf durumdan haberdar

olmad zaman buna bir buluma denemezdi fakat ad her ne

olursa olsun, Aylin iin yaplmas gereken tek ey buydu. 'Hayata

yeniden balamak' ise biraz iddial bir dnceydi. Yeni bir sayfa

amak zor olduu kadar da rktcyd fakat insan iyileebil

mek iin her eyi yapard.

Bu adamla yzlemek iin ilk kez bu kadar kararlyd. Artk, on

dan kamayacakt. Zaten birinden kasa bir bakas ile burun

buruna geliyordu. Bu adamlar her yerdeydi. Ne kadar kaarsa

kasn, sonunda kendini kovalyordu. Sfr izmek gibi bir eydi

bu. Yuvarlak belirginletike insan sfra doru yaklayordu.

Adamn adresini avu ilerine kazmt. Y rd. Bildii tm so

kaklardan geti. Adam o son brakt yerde, krmz apartmann

kesinde sessizce beklerken buldu. Hata dudaklarnda eski ve

alayc bir glmseme vard. Aylin bir adm atnca adam geri e
kildi. Aylin ona biraz daha yaklat.

lydk. Bize yaplanlar affetsek bile unutmuyorduk rnein. Bir

Adam, bir sonbahar sabah yapt gibi, hilie kart.

liyorduk. ntikammz almadan uyumadmz gibi, tekrar ayaa

Bu sefer tek bir fark vard: lmemiti.

kapal yryorduk. Ve hatta, yaramz ok derin olduu zaman

Demek ki insan yalnzca bir kez lebiliyordu.

hatay affetmek ile kabullenmek arasndaki ince izgiyi ok iyi bi

kalkmamz da uzun srmyordu. Canmz yandnda gzmz

16 KAFKAOKUR

ROh-i Mcerred

Gzlerin Ele Veriyor Seni

ZEYNEP ZLAN KEZER

ALCAN BAYAR

Ben bir aa olsaydm, kk siz olurdunuz.

hangi ihanet tesadfle aklanabilir

Kzl kahveye alan yapraklarm,

ve hangi yalan yeniden, yeniden rter?

Nisanda gz rengi bir glge olur

gnein nne geen bulutlar m

Ve dallarn krmz heceler dkerdi.

saklayacak sua meyilli halleri?

Sarma dola kavramaya yeltenirdi cmlelerim topra

delikanllk vurup kal ok oldu kapdan.

Haddini aan szcklerimse biraz mahcup

yontu lmu duygular var

Di' l i gemi bir zamandan bahsederken.

nasr bal duvarlarnda meyhanenin,

Yazmaya rpnr da kalemim,

eskimi fotoraf kareleri. . .

Sizi dkmedike baarsz kalacak tm dizelerim.

ah, oktan gemite kald gemi zaman kipi!
Ben bir aa olsaydm, suyu siz olurdunuz.

hibir tesadf benden daha iyi tanyamaz seni.

Kayp bir lde mukaddes bir vaha

Belki tarihi bir Osmanl hayratnda

mesela biz, zmir'in korku kokan,

Ya da garip bir kulun gz yanda

kavga kokan sokaklarnda,

Tatnz yuvaya smyordunuz,

srt srta deyince yreklerimiz,

yle ki zerreniz harlamaya yeterdi kzgn gnei

sen sol koldun, bense sol bacak;

Ve durmak bilmeyen eyll yamurlar delice kskanrd sizi

solduk senin anlayacan, solumuza kadar

T itrek bir kuru daldan ibaret bedenim

ve solumuzda bo ulduk

Size doru kk salacakt, usulca

imdi,

rkek ve bir o kadar da nazl bir sevgili edasyla.

yarm jetonluk mrmzde olsak olsak

tek eritli yolda u dn yapan

Ben bir aa olsaydm topram siz olurdunuz,

eski model yeil bir Mercedes.

Kfl bir yalnzlk gibi saracaktnz tm kylarm,

Belki miskin bir balk kaykhanesinde yeerecek

sen iyisi mi itiraf et gerei, abuk ol;

Ve bu khne kuytuda demleyecektik biriktirdiimiz yalar.

tkr karanln iersinden ehvetle zehrini

Srtst uzanp amura,

nk geceleri kyor gn yzne, zaman,

Gkyznde arayacaktk cmlel erimizi,

snmeye eyrek kalm hastalkl yldz ...

Hangi gezegende drmtk kim bilir?

kapat gzlerini ve az teye ekil ltfen.

boazna kesik atyorum aramzdaki ban.

Sebebinizle zemheri yayor imdilerde iim.

en sevdiimiz arky hatrla!

Ne kzgn kumlar

odann benden artakalan aresiz yanlarna

Ne de kzl gne tesir ediyor.

savurmalym en iten kfrlerimi

i boalm aa gvdeleri
Susuz bir topra kovalyor.

hibir yolculuk benden daha iyi anlatamaz:

Ve gelin grn ki;

imdi tesadfen lecek olsan

Ne ben bir aacm, kkm var

gzlerin ele verecek seni!

Ne de siz benim topram, suyum.

iR

KAFKAOKUR 1 7

En Sevdiim

Say

7 1 yk

EZG AYVALI
"Hi zahmet edip kalkma o sandalyeden." dedi Turgut
ayakkablarn giymeye alrken. "Ho, zaten kalkmaya

caksn." Kapy amaya yeltendi. Vazgeti. "Ne olacak

biliyor musun? Yalnz yalanacaksn. ylece geberip gi

deceksin bu evde." Nazl'nn bir solucan gibi masaya eil

mi bir eyler izen haline bakp yutkundu. Uykudan arta

kalan zamanlarda, Nazl'y grd tek hal buydu ve bu

grnt artk midesini bulandryordu.

eri girmek istedi. eri girip masann zerindeki kalem

leri, kartlar, boyalar datmak istedi. ieri girip ortalkta

grnr ne varsa krp dkmek istedi. eri girip onu bu

lunduu bu dehlizden dar karmak istedi. Derin bir ne

fes ald, kap kolunu brakt, ieri girdi.

"nsanlarn seni tanmasna izin ver Nazl. Byle saklana

rak, iine kapanarak hayatn geiremezsin. Bu nasl ha

yat? Eve tklp kaldk byle. Yeter, ben ok skldm." Sus

tu, bekledi. nce Nazl'nn bir eyler sylemesini, sonra

gzlerini yumup sakinlemeyi bekledi. "Hadi kp birka

arkadala bulualm. Yemek yiyelim, bir eyler ielim. Bak,

dnnce almaya devam edersin yine. En sradan in

sanlar kadar sosyalleelim, ne olur yahu!"

Nazl hala tepki vermiyordu bu sylediklerine. nndeki

ablonda duran, bir haftadr zerinde alt adam izli

yor, parmaklarn izgilerin zerinde gezdiriyor, bir yandan

da dnyordu. Adamn karakterini, zelliklerini, aksak

lklarn dnyordu. Ve adn. . . Ad ne olmalyd?

Turgut yine sinirlendi. Geri dnd kapya ve barmaya

balad: "Yetti artk! Sana kimse yardm edemez. Bouna

konuup enemi yorduumla kalyorum burada. Sen var

ya, hibir eyi hak etmiyorsun. Sen! Bu hayat da hak

etmiyorsun, bu ii de. O kartlarla oynayan ocuklar, bun

lar senin gibi aciz bir kadnn hazrladn bilse eminim bir

daha asla, ama asla!"

Turgut sustu. Bitirmedi cmleyi. Yeeni Ali'yi dnd.

Tansayd Nazl'y, sever miydi yine bu kartlarla oynamay?

: '

Ali'nin, bir gn kendi kendine oynarken "Amca bak bu en

sevdiim." diye getirdii kart hatrlad sonra. "Ne bu?" di

ye sormutu Turgut. Ali, karttaki kahramann btn zel

liklerini tek nefeste anlatvermiti: "Bak amca, bu Noksahii.

'
1 1

'

1
,_

'
1

'

En nemli zellii, grnmez olmas. Gc 1 55 , bundan

glleri de var ama bunun hissetme-sezme yetenei 355.

Yani ok! Bu yzden hepsini yenebiliyor!" Gayet sradan

gelmiti Turgut'a Ali'nin anlattklar. ocuklarn ilgisini ek

mek kolay, diye geirmiti aklndan; gsterdii karta hi

bakmadan. Sonra Ali devam etti: "Onu byle yapan ne,

18 KAFKAOKUR

,..-_

Asl Babaolu

syleyeyim mi? Bak gzlklerine, bak elindekine. Bu adam

aslnda kr. Grmyor. Ama grnmez olabiliyor. Amca en

sevdiim kart bu benim, nk en gls bu, Noksahii."

Doruldu. Masann altna uzanp koltuk deneini ald. Tutunarak

kalkt. Salondaki ve holdeki pencereleri at. Hak veriyordu Tur

gut'a. Bir eyler deimeliydi artk. Evin iinde dolap bir sre

bunu dnd, bir eyler yaplmas gerekiyordu. Farkl bir ey

Turgut donakalmt. Ali'den dier kartlarn getinnesini ve zellik

ler... Aklnda uzun zamandr bir ey vard ama neydi? Ara sra ak

Virara. Uabiliyor. Gc 260 ama kollar olmad iin btn gc

Neydi?

lerini anlatmasn istedi. Ali, byk bir cokuyla yapt bunu: "Bu
ayaklarnda toplanyor. Ve ok yksee zplayabiliyor, ok! Ra

lna geliyor, sonra almaktan unutuyordu. Deiik bir eydi.

dile ok zeki, zeki olduu iin dier kartlarn enerjilerini de toplu

Banyoya girdi, yzn ykad ve aynada uzun uzun yzn sey

ne ihtiyac var. O zaman ok gleniyor."

ve doldurdu, zerinde alt, adn bir trl koyamad kahra

Daha neler vard o kartlarn iinde ve nasl dikkatini ekmiti Tur

ik bir eydi aklndaki. Hibir eletiri veya yorum almamt bu

nice karakterin onlarca zel yetenei, sihirli gc vard. Btn

baca olmayan bir kadn izdi nndeki ablona. Elindeki koltuk

yor. Ama bedeni ok gl deil. Bu yzden dierlerinin enerjisi

gut'un. Konuamayan, yryemeyen, iyi grnmeyen ve daha

leden sonray, mahalledeki arkadalaryla bira iip geyik yap

mak yerine, Ali'yle ve kartlarla, sonraki gnleri de yeeninden

dn ald Noksahii kartnn arkasnda yazan ismi bilgisayar

rederken hatrlad unuttuunu. Hzlca masasna dnd, bir kah

mannn izimini tereddtsz buruturup att kovaya. Evet, dei

konuda. Haklyd Turgut, insanlardan saklanmayacakt artk. Tek

deneine ykledi btn sihrini kadnn. Yaynevini arad, bu an

dan sonraki btn kahramanlarnn kadn olacan syledi.

banda aratrmakla geirmiti.

Bugn,

Hala ayakta durup elinin kapda olduunu fark ettiinde ekti

Ali, kartlarla oynamayacak kadar byd iin sadece kolek

m Nazl'ya bylesine saldnnasna sebep oluyordu? Oysa az n

koleksiyonunun bakesinde. Amcasna verdii kart oktan

elini Turgut. Bu yana kadar dzgn bir i tutturamam olmas

ce hatrladklar, Nazl'nn iinde olduka baarl olduunun kan

tyd. Ayakkab dolabnn kenarnda duran tabureye kt.

Evet, ok tepki almt ama bunun yannda ok da vg topla

mt bu kahramanlar. Sipariler kesilmiyor, aksine oalyor, o

cuklar, genler, hatta baz yetikinler, yeni kacak kartlar merak

la bekliyordu. Dne kadar kendisi de buna hayrand ve gururlan

yordu, ama bunlarn hibiri u an yaad duyguyu tam olarak

adlandrmaya yetmiyordu.
"Biraz olgun davran ltfen." dedi Nazl kafasn kaldrmadan.

Nihayet bir cmle kurabilmi olmasna m sevinmeli, aralarndaki

siyon yapyor. Y llar nce arkadandan kazand Noksahii kart,

unuttu Ali.
Turgut;

evinde,

koltua

uzanm, televizyon izliyor. Kanallar

arasnda dolarken Nazl grnyor ekranda. Onun canl yayn

daki canl yzn, gzlerindeki parlty, z gvenini, olgunluunu

izliyor Turgut. Kartlarla balayan bu yolculuun hafta ba viz

yona giren animasyon filmine nasl ulatn anlatn izliyor

Nazl'nn. Midesi bulanmyor bu defa.

Yan koltukta oturmu dergi okuyan karsnn gz ekrana iliiyor

bir an, "Navaki kt!" diye sesleniyor arkaya dnp. Kk bir

kz koup geliyor koltuun arkasndan, tlevizyona bakp lk

ya farkn yzne vurduuna m zlmeli, karar veremedi Tur

atyor: "Navakii!"

kahretsin. Tamam. ocuka davranan benim ve imdi kalkp

Yerdeki tek bacakl oyuncak bebei alp kanepeye, Turgut'un

gn oradan kar ve seni kurtarr umarm. Ben burada kalp sana

bir baca yok ama Navaki ok gl!"

gut. Tabureden kalkt: "ocuka davranyorum, yle mi? Allah

buradan gidiyorum. O izdiin sper kahramanlardan biri, bir

acmak yerine, uzaktan yaptn ie hayran olmay tercih ediyo

rum. Hibir ey syleme ve sakn zahmet edip o sandalyeden

kalkma."

Turgut, tek hamlede at kapy, kt. Katta duran asansre bindi

ve zemin tuuna basarken 'Tabii' dedi iinden, 'zaten kalkmaya

caksn.'

Nazl, bir sre daha hareketsiz oturdu orada. Belki birka saat. ..
Kahvesinin bittiini fark edince yan masadaki kahve makinesine

doru uzand sandalyesinden kalkmadan. Kendini grd o an

grnmez bir aynadan. Vazgeti.

yanna kouyor ocuk. Bebei gsteriyor: "Baba bak, Navaki'nin

'Biliyordum' diyor Turgut, iinden.

Kz devam ediyor: "Koltuk deneinde ok sihirli gleri var.

Hem boya, hem kalem olabiliyor biliyor musun bu denek? Kt

adamlar hep yeniyor bu kalem denekle.''

'Biliyordum' diyemiyor lurgut, iinden bile.

"Hepsinden de gl, biliyor musun baba? Senden bile gl!"
Koturuyor salonun ortasnda: "En sevdiim Navaki!"

Turgut'un evden gitmesi ok ey hissettirmemiti, sadece 'kilidi

deitinneliyim' diye dnd bir an. Rahat girip ksn, istedii

gibi sosyallesin diye geen ay bir yedek anahtar vermiti ona.

KAFKAOKUR 19

Songul olak

Gzlerinde Gne Tutulmas: Trkan oray

say 7

1 Sinema

DLARA ULU
Seneler, seneler evveldi;
Bir deniz lkesinde
Yaayan bir kz vard, bileceksiniz
Ed g ar Allan Poe

ln karmamak iin gzlerimizi krpmaya korkacamz bir

kadn.

Kara kz geliyor, kara kz!

lk filminin ardndan, uzun bir sre sonra yeni bir teklif gelir: 'Ak

Rzgarlar'. Filmde dnemin jnlerinden Gksel Arsoy ile birlikte

oynayacaktr. Filmin senaryosuna gre, Arsoy'un sevgilisi var

Kendi iir defterinin ilk sayfasnda yer alan Annabel Lee (Edgar

dr. T rkan da utanga ve mahcup yapsndan dolay terk edilen

sevilmekten, sevmekten baka.'

zerine odaklanr. Filmin sonuna doru izleyiciler T rkan oray'n

Allan Poe) iirindeki denizkzdr T rkan. 'Hibir ey dnmezdi

Elini yzne koysan avu iini per Trkan. Badem ekeri

sevgiliyi oynamaktadr. Galada btn dikkatler, terk edilen sevgili

adn bilmediinden 'Kara kz ile evlen!' diye barmaya balar.

Iklar yandnda, gzler onun zerindedir. Bylece, T rkan, se

elinden alnm bir ocuk gibi bakar. Braksan btn istanbul'u,

yircileriyle hala sren gnl ban ilk kez 'Kara Kz' olarak kurar.

yrei. T rkan' yava yava izleyip dinlemeli. Ezberimize lazm

Ard ardna film teklifleri gelmeye balamtr artk. Ylda ondan

hatta dnyay srtnda dolatrabilecek kadar byktr, scaktr

olan kadnlardandr o.

fazla film eviren Trkan, dnemin jnleri ve usta ynetmenleri

Halit oray ve Meliha Sav iftinin 1 945 yaznda sultan gibi bir

ile ayn setleri paylar. Perdelere sarnp arklar syleyen kk

kz, artk sarld perdelerden syrlm, kendi bysyle bizi sar

bebekleri olur. Ailenin yeni ferdi ile zaman akarken, baba o

maktadr.

oray'n annesi de almak zorunda kalr. Yalnz ve sevgi ara

'Seni grdm, gelmeden duramazdm.'

ray'n polis maa, geinmelerine yetmez. Bu yzden, T rkan

yndaki her ocuun yapaca gibi, Trkan da evde kendi

topyasn yaratr. Kardei Nazan dnyaya geldiinde, o da bu

topyann gzel bir paras olur. T rkan, okul yllarndaki msa

Ac Hayat
lk dln Ayhan Ik ile oynad 'Ac Hayat' filmiyle alr. Filmde

merelerde, milli bayramlarda yeteneini gsterme frsat bulur.

karmzda manikrc Nermin vardr. Sevdii adam alayarak

ler.

rimini yapar.

Mutluluklar da ac izler tar. Lise yllarndayken anne-babas ay

Trkan oray, sinemayla byr, btn ilklerini kamera karsnda

Eve geldiinde de kendini perdelere sarp sarmalar, arklar sy

rlr: Trkan, dedesiyle yaamaya balar. Mutlu hayatndaki bu ac

izle,

bize, gl kadnlarn mevsimi olmadn, her zaman nasl

glmsemeleri gerektiini gsterir. Gzleriyle konuup sessizliiyle byler.

Hafta sonlar annesi ve kardeiyle hasret gidermek iin Ka

terk etmek zorunda kalan Nermin, alldk mutlu sonlarn dev

yaar. ilk kez kamera karsnda pr, kaza yapar, utanr, k

zar...

Annesinin koruyucu kanatlarndan sonra, Rhan Adl'nn

koruyucu kanatlarna snr. Akn da byk yaar T rkan. On

dokuz sene boyunca, gvendii kanatlar liman olur. Solmayan

glyle iimize ilerken, bize sevmelerimizi sorgulatr. Trkan

gibi sevmek vardr. Trkan gibi beklemek... Beklerken bile yal

ragmrk'teki evlerine gider. Ev sahipleri Emel Yldz'dr. Nam-

nzlnn penceresinden hepimize glmser.

aarak ilgi ve merakla kendisini dinleyen Trkan'a anlatr. O an

Seyirci artk onu komusu, kardei, anas, sevgilisi olarak gr

dier Panter Emel; byl sinema dnyasn, kocaman gzlerini

lattka T rkan daha fazla merak eder.

Emel, T rkan' yeni balayaca filmin setine gtrmeye karar

verir. T rkan akn, Trkan merakl . . . T rkan utanga ve g

zel. .. Setteki o suskun bysyle gz kamatran T rkan', ilker

nanolu fark eder ve Sultan' olaca o byl dnyann kaplar

ilk film teklifiyle alr.

meye balamtr: Trkan 'biz'dir. Bu ba glendike T rkan'n

zerindeki sorumluluk artar ve Trkan da artk kendi kurallaryla

oynamaya balar. Evet, 'Mine' filmine kadar yklmayacak olan
kanunlar gndemdedir. Bu kanunlar, setlerdeki artlarla ilgili bir

ok konuyu ierse de herkesin aklna ilk olarak 6 . madde

-Filmde pme ve ak sahne olmayacaktr.- gelir: Fakat o d

nemin artlarna bakldnda film irketleri birbirinin neredeyse

ayns olan ticari filmler rettiinden, Trkan' T rkan yapan, as

lk filmi 'Kyde Bir Kz Sevdim' ekilirken, annesi, ok sevdii

lnda bir nevi bl! kurallar olur.

yeni bir kadn doar: zlerken, bir anlk duruunu, bakn, g-

Kurallarna ramen, aranan bir yldzdr. lk balardaki utanga,

biricik kzn bir an olsun yalnz brakmaz. Kamera klar yannca

KAFKAOKUR 21

mahcup kadn rollerini zerinden atp yine her tavrnda ken

lr." T rkan, haberi okuduktan sonra Sefa nal' arar ve yeni bir

olup kulann arkasna ilitirdii glle, eli belinde, akalar yapar.

taya kar. Ama bu kez farkl olacaktr. Trkan, kamera arka

dimizden bir para bulacamz rollerle karmza kar. Gll

engi Naciye olup delikanll retir. Glcan olup,

kyn

aasna ba kaldrr. Elif Ana olur, evladnn derdine derman

bulmak iin btn istanbul'u hasta ocuunu srtnda tayarak

dolar. Edebiyatn sinemayla harmanlanmasyla da alkuu,

Akam Gnei, Sinekli Bakkal, Hanmn iftlii, Gramofon Avrat,

Yedi Kocal Hrmz, Cemo, Sultan Gelin ve daha birok eserde

"Yaasayd eer nasl olurdu?" dediimiz karakterlerin ete kemi

e brnm haliyle karmza kar. Bize, kelimelerin ne anlam

film iin senaryo almalarna balarlar. Bylece 'Dn' filmi or

sndaki erkek egemenliini ykp kendi filmini kendisi yne

tecektir. Kadn bana bu ie bulamasn, diyenlere inat, iini aln

nn ak ile bitirecektir.

'Oda iindeki suya, dme ucundaki a, o medeniyet

dediin bir eylere deitin mi, sattn m bizi?'
Dn

lara gelebileceini retir.

Elinin hamuru ile Trkan, birbiri ardna gelen dlleri kaldrr.

'Sevgi de yetmiyormu. ok eskiden rastlaacaktk.'

netmen olarak Trkan, artk yurt dnda da tannmaya balar.

'Dn', yurt dndaki festivallerde gsterime girer. Bir kadn y

Vesikal Y arim

Kolay deildir elbet, dnyann en ok sayda filmde oynam ka

Filmlerini en sevdiimiz kelimelerle anlamlandrmaya alrz.

mr yoktur bu filmlerin. Zaman eskitemez, eksiltemez onlar.

dn oyuncusu olmak.

'Ziyan yok, gl yeter.'

Bin yl nce de sonra da ayn ekilde hissedilebilen duygular ya

Selvi Boylum Al Yazmalm

ksnden esinlenerek yazar Vesikal Y arim'i. Vesikal Sabiha'nn

?O'lerin ortalarnda neredeyse her eve dnyay gsteren kutularn

klarda, kimin iyi, kt, hakl veya haksz olduu nemli deildir.

tadr. Ama T rkan, bu dnemde de karmza Kadir nanr'la bir

atr. Sefa nal, Sait Faik Abasyank'n 'Menekeli Vadi' y

kara gzlerinden okunur Manav Halil'e olan ak. Ak varken ba

Sabiha, bize aka nasl baklacan, akn nasl bytleceini

retir.

likte iir gibi bir kadn olarak kar. Cengiz Aymatov'un 'Krmz

Earp' kitabndaki al yazmal Asya'dr. Elinden tutsanz yreinin

Bizi filmleriyle byten Trkan, her yerdedir. Balklarda, hamsi

kokular arasnda, balk gzeli Azize'nin arklar mrldanlr.

Azize, tezgahlar arasnda krmz beresiyle, yaramaz haliyle do
lanr. Kara gzl Azize, 'Her eye sahip olmak isteyen, elindekini

de kaybediyor.' derken, gne tutulmas vardr Azize'nin gz

lerinde. Farkl alardan, farkl gzellikte grlebilen bir tutulma

...

'Sevemedim ka ra gzlm, seni doyunca . . .' diye arky syle

meye baladnda alyordur Azize. O alarken, bulutsuz bir

gkyznden kalbimize dolular yaar. Alamasn isteriz yada

alayacaksa gsmze yatsn ki san okayabilelim.

Belki Azize'nin san okayamayz; ama 'Kara Gzlm' filmiyle,

duygularn her bir hcremize kadar hissettirebilen efsane bir ikili

doar. Trkan, Kadir nanr'la birlikte daha birok kez kalbimize

dokunur. 'Devlerin Ak' filmiyle, zamann ve hrsn bile sevmelere

engel olmadn

gelmesi, sinemay duraanlatrr. ekilen film says azalmak

gsterirler.

Filmdeki T rkan'n dier a

Sreya Bey'in de dedii gibi, artk 'On/an kimse durduramaz.'

O naif dokunularn sahibi T rkan'n cesur hali, zaman zaman

bana dert aar. Cemo filmi ekilirken, filmin son sahnelerinde

T rkan attan der ve fel tehlikesi atlatr. Elaz halk bu duruma

scakln hissedebileceiniz Asya, bize sevgiyi sorgulatr. ocu

uyla, selvi boylu lyas'n kamyonu arkasndan bakmak oluverir

onun iin bir anda sevgi.

'nsan sevebilecei birini bulana kadar, ka kiiyi sevdiini

zannediyor?'
Mine
Toplumsal gelimelerle birlikte sinema da yeni bir boyut kazanr.
Seksenlerde gndemde artk erotik filmler vardr. T rkan, byk
ak sinemadan vazgememek iin Mine filmiyle tabularn ykar.

Filmde, bir sene sonra evlenip drt yl evli kalaca, cannn bir
paras Yamur'unun babas Cihan nal ile birlikte oynar.

ki binli yllarda; sevmelerin, sevilmelerin kadn, dizileriyle de ya

nmzdadr. kinci Bahar'n Hanm'yla; gzmzden, dilimizden

saknr, saklamak isteriz onu. Tatl Hayat'ta Sevin'lere boarken

bizi, hayatmzn kadn o olmal, diye dnrz. T rkan, Su

na'dr, bundan dokuz yl nce ekilen son filminde. Elli yldan

fazla sren bu akn hasretiyle yanar gnlmz dokuz senedir.

Belki bir gn tekrar, diye cmleye balamann hzn var iimde.

o kadar zlr ki belediye, Trkan oray'n salk durumu hak

zlem sevgiyle beslenirken, beklemelerimizin stne katranlar

T rkan'n zerinden dt atn kahrndan ld rivayetleri

okamak istediimiz izler... Beyaz perdenin her zaman senin

knda gnlk anonslar yapmak zorunda kalr. Hatta Elaz'da,

yaylr.

Saln korumak iin bir sre sinemadan uzak kalan Trkan'n

ii iini yer. Bir gn, gz gazetedeki bir habere taklr: "A/

manya 'ya almaya giden adam, kansnn kendisini aldattn

duyar. Trkiye 'ye onu ldrmek i in gelirken trafik kazasnda -

22 KAFKAOKUR

dkmek istiyorum. Hepimizin hayatnda unutulmaz bir izin var,

na ihtiyac var 'Sultan'm. "Halk zlemiyle olumu bir mitostur

ve ulalmaz bir ya/n tzlk i in dedir." demi senin iin Cemal S

reya. Gel, sultanm! Yalnzln bakentinde, iinde sadece sevgi

olan surlar kuralm, gzlerimizden okusunlar mutluluumuzu ve

'Ayrmasn Mevla'm bizi mr boyunca ..

.'

Kurabiye ile Mercimek orbas

GKHAN COKUN

Kendime Ait Bir Oda

ESRA PULAK

Ne vakit yere sk bastm, o vakit yerden

ykseldim. Hayal ettiklerimi
gerekletirebilmek iin ihtiyacm olan
tek ey, kendime ait bir odayd ; kalbimdi.
Bir gnlden akan sular, dier gnle yol
olur.
Gerekler akam gnei ile batar, sabah
gnei ile yen iden doar.
Sevmezsek leceiz; sevmekten
leceiz!
Gn geceye karnca hafifler m iydi
dnya?
Aslolan, bu kalp, bu gkyz.
Saln afiyetimdir.
ncelikle unu bilmeni isterim ki o irin
kurabiyelerinle beni batan karabileceini
sanyorsan yanlyorsun. Yemezler. Yiyemezler...
Zira kalbime giden tm yol lar yine byle melali,
daha ok hazan mevsimlerinde rastlanan ve
hz n kokan akam stlerinde akan
gzyalarnn sebebiyet verdii yrek
paralanmas, cier parelenmesi gibi beeri
olaylar (koroner heyelan) neticesinde kapand.

Balangca cesaret, sreklilie sabr ve

bitie asalet yakr.
Geen, sadece zamand.
D serin olann, ii de kat olur.
Hazr bulmuken birbirimizi, ok sk
sarlalm! Ta ki tm korkular yok oluncaya
kadar.

Sen byle uzun cmlelerden, duygusal

betimlemelerden ok hazzetmiyorsun, zaten
lisede de ok bil inmeyenli denklemler zen
seksi bir m atematik dehasymsn diye d urumu
bilimsel verilerle zetliyorum bak. Senin yan
kadar dm var beni m boazmda. Kuru kuru
kurabiyeyle olmaz o iler, anlyor musun? Hem
azda da olsa dalan eyleri sevmiyorum ben.
Btn olmal, akp gitmeli alabildiine.
Asma suratn hemen. Becerebiliyorsan acs
szlm bol efkatli bir mercimek orbas yap
da ielim scak scak. imiz snsn.

Ve yeniden gnele dans etmemi istiyor

zaman.
Bu bir d dahi olsa; varm!
Adna dnya denen bu yerde, birinin
yaamnn son u, dierinin yaamnn
balangc olur.
H ayaller gerek o l mak iin vardr.
Yreime dokundun ya, artk her mevsim
sonbahar.

Yarn ntihar Ettim, Dn Ak Olacam

say 1

Deneme

DLAN BOlYEL
orabm slak. Sinirlenmem iin geerli bir neden.
Yalnz insanlarn en byk hzndr eve koc-ca bir
karpuz alamaylar, mesela.
Elli be yl daha mantkl kalp kendimi sadece
gelitirsem; mesela her gn bir kitab noktas
virglne kadar okusam da sonra herifin birine ak
olsam... 'Kt!' diye silinir mi o btn bilgiler bilgi
haznemde? Muhtemel-elbet-olaslk.
Gnlerce kinini tasam birinin, ald ahmn son
kullanm sresi bile oktan gese...
Aynada nce onu, sonra yansmam grsem.
Bunca biriken kinin ardndaki ilk karlamamzda
parmann ucuna ine batsa, bildiim, ettiim ya
da verdiim tm kararlar silinir sprlr o anda,
mesela. O kanayan parman kanayan noktasn
dudaklarmla iyiletirene dek abalarm, kesin.
orabm slak. Gdklanmam iin geerli bir neden.
Yalnz insanlarn en byk keyfidir uyumadan nce
ayak topuklarn kremlemek, mesela.
Ay batsa, batarken aklna Ahmet Kaya gelse...
Kadehini ona kaldrsan . . .
Bak mesela bu iki kiilik b i r resital o l u r ancak.
Gne dosa, doarken btn ehir uyusa...
Perdelerini ona asn ...
Bak bu da tek kii lik bir ayin olur ancak.
Yarn intihar ettim, bu benim en zgr iradeli
kararmd.
Dn ise ak olacam, bu ise gl yzm en
berbat glmseten gk grlts olacak midemde.
nk stne yamur yaacak, tm ehri, tm
beni, tm seni ve tm yamalak hisleri ykayacak.
Ve byk ihtimalle, babam bu yazy anlamayacak.
Annem ise beni zen kiiye ah edecek.

24 KAFKAOKUR

nk bir otuz gne kalmaz, en sevdiim mevsim balayacak.

Ku usun Fru, sen onu bo ver; biz az daha sabredelim Nilgn.

SEDA ELYILDIRIM

- Ex Libris -

Say 7

Kitap

1 ' 1 1 \ K \ :\l l'l'S( H

3096

GN

NDEKLER
7
Bir Sevdann Belgesi
Nhit. Hanm

(Cemal Sreya) 13

"lmszlk" insanolunun kafa yorduu olgularn banda gel

dndan nce sadece saray ve kiliseler himayesinde bulunan

maldr yeryzne. Kendi varln srdremese de ona ait bir

min kendi ktphane olgusunu gelitirmesiyle, daha yaygn ola

mektedir, bu sebepten bir yerlere kayt tutmal ve ismini kaz

eyler kalmaldr bir yerlerde, yazmak nasl bir ihtiya ise, sak
lamak da yle bir ihtiyatr ite...

Exlibris de ite tam da bu sebepten ortaya kmtr. Yaradl

kitaplar, 15.

yy. da matbaann icadyla, kitapsever burjuva kesi

rak kullanlmtr. Bylelikle, artk kitaplar kaybolmayacak ve

dn verdii kiilerden geri alnabilecektir. Kitaplaryla arasnda

zel bir ba kuran insanlar iin sadece kendine ait bir tasarm
kitaplarna mhrlemek, mlkiyet duygusundan kaynaklanr ve

gerei insanolu sahip olmay varlk ile birletirme eiliminde bu

dier herkesten kendini ayrcalkl hissetmesine neden olur.

sunun baskn geldii, kltrel dzeyi yksek toplumlarda, in

Kitabn gzle grnr kalclnn, sizin benlik duygunuza da

malarn nlemek adna, ekslibris yaptrma ihtiyac duymutur.

duygusunu kazandran, olduka tatmin edici bu graksel desen

lunmutur. Kaleme, kitaba, yazara deer veren, aidiyet duygu

sanlar kitaplarnn kendilerine ait olduunu belirtmek ve kaybol

Latince bir deyim olan Ex Libris kelime anlam olarak,

" ...Kitap

lardan" demektir. "...'nin Kitapl, .. .'nn Ktphanesi" anlamna

gelir ve kitabn genellikle ilk sayfasnda bulunur, kitabn kapa

aldnda kitabn sahibinin adn, kendisini yansttna inand,

estetik bulduu motier gibi graksel anlatmlar gze arpan exlib

salamlk ve kalclk kazandrd aikardr. Sahibine "benim"

ler, kitap sahibi ile arasnda zel bir ba oluturur ve ayn zaman

da , kitab dn alan kiiye bir uyar niteliindedir. Kitab dn

alan kii her kapa atnda, onu asl sahibine gtrmek hissi

yat ve zorunluluu duyacaktr. Ex libris sanatnn geliimi tarihin

ak ile paraleldir. rnein bir ex libris almas olarak kraliyet

armalarn ilk rneklerden kabul edersek, Fransz devrimi zama

ris, artk o kitab "sahibinin" klmaktadr.

nnda Fransa'da, kraliyet armasnn nasl ekil deitirip zgrl

Tarih boyunca, gerek bir kitapsever kitaplara kar takntl bir

sonras yaplan ex libris almalar karlatrldnda, siyasi or

ilgi duymaktadr. Bilinen en eski ex libris,

n simgesine dntn grebiliriz. Rus devrimi ncesi ve

111. Amenos' in (Antik

Msr ravunluunun XVlll. Hanedan dneminin 9. hkmdar ola

rak srm bir ravun) papirs rulolarn korumak iin M.. 1 400
ylnda yaptrm olduu baskdr. Sonrasnda ise, matbaann ica-

tamn sanata yansmalar da bir belge niteliindedir. Ex libris

sanat deiir ve deiim olmaya devam edecektir. Ta ki in

sanolunun renmeye merak ve kitaplara saygs srd

mddete.

KAFKAOKU 25

Pencerenin Perdesini Havalandran Kmuran

Say 7

1 yk

ERAY YASiN IIK

. ..Ve nc zil ald. Kamuran, dekoru kere pt ve yerini

ald. Biraz sonra, tm ihtiam ile krmz perdeyi piyanonun
dolat notalara selam verdirircesine amt. Mesaisinin drtte

birini tamamlamann hakl gururu ile sandalyesine oturdu. Biraz

nce birbirlerinin arkasndan fsr fsr dedikodu yapan kulis

fareleri kol kola dans ederken, Kamuran onlar seyrediyordu. u

halatn bir ksran gemini tutar gibi tuttu. Kemal Bey'in kre

sentosu ile oturduu sandalyeden ayaa kalkt. Y llarn vermiti

bu ie. Sorsalar kuliste baklavaya trnak batran sanat elilerine,

insan insanla insana blp kartarak tiyatroyu anlatmaya a

lacaklard. Oysa oyunu bir senfoni olarak perde arkasndan

dinleyen ve bu resitale son notay seyircinin bam teline do-'

uzun burunlu kz, yine yanl admla balam ve koreografinin

kundurup koyan bu adama ayak muamelesi yapyorlard. Kah

insan, uzun burnunu tafra ile bir de havaya kaldrm bu irozdu.

arkasndan kulis yaplyordu. Gzler, tek ii scak su hazrlamak

sahnesi iin haftann her gn seti olan popler bir dizinin

nenin gkten zembille indiini zanneden ajans gzeli ve fitnes

gemi ssleme sanat olabilirdi. Kamuran'n onu sevmemesinin

"Seyirci ne kadar kt ekerim!" diyerek, mrlerinde sadece

iine etmiti. Oyuncular iinde Kamuran' n anlaamad tek

Kamuran kadar

provaya gelmemiti,

iki

dakikalk

pme

oyuncusuydu. Tiyatro yapmak istemesinin tek sanatsal yn, z

birok sebebi vard. Ama bu yeni nl mark kzn da Kamuran

iin iyi duygular beslemedii apakt. T iyatro mdrne " Niye

ve suyu hazrlamad iin oyuncular tarafndan kulis odalarnda

olduuna inanlan Kamuran' aryordu. Dekor, kostm ve sah

yakkllar, oyunun kt gitmesini seyirciye yklemilerdi bile.

birka gala gecesinde yrtmal etek ile oturduklar seyirci maka

mna hakaret ediyorlard. Oysa Kemal Bey tiradn sonunda btn

bu adam burada oturuyor?" diye defalarca sormu, Kamuran'

seyirciyi hipnoz etmi, of puf seslerinin ve telefon klarnn yerini

"Ve perde alsn!" diyerek balad tiyatro sezonu boyunca,

perdeyi Aziz Nesin'in cmlesine bir nokta koyar gibi kapatt. Se

b u adam olarak nitelemi ve sahne zerinde gereksiz bulmutu.

perdeyi kimin ap kapattn bilmeyecek kadar dikkatliydi.

derin bir sessizlik ve zifir bir karanlk kaplamt.

Kamuran,

yirci ne olduunu anlamadan kendini ayakta bulmutu. Kemal

Sezonun son oyunu olmasna ramen hala yanl admla bala

Bey, memnun bir ekilde sahneden kulise inerken, yeleinin

mas, Kamuran' ileden karmt.

cebinden bir sigara kartp Kamuran'a uzatt. "Keyif sigaras iilir

Bununla beraber, oyun yerlerdeydi. Karlan antreler, yerli yersiz

hocam... ini doru yapan birini grnce, iimi yapyorum sade

gelindi. Kamuran son tirad bekliyordu. Aziz Nesin ne de gzel

kursa epey dalga geerlerdi. Ama Kemal Bey farklyd. sminin

simdi, seyirciyi paraladn baba." dedi. Kamuran "Estafurullah

traklar, lafa girmeler, amaz vermemeler derken perde sonuna

ce." diye karlk verdi. Kemal Bey'den bakasna bu cmleyi

yazmt ... Emektar oyuncu Kemal Bey ile gz gze geldi. Kemal

sonundaki "bey" sfat onunla konutuktan sonra istemsiz olarak

Bey'in sigaradan sararm byklar altndan tane tane

klyordu her szck. Kelimelere deil harflere anlam ykl

azdan kyordu ve bu sfat bir karaktere ancak bu kadar yak

abilirdi. Kamuran, 50 yldr sahnede yutulacak her tozu yala

yordu Kemal Bey. Uyumak zere olan seyirciyi, her cmlesinde

yan Kemal Bey ' e "hocam" demeyi tercih ediyordu. nk on

Kamuran kalm, Kemal Bey'in gzlerinde oyunu izlemekteydi.

alyorlard. Yemeklerde bile K.amuran ile ayn masada otur

biraz daha rahatsz etmeye balamt. Bu srada antrede sadece

Dier oyuncular,

oktan, gelen tatl ve ikolatalara yumul

dan her gn yeni bir eyler reniyordu. 17 yldr ayn tiyatroda

maktan rahatsz olanlarn aksine Kemal Bey, onun turne "badisi"

mulard. Diyetini her suarede bozan danslar, "Oyundan yarm

yani oda arkadayd. Eski ahap merdivenleri gar gur sesleri

sesli abiler, perdenin kapanmasn beklemediler bile. Oysa Kemal

dekor asansrn?" diye sordu. "Syledim ama ok masraf ola

yatro salonunu titreterek kendine dndrmt. Kamuran, perde

ter, ben ona eski dekorlardan bir tekne yaptrrm."

saat nce hibir ey yemeyeceksiniz." diye ahkam kesen dublaj

Bey yerlere dm oyunu omuzlarndan tutup kaldrm ve ti

26 KAFKAOKUR

ile inerken Kemal Bey Kamuran'a dnp: "Patrona syledin mi

cakm.Ona para ayramam dedi. Motorlu calaskar bile olsa ye

diye cevap-

lad Kamuran. Kemal Bey iinden ettii kfrleri seslendirerek

beyefendiliini bozmak yerine Kamuran'a glmsedi. "Kamu

o da zarfn mektup gndermekten baka ilere de yaradn

kefetmiti. "Otur, biraz konualm." dedi. Kamuran oturdu ve

raaan!" diye baran tiyatro patronu, anlalan yine kt ba

patronun yapmak istedii eylemin oulluuna inat, susarak onu

kahve ieceiz, scak suyumuz yok, neredesin abicim?" diye Ka

antrede beklemenden rahatsz'. Yeni sezonda sen perdeye deil

ladklar oyunun btn faturasn ona kesecekti. "Kardeim bir

dinledi. "Bak abicim, millet senden ok ikayeti. Kzlar srekli

muran'a kyordu. Cmle sonundaki "abicim" kelimesini Ka

sadece kostme bak." dedi. Kamuran Hikmet'in yzne yle bir

sanlara "abicim" derdi. "Sahnedeydim hocam." dedi Kamuran.

d.

muran'n yana hrmeten sylememiti. Aksine sinirlendii in

Kamuran da Hikmet'in hocalndan deil sfatszlndan kul

lanmt bu kelimeyi. Zira Kamuran'n Hikmet'ten renecei tek

bakt ki Hikmet perde hakknda aklama getirmek zorunda kal

"Seneye zaten otomatik perde yaptrrz. Komple yenileyeceiz

ey, tccarlk olurdu. Organizatrlkten tiyatro patronluuna terfi

sahneyi." dedi. Bir sre, yaplacak yeniliklerden, robot klardan,

tamamn almadan suareye kmaz ama otel parasndan kamak

lemiyor, otomatik perdeyi dnyordu. Basit bir arkl motor

eden Hikmet iin iyi oyun; bol kadnl, bol turneli oland. Parann

motorlu perdeden ve masraflardan bahsetti. Kamuran onu din

iin gece yolculuuna baylrd. Bu eski sinemay Kemal Bey'in

sistemi Kamuran gibi perdeyi noktalama iareti mant ile nasl

nyordu.

kimi zaman seyirciye i muhasebesinden derin sorular soruyor

srar ile tiyatroya evirmiti. Bu sezon sonu da yenilemeyi d

Kamuran kahveleri hazrlayp herkese ikram ettikten sonra, si

kullanacakt. nk Kamuran kimi zaman oyuna virgl atyor,

du.

gara dumann yaratt sisten Kemal Bey'i buldu. Bir tek ona ku

Krmz renge baktka hayal pencereleri alan seyirciye bu yol

ken Kemal Bey'in bu lks, dierlerini balarda kzdrmt. Fakat

yemedi bile. Sigarasndan bir duman daha aldktan sonra nn

pada verirdi kahvesini. Herkes plastik veya kat bardakta ier

Kemal Bey'in kendisinin evden getirdiini rendikten sonra onu

pimpirikli olarak deerlendirmilerdi. Plastik bardakta imemek

culukta onun yerine imdi bir makinenin elik etmesini dle

de duran bo bardaa sndrd. Bunu bilinli yapmt. "Kusura

bakma Hikmet." dedi. lk defa ona ismi ile hitap ediyordu. "Y

iin evden kendi bardan getirmek onlara tuhaf bile gelmiti.

netmen neyse, oyuncu neyse, perde de odur. Hi tiyatro perdesi

melerinin arasnda muhafaza ediyordu. Ama bu sr sadece Ka

tepki vereceini tahmin etmemiti.Kamuran da devam etmedi

Halbuki o barda Kemal Bey deil Kamuran alm, kendi malze

otomatik olur mu?" Hikmet bu parlak fikre Kamuran'n bu kadar

muran ve Kemal Bey tarafndan biliniyordu.

zaten. Etse de syleyecei hibir kelime Hikmet tarafndan an

Kahveler aylar iildikten sonra, Kamuran iinin bana dnd,

et." dedi. stifa etmiti. Hikmet buna zlmek yerine aksine se

ikinci perdeyi nasrlam avularyla balatt. ilk perdeye naza

ran daha tempolu balamt oyun. Perde arasnda seyircinin

kaacan dnen oyuncular Kemal Bey'in tiradndan byle

nen seyirciyi karlarnda grnce armlar ve ikinci perdeyi

hakkn vere vere oynamlard.

Oyuncularn en ok sevdii 'selamlama' yani mastrbasyon ks

mna gelinmiti. Dakikalarca sren alklar oyuncular selamlyor,

kim kimden daha fazla alk alyorsa dieri iten ie onu ks

kanyor ama sahte bir glmseme ile birbirlerini tebrik ediyor

lalmayacakt. "Benden bu kadar, ekmeini yedim, hakkn helal

vinmiti. nk bu konumay onun iine son vermek iin ba

latm ama kostmc eksii onu kovmasna engel olmutu.

Sezon banda yenilenmi salonda , geni prodksiyonlu mzi

kalin prmiyerini seyretmeye gelen Kamuran, nc zil ald

nda oturduu seyirci koltuunda kadife krmz perdeyi seyredi

yordu. Seyirci snd ve keman sesi dt karanla. Sonra

bir hrlt balad. Yava yava ama nizami bir ekilde alan
tiyatro perdesi sinir bozucuydu ya da Kamuran'n sinirlerini boz

maya yetiyordu. Fakat tiyatro sevdas yerine gres ya ile alan

lard.

motor, daha ilk oyunda perde tam almadan durdu. Dmenin

Kamuran perdeyi bir orkestra ubuu gibi kullanyor, seyirciyi bir

ayn sinir bozucu sesle bu sefer kapanmaya balad. Perde

st perdeye onlarn alklaryla tayordu. Perdeyi imek gibi a

m, tm seyirciyi ayaa kaldrm ve sezonun son perdesini

nazl nazl geri kapatmt.

bandaki parmak tekrar kapama dmesine basm olacak ki

adeta Kamuran'n nnde verdii ilk snavda snfta kalmt.

Perde

arasnda kulise

gidip

gitmemekte

kararsz

kalan

Kamuran' Kemal Bey: "Senin baklavalar bitmeden yeti." diye

Kulise tebrie gelen seyircilerin en ok konuan da gittikten

telefonla arad. Kamuran kulise girdi. Kemal Bey, sigara du

yatro koltuklarna Fasulyeciyan'n son tiradn iinden oynarken,

dne bir tek o sevinmiti. Dierleri her eye olduu gibi oto

de ktktan sonra, Kamuran son kontrolleri yapp klar kapat

dakta ay imeye...

sonra, oyuncular giyinmi ve kmlard. Kamuran boalm ti

oraya buraya atlm kostmleri topluyordu. Dekor teknisyenleri

mannn arasndan elind plastik bardakla kt. Kamuran' gr

matik perdeye de abuk almlard. Kemal Bey de plastik bar

m, mdriyete kmt.

Hikmet mdriyette hesaplar alyordu, Kamuran'a zarfn uzat

mt. Ona kalsa paray zarfa falan koymazd. Ama Kemal Bey

"Harlk m veriyorsun! Bir de el ptr bari!" diye onu azarlam,

KAFKAOKU 27

yle bir hayal ecesisin ki, her yer sensin.

Usul usul dklen mimozalar, azalan limon
iekleri, ayaklanan hanmeliler, deniz
yapraklar, glen gneler, rayiha baheleri,
bulutlu rzgarlar . . .
Tanr da senin gibi var oluyor dnyada.

Ksecek kadar sevmeli insan birini

o gelince ksmeli: nerdeydin bunca zaman
niye sevmedin beni, ksecek kimsem yoktu
demeli, o varken de kimseye ksmemeli.

Her ey senin eteklerine spryordu beni

iimden;
iin ki, iimin aynasyd
ve yalnzdk
ve yalnzlk biraz da akln, trelerin ve
geleneklerin
ve yasalarla alkanlklarn
bizi kuatt yerdi.

Herkes ak olmann ortak dilini bulup yazmaya

alyordu.
Ama aslnda bu kadar basitti ite: Birini
ptnde salncakta sallanr gibi hissediyorsan
aksn.

Ben Neden Ben'im de, Ben 'Sen' Deilim?

say

Rportaj

OYA INAR
Bir Buket Uzuner Rportaj!

nem beni derste zannederken evde oturmu kitap okurken

Lisedeyim. Bilenler bilir. Ankara'da, mehur Hergele meydann

bir sesle: " Buket ne yapyorsun sen burada kzm?" diye, sorar

bulunca yrei azna gelir, beni de rktmemek iin yumuak

dan, Genlik Park 'na doru szlmek teyim. Omzuma bir el de

iyor belli belirsiz.. . Arkam dnyorum Ayhan! Ama yani imdi,
Ayhan ' size nasl anlatsam. ..

im. Bunlar aile iine o kadar ok anlatld ki, imdi artk dn

yaanm gibi taze anlar... Aslnda kafama eseni yapmay sever

dim ve belki de iyi retmenlere denk dtm, biraz da yk

Ayhan'n bir ela gzleri ... Bir ela gzleri . . . Bi r ela gzleri va r.

Ne

siz sorun, ne b en syleyeyim.

"Gzlerini bir k apa tsana akm ." diyor.

m. " Derste hep ayn eyi tekrarlyor retmen, skldm!" dermi

sek not heveslisi, iddial bir renci olduum iin hi disipline

gnderilmeden okullan bitirebildim. Sannm yazarlarn ve gezgin

lerin sklmaya frsat bulmayacak kadar maceral hayatlar oldu

Kapatyorum... Ellerimi

unu ta o zamanlar sezmeye balamm ...

tu tuyor.. . Sanrsnz a vulanm a te alyor... yle bir ha l! Ayhan

bu i te! Yangna krkle gidiyor. kenceyi uza tyor. tiraf edeyim,

Kalemle kurduunuz ilk romantik ilikiden ne domutu

sonunda o byk an geldi, dudaklanm pecek zannediyorum!

peki? iir, ksa hikaye, roman?

Heyhat!
Gelmemi!
O gn, daha 'o gn' deil(mi).
A vu/anma drt keli "bi r ey" brakyor.
Eek deilim ya! Anlyorum ... Bi r ki tap.
"A imdi" diyor.
Ayorum.
Kapanda yle yazyor: ki Yeil Susamuru Anneleri Babalan
Se vgi lileri ve Dierleri ...
yleyse kay tlara gesin .
Buke t Uzune r benim "ilk ak"m.

Kalemi burada analoji iin kullanyor, edebiyat kastediyorsun,

anlyorum; ama ben yaz yazma eylemini de ok seven bir yazar

olduum iinbu soruyu direkt kalem zerinden yantlayacam.

Roman ve yklerimin ilk yazmn dolma kalemle defterlere el

yazmas yaparm. Bu bazen 1800-2200 sayfa olur. Sonra onlar

ilk editryal almasyla bilgisayara ekerim. Her ne kadar artk

bilgisayar bile deil, tableti de yazmak iin kullanmak, teknofil

olmak bir yana kalem aslnda tarihin en nemli icad, ivi ile klav

ye tuu arasnda en uzun sre kullanlm yaz aracdr. Babamn

dolma kalemini akamlar lk su banyosunda bir bebek gibi te

mizleme trenlerinde beni asistan yapmasndan gurur duyan bir

En gzel ilk genlik anlanmda, hep bau cumda duranm!

ocuktum. " Bir kadnn eline en yakan leke mrekkeptir! " diyen

imdi, bydm de, O 'nun/a rportaj yap tm .

babamn da etkisiyle hala bir dolmakalem fanatiiyim. Mrek

kep, duygu ve dnceleri beyinden kaleme aktan kan gibi sv

Haya t kendi kendine ne gzel hikayeler kurguluyor, Al/a hm!. ..

dr ve katla bulutuunda, ehvetli bir pmeye benzer, heye

canla yazya dnr, benim gzmde... Yani kalem sadece ka

Kendinizle ilk tanma annzla balayalm m? Neredesiniz?

Ka yandasnz? O aynada gz gze geldiiniz Buket
Uzuner'in iindeki kuyudan neler kt? Zaaflan, korkulan ,
hayalleri nelerdi?
Bu tehlikeli bir soru benim iin Oya'cm; nk her hatrlad

mda beni hala rperten bir yant var bunun. Ama naslsa Kafka

Okur Dergisi bunu aklamaya uygun bir medya, o yzden anla

tabilirim. Annemin benimle baa kamad zamanlarda -ki her

annenin byle bir ocuu vardr-, "Sen zaten daha kardein

lem deildir, hi olmad benim iin. Sorunun gerek yantysa

yle: yazmaya ykyle baladm, ilk kitaplarmn hepsi yk

lerdir. lk romanm " ki Yeil Susamuru, Anneleri Babalar, Sevgili

leri ve Dierleri"ni endieli bir merakla yazmtm.

"iirin kz kardei hikaye"yse romann onlarla akrabalk

derecesi ne peki? Mesela anneleri olabilir mi?
-"iirin Kzkardei yk" bir novella bence. yk kadar ksa de

il, roman kadar da uzun saylmaz... Buna ramen roman uzun

domadan beni korkutur, durup dururken ' ben neden benim de

luu/kelime saysyla - neredeyse kiloyla- tanmlamaktan yana

ay kk, hesap edin artk. Kk halam da geen yl bana

trdr, bence. yi romanc, onlarca hikayeyi okurun diline/tenine

ben sen deilim? ' diye sorardn" derdi. Kardeim benden yl

"Sen kkken bile ok mantklydn ve konuunca bizi korku

turdun!" dedi. ocukken astronot ve denizalt kaptan olmak is

terdim. Asl amacm maceral bir hayatmn olmasyd, nk can

deilim. Roman, iinde pek ok yk bulunduran bir edebiyat

batmadan birbiriyle i ie dizen, dzenleyen, kesip bien ve

dikebilen bir sihirbazdr. yk/ hikaye, szcklerle yaplan ince

tasarm, mcevhercilik sanatdr. Bu yzden "iirin Kzkardeidir

ok abuk sklan ocuklardan biriydim. lkokulda retmen ayn

yk". Oysa roman bir kurgu sanatdr. yi romanc iyi bir mimara

odasnda ok sevdiim ansiklopedi okumaya dalarmm. An-

estetik gzellii, kadranlar yerletirdii evin iindeki hayat ve

konuyu iki kez anlatnca sklp, teneffste kp, eve gelir, oturma

30 KAFKAOKUR

benzer. Bir mimar, nasl izdii merdiven, pencere, kaplarn

"Kim yaam tamamen dzene sokabilmi ki? Dzene girecek bir ey midir yaam? Her on her eyin olas olduu, sahiplenilmi hibir akn soluk olamad, sreklilik
denen eyin delik deik edildii bir zaman tnelinde, yaam dzene sokmak ne demektir Allah akna? Kim uydurur bu kavramlar ve solar toplumun stne?"
Buket Uzuner, Kumral Ada Mavi Tuna s.414

insanla rahata yaabilmesine nem verirse, yazar da romann

iindeki hikayelerini yle akc ve doal biimde yerletirir.

Yl 1993 "Balk zlerinin Sesi" romannz Yunus Nadi Roman

dl'ne layk grlyor. rendiiniz ilk an hatrlyor
musunuz? Neler hissetmitiniz?

Peki , igdsel midir sizce yazma drts? Yazarlk

renilebilen bir ey midir? Yoksa yetenek mi?

Yazarln okulu yoktur! Bunu "yaz atlyeleri "nde de sk sk sy

lerim. Edebiyatn, hatta sanatn z hikaye edebilmektir ve insan
ancak hikayeci olarak doar. Hikayecilik sonradan renilmez.
Edebiyatnn, yazardan fark burada yatar. Her kitap yazana
yazar denebilir ama her yazar hikayeci deildir. Bu yzden her
kitap da edebiyat eseri saylmaz. Burada edebiyat ve edebiyat
y kutsamak gibi bir tavnm yok. unu sylemeye alyorum:
Nasl baz insanlar mzik kulayla, perspektif gzyle, lastik gibi
bede[11e douyorsa, bazlarmz da hikayeci (story teller) olarak
douyoruz. Eski meddahlar, Manas Destanclar, hatta amanlar,
kamlar. . . Okul kitaplarmzda yazyor: "Dede Korkud bir KAMd,
ozand." diyor. Dede Korkud amand, airdi, yle dodu diyor
ite! imdi syleyeceklerim gen yazarlar iin ok nemli, nk
doutan hikayeci olmak, edebiyat olmaya tek bana yetmez,
yetmiyor. Burada iyi okur olmak da devreye giriyor ve ite okullar,
atlyeler/workshoplar burada ie yaryor. Tpk karnmz "fast
food " veya ev yemeV doal yiyecekle doyurmak tercihlerimiz
gibi, zihnimizi de iyi kitaplarla besleme ansmz vardr. Bu bilinci
okullar, atlyeler bize kazandrabilir. te "iirin KzKardei yk"
ve "SU" romannda yazdm o imdi nl cmledeki gibi "Ha
yatta en byk mucize genken iyi bir retmene rastlamaktr!"

ok iyi hatrlyorum. nk bir yl nce, ilk romanm " ki Yeil

Susamuru" ile katldm Yunus Nasi Roman dl ' nde "yln ro
man" dln ayn sayfada 'olay' ve 'hadise' kelimesini kullan
dm iin bana vermediklerini syleyen bir jri yesinin roman
kriterine pek bozulmu gen bir yazardm. 1 993'te dller ak
lanmadan nce beni arayp, roman dln iki roman arasnda
paylatrdklarn haber verdiler. " Balk zlerinin Sesi " ile " Kedi
Mektuplar " Balk ve kedi ironisine dikkat ekerim! Yazarn ad
Oya Baydar idi ve ben onun adn daha nce hi duymamtm.
Oysa on sekiz yandan beri Attila lhan'n evresinde edebiyat
dnyasyla tanm, o zamanlar nce edebiyat dergilerinden
geerek kitaplar yaymlanan gen ve usta tm yazarlardan ha
berdar olan cin gibi bir kzdm. Oya Hanm'n uzun yllar Alman
ya'da yaam, siyasi sylemi gl bir akademisyen olduunu
sylediler. Ben genliin de vermi olduu cesaretle buna kar
ktm. Hala edebiyat dllerinin paylatrlmasna karym. Bu
yanltr, eer ok iyi iki eser varsa edebiyat kriterlerine gre
deerlendirme yeniden yaplabilir, ikinci kitaba da farkl bir mdl
verilebilir. Neyse, o gn telefonda adamakll bardm hatrlyo
rum. Bunun Oya Baydar'la bir ilgisi yoktu elbet, ben hayatmn
en nemli ilk edebiyat dln paylamak istemiyordum ve
protesto etmek iin dl trenine gitmedim. Tpk anne ve ba
balar gibi her yazarn ocuklar arasnda kendine en ok benze-

KAF

OKUR 31

"Kk ocuklar, annelerinin pt yaralarn iyileeceine nasl inanrlarsa, birbirine ak insanlar da, kk bir pcn bulutlar yak etme gcne inanrlar. Ve
her ey inanmakla balar..."
Buket Uzuner, ki Yeil Su Samuru s.257

yen bir tanesi vardr. " Balk zlerinin Sesi " de benim en ok ken
dime benzeyen romanmdr. Ayn zamanda en az okunan roma
nmdr. Her yl onun 20 yl sonra anlalacan dnrm, bu
say henz 1 9'a inmedi!
"Marifet iltifata tabidir" sznn karl yazar iin nedir?
Yazar kendi iin mi yazar, okuyucu iin mi? Buket Uzuner
kim ya da ne iin yazyor?

Yazmak, yazdklarm yaynlamadm zamanlardan beri benim

kiisel ve toplumsal sorunlarma ifa oluyor. Hani yaraya srlen
bildiiniz merhem misali, yazdka meseleleri kafamda zmeye,
o konuda biraz huzur bulmaya ve azck nefes almaya balyo
rum. rnein, 1 990'1arda -tpk imdiki gibi- her gn haberlerde
len genlerin saylaryla ve Bosna'daki katliamlarla iimiz ve
dmzn kan alad dnemde, bir i sava roman olan "Kum
ral Ada-Mavi Tuna"y yazmaya baladm. Be yla yakn alt
m roman -ben 3-5 yldan ksa srede roman yazamam- ak
da bir i sava metaforu olarak kullanan, bugne kadar on dile
evrilmi ve yarm milyondan fazla okura ulam, halen basklar
devam eden bir kitap oldu. Benim iin bu da kukusuz nemli
ama yazarken bana ettii yardmn deeri baka bir eyle lle
mez. Bence sanat, sanatnn ncelikle kendisi iin yapt bir
eylemdir. Bu, sanatn doasndadr, sanat bireyseldir.
Kitaplarnz arasnda gezi hikayelerinizin de hi
yadsnmayacak bir pay var. Marquez'in mehur szn
biraz tahrip ederek sormak istiyorum. Yazmak iin mi
geziyorsunuz, kefetmek iin mi?

Seyahat benim iin yazmak kadar yaamsal bir eylem. Dnyay

ve baka kltrleri merak edip tanmak fikri, benim gibi mace
raya dkn bir gen kz iin zaten batan kartc mthi bir
motivasyondu. Ancak seyahat srasnda seyyahn/gezginin asln
da en ok kendisini arayp, kefetmeye ve tanmaya baladnn
zamanla farkna vardm. Hayat da kendimizi tanmak ve gerek
letirmek iin yaplan bir seyahatin ad deilse nedir zaten?

Peki, byk marketlerde domates reyonunu hemen geince

karmza kan kitap reyonlar ne hissettiriyor size? Srf
kolay ulalabilirlik adna doru bir ey mi sizce?

Eskiden ben de kitabn marketlerde satlmasn baya bulur, ya

zya saygszlk olarak grrdm. Ne zaman anne oldum ve zel
likle doumdan sonraki ilk yl, bir bebee bakmann dnyann en
ama en zor ve sorumluluk isteyen ii olduunu, o srada deil ki
tapya kmak, sa ykamann bile byk zaman lks olduu
nu her anne gibi rendim, aceleyle en yakn markette alverie
ktmda, abucak nnden geilen o kitap reyonlarna duydu
um kran bugn gibi hatrlarm. Market raflarnda satlan ki
taplar hayatnda kitapya gitmemi ya da gidememi insanlara
hizmet sunuyor. Babannemin dedii gibi "Altn yere dmekle
deer kaybetmez!"
Hikaye bu ya ... Anadolu'da, bir ky okulunda, ilkokula giden
1 O yalarnda bir kz ocuu bu syleimize denk gelmi
olsun. Biz de ona "Buket Uzuner'in sana selam var" diye
balam olalm sze ...

Onlara, kendi koullarnz unutmadan gelecek iin kendinize ait

hayat hayalleri kurun derim. Ailesinin okula gnderdii kzlar iin
her zaman kendilerine ait bir hayat kurma midi var. Okula
gidemeyen, gnderilmeyen kzlar n ocuk gelin olarak
hayatlarnn sndrlmesine yazarn tek bana bir are bulmas
olanaksz. Buna hep beraber zm reteceiz. O kzlarn anne
ve babalarna kzlarn okumas, meslek ve ba mszl k
kazanmasnn gurur verici, onurlu bir sre, ekonomik olarak da
kazanl olduu anlatlacak. Kadnlar zerinden namus-eref
anlaynn bir yalanclk oyunu olduu anlatlacak! Anlatlacak!
nk kadn cinayetleri ve ocuk evlilikleri memleketimizin ve
dnyamzn bandaki en byk beladr. Hep beraber fasllarda
neeyle sylediimiz "Henz girmi on - on drt yana/
Gzleri srmeli kyl gzeli" ark- trklerinden ocuk pornosu
klkl iir/gftelerden balamaya ne dersiniz?
Son olarak Buket Uzuner okuyucular iin bir mjde
istiyoruz! Yeni kitap ne zaman geliyor? Hikayesi belli mi?

Balk zlerinin Sesi, ki Yeil Susamuru, Kumral Ada Mavi

Tuna, Uzun Beyaz Bulut-Gelibolu, Su ... Kitap adlarnz yan
yana koyunca yazdnz btn hikayelerin kenarndan hep
bir su akyor sanki... zerine hi dndnz bir ey mi?
Bir tesadften mi ibaret?

(Glyor. . . ) Dikkatli Oya! Evet, ok doru bir saptama! Hayvan

sembolleri ve Su benim yaz servenimin en nemli geleri. Su
hayatn balangc ve devamll iin ilk element. Ama aslnda bu
soruyu bir psikiyatrist ve edebiyat tarihisi benden daha iyi yant
lar herhalde . . .

32

FKAOKUR

nce, 'nsaf ama Oya!' derim. "Toprak" yaymlanal sadece

ay oldu, biraz gazeteci Defne Kaman' rahat braksak ve Toprak
zerine konusak, hazmetsek diyordum . . . Ama tabii sen de
haklsn, yazar da yazmadan duramaz. Elimde ncelikle "Uyum
suz Defne Kaman'n Maceralar"nn nc roman "HAVA" var.
Bu, iki veya ylda okura ular ama arada srpriz bir on
-ondrt ya (!) ilk genlik kitab var, ad "Ah Bir Kedi Olsam!"
Onu ylbana okurla buluturabilirim diye umuyorum. Bir de
"Cervantes'in zinde spanya Gezi Defteri" var srada. . . Senin
anlayacan yolculuk devam ediyor . . . Her anlamda!

Yollu Yaz

say 7

Deneme

SELCAN AYDIN

Uzun yollar hep sevdim. Tebihe mahal varsa "hayat nedir?"

dense "upuzun yoldur" derim. Gnn sonunda hayat da
sevdiim gerei sr deil elbet.

Baz geceler yolculukta uyumay dnmek bile grkemli bir

hayal oluyor. Sanki sen uyurken kaza olacak ve uykunda lrsn
korkusundan ylece bakakalyorsun farn aydnlatt yola. . .

Yola karken su dkenin oluyor da, su gibi gemiyor zaman.

Balarda pek anlamyorsun, etraf seyrediyorsun umarszca.
"Gkyz neden mavi? Aalarn da can var m?" diye sorarken
yeni bir ey renmenin verdii hazla filizleniyor hayatn.

Gne douyor mutlak her sabah ama eskisi gibi mutlu

edemiyor seni. Bir bakyorsun denizin mavisi, yeni kesilmi
imen kokusu tekdze olmu mrnn bir noktasnda . . .

Muavinden biskviyi tek bana isteme zgvenine eritiinde,

biraz daha belirginleiyor yolun gidiat. Dier yolcularla tanp
yeni hayatlara ortak oluyorsun. O ortakln, mrnn sonuna
kadar senin "doru-yanl" algna etki edeceini bilmeden . . .
"Kendimi bildim bileli" diye izahat verecein zamana dek
"kendini bilme" srecin yolculuun en keyifli zamanlar oluyor. . .
Gnein neden san olduunu bildiin, aslnda bildiini sandn
o dnemler. . .
Yolundan karmak isteyenlerin, kendi yoluna ortak etmek
isteyenlerin de tuzana dyorsun yer yer. O sarp yollardan
kendi yoluna dnmek sana epey vakit kaybettiriyor ama
reniyorsun onu da.

Bazen durmak istiyorsun ama mmkn olmuyor. Yol gidiyor

nk. Yol uzun . . .
Sonunda ya var rotan belirliyorsun ya da yolda bana
geleceklere amade akna brakyorsun her eyi. . .

Sonra anlyorsun ki asl mesele hangi yoldan gittiinden ziyade,

yan koltuunda kimin oturduunu semekten ibaret.
Sana yaamay sevdirecek basit soru cmlesini duymak
istiyorsun.
"Her ey yolunda m?"

FK OK

33

Dea'ya Mektup 2

say 7

Deneme

NUR NEE AHN

Dea;
Bugnlerde gmleinin ilk dmesini iliklemiyorsun. Gsnde
bir haner yaras m var? Yahut gs gse arpacan bir
cenk da m ekiyor cann?
Sol elinde bir dinamit, akam dondurmas gibi keyifle skyorsun
avularnda.
Mermi kustuunda szcklerin, kanma m susadn? Sa elinde
bir altpatlar.
Korkutuyorsun.
Neyse, bunlar bir kenara brak. Seyahat diyordum hani ge
enlerde; Olimpos'a gitsek, kabak koyuna ya da. Bodrum'da bir
sokakta kaybolsak mesela. Yaz yetmezse, sonrasnda Turun'ta
bil" kayk alp, kreklerini yakp snrz, ha?

'teki adam' olunca, 'Ne mnasebet!' diye yaygaray basm

lm var. Ama sen lgatine sokma bunlar. Bunlar, mrn kara
bys. Ellerini ykadn sabunun iine gizlenip ovaladka
kanatan ine ucu bunlar.
Gznn birinde seiren kalabal seziyorum. Benim gsm
seni sevmekten bakasna yabanc. Mors alfabesini renip be
yin kanamas geirmi gibiyim. Tipik bir dejavu iinde sallanp
durmaktaym sanki. Yeniden reniyorum, gz kapann gz
yan ieride tuttuunu.
Yeni snnet olmu bir ocuun nnde kahkahayla gbek atan
teyze gibidir hayat. Bir ameliyat hediye bir saat ile kutsayan.
Bana zaman hatrlat Dea! Kanyorum.
Sana ge kalmadma eminim. Bana ge kalmayna da. Biz
hangi arabann kornasn kardk, hangi kelebee arptk da y
zndeki gl aldrdk o hengamede?

Ama tabii her gzel yere gitmek iin keskin virajlar ekmeliyiz.
Uzun yollara tahamml gerek ve boyun arsnn stesinden gel
meliyiz. Aa altnda keyifle bir sigara imenin de bedelleri var
Dea, biliyorsun.

Bazen gremiyorum ayrntlar. Dea, benim de sol gzm biraz

seiriyor galiba.

Bir sevdann olmamas sz konusu bile deil bu noktada.

Bilmiyor musun? Ben rendim. rendim ve kanayan yerlerimi
rtmeden uyuyorum geceleri. nk yldzlar daha gzel parlyor
krmz fonda.

Kesmiyor beni bu szckler. Trkenin her kesinden dndm

adnla. Daha ok sevesim var, syleye syleye soyasn var seni
fakat mesela bu hususta ngilizce ayn yannda kurabiye. Al
manca bu ie fazla sarn. Lehe rensem yazamam diye kor
kuyorum. Arapa tarif edemem belinle kalan arasndaki o mu
azzam ay -tvbe-, branice rensem irk mi koarm iirlere?
talyanca filan bunlar hep kumsalda salsa. Franszcayla psem
belki dudama yakr dudaklarn bir kez daha, ama yine sz
ckler Fransz kalr zleyen yanlarma. Paleolitik a'a dnp
maara duvarlarna Shakespeare ilesem, Sreya yazsam dino
zor bacaklarna. Evrile evrile gnmze gelseler belki yeter anlat
mama.

Hatrla, seninle bir kprden gemitik. ehrin ortasnda bir

amazon nehri gibiydi etraf. Dar bir alana mthi bir fotoraf sa
nats, tm sahne dekorunu ym gibiydi anlayacan.
Cebinden adm m drdn suya? Bulalm, bulalm onu! Yze
lim! Yzelim mi biraz, Dea?
Bana dudaklardan sz aarsan eer, pyorum ama konuam
yorum derdim. Sanki arka fonda sis verilmi bir sahne, bir dra
mann orta yerinde bana sessizce hangi kabloyu keseceimi f
sldyorsun da okuyamyorum dudaklarn. YKSEK SESLE, Dea!
Kulaklarmdan biri ar iitiyor, biliyorsun.

Szlk yazmalym, iimdeki yanarda bu. evrilmesin yuzun

benden tesine diye. Karl olsam kafi, aynadaki yznn.
Sen, yandm oldun fakat snmedim hi. Krdm oldumsa
da kr olmadm hi. Greyim, daha ok greyim senin yznde
senin renginle dnyay diye; seyahat diyorum, ekiyor kanm.
Sana valiz bakyorum fakat smyor gzelliin u plastik kaplara.
Yine seemedim Dea! Hayattaki en mhim seimimi seninle
yapm, miadm doldurmu gibi hani. Kararszm, belki nemi
yok diye senden bakasnn yle ya da byle oluuna.

Havada grdm leyleklerin hepsini vurabilirim. stelik silahm

da yok.
Gn ortasnda imiliim var. Bir iire ksmlm ... mgelerde

34 KAFKAOKUR

Aytmatov'un kitap kapayd geen gn: Gn Olur Asra Bedel.

"Katn dnrken kendinle karlatn. Eve giden en ksa yol,

en uzun olandr. " James Joyce

say 7

Deneme

Bazen l airler seni grp yazdlar san

yorum iirleri, bazen yaayan romanclar
sana yknm gibi. Ne garip, tm ben
zetmeleri sana ineleyecek bir yaka var
gmleinde. Ne ok yakyor sana gm
lek giymek Dea! Hele zerinden hafife
dkldnde.
Dklmek demiken, dklyoruz evrenin
altmza koyduu kaba. eklini aldk m
tam, bilinmez lakin byyorum ve by
yorsun, bu gerek. Fiziksel olarak da deil
bir tek. Mesela ellerimiz ayaklarmz by
yor birbirimizi severken, korkuyorum s
mayacaz bir gn u dttr dnyaya di
ye.

Hibir eyin tek sebebi yok diyor felsefe.

fkenin altnda yatan ejderhann boazn
da kaynayan su, hangi cezveden taar ?
Bir ku sapanla m, silahla m yoksa bak
la m ldrlr, gibi bir soru bu. Ama biz
asla ku ldrmeyelim Dea! Leylekler iin
de farkl planlar yapabiliriz. Mardin'e gide
bilirler mesela. Bir kadeh Sryani arabn
da tm nefes darlklar boulabilir bylece.
arap demiken, sen en ok bir araba
benziyorsun Dea!
miim, sarhoum da bardaklar krlyor
beynimde.
Gln grmeyince tekmeliyorum tm
tabureleri. stelik yukarda bir halat salla
nyor. smimi yaptrsam, tam boynuma
geer ilmek.
Sen boynumu tut. Ve hatta p Dea!
stelik silahm da yok, lmne susu
zum.
Tek bildiim;
Seviyorum.

KAFKAOKUR 35

Siyah ve Maneviyat: Mark Roth ko

say 7

1 Sanat

EFKAN OGUZ
c:

Q)

c:
C/)
-

;:
...o
...

C/)
Q)
L..

c:

c:

Q) Q)
-o -o
o a>
>-..
a>
N -O
c: o
Q) ':!::
-o = c: -

u
- :::>

1i

c:
: :::>

;O'>

...c
....
o
o=::

L..
. o

u .. :::> >: O'>

:::> a...:

- -o

-2>
-

c:
w
:::

-o
c: -o
c;;

:::> .. E
O'> : C/)

Q) : :::>
-o

c:

Q)

L..

1 903 ylnda bugnk Letonya'da Yahudi bir ailenin ocuu ola

rak dnyaya gelen Mark Rothko (veya o zamanki ismiyle Mar
kus Yakovlevi Rotkovi) Amerika'ya geldiinde daha 1 O yan
dayd. 1 921 ylnda girdii Yale niversitesinden, ikinci ylnda
bursu kesildii ve okulun elit rencileri tarafndan dland iin
ayrld. Sonrasnda New York'a tanan ressam, burada kariyeri
ne balama frsat buldu.
Kariyeri boyunca birok akma dahil olmu sanatnn eserleri
znde hep ayn kaygy tar. Bu bakmdan, erken dnemlerjnde
verdii eserler ile olgun dneminde verdii eserler ayn kefeye
konulmaldr. Rothko'nun yapmaya alt ey, renkleri ve res
min fiziksel zelliklerini kullanarak insann i duygularn uyan
drmak ve onlar almann birer paras haline getirmektir. lk
dnem resimleri, tablo boyutlar daha kk olmasna ramen
seyircisini, tasvir ettii "bakma" eylemi ile dahil edip onun bir
paras olmaya alr. Figrler, seyirci tarafndan grlmeyen fa
kat tehditkar bir eye bakmakta ve bizlere korktuklar bu eyin
onlar tabloya hapsettii izlenimi vermektedir. Resimlerdeki viz
yon, somut ve klostrofobiktir. Resmin merkezinde ne figrler ne
de seyirci vardr; bizlerin gremedii o tehditkar durum, tm dik
kati zerine ekmektedir. Bu tema Rothko'yu erken dnem sr
realist ressamlardan Chirico, Edward Hopper ve en ok da Ver
meer'in izimlerine yaklatrmaktadr. Bu kapsayc tavr merkez
sizletirme ile birleince bir nevi eylem ve onu kstlayan olgu ay
n anda sunulmu oluyor. zellikle "Cadde" (Street Scene, 1 937)
ve "Metroya Giri" (Entrance ta the Subway, 1 938) resimlerinde
grld zere, resmedilen figrler, etrafn sarmalayan mimari

36

'KA

UR

yaplar tarafndan evrelenmi ve yalnz braklmtr; buna karn

donuk da olsa bir eylem mevcuttur.
Erken dnem almalarn takiben Rothko, dnemin sanatsal
akmlarna uyarak srreal tarzda resimler izmeye balar. Bu a
lmalarnda ise Jung'un kolektif bilinalt teorilerinden yararlanr
ve daha evrensel olan mitolojik figrlere ve arketiplere geer.
ledii temalar bakmndan i dnyamzn karmakl ve iletii
min zorluu yine n plandadr. rnek olarak "Kartaln Kehaneti"
(fhe Omen of Eagle, 1 942) ve ayn yl izdii "lphigenia'nn Kur
ban Edilii" (Sacrifice of lphigenia) tablolar, sava ve ocuklarn
kurban edilii konulu Yunan tiyatro oyunu Agamemnon'dan esin
lenilmitir.
1 940'1arn ortalarna doru Rothko'nun tarz yine deiime urar.
Bu sefer Joan Mir6, Roberto Matta gibi sanatlardan etkilenerek
daha ilkel biyomorfik formlar resmeder. Daha nceki srreal a
lmalar zaten sanatnn grne de tam olarak uymamakta
dr; zira resimleri, sjelerinden ziyade formlar ve renkleriyle seyir
cisine hitap etsin istemektedir. Rothko bunu "Resmim belirli bir
anekdotu anlatmaya almamaktadr. Daha ziyade, tm zaman
larn btn mitlerinde bulunan bir ruhu temsil etmektedir" sz
leriyle aklar. Fakat buna ramen, bir arac olarak kullanlan
formlar kltrel bir deere sahip olduundan dolay sanat ile sa
nat deneyimleyen kii arasndaki ba bulandrmaktadr. Dolay
syla bu kltrel doneler elimine edilmeli ve daha mnzevi bir du
yumsama salanmaldr. Sonu olarak ilkel imgeler, Rothko'ya

bu amacna ulamada biraz daha yardmc olmutur. Fakat yine

de sanat tam olarak tatmin olmamtr.
Resmin iine dalan sjeleri zaman iinde tamamen erimi, ye
rine Rothko'ya has bir renk paleti kalmtr. 1 940'1arn sonuna
doru ressam, yllarca aray iinde olduu dinamikleri soyut re
sim akmnda bulmutur. Tpk Aristoteles'in " Korku ve acma, ya
sahne dekorasyonu araclyla uyandrlr ya da onlar olaylarn
rgsnden kendiliinden doarlar. Bu ikincisi daha stn olup
iyi ozanlarn iidir. " szlerinde olduu gibi, Rothko da tm bu de
korlar bir kenara atm, sadece renklere ve sunulu biimine
odaklanmtr. Zira ressamn istei zerine, tablolarndan hibiri
erevelenmemektedir. almalarnn dnyadan bu denli sert
izgilerle ayrlmas, sanatnn amacna ters dmektedir. Ayn e
kilde, resimlerdeki izgiler de yumuak gei hatlarna sahiptir.
Bu geilerle Rothko, bilinalt ve bilin arasndaki ayrmn sanl
d gibi net olmadn anlatmaktadr. Tablolarnn en nemli
zelliklerinden biri de devasa boyutlardr. Rothko'nun olgunluk
dneminde yapt almalar, seyircisini bu ekilde sarmalar.
Adeta Gestalt kuraekmnda da savunulduu gibi, tablolar ince
leyenler artk onlarn "tamamlayc" bir paras olmutur. Tablo ile
seyircisi arasndaki iletiimin ilk basama, inkar srecidir. lk
bakta tablolarn sama olduklar dnlr ve seyirci, resimleri
yabanc bir cisimmi gibi reddeder. kinci basamak, anlam ara
maya almaktr. nsanolu nihilizmden ziyade nesneleri anlam
landrmaya yatkndr. Dolaysyla bu sre daha bireysel ve ham
duygular zerinden devam eder. Bob Holman'n szleriyle ifade
edecek olursak:

olduunu tartmaya kalkmayacam. Bu hayata

. srklenmi birok kiinin kk salabilecei ve
byyebilecei o sessizlii umutsuzca aradnn
farkndaym. Umut etmeliyiz ki bulabilsinler."

Maalesef ressam, bu konumasndan bir yl sonra asistan tara

fndan mutfanda intihar etmi ve kanlar iinde yatarken bulun
mutur. Geriye ise herhangi bir not brakmamtr. Fakat duygu
lar ve dnceleri, kendine has renklerinin dilinde bizlere ula
maya devam edecektir.

"Bir eyi yeterince uzun seyredersen; o ey, iir olur."

Rothko'nun renkleri, basklarda grld gibi tek bir katman

dan olumamaktadr. Ressam, zellikle siyah tonlarn elde ede
bilmek iin birok katman kullanmaktadr. Tm bu katmanlar, ha
yatn bir alegorisi gibidir. Tek bir gereklik elde etmek iin saysz
olay filtremizden geirir ve kendi tekil perspektifimize ularz.
Renk seimlerinde ise erken dnem resimlerindeki canl renkler
den olgun dnem almalarnda kulland koyu tonlara, son
olarak da tamamen siyah tablolara progresif bir gei sz konu
sudur. Bu srecin bir meyvesi olarak Teksas'ta bu siyah tablola
rn kullanld Rothko apeli almtr (1 971). apel, sekizgen
yapdadr ve orta blm gn yla aydnlatlmaktadr. Her bir
duvarnda siyah bir tablo yer almaktadr. Herhangi bir dine bal
olmayan apel, herkese aktr.
Rothko, genliinde terk ettii Yale niversitesinden 1 969 yln
da fahri doktora nvan almtr. Sanatnn da geirdii evrimi ta
nmlar nitelikte olan doktora konumasnda u szleri sarf etmi
tir:
"Daha gen zamanlarmda sanat yalnz bir eydi; galeriler
yoktu, koleksiyonerler yoktu, eletirmenler yoktu, para
yoktu. Buna ramen, altn alard; zira kaybedecek bir
eyimiz yoktu, kazanlacak bir vizyon vard. Bugn ise
durum btnyle farkl. Zamanmz laf kalabal, faaliyet ve
tketim zaman. Dnya iin hangi durumun daha iyi

KAFKAOKUR 37

Tek Kiilik Tragedya

Say

71

yk

MEHMET AYTEMZ
Kmr gzl bir kumral, en st pencerede
Eskidir gemi zaman esvaplar eski
Grmlm var bu kadn, ama nerede?
Hatrlyorum, baka bir hayatta belki
Gerard De Nerval'a, Ak oyununun barol oyuncusuna;
Yollar sana kar diye dnyordum; kmad, kmaz, kma
yacak.
kimiz, ayr defterlere yazlm kaderin barolleriyiz; ne yolumuz
birleir ne de kaderimiz. Gn dnerken akama iimde zlemin
byyor. Kar koyamyorum, gcm yetmiyor bu hasreti dur
durmaya. Ellerim, kollarm, bacaklarm tutmuyor, kaslarmn hi
biri tutmuyor; sanrm onlar da sana kar elden ayaktan dt.
Drt duvar arasndaym, bouluyorum ama hayalinle zleminle...
Kalkmalym, senin olduun ehirlerde, senin olduun cadde
lerde senin olduun yollarda olmalym. Senin soluduun havay
solumalym, cierlerimin ihtiyac var buna. Senin yrdn yol
larda yrmeliyim ayaklarm alsn. Senin gezdiin kl cad
delerde gezmeliyim ki gzlerim kamasn ...
Yollar sana kar diy& dnyorum ... Yollardaym seni bulmak
. umuduyla belki de hepten kaybetmek korkusuyla. Artk ne ka
rrsa kader kama razym. Kaybedecek hibir eyi kalmam bir
kumarbaz gibi giriyorum terminale...
- Bir bilet ltfen ..
- Nereye gideceksiniz efendim?
"Kaderimin gtrd yere gideceim. Bana hazrlad oyunun
son perdesini oynamaya gideceim istersen sende bir bilet al da
gel benimle oyun nasl olurmu grrsn."
ya da
"Onun olduu ehire ltfen. Ekspres aracnz varsa daha iyi olur
bir an nce gitmeliyim. Varmalym ona, sarlmalym smsk bir
daha brakmamak zere bir daha gitmemesi iin ...

lam olacaklar sonumu... Yollar ilmik ilmik zlyor, teslim olu

yorlar, ok rahat geiyoruz. Bu kadar kolay olacan umu
yordum desem yalan olur...

ya da

Vakit ge, ok ge... El ayak ekilmi, ehir sessizliini sergiliyor.

Yollar ar insan kaybna uram. Madem insanlar yok neden
yanyor bu ehrin sokak lambalar?

"

- Buyurun biletiniz ...

Uzun yollar, uzayan yollar... hi bitmeyecek gibi geliyor bazen
ama yollar snrlar da ayor.

Ohh dnya varm ... Senin soluduun ehrin havas doluyor ci

erlerime bak naslda hzland kan dolamm ... Kalbim daha da
m hzl arpmaya balad? Heyecandan m yoksa korkudan m?

Gn dnyorken akama inceden bir yamur vuruyor cama. Bu

lutlar pek sulu gz kyor. Daha oyun balamadan afilerden an-

Hava souk, tahmin etmiyordum bu kadar olacan. Ikl cad

deler bombo. Yryorum, yryorum, yryorum...

38 KAFKAOKUR

Kadn ve Adam
FEYZA ALTUN MER
Usulcack yuruyorum, en yava admlarla yuruyorum, nefes
almadan yryorum, ani bir hareket yapmadan yryorum ... Srf
senin getiin sokaklarn bys bozulmasn diye...

Onu ilk, otelin lobisinde grd. Minderleri kayan rahatsz koltuk

larn en geniine kurulmutu. Sol elini koltuun srtna sa baca
n da sol bacann zerine atmt. Elindeki puroyla oynuyordu.

Adresin var elimde, kk bir kat parasnda. Bulana kadar

neler ekmitim bir ben bilirim bir de Allah bilir...

Oturduu koltuk, resepsiyondaki kadnn tam karsndayd.

Adam tam gndr otelde kalyordu. Her sabah ayn saatte
kyor, akam ayn saatte geliyordu.

Yldzlar bir araya toplanyor, her yldz kaydnda bir dilek tut
derlerdi, dileklerim kabul olsun diledim. Ay biraz daha bulutlarn
arkasna saklanyor gibi. Hava biraz daha souk davranmaya
balad. Gecemse daha da kararyor, karardka kararyor sah
ne ...
Ey ahali sndrn lambalar, karartn yollar ben geldim ben.
Sahne benim artk, bu oyunun barol benim ben ... Sndrn
lambalarnz. Bu sokak lambas benim iin yanyor zaten gerek
yok sizin solmu klarnza.
Senin perdelerin, perdelerin dnda penceren, pencerenin dn
da ieklerin, ieklerin dnda koca bir dnya ... Kocaman dn
yanda kaybolmu bir ben, yolunu arm bir ben, seni seven
bir ben ...

lk gn, kadnn bu kadar dikkatini ekmemiti ama ikinci gn

adamn ne kadar gzel glmsediini fark etmiti.
nc gn ne kadar yank tenli olduunu ve etrafa, kzgnlk
dnemindeki hayvanlar gibi bir koku yaydn fark etmiti.
nc gnn sonunda adamn lobide olmad her saniye iin
alyordu.
Daha ne kadar otelde kalacan biliyordu. Tam be gn daha
kalacakt.
Drdnc gn adam resepsiyona yaklat glmseyerek kadnn
gzlerinin iine, daha iine boazndan aaya bakyordu sanki.
Kadn adam yaklatka gerildi.

Yollar sana kar diye dnyordum ... kmad, kmaz, kma

yacak...
Gnn sabahnda...
-Komserim olay gren bir tank var, getirelim mi?
-arn gelsin bakalm. Buyrun oturun, olay grmsnz, anlatn dinliyoruz...
-Komiserim sormayn, keke grmeseydim, hi uyanmasaydm.
Afedersiniz gece birden bire uyandm ki ne skmm. Hemen
hacet etmeye gittim bir ufak su dkeyim derken sesler duydum.
Sanki biri alyordu. Perdeyi araladm cam aamadm. Bir
adamd! Elinde sigaras vard derin derin ekiyordu, sonra bira
ileri vard hem iiyordu hem alyordu. Sonradan fark ettim
sokak lambasnda ip sallanyordu. Hareketleri ok tuhaflamt,
ikinin verdii sarholua benzemiyordu hi. Daha nce ilkokul
dayken hani tiyatro oynarlard izlerdik ya ite adamda yleydi. Bir
eve kar dnd saygyla eildi. Sonra doruldu direin ortasn
da ki demirlere bast. O sra intihar edeceini anladm. Korktum
kmldayamadm. Bir eliyle diree tutunurken bir eliyle ipi boynu
na geirdi. Ve ve kendini brakt. Sokak lambalar hepsi birden
bire tek tek snd noluyor anlayamadm. nann o an grdkleri
min hibirine inanamadm ...
-Tamam sakin olun ... Anlalan adam perdeyi kapatm, ansly
m ki bo salona oynamam ...

Surat kaskat kesildi.

Boynuyla karn aras patlamt. Sanki patlamann etkisiyle bir tek
kalbi kalmt akta. Adam da ayan beyan gryordu kalbini.
Acaba uan glyor muyum yoksa gelme diye bardm belli
mi oluyor suratmdan, diye dnyordu.
Damarlarnda kan ak durdu. Buz kesti elleri.
Buyrun beyefendi, dedi.
Bu ses sanki bakasnn sesiydi. Mekanik gri bir sesti kan.
Azck titredi mi sanki?
Adam sol dirseinin zerine yasland banko nnde:
yi akamlar, ka gnd akamlar otelden dar kamadm
yorgunluktan, buralarda gzel bir yer var m yemek iin?
Var, otelin 300 m aasnda, geldiiniz yol zerinde solda kalan
restoran burann en iyisidir. sterseniz sizin iin yer ayrtabilirim.
ki kiilik ltfen, teekkr ederim.
kinci kii kim? dedi kadn. O an, otelin ats kt.

KAFKAOKUR 39

" mkan yok, sen onu artk unutamazsn, her kadnda imdiden
sonra o vardr." Sait Faik Abasyank

Adam dnp kalkt koltua geri oturdu.

Kadn adama bakmaktan kendisini alamyordu. Ar bir glm
semesi vard. Aryd. Bir glmsemenin kimseyi bu kadar ba
tan karmaya hakk yoktu. Adam da ona bakmaya balamt.
te yine glmsedi ona. Karnnda bir karncalanma hissetti,
sanki lastikleri gerip gerip karnna doru brakyorlarm gibi, ve
ya aniden yoku aa iner gibi. . . Karncalanma karnndan boy
nuna doru kt. Baka yere bakmaya alsa da kendisine en
gel olamyordu. Gzleri kayor adam buluyordu. Kontrolden
kmlard. Ve anlamszca glmsyordu.

Say 7

1 yk

atmadn grnce daha ok alamaya balad. Hkrarak al

yordu.
Adam yaklat:
"Bugn otelden ayrlyorum. Hesabm karr msnz?" dedi.
Kadn dizlerinin zerine yld. Kafasn bankonun arkasndaki
dolap kapana dayad. Bararak alyordu. "Gitme!" dedi hrlt
lar arasndan.
Adam glmseyerek kadna bakyordu.

Adam gzn krpmadan kadna bakyordu. Arada eytanca

glmsyor, sonra da elindeki telefona geri dnyordu.
Beinci gn sabah vardiyas kadndayd, adamn otelden kn
izledi. Hibir hareketini karmad, sa elini korkuluklara sryor
du. nce sol admn atyordu. Sol eli bolukta sallanyordu. Par
fm kokusu lobiyi kaplamt. Dnp kadna glmsedi.
Kadnn kafas patlad. Arkadaki duvar kan olmutu. Dnp a
knlkla duvara bakt. Hayr, bir ey belli olmuyordu. Dnp ada
ma glmsedi. Glmsemi miydi acaba yoksa dilerini mi sk
mt. Adam grdnde yapt mimiklerden bir trl emin ola
myordu. nndeki ekrana bo bo bakmaya balad.
Altnc gn adam lobiye ancak len indi. Bu sefer zerinde
takm elbise deil kot pantolon ve rengi solmu bir tshirt vard.
Tshirtn ksa kollarndan kasl kolundaki dvme grnyordu. Bu
sabah tra olmamt ve suratnda biten kk kllar uzaktan
grebilmek mmknd.
Adam kadna bakt, kadn yere yld. Gzleri ak bir torba gibi
ylmt. Hayretle bankonun arkasnda yere ylan bedenine
bakt. Sonra adama bir ba selam vererek glmsedi. Fark et
meden dilerini gcrdatt.
Yedinci gn artk kadnn vcudundan can ekilmiti. Sabrszlk
la merdivenlere bakyordu. Adam gelsin ona glmsesin istiyor
du. Zaten ka gndr kalbi akta geziyordu. Drdnc gn orta
bedeni patlaynca kalbini yemekhanede kullanlan servis ara
balarndan birine koymu, zerine de cam fanus kapatmt.
Kaybetmemek iin de bisiklet zinciriyle beline balamt arabay.
Fanusun iinde nasl rpndn grdke, zavall, diye geiriyor
du aklndan.
Adam merdivende belirdi. Bugn tral ve takm elbiseliydi, gz
gze geldiler. Kadn alamaya balad. Gzyalarna hakim ola
myordu. Fanustaki kalp de durmu atmyordu. Kadn kalbinin

40 KAFKAOKUR

Kadn nndeki ekrana bakt, 6 gece 7 gn kalmsnz, dedi.

Evet, diye cevap verdi adam.
Kadn yerde tepiniyordu.
Bir tua basnca yazar kasa gibi bir aletten fi kt. Kadn, adis
yonu adamn nne koydu. "Bu oda hesabnz; ltfen imzalayn."
dedi.
Adam adisyonu imzalarken kadn elinden kalemi kapp adamn
suratna frlatt, gitme dedi.
Adam, "Ltfen odamdan bavullarm aldrr msnz?" dedi.
Tabi, dedi kadn glmseyerek. Adam dnp restorana girdi.
O gn len 1 'de kadnn mesaisi bitti. Dolaptan antasn ald
kadn, fanustaki kalp hala atmyordu. Belindeki zinciri zd,
alamaktan surat mosmor olmutu. Dolabn kapana taklm,
etraf sar plastikten aynaya bakt. Makyaj, yz gz sabah
evden kt gibiydi. yi, dedi.
Adamdan nce otelden kt. Yryerek otelin ilerisindeki
kprye vard. Kendini kprden att. Sonra suya arpan
bedeninin sesini dinledi. Suyun kendisini srkleyiini, plastik
gibi ien vcudunun batp kn izledi. Derince, i ekti.
Dnp kprden uzaklat.

Kent

Glgesiz Admlar

CANSU EKREN

EYDANU R KANTOGLU

bazkentler, sokaklarna ocuk dourur.

her ayak izini,

Gnei ekilmi bir dnya

yere den her kpeyi,

Ve glgesiz sokaklar insann

bakkala urayan her kadn,

Aalar toplad ikindi glgelerini

el ele tutuan her sevgiliyi takip ederler ocuklar

Nereye snmal tela

alnlarndaki terden ellerindeki toza, trnaklarndaki kire kadar.

krlanglarn

bir kapnn nnde dururlar,

Yamur da dindi

elenirler ve susarlar.

Hangi duvar kaldrr

aresizlii.

bazkentlere misafir olur, giderim.

tek bir yer, tek bir scak, tek bir sar vardr snacak

il

iinden getiim, iimden geen, iimi braktm, iimi

Karanla yaklm bir trky

dkemediim tek yer

tayordu dudaklarn;

iimdeki gnei dourduum

yanyordun.

dardaki frtnadan korktuum ve koptuum.

Bir kayk bir k yakyordu

uzaklardan;

bazkentlerin ocuklarna benzerim ben de gitgide, gide gele.

selamlyordun.

yeniden doamaylarn kenti

Sessizce kalkp gitmiyordun.

ilk nefesin, ilk lna hasret bir bebein.

Bir sigara daha yakyordu

iinde bir bebek gibi nedamet bytenlerin kenti

klar ehrin,

yollarnda dk yapan kadnlarn kenti

Sndryordu sonra bir sigara daha

"u keyi dnsem orasdr beyaz." diyen kadnlarn kenti.

arka sokaklarn.

arbal, sar bir k szlr pencerelerinden

Srtn duvara yaslayp

ve kadn, beyaz gremeden ldrlr.

bir sokak lambas yaktn

kad kalemle yaktnda
yandn.
Yzn karp aresizliine astn.
111
Uuldayan tepelerin
Esereklisiyim ben
An gelir, pervaznda belirir slm
Hangi cama vursan
krlr baklarn
kmaz sokaklarmda kaybolur
admlarn.
Kalarn nereye
rkek serserisi slak kaldrmlarn.

Irmak elik

KAFKAOKUR 41

Dublin'in Fakir Prensi Oscar Wilde

FLZ EGN KOLATA
Vikinglerden kalma, sadece aptallann ciddiye alnd, imdilerde
Avrupa'nn en yaanr, en mutlu lkesinde; lalelerin ve papatya
kokularnn arasnda, 1 6 Ekim 1 854 gn mutlu bir p rens doar.
Kk prens, meleklere benzeyen, bir ey istemek iin ala
mayan, krlanglarn bile ak olduu, nadide safrlere benzeyen
gzleriyle, 'Dorian Gray' gzelliindeydi. Uzun altn sars salar
olan pelerinli prens iin, hibir sa teli yoktu ki mr boyu ze
rinde tad kardei Emily'nin bir tutam sa teli kadar mis koku
lu ve gzel olsun. Emily, prens iin ayn glgesinin zerine dt
"Salome" gibiydi.
Herkesin sevdiini ldrd bir yaamda o, kardeinin yok
luuna hi alamayp o bir tutam sa telini mrnn sonuna
kadar kalbinin zerinde saklad. Gzlerden uzak, duvarlarla r
l, dnyann hibir ktlnn ieri alnmad bir yaam ter
cih edebilecekken prens, baklarn yaad hayata evirmeyi
seti ve o andan sonra o gzel gzlerden ya hi eksik olmad.
evresine baktnda insancklarn mkatat ile kandrlm, yu
muak ballkla zulme altrlm, balar okanan hayvanlar gi
bi, bir eit nasrlam rahatlkla yaamlarn srdrdklerini gr
d. Onlar, bakalarnn eskilerini giyip bakalarnn standartlarna
uymay, yaamak sanyorlard. Yaplan ktlkleri grnce hi
erimeyecek kurundan yrei bile alamaya balamt. Biliyor
du, tek zmn yoksulluu oyalamak yerine ortadan kaldr
mak olduunu. Hayata en byk zarar verenler, en ok iyilik
yapmaya abalayanlard. Bu, bir hastal iyiletirmemeye, has
taln srmesini salamaya benziyordu. Hayrseverler, alar do
yurup dilencileri giydiriyor ama kendilerinin ruhlar a ve plak
kalyordu. Sorun, zaten ktlerin iledii sular deil, iyilerin ver
dikleri cezalard.
Darwin' in kadnn ve erkein zelliklerini ayrmasndan sonra, o
yzyllarda toplum bunu belirleyici bir unsur olarak grm ve bu
rolleri benimsemilerdi. Kadn; itaat eden, namuslu olanlar g
zellikten anlamayan, kocasn mutlu edecek, evinden sorumlu ki
iydi. Ama insann haz almad bir ey yapmas zihnen ve ahla
ken incinmesi demek deil miydi?
Bir dnn, ne ok inciniyoruz bu 'yaam' denen senaryonun
repliklerini ezberlerken! stemeyerek girdiimiz tm i birliklerinde
kendimizi sadece kt hissediyoruz. Bir eylerin deiip geli
mesi de topyann gerek olmas kadar uzal<.
Erkekler de maddi ve toplumsal konulardan sorumluydu. Kutsal
Kitap bile bu konuda erkeklerden yana duruyordu. Ve erkekler
elerinin paralaryla metres tutma zgrln bile yaayabili
yorlard. Kskanlk? Komnizen kabilelerde hi rastlanmazken,
modern yaamn etkisiyle gelien erkeklere gre gereksiz bir ko
nuydu. Bakaldrmak m? Bu, kiilik sahibi olanlar iindi ve bu tip
ekimeler iin ok gl olmak gerekirdi. Alktan avurdu k
m nesiller yetiirken, ekonomik gle donanm lkeler yok-

42 KAFKAOKUR

say 1

Deneme

" nsan ak olduu zaman hep kendi kendini

aldatmakla ie balar, bakalarn aldatmakla
sona erdirir. D nyamzn romantizm dedii ite
budur." Oscar Wilde
ken, gerek bir insan nasl olunabilir? Yk hayvan olmaktan
kamam, onu ezen bir gcn sonsuz kk bir zerrecii ol
muken; nasl itaatsizlik yaplabilir, nasl erdemli olunurdu? Ken
dini gerekletirebilenler, dnrler, bilim insanlar ve airlerdi.
Higginson bile iirin erkekleri diil zppelie yaklatracandan
endieliyken, airlik. . .
Oscar; btn kalplar am, hayata meydan okuyan, iyi bir air
ve _anat eletirmeni olmutu. On yedi yana geldiinde benliini
zmlemi, o erkei ptndeki hisleri belki de karsna kar
bile hissetmemiti. Zaten kadnlar ak hikayesi yaadnda
mahvolan, evlilik yaadnda kamu binasna dnen canllard.
Belki de bu nedenle o, seimini farkllatrd. O adamdan etki
lenmiti ve birinden etkilenmek demek, ona ruhunu vermek de
mekti.
Modernist edebiyatn ncs olan Wilde, en byk eserini kendi
hayat olarak ortaya koyacak, o hayat stn dehas sayesinde
yaayacak ve bunu herkese kantlayacakt. Amerika'ya estetik
konferanslar iin Arizona gemisiyle gelip gmrkte beyan veril
mesi istendiinde "Deham dnda beyan edecek hibir eyim
yoktur." diyerek bunu gstermiti. Denilir ki deha, hi kukusuz
gzellikten daha uzun mrldr. Hayat dediimiz ey, sanat
taklit eden gerekliklerde sanat zehirleyen bir eydi. Gereklik
de bedenle ruh uyumunu ayrp, kaba bir ekilde icat edilmiti.
Onun gereklii ise gzellik ve estetikten oluuyordu ve zaman
onun grd gzellie hibir zarar veremezdi.
Romantik bir yk gibi yaamt hayatn, yk sonlandnda
romantiklikten uzaklaacan bile bile. Reading zindanlarnda
krek ekerken duyduu zdraplar, toplum tarafndan cezaland
rlmaktan daha hafif gelmi, o gzel portre aklndan hi kma
mt. Bu nedenle, yllara ramen Alfred'le yeniden ve yeniden
buluuyordu. Akta sadk olanlar akn yalnzca uan ynlerini
bilirken, akn trajedilerini bilenlerse vefaszlard. Ruhunu yaka
sna taklacak bir iek yerine koyacak birine vermesi mi, bu i
ein bir yaz gn kullanlp sokaa atlacak olmas m daha
acyd? Yine de ukurda olduunda bile yldzlara bakabilmesi,
bir baka esiz eseriydi.
Yolun sonuna geldiinde ise yaad hayata dnp bakacak ve
yaamnn sadece yirmi be ilin ettiini grecekti. Fakirlikle l
yordu. Krmz bir gle karlk lm ok ar bir bedelken, nfu
sun genlerle dolu olduu bir yerde doup krk alt yanda ha
yata ve hayallerine gzlerine yumdu. Ardndan dediler ki: Bir za
manlar mutlu bir prens vard!

Marilyn

say 7

Deneme

MUSTAFA SLC
Marilyn' le denk geldik az nce sokan banda. Her zamanki
elitistliiyle frezya kokulu salann savuruyordu mahalleliye.
Mekten deliye dnm esnaf ekmek teknelerini dmensiz bra
kp salnan kalalarn ederiyle ilgileniyorlard. Topuklu ayakkab
lan arnavut kaldnmlarn aralarna serpitirilen izmaritlerde kalan
kuru dudak izleriyle ksa sreli fetiist ilikiler yayordu. Bilselerdi
tiryakiler, filtreleri dudak aralarnda tutmaktansa, buselerle du
manlanp mazgallar yerine en ilek gzergahlara brakrlard na
siplenmek iin ondan.
Marilyn ... stanbul'un kendinden gzel, kendinden tehlikeli, ken
dinden vazgeilmez tek kadn ... Bir ehrin kiiletirme sanatyla
ete kemie brnm halini kskandran yegane gzeli...
Adm adm birbirimize yaklayorduk. Ben, gayet zensiz Hei
senberg baskl pijaman ve altna yaln ayak geirdiim krmz
Superga'larmla srf gne yz grmek adna aslnda ihtiyacm
olmayan te beriyi almak iin gayet zensiz bir ekilde sokaa
dklmken, o ainas olduu ilgiyi mahalleliyle gideriyordu.
Mutlu muydu? lnstagram hesab kadar mutlu olmas imkanszd.
Keke glmsemelerinin stnde pei sra beliriveren kalpler ak
ln doyurduu kadar ruhunu da doyurabilseydi.
inde binlerce ona ak tutsaklam ruh tayan yalanc gzleri
stme stme geldike daha da byyordu. Herkes gibi beni
de bir kez daha esaretine almaya alrken ruh ikizim Raif'ten
iime kaznan szleri mrldanyordum: "Hayatta en gvendiim
insana kar duyduum bu krgnlk, adeta btn insanlara dal
mt. nk o, benim iin btn insanln timsaliydi." Kendine
uygun bahaneler retip ruhunu arndrdndan hi phem yok
tu ama bendeki izleri hayatma mal olmutu. Btn olanlar gz
ard edip, silahlar ensemde ensemde patlatlarn unutmu ola
cak ki kendini hala hikayede uruna lnebilecek Puder sanyor
du. Oysa onun o hikayede yeri yoktu.
Yaknlamamz devam ederken bir filmin final sahnesinin yava
latlm ann yayor gibiydim. Bir zamanlar kanmn rengini ald
dudaklannn krmzs baka bir adamn tutkusuna kurban edil
miti. Ve salar ... Tuttuumda kalbimin balar zlr, gittiinde
topuklarmdan toplardm. O da artk o zamanlar sr gibi saklad
iimizdeki yabancnn aidiyetine sunulmutu. Nasl ki bir gn
bana o filintann adyla seslendiinde organlanm birbirine vur
duysa, ben de 'Marilyn' diye haykrmak istedim pmelere doya
madm kulaklarnn iine. Ah Marilyn! Korkma hemen! Sadece
cmlelerin iinde benim ahlarn. Yalnz bilmeni isterdim ki; lke
ler, ehirler, sokaklar deil, ruhlar lanetlenir. Hangi mekanda,
hangi zamanda, hangi durumda olursa olsun o seninledir. Ken
dimden biliyorum, sen de bilirsin, eskilerden. Bunu kabullenmen,
ikayet etmemen lazm. nk "her ne olursa olsun" deyip
adanmak, bunu gerektirir.

Ah aciz Marilyn! Nasl da deimisin! Yok, hemen savunmaya

geme, sen hep aynsn. Ben artk sana baktmda iimde uya
nan karalanm eylerden bahsediyorum. Bu rastlamamzda
kar karya gelip nefeslerimizin birbirine dedii an keke beni
eskisi gibi grp yelkenlerimi suda aramasaydn. Donukluumu,
bir bahane uruna kendimi kollanna braktm gne kadar
deva olup biraz olsun stabilseydin. Bir gz kapama annda t
kettiim mrme iten ie uzunluklar, mutluluklar dilemeseydin.
Ah gzeller gzeli, gzlerinin ardndaki kimsesizlii sessiz gece
lerde meze yapma artk ele gne! "Yoksa bu ehir, bu sokaklar
seni alr kullanr. Santim santim rrsn."

KAFKAOKUR 43

Herkes Dsa n l

Say ?

yk

YUSUF OPUR
'Vazgeilmezim' dediim aydan bir gn nefret edeceimi hi
dnmezdim. Vazgeilmezlerimin nefrete dnmesi, ilk kez
ayda olmad elbet ama bana en ok koyan, ay oldu . Kimdi bu
ay illetini bulan, Trke kitaplarmzda anlatlrd hep. Zihni Bey
miydi, kimdi? Her neyse, az rahmet okumadm kendilerine. Bir
zamanlar az teekkr etmemitim. kran borlu olup da kf
rettiim ilk kii Zihni Bey deildi tabii. Nice insan tandm m
rm verecek kadar sevdiimi dndm, sonra onlar ldr
mek isteyecek kadar nefret ettim hepsinden. Hayat ne kadar de
iken! Bugn sevdiimi yarn ldrmeyeceimi, bugn istedi
imden yarn nefret etmeyeceimi kim syleyebilir? Duygularn
devamll, bana gre deilmi, bunu anladm. Ho, hayatmda,
yaadm gnler haricinde hibir devamllm da olmad. Dn
inandklarmn bugn yalan olduunu grdm, az olmamtr.
Neyse, hep kendimi anlatacak deilim size. Nereden nereye gel
di sz. Grdnz gibi cmlelerim de balad gibi gitmiyor.
Onlar da dengesiz, benim gibi. Burcum terazi olsa da ayarm bo
zulmu benim, doutan denge sorunum var! Kim demi 'Hayat
dengedir.' diye? Hayat dengesizliktir. Ne byk laf ettim! He
men bunu paylamalym sosyal medyada. Altna da uyduruk bir
yabanc isim ya da dnr, filozof veya tannmlarn ismini yaz
dm m, oh ne ho! Annda herkes beenir, paylar. Cmleler
deil, onu syleyenler bykm, onu da anladm.
Lisede edebiyat retmenimiz okul gazetesi iin beni grevlen
dirdiinde gazeteyi dolduracak bir ey bulamaynca gelmiti bu
fikir aklma. Kendime ait derin felsefi cmleler yazp altna nl
dnrlerin adn not ederdim. Hayatn anlam ne gemitir ne
gelecek, imdiyi seversen imdi de seni sevecek. Konfys. Ya
kimse okumuyordu okul gazetemizi -ki buna edebiyat ret
menimiz de dahil- ya ben de en az Konfys kadar derin bir
dnrdm. Yazdklarma hibir itiraz gelmemi olmasn baka
neye yorabilirim? Ya iirler? Beni iflah etmeyen, kendi de iflah
olmayasca Semra'ya yazdm ak iirleri ... Geceler haram bana
/ Gndzler zindan bana / Sensizliin hasreti I Hayatta lm ba
na... Cemal Sreya. Bu iiri birok kzn okuyup defterine veya
kitabna yazdna ahidim. Cemal Sreya'nn kemiklerine yazk
oldu ama o dnem, sa olsun, ok iime yarad. Hem edebi
yattan tam not aldm hem de okulda herkese tanndm.
"Tanndn da ne oldu?" diyebilirsiniz. Hibir ey! Herkes takdir
ederdi, verdi beni edebiyata olan tutkumdan dolay, o kadar.
Ka defa, okul mdr herkesin nnde bana belgeler, hediyeler
verdi. Ne oldu? Ne olacak! Hibiri sevdiim kzlara kendimi sev
dirmeye yetmedi! 'Kzlara' diyorum, fark ettim. Ama yle... Ben,
beni sevebilecek her kz sevmeye hazrdm. Semra, bunlarn en
banda gelir. Tek Semra m? Deil elbet! Gzlerine bakp dalp
gittiim onlarca kz. . . Bir ara hesaplamtm, lise hayatmda otu
za yakn kza gnl vermiim. 'Ne ayran gnllymsn be
adam!' dediinizi duyar gibiyim. Keke ayran gnll olsaydm,

44 KAFKAOKUR

ayrann da bir erefi vardr; ayrca yazn scakta bir harikadr, hele
naneli ve buzlu olursa... Benim gnlm kurakt dostlar. Sevgiden
mahrum, sevilmeye a, sevgiye muhta bir gnld benimkisi.
Ne talihsizdim ... Sanki imdi farkl m? Hala talihsizim. Brakn li
seyi, niversitede bile arkadalk teklif edecei kza ak mektubu
yazmam isteyen ne kadar arkadam varsa hepsi ben mektubu
yazdktan bir gn sonra yzleri glerek memnuniyetlerini bil
dirdiler. Ayn mektubu benim verdiim baka kzlar yzme bile
bakmadlar. Yine de az para kazanmadm bu iten!
Gnl arzuhfcisiydim ben. Kzlarla aras bozuk olanlar veya er
kek arkadayla ksenler gelir, beni bulurdu. Hemen ayn gece
tek gz renci evimdeki lambay sndrr, arjl lda tavana
yanstr, damardan bir radyo kanal bulur, yazardm. Sabaha ta
mamd i. Abarttm sanmayn. Haftada en az on, on be mek
tup yazardm. Arkada, benim elime gemiyor, millet elindekinin
kymetini bilmiyor! Ne kzlar sevdim hibiri beni sevmedi. Deli gi
bi yakkl olmasam da bir giderim var hani! yle yzne bakl
maz bir adam da deilim. Doruya doru . . . Olmad arkada, ol
mad. Bir sevenim olmad. Lisedeyken ahdetmitim. Kendi sn
fmdan balamak zere erkek arkada olmayan veya olmad
n sandm btn kzlara teklif edecektim. nce hepsinin bir lis
tesini kardm. Sonra onlar alfabetik srayla ajandama kaydet
tim. Sonra o isimlerin getii trkleri ezberledim. Daha sonra
onlara yazdm mektuplarn sonuna o trkleri ekledim. Trk
lerden de bir hayr grmedim!
A'dan balamaktansa Z'den balayaym istedim. Vardr byle
huylarm. Tersinden balarm ok eye. Gazeteleri son sayfa
sndan okurum mesela. Kumandada en son kanaldan balarm
aaya doru. Neyse, konuyu datmayaym. Baladm mek
tuplu tekliflere. Zeynep, Zeliha, Zehra, Zahide... Vay arkada,
ikincide tutmasn m! Dnyalar benim oldu. Daha nce Semra
iin yazdm ama o suratsza veremediim tm iirleri, mektup
lar deitirdim, Semra yazan yere Zeliha yazdm. Yalan da deil
di. Ben sevmek istiyordum, en ok da sevilmek. Bu, Zehra ol
mu, Semra olmu, bana ne! Sevsinler beni yeterdi.
Zeliha, zeytin gzl, balk etli, beyaz tenli, kt sal bir prensesti.
Defterinin arasna koyduum mektubu okumu, teneffste bana
gz bile krpmt. Bir gzn bir hayat deitirebileceini ilk o za
man anlamtm. Bir bakn bir bedene hayat verebileceine ilk
o zaman ahitlik etmitim. airin "Bir bakn lmem iin yete
cek." demi olmasna ramen . . .
Nereden geldi konu buraya? yle byle derken Zeliha'yla kt
mz herkese duyuldu. Ben bilsem yeterdi ama Zeliha herkese
duyurmu. atm kaldm, Ne akm! Birikmi umutlarm, yllan
m alm onun kalbini doldurmu demek ki ... ktmz dedim
ama bir gn bile bir yere kmadk. Ho, nereye nasl klr onu

da bilmezdim, hala da bilmem. ktm tek yer kendi yalnzlm

oldu mrmce. Ben ona ktm, o bana kt ama ne ben ondan
ne de o benden kabildi. Dostoyevski. Tabii, byle gzel ve an
laml szme dikkat etmeyecektiniz, biliyorum. Dostoyevski ya
zarsam ona gre okuyacaktnz, anlamayacak olsanz, anlamsz
bulsanz bile Dostoyevski'nin bir bildii olacaktr hep. Biz ne bili
riz ne syleriz!
Bu zeytin gzl gzel prensesle teneffslerde bana gece gz
lerini krpmasndan baka bir 'kmlmz' olmad. ki hafta
sonra bunun bir oyun olduunu rendim. Ergen ii aklardan
ne kar! Ho, erdemli bir ak da grmlm yoktur ama belki
ben krmdr canm! Zeliha prenses kendisinden ayrlmak iste
yen st snfmzdaki Ekrem ' i kskandrmak iin alt snftaki Ek
rem ' i kurban etmi. Yabancya gitmesin diye olacak, ayn isimde
biriyle ktn herkese bundan duyurmu. Sonra st snftaki a
dam onu kskanm, o da aralar dzelince bizim kara
Ekrem'e artk gz krpmaz olmu. "Ne kadar basit!"
dediinizi duyar gibiyim.
Bir gzn yakt hayatlar hibir zaman
basit deildir. Can Ycel. Geri o, a
irdi ama muhtemelen onu da yakan
gzler olmutur ve hayatnda bir
kez olsun buna benzer bir cmle
kurmutur!
Z harfi iimde bir yaradr. S'ye
gelene kadar benzer bir yaram
olmad. Adm ayran gnllye
kmt oktan. Gnl ayran
olann alkalayan ok olurmu,
derler deil mi? Kzlar yazdm
mektuplar birbirine gsterir olmutu. Kendilerince benimle dalga geiyorlard ama alttan alta da holarna
gidiyordu ldak aydnlnda yazdm
mektuplar. Sa olsunlar zellikle M harfindekiler ok vefal kt. Mine, Munise, Meryem,
Muazzez... O zamandan beri M 'yle balayan isimlere
ayr bir sevgim var. Hatta niversitede de M harfine ncelik ver
mitim. Saysal lotoda muhakkak on alty yazardm: Alfabemizin
saygn harfine denk geldii iin tabii ki. Yazdm da ne oldu? Avu
cumu yaladm hep! Bir beli bile tutturamadm.
Munise, ne kadar samimi bir insan olduumu ama onun da oku
mak gibi bir derdinin olduunu, bir meslek sahibi olmadan kim
seyi sevemeyeceini, eline iini aldktan sonra kalbine sevdiini
alacan sylemiti. Benden esirgedii sevgisine kzsam da ge
lip benimle konumas ok houma gitmiti.
Meryem . . . O da bir gn okul knda 'Biraz yryebilir miyiz?'
demiti. Seve seve kabul ettim. Sevdii baka biri varm. Asker
deymi. Yol boyunca onu ne kadar sevdiini anlatt. Arkada,
sevgisizlik lnde serap gren bana, niyeydi bu eziyet? Yol
boyunca Nihat isminin yerine kendi adm koydum ve o eziyeti
bir anlk da olsa huzura evirdim.

M uazzez... ngilizce retmeninin kz . . . Mektubun bana Dear

Muazzez, sonuna da 1 love you yazmtm. Houna gider diye.
Nereden bileyim, kz ngilizceden nefret edermi! Yine de benim
bu ilere aklm ermez, dedi ve ekti gitti. Mektubumu da elime
verdi. Bir "Thank you! " bile demedi.
Mine ... imdi bunlar anlatrken alfabetik sraya gre anlatma
dm fark eden okurlara "Thank you!" diyorum; edemeyenlere
de "bye bye!" m desem? Neyse. . . Adna isminden iirler yaz
dm sar sal Mine . . . O da laf koymutu ama! Neymi, ben
farkl kelimelerle ayn duygular herkese yazyormuum. Duygular
zelmi, zel olmalym. Herkese hissedilen duygu, ak ola
mazm. Ak iki kiilikmi. Bence ak tek kiiliktir. Sabahattin Ali.
-Szlatmadm bir onun kemii kalmt!- Anlatamadm Mine'ye,
benim duygumun tek olduunu. Tabii ki ayn kelimelerle, ayn
cmlelerle yazamazdm mektuplarm ama cmlelerim, mektup
katlarmn renkleri, mektup yazdm isimler kadar farkl de
ildi duygularm; tekti: Sevilmek. . Beni seveni sev
meye hazrdm. Daha ne olsun! Mine iki kiilik
akn buldu mu bilmem ama ben artk
aramyorum bile! Lazmsa o gelsin bul
sun beni!
niversitedeki gnl maceralarm
anlatp sizi usandrmak gibi bir
niyetim yok. Ama yle ilgin
anlar yaadm ki. . . Anlatmalym
size. Benim yazdm mektup
larla aklar pekien mi desem
kurtulan m desem bilemedim,
insanlar arasnda evlenenler ol
du. Sen, demilerdi bir defasnda, bizim ilk evlilik vesikalarmz
yazdn, bizim iin ok nemlisin.
Garip gelebilirmi bana ama erkek
ocuklar olursa adn Ekrem koyacak
larm! Aman, dedim; dostlar, baka isim
mi yok? simler kaderdir, der Ouz Atay.
ocuunuza baka kaderler sein, dedim.
Artk umursamyorum. Beni sevmiler, sevmemiler; umurumda
deil! Ben kainatn muhatap ald bir varlm. Doadaki canl
cansz her eyden bir paraym, her ey de benim bir param.
Nereden biliyorsunuz hamam bceklerinin beni sevmediini?
Veya sivrisineklerin! Ya da tm ieklerin? Onlar duyan var m?
Duyduun kadar sevilirsin. zdemir Asaf. nsanlar muhatap
almasa da var olan her eyin muhatap ald yce bir ruhum
ben!
Kimsenin sevmedii alak bir ruhum ben! Bu habis ruhumu
temizleyecek bir sevgilim olmad hi! Beni sevebilecek bir kalp
bulsaydm mrmce onu sevmeye oktan hazrdm oysa.
nsanlardan yllarca sevgi dilendim. Akla makla iim olmad
hi. Hepsi de dilencilere baktklar gzleriyle grdler beni. nce
acma, sonra unutma... Sevginin dilenilmeyeceini reneli ok
oldu.

KAFKAOKUR 45

Ryann te Yakas
DREN GM

"nsan, kendini yalnzca insanda tanr." der Goethe. Bu sz, ba

na yazarn romanda oluturduu karakterleri anmsatr. Yazar;
karakteri oluturur, konuturur, eylemler. YazarT da okuyan da
kendini bulur onda. Karakter, yazardan bamsz hareket eder.
Bu yzden roman, okuyucuya kendini tanma, iselletirme ola
na verir. Bu sebeple kimi insanlar iin romann ayr bir yeri var
dr. yle roman karakterleri vardr ki yazarlardan bile nldr:
Don Kiot, Oblomov, Raskolnikov... Dostoyevski'nin yeri ayr ol
sa da Raskolnikov nemlidir bizim iin. Ayn ekilde Martin
Eden, Zeze. . . Sadece insan karakterler deil; Kk Kara Balk,
Mart da bizim iin deerlidir. Kendimizden izler buluruz onlarda,
kendimizi arar, zenginletirir, oaltrz.
Roman okumann dier bir gzellii, olay rgsnn iine he
men dahil oluvermen. Tpk zaman makinesinin iine dalvermi
gibi kahramann yannda bitivermen . . . Soluk aldn bile duyur
madan, olanlar sessizce izlemeye koyuluvermek, her eyin gz
lerinin nnde olup bitmesi, ne de ho!.. Bu, romann konukse
verlii deil de nedir?
Ya karakterlerin 'Yzyllk Yalnzlk'?. Hep merak etmiimdir, ki
tap bittiinde kahramanlara ne olur? yle kanksam olurum ki
onlar, kitap bittiinde ldklerine hi inanmam. Onlar, yzyllk
yalnzlkta yaar dururlar. . .
Bu yazmda sizleri 'Ryann te Yakas'na yolculua gtrmek

46 KAFKAOKUR

Say 7

1 Kitap

istiyorum. Ursula K. Le Guin, romanlarnda, okuyucuyu hayal

gcnn zihinleri zorlayan doruklarna ulatrr. Romanlarn oku
duktan sonra, olmasn arzuladnz bir gezegenin, Dnya'nn,
aslnda olmamasnn daha iyi olduunu itenlikle dile getiriverir
siniz. 'Mlkszler' romanyla tannan Ursula K. Le Guin'in tm
romanlarnda mitler, efsaneler, fantastik kurgular; gerek yaamla
harmanlanr.
'Ryann te Yakas' roman, on bir blmden oluur. Her bir
blm, geileri simgeler. Bu blmler bir baka yazara ait alnt
yazlarla balar. Romann kahramanlar, George Orr ve Dr. Ha
ber'dir. Orr, 30 yalarnda, ABD'nin Portland eyaletinde yaa
makta, hidroelektrik santralinde teknik ressam olarak almak
tadr. Orr; iine kapank ve ekingen olduu, uyumamak iin s
rekli ila kulland iin bitkin grnen biridir. Neden uyumadna
gelince; Orr, ryalaryla, yaad d nyadaki gerekl i i
deitirdiini fark etmitir. B u yeteneini rendikten sonra, uyu
maktan korkar olmutur nk kimsenin hayatn deitirmek
istememektedir. Bu rahatszl ile ilgili, psikiyatrist Dr. Haber'e
gnderilir. Dr. Haber, bir rya uzmandr. Orr'un bu yetenei Ha
ber'in ilgisini ekmitir. Ona inanmamakla birlikte; gereklii var
sa, bunun ok ses getirebilecek bir alma olacan dn
mektedir. Orr, yasak olan ilalardan fazla miktarda kulland iin
Dr Haber gzetiminde Gnll Terapi Tedavisi (GTT) grmek zo
rundadr. Bylece, terapi sreci balar.

Dr. Haber, GTT seanslarnda kendi almalarnda rettii bir

makineyi kullanmaktadr. "Artrc" adn verdii bu cihaz, elektrot
lar sayesinde beyne sinyaller gnderiyor, bylelikle hastann
istenen gerek uykuya hzlca gemesini ve rya grmesini sal
yor.
Dr. Haber, uyank ve iinde baarl biridir. lk tanmalarnda Orr'u
'Saldrgan dei l, kendi halinde, psnk, bastrlm, gelenekse/ .

'

diye tanmlayan Haber, Orr zerinde sz sahibi olacan daha ilk

dakikada anlamtr. Orr'un tedavi olmak iin geldii bu klinikte,
Dr. Haber'in niyeti hi de bekledii ynde olmayacaktr. "...bu
sorunu bir deneye tabi tutup derinlemesine mercek altna alma
ya ne derdiniz a caba? Bu srete, gvenli bir ekilde, korkusuz
ca rya grmeyi de renebilirsiniz belki. zin verirseniz syle
aklamaya alaym: Rya grme meselesi duygusal olarak sizi

rumluluun altnda ezilmekte, gszl yznden hibir ey

yapamadn dnmektedir. Bu yzden, bir avukata gider. Dr.
Haber'in kendisini tedavi etmek yerine bir ama uruna kullan
dn syler ve Dr. Haber'den ikayeti olur. Bylelikle seanslara
avukat Heather Lelache de dahil olur. kisinin abas da bir so
nu vermez. Dr. Haber, enstitnn bakandr artk. Yaptklarn
denetleyecek bir st kurum dahi yoktur. Tm bunlar olurken,
uzayllarla sava devam etmekte; nfus kanser ve salgn hasta
lklarla azalmakta, bunun yan sra, Dr. Haber ten ayrmcln
ortadan kaldrmak isterken tm dnyadaki insanlarn ten renkleri
gri olmaktadr. Tenleri ve simalar ayn insanlar arasnda Orr, bu
duruma kendisinin sebep olduunu dnerek, ruhsal kn
tnn en byn yaamaktadr. Dier insanlar ise bu deiimi
kabullenmektedir nk ayn zaman-uzamn baka dilimlerini ya
amaktadrlar.

ok derinden etkilemi. Rya g rmekten dpedz korkuyorsu

nuz nk baz ryalan nzn gerek hayat elinizde olmayan e
killerde etkileme gc olduu kansndasnz. Rya grmekten
korkuyorsunuz, oysa rya grmeniz de gerekiyor. Ryalar ila
larla bastrmaya altnz, ie yaramad. Gzel, o halde tam ter
sini deneyelim. Size kasten rya grdrelim! Benim gzetimim
altnda, kont roll koullarda... Bylece size rndan km gibi
grnen eye hakim olabili r; istenmeyen sonularn nne gee

Dr. Haber'in bu szleri, yapaca ilerde Orr'un ryala

rn ara olarak kullanmaya balayacann habercisi niteliinde
dir.

bilirsiniz."

Her ey daha ktye giderken, Orr, artk seanslara gelmeyecei

ni bildirir. Dr. Haber, son bir seanslar kaldn syleyerek Orr'a
almalarndan bahseder: Artrc sayesinde uyku srasnda han
gi sinyallerin etkili rya grmeyi saladn kefetmitir. Bundan
sonra etkili rya grmek iin Orr'a ihtiyac yoktur. Doktor, artk
kendisi de Artrc sayesinde ryalar geree dntrebilecek
tir. Bunu renen Orr, deliye dnmtr. "nsan baka insanlara
yardm etmeye elbet almal ama insan kitleleri sz konusu ol
duunda, Tann rolne soyunmak da doru deil. Tann olabi lmek
iin ne yaptn biliyor olman lazm . Ve iyi bir eyler yapabilmek
iin hakl olduuna ve niyetinin iyi olduuna inanyor olman yet

Bylelikle, etkili rya grme seanslar balamtr. Etkili rya,

Orr'un uykusunda grd ve gereklie dnen ryalardr. Bu
ryalar, Dr. Haber, uygulad seanslarla ynetmeye balamtr.
lk seansta Dr. Haber ofisinin Hood Da manzaral bir yer olma
sn istemitir. Hood Da, volkanik bir da olup, artk aktif deil
dir. Orr, uykudan uyandnda deiiklii fark etmitir. Dr. Haber
ise hi bozuntuya vermeden ofisinin zaten burada olduunu be
lirtmitir. Hemen ikinci seansta ise Dr. Haber, ryasnda, hzl n
fus artnn nne geilmesini, ABD'nin sava bitirmesini, dn
yada barn salanmasn telkin etmitir. Orr uyandnda ehrin
darmadan olduunu, caddelerde kocaman biimsiz yaratkla
rn her yeri yakp yktn grmtr. Dr. Haber, bu olanlara ok
armtr. Tm dnya birlik olup uzayllara kar savamaya
balamtr. Orr'un bilinalt, savasz bir dnya hayalini kurama
mtr.
Bundan sonraki her seansta Dr. Haber dnyay daha iyi bir
dnya yapmak iin uramtr ama dnya her defasnda daha
da ktye gitmitir. Orr'un tek istei, tedavi olmaktr. Dr. Haber'in
kendi istei dorultusunda ryalarn kontrol etmesine iddetle
kar kmaktadr: "Hayatmzn bir amac olup olmadn bilmi
yorum, bunun bir nemi olduunu da sanmyorum akas. Asl
nemli olan, b tnn iinde bir para olmamz. Bir kuman
iindeki iplik veya krdaki bir ot sap gibi ... O nasl ylece varsa,
biz de ylece varz. Bizim yaptklarmz, imenleri yalayp geen
rzgara benziyor."

Orr, dnyann gidiatna yaplan mdahalelerin ahlaka uygun o l

madn dnmektedir. Kendisine verilen, istemedii bir so-

mez. Kendi dndaki eylerle temas halinde olman lazm. Haber;

temas halinde dei l.

Hi kimsenin, ha tta hibir eyin onun

gznde kendine ait bir va roluu yok; dnyay kendi amac iin
bir ara olarak gryor sade ce. Ama cnn iyi olmas da bir ey
deitirmiyor nk sahip olduumuz yegane ey, aralar. O ;
kabullenemiyor; eyleri o/uruna brakamyo r; hibir eyin ucunu
brakamyor. Adeta ldrm . Benim gibi rya grmeyi sahiden
baarrsa kendisiyle birlikte hepimizi o temassz/k haline srk
ler. imdi ne yapa cam ben?"

Orr, byk bir aresizli k iinde evine dnmtr. Uzayl bir arka
dann verdii The Beatles'n 'With a Little Help From My
Friends' plan, yreini kanrtrcasna dinleyip 'htiyacm, birini
sevmek, arkadalarmn yardmyla!' diyordu iinden haykrrca
sna. Buna yle ihtiyac vard ki. .
.

Romann sonunu, okumanz iin size brakyorum; nk roma

nn bysn daha fazla karmak istemiyorum.
Son olarak: Blmlerin girilerinde Chuang Tzu'nun szlerine yer
veren Ursula K. Le Guin'in Jaoizm felsefesiyle ilgilendiini gr
yoruz. M. 4. yy.da yaam olan Chuang Tzu'nun felsefesine
gre, hayatmz snrl ama renebileceklerimiz snrszdr. yi d
zen, her eyi kendi haline braktmzda kendiliinden ortaya
kar. Hayatmz, nasl olmas gerekiyorsa yle belki de!.. syan et
memiz, kabullenmek istemeyiim iz, boa bir aba . . . Umuyorum,
yaadmz ve yaayacaklarmz acemi bir ryacnn ryas de
ildir.

KAFKAOKUR 47

Ne Gzel Suluyuz Biz Hepimiz

say 7

Sevgi Soysal

GZDE KILI
Bozkr'da yapacak ok ey yoktur yle. Arkadalarla buluup lak
lak etmek, k gnlerinde bunaltc hale gelmi kalabal k Ankara
sokaklarnda 'olur ya iki aa grrz' diyerek gezinmek, si
nemaya, tiyatroya gitmek gibi sayl seeneklerden de bunal
dysanz, en iyisi, okumaktr cancazm! Okumak!.. Ben de bu
istekle kitapya girip okuyacak bir eyler almak iin gezinmeye
baladm. Son zamanlarda yerli kadn yazarlarla har neirdim.
Tezer zl, Leyla Erbil, Tomris Uyar, Asl Erdoan derken samimi
bir glle bana bakan, ksack sal, sarn kadna takld g
zm: Sevgi Soysal. Bu ismi duymuluum vard elbet, 1 2 Mart
sonras arlkl toplumcu gerekilik akmnn etkisinde eserler
vermi bir yazar olduunu anmsadm, faklteden kalma kitabi
bilgiler yalnzca... Ancak hi okumamtm Sevgi Soysal' .. Ki
tabn ismi de ilgi ekici ve farkl geldiinden olsa gerek, hemen,
Tante Rosa'y alp ktm.
Ertesi gn, bir gecede bitirdiim Tante Rosa roman dnda hi
bir eserini okumam olsam da artk Soysal'n sevdiim ya
zarlardan biri olduunu biliyordum -Bu bilgi, sonrasnda baka
eserlerini okuduka beni yanltmayan bir n bilgi olarak da ka
lacakt.- Peki, kimdi bu ana grnl isyankar kadn? Kitap
larna sktrlan beylik yaam yklerinin tesindekini grmek
istiyordum. Tek bir kitapla derin bir ba gelitirmemizi salayan
duygularn, yaamn ... Ondaki Tante Rosa'y ...
Yaam boyunca durmadan deiecek soyadnn aksine, ksack
mrnn ana eksenine insan sevgisini koyacan bilirmiesine
Sevgi adn vermiti ailesi ona. Sevgi Yenen, 30 Eyll 1 936'da
stanbul'da dnyaya gelmiti. Selanikli bir baba ile Alman bir an
nenin nc ocuuydu. Bu ok kltrllk Sevgi Soysal' n ya
znn da etkileyecekti. Devrinde anlalamayan yazarlardan biri
olacak, Tante Rosa's taklitilik, basit bir eviriden ibaret olmak
gibi sulamalarla karlaacakt. 2000'1i yllarn bana kadar 70'1i
yllar ncesinde yazd romanlar -ki Tante Rosa da buna dahil
etliye stlye karmayan, basit kadn duyarllnda eserler ola
rak yorumlanacak; Sevgi Soysal'n asl yazarlnn 1 2 Mart'tan
sonra ekillendii dnlecekti. Oysa yazma da balk vermeyi
uygun bulduum ilk yazsnda bile Sevgi Soysal, yarataca ay
kr, eletirel, ironik dilin sinyallerini veriyordu ve bu dili kul
lanmaya hep devam edecekti. Bu duruuyla Trk yaznnda hem
kadn hem de muhalif olarak iki ulu bir tekilie mahkum edi
lecekti.
"Londra'da, Ankara'da, stanbul'da veya Zap Suyu'nun yan
banda nerede olursa olsun kadnlar birbirlerine ortak eden tek
bir ey vardr: Hayat. Srmekte ve srecek olan hayatn tar
tlmaz emekisi olmak."
Liseyi Ankara'da Ankara Kz Lisesinde okuduktan sonra Dil-Tarih
Corafya Fakltesi Arkeoloji Blm'ne balad. lk ei olan z-

48 KAFKAOKUR

demir Nutku ile burada tanp evlendiler. Birlikte Almanya'ya git

tiler. Sevgi Soysal, orada tiyatro ve arkeoloji derslerine devam et
ti.1 958 ylnda Ankara'ya dndklerinde ilk ocuu Korkut dn
yaya geldi. Sevgi Nutku ismi ile karaca ilk kitab ''Tutkulu Per
em" 1 962'de yaymlanana kadar, Ankara'da eitli kurumlarda
alt. Dost, Yelken, Ata, Deiim gibi, dnemin bilinen dergile
rinde yazd.
lk roman Tutkulu Perem 'i okuduunuzda insan ele alp yeni
batan yaratmaya dair bir abayla karlarsnz. Ancak bu ba
kaldr, daha sonralar temellendirilecei iin, bu kitabnda bi
razck havada kalr. Sevgi Nutku gentir, anlatmaya alt fikir
leri henz tam demlenmemitir, biraz undan birazck da bundan
biimindeki bir krk yamal bohay andrr eseri. ykleri biraz
mensur iiri anmsatmaktadr. Kitaba adn veren ilk yk Tutkulu
Perem'in ilk cmlesi, Sevgi Soysal'n yaam boyunca hisse
decei teki insanlardan ayrma duygusunu anlatr: "eylerdeki
eyler ite sokaklardaki insanlar grmyorlar beni. Oysa gn
lerdir tutkularn peremlerinde dolayorum." Yalnzlk onun iin
kanlmaz bir yazgdr. Ac veren ama zlenen ... Aranan, sonra.. .
stelik bir kartlk: Kalabalklardan kaarken snlan teki u .. .
Tpk bozkr gibi. .. Sevgi Soysal' n nerede olduunu, geldii yerin
nemini belirginletirmesi bakmndan bir balang olarak ze
rinde durulmas gereken bir kitaptr Tutkulu Perem.
Haldun Dormen'in ynettii Zafer Madalyas oyununda alrken
tant, ayrca ilk kitabnn kapak dzenini de stlenen Baar
Sabuncu ile 1 965'te evlenir Soysal. Teyzesi Rozel'den, an
nesinden ve kendinden izler tayan roman Tante Rosa'y Sevgi
Sabuncu adyla yazacaktr. Tutkulu Perem 'in Sevgi Nutku'su
yerini bir "tarih" olacak Tante Rosa'ya brakmtr artk. Cokulu,
yaamay bir oyun gibi gren, kendini olaylarn akna brakm
bir kadndr bu. Tante Rosa btnyle kadnlk sorunlar zerinde
dnen bir kitaptr. Tante Rosa'nn ocukluundan itibaren zne
aykr, toplumla uyumlu ve topluma uygun koullandrl onu,
neticede, elinden sadece kar kt dzene uymak gelen bir
kadn yapmtr. Tante Rosa'da Sevgi Sabuncu kadnlk soru
nunu yalnzca tespit edip bir yanda brakmakla yetinmitir. So
runu toplumsallatrmamtr. Bu noktada Sevgi Soysal' basit
kadn duyarllnda, tatlsu aydn gibi yorumlamak yerine; far
kndal ve mevcut dzene bakaldrs daim ancak bunun altn
dolduracak felsefi zeminden balangta yoksun bir yazar olarak
dnebiliriz. Aslnda onun iin fikirleriyle, edebiyatyla, ka
dnlyla, anneliiyle, her eyiyle; tam da bymekte, geli
mekte ve elbette ki deimekte olan, sradan bir insan, diyebili
riz.
Sevgi Soysal, eserleri ile yaam arasnda her zaman bir para
lellik barndrmtr. Tante Rosa bir Alman 'dr Sevgi Soysal'n an
nesinin de bir Alman olduunu biliyoruz. Yrmek'in Ela's iki

kere evlenir. kinci evlilikte de aranan bulunamamtr. afak, 1 2

Mart sonrasnn, Adana srgnnn rndr. yle diyebiliriz ki
Sevgi Soysal'n yazarlk izgisi ile hayat izgisi paralel yrr. O
nun biyografisini yazmak, aslnda eserleri arasnda ksa bir tur at
mak anlam da tar. Ancak, bu, otobiyografiye kapanm bir ya
zar olduu anlamna gelmemektedir. Tersine, otobiyografik ge
leri yk ve romanlarna yedirmek gibi bir ustal getirir bu zel
lik.
12 Mart dnemi, Sevgi Soysal 'n hayat ve yazarl zerinde de
rin izler brakmtr. Yrmek roman mstehcenlik gerekesiyle
toplatlm, ksa bir tutukluluk srecinin ardndan Soysal'n
TRT'deki iine son verilmitir. Mmtaz Soysal ' la bu dnemde,
stelik de Mmtaz Soysal Mamak'ta tutuklu iken, evlenmitir.
Cezaevine girmesine sebep ve mstehcen bulunan roman Y
rmek'te Sevgi Soysal, yine kadnlk sorunlarn ele almtr. An
cak konuya yaklam biimi olduka deimitir. Tante Rosa'da
verilen hikayenin Yrmek romannda geri plan aratrlmaya
balanmtr. Bu adan, Yrmek, yeni bir Sevgi 'yi bize mu
tular. Artk ne Tutkulu Perem'in yalnz, umutsuz, karamsar ad
bilinmeyen kadn, ne Tante Rosa'nn akn rdeidir. Dnen,
deimeye alan, doruyu arayan bir kadndr artk. Sorularla
hayatna yn vermek isteyen bir kadn ...
"Yrmek, dnp bakmak arkaya... Arkanda ne var? Yan yana
asl duran resimlerin korkutucu dlerle ykl can skc renk
lerinden baka?"
Sevgi Soysal ' n bireysellikten toplumsalla geii, tam anlamy
la, Yeniehir'de Bir le Vakti romanyla olur. Yazarn tutukluluk
gnlerindeki anlarn kapsayan Yldrm Blge Kadnlar Kou
u'nda, yazar, romann yazl srecini anlatr: "Kendimi bir bil
gisayar gibi programladm. Sabahlar 5.30'da kalkyorum. Yarm
saat jimnastik... Sonra heladaki muslua taktm plastik boruyla
souk du. Giyinip kahvaltdan nce biraz okuyorum. Herkesin
uyuduu bu sabah saatlerini seviyorum. Sabahlar kendi ken
dime uyguladm bu faizm, zgrlk duygusu veriyor bana.
Gn boyunca bir yn ufak kural koyuyorum kendime. Her gn
sekiz sayfa yazmak gibi. Yeniehir'de Bir le Vakti romann ite
byle, her gn sekiz sayfa kuralyla yazdm."
Roman, 1 973'te yaymlanr, 74'te ise Orhan Kemal Roman Ar
maan'n kazanr. Artk ne bireysellie boulmu bir tedirginlik
ne tek boyutlu kitap kahramanlar ne de kurtuluun bireyin yalnz
ve yalnz mutlu oluunda aranmas ... Btn kavramak isteyen,
sorunu birey-toplum diyalektiiyle ele almaya alan bir bak
kazanmtr. Tabiri yerindeyse, dnceleri kk salacak uygun
topra bulup ieklenmeye balamtr. afak roman, bu ken
dini bulan kadnn azndan yazlmtr.
Yaadklaryla tam da arad yata bulan suyumuz, artk ol
gunluk a eserlerini vermeye hazrken, syleyecek onca kadn
ve emeki cmleyle doluyken, 1 975 ylnda meme kanseri nede
niyle bir memesi alnr Soysal'n. Ancak o, iine dolan kelimeleri,
alnan tek gse inat, samaya devam etmektedir. Hayat hep
bakaldrmalarla gemi bir kadn, elbette lm geldiinde de

bildiini okumaya devam edecektir. Dourduu ocuklar besle

yen memelerinden gelen lm, dourduu karakterlerle besle
nen edebiyatnn ona getirecei lmszlkle birleir. Sevgi Soy
sal, 22 Kasm 1 976'da son roman Ho Geldin lm' yazarken,
40 yanda, son bir kez Bozkr' gremeden, stanbul'da lr.

KAFKAOKUR 49

Avarelik zerine

Say

7 1 yk

FATH YAL(IN
inde Franszca arklar olan birka saatlik bir albm, ehirler
aras yolculuk yapan otobsn birinde dinlemek isterdim.

yattayz ite, hepsi bu. O zaman vasiyetimi unutmayn: Bir zeytin

aac istiyorum; her sene o zeytinleri insanlara datp ruhumu
ad edin.

Darda yamur, yanmda sen ...

Darda orman, iimde yangn . . .
Belki silinirdi yeryznden, bir yere ait olma zorunluluu. i
eklere, renklere ait olmay akl ederdik belki de. Pek zor ama ol
sun, insanolu neler neler yapabiliyor artk...
Darda souk, ellerimde ay...
Sessizce ekilirdik sessizliin iinden; Edith Piaf, biraz da Kaas
derken. ehre lacivert bir ceket gibi yak rd yamur , sevinirdi
aabeyim. Yaasalard daha kimler kimler sevinirdi de... Aman
canm, ne gerei var durduk yere kekelerin dosyasn amaya!..
*

Darda lm, iimde umut. . .

u i gcklayan sesim, bir kez olsun, iir okumak dnda bir e
ye yarasn isterdim. Srf ark sylemek iin bir dil renmenin
sama olduunu syleyenler de olacaktr ama ben takntl bir a
damm ite. Biraz da -huyum kurumasn- kafama koydum mu
yapyorum. Fakat valide sultan duymasn bunu, ok kzar bana.
Ben anadilimi bilmiyorum, imdi bana duvarlar vursun. Ve bir he
ves iin yeni bir dil ha? Ama heves deme annem, sen de din
lersin belki. Belki kurtarrm seni, bu dnyann kuruluundan.
Yapmadm ey deil seni duygulandrmak.
Darda sesler, dudaklarmda kilit. . .
Bir cmleyi sylemenin bin bir eidi vardr, ben isterdim ki o
cmleyi sana hi sylemeyeyim ama sen anla. Bakma yle ba
na, zor deil. Yani nce biraz uramamz lazm tabii, sonras
kolay. nceleri getik mi sonralar hep kolay olur ilerin. Lakin
"nce . . . " diye balayan eyler, hep zor grnr insana. "Zor ol
duu iin cesaret edemediimiz eyler, aslnda biz cesaret ede
mediimiz iin zordur." dediinden beri Ernesto Aabey, ben
ok da imkansz bulmuyorum el ele tutuarak lmeyi. Ne bileyim
ite, lmeyi nceden kestirebilirsek sonras kolay.
Darda lm, iimde hayat...
Acsz bir lm istemiimdir hep. Bunu dnmek iin ok gen
olduumu syleyenler de olacaktr ama ya 1 8, yolun yars eder.
Bir mr, bir gn bile olabiliyorken 1 8 yl yaamak ne kadar
byk bir nimet deil mi? Bir kitapta okumutum: "Gitmek iin
geliyoruz bu dnyaya." diyordu yazar. Gitmeye baladm an
abucak olsun ve bitsin isterdim. Yaknlarm bana ben hasta
yatandayken bakmak zorunda kalmasnlar. Hem, ok da zl
mesinler. Mutlak sonlardan ka yoktur. Yani, lene kadar ha-

50 KAFKAOKUR

"Zaman geri alabiliyor olsaydm, hayatmda deitireceim hi

bir ey olmazd." demeyeceim. -Bunu demek sama, biz insa
nz ve insan denen varlk, mkemmel bir agzlle sahip.
Mutlaka olurdu. Hatta kafamda hemen belirdi o an. Saati ve tari
hiyle gzmn nnde canland. O ana gidip deitirirdim olan
biteni. ok gzel olurdu. Olurdu da ben byle olur muydum? Ol
mazdm herhalde; ama insan mavi gibi kocaman bir yetin
mezlik . . . Yetinmezliin ete kemie brnm haliyiz biz. Yz
mzde de tek bir damla utanma yok. Zaman, anneden sonra in
san en ok byten ey. Bir acy ya da bir mutluluu kaderden
kardnz an artk siz, siz olmazsnz. Ben insanlarn hayal
lerindeki gibi biri olabilirim, iin asl, bu ok kolay. Fakat o zaman
ben, ben olmam ve o insanlar o kadar piman olurlar ki bunu is
tediklerine; o kadar piman olurlar ite.
Darda alk, iimde yetinmezlik...
Bir insan ilk grdnz an nemli. Hem de 9k... Sonradan fik
riniz deiebilir onu hi sevmeme veya onunla ok iyi arkada
olma konusunda; ama ne olursa olsun, o ilk an aklnza gelen ke
lime deimez. Belki biraz yontulur, belki de kat kat sertleir ama
deimez. Bu, doann kanunlarndan biridir; biz her ne kadar
kabullenmek konusunda zorlansak da. Bundan yllar sonra adm
duyulduunda tebessmler de olacak, beddualar da. Zaten her
kes beni sevse bu ite bir yanllk olurdu. Her eyin kt gitmesi
kadar, iyi gitmesi de normal deildir.
Darda maskeler, iimde masumiyet. . .
N e seviyorsam tutkuyla sevdim. Hibir zaman urunda lmeye
ceim eyler iin tartmadm. nsanlardan da bunu bekledim.
Samimiyetsizlikten dem vurup sonra da hi sevmediim birine
zoraki glmsediimde, kendime ok kzdm. Birileri srekli yapt
bunu, yapsnlar. Ama seninki de kolay dei l, kardeim; kolay de
il hani, byle kuy ruk sallamak Tann'nn her gn.** nemli deil
ki bu. nemli olan, geceleri kafanz yasta koyduunuzda ve
aynaya baktnzda vicdannzn sizden utanmamasdr. yle ya,
bundan ar bir ey yok bence. Bama atm belalar sorun
deil, vicdanen rahatsam, tahminlerinizin dna kabilirim pek
rahat bir ekilde.
Yine de korkarm ite, bu iin br dnyas da var.
Darda mermiler, iimde ocuklar...

Hib ir ey daha kusurlu deildir, iki ki il ik

bencillikten . " Comte de Lautreamont
"

u ana dek yaadm sreyi mrmn yars olarak deer

lendirirsem, hayallerimi gerekletirmek iin yeterince srem var
demektir. Ben enge diyemem kendime, benim iin ok
nemli olmayan eyler son gne kalr; bunu da inkar edemem.
Fakat hayal bu, bundan nemlisi can sal ... Hibir eyi son
gne brakmayacam, inallah yani. Sz veriyorum ki benzeme
yeceim merhametinden sessizce ekildiim cellada. Huyum
kurumasn, szm tutarm.
Darda testereler, iimde aalar. . .
Bazen baz kavumalar ok ge olur. "Ge olsun da g olma
sn." der byklerimiz. Mtevaz olamayacam, zr dilerim,
yle bir bakyorum da mkemmel bir sabr var bende. Ger
ekten... Bir ta gibi... im ta deil ama. Olmay beceremedi.
Hissetmemeyi isterdim. Yani bilmiyorum gerekten ister miydim,
ama olsa iyi olurdu sanki. Yine de aclar hissetmemek iin mut
luluktan aldm hazz brakamazdm.Ben de gider kzl sal kza
hissetmemeyi dn verirdim, onu aclardan karrdm sakince.
Birka saatliine de olsa iyi gelirdi.
Ne tuhaf deil mi insanlarn cellatlarna ak olmalar? Tuhaf deil
aslnda, ok gln. stelik, o cellatlarn ellerindeki baklar bi
lemek iin hep gnll olmamz daha da gln. Fakat size bir
sr vereyim: Maviyi istediiniz gibi kesseniz de mavi bu, kay
bolmaz ki!..
Danda esved, iimde mai. . .
Benim kaybolan oyuncaklarm imdi nerededir, biliyor musunuz?
Ben merak ederim her zaman. Ne ara gitti onlar, ne ara by
dk? Akl kar deil bymek, bence hi olmayacak da. Zaman,
bir suyun bardaa dkl gibi geer. Size bir okyanus teslim
edilse "Artk bu senindir, okyanusuna sahip k." denilse; bu ne
kadar nemlidir ki? .. Bir ieye doldurup evinize gtremezsiniz
onu. Zaman da yle bir ey. Bizim olduunu sylyorlar, inan
mayn.
Darda son, iimde balang . . .
Sabahn erken saatleri, ezandan birka dakika sonras yani, iin
de sava olan ehirler hari tm corafyalar gzeldir. Bir de ya
mur var ki yeryzndeki her yere yakr. Caddeye bakan bir
pencere, yannda bir koltuk, nnde ahap bir sehpa, sehpada
bir roman, romanda bir kahraman, kahramanda bir macera. . . D
arda byk admlarla kaldrmlar arnlayanlar, yamurun tadn
karanlar. . . Gamsz olmak isterdim, sadece bir gn.
Darda yokluk, iimde marklk. . .

Cevabn duymak istemediimiz sorular sormamamz lazm.

Mutluluun temel kurallarndan biridir bu. Unutmak byk nimet,
kimileri bundan mahrum olsa da. Kafam vursam, hafzam yitir
sem bile aslnda yitirmemiimdir onu. Baz eyler asla unutul
maz, asla. Sabredenler, elbet zafere ulaacak; unutmadklarmz
da bizi unutanlara hatrlatacaz.
Havalar souk, kar da yaar yaknda. Beyaz bir lme boyanr
unutulmu yanlarmz. Fakat imdi szlanmann sras deil. Ce
bimden karacak olsam yanmda kalan son eyleri, kendini zen
gin sanan insanlar iflaslarn aklar. Siz de karn cebinizdekileri
ve onlara sahip kn. Her eyi oka sorgulamak yersiz, ok d
nmek bizi filozof yapmaz.
Darda ne var bilmiyorum; iimde umut,
iimde mavi,
iimde samimiyet,
iimde sevin...
Yanlarna kar kalsn, urama, affet.
Ve helal et ne varsa...
Glmse.

* Ah Muhsin nl / Konam Bono Eroin Koya

**

Orhon Veli / Kuyruklu iir

KAFKAOKUR 51

Gzel Sanatlann Bir Dah Olarak 'Ders Almak'-

Say 1

I yk

MUSA EFFEND
"Ben seni sevmiyorum."
"Niyeymi?"
"nk senin aznda kl var."
"Onu da nereden kardn?"
"Bak her gn tra oluyorsun. Her gn de sakaln uzuyor.
Aznda kl olmasa sakaln o kadar nasl uzar?"
Aslnda Zahir, son birka haftaya kadar, her gn tra olmuyordu.
zellikle de bu aylarda. Gzd, renkler yere dklyordu. Her
duyarl erkek (Kendisi byle diyordu.) gibi o da kasm aynda
sakal uzatrd. Dier on bir ayda da hep sakall olurdu ama ka
smdaki kadar uzun sakall deil. stelik havalar byleyken hi t
ra olmak istemezdi.
Dn sabah erkenden kar yamaya balam, gn iinde her yeri
bembeyaz yapmt. Zahir bunun birka gn boyunca devam
edeceini dnmt ama her Bak sakini gibi o da bunu arzu
lamyordu tabii. Bak, kar yanca fel olan hassas ehirlerden
di.
Son birka asrda olduu gibi bu defa da herkesin ans yaver
gitmiti; "Bad- Kuba" yani 'Rzgarlar Kenti' ismini tayan bu
ehrin yamuru seven sakinlerinin dualan kabul grm; kar,
yerini yamura brakmt. Sonuta bir gecede tm karlar erimi,
ehrin beyazlndan geriye hibir ey kalmamt. Hem, son
baharda karn ne ii vard? Renkler yere dklyor diye gkten
beyaz yamas gerekmiyordu.
Saatse 1 7.53't ve Zahir'in odasndan grnen manzarada renk
sras yleydi: zerinde kk sar klarn olduu, siyah tepe
leri turuncu kaplamt; gzlerini biraz yukar evirirsen tu
runcunun zerinde sany, sarnn zerinde ise gitgide koyulaan
ve siyaha dnen maviyi grrdn. Yaan yamur, renkleri biraz
soldurmutu. Bu, Zahir'in odasndan grnen manzarayd. O ise
banyoda tra oluyor ve abisi Tahir'in tek olu Taceddin'in sordu
u sama sorulara ne cevap vereceini dnyordu. Azn
ap iinde kl olmadn gsterse yeterdi aslnda ama o da ksa
sreli zm yoluydu.
Abisi ona da alt irkette i bulmu, bu iin yan sra, bana
bir i daha karmt: tra olmak. Ha bir de bir haftalna oluna
bakmak. Tahir'in i iin Gence'ye gitmesi gerekiyordu ve ocu
unu yannda gtremezdi. (ocuun annesine ne olmutu?
Bunu bir paragraf sonra anlatacam.)
Zahir'i dndren baka konular, baka sorular vard. Mesela
insan kendi ocuunun ismini niye Taceddin koyard ki? Geri
bu isim, onlarn babalarnn da ismiydi, hatrasn yaatmak iin
abisi byle bir ey yapmt, bu anlalrd. Aslnda bu soruyu n
ce dedesine sormas gerekiyordu. Ama ocukken bunu hi

52 KAFKAOKUR

dnmemiti; o ocukken Taceddin ismi bir yetikin ismiydi.

Herkesin Taceddin dedii adama, o, baba diyordu ve bu isim,
tayana ok yakyordu. Bir ocuaysa bu isim krk-krk be
ya byk kalyordu. Zahir'e gre bir insan, mr boyunca bir
den fazla isim kullanmalyd, tek isim yeterli deildi. Nasl ki Emir
isminde bir dedenin varl arzu edilmiyordu, yle de Taceddin
isminde bir ocuk istenmezdi. Zahir ise tam bir orta ya ismiydi
ve o bu ismi daha on-on be sene de tayabilirdi. Onu dn
dren dier konuysa aile ve ocuk kavramlaryd: Zahir, tek o
cukluluun taraftanyd. Eer biri, onun soy aacn izseydi bu a
acn mesela am gibi uzanmasn isterdi, elma aac gibi dal
lanmasn deil. Ama elden gelen bir ey yoktu.

(Bir paragraf nce sz verdiim gibi, Taceddin'in annesn

anlatacam.) smi Lale'ydi ve her iki karde onu okuldan tanyor
du. Ve her iki karde de ona ak olmutu. Lale ise kardelerden
byk olan semiti. (Bunu belirtmemde fayda var; hikayenin
dm ksm buras deil, ama serim blmnden dm bl
mne geen ksm buras. O ince izgi, evet.) Lale, abiyi semiti
nk ona ak olmutu. Geri Zahir de Lale'yi sevdiini - La
le'nin kendisi de dahil- hi kimseye, hi sylememiti ama abisi,
Zahir bunu sylemese bile hissetmiti. Bu yzden de evlendik
ten sonra Zahir'i evlerine pek sk davet etmez, onunla mmkn
olduu kadar az grmeye alrd. Abisinin tad bir sulu
luk duygusu vard ve kardeinden kama isteini tetikleyen, bu
sululuk duygusuydu. Aslnda bu duygunun olumasnn mantkl
bir sebebinin olmas gerekmiyordu ve yoktu da ama o duygu,
varln koruyordu ite. Bu duygu belki de Taci'nin (Ben de yo
ruldum bu uzun ad kullanmaktan, Zahir hakl, izninizle byle k
saltma kullanacam.) doumundan sonra olumaya balad
(Geri bu cmle "kama istei" ile ilgili yazdm nceki cmlemi
inkar ediyor, bunun sebebi benim onun abisini yakndan tanma
mamdr, belki de yle bir istei yoktu, hi olmad, hikayedeki tm
yazlanlar benim gzlemlerim sadece.), belki de kck de olsa
vard ve olaydan sonra daha belirgin bir hal almt.
Belki de her ey farkl olabilirdi; Lale'nin Taci'yi doururken
hayatn kaybetmesi bu belkili varsaym dnme isteini daha
da artrmt. Ama olaylarn zerinden alt sene gemi, btn bu
dnceler de bir ekilde kaybolmutu. Bu alt senede Zahir sa
dece bir eyi dnmt; eer Lale'yle o evlenseydi ocuun
ismi K. olurdu.
....

Zahir'in odasndaki pencereden grnen renklerin hepsi siyaha

dnm, sadece tepenin stndeki sar klarn bazlar kalmt.
Yann erkenden ie gidecekti. Yorucu geen i saatleri sonra-

Say 7

j yk

snda eve gelmi, abisinin alt yandaki ocuunun sorulann ce

vaplamt. Uyumas gerekiyordu. Uyudu da.
ocuunun ismini K. koymak isteen her potensiyel baba gibi o
da sabah uyandnda ilk nce ellerine bakt. Belki bcee d
ntn umut ediyordu ve bu, neticede, ie gitmemek iin iyi
bir sebepti. Umduunu bulamaynca kalkt ve giyinmeye balad.
Evden kmadan nce Taci'nin uyuduu odaya bir gz att, o
cuk ml ml uyuyordu. Zahir, "Kesin, ryasnda da birini bul
mu soru soruyordur!" diye dnd.
Asansrn nnde klostrofobisi olan komusuyla karlat,
asansre bindiler. Gergin geen on yedi saniyenin bitiminde bi
nadan kt ve on saat sonra dnmek zere iin yolunu tuttu.
teyken, abisinden telefon geldi.

"Neredesin? Taci nerede?"

"teyim. O da evde. Uyuyordu. Ne oldu?"
"Evi aradm. Amad. Merak ettim. karken kapy ak m
braktn?"
"Uyuyordur. Merak etme." soruyu ise cevaplamad.
"Zamann olursa eve bir git bak. Bana da haber ver."
"Evdedir. Sorun etme. Ben seni ararm gittiimde."
kisi de (ya srasyla bykten ke) "Tamam" deyip telefonu
kapattlar. Zahir de meraklanmt. Sk sk saatine bakyor, sonra
da evi aryordu. Abisi doru sylyordu, Taci telefonu amyor
du. Sonunda daha fazla dayanamayp kt.
Eve vardnda Taci'yi odasnda buldu. Gitti, sarld.
"Babanla ben seni merak ettik." dedi. "Sabahtan beri de aryo
ruz, telefonu niye amyorsun?"
"Bir abi geldi, onunla konuuyorduk. Telefon alnca da "ama"
dedi."
"Abi mi? Kim?" Taci'yle anlama yapmt. Zahir karken kapy
ak brakacana, Taci ise tanmad hi kimseye kapy
amayacana sz vermiti. Demek ki Zahir, gelen abiyi tanyor
olmalyd.
"Senin arkadan vard ya, yazar olan. Oydu gelen."
"Musa m? Hay onun ... "
Zahir, telefonu kapp beni arad. Azna geleni de syledi. Ben de
ykm iin dm blm aradm, bulamadm iin byle bir
ey yaptm syledim. Ve netice itibariyle, ykmn zm b
lmn de yazm oldum. Bir tala iki ku!
"Abini ara, merak etmitir." dedim.

Delord Simon-Pierre
Her ocuk kendi ebeveyninin devamdr. stedii kadar yaama
hakk insana verilmese bile, yaamak istedii hayat baka be
denlerde yani kendi ocuklarnda devam ettirme ans veriliyor.
Veya bir insanla ilgili "Yaasayd ne yapard?" sorusunun ceva
bn onun ocuunda aramak mmkndr. Bunlar Zahir'e anlat
tm. Ayrca, imdi benim kim olduumu biliyorsunuz, parantez
iinde saklanmama gerek yok.
Ona anlattklarmn sonucuolmal ki Zahir, o gece ryasnda yllar
sonra ilk kez Lale'yi grm. "Ben seni sevmiyorum." diyormu
Lale. "Niyeymi?" diye sormu Zahir. O da "nk senin
aznda kl var." demi.

KAFKAOKUR 53

Temizlik sleri

say 7

1 Polisiye/Gerilim

CENK ALIIR
"Ben temizlikiyim. Parasn dediin her eyi ortadan kaldrrm.
Onlar bir daha kimse gremez."
"Gzel. crette anlaacamz umuyorum. Srekli mterin
olacam."
Onunla btn konutuklarm bundan ibaretti. Nasl bir adamdr?
Ne i yapar? Bu insanlar o mu ya da kim ve neden ldrr? Ne
yapmlard? Kimdi bu cesetler? Peki ya ocuklardan ne istemi
ti?
Bunlar ve bunlar gibi onlarca soru, benim iin yant bekleyen
eyler deildi. Ben bir profesyoneldim.
Cesetler ile mterim arasndaki ilikiyi, onlar neden havasz b
rakarak ldrdn, neden cesetlerde hibir deformasyon ol
madn ve daha bir sr eyi sorgulamadm. Tek ilgilendiim
iimi yapp param almakt.
Para dedimse yle yabana atlacak yan yana drt harf deil.
Rakam duysanz bir ounuz iimi yapmak isteyecektir. Hayat
nz boyunca alp kazanamayacanz miktar, alacanz da
kariyerli, diplomal falan iler. yle trkadan, vasfsz deil. Ad
nzdan sonra ' Bey'li, 'Hanm'l hitaplarn geldii, sorumluluu,
makam, zekas olan, etek ceketli, kravatl, deri antal, parfm
markal, kartviziti ngilizce olan iler. te o ileri yapsanz bile, yl
da kazanacanz paray ilk birka temizlikte cebime koymu
tum. O ilk birka temizlik dediim de on gnde oldu. Buna gre
arp, topla.
Ne i yaptma gelince; Mafyaya, i adamna, kalburstne, s
radana, eteye, airete, derine ya da sa, tekilata, askere, em
niyete, ad olan ya da konulmayan silah tutan kim varsa ona al
an ben, bildiim ve en iyisi olduum ii yapyor, cesetleri para
layp, asitte eritip, kanalizasyona atarak, sifonu ekerek bunu da
ksa sreliine kiraladm baka semtlerde, baka klozetlerde
icra ederek hayatm kazanyordum.
Mterim ldryor, ben temizliyordum. Balangta sayyor
dum. Sonra ipin ucunu kardm. Ben mi? O mu? Bilmiyorum.
Nasl bir enerji, nefret ya da kin ya da i? Bilmiyorum. Srekli l
dryor, srekli temizliyordum. Kirliyi ne zaman, nerede, nasl
teslim edeceini birka gn nceden bildiriyor, buna gre hazr
lklarm yapyordum. Dikkat ekmemek iin srekli yer deitiri
yordum. Kiraladm evler ounlukla mstakil, gze batmayan,
cra kelerde, uzak semtlerde oluyordu. Evi nceden bulmak,
gidip grmek, .i iin uygunluunu kontrol etmek, gvenlik unsur
larn en azndan iki gn ve gece takip ederek karar vermek
gerekiyordu.

54 KAFKAOKUR

Yolda MOBESE'lerden, trafik kontrol ve asayi evirmelerinden

gemek, trafik kurallarna riayet, arabann arzasz srmnn
garantisi iin servis kontrol, cesedin nakliyesi srasnda olua
bilecek szntlarn ileride dert olmamas iin alnacak nlemler ve
daha bir sr i. Paralama ve yok etmede uygulanacak titizlik.
Mterim bu kadar alkan, i bu kadar youn olunca, deil tatil
yapmak, gnlk uyku saatim bile sekizden bee dmt.
Srekli araba deitiriyor, araba gibi tipimi de yeniliyordum.
Kendimi bakalatrmam gerekiyordu. Peruk, takma byk, sakal,
sahte yara izi, tiyatro makyaj. Bakalam suratla snrl deildi
elbet. Grnteki deiiklik kyafet istiyor, bu kyafete uygun
kimlik, bu kimlie uygun gemi, bu gemie uygun ive. Hayal
gcm tkanyor, yarattm sahte kimliklere yeniden brnmek
istemediimden, aklm amak iin, srekli okumaya, film izleme
ye alyordum. O kadar ok ve o kadar sk kimlik deitirdim ki
gerekte ben kimdim? Kaybettim.
Bulduumda yanmda o vard.
Bir sinema salonunda patlam msr kuyruundaydk.
"Sra Beyefendinin" dedi.
"Ltfen siz buyurun" dedim.
Glmsedi. Alt ve st dudan bu kadar uyumlu hareketine, o
uyuma gzlerin, yanaktaki gamzenin, kalardaki yaylanmann bu
kadar ahenkle elik ettiine daha nce hi ahit olmamtm.
Grdm en gzel kadnd. Grdm en gzel ey. lk kez
Darwin'in yanldn dndm. Teori onunla uvallamt. a
murlu sudan kan tek hcreli bir yaratk, evrimle bu kadar gzel
leemezdi. Film hakknda bildiim tek ey afiiydi. Yz alt daki
ka boyunca, iki sra nmde oturan o gzellii seyrettim.
Solundaki beyle, sandaki kadnla hi konumad. Film arasnda
yalnzd. Cep telefonundan mesajlarna bakt. Yerinden kalkmad.
Yalnzd.
Film bittiinde takipteydim. Mecidiyeky'den bindii metrobs
te, indii durakta, yrd sokakta, dikkatini ekmeden pein
deydim. O apartmana girdikten sonra yanan klar, kat , nu
mara alty gsteriyordu. O gece iin cesur deildim. Birikecek
ve geri gelecektim. Neyi, nasl yapacaktm bilmiyordum ama
hayatna girecek, hayatma alacaktm. Artk onundum.
Ertesi gnden balayarak, sokan banda bekledim. Apart
mandan ktnda peine takldm. Ayn metrobse binip, ayn
durakta indim. yerini rendim. Artk onundum.
Arkadalar, ailesi, tahsili, grevi, zevkleri, korkular, sevinleri
nelerdir bir haftada rendim. Al veri yapt marketi, kullan
d deterjann markasn, pnn takibinden ayba gnn, ne

yiyip ne itiini, aylk btesini, birikimini, hedeflerini, hayallerini

biliyordum. Artk onundum.
Faturalarndan konumalarm, dkmnden kimleri ne sklkla
aradn, devam eden taksitlerini, son ald ayakkaby dei
tirdiini, onunla ilgili her eyi reniyordum. Artk onundum.
Onsuz geen bir anm yoktu. Aklm, yreimi, benliimi, beni
ben yapan her eyi kaplamt. Tercihim miydi? Ben mi istedim?
Kader mi? Btn kabahat o gzellikte miydi? Bilmiyordum. Ne
deni sonucu deitirmediinden, nedeniyle deil sonucuyla ilgi
liydim.
ilk kez ak olmutum. devam ediyordu. Mterim her zaman
ki ifre ile teslimat zamann ve yerini bildirdi. Mal iek desenli,
yasemin kokulu bir arafa sarl olarak aldm. Silivri'de kira
ladm iftlik evine gece yarsndan sonra girdim. nce kveti,
fayanslar naylonla kapladm. Kann phtlamasyla kesimde
akan kan azaldndan saate baktm. Yeteri kadar vakit gemiti.
iek desenli, yasemin kokulu araf atm.
Bana bakyordu. Glmsemeden. Alt ve st dudandaki o
uyumlu hareket yoktu. Gzleri, yanandaki gamzesi, kalardaki
yaylanma. Yoktu. Avazm kt kadar bardm. Cierlerimden
kabilecek tm fkeyi haykrdm. rlplakt. ok gzeldi. ly
d. ok gzeldi. Beyazd, hareketsiz. ok gzeldi. Artk benim
deildi.
Kyamadm. Onu kesemedim. Bahenin en uzak kesine, kara
dut aacnn altna gmdm. Topran kabartsn silmek iin su
dkp, stnde zpladm. Gzmde yalarla. Ge kalmtm.
Belki ilk gn, belki ilk hafta, belki sonraki ay. Karsna kmal ve
artk onun olduumu sylemeliydim.
Aklmdaki deli sorularn hzna yetiemiyordum. Mterimin daha
nceki ilerinde hi kimlik sorgusu yapmamtm. Gerek duyma
mtm. Ama bu kz, kr ve yal annesinden baka kimsesi
olmayan, kk bir iletmenin muhasebesini tutan, sikindirik bir
arabann ikinci eli iin para biriktiren, belki de beni bekleyendi.
Gzeldi. ok gzel. Benden nceki btn gnahlarn bedelini
demeyi kabul etmeme yetecek kadar gzeldi. Artk benim
deildi.
Sabah kalktmda yaadm her eyin bir rya olduunu d
nerek gzm ayordum. Sonra gerek, beni bir tokat gibi
actyor, her gne byk bir acyla balyordum. Kocaman bir
tokat yiyerek. aresiz.
Mterimle sadece bir kez karlam, yzme tuttuu projektr
nedeniyle beyaz, souk bir ktan baka bir ey grememitim.
Her seferinde ankesrl telefondan aryor, iin teslim yerini ve
saatini bildiriyordu. Gittiim yer ve saatte brakt iten baka bir
ey olmuyordu. Param yurt dndaki gizli hesaplarndan dedii
iin, para trafii zerinden de ulamam imkanszd.

Benim olan ldrmt. im acyor, baka bir ey dnemi

yordum. Aklmn ve kalbimin izdii snrlarda her eyi sorgula
dm. Mterim ile arasnda bir iliki kuramadm. Neden ld ile
ilgili tek sebebim gzelliiydi. lerini temizlemeye devam ettiim
mterime ulamann bir yolunu aryordum.
istiklal caddesinde bir maazann vitrininde grdm muhasebeci
kz. Glmsyordu. Alt ve st dudanda ayn uyumlu hareket.
O uyuma gzlerin, yanaktaki gamzenin, kalardaki yaylanmann
ahenkli eliine ikinci kez ahit oluyordum. Grdm en gzel
mankendi. Grdm en gzel ey. inden can alnm, gzelli
i bir vitrin mankenine kalp olmutu.
Artk mterimin ne i yaptn biliyordum.
Temizliki elindeki gazeteleri masann zerine brakt. Kahve fin
cannn yanna kat paray. Ne ok ne az olan bahii. O gn
baslan tm gazetelerin ilk sayfalarnda ayn haber vard.
"zgn ve gereki manken tasarmlar ile tannan heykeltra
Macit Kopuk'un lmnde cinayet phesi."
"Tasarlad mankenlerle uluslararas birok baarya imza atan
nl heykeltra evinde l bulundu."
"Vitrinlere can katan mankenlerin ustas Macit Kopuk'un ani l
m, i ve sanat evrelerinde aknlk ve zntyle karland."
"Vitrinler ksz kald. Onlarca bay, bayan ve ocuk manken
tasarmnn yaratcs Macit Kopuk, pheli bir lmle aramzdan
ayrld."

KAFKAOKUR 55

@bayanokuryazar

@dygalabas

@omer_alatas

@tugcebacaksizso

@bibliyofil_mavisi

@enygtr

@cigdemyasbay

@liladusler

@hulutbulut

@dlnclb

@zeynabella

@zzeytn

@esratinc

@gldn_mrt

@nuursewal

@ ...

l nstagram @kafkaokur #kafkaokur #kofkaokurderg isi #kofkaokurfikir #kofkaokursanat #kafkaokuredebiyat

Son eyler
Szler s. 28

trabilirsiniz.

Kelimeleriyle lm ve Sonsuzu
Kucaklayan Adam: OGUZ ATAY s.2

Ouz Atay, Tutunamayanlar, letrn

Yaynlar, 2008
Ouz Atay, Tehlikeli Oyunlar, letiim
Yaynlar, W08

Ouz Atay, Korkuyu Beklerken, letiim

Yaynlar, 1 99
Ouz Atay, Oyunl rl. Yaayanlar, letiim
Yaynlar, 20 1
Ouz Atay, 1 111l k , it t.,. Yaynlar, 1 987
Ouz Atay, 1 yit l il, l ti im Yaynlar,
201 2

KR ERBA - BAGBOZUMU
ARKILARI (Krmz Kedi Yaynevi 201 2,
S.1 5)
HAYDAR ERGLEN - ZGN KEDLER
GAZEL (Krmz Kedi Yaynevi 201 2, S. 1 8)
HASAN AL TOPTA - YALNIZLIKLA R
(letiim Yaynlar 2009, S. 48)
KRAT BAAR - BAUCUMDA MZK
( v re Yaynlar 2006, S.1 6)

Siyah ve Maneviyat: Mark Rothko s. 36

Mark Rothko ve Christopher Rothko' nun
yazm olduu The Artist's Reality:
Philosophies of Art
BBC Belgeseli - Sanatn Gc

Ryann te Yakas - Ursula K. Le Guin

s. 46
Ryann te yakas, Ursula K. Le Guin,
Metis Yaynclk. s. 224
izim: Sevgi Mren enyurt

Kapak
TLAY PALAZ

Poster
Ouz Atay SONGL OLAK

Katkda Bulunanlar
Dilek Atl
Oya nar

Gzlerinde Gn ltlnas: Trkan

oray s. 21

Eren Caner Polat

Asl Babaolu
Mustafa Silici
Efkan Ouz
Nur Nee ahin
Fatih Cerraholu
Selnur Gne
Cansu Cindoruk
Tlay Palaz
Sevgi Mren enyurt

KAFKAOKUR 57