Professional Documents
Culture Documents
11 Drami Od Vilijam Shekspir PDF
11 Drami Od Vilijam Shekspir PDF
od Vilijam [ekspir
- . 2.5
:
, ,
:
.
(
).
.
.
. ,
.
.
-.
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.5/mk
.
.
Sodr`ina
1. Veselite `eni od Vindzor
13
2. Komedija na zabuni
95
3. Kroteweto na opakata
149
221
5. Od vlakno ortoma
305
383
7. Tante za kukurigu
469
8. Romeo i Julija
549
9. Ri~ard Treti
633
10. Koriolan
727
827
Preveduvaweto na golemite avtori od svetskata kni`evnost me|u koi, sekako, Vilijam [ekspir e eden od najgolemite, s# u{te, za `al, e edna od klu~nite zada~i na sovremeniot
makedonski kni`even preveduva~. Velime za `al, za{to golem propust e na na{ata nacionalna kultura {to dosega ne gi priop{tila negovite trieset i sedum drami, site 154 soneti i
nekolkute t.n. nedramski dela i pokraj postoeweto na tolkav broj {koluvani anglisti, talentirani poeti, pisateli, preveduva~i. Ne deka [ekspir ne bil vo fokusot na interesiraweto na na{ite intelektualci, ne deka ne se pravele obidi za negovo preveduvawe, tuku
zatoa {to delumnoto i mo{ne neorganizirano negovo prenesuvawe na na{e tlo, glavno od
akutnite potrebi na nekoj na{ teatar da igra nekoja negova piesa, napravi neobi~en haos
vo dolovuvaweto na vistinskata slika pred makedonskiot ~itatel za ona {to navistina go
napi{al ovoj majstor na dramata i na pi{anata re~, voop{to.
Ovoj kus voved nema za zada~a da govori za istorijata na preveduvaweto na [ekspir
kaj nas (toa e ve}e napraveno - vidi: Ivanka Koviloska-Poposka, [ekspir vo Makedonija)
tuku samo na kuso da potseti {to e prevedeno od nego, {to treba u{te da se prevede, da
go opravda pojavuvaweto na ovoj tom vo vakva, navidum, vnatre{no nesredena forma, da
ka`e ne{to za osnovnite karakteristiki na {ekspiroviot stih i da objasni kako e prenesen na~inot na namera ili na~inot na koj {ekspiroviot stih zna~i na makedonski
jazik kako {to bi rekol Valter Benjamin vo negoviot poznat (i deneska neodminliv za
sekoj teoreti~ar na preveduvaweto) esej za preveduvaweto od 1924 godina Zada~ata na
preveduva~ot.
Od trieset i sedumte drami za koi se smeta deka se napi{ani od rakata na [ekspir
(spored nadvore{nite i spored vnatre{nite podatoci) zaedno so ovie edinaeset, dosega na
makedonski, spored na{ata evidencija, se objaveni vo pe~atena forma dvaeset i {est drami
od koi dve, Hamlet i Romeo i Julija vo dva razli~ni prevodi. Hamlet prv go prevede Aco
[opov, Bla`e Koneski e avtor na prevodot na Otelo, Georgi Stalev na Venecijanskiot
trgovec i Romeo i Xulieta, Ivanka Koviloska-Poposka na Henri [esti (prv i vtor del),
Bogomil \uzel na Hamlet, Kral Lir, Makbet, Troil i Kresida, Julie Cezar, Antonio i
Kleopatra, Tit Andronik, Son na letnata no}, Bura i No} sproti Vodici, a ovoj tom gi
vklu~uva prevodite {to gi napravi Dragi Mihajlovski: Ri~ard Treti, Romeo i Julija,
Koriolan, Timon od Atina, Komedija na zabuni, Kroteweto na opakata, So sila ubavina
ne biduva, Veselite `eni od Vindzor, Od vlakno ortoma, Tante za kukurigu i Sekoe zlo za
arno. Od [ekspir objaveni se vo posebna kniga u{te 60 soneti vo prepev na Aco [opov
(spored prozniot prevod na Taska Dubrovska) i 20 soneti vo periodikata, prepevi na Dragi
Mihajlovski. Zna~i, za da go imame kompletniot [ekspir na makedonski, potrebno e da se
prevedat u{te dvanaeset drami (Kako {to miluvate, Zimska bajka, Perikle, Simbelin, Dvajcata velmo`i od Verona, Kralot Jovan, Henri Petti, Henri [esti(prv, vtor i tret del),
Henri Osmi i Ri~ard Vtori), 74 soneti i nekolkute nedramski dela (Venera i Adonis, Grabnuvaweto na Lukrecija, Taguvaweto na zaqubenata, Zaqubeniot axija i Feniksot i grlicata).
Zo{to ovoj tom se pojavuva vo vakva forma? Odgovorot e ednostaven. Avtorot na
prevodite, ne sakaj}i da gi povtoruva ve}e prevedenite (za negova `al, najpoznatite i najdobri drami na [ekspir) se nafati, po~nuvaj}i od 1985 godina, da go preveduva ostatokot, ona ponepoznatoto (no ne i zadol`itelno polo{o) od ovoj avtor, smetaj}i deka dobro
e edna{ da se ima celiot [ekspir a potoa novite, sekako potrebni, normalno neophodni
prevodi mo`at sekoga{ da bidat dobredojdeni vo procesot na deavtomatizirawe na avtomatiziranoto, obnovuvawe na zastarenoto, o~uduvawe na banalnoto, dokolku sakame, a toa
sekako e edna od klu~nite zada~i na sekoj dobar preveduva~, da go obezbeduvame i vo idninata {to doa|a opstanokot na ovoj nepovtorliv genij na svetskata kni`evnost. Edinstvena
otstapka vo ovoj pogled e noviot prevod na Romeo i Julija koj{to namenski be{e praven
za Kumanovskiot teatar a opravduvaweto e {to prviot prevod na Romeo i Julija(isto kako
i prevodite na Venecijanskiot trgovec, Otelo i prviot prevod na Hamlet) bea praveni, od
razbirlivi pri~ini, posredno, naj~esto preku ruskite prevodi na Pasternak. Ova sekako,
avtomatski, ne zna~i deka prevodite praveni od originalot se nu`no podobri i poubavi (ne
e voop{to lesno da se drznete da preveduvate otkako toa pred vas go pravele golemi majstori
na stihot kakvi {to se [opov, Koneski ili Stalev,) tuku samo deka doa|aat kako neophodni
obidi {to podobro, poprecizno i poto~no da se fati na~inot na namera (Art des Meinens) na
originalniot tekst kako {to veli Benjamin, za potoa, so qubov i do detaq, da se vgradi vo
jazikot-cel.
[ekspir e golem avtor zatoa {to, kako {to veli Borhes, nikoj pred nego i po nego
(osven Bog, se razbira) ne uspeal da bide tolkumina ili, kako {to toa naj~esto se veli, ne
sozdal tolkav broj likovi so koi navlegol vo, re~isi, sekoja sfera na ~ovekovoto `iveewe,
go opfatil, re~isi, sekoj sloj na op{testvenoto ureduvawe, osvetlil tolku mnogu osobini na ~ove~kiot karakter, dal tolku mnogu situacii ili, ednostavno re~eno, go napi{al
urne~kiot rakopis na na{ata `ivea~ka vo ovoj, sekako, ubav, neobi~en i, ne do kraj poznat
za nas, svet. No preveduva~ot, osobeno dobriot preveduva~, e sekoga{ svesen deka likovite,
so seta svoja `ivost, plasti~nost, so site svoi radosti, tagi, me~ti i soni{ta, nikoga{ ne
se nadvor od jazikot. Tie se ra|aat, pominuvaat del od svojot `ivot ili umiraat samo i edinstveno vo jazikot. Nadvor od sinorite na jazikot e svetot na stvarnosta so koj preveduva~ot
nema nikakov dopir. Toj edinstveno se zanimava so metastvarnosta ili so lingvisti~kite
ujdurmi i zavrzlami {to ve}e nekoj gi kodiral pred nego. Ottuka i velime deka preveduva~ot
ne se zanimava so hermenevtika (vo sekoj slu~aj ne prvenstveno) tuku so stilistika ili so
toa kako ne{tata, rabotite zna~at vo samiot jazik, ili, kako {to ve}e prethodno ka`avme so
na~inot na namera ili Art des Meinens kako {to veli Benjamin. Iznao|aweto na na~inot na
namera vo originalot e prvata, najva`na, najkrupna, najsu{testvena zada~a na preveduva~ot
ili, ka`ano poinaku, praveweto na matricata na prevodlivosta ili praveweto karta,
lista na o~uduvawa, otstapki, kodovi, hermenevtiki na sintakti~ko, leksi~ko, fonolo{ko
i semanti~ko ramni{te odnosno iznao|awe na s# ona vo jazikot na originalot {to ja
~inat, uslovno ka`ano literarnosta na edno delo, ili, kako {to velat ruskite formalisti, ona zaradi koe edno delo go smetame za umetni~ko, isklu~itelno po odnos na drugite, banalizirani, leksikalizirani, avtomatizirani pisma. Praveweto na matricata na
prevodlivosta e najva`nata zada~a na preveduva~ot pred da sedne tehni~ki, spored svoite
steknati kompetencii, se razbira, da go napi{e noviot tekst vrz ve}e postaveniot kostur
vo novata jazi~na sredina, odnosno najdobro {to mo`e snimeniot na~in na namera na originalot. Dobro napravenata matrica na prevodlivost e edinstvenata garancija deka prevodot }e ja ispolni svojata osnovna zada~a obezbeduvawe na opstanokot na originalot.
Samo spored ovoj kriterium, mo`e da se ceni uspe{nosta ili neuspe{nosta na eden prevod
a ne spored zastarenite i ve}e sme{ni metodi koi se zanimavaat so toa dali preveduva~ot
rabotel spored originalot, dali uspeal da go razbere originalot, dali mo`ebi se ogledal
na drugi prevodi pred sebe, na svojot ili na nekoj sroden jazik itn.. Da ka`eme samo deka
deneska, vo vreme koga angliskite i amerikanskite nau~nici od oblasta na kni`evnosta,
pred s#, preku bezbroj fusnoti i bele{ki, osobeno vo dobrite izdanija na [ekspir od tipot
na Arden, na primer, detalno go razrabotile i osvetlile re~isi sekoe t.n. temno mesto vo
izrazot na golemiot majstor, sekoe nedorazbirawe {to mo`e da se dol`i na zastaruvaweto
na zborovite, frazite, idiomatskite izrazi, nivnoto obesmisluvawe so tekot na vremeto i
pridobivaweto novi zna~ewa i smisli, re~isi e sme{no, za dobro izverziraniot i iskusen
anglist-preveduva~ da zgre{i vo t.n. razbirawe na tekstot pa da mora da posegnuva ({to
kreativno e mnogu frustrira~ki) vo tu|i prevodi i re{enija. Raboteweto od originalot
e zadol`itelno ne samo zaradi zakonot na preveduvaweto spored koj dobrite originali vo
sebe, me|u redovi, najpodatno gi sodr`at sopstvenite prevodi, tuku zatoa {to, na toj na~in,
op{tata namera na jazikot ili kako {to veli Benjamin Das Gemeinte najdobro i najcelosno, ko ogromna pra{ina od smisla }e se nafati vrz Art des Meinens, na~inot na namera
{to dobriot preveduva~, niz kompetentna, municiozna egzegeza prethodno go vgradil vo
jazikot-cel.
Ovde, se razbira, nemame nitu vreme nitu prostor da go opi{eme iznao|aweto na
na~inot na namera ili praveweto matrica na prevodlivost vo dramite na [ekspir po {to
sledi rabotata vrz formiraweto na prevodniot tekst za{to toa bi n# odvelo vo dolgi, tu~ni
analizi, zbor po zbor, fraza po fraza, re~enica po re~enica. Ne deka toa ne e praveno, tuku
deka tuka, vo eden, prvenstveno, prigoden tekst, ednostavno, ne mu e mesto. ]e se zadr`ime
samo na, spored nas, najproblemati~noto pa spored toa i najva`noto: t.n. jampski deseterec
na [ekspir i argumentite zo{to toj ne treba bukvalno da se sfa}a i vgraduva vo na~inot
na namera ili kosturot na makedonskiot prevod. Vedna{ da ras~istime: niti dramite na
[ekspir postojano se pi{uvani vo jampski deseterec (vrzan stih od pet dvoslo`ni stapki
naj~esto bez rima) niti pak samiot jampski deseterec e dosleden, pa naj~esto, napadnat od
genijalnosta na avtorot, e tolku ispokr{en, o~uden, oneobi~en vo samata svoja sintakti~ka
postavenost, osobeno so mnogubrojnite op~ekoruvawa, {to ponekoga{ nalikuva na fina,
nesekojdnevna vo oblikot, no dlaboko produhovena proza. Toa e edno. Drugo, insistiraweto
dosledno da se gradi jamb vo makedonskiot jazik za koj jambot e neprirodna, natrapni~ka,
tu|a stapka, e vistinsko nasilstvo vrz jazikot. Ne deka toj ne mo`e da se izgradi po primerot
na mnozina makedonski avtori koi prethodno se obiduvale i uspevale da go napravat (Bla`e
Koneski, Gane Todorovski, Georgi Stalev, na primer), tuku za{to takvoto nasilni~ko
turkawe na jambot a so toa i na silabi~kata versifikacija gi pravi, re~isi, nevozmo`ni
naporite da go ka`ete ona {to [ekspir tolku slikovito i precizno go ka`uva na svojot
jazik. Ednostavno imate ~uvstvo deka vo stihot koj{to, najverojatno, zaradi potrebite
na jambot, }e mora da go zapo~nuvate i da go zavr{uvate so ednoslo`en zbor a ~estopati,
osobeno pri zavr{uvaweto na nekoj govor, monolog, ili, naj~esto, razgovor me|u dva `enski
lika, istiot toj posleden ednoslo`en zbor i da go rimuvate so drug ednoslo`en zbor, ste se
na{le vo tesno nebare piknati i skukuleni vo nekoja zadu{liva zatvorska }elija vo koja
va{iot duh ne mo`e, slobodno i mo}no, do samite sinori na svoite mo`nosti, da ja ispolnuva
svojata sveta preveduva~ka zada~a. Ottuka, a i zaradi svesta deka prevodot {to go rabotevme
treba da stigne i da iskomunicira so krajniot ~initel vo sekoj kreativen proces, publikata,
re{ivme t.n. jampski deseterec da go transformirame na na~in {to najdobro }e ovozmo`i
pa|awe na pra{inata od smisla vrz osnovnata konstrukcija na noviot tekst, odnosno preku
transformacija na silabi~kata versifikacija so tonska. Toa prakti~no zna~i zadr`uvawe
na pette naglaseni sloga vo stihot no zatoa brojot na nenaglasenite se ostava slobodno da
varira spored naodite, potrebite i muzi~kiot oset na preveduva~ot. Vrz vakvata osnovna
postanovka na noviot dramski tekst vo makedonskata jazi~na sredina, se razbira, dosledno,
detalno i so qubov gi dodadovme i site drugi, prethodno izdvoeni, t.n. otstapki, o~uduvawa
{to smetavme deka ja ~inat literarnosta ili stilskite osobenosti ili vol{ebnata
vrednost na tekstovite na [ekspir: mnogubrojnite op~ekoruvawa, inverzii, elipti~ni
mesta vo sintaksata, neologizmite, arhaizmite, slo`enkite, kovankite, zaemkite vo leksikata, aliteraciite, asonancite, simplohite, verbalnite repeticii, rimite, konsonancite, pararimite vo fonologijata, silnite i slabite figuralni re{enija vo semantikata.
Vrz takvata gri`livo izrabotena matrica na prevodlivost potoa be{e samo zadovolstvo,
niz rabotata da se pu{ta smislata, op{tata namera vo jazikot na originalot, cvrsto i mo}
no da se prilepuva vrz nea i da go formira vtoriot, osve`en, obnoven, podgotven za opstanok
vo novata jazi~na sredina, tekst.
Ova se osnovnite raboti {to smetavme deka, vo eden vakov prigoden voved, treba da
se spomenat pri izleguvaweto na ovie edinaeset drami na makedonski jazik od, kako {to
veli Viktor Igo, vtoriot najgolem sozdava~ na svetot po Boga, Vilijam [ekspir. Za toa
dali uspe{no sme ja ispolnile svojata zada~a, odnosno vo kolkava mera sme go obezbedile
opstanokot na originalot, ne e na{e da sudime. Va`no e deka obidot e napraven. Za drugoto
neka sudi publikata i vremeto.
Naslov na originalot:
The Merry Wives of Windsor
LICA:
Ser Xon Falstaf
Fenton
[upelko, okru`en sudija
Su{ko, rodnina na [upelko
Gospodin Plitkavoda, blagorodnik od Vindzor
Gospodin Rabu{, blagorodnik od Vinzor
Vilijam Rabu{, mom~e, sin na gospodin Rabu{
Ser Hju Evans, vel{ki pop
Doktor Kajus, francuski lekar
Gostilni~ar
Nam}or, pridru`nik na Falstaf
Pi{tol, pridru`nik na Falstaf
Nemtur, pridru`nik na Falstaf
Robin, pa` na Falstaf
Naivko, sluga na Su{ko
Ragbi, sluga na doktor Kajus
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Rabu{
Gospo|ica Ana Rabu{, nejzina }erka zaqubena vo Fenton
Gospo|a Brzofatka, sluginka na doktor Kajus
Slugi na Rabu{, Plitkavoda itn..
Komedijata1 vo princip, se pi{uva i se igra za da gi nasmee lu|eto. Dokolku ne uspee
vo toa, toga{ vinovnikot treba da se bara vo avtorot ako toj pi{uva na va{iot jazik ili vo
preveduva~ot koj{to e zadol`en da go obezbedi opstanokot na originalot. Vpe~atok e deka
mnogu retko dosega, publikata se smeela i u`ivala vo prevedena komedija na [ekspir vo
Makedonija. Toa zna~i deka ili [ekspir e lo{ komediograf pa sledstveno treba da se isfrli
od repertoarite na na{ite teatri ili problemot le`i vo na~inot na koj preveduva~ite
go tolkuvaat i aktueliziraat. Preveduvaweto i postavuvaweto na Veselite `eni od Vindzor ovde, na scenata na Bitolskiot teatar, pokraj drugoto, ima za cel da go doka`e tokmu
vtoroto.
[ekspir, i samiot krpa~ i kreativen preveduva~ na postari tekstovi i poznati
prikazni za {to bil i luto napa|an od svoite sovremenici kako ~ovek {to se kiti so tu|o
perje a za kogo, od dene{en aspekt gledano, mo`e da se ka`e deka e avtor koj{to primenuval tipi~no postmodernisti~ka postapka, ja napi{al . vrz kosturot na edna postara piesa
Komedija na qubomorata za prigodata od 23 april 1597 godina verojatno, kako {to e potvrdeno duri vo 1702 godina, po nara~ka na kralicata Elizabeta Prva koja po dramata Henri
^etvrti (prv i vtor del) sakala da go vidi svojot omilen Falstaf vo drama vo koja toj e
zaquben. Komedijata prvpat e pe~atena vo 1602 godina, a prepe~atena so popraven tekst vo
prvoto i najva`no folio izdanie od 1623 godina.
Ova e edna od retkite drami na [ekspir (od trieset i sedumte kolku {to ni
e poznato deka napi{al) ~ie dejstvo celosno se slu~uva vo Anglija i niz koe se dava
verna slika na veselata Anglija od krajot na [esnaesettiot vek preku portretiraweto na
niza likovi od gra|anskoto op{testvo i dolovuvaweto na nivnata prostodu{nost, nivnata
srde~nost, polnokrvnost i podgotvenost za {ega vo sekoe vreme. Zdraviot humor, dobronamernosta i veselosta brzgaat od sekoj stih, sekoja re~enica, sekoja replika i s# e ka`ano
na ednostaven, razgovoren no mo{ne duhovit jazik. Glavniot zaplet Falstafovoto la`no
dodvoruvawe na `enite od gospodata Rabu{ i Plitkavoda za da se izvle~e od te{kata
finansiska sostojba i negovoto nasamaruvawe napi{an e vo so~na, bleskava proza (2.703
redovi), dodeka sporedniot romanti~nata prikazna za mladata moma Ana Rabu{, nejzinite
dodvoruva~i i ma`a~kata so Fenton vo stih (296 stihovi).
Ova e prviot makedonski prevod na Veselite `eni od Vindzor. Ova prevod e
staveno pod navodnici bidej}i napraven e napor originalniot tekst maksimalno da se aktualizira za da mo`e gleda~ot, na nekoj na~in, da se poistoveti i da gi po~uvstvuva likovite
bliski do sebe, da gi vidi kako lu|e {to sekojdnevno se {etaat po bitolskite ili po koi
bilo drugi ulici niz Makedonija, lu|e normalni {to vodat sekojdneven `ivot, se qubat,
qubomorat, sozdavaat, se {eguvaat, ra|aat, umiraat, lu|e naivni, lu|e pametni, lu|e optovareni i neoptovareni koi se podgotveni vo sekoe vreme za {ega i qubov, da zaboravat i
prostat bez, ni vo eden mig, da zastranat vo vilaetite na omrazata i krvaviot rasplet. Se
razbira, re`iserot Qubi{a Georgievski kako potvrden kreativec od evropski rang, odi
mnogu ponatamu vo preveduvaweto i aktualiziraweto na tekstot. Vodej}i gi mnogu ve{to
prekalenite profesionalci od Bitolskiot teatar go dopira duploto dno na dramata i
nudi svoe novo, mo{ne inteligentno i zavodlivo viduvawe na tekstot. No toa neka ostane
tajna {to }e ja otkriete po gledaweto na pretstavata.
^in PRVI
Scena 1
(Vleguvaat sudijata [upelko,
Su{ko i popot Hju Evans)
[upelko
Evans
Su{ko
Koj{to koli i besi vo grofovijata Gloster.
[upelko
Ba{ taka Su{ko, brate, ama i se~i i pe~i.
Su{ko
More i glavi gme~i; a blagorodnik e po
krv, a pop~e? I se potpi{uva so xelat
pod sekoja smetka, potvrda, priznanica i
obvrznica: so xelat.
[upelko
[upelko
Tokmu taka, rodnino, ba{ taka pravam, kako
{to sum pravel poslednive trista godini.
[imi {ivko.
Su{ko
Evans
[upelko
Grbot e epten star.
19
Su{ko
More do Parlamentot }e ja teram rabotata;
ova e bezzakonie.
Evans
Da, da, a i od tatka {i dobra para }e lapne.
[upelko
Evans
Ja poznavam mladata gospojca. Ima dobri
darovi.
[upelko
[upelko
Evans
Evans
Evans
Su{ko
Gospojca Ana Rabu{? So kostenliva kosa i
so usta stokmena ko `ena?
Evans
Ba{ taa; poarna prilika od nea, `dravje.
A i dedo & , pred da umre - go{pod
du{ata da mu ja pro{ti - {edum{totini
funti & o{tavi i `gora u{te {rebro i
`lato kilnici `a da {tanat nej`ini ko
}e napolni {edumnae{et. @atoa velam da
gi o{tavime {ite na{i {itni `aka~ki
maka~ki i da pravime rabota da {e `emat
mladiot Avram i gospojcata Ana Rabu{.
Rabu{
(Odvnatre) Koj e?
Evans
Go{pod {ladok i tvojot prijatel, i {udijata [upelko i u{te mladiot ga`da [u{ko
{to }e vi ka{e u{te ne{to ako ka{anoto
vi godi na u{ite.
(Vleguva gazda Rabu{.)
Rabu{
Su{ko
Navistina dedoto & ostavil sedumstotini
funti?
20
Vilijam [EKSPIR
[upelko
Gazda Rabu{, i mene mi e milo. Na zdravje
neka vi e! Kamo srnata da be{e poarna;
nekako kilavo be{e zastrelana. - Kako vi
e gazdaricata? - I jas sekoga{ od srce vi
zablagodaruvam, da, od srce.
Rabu{
Vnatre e, gospodine; i mnogu sakam da
posreduvam pome|u vas dvajca.
Evans
Najpo{le nekoj ka{a ne{to ri{jan{ko.
Rabu{
[upelko
Vi blagodaram, gospodine.
Toj mnogu me navredi, gazda Rabu{.
[upelko
Rabu{
Jas vam vi blagodaram, gospodine. Spolaj mu.
Gospodine, toj toa donekade i go priznava.
Rabu{
[upelko
Milo mi e {to ve gledam, dobar gospodine
Su{ko.
Su{ko
Kako e va{ata rtka, zagarot, gospodine?
Slu{am lo{o pominal na trkata kaj Kotsvold.
Rabu{
Rabu{
Pa ne mo`e ba{ taka da se ka`e, gospodine.
Doa|a vitezot Xon.
Su{ko
Vitezot Xon Falstaf
Priznajte, priznajte.
[upelko
E nema! Va{a gre{ka, va{a gre{ka. (Na
Rabu{). Ama pesot e aren.
Rabu{
Ko kompir varen, gospodine.
[upelko
Gospodine, pesot e dobar, pesot e i ubav.
[to u{te mo`e da se ka`e? Dobar e i ubav.
Dali e tuka gospodinot Xon Falstaf?
21
Nemtur
arate.
Falstaf
Su{ko
(Na [upelko) Kaj e Naivko, slugata moj kaj
mi e? Znaete, rodnino?
Evans
[mirete {e, {ivi Go{pod. Da {e
ra`bereme. Po moemu ima tri {udii vo
{lu~ajov: odno{no ga`da Rabu{, toe{t
ga`da Rabu{; po{lem ja{, toe{t ja{; i
kone~no i najpo{le {topanot na mojata
go{tilnica Kaj [prinkite.
Rabu{
Nie trojcata da gi ~ueme i da go re{ime
sporot me|u niv.
Evans
Taka e. Na ku{o }e `api{am vo
bele{nikov, a po{le na mira i na dolgo }e
pri{tapime kon negovo ra`re{uvawe.
Falstaf
Pi{tol!
Nam}or
Pi{tol
Ti, gadu nizaeden!
Pretvoren sum vo uvo.
Su{ko
Evans
Da, ama ne velam. . .
Pi{tol
Zevzek eden zerzevulski!
Su{ko
Da, ama ne velam. . .
22
Vilijam [EKSPIR
Su{ko
Da, `imi rakavicive ili da dade Bog pove}e
nikoga{ da ne stapnam vo mojata ogromna
spalna, toj mi drpna sedum gro{a vo novoiskovani pari~ki od {est peni i dva {ilinga
so likot na kral Edvard kupeni od Ed Miler
po cena od dva {ilinga i dva peni po par~e.
@imi rakavicive, vi velam.
Falstaf
Pravo veli, Pi{tol?
Evans
Krivo, {e ra`bira, ako e drpni-ke{e.
Pi{tol
[to? Ti mene jabanxio gorska! Gospodaru, na megdan go vikam nadrkaniov
vo{lo.
Povle~i go zborot lajprdski {to go
izblu, povle~i go: crvu, gadu, la`e{!
Su{ko
(Poka`uva na Nemtura) @imi rakavicive, toga{, onoj be{e.
Nam}or
[to se odnesuva do mene, gospodaru, velam
deka gospodinov se na~ukal do stotka.
Evans
Ko {toka, {aka da ka{e. Bog da n# vardi od
neuko{t!
Nam}or
I natreskan, gospodaru, bil, kako {to se
veli, olesnet, pa kako takov prebrzal vo
zaklu~ocite.
Su{ko
Da, i toga{ govorevte latinski, ama {to e
tuka e. Posle ovaa mestenka duri sum `iv
pove}e nikoga{ nema da se napijam osven
vo ~estito, prijatno, nabo`no dru{tvo. Ako
treba da se napijam, }e se napijam so lu|e
{to imaat strav od Boga, a ne so pijani bagabonti.
Evans
[imi go{pod, pametna odluka.
Falstaf
Nemtur
Poslu{ajte me, gospodine, i {egite na
strana. Gledam ubavo }e si nalepite ako ne
vi dojde umot so vreme. So mene trte-mrte
nema!
Su{ko
@imi palarijava, toga{ sigurno bil ovoj
so crvenovo lice. Za{to iako ne pametam
dobro {to pravev koga gospodinov me opi,
sepak tolkavo magare ne sum.
Falstaf
(Na Nam}or) [to velat na ova Vil i maliot
Xon?
Rabu{
Kako ste, gospo|o Plitkavoda?
Falstaf
Gospo|o Plitkavoda, iskreno se raduvam na
ovaa sredba. So va{a dozvola, ubava gospo|o.
(Ja baknuva.)
Rabu{
@eno, posakaj im dobredojde na gospodava.
-Povelete, imame topol srne~ki kotlet za
ve~era. Povelete, gospoda, da gi natopime
site nedorazbirawa so dobro vince. (Izleguvaat site osven Su{ko.)
Su{ko
Ah da ja imam ovde knigata so pesni
i soneti, od ~etirieset {ilinzi bi se
otka`al.(Vleguva Naivko.)
O-paa Naivko, kade ste do sega? Da ne treba
sam na sebe da si sluguvam, a? Sigurno ja
nemate so sebe knigata gatanki, a?
23
[upelko
Naivko
Da, tokmu za toa stanuva zbor, gospodine.
Knigata gatanki? Pa zarem ne & ja pozajmivte na Alisa Kek lani za Petrovden dve
nedeli pred sveti Arangel?
(Vleguvaat [upelko i Evans)
Evans
@a toa, `a toa, ami {to drugo - {o
go{pojcata Ana Rabu{.
[upelko
Su{ko
(Na Su{ko) [to ~ekate, rode, ajde idete,
rode; site na vas ~ekame. (Na strana samo
nemu). Samo ne{to da vi ka`am, rode. (Go
trga Su{ka na strana.) Za ova se raboti,
rode: se gotvi, tukure~i, ne{to kako stroj
{to odokolu go navesti pop~evo ovde. Me
razbirate?
Su{ko
Ve razbiram, gospodine, }e vidite deka sum
~ovek na mesto. Ako taka stoi rabotata, }e
storam s# vo granicite na razumot.
24
Vilijam [EKSPIR
[upelko
Avrame Su{ko, rode, mo`ete da ja qubite?
Su{ko
Se nadevam, gospodine. S# }e pravam kako
{to mu dolikuva na eden razumen ~ovek.
Evans
Ama ne toa, go{pode i {ite {veti
ma~enici, ka{ete ja{no i gla{no dali
mo{ete {tra{ta va{a vo nea da ja pi~nete?
[upelko
Toa mora. Dali mo`ete da ja zemite za `ena
sose ~eizot?
Su{ko
Mo`am i mnogu pove}e da storam ako
vie barate, rodnino, i ako e razumno.
mu e dobra.
[upelko
I jas mislam deka mojot rodnina dobro
misle{e.
Su{ko
Dobro, ami kako, inaku na, obesete me!
(Vleguva Ana Rabu{.)
[upelko
Eve ja ubavata gospojca Rabu{. Samo zaradi
vas, gospojce, sakam pak da sum mlad.
Ana
Ve~erata e postavena. Tatko mi ve moli da
povelite.
[upelko
]e povelime, ubava gospojce.
[upelko
Evans
Ama sfatete me, sfatete me, rode moj
najmil. Ova go pravam za va{e dobro, rode.
Mo`ete da ja qubite devojkata?
Su{ko
Ana
]e se o`enam so nea, gospodine, na va{e
barawe. Ako nema golema qubov na
po~etokot, bog }e dade da se smali koga
podobro }e se zapoznaeme, koga }e bideme vo
brak i }e imame mo`nost da se zbli`ime.
Veruvam deka so zbli`uvaweto }e porasne
i prezirot. No ako vie velite o`eni se so
nea, }e se o`enam. Ova sam go re{iv i so
strav pred Boga.
Evans
Taka {e odgovara, ami kako, o{ven {to
gre{i vo i`ra`ot. Po na{e mi{lewe,
i`ra`ot {o {traf pred Boga treba da
gla{i po{rav pred Boga. Inaku, mi{lata
25
Ana
Rabu{
Ana
Ana
Da, gospodine, epten.
Su{ko
26
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguvaat Evans i Naivko (od ve~era))
Evans
Odi {o {re}a i ra{pra{aj {e `a ku}ata
na doktor Kaju{. Vo nea {e vrtka nekoja
{i go{po|a Br`ofatka, koja e ne{to
kako negova manuka, doilka, kuvarka,
pera~ka, mija~ka, {ti{ka~ka.
Naivko
Dobro, gospodine.
Evans
Dobro, ama ima i podobro. Daj & go pi{movo,
oti ovaa {ena dobro {e znae {o go{pojcata
Ana Rabu{. Vo pi{moto od nea {e moli
i {e bara da gi prene{e na go{pojca Ana
Rabu{ {elbite na tvojot go{podar. Trgni
vedna{. (Izleguva Naivko).
Ja{ da {i go dovr{am jadeweto; doprva }e
{tavat jabol~iwa i {iren~e (Izleguva)
Scena 3
(Vleguvaat Falstaf, Nam}or, Nemtur,
Pi{tol i Robin.)
Falstaf
Meanxio na [prinkite!
(Vleguva Meanxijata od Kaj {prinkite)
Meanxijata
Na zapoved, delio moj fidanbojlio! Zboruvaj u~eno i umno!
Falstaf
Velam, meanxio, da ja skusam malku
dru`inava.
Meanxijata
^kartiraj, Herkul-delio, otpu{taj. Neka
kva~at malku na drugo mesto. I{, i{.
Falstaf
Stignav do ar~ od deset funti nedelno.
Meanxijata
Ti si car: Cezar, kajzer i vezir. ]e go vpregnam Nam}or. Toj malku neka crpi, neka to~i.
Arno velam, Hektor-delio?
Falstaf
Stori taka dobar moj meanxio.
Meanxijata
Rekov; neka trgne po mene. (Na Nam}or) Da
vidam kako }e mi go peni{ pivoto i od
vinoto kako }e mi pravi{ krstena voda.
Edna{ velam: po mene. (Izleguva).
Falstaf
Nam}or, po nego. Pivni~ar e dobar zanaet.
27
28
Vilijam [EKSPIR
Falstaf
Koj od vas go poznava ovde{niov Plitkavoda?
Pi{tol
Nemtur
Dobra kontrastivna analiza.
Falstaf
O, so tolku gladna strast taa me
soblekuva{e {to mi se stori deka
pohotata vo nejzinite o~i }e me spr`i kako
slanin~e za doru~ek! Eve go pismoto za nea.
I taa e gazda na }eseto. Taa e El Dorado,
zemja na zlato i izobilstva. Dvete }e mi
bidat rizni~arki, a jas niven naredbodavec.
Ednata Isto~na, drugata Zapadna Indija }e
mi bide, a jas me|u niv, so dvete }e trguvam.
(Mu dava pismo na Pi{tol.) Nosi go pismovo kaj gospo|a Rabu{, (mu dava pismo na
Nemtur), a ti ova kaj gospo|a Plitkavoda.
]e procvetame momci, }e procvetame.
Pi{tol
Falstaf
Potoa, velat, taa epten vladee so }eseto na
ma`ot & ; toj ima buluk zlatni an|el~iwa.
Pi{tol
Nemtur
29
Pi{tol
Falstaf
Nemtur
(Na Robin)
Ajde ti, mom~e. Stegni gi pismava cvrsto, i
ko gulab letni kon zlatnive pesci.
(Mu gi dava pismata na Robin.)
Li{ki, mar{, da ve nema! Isparete ko
magla! Fevga! Skitajte, rmbajte, mavnete
mi se, sose partali
kaj drug tupnete se! Falstaf otsega }e pee
druga: francuska, slepci -samo jas i samo
eden sluga!
(Izleguvaat Falstaf i Robin.)
Pi{tol
Orli mevot da ti go jadat! - Ama skala e
svetot: denes si gore, no ve}e utre mo`e{ da
si dolu.
Pari }e imam v }ese koga ti, gadu, }e nema{
Nemtur
V glava ve}e smisluvam te{ka odmazda.
Pi{tol
]e mu vrati{?
Nemtur
@imi nebovo sose yvezdi.
Pi{tol
So um ili me~?
Nemtur
I so edno i so drugo.
Na Plitkavoda }e mu ka`am za vakvata
qubov.
30
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Naivko
Ne, ni slu~ajno; toj ima sitno licence so
bradi~e `olto ko na Evrein.
Brzofatka
Brzofatka
O-paa, Xon Ragbi!
(Vleguva Xon Ragbi.)
Te molam, odi na penxere i vidi da
vidi{ dali doa|a mojot gospodar, gospodarot doktor Kajus. Oti ako dojde i najde
nekogo doma, uneri }e stanat i poroj
navredi }e se vturat vrz bo`joto trpenie i
kralskiot angliski.
Ragbi
Brzofatka
Brzofatka
Odam.
Naivko
Da, tokmu taka pravi.
Brzofatka
Rabu{ da kurtuli od polo{a sre}a! Ka`ete
mu na gospodinot paroh Evans deka }e
storam s# {to mo`am za va{iot gospodar.
Ana e dobra devojka i bi sakala (Vleguva Ragbi)
Ragbi
Begajte vedna{! Doa|a gospodarot!
(Izleguva)
Brzofatka
Brzofatka
I gazda Su{ko vi e gospodar?
Naivko
To~no taka.
Brzofatka
Da ne e onoj {to ima bradi{te ko vntre da
mu kva~i Parlamentot so site pratenici?
31
Ragbi
Kajus
Kajus
Sto tuka peese? Nekam tuka nerapota.
Molam otete vo moja sopa i doneses un boitier
vert - kutija, etno selena kutija. Sfakas sto
namera kasuvam? Edno selena kutija.
Brzofatka
Brzofatka
Brzofatka
Dobar gospodaru, smirete se!
Ovaa ja baravte, gospodine?
Kajus
Kajus
Qui. Mets-le a ma pochette. Depeche, brso!Kate
onaj gat Ragpi?
Brzofatka
A sosto da se smiram?
Brzofatka
Mom~evo e ~esen ~ovek.
Kajus
Povelete, gospodine.
Kajus
Ti si Xon Ragpi, i ti si \on Ragpi. Ajte,
semaj mecot i sleti moi stapki to tforot.
32
Vilijam [EKSPIR
Naivko
Taka be{e, navistina, da ja zamolam
Brzofatka
Naivko
(Na samo na gospo|a Brzofatka)
Golema te`ina za edna du{a.
Brzofatka
Kajus
Popot Hju te pratil? - Ragpi, baile mua
malku hartija.
(Ragbi nosi hartija)
(Na Naivko) Ti ne mrtaj, cekaj tuka.
(Kajus pi{uva)
Brzofatka
(Na strana na Naivko).@iv bil Gospod,
se smiri. Da se izvade{e od pamet, }e
videvte kako od yver stanuva buba~ka. Ama
seedno, prijatele, }e gledam da storam s#
{to mo`am za va{iot gospodar. A vamu
francuskiov doktor, mojot gospodar - gospodar moj navistina, oti, vidi, jas mu ja
vodam ku}ata, peram, cedam, varam, pe~am,
ribam, gotvam, spremam za piewe, gi mestam
postelite, i toa s# sama -
Brzofatka
Gospode, toj samo saka da mu pomogne na prijatelot.
Kajus
Bas mi e gajle. Sarem ti ne rece mene
teka Ana Rapus }e pite moja? Putala, }e
go upijam toa gatno popiste. I go samoliv
mojot meanar od Kaj sprinkite ta ni gi
meri mecevite. -Putala, Ana Rapus }e bite
samo moja!
Brzofatka
Gospodine, devojkata ve saka i s# }e bide
kako {to treba. A rajata si e raja. Tuku
blaboti. Druga rabota nema.
33
Kajus
Brzofatka
Ragpi, otime fo dforot. (Na gospo|a Brzofatka) Putala, ako ne ja topijam Ana Rapus,
glavecki }e te xitnam ot toma. A ti po mene,
Ragpi!
Brzofatka
Fenton
Fenton
Brzofatka
A ti si, dobra `eno! Kako mi si denes?
Brzofatka
^in VTORI
Scena 1
(Vleguva gospo|a Rabu{ so pismo v race.)
Gospo|a Rabu{
[to? Ne primav qubovni pisma koga
treba{e tuku sega. Da vidam. (^ita)
Ne pra{uvajte me zo{to ve sakam, za{to
iako qubovta razumot ja uto~nuva, taa od
nego ne prima soveti. Vie ne ste mladi; a
ne sum ni jas. Eve, zna~i edna srodnost. Vie
ste veseli; vesel sum i jas. Ha, ha, zna~i eve
i vtora srodnost. Vie sakate vince, vince
sakam i jas. Ima li pogolema srodnost od
ovaa? No neka ve zadovoli, gospo|o Rabu{,
- a qubovta na eden vojnik sigurno mo`e da
zadovoli, - samo toa {to ve sakam. Nema da
re~am So`ali se nad mene - ova ne mu li~i
na eden vojnik - tuku velam sakaj me.
Svoera~no, tvojot vitez veren
denono}no vperen
so pogledot vo tebe
i postojano spremen
so me~ da izleze
za tebe na teren.
Xon Falstaf
Irodi{te edno evrejsko! Rasipan, lo{ svet!
Zarem smee edno staro drtalo so edna noga
v grob da glumi mlad zavodnik? Da mu
se snevidi, {to imam storeno, {to imam
re~eno, za ova Flamansko pijani~i{te vaka
da mi se obra}a? Od kade? Ni dvapati se
nemame videno. [to mu imam re~eno? Gospode prosti mi ako toga{ go predizvikav so
ne{to. ]e podnesam barawe do Parlamentot
da n# za{titi od vakvite. Bo`e ka`i mi
{to da mu napravam? Mora da mu vratam, a }e
mu vratam makar vo volov rog da se skrie.
(Vleguva gospo|a Plitkavoda)
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|o Rabu{, ba{ na kaj vas sum trgnata.
Gospo|a Rabu{
I jas do kaj vas idev. Mnogu nasekirana mi
se gledate.
Gospo|a Plitkavoda
Ba{ sum dobra. Ne{to ste vo gre{ka.
Gospo|a Rabu{
Ne sum. Izgledate lo{o, barem mene taka mi
se ~ini.
Gospo|a Plitkavoda
Toga{, neka e po va{e. Ama mo`am da vi
potvrdam deka e obratno. O gospo|o Rabu{,
dajte mi um {to da pravam!
Gospo|a Rabu{
Ka`uvaj, `eno, {to te najde!
Gospo|a Plitkavoda
O `eno, da ne mi e na pat edna sitna pre~ka
{to se vika obzir, mo`am da stignam do
golema ~est!
Gospo|a Rabu{
Batali go obzirot, `eno, grabni ja ~esta. Vo
{to e rabotata? Sitnite pre~ki na strana.
Za {to se raboti?
Gospo|a Plitkavoda
Koga bi se odelo v pekol samo za vikend, bi
stanala `ena na vitez.
Gospo|a Rabu{
[to? Ne e vozmo`no! Alisa Plitkavoda,
blagorodni~ka! Ama obi~no ovie vitezi se
kqofnati, zatoa poarno e da si ostane{ vo
svojot stale`.
Gospo|a Plitkavoda
Da ne ar~ime vreme. Eve: ~itajte, ~itajte.
(& dava pismo na gospo|a Rabu{)
(Eve gledajte kako mo`am da stanam
blagorodni~ka).
(Gospo|a Rabu{ ~ita)
S# duri imam o~i da gi dvojam ma`ite po
likot, debelite }e gi smetam za najdolni.
A sepak ovoj ne pcue, ja fali smernosta kaj
`enite, i tolku ubavo i smisleno ja kudi
sekoja nepristojnost {to ~ovek mo`e da se
zakolne deka ~uvstvata sovr{eno mu se poklopuvaat so iskrenosta na zborovite. No
tie se poklopuvaat i odat zaedno kolku {to
se poklopuvaat i odat zaedno zborovite na
psalmite i notite na Tri neveste tikve
brale. [to luwa }e da be{e ta go isfrli
na bregot vindzorski ovoj kit so toni loj vo
mevot? Kako da mu vratam? Najdobro e da mu
ja kotkam nade`ta, s# duri poro~niot ogan
na pohotata ne go stopi vo sopstvenoto salo.
Dali nekoga{ ste ~ule za vakvo ne{to?
Gospo|a Rabu{
Pismava se isti od zbor do zbor, samo {to
ednoto glasi do Rabu{, drugoto do Plitkavoda.
(& go dava na gospo|a Plitkavoda svoeto
pismo)
Za vedna{ da se smiri{ vo bo`emniov
rezil {to n# snajde, ti go predavam bratot
bliznak na tvoeto pismo. No prvin tvojot
neka se omrsi, za{to mojov, ti velam,
35
36
Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Rabu{
Ej, eve go doa|a, a so nego i ma` mi. Toj
e, kutri~kiot, daleku od qubomorata kolku
{to sum jas od pomislata da mu dadam povod
za nea; a toa e, veruvam, dale~ina i pol.
Gospo|a Plitkavoda
Tuka me {iete.
Gospo|a Rabu{
Poarno da pomuabetime u{te malku i ubavo
da mu go skroime na ovoj mrsen vitez. Ela
vamu.
(Se povlekuvaat)
Plitkavoda
Plitkavoda
Plitkavoda
Ja qubi `ena mi?
(Za sebe) ]e go pobaram Falstaf.
Pi{tol
Rabu{
So siot `ar na xigerot svoj. Spre~i,
spre~i go ili ko Akteon i ti odi
zad ~ii petici Hilaktor mu lae.
Gospo|a Rabu{
Plitkavoda
(Za sebe) Ako ne{to otkrijam - toga{...
37
Rabu{
Brzofatka
(Za sebe) Ne mu veruvam na ovoj vo{kar, pa
makar gospod da slezi od nebo.
Plitkavoda
(Za sebe) Dobar, pameten ~ovek. Ne znam.
(Doa|aat gospo|a Rabu{ i gospo|a Plitkavoda).
Rabu{
Rabu{
Ej, Meg.
[to sega, gazda Plitkavoda?
Gospo|a Rabu{
Plitkavoda
Kaj si trgnal, Xorx? ^ekaj da ti ka`am.
(Zboruvaat na strana).
Gospo|a Plitkavoda
[to ti e Frenk? Ne{to mi si skisnat?
Rabu{
A vie {to mi re~e drugiot.
Plitkavoda
Jas skisnat? Ne sum skisnat. Odi doma, odi.
Plitkavoda
Mislite deka ne n# la`at?
Gospo|a Plitkavoda
Pak ti vlegle mu{i~kite! ]e odime,
gospo|o Rabu{?
Gospo|a Rabu{
Idam. - ]e si dojde{ za ve~era, ne, Xorx?
(Vleguva gospo|a Brzofatka)
(Na gospo|a Plitkavoda) Gledajte koj idi.
Taa }e ni gi nosi porakite kaj nedokvakanion.
Rabu{
More la`at su{at, degenive. Ne mu li~i
na vitez vakva podlost. Mislam deka
obvinenijata protiv nego za lo{ite nameri
kon na{ite `eni se zavera na tikvari
otpu{teni od rabota {to sega gorat od
`elba da mu vratat.
Plitkavoda
Rabotea za nego?
Gospo|a Plitkavoda
(Na gospo|a Rabu{) I jas mislev na nea. Ni
dojde ko pora~ana.
Rabu{
Ami kako.
38
Vilijam [EKSPIR
Plitkavoda
Plitkavoda
Meanxijo, samo malku.
Meanxijata
Ka`i, delijo, fidanbojlio.
(Zboruvaat na strana)
[upelko
Plitkavoda
&
Rabu{
Eve go, ide naduen meanxijata od Kaj
{prinkite. Koga e vaka vesel, ja bo~vite
mu se preturaat so vino ja }eseto so pari.
Kako si, meanxijo?
Meanxijata
Blagosloven da si, delijo, blagosloven! Ti
si gospodin so tapija.
(Vleguva [upelko)
Gospodin sudija, ej!
[upelko
Eve me, meanxijo, idam. - Dobra ve~er sekoja
ve~er, gazda Rabu{. Gazda Rabu{, sakate so
nas? Golem seir }e gledame.
Meanxijata
Ka`i mu, gospodin sudija, ka`i mu, delijo.
[upelko
Gospodine, }e ima dvoboj pome|u pre~esniot
[upelko
Drapate kol~i{ta, gospodine. Ne mi
otvorajte usta. Denes e poinaku - se ~uva
otstojanie, se govori za pasadi, stokadi cela teorija: na srceto se zaborava, gazda
Rabu{; a ba{ srce treba, ne teorii. Porano
samo {to }e zamavnev so me~ot, po ~etiri
ma`i{ta mi igraa piperevka!
Meanxijata
Ajde, be, mrdnete malku!
Rabu{
Mrdame, mrdame! Poarno mi e na du{a koga
se karaat a ne koga se tepaat.
(Izleguvaat Meanxijata, [upelko i
Rabu{)
39
Plitkavoda
Falstaf
Ovoj Rabu{ e od glup poglup {tom vaka
cvrsto veruva vo slabosta na `ena si.
Ama jas ne sum lekoveren. Bila vo negovo
dru{tvo doma kaj Rabu{a, a {to pravele
tamu, |avol znae. Zna~i, }e ja ispitam dobro
rabotava; prepraven }e vidam {to mati ovoj
Falstaf. Ako ispadne ~esna, xabe sum se
ma~el, ako ne ispadne, makata ne mi bila
xabe. (Izleguva)
(Vleguvaat Falstaf i Pi{tol)
Falstaf
More ni petpare ne ti davam.
Pi{tol
]e vi vratam s# toptan.
Pi{tol
Falstaf
Ni petpare.
Pi{tol
Toga{ svetot za mene e {kolka
40
Vilijam [EKSPIR
Robin
Brzofatka
To~no kako {to rekovte. Ve molam dojdete
malku poblisku.
Falstaf
Falstaf
Dobra devojko, toga{.
Zna~i, gospo|a Plitkavoda: {to e so nea?
Brzofatka
Brzofatka
Se kolnam: ko majka mi {to bila
prviot ~as koga me rodila.
Falstaf
Im veruvam na tie {to se kolnat. [to
saka{?
Brzofatka
41
Falstaf
Brzofatka
Ama {to mi pora~uva mene? Skrati, skrati,
aberxike moja dobra.
Brzofatka
Zna~i, go primi va{eto pismo, za koe iljadapati vi blagodari, i vi pora~uva deka
ma` & nema da bide doma me|u deset i edinaeset.
Od arno da ne kurtulite!
Falstaf
A sega ka`i mi iskreno: dali `enata na
Plitkavoda i `enata na Rabu{ si ka`ale
edna na druga deka me sakaat?
Brzofatka
Falstaf
Deset i edinaeset!
Brzofatka
To~no vo tolku. Toga{ mo`ete da dojdete,
re~e, i da ja vidite onaa slika, znaete koja.
Gazda Plitkavoda, ma` &, nema da bide doma.
Tuf, tuf, kutri~kata! Ima s# samo nema
`ivot so nego. Qubomoren e od umot nadvor.
Nema den a da ne se potkaraat. Te{ko nejze!
Falstaf
Me|u deset i edinaeset. @eno, pozdravi ja.
Nema da ja razo~aram.
Brzofatka
Nema ni da ima. ]e go pratam!
Ubavo zboruvavte. No imam u{te edna
poraka za vas. I gospo|a Rabu{ najsrde~no
ve pozdravuva. I dozvolete mi na uvo da
vi {epnam: taa e dobra, ~esna i skromna
`ena, ba{ kako i sekoja druga vo Vindzor
Brzofatka
Toga{ vedna{ pratete go; po nego mo`ete da
razmenuvate poraki. Za sekoj slu~aj imajte
42
Vilijam [EKSPIR
Falstaf
Neka dojde vamu. (Trgnuva od vinoto) Od
Rezil e, ama ne e za rezil. (Izleguva
Nam}or) Aha! Gospo|i moi, ve v~opiv, a?
(Pie) Sega mi dojde du{ata na mesto!
(Se vra}a Nam}or so prepraveniot Plitkavoda)
Plitkavoda
Za arno za dobro, gospodine.
Falstaf
Amin, gospodine. Sakavte da zboruvate so
mene?
Plitkavoda
Si zedov sloboda vaka apansas da dojdam.
Falstaf
Falstaf
Veli{ taka, a? Taka stojat rabotite? Toga{
napred! ]e izvle~am pogolema polza od
starovo telo! Gleda{, `enive u{te se ludi
po nego! Izgleda najposle, po tolkav ar~,
i jas }e imam nekakvo fajde. A s# blagodarenie na dobrovo telo. Telo moe, spolaj
ti! Neka si brm~at deka si lo{o skroeno,
va`no da mi si ubavo spoeno!
(Vleguva Nam}or so me{ina)
Nam}or
Vitezu Xon, tuka e nekoj gospodin Rezil
koj{to saka da pozboruva so vas i da se
zapoznae so vas i vi ja pra}a me{inava so
vince malku da gucnete sabajle~ki.
Falstaf
Veli{ Rezil se vika?
Nam}or
Da, gospodine.
Falstaf
Para na raka, gospodine, Mara za raka!
Falstaf
Pa, gospodine?
Plitkavoda
Taka e, a jas imam ovde celo }ese pari
{to mnogu mi te`i. Ponosete mi go malku,
vitezu, pa zemete polovina, ili celo, kako
nagrada za trudot.
Falstaf
Ne znam, gospodine, so {to zaslu`iv da vi
bidam amal.
Plitkavoda
]e vi ka`am, gospodine, ako me soslu{ate.
Falstaf
Zboruvajte, dobar gospodine Rezil. So
radost }e vi slu`am.
43
Plitkavoda
Odamna ja sakam i veruvajte mi celo bogatstvo poarxiv na nea; ja sledev kako ma|epsan,
ja koristev sekoja prilika da & prijdam,
pla}av duri i za najmala mo`nost da ja skivnam; ne samo {to & kupuvav podaroci, tuku
i so ra{ireni race davav za da doznaam {to
saka da bide daruvana. Na kratko, tr~av po
nea kako {to tr~a{e qubovta vo mene i
za s# mi dava{e krila. No, bez ogled {to
zaslu`iv, po ona {to go imav na um ili
ona {to go potro{iv, znam deka nikakvo
fajde nema{e, osven ako iskustvoto ne e bescenet kamen. Ama i nego go kupiv po basnoslovna cena, a toa me nau~i da go re~am ova:
Qubovta ko senka bega {tom qubov prava
bara{, go bara{ ona {to bega, a toa bega od
onoj {to go bara.
Falstaf
Plitkavoda
Zarem so ni{to i nigde ne vi dala nade`?
Gospodine, slu{am deka ste u~en ~ovek zatoa }e bidam kratok - a i odamna ste mi
poznat, iako dosega, za `al, ne najdov na~in
i li~no da imam ~est. ]e vi otkrijam edna
tajna i pritoa, sakal ili ne, i edna moja
slabost; no, gospodine viteze, slu{ajte gi
so ednoto uvo, ve molam, moite ludosti, a
drugoto na~ulete go kon va{ite, za da bide
va{iot prekor pomal, za{to samite najdobro znaete kolku lesno se stanuva takov prestapnik.
Falstaf
Plitkavoda
So ni{to i nigde.
Falstaf
A dali ja brkavte vo onaa smisla?
Plitkavoda
Nikoga{.
Falstaf
44
Vilijam [EKSPIR
Falstaf
A zo{to ova mene mi go ka`uvate?
Plitkavoda
Koga ve}e tolku vi ka`av, kako da sum vi
ka`al s#. Iako gospo|ata izgleda ~esno,
se govori deka na drugi mesta mrda
so opa{kata pa lu|eto toa poinaku go
sfa}aat. Zna~i, vitezu, eve za {to se
raboti. Vie ste gospodin ubavo vospitan,
imate odnos so lu|eto i ste duhovit, od visokoto op{testvo ste, ugleden i po~ituvan,
site ve falat zaradi vojni~kite, dvorskite
i akademskite ve{tini.
Falstaf
Nemojte, vi se molam, gospodine!
Plitkavoda
Ne bidete skromen. Eve vi pari. (Mu dava
pari) Tro{ete, tro{ete; kolku {to du{a vi
saka a i pove}e; potro{ete s# {to imam; za
vozvrat,
od vas da odvoite malku vreme za da kreneme
qubovna opsada okolu ~esnosta na `enava
na Plitkavoda. Upotrebete ja seta va{a
dodvoruva~ka ve{tina, osvoete ja, neka vi
se dade. Ako nekoj voop{to mo`e, vie ste
najdobriot.
Falstaf
Dali ova dobro }e se slo`uva so `estinata
na va{ata strast, jas da go dobijam ona vo
koe vie bi u`ivale? Mi se ~ini deka lekot
ne vi e pogoden!
Plitkavoda
Plitkavoda
O, sfatete me to~no. Taa cvrsto se potpira
vrz bezgre{nosta na svojata ~estitost pa
zatoa ludosta {to mi le`i na srce ne smee
da izleze na videlo. Tolku e sjajna {to
~ovek ne smee ni da ja pogledne. Zna~i koga
bi mo`el da & pristapam so nekakov adut v
Falstaf
Besilka znam deka treba za toj siromav
akmak, za toj roglest ajvan! Ne go znam. A i
zo{to siromav. Velat, ovoj qubomoren ajvan
le`el na pari, zatoa i `en~eto negovo mi
e milo. ]e ja upotrebam kako klu~ za da go
otvoram ~ekmexeto na roglestiov ugursuz, a
posle kolaj rabota.
Plitkavoda
Sepak poarno e da go znaete, gospodine, za da
go odbegnuvate koga }e go vidite.
Falstaf
Na besilka so toj zagulen zanaet~ija {to
`ivee od ma{tenica! ]e go duvnam, }e go
isu{am! ]e go udram }e go alosam!. Gazot
rende }e mu go napravam. Tri metra v zemja
}e go nabijam! Gospodine Rezil, }e vidite
deka }e mu go spopikam na `ivarov, a vie
}e legnete so `ena mu. Dojdete {to pobrzo
ve~erva. Plitkavoda e prostak, a }e vidite
gospodine Rezil deka jas na prostakov }e mu
nadenam i rogovi. Dojdi kolku {to mo`e{
pobrzo. (Izleguva)
Plitkavoda
Ajvani{te pohotno! Sr~ka }e me udri od
maka! I nekoj }e mi ka`e deka od ni{to
qubomoram? Demek tuku-taka mi teknalo.
@ena mi mu zaka`ala, satot se znae, sostanokot e dogovoren. Koj ma` mo`e ova da go
predvidi? Ete ti pekol od neverna `ena!
Postelata }e mi se izvalka, ~ekmexeto
opqa~ka, ugledot izgloda, a mene nema da me
snajde samo ova, tuku }e treba da gi trpam
i site gnasni imiwa {to }e mi gi nadeni
ajvanov {to seto ova mi go mesti. Imiwa!
Mimiwa! Velzevut zvu~i dobro, Lucifer zvu~i dobro, Moloh, Mamon zvu~at
dobro; iako se |avoli, imiwa na vragovi!
Ama rogle, nadenat! Rogle - ni |avolot
nema takvo ime. Rabu{ e magare, magare
bez um. Toj & veruva na `ena si. Ne saka
~ovekot da bide qubomoren. Poprvo bi mu
45
46
Vilijam [EKSPIR
Kajus
(Go vadi me~ot) Bose moj, mrtovec ne tolku
mrtov kako sto jas ubijam. Semi mecot, Yek.
Jas kasam tebe kako nego ubijam.
Ragbi
Kajus
Nemojte, gospodine, ne znam da se me~uvam!
Kajus
Nikakvec, semaj mecot!
Ragbi
Prestanete: nekoj ide.
(Kajus go stava me~ot v kanija)
(Vleguvaat Meanxijata, sudijata [upelko,
gazda Rabu{ i gazda Su{ko)
Meanxijata
[upelko
Zdrav da si mi, doktor delijo.
[upelko
So Gospod napred, gospodin doktore.
Rabu{
[upelko
Dobro utro, gospodine.
Kajus
Sosto site vie eden, tva, tli, ~etiri
dojdeni?
Meanxijata
Da te vidime kako se bori{, da te vidime
kako napa|a{, da te vidime kako proboduva{, da te vidime ovde, da te vidime
onde; da vidime kako go zadava{ tvojot
punto, tvojata stokata, tvojot reverso, da
Kajus
[upelko
A i krivo ne sudam, gospodine Rabu{. - Gospodine doktore Kajus, dojdov da ve odvedam
doma. Jas sum zakolnat za mir. Se poka`avte
kako mudar lekar, a pre~esniot otec Hju
se poka`a kako mudar i trpeliv sve{tenik.
Morate so mene, gospodine doktore.
Meanxijata
47
[upelko
Razbravme.
Rabu{, [upelko i Su{ko
Zbogum gospodine doktore.
(Izleguvaat Rabu{, [upelko i Su{ko)
Meanxijata
Kajus
Toj ima da te izede za doru~ek, delijo.
Kajus
(Go vadi me~ot) Zimi boka, ubijam jas popiste oti polni usi na Ana Rabus sa onaj
tikvar.
48
Vilijam [EKSPIR
^in TRETI
Scena 1
(Vleguvaat popot Hju Evans (so me~ i kniga)
i Naivko ( ja nosi nametkata na Evans))
Evans
Ve molam, {lugo dobar na ga`da [u{ko
i prijatele moj po imeto Naivko, kade {e
go baravte go{podinot Kaju{, onoj {to {e
narekuva doktor po medicina?
Naivko
Sekade, gospodine. Kon crkvata, kon parkot,
kon stariot del na Vindzor, samo kon gradot
ne otidov.
Evans
Nikakvo, o~e. Doa|a mojot gospodar, gospodinot [upelko so u{te eden gospodin od
Frogmor. Ve}e go pominuvaat prelezot i
idat na vamu.
Evans
Evans
(Ja otvora knigata) I{u{e blago{lovi
me, poln {um be{ovi i {e tre{am ko prat!
]e mi bide milo ako me izlazal. Tazen
{um, tazen! ]e mu gi tre{nam madlacite po
~rpkata koga }e go vidam! Boze, pro{ti! (Pee)
Kraj plitki reki, kraj ~ii vali
ra{peani ptici pejat madrigali.
Tuka }e kurdi{ame po{tela od ro`i
i iljadnici miri`livi mimo`i.
Kraj plitki Boze, milo{t, ama mi {e place! (Pee)
Ra{peani ptici pejat madrigali. -
50
Vilijam [EKSPIR
Su{ko
(Za sebe) Ah, ubava Ano!
Evans
[to e toj?
Rabu{
Bog da ve vardi, o~e.
Rabu{
Mislam deka go poznavate: gospodin doktor
Kajus, poznat francuski doktor.
Evans
Evans
Bog da ve vardi i ~uva, {ite va{.
[upelko
Evans
I ko mom~e: so elek i po yivri na vakov
studen, revmati~en den!
Evans
Imam pri~ini i povodi.
Rabu{
Dojdovme kaj vas, o~e, da vi napravime edno
dobro.
Evans
Mnogu topro. @a {to {e raboti?
Rabu{
Ima onde eden ugleden gospodin. Nekoj mu
stapnal na ganglija, pa sega vrni, grmi, pcue,
ne znae koj pat da fati.
[upelko
Rabu{
Sum ostarel duri od merata nadvor; ama
prvpat gledam ~ovek od negov rang, ugled i
so tolkava u~enost vaka da se zaboravi.
Meanxijata
Da gi razoru`ame pa neka ras~istat. Poarno
neka strada na{iot sirot angliski odo{to
ko`ite da im gi vidime na plot!
([upelko i Rabu{ im gi odzemaat me~evite
na Kajus i Evans)
Kajus
(Na Evans) Fe molam, etno sbor fo fase
ufo. Sosto ne tojte na sostanok?
Evans
(Na strana na Kajus) Ve molam `a trpenie.
(Glasno) [e vo {voe vreme!
Kajus
Zimi boka, fie kukafica, fie magare, fir
majmun.
51
Kajus
Evans
[upelko
(Na strana na Kajus) Ve molam, da ne im
{luzime `a {eir na lu|evo. [akam da {me
prijateli i vaka ili onaka }e vi dadam
obe{tetuvawe. (Glasno) [imi I{u{, madlacite }e vi gi obe{am na kikiritka.
Kajus
Djafol! Rakpi, meanyio, kazete jas cekaf
nego da upijam? Cekaf na sakasano mesto?
Evans
[imi du{ava ri{jan{ka, mocko, ofa e
`aka`anoto me{to. Neka pre{udi meanxijata od Kaj [prinkite.
Meanxijata
Mir presuduvam me|u Galija i Gelija,
me|u Francuzinot i Vel{aninot, me|u
du{ole~itelot i telole~itelot.
52
Vilijam [EKSPIR
Kajus
Scena 2
Evans
]e vidi toj. Xrckite }e mu gi i`vadam.
[ledete me, ve molam.
(Izleguvaat)
Gospo|a Rabu{
Samo napred, xentelemen~e. Si naviknalo
da odi{ pozadi, ama sega treba da vodi{.
Dali ti e poarno da mi gi vodi{ o~ive ili
da se xari{ so o~ite vo peticite od tvojot
gospodar?
Robin
Poarno mi e da odam pred vas odo{to nego
da go sledam ko xuxe.
Gospo|a Rabu{
Gledam deka znae{ da laska{! ]e stane{
dvorjanin i pol.
(Vleguva gazda Plitkavoda)
Plitkavoda
Vo prav ~as, gospo|o Rabu{. Kade ste trgnale?
Gospo|a Rabu{
Da se vidam so `ena vi, gospodine. Doma e?
Plitkavoda
Doma. Ne znae {to da pravi so sebe. & fali
dru{tvo. Da vi umrat ma`ite mislam deka i
dvete vedna{ }e se prema`ite.
Gospo|a Rabu{
Normalno - za drugi dva ma`a.
Plitkavoda
Od kade vi e ubavovo petle?
Gospo|a Rabu{
Ne znam to~no kako se vika gospodinot {to
53
Plitkavoda
Dali e Rabu{ tokmu so umot? Ima o~i?
Misli malku? Izgleda zatapil i site setila
mu spijat; xabe mu se. Budala! Mom~evo ne
e ovde da slu`i za drven advokat! Rabu{ ja
kotka sklonosta na `ena si; & dava zdiv i
polet na nejzinata bludnost. A sega eve ja,
odi kaj `ena mi i toa so mom~eto na Falstafa. Gledam vetrevo }e donese luwa. I toa
so mom~eto na Falstafa. Ujdurmi! Podli
ujdurmi! A na{ite neverni `eni vjasaat
zaedno vo propast! Ama }e go v~opam Falstafa na delo; potoa nejze gr~manikot }e
& go izvadam , }e go trgnam pozajmeniot
dulak ~ednost od |omti-sveticata Rabu{,
a Rabu{a li~no rezil }e go storam kako
pluknat Akteon; site kom{ii do eden, }e
bidat na moja strana.
(Udira ~asovnikot)
Vreme e. Ne me dr`i mesto.Ubeden sum sto
posto. Kako {to e opak svetot, sigurno i
54
Vilijam [EKSPIR
Meanxijata
(Na Rabu{) A {to mislite za mladiot
gospodin Fenton? Duhovit e, tancuva, mu
igraat o~iwata; pi{uva stihovi, govori
svetski, mirisa na prolet. Toj }e ja lapne,
toj }e ja lapne; vo negovi race e i velam toj
}e ja lapne.
Rabu{
Bez moj blagoslov. Gospodinot e gol i bos.
Se dru`e{e so ona zbesnato Krale i so
Poins; toj puka na golemo. Saka da bide
petel na tu|o buni{te. Ako ja zeme, neka ja
zeme bez ni{to: bogatstvoto {to go imam
~eka na mojot blagoslov, a mojot blagoslov
go davam na drug.
Plitkavoda
Dobro ama barem nekolkumina dojdete so
mene doma. Pokraj dobroto jadewe, }e ima i
posebna to~ka:nastap na a`daja. Gospodine
doktore, vie sekako nema da me odbiete. Ni
vie, gazda Rabu{, ni vie o~e Hju.
[upelko
E pa, ostanete so zdravje! (Na strana na
Su{ko) Vaka mnogu potrezveno }e ja barame
devojkata od gazda Rabu{.
(Izleguvaat [upelko i Su{ko)
Kajus
Toma oti, Rakpi; jas fednas itam.
(Izleguva Ragbi)
Meanxijata
So zdravje, du{i~ki. Jas odam kaj mojot
vitez Falstaf, da drmneme malku kanarsko
vince.
(Izleguva Meanxijata)
Plitkavoda
(Za sebe) Prvin jas }e go drmnam po
Scena 3
(Vleguvaat gospo|a Plitkavoda i gospo|a
Rabu{)
Gospo|a Plitkavoda
55
Xon! Robert!
Gospo|a Rabu{
Brzo, brzo! Dali ko{nicata za ali{ta Gospo|a Plitkavoda
Robin
Ni zbor, se kolnam. Mojot gospodar ne znae
deka i vie ste tuka. Mi se zakani deka }e
me kazni so do`ivotna sloboda, ako ne{to
vi zucnam; se zakolna deka }e me otera vo
maj~inata.
Gospo|a Rabu{
Gospo|a Rabu{
Ka`ete im na lu|evo {to treba da pravat.
Mora da brzneme!
Gospo|a Plitkavoda
Zna~i, kako {to vi rekov. Celo vreme ste
na {trek tuka kraj pivarnicata; koga }e me
slu{nete deka ve vikam, vedna{ idite i bez
dvoumewe ja krevate ko{nicava na ramewa.
Potoa, najbrzo {to mo`ete ja nosite kaj
pera~kite na livadata Da~et, i tamu ja
praznite vo batakot kraj bregot na Temza.
Gospo|a Rabu{
(Na Xon i Robert) Zapametivte?
Gospo|a Plitkavoda
Stopati im ka`av; ne mo`at da zgre{at.
56
Vilijam [EKSPIR
Falstaf
@imi Gospod, surova tiranka si kon sebe
koga taka zboruva{. Ti bi bila sovr{ena
dvorjanka, a tvojot cvrst ~ekor bi mu daval
odli~en zamav na tvojot d vo zdolni{te so
poluobra~i. Gledam {to bi bila da ne ti e
sre}ata du{manka kako {to ti e prirodata
prijatelka. Ti velam, toa ne mo`e{ da go
sokrie{.
Gospo|a Plitkavoda
Veruvaj mi, nema kaj mene {to da se skrie.
Gospo|a Plitkavoda
Falstaf
O ne`en moj vitezu Xon!
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Plitkavoda
Falstaf
Gospo|a Plitkavoda
Ne, moram da vi ka`am, ve}e zaslu`ivte;
inaku zo{to vaka bi se odnesuvala.
(Vleguva Robin)
57
Gospo|a Plitkavoda
Lele majko! Ka`ete ve}e edna{ za {to se
raboti.
Gospo|a Rabu{
Robin
Gospo|o Plitkavoda! Gospo|o Plitkavoda!
Na porti e gospo|a Rabu{, se poti, fr~i,
celata e izlezena od mente{iwa i bara
vedna{ da zboruva so vas.
Falstaf
Taa ne smee da me vidi. ]e se skrijam zad
tapiserijava.
Gospo|a Plitkavoda
Ve molam, gospodine; taa drdori ko naviena.
(Falstaf se skriva zad tapiserijata).
(Vleguva gospo|a Rabu{)
[to e so vas? [to se slu~ilo?
Gospo|a Rabu{
O gospo|o Plitkavoda, {to ste storile? Za
`iv rezil ste, gotovi ste, propadnavte za na
vek!
Daj bo`e ovde da go nemate baraniot gospodin! Ama dal gospod i ma` vi doa|a
so polovina Vindzor po sebe, da go najde
doti~niot. Dojdov malku porano da vi
ka`am. Ako ste ~isti, vo red, milo }e mi
bide, ama ako ne ste, ako imate nekoj prijatel ovde, vedna{ neka se ~isti, vedna{! Ne
stojte ko zdrvena! Mislete. Branete si go
ugledot ili zboguvajte se za navek so udobniot `ivot.
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Plitkavoda
Oti? [to se slu~ilo, gospo|o Rabu{?
Gospo|a Rabu{
O crna gospo|o Plitkavoda! Kolku ~esen
ma` imate za soprug, a kolku ne~esen povod
za somne` ste mu dale!
Gospo|a Plitkavoda
Kakov povod za somne`?
Gospo|a Rabu{
Kakov povod za somne`? Sram da vi e! Ama
se izla`av vo vas!
58
Vilijam [EKSPIR
Plitkavoda
(Na Rabu{, Kajus i Evans) Ve molam, dojdete
povamu. Ako se somnevam bez pri~ina, toga{
zemete me na ududu; terajte si majtap so mene
- nema da se lutam. (Na Xon i Robert) A
vie? Kade ja nosite?
Falstaf
Xon
(Se pojavuva) Da vidam, da vidam, da vidam!
Me sobira. Me sobira. Poslu{ajte ja
va{ata prijatelka; me sobira.
Gospo|a Rabu{
[to, vie vitezu? (Na strana nemu) Dali se
ova va{i pisma, vitezu?
Falstaf
(Na strana na gospo|a Rabu{) Te sakam.
Pomogni da zbri{am. ^ekaj da se napikam
ovde.
(Vleguva vo ko{nicata)
Pove}e nikoga{ Gospo|a Rabu{ i gospo|a Plitkavoda
frlaat valkani ali{ta vrz nego
Gospo|a Rabu{
(Na Robin) Pomagaj da ti go pokrieme gospodarot, mom~e - Povikajte gi slugite, gospo|o
Plitkavoda. (Na strana na Falstaf) Ugursuz eden vite{ki!
Gospo|a Plitkavoda
Xon! Robert!
(Vleguvaat Xon i Robert)
Vedna{ nosete gi od ovde ali{tava. Kade e
naramnikot?
(Xon i Robert go pikaat naramnikot)
[to stoite ko zdrveni? Nosete ja
ko{nicava kaj pera~kite na livadata Da~et!
Vedna{!
(Tie ja krevaat ko{nicata i trgnuvaat.)
(Vleguvaat gazda Plitkavoda, gazda Rabu{,
doktor Kajus i popot Evans).
Kajus
Zimi boka, vaka ne fo Frans; qupomora ne
fo Frans.
Rabu{
Odime po nego, gospoda. Da go vidime
cirkusov do kraj.
(Izleguvaat Kajus, Evans i Rabu{)
Gospo|a Rabu{
Gospo|a Plitkavoda
A da ja pratime onaa guska Brzofatka kaj
nego i da mu se izvinime za frlaweto vo
voda? Taka }e dobie nova nade`, a toga{ e
lesno da go namamime vo nova klopka.
Gospo|a Rabu{
Odli~no. Da mu pora~ame da dojde utre vo
osum sabajle za da mu se izvinime.
(Vleguvaat Plitkavoda, Rabu{ i Evans)
Plitkavoda
Gospo|a Rabu{
(Na strana na gospo|a Plitkavoda)
Slu{navte {to re~e?
Gospo|a Plitkavoda
Ama fino se odnesuvate so mene, gospodine
Plitkavoda.
59
Plitkavoda
Fino, ami kako!
Gospo|a Plitkavoda
Amin!
Gospo|a Rabu{
Sami rezil se pravite, gospodine Plitkavoda.
Plitkavoda
Taka e, sega treba da se izdr`i.
60
Vilijam [EKSPIR
Evans
Ako ima nekogo vo ku}ata, vo odaite, vo
kov~e`ite, dolapite, bog neka mi {udi na
{udniot den!
Kajus
Plitkavoda
Biva.
Evans
Togas ja{ {um vtoriot.
Kajus
A jas tretiot.
Plitkavoda
Ve molam povelete, gospodine
Rabu{.
(Izleguvaat site osven Evans i Kajus)
Plitkavoda
Evans
Moja gre{ka, gospodine Rabu{, moja maka
te{ka.
Evans
Kajus
Maka te{ka od {ove{t {e{ka, go{podine.
Va{ata {opruga e naj~e{na vo ~ela
Anglija. More ne! Vo ~el Vind`or.
Kajus
Zimi boka, gledam taa cesna zena.
Plitkavoda
Vi vetiv gozba. Ve molam povelete,
pro{etajte se malku na vozduh. Prostete mi,
ve molam. Podocna }e vi objasnam zo{to go
storiv ova. - Ajde `eno; povelete gospo|o
Rabu{. Ve molam prostete. Od srce ve
molam.
Rabu{
(Na Kajus i Evans) Da pojdeme, gospodo.
(Na strana Nemtur) , Ama vi tvrdam, pak
}e imaa lakrdii. (Na Plitkavoda, Kajus
i Evans) Ve kanam utre sabajle kaj mene
na doru~ek. Potoa, }e lovime ptici. Imam
stra{no sokle za letawe. Biva taka?
61
Scena 4
[upelko
Neka prekinat so razgovorot, gospo|o Brzofatka. Mojot rodnina ima usta sam da
zboruva.
Fenton
Su{ko
Ana
Ana
Mo`ebi vistinata ja ka`uva tatko!
Fenton
Toga{ Bog da ne mi dade bel den da vidam!
Iako priznavam aznoto na tvojot tatko mi
be{e povod da te pobaram, Ana, no, prosej}i
te, vidov deka vredi{ pove}e od torbi
polni zlato; i samo rasko{ot tvoj li~en
sega go qubam.
Ana
[upelko
Gospodine mil, sepak prvin treba
tatko mi da go pridobiete; nego prvin gospodine. A ako poniznata molba ne pomogne,
e, toga{ - }e storime vaka - (Zboruvaat na
strana)
(Vleguvaat sudijata [upelko,gazda Su{ko
(doteran) i gospo|a Brzofatka)
62
Vilijam [EKSPIR
Su{ko
Su{ko
Da, to~no, ba{ kako {to go sakam koe bilo
`ensko vo Gloster.
[upelko
Pokraj nego }e `iveete na visoka noga.
Su{ko
Tokmu taka, jas sum debelo nafatiran
velmo`a.
[upelko
Rabu{
]e prenese na vas sto i pedeset funti
prihod.
Ana
Gospodine [upelko, ostavete go, ve molam,
sam da me prosi.
[upelko
Toa i go pravam, gospojce. Vi blagodaram za
pomo{ta. -Vas ve bara, rode. ]e ve ostavam.
(Zastanuva na strana)
Ana
Taa ne e za vas!
Fenton
Ana
Slu{nete me, gospodine!
[to vi e amanetot?
Rabu{
Nema {to da ve slu{am. Povelete sega
63
Fenton
Brzofatka
(Na Fenton) Zboruvajte so gospo|a Rabu{.
Fenton
Dobra gospo|o Rabu{, zatoa {to }erka vi ja
qubam
na najispraven i najiskren mo`en na~in,
i pokraj tradicijata, prekorite i site
brani
moram da go razveam barjakot na mojata
qubov
i da ne se povle~am. Bidete na moja strana.
Ana
Maj~ice mila, ne davaj me za onoj {utrak.
Gospo|a Rabu{
Ne te davam; poaren ma` za tebe baram.
Brzofatka
(Na strana na Ana) A toa e mojot gospodar, gospodinot doktor.
Ana
Poarno `iva da me zakopate v zemja
i repi na glava da mi rastat!
Gospo|a Rabu{
Poleka. Sredete se, gospodine Fenton.
Jas ne vi sum ni prijatel ni du{man.
]e vidam prvin kolku }erka mi ve saka,
kako }e ka`e taa, taka verojatno i }e bide.
Do toga{, zbogum, gospodine. Taa mora doma.
Tatko & }e se luti.
64
Vilijam [EKSPIR
Scena 5
(Vleguva Xon Falstaf)
Nam}or
Vlezi, `eno!
(Vleguva gospo|a Brzofatka)
Falstaf
Brzofatka
Nam}or, rekov!
(Vleguva Nam}or)
Nam}or
Povelete, gospodine.
Falstaf
Donesi mi bokal vino; so pr`eno lep~e
vnatre. (Izleguva Nam}or) Do~ekav da me
nosat vo ko{nica kako koski od kasapnica
i da me frlat vo Temza!Ako pak nekoj vaka
me nasedne, neka mi go izvadat mozokot, neka
go zdrop~kaat i neka mu go frlat na nekoe
ku~e za Bo`ik. Gadovite me xitnaa v reka
bez nikakva gri`a na sovest nebare frlaa
slepi ku~enca koga ku~kata petnaeset }e
okoti! A lesno na mene se gleda deka sum
tip {to brzo tone. Dnoto da e vo pekolot,
sigurno }e go dopram. ]e se udavev da ne
be{e bregot kamenest i plitok -smrt {to ja
mrazam, oti vodata due, a na {to bi li~el
jas koga u{te i bi se nadul? Na trup ko
planina, skraja da e.
(Vleguva Nam}or so dva bokala vino)
Nam}or
Dojde gospo|a Brzofatka, gospodine. Saka
da zboruva so vas.
Falstaf
^ekaj, prvin da doleam malku {pansko vince
na temzinovo vodi{te, oti mevot mi e
studen kako da sum goltnam grutki sneg
mesto ap~iwa za bubrezi.
(Pie vino)
(Sega mo`e da vleze.)
65
Brzofatka
Falstaf
Falstaf
Dobro, }e ja posetam. Ka`i & taka i nateraj
ja da podrazmisli {to e ~ovekot; neka vidi
koi mu se slabostite, a duri potoa neka mi
sudi za zaslugite.
Brzofatka
]e & ka`am.
Plitkavoda
Taka e, vitezu Falstaf, tokmu zatoa sum
dojden.
Falstaf
Gospodine Rezil, }e bidam iskren so vas.
Bev doma kaj nejze vo zaka`aniot ~as.
Plitkavoda
I kako vi ode{e, gospodine?
Falstaf
Stori taka. Pome|u devet i deset, veli{?
Brzofatka
Falstaf
Mnogu tersene, gospodine Rezil.
Plitkavoda
A zo{to? Da ne se predomislila?
Plitkavoda
Celo, celo, ami kako!
Zdravo `ivo, gospodine.
66
Vilijam [EKSPIR
Plitkavoda
A toj ve pobara i ne ve najde?
Falstaf
Strpete se, }e vi ka`am. Naedna{, za sre}a,
se pojavuva nekoja si gospo|a Brzofatka,
ka`uva za nenadejnoto pojavuvawe na Plitkavoda i malku zaradi nejzinata snaodlivost, a pove}e zaradi smetenosta na `enata
od Plitkavoda, me pikaat vo edna ko{nica
za ali{ta Plitkavoda
Vo ko{nica za ali{ta?
Falstaf
@imi gospod, vo ko{nica za ali{ta! Me nastegaa vnatre zaedno so valkanite
ko{uli{ta, yivri{ta, smrdlivi ~orapi{ta,
mrsni krpi{ta taka {to, gospodine Rezil,
se stvori najgnasnata zbir{tina od
odvraten bazde` kakov {to ne setile
nozdrinkite na najsmrdliviot pita~ vo
Anglija!
Plitkavoda
Falstaf
I kolku vreme ostanavte vo nea?
Falstaf
Malku trpenie, gospodine Rezil i }e ~uete
niz {to s# pominav da ja navedam, za va{e
dobro, `enava na zlo. Taka, zna~i, piknat vo
ko{nicata, dvajca nejzini ajvani, ugursuzi
ugursozani, po nejzina zapoved, dojdoa da me
odnesat ko |omiti ne~isti ali{ta na livadata Da~et. Me krenaa na ramewa, i me zanesoa pravo pred nosi{teto na qubomorniot
crv, nivniot gospodar koj{to edna{ ili
dvapati gi pra{a {to nosat vo ko{nicata.
Se stresov od strav da ne poludeniot kalap
ne{to buri~ne vnatre, ama sudbinata koja
go odredi da si nosi rogovi, mu ja zadr`a
rakata. Taka, toj zamina so poterata, a
kavoda.
(Izleguva)
Plitkavoda
Hm! Ha! Tokmu sum ili ne sum? Sonuvam
ili ne? Dali spijam? Plitkavodo, gospodine, razbudi se! Razbudi se, gazda Plitkavodo! Nekoj ti go spopikal na nevideno,
gazda Plitkavodo. Taka ti e koga si `enet.
Taka ti e koga ima{ ali{ta za perewe
i ko{nici za perewe! Ama sega mora da
bidam ona {to sum. ]e go fatam `iv razvratnikov. Doma mi e. Ne mo`e nigde da
bega; nema kako. Ne go beri ni v pipernik
ni v solarnik. ]e go prebaram sekoe kat~e,
sekoe nevozmo`no mesto. Pssst! Samo da ne
~ue |avolot, pomo{nikot negov. Ne mo`am
da izbegam od ona {to sum, ama od ona {to
ne sakam da bidam, mir nema da imam. Ako mi
nabijat rogovi za bodewe, toga{ }e bodam do
ludilo.
(Izleguva)
67
^in ^ETVRTI
Scena 1
(Vleguvaat gospo|a Rabu{,
gospo|a Brzofatka i Vilijam Rabu{)
Gospo|a Rabu{
Gospo|a Rabu{
Misli{ deka e ve}e kaj gospo|a Plitkavoda?
Gospo|a Brzofatka
Sigurno e, ili sekoj mig }e bide tamu. Ama
navistina e epten lut zaradi ona frlawe vo
voda. Gospo|a Plitkavoda ve moli vedna{ da
odite kaj nea.
Gospo|a Rabu{
Brzofatka
Eve odam. Samo da go odnesam mladiov gospodin na u~ili{te.
(Vleguva otec Hju Evans)
Eve doa|a negoviot u~itel. Denes kako
ne{to da se praznuva. - O~e Hju, ne rabotite
denes?
Evans
Pulcher.
Brzofatka
Gospo|a Rabu{
O~e Hju, ma` mi veli deka u~eweto i~ ne mu
odi od raka na sin mi. Ve molam raspra{ajte
go malku latinski.
Evans
Dojdi vamu, Vilijam; gore glavata. Dojdi.
69
Evans
Vilijam
Kamen.
Evans
Vilijam
A {to `na~i kamen, Vilijam?
Vilijam
O - vocativo, O Evans
^akal.
@apomni, Vilijam, vokativ e morkovum.
Evans
Brzofatka
Ne, `na~i lapis. Te molam `apameti dobro.
Morkov! Dobar e za o~ite!
Vilijam
Evans
Lapis.
@amol~i, `eno.
Evans
Gospo|a Rabu{
Vilijam
^lenovite se pozajmuvaat od zamenki i vaka
se menuvaat: Singulariter nominativo: hic, haec,
hoc.
Evans
Nominativo: hig, hag, hog. Te molam, pa`i: genitivo: huius. A kako e vo aku`ativ?
Dativniot pade`?
Evans
Da.
Vilijam
Vilijam
Brzofatka
Evans
Ova king-kong, hong kong ili ping-pong na
latinski zna~i kremenadla, vi tvrdam.
[ram da ti e, zeno!
70
Vilijam [EKSPIR
Brzofatka
Samo gubite vreme {to gi u~ite decata na
takvi zborovi. Zaboravate deka tie samite
mnogu pobrzo gi u~at. Ajde dobro, kurva.
Ama zo{to i kurvi? Kako ne vi e sram!
Evans
Zeno, da ne {i {e mrdnala? @arem ni{to
ne `nae{ `a tvoite pade`i, brojot i
vidot? Do{ega ne {um {retnal volku
kr{tena utka!
Gospo|a Rabu{
(Na gospo|a Brzofatka) Dosta mori!
Evans
A {ega ka{i mi, Vilijame, kako {e menuvaat `amenkite?
Vilijam
Zaboraviv, gospodine.
Evans
Quik, quak, quok. Ako `aborava{ da kvi~i{,
kva~i{ i kvo~i{, toga{ ga`ot }e ti `apameti. A {ega odi da {i poigra{; ajde.
Gospo|a Rabu{
Ubav na majka! Ama znael!
Evans
@nae, `nae, deteto. Mnogu e {ilen vo pomneweto. @bogum gospo|o Rabu{.
Gospo|a Rabu{
Zbogum, o~e Hju.
(Izleguva Evans)
Odime doma, sin~e.
(Izleguva Vilijam)
(Na Brzofatka) Odime, premnogu se
zadr`avme.
(Izleguvaat)
Scena 2
(Vleguvaat Falstaf i gospo|a Plitkavoda)
Gospo|a Rabu{
Navistina mi e milo {to nema{ nikogo
doma.
Gospo|a Plitkavoda
Falstaf
Gospo|o Plitkavoda, so`albata va{a gi
goltna site moi maki. Gledam deka ste mi
verni vo qubovta, a jas se kolnam deka xentlemenski }e vi vozvratam: ne samo, gospo|o
Plitkavoda, vo prostata slu`ba na qubovta
tuku so site nejzini dodavki, naddavki i
dol`nosti. No dali sme sega bezbedni od
ma` vi?
Gospo|a Plitkavoda
Na lov e, vitezu sladok.
71
Zo{to?
Gospo|a Rabu{
Kako zo{to, `eno, na ma` ti pak mu vlegle
mu{i~kite. Ene go onde so ma` mi, pcue,
vrni, gi kolne site `eneti i site }erki
Evini bez ogled na bojata, se ~uka po ~elo
i vika Niknete, niknete!. Mnogu ludila
sum videla ama vo sporedba so rastrojstvoto
negovo sega{no, site mi se ~inat krotki,
smireni i trpelivi. Sre}a {to debeliot
vitez ne e tuka.
Gospo|a Rabu{
Gospo|a Plitkavoda
(Od nadvor) Ej, sestro, sestro Plitkavodo,
ej!
Gospo|a Plitkavoda
Vo spalnata, vitezu.
(Falstaf vleguva vo spalnata. Vleguva
gospo|a Rabu{.)
Gospo|a Rabu{
Zdravo `ivo, sestro, sama si?
Gospo|a Plitkavoda
Sama. Nema nikoj osven doma{nite.
Gospoa|a Rabu{
Navistina?
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Plitkavoda
Navistina. (Na strana) Zboruvaj poglasno.
Gotova sum: vitezot e ovde.
72
Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Rabu{
Toga{ posramoteni ste za navek, a toj e
mrtov ~ovek. Kakva `ena ste vie! Trgajte go,
trgajte go! Poarno sram odo{to ubistvo.
Gospo|a Plitkavoda
A kade? Kaj da go pikam? Pak da go nastegam
v ko{nica?
(Falstaf izleguva od spalnata)
Falstaf
A ne, pove}e ne se pikam v ko{nica. A
nekako da kidnam pred da dojde?
Gospo|a Rabu{
Nikako. Trojcata bra}a na gospodinot
Plitkavoda vardat na vratata so pi{toli.
Pile ne mo`e da preleta.Inaku bi mo`ele
da mu ja zduvnete pred da dojde. A {to
pravite, vsu{nost, vie tuka?
Falstaf
Toga{ }e odam nadvor.
Gospo|a Rabu{
Ako otidete nadvor vakvi kakvi {to ste,
ve ~eka smrt, vitezu - osven ako ne se prepravite.
Gospo|a Plitkavoda
A vo {to da go prepravime?
Gospo|a Rabu{
Natemago, ne mi teknuva. Vo nieden `enski
fustan ne go sobira; inaku bi mo`el da si
stavi kapela, {al, da se zabradi so {amija i
taka da se spasi.
Falstaf
Du{i~ki dobri, smislete {to bilo. Samo
`iva glava da izvle~am.
Falstaf
Gospo|a Plitkavoda
A {to da pravam? ]e se skrijam vo oxakot.
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Rabu{
Gospo|a Rabu{
A da se skriete vo furnata?
Falstaf
Kade e?
Gospo|a Plitkavoda
Odete, odete, sladok vitezu. Vo me|uvreme,
gospo|a Rabu{ i jas }e vi najdeme i {amija.
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Rabu{
I tamu }e yirne, vi tvrdam. Nema dolap,
~ekmexe, kov~eg, sanduk, bunar, vizba {to
ne se od nego zapi{ani za da gi pomni. ]e
gi prebara po spisok. Doma nema kade da se
skriete.
Gospo|a Plitkavoda
Ba{ bi sakala vakov da mu izleze na ma`
mi pred o~i. Ne mo`e da ja smisli onaa starica od Brentford. Tvrdi deka e ve{tica,
& zabrani da ni doa|a v ku}i, pa duri & se
zakani deka }e ja tepa.
Gospo|a Rabu{
Bog neka go dovle~ka pred stapot na ma` ti,
a potoa |avolot neka go prevzeme stapot!
73
Gospo|a Plitkavoda
Xon
Dali navistina ide ma` mi?
Krevaj, krevaj, taka!
Gospo|a Rabu{
Robert
Ide ami kako i zboruva za ko{nicata, iako
ne znam kako do{ikal.
Gospo|a Plitkavoda
]e go ispitame i toa, oti }e im naredam na
slugite pak da ja nosat ko{nicata za da gi
sretne na vrata kako minatiot pat.
Gospo|a Rabu{
Ama toj samo {to ne do{ol. Da go prepravime sepak Falstafa kako ve{ticata od
Brentford.
Gospo|a Plitkavoda
Prvin }e im ka`am na slugite {to da napravat so ko{nicata. Ti ka~i se gore; vedna{
}e najdam i {amija za nego.
Gospo|a Rabu{
Da dade gospod da go obesat, prase edno
nedozgoeno! [to da mu napravime, malku }e
mu bide!
(Izleguva gospo|a Plitkavoda)
Eve }e doka`eme vo igrava {to se bistri
`enite mo`e da se veseli a sepak ~esni i
~isti.
74
Vilijam [EKSPIR
Evans
vrzeme.
Evans
Ludilo! Ludilo! Pobe{nal kako be{en
pe{!
[upelko
Navistina, gospodine Plitkavoda, ova ne }e
e na arno.
Plitkavoda
Zo{to, ~oveku, zo{to?
I jas istoto go velam, gospodine.
(Vleguva gospo|a Plitkavoda)
Dojdete vamu, gospo|o Plitkavoda! Gospo|a
Plitkavoda, ~esnata `ena, skromnata
sopruga, doblesnoto su{testvo {to ima
qubomorna budala za ma`! Se somnevam bez
pri~ina, gospo|o, taka?
Gospo|a Plitkavoda
Plitkavoda
Gospodine Rabu{, da propadnam vzemi ako
v~era ne iznesoa ~ovek od mojata ku}a tokmu
vo ovaa ko{nica. Zo{to i denes da ne e
vnatre? Siguren sum deka e kaj mene doma.
Izvestuvaweto mi e to~no, qubomorata zasnovana. (Na Xon i Robert) Istresete mi go
siot ve{!
(Buri~ka po ali{tata)
Gospo|a Plitkavoda
Ako najdete nekogo vnatre, sma~kajte go
kako bolva!
Rabu{
Nema nikoj.
[upelko
@imi zakonot, ova ne e na arno, gospodine
Plitkavoda. Samo se rezilite.
Gospo|a Plitkavoda
Evans
(Na Plitkavoda) Kako ne vi e sram? Ostavete gi ali{tata na rajat.
Plitkavoda
]e mi izleze{, gadu!
Rabu{
Ne e, nikade ne e osven vo va{iot mozok.
Plitkavoda
Ama lu|e, pomognete mi u{te samo ovojpat
da ja prebarame ku}ata. Ako ne go najdam ona
{to go baram, ne prostuvajte mi za grevot;
zemete me na ududu za navek; velete qubomoren kako Plitkavoda {to go bara{e kalapot na `ena si vo volov rog! Bidete so
mene u{te sega; u{te edna{ so mene da ja
prebarame ku}ata.
(Izleguvaat Xon i Robert so ko{nicata)
75
Gospo|a Plitkavoda
Gospo|a Rabu{
Ej, gospo|o Rabu{! Slezete so staricata.
Ma` mi doa|a vo spalnata.
Plitkavoda
Gospo|a Plitkavoda
So staricata? Kakva starica?
I }e ja ubie. - Neka vi slu`i na ~est!
Gospo|a Plitkavoda
Plitkavoda
Tetkata na mojata sluginka. Tetkata od
Brentford.
Plitkavoda
Ve{terka, kurve{tija, stara rasipana
kurve{tija! & rekov deka ne smee doma da mi
stapne. Zna~i taa prenesuva poraki, taka?
Nie sme ednostavni lu|e; ne znaeme {to s#
se vr{i pod maskata na |omti gata~kiot
zanaet. Taa raboti so baja~ki, ku{a~ki,
pretska`uvawa, priseni kako ovaa, raboti
za nas nerazbirlivi. Nie ni{to ne znaeme.
-Slezi, slezi ve{terko, gangsterko, sleguvaj, velam!
(Vleguvaat gospo|a Rabu{ i Falstaf prepraven kako starica.)
(Plitkavoda trgnuva kon niv.)
Gospo|a Plitkavoda
Nemoj, crni ma`u, nemoj! Lu|e, gospodo, ne
76
Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Rabu{
@imi s#, ma{ki mu ja zede merata.
Gospo|a Plitkavoda
Ma{ki i bezmilosno, bi rekla.
Gospo|a Rabu{
]e go dadam stapov na svetewe i }e go
obesam nad oltar. Doblesno delo napravi.
Gospo|a Plitkavoda
[to mislite - mo`eme li, so potvrdenata
na{a `enska zrelost i svedo~eweto na
~istata sovest, da go gonime Falstafa do
kraj so odmazdata?
Gospo|a Rabu{
Duhot na bludnosta sigurno zduvnal od nego
i toa posran od strav. Ako ne ja prodal
du{ata na |avolot za navek, mislam deka
pove}e nikoga{ nema da posegne po nas kako
da sme selo bez ku~iwa.
Gospo|a Plitkavoda
Dali }e im ka`eme na ma`ite kako go
uslu`ivme?
Gospo|a Rabu{
Da, sekako, ako za ni{to drugo barem da
mu gi isterame mu{i~kite od glava na ma`
ti. Ako imaat srce i ponatamu da go ma~at
kutriot, jaden, debel vitez, toga{ nie sme
tuka da pomagame.
Gospo|a Plitkavoda
Ubedena sum deka }e go iskamfuzat pred
site, oti mi se ~ini deka {egata nema da
ja postigne celta s# duri toj ne bide javno
izrezilen.
Gospo|a Rabu{
Toga{ v kova~nica so nea, a potoa kovawe.
@elezoto se kova duri e `e{ko.
(Izleguvaat)
77
Scena 3
Scena 4
Nam}or
Gospodine, Germancite sakaat da najmat tri
va{i kowi. Li~no Vojvodata }e pristigne
utre na dvorot, a tie treba da mu izlezat na
sre{ta.
Meanxijata
Kakov e toj Vojvoda {to doa|a tajno? Ni{to
za nego ne se slu{a na dvorot. Da porazgovaram so gospodata. Zboruvaat angliski?
Evans
Do{ega ne {um {retnal popametna
`ena.
Rabu{
Zna~i na obete vi pratil pisma istovremeno?
Gospo|a Rabu{
Nam}or
Mene samo ~etvrt sat podocna.
Da, gospodine. ]e gi viknam kaj vas.
Plitkavoda
Meanxijata
]e im gi dadam kowite, ama ima da platat;
debelo. Cela nedela im ~uvam sobi; drugi
gosti sum vra}al. Ima debelo da mi platat.
Ajde!
(Izleguvaat)
78
Vilijam [EKSPIR
Evans
Velite deka bil frlen v reka i pretepan
do {mrt kako {tarica? Mi{lam deka {ega
fatil takov {traf {to nema da dojde.
Mi{lam deka teloto mu e ka`neto; ubiena e
pohotata vo nego.
Rabu{
Istoto go mislam i jas.
Gospo|a Plitkavoda
Mislete {to }e mu pravite koga }e dojde,
ostavete nie dvete da go dovle~kame tamu.
Gospo|a Rabu{
Starata bajka za lovecot Hern veli
deka nekoga{niot ~uvar na Vindzorskata
{uma zime, vo gluvo doba, okolu-naokolu
eden dab vrvi so ogromni rogovi na glava,
pa drvjeto se su{i, stokata ja fa}a bolest,
od kravite molzat krv, a toj samo trese so
sinxirot i strav nasekade {iri.
Ste ~ule za seni{tevo i znaete dobro deka
praznoverenite badijalxii, na{ite pretci,
ja prifatele i ja prenele vo na{e vreme
ovaa bajka za lovecot Hern kako vistinska.
Rabu{
Znaeme, ima mnogumina {to u{te se pla{at
no}e, vo gluvo doba, da projdat kraj dabot
Hernov.
No, dobro. I?
Gospo|a Plitkavoda
Evans
Rabu{
Odli~no. Za vomjazite jas }e platam.
Dobro, da re~eme toj sigurno }e dojde, taka
prepraven. No koga }e go namamite tamu,
Gospo|a Rabu{
Mojata Ani~ka kralica }e bide na site
samovili oble~ena vo preubav bel fustan.
79
Scena 5
Rabu{
A svilata za nego jas }e ja platam. (Za sebe)
A vo seta zbrka gazda Su{ko }e ja grabne
mojata Ana i }e se o`eni so nea vo Iton.
(Na gospo|a Rabu{) Vedna{ pratete mu aber
na Falstafa.
Plitkavoda
Ne, prvin jas }e odam kaj nego kako Rezil.
]e razberam {to }e pravi. Sigurno }e dojde.
Gospo|a Rabu{
]e dojde ami kako. (Na Rabu{, Plitkavoda
i Evans). A sega napred
po rekvizitite i ukrasite za samovilite
na{i.
Evans
Na rabota na trud. N# ~eka {mea, igra,
~e{na ra{ipano{t {o predigra.
(Izleguvaat Plitkavoda, Rabu{ i Evans)
Gospo|a Rabu{
Gospo|o Plitkavodo, vie Brzofatka pratete ja kaj Falstaf da znaeme na {to sme.
(Izleguva gospo|a Plitkavoda)
Jas odam kaj doktorot. Samo toj go ima blagoslovot moj da se o`eni so Ana Rabu{.
Onoj Su{ko, iako bogat, prav e moron; a za
zet ba{ nego ma`ot mi najmnogu go saka.
Doktorot e poln pari, a i na dvorot mo}ni
vrski ima. Nemu }e mu ja dadam, da vi ka`am,
pa makar za milion poarni da mo`am da ja
ma`am.
(Izleguva)
80
Vilijam [EKSPIR
Meanxijata
Falstaf
Be{e edna debela starica kaj mene, Meanxijo; ama si zamina.
Naivko
Ne smeam da gi krijam, gospodine.
Prostete vitezu, zboruvate za gata~kata od
Brentford?
Falstaf
Za nea, {upoglavecu, ami za kogo? [to ima{
ti so nea?
Naivko
Gospodarot moj, gospodine, gospodarot moj
gospodinot Su{ko ja videl na ulica, i
me prati kaj nea da mi ka`e, gospodine,
dali nekojsi Nemtur, gospodine, koj{to
mu go maznal sinxir~eto, go ima kaj sebe
sinxir~eto ili ne.
Falstaf
Jas ve}e zboruvav so staricata za toa.
Naivko
Meanxijata
Krij gi, ili ti se plaka majkata.
Naivko
Ama, gospodine, site se vo vrska so gospojca
Ana Rabu{; dali mojot gospodar }e ja ima
taa sre}a da ja dobie ili ne.
Falstaf
]e ja ima, }e ja ima taa sre}a.
Naivko
Za {to, gospodine?
Falstaf
Da ja dobie ili ne. Odi i ka`i mu deka vaka
mi re~e `enata.
Falstaf
Da, gospodine Nedore~enko; koj drug smee?
Naivko
Naivko
Ba{ sakav da zboruvam li~no so `enata.
Gospodarot mi pora~a da ja pra{am i za
nekoi drugi raboti.
Falstaf
Na primer? Da ~ueme!
Falstaf
Ima{e, ima{e moj Meanxijo, i toa kakva:
taa mi go dotera pametot kako nikoj drug
dosega. I toa xabe: ne samo {to ne plativ za
poukata tuku u{te i plata dobiv.
(Vleguva Nam}or (kalosan))
81
Nam}or
Kate moj meanar od Sprinka?
Te{ko mene, gospodine, aramiluk,
~ist aramiluk!
Meanxijata
Kade mi se kowite? Ne majtapi se so niv,
bagabonto.
Nam}or
So aramiite. Oti {tom go zaminavme Iton,
me isfrlija od sedloto vo koe javav zaedno
so eden od niv, vo nekoe bata~i{te; potoa
gi zbodnaa kowite i neviden bist se storija
kako tri germanski |avoli, kako tri doktorfaustovci.
Meanxijata
Mu otidoa na sre{ta na Vojvodata, apa{u.
Ne veli deka pobegnale. Germancite se
~esni lu|e.
(Vleguva otec Evans)
Meanxijata
Eve sum, gospodine doktore, zbunet i vo
nedoumica.
Kajus
Ne snam sto e, ama felat prafite golemi
potgotofki za vojvotata ot @ermani, ama
zimi skalpelot, na tforot ne snaat teka
nekoj vojfota trepa ta tojte. Ofa kazuvam
topronamerno. Orevuar.
(Izleguva)
Meanxijata
(Na Nam}or) Po niv, gadu, po niv! (Na Falstaf) Pomogni mi, vitezu. Propadnav. (Na
Nam}or) Mrdni, tr~aj po niv, gadu. Propadnav.
(Izleguvaat Meanxijata i Nam}or)
Falstaf
Evans
Kade e go{tilni~arot?
Meanxijata
Ka`ete, gospodine.
Evans
Otvorete dobro o~i, ga`da. Eden moj
prijatel dojde v grad i ka`uva deka tri
Germobagabonti gi pqa~ko{ale {ite
go{tilni~ari vo Reding, Mejdenhed i
Kolbruk, {# im pqa~ko{ale: kowi, pari.
82
Vilijam [EKSPIR
Brzofatka
Od dvete stranki.
Scena 6
(Vleguvaat gazda Fenton i Meanxijata)
Falstaf
\avol da ja zeme ednata stranka, a majkata na
|avolot drugata. Taka i na obete ni{to nema
da im fali. Za niv pretrgav pove}e odo{to
mo`e da trga apa{kata nepostojanost na
~ovekovata priroda.
Brzofatka
Meanxijata
Gospodine Fenton, ne velete mi ni{to.
Te{ko mi e. ]e krenam race od s#.
Fenton
Sepak, slu{ni me. Pomogni mi vo zortov,
a jas, kako xentlemen, }e ti dadam
sto funti vo zlato zgora na zagubata tvoja.
Falstaf
Fenton
Brzofatka
Gospodine, da porazgovarame vo va{ata
soba. ]e slu{nete kako stojat rabotite i
vi tvrdam deka }e bidete zadovolni. Eve i
pismo koe ne{to ka`uva. Gulap~iwa li~ni,
kolkava maka trebalo za da gi spari{. Eden
od vas lo{o mu slu`i na Gospoda, pa zatoa
vi trgna vaka tersene.
Falstaf
Dojdi gore kaj mene v soba.
(Izleguvaat)
Meanxijata
83
^in PETTI
Scena 1
(Vleguvaat Falstaf i Brzofatka)
Falstaf
Te molam, preku nos mi e od pqampawa;
begaj; rekov i sekov. Ova e tretpat; mo`e
sre}a nosat neparnite broevi. Odi si, da
te nema! Velat tek broevie nosat vo sebe
nekakvo pretska`uvawe: za ra|awe, sre}a
ili smrt. Da te nema!
Brzofatka
]e vi najdam sinxir i }e storam s# {to
mo`am da vi snabdam ~ift rogovi.
Falstaf
Begaj, rekov! Vremeto se ar~i. Nozete pod
gaz i magla.
(Izleguva Brzofatka)
(Vleguva Plitkavoda prepraven kako Rezil)
Zdravo `ivo, gospodine Rezil. Gospodine
Rezil, ve~erva }e stane s# jasno. Ili }e ja
bide ili ne. Bidete vo parkot okolu polno}
kaj dabot na Hern. ^uda nevideni }e se
slu~uvaat.
Plitkavoda
Zarem ne bevte v~era kaj nea, gospodine,
kako {to mi rekovte deka bilo dogovoreno?
Falstaf
Otidov kaj nea, gospodine Rezil, vakov
kakov {to sum, sirot starec; a se vrativ
od kaj nea, gospodine Rezil, kako sirota
starica. Vo onoj ist podlec Plitkavoda,
nejziniot ma`, se prisenil naj{vrknatiot
85
Scena 2
Scena 3
Rabu{
Gospo|a Rabu{
[upelko
I taka e dobro. Ama zo{to vi se kupa i
~upa? Po beloto vedna{ }e ja poznae{.
(Na Rabu{) Ot~uka deset.
Rabu{
No}ta e temna; kako stvorena e za svetilki
i duhovi. Neka ni odi od raka rabotava!
Nikoj `iv ne misli zlo osven |avolot, a
nego }e go poznaeme po rogovite. U{te
malku. Po mene.
(Izleguvaat)
Zbogum, gospodine.
(Izleguva Kajus)
Ma` mi nema tolku da se raduva na
stradaweto falstafovo kolku {to }e go
doboli srceto koga doktorot }e mu ja zeme
}erkata. Ama ne e va`no. Poarno sega da
me kara mene, odo{to cel `ivot srceto da
& vene.
Gospo|a Plitkavoda
Kade e sega Ana, kade e trupata samovili,
kade e onoj vel{ki |avol, popot Hju?
Gospo|a Rabu{
Site se skrieni vo jamata vedna{ do dabot
hernov, so zatemneti svetilki; vo migot
koga Falstaf }e se sostane so nas, tie
naedna{ }e blesnat vo no}ta
Gospo|a Plitkavoda
]e se isposeri v ga}i od strav.
Gospo|a Rabu{
Ako ne se isposeri od strav, }e umri od
sram. Ako se isposeri od strav, pak }e umri
od sram.
86
Vilijam [EKSPIR
Gospo|a Plitkavoda
Ubavo }e go izneverime.
Gospo|a Rabu{
Kon takvi rasipnici i nivnoto sladostrastvo
izvr{enoto neverstvo ne e predavstvo.
Gospo|a Rabu{
Se bli`i ~asot. Kon dabot, kon dabot!
(Izleguvaat)
Scena 4
(Vleguvaat otec Hju Evans prepraven kako
satir i Vilijam Rabu{ i drugite deca prepraveni kako samovili)
Evans
Op-cap {amovili! Ajde! I `apomnete {i gi
ulogite. Hrabro, hrabro, ve molam. [o mene
v jama a koga }e ka`am Ujaa pravete kako
}e vi `apovedam. Ajde, ajde, op-cap na kalap,
op-cap!
(Izleguvaat)
Scena 5
(Vleguva Falstaf prepraven kako Hern so
rogovi na glava i sinxir v race)
87
Gospo|a Plitkavoda
So mene e gospo|a Rabu{, srcule.
Falstaf
Falstaf
Kambanata vo Vindzor ~ukna dvanaeset;
bli`i ~asot. Sega neka mi pomognat
toplokrvnite bogovi! Seti se Jupiter, ti
be{e bik za qubov na tvojata Evropa;
qubovta ti gi nabi rogovite. O mo}na
qubov, ti {to vo edni priliki go pravi{
yverot ~ovek; a vo drugi ~ovekot yver!
Ti be{e Jupiter, i lebed, za qubov na
Leda. O semo}na qubov! Kolku blisku eden
bog se pribli`i do izgledot na gusan!
\avol{tilak storen prvin vo oblik na
yver - O Jupiter, yverski |avol{tilak! a potoa drug |avol{tilak vo oblik na
ptica - pomisli na ova Jupiter, pti~ji
|avol{tilak! Koga bogovite gorat vo
sladostrastie, {to ostanuva za nas, kutrite
lu|e? [to se odnesuva do mene, jas sum elen
vo Vindzor i toa najdebeliot, mi se ~ini,
vo {umava. Isprati mi sve`ina vo vreme na
pareweto, Jupiter, oti koj }e mo`e potoa da
me iskara deka sum ja utnal?
(Vleguva gospo|a Plitkavoda a po nea
gospo|a Rabu{)
Koj doa|a? Mojata srna!
Gospo|a Plitkavoda
Vitezu Xon! Dali si tamu, elenu moj,
ma`jaku moj mil?
Falstaf
Srno moja so crno opav~e! Od nebo neka
vturat kompiri, neka zgrmi na zvukot od
Libe moe so rakav~iwa zeleni, neka udri
grad od {e}er~iwa, neka zavrne sneg od
ir~iwa; neka nadojde bura od strasti, jas
ovde }e se zasolnam.
(Ja pregrnuva)
88
Vilijam [EKSPIR
Falstaf
Of, of, of!
Brzofatka
Rasipan, rasipan, i sladostrastie go mori.
Okolu nego, navi; potsme{liva samovili
pojte
[tipete go, {tipete go, duri umot ne mu
dojde!
(Tie igraat okolu Falstafa, go {tipat i
pejat:)
Samovilite
Gre{ni misli, sram da vi e,
sramna blud i sladostrastvie!
Bludot ti e samo `ar vo krvta
na porokot ve~na `rtva,
go kotka{ v srce i ognot mu se {iri
od me~tite raspalen ne mo`e da se smiri.
[tipete go slo`no, samovili
vo nego se vlezeni zli sili!
[tipete go, gorete go, neka seti {to e
kazna,
s# duri sve}ite, zvezdite, mese~inata ne
zgasnat.
(Za vreme na pesnata, vleguva doktor Kajus
od ednata strana i izleguva so ukradenata
samovila vo zeleno; vleguva gazda Su{ko
od drugata strana i izleguva so ukradenata samovila vo belo; vleguva Fenton
i izleguva so ukradenata Ana Rabu{. Po
pesnata od nadvor se slu{a lovxiski
xagor. Izleguvaat tr~aj}i Brzofatka,
Evans, \avol~eto i Samovilite. Falstaf
stanuva i saka da bega.)
(Vleguvaat gazda Rabu{, gazda Plitkavoda, gospo|a Rabu{ i gospo|a Plitkavoda)
Rabu{
Ne, ne begajte. Mislam deka dokusuren ste
sega.
Koj drug bi ve spasil osven lovecot Hern?
89
Gospo|a Rabu{
Ve molam, dosta. [egava ve}e nema smisla.
Vitezu Xon, kako vi se dopa|aat sega `enite
od Vindzor?
(Poka`uva na rogovite od Falstaf)
Gi gleda{, ma`u? Zarem ovoj ubav jarem
ne mu li~i pove}e na {umata odo{to na
gradot?
Plitkavoda
(Na Falstaf) E, pa, gospodine, koj nosi sega
rogovi? Gospodine Rezil, Falstaf e apa{,
apa{ so rogovi. Eve mu gi rogovite, gospodine Rezil. I, gospodine Rezil, ni{to
od Plitkavoda toj ne se omrsi osven negovata ko{nica za ali{ta, stapot i dvaesette
funti {to }e mora da gi vrati na gospodinot Rezil; zatoa kowite mu se zemeni reim,
gospodine Rezil.
Gospo|a Plitkavoda
Vitezu Xon, ne n# poslu`i sre}ata. Nikako
da se stavime. Pove}e nikoga{ nema da
ve smetam za moj veren, tuku samo za moj
najdebel elen.
Falstaf
Gledam deka od mene napravivte magare.
(Gi vadi rogovite)
Plitkavoda
Da, ama i vol. Dokazi ima kolku ti du{a
saka.
Falstaf
Zna~i ovie ne bea samovili? Bo`e gospode,
dva-tri pati pomisliv deka ne se samovili,
ama sepak ne~istata sovest, nenadejniot
prepad na moite mo}i, go napravija prividot stvarnost i , pokraj glasot na razumot,
poveruvav deka se samovili. Ete kako mo`e
so sajkal da ti pobegne kumot, koga kon lo{o
nastroen ti e umot!
90
Vilijam [EKSPIR
Evans
Vite`u Xon Fal{taf, {lu`ete mu na
go{poda i `aboravete gi gre{nite mi{li,
pa {amovilite nema da ve {tipat.
Plitkavoda
[to? Da ti se dopadne turlitavava?
Vre}i{tevo gnoj?
Gospo|a Rabu{
Plitkavoda
Ovoj ofkaxija?
Ova dobro go rekovte, o~e Hju.
Rabu{
Evans
A va{ ve molam da ja `aboravite qubomorata.
Plitkavoda
I podmolen kako Satana?
Nema da se posomnevam vo `ena mi s# dodeka
ti ne stane{ kadaren da & se dodvoruva{ na
dobar angliski.
Rabu{
I siromav kako Jov?
Falstaf
Plitkavoda
^avkite da ne mi go ispile umot {tom dozvoliv vakvo magare da napravite od mene?
Zarem da me vjajvne eden vel{ki jarec? Da
ne mi fali u{te magare{ka kruna? Vreme e
da se udavam vo kapka mo~!
Evans
Mo{awe dobro `a va{a `dravje; debel mev
mnogu mo{.
Falstaf
Mo{awe i `dravje? Zarem do`iveav da
mi se potsmeva ~ovek {to a }e otvori usta
na angliski me tera na zdravo mo~awe? Ova
e znak deka mu odyvoni na u`ivaweto i
no}noto {laewe vo kralstvovo.
Gospo|a Rabu{
Vitezu, vitezu, duri i da mislevte deka
mo`eme da ja isfrlime doblesta od na{ite
srca i da se predademe bez zbor na pekolot,
zarem ne vi be{e jasno deka |avolot ni
toga{ ne bi n# nateral da ni se dopadnete?
Rabu{
Sepak razveseli se, vitezu. Ve~erva }e
jade{ i }e pie{ kaj mene doma, kaj{to sakam
da & se smee{ na `ena mi kako {to taa sega
ti se smee tebe. Ka`i & deka gazda Su{ko se
o`eni so }erka & .
91
Su{ko
Gospo|a Rabu{
(Za sebe) Ne velat taka doktorite! Ako Ana
Rabu{ e moja }erka, taa, dosega e `ena na
doktor Kajus.
(Vleguva Su{ko)
Su{ko
Eeej! ej,ej, dedo Rabu{!
Rabu{
[to e sine, {to e? [to e, {to e, zetko?
Zavr{ivte?
Su{ko
Zavr{ivme? More na najdobrite vo okolijava }e im ka`am; }e im ka`am, ako ne, neka
me obesat, eve na!
Rabu{
[to }e im ka`e{, zete?
Su{ko
Rabu{
Rabu{
Zna~i, zedovte pogre{en ~ovek.
Kajus
Da, zimi boka, ama e momce. Zimi boka, cel
Vindzor krenam na noze.
Plitkavoda
^udno, koj ja ima toga{ vistinskata Ana
Rabu{?
(Vleguvaat Fenton i Ana)
92
Vilijam [EKSPIR
Rabu{
Sr~ka }e me udri: ide gospodin Fenton. [to zna~i ova, gospodine Fenton?
Falstaf
Odvrzan pes `ivo pile ne pu{ta.
Gospo|a Rabu{
Ana
Prosti mi, tatko. Majko moja, prosti.
Rabu{
Zna~i gospo|ice, kako se slu~i da ne pojde{
za gazda Su{ko?
Gospo|a Rabu{
Zo{to ne pojde za gospodinot doktor, dete?
Fenton
Ja zbunivte. Vistinata slu{nete ja sega.
Sakavte da ja ma`ite, mo{ne sramno,
tamu kaj{to nema{e vo qubovta skladnost.
Vistinata e deka taa i jas, svr{eni damna,
vrzani sme sega cvrsto i nikoj i ni{to ve}e
nema da n# razdeli. Prestapot storen od
nejzina strana e svet i za po~it.
Prevarava nejzina ne krstete ja delo
na neposlu{nost, itrina ili nepo~it,
za{to preku ~inov taa samo se spasi od
mnogute nesveti, kolnati sati nametnati
vrz nejze od prisilniot brak.
Plitkavoda
(Na Rabu{ i gospo|a Rabu{) Ne stojte ko
zdrveni. Lek tuka nema.
qubovta vo brakot samo neboto ja ra|a, zemjata so pari, `enata popisano ti pa|a.
Falstaf
Milo mi e {to va{ata strela proma{i,
iako fativte dobra pusija da me zastrelate.
Rabu{
Od pi{anoto ne se bega. Fenton, neka ti e
so sre}a!
Naslov na originalot:
Comedy of Errors
LICA:
Solin, vojvoda od Efes
Egeon, trgovec od Sirakuza
Antifol od Efes
Antifol od Sirakuza, bliznaci, sinovi na Egeon i Emilija
Dromio od Efes
Dromio od Sirakuza, bliznaci, robovi na dvata Antifola
Baltazar, trgovec
Anxelo, zlatar
Prv trgovec, prijatel na Antifol od Sirakuza
Vtor trgovec, na kogo mu e dol`en Anxelo
Pin~, u~itel
Emilija, `ena na Egeon, igumanija vo Efes
Adrijana, `ena na Antifol od Efes
Lu~ijana, nejzina sestra
Metresa
Temni~ar,Xandar, Slu`benici i Svita
Mesto na dejstvieto: Efes
Piesata Zabuni e vesela komedija so lesni dramski elementi, bez nekoja pogolema
filosofska podloga iako, kako {to veli Kolrix, taa, na najdobar mo`en na~in, gi potvrduva tokmu filosofijata i karakterot na farsata.
Ovde, poradi neprepoznavaweto i zamenite na li~nostite, nastanuvaat brojni
nedorazbirawa i komi~ni situacii vrz koi [ekspir go gradi zapletot na komedijata.
Spored bele`nikot Gesta, piesata Zabuni, prvpat e igrana na 28 dekemvri 1594
godina. Deloto prvpat e pe~ateno vo Kvarto izdanieto od 1623 godina. Deka e me|u prvite,
ako ne i prvo teatarsko delo na [ekspir, potvrduvaat stilot i metrikata na deloto:
stihovite se ramnomerni, ~estopati rimuvani so mnogu igra na zborovi, a malku proza.
Zabuni e najkusata komedija na [ekspir, zasnovana vrz tripati pokusiot latinski
original na komedijata Menehmi od rimskiot komediograf Plaut. No, za razlika od
Plaut, [ekspir go zgolemuva brojot na zabuni, gi udvojuva bliznacite i voveduva nekolku
novi likovi (Egeon, Emilija, Lu~ijana)
Zabuni ne e prosta adaptacija na Plautovata komedija, tuku originalno delo koe,
nadrastuvaj}i go izvornikot, so sve`inata na karakterite i silata na poezijata, go najavuva sigurniot podem na idniot golem dramski pisatel.
Komedijata Zabuni prvpat e igrana vo Makedonija na 11.03.1989
godina na scenata na MNT, vo re`ija na Dimitrie Osmanli.
Prevodov {to ovde go pe~atime e popravena verzija na tekstot vrz koj se igra{e
ovaa pretstava, a {to prvpat be{e objaven na makedonski vo 1987 godina.
^in PRVI
Scena 1
(Vleguvaat Solin, vojvoda od Efes, Egeon,
trgovec od Sirakuza, Zatvorni~ar i drugi.)
Egeon
Brzni Soline, skrati mi go vekot,
za makite moi smrtta bil lekot.
Vojvodata
Ne moli ve}e, trgovecu od Sirakuza
nemam niet zakonot da go kr{am.
Kavgata i sporot {to izbija
po ~inot krvav na vojvodata va{
nad ~esnite na{i trgovci koi
nemaj}i dovolno zlato za otkup
so krv propisot mu go zape~atija
ja topi milosta vo pogledot tvrd;
za{to po razdorot lo{ {to stana
me|u buntovnite tvoi zemjaci
i nas, vrhovnite soveti re{ija,
i na{iot i va{iot od Sirakuza,
da se prekine trgovijata
me|u zajadenite gradovi na{i
i sekoj roden vo Efes {to }e go
vidat na pana|ur vo Sirakuza
ili roden Siraku`anin vo
zalivot Efes, da bide ubien
a imotot daden na vojvodata,
osven ako ne plati nekoj otkup
od iljada dukati za nego.
Imotot tvoj, preku mera vredi
sto dukati; zatoa, Siraku`ane,
po zakonot na{ osuden si na smrt.
Egeon
Ute{no ba{; po tvoite besedi
ve~erva kraj na makite me sledi.
Vojvodata
Zna~i, trgovecu, ka`i na kratko
{to te natera da trgne{ od doma
i zo{to si ba{ deneska vo Efes.
Egeon
Najte{ko od s# mi pa|a za alot
moj maten jasno da zboruvam; sepak
za da re~e svetot deka krajot
od pi{ano mi bil a ne od podlost
}e raska`am ovde s#, red po red.
Roden sum vo Sirakuza, zedov `ena
{to sre}na be{e so mene a so nea
i jas, do ~asot koga n# navasa zlo.
Bogatstvoto ni raste{e vo radost
po moite ~esti patuvawa do
Epidamno, no eden den umre
delovoditelot i gri`ata za stokata
ostavena na razni mesta, od nea
me trgna; ni {est meseci ne bevme
razdvoeni a taa, iako
iscrpena od bremeto slatko,
re{i sama kaj mene da dojde.
I dojde naskoro `iva i zdrava.
I po kratko, sre}na majka stana
na li~ni sina dva; i za ~udo
isti tie na lika bea i po
ime samo gi raspoznavavme.
Vo isto vreme, nekako, vo istata
kr~ma, siroma{ka edna se porodi
sli~no i rodi dve blizni ma{ki;
no, bedni bidej}i roditelite bea
na doen~iwata - gi kupiv toga{
na decata moi da im slu`at.
@ena mi, gorda na porodot {tedar,
vezden me nagovara{e za vra}awe
101
Komedija na zabuni
102
Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
Egeone jaden, tebe {to sudbinata
so najstra`en jad te bele`ila,
veruvaj mi, da ne e ova protiv zakonot
protiv krunata, dostoinstvoto moe,
protiv ona {to duri ni knezovite
i da sakaat, ne smeat da go zgaznat,
sigurno sega }e te za{titev
no, iako si na smrt osuden
i presudata ne mo`e da se smeni
osven na {teta na ~esta na{a,
sepak }e ti pomognam kolku {to mo`am;
eve ti davam u{te eden den
pomo{ da pobara{ prijatelska;
probaj kaj site poznati vo Efes,
moli, koli, sumata natokmi ja
i `ivej; vo sprotivno }e mora
da umre{. Zatvorni~aru, vodi go!
Zatvorni~arot
Dobro, gospodaru.
Scena 2
(Vleguvaat Antifol od Sirakuza, eden
trgovec i Dromio od Sirakuza.)
Trgovecot
Zatoa re~ete deka ste od Epidamno
imot da ne vi go konfiskuvaat;
ba{ deneska eden trgovec od Sirakuza
uapsen e a dojde ovde. I bidej}i
nema pari za otkup, po zakonot mora da umre
pred zajdisonce. Ne,
eve gi parite {to vi gi ~uvav.
Antifol od Sirakuza
Odnesi gi vo Kentaur na konak
Dromio, i ~ekaj me tamu. Ru~ek
}e bide u{te malku, a dotoga{
}e se provrtkam malku niz grad,
da gi vidam trgovcite, zgradite, a potoa legnuvam v kr~ma oti skapan
umoren sum od patot. Odi sega.
Egeon
Dromio od Sirakuza
Bez nade`, po pomo{ odam leden
malku da go odlo`am krajot svoj beden.
Mnogumina bi ve
dr`ele za zbor i bi zbri{ale
ba{ so parite v xeb.
Antifol od Sirakuza
Doverlivo mom~e, gospodine,
i ~esto koga maki, zla me ma~at
so dosetki znae da me raspolo`i.
Sakate zaedno da {etneme niz grad
a potoa da jademe kaj mene v kr~ma?
Trgovecot
Viknat sum, gospodine, od edni trgovci
od koi dobar pazar o~ekuvam.
Prostete mi, ve molam. No, vo pet
ako vi e po volja, da se sretneme
na plo{tadot i mo`eme da bideme zaedno
do pred legnuvawe. A sega odam,
me ~eka rabotata.
103
Komedija na zabuni
Antifol od Sirakuza
Trovecot
Antifol od Sirakuza
Ne maftaj me, mom~e, ne mi e do {ega
ka`i, bez matkawe, parite kaj se?
Ovde sme stranci a ti si dozvoluva{
tolkavi pari da ostavi{ na drug?
Dromio od Efes
Antifol od Sirakuza
Dromio od Efes
Dromio od Efes
[to? Zar onoj sitne` {to minatata
sreda go dobiv da mu platam na sara~ot
za kuskunot na gospodarkata?
Na sara~ot mu gi ostaviv, se kolnam.
Ko na ~ovek odgovori mi
na koe sigurno mesto mi se parite
ili sega }e ti ja zdrobam crpkata
{to se majtapi koga }e & prdne.
Kaj se iljadata dukati od mene
{to gi primi?
104
Vilijam [EKSPIR
Dromio od Efes
Nekolku modri dukati od vas
po timba sum primil i u{te nekolku
po ple}i od gospodarkata, no,
zaedno nikako ne se iljada.
Koga bi vi gi vratil, se pla{am,
nema trpelivo da gi primite.
Antifol od Sirakuza
Od gospodarkata?
Koja ti e gospodarka, robe?
Dromio od Efes
@enata na va{eto gospodstvo
i moja gospodarka vo Febiks,
taa {to gladuva ~ekaj}i ve za ru~ek
i ve moli doma da pobrzate.
Antifol od Sirakuza
[to zarem v lice mi se potsmeva{?
E, nema! Eve ti gospodine robe!
Dromio od Efes
[to vi e gospodine? Na strana
racete! Ne}ete? Toga{ bri{am!
Antifol od Sirakuza
@imi boga, vaka ili onaka,
site pari mu gi zele na podlecov!
Velat gradov prepoln e izmami,
ma|ioni~ari {to te zaslepuvaat,
mra~ni gleda~ki {to te zbudaluvaat,
ve{terki {to ti ja kinat du{ata,
teloto ti go bodat, la`govci
prepraveni, zborlesti izmamnici,
i mnogu drugi ro`bi na grevot.
Ako e taka, brzo zaminuvam.
Vo Kenataur odam gadov kaj{to pojde
se pla{am zlatoto po petlite ojde!
^in VTORI
Scena 1
Adrijana
Ni ma` mi go ima, ni robot
{to itno go prativ po gospodarot
a ve}e e dva, Lu~ijana.
Lu~ijana
Mo`e nekoj trgovec go viknal
i od plo{tad oti{le pravo na ru~ek.
Smiri se i da jademe. So svojata
sloboda gospodari ma`ot, a so ma`ite
vremeto;
toa odreduva koga da dojdat,
zatoa strpi se.
Adrijana
Zo{to ma`ite poglema sloboda
imaat od nas?
Lu~ijana
Zol kam{ik demne nad suetnata sloboda.
Ne postoi ne{to pod nebesnite stegi
na zemja, vo vozduh, v more, {to nema megi.
Yverovite, ribite, pticite vozdu{ni,
na ma`jacite svoi im se poslu{ni.
Lu|eto, iskonski mnogu nad niv, sami
vladeat so svetot i so temnite okeani
imaj}i um pove}e i darba za uka,
od pticite, ribite, - gospodarat tuka
so niv i so `enite svoi; taka i ti
treba ve~no pokorna da im si.
Adrijana
I poradi ova ne saka{ da se ma`i{?
Lu~ijana
Ne, ne{to drugo kaj brakot me pla{i.
Lu~ijana
Adrijana
Za{to rabotata ne im e doma.
Bi go podnela li ova so mirna du{a?
Adrijana
Lu~ijana
Taka da pravam sekoj bi me plukal.
Pred da se vqubam }e nau~am da slu{am.
Lu~ijana
Adrijana
Uzda e toj tvoja {to te zauzduva.
A so druga ma`ot da ti pojde?
Adrijana
Lu~ijana
Samo magarici za uzda se vodat.
]e ~ekam mirno doma da si dojde.
106
Vilijam [EKSPIR
Adrijana
Adrijana
Trpenieto e mirno mir {tom mu se dade,
meki se tie janya {to ne gi jade.
Du{i~ka nekoja v jad {to kuka sama
ja te{ime gri`no da ne pla~e. Ama
nekoj od nas bol sli~en da go snajde
vo pla~ ist pogolem }e zajde.
Taka i ti, nemaj}i ma` da te jade,
trpenie saka{ za uteha da mi dade{.
No ako do~eka{ ma` tvoj da ti mrda
i ti od ko`a }e izleze{, ti tvrdam.
Lu~ijana
Dromio od Efes
]e se ma`am da vidam kako }e mi bide.
Eve go slugata, mo`e i ma` ti ide.
Adrijana
Blizu li e gospodarot tvoj baven?
Dromio od Efes
Preblizu mi be{e, `imi u{ive crveni.
Adrijana
Lu~ijana
Re~e koj?
Dromio od Efes
Gospodarot; Nemam, re~e toj.
ni dom, ni `ena, ni gospodarka.
I taka negoviot odgovor na
pokanata moja doma go nosam na ple}i,
oti na krajot tamu i me ispotepa.
Adrijana
Odi pak, dovedi go doma.
Dromio od Efes
Da odam pak za pak da me tepa?
@ivi gospod! Nekoj drug sega pratete.
107
Komedija na zabuni
Adrijana
Nazad, robe, ili po timba }e te aknam.
Lu~ijana
Otfrli ja qubomorata {tetna.
Dromio od Efes
A toj udarot so nov udar }e go
blagoslovi; me|u vas dvajca
celata glava }e mi stane xumki.
Adrijana
Mnogu lomoti{, prostaku.
Odi dovedi go gospodarot.
Dromio od Efes
A tolku li sum trkalezen za kako
topka po cel den da me {utkate?
Vie udirate tuka a toj tamu.
I udirate za da vi se mno`at
barem duri slu`am druga stavete mi ko`a.
Lu~ijana
Adrijana
Ne sum ni budala ni maloletna.
Znam sega & se dodvoruva na druga,
inaku zo{to ne bi bil tuka.
Znae{, sestro, |erdan toj mi veti,
i zarem na nego da ne se seti,
i da ne mu tekne za postelata bra~na
i vrz kamenot bescenet senka mra~na
pa|a, na zlatoto sjajot mu go zema
r|ata zgorna; i ~ovek na svet nema
{to dobriot glas ne }e go zagubi
ako r|ata mesto zlatoto ja qubi.
Na ubavinata toj mi na{ol mana
zatoa }e pla~am nad ona {to ostana
i pla~ej}i so smrtta }e se zdru`am.
Lu~ijana
Mnogu budali na ludata qubomora & slu`at.
108
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Antifol od Sirakuza
[to? V o~i me la`e{,
mi se potsmeva{? Misli{ se {eguvam?
Eve ti, eve!
Dromio od Sirakuza
Stojte, gospodaru, `ivi gospod.
Gledam |avolot {egata ja odnel.
No, zo{to vaka so mene postapuvate?
Antifol od Sirakuza
Za{to prijatelski koga toga{
ko so {ut so tebe si muabetam
ti si dozvoluva{ da se poigra{
so qubovta moja i ~asovite zreli
mi gi uni{tuva{ koga }e ti tekne.
Koga sveti sonceto i komarecot
prazen neka se veseli, no v dupka
neka se skrie {tom ova se smra~i.
Ako saka{ so mene da se {eguva{
prvin pogledaj me i po izgledot moj
prisposobi se ili so }otek
timbata tvrda }e ti ja prisposobam.
Dromio od Sirakuza
109
Komedija na zabuni
Dromio od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
I zo{to i za{to,
gospodaru; velat sekoe zo{to
si ima i za{to.
Antifol od Sirakuza
Zo{to?
Prvo za{to mi se potsmeva{
a vtoro {to se obiduva{ pak
da mi se potsmeva{.
Dromio od Sirakuza
Izel li nekoj }otek tolku debel
bez zo{to i bez za{to? Pa, gospodaru
vi blagodaram.
Antifol od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Da ne zbesnete pa da si dobijam
novo prepe~eno smeknuvawe.
Antifol od Sirakuza
Pa mom~e, nau~i
da se {eguva{ vo vistinsko vreme;
s# vo svoe vreme.
Dromio od Sirakuza
Mi blagodari{ zo{to?
Dromio od Sirakuza
Bi vi odreknal da ne ste
taka gnevni.
Antifol od Sirakuza
Vrz koja osnova, mom~e?
Dromio od Sirakuza
Pa, gospodaru,
vrz osnova na faktot
~ist ko lejkata }elava na samiot
tatko na vremeto.
Smeknato.
Antifol od Sirakuza
Antifol od Sirakuza
Mo`e }e se prepe~e, mom~e.
Ni po sudski pat?
110
Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Ni sudski. Edinstveno
mu ostanuva da si kupi perika
i da si ja povrati kosata, no od drug ~ovek.
Antifol od Sirakuza
Ne mo`e sigurni
vo takva somnitelna rabota.
Dromio od Sirakuza
Vidlivi, toga{.
Antifol od Sirakuza
Antifol od Sirakuza
Ka`i gi.
No, mnogu lu|e imaat
pove}e kosa od pamet.
Dromio od Sirakuza
Nieden ne e bez tolku
pamet za da si ja zagubi kosata.
Antifol od Sirakuza
No ti zaklu~i deka
koj{to ima mnogu kosa
im malku pamet.
Dromio od Sirakuza
Prvata e da za{tedi
pari {to gi tro{i za doteruvawe;
a vtorata, koga jade da ne mu
pa|aat vlakna v ~orba.
Antifol od Sirakuza
Celo vreme saka{ da
doka`e{ deka nema vreme s# da se stigne.
Dromio od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Pomalku pamet pobrzo se gubi;
no i za toa ima pri~ina.
Antifol od Sirakuza
Koja?
Dromio od Sirakuza
Ima dve i toa dobri.
111
Komedija na zabuni
Antifol od Sirakuza
Znaev deka i
zaklu~okot }e bide }elav:
no gledaj, nekoj ni mafta.
Adrijana
Da, da, Antifole, ne me poznava{,
se murti{, nasmevkata za druga
ja ~uva{; jas ne sum Adrijana,
ne sum `ena ti. Ponekoga{ i sam
se kolne{e deka nema zborovi
{to se muzika za uvoto tvoe,
ni predmet prijaten za pogledot tvoj,
ni dopir mil za tvojata raka,
ni jadewe vkusno ako li~no
ne ti zboruvam, ne te gledam, ne te
dopiram ili ne te slu`am jas.
I od kade sega, ma`u moj, od kade,
sam od sebe si se ottu|il ti?
Da, velam, sam od sebe, oti si ottu|en
od mene {to sum neraskinlivo so tebe
spoena i podobra ti sum polovina.
Oh, ne deli se ma`u moj od mene;
znaj, sakan moj, oti e polesno
kapka voda v more da frli{ i
ottamu nesme{ana da ja vrati{,
ni zgolemena ni smalena, odo{to
da se odzeme{ sebesi od mene bez
i mene da me zeme{. Zar sr~ka
ne }e te udri da ~ue{ deka sum kurva?
I deka telovo, {to tebe ti pripa|a
izvalkano e od razvrat besramen?
Bi me plukal, gme~el i ma`ot
izmajmuren postojano bi go spomnuval,
ko`ata bi mi ja odral od teloto gre{no,
prstenot bi mi go otsekol od rakata neverna,
i bi go skr{il baraj}i razvod.
Znam deka mo`e{, pa da vidam, ajde!
Me opfa}a sega prequbni~ki sram,
krvta mi se me{a so besramen razvrat,
oti ako dvajcata sme edno a ti neveren,
toga{ i jas od tebe otrovot go primam
i so dopirot tvoj stanuvam bludnica.
Antifol od Sirakuza
Mene mi zboruvate, gospo|o
li~na? Ne ve poznavam. Samo
dva ~asa sum vo Efes i gradot va{
kako i govorot va{ mi se tu|i.
Sekoj va{ zbor bez napor go fa}am,
no zna~eweto, prostete, ne go sfa}am.
Lu~ijana
Bo`e, kolku si se izmenil, zete.
Nikoga{ ne si bil so sestra mi vakov.
Taa go prati Dromio da te vikne
doma na ru~ek.
Antifol od Sirakuza
Dromio?
Dromio od Sirakuza
Mene?
Adrijana
Tebe, a ti odgovor mi donese
deka te tepal i tepaj}i ti odreknuval
deka domot moj e negov a negova `ena jas.
Antifol od Sirakuza
Si zboruval li, mom~e, so gospo|ava?
So kakva cel zagovor si skoval?
Dromio od Sirakuza
Jas gospodaru? Prvpat sega ja gledam.
Antifol od Sirakuza
La`e{, podlecu, ba{ ovie zborovi
nejzini ti na plo{tadot mi gi ka`a.
112
Vilijam [EKSPIR
Dromio od Sirakuza
Nikoga{ so nea ne sum zboruval.
Antifol od Sirakuza
Kako toga{ imiwata ni gi znae.
osven, bo`e moj, ako ne e vidovita?
Adrijana
Ne ti dolikuva na dostoinstvoto
da se vadi{ so slugata tolku nisko
teraj}i go mene da me luti.
Otkako zamina, du{ata mi te`i,
ne gazi me u{te i so svojot prezir;
jas, eve, se fa}am za rakavot tvoj,
ti si dab a jas loza ma`u moj,
i slaba bidej}i, so silata ti se pletam
i taka uspevam da se poistovetam;
i ako ne{to od mene te trga,
troskot e toa, mov, ili pirej prgav,
{to na son }e te pie, gu{i,
s# duri ti ne se isplevi{ v du{a.
Antifol od Sirakuza
Mene mi zboruva, me kori mene,
zarem na son so nea sum se `enel?
Ili mo`e spijam a mislam deka slu{am?
Kakva gre{ka setilata ni gi ku{a
duri ne go proveram somne`ov siguren
go primam prividov od drugi iznuden.
Lu~ijana
Lu~ijana
[to tuku drdori{, Dromio, |avol
da te zeme,
mesto da odgovori{, ko trut, pol`av,
ligavec mi dremi{.
Dromio od Sirakuza
Preobrazen sum, zarem ne, gospodaru?
Antifol od Sirakuza
Vo mislite da, isto ko i jas.
Dromio od Sirakuza
Ne, gospodaru, tuku i v misli i na lik.
Antifol od Sirakuza
Ist ima{ oblik.
Dromio od Sirakuza
Ne jas sum majmunolik.
Lu~ijana
More magare si stanal celo.
Dromio od Sirakuza
To~no, taa me java a jas gledam belo.
Taka e magare sum, glupavo sum tael,
inaku, ko taa mene i jas nea bi ja znael.
Komedija na zabuni
113
^in TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Antifol od Efes, Dromio od Efes,
zlatarot Anxelo i trgovecot Baltazar.)
Antifol od Efes
Prosti za ova, gospodine Anxelo
no `ena mi e alergi~na na docnewe;
ka`i sum se zdr`al kaj tebe v du}an
okolu izrabotkata na |erdanot
{to utre li~no }e & go donese{.
Ha, ova e podlecot {to tvrde{e
deka sum go sretnal na plo{tad,
sum go tepal baraj}i mu iljada dukati
i u{te sum rekol deka nemam ni `ena ni
dom,
Ka`i pijanico, {to misle{e so toa?
Dromio od Efes
Ti samo baboti, jas si znam toa {to go znam.
Na plo{tadot me iskr{i i dokaz }e ti
dadam.
Ko`ava da e pergament, udarite mastilo
rakopisot ti ka`uva kako s# si bilo.
Antifol od Efes
Magare!
Dromio od Efes
More magare magarosano sum,
{tom sedam da me tepa{ bez pri~ina;
da imam pravo barem edna da ti vratam
dru{tvoto magare{ko }e ti go skratam.
Baltazar
Od dobredojdeto podobra nema gozba.
Antifol od Efes
No gospodine,
trpezata so dobredojde ne vredi ni{to
ako nema riba ili mevce fri{ko.
Baltazar
Dobrata trpeza prosto e delo.
Antifol od Efes
A poprosto dobredojdeto od zborovi celo.
Baltazar
Prost obrok i ubav do~ek, ete ti pomin.
Antifol od Efes
Da, za stegnat gazda i {tedliv gostin
mo`e hranata, gospodine, mnogu da mi vredi
no, dobredojde kralsko sigurno vi sledi.
[to, zaklu~eno? Odi, neka otvorat vedna{!
Dromio od Efes
Mod, Brigita, Marijana, Xeni, Lucio
vredna!
Antifol od Efes
Dromio od Sirakuza
Seriozen ste, Baltazar, no ovde
}e ve nagostime kako da ste doma.
115
Komedija na zabuni
Dromio od Efes
Pu{ti go gospodarot.
Dromio od Efes
Lucija
Da ne si se mrdnal ~oveku?
Zarem gospodarot na ulica da visi
so saati?
Dromio od Sirakuza
Ako e budala mo`e i nastin da fati.
Pogovorkata veli:
Tropni da ti otvorat pred vratata vlezna,
Antifol od Efes
Lucija
Koj zboruva od vnatre? Ej, otvorete!
Onaa na kukuvden e popolezna.
Dromio od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Prvin ka`ete zo{to, gospodine?
Ako si Lucija, bravo Lucija, dobro go zezna.
Antifol od Efes
Antifol od Efes
Zo{to? Za da jadam! Gladen sum ko kutre!
Slu{aj devojko, otvoraj ve}e edna{.
Dromio od Sirakuza
Lucija
Ne mo`e denes, probaj, dojdi utre!
^uvte {to treba.
Antifol od Efes
Dromio od Sirakuza
Koj si ti {to ne me pu{ta{ doma?
A vedna{ ne ~uvte.
Dromio od Sirakuza
Antifol od Efes
Vratar gospodine, se vikam Dromio.
Trtore{ke, pu{ti me!
Dromio od Efes
Lucija
Gad, i rabotata i
imeto mi gi ukral,
a {to imam od niv? Samo beda kutra.
Da be{e denes na moeto mesto
sigurno imeto ne }e go ka`uva{e ~esto.
Lucija
Lucija
(Od vnatre.) [to e Dromio? Koj nadvor se
dere?
Ba{ }e se ispoti.
116
Vilijam [EKSPIR
Antifol od Efes
]e mi plati{ mo~lo, samo pragov da se
mine.
Lucija
Pred toa robija te{ka ne ti gine.
Adrijana
Koj pravi pred vrata tolkava vreva?
Dromio od Sirakuza
Dromio od Efes
A oblekata ne{to slabo ve ~uva;
vnatre kola~iwa topli, a vie na stud
straden
sekoj bi poludel vaka nasamaren i gladen.
Antifol od Efes
Donesi ne{to, vratata }e ja skr{am.
Dromio od Sirakuza
(Od vnatre.) Samo probaj, }e ve storam
r{um.
Dromio od Efes
Dromio od Efes
Za ova gadu, gospodaru, mora da & vrati{.
Nadvor pa nadvor, sakam edna{ vnatre.
Anxelo
Dromio od Sirakuza
Ovde nema ni dobdredojde ni gozba vredna.
Koga }e se bri~at komarcite.
Baltazar
Antifol od Efes
Raspravavme {to e podobro, a ostanavme bez
niedna.
Dromio od Efes
Sega gospodaru, ponudete im gozba
izvonredna.
Antifol od Efes
Antifol od Efes
^uden nekoj veter ovde mi duva.
Mrdni ~oveku, donesi mi ~ivija!
117
Komedija na zabuni
Baltazar
Za trpenie gospodine ve molam
za{to vaka na svojot ugled
atakuvate i frlate somne`
vrz ~esta neoskverneta na `ena vi.
Va{eto dolgogodi{no poznavawe
na mudrosta nejzina, trezvenosta
potoa po~itta kon godinite nejzini,
smernosta, uka`uvaat deka gospo`ata
od pri~ina nepoznata za vas
ova go napravila. Ubeden sum
gospodine, deka opravduvawe
ima {to deneska na zaklu~ena vrata
naidovte. Zatoa, poslu{ajte me.
Da odime mirno vo Tigar i tamu
zaedno da ru~ame a prikve~er
vratete se sam i doznajte ja
pri~inata za postapkava ~udna.
So sila ako vlezete sega,
sred bel den {to se veli,
samo za toa cel Efes }e zboruva
a prostacite brgu }e vi izvadat glas,
glas lo{ {to kotkan podmolno
mo`e potoa do grob da ve bie.
Klevetata kleveti bezbroj si ra|a
valkanoto od niv ni{to ne go va|a.
Antifol od Efes
Me ubedivte. ]e zaminam
mirno, i pokraj gnevot, }e bidam vesel.
Znam edna vo s# odli~na `ena
li~na, umna, `estoka a ne`na;
}e jademe kaj nea; `ena mi za ova
~esto nepravedno me kore{e.
]e jademe ba{ tamu; (Na Anxelo)
Odi, donesi go, |erdanot, {to veruvam
e gotov; donesi go, te molam,
vo Bodlikavo prase, taka ku}ata se vika
za inaet ba{, |erdanot od `ena mi
na doma}inkata }e & go dadam.
Brzni, te molam, gospodine.
Bidej}i kaj mene klu~ na vrata ima
}e ~uknam drugo mesto, belki tamu }e me
primat.
Anxelo
Za eden ~as gospodine }e dojdam.
Antifol od Efes
Da. I taka so {egava skapo }e projdam.
118
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
119
Komedija na zabuni
Dromio od Sirakuza
Antifol od Sirakuza
Ne toa si ti, edinstvena moja vilo
na okovo oko bistro, na srcevo srce milo,
sudbina i nade` vo mene {to gnezdat
na zemjata raj, vo rajot yvezda.
Lu~ijana
Antifol od Sirakuza
Sestra mi znam toa bi bila.
Kakvo pravo polaga na tebe?
Antifol od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Sestra ako saka{ nare~i se mila,
no jas te qubam za vek }e te zemam,
ti nema{ ma` a jas nemam `ena.
Daj mi raka.
Lu~ijana
Takvo kakvo {to vie, gospodine, bi polagale na va{iot kow; a bi sakala da me ima
ba{ kako
`ivotno, a pravoto na mene go polaga
ne zatoa {to sum `ivotno, tuku za{to taa e
mnogu `ivotinsko su{testvo.
Antifol od Sirakuza
[to e taa?
Antifol od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
[to e sega Dromio? Kaj brza{ taka?
Dromio od Sirakuza
Me poznavte li gospodine? Dali sum jas
va{eto mom~e? Dali sum jas- jas?
Antifol od Sirakuza
Ti si Dromio, ti si moeto mom~e,
ti si ti.
Dromio od Sirakuza
Jas sum magare, jas sum mom~e na edna
`ena i ne sum pri sebe.
Antifol od Sirakuza
Mom~e na koja `ena? I zo{to
ne si pri sebe?
120
Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
Antifol od Sirakuza
Kakva e na lik?
A kade e [kotska?
Dromio od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Crna ko |on a na lice kako zapr{ka. Zo{to?
Za{to se poti, ~ovek mo`e da & se zacapa do
kolena v lice.
Antifol od Sirakuza
A Francija?
Toa e mana {to ja ~isti vodata.
Dromio od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Ne gospodine, manata e vnatre{na. Ni potopot na Noe ne bi ja is~istil.
Antifol od Sirakuza
Kako se vika?
A Anglija?
Dromio od Sirakuza
Nela, gospodine. No ni imeto nejzino
i tri ~etvrtini, odnosno ni ar{ini i
tri~etvrtini
ne }e ja izmerat od edniot kolk do drugiot.
Antifol od Sirakuza
Zna~i epten e {iroka.
Dromio od Sirakuza
Kolku {to e od glava do petici, tolku
e od kolkot do kolkot; i u{te e trkalezna
ko globus,
na nea mo`am da najdam razni zemji.
Antifol od Sirakuza
Na koj del od nejzinoto telo stoi Irska?
Dromio od Sirakuza
Pa da prostite, gospodine, na zadnikot.
Toa go otkriv po mo~uri{tata.
Dromio od Sirakuza
Gi barav grebenite od varovnik, no ne
najdov
belina vo niv no mislam deka & stoi na
brada sudej}i po
solenata voda {to te~e{e me|u nea i Francija.
Antifol od Sirakuza
A [panija?
Dromio od Sirakuza
Da bidam iskren, ne ja vidov; no ja setiv
nejzinata vrelina vo zdivot na gotva~kata.
Antifol od Sirakuza
A Amerika, Indija?
Dromio od Sirakuza
O, gospodine, na nejziniot nos ukrasen
so rubini, safiri i smaragdi i svrten so
121
Komedija na zabuni
Gospodine Antifol.
Antifol od Sirakuza
Da, taka se vikam.
Anxelo
Znam, znam, gospodine. Eve go |erdanot.
Mislev da go donesam kaj Bodlikavo prase
no ne be{e gotov pa se zadr`av.
Antifol od Sirakuza
[to sakate da storam so nego?
Anxelo
Va{a volja. Za vas go pravev.
Antifol od Sirakuza
Za mene, gospodine?
Ne sum go pora~al.
Anxelo
Ne edna{, ne dvapati, tuku stopati.
Odete doma, izraduvajte ja `ena vi,
a negde po ve~era }e svratam
parite da gi primam za |erdanot.
Antifol od Sirakuza
Poarno sega primete gi
oti ni |erdan ni pari }e vidite.
Anxelo
Ba{ ste duhovit gospodine, zbogum.
(Izleguva).
122
Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
Ne znam {to da mislam za s# ova
no edno sigurno znam: bi bil golema gluperda
da odbijam vaka ponuden |erdan,
ovde za nikogo nema zima
{tom darovi zlatni po ulici ima
Po Dromio odam sega na plo{tadot
ako na{ol brod, da begame od gradot.
^in ^ETVRTI
Scena 1
(Doa|aat Trgovec, Anxelo i Xandar.)
Trgovecot
U{te za Duhovi rokot iste~e,
no jas mnogu ne navaluvav;
i ne bi ni sega no ete, zaminuvam
za Persija a parite mi trebaat
za pat; zatoa vedna{ isplati mi
ili xandarov }e te apsi.
Anxelo
Istata suma {to ti ja dol`am
ja imam za primawe od Antifol;
ba{ preeska pred da te sretnam
mu go dadov |erdanot a vo pet satot
toj treba da mi plati. Te molam,
zatoa, da pojdeme do domot negov
kaj{to, so blagodarnost, dolgot
}e ti go vratam.
(Doa|aat Antifol i Dromio od Efes)
Xandarot
Ne ma~ete se, eve go, gospodinot, doa|a.
Antifol od Efes
Jas odam doma kaj zlatarot, a ti
kupi ja`e; toa e podarok za `ena mi
i nejzinata banda {to mi zatvorija
denes vratata pred nos. No, sre}a
eve go zlatarot. Sepak trkni,
kupi ja`e i doma donesi mi go.
Dromio od Efes
Toa ja`e stopati niv }e gi ja`osa.
(Zaminuva.)
Antifol od Efes
Samo ludak mo`e da se potpre na vas;
vetiv deka vie so |erdanot }e dojdete
no ni |erdan vidovme ni zlatar. ^inam
pomislivte qubovta n& e so |erdan
vrzana pa zatoa, gospodine,
ne povelavte da dojdete.
Anxelo
[egata nastrana, eve vi potvrda
za te`inata na |erdanot do gram,
za finosta na zlatoto i cenata za raka
{to zaedno ~inat tri dukati pove}e
od dolgot moj kon gospodinot. Ve molam,
vedna{ da mu isplatite; toj zaminuva
na more i samo ova tuka go zadr`uva.
Antifol od Efes
Ne nosam pari so sebe a i imam
rabota v grad. Gospodine, bidete
dobar, odvedete go tu|inecot kaj mene
doma, odnesete go |erdanot, a `ene mi,
po priemot vedna{ }e vi plati; mo`ebi
i jas }e stignam dotoga{.
Anxelo
Toga{ |erdanot dajte & go vie.
Antifol od Efes
Ne, odnesete go vie; mo`e }e zadocnam.
124
Vilijam [EKSPIR
Anxelo
Dobro, gospodine neka e taka. Go
imate li |erdanot kaj vas?
Antifol od Efes
Jas go nemam,
no veruvam deka vie go imate inaku
bez pari }e se vratite od kaj mene.
Anxelo
Najseriozno ve molam, gospodine
da mi go dadete |erdanot; i vremeto
i veterot se povolni za gospodinov
kaj{to ne mo`e da isplovi samo zaradi
mene.
Antifol od Efes
Bo`e! Zarem sakate vaka
da go opravdate va{eto nedoa|awe
vo Bodlikavo prase? Mesto
jas da ve koram za nedostojnosta
vie ovde mi se prepravate kako `ena.
Trgovecot
Vremeto vrvi. te molam, gospodine,
svr{i so ova.
Anxelo
Gledate deka sum vo maka. \erdanot!
Antifol od Efes
Dajte & go na `ena mi pa }e vi platam.
Anxelo
Znaete deka pred malku vi go dadov.
Ispratete go ili ispratete me so
potvrda nekakva.
Antifol od Efes
E, sega navistina preteravte;
125
Komedija na zabuni
Dromio od Sirakuza
Onoj za koj me prativte da go najdam
i za plovidba na{a da uplatam.
Antifol od Efes
Robu pijan, po ja`e te prativ
i u{te ti ka`av zo{to mi treba.
Dromio od Sirakuza
Po ja`e za besewe mo`ebi.
Gospodine, me prativte po brod na
pristani{te.
126
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Doa|a Adrijana i Lu~ijana.)
Adrijana
Lu~ijana
So zborovi strasni, {to, bo`e me prosti,
iskreni da bea }e gi cenev bezmerno.
Glavno ubavinata mi ja fale{e, pa re~ta
smerna.
Adrijana
[to? Taka fino pqampavte?
Lu~ijana
Smiri se, pa }e ti ka`am.
Lu~ijana
Adrijana
Prvin odre~e deka na nego ima{ pravo.
Adrijana
A koe pravo ne mi odrekol vragot?
Lu~ijana
I?
Lu~ijana
127
Komedija na zabuni
Adrijana
Kaj ti e gospodarot? Dali e aren?
Dromio od Siraluza
V aps e, zna~i e aren ko kompir varen.
\avol vo nametka podmolno go zgrabi,
so kameno srce i ~eli~ni zabi,
zmev, furija, nafaka lo{a,
vrag, ne! Polo{o, ~ovek vo volovska ko`a,
du{kalo, kodo{, temni~i{te edno
{to lu|eto gi sledi po sokaci bedno,
zagar {to te pika vo smrtonosna mamka
pred sudot na vrat da ti navre jamka.
Adrijana
[to, |erdanot?
Dromio od Sirakuza
Yvon~eto. Znak da odi slugata veren,
be{e dva koga trgnav, sega e eden.
Adrijana
^asovite nanazad odat! Neverojatno!
Dromio od Sirakuza
Ne e, xandar da ve lovi od ~as vo ~as!
Adrijana
Adrijana
[to e ~oveku? Vo {to e rabotata?
Nebare vremeto e dol`nik; gluposti redi{
Dromio od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Vo toa {to ne znam,
znam samo deka e v zatvor.
Adrijana
Zatvor veli{? A po ~ija tu`ba?
Dromio od Sirakuza
Po ~ija tu`ba, gospo|o. jas ne znam,
no deka onoj so ko`ata go apsi, toa znam.
]e mu go platite li otkupot
so parite od turskiot kov~eg?
Adrijana
Odi, donesi gi, sestro.
(Izleguva Lu~ijana.)
Ba{ slu~ka gadna,
a jas ne znam ni koga v dolg padna.
Dromio od Sirakuza
Padna na dolgot i toj
i toj sega go goni
a dolgot e |erdan, slu{ate yvoni?
Vremeto e bankrot.
Dol`i pove}e odo{to vredi.
I kradec e; po narodot glas kru`i mo}en
vremeto se prikraduva i dewe i no}e.
Dol`nik {tom e i kradec i vlasta u{te da
e tuka,
ete zo{to po ~as nanazad ~uka.
Adrijana
Eve gi parite! Dromio, odi
gospodarot dovedi go kako {to e redno.
Sestro, misla sega mi se rodi,
misla {to me godi i te{i voedno.
128
Vilijam [EKSPIR
Scena 3
Antifol od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Metresata
Ne? A zo{to?
Rabotata e mo{ne ednostavna;
mislam na onoj {to e kako vas vo
ko`nena kutija; na ~ovekot,
gospodine, {to umornite gospoda
po ramo gi tapka i gi pra}a
129
Komedija na zabuni
Antifol od Sirakuza
Begaj satano! Ne losti me ve}e!
Dromio od Sirakuza
Gospodaru, ova li e gospo|a Satana?
Antifol od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Nekoi |avoli baraat samo strugotinki
od nokot, vlakno, slamka, kapka krv,
igli~ka, orev, koska od vi{na; no taa,
podr~na, bara |erdan. Gospodaru,
bidete mudri; ako & go dadete,
|avolot }e go strese |erdanot
od |avolicata i }e n# spa{ka.
Metresata
\avol e taa.
Dromio od Sirakuza
I polo{o, na |avolot |avolica,
sega prepravena ko lesna `ena,
a koga `ena veli Prokleta da sum bo`e
se znae deka misliBo`e, pretvorime
vo lesna `ena. Nekade
e napi{ano deka tie mu se javuvaat
na ma`ot ko angeli na svetlosta;
svetlosta e od ognot, a ognot pali.
Zna~i, lesnite `eni palat, zatoa
nastrana od nea.
Metresata
Gospodine,
vie i va{iot ~ovek ste neobi~no
veseli. Vi se kasnuva ne{to?
Dromio od Sirakuza
Ako kasnuvate, gospodaru, barem
zemete so dolga la`ica.
Antifol od Sirakuza
Begaj, satano! So jadewe li me losti{?
Ve{terka si ti i site okolu tebe.
Ti nareduvam da se trgne{!
Metresata
Dajte mi go prstenot moj {to za ru~ek
mi go zedovte ili |erdanot
{to go vetivte za dijamantot moj
pa }e si odam.
Ve molam, gospodine,
prstenot dajte mi go ili |erdanot;
se nadevam, nema da me izmamite.
Antifol od Sirakuza
Is~ezni ve{terke. Odime Dromio.
Dromio od Sirakuza
Odi si sueto, veli paunot; toa
i sami go znaete, gospo`a.
Metresata
Sega sum sigurna Antifol e lud
inaku nikoga{ vaka ne bi postapil.
Mi zede prsten od ~etirieset dukati
a za nego mi veti |erdan; no sega
seto toa go odre~uva. Pokraj ovaa
ludost nevidena, luda mu be{e
i prikaznata denes za ru~ek
deka doma pred nos mu zatvorile;
verojatno, `ena mu, znaej}i mu go ujot,
namerno vratata ja zaklu~ila.
Sega, treba da pobrzam vo domot negov
i da & ka`am na `ena mu, deka toj, ko lud,
doma mi vleze i na sila mi go zede
prstenot, vaka e najdobro da storam
~etiriesette dukati da ne mi izgorat.
130
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Temni~arot
Bidete trpeliv, gospodine dobar.
Dromio od Efes
Trpeliv treba da sum jas.
mene me }ofkaat.
Temni~arot
Zapri go jazikot, mom~e.
Dromio od Efes
Podobro nego nagovorete go da gi zapre
racete.
Dromio od Efes
Dromio od Efes
Za nikakvi petstotini dukati ne sum ~ul.
Antifol od Efes
Pa ka`i, toga{, po {to te prativ doma?
Dromio od Efes
Po ja`e, gospodine, so taa cel se vra}am.
Antifol od Efes
Za taa cel i ova dobredojde ti sledi.
131
Komedija na zabuni
Antifol od Efes
Adrijana
Kamo da ne e, zavalijata.
Antifol od Efes
Antifol od Efes
U{te }e mele{?
(Go tepa Dromio.)
Metresata
[to velite sega? Lud li e ma`ot vi?
Adrijana
Negovata surovost toa go potvrduva.
Doktore Pin~, vie ste vra~ot;
vratete go vo zdrava pamet
pa }e vi dadam s# {to }e posakate.
Lu~ijana
Antifol od Efes
Bo`e, kolku mra~no, divja~ki me gleda.
Ru~av doma? [to veli{ na ova podlecu?
Metresata
Dromio od Efes
Gledajte kako se trese, kutriot.
Raka na srce gospodaru, ne ru~avte doma.
Pin~
Antifol od Efes
Dajte mi raka, da vi go vidam pulsot.
Antifol od Efes
Eve vi raka, neka vi go vidi uvoto.
(Go udira.)
Pin~
Ti nareduvam Satano, vlezena
vo ovoj ~ovek, da go ostavi{
vo vlasta na molitvite sveti
a ti vedna{ vo vilaetot tvoj
132
Vilijam [EKSPIR
Dromio od Efes
I taa ve poni`uva{e gospodaru.
Antifol od Efes
I neli nejzinata skuginka si igra{e majtap
so mene, neli me prezre?
Antifol od Efes
Ne be{e li kaj nea po }eseto dukati?
Adrijana
Be{e, i jas }eseto mu go dadov.
Lu~ijana
Dromio od Efes
A jas sum svedok deka toa i go stori.
I nejzinata sluginka si igra{e
majtap so vas, i ve napravi majmun.
Antifol od Efes
Dromio od Efes
Gospod i ja`arot mi se svedoci
deka samo po ja`e bev praten.
Adrijana
Antifol od Efes
Treba li vaka da mu popu{ta
pred navalata negova razmirena.
Pin~
Sigurno. Mom~evo mu go znae ujot,
i popu{taj}i mu, go smiruva.
Antifol od Efes
Ti go natera zlatarot da me apsi.
Adrijana
Se kolnam deka pari za otkupot
po Dromio ti prativ.
Ka`i mi,
zo{to mi ja zaklu~i vratata denes?
A zo{to ti uporno tvrdi{
deka }eseto so dukati ne si go primil?
Adrijana
Ne ti ja zaklu~iv vratata, ma`u moj dobar.
Dromio od Efes
Niti pak jas pari primiv,
gospodaru moj dobar. No edno priznavam,
vratata be{e sigurno zaklu~ena.
Adrijana
Dromio od Efes
Gadu podol, vo dvete raboti la`e{ ti.
Pari po mene? Mo`ebi dobra volja
pratila no pari gospodaru, sigurno n#.
Antifol od Efes
A ti vo site, bludnice bolna,
133
Komedija na zabuni
Pin~
Antifol od Efes
U{te, u{te lu|e! Jak e |avolot vo nego.
Mol~i podlecu, u{te }e me luti{?
Lu~ijana
Dromio od Efes
Kutriot, ba{ izgleda izguben i bled.
Antifol od Efes
[to, da ne sakata da me ubiete?
Temni~aru, zatvorenik sum tvoj,
zarem }e dopu{ti{ da me vodat?
Temni~arot
Adrijana
Pu{tete go! Toj e moj zatvorenik
i nema da vi dozvolam da go vodite.
Pin~
Adrijana
]e ti platam jas. Vodi me
kaj doveritelot! [tom sumata mi ja
Za {to e dadena?
134
Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
Temni~arot
Za nekoj |erdan {to ma` vi od nego go zel.
Adrijana
Trk do Kentaur!
Donesi gi pqa~kite! Znam deka
samo na brod }e bideme sigurni.
Dromio od Sirakuza
Lu~ijana
Bo`e pomo`i, slobodni se pak!
Adrijana
So goli me~evi napa|aat! Da vikame
za pomo{ povtorno da gi vrzat.
Temni~arot
Ne, da begame. ]e n# ubijat!
(Begaat upla{eni.)
Antifol od Sirakuza
Ve{terkive gledam od me~ se pla{at.
Dromio od Sirakuza
Pred malku saka{e da vi bide `ena
a sega pobegna od vas.
^in PETTI
Scena 1
(Doa|aat Anxelo i trgovecot.)
Anxelo
@al mi e gospodine {to ve zadr`av
no, ~esen zbor, |erdanot toj go primi
iako najbes~esno potoa odre~e.
Trgovecot
Kakov glas go bie vo gradov?
Anxelo
Mnogu visok mu e gospodine ugledot,
doverbata vo zborot negov bezgrani~na,
sakan od sekogo, site go smetaat
za prv gra|anin, Vo mestovo,
zborot negov vredi pove}e od
celo bogatstvo moe.
Trgovecot
Potivko ~inam odonde doa|a.
(Doa|aat Antifol i Dromio od Sirakuza.)
Anxelo
Ete, i |erdanot mu e okolu vrat
a najbesramno se zakolna deka go nema.
Gospodine, dojdete, }e zboruvam
so nego. Siwor Antifol, se ~udam
so kakva cel me donesovte i s#
donesovte na vakvo derexe odre~uvaj}i
|erdanot od mene iako sega
otvoreno i javno go nosite?
Osven tu`bata, sramot i zatvorot
na koi {to nepotrebno se izlo`uvate
mu nanesovte zlo i na ovoj moj
~estit prijatel, koj, samo zaradi
136
Vilijam [EKSPIR
Adrijana
Stojte! Ne povreduvajte go, `ivi
boga, toj e lud; poleka nekoj
me~ot neka mu go zeme; i Dromio
vrzete go! Nosete gi pravo
kaj mene doma.
Dromio od Sirakuza
Begaj, gospodaru, begaj,
da vlezeme vo ku}ava, `ivi vera;
se ~ini e nekoja opatija; brgu
vnatre ili ko`ata na stap n&
otide.
(Antifol i Dromio od Sirakuza vleguvaat
vo opatijata.
Doa|a Emilija, igumenijata.)
Igumenijata
Da ne mu potonale site gemii
na more? Blizok nekoj da ne mu
umrel? Da ne okoto ne{to
mu go nateralo srceto vo
nezakonska vrska, grev poznat
kaj pomladite {to o~ite svoi
im dozvoluvaat pregolema
sloboda? Koja od
makive nego go ma~i?
Adrijana
Niedna,
osven poslednata mo`ebi; edna
metresa ~estopati od doma go vade{e.
Igumenijata
Igumenijata
Smirete se , lu|e kaj odite?
Adrijana
Da go odvedeme mojot jaden, razmiren
ma`; da vlezeme nenadno, nabrzina
da go vrzeme i pravo doma.
Anxelo
Toa i go pravev.
Igumenijata
No, nedovolno strogo.
Adrijana
Zna~i tajno.
Adrijana
137
Komedija na zabuni
Igumenijata
Ne. Svetili{tevo mu e
pribe`i{te i toa }e go ~uva od va{ite race
s# duri povtorno ne go donesat vo svest
ili pak naporot ne se poka`e zaluden:
Adrijana
Jas }e go neguvam ma`ot moj,
}e bdeam nad nego dodeka e bolen,
toa mi e dol`nost, a za dol`nosta
takva dovolna sum samata jas;
zatoa daj mi go da go nosam doma.
Igumenijata
Bidi trpeliva oti ne go zema{ ma` ti,
s# dodeka ne gi upotrebam
proverenite sredstva: napivki
iscelitelni, lekovi, molitvi
sveti i od nego ne napravam
povtorno ~ovek prav. Toa e del
od zakletvata moja, od dol`nosta
milosrdna na mojot red; zatoa
odi, ostavi mi go.
Adrijana
Ne. Ne doa|a vo predvid ovde da go
ostavam, a i na va{ata svetlost
n# i prili~i ma` od `ena da razdeluvate.
Igumenijata
Smiri se i odi.
Ve}e ti rekov deka ne go dobiva{.
(Vleguva vo opatijata.)
Lu~ijana
]e mora{ na vojvodata da mu se po`ali{.
Adrijana
Odime, }e padnam na kolena pred nego
i ne stanuvam duri solzite i
molitvite moi ne ja podbodnat
negovata milost da dojde li~no
138
Vilijam [EKSPIR
Trgovecot
Sega e blizu pet. Naskoro li~no
vojvodata }e pomine od ovde
na patot svoj kon dolinata na `alta
predelot {tur na smrtta i mrakot
smesten zad grobjeto na opatijava.
Anxelo
A zo{to doa|a?
Trgovecot
Da prisustvuva
na javnoto pogubuvawe na eden
ugleden trgovec od Sirakuza
koj{to, denes, za `al, pristignal
vo zalivot kr{ej}i go na toj na~in
redot i zakon na ovoj grad.
Anxelo
Eve doa|aat; }e prisustvuvame
na negovata smrt.
Lu~ijana
Klekni pred
vojvodata pred da ja mine opatijata.
Vojvodata
U{te edna{ objavete javno
deka nema da umre ako nekoj
ja plati sumata za nego. Ova e
posledno {to mo`e da napravime.
Adrijana
Pravda, vojvodo, baram od
igumenijata.
Vojvodata
Taa e doblesna i sveta `ena
139
Komedija na zabuni
Adrijana
Antifol od Efes
Tikvar!
Gospodarot tvoj i pa`ot negov
se ovde; seto {to go ka`a
najgnasna e laga.
Slugata
Gospo|o, se kolnam, vistinata
ja zboruvam;
odvaj edna{ ako sum se izdi{al
od migot koga ova go vidov. Toj glasno
ve priziva i sve~eno se kolne
deka ako ve fati, liceto }e vi go
sma~ka i }e ve izobli~i.
(Glasovi od nadvor.)
Begajte, gospo|o, go slu{am, begajte vi
velam!
Vojvodata
Zastanete do mene i ne pla{ete se,
Stra`a! [titete ja so helebardite.
Adrijana
Lele! Pa toa e ma` mi; `ivi ste
svedoci deka nevidliv ottuka projde;
samo pred malku vleze vo opatijata
140
Vilijam [EKSPIR
Lu~ijana
Ni videlo da imam ni son, gospodaru
ako vistinata ne vi ja ka`a.
Anxelo
La`gi! Dvete se kolnat la`no,
barem za ova ludakov so pravo gi
obvinuva.
Antifol od Efes
Gospodaru, sosem sum
pri sebe i dobro znam {to zboruvam;
pijan ne sum, ne sum ni mamuren,
niti pak gneven bes podmolno me grize,
iako od makive bi se mrdnal i
poizdr`liv. Ovaa `ena, denes
za ru~ek vratata mi ja zatvori
pred nos; zlatarov da ne e vo sojuz
so nea mo`e ova da go potvrdi za{to
ba{ toga{ be{e so mene a potoa
se razdelivme, a toj otide po
|erdanot {to treba{e da mi go donese
vo Bodlikavo prase kaj{to otidov
jas da ru~am zaedno so Baltazar.
Ru~avme {to ru~avme no ni trag
vidovme ni glas ~uvme od zlatarot.
Zatoa otidov da go baram. Go sretnav
na ulica vo dru{tvo so onoj gospodin.
Tuka toj la`no se zakolna deka
|erdanot od nego sum go primil
a bog mi e svedok deka ne e taka.
Zaradi toa, na negova tu`ba
eden xandar me uapsi. Se pokoriv
i go prati pa`ot doma po dukati
potrebni za otkup no toj bez niv
se vrati. Potoa go zamoliv
temni~arot da dojde so mene doma.
Po pat ja sretnav `ena mi, sestra &
celava surija podli zagovornici;
so niv be{e eden krvopien gad
po ime Pin~, xuxe edno nikakvo,
nekakov si nadrilekar, magioni~ar,
gata~, celiot ispien, partalav,
pla{ilo edno suvo, `iv kostur.
Ovoj podol rob se nafati da gi tera
besovite od mene, mi se vnese v lice
141
Komedija na zabuni
Vojvodata
Ova e nekoj ma|epsan krug, ~inam
site ste piele od peharot na Kirk.
Da go zatvorevte vo ovaa opatija
toj s# u{te vo opatijata }e be{e.
Da e lud, nema{e vaka prisebno da
zboruva. Velite ru~al doma
a zlatarot toa go odre~uva.
Mom~e, {to veli{ ti na ova?
Egeon
Zarem vie ne ste Antifol, gospodine,
a ovoj va{ pa` neli e Dromio?
Dromio od Efes
Do preeska, gospodine, mu bev
samo vrzan pa` no toj, spolaj mu,
go pregriza ja`eto i sega sum
pak Dromio, odvrzan ~ovek.
Dromio od Efes
Egeon
Gospodaru,
toj ru~a{e kaj nea vo Bodlikavo prase.
Metresata
To~no, i prstenot toga{ mi go zede.
Antifol od Efes
Taka e, gospodaru, prstenot e nejzin.
Vojvodata
Go vide li nego da vleguva vo opatijata?
Metresata
Antifol od Efes
Ko {to ve gledam sega vas, gospodaru.
Nikoga{ ne ve imame videno vo `ivotot.
Vojvodata
Egeon
Ba{, ~udno: viknete ja igumenijata.
Site ste so lunki, sosem poludeni.
(Eden od stra`ata odi po igumenijata.)
Egeon
Najsvetol vojvodo, molam za zbor.
Mi se ~ini deka gledam prijatel
{to }e ja plati sumata za mene
i }e me spasi.
Vojvodata
Egeon
Slobodno zboruvaj Siraku`anine,
ka`i {to saka{.
A ti Dromio?
142
Vilijam [EKSPIR
Dromio od Efes
Egeon
Ni glasot ne mi go poznava{?
O, bezmilosno vreme! Vo ovie sedum
kratki godini
se ~ini, do tolku jazikot mi go
osakati {to i mojot edinec sin
ne mi ja poznava neskladnata
boja na mojot ra{timan glas.
Sepak, iako liceto izbrazdeno
od gri`i ne se gleda sega
od zimskiot sneg {to sokot `ivoten
go cica, a kanalite na krvta
smrznati se do negde, jas s# u{te
imam vo predve~erov na `ivotot
pomnewe dobro i u{i verni.
Svedocive stari, nevozmo`no e
da gre{am, mi velat ba{ sega
deka ti si sinot moj Antifol.
Antifol od Efes
Nikoga{ go nemam videno svojot tatko.
Egeon
Antifol od Sirakuza
No pred sedum godini vo Sirakuza
se razdelivme, toa mora da go pomni{.
Ili mo`ebi sega, gledaj}i mi ja
sostojbata od tatka si se srami{.
Antifol od Efes
Vojvodata i site ovde {to me znaat
143
Komedija na zabuni
Igumenijata
Koj i da go vrzal, jas }e go oslobodam
i ma` }e dobijam osloboduvaj}i go.
Zboruvaj Egeon star, ti li si
~ovekot {to edna{ ima{e `ena
po ime Emilija {to dva li~ni sina
ti rodi? O, ako si toj ist Egeon
zboruvaj & toga{ na istata stara
Emilija.
Egeon
Antifol od Efes
Jas sum dojden od Korint,
gospodaru moj.
Dromio od Efes
A so nego i jas.
Antifol od Efes
Ne donese ovde onoj silen voin
vojvodata Menafon, va{iot slaven ~i~ko.
Adrijana
Koj od vas dvajca denes ru~a{e
so mene?
Antifol od Sirakuza
Jas, ~estita damo.
Adrijana
Zna~i ti ne mi si ma`?
Antifol
Vojvodata
Ne, na toa jas velam ne.
Prikaznata od utrinava ubavo
se raspletuva. Dvava Antifola
ko jajce na jajce {to si li~at
bra}a se a isto i dvata Dromia.
Taa i brodolomot go pomni.
Ova se roditelite na ovie deca
{to slu~ajno ovde se sretnaa.
Antifol, dali prvobitno dojden
si od Korint.
Antifol od Sirakuza
Ne, gospodaru. Od Sirakuza.
Vojvodata
Zastanete na strana, ne znam
koj e koj.
Antifol od Sirakuza
I jas isto taka iako me nare~e ma`.
A ovaa ubava blagorodni~ka,
nejzinata sestra, me nare~e zet.
(Na Lu~ijana.)
Ona {to vi go rekov toga{
se nadevam deka }e go ostvaram
ako s# ova {to go gledam i slu{am
ne e son.
Anxelo
Toa e gospodine |erdanot
{to go dobivte od mene.
144
Vilijam [EKSPIR
Antifol od Sirakuza
To~no, gospodine, ne velam ne.
Antifol od Efes
A ti gospodine, za ovoj |erdan
me uapsi.
Anxelo
To~no gospodine, ne velam ne.
Adrijana
Ti isprativ pari za otkupot
po Dromio, no mislam ne ti gi donese toj.
Igumenijata
Vojvodo mo}en, poveli sega
vo opatijata, da ja ~ue{ do kraj
prikaznata na{a; i site ovde
{to ste zbrani i {to stradavte
na nekoj na~in od zabunive
pravete mi dru{tvo. Nie prijatno
}e vi se oddol`ime. Trieset i tri
godini stradav za vas, sinovi moi,
i duri sega se oslobodiv od
te{koto breme. Vojvodo, ma`u moj,
sin~iwa moi, vie kalendari
na ra|aweto nivno, povelete na
kr{tevkata i raduvajte se so mene.
Posle tolku dolga taga, takva radost!
Vojvodata
Dromio od Efes
Ne, ne, po mene ne.
Antifol od Sirakuza
Dromio od Sirakuza
Ova }ese dukati od tebe go primiv
a mi go donese Dromio, mojot pa`.
Gledam deka postojano so drug
pa` sme se sre}avale pa taka
jas sum bil ti, a ti si bil jas;
sega e razbirlivo {to se dojde
do site ovie zabuni.
Antifol od Efes
Dukative gi davam za tatko mi.
Vojvodata
Komedija na zabuni
Dromio od Sirakuza
Ima edna polni~ka prijatelka
vo domot na tvojot gospodar
{to denes, mesto tebe ubavo me
nagosti; taa zna~i, }e mi bide
snaa a ne `ena.
Dromio od Efes
Mi se ~ini deka si mi ogledalo
a ne brat; po tebe gledam
deka ne sum ba{ za frlawe.
Vleguvaj! Da im ja vidime proslavata.
Dromio od Sirakuza
Posle tebe, ti si postar.
Dromio od Efes
E, toa ne se znae. Kako da re{ime?
Dromio od Sirakuza
]e frlame ~kurta za toa koj e postar
Dotoga{ ti ima{ prednost.
Dromio od Efes
A ne! Toga{ vaka. Na svet
dojdovme ko brat i brat, zatoa
ramo do ramo }e vlezeme sega
ve}e nikoj napred nema da bega.
145
Naslov na originalot:
The Taming of The Shrew
LICA:
PREDIGRA
Kristofer Slaj, kalajxija
Kr~marka
Gospodar
Lakej, Lovci, Slugi
Glume~ka dru`ina
KROTEWETO NA OPAKATA
Batista Minola, bogat gra|anin od Padova
Katerina, opakata, postara }erka na Batista
Petru~io, gospodin od Verona, prosec na Katerina
Grumio, li~en sluga na Petru~io
Kertis, glaven sluga na Petru~io vo negovata ku}a na selo
Kroja~
Trgovec
Bjanka, pomalata }erka na Batista
Gremio, bogat, star gra|anin na Padova, prosec na Bjanka
Hortenzio, gospodin od Padova, prosec na Bjanka
Lu~enco, gospodin od Piza, prosec na Bjanka
Tranio, li~en sluga na Lu~enco
Biondelo, sluga na Lu~enco
Vin~enco, bogat gra|anin na Piza, tatko na Lu~enco
U~itel od Mantova
Vdovica
Slugi na Batista
Kroteweto na opakata ne e najdobrata komedija na [ekspir no sigurno deka e
edna od najuspe{nite ako ne i najuspe{na. Napi{ana e, najverojatno, pome|u 1592 i 1594
godina, a prvpat pe~atena vo izdanieto od 1623 godina. Postojat mnogu dilemi okolu izvornosta na tekstot. Nekoi kriti~ari smetaat deka Kroteweto na opakata e prerabotka na
edna postara piesa od nepoznat avtor pod naslov Opakata, a drugi deka i postarata verzija
e napi{ana od [ekspir no, po obi~ajot {to toga{ vladeel, divo pe~atena i vo mnogu ne{ta
iskasapena.
Komedijata se sostoi od tri dela, razli~ni po sodr`ina koi me|usebno se isprepletuvaat: prviot del e nedovr{enata i zaboravena prikazna za pijanicata Slaj koj{to, izmamen, smeta deka se razbudil kako velmo`a pa gleda pretstava za kroteweto na edna opaka
`ena. Interesno e kako bi se razvivala ovaa prikazna ponatamu, osobeno {to, koristej}i se
so postari dramatur{ki sredstva, avtorot imal mo`nost, od pristojna distanca, postojano
da go komentira razvojot na nastanite vo sopstvenoto delo. Za `al, osven edno upa|awe
na Slaj i toa mo{ne efektno, ponatamu s# se ostava na imaginacijata na re`iserot. Vtorata, klu~na prikazna, e vrzana so kroteweto na opakata Katerina od strana na krotitelot
Petru~io, edna ne mnogu izvorna tema, no mo{ne korisna po odnos na razmisluvawata za
brakot i qubovta. Tretata prikazna, vsu{nost, podzapletot vo tekstot, e vrzana so Bjanka,
sestrata na Katerina i nejzinite dodvoruva~i.
Efektot od me{aweto na ovie tri prikazni vo edna e pove}e od o~igleden: divata,
gruba, neizdelkana farsa pretvorena e vo bujna komedija vo ~ija sr` le`at razli~nite
razmisluvawa za qubovta i brakot prika`ani preku `ivi, plasti~ni, polnokrvni likovi.
Ova e vtoro izdanie na prviot prevod na Kroteweto na opakata na makedonski
jazik. Nejzinoto prvo pretstavuvawe vo Makedonija be{e na Ohridsko leto 2000, preku
scenata na Bitolskiot naroden teatar vo re`ija na Dimitar Stankovski.
Predigra
Scena 1
(Vleguvaat Slaj i Kr~markata.)
Slaj
Sus mori oti te sma~kav!
Kr~markata
More }otek e za tebe, gnaso edna!
Slaj
Gnasa si ti mori a ne jas Slaj. Yirni malku
vo istorijata. Moite se dojdeni u{te so
Ri{ar Osvojuva~ot. Zatoa muckos zatnios,
i~ ne beri gajle mar{!
Kr~markata
Gospodarot
Lovxio, ti nareduvam, vardi gi zagarive
dobro.
Neka zdivne [arko, kutriot pes cel se peni,
a Sivko vrzi go so kafeaviot laja~.
Vide mom~e kako se snajde Bemko
na krajot od plotot koga tragata ja snema?
Takov zagar celo bogatstvo vredi.
Prviot lovxija
Ama i Belko, gospodaru, podolu ne pa|a
Toj du{ka i koga sosem }e go snema tragot;
Denes dvapati go izdu{ka i najmaliot
miris.
Veruvajte mi, za mene toj e podobar zagar.
155
Kroteweto na opakata
Gospodarot
@ivotno smrdlivo, dro~i ovde kako sviwa!
Umira~ko grda, grozen, odvraten ti e likot!
Momci, so pijani~i{tevo }e poteram {ega.
[to mislite, v krevet da go odneseme sega,
vo svilena ruba da go vovreme, so prstewe
na prsti,
kraj postela vkusno ovo{tie i vino
i velelepna posluga koga }e stane,
dali prosjakov }e zaboravi koj e?
Prviot lovxija
]e zaboravi, gospodaru, vi tvrdam.
Vtoriot lovxija
]e mu bide malku ~udno koga }e stane.
Gospodarot
Ko ubava me~ta, ko pusti sni{ta.
Zemete go i {egata neka bide svetska.
Ne`no odnesete go vo najubavata soba,
nakitete ja so mnogu raskala{eni sliki.
Izmijte mu ja valkanata glava so ~ista,
topla voda
zapalete temjan da zamirisa stanot.
Pora~ajte svira~i za koga }e stane
da eknat blagoprijatno bo`enstveni zvuci.
Ako ka`e ne{to, bidete na {trek
i so dlaboka, ponizna po~it
re~ete [to ni nareduva va{ata milost?
Neka eden mu prinese srebren legen
poln trendafil-voda i cve}a razni,
drug bokal neka nosi, a tret riza
pa re~ete Dali gospodaru }e razladete
race?
Nekoj neka spremi ali{ta skapi,
pa neka go pra{a {to saka da nosi.
Drug neka mu govori za zagarite i kowot
deka gospo|ata mu e ta`na {to e tolku
bolen.
Ubedete go deka malku se mrdnal
a koga }e ka`e koj e, re~ete mu deka soni,
za{to toj e vsu{nost velmo`a mo}en.
Ova storete go, napravete go so usul.
]e bide radost kakva {to ne bila na vekot
Vilijam [EKSPIR
156
bakne,
i neka ja spu{ti glavata na negovite gradi
pa neka prolee solzi, nebare umira od
radost
{to gospodarot nejzin ozdravel sosem
otkako sedum godini sebesi se smetal
za podolen i od najodvratniot prosjak.
A ako mom~eto ja nema taa `enska darba
da lee poroj od krokodilski solzi,
za taa cel dobro }e mu dojde malku kromid
koj{to vo {amiv~e potajno skrien
bez prestan }e mu tera solzi na o~i.
Gledaj ova da se svr{i najbrzo {to mo`e{
a koga }e se vrati{ }e mi treba{ i za drugo.
(Izleguva slugata.)
Znam deka lakejot }e gi odglumi dobro
privle~nosta, glasot, odot na edna dama.
Sakam da go ~ujam koga ma`u }e go vika
pijani~i{tevo i da vidam dali }e se smejat
momcive koga }e koleni~at pred prostak.
Odam da im dadam sovet. Mo`e }e znaat za
dosta
ako sum tamu i gi zamolam za istrajnost
inaku smeava }e im otide vo krajnost.
(Izleguvaat.)
157
Kroteweto na opakata
Scena 22
(Vleguva Slaj ka~en pogore so slugi; nekoi
so ali{ta, nekoi so bokal, nekoi so legen i
drug pribor; vleguva i Gospodarot.)
Slaj
Gospodarot
Zatoa i rodninite ja odbegnuvaat va{ata
ku}a,
oti gi tera ludosta va{a ~udna,
O lorde blagoroden, seti se na rodot,
od progonstvo vikni gi starite misli
i progoni gi niskive, gadni sni{ta.
Vidi kako slugite besprekorno te slu`at
vo sekoj mig spremni na usluga da ti bidat.
Da ne si za muzika? Slu{aj, Apolon sviri
i od kafez dvaeset slavej~iwa pejat.
Ili ti se spie? ]e te odneseme v krevet
pomek i pomirizen od postelata bludna
namerno pospremena za Semiramida 3
ako ti se {eta, tloto }e go postelime so
cve}a.
Da ne ti se java? Kowite vedna{ }e ti svetnat
po grivite monisti od biseri i zlato.
Saka{ sokliwa? Sokliwata }e ti se vivnat
nad utrinskata ~u~urliga. Ili si za lov?
Zagarite tvoi do nebesa }e lajat
a {uplata zemja potresena }e e~i.
Prviot sluga
Saka{ vo potera, ku~iwata ti se brzi
ko najsilnite eleni, da, pobrzi od srna.
Vilijam [EKSPIR
158
Vtoriot sluga
Prviot sluga
Tretiot sluga
I duri solzite {to za tebe gi prolea taa
ubavoto lice ne & go preplavija so zavist
najubavoto su{testvo be{e na svetot
a i vaka niedna ne & e ramna.
Slaj
Navistina sum lord i imam gospo|a takva?
Ili sonuvam? Ili sonuvav do sega?
Ne spijam. Gledam, govoram, slu{am.
Mirisam vkusovi slatki i se}avam stvari
meki.
@imi o~ive, navistina jas sum lord,
a ne kalajxija ili Kristofero Slaj.
Toga{, donesete ja na{ata gospo|a da ja
vidam,
i u{te edna krigla od onaa bira.
Vtoriot sluga
]e sakate racete da si gi izmiete sega?
159
Kroteweto na opakata
Slaj
Slaja pivo.)
Slaj
Lakejot
Ovde, gospodaru, {to sakate od nea?
Slaj
Ti si mi `ena a ne me vika{ ma`u?
Slugite treba da me vikaat gospodaru a jas
ti sum ma`.
Lakejot
Ma`u moj i gospodaru, gospodaru moj i ma`u
jas sum tvojata `ena {to od srce te qubi.
Slaj
Toa odli~no go znam. Kako treba da ja
vikam?
Gospodarot
Gospo|o.
Slaj
Gospo|o Alis ili gospo|o Xoan?
Gospodarot
Samo gospo|o i ni{to drugo. Taka se vika.
Lakejot
Gospodaru blagoroden, najsrde~no te molam
izvini me u{te barem za dve-tri no}i;
ili ako ne saka{, barem do zajdisonce.
Za{to lekarite tvoi naredija strogo
pred opasnosta bolesta da ti se vrati
da otsustvuvam u{te malku od tvojot krevet.
Vaka stojat rabotite, zatoa prosti.
Slaj
A mene mi stoi poinaku i zatoa te{ko }e
izdr`am. Ama mrazam povtorno da potonam
vo porane{nite soni{ta. Zatoa }e ~ekam
iako siot vrijam.
(Vleguva glasnik.)
Glasnikot
Glumcite, na vesta deka ste ozdravele,
pobrzaa da odglumat prijatna komedija;
lekarite smetaat deka dobro }e vi dojde
za{to pregolema taga krvta vi ja pie
a tagata e dadilka na sekoja ludost.
Zatoa mislea deka e dobro da ~uete drama
i umot da go pothranite so veselost i smea
koi `ivotot go prodol`uvaat i go ni{tat
zloto.
Slaj
Dobro, }e slu{am. Neka igraat. Ne e
komendija
Vilijam [EKSPIR
160
^in PRVI
Scena 1
(Trubi. Vleguvaat Lu~enco i negoviot pridru`nik Tranio.)
Lu~enco
Tranio, od golemata `elba {to ja imav
da ja vidam ubavata Padova, lulka na zborot4
dojdov vo plodnata Lombardija,
toj li~en raj na velikata Italija;
naoru`an so qubovta i blagoslovot na
tatko
negovata dozvola, pridru`uvan od tebe
mojot veren i mo{ne iskusen lakej
ovde }e se predadam so siot svoj elan
na postojano u~ewe i otkrivawe na svetot.
Piza, poznata po svoite gra|ani umni
`ivot mi dade a pred s# mojot tatko
trgovec so vrski nadaleku niz svetot,
Vin~enco, od lozata na Bentivoli.
Sinot na Vin~enco, vospitan vo Firenca
mora da go ispolni o~ekuvanoto od nego
i da se zakiti so doblesni dela.
Zatoa, Tranio, sega }e ja u~am
doblesta i onoj del od filosofijata
posebno {to veli deka sre}ata
edinstveno se postignuva niz doblest.
Ka`i {to misli{ ti za{to zaminav od
Piza
i dojdov vo Padova kako ~ovek {to bega
od plitki vodi za vo dlabokoto da se nurne
i do sitost da ja zgasne svojata `ed.
Tranio
Mi perdonato, moj gospodaru velik.
Apsolutno se soglasuvam so vas.
Se raduvam {to ete ste re{ile cvrsto
da gi cicate slastite na slatkata filosofija.
Samo, dobar gospodaru, duri iska`uvame
voshit
Vilijam [EKSPIR
162
vidot!
Batista
Gremio
Pa da stane popara. Pregruba e za mene.
Ajde, ajde, Hortenzio, ti treba `ena?
Katerina
Katerina
Ve molam tatko, dali po va{a `elba
}e me pravite rezil pred ovie prosci?
Hortenzio
Prosci, devojko? [to blada{? Nema prosci
za vas duri ne stanete blaga, ne`na.
Katerina
Ne pla{ete se gospodine moj krotok
takva pomisla skraja mi e od srce.
No ako se ma`am, prva gri`a }e mi bide
da ve ~e{lam po glava so trono`no stol~e
i ukrasen so nokti da ve gledam ko bivol~e.
Hortenzio
Hortenzio
Bo`e spasi n# od |avolici vakvi!
Gremio
]e ja piknete v kafez
siwor Batista, nedol`na da pla}a kazna
za ovoj adski |avol so jazi~i{te lo{o?
Batista
Lu~enco
No vo mol~eweto na drugata se skrila
devoj~inska blagost i trezvenost mila.
Mol~i Tranio.
Tranio
Ba{ taka, gospodaru! Mir! I sitete go
163
Kroteweto na opakata
Gremio
Ma`? Poarno re~i |avol.
Hortenzio
Jas velam ma`.
Gremio
Jas velam |avol. Misli{, Hortenzio, deka
}e se najde nekoj {utrak {to }e se o`eni so
pekolot samo zatoa {to tatko & e bogat?
Hortenzio
Gremio
Pustinata fati. Tolku si dobra {to nikoj
ne saka da te zadr`i ovde. @enskata
qubov e tolku mala, Hortenzio, {to n#
ostavija zaedno da klin~ime i da se ispostime do kraj. Obajcata ne go ispekovme
lebot. Zbogum. Sepak, zaradi qubovta {to
ja kotkam za slatkata Bjanka, ako slu~ajno
najdam soodveten ~ovek da ja u~i na ona {to
najmnogu go saka, }e go ispratam kaj tatko &..
Hortenzio
Hortenzio
Isto i jas, siwor Gremio. Ama po~ekaj
malku ne{to da ti ka`am. Iako prirodata
na na{eto soperni{tvo nikoga{ ne
dozvoluvala dogovor me|u nas sepak, moj
sovet e, bidej}i ni e vo
zaedni~ki interes povtorno da dobieme pristap do na{ata ubava sakana i da bideme
sre}ni sopernici za qubovta na Bjanka,
da se potrudime i da zavr{ime edna rabota.
Gremio
Gremio
Koja rabota, ti se molam?
Hortenzio
Ednostavno, gospodine, da najdeme ma` za
nejzinata sestra.
Vilijam [EKSPIR
164
Tranio
Tranio
I samo tolku? Ne zabele`avte kako sestra &
svreska i krena takva xeva
od koja u{noto tapan~e puka?
Lu~enco
Tranio, vidov kako crvenite usni & se
dvi`at
kako so zdivot go namirisuva siot vozduh
sveto i slatko be{e s# {to vidov na nea.
Tranio
Opaa, zna~i vreme e da go slezam na zemja.
Ve molam razbudete se, gospodaru. Ako taa
moma ja qubite, skoncentrirajte se da ja
dobiete. Vaka stojat rabotite: nejzinata
postara sestra e tolku zla i kleta {to duri
tatko & ne se ottarasi od nea
vie samo }e mo`ete da & pluknete pod
penxere za{to tatkoto ja zaklu~il doma i ne
dava da & zdodevaat nafr~enite prosci.
Lu~enco
Ama surov tatko, neli Tranio?
No zarem ne ~u deka namera ima
u~iteli da & najde za da ja u~at?
Lu~enco
Tranio
Odli~no drugar. Prodol`i, ova me te{i.
Drugoto }e me ute{i za{to sovetot ti e
dobar.
Tranio
Isto i jas, Tranio.
Gospodaru, taka zjapavte vo onaa moma
{to mislam ne sfativte kade le`i zajakot.
Lu~enco
O da. Na lice & vidov ubavina slatka,
ramna na onaa od }erkata na Agenor
koja so raka velikiot Jupiter go skroti
za so kolena pred nea bregot kritski da go
qubi.
Tranio
Gospodaru, se kladam
deka obata plana mo`at da napravat eden.
Lu~enco
Da go ~ujam prvin tvojot.
165
Kroteweto na opakata
Tranio
Vie }e bidete u~itel,
i }e go prezemete obrazuvaweto na momata
vrz sebe.
Toa e va{iot plan.
Lu~enco
Zna~i bidi ova, Tranio oti Lu~enco qubi;
i sega rob }e stane za taa moma da ja ima
koja odedna{ go pleni ranetoto mu oko.
(Vleguva Biondelo.)
Eve go apa{ov. Mom~e, kaj be{e do sega?
Lu~enco
Biondelo
Da. Dali e ostvarliv?
Tranio
Ne e. Za{to koj }e go zeme va{eto mesto
ovde vo Padova da bide sin na Vin~enco,
da go dr`i domot, da u~i, prijatelite da gi
prima,
zemjacite da gi posetuva ili da gi gosti?
Lu~enco
Basta, smiri se, sega go imam vo celost.
S# u{te ne n# videle vo niedna ku}a,
nitu nekoj mo`e da n# razlikuva po likot
koj e gospodar a koj sluga. Zatoa slu{aj:
Ti }e bide{ gospodarot, Tranio, mesto
mene,
}e go dr`i{ domot, mojata pozicija, mnogu
slugi
a jas }e bidam nekoj drug, nekoj Fiorentinec
Napolitanec ili obi~en gra|anin od Piza.
Gotovo, smisleno e. Tranio, vedna{
presle~i se, zemi ja mojata zakitena {apka
i pla{tot. [tom dojde Biondelo, tebe }e te
slu`i,
no prvin }e go nateram da mol~i za ova.
Tranio
Potrebno e.
Na kratko, gospodaru, takva e va{ata volja.
A mojata dol`nost e da ve slu{am Za{to u{te tatko vi na odewe mi re~e
Najdi mu se na sin mi iako mislam
ova go re~e vo sosema druga smisla Zadovolstvo mi e Lu~enco da bidam
za{to epten mnogu Lu~enco go sakam.
Vilijam [EKSPIR
166
Scena 2
(Vleguvaat Petru~io i negoviot sluga
Grumio.)
Lu~enco
Petru~io
Tranio, da odime.
Ti ostanuva u{te ne{to da zavr{i{,
da stane{ eden od proscite. Ne pra{uvaj
oti
za{to odgovorot go znae{ za trista poti!
(Izleguvaat.)
(Od gore govorat prisutnite na pretstavata.)
Prviot sluga
Gospodaru, samo kimate a ba{ vi e gajle za
pretstavata.
Slaj
Kimam, kimam `imi sveta Ana. 5Dobro
e, dobro e. ]e trae u{te
mnogu?
Lakejot
Gospodaru, {totuku po~na.
Slaj
Genijalna rabota ti velam. Ba{ bi sakal da
e svr{ena.
Sedat i gledaat. 6
167
Kroteweto na opakata
Grumio
Pomagajte lu|e, pomo{! Gospodarot mi se
{ekna.
Petru~io
A sega tropaj koga ti velam, kopile edno
apa{ko.
(Vleguva Hortenzio.)
Hortenzio
[to e, {to se slu~uva? Mojot star
prijatel Grumio, i mojot
odli~en prijatel Petru~io? Kako si vrvite
vo Verona?
porta
ama ne mo`ev ni so sila da go nateram.
Grumio
Da tropnam na porta? Gospode bo`e! Zarem
doslovno vaka
ne rekovte, Mom~e, udri mi ovde, bapni me
ovde, udri mi ja
ma{ki, i bapni mi ja silno? A sega mi
velite
tropni na porta ste mi rekle!
Petru~io
Mom~e, bri{i, ili zatni se, ti davam sovet.
Hortenzio
Petru~io
Siwor Hortenzio, n# najdovte sred kavga.
Con tutto il cuore ben trovato, od srce se raduvam
na ovaa sredba, velam.
Hortenzio
Alla nostra casa ben venuto, molto honorato signor
mio Petruchio, Dobro dojdovte vo mojot dom,
moj mnogupo~ituvan siwor Petru~io.
Stani, Grumio, stani. ]e ve smiram vedna{.
Grumio
Ne, gospodine, ne pridavajte va`nost na ona
{to go treska na latinski. Osven ako ova ne
e zakonski na~in da si gi soberam partalite
i da me nema od negovata slu`ba. Gledajte,
gospodine. Me natera da go udram i da mu javlepam edna ma{ki, gospodine. A dali treba
eden sluga taka da postapi kon gospodarot
koga ovoj e za eden preku trieset i eden,
izgoren, vo aut? 7
Kamo sre}a, bo`e, da go tepav u{te kako
mal, sega toj za Grumio, tvrdam, du{a bi dal.
Petru~io
Kopile {vrknato. Hortenzio dobar,
mu narediv na gadov da tropne na va{ata
Vilijam [EKSPIR
168
Petru~io
169
Kroteweto na opakata
Grumio
Opakata Katerina,
polo{ glas na devojka ne mo`e da & izleze.
Hortenzio
Sega Petru~io usluga od tebe baram,
}e me ponudi{ prepraven vo skromna ruba
na stariot Batista kako u~itel
ve{t po muzika {to }e ja podu~uva Bjanka
Vaka, so ova lukavstvo }e imam barem
dozvola i vreme so nea da bidam
i nepre~eno da & se dodvoruvam na samo.
Lu~enco
[to i da & ~itam, vas }e ve veli~am
kako moj dobrotvor, tolku verno
ko vie samite da ste na lice mesto,
a mo`ebi i so zborovi poubavi mnogu
od va{ite, osven ako i samiot ne ste u~en.
Gremio
O u~enost, u~enost, tolku si mo}na!
Grumio
O, glupost, glupost, tolku si namagar~ena!
Grumio
Petru~io
Ova ti se vika bezobrazie. Se zdru`ile mladite
da im podvalat na starite.
(Vleguvaat prepraveni Gremio i Lu~enco.)
Gospodaru, gospodaru, svrtete se. Nekoj
doa|a, ej?
Hortenzio
Mol~i, Grumio. Toa mi e sopernikot.
Petru~io, da se trgneme malku na strana.
Grumio
Ubav fraer, pr~ nad pr~ovite. 8
Gremio
Mnogu dobro. Ja pregledav listata knigi.
Slu{aj, gospodine; ubavo da gi podvrze{,
gledaj,
samo qubovni knigi za sekoj slu~aj
i ni{to drugo da ne ~ita, dobro?
Me sfa}a{. Pokraj, ti velam,
{irokogradosta na siwor Batista
i jas bogato }e te nagradam. Bele{kite isto
zemi gi i namirisaj gi dobro
za{to se nameneti za onaa {to mirisa
poubavo od parfem. [to }e & ~ita{?
Mol~i, mom~e.
Hortenzio
Grumio, psst! Dobar den, siwor Gremio.
Gremio
Dobar den, siwor Hortenzio.
Znae{ kaj odam? Kaj Batista Minola.
Vetiv deka navistina }e mu najdam
dobar u~itel za ubavata Bjanka.
Ete mi se nasmea sre}ata pa go najdov
ovoj mlad ~ovek, po u~enost i odnos
dostoen na nea, na~itan vo poezija
i drugi knigi, mnogu dobri, ti tvrdam.
Hortenzio
Dobro e. I jas gospodin najdov
koj mi veti deka u~itel }e mi najde
odli~en muzi~ar za na{ata moma.
I taka ne }e ja propu{tam svojata dol`nost
kon ubavata Bjanka koja tolku ja sakam.
Gremio
I jas ja sakam i toa }e go doka`am na delo.
Vilijam [EKSPIR
170
Grumio
]e go doka`e toa negovoto }ese.
Grumio
]e ja dobie? ]e ja dobie ili }e ja obesam.
Hortenzio
Petru~io
Gremio
Re~eno, storeno, dobro e.
Hortenzio, mu gi ka`a site nejzini mani?
Petru~io
Znam deka e nezgodna, opaka pr~la.
Ako ova e s#, gospodo, ne gledam tuka pre~ka.
Grumio
Gremio
Ne se pla{i od baba roga!
Ne gleda{ pre~ka, gospodine? Od kade si?
Gremio
Petru~io
Roden sum vo Verona, sin na stariot Antonio.
Tatko mi e mrtov, bogatstvoto mi e `ivo,
i o~ekuvam dolgo da `iveam i sre}no.
Gremio
Ama gospodine takov `ivot so vakva `ena
ne odi.
No ako ti stiska, ti velam so boga napred!
Za s# {to ti treba }e ti bidam pri raka.
Navistina }e ja prosi{ ovaa diva ma~ka?
Hortenzio, slu{aj.
Gospodinov ni dojde kako pora~an,
mislam, za negovo i za na{e dobro.
Hortenzio
Mu vetiv deka }e gi pokrieme li~no
tro{ocite za proseweto, site do eden.
Gremio
I }e gi pokrieme, pod uslov da uspee.
Grumio
Petru~io
I }e `iveam.
171
Kroteweto na opakata
Tranio
Gospoda, dobar den. Smeam da ve pra{am
koj e najkratkiot pat {to vodi
do ku}ata na siwor Batista Minola?
Biondelo
Gremio
Ne, ako bez zbor vedna{ fatete xade.
Tranio
Zo{to? Da ne ste vie drumski razbojnici
pa patot e samo va{?
Petru~io
Taa e izbrani~kata na siwor Hortenzio.
Ama sigurno ne na onaa {to pcue, vrni.
Tranio
Tranio
Ne gi sakam pcuja~ite, gospodine. Biondelo,
ajde.
Lu~enco
Dobar po~etok, Tranio.
Hortenzio
Gospodine, samo malku.
Dali dojdovte da ja barate momata {to ja
spomnavte,
da ili ne?
Tranio
A i da sum do{ol, gospodine, pravam nekoj
zijan?
Vilijam [EKSPIR
172
Petru~io
arno.
Bidej}i se izjasnivte i samiot za prosec
morate, kako i site nas, da go nagradite
gospodinov komu site sme mu dol`ni.
Hortenzio
Tranio
Gospodine, dozvolete ne{to da ve pra{am.
Dali ste ja videle }erkata na Batista?
Tranio
Ne gospodine, no dve slu{am deka ima;
ednata pro~uena po ostriot jazik
ko {to e drugata po ubavata skromnost.
Petru~io
Gospodine, gospodine, prvata e za mene, ne
gibajte ja nea.
Gremio
Da, ostavete go toj potfat na silniot
Herkul.
Pote`ok e toj od site negovi juna~ki dela.
Petru~io
Gospodine, slu{nete go ova, ve molam.
Pomalata }erka za koja kopneete vie
tatko & ja ~uva podaleku od site prosci,
i veli nema nikomu da ja dade
dodeka postarata sestra ne ja ma`i.
Duri toga{ pomalata }e bide slobodna.
Tranio
Ako e s# taka, gospodine, ako ste vie
~ovekot {to na site }e im pomogne pa i
mene,
Ako go skr{ite mrazot i napravite podvig,
ja osvoite postarata i ja oslobodite pomalata
za site nas, toga{ onoj {to }e ja dobie
sigurno }e vi bide blagodaren za navek.
Hortenzio
Gospodine, dobro govorite i razbirate
^in VTORI
Scena 1
(Vleguvaat Katerina i Bjanka.)
Bjanka
Dobra sestro, ne rezili me mene ni sebe,
pravej}i od mene robinka i plenik.
Toa me vadi od pamet. No za dranguliite
drugi
racete odvrzi mi gi i }e gi frlam sama.
Da, i seta ruba, zdolni{teto duri,
naredi {to saka{, toa }e go storam
bidej}i dol`nosta kon postarite ja znam.
Katerina
Od site tvoi prosci, ti nareduvam da mi
ka`e{
kogo najmnogu go saka{. I toa bez gluma.
Bjanka
Veruvaj mi, sestro, od site `ivi ma`i
u{te ne sum go zdogledala ona lice
{to }e mi se bendisa pove}e od site drugi.
Bjanka
Zarem za nego mi qubomori{ vaka?
Toga{ si igra{ majtap i sega mi e jasno
deka celo vreme samo si se majtapela.
Odvrzi mi gi racete, sestro, te molam.
Katerina
Ako ova e majtap, zna~i s# drugo bilo majtap.
(Ja udira.)
(Vleguva Batista.)
Batista
[to e pak sega? Od kade taa drskost?
Bjanka, trgni se. Kutro devoj~e, pla~e.
Odi zemaj ja iglata; nejze ostavi ja na mira,
sramota, ti skotu od |avolska sorta
{to ja ma~i{ kako taa da ti e kriva?
Koga ti rekla barem eden lo{ zbor?
Katerina
Katerina
La`e{ su{i{. Zarem ne e toa Hortenzio?
Bjanka
Ako ti se dopa|a, sestro, eve da umram
ako ne storam s# na svetot da go ima{.
Katerina
Ti si al~na, saka{ da `ivee{ vo rasko{.
Zatoa, velam, Gremio e toj {to go saka{.
Vilijam [EKSPIR
174
175
Kroteweto na opakata
Gremio
Se gleda, nema {to, ama se pla{am da ne vi
se trtne rabotata .
Kom{ija, prifatliv dar, nema {to, siguren
sum. Ama za da vi iska`am sli~na
qubeznost, posebno {to ste blago nakloneti kon mene a ne kon nekoj drug, od s# srce
vi go davam ovoj mlad
u~en ~ovek (poka`uva na Lu~enco) koj{to
dolgo vreme studira{e na Rems; ve{t
za gr~ki i latinski kako {to e
drugiot za muzika i matematika. Se vika
Kambio. Ve molam,
prifatete gi negovite uslugi.
Batista
Iljadapati fala, siwor Gremio. Dobro mi
dojdovte, dobar
Kambio. (Na Tranio.) Ama dobar gospodine,
mi izgledate za
stranec. Dali e neopravdano da znam zo{to
ste dojdeni?
Tranio
Prostete, gospodine, jas treba da se
pravdam.
{to kako stranec vo gradov ovde
se osmeluvam da bidam prosec na va{ata
}erka
ubavata i doblesna Bjanka.
I za va{ata cvrsta odluka sum slu{nal
vo prilog {to e na postarata sestra.
S# {to baram e, otkako mojot koren
}e go doznaete, da imam ist pristap
i sloboda kako i site drugi prosci.
A za obrazovanieto na va{ite }erki
ja prilo`uvam ovaa lauta prosta
i ovoj izbor od gr~ki i latinski knigi.
Ako gi prifatite, toga{ mnogu }e vredat.
Tranio
Od Piza, gospodine, sin sum na Vin~enco.
Batista
Mnogu mo}en vo Piza. Mnogu imam
slu{ano za nego. Dobro mi dojdovte
na gosti, gospodine. (Na Hortenzio.) Lautata
zemete ja, (Na Lu~enco) a vie knigite.
Vedna{
odete kaj u~enicite va{i. Ej, mom~e!
(Vleguva sluga.)
Mom~e, gospodava vodi gi kaj moite }erki
i ka`i im deka se nivnite u~iteli. I u{te
da gi slu{aat dobro.
(Izleguvaat slugata, Hortenzio, Lu~enco,
Biondelo.)
A sega niz gradina da pro{etame malku
pa potoa na ru~ek. Site ste mi mili gosti,
i ve molam ~uvstvuvajte se kako doma.
Petru~io
Siwor Batista, mojata rabota ~ekawe ne
trpi,
i ne mo`am sekoj den da prosam devojka.
Dobro go znaevte tatko mi, a niz nego i
mene,
edinstveniot naslednik na negoviot imot,
koj{to uspeav da go zgolemam a ne da go
smalam.
Zatoa ka`ete mi, ako ja osvojam qubovta na
va{ata }erka
kakov miraz }e dobijam pokraj nea?
Batista
Po mojata smrt, polovina od seta zemja,
a na raka vedna{ dvaeset iljadi kruni.
Petru~io
Batista
Se vikavte Lu~enco? Od kade ste, molam?
Vilijam [EKSPIR
176
Batista
Batista
Ne ja nau~i da udira vo lauta?
Hortenzio
Kaj }e ja nau~am koga mi ja udri lautata od
glava.
Samo & rekov deka ne ja dr`i lautata dobro
i ja svitkav rakata da vidi kako prstite se
dr`at
a taa netrpeliva ko |avolska ro`ba mi
svika:
Ne ja dr`am dobro, a? Sega ti }e vidi{!
I vedna{ po timbata me tresna
i glavata niz lauta mi izleze nadvor
i stoev taka zamelu{en i mrdnat
i nebare so alka okolu vratot zjapav
a taa mi se dere{e, petpare~ki svira~
me nare~e, zadrogaz i {to u{te ne, bo`em
odnapred se spremala vaka dolno da me grdi.
Petru~io
Vesela `enska, nema {to, takva mi treba,
sega ja sakam mnogu pove}e od napred.
Umiram da vrzam nekoj zbor so nea.
Batista
Dojdete so mene i vedro vi se molam,
podu~uvajte ja barem pomalata }erka.
Saka da u~i i blagodarna e na toa.
Siwor Petru~io, }e dojdete so nas
ili vedna{ }erka mi Katerina da vi ja
pratam?
Hortenzio
Petru~io
Ako sum bled, toga{ veruvajte, sum od strav
Batista
]e stane }erka mi dobar muzi~ar?
Hortenzio
Pobrgu }e stane dobar vojnik.
Za `elezo e stvorena a ne za lauta.
177
Kroteweto na opakata
besilka.
Tranio
Vaka uspea? Zna~i i nam denot }e ni se
stemne.
Petru~io
Trpenie, gospodo, jas nejze ja izbrav.
Ako nie sme zadovolni, {to vas ve boli?
Se dogovorivme me|u nas, na samo,
da bide s# u{te zajadliva vo dru{tvo.
Vi velam, prosto nema da veruvate
kolku mnogu me saka. O, najmila Kate!
Mi se obesi na vrat, me qube{e ne`no
bakne` po bakne` i mi se kolne{e cvrsto
{to vedna{ potkleknav pred nejzinata
qubov.
O, vie ste amateri! Fantasti~no e da se vidi
kako eden krotok ~ovek najlo{ata sprija
ja skrotuva koga ma` i `ena se sami.
Daj mi raka, Kate, za Venecija odam,
da kupam ruba za denot na svadbata na{a.
Spremaj gozba, dedo, pokani gosti,
znam Katerina }e bide nevesta za merak.
Batista
Ne znam {to da re~am, samo dajte raka.
Gospod da te blagoslovi, Petru~io, vereni
ste.
Gremio i Tranio
Amin, velime. Svedoci sme nie.
Petru~io
Dedo, `eno, gospodo, zbogum,
zaminav za Venecija; nabli`uva nedela.
]e dademe prsteni, pri}e, ubava promena
bakni me, Kate, vo nedela sme ma` i `ena.
(Izleguvaat Petru~io i Katerina.)
Vilijam [EKSPIR
178
Batista
Batista
Smirete se, gospodo. Sporot jas }e go
re{am.
Po delata treba da se sudi; koj od vas dvajca
pogolemo bogatstvo za }erka mi }e dade
toj }e ja ima nejzinata qubov.
Gremio, ka`i ti {to & nudi{?
Gremio
Batista
Mir da ima vo brakot, takva dobivka sakam.
Gremio
Mirno nekako plenot mu padna v raka.
No sega, Batista, za pomalata }erka;
ova e denot {to tolku dolgo go ~ekavme
site,
jas sum vi sosed i prviot nejzin prosec.
Tranio
A jas pove}e ja sakam Bjanka
odo{to zborot mo`e da ka`e ili mislata da
smisli.
Gremio
Ti si golobrad i ne mo`e{ pove}e da ja
qubi{.
Tranio
Ti si belobrad, qubovta tvoja smrznuva.
Gremio
A tvojata pr`i.
Skakulec eden, trgni se, vozrasta e taa {to
hrani.
Tranio
Gremio
No mladosta `enskoto oko go pleni.
Dve iljadi dukati godi{no od zemja?
(Na strana) Seta moja zemja ne vredi tolku.
Toa taa }e go ima, plus gemija edna
179
Kroteweto na opakata
Gremio
Gremio
Sledno? Ve}e ponudiv s#, drugo nemam.
Ne mo`e da dobie pove}e od ona {to go
imam.
Ako ti se dopa|am, }e me ima mene i s# moe.
Tranio
Toga{ e jasno deka devojkata e moja
spored vetuvaweto va{e. Gremio gubi.
Tranio
Da ti se pluknam vo drtata, itra ko`a!
Sepak igrav ko site aduti da mi se v race.
Naumiv za gospodarot da storam dobro.
Izlez nema osven la`niot Lu~enco
da dobie tatko, {to }e bide la`en
Vin~enco.
A toa e ~udno. Obi~no tatkovcite
dobivaat deca; no vo ovaa prosidba luda
ako ne potfrlam, mo`ni se i takvi ~uda.
(Izleguva.)
Batista
Priznavam deka najdobra e ponudata va{a.
Neka tatko vi garancija & dade,
pa taa e va{a; inaku, prostete za ova,
ako umrete pred tatko vi, kako taa
nejzinoto }e go dobie?
Tranio
Zabele{kata ne vi e na mesto. Toj e star, a
jas mlad.
Gremio
Zarem mladite ne umiraat kako site stari?
Batista
Zna~i, gospodo,
re{iv vaka: znaete deka vo nedela
mojata }erka Katerina }e se ma`i.
Drugata nedela po ova Bjanka
}e vi bide nevesta, ako garancijata
ja donesete; ako ne, toga{ Gremio }e ja ima.
A sega odam, vi blagodaram na dvajcata.
^in TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Lu~enco, Hortenzio i Bjanka.)
Lu~enco
Dosta so toa }emaneto. Ama si drzok.
Tolku brzo zaboravi kakov do~ek
ti priredi sestra & Katerina? 10
Hortenzio
Ama, pimpirlio u~ena, taa e patron
na nebesnata harmonija. Zatoa bidi
u~tiv i daj mi prvenstvo prvin
~asot po muzika da go odr`ime
a potoa ti dr`i go svojot ~as.
Lu~enco
Ti samo odi i {timaj, {timalo edno!
Bjanka
Kade zastanavme?
Lu~enco
Magare edno tvrdoglavo, koga si ~ital
da znae{ zo{to muzikata ni slu`i?
Ne si ~ul deka taa go osve`uva umot
po napornata rabota i u~eweto te{ko?
Zatoa dozvoli filosofija da & ~itam
a potoa so tvoeto drndawe po~ni.
Lu~enco
Ovde, gospo|ice:
Hic ibat Simois, hic est Sigeia tellus,
Hic steterat Priami regia celsa senis.
Bjanka
Prevedete.
Hortenzio
Lu~enco
Vidi go ti nego, uvredite nema da gi trpam.
Bjanka
Gospodo, od obajcata navredena sum sega
za{to se glodate okolu ona {to e moj izbor.
Ne sum prva~e od nekoe zapu{teno selo,
ne sakam da me vrzuvaat ~asovi, odredeno
vreme.
]e u~am samo kako {to mene mi se saka.
Za da nema pove}e kavga, da sedneme.
A vie zemete go instrumentot i svirete
malku;
181
Kroteweto na opakata
Bjanka
Da ~ueme. Uf! Gornite `ici.
Lu~enco
Fal{ ti e ~ove~e, pak na{timaj go!
Bjanka
^ujte go sega mojot prevod: Hic ibat Simois,
ne ve poznavam - hic est Sigeia tellus, ne vi
veruvam - Hic steterat Priami, vnimavajte da ne
n# slu{ne - regia, ne nadevajte se premnogu celsa senis, ne o~ajuvajte.
Lu~enco
Ne bidete picajzla, gospodine! Moram da
~ekam
(na strana) i da vardam oti ako ne sum vo
krivo
na{iot u~en muzi~ar e zaquben do u{i.
Hortenzio
Hortenzio
Gospo|ice, sega mi e na{timan.
Lu~enco
Fal{ira dolu.
Hortenzio
Dolu ne fal{ira tuku dolniov gad ne mi
{tima.
(Na strana) O kolku e ognen i drzok na{iov
daskal.
@imi s#, apa{ov ja {meka mojata qubov.
Otsega, daskali{te, dobro }e te vardam.
Bjanka
Bjanka
So vreme mo`e }e veruvam, no se somnevam
sega.
Lu~enco
Nemojte, vi se molam, za{to navistina
Ajant
bil Ekid, po pradedo nare~en taka.
Bjanka
Moram na u~itelot da mu veruvam, inaku,
velam,
za toj somne` bi se raspravala u{te.
Vilijam [EKSPIR
182
Slugata
Scena 2
(Vleguvaat Batista, Gremio, Tranio, Katerina, Bjanka, Lu~enco i drugi so slugite.)
Batista
Bjanka
Zbogum, u~iteli mili. Moram da odam.
(Izleguvaat Bjanka i slugata.)
Lu~enco
Toga{ ni jas nema zo{to da bidam ovde.
(Izleguva.)
Hortenzio
A jas imam zo{to daskalov da go vardam.
Mi se ~ini i toj e zaquben do u{i.
No Bjanka, ako mislite ti se tolku niski
pa frla{ oko na sekoj dolen prostak
toga{ drug neka te zeme. Te vidov li na ruga
Hortenzio, gospo|ice, }e si zeme druga.
(Izleguva.)
183
Kroteweto na opakata
Tranio
Batista
Odi devojko, ne te obvinuvam za pla~ot,
takov sram i svetica bi `egnal
a ne lo{otija zla kakva {to tebe te dal
gospod.
(Vleguva Biondelo,)
Biondelo
Gospodaru, gospodaru, novosti! I toa tolku
stari novosti {to
takvi do sega ne ste ~ule.
Batista
I novi i stari? Kako e toa mo`no?
Biondelo
Zarem ne e novost da ~ueto za ideweto na
Petru~io?
Batista
Dojde?
Biondelo
Batista
Ne, gospodine.
Koj doa|a so nego?
Batista
Biondelo
Pa kako toga{?
Biondelo
Doa|a.
Batista
Koga }e dojde ovde?
Biondelo
Tranio
Koga }e zastane kaj{to stojam jas i ottuka
}e ve gleda.
Vilijam [EKSPIR
184
Batista
Batista
Va`no ne krivite.
Tranio
Biondelo
I ne ste ba{ oble~eni kako {to bi sakal.
Ama gospodine, toj ne doa|a.
Petru~io
Batista
Neli re~e deka doa|a?
Biondelo
Koj? Petru~io deka doa|a?
Batista
Da, deka Petru~io doa|a.
Biondelo
Ne gospodine, velam kobilata mu doa|a so
nego na grb.
Batista
Pa toa e edno isto.
Biondelo
Ne, `imi sveta Mara
se kladam po para
kowot i ~ovekot pove}e se od eden
iako ne se broj za mnozinstvo vreden.
(Vleguvaat Petru~io i Grumio.)
Petru~io
Eeej, kade se tie gospoda? Koj e doma?
Batista
Tranio
Dobrodojdovte, gospodine.
Petru~io
Ne sum dobredojden.
185
Kroteweto na opakata
Petru~io
Ni slu~ajno. Odam vakov da ja vidam.
Batista
Ama vakov, ne veruvam deka }e ve zeme.
Lu~enco
Da ne e onoj moj kolega daskal
{to budno go sledi sekoj Bjankin ~ekor
dobro bi bilo begalka da ja zemam,
a koga }e ja imam, cel svet ne neka veli
}e go ~uvam svoeto pa makar |avolot da se
buni.
Petru~io
Tranio
More }e me zeme i oro }e igra. No dosta!
Za mene }e se ma`i a ne za ali{tata moi.
Koga bi mo`el da go obnovam toa {to }e mi
go iznosi
ko {to bi mo`el da go smenam ova bedno
ruvo
dobro bi bilo za Kate, a podobro za mene.
Ama ba{ sum {utrak {to muabetam so vas
mesto dobroutro na nevestata da & ka`am
i da go zape~atam svoeto pravo so bakne`.
(Izleguvaat Petru~io i Grumio.)
Tranio
Ima toj pri~ina za otka~enoto ruvo.
]e go ubedime nekako, ako e mo`no,
da se promeni pred da odi v crkva.
Batista
Odam po nego, da vidam {to }e se slu~i.
(Izleguvaat Batista, Gremio, Biondelo,
slugite.)
Tranio
Poopak od nea? Ne mi se veruva.
No pokraj nejzinata qubov vi treba
i soglasnosta na tatkoto, a za da uspee ova
kako {to ve}e porano vi rekov
moram da najdam nekoj ~ovek - seedno koj
{to }e ni poslu`i za celta na{atoj }e izjavi deka e Vin~enco od Piza
i }e zagarantira pogolemi sumi ovde
vo Padova od onie {to jas gi vetiv.
Taka mirno }e u`ivate vo va{ata nade`
i }e ja zemete slatkata Bjanka so soglasnost
od nejziniot tatko.
Gremio
Toj e |avol, zerzevuli{te, sotona lo{a.
Tranio
A taa |avolica, vragolica, lo{otija gorda.
Gremio
Ne! Taa e jagne, gulab, nevin~e prema nego.
Vi velam, gospodine Lu~enco, koga popot
Vilijam [EKSPIR
186
Batista
Mo`no e u{te ve~erva da si odite?
Petru~io
Moram da si odam u{te pred da se sno}i.
Ne ~udete se. Da znaete {to imam na umot
vie i sami }e me podbodnete da odam.
Svatovi ~estiti, vi blagodaram na site
{to bevte prisutni koga se dadov
na ovaa mnogu trpeliva, slatka, doblesna
`ena.
Ru~ajte so dedo mi, nazdravete i za mene,
za{to moram da odam. Zbogum na site!
Tranio
Ve molam barem ostanete so nas za ru~ek.
Petru~io
Ne e mo`no.
Gremio
I jas ve molam.
Petru~io
Ne e mo`no.
Katerina
I jas te molam.
Petru~io
Epten mi e milo.
Petru~io
Katerina
Gospodo, prijateli, vi blagodaram na
trudot.
Znam deka sakate da ru~ate so mene
i deka spremivte bogata svadbena trpeza
no, za `al, itna rabota me ~eka
i zatoa sega moram da se prostam od vas.
187
Kroteweto na opakata
Katerina
Ostani, ako me saka{.
Petru~io
Grumio, kowot!
Grumio
Spremen e, gospodaru; ve}e se prejade od
zobot!
Katerina
Toga{ pravi {to saka{, deneska ne mi se
odi
a ne odam ni utre, ni nikoga{ ako ne}am.
Vratata e otvorena, gospodine, fa}aj xade
i akaj duri ti se ~izmite zdravi.
Jas ostanuvam duri ne mi projde }efot.
Te{ko so tebe }e se `ivee, ve}e gledam,
po utroto se poznava denot.
Petru~io
O Kate, smiri se, ne luti se te molam.
Katerina
Gremio
]e se lutam; {to ima vrska toa so tebe?
Tatko, vie mol~ete; }e ostane oti jas taka
sakam.
Gremio
Od site ludi brakovi ovoj e najlud.
Ete, gospoda, gledate, ve}e ~adi.
Lu~enco
Katerina
Gospoda, napred na svadbeniot ru~ek,
gledam kako od `enata budala pravat
ako nema duh da se sprotivstavi.
Petru~io
Odete, {to ~ekate koga vi veli Kate.
Po~ituvajte ja nevestata, svatovi mili.
Gostete se, lumpuvajte, pijte,
Vilijam [EKSPIR
188
Batista
^in ^ETVRTI
Scena 1
(Vleguva Grumio.)
Grumio
Da ti se pluknam vo site papsani kqusiwa,
vo site ~uknati gospodari, vo site lo{i
pati{ta! Dali nekoj bil vaka modrosan?
Dali nekoj bil vaka batakosan? Dali nekoj
bil vaka papsan? Me pratija napred da go
nalo`am ognot, a tie idat po mene da se
ogreat. Da ne sum tenxerxe {to brzo se gree,
usnite }e mi se zalepat za zabi, jazikot
za nepca, srceto za rebra, pred da stignam
kraj ogan {to }e me odmrzne. ]e se ogream
duvaj}i vo ognot. Kakvo e vremeto i mnogu
pogolemo ~ove~i{te od mene }e nastine. Ej,
oj, Kertis!
(Vleguva Kertis.)
Kertis
Dali e navistina tolku opaka kako {to se
govori?
Grumio
Be{e, Kertise, pred ovoj stud. Ama ti znae{
deka zimata gi skrotuva ma`ot, `enata,
yverot; ve}e go skroti mojot star gospodar,
mojata nova gospodarka, mene pa i tebe,
batko Kertis.
Kertis
Begaj da te nema, budalo edna od peda! Jas ne
sum yver.
Kertis
Grumio
Koj vika tolku zasipnat?
Grumio
Dedo mraz. Ako ne mi veruva{, mo`e{ da
mi se lizne{ od ramoto do peticite a da
misli{ deka si mi se spu{til od glavata do
vratot. Ogan, ogan, Kertise.
Kertis
Doa|a gospodarot so `ena mu, Grumio?
Grumio
Grumio
Doa|a, Kertis, doa|a - zatoa lo`i, lo`i go
ognot i ne sipaj voda na nego.
Vilijam [EKSPIR
190
Kertis
Daj go uvoto.
Kertis
Grumio
Novo, novo, novo, novosti kolku ti du{a
saka!
Na ti go.
Grumio
Kertis
Eve mi ti! (Go udira.)
Ajde ka`uvaj. Ne tuku me matkaj!
Kertis
Grumio
Vaka prikaznata se ~uvstvuva a ne se slu{a.
Prvin dobro nalo`i go ognot oti smrznav
od stud. Kade e gotva~ot? Dali e ve~erata
gotova, ku}ata pospremena, rogozinata
sprostrena, paja`inite is~isteni, dali se
slugite vo novo odelo i beli ~orapi, a
slu`benicite vo svadbeno ruvo? Dali gi
svetnavte ~a{ite odvnatre, peharite odnadvor, dali gi poslavte masite, dali e s# kako
{to treba?
Grumio
Zatoa i se vika ~uvstvitelna prikazna; a
ovaa kvrga ti e samo ~ukawe na uvo za podobro da slu{a. Sega po~nuvam. Imprimis, prvo,
odevme po edna opasna udolnica, gospodarot
java{e zad gospodarkata
Kertis
Kertis
Obajcata na ist kow?
S# e kako {to treba; te molam, novostite.
Grumio
Grumio
[to ti e toa tebe gajle?
Prvin znaj deka kowot mi e crknat od umor
a gospodarot i gospodarkata padnaa.
Kertis
Kertis
Gajle mi e za kowot.
Grumio
Kako padnaa?
Grumio
Od sedlata vo kalta a ova e ve}e cela prikazna.
191
Kroteweto na opakata
Grumio
Ama ti izgleda ne znae{ za{to bara{ slugite da & dadat poklon.
Kertis
Baram samo da & se poklonat.
Grumio
Kertis
Nikola
Da.
Drugar Grumio.
Grumio
Nataniel
Vikaj gi.
Kako mi si, stara kajlo.
Kertis
Grumio
Slu{ate, eej? Mora da go do~ekate gospodarot i da & napravite poklon na gospodarkata.
Grumio
[to ima da & poklonuvaat? Ne e taa
siroma{na.
Kertis
Toa i vrap~iwata go znaat.
Vilijam [EKSPIR
192
(Izleguvaat slugite.)
(Pee) Ah {to `ivot si `iveev libe
Kade se tieSedi Kate, dobro mi dojde. Hrana, hrana,
hrana, hrana!
(Vleguvaat slugi so ve~erata.)
Mrzi edni! O, slatka Kate, vesela bidi.
Izvadete mi gi ~izmite, degeni! Sus! Vadi!
(Pee) Edno malo mome
bez tatko ostana...
Ouu! Kreten! Nogata mi ja svitka!
Eve ti, na drugata da pazi{! (Go udira.)
Bidi vesela, Kate. Voda donesete! Brzo!
(Vleguva sluga so voda.)
Kaj mi e zagarot Troil? Mom~e, odi brgu
i re~i mu na bratu~ed mi Ferdinand da
dojde.
Mora{ da go bakne{ Kato, da se zapoznae{
dobro.
Kaj mi se vle~kite? ]e donese nekoj voda?
Ajde Kate, izmij se, dobro mi dojde, velam.
Skot eden skotosan, zo{to go ispu{ti?
(Go udira slugata.)
Katerina
Poleka, te molam, ne saka{e gleda{.
Petru~io
Tikvar eden skoftaen, idiot, kreten!
Ela Kate, sedi, znam deka si gladna.
]e se pomoli{ Kate ili saka{ jas?
[to e ova? Jagne{ko?
Prviot sluga
Da.
Petru~io
Koj go donese?
Petar
Jas.
Petru~io
Mar{, gadovi, ve~erata ja sakam na masa.
193
Kroteweto na opakata
Petru~io
Prepe~eno e kako i jadeweto celo.
]e vi ka`am jas vam, pezevenci edni! Kaj e
gotva~ot? Kako smeete, apa{i{ta edni,
da mi nosite ne{to {to ne go sakam?
Mar{! Nosete s# nazad, ~a{i, pajnci! Na vi!
(Ja prevrtuva masata sose ~iniite i
jadeweto.)
Bezxumni gojda, nevospitano robje!
[to? Mi mr~ite? Mami~eto }e vi go
pla~am.
(Izleguvaat slugite.)
Katerina
Te molam, ma`u, smiri se, `iti gospod.
Mesoto be{e dobro, ama ti be{e nam}or.
Petru~io
Ti velam Kato, be{e izgoreno i suvo,
a mene mi e zabraneto takvo da go jadam,
oti me pravi nam}or i me fa}a safra.
Poarno e obajcata da postime malku,
za{to sami od sebe nam}ori sme dvata
pa ne ~ini na safrata da & davame meso.
Strpi se, ve}e utre podobro }e bide
a no}eska zaedno }e gladuvame site.
Dojdi, }e te odnesam vo bra~nata spalna.
(Izleguvaat. Se vra}aat slugite.)
Nataniel
Petar, si videl do sega vakvo ne{to?
Petar
So opakost opakosta ja ni{ti.
(Vleguva Kertis.)
Grumio
Kade e toj?
Kertis
Vo nejzinata odaja,
propoved za izdr`livosta & dr`i
Vilijam [EKSPIR
194
Scena 2
Hortenzio
(Vleguvaat Tranio i Hortenzio.)
Tranio
Dali e mo`no, Licio, gospo|ica Bjanka
da saka nekoj drug osven Lu~enco?
Imam ~uvstvo deka qubezno me mami.
Hortenzio
Gospodine, za da poveruvate vo ona {to
rekov
zastanete na strana i videte kako ja u~i.
(Vleguvaat Bjanka i Lu~enco.)
Lu~enco
Dali imate korist od ona na {to ve u~am?
Bjanka
Na {to me u~ite? Objasnete go prvin ova.
Lu~enco
195
Kroteweto na opakata
Tranio
Gospo|ice Bjanka, neka va{ata qubov
blagoslov bla`en ja prati i sre}a!
Eve, ve fativ na delo, qubov ne`na,
pa se odrekov zaedno so Hortenzio.
Bjanka
Tranio, dali obajcata se odrekovte niz
kletva?
Tranio
[to e toj, Biandelo?
Da, gospo|ice.
Biondelo
Lu~enco
Zna~i se ottarasivme od Licio.
Tranio
Lu~enco
Sega trgna nekoja bludna vdovica da zeme
{to vo ist den }e ja isprosi i }e ja ven~a.
Bjanka
Bog neka mu dade radost.
Tranio
Da, i toj }e ja skroti.
Bjanka
Toj taka veli, Tranio.
Tranio
Veli i pravi za{to vo {kola za krotewe
odi.
Bjanka
[kola za krotewe? Postoi takvo mesto?
Tranio
Da, gospo|ice a profesor e Petru~io
A zo{to ni e, Tranio?
Tranio
Ako e lekoveren i prikaznata mi ja primi,
}e uspeam toj da go odglumi Vin~enco
i da mu dade garancii na Batista Minola
nebare e vistinskiot Vin~enco.
Odete so Bjanka i ostavete me sam.
(Izleguvaat Lu~enco i Bjanka.)
(Vleguva U~itelot.)
U~itelot
Dobar den, gospodine.
Tranio
Dobar den. Dobro dojdovte.
Odite natamu ili ve}e stignavte na celta?
U~itelot
Ovde }e ostanam, gospodine, nedela-dve,
a potoa odam natamu, vo Rim prvin
pa vo Tripoli ako gospod mi dade zdravje.
Vilijam [EKSPIR
196
Tranio
Od kade ste, ve molam?
U~itelot
Ne go poznavam, no sum ~ul za nego,
trgovec so ogromno azno.
U~itelot
Tranio
Od Mantova.
Tranio
Od Mantova, gospodine? Bog neka ve vardi!
Dojdovte od Padova za da umrete ovde?
U~itelot
U~itelot
U~itelot
Ama za mene, gospodine, polo{o e vaka.
Za{to imam menici od Firenca
{to moram ovde da gi predadam.
Tranio
Toga{, gospodine, za da vi se najdam
}e go storam ova i }e vi dadam sovet:
Prvin ka`ete mi, ste bile vo Piza?
U~itelot
Da, gospodine, ~estopati sum bil vo Piza,
Piza e poznata po gra|ani so ugled.
Tranio
Dali me|u niv go poznavate Vin~enco?
197
Kroteweto na opakata
Scena 3
(Vleguvaat Katerina i Grumio.)
Grumio
Ne znam dali i toj }e ve drazni.
A {to velite za pr`ena {nicla so senf?
Grumio
Katerina
Ne, ne, nikako, ne smeam ni za `iva glava.
Toa jadewe najmnogu go sakam.
Katerina
Grumio
Kolku pove}e se ma~am, tolku pove}e me
kudi
[to, zarem me zede za da me umri od glad?
Prosjak ako tropne na portata od tatko
{tom zamoli milostina dobiva vedna{;
ako ne, na drugo mesto par~e leb }e najde.
A jas, koja ne molela vo svojot `ivot,
nitu pak sum morala ne{to da molam,
umiram od glad, a od nespawe mi se vrti v
glava.
So pcosti me dr`i budna, so vikawe me
hrani,
a najmnogu me boli {to celo vreme veli
deka s# ova go pravi od naj~ista qubov
bo`em saka da ka`e ako jadam i spijam
bolest te{ka }e me najde ili smrt na mesto.
Odi te molam donesi mi malku hrana
ne mi e gajle kakva, samo da e zdrava.
Grumio
Katerina
[to velite za tele{ka noga?
Katerina
Odli~na e, te molam donesi ja samo.
Grumio
Se pla{am deka go pothranuva gnevot.
A {to velite za debelo but~e pe~eno na
`ar?
Katerina
Hortenzio
Ve}e ligi mi te~at. Grumio, donesi go, te
molam.
Vilijam [EKSPIR
198
Katarina
Polo{o ne mo`e da bide.
Petru~io
Ra{iri go fustanot.
(Vleguva Trgovecot so pomodarska roba.)
[to nosite, gospodine, vie?
Trgovecot
Eve ja kapelata {to ja nara~avte.
Petru~io
[to? Da ne ja kalapevte na pajnca? Tenxere
od krpi! Uf,uf! Prosta~ki i grdo.
Mi li~i na lubenica, na platnena diwa,
na oreova lu{pa, na igra~ka za mali deca.
Trgaj mi ja od pred o~i! Donesi pogolema.
Katerina
Te molam, nemoj.
Petru~io
I na najmalata usluga velime fala,
pa taka treba i na mojata pred da kasne{.
Katerina
Ti blagodaram, gospodine.
Hortenzio
Hortenzio
(Na strana.) Toa nema brgu da se slu~i.
Siwor Petru~io, dosta! Vie ste krivi.
Ajde gospo|a Kate, }e vi pravam dru{tvo.
Petru~io
(Na strana) Izedi s#, Hortenzio, ako me
saka{ Dobro neka ti dojde na tvoeto ne`no srce.
Kate, jadi brzo. Za{to sega, du{o slatka,
}e se vratime vo ku}ata na tvojot tatko
i }e se gostime onaka kako {to treba,
vo svileno ruvo i kapi, prsteni zlatni,
so narakvici, maklici, zdolni{ta mnogukatni,
so {al~iwa, pavkal~iwa, topli papucaki,
so kilibar brazletni, biseri i site caki.
[to, sita si? Toga{ kroja~ot te ~eka, mila.
teloto da ti go pokrie so {u{kava svila.
(Vleguva Kroja~ot.)
Vlezi kroja~u, da vidime {to ni nosi{.
Katerina
Mislam, gospodine, deka slobodna sum da
ka`am
i }e ka`am. Ne sum ni bebule ni dete.
I podobri od tebe trpele da ~ujat
{to imam da re~am. Ako ne mo`e{
zatni si gi u{ite. Jazikov }e go ka`e
gnevot na srceto ili srcevo }e mi pukne,
a za da ne pukne, sloboda }e si zemam
da govoram najslobodno, po moja volja.
Petru~io
Velam, ima{ pravo. Toa e mizerna kapa,
korka od kola~, glupost, torta od srma.
Te qubam mnogu {to ne ja saka{.
199
Kroteweto na opakata
Katerina
Qubi me, ne qubi me, kapata ja sakam,
ili nea, ili nikoja druga.
Kroja~ot
Veli vie mislite da napravite kukla od nea.
Petru~io
Petru~io
[to, fustanot? Ah, da. Kroja~u, davaj!
(Izleguva Trgovecot.)
O milost gospode! Maskaradava ja vika{
fustan?
[to e ova? Rakav? Mene mi li~i na topovska
cevka.
Siot e istutkan, izbrazden ko burek so
spana}.
Recka ovde, recka onde, dup~e vamu, dup~e
tamu.
Mi li~i na sito za seewe pesok.
Kako go vika{, terzijo, ~udovo, a?
Hortenzio
(Na strana.) Gledam deka }e ostane i bez
kapela i bez fustan.
Kroja~ot
Mu dadov materijal, a ne nalog.
Mi rekovte da go so{ijam po najnova moda.
Kroja~ot
Petru~io
No {to rekovte? Kako da se {ie?
Ti rekov, navistina. Ama ako pomni{
ne ti rekov da go uni{ti{ po najnova moda.
Zatoa trgaj mi se od pred o~i
i drug, gospodine pobaraj si kupec.
Mene ne mi treba. Nosi si go na `ena ti
doma!
Katerina
Nikoga{ ne sum videla poubav fustan,
pove{to, poprikladno, pootmeno skroen.
Da ne saka{ kukla da napravi{ od mene.
Petru~io
Vo pravo si, saka od tebe da napravi kukla.
Grumio
So igla, gospodine, i so konec.
Kroja~ot
A {to rekovte, mislam, kako da se skroi?
Grumio
Ti si {iel i prikrpuval, ti najdobro znae{.
Kroja~ot
Sum {iel. Ne velam ne.
Vilijam [EKSPIR
200
Grumio
Grumio
Priznavam dva rakavi.
Kroja~ot
Rakavite ubavo izreckani
Petru~io
Kroja~ot
Da, tuka le`i izmamata.
^ekaj, ovde e bele{kata za krojot.
Grumio
Petru~io
^itaj!
Grumio
Petru~io
Poleka, Grumio, toga{ nekoj }e ostane bez
partali.
Prodol`i!
Kroja~ot
So mala trkalezna kapela.
Petru~io
Pa gospodine, na kratko, fustanot ne e za
mene.
Grumio
Grumio
Priznavam samo kapela.
Kroja~ot
So {irok rakav.
201
Kroteweto na opakata
Grumio
Gadu, da ne si se osmelil! Ni{to od gospodarkata moja ne e za tvojot majstor!
nego.
Izvadi gi kowite do {irokiot sokak
tamu }e gi vjavneme, a dotamu odime pe{ki.
Da vidam, tuka e nekade okolu sedum ~asot,
sigurno }e stigneme to~no za ru~ek.
Petru~io
Katerina
[to ti e tebe gajle?
Grumio
O gospodaru, gajleto e podlaboko od {to vi
se ~ini. Fustanot od gospodarkata da mu se
dade na majstorot? Nikako, nikako, nikako!
Petru~io
(Na strana) Hortenzio, re~i deka ti na
kroja~ot }e mu plati{. - Ajde nosi go, da te
nema, i ni zbor pove}e.
Hortenzio
(Na strana) Kroja~u, utre za fustanot }e ti
platam.
Nemoj da se luti{ na negovite pcosti.
Odi, velam, i pozdravi go tvojot majstor.
(Izleguva Kroja~ot.)
Petru~io
A sega ajde Kato, kaj tatko ti odime
ba{ vo ova prosto, ~estito ruvo.
]esiwata }e ni bidat polni, iako
ali{tata siroma{ki, za{to teloto
bogato umot go pravi. I kako {to ova sonce
niz najtemnite oblaci se probiva
taka i ~esta niz prostoto ruvo yirka.
Dali od ~u~uligata podragocena e edna sojka
samo za{to ima poubavo perje?
Ili zmijata od jagulata
oti {arenata ko`a na okoto mu godi?
O, ne dobra Kate; polo{a ni ti ne si
zaradi prostovo, ednostavno ruvo.
A ako ova sram go smeta{, na mene prefrli
go.
Zatoa, bidi vesela. Trgnuvame vedna{
na zabava i gozba vo tatkovata ti ku}a.
(Na Grumio.) Vikni po lu|eto, i pravo kaj
Vilijam [EKSPIR
202
Scena 4
Tranio
Tranio
Ova e ku}ata, gospodine. Da vikam?
U~itelot
Da, se razbira. Ako ne se la`am
siwor Batista mo`e }e se seti na mene
za{to pred dvaesetina godini vo \enova
zaedno prestojuvavme vo Pegaz.
Tranio
Dobro; seriozno igrajte ja ulogata
kako {to mu prilega na eden tatko.
U~itelot
Bez gajle.
(Vleguva Biondelo.)
No eve, slugata vi ide,
dobro bi bilo i toj za s# da znae.
Tranio
Ne pla{ete se od nego. Mom~e Biandelo
odnesuvaj se kako {to treba, ti velam.
Zamisli deka ova e vistinskiot Vin~enco.
Biondelo
Terajte rabota.
Tranio
Dali ja zavr{i rabotata so Batista?
Biondelo
Mu ka`av deka tatko vi e vo Venecija
i deka deneska go o~ekuvate vo Padova.
U~itelot
Poleka, sine.
Gospodine, dozvolete mi da vi ka`am deka
dojdov
vo Padova da soberam nekoi dolgovi, a sinot
moj Lu~enco me izvesti za golemata qubov
pome|u va{ata }erka i nego. I bidej}i
s# najdobro za vas slu{am i za qubovta
{to toj ja ~uvstvuva kon va{ata }erka
a i taa kon nego, ne sakam na pat da mu stojam
tuku kako odgovoren tatko, re{iv
da se `eni; pa ako ova e i va{a volja
jas sum spremen da se spogodime i da & dadam
garancii na }erka vi. Sitni~av nema da
bidam
siwor Batista, za{to za vas samo dobro
slu{am.
Batista
Gospodine, prostete {to }e govoram sega.
Ednostavnosta i kratkosta mi se dopadnaa
mnogu.
To~no e deka sin vi Lu~enco ja saka
}erka mi a deka i taa go saka nego
osven ako obajcata ne se prepravaat ve{to.
Zatoa ako velite deka kako tatko
}e postapite so nego i ona nu`no
nasledstvo }e & go ostavite na }erka mi
spogodbata e gotova; soglasnost }e dadam
sin vi da ja dobie mojata Bjanka.
Tranio
Vi blagodaram, gospodine. Kade toga{
mislite e najdobro da se verime i spogodbata
203
Kroteweto na opakata
Biondelo
Kambio.
Lu~enco
[to ima{ da mi ka`e{, Biondelo?
Biondelo
Tranio
Toga{ kaj mene vo stanot, ne e lo{o.
Tamu prestojuva tatko mi; i tamu no}va
}e ja zavr{ime rabotata spokojno i dobro.
Ispratete go slugata da ja vikne Bjanka.
Mojot sluga notar }e dovede vedna{.
Najlo{o e {to zaradi brzawevo celo
}e mora da se zadovolite so tenok do~ek.
Batista
Ne e va`no. Kambio, odi ti doma
i re~i & na Bjanka da se spremi.
Ka`i & {to se slu~i: deka tatkoto
na Lu~enco pristigna vo Padova
i deka taa }e stane `ena na Lu~enco.
(Izleguva Lu~enco.)
Biondelo
Molam boga navistina da stane.
Tranio
Lu~enco
Ne moli go boga tuku mrdni sam.
(Izleguva Biondelo.)
(Vleguva slugata Petar.)
Siwor Batista, dali jas da odam napred?
Dobrodejdeni ste. Gozbata od edno jadewe }e
vi bide
no s# ubavo }e nadopolnime vo Piza.
I?
Biondelo
Vie treba }erka mu da ja odvedete na ve~era.
Lu~enco
Batista
I?
Odime.
(Vleguvaat Lu~enco i Biondelo.)
Biondelo
I stariot sve{tenik od crkvata sveti Luka
ve ~eka vo sekoe vreme.
Vilijam [EKSPIR
204
Scena 5
Lu~enco
I?
Lu~enco
Velam mese~inata tolku jasno gree.
Slu{aj, Biondelo.
Katerina
Biondelo
Znam deka sonceto tolku jasno gree.
Nemam vreme. Znam edna devojka {to se
ma`ila za edno popladne koga oti{la v
bav~a da nabere magdonos za da napravi
zapr{ka. Taka mo`ete i vie, gospodine.
A sega zbogum, gospodine. Gospodarot mi
naredi da odam vo crkvata sveti Luka i da
mu ka`am na sve{tenikot da ve ~eka koga }e
dojdete so va{eto slepo crevo.
(Izleguva.)
@imi sinot na majka mi - a toa sum jasova e mese~ina, yvezda ili {to }e re~am
inaku ne odam kaj tatko ti.
(Na slugite) Ajde, vra}ajte gi kowite nazad
Samo mi protivre~i, protivre~i, ni{to
drugo ne znae.
Lu~enco
Hortenzio
Petru~io
205
Kroteweto na opakata
Katerina
Znam deka e mese~ina.
Petru~io
Petru~io
Napred, napred! Taka kuglata treba da odi
a ne da skr{nuva od prirodniot pravec.
No gledajte, nekoj ni ide na sre{ta.
(Vleguva Vin~enco.)
(Na Vin~enco.) Dobro utro, gospo|o otmena,
kade vaka?
Ka`i, slatka Kate, progovori pravo.
Dali posve`a gospo|a nekoga{ si videla?
Kakov boj me|u beloto i crvenoto na obrazot nejzin!
Koi yvezdi neboto go krasat so li~otija
vakva
ko ovie dve o~i {to go krasat
bo`enstvenovo lice?
Li~no, krasno mome, dobar den u{te edna{.
Slatka Kate, pregrni ja {to e tolku divna.
Hortenzio
]e go pobudali ~ovekov pravej}i go `ena.
Katerina
Mlada, bujna devstvenice, ubava, sve`a,
slatka,
Vilijam [EKSPIR
206
^in PETTI
Scena 1
(Vleguvaat Biondelo, Lu~enco i Bjanka.
Gremio e ve}e tamu pred niv.)
Biondelo
Tiho i brzo, gospodine, za{to sve{tenikot
e spremen.
Lu~enco
Letam, Biondelo. No mo`e }e im treba{
doma, zatoa odi.
(Izleguvaat so Bjanka.)
Biondelo
Ne, ni za `iva glava, prvin da ve vidam v
crkva a posle }e se vratam kaj mojot gospodar najbrgu {to mo`am. (Izleguva.)
Gremio
Izgleda rabotat ne{to. Tropnete posilno.
(Na prozorecot se pojavuva U~itelot.)
U~itelot
Koj tropa ko da saka da ja skr{i vratata?
Vin~enco
Dali e doma siwor Lu~enco, gospodine?
U~itelot
Doma e gospodine, ama so nego ne mo`e da se
zboruva.
Gremio
Vin~enco
Se ~udam {to Kambio u{te go nema.
(Vleguvaat Petru~io, Katerina,
Vin~enco, Grumio, so Slugite.)
Petru~io
Ova e portata, gospodine od domot na
Lu~enco.
Ku}ata na dedo mi e poblisku do pazarot.
Jas odam tamu, a vas ve ostavam ovde.
Vin~enco
Ne ve pu{tam pred da se napiete ne{to.
Mislam deka ovde mo`e da ve primam.
Izgleda i za kasnuvawe ne{to }e se najde.
(^uka na vratata.)
Vilijam [EKSPIR
208
U~itelot
Biandelo
Da ve zaboravam? Ne, gospodine. Ne sum
mo`el da ve zaboravam bidej}i nikoga{
porano ne sum ve ni videl.
Vin~enco
Vin~enco
Vie ste mu tatko?
U~itelot
Da, gospodine, barem taka veli majka mu ako
mo`e da & se veruva.
Petru~io
(Na Vin~enco.) [to e ova sega, gospodine?
^ekajte, pa toa e ~ist
majmunluk da se prisvoi imeto na drug
~ovek.
U~itelot
Biondelo
Fatete go prevarantot. Sigurno saka da
izmami nekogo vo gradov pod moe ime.
(Vleguva Biondelo.)
Biondelo
Gi vidov zaedno v crkva; bog da gi blagoslovi! No koj e ovde? Mojot star gospodar
Vin~enco! Sega go jadovme brutot, gotovi
sme!
Vin~enco
(Na Biondelo) Doa|aj vamu, apa{i{te edno
nizaedno.
Biondelo
Tranio
]e odam kaj{to sakam, gospodine.
Vin~enco
Doa|aj vamu koga ti velam! [to? Da ne me
zaboravi?
209
Kroteweto na opakata
Batista
Vin~enco
[to mu e na ~ovekov, da ne e mrdnat?
Mene da me odnesat v zatvor?
Tranio
Gremio
Gospodine, po ali{tata li~i{ na star,
trezven gospodin ama po zborovite si ludak.
[to ti e gajle gospodine ako sum oble~en vo
biseri i zlato? Blagodaren sum mu na svojot
dobar tatko {to mo`am da gi nosam.
Vin~enco
Na tvojot tatko? O yveru! Toj krpi yivri vo
Bergamo.
Batista
Gre{ka ste, gospodine, gre{ka ste. Ve
molam, {to mislite, kako se vika?
Vin~enco
Kako se vika? Pra{uvate kako da ne znam
kako se vika! Pa jas go gledav od tri
godi{no bebe! Se vika Tranio.
U~itelot
Da te nema, da te nema, magare edno ludo!
Se vika Lu~enco i toj mi e sin edinec
i naslednik na siot moj imot, imotot na
siwor Vin~enco.
Vin~enco
Lu~enco? O, toj go ima ubieno svojot gospodar! Fatete go, vi nareduvam, vo imeto na
Vilijam [EKSPIR
210
Batista
Vin~enco
Kade e onoj proklet, podol Tranio
{to v lice me ismeva{e i me prave{e
ludak?
Vin~enco
Batista
Zarem vaka se do~ekuvaat i uni{tuvaat
stranci? O gadu rasipan!
(Vleguvaat Biondelo, Lu~enco i Bjanka.)
Biondelo
Kambio Lu~enco stana.
O, propadnavme, ene go onde. Odre~ete se od
nego, zakolnete se deka ne go poznavate ili
otidovme jabana
Lu~enco
(Kleknuva na kolena.) Prosti, tatko.
Vin~enco
Ti si `iv, sinko?
(Brzo begaat Biondelo, Tranio i
U~itelot.)
Bjanka
Lu~enco
Qubovta ~udava gi stori. Qubovta kon
Bjanka
me natera so Tranio da se smenam,
Toj mene me pretstavuva{e vo gradot
a jas najposle sre}no stignav
do sakaniot pristan na moeto bla`enstvo.
S# Tranio {to stori, moja zapoved be{e,
zatoa tatko, zaradi mene, prosti mu.
Vin~enco
More nosot }e mu go skr{am na toj apa{
{to zatvor saka{e da me prati.
[to zgre{i?
Kade e Lu~enco?
Vin~enco
Lu~enco
Lu~enco e ovde
vistinskiot sin na vistinskiot Vin~enco
koj{to so ven~avka }erkata ti ja zede
duri izmamata dolna te la`e{e na o~i.
Gremio
Ova ti e laga, laga so opa{ka, izmameni sme
site.
211
Kroteweto na opakata
Lu~enco
Ne pripa|aj Bjanka. Tatko ti }e se smiri.
(Izleguvaat Lu~enco i Bjanka.)
Gremio
Izvisiv sosem, no so drugite sepak }e bidam
nade` pove}e nema, no barem air od gozbata
}e vidam.
(Izleguva.)
Katerina
Ma`u, da odime i nie, sakam da go vidime
krajot.
Petru~io
Se razbira Kate, ama bakni me prvin.
Katerina
Scena 2
(Vleguvaat Batista, Vin~enco, Gremio,
U~itelot, Lu~enco, Bjanka, Petru~io,
Katerina, Hortenzio, Vdovicata, Slugite, Tranio, Biandelo, Grumio postavuvaat gozba.)
Lu~enco
Najposle, fal{ notite ni stanaa skladni
i vreme e koga lutata vojna svr{i
pa se smeeme na minatite opasnosti i beqi.
Ubava moja Bjanka, dobredojde na tatko mi
ka`i
a jas, so istata qubeznost na tvojot tatko.
Baxanaku Petru~io, svesko Katerino,
i ti Hortenzio so vdovicata mila,
gostete se i dobro mi dojdovte doma.
Veselbata e za site da staneme vedri
po go{tevaweto {to sledi. Sednete, ve
molam,
da sedime, da jademe i da muabetime.
Vilijam [EKSPIR
212
Petru~io
Katerina
Mnogu lo{o sakavte da ka`ete.
Vdovicata
Vdovicata
Na lo{otijata i mislev.
Koj ima vrtoglavica misli deka svetot se
vrti.
Petru~io
Katerina
Vo sporedba so vas jas sum cve}e za mirisawe.
Vrtoglav odgovor.
Petru~io
Katerina
Navali, Kato!
Gospo|o, {to sakate da ka`ete?
Hortenzio
Vdovicata
Navali `eno!
Toj vaka me zavede.
Petru~io
Petru~io
Po {to saka{, mojata Kate }e ja kutne.
Jas ja zavedov? Kako ti se dopa|a, Hortenzio,
ova?
Hortenzio
Saka da ka`e deka vie ja zavedovte vaka da
ka`e.
Petru~io
Dobar si ti matka~. Baknete go za ova, ve
molam.
Katerina
Koj ima vrtoglavica misli deka svetot se
vrti - [to sakavte, ve molam, da ka`ete so
ova?
Hortenzio
Ne sum cajkan!
Petru~io
Ama zboruva{ ko cajkan! Aj na zdravje! Mu
nazdravuva na Hortenzio.
Batista
Gremio, kako ti se dopa|aat ovie bistri
de~ki?
Grmeio
Pa, gospodine, bi rekol deka odli~no se
bodat.
Vdovicata
Bjanka
Ma` vi, podjarmen od edna zmija
ja meri tagata na ma` mi niz svoja dulbija.
Sega znaete {to sakav da ka`am.
213
Kroteweto na opakata
Lu~enco
Vin~enco
Da, nevesto, dali ova i vas od zanes ve vrati?
Bjanka
Da, ama ne me upla{i. Pak vo zanes }e si
spijam.
Petru~io
Te{ko. No {tom ve}e zapo~navte
}e pu{time i na vas po nekoja strela.
Bjanka
Da ne vi sum ptica?
Toga{ grmu{kata }e ja smenam
a vie brkajte me so zategnat lak.
Dobro mi dojdovte.
(Izleguvaat Bjanka, Katerina i Vdovicata.)
Petru~io
Mi pobegna, siwor Tranio
Pticata vo koja strelavte a ne ja pogodivte;
Pijam za site ni{anxii {to proma{ija.
Tranio
Ama gospodine, Lu~enco me pu{ta{e ko
zagar
da tr~am a za svojot gospodar da lovam.
Petru~io
Dobra, bistra sporedba, no mirisa na ku~e.
Tranio
Imate sre}a, gospodine, {to lovevte za
sebe.
No velat, va{ata srna v dupka ve pikna.
Dvaeset kruni?
Na tolku se kladam vo mojot zagar ili sokol
a dvaeset pati pove}e vo svojata `ena.
Lu~enco
Toga{ na sto.
Hortenzio
Batista
O,O, Petru~io! Tranio te pogodi sega.
Va`i.
Vilijam [EKSPIR
214
Hortenzio
Petru~io
Dogovoreno!
Hortenzio
Koj }e po~ne?
Lu~enco
Eve jas.
Odi Biondelo, ka`i & na gospodarkata da
dojde.
Biondelo
Odam.
Hortenzio
Siguren sum, gospodine,
kaj va{ata nikoga{ ne pomaga molba.
(Vleguva Biondelo.)
I? Kade e `ena mi?
Biondelo
Batista
Zete, polovina od oblogot primam. Velam,
Bjanka }e dojde.
Lu~enco
Ne sakam da delam. Cel }e go dobijam.
(Vleguva Biondelo.)
I?
Biondelo
Petru~io
Od lo{o polo{o, ne doa|a! O kolku gnasno,
nepodnoslivo, neizdr`livo!
Grumio, odi kaj gospodarkata tvoja
i ka`i & deka & nareduvam da dojde.
(Izleguva Grumio.)
Hortenzio
[to?
Hortenzio
Gremio
Da. I toa qubezen.
Go molam boga, gospodine, va{ata
da ne vi prati polo{.
Petru~io
Se nadevam na podobar.
Ne doa|a.
Petru~io
Toga{ te{ko mene, {to da ka`am drugo.
(Vleguva Katerina.)
215
Kroteweto na opakata
Batista
Sveta bogorodice, eve ja doa|a Katerina.
Katerina
[to povela{, gospodaru, zo{to me vika{?
Petru~io
Petru~io
Bjanka
Odi donesi gi vedna{. Ako odbijat,
so kam{ik donesi gi kaj ma`ite nivni.
Odi, velam, i dovedi gi vedna{.
(Izleguva Katerina.)
Lu~enco
Ako postojat ~uda, toga{ ova e ~udo.
Hortenzio
^udo ami kako! Samo ne znam {to
pretska`uva.
Petru~io
Petru~io
Spokoj pretska`uva, qubov i miren `ivot,
po~it i znaewe koj e {to vo domot.
Ili na kuso, s# slatko i sre}no.
Batista
Neka sre}a te prati, dobar Petru~io!
Ti go dobi oblogot, a jas ti davam
u{te dvaeset iljadi kruni
kako drug miraz za druga }erka,
oti taa se smeni, nikoga{ ne bila vakva.
Petru~io
Stori taka, ti velam, i po~ni so nea.
U{te podobro }e go dobijam oblogot
Vilijam [EKSPIR
216
Vdovicata
E, nema.
Petru~io
E, ima. Po~ni, zna~i, so nea.
Katerina
Kroteweto na opakata
Lu~enco
I toa kako: nikoga{ lo{otilok da ne koti.
217
(Bele{ki)
Soto, najstariot sin na selanecot, se pojavuva vo dramata na Fle~er, Zadovolni `eni
(Women Pleased) ama ne se dodvoruva na edna velmo{ka.
2
Postavuvaweto na ovaa scena e problemati~no. Spored Arden izdanieto, Enter aloft Sly. .
sugerira deka Slaj se nao|a nekade gore i deka dejstvoto se slu~uva na nekoja potkrenata
bina ili galerija. No, na primer, na drugo mesto scenskata bele{ka veli ne{to drugo: Enter
two with a table and a banquet on it, and two other, with Slie asleepe in a chaire. . . Vleguvaat dvajca
slugi so masa i bokal na nea, pa drugi dvajca so Slaj zaspan na stol. . .
3
Legendarna Asirska kralica poznata po svojata razvratnost. [ekspir ja spomenuva ovde i
u{te dvapati vo Tit Andronik.
4
Vo Padova e osnovan vo 1228 godina eden od najstarite univerziteti vo Italija
5
Sveta Ana, majkata na Deva Marija iako ne e spomnata vo Biblijata. Kolneweto vo sveta
Ana e mnogu ~esto vo vremeto na [ekspir.
6
Ova uka`uva deka tie ostanuvaat do krajot na pretstavata iako pove}e ne govorat ni{to.
7
Ili e igra na vozrasta na Petru~io, eden preku trieset i eden, zna~i 32 godini ili, {to
e poverojatno, se odnesuva na igrata so karti trieset i eden; koga e eden preku trieset
i eden, zna~i oti{ol preku dozvolenoto, izgorel {to vo figurativna smisla bi zna~elo
deka e napien.
8
Sarkasi~en komentar za Gremio.
9
Kaj [ekspir stoi ben venuto. Za da ne go optovarime tekstot,italijanskiot izraz soodvetno go zamenivme so makedonski.
10
Ovde Lu~enco e prepraven kako Kambio, a Hortenzio kako Licio. Hortenzio ja dr`i
rakata na Bjanka za da ja nau~i kako se dr`i instrumentot a ova go provocira Lu~enco.
Ottuka drskiot ton na po~etokot od scenata.
11
Ovoj poznat govor na Katerina e tolkuvan na razli~ni na~ini. Zatoa tonot na interpretacijata e klu~en za razbiraweto na dramata.
12
Bjanka zna~i belo. Aluzijata na Petru~io e deka Lu~enco e vtoriot dobitnik po nego.
1
Title page
Naslov na originalot:
Loves Labours Lost
L I C A:
Ako treba da se otka`eme od nekoja
od komediite na [ekspir, toga{, se ~ini, So
sila ubavina ne biduva e najpogodnata za toa,
veli pribli`no Hazlit i negovoto mislewe
e glavno prifateno od kriti~arite i va`i
do deneska. Ova se dol`i, prete`no na stavot
deka ova e edno od najranite dela na majstorot
od Stratford na koja toj ~irakuval i go u~el
zanaetot. Kako potvrda na ova naj~esto se
poso~uvaat preusilenite rimuvani kupleti,
preteranite i nekoga{ na sila izvedeni
igri so zborovi, nedovolno `ivite likovi i
~esto prekinuvanoto dejstvo za da mo`e da se
izvedat nekakvi eftini {tosevi i bizarni
ske~evi koi ne dozvoluvaat doiska`uvawe
na zamislenite nameri na avtorot. Poup,
na primer, smetal deka komi~nite sceni se
tolku suvoparni i bledi {to re{il da gi
isfrli od tekstot stavaj}i gi vo fusnoti
za eventualnite istra`uva~i na razvojot na
[ekspir, da vidat so kakvi napori i maki toj
stignal do svoite podocne`ni golemi ostvaruvawa.
Vo najnovo vreme rabotite so ovaa
drama stojat ne{to podobro. [ekspirolozite utvrdile deka ova sepak ne e edna od
najranite drami, tuku deka e sozdadena vo
periodot koga se napi{ani Ri~ard Vtori,
Romeo i Julija, na primer, ili nedramskite
dela vklu~uvaj}i gi i sonetite. Istovremeno, mnogubrojnite postavuvawa na scena,
poka`aa deka So sila ubavina ne biduva e
s# u{te privle~na kako zabavna piesa, misterija, pa i kako drama. Osobeno se naglasuva va`nosta na stilot {to ja pravi drama
so svoj pe~at, so svoj poseben {arm, drama
bliska do muzi~ko delo bidej}i, na primer,
posledniot, mnogu dolg ~in, e kako nekakov
bal pod maski postojano sleden od muzika i
igri s# do samiot kraj.
Najraniot tekst na dramata e od
kvarto izdanieto od 1598 godina na ~ija
naslovna strana stoi: Prijatno sro~ena
komedija nare~ena So sila ubavina ne biduva.
Kako {to be{e prika`ana pred nejzinoto
veli~estvo ovoj Bo`ik. Popravena i zgolemena od Vilijam [ekspir itn. Ova pos-
Kralot
Neka slavata po koja vo `ivotot tr~ame
site
`ivee vpi{ana vrz tu~nite ni plo~i
za potoa da n# krasi vo grdosta na smrtta;
koga i pokraj strvnoto dr~no Vreme
trudot na sega{niov `ivot mo`e da ni ja
kupi
onaa ~est {to tapa }e ja stori ostrata mu
kosa
i naslednici }e staneme na seta ve~nost.
Zatoa, osvojuva~i hrabri, za{to vie ste
takvi,
{to boj biete so sopstvenite ~uvstva
i vojskata brojna na zemskite strasti neodamne{niot na{ propis strogo ostanuva
vo sila:
Navara }e stane ~udo na svetot
dvorot na{ }e stane akademija mala
vo koja ume{nosta na `iveeweto na mir }e
se u~i.
Vie trojca, Biron, Dimen i Longavil,
se zakolnavte tri godini da `iveete so mene
ko moi drugari {kolski, i da se dr`ite do
sekoj propis
napi{an na ovaa lista ovde:
zakletva dadovte a sega u{te potpis fali
so koj sekoj od vas }e si ja rizikuva ~esta
ako go prekr{i zapi{anovo i vo najmal
detaq.
Ako ste kadri da pravite ko {to se zakolnavte so pamet
potpi{ete se i odnesuvajte se spored
va{iot zavet.
Longavil
Jas re{iv; samo tri godini postot trae:
umot }e praznuva, iako teloto }e trpi:
kaj debeliot mev kus e umot a obilniot
namet
rebrata gi goi no sosem te li{uva od pamet.
Dimen
Gospodaru sakan, Dimen e uspokoen:
^in PRVI
Scena 1
(Vleguvaat Ferdinand, kralot od Navara,
Biron, Longavil i Dimen.)
Longavil
Za ova i za s# drugo dadovme raka.
Biron
Biron
Kralot
Zavet, zna~i, dadovte deka ne ste obvrzani
na ova.
Biron
Ne kralu moj, dozvolete, a eve i dodavka
nova
}e u~am so vas za toa go dadov zborot
i tri godini }e ostanam ovde na dvorot.
Kralot
Da go znaeme ona {to inaku ne go znaeme.
Biron
Mislite skrienoto i branetoto od du{ata
volna?
Kralot
Da, toa e za onoj {to u~i bo`ja nadopolna.
Biron
Toga{ e lesno; se kolnam deka }e u~am taka
da go nau~am zabranetoto od prva raka;
Na primer, - kako mo`am da se nakrkam arno
koga na post strog treba da bidam stvarno;
ili kako da se dograbam do devojka fina
koga bludot so devojkite e podlo`en na
vina;
ili, zakolnat tolku te`ok zavet da me vlada
da nau~am da go prekr{am bez ~esta da mi
strada.
Ako dobivkata od u~eweto e vakva i kako i
da e
na krajot se doznava ona {to inaku ne se
227
znae
se kolnam vedna{ na ova i zavetot ve~no }e
mi trae.
Longavil
Go plevi `itoto a sepak plevel `itoto mu
go su{i!
Kralot
Biron
Vaka frlate vrz u~eweto bludni petna
da ni gi zaveduva umovite vo naslada suetna.
Biron
Dimen
Site nasladi se suetni no najsuetno kolka
taa {to niz maka bolna donesuva bolka;
ko na primer, bolno da se xari{ v kniga
baraj}i go zrakot na vistinata; no duri e zad
{titot
predavni~i taa so slepilo te stiga
zrakot {to bara zrak od videlo ti go li{i
vidot:
Taka, pred da sfati{ kade svetlinata le`i
vo mrakot
o~ite gi gubi{, ti se zatemnuva zrakot.
Izu~ete kako da se zadovoli okoto stvarno
vtren~eno vo nekoe drugo oko mnogu pomilo
koe zaslepeno taka, prvovo }e go vardi arno
svetlina }e mu dava na ona od koe zaslepeno
bilo.
Naukata e kako nebesnoto sonce sjajno
vo koe ne mo`e so drzok pogled dlaboko da
se rie
malku u~enite iskopuvaat za trajno
osven po ne{to {to vo tu|ite knigi se krie.
Ovie zemni nunkovci na nebesnite mo}i
{to ime & davaat na sekoja yvezda {to sveti
nemaat korist pogolema od svetlite im no}i
od {eta~ot {to minuva bez niv da gi seti.
Premnogu znaewe, znaewe ne e tuku xeva
nunkoto krsti i bez da kreva vreva.
Kralot
Ama darba ima u~enosta so u~eno da ja ru{i!
Dimen
Dobro voveden, vovedenosta sosem da ja
gu{i!
228
Vilijam [EKSPIR
Biron
Ne, gospodaru dobar; se zakolnav da ostanam
tuka:
Iako za neukosta pove}e rekov
odo{to mo`ete da ka`ete za taa u~enost
sveta
jas stojam na zborot i ne se odrekov
sekojdnevno da pla}am vo ovie tri leta.
Dajte mi go listot, va`na e sekoja reda
pod strogive propisi }e se potpi{am
vedna{!
Kralot
Sega ja trgnavte od vas sramotijava bedna!
Biron
(^ita) Zna~i: niedna `ena da ne se pojavi
na kilometar i pol od mojot dvor, - Dali e
ova objaveno?
Longavil
Pred ~etiri dena.
Biron
Da ja vidime kaznata - inaku }e & bide
otse~en jazikot.
Koj ja smisli vakvata kazna?
Longavil
Jas li~no.
Biron
Biron
A zo{to, gospodine?
Longavil
Da ne im tekne da se priberat pred
stra{nava kazna.
Biron
229
Biron
Ovoj ovde, mom~e. [to saka{?
Akmak
Jas samiot ja pretpostavuvam negovata
li~nost, za{to jas sum malocenitel na negovata visost: no bi sakal li~nosta da mu ja
vidam vo krv i meso.
Kralot
Biron
Za toa bez gajle. Na dvorov, znaete, ~esto
ide
prefinet eden [panec, pojava nova,
vo najnovata svetska moda mnogu viden,
~ij mozok ko na {aka frazi razni kova;
Muzikata od sopstveniot prazen govor
go voshituva nebare e toa melodija na
zborot;
~ovek strosan kogo dobroto i zloto
go izbrale za sudija glaven vo sporot.
Ova ~edo na me~tite, Armado {to se vika,
ko odmor od u~eweto prikazni mnogubrojni
za vitezi }e ni ka`uva dolovuvaj}i ni slika
na son~evata [panija za koja zaginale vo
vojni.
Ne znam kako vi se dopa|a vam, blagorodni
du{i,
no mene me {eknuva koga la`e, su{i
za ko moj bard, zadovolstvo da mi pru`i.
Biron
Za Armado govorlivosta e luk i voda
od nego zborovite izviraat, vitez e na svojata moda.
Ova e toj.
Akmak
Gospodinot Arm-Arm - ve prepora~uva. Naokolu vrie od rasipni{tvo. Pismovo }e vi
ka`e pove}e.
Torlak
Gospodaru, rezilot me ~ini mene odnesuva.
Kralot
Pismo od veli~enstveniot Armado.
Biron
Bez ogled kolku nisko vo sodr`inata, na
Boga mu se molam da e visoko vo stilot.
Longavil
Visoka molba do nisko nebo: Bog neka ni
dade trpenie!
Longavil
Biron
So nego i so Torlak studiite }e ni bidat
slatki
a dnite od trive godini mnogu kratki.
(Vleguvaat Akmak so pismo i Torlak.)
Akmak
Koj od vas e li~nosta na vojvodata?
230
Vilijam [EKSPIR
Biron
Toga{ gospodine, neka stilot odredi kolku
}e se iska~ime na
skalite od veselosta.
Torlak
Slu~ajot e samo moj, gospodine, a se odnesuva
na @akeneta.
Postapkata negova e {to me fatija vo postapka.
o~ite po meso.
Kralot
(^ita). Veziru golem, opolnomo{teniku
nebesen i du{egri`niku na Navara, bogu
na mojata zemska du{a i hranitelu i
za{titniku na moeto telo.
Torlak
S# u{te ni zbor za Torlak.
Kralot
Biron
Vo kakva postapka?
Torlak
Postapkata i na~inot eden po drug sledat,
gospodine; zna~i vkupno ima tri raboti: Mi
idea po stapkata i me vidoa kako sedam so
nea vo na~inot; me fatija kako eden po drug
ja sledam vo parkot {to zaedno pravat postapkata i na~inot eden po drug da sledat.
[to se odnesuva do postapkata, - toa e postapka na ma` kon `ena; a na~inot, - na~inot
ti e na~elen.
Biron
Torlak
Za tu|ite tajni, ve molam.
Kralot
Ba{ e taka, opkolen od samurno temna
taga, ja prepora~av svojata crno skislena
poti{tenost na iscelitelnata mo} na
tvojot zdravjenosen vozduh i, gospodin kakov
{to sum, se predadov sebesi na pro{etka. Vo
koe vreme? Tuka nekade okolu {est poru~ek
koga `ivotnite najmnogu grizat, pticite
231
Koj, jas?
Kralot
Kralot
Onoj glau~, onoj zabegan degen,Torlak
Koj jas?
Kralot
Onaa prazna tikva
Torlak
Biron
Pak jas?
Kralot
[to, mi se ~ini, se vika Torlak,Torlak
Ne e ba{ ona {to go o~ekuvav ama e najdobroto {to dosega sum go ~ul.
Kralot
Da, najdobroto od najlo{oto. No, {to veli{
ti na ova, mom~e?
Zna~i jas.
Torlak
Kralot
Ja priznavam `enskata, gospodaru.
Zdru`en i bagabontiran, sprotivno na
tvojot donesen i objaven proglas i zakon za
vozdr`uvawe, so, so - o, ama mi e ma~no da go
232
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Dali slu{na za proglasot?
Torlak
Priznavam deka mnogu slu{nav, gospodaru,
ama malku zapametiv.
Kralot
Be{e objaveno deka sledi godina zatvor za
onoj {to }e go fatat so `enska.
Torlak
Jas ne bev faten so takva, gospodaru: bev
faten so devojka.
Kralot
Pa objaveno e i so devojka.
Torlak
Ama ovaa ne be{e ni devojka, gospodaru;
be{e devica.
Kralot
I taka tamu e re~eno, za{to stoe{e i
devica.
Torlak
Ako stoelo toga{ ja poreknuvam nejzinata
devstvenost. Me fatija so sluginka.
Kralot
Nema da se poslu`i{ so ovaa sluginka, gospodine.
Torlak
]e se poslu`am odli~no, gospodaru.
Kralot
Gospodine, sega slu{ni ja kaznata: ima da
posti{ nedela dena i da bide{ samo na
trici i voda.
Torlak
Poarno da bidam mesec dena na `ensko meso
i oves.
Kralot
A Don Armado }e ti bide ~uvar.
Vie Biron, pogri`ete se da go kaznat.
Nie pak, gospoda, da go rabotime strogo
ona na koe tolku cvrsto se zavetivme.
(Izleguvaat Kralot, Longavil i Diman.)
Biron
Glavata ja davam ako zavetive te{ki
i zakonov na krajot ne ispadnat majtap.
Mrdni, mom~e.
Torlak
Trpam zaradi vistinata, gospodine; oti vistina e deka me fatija so @akeneta a @akeneta e vistinski ~esna moma; zatoa velam
dobredojde na gorkiot pehar na napredilakot! Eden den mo`e pak }e mi se nasmee
makata; a dotoga{, tago moja, sedi madro!
233
Molec
Armado
Mom~e, {to misli{, {to mo`e da zna~i
koga ~ovek so golem duh go navasa taga?
Molec
Toa e siguren znak, gospodine, deka }e bide
poti{ten.
Armado
Gluposti. Tagata e edna i ne mo`e{ da ja
deli{ tuku-taka, more apa{.
Molec
Gre{ite, gospodaru, gospodine, ne ste vo
pravo.
Armado
Taman i na mesto.
Molec
[to sakate da ka`ete, gospodaru? Jas sum
taman, a zborot ne mi e na mesto, ili zborot
mi e taman, a jas ne sum na mesto?
Armado
Ti si taman oti si mal.
Molec
Malku taman, oti mal. A zo{to na mesto?
Armado
Armado
Kako mo`e{ da ja oddeli{ tagata od
poti{tenosta, pile moe nedokvakano?
Molec
So prost prikaz na nivnoto dejstvo, pr~u
moj `ilav.
Armado
Ne. Zaslu`eno te falam.
Jas pr~ `ilav? Jas?
Molec
Molec
Taka se falat magariwata.
Tis. Ami jas pile nedokvakano?
Armado
Armado
Saka{ da ka`e{ deka magareto ima um?
Te narekov pile nedokvakano oti eptem ti
li~i na tvoite mladi godini, a mladite
godini, }e se slo`i{, se mo{ne nedokvakani.
Molec
Ne. Tuku deka ima teknuvalo.
234
Vilijam [EKSPIR
Molec
Armado
Sakam da ka`am deka ti ima{ teknuvalo: me
vadi{ od pamet.
Molec
Samo koga me vle~at za jazik, gospodaru.
Armado
Ne sakam nekoj da si igra majtap so mene.
Molec
(Za sebe) Saka da ka`e majtapot ne saka da si
igra so nego.
Armado
Vetiv da u~am tri godini so vojvodata.
Molec
Zo{to, gospodine, tri godini koga mo`e s#
za eden ~as.
Armado
Nevozmo`no.
Molec
Kolku se tripati po eden?
Armado
Ne{to slabo mi odi smetaweto. A i ne sum
kr~mar da mu se snevidi.
Molec
Ama ste blagorodnik i komarxija, gospodine.
Armado
Priznavam, sum. Ama bez takov {lif, ne si
~ovek.
Molec
I doka`av deka ste nula.
Armado
Samo sakav da ti ka`am deka sum vquben vo
edna; no bidej}i e prostakluk eden vojnik da
bide zaquben, za inaet se zacapav vo edna
obi~na prosta~ka. Ako so me~ gi ubijam
mu{i~kite na strasta i se oslobodam od
gre{nata misla, rado, ko zatvoreni~ka,
bi ja razmenil pohotata za nekoja nova
qubovna majstorija so nekoj francuski
mangup. Mrazam vozdi{ki; mi se ~ini, so
niv go valkam Kupidona. Daj mi nade`,
mom~e. Ka`i, koi golemi lu|e na svetot
bile zaqubeni?
235
Molec
Herkul, gospodaru.
Armado
Slavniot Herkul? Redi u{te junaci, mom~e,
redi, neka jazikot ti se pozlati, ama gledaj
da se odbrani, da imaat te`ina.
Molec
Kolku {to znam da ~itam, gospodine, da: a
i najdobra e od site. Samson nemal nekoja
posebna pri~ina da se zaleta po `ena so
takva boja. Mora da bila umna.
Molec
Sigurno, gospodine; bila zelena vo umot.
Molec
Armado
Eve, Samson, gospodaru; toj be{e ~ovek so
te`ina, nose{e te`ina; edna{ duri, kako
amal, na vrat gi istegli gradskite porti; a
be{e zaquben.
Armado
O, Samsone stamenit! O, gramaden Samsone!
Vo me~uvaweto mi si ramen kolku {to sum
ti jas vo noseweto porti. I jas sum zaquben.
A vo {to be{e zaquben Samson, a, Mol~e?
Molec
Vo edna `ena, gospodaru.
Armado
So kakva boja na lice?
Molec
Od site ~etiri, ili od tri, ili od dve, ili
edna od ~etirite.
Armado
Ka`i ja to~no bojata.
Molec
Morsko-zelena, gospodine.
Armado
Dali e edna od ~etirite?
236
Vilijam [EKSPIR
Molec
Svetot u{te od pred tri veka nosi na du{a
edna takva balada: ama siguren sum, sega
ne{to sli~no te{ko se nao|a; i da se najde
ne vredi ni da se zapi{e a kamoli da se pee.
Armado
Crvenilovo me izdava. Slu{aj devojko!
@akeneta
Slu{am, ma{ko!
Armado
Armado
Ba{ bi sakal povtorno da se sklepa ne{to
sli~no za da vidat lu|eto deka i pred
mene imalo nekoj vakov. Mom~e, navistina
se zacapav vo onaa selanka {to ja fativ
v grmu{ka so ona `ivotno Torlak. Epten
zaslu`uva.
Molec
(Za sebe) Barem sto kam{ici i da ja saka
nekoj sepak poaren od gospodarov.
Armado
Znam kade si.
@akeneta
Armado
Ama ste bister.
Pej, mom~e, te{ka sevda mi le`i na du{a.
Armado
Molec
]e ti iznaka`am ~uda.
Te{ka e sevdata koga se qubi lesna `ena.
@akeneta
Armado
So takov surat?
Pej, ti rekov!
Armado
Molec
Te sakam.
Strpete se da pominat pijanicive.
(Vleguvaat Akmak, Torlak i @akeneta.)
Akmak
Gospodine, `elba na vojvodata e da go
dr`ite Torlakov na oko; ne smeete, veli
vojvodata, da go ostavate da gnete i da azdisuva; tri dena vo nedelata mora da posti.
A gospojcava ja vodam kaj vojskata. Treba da
pomaga ne{to. Zbogum.
@akeneta
Zdravje.
Armado
Odi so zdravje.
@akeneta
Zdravje da ima{.
237
Akmak
Ajde @akeneta, mrdni.
(Izleguvaat Akmak i @akeneta.)
Molec
[to }e vidat? Ka`i!
Torlak
Armado
Gadu, dobro }e se isposti{ pred da ti se
prosti.
Torlak
Se nadevam, gospodaru, ne }e postam so
prazen stomak.
Armado
]e bide{ debelo kaznet.
Torlak
]e vi bidam dol`en pove}e od va{ite lu|e
koi se slabo plateni.
Armado
Trgaj mi go gadov od pred o~i; zatvori go.
Molec
Trgnuvaj, prestapniku, napred mar{!
Torlak
Ne me zatvorajte, gospodaru; mo`am da
postam a da nemam zatvor.
Molec
Ne, gospodine; samo koga mrsi{ nema{
zatvor. Zatoa odi{ v zatvor. 1
Torlak
Dobro. Ama koga pak }e gi vidam veselite
dni na o~ajot nekoi }e vidat.
238
Vilijam [EKSPIR
Bojet
Princezata
Vitezot Longavil e eden.
Na mojata ubavina, Bojet, iako mala,
ne & e potrebno kinxureweto od va{ite
falbi
ubavinata se kupuva so procenkata na okoto
a ne so vikawe po tezgite na onoj {to ja
nudi.
Pomalku se gordeam {to ja falite mojata
vrednost
odo{to vam vi e va`no da ve smetaat za
mudar
dodeka umot go tro{ite vo falbi za mene.
A sega da go isku{ame isku{itelot: dobar
Bojet,
sigurno ste ~ule za glasot {to se {iri
i nadaleku yuni deka Navara dal zavet
duri tri godini ne pominat vo u~ewe te{ko
niedna `ena ne smee da mu dojde vo dvorot
skrovit:
zatoa, mi se ~ini, nu`data vakva bara
pred da mineme niz zabranetite porti
da znaeme {to misli; i vo toa ime
svesni za va{ata vrednost, ve izbravme vas
kako na{ najve{t i najpogoden zastapnik.
Ka`ete mu deka }erkata na kralot francuski
dojdena e po seriozna rabota {to ne trpi
bavnost
pa saka li~no da razgovara so negovata
visost.
Neka pobrza, tolku ka`ete mu; a nie }e ja
so~ekame ovde
Princezata
Go znaete ~ovekov?
Marija
Go znam, madam: na svadbenata gozba
koga lordot Perigor se `ene{e so
nasledni~kata li~na
na @ak Folkonbrix, i slave{e {tedro
vo Normandija, ovoj Longavil go vidov:
toj e ~ovek obdaren i na visoka cena,
znalec na umetnosta, velelepen voin;
na {to }e se nafati, go izvr{uva do kraj,
edinstvena damka vrz sjajot na negovata
doblest
ako sjajot na doblesta so damki mo`e da se
valka
e zdru`enosta kaj nego na ostar duh i plaha
volja;
so umot oster se~i, so voljata nikogo ne
{tedi
{to vo krugot na negovata mo} }e se najde.
Princezata
Vesel gospodin {to za podbiv go biva, neli?
Marija
^in VTORI
Scena 1
(Vleguvaat Princezata od Francija, Marija,
Katarina, Rozalina, Bojet, Velmo`i i druga pridru`ba.)
~ujat
a pak mladite, velam, ma|epsani se sosem,
tolku te~en i sladok mu e govorot.
Princezata
Princezata
Dosetkite brzi brzo zgor~uvaat ko pelin.
Koi se drugite?
Katarina
Mladiot Dimen, re~isi sovr{en mlad
~ovek,
zaradi doblesta sakan od site doblesta {to
ja qubat:
so mo} silna za golemo zlo, najmalku za zlo
znae,
za{to duh ima najgrdiot lik da go stori ubav
a lik koj i bez duh, ubavina bi imal.
Edna{ go vidov kaj vojvodata Alanson
i ona {to go rekov za dobroto {to go vidov
e samo tro{ka od negovata bezmerna vrednost.
Rozalina
U{te eden od ovie studenti vo toa vreme
tamu so nego be{e, ako setilata ne me la`at
po ime Biron; so povesel ~ovek
koj{to vo veselosta i {egata znae za merka
nikoga{ ne sum pomuabetila vo svojot
`ivot.
Okoto priliki mu bara za duhot bister,
za{to s# ona {to }e go dofati ova
bistrinata go pretvora vo dosetliva {ega,
koja jazikot negov ubav (tolkuva~ na sekoja
smisla)
vo tolku prikladni i bistri zborovi ja redi
{to i starcite rabotata ja batalat da go
240
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Princezo li~na, Navarskiot dvor so dobredojde ve prima.
Princezata
Ova li~na mo`ete da si go zemete nazad; a od
dobredojdeto
u{te nemam ni{to: pokrivot na va{iot
dvorec e previsok
za da bide va{ a dobredojdeto vo {irokoto
pole prenisko
za da bide moe.
Kralot
]e bidete dobredojdena, madam, na mojot
dvor.
Princezata
I so vas da e taka, neznaeweto bi vi bilo
mudro,
no sega mora neve{tost znaeweto da vi
glumi.
^uv deka od gostoprimstvoto ste se
otka`ale so zavet
smrten grev e zakletvata vakva da se dr`i
a grev da se prekr{i.
No prostete, prenaglito sum drska,
ne mi li~i mene u~itelot da go u~am.
Bidete dobri i pro~itajte zo{to sum ovde
i vedna{ re{ete okolu baraweto moe.
Kralot
Sekako gospo|o, ako navistina mo`am.
Princezata
Princezata
Toga{ - da, }e bidam dobredojdena. Vodete
me tamu.
Kralot
Biron
Slu{nete me, gospo|o mila; vrzan sum so
zavet.
Princezata
Deva Marija neka vi e na pomo{! ]e se
odvrzete.
Kralot
To~no, tancuvavte.
Ni za `iva glava, gospo|o li~na, po moja
volja.
Princezata
Voljata samo volja ja zgaznuva i ni{to
drugo.
Rozalina
Zo{to toga{ se ma~evte da me pra{ate?
Biron
Zarem morate vedna{ vo galop?
Kralot
Rozalina
Va{eto gospodstvo ne znae {to e toa.
Vie ste toj {to me mamuzi so pra{awa
241
takvi.
Biron
Itri ste no jurite naglo, brgu }e setite
zamor.
Rozalina
Ne duri java~ot ne go frlam vo kalta.
Biron
A koga toa }e se slu~i?
Rozalina
Samo {utrak so vakvo pra{awe kaska.
Biron
Ubavo vi stoi vakvata maska.
Rozalina
Poubavo e pod nea liceto na deva.
Biron
I qubovnici da vi namami prs i pleva.
Rozalina
Amin, daj gospode vas da ne ve vodam..
Biron
Sigurno, za{to pred toa }e si odam.
Kralot
Princezata
Gospo|o, va{iot tatko spomnuva tuka
isplata od sto iljadi kruni;
[to e samo polovina suma od celiot iznos
{to tatko mi go dade za negovite vojni.
No da re~eme deka toj ili jas, {to ne e
to~no,
sme ja primile taa suma, neplateni ostanuvaat sepak
Ve dr`am za zbor:
Bojet, poka`ete gi priznanicite
na toj iznos izdadeni od slu`benite lica
na [arl, negoviot tatko.
242
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Biron
Sakam da gi vidam.
Bojet
Prostete, veli~estvo, vrzopot ne e u{te
stignat
vo koj se priznanicite so drugi dokumenti:
utre site }e gi imate na uvid.
Kralot
Bolno od vnatre me pe~e.
Zadovolen sum: na taa sredba utre
kon pravdata }e se priklonam i doblesta na
umot.
Vo me|uvreme, primi dobredojde od mojata
raka
kakvo {to ~esta bez oskvernetost na ~esta
na va{ata doblest mo`e da & ja pru`i.
ne }e mo`ite, princezo li~na, niz portite
moi
no ovde pod vedro nebo }e ve primat isto
ko da ste se smestile vo moeto srce
iako so toa ste li{eni od prestojot v ku}i.
So misli dobronamerni prostete mi i
zbogum:
utre povtorno }e ve posetime nie.
Rozalina
Pu{tete malku krv da te~e.
Biron
Mislite taka bolot se le~e?
Rozalina
Toj {to znae taka veli bo`em.
Biron
A da go bocnete so oko, mo`e?
Princezata
Rozalina
Dobro zdravje i ubavi `elbi neka ve pratat.
Tapo e zatoa imam no`e.
Kralot
Biron
Kaj da bidete, istite `elbi neka ve sjatat.
(Izleguva kralot so pridru`bata.)
Biron
Gospo|o, od vas }e go pozdravam srceto moe.
Rozalina
Pozdravete go, ve molam; ba{ bi sakala da
go vidam.
243
Longavil
Lutinata vedna{ mi projde.
Taa e navistina momi~e zlatno.
Bojet
Mo`ebi i e, gospodine; najverojatno.
(Izleguva Longavil.)
Biron
So {apkata koja e gospo|icata fina?
Longavil
Bojet
Samo malku, ve molam; {to e onaa vo belo?
A taa? Toa e Rozalina.
Bojet
Biron
@ena ponekoga{ {to denski bolska pod
velot.
Longavil
Denski lesna mo`ebi. Imeto & go baram
milo.
Bojet
O dobredojde, gospodine. Zbogum sega.
Samo edno ima; da & go bara{ sramno bi
bilo.
Longavil
Bojet
Dobredojde za vas, gospodine. Jas }e begam.
(Izleguva Biron.)
Longavil
Bojet
Bog da ja vardi va{ata brada!
A {egata mu prili~i na zborot!
Bojet
Princezata
Ne lutete se, gospodine taka mi dojde,
Nasledni~ka e taa na Falkonbrix.
244
Vilijam [EKSPIR
Bojet
Katerina
Dve divi ovci, velam!
Princezata
Kakvi?
Bojet
A zo{to ne moreplovci?
Ne ovci, rudo jagne tuku na usni paseni
lovci.
Bojet
Nie qubovxiite bi rekle zarobenik e na
strasta.
Princezata
Katerina
Objasnete!
Bidete ovca, a jas pasi{te, dali e ova dosta?
Bojet
Bojet
Zna~i pasi{teto mi go nudite mene.
Katerina
Vie ve}e go obravte svojot bostan,
usnite ne gi razdavam, pa makar svetot
fatil xenem.
Bojet
Zna~i gi ~uvate, no za kogo?
Katerina
Za sre}ata na srcevo i za mene.
Princezata
Na duhovitosta & nema kraj; no, lu|e, drugo
e vreme:
pomislete, kolkav bi bil }arot olku duhoviti volci
da se nafrlea na kralot i negovite kni{ki
molci?
Bojet
Odime v paviljon; Bojet vo soni{ta dro~i.
Ako setilata ne me la`at, a mnogu retko se
slu~uva ova
vo o~ite na kralot i zanesenosta nova
Bojet
245
246
Vilijam [EKSPIR
Armado
Evtino. So gledawe.
Molec
Armado
(Pee). Konkolinel.
Ama o, ama o, Armado
Molec
Sjajno, sjajno! Odi, fidanko moja mlada,
zemi go klu~ov, izvadi go od zandana onoj
kico{, dovedi go ovde kako znae{ i umee{,
}e mi treba za pismoto do mojata sakana.
Molec
Molec
Armado
Ne, gospodaru moj svetski, tuku da vi se
lizga pesnata niz vrvot od jazikot, da potskoknuvate pritoa na stapalata, da & davate
`ivost so kokorewe na o~ite, edna nota
niz vozdi{ka druga preku glasot da se ~ue,
ponekoga{ niz grlo nebare qubovta ja goltate peej}i za nea, ponekoga{ na nos, nebare
ja du{kate qubovta mirisaj}i qubov; so
{apkata nakrivena ko strea preku kepenecot na va{ite o~i; so racete prekrsteni
na ramniot dublet ko zajak na ra`en; ili
piknati v xeb ko lu|eto na starite portreti; i da ne dol`ite mnogu so edna arija
tuku da ~epnete malku i da prodol`ite
ponatamu. Toa se majstorii, toa se ve{tini,
toa pali kaj finite devojki koi se palat
i bez ova; a poznati se (prepoznavate, ne?)
onie koi najmnogu do ova se pridr`uvaat.
Pa, re~isi.
Molec
Nemaren u~eniku! Nau~ete ja na pamet.
Armado
Na pamet i od pamet, mom~e.
Molec
I von pamet, gospodaru: site tri }e gi
doka`am.
Armado
[to }e doka`e{?
Armado
Molec
^in TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Armado i Molec.)
Molec
Molec
I u{te tri drugi a sepak ste ni{to.
Armado
Odi i dovedi go onoj kico{. Treba da mi
odnese edno pismo.
Molec
Molec
Soodvetno, nema {to. Da se nazna~i kow za
pratenik na magare.
Armado
[to?[to? [to veli[?
Molec
Velam gospodaru, da go pratite magareto na
kowot za{to e mnogu trom. No odam.
Armado
248
Vilijam [EKSPIR
Armado
Mangup eden iter; brzoumen, od doblest
li{en
Dopu{ti mi, nebo slatko, v lice da ti
di{am,
Hrabrosta me napu{ta, tagata surova mi e
ni{an!
Glasnikot moj se vra}a!
(Se vra}a Molec so Torlak.)
Molec
^udo, gospodaru! Torlakov epten ja utna.
Armado
[to blaboti{ vo zagatki? Ne vidov klu~ot
da go tutna.
Torlak
Ni zatki, ni patki, ni klu~; gospodaru,
rajska smokva,
obi~na rajska smokva dajte mi! ni klu~,
ni patka, ni zatka mi treba! Samo rajska
smokva!
Armado
@imi doblesta, ti tera{ na smea; a tvojata
glupa
misla me {treka pod la`i~ka; i taka gradite
mi di{at sme{na smea: Prostete mi yvezdi!
Zarem {utrakov smeta deka klu~ot e melem
a zborot melem klu~?
Molec
A zarem umniov misli poinaku? Zarem ne e
klu~ot melem?
Armado
Ne e, pa`u. Tuku dodatok {to dopolnuva
i prethodnite praznini gi popolnuva.
Kako na primer:
249
Molec
Vi rekov deka Torlak epten ja utna.
A vie navalivte so klu~ot.
Torlak
Taka e, a jas so rajskata smokva: pa vie so
pri~inite
po~navte pa dojde debeliot klu~ na mangupov,
odnosno guskata {to ste ja kupile pa
zavr{il pazarot.
Armado
Ama ka`ete mi: kako se slu~i Torlakov da
ja utne?
Molec
Armado
@imi du{ava mila, sakam da ka`am deka }e
te oslobodam, li~nosta tvoja }e ja spasam od
prangi, ti be{e frlen v zandana, ograni~en,
zaroben, zatvoren.
Torlak
Taka e, taka e a sega vie }e me pro~istite i
}e me oslobodite.
Armado
Ti davam sloboda, ti ja skusuvam kaznata;
a za vozvrat ne baram ni{to od tebe osven
da & go odnese{ pismovo na selankata @akeneta. Eve ti remuneracija; za{to najdobra
za{tita za mojata ~est e nagraduvawe na
pot~inetite. Molec, po mene.
(Izleguva.)
]e vi ka`am so ~uvstvo.
Molec
Torlak
Slu{aj Molec, ti nema{ ~uvstvo: jas }e go
ka`am klu~ot.
Jas, Torlak, na izleguvawe, a ubavo bev
vnatre butnat
se sopnav od pragot i rabotata ja utnav.
Armado
Od ova, navistina, ve}e mi e preku glava.
Torlak
Duri ova ne se pretvori vo druga utka.
Armado
250
Vilijam [EKSPIR
Torlak
Ve molam, gospodine, kolku gajtan so boja na
meso mo`e da se kupi za edna remuneracija?
Biron
Vidi go mufquz, prvin treba da ja znae{.
Torlak
Biron
]e dojdam kaj vas utre sabajle.
[to e remuneracija?
Biron
Torlak
Mangarka od pet pari, gospodine.
Biron
E pa toga{, svilen gajtan za pet pari.
Torlak
Vi blagodaram. Bog da ve vardi i ~uva!
Biron
^ekaj malku! Treba ne{to za mene da
stori{.
Ako saka{ blagodaren da ti bidam
edna rabota zavr{i mi za koja te molam.
Torlak
Biron
A za koga vi treba, gospodine?
Biron
Za popladnevo.
Torlak
Smetajte deka e zavr{ena, gospodine.
Zbogum.
Biron
Ama ne ni znae{ {to e.
Torlak
]e znam, gospodine koga }e ja zavr{am.
251
252
Vilijam [EKSPIR
Princezata
Be{e li ona kralot {to silno go bodiwa{e
kowot
po ugornicata strmna na ridot?
~esnosta tvoja
ubava nagrada za grd zbor e nadle`nost moja.
[umarot
Samo ubavina li~nosta va{a ja krasi.
[umarot
Princezata
Ne znam; ama mislam deka ne be{e toj.
Princezata
Koj i da be{e poka`a streme` na duhot.
Pa, gospoda, rabotata }e ja svr{ime denes;
vo sabota se vra}ame vo Francija.
Zna~i, {umaru, prijatele, kade e xbunot
{to ni e pusija od koja ubijci }e glumime?
[umarot
Onde, na rabot od onoj ~estak;
pusija koja najubava mo`nost nudi.
Princezata
Blagodarenie na ubavinata moja, ubav lovec
i }e me lovi. Zatoa veli{ najubava mo`nost
nudi.
[umarot
Prostete, gospo|o, ama ne mislev taka.
Princezata
[to?[to? Prvin me fali{ pa odrekuva{
onaka?
O kusove~na gordost! S# za vas e {aka!
[umarot
Ne e, ubava ste.
Princezata
Nemoj, ne ma~kaj mi v srce `alba
ako e neubavo, liceto ne se razubavuva so
falba.
Eve ti, ogledalce moe dobro, zemi za
^in ^ETVRTI
Scena 1
(Vleguvaat Princezata, Marija, Katarina,
Rozalina, Bojet, Velmo`i, Pridru`nici i eden [umar.)
Princezata
Bojet
]e ja prepoznae{, brate, po drugite koi se
bez glava.
Torlak
Torlak
Bojet.
Princezata
[to sakate, gospodine? [to sakate?
Torlak
Nosam pismo od gospodinot Biron za nekoja
si gospo|a Rozalina.
Princezata
254
Vilijam [EKSPIR
Princezata
Vo vrska so sporot,
mom~e, koj ti go dade pismoto?
Torlak
Vi ka`av: gospodarot.
Princezata
I komu treba da go dade{?
Torlak
Od gospodarot e za nekoja dama.
Princezata
Od koj gospodar za koja dama?
Torlak
Od mojot gospodar Biron, perjanica moja
sina,
za nekoja dama od Francija {to ja vika
Rozalina.
Princezata
Si go sme{al pismoto. Odime, mene mi se
vjasa,
a ti, mila, priberi go, drugpat }e ti pi{e
vistinskiot dasa.
(Izleguvaat princezata i svitata.)
Princezata
Pametite slabo iako pred o~i s# vi bilo.
Bojet
Koj e strelecot? Koj e strelecot?
Bojet
Ova e Armado, {panec, {to go dr`at ovde
na dvorot;
zanesenik eden, Monarko, {egaxija so
zborot
{to go zabavuva kralot.
Rozalina
Go saka{ od mene znakot?
Bojet
Pa da, ubavice.
255
Rozalina
Ti ne mo`e{ da pogodi{, da pogodi{, da
pogodi{
ti ne mo`e{ da pogodi{, ~ove~e, o bo`e.
(Izleguva.)
Bojet
Ako jas ne mo`am, ne mo`am, ne mo`am
ako jas ne mo`am, toga{ drug mo`e.
Torlak
Rozalina
Bo`e, bo`e, ama se zabavni: objacata ja
pogodija celta!
Marija
^udesna meta pogodena sjajno:obajcata ja
pogodija celta!
Rozalina
Bojet
Ako birame po rogovi, ti ne mi si ~elen.
Ba{ te srediv fino.
Marija
Postojano so nea se jadete, Bojet, a taa ga|a
pravo v ~elo.
Bojet
Nejze nikoga{ ne ja godat pravo, ja pogodiv
li na delo?
Rozalina
Dali da ti se nafrlam so edna stara pogovorka {to se odnesuva na pogodokot, koja
be{e vozrasen ~ovek koga kralot francuski
Pipin be{e u{te dete?
Bojet
Torlak
Taka mo`am i jas so edna isto tolku stara
{to se odnesuva na pogodokot, koja be{e
`ena koga kralicata britanska Gvinever
256
Vilijam [EKSPIR
Marija
Ama valkan jazik imate; sram da vi e.
Torlak
Ne mo`ete so nea, gospodine; predizvikajte
ja na kuglawe,
Scena 2
(Vleguvaat Holofern, ser Nataniel i
Akmak.)
Nataniel
Mnogu dostojna zabava, navistina; i izvedena
so dobra sovest.
Bojet
Holofern
Trieweto me pla{i. Dobra no}, buv~e. Prijatno dudlawe.
(Izleguvaat Bojet, Marija i Katarina.)
Torlak
[valerxija, nema {to! Zadrogaz prva liga!
Ama go ispeglavme, devojkite i jas, u{te ne
mu stiga!
Smeewe do puknuvawe be{e! Zafrkancija do
poser, {to e pravo;
i si te~e ko od rakav, mrsno, bratko, ama
zdravo.
Armado od edna strana, o, kolku fin i tenok
boj,
pred damata odi, pavkaloto & go nosi toj.
I da vidi{ samo kako sam sebesi rakata si
ja qubi!
I kako najslatko se kolne, pametot mu se
gubi!
A pa`ot negov od drugata strana zadi{an
lida,
bo`e, srceto da ti se raspara od takva
gnida!
(Od nadvor vreva.)
(Torlak izleguva.)
257
Akmak.
Akmak
Ne rekov deka elenot e haud credo tuku elen
samak.
Akmak
[to e Diktina?
Nataniel
Holofern
Ti go krsti{ toj ti prdi, bis coctus!
O, monstrume na neznaeweto, zarem samo
dotamu umot ti stiga!
Nataniel
Gospodine, nikoga{ ne kasnal od |akoniite
{to se pe~at
v kniga.
ne jal hartija, se gleda; ne piel
mastilo; ni{to ne dotural vo umot; toj e
samo obi~no
`ivotno, ~uvstvitelen samo vo delovite na
gluposta;
a takvata nedugava bilka pred nas e stavena,
za nie
{to imame vkus i ~uvstva, blagodarni da sme
za delovite vo nas
{to plod nam ni nosat a ne nemu;
Za{to kako {to ne mi li~i mene da bidam
sueten, ~uknat
tupak
taka e nedoli~no eden glupak da u~i, da go
sednete
v klupa;
no, omne bene, velam jas; drevnata mudrost
sega mi se javi,
na slepoto pile gospod sedelo mu pravi.
Akmak
Vie obajcata ste u~eni lu|e: mo`ete na
pamet da mi ka`ete
kolku be{e stara mese~inata vo vreme na
ra|aweto na Kain
koga mese~inata ni pet nedeli nema?
Holofern
Diktinata, dobar moj Akmak, Diktinata,
258
Vilijam [EKSPIR
taka
}e ja izbegnam banalnosta,
prekrasnata princeza potegna i preubav
elen samjak prcna
se raznebi neboto nesvesno za nervoznata
gu{a;
zagnaa zagarite, ko{utata ili elenot krcna;
tr~aa trkum trapavite dunsterski do divata
du{a;
mo`e eden elen edinstven ko Elin ezde{e
ejdi;
ili stotina leeja lejki pred lovot na
li~nata lejdi!
Nataniel
Torlak
Retka darba!
Gospodine daskale, onie {to bodat.
Akmak
Holofern
Darbata zatoa se dava; da ima {to da te
~e{a!
Holofern
[to se mo`e tuka, darba si e darba. Imam
luda~ki otka~en duh, poln sum formi, stilski figuri, sliki, temi, idei, procenki,
bravuri, obrti: site se za~nati vo `eludnikot na moeto pomnewe, kotkani vo utrobata na pia mater, a mi pukaat koga }e se rodi
mo`nost. No darbata vredi samo kaj onie kaj
koi drasti~no e izostrena, a jas sum krajno
blagodaren za toa.
Nataniel
Gospodine, slava mu na gospoda {to ve
donese kaj nas, a vaka treba da velat i site
moi vernici; za{to odli~no im gi u~ite
sinovite, a }erkite mnogu dobivaat pod vas;
vie ste dobar ~len na zaednicata.
Holofern
Mehercle, `imi Herkul! Ako sinovite im
imaat dar, za upatstvoto tuka sum jas; a ako
}erkite im se raspolo`eni, moe e da im go
piknam. No vir sapit qui pauca loquitur, onoj
259
Holofern
@akeneta
Da ~ujam nekoja strofa, nekoj stih, nekoj
red: lege, domine. ^itaj, gospodine.
Nataniel
Holofern
Ako zakletvata qubovna se kr{i kako da se
zakolnam na qubov?
Samo na ubavinata dadeni, zakletvite se
dr`at;
kon sebe neveren, za tebe }e ostanam veren,
ubav,
dabje za mene se tie, za tebe vrbi `alosni
{to se kr{at.
Gi zatvoram site knigi, samo knigata ti ja
sakam v o~i
vo koja radostite zreat {to umetnosta gi
la~i
znaeweto ima smisla samo za tebe ako se
to~i
u~en e samo onoj jazik od koj ti bo`estveno
zra~i{.
Prazna e du{ata {to vo tebe ne gleda ~udo,
pa zatoa se gordeam koga tebe {tedro te
falam;
v o~i molwa Jupiterova, od grloto gromoglasje ludo
koe, li{eno od gnevot, v du{a pali simfonija mala.
Nebesna ko {to si, o, qubov, prosti {to ti
gre{am
pa bo`estvenata slava so jazik zemen ti ja
me{am.
Holofern
Nataniel
Nema apostrof, fali akcent; dozvolete da
ja yirnam pesni~kata. Metrikata izgleda
samo e vo red; no elegancijata, dikcijata
i zlatnata kadenca na poezijata, caret, gi
nema. Tuka be{e car Ovidij Nazon. A zo{to
260
Vilijam [EKSPIR
Holofern
Scena 3
Nataniel
Izvonredna za takvo pero.
Holofern
Deneska }e ru~am kaj tatkoto na edna moja
u~eni~ka; kade {to, ako ne vi pre~i da ja
blagoslovite trpezata so molitva, li~no }e
se pogri`am, vrz osnova na privilegijata
{to ja imam kaj roditelite na pogore spomenatoto dete ili u~eni~ka, da bidete ben
venuto, dobredojdeni; tamu }e vi doka`am
deka stihovive ne se izlezeni od sofisticirana du{a, deka se li{eni od poetski vkus,
bistrina i inventivnost. Ve molam da mi
pravite dru{tvo.
Nataniel
Vi blagodaram za{to dru{tvoto, veli Svetoto pismo, e radosta na `ivotot.
Holofern
A sigurno, Svetoto pismo tuka ne gre{i.
(Na Akmak) Gospodine, i vie ste pokaneti;
sigurno nema da me odbiete; pauca verba, {to
pomalku zborovi. Odime! Velmo`ite si ja
teraat svojata igra, a nie samo sakame da se
potkrepime.
(Izleguvaat.)
Biron
Kralot lovi elen; a jas se lovam samiot
sebe: tie frlaat mre`i; a jas samiot
v mre`a pa|am, - pad {to obes~estuva:
obes~estuvawe! Grd zbor. No smadri se tago!
Taka velat rekol akmakot a taka velam i jas,
zna~i jas sum akmak; dobro se poka`a, umu,
nema {to! @imi boga, ovaa qubov e luda
ko Ajant: ubiva ovci, me ubiva mene, zna~i
jas sum ovca: pak dobro se poka`av, nema
{to! Nema da sakam; ako sakam, obesete me;
navistina, nema. O! Ama o~ite nejzini, - da
gi nema tie o~i, o~i da nemam ako ja sakam.;
samo da ne se tie o~i. Ni{to ne pravam
na svetov, samo la`am, la`am su{am.
@imi boga, navistina sakam, a toa ~uvstvo
me nau~i da pi{uvam pesni i da bidam
ta`en. Kaj nejze e ve}e eden od moj sonet:
go napi{a majtapxija, akmak go prati i
sega gospo|icata go ima; majtapxio sladok,
akmaku posladok, gospo|ice najslatka! I~ ne
bi mi bilo gajle ako i drugite trojca se vo
ista ka{a. Eve eden od niv so hartija v race;
bog neka mu dade sila da vozdivnuva i da
ofka!
(Zastanuva na strana.)
(Vleguva Kralot, so hartija v race.)
Kralot
Te{ko mene!
Biron
Pogoden, spolaj ti gospode! Gori, pe~i,
Kupidone sladok; si go udril so luta strela
pravo v srce. Tajni, a? Tajni!
Kralot
(^ita) So tolku sladok bakne` zlatniot
fener ne
kresnal
vrz sve`ite utrinski kapki na trendafilot
261
Longavil
Dali sum prviot {to ispadnal kukajca?
Biron
Eve ti uteha; pred tebe znam barem dvajca.
So tebe sme trojca, golo sveto trojstvo
ko besilkata na Tajbern kaj{to se umira
za qubogojstvo.
Longavil
Se pla{am stihovive ne mo`at da te trognat
o Marija, carice, na qubov da te podbodnat!
]e gi iskinam i }e ti pi{am vo proza.
Biron
O, stihovite gi vardat be~vite na bludniot
Kupidon:
ne rasipuvaj mu gi.
Longavil
Neka ostanat sepak.
(Go ~ita sonetot.)
Zarem ne bea nebesnite slova na o~ite tvoi
protiv koi svetot samo la~i zavera prazna
pri~ina {to srcevo gre{no krivokletstvo
go doi?
Zakletvata za tebe prekr{ena ne zaslu`uva
kazna.
Od `eni se otka`av; no }e doka`am grubo
deka od tebe ne se otka`av, bo`ica si, re~i
zavetot mi be{e zemski; ti nebesna qubov,
milosta vo tebe, nemilosta v du{a mi ja
le~i.
Zavetite se zdiv a vozduh e zdivot:
zatoa sonce li~no na zemja {to gree{
ispari go vozduhov-zavet; zemi go so
naplivot
i ako toga{ go prekr{at, nemoj mene da mi
se smee{.
Pa ako sum go prekr{il, ima li {utrak kus
vo sjajot
{to zavetot bi go dr`el a bi go zagubil
rajot?
262
Vilijam [EKSPIR
Dimen
Biron
Suetniot xiger, mesoto ko bo`estvo go
slavi,
zelenata guska ko bo`ica; ~ista perverzija.
Gospod neka ni e na pomo{! Izlegovme od
|onija.
Prava e ko kedar!
Biron
Olabavi malku, velam.
Ramoto & e trudno.
Longavil
Dimen
Po kogo da go pratam? Stoj! Nekoj ide.
(Zastanuva na strana.)
Biron
Site se krijat, site; mi`itatara e vo moda.
Ko polgubog sedam ovde na nebo,
i tajnite na budalite gi krijam vo xebot.
U{te vre}i vo mlinot! Bo`e! U{te ima
{to
se krijat:
(Vleguva Dimen so pismo.)
Dimen prepraven: ~etiri misira v ~inija!
Dimen
Kralot
O preubava Kate!
I mojata, gospode bo`e!
Biron
Biron
O nezrela tikvo!
Amin, vo svoe ime velam. Taka mo`e.
Dimen
Dimen
@imi boga, za smrtnite o~i ~udo!
Biron
Ti se molam, pa taa e samo telo! La`e{,
ludo!
Dimen
Kilibarot v kosi ko na pile & stoi.
Biron
A {to & fali na stra~kata vo kilibar boi?
263
Biron
Ete kako od mudrec stanuva{ skepar
Dimen
(Go ~ita sonetot)
Edno mom~e eden den
qubovta cuti po veligden
vide mnogu li~en cvet
zaigran so vetrot klet.
Niz lisjeto somotsko, kedro,
nevidliv se provira vetrot
a qubovnikot smrtno spalen
posaka zdiv nebesen da stane.
Zdivot, re~e, beskrajno te saka
kamo i jas da te qubam taka!
No si dadov crna kletva
od tebe da ne vidam `etva
no kaj se ~ulo mom~e mlado
da ne kine cvet~e rado.
I ne veli gre{en imav poriv
{to za tebe krivokletnik se storiv
pa i Zevs za tebe v pekol
od Junona bi se odrekol
i napu{taj}i go tronot dovek
za tebe bi se storil ~ovek.
Ova & go pra}am, i u{te ne{to {to }e ja
kolka
vistinskata qubov niz neiska`liva bolka.
O! kamo kralot, Longavil i Biron
da li`nale barem malku od qubovnovo miro.
Toga{ ~isto od sramot }e bide ova ~elo
kaj{to mnozina gre{at, gre{no ne postoi
delo.
Longavil
(Izleguva napred) Diman, qubovniot poriv
ti e
mo{ne pogan
{tom vo bolot quboven i tu| posakuva{
ogan;
bledni, no jas bi pocrvenel, bi umrel od
maka
da me ~ujat kako bludno se zanesuvam vaka.
Kralot
(Izleguva napred) Pocrvenete, gospodine,
ist ste ko
nego olo{,
samo {to korej}i go, stanuvate dvapati
polo{:
vie ne ja sakate Marija! Vam vi {teti
{to nikoga{ za nea ne ste pi{uvale soneti,
i nikoga{ ne ste gi svile racete mladi
vrz srceto zaqubeno pod zovrienite gradi.
Skrien bev tuka blisku vo xbunot
obajcata ve vidov, za obajcata mi pocrvene
klunot.
Pesnite bludni vi gi ~uv, vidov si ja vadite
masta
vozdi{kite vi gi setiv, vi ja namirisav
strasta:
te{ko mene! veli eden: Zevse! drugiot pla~e
zlatokosa e, veli eden, ko biljur, vika drugiot smra~en:
(Na Longavil)
ti zavetot bi go skr{il po cena na rajskoto
mesto
(Na Dimen)
a i Zevs, za nea bi se simnal od prestol.
[to }e re~e Biron koga }e ~ue
deka nekoj vrz zavetot sve~en bludno blue?
Kolkav li prezir, kolku pogrdna rea
od zaka~ki }e istura duri }e umira o smea?
Za siot rasko{ viden od mene koga i da e
ne bi sakal toj takvo ne{to za mene da znae.
Biron
(Izleguva napred)
Istapuvam napred na licemerieto da mu
udram kam{ik.
Ah! kralu moj dobar, prosti, te molam za
mig,
ka`i, koj ti dade pravo vaka da gi ru{i{
zaqubenive gluvci koga i samiot si zacapan
do u{i?
O~ite ko~ii ne ti se; vo tvoite solzi
nema princeza {to rasko{no polzi
zavetot ne bi go prekr{il, ne daj bo`e,
ti i soneti? Samo poet~e nekoe toa go mo`e.
Zarem ne vi e sram? Zarem ne ste za rezil
{to site trojca stanavte dostojni za
264
Vilijam [EKSPIR
prezir?
Ti trn mu najde v oko; kralot kaj tebe najde,
a jas greda kaj site, nema tuka fajde.
O! [to gluposti se iznaslu{av, suetni lagi,
vozdi{ki, ofkawa, treskawe zeleni, tagi;
O! Kolku strpliv bev, dopu{tiv nekoj da me
davi,
pred o~ive moi kralot komarec da mi se
pravi,
golemiot Herkul bilii da frla,
premudriot Solomon vo ni{alka da se krla,
umniot Nestor zaspivalki da pee
Zlovolniot Timon ko bebe da se smee!
Kaj te ma~i bolka? O, ka`i mi dobar moj
Dimen,
i tebe, Longavil, kaj ti tlee jadot zimen?
I tvojot, kralu moj? S# ne{to v gradi ve
stega:
da mavneme po edna, na zdravje!
Kralot
Biron
Spas baram od qubovta; qubovniku,
trgni mi se od patot.
(Vleguvaat @akeneta i Torlak.)
@akeneta
Da `ivee kralot!
Kralot
[to gre{no za mene ima{ ?
Torlak
Predavstvo gre{no.
Kralot
Zarem za predavstvo gleda{ klima?
Torlak
Ni slu~ajno, gospodaru.
Biron
Kralot
Ne toa, tuku vie me izdadovte mene.
Mene {to sum ~esen; mene {to za grev go
smetam
kr{eweto na ona {to sve~eno }e go vetam;
Jas sum izdaden, za mene praviloto va`i
go zgre{iv dru{tvoto, nepostojani ste vie
ma`i.
Ste me videle li nekoga{ da klepam pesni?
Vremeto da go tro{am, da tr~am po `eni
lesni?
Dali ste me ~ule da vospevam race, noze,
o~i, lice, stava, ~elo, gradi, odeweto kroce?
Kralot
Poleka! {to si navalil tolku tvrdo?
^esen li si ili krade{ {to ita{ tolku
grdo?
265
Kralot
Od kade ti e?
Dimen
Sega sme tokmu na broj.
Torlak
Od Dun Adramadio, Dun Adramadio.
Biron
Taka e, tuka e i ~etvrtiot gu{ter.
]e mrdnat `elkive?
Kralot
Kralot
[to e? [to ti stana? Zo{to go kine{?
Biron
Gluposti, kralu, gluposti; zakana za vas
ovde nema.
Longavil
Ako e taka, toga{ zo{to tolkava trema?
^itaj!
Diman
(Gi sobira del~iwata) Rakopisot e na
Biron, a ovde i
imeto mu stoi.
Biron
(Na Torlak) Kopile edno gadno, roden si
rezil da
mi skroi{.
Vinoven sum, gospodaru, vinoven! Priznavam,
zgre{iv!
Kralot
Biron
[to?
Biron
Deka na vas trojca {utraci vi falev u{te
jas,
u{te eden {utrak za na masa da ve te{i;
toj, toj i vie, i ti, kralu moj pa ijas,
kesexii sme vo qubovta i smrt ni sledi nas.
O, raspu{tete gi site pa }e vi ka`am u{te.
266
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Kakva strast, kakva furija ti nadoa|a ko
metla?
Qubovta moja, gospodarkata nejzina, e luna
prekrasna, taa samo pratilka yvezda, odvaj
svetla.
Biron
Toga{ slep sum i nemam o~i, a jas ne sum
Biron;
o, da ne e taa, denot no} }e bide.
Od site boi bo`estvena skladnost
ko na pana|ur, na krasnoto lice & ide;
kaj{to nekolkute doblesti dostoinstvo
~inat
i kaj{to kopne`ite bez kopne` minat.
Pozajmi mi ja pesnata na site ne`ni du{i
no {to }e & e? Re~itost e taa {to gu{i.
Stokata za prodavawe prodava~ot neka ja
fali,
taa e nad falbata; a falbite kusi, falbi se
mali.
Pustinik istro{en, sto godini vo gnidi,
pedeset bi smalil, pogled da & vidi.
Ubavinata starosta ja mladi nebare bebe
novoroden~e pokrieno so li~no }ebe.
O, sonce e taa i od nejze site ne{ta svetat.
Biron
\avolot, ko no}en duh svetot go losti.
O, ako so mra~ni taa taguva misli
odu{evuvaweto od beliloto i crnite kosi
kaj neve{tite qubovnici nejze ja boli.
Tokmu so nea crnoto ubavo stana.
^arta nejzina modata dene{na ja smena,
pa duri i krvta, neprirodna boja ima;
zatoa crvenoto, da izbegne da go korat,
vo crno se oboi, imitiraj}i ja nea.
Dimen
I oxa~arite, da li~at na nea, se borat.
Longavil
A jaglenarite ne se pove}e za smea.
Kralot
A crncite se gordi na licata {to im svetat.
Dimen
Mrakot stanal svetlina, sve}i ne treba da
gorat.
Biron
Kralot
Bo`e gospode, ko abonos e crno tvoeto libe.
Biron
Ko abonos, veli{? O bo`estveno drvo,
od nego da ima{ `ena, bla`enstvo prvo!
O, koj ne bi se zaklel? Dajte kniga
da se zakolnam deka ubavinata ni{to ne
zna~i
ako ne nau~i od o~ite da & zra~i;
liceto ubavo ne e ako ne e crno sosem.
Kralot
Gluposti! Crnoto e beleg na adot,
boja na duvlata, u~ili{te na no}ta;
a krunata na ubavinata od neboto mu li~i.
267
Dimen
Lek najdi za grevot!
Biron
O, potrebno e i toa mnogu.
Podgotvete se zna~i, vojni na qubovta,
i setete se na prviot va{ zavet:
da postite, da u~ite i da ne se gledate so
`eni;
~isto predavstvo na kralskoto mlade{ko
doba.
Ka`ete, dali ste kadri da postite? Stomacite vi
se bunat,
a vozdr`uvaweto bolesti nosi.
A tamu kaj{to se zakolnavte da u~ite,
tuka predavstvo izvr{i sekoj od vas.
Mo`ete li v misli da bludite, a sepak
da se xarite i da se yverite v kniga?
Oti kako vie kralu, ili ti, ili ti,
}e ja soznaete na u~eweto vistinskata vrednost
li{eni od ubavinata na `enskoto lice?
Ovoj nauk go izvlekov od `enskite o~i:
Tie se temelot, knigite, {kolite,
od kaj{to vistinski {ika prometejskiot
ogan.
Univerzalniot napor bezmerno ja true
duhovnata mo} vo ~ove~kite veni,
ko {to dolgotrajnata rabota i oddot
muskulnata snaga na patnikot ja cedat.
Taka se otka`avte od upotrebata na o~ite
svoi
a so toa i od u~eweto zaradi koe dadovte
zavet;
oti postoi li na svetot avtor {to na takva
ubavina u~i ko {to u~i `enskoto oko?
U~eweto ne e ni{to drugo tuku samo
dopolna na{a,
i tamu kaj{to sme, tamu e i toa;
pa koga }e si se vidime vo o~ite na `ena
ne go gledame li tamu i znaeweto na{e?
O, se zakolnavme da u~ime gospodo,
a so toj zavet se odrekovme od knigite na{i;
oti kade bi na{le moj kralu, ili ti, ili ti,
niz olovnite dosetki na va{ata pamet
tolku ogneni stihovi ko {to brzite o~i
268
Vilijam [EKSPIR
vame
ve{to, onakva kakva {to kratkosta na
vremeto
}e ni ovozmo`i;
oti so veselba, igri, maski, ludosti na satot
qubovta se najavuva, postilaj}i & go so cve}
e patot.
Kralot
Odime, odime! Sekoj mig skapoceno ni nosi
ime.
Zatoa vremeto zgodno gospoda, ne smeeme
da go propu{time.
Biron
Allons, allons! Koj korov see, ne `nee `ito,
a melnicata na pravdata mnogu e bavna;
lesnata `ena mo`e da e ~uma za ma`ot
plitok
no ako, toga{ razmenava }e bide merodavna.
269
270
Vilijam [EKSPIR
Holofern
dobro razbiram.
Holofern
Bone? Bon, fort bon; Priskijan e malku izgreban: ama mo`e da projde.
(Vleguvaat Armado, Molec i Torlak.)
Nataniel
Videsne Quis venit? Gledate koj doa|a?
Holofern
Video, et gaudeo, gledam i u`ivam.
Armado
Momce!
Holofern
Zo{to momce a ne mom~e?
Armado
Lu|e miroqupci, zdravo!
Holofern
Holofern
Najvojnoqubiv, gospodine, pozdrav!
Toj strunata na svojata re~itost ja predi
potenko odo{to mu dozvoluva zajreto
argumenti. Mornici mi idat od takvite
fanati~ni otka~enkovci, od takvite samosvojni tapoglavci {to s# merat na konec; od
surovite uni{tuva~i na jazikot, koi mesto
se somnevam velat {e {omnevam; dug mesto
na{eto dolg, - komsija mesto kom{ija, sisa
mesto {i{a. Navistina uzasno kako {to bi
rekol toj mesto u`asno - mi udira na udrenost; ne intelligis domine? Me razbira{, gospodine? ^uknatost, zabeganost.
Nataniel
Laus Deo, bone intelligo,Fala mu na gospoda,
Molec
Izgleda bile na nekoja rasko{na jazi~na
gozba, pa gi dobile tro{kite.
Torlak
More predolgo `iveele od kov~egot na
milosta poln zborovi. Se ~udam kako ne
te izel do sega gospodarot mesto zbor; oti
da se sprostre{ kolku si dolg i {irok }e
ispadne{ pokus od honorificabilitudinitatibus;
najdolgiot zbor; ~ovek mo`e polesno da te
goltne od kocka {e}er.
^in PETTI
Scena 1
(Vleguvaat Holofern, ser Nataniel i Akmak,)
Molec
Ti{ina! Kanonadata zapo~nuva.
Armado
Molec
Mozok na dete vo lice so br~ki; Br~kosan
mozok.
Holofern
Koja e metaforata? Metaforata! Metaforata!
Molec
Holofern
Rogovi.
Pa }e izleze bog plus rog.
Holofern
Molec
Rasuduva{ ko dete. Odi {etaj.
Ne. Po Verneroviot zakon b preo|a vo v, g
vo l
i ispa|a vol. Glup vol rogonosec. Ete kako
u~i.
Holofern
Molec
Pozajmi mi eden rog pa }e ti {etam niz
detstvoto
do sabajle.
Torlak
Od kade g vo l?
Molec
Od sekade. Ne me terajte da doka`uvam.
Armado
272
Vilijam [EKSPIR
Holofern
O,o kamo
neboto da be{e milozlivo pa da mi be{e
kopile
ba{ }e me naprave{e sre}en tatko. Dobro
de,
ne beri gajle, umot ti e vo maloto prste, da
~uknam
{to se veli.
Holofern
Mi smrdi, mi smrdi tuka na rasipan latinski;
nekoj celo vreme blada.
Armado
Ucen coveku, praeambula, nepotreben voved;
tleba
da se izdvoime od valvalite. Vie gi poducuvate
mladite, gole na vlvot od planinata?
Holofern
Ili mons, {to se veli, rid.
Armado
Neka vi bide po va{a volja, znaci rid mesto
planina.
Holofern
Planinaram kako ne, i podu~uvam.
Armado
Gospodine, plet s# i nad s# {latka volja i
}ef
e na klalot na plincezata vo nejziniot
paviqon
da & gi izlie svoite cuvstva vo casovite sto
pa|aat vo posledniot del na denesniov den,
vleme
koe plostata masa glubo go vika popladne.
273
Nataniel
A kade, `ivi gospod, da najdeme tolku
veli~enstveni lu|e za ova prikazanie.
Holofern
Zajte sto?
Xo{ua }e bidete vie; jas ili ovaj galanten
gospodin, Juda Makavejski; ovoj torlak
bidej}i
e graden ko kow, }e go igra Pompej Veliki;
pa`ot
- Herkul-
Holofern
Ne znaeme.
274
Vilijam [EKSPIR
Armado
Scena 2
(Vleguvaat Princezata, Marija, Katarina
i Rozalina.)
Holofern
Via, ura, Akmak! Celo vreme }uti{.
Akmak
Nitu pak ne{to razbrav gospodine.
Princezata
Du{i~ki slatki, ne si odime siroma{ki od
ovde,
ako porojot darovi prodol`i da tura;
gospo|ica opto~ena so dijamanti!
Gledajte {to s# dobiv od zaqubeniot kral.
Holofern
Allons! ]e ti najdeme ne{to da matka{.
Rozalina
Zarem so ova ne stigna i ne{to drugo?
Aklmak
Princezata
Dajte mi da matkam ne{to okolu oroto; ili
da
udiram na baraban za veli~enstvenite a tie
da
matkaat, da razmatkuvaat.
Holofern
Rozalina
275
Rozalina
Koe e temnoto zna~ewe, du{o, na svetliov
zbor?
Katarina
Svetli uslovi vo ubavina temna.
Rozalina
Rozalina
Nema tuka {to da se krie;
liceto ko va{eto da mi e li~no,
i darot moj bi bil tolku golem; eve dokaz.
A i stihovi dobiv, blagodarenie na Biron,
metrikata e to~na; no koga bi bilo
i ona {to e vnatre to~no, }e nema
od mene poubava bo`ica na svetot;
So dvaeset iljadi ubavici sum sporedena,
o, me naslikal verno vo svoeto pismo.
Rozalina
Po bukvite verojatno, po falbite ne.
Rozalina
Princezata
Gledajte, s# {to pravite vo te`ok mrak
da go pravite.
Katarina
Samo lesnite na svetlo s# pravat.
Rozalina
Ne te`am kolku tebe pa polesno mi e na
du{a.
Katarina
Ne te`i{ kolku mene? Zna~i ne se ni
gri`i{ za
mene.
Rozalina
Katarina
Princezata
Dobri ste, dobri; obete ste dosetlivi i
itri.
No Rozalina, podarok dobivte i vie;
od kogo e? I {to e?
Rakavicava, gospo|o.
Princezata
A drugata za periodot zimen?
276
Vilijam [EKSPIR
Katarina
I taa, gospo|o, i u{te zgora
iljada stihovi {to od qubov gorat;
golem prevod na dvoobraznosta
ve{to sro~en, dlabok vo ednostavnosta.
Marija
Ova i nizava biseri Longavil mi gi prati
pismoto e predolgo, ne mu teknalo da go
skrati.
Princezata
Se soglasuvam. Samo srcevo ni dava viza
pismoto da e pokratko a podolga taa niza.
Marija
Bojet
Da, da, srceto duri me stega. Kade e princezata?
Princezata
[to ima novo?
Bojet
Podgotvete se gospo|o, vojnata ne e {uta!
Oru`jeto v race, devojki! Surija edna luta
mirot saka da vi go sru{i: Amor majstori
platil
pa oble`en ~udno, navamu trgnal na prepad
da ve fati;
umot v glavi, spremajte odbranbena {ema,
kukavi~ki skrijte se ili begajte, da ve nema.
Princezata
Princezata
[tom razumot pobudali, najlesno v stapica
se
pa|a;
277
Bojet
Vi idat, vi idat; i oble~eni se za da bidat
ko Moskovjani ili Rusi, ili ne{to sli~no.
Namerata im e niz igri, dodvori, besedewe
li~no,
quboven da ostvarat podvig kaj svoite dami
{to po darovite }e gi prepoznaat sami.
Princezata
A zna~i taka? Toga{ }e se najdat na maka,
za{to, dami, }e se prepravime site taka,
{to nieden od niv ne }e ima mo`nost
liceto da ni go vidi, da ja ispolni svojata
dol`nost.
Eve Rozalina, ovoj dar stavi go na sebe
pa kralot mesto mene }e ti se dodvoruva
tebe;
ti zemi go ovoj a mene daj mi go tvojot, mila,
pa Biron mene }e me smeta za Rozalina.
Darovite smenete gi; pa sekoj dodvoruva~ }e
bide sveden
na druga da se dodvoruva, od zamenata zaveden.
Rozalina
Toga{ ajde; neka darot ubavo se gleda.
Katarina
So zamenata, kakvi nameri sledat?
Princezata
Namerata e nivnata namera da se spre~i:
sekoj {to se podbiva na vreme treba da se
le~i;
podbivot so podbiv treba da se vrati.
Sekoj od niv ona {to na srce mu le`i
na druga }e go otkrie ona {to mu te`i
pa so nego {ega }e se tera koga }e dojdat
bez maski ubavo so nas da si projdat.
Rozalina
A dali da igrame so niv ako n# pokanat?
278
Vilijam [EKSPIR
Princezata
Ne; ni slu~ajno pa makar majmuni da stanat.
A i na govorite nababreni da pisneme nema
pa tie neka babotat nie }e sme publika
nema.
Bojet
Takviot prezir srcata epten }e im gi kine
i nieden so govorot nema da mine.
Princezata
Toa ba{ i go sakam; somnenie nemam
deka govorot }e sopre edna{ prekinat,
zeman.
Nema podobra {ega od {egata so {ega
naditrena; go zema{ tu|oto, a i tvoeto ne ti
bega.
Zna~i ostanuvame, so podbiv nikoj nema da
n# mezi
tie }e do`iveat podbiv, }e gi napravime
rezil.
(Zvuci na trubi.)
Bojet
Maskirajte se, maskiranite idat.
(Vleguvaat Crnci so muzika; Molec so
govor; Kralot i drugite lordovi maskirani kako ruski velmo`i.)
Molec
Pozdraveni bidete, ubavini najrasko{ni na
svetot!
Bojet
Ubavini ne porasko{ni od rasko{nite
dulaci.
Biron
O~ite, gadu, o~ite.
Molec
[to nekoga{ gi svrtele o~ite na zemnite
dela!
Nadvor Bojet
Taka e, nadvor, navistina.
Molec
Nadvor od stravot, bo`enstveni dusi, smeknete
i ne n# poglednuvajte
Biron
Poglednete n#, glupaku.
Molec
Poglednete n# so svoite sinozra~ni o~i, Bojet
Te{ko }e go primat ovoj kompliment,
podobro da ka`evte }erkozra~ni o~i.
Molec
Ne mi obrnuvaat vnimanie i toa me vadi od
takt.
Biron
Ova e s# {to mo`e{? Da te nema, apa{ nizaeden!
(Izleguva Molec.)
Molec
Rozalina
Svet soboru od najubavi dami,
(Damite mu go vrtat grbot)
{to nekoga{ gi svrtele - grbovite- na zemnite dela!
279
Rozalina
Ne e to~no. Neka ka`at kolku palci
ima miljata; ako izmerile mnogu
toga{ lesno mo`e da se izmeri edna.
Bojet
Ako do ovde ste izmerile tolku milji,
280
Vilijam [EKSPIR
Rozalina
Ne doa|a predvid.
Rozalina
No ne mo`ete ni da n# kupite; pa, zbogum
sega;
dva bakne`i za maskata, eden za onoj zad nea!
Kralot
Rozalina
Ako ne vi se igra, da zboruvame barem.
So u{i ja sledam.
Rozalina
Kralot
Bi trebalo so noze.
Rozalina
Bidej}i ste stranci i ovde ste slu~ajno
eve vi raka, no nema da igram. Toa e krjano.
Kralot
Zo{to toga{ raka?
Rozalina
Princezata
Za razdelba prijatelska.
U~tivost pred s# i zavr{uva sekoja merka.
Kralot
Biron
281
(Razgovaraat na strana.)
Princezata
Katarina
Sedmo slatko ne{to, zbogum. Mene
kockar raskala{en ne mo`e da me plene.
Biron
Samo zbor na strana.
Biron
Ne sladok belkim.
Biron
Longavil
Vo `ol~kata me bocka{.
Princezata
Vo `ol~kata? Ba{ pelin.
Biron
Zatoa dojdete.
(Razgovaraat na strana.)
Dimen
Katarina
Dali bi sakale da porazgovarame malku?
Ne e, ubav gospodine tele.
Marija
Longavil
Porazgovarajte.
Da go podelime zborot.
Dimen
Katarina
Ubava damo.
Marija
Velite? Ubav gospodine,
dali }e sme ramo do ramo
ako vaka vi vozvratam?
Dimen
Mo`e li zbor-dva na samo?
Vedna{ potoa odam.
282
Vilijam [EKSPIR
Katarina
voshit?
Katarina
Toga{ mukajte tiho; kasapot poznava po
glasot.
(Razgovaraat na strana.)
Rozalina
Ko kralot se vo umot: goropadni, mrsni
no}vi.
Princezata
Bojet
Jazikot zajadliv na devojkive tolku oster mu
idi
ko {to e ostro se~iloto nevidlivo na
bri~ot,
{to se~e positno vlakno od {to mo`e da se
vidi;
smislata nad smislite im ja fa}a umot;
tolku sila
vo nego se krie; dosetkite im nosat itri
krila
poitri od streli, kur{umi, vetri{ta i
misli.
Rozalina
Biron se otka`a od site molbi. Da pukne{!
Zamol~ete, devojki, ni zbor pove}e, ni
cuvka!
Biron
Marija
Dimen vo robovski prangi saka{e da zajde:
nema fajde, mu rekov, a toj ni zbor da gukne.
Katarina
Lordot Longavil mi re~e deka na srce mu
te`am
i znaete kako me nare~e?
Princezata
Princezata
Verojatno mre`a.
Zbogum Moskovjani; gledam vi se smrzna
kumot.
(Izleguvaat Velmo`ite i muzikata.)
Ova li se umovite na koi gledavme so
283
Princezata
Da cvetame? Kako? Zboruvajte bez dupki.
Bojet
Ubavite dami, pod maski, se samo mili
pupki
no bez niv, {tom licata im zasvetat rujni
angeli se od oblaci {to milat ili trendafili bujni.
Princezata
Nemojte, vi se molam! Ka`ete kako da se
kudat
ako se vratat i bez maski qubov ni ponudat?
Rozalina
Gospo|o dobra, {to se odnesuva do mene,
jas sum da prodol`ime so {egata, iako likot
im e smenet,
da im ka`eme, na primer, deka {utraci edni
oble~eni ko Moskovjani, vo ali{ta bedni,
dojdoa ovde pa sme se pra{uvale vo ~udo
koi se, {to se i {to naumile ludo
so plitkite umotvorbi nabubani glupo
so nivnoto odnesuvawe, prosta~ko, tupo
raskqavteni nekontrolirano ko nekoj da im
se pla{i
ovde, na ledinava, pred {atorite na{i.
Bojet
Gospo|ici, povle~ete se; idat sakanite sega.
Princezata
Brzo vo {atorite. Ko srna po pole {to
bega!
(Izleguvaat Princezata, Rozalina,
Katarinaa i Marija.)
(Vleguvaat Kralot, Biron, Longavil, i
Dimen, bez maski.)
Kralot
Bog neka ve brani, gospodine! Kade e
princezata?
284
Vilijam [EKSPIR
Bojet
V {ator. Dali va{eto veli~estvo
nekakva poraka da & prenesam tamu?
Kralot
Deka sakam zbor-dva nejze da & ka`am jas.
Bojet
Vedna{, gospodaru, a znam i taa }e re~e da.
(Izleguva.)
Biron
Ovoj ~ovek dosetki kluka, ko gulab proso,
pa od klun gi spu{ta ko s# da mu e pred
nosot.
Car e na dosetkite pa {irokogrado gi dari
na sedenki, sobiri, pana|uri, pazari;
a nie {to pazarima angro, samo bog znae
zo{to sme skudni so niv, da se poka`eme kaj
i da e.
Duri i devojkive od rakav mu pasat treva
da be{e Adam }e ja izloste{e i Eva.
A znae i da kasapi, da zbori; a i mu ide
sam rakata da si ja bakne, samo qubezen da
bide.
Majmun na pravilata, msje Finec,
pa duri i koga gubi na tabla, prekoruva,
sine,
so zborovi fini; a i glasot sreden
znae sredno da go pee oti i za toa e vreden!
I nikoj ne mu zabele`uva; za damite e dragi,
skalite mu gi qubat negovite tragi.
Ovoj e cvet {to sekomu nasmevka loska,
bel vo zabite ko bela kitova koska;
i sekoj {to ne saka da umre ko dol`nik na
svet }e go vikaat medenore~iviot Bojet.
Kralot
Jazikot meden da mu se ispri{ti, taka }e mi
plati smetka
{to pa`ot na Armado se zbuni vo ulogata i
se spletka!
(Vleguvaat Princezata, vo pridru`ba
na Bojet; Rozalina, Marija, Katarina i
pridru`ba.)
Biron
Do kade se stigna! Stavo, {to be{e edna{
duri zevzekov ne te zezna? A sega si bedna!
Kralot
Zdravje ko grad, princezo slatka i den
diven!
Princezata
Grad i ubav den, sme{no, velam.
Kralot
Skrojte mi go govorov krotok a zdiven!
Princezata
Posakajte mi podobro; dozvola, eve, vi
delam.
Kralot
Dojdovme da ve posetime
a imavme niet
vo dvorot da ve povedeme; re~ete samo, va`i.
Princezata
Ledinava e dobra za
mene i za va{iot zavet
ni gospod ni jas ne sakame krivokletni
ma`i.
Kralot
Ne korete me mene, za vinata vie bevte
prorok:
doblesta na va{ite o~i ja skr{ija mojata
verba;
Princezata
285
Kralot
Biron
Rozalina
Zna~i bogati ste i mudri no ko {to gledam-
Princezata
Se la`ete, gospodine; ne be{e taka, se kolneme nie;
prekrasno si minavme, so zabaven ~ekor.
Edna ~etvorka ruska ba{ si zamina sega.
Kralot
Kakva, kakva, gospo|o?
Princezata
Ruska, gospodaru, ruska, vi velam.
Ma`i{ta pravi, blagorodni, so nega.
Rozalina
Rozalina
Gospo|o, ka`ete ja vistinata. Ne e taka, vi
velam
gospodaru. Gospo|ata moja, nenaviknata na
`albi
od qubeznost deli nezaslu`eni falbi.
Navistina ~etvorica kaj nas ~etirite bea
oble~eni ko Rusi; i trpevme cel ~as rea
od nedovetni {egi; i za seto vreme, bo`e
gluposti tresea no {to se mo`e;
ne velam deka {utovi bea, no koga bi bile
`edni, tvrdam, ko {utraci bi se napile.
Biron
286
Vilijam [EKSPIR
Biron
Biron
Vaka pa|aat ~umi za bogohulno delo.
Ima li otporno lice pa makar od bronza?
Eve me, gospo|o, strelaj vrz mene pravo;
so prezir `egni me, zbuni me ko |avol;
probodi me so umot bistar vo neznaeweto
moe
na par~iwa ise~i me so potsmevot ve~en;
za igra ne }e te molam, ne sum za toa skroen,
nitu pak po moskovski }e bidam oble~en.
O, nikoga{ ve}e nema da mrmoram sceni
da pelte~am ko u~eni~e li~na tvorba lesna
ni maska od prijatelot glupo da me pleni
ni vo stih qubov da nudam, ko vo od slep
harfist pesna
rimi da redam, svileni izrazi krevki,
hiperboli vo tri kupa, strasta da ja cepam,
figuri stilski da cedam; ovie muvi letni
ko larvi od crvja za mene se lepat.
No sega od s# ova se otka`uvam i se kolnam
vo rakavicava bela (bela e rakava, bog znae)
deka od sega srceto }e mi nudi ili bara
qubov
samo so grubo da ili so resko ne; za koj
i da e.
Zatoa devojko, grubo ti velam, bez sme{ka,
qubovta za tebe mi e cvrsta, bez puknatina
ili gre{ka.
Rozalina
287
Rozalina
Poubavo od priznanie
nema. Ne bevte li pred malku maskirani
ovde?
Kralot
Bev, gospo|o.
Princezata
Princezata
A dali so umisla bevte?
Kralot
Kralot
Bev, gospo|o li~na.
Princezata
A koga ovde ja najdovte sama
{to & {epotevte na uvoto na va{ata dama?
Kralot
Deka pove}e od cel svet taa mi zna~i.
Princezata
A koga ova }e go prifati, ni{to nema da vi
zna~i.
Kralot
Princezata
Ne, `imi ~esta.
Princezata
Poleka! Poleka! U{te e presno;
edna{ prekr{en, po vtorpat zavetot se
kr{i lesno
Kralot
Prezrete me ako ovoj zavet go skinam.
Princezata
Sekako; ~uvajte go zatoa. Rozalina,
{to vi {epote{e na uvo onoj Rusin - sila?
288
Vilijam [EKSPIR
Biron
[to, samo tri se?
Torlak
Ne, gospodine, oti ako po pravo smetame,
sekoja edna pretstavuva po tri.
Biron
A tripati po tri se devet.
Torlak
Ne ba{, gospodine; }e mi prostite, gospodine, ama
mislam deka ne se. Oti koga }e presmetame,
gospodine, ve uveruvam, gospodine, deka
znaeme
{to znaeme, mislam, gospodine, tripati
trojno,
gospodine,Biron
Ne e devet.
Torlak
Bojet
Veselo ova na{e
zbidnuvawe be{e, smelo, velam, iako
gre{no.
Biron
Eve go, pak se kostre{i! No rekov! Za govor
pove}e nema mesto!
(Vleguva Torlak.)
Bardu na ostroumieto, zdravo! Ti razdeli
dva
petla!
Torlak
O, gospodaru, gospodine, pra{uvaat tie,
dali trite znamenitosti da dojdat ovde ili
ne.
Biron
289
Torlak
Biron
Taka sakaa, gospodine, da me smetaat za
dovolno
golem da go igram Pumpej Golemiot; {to se
odnesuva do mene, ne znam kolkava e
veli~inata
na ovoj velikan, no jas treba da go pretstavuvam nego.
Biron
Biron
Biron
Zo{to pra{uvate?
Princezata
Zboruva kako da ne e od boga stvoren.
Armado
290
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Mo`ebi, ama nekoj Pompej - zajak.
Izgleda dobro }e bidat pretstaveni
veli~enstvenite. Toj go igra Hektor od
Troja; mom~eto, Pompej Veliki; parohiskiot sve{tenik
Aleksandar; pa`ot na Armado Herkul;
u~itelot Juda Makavejski. I ako ~etvoricava uspeat vo
prvata pojava, ~etvoricava }e se preoble~at
i }e
gi igraat drugite petmina.
Biron
Dobro sro~eno, majtapxijo: mo`e i prijatel
da ti stanam.
Torlak
Jas Pompej sum, Pompej nare~en Golemiot, Dimen
Biron
Veliki.
Petmina se i vo prvata pojava.
Torlak
Kralot
Ne, se la`e{.
Biron
Daskalot, falbaxijata, nadri-popot, {utot
i
mom~eto:Se kladam deka po cel svet da gi bara{
vakvi petmina ne }e najde{, tolku razli~ni
se
i svoeglavi.
Kralot
Razveani se site edra, i eve go pred nas
stiga.
(Vleguva Torlak kako Pompej.)
Torlak
Torlak
291
Biron
Torlak
]e si pluknam v kapa ako Pompej ne se
poka`e
kako najdobriot veli~enstven.
(Vleguva pre~esniot Nataniel kako Aleksandar.)
Biron
Princezata
Nataniel
Koga bev na svet, svetski bev komander,
na istok, zapad, sever, jug, ja {irev svojata
vlast;
grbot moj jasno vi ka`uva deka sum
Alisander,Bojet
Princezata
Holofern
Osvojuva~ot ne{to se trese. Prodol`i
Alisander.
Nataniel
Koga bev na svet, svetski bev komander, Bojet
Taka e, navistina, ti be{e, Alisander.
Biron
Dimen
Pompej Veliki, Juda!
Torlak
292
Vilijam [EKSPIR
Bojet
Holofern
Ne Iskariotski, gospodine.
Juda sum jas, od milost zamilen ko Makaveec.
Dimen
Glava na {nola.
Zamileniot Juda Makavejski e praviot Juda.
Biron
Biron
Mrtve~ka glava na prsten.
Predavnik {to baknuva. Kako }e stignete
do Juda?
Holofern
Longavil
Glava na stara rimska para odvaj vidliva.
Bojet
293
Biron
Da si lav, istoto }e te snajde{e.
Bojet
A bidej}i e magare, neka go nema.
Zna~i gubi se, Judo slatka! [to stoi{ ko
zdrven?
Dimen
Ko da e tele{ka.
Bojet
Piskite mu se mali.
Biron
Holofern
Ova ne e fer, ne e ubavo, ne e smerno.
Bojet
Svetlo za gospodinot Juda! Se stemnuva,
mo`e da se sopne.
(Izleguva Holofern.)
Dimen
Ovoj e ili bog ili slikar; oti licata
gi menuva ko ~orapi.
Armado
Princezata
Kutriot Makaveec, ama go sredija ko nikoj.
(Vleguva Armado kako Hektor.)
Biron
Orev~e kalaisano.
Ahil, skrij ja glavata; doa|a vooru`en
Hektor.
Dimen
Biron
Limon.
Longavil
Dimen
Hektor, vo sporedba so ova, be{e samo
obi~en Trojanec.
294
Vilijam [EKSPIR
Armado
Tisina!
Mars semo}niot, kopjonosec silen
na Hektora mu dade dar, na naslednikot
Ilionski
covek tolku mo}en za neprestajno da se bori
od utro do mrak von nastresnikot dvorski.
Toj cvet sum jas, -
Armado
Ja obozuvam vleckata na tvoeto slatko
gospodstvo.
Bojet
Ja saka na stapala.
Dimen
Dimen
Za{to ne mo`e na ar{ini.
Toa nane.
Armado
Longavil
Ovoj Hektor vo s# go nadminuvase Hanibal,
drustvoto e na pat -
Taa smrdlivka.
Armado
Lorde Longavil, jazikot zauzdi si go.
Longavil
Uzdite moram da mu gi pu{tam, za{to odi
protiv
Hektor.
Dimen
Da, a Hektor e zagar.
Armado
Megdanyijata sladok e mrtov i gnil; piliwa
slatki, ne kolvajte gi koskite na pogrebaniot;
duri mu cuka{e srceto, toj bese covek. No
jas }e turkam do kaj sto mi stiga umot;
(Na princezata) Velicestvo slatko,
podarete mi go vaseto setilo za sluh.
(Biron istapuva napred.)
Princezata
Govori, hrabar Hektore; nie sme mnogu
odu{eveni.
Torlak
Batka Hektor, taa e na pat; dva meseca ve}e.
Armado
Sto sakas da kazes?
Torlak
S# duri ne ja zemete na sebe ulogata na ~esen
Trojanec, crno & se pi{uva na kutrata devojka;
trudna e; bep~eto ve}e kloca vo nejziniot
mev;
va{e e.
Armado
Sakas da me incriminiras pred velmozive?
]e umres.
Torlak
Toga{ Hektora }e go kam{ikuvaat poradi
toa {to
@akeneta e trudna od nego, a }e go obesat
poradi
toa {to Pompej e ubien od nego.
Dimen
295
Bestra{en Pompeju!
Molec
Bojet
Pompej, ti si slaven!
Biron
Pogolem od golemiot, golem, golem, golem
Pompeju! Pompeju gramaden!
Dimen
Hektor se trese.
Biron
Pompej se raspalil. Maslo vo ognot! Maslo
vo
ognot! [ilkajte gi! [ilkajte gi!
Dimen
Hektor }e go predizvika.
Biron
Armado
@imi severniot pol, }e te predizvikam.
Torlak
Nema da se boram so pol. Ne sum Nordiec:
ima da te sma~kam i toa so me~. Ve molam
pozajmete mi go ona moe oru`je u{te edna{.
Dimen
Mesto za zapalenite veli~enstveni.
Torlak
]e se bijam po ko{ula.
Markad
Dimen
296
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Princezata
Kako se ~uvstvuvate, veli~estvo?
Ne ve sfativ. Premnogu sum ta`na.
Princezata
Biron
Podgotvete s#, Bojet; patuvam ve~erva.
Kralot
Ne odete, gospo|o; ostanete, ve molam.
Princezata
297
svrte
duri i kon nesakaniot kraj na namerite
na{i;
a i sme{no na nas izgleda{e toa, ko qubovta {to e seta polna neprikladni
struni;
raskala{ena ko dete, palava pa duri luda;
seta voobli~ena od okoto pa ko nekoe oko
prepolna sliki neobi~ni, oblici, nastroenija
~udni,
sekoga{ privle~ena od ne{to drugo
ko okoto {to skoka so pogledot od predmet
na predmet;
pa dokolku zemaj}i ja palavosta qubovna
ko pla{t od pajak na sebe, gi izvalkavme
vo va{ite o~i dostoinstvoto na{e i ~esta,
na toa, znajte, n# navedoa nebesnite va{i
o~i
zagledani vo gre{kite na{i. Zatoa, dami,
bidej}i qubovta na{a e va{a i gre{kite
{to
qubovta gi pravi se isto va{i; zgre{ivme
kon
sebe
i gre{ej}i edna{ sakame da sme ve~no verni
kon onie {to n# navedoa na toa, - kon vas,
ubavi
dami;
pa duri i ova neverstvo, grev samo po sebe,
vaka se ~isti i se pretvora vo doblest.
Princezata
Gi primivme va{ite pisma polni qubov,
va{ite darovi, glasnicite na qubovta;
i na na{iot mominski sobir, gi ocenivme
vedna{
ko dodvoruvawe, qubeznost, prijatna {ega,
bomasta krasnore~ivost za vremeto da se
skrati.
Pogolema va`nost od ovaa {to vi ja ka`av
ne im pridadovme; zatoa izlivite qubovni
va{i
gi sfativme spored izgledot nivni. Kako
{ega.
Dimen
298
Vilijam [EKSPIR
dadam.
Dimen
Dotoga{ }e vi slu`am iskreno i verno.
Kralot
Katerina
Ako ova, ili pove}e odbijam od nego,
za vo laskawe i spokoj gi minam godinite
mladi,
nenadejno smrtta da me zgrabi sega!
Otsega srcevo vo tvoite po~iva gradi.
Biron
A {to e, mila so mene, {to e so mene?
Rozalina
I vie niz ~istili{te da minete treba;
polni ste prestapi i prevari mnogu;
zatoa, ako naklonosta moja vi treba
edna godina mora da ja minete bez prekin
vo poseti ma~ni na bolnite lu|e.
Dimen
A {to mi se pi{uva mene, {to mene?
@ena?
Katerina
Brada, dobro zdravje i ~esnost;
so trojna qubov vi gi posakuvam trive
ne{ta.
Dimen
299
ploden
i mene da me dobiete, ako vi e po volja,
bez {to da me dobie ne mo`e nikoj,
vie vo ovie godina dena kataden po vezden
}e gi posetuvate mol~elivite bolni
razgovaraj}i
so tie {to ofkaat; a zada~a }e vi bide
so seta mo} i napor na va{iot bistar duh
da gi naterate bolnite nemo}nici da se
smeat.
Biron
@iva smea da podbodnam vo grloto na
smrtta?
Nevozmo`no; toa ne mo`e da bide;
veselosta ne mo`e da prodre do du{ata vo
bolka.
Rozalina
Toa e na~in podsmeva~ot malku da se svesti,
~ie vlijanie svoj zarodi{ ima vo ona
dopa|awe
neodgovorno
koe na budalite mu go delat slu{a~ite
plitki.
Uspehot na dosetkata vo uvoto le`i
na onoj {to ja slu{a, nikoga{ vo jazikot
na onoj {to ja pravi; pa ako bolnoto uvo
zaglu{eno od lelekawata na sopstvenata
bolka
saka da gi slu{a rugawata va{i, prodol`ete
toga{
pa }e ve zemam zaedno so ovoj va{ porok;
no ako ne saka, otfrlete go toj manir
pa }e ve najdam o~isten od toj porok
i }e bidam radosna {to ste se izmenile.
Biron
Godina! Dobro, }e pre`iveam odewe po
{tici!
Edna godina pravewe {egi po bolnici!
Princezata
300
Vilijam [EKSPIR
pofalba sa
buvot i kukavicata? Toa trebase da bide na
krajot
od naseto prikasanie.
Kralot
Viknete gi brgu; }e gi soslu{ame.
Armado
Ej!Ej! Vamu!
(Se vra}aat Holofern, Nataniel, Molec,
Torlak i drugite.)
Od ovaa strana e Hiems, zima, od onaa Ver,
prolet:
Prvoto go prikazuva buvot, vtoroto kukavicata.
Ver, pocni.
PESNA
Prolet
Koga margaritki {areni i sinoli~ki sini
i zumbuli krevki, srebreno beli
i laliwa ne`ni, `olti i fini
so radost bojat livadi celi
kukavicata toga{, od sekoe drvo
go ismeva `enetiot i vaka pee prvo:
Kuku!
Kuku, kuku: o zbor {to neprijatno
gi pla{i
`enetite ma`i!
Koga ov~arot v {upelka sviri po du{a
i veselite ~u~uligi ora~ot go budat
koga skok na potpolo{ki, vrani, ~avki se
slu{a
i devojkite platnoto letno go belat
kukavicata toga{, od sekoe drvo
go ismeva `enetiot i vaka pee prvo:
Kuku!
Kuku, kuku: o zbor {to neprijatno
gi pla{i`enetite ma`i!
Zima
301
Naslov na originalot:
Much Ado About Nothing
LICA:
Don Pedro, princ od Aragon
Don Huan, negov polubrat
Klaudio, mlad grof od Firenca, milenik na Don Pedro
Benedik, mlad velmo`a od Padova, isto milenik na Don Pedro
Leonato, upravnik na Mesina
Antonio, negov brat
Baltazar, sluga na Don Pedro
Bora~io, ~ovek na Don Huan
Konrad, ~ovek na Don Huan
Dren, priglup ~inovnik
Talpa, isto
Pisar
Sve{tenik
Mom~e
Hera, }erka na Leonato
Beatri~e, vnuka na Leonato
Margaret, pridru`ni~ka na Hera
Ursula, isto
Glasnici, stra`ari, pridru`nici.
^in PRVI
Scena 1
Mesina. Pred ku}ata na Leon
ato.
(Vleguvaat Leonato, Hera, Beatri~e i drugi so glasnik.)
Leonato
izraduva.
Glasnikot
Leonato
Da ne se rasplaka?
Kolkumina blagorodnici zagubivte vo
bojov?
Glasnikot
Malkumina od ugled a nieden poznat.
Leonato
Pobedata vredi dvojno koga vojskovodecot ja
vra}a vojskata doma `iva i zdrava. Gledam
ovde deka Don Pedro so mnogu po~esti go
opsipal mladiot fiorentinec Klaudio.
Glasnikot
Zaslugite mu se golemi pa takvi se i po~es
tite od Don Pedro. Nikoj ne o~ekuva{e
tolku od negovata mladost; lavovski dela vo
ko`a od jagne! Navistina gi nadmina o~eku
vawata i ne o~ekuvajte od mene so zbor da vi
gi prenesam!
Glasnikot
Kako malo dete.
Leonato
Iskren izliv na iskrenost. Nema poiskreni
lica od onie {to vaka se mijat. Kolku e
podobro da pla~e{ od radost otkolku da se
raduva{ na pla~!
Beatri~e
Ve molam, dali gospodinot Bocka~ se vrati
od bojot ili ne?
Glasnikot
Ne poznavam nikogo so takvo ime, gospo|o;
takov nema{e vo na{ata vojska.
Leonato
Leonato
Za kogo pra{uvate, vnuko?
Toj ima vujko ovde vo Mesina i mnogu }e se
311
Od vlakno ortoma
Glasnikot
Hera
Bratu~etka mi misli na gospodinot Bene
dik od Padova.
Glasnikot
Toj se vrati dobro raspolo`en kako i
sekoga{.
Beatri~e
Toj izlepi oglasi niz cela Mesina i go pre
dizvika Kupidona na dvoboj so streli: a
{utot na vujko mi, koga pro~ita, se potpi{a
kako Kupidon i go predizvika na dvoboj so
bocki od trn. - Ve molam, kolkumina ubi
i izede vo vojnava? Dobro, kolkumina ubi?
Za{to jas vetiv deka }e gi izedam tie {to
toj }e gi ubie.
Leonato
Vnuko, premnogu go imate zemeno na zab gos
podinot Benedik; ama kolku {to go znam, ni
toj nema da vi ostane dol`en.
Glasnikot
Beatri~e
Navistina ami kako; vernosta mu trae kolku
i oblikot na palarijata; ja menuva so sekoj
nov kalap.
Glasnikot
Gledam, gospo|o, deka gospodinov vi e posle
den na listata.
Beatri~e
Da mi be{e prv, }e ja zapalev. No ve molam,
koj mu e sega drugar? Zarem nema nekoj mlad
Vilijam [EKSPIR
312
Glasnikot
Don Pedro
Naj~esto e vo dru{tvo so blagorodniot Kla
udio.
Beatri~e
Leonato
Gospode bo`e! ]e mu vleze pod ko`a kako
bolest: pozarazen e i od ~uma, a zarazeniot
vedna{ fa}a ludilo. Gospod neka mu e
na pomo{ na blagorodniot Klaudio! Ako
fatil Benediktis, }e potro{i celo azno
pred da se izle~i!
Glasnikot
Sakam da ostaneme prijateli, gospo|o.
Beatri~e
Don Pedro
Ostanete, gospodine.
Leonato
Vas, vnuko, nikoga{ nema da ve fati ludilo.
Beatri~e
Taka e! Duri ni na kukuvden!
Glasnikot
Doa|a Don Pedro.
(Vleguvaat Don Pedro so Baltazar i drugi,
Don Huan, Klaudio i Benedik.)
Don Pedro
Gospodine Leon
ato, dojdovte da si ja pre~e
kate beljata; lu|eto obi~no begaat od tro
{ok a vie si go navlekuvate na vrat.
Leonato
Nikoga{ ne sum go smetal za belja va{eto
doa|awe; za{to koga od belja }e se spasite,
313
Od vlakno ortoma
Beatri~e
Kaj se ~ulo majtapot da umre koga pred sebe
ima tolku lesen zalak kako {to e gospodi
not Benedik? Duri i u~tivosta se pretvora
vo majtap koga vie }e se pojavite.
Benedik
Don Pedro
Toga{ u~tivosta e prevrtliva i nema karak
ter. - No sigurno e deka site dami umiraat
po mene, so isklu~ok na vas; a jas bi sakal
srcevo da ne mi e tolku tvrdo za{to, veru
vajte mi, niedna ne sakam.
Beatri~e
Sre}a nevidena za `enite; inaku, sirotite,
}e bea na golem zort od eden opasen badijal
xija. Spolaj mu na gospoda i na mojata stu
dena krv, {to vo ova sme isti; pove}e bi
slu{ala kako ku~eto mi lae po nekoja ~avka
odo{to nekoj ma` da mi se kolne deka me
qubi.
Benedik
Don Huan
Samo vie ostanete si takva! Taka barem eden
od gopodata }e ja izbegne sudbinata da mu go
izgrebat liceto!
Beatri~e
I izgrebano ne bi mu bilo pogrdo od
va{eto.
Benedik
Vakov majstor za papagali u{te ne sum sret
nal.
Beatri~e
Benedik
Benedik
Vilijam [EKSPIR
314
Klaudio
Klaudio
Vo nejze ja gledam najubavata gospo|ica na
svetot.
Benedik
Benedik
Dali me pra{uvate kako {to bi trebalo
da pra{a ~esen ~ovek, za moeto prosto i
iskreno mislewe ili sakate da vi odgovoram
spored mojot obi~aj kako zakolnat du{man
na nivniot pol?
Klaudio
Ne, te molam, govori seriozno i razumski.
Benedik
Ne znam, mi se ~ini deka e preniska za
visoki falbi, precrna za svetli falbi, i
presitna za krupni falbi; vo nejzin prilog
mo`am da ka`am samo edno: da ne e onakva
kakva {to e, bi bila neubava; a bidej}i e
takva kakva {to si e, ne mi se dopa|a.
Klaudio
Ti misli{ deka se {eguvam; te molam, ka`i
mi iskreno kako ti se dopa|a.
Benedik
Da ne ja kupuvate {tom vaka policiski se
raspra{uvate?
Klaudio
Zarem ne e svetot presiroma{en da kupi
takov biljur?
Benedik
More bogat e toj da kupi duri i kutiv~e
vo koe }e se ~uva. Tuku, seriozno li mi
zboruvate? Ili pak si igrate majtap za da
mi ka`ete deka Kupidon e dobar du{ka~
na zajaci a Vulkan izvonreden drvodelec?
Ka`ete mi, ve molam, na koj dur da ve
fatam?
315
Od vlakno ortoma
Benedik
Slu{ate, grofe Klaudio? Jas mo`am da
~uvam tajna kako nem ~ovek, - na ova veru
vajte mi, no kako ~ovek {to se zakolnal na
vernost, - imajte na um, - kako ~ovek {to
se zakolnal na vernost: - Toj e zaquben. Vo
kogo? - Ova e ulogata na va{ata svetlost. Vnimavajte kolku mu e kus odgovorot: - Vo
Hera, kusata }erka na Leonato.
Klaudio
Vaka da bilo (pra{ano), vaka i }e be{e
(odgovoreno).
Benedik
Ko vo prikaznata, gospodaru: ne bilo vaka,
nitu bilo taka, ama, ne daj bo`e, da bide
vaka!
Klaudio
^uvstvuvam deka ja sakam.
Don Pedro
Deka zaslu`uva, znam.
Benedik
Deka nitu ~uvstvuvam kako taa treba da se
qubi, niti pak znam so {to taa takvo ne{to
zaslu`uva, toa e ubeduvawe koe ni so ogan ne
mo`at da go isteraat od mene: spremen sum
so nego da umram na klada.
Don Pedro
Sekoga{ si bil nepokolebliv eretik vo
preziraweto na poubaviot pol.
Klaudio
Klaudio
Ako strasnava qubov nabrgu ne se promeni,
ne daj bo`e da bide poinaku!
Don Pedro
Amin, ako ja qubite, za{to gospo|icava e
dostojna za toa.
Klaudio
Vaka mi govorite, gospodaru, za da se ulo
vam?
Don Pedro
Vilijam [EKSPIR
316
Don Pedro
Dobro, so vreme i vie }e se pripitomite. Vo
me|uvreme, dobar gospodine Benedik, odete
doma kaj Leonato, prepora~ajte me i ka`ete
mu deka doa|am na ve~era za{to znam deka
nagolemo ja sprema.
Don Pedro
Benedik
Ako nekoga{ skr{ne{ od ovaa verba, rezil
na vekot }e stane{!
Benedik
Klaudio
Ako skr{nam, obesete me kako ma~or i stre
lajte vo mene, a toj {to }e me pogodi, potap
kajte go po ramo i nare~ete go Robin Hud.
Don Pedro
Dobro, vremeto }e poka`e.
Koga toga{ i diviot bik navlekuva jarem.
(Thomas Kyd: Spanish Tragedy)
Benedik
Diviot bik mo`ebi; no ako nekoga{ itriot
Benedik go navle~e, iskornete gi rogovite
od bikot i nasadete mi gi na ~elo: pa neka
me zalepat na tabla i so krupni bukvi kako
{to pi{uvaat Ovde se iznajmuva dobar kow
neka mi napi{at ozdola Ovde mo`e da go
vidite o`enetiot Benedik.
Klaudio
Ako ova nekoga{ se slu~i, }e stane{ `ivo
tin~e, em roglesto, em ludo.
Don Pedro
Ne, ako Kupidon ne se istresil siot vo
Venecija, naskoro, zaradi ova {to go re~e,
ima da se trese{ pred nego kako prat.
Benedik
Don Pedro
Toga{ pobrgu i zemjata }e se zatrese.
Ne, ja ima samo Hera, taa edinstveno
Od vlakno ortoma
317
Vilijam [EKSPIR
318
Scena 2
319
Od vlakno ortoma
Scena 3
Druga soba vo ku}ata na Leon
ato.
Vilijam [EKSPIR
320
Bora~io
Desnata raka na brat vi.
Don Huan
Don Huan
Toga{ da odime vedna{ na gozbata; nivnoto
raspolo`enie se zgolemuva so mojata taga.
Kamo gotva~ot da misli kako mene! - ]e
odime li da vidime {to mo`e da se stori?
^in VTORI
Scena 1
Salon vo ku}ata na Leonato.
(Vleguvaat Leonato, Antonio, Hera, Beatri~e i drugi.)
Leonato
Zarem ne be{e ovde na ve~era grofot Huan?
Leonato
Tvrdam, vnuko, deka so tolku pis jazik
te{ko }e si najde{ ma`.
Antonio
Antonio
Ne go vidov.
Navistina e prezajadliva.
Beatri~e
Beatri~e
Toj gospodin navistina izgleda kiselo!
Sekoga{ koga }e go vidam, cel ~as potoa mi
idi ufunet.
Hera
Mnogu ta`na du{a.
Beatri~e
Sovr{en ~ovek bi bil onoj {to bi stoel
nasrede me|u nego i Benedik: prviov e kako
trup i ne zboruva ni{to, a vtoriov e kako
razgaleno sin~e i samo mele bez prekin.
Leonato
Zna~i polovina od jazikot na gospodinot
Benedik vo ustata na grofot Huan i polo
vina od tagata na grofot Huan na liceto od
gospodinot Benedik.
Beatri~e
Beatri~e
So dobri noze i so silni stapala, striko, i
so dovolno pari v }ese, takviot ma` bi ja
osvoil sekoja `ena na svetot, - ako uspee da
ja pridobie, se razbira.
Vilijam [EKSPIR
322
Leonato
Leonato
Beatri~e
Beatri~e
Antonio
A vie, vnuko, (na Hera) se nadevam, vo s# }e
go slu{ate tatko vi.
Leon
ato
Beatri~e
Vnuko, preostro gledate na rabotite.
Ba{ taka; dol`nost na bratu~etka mi e samo
da se pokloni i da re~e, Kako {to }e zapo
vedate, tatko. - No i pokraj seto ova, bra
tu~etko, gledajte sepak mom~eto da e ubavo
inaku poklonete se u{te edna{ i re~ete,
Tatko, kako {to mi zapoveda srceto.
Beatri~e
Imam oko sokolovo, striko; gledam crkva na
kilometri.
Leonato
Leonato
Se nadevam, vnuko, eden den }e ve vidam
snabdena so ma`.
Beatri~e
Sigurno ne do denot dodeka Bog ne po~ne
da pravi ma`i od nekoja druga gra|a a ne od
zemja. Zarem ne bi bilo ta`no za `enata so
nea da gospodari edno obi~no kup~e pra
{ina? Da podnesuva smetka za svojot `ivot
pred edna grutka nepostojana kal? Ne,
323
Od vlakno ortoma
Margaret
Hera
Ako odite popoleka i ako gledate qubezno i
ako ne ka`ete ni{to, so radost }e pojdam a
so poradost }e si sjojdam.
Don Pedro
Don Pedro
Odgovaram so molk; popot si go dobi.
Maskata mi e ko pokrivot na Filemon; vo
ku}ata e Jupiter.
Hera
Ursula
Dobro ve poznavam; vie ste gospodin Anto
nio.
Ursula
Samo vie vaka ja ni{ate glavata.
Antonio
Pravo da vi ka`am, samo go imitiram.
Ursula
Nikoga{ ne bi go imitirale tolku odvratno
to~no da ne ste samiot toj. Eve ja negovata
suva raka, samo negova i ni~ija druga; vie
ste toj, vie ste toj.
Vilijam [EKSPIR
324
Antonio
So eden zbor, ne sum.
Ursula
Beatri~e
Nikoga{ ne ve nasmeal?
Benedik
Ve molam, koj e toj?
Beatri~e
Zadrogaz na princot. Mnogu zdodeven {ut;
edinstveno e talentiran da izmisluva
nevozmo`ni kleveti: samo rasipiku}ite mu
se voshituvaat; no voshitot ne proizleguva
od negovata duhovitost tuku od negovata
pakost; za{to toj i gi zabavuva i gi luti
lu|eto, pa tie prvin se smeat pa go tepaat.
Sigurna sum deka e tuka nekade. Ba{ bi
sakala da me ~epne.
Benedik
Benedik
Koj e toj?
Vo s# {to e dobro.
Beatri~e
Beatri~e
Sigurna sum deka dobro go poznavate.
Benedik
Ne go poznavam, veruvajte mi.
325
Od vlakno ortoma
Don Huan
Don Huan
Benedik
Grofe Klaudio?
Klaudio
Klaudio
Dobro me poznavate; toj sum.
Don Huan
Gospodine, brat mi mnogu ve ima pri srce;
toj e vquben vo Hera; ve molam ubedete go da
se trgne od nea; taa ne mu dolikuva spored
potekloto; vie tuka mo`e da odigrate uloga
na ~esen ~ovek.
Klaudio
Od kade znaete deka ja saka?
Don Huan
^uv kako se kolne deka ja saka.
Bora~io
Klaudio
Isto i jas; i u{te se zakolna deka }e ja
o`eni ve~erva.
Don Huan
A sega da odime i malku da kasneme.
(Izleguvaat Don Huan i Bora~io.)
Klaudio
Vaka odgovarav vo imeto na Benedik
Vilijam [EKSPIR
326
Klaudio
Ve molam, ostavete me.
Benedik
Benedik
Najnaiven prestap na edno u~eni~e koe,
presre}no {to na{lo pti~jo gnezdo, otr
~alo da mu go poka`e na svoeto drugar~e a
ova mu go ukralo.
Don Pedro
Zarem doverbata za tebe e prestap? Presta
pot e kaj onoj {to ukral.
Benedik
Pa sepak, kam{ikot ne bi bil na odmet, a i
venecot; za{to venecot bi mo`el da go nosi
i sam a kam{ikot bi mo`el da vi go dade
vam za{to, kako {to mi se gleda, vie mu go
ukradovte gnezdoto.
Don Pedro
Sakav samo pileto da go nau~am da pee a
potoa da mu go vratam na sopstvenikot.
Benedik
Ako i pileto pee kako {to vie zboruvate,
toga{, `imi krstot, ~esno zboruvate.
Don Pedro
Benedik
Benedik
O, taa mene tolku me ocrni {to toa duri ni
klada ne bi go izdr`ala; duri i dab so eden
edinstven zelen list bi & vratil; duri i
maskata {to ja nosev mi o`ivea i navali da
se kara so nea; taa mi re~e, - bez da pomisli
deka sproti nejze sum jas, - deka sum bil {ut
na knezot; deka sum bil poglup i od vol; i
taka mi frla{e v lice kupi{ta gadosti
i podmolnosti so takva ume{nost {to jas
samo stoev ko ~ovek kraj metite vo kogo
nani{anila i puka cela edna vojska. Zboro
327
Od vlakno ortoma
(Izleguva.)
Don Pedro
Ete, gospo|ice, ete; go zagubivte srceto na
gospodinot Benedik.
Beatri~e
Vsu{nost, gospodaru, mi go ima{e pozaj
meno za malku; a jas na toa mu pla}av lihva,
- dve srca za negovoto edno; a edna{ navis
tina od mene go dobi so la`ni kocki, pa
zatoa, gospodaru, mo`ete da ka`ete deka sum
go zagubila.
Don Pedro
More go legnavte, gospo|ice, go kutnavte na
ple}i.
Beatri~e
Poarno vaka, gospodaru, odo{to toj da me
legne{e pa da stanev majka na tikvari! Go
dovedov grofot Klaudio po kogo me pra
tivte.
Don Pedro
[to e so vas, grofe, {to ste mi ta`en?
Klaudio
Ne sum ta`en, gospodaru.
Don Pedro
Da ne ste toga{ bolen?
Don Pedro
Klaudio
Nemam ba{ ni{to osven `elbata da osta
nete so mene.
Benedik
Beatri~e
Vilijam [EKSPIR
328
Don Pedro
Beatri~e
Gospode bo`e, site se zdru`uvaat! Cel svet
taka pravi osven jas zavalijata! Ko da sum
krastava, treba da si sedam v }o{ i da vikam
Najdete mi ma`! Najdete mi ma`!
Don Pedro
Gospo|ice Beatri~e, jas }e vi najdam ma`.
Leon
ato
Beatri~e
Grofe, primete ja od mene }erka mi a so
nejze i mojot imot. Negovata milost brakov
go sredi, a bo`jata neka go blagoslovi!
Beatri~e
Zboruvajte, grofe; na vas e redot.
Klaudio
Molkot e najsovr{eniot glasnik na
radosta; bi mi bila mala sre}ata koga bi
mo`el da ka`am kolkava mi e. - Gospo|ice,
ko {to ste vie moi, taka jas sum va{: celiot
vi se davam i nestrplivo ~ekam za razmena.
Beatri~e
Zboruvaj, bratu~etke, ili ako ne mo`e{,
zatni mu ja ustata so bakne` pa neka
zamol~i i toj.
Don Pedro
Navistina, gospo|ice, imate veselo srce.
Beatri~e
Taka e, gospodaru; spolaj mu; kutri~koto
budali{te, sekoga{ e tamu kaj{to duva vet
rot na gri`ite. - Bratu~etka mi na uvo mu
ka`uva deka & e v srce.
Klaudio
Ba{ taka i pravi, rodnino.
329
Od vlakno ortoma
Beatri~e
Don Pedro
Dobro, dobro, se gleda deka ne vi e po }ef
tolkavoto odlo`uvawe; no vi tvrdam, Kla
udio, nema da se {laeme tuku-taka. Imam
namera, vo me|uvreme, da ostvaram Herku
lovski podvig, odnosno da gi namamam gospo
dinot Benedik i gospo|icata Beatri~e da se
zaqubat eden vo drug so strast silna kako
planina. Ba{ bi sakal da gi spojam; a bez
somnenie mo`am ako vie trojca mi pomog
nete i go pravite ona {to }e vi re~am.
Leonato
Gospodaru, vi stojam na usluga, makar po
cena deset no}i da ne sklopam oko.
Don Pedro
A i vie, neli, ubava Hero?
Hera
Se soglasuvam da pravam s# {to e pristojno,
gospodaru, za da & pomognam na bratu~etka
mi da dojde do dobar soprug.
Don Pedro
Don Pedro
Grofe Klaudio, koga mislite da zastanete
pred oltar?
Klaudio
Utre, gospodaru. Vremeto odi na paterici
dodeka qubovta ~eka da mine niz obi~aite.
Leonato
Ne pred ponedelnik, zete, {to zna~i u{te
330
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Druga soba vo ku}ata na Leonato.
(Vleguvaat Don Huan i Bora~io.)
Don Huan
Taka e navistina; grofot Klaudio }e se
`eni so }erkata na Leonato.
Bora~io
To~no, gospodaru, no jas mo`am da im ja ras
ipam rabotata.
Don Huan
Sekoja pre~ka, prepreka, sekoja sopka za
mene }e bide lekovita; bolen sum od zer na
nego; i s# {to vo toj pravec deluva, mene mi
slu`i. Kako mo`e{ brakov da go spre~i{?
Bora~io
Samo ne~esno, gospodaru; no tolku elegan
tno {to ni{to ne~esno nema da se vidi na
mene.
Don Huan
Ka`i mi na kratko.
Bora~io
Mislam deka u{te pred godina vi ka`av,
gospodaru, kolku sum & mil na Margaret,
sluginkata na Hera.
Don Huan
Se se}avam.
Bora~io
Mo`am da ja nagovoram vo koe bilo nezgodno
vreme na no}ta da gleda nadvor od odajata na
svojata gospodarka.
331
Od vlakno ortoma
Don Huan
I kade tuka gleda{ `ivot {to mo`e da mu
donese smrt na ovoj brak?
Don Huan
]e go sprovedam ova vo delo, bez ogled kol
kavo zlo }e proizleze. Bidi ve{t i prefri
gan vo rabotata i }e dobie{ iljada dukati.
Bora~io
Bora~io
Otrovot vo seto ova }e treba da go pu{tite
vie. Pojdete kaj princot, brat vi; ne snobete
se da mu ka`ete deka u`asno zgre{il {to
go `eni slavniot Klaudio - ~ii doblesti od
merata nadvor }e gi istaknuvate - so edna
rasipana orospija kakva {to e Hera.
Don Huan
A kako seto toa }e go doka`am?
Bora~io
So dokazi {to }e go izla`at princot, Klau
dio }e go stavat na maka, Hera }e ja posramo
tat a Leon
ato ubijat. [to drugo sakate?
Don Huan
]e storam s# samo da im napakostam.
Bora~io
Toga{ odete; najdete zgoden ~as da gi odvo
ite na samo Don Pedro i Klaudio; ka`ete
im deka znaete oti Hera me saka mene; poka
`ete deka od ~ist obyir, a pred s# zatoa {to
ja sakate ~esta na brat vi koj{to ovoj brak
go ujdisa i od po~it kon negoviot prijatel
koj{to na ovoj na~in }e bide izmamen od
la`no nevina devojka, im go ka`uvate ova.
Te{ko }e vi poveruvaat bez da se uverat;
zatoa dajte im mo`nost da me vidat mene pod
nejziniot prozorec kako ja vikam Margaret
Hera a Margaret mene Bora~io; dovedete gi
da go vidat ova to~no vo no}ta pred ven
~avkata: za{to, vo me|uvreme, jas }e sredam
Hera da bide otsutna; pa prividnata vistina
za neverstvoto na Hera }e izleze taka na
videlo {to somne`ot lesno }e stane izves
nost i site podgotovki za ven~avkata }e se
otka`at.
Vilijam [EKSPIR
332
Scena 3
Vo gradinata na Leonato.
(Vleguvaat Benedik i negoviot sluga.)
Benedik
Mom~e, Slugata
Gospodine.
Benedik
Na prozorecot od mojata soba ima edna
kniga; donesi mi ja vo gradinava.
Slugata
Ama ve}e sum ovde, gospodine.
Benedik
Znam, ama sakam da si tamu pa pak tuka.
(Izleguva slugata.) Mnogu se ~udam koga
eden ~ovek otkako }e vidi kolkava budala
stanal drug ~ovek zatoa {to do u{i se zaca
pal vo nekoja `ena i otkako }e se iznas
mee na vakvite plitki ludosti kaj drugite,
stanuva predmet na sopstveniot prezir
so toa {to i samiot }e se vqubi. A takov
~ovek e Klaudio. Pametam koga ne saka{e
da slu{a nikakva druga muzika osven zvu
cite na barabanot i trubata; a sega, pla~
koto, se razne`il pa saka samo gitari i
{upel~iwa. Pomnam koga znae{e da izodi
i petnaeset kilometri pe{ za da vidi
dobar oklop; a sega le`i petnaeset no}i
buden i vo glavata go kroi noviot gradnik.
Nekoga{ zboruva{e prosto i razumno, ko
~esen ma` i vojnik; a sega se pretvoril vo
rasean lingvist; govori ko v glava da mu se
odr`uva simpozium za lingvistika, sogla
ski i samoglaski mu fr~at na site strani.
Mo`e li do tolku da se izopa~am, a s# u{te
da gledam so ovie o~i? Ne znam; no mislam
deka nema {ansi; ne velam deka qubovta ne
333
Od vlakno ortoma
Baltazar
O, gospodaru dobar, ne barajte glas tolku
lo{, dvapati muzikata da ja grdi.
Don Pedro
Najdobar dokaz za odli~nosta
e koga sovr{enstvoto sopstveno se kudi; Te molam, pej, ne ostavaj dolgo da te molam.
Baltazar
[tom za molba govorite, }e pejam:
oti mnogu dodvoruva~i tr~kaat
po moma {to ne ja cenat; no sepak ja molat,
se kolnat deka ja qubat.
Don Pedro
Dobra pesna, `imi s#.
Po~nuvaj, ajde!
Ili ako u{te saka{ da govori{,
govori na noti.
Baltazar
Ama lo{ e peja~ot, gospodaru.
Baltazar
Klaudio
Notirajte go ova pred notite moi,
niedna moja nota za notirawe ne e vredna.
Don Pedro
Toj navistina govori po noti;
notiraj noti, notirawe!
(Muzika.)
Benedik
Ete, bo`estvena pesna! Sega du{ata mu e von
sebe od voshit! Ne e malku ~udno {to edni
ov~i creva imaat mo} od teloto ~ove~ko
du{ata da ja vadat? Sepak za moi pari sakam
da si slu{am samo rog!
(Baltazar pee:)
1
Baltazar
Baltazar
Najdobrite, gospodaru.
Ne pla~ete dami, krenete glavi gore,
Vilijam [EKSPIR
334
Don Pedro
Klaudio
(Na strana) Zaka~ete dobra mamka na jadi
cata; ovaa riba }e zagrize.
Leonato
Kakvi znaci, gospodaru! Pa taa }e vi sedi, ja ~uvte }erka mi ve}e kako.
Klaudio
Vi ka`a, navistina vi ka`a.
Don Pedro
Leon
ato
Nitu pak jas; ama naj~udno e {to vaka luduva
po gospodinot Benedik kogo, barem po s# ona
{to do sega go poka`uva{e, se ~ini go ima
zamrazeno za navek.
Benedik
Mo`no li e? Zarem ottamu duva vetrot?
Leonato
Pravo da vi ka`am, gospodaru, ne znam {to
da mislam; ama deka go saka od dnoto na
du{ata, tuka nema ni najmal somne`.
Don Pedro
Klaudio
Mo`ebi samo glumi.
Zagriza, zagriza; dajte mu u{te.
Klaudio
Don Pedro
I toa e mo`no.
Leonato
Da glumi? Gospode, nikoga{ la`nata strast,
ako e la`na, ne bila tolku sli~na na vistin
skata.
Don Pedro
A kakvi znaci na strast poka`uva?
335
Od vlakno ortoma
Klaudio
Taka e, navistina; taka }erka vi veli: Zarem
jas, rekla taa, {to tolku ~esto go sre}avav
so prezir, da mu pi{am sega deka go sakam?
Leonato
Ova go veli koga po~nuva da mu pi{uva;
za{to stanuva po dvaeset pati no}e i sedi
taka vo no{nicata dodeka ne ispi{e cel
list hartija; }erka mi s# mi ka`uva.
Klaudio
Don Pedro
Koga ve}e go spomenavte listot hartija, se
prisetiv na edna {ega {to ni ja ka`a }erka
vi.
Leonato
O! - Koga go ispi{ala, pa sednala da go pro
~ita, pa gi na{la Benedik i Beatri~e eden
vrz drug ko dve stranici vnatre vo listot?Klaudio
Ba{ na taa.
Leonato
Leonato
Klaudio
Potoa padnala na kolena, pla~ela, lipala,
ofkala, kosi kubela, molela, kolnela; - O
mil moj Benedik! Samo neka Bog mi dade
trpenie!
Leonato
Mislite deka taka }e bide dobro?
Taka postojano pravi; veli }erka mi; a zane
sot do tolku ja ima sovladano {to pone
Vilijam [EKSPIR
336
Klaudio
Don Pedro
Don Pedro
Klaudio
Dobro pravi; za{to ako mu ka`e deka go
saka, mnogu e verojatno deka toj }e ja prezre;
za{to ~ovekot, kako {to znaeme site, e
prezriv po priroda.
Klaudio
Toj e mo{ne zabele`itelen ~ovek.
Don Pedro
Don Pedro
Nadvore{no, sekako, toj izgleda dopadlivo.
Klaudio
A {to e pravo i pameten e.
Don Pedro
Leonato
Navistina, od vreme na vreme, znae da bide
iskri~av.
Leonato
Klaudio
Jas smetam deka e i hrabar.
Don Pedro
Kako Hektor, ve uveruvam: a vo sreduvaweto
na kavgite mo`e da se ka`e deka e duri i
mudar; za{to ili mo{ne ve{to gi izbegnuva
ili se vpu{ta vo niv so golem risjanski
strav.
Leonato
Ako ima strav od Boga, mora da go ~uva
mirot; ako go uriva mirot, mora da vleze vo
raspraviite so strav i trepet.
337
Od vlakno ortoma
Beatri~e
Ponaporno vi be{e vam da mi se zablago
darite odo{to mene da ja zaslu`am va{ata
blagodarnost; da mi be{e naporno nema{e
da dojdam.
Benedik
Zna~i porakata vi donese zadovolstvo?
Beatri~e
Da; i toa tolkavo {to odvaj mo`e da go
sobere na vrvot od no`ot i so nego da se
zadavi nekakvo si vrap~e. - Jasno mi e deka
ne vi e do jadewe, gospodine; zatoa zbogum.
(Izleguva.)
Benedik
Ha! Me pratija protiv mojata volja da ve
viknam za ru~ek - ova e epten dvosmisleno.
Ponaporno vi be{e vam da mi se zablago
darite odo{to mene da ja zaslu`am va{ata
blagodarnost - ova e isto kako da re~e{e,
sekoj napor {to go pravam za vas mi e lesen
kako {to e lesno da se zablagodari{. - Ako
ne se smiluvam nad nea, toga{ sum gad; ako ne
ja zasakam, toga{ sum beter od Evrein. Odam
da nabavam nejzina slika.
(Izleguva.)
^in TRETI
Scena 1
- Vo gradinata na Leon
ato.
(Vleguvaat Hera, Margaret i Ursula.)
Hera
Odi Margaret, do odajata trkni;
tamu bratu~etka mi Beatri~e }e ja najde{
kako razgovara so Klaudio i princot;
{epni & na uvo deka jas i Ursula
sme vo gradinata i deka celo vreme
samo za nea zboruvame; ka`i & deka si n#
~ula;
i re~i & kri{um da dojde vo senicava gusta,
kaj{to xbunot orlovi nokti, zrel od son
ceto,
sonceto go brani; - ko milenik nekoj carski
koj po carska volja, stignat do ~esta
protiv istata se vozgorduva; - tamu neka se
skrie,
za da ~ue {to imame na um. Zada~a vakva
ima{,
izvr{i ja so dikat i ostavi n# sami.
Margaret
Bez gajle, }e ja namamam vedna{ da dojde.
(Izleguva.)
Hera
Slu{aj, Ursula, koga Beatri~e }e dojde
dodeka niz drvoredov se {etame
treba da zboruvame samo za Benedik;
A go spomnam, tvoja uloga }e bide
da go fali{ do nebesa ko nieden ma`
{to ne zaslu`il: jas }e ti govoram kolku
Benedik e zacapan vo Beatri~e. Ba{ od ova,
ve{tata streli~ka na Kupidon e napravena,
i ranuva samo po ~ueno. Po~ni sega;
(Odnazad vleguva Beatri~e.)
Oti gledaj, Beatri~e, skukulena, ko pile
kalu|er~e, itro
ni se prikraduva razgovorot da ni go
slu{ne.
Ursula
Prijatno e da lovi{ koga ribata ja gleda{
so zlatni kako vesla srebrenata ja se~e
struja
za dr~no da ja goltne predavni~kata mamka:
taka i nie ja lovime Beatri~e; seta sega
skriena zad rasjeto gusto;
ne pla{ete se za mojot del od ulogata.
Hera
Toga{ da & se dobli`ime, za s# da ~ue
od slatkiot mamec za nea namenet.(Prio|aat do senicata.)
Ne, navistina, Ursula, taa e polna prezir;
znam deka tabietot & e div i opak
ko jastreb zastanat na karpa.
Ursula
No dali ste sigurni
deka Benedik ja qubi Beatri~e od srce?
Hera
Taka velat princot i mojot verenik.
Ursula
Dali ve teraat da & go ka`ete ova?
339
Od vlakno ortoma
Hera
Me molea da ja izvestam no gi ubediv
deka ako barem malku go sakaat Benedik,
najdobro e da go pottiknat ~uvstvata da gi
skroti
i nikoga{ za ova da ne & ka`at na Beatri~e.
Ursula
Zo{to taka storivte? Zarem toj gospodin
ne zaslu`uva postela polna i sre}na
kakva {to Beatri~e mo`e da ja dade?
Hera
O bo`e quboven! Znam deka zaslu`uva toj
s# {to mo`e na eden ma` da mu se dade.
Ama prirodata ne sozdala `ensko srce
pogordelivo od ona vo Beatri~e {to ~uka:
od o~ite & molskaat opakost i prezir,
potcenuvaj}i s# {to }e vidat; a duhot nejzin
tolku visoko sam se ceni, {to za nejze
s# drugo e bedno: ne mo`e da saka,
niti pak mo`e da zamisli {to e qubov
tolku e samozaqubena.
Ursula
Navistina ste vo pravo;
zatoa, sigurna sum, ne bi bilo dobro da doz
nae za{to na ududu }e go zeme.
Ursula
Da, da, tolkav prezir ne vodi kon ni{to.
Hera
Ne vodi ami kako; kako mo`elo tolkav pre
zir
nadvor od sekoja mera da vodi kon ne{to?
No koj mo`e ova da & go ka`e? Da & ka`am
}e me ismee; o, }e me izlo`i na te`ok pod
biv
}e me raspameti, do smrt }e mi bie {egi.
Zatoa Benedik, ko zapretan ogan,
vo vozdi{ki neka sogoruva, neka gasne;
Toa e podobra smrt odo{to od podbiv da
umre{;
nebare nekoj do smrt te skokotkal.
Ursula
Sepak ka`ete & ; videte {to }e re~e.
Hera
Ne; pobrgu kaj Benedik bi oti{la
i bi mu rekla protiv strasta da se bori;
i u{te bi smislila kleveta ~esna
protiv bratu~etka mi. Lu|eto ne znaat
kolku mo`e da ja zatrujat qubovta
zlite jazici.
Ursula
Hera
Vo pravo ste; u{te ne sum videla ma`
bez ogled kolku da e umen, blagoroden, mlad
i ubav kogo naopaku ne bi go ~itala; ako
e li~en na lice, veli poarno da & e sestra;
ako e kale{, prirodata crtaj}i klovn
temna fleka napravila; ako e visok, sukalo
goltnal;
ako e nizok, ahat e delnat mnogu grdo;
ako e zborliv, perka vrtena od sekoj veter;
mol~eliv, klada nepodvi`na, Talpa.
Taka na sekoj ma` mu nao|a mana;
i ne & dava ~esnost na doblesta
{to na ednostavnosta i zaslugata im pri
pa|a.
Vilijam [EKSPIR
340
Scena 2
Soba vo ku}ata na Leonato.
Hera
Da, navistina, nasekade e mnogu poznat.
Ursula
Slavata si ja zaslu`i so doblesni dela. Koga, gospo|ice, }e bidete ven~ani?
Hera
Sekoj den od utre. Da vlezeme ajde,
sakam da ti poka`am nekoi ukrasi,
pa da mi ka`e{ koj od niv utre da go nosam.
Ursula
(Na strana.) Gotova e, vi tvrdam; }e se fati,
madam!
Hera
Ako e taka, toga{ slu~ajot qubovta ja vodi,
eden pa|a v zamka, drug Kupidon go bodi!
(Izleguvaat Hera i Ursula.)
Beatri~e
(Izleguva napred.)
[to mi gorat u{ite? Vistina li e ova?
Me korat za gordelivost, me korat za pre
zir?
Preziru, zbogum! I ti gordost mominska,
zbogum!
So takva doblest ne se gordee ve}e nikoj.
Benedik, qubi! So qubov tebe }e ti vratam;
i skroteno srce {to divo kon tebe bilo:
Ako me saka{, sakawe dvojno od mene }e
ima{,
{to vo sveta vrska }e n# vrze milo;
Oti drugite velat ti za ova si vreden
a jas toa go ~uvstvuvam ko od niv nieden.
(Izleguva.)
341
Od vlakno ortoma
Klaudio
saka pari.
Benedik
Me boli zab.
Don Pedro
Don Pedro
Izvadi go!
Go videl nekoj na barber?
Benedik
Klaudio
Na besilka so nego!
Klaudio
Klaudio
Najo~igleden znak e negovata neveselost.
Jas sepak velam deka e zaquben.
Klaudio
Don Pedro
A koga porano si go miel liceto?
Ne znam kako gledate zanes kaj nego, osven
ako ne e zanes po preoblekuvawe vo stranec;
na primer, deneska vo Holan|anec, utre vo
Francuzin, a ponekoga{ vo dvajca odedna{;
na primer Germanec od polovina nadolu,
celiot vo dipli, a [panec od pojas nagore,
bez gradnik. Ako ne se zanesuva so ovaa
ludost, a, navistina, se zanesuva, toga{ ne e
lud vo zanesot, kako {to vi se ~ini.
Don Pedro
Ili se ma~kal so pudra? A sum ~ul i {to
velat za ova.
Klaudio
A {to da se ka`e za negoviot vesel duh; {to
sega se vovlekol vo tamburata i ~kripi kako
skinata `ica?
Vilijam [EKSPIR
342
Don Pedro
Don Pedro
Dobra ve~er, brate.
Don Huan
Klaudio
A jas duri i znam koja go saka.
Don Pedro
I jas toa bi sakal da go znam; se oblo`uvam,
nekoja {to ne go ni znae.
Don Pedro
Vo ~etiri o~i?
Don Huan
Klaudio
More ne samo {to go znae, tuku i manite mu
gi znae a sepak umira za nego.
Don Pedro
Treba da ja zakopaat so liceto svrteno nao
paku.
Benedik
(Na Klaudio) Dali utre }e se `enite?
So vakvi baja~ki ne mi se le~i zabobolkata.
Gospodine, dojdete so mene, ve molam; smis
liv osum ili devet pametni zborovi i sakam
da vi gi ka`am, a koi zadrogazive ne smeat
da gi ~ujat.
(Izleguvaat Benedik i Leonato.)
Don Pedro
Tvrdam po {to sakate, deka }e mu govori za
Beatri~e.
Klaudio
Se soglasuvam. Vo me|uvreme, Hera i Mar
garet ja zavr{ija rabotata so Beatri~e; pa
sega koga dvete me~ki }e se sretnat, pove}e
nema da se grizat.
(Vleguva Don Huan.)
Don Huan
Gospodaru i brate, Bog neka ve ~uva.
Don Pedro
Znaete deka }e se `eni.
Don Huan
Ne sum ba{ siguren koga }e ~ue {to imam
da ka`am.
Klaudio
Ako ima nekakva pre~ka, ve molam ka`ete
ja.
Don Huan
Mo`ebi mislite deka ne ve sakam; neka ova
se poka`e podocna, a vie sudete za mene po
ona {to }e go ~uete sega. [to se odnesuva
do brat mi, mislam deka mnogu ste mu pri
srce i zatoa najiskreno vi pomogna brakov
da go sklu~ite; no vi velam, xabe se ma~el i
343
Od vlakno ortoma
Don Huan
Ako ne smeete da veruvate vo ona {to go gle
date, ne priznavajte {to znaete. Ako dojdete
so mene, dovolno }e vi poka`am; a koga }e
vidite pove}e i }e ~uet e pove}e, postapete
kako {to sakate.
Klaudio
Ako vidam ne{to ve~erva zaradi koe nema
da ja zemam utre za `ena, }e ja posramotam
pred site svatovi na mestoto na koe treba{e
da ja zemam.
Koj? Hera?
Don Pedro
Don Huan
Da, da, ba{ Hera; Hera na Leonato; va{ata
Hera, se~ijata Hera.
Klaudio
Neverna?
Don Huan
Toj zbor e predobar za da ja zama~ka nejzi
nata rasipanost; bi mo`el da ka`am deka e
pove}e od toa; smislete ne{to porasipano
od rasipana i jas taka }e ja nare~am. Ne
~udete se dodeka ne dobiete novi dokazi:
samo dojdete ve~erva so mene i }e vidite
kako nekoj vleguva niz prozorecot na nej
zinata soba duri i vo no}ta sproti ven~av
kata; ako i toga{ s# u{te ja sakate, toga{
`enete se utre; no podobro bi vi li~elo na
ugledot da se premislite.
Klaudio
Mo`no li e ova?
Don Pedro
Ne mi se veruva.
Vilijam [EKSPIR
344
Scena 3
Na ulica.
Talpa
Vtoriot stra`ar
Da, inaku bi bilo {teta da ne stignat do
spasenie na du{ata i teloto.
Dren
Ne, ne, toa bi bila preblaga kazna za niv,
ako imaat barem ronka lojalnost vo sebe,
oti se odredeni da go ~uvaat princot.
Talpa
Talpa
Dobro, ka`ete im ja zada~ata, kom{ija Dren.
Dren
Kako prvo, koj mislite deka e najtikvar od
site za da vi bide zapovednik?
Prviot stra`ar
Hju Erebicata, gospodine ili \or|i \eri
zot; tie znaat da ~itaat i da pi{uvaat.
Dren
Dojdi vamu, kom{ija \eriz; Bog ti dal ime
za merak: da izgleda{ dobro - toa e darba na
sre}ata no da ~ita{ i pi{uva{ - toa doa|a
od prirodata.
Vtoriot stra`ar
A dvete raboti, gospodine narednik...
Dren
[to gi imate vie, znaev, ova saka{e da
345
Od vlakno ortoma
odat na spiewe.
~esnost.
Vtoriot stra`ar
A {to ako ne}at?
Talpa
Ako ~uete bebe da pla~e vo no}ta mora da ja
viknete dadilkata da go smiri.
Dren
Vtoriot stra`ar
Ako ne}at, ne}at; ostavete gi toga{ neka se
otreznat; ako i toga{ ne vi dadat popameten
odgovor, ka`ete im deka ne se takvi za kakvi
ste gi mislele.
Vtoriot stra`ar
Dobro, gospodine.
Dren
Ako naidete na kradec, po slu`bena dol
`nost mo`ete da go obvinite deka ne e
~esen ~ovek; a so takvite lu|e {to pomalku
si imate rabota i {to pomalku se me{ate,
tolku podobro za va{iot dobar glas.
Vtoriot stra`ar
Ako znaeme deka e kradec, zarem ne treba da
go fatime?
Dren
Po slu`bena dol`nost, mo`ete; no jas mis
lam deka tie {to baraat belja }e si ja naj
dat: najmiroqubiviot na~in za vas e ako vi
se slu~i da fatite kradec, da mu dozvolite
samiot da vi poka`e koj e i da vi se iskrade
od va{eto dru{tvo.
Talpa
Vie sekoga{ ste va`ele za ~ovek so du{a,
ortak.
Dren
E, ova e ve}e drugo dvajse. Taka mo`e.
So pravo za{to po svoja volja ne bi obe
sil ni pes; no greota bi bilo da ne obesam
~ovek koj{to poka`uva i najmali znaci na
Vilijam [EKSPIR
346
Dren
Bora~io
Vtoriot stra`ar
Ete gospoda, ~uvme {to ni e zada~a; predla
gam da podremime ovde na crkovnata klupa
do dva po polno} a posle site na spiewe.
Dren
U{te ne{to, ~esni kom{ii; ve molam, vni
mavajte na ku}ata od gospodinot Leonato;
utre tamu }e navalat svatovi, pa ve~erva
}e vrie ko vo ko{nica. Zbogum, dremete na
{trek, ve molam.
(Izleguvaat Dren i Talpa.)
(Vleguvaat Bora~io i Konrad.)
Bora~io
Ej, Konrad!
Stra`arot
Ba{ ~udno.
Bora~io
^udno ti e oti si epten zelen. Samiot znae{
deka modata na eden gradnik, ili {e{ir ili
palto ne zna~i ni{to za ~ovekot.
Konrad
Da, se raboti za ali{ta.
Bora~io
Konrad
Mislam na modata.
]e ti vratam za ova; a sega ka`uvaj {to
ima{!
347
Od vlakno ortoma
Konrad
Modata si e moda.
Bora~io
Gluposti! Isto mo`am da ka`am budalata si
e budala. Zarem ne gleda{ kolku gnasen kra
dec e vakvata moda?
Stra`arot
I si pomislija deka Margaret e Hera?
Onoj Gnasen go znam; krade, sedum godini
ima; a mi se {etka ko gospodin; duri imeto
mu go pomnam.
Bora~io
Ne slu{na ne{to?
Konrad
Ne; sigurno e vetrokazot na ku}ata.
Bora~io
Zarem ne gleda{, velam, kolku gnasen kra
dec e modava? Kolku luda~ki ja zovriva
vrelata krv na site od ~etirinaeset do tri
eset i pet? Kako ponekoga{ gi doteruva
ko onie faraonovi vojnici od po`oltenite
sliki; ponekoga{ ko sve{tenici na bogot
Bel na starite crkovni prozorci; a pone
koga{ kako izbri~eniot Herkul na izmas
tenite, od crvja podjadeni tapeti kaj{to
negovata amajlija izgleda ogromna ko nego
viot stap?
Konrad
Gledam kako ne gledam; gledam duri deka
modata iznosuva pove}e ali{ta od lu|eto.
Ama ne ti zovre i tebe glavata so modata pa
mi ja smeni temata so prikazni za modata?
Bora~io
Ne, ni malku. Znaj deka no}va & se dodvo
ruvav na Margaret, sluginkata na gospo
Bora~io
Dvajca od niv sigurno, princot i Klaudio;
no |avolot, gospodarot moj, znae{e deka e
Margaret; pa delumno zaradi negovite zak
letvi, na koi najprvo gi v~opi, delumno
zaradi temnata no}, koja mo{ne gi izmami,
no najmnogu zaradi mojata podla ujdurma koja
gi potvrdi site kleveti izneseni od Don
Huan, Klaudio zamina gneven; se kolne{e
deka }e ja sretne kako {to e dogovoreno
utre vo hramot i tamu pred seta svadbena
povorka, }e ja izrezili so ona {to no}va go
vide i }e ja isprati doma bez ma`.
Prviot stra`ar
Vi nareduvame vo imeto na princot: Stoj!
Vtoriot stra`ar
Viknete go prviot gospodin narednik; ovde
vlegovme vo tragot na najopasniot razvrat
{to se slu~il vo zemjava.
Prviot stra`ar
A i Gnasniot e vklu~en; go znam, frfulot
mu visi.
Konrad
Aman bre lu|e, poleka!
Vilijam [EKSPIR
348
Vtoriot stra`ar
Scena 4
Konrad
Hera
Lu|ee!
Prviot stra`ar
Hera
Ubavo }e si pomineme {tom lu|evo n# spro
veduvaat so sekiri!
Konrad
Somnitelen pomin, ti tvrdam. Odime. Vi
stoime na raspolagawe.
(Izleguvaat.)
Ursula
Dobro.
(Izleguva Ursula.)
Margaret
Navistina, mislam deka onoj drugiot oko
luvratnik vi stoi podobro.
Hera
Ne, te molam, draga Meg, }e go nosam ovoj.
Margaret
Ne e tolku dobar, navistina; a vi tvrdam
deka taka }e re~e i bratu~etka vi.
Hera
Taa e budala, a budala si i ti; ovoj }e go
nosam i to~ka.
Margaret
Mnogu mi se dopa|a odvnatre noviot ukras
za glava, samo kosata da be{e malku pozat
vorena; a fustanot vi e po najnova moda.
Sum go videla fustanot na Vojvotkata od
349
Od vlakno ortoma
Hera
Dobro utro, bratu~etke.
Beatri~e
Dobro utro, mila Hera.
Hera
Opaa, {to e sega? Ne vi e glasot malku
zaripnat?
Beatri~e
Osven zaripnatosta drugo ni{to ne mi
ostana.
Hera
Margaret
Bog neka dade so radost da go nosam za{to na
srce mnogu mi e te{ko.
Margaret
Beatri~e
Naskoro pote{ko }e stane koga }e go pri
tisne te`inata na eden ma`.
Hera
Ogan da te izgori! Ne ti e sram?
Margaret
Od {to, gospo|o? Od toa {to govoram
~esno? Zarem ne e brakot ~esen i kaj pros
jakot? Zarem ne e va{iot gospodin ~esen
i bez brak? Vie bi sakale, da re~am, so
oprostenie, te`inata na va{iot ma`; ako
lo{ite misli ne go rasipuvaat otvoreniot
zbor, nikogo nema da navredam. Dali e nav
redlivo da se ka`e te`inata na eden ma`?
Ni slu~ajno, mislam, ako se raboti za vis
tinski ma` i vistinska `ena; inaku }e se
ka`e lesnotijata a ne te`inata. Pra{ajte ja
Beatri~e ako ne mi veruvate - eve ja doa|a.
(Vleguva Betari~e.)
Vilijam [EKSPIR
350
Margaret
Hera
E, sega ja bocnavte kaj{to ja boli.
Beatri~e
Beatri~e
[to saka mrdnatava da ka`e, pra{uvam?
Margaret
Margaret
Beatri~e
Beatri~e
Hera
Rakavicive mi gi prati grofot; namirisani
se!
Beatri~e
Celata sum zatnata, bratu~etke, ni{to ne
~uvstvuvam.
Margaret
Margaret
Od koga vie se zamativte; - zarem ne mi
li~i?
Sigurno ne vo pogre{en.
(Se vra}a Ursula.)
Ursula
Beatri~e
Ne vi se gleda dovolno; treba da ja nosite na
kapa. - Vi velam, bolna sum, bolna.
Margaret
Hera
351
Od vlakno ortoma
Scena 5
{ija Talpa!
Leonato
Kom{ii, vie me deran`irate.
Leonato
[to sakate od mene, ~esen kom{ija?
Dren
Pa, gospodine, imam ne{to doverlivo vo koe
i vie ste sme{ani.
Dren
Va{eto gospodstvo taka veli, no nie sme
samo na obi~en princ slu`benici; no, vi
velam, {to se odnesuva do mene, da bev
deran`iran ko kral, od s# srce siot deran
`man }e vi go prefrlev vam!
Leonato
Leonato
Siot tvoj deran`man da stane moj! Ha!
Samo na kuso, ve molam; i sami gledate
kolku sum zafaten.
Dren
Znam, gospodine, eve za {to se raboti.
Talpa
Dren
Da, pa duri i da e iljadapati pogolem od
mojot; oti znam deka va{eto gospodstvo
u`iva najdobar kako`man vo gradov; i iako
sum samo siromav ~ovek, milo mi e {to toa
go slu{am.
Talpa
Isto i jas.
Leonato
Bi sakal da znam {to imate da mi ka`ete.
Talpa
Vsu{nost gospodine, na{ata stra`a no}eska, fati dvajca prefrigani huligani
kakvi, so isklu~ok na va{eto prisutno gos
podstvo, pove}e nema vo cela Mesina.
Talpa
Dren
Da, spolaj mu na gorniot {to sum ~esen ko
sekoj `iv ~ovek na moja vozrast {to ne e
po~esen od mene.
Dren
Sporedbite bazdat; skrati go lafot, kom
Vilijam [EKSPIR
352
Leonato
Eve idam; gotov sum.
(Izleguvaat Loen
ato i Glasnikot.)
Dren
Leonato
Navistina, prijatele, toj mnogu zaostanuva
zad vas.
Dren
Bo`ja rabota, gospodine.
Leonato
Sega moram da ve ostavam.
Dren
U{te ne{to, gospodine! Na{ata stra`a,
gospodine, navistina sfatila dve proble
mati~ni personi, i na{ata `elba e u{te
utrovo da bidat soslu{ani pred va{eto gos
podstvo.
Leonato
Sami ispra{ajte gi i dostavete mi zapis
nik; sega sum vo golema brzanica kako {to
sami mo`ete da vidite.
Dren
]e bide zabrzano prefektirano.
Leon
ato
Napijte se vince pred da odite; zbogum.
(Vleguva Glasnik.)
Glasnikot
Gospodaru, ve ~ekaat da ja predadete }erka
vi na nejziniot soprug.
I toa umno.
Dren
Umot nema da go {tedime, ti tvrdam; ovde
ima (Se ~uka po glava) um od koj nekomu }e
mu se zeme umot; samo vie najdete nekoj u~en
pisar da ja zapi{e na{ata ekskomunikacija
i dojdete v zatvor.
(Izleguvaat.)
^in ^ETVRTI
Scena 1
- Vnatre vo crkvata.
Klaudio
Znaete li vie nekoja, Hera?
Hera
Ne, gospodaru.
Sve{tenikot
Sve{tenikot
Vie, gospodaru, ste spremni da ja ven~ate
ovaa dama?
Klaudio
Ne.
A vie, grofe?
Leonato
Si dozvoluvam da odgovoram mesto nego: Ne.
Leonato
Da ja ven~a, o~e? Vie ste tuka da ja ven~ate.
Sve{tenikot
Vie, gospo|ice, dali ste spremni da se ven
~ate so gospodinot grof?
Hera
Klaudio
O, {to s# si dozvoluvaat lu|eto! O, {to s#
lu|eto mo`at da storat! [to s# sekojdnevno
pravat! Bez da znaat {to pravat!
Benedik
Opa, {to e sega ova? Izlivi so izvi~nici?
Pa da, gi ima i za smeewe; na primer: Ha,ha!
He,he! Hi, hi!
Da.
Klaudio
Sve{tenikot
Ako koj bilo od vas znae nekoja skriena
pre~ka zaradi koja ne treba da bidete soedi
neti, ve povikuvam, zaradi spasot na va{ite
du{i, da ja ka`ete sega.
Vilijam [EKSPIR
354
Klaudio
Leonato
Don Pedro
[to sakate, grofe?
Klaudio
Da ne se ven~am,
da ne ja vrzam du{ava so bludnica pusta.
Leonato
Ama, gospodine, ako vie, lostej}i ja nejze,
go skr{ivte otporot na nejzinata mladost,
i devstvenosta & ja sovladavte, Klaudio
Znam {to sakate da ka`ete; ako taa,
bi rekle, mi se podala ko na ma` iden
pa taka grevot go ubla`ila od prethodnata
naglost:
Ne, Leonato,
[to da re~am?
Obes~esten sum, {to sakav da go vrzam
prijatelot moj so najobi~na bludnica.
Leonato
Dali dobro ~uv? Ili mo`e sonuvam samo?
Don Huan
Gospodine, dobro ~uvte, a ~uenoto e vistina.
Benedik
Ova ne li~i na ven~avka.
Hera
Vistina? - O bo`e!
355
Od vlakno ortoma
Klauido
Leonato, stojam li ovde?
Princot li e ova? Brat mu li e ovoj?
Ova li e liceto na Hera? Dali o~ite se ova
na{i?
Leonato
S# si e ova taka; no {to so toa, grofe?
Klaudio
Dajte samo edno pra{awe na }erka vi da &
postavam;
i so seta tatkovska vlast {to nad nea
ja imate, naterajte ja da mi odgovori pravo.
Leonato
Ti nareduvam, odgovori mu ako si mi }erka.
grofe.
Don Pedro
Toga{ devstvena ne ste. - Leonato,
`al mi e {to ova mora da go slu{ate; `imi
~esta,
jas, brat mi i ovoj stradalni~ki grof,
ja vidovme, ja ~uvme vo toa vreme sno{ti
kako zboruva so eden gad na prozorecot nej
zin
koj{to, navistina, ko razvratni~ki bandit
gi prizna bludnite sredbi {to gi imale tie
mnogupati vo tajnost.
Don Huan
Podobro princu
da ne gi imenuvate, da ne govorite za niv;
nema dovolno devstvenost vo ovoj na{ jazik
bez navreda, da se ka`at. Zatoa, ubava damo,
`al mi e za va{eto ne~esno odnesuvawe.
Hera
Klaudio
O bo`e, vardi me! Lele {to me snajde!
Zo{to vaka me ispra{uvate?
Klaudio
Za niz odgovor da vi go doznaeme pravoto
ime.
Hera
Zarem ne se vikam Hera? Koj mo`e imeto
da mi go valka so pravi~en nekoj prekor?
Klaudio
Se znae koj mo`e: Mo`e samo Hera.
Samo Hera mo`e da ja valka Herinata dob
lest.
Koj be{e toj {to razgovara{e so vas sno{ti
na prozorecot va{ pome|u dvanaeset i eden?
Ako ste devstvena odgovorete na ova.
Hera
Ne razgovarav so nikogo vo toa vreme,
Vilijam [EKSPIR
356
Leonato
Leonato
357
Od vlakno ortoma
Benedik
Dvajca od niv nesomneno se ~esni;
i ako ne{to umovite im gi smatilo
toa do{lo od ona kopile Huan,
~ij duh postojano sonuva podlost.
Leon
ato
Ne znam za toa. Ako vistinata za nea ja
ka`aa
so ovie race }e ja rastrgnam; no & zgre{ija
li
i najgordiot od niv kaznata }e go stigne.
Vremeto u{te ne ja iscicalo krvta od mene,
nitu pak vozrasta do tolku ne mi go zatapi
umot,
nitu kobta imotot mi go skusi
ni bludniot `ivot od prijateli me li{i,
za da ne vidat, razgneven na ovoj na~in,
kolku sum silen na snaga i bistar na um,
kolku sum bogat so prijateli i imot
i kako za kleveti se vra}a.
Sve{tenikot
Strpete se malku,
i za ovaa rabota poslu{ajte go mojot sovet.
]erka vi ovde ja ostavija ko mrtva;
Neka nejze za nekoe vreme ja sokrijat negde
a vie objavete deka navistina e mrtva;
pred svetot poka`ete deka ste vo `alost,
a na va{ata stara semejna grobnica
zaka~ete u`aleni epitafi i site redovi
napravete gi {to odat so sekoj pogreb.
Leonato
A {to e celta?
Sve{tenikot
Se izvede li s# ova dobro, klevetite brgu
}e se pretvorat vo `alost; toa e ve}e ne{to;
no ne za ova ja smisluvam postapkava ~udna,
tuku po makive baram porod mnogu golem.
Deka umrela, mora na ova da ostaneme,
vo migot koga oklevetena bila,
a ova }e go `ali, so~uvstvuva i pravda
Vilijam [EKSPIR
358
Sve{tenikot
Odime; dobro e {to prifativte
za{to samo ~uden lek, ~udnite rani gi le~i.
Ajde, gospo|ice, umrete za da `iveete; svad
bava
mo`e e samo odlo`ena; treba samo da se
izdr`i.
(Izleguvaat Sve{tenikot, Hera i Leo
nato.)
Benedik
Gospo|ice Beatri~e, celo vreme pla~evte?
Beatri~e
Da; i u{te dolgo }e pla~am.
Benedik
Ne posakuvam da e taka.
Beatri~e
Nema zo{to da posakuvate; pla~am po svoja
volja.
Benedik
Sekako; veruvam deka na va{ata ubava bra
tu~etka & e nanesena nepravda.
Beatri~e
Benedik
Gospodine Leonato, poslu{ajte go ovoj
sovet;
i iako gi znaete moite posvetenost i qubov
kon Klaudio i kon princot, sepak,
vo ~esta vi se kolnam, }e postapuvam vo ova
najskri{no i najpravi~no ko du{ata va{a
kon teloto {to vi postapuva.
Leonato
Davej}i se vo maki,
i za najmalata slamka }e se fatam.
359
Od vlakno ortoma
Benedik
Benedik
Mo`e li ~ovek da go izvr{i?
Beatri~e
Toa e rabota za ~ovek no ne i za vas.
Benedik
Benedik
Najmnogu od s# na svetot ve sakam vas. Ne e
ova ~udno?
Beatri~e
^udno e ko {to mi e ~udno nepoznatoto.
Isto bi mo`ela i jas da re~am deka najmnogu
od s# ve sakam vas; no ne veruvajte mi; a
sepak ne la`am; ni{to ne priznavam, ni{to
ne poreknuvam - samo mi e `al za bratu~etka
mi.
Benedik
@imi me~ov, Beatri~e, ti me saka{.
Ubijte go Klaudio.
Benedik
Beatri~e
Nemojte da se kolnete vo nego, mo`e da go
goltnete.
Benedik
Odbivaj}i me ubivate mene. Zbogum!
Se kolnam vo nego deka me saka{; a }e go
nateram da go goltne onoj {to veli deka jas
ne te sakam.
Benedik
^ekaj malku, mila Beatri~e.
Beatri~e
Beatri~e
I nema da si go goltnete zborot?
Benedik
Smetajte deka sum zaminala iako sum tuka; vo vas nema qubov; - ne, ve molam, pu{tete
me da odam.
Benedik
Beatri~e, -
Vilijam [EKSPIR
360
Benedik
Beatri~e
Navistina sakam da si odam.
Benedik
Prvin da staneme prijateli.
Beatri~e
Polesno se drznavte da mi bidete prijatel
odo{to da se borite protiv mojot neprija
tel.
Benedik
Dali Klaudio ti e neprijatel?
Beatr...
Beatri~e
Princovi i grofovi! Da, da, svedo~ewe na
princ, grof~eto - konte, konte i pol; gura
bija od grof~e, nema {to! O kamo da sum
ma` zaradi nego! Ili barem da imam prija
tel {to }e bide ma` zaradi mene! No ma{
kosta se istopila vo klawawe, hrabrosta vo
u~tivost i ma`ite stanale obi~ni alapa~i,
i toa qubezni; koj deneska samo izla`e a
potoa se zakolne vo toa, vedna{ e hrabar
kako Herkul. - Ne mo`am da stanam ma` po
svoja `elba, zatoa sakam da umram ko `ena
seta vo jad i ~emer.
Beatri~e
Benedik
Zarem toj ne se poka`a kako najgolem pod
lec {to ja nakleveti, navredi i posramoti
mojata rodnina? - O, kamo da sum ma`! Tipot ja nose{e na race do tamu kaj{to tre
ba{e racete da im se spojat vo svet brak, a
tamu - so javni kleveti, la`ni obvinenija,
so nevidena svirepost, - O bo`e, kamo da sum
ma`! Srceto }e mu go iskornam i }e mu go
izedam nasred plo{tad!
Benedik
Slu{aj, Beatri~e;Beatri~e
Zboruvala so ma` od prozorec! - Ama najde
izgovor!
Benedik
Ama, Beatri~e; Beatri~e
Milata Hera! - zlo & e naneseno, nakleve
tena e, uni{tena.
361
Od vlakno ortoma
Scena 2
Zatvor.
(Vleguvaat Dren, Talpa, i Pisar vo sve~eni
ali{ta; Stra`ari, Konrad i Bora~io.)
Dren
Dali site prisutni ne se otsutni?
Talpa
O, stol~e i perni~e za perodr{karot!
Pisarot
Koi se prestapnicite?
Dren
Jas i kolegata.
Konrad
Gospodine, gospodine i se vikam Konrad.
Dren
Zapi{ete - gospodin gospodin Konrad. - Gos
poda, dali mu slu`ite na gospoda?
Bora~io/Konrad
Da, gospodine, se nadevame.
Dren
Zapi{ete - se nadevaat deka mu slu`at na
boga; - i zapi{ete go prvin bog; za{to ne
daj bo`e bog da ne e pred vakvi edni razboj
nici! - Gospoda, ve}e e doka`ano deka ste
bez malku isto {to i lo{i gadovi; i nas
koro }e se povede istra`na postapka deka
ste takvi. [to imate da ka`ete vo svoja
odbrana?
Talpa
Konrad
Taka e; na{e e da go ispitame prestapot.
Pisarot
Ama vi velam koi se vinovnicite {to treba
da se ispitaat. Neka zastanat pred gospodi
not narednik.
Dren
Taka e, neka zastanat pred mene. - Kako se
vikate, prijatele?
Bora~io
Vi velam, gospodine, deka ne sme.
Bora~io.
Dren
Dren
Ve molam zapi{ete - Bora~io. - A va{eto,
mom~e?
Vilijam [EKSPIR
362
Pisarot
Pisarot
Gospodine naredni~e, ne gi ispra{uvate
kako {to treba; treba da gi povikate stra
`arite {to gi obvinuvaat.
Dren
Navistina, toa bi bil praviot na~in. - Neka
vlezat stra`arite. - Gospoda stra`ari, vo
imeto na princot vi nareduvam: Obvinete
gi.
Prviot stra`ar
Vtoriot stra`ar
Zapi{ete - princot Huan e podlec. - Opa, pa
toa e otvoreno krivokletstvo da se nare~e
bratot na princot podlec.
Bora~io
Gospodine naredni~e, Dren
Sus, gadu koga ti velam; ne mi se dopa|a{,
zapameti.
Pisarot
Talpa
Stavete im lisici!
Konrad
Trgaj gi racete, glup~o!
Od vlakno ortoma
Dren
Mene mi veli{? Kade e pisarot? Neka
zapi{e deka ~inovnikot na princot e
glup~o. Ajde, vrzete gi. - Hoh{tapler eden
nikakov!
Konrad
Trgajte se od mene! Vie ste magare, vie ste
magare.
Dren
Zarem ne mi go kopituva{ zvaweto? Zarem
ne mi ja kopituva{ vozrasta? - O, {to ne e
tuka pisarot pa da zapi{e deka sum magare!
Ama vie lu|e, zapomnete deka sum magare.
Iako nema da bide zapi{ano sepak zapom
nete deka sum magare. - ]e vidi{ ti, gadu,
poln si pieteti a toa i }e go doka`am so
svedoci, ne sum jas glup; tuku sum ~inovnik i
u{te doma}in i u{te ubavo par~e meso kako
koj bilo drug vo Mesina; i u{te ~ovek sum
{to go znae zakonot, ami {to? I ~ovek sum
mo{ne bogat, ami {to si misli{? I ~ovek
{to imal gubitoci; i ~ovek sum so dva kos
tuma i s# na mene e pedantno i ~isto. Vodete go! O, kamo da be{e zapi{ano deka
sum magare!
(Izleguva.)
363
^in PETTI
Scena 1
Pred ku}ata na Leonato.
(Vleguvaat Leon
ato i Antonio.)
Antonio
Ako prodol`ite vaka, }e ve snema;
ne e pametno da ja pothranuvate tagata
protiv sebe.
Leonato
Ve molam, dosta so soveti,
koi niz u{i mi vrvat bespolezno
ko voda niz re{eto; nema da slu{am;
i ne}am te{itel u{ite da mi gi polni
osven ako bolot ne mu e ramen na mojot.
Najdi tatko {to tolku deteto si go sakal,
a ~ija qubov tatkovska zgaznata e tolku
i re~i mu da bide strpliv;
bolot izmeri mu go po dol`ina i {irina
so mojov,
na sekoja bolka da odgovara so bolka;
na sekoja maka so druga maka i toa to~no
vo sekoja crtka, del~e, oblik ili forma;
ako takviot se smee i bradata si ja mazni,
i tagata ja tera od sebe so mrmkawe i {epot
toga{ koga treba do nebo da ofka,
i so pogovorki jadot go krpi, ~emerot so
sve}i
go opiva, - takviot donesi mi go
i od nego sigurno na strplivost }e se nau
~am.
Ama takov nema; oti lu|eto, brate,
sovetnici i te{iteli se dobri samo pri
bolka
{to sami ne ja ~uvstvuvaat; no, ako ja vkusat,
mudrosta nivna vo strast se pretvora, {to
pred toa
tolku le~beno i stru~no go skrotuvala gne
vot
ludiloto go so{ivala so svilen konec,
365
Od vlakno ortoma
Leon
ato
Don Pedro
Podlosta moja?
Ne karajte se so nas, ~oveku dobar.
Leonato
Antonio
Tvojata, Klaudio; tvojata, velam.
Da mo`e pravinata da ja dobie so kavga
nekoj od nas }e si go dobie.
Klaudio
A koj mu ~ini krivda?
Leonato
Ti, podlecu, koj drug ako ne ti?
Nemoj, ne pu{taj ja rakata po me~ot ne ti se pla{am.
Klaudio
Neka mi se isu{i ovaa raka
ako nekoga{ ja zagrozi va{ata starost;
rakata ni{to ne mi saka{e od me~ot.
Don Pedro
Gre{ite mnogu, starecu.
Loen
ato
Gospodaru, gospodaru,
}e doka`am na nego ako smee da se drzne
i pokraj ve{tinata negova i aktivnite
ve`bi,
cutot na mladosta i bludnata sila.
Klaudio
Trgnete se, so vas nema da bijam megdan.
Vilijam [EKSPIR
366
Leonato
Leonato
Ama, brate Antonio, Antonio
Nema ama, s# e toa glupost;
ne me{ajte se, jas so ova }e se spravam.
Don Pedro
Nemame namera, gospodo, trpenieto va{e
da go stavame na proba. Od srce `alam
za smrtta na }erka vi; no, vi se kolnam
so ni{to ne be{e obvineta osven so ~ista
vistina potvrdena i doka`ana so fakti.
Leonato
Leon
ato
Brate, Gospodaru, gospodaru, Antonio
Don Pedro
Smirete se. Bog znae kolku vnuka mi ja
sakav.
A taa e mrtva, od podleci naklevetena
smrtno,
{to smeat na ma` da mu izlezat na megdan
kolku {to jas smeam zmija da fatam za jazik;
podleci, majmuni, falbaxii, pili{tarci,
gnidi!
Odbivam da ve slu{am.
Leon
ato
Odbivate?
Ajde brate, da odime. - Sakam da me ~ujat.
Antonio
Leon
ato
I }e ve ~ujat
ili nekoj }e mora skapo da plati.
(Izleguvaat Leonato i Antonio.)
Don Pedro
Mol~ete. Ma`i{ta! Gi znam jas takvite
dobro, v du{a gi znam,
znam kolku te`at, kolku im ~ini alot, Voobrazeni, drski, bezobrazni pr~lovci,
{to la`at, mamat, potcenuvaat, klevetat i
pcujat;
}e se nakinxurat pa samo nadvore{no vle
vaat uplav,
povtoruvaj}i edni te isti luti zborovi
{to }e mu storat na du{manot ako se drzne
i tolku.
367
Od vlakno ortoma
Don Pedro
Dobro ni dojdovte, gospodine; za malku }e
stignevte da razdvoite dve luti strani pod
gotveni za borba.
Klaudio
Za malku nosevite }e ni gi odgrizea dvajca
{trbi starci.
Klaudio
Ej, daj si kura`, ~oveku! Ako sekiracijata
ja ubi ma~kata, tebe dovolno ti stiska da ja
ubie{ sekiracijata!
Benedik
Gospodine, }e se sudram so va{ite duhoviti
naleti ako gi naso~ite kon mene. Ve molam,
druga e temata.
Don Pedro
Klaudio
Leonato i brat mu. [to misli{? Da se obi
devme ne }e bevme dovolno mladi za niv, ne?
Benedik
Don Pedro
Vo neramna borba ni hrabrosta ne e ramna.
Dojdov da ve pobaram i obajcata.
Klaudio
Klaudio
I nie nasekade te baravme; za{to crni ni
se du{ite od taga i sakame nekoj da ni gi
razvedri. ]e go izvle~e{ malku duhot?
Benedik
Mo`e ne{to da vi {epnam na uvo?
V kanija mi e; da go vadam?
Klaudio
Don Pedro
Ne daj bo`e da me vikne na dvoboj!
Ne znaev deka duhot ti e zaka~en za pojas.
Benedik
Klaudio
Barem mu e zaka~en a ne otka~en kako kaj
nekoi drugi. - Baram da povle~e{ ko gusla
rot {to go vle~e gudaloto za da ne razve
seli.
Don Pedro
Klaudio
Bled e ko krpa. - [to ti e? Da ne si bolen
ili lut?
Vilijam [EKSPIR
368
Don Pedro
[to? Gozba? Pir?
Klaudio
S# ni ka`a, s#; a zgora na s# Bog go vide koga
se sokri vo gradinata.
Klaudio
Don Pedro
O, da, blagodaren sum mu; me pokani na
tele{ka glava i petle bez kure; i ako ne gi
ise~am kako {to treba, ka`ete deka no`ot
mi e za nikade. A nema da ima i edna vet
ru{ka?
Benedik
Klaudio
Klaudio
Na {to po~na da pla~e i re~e deka isto &
se fa}a.
Don Pedro
Don Pedro
Da, ba{ taka stori; no sepak, i pokraj
s# koga tolku stra{no ne bi go mrazela,
strasno bi go sakala; s# ova ni go ka`a
}erkata na starecot.
I te predizvika?
Klaudio
Mnogu jasno.
369
Od vlakno ortoma
Don Pedro
Navistina e ubavo koga ~ovek izleguva po
maica i po yivri a umot go ostava doma!
Klaudio
Toga{ e xin vo sporedba so majmunot; no
potoa majmunot e doktor na nauki vo spo
redba so nego.
Don Pedro
Ama, zastanete, ~ekajte malku; priberi se
srce i bidi seriozno! Neli re~e brat mi
pobegnal?
(Vleguvaat Dren, Talpa, Stra`ata so
Bora~io i Konrad.)
Dren
Ajde, vie, gospodine; ako pravdata ne mo`e
da ve skroti, niedno opravduvawe ne }e
mo`e pove}e da izmeri na svojata terezija;
da, da, a edna{ se poka`ete kako gaden dvo
li~nik, treba ve~no da se vnimava na vas.
Don Pedro
[to e ova? Dvajca od lu|eto na brat mi
vrzani! Edniot Bora~io!
Klaudio
Raspra{ajte se {to zgre{ile, gospodaru.
Don Pedro
Gospoda ~inovnici, {to zgre{ile ovie
dvajca?
Dren
Videte gospodine, ra{irija la`na vest;
zgora na toa, govorea nevistini; kako vtoro,
klevetnici se; kako {esto i posledno, optu
`ija la`no edna dama; kako treto, overija
neto~ni sostojbi: i da zaklu~am, tie se la`
govci i podleci.
Don Pedro
Kako prvo, te pra{uvam {to napravile;
kako treto, te pra{uvam {to zgre{ile;
kako {esto i posledno za {to se obvineti; i
kako posledno za {to se pritvoreni?
Klaudio
Eve vi pravilno rezonirawe i po negov
terk; i, `imi boga, edna misla dobro prome
neta.
Don Pedro
Komu zgre{ivte, gospoda, pa treba vrzani da
odgovarate? Ovoj u~en narednik e preinte
ligenten da go razberam. [to zgre{ivte?
Bora~io
Mil princu, dozvolete pred vas da zavr{i
s#; soslu{ajte me a ovoj grof ovde neka me
ubie. Ve izla`av duri i vas li~no; ona {to
vie so seta va{a mudrost ne go vidovte, go
otkrija ovie plitki tikvari ovde; koi, no}e,
me slu{naa kako mu priznavam na ovoj ~ovek
kako Don Huan, va{iot brat, me navle~e da
ja naklevetam gospo|icata Hera; kako vie
bevte navedeni da dojdete vo gradinata za
da me vidite mene kako & se dodvoruvam na
Margaret oble~ena vo ali{tata na Hera;
kako ja osramotivte na denot na ven~avkata;
seto moe razbojni{tvo tie go piknaa vo
zapisnik koj{to poprvo bi go zape~atil so
mojata smrt odo{to da go povtoram na moj
rezil. Damata e mrtva zaradi la`noto obvi
nuvawe moe i na mojot gospodar; ili na
kratko, ne baram ni{to pove}e otkolku nag
radata {to mu sledi na eden podlec.
Don Pedro
Ne vi te~e li ovoj govor ko `elezo niz
va{ata krv?
Klaudio
Otrov piev duri govore{e.
Vilijam [EKSPIR
370
Don Pedro
Dali brat mi te navle~e na ova?
Bora~io
Bora~io
Da , jas sum, samo jas.
Leonato
Ne, podlecu, sam sebesi se la`e{,
ovde stojat i dvajca mnogu ~esni ma`i tretiot ja zbri{a - koi se vme{ani vo toa. Vi blagodaram, gospoda, za smrtta na }erka
mi,
zapi{ete ja ko edno od va{ite slavni dela;
navistina majstorski go izvr{ivte.
Klaudio
Klaudio
Mila Hero! Likot tvoj pred sebe go gledam
vo ubavinata zaradi koja vo tebe se vqubiv.
Dren
Ajde, vodete gi tu`itelive. Do sega na{iot
pisar go ima reformirano gospodinot Loe
nato za rabotava; i lu|e, ne zaboravajte
da specificirate vo svoe vreme i na svoe
mesto, deka sum magare.
Talpa
Eve go ide gospodarot Leonato, a i pisarot.
(Se vra}aat Leon
ato i Antonio so Pisa
rot.)
Leonato
Koj e podlecot? O~ite da mu gi vidam
za koga }e zabele`am sli~en na nego
da go izbegnam; koj od ovie e toj?
Bora~io
Ako sakate da znaete koj vi zgre{il
gledajte vo mene.
Leonato
Ti si robot {to so svojot zdiv go ubi
nevinoto moe dete?
371
Od vlakno ortoma
Klaudio
O gospodine blagoroden,
qubeznosta pregolema solzi od mene vle~e!
Ponudata ja primam; pa od denes
so kutriot Klaudio upravuvajte.
Leonato
Eve ti za trudot.
Dren
Bog neka go ~uva Socijalnoto!
Leon
ato
Leonato
Utre, zna~i, ve o~ekuvam kaj mene;
za deneska, zbogum. - Ovoj podlec ovde
treba so Margaret da se soo~i
koja, veruvam, vme{ana bila vo ova
od brat vi potkupena.
Bora~io
Ne, se kolnam, ne znae{e taa
{to govori koga zboruva{e so mene;
sekoga{ bila doblesna i ~esna
vo ona {to od nea nesakaj}i go doznav.
Dren
I zgora na s#, gospodine, iako, velam, ne
e ba{ taka crno-belo, ovoj tu`itel ovde,
optu`eniot, navistina me nare~e magare; ve
molam, neka se zeme i ova vo predvid pri
odmeruvaweto na kaznata. A isto taka, stra
`ata gi ~u kako govorat za nekoj Gnasen;
velat nosel klu~e v uvo a na nego visel kata
nec; toj pozajmuva pari vo ime na boga i
nikoga{ ne gi vra}a, marifetluk {to tolku
dolgo go primenuva {to lu|eto ve}e otvrd
naa na srce pa nikoj ne pozajmuva ni{to vo
ime na boga; ve molam raspra{ajte go i za
ova.
Leonato
Ti blagodaram za ~esniot trud i gri`a.
Dren
Leonato
Va{eto blagorodstvo govori kako mnogu
blagodaren i smeren mlad ~ovek; za toa na
Boga mu blagodaram.
Vilijam [EKSPIR
372
Scena 2
Benedik
Vo gradinata na Leonato.
(Vleguvaat Benedik i Margaret.)
Benedik
Margaret
Margaret
Benedik
More dajte ni gi nam me~evite; {titovi i
samite si imame.
373
Od vlakno ortoma
Beatri~e
Ve}e rekovte toga{; si odam sega; - no
sepak, pred da odam, sakam da zaminam so
ona po koe dojdov, a toa e, da znam {to si
ka`avte vie i Klaudio.
Benedik
Benedik
Prepametni sme za da si se dodvoruvame
mirno.
Beatri~e
Toa ne se gleda od ova priznanie; od dvaeset
umni lu|e nema nieden {to sam }e se fali.
Benedik
Staro, staro pravilo, Beatri~e, u{te od
vremeto koga ima{e koj da n# fali; a vo
dene{no vreme, ako ~ovek sam ne si podigne
spomenik pred da umre, }e go pametat samo
duri bijat kambanite i duri pla~e vdovi
cata.
Benedik
Beatri~e
Ti ovoj zbor go prepla{i i istera od vis
tinskata smisla, tolku ti e `estok duhot.
No ti ka`uvam prosto; go predizvikav Kla
udio na dvoboj; pa, ili brgu }e mi odgovori
ili }e go proglasam za kukavica. A sega te
molam, ka`i mi, zaradi koi moi lo{i oso
bini prvpat se zaqubi vo mene?
Beatri~e
Zaradi site niv zaedno; koi napravija tolku
cvrst sojuz na lo{otiloci {to ne dozvolu
vaat niedna dobra osobina da se mu{ne me|u
niv. No zaradi koi moi dobri osobini naj
napred vi se slu~i qubov kon mene?
Benedik
Mnogu bolna.
Mi se slu~i qubov? - Dobro ka`ano! Navis
tina mi se slu~uva qubov za{to te sakam
protiv svoja volja.
Benedik
A vie?
Beatri~e
Beatri~e
A za srceto i da ne zboruvame, ne? Kutro
srce! Ako mu se inaetite zaradi mene, jas }e
mu inaetam zaradi vas, za{to nikoga{ nema
da go sakam ona {to mojot prijatel go mrazi.
Vilijam [EKSPIR
374
Scena 3
Benedik
Po~ituvajte go boga, sakajte me mene i zak
repnete. Tuka ve ostavam za{to nekoj doa|a
{to mnogu brza.
(Vleguva Ursula.)
Vo crkovniot dvor.
(Vleguvaat Don Pedro, Klaudio, prid
ru`ba.)
Ursula
Madam, morate vedna{ kaj striko vi. Vo
ku}ata e haos: s# doka`a deka gospo|icata
Hera bila la`no obvineta, princot i gro
fot Klaudio podlo izmameni a klu~ot za s#
e Don Huan koj{to pobegna i go nema. ]e
dojdete vedna{?
Klaudio
Dali e ova grobnicata na Leonato?
Pridru`nikot
Taa e, gospodaru.
Klaudio
Beatri~e
Sakate da dojdete i vie, gospodine, da gi
~uete novostite?
Benedik
Sakam da vi `iveam v srce, da vi umram v
skut, da me zakopaat vo va{ite o~i; i u{te
sakam, da dojdam so vas kaj striko vi.
(Izleguvaat.)
(^ita od svitokot.)
Do smrt oklevetena od jazici lo{i
be{e Hera {to ovde le`i;
smrtta sega ovde & nosi
slava {to na makite & protivte`i.
Taka `ivotot {to vo sramota zajde
vo smrtta `ivee, slava najde.
Neka ova na grobot sega se stavi
za koga }e me nema, nejze da ja slavi. Sega zasvirete i ta`no zapejte.
PESNA
Prosti im, bo`ice na no}ta
na tie {to devstvenicata ja ubija tvoja;
za koja ta`nata im lipa muza
pa okolu grobot nejzin kru`at.
Polno}, pomogni vo pla~ot,
pomogni vo vozdivot, vo la~ot,
ta`no e, ta`no;
grobovi zinete, mrtvilo gori
duri za smrtta se govori,
ta`no e, ta`no.
Klaudio
Sega leka no}; ova doa|awe sveto
}e se povtoruva sekoe leto.
375
Od vlakno ortoma
Don Pedro
Dobro utro, lu|e; gasnete gi fakelite,
volcite se siti; i gledajte so denot, grivi
od ko~iite na Febo koi niz predelite
go {arat pospaniot istok so damki sivi.
Blagodaram na site. A sega so zdravje!
Klaudio
Dobro vi utro. Sekoj patot neka si go gleda.
Don Pedro
Odime, ajde, druga da oble~eme ruba
a potoa odime kaj Leonato na vreme.
Klaudio
Neka Himen ne ni dade pove}e tolku gruba
taga ko ovaa {to ja oplakavme, so tolku
te{ko breme!
(Izleguvaat.)
Scena 4
Soba vo ku}ata na Leonato.
(Vleguvaat Leonato, Antonio, Benedik,
Betari~e, Margaret, Ursula, Sve{teni
kot i Hera.)
Sve{tenikot
Neli vi rekov deka e nevina?
Leon
ato
Isto kako i princot i Klaudio; koi ja nabe
dija
vo zabludata za koja sega ovde ~uvte;
no Margaret ima mala vina vo ova,
iako ne po svoja volja, kako {to se gleda
otkako rabotite si dojdoa na svoe mesto.
Antonio
Milo mi e {to na krajot s# dobro se svr{i.
Benedik
I jas, bidej}i ve}e ne sum vrzan
od mladiot Klaudio da baram smetka.
Leonato
Pa, }erko i vie blagorodni~ki site,
povle~ete se sega vo odajata sami;
a koga }e ve viknam, dojdete pod maski;
princot i Klaudio vetija vo ova vreme
da me posetat. - Znaete i vie {to treba,
brate;
mora da ste tatko na bratovata }erka;
i predajte mu ja na Klaudio.
(Izleguvaat damite.)
Antonio
]e go izvedam jas toa bez i najmal problem.
Benedik
O~e, }e mora malku da ve izma~am, mislam.
Vilijam [EKSPIR
376
Sve{tenikot
A {to treba da storam?
Benedik
Leonato
Dobro utro, princu, Klaudio, dobro utro.
Povelete. Dali s# u{te ste re{eni
deneska da se o`enite so }erkata na brat
mi?
Klaudio
Od Afrika da e na zborot }e si stojam.
Leonato
Leonato
Toa oko od }erka mi go pozajmi. Tokmu taka.
Benedik
A i jas so vqubeno oko & vozvra}am.
Leonato
Pogled, ~inam, {to od mene go dobivte,
od Klaudio i od princot. No {to vi e po
volja?
Benedik
Nejasen, gospodine, vi e odgovorot:
a {to se odnesuva do voljata, moja volja e
va{ata dobra volja so na{ite da se slo`i
pa u{te deneska da se spoime vo ~esen brak; a za {to, dobar o~e, od vas pomo{ baram.
Leonato
Srcevo moe e so vas.
Sve{tenikot
I mojata pomo{.Eve gi idat Klaudio i Princot.
(Vleguvaat Don Pedro i Klaudio so prid
ru`ba.)
Don Pedro
Dobro utro na ovoj sobir ubav.
377
Od vlakno ortoma
Antonio
Beatri~e
Mene taka me vikaat; (Ja vadi maskata.)
[to sakate?
Benedik
Zarem ne me sakate?
Beatri~e
Ne pove}e od {to e razumno.
Hera
Benedik
Duri bev `iva vi bev `ena;
(Ja vadi maskata.)
Duri sakavte mi bevte ma`.
Klaudio
[to? U{te edna Hera?
Hera
Ba{ taka;
edna Hera umre vo rezil; no jas sum `iva
i `imi `ivotot, nevina sum i ~edna.
Don Pedro
Porane{nata Hera! Mrtvata Hera!
Leonato
Taa umre, gospodaru duri klevetata be{e
`iva.
Sve{tenikot
Seto ~udewe }e vi go objasnam koga,
po zavr{uvaweto na svetiot obred;
za smrtta }e vi raska`am na ubavata Hera;
Vilijam [EKSPIR
378
Benedik
Benedik
]e ti ka`am ne{to, princu. Cel fakultet
diplomirani filosofi ne mo`at da me
isfrlat od takt. Misli{ deka mi e gajle za
nekakva satira ili epigram? Ne; ~ovek {to
samo se majtapi nikoga{ ni{to ubavo nema
da si privie do sebe. Na kuso, bidej}i }e se
`enam ne sakam ni zbor da guknam za ona
{to svetot mo`e da go ka`e protiv. Zatoa
ne mi se potsmevaj za s# {to sum rekol pro
tiv brakot; bidej}i ~ovekot e nepostojano
su{testvo i ova objasnuva s#. [to se odne
suva do tebe Klaudio, imav namera da te pre
tepam; no bidej}i }e bideme rodnini, `ivej
bez modrinki i sakaj ja mojata rodnina.
Klaudio
A jas se nadevav deka }e ja odbie{ Beatri~e,
pa da dobijam mo`nost so stap da te
isteram od tvojot ergenski sefalok i da
napravam od tebe nekakvo dvojno su{testvo;
no toa sigurno }e stane{ ako mojata rodnina
strogo ne vnimava na tebe.
Benedik
Benedik
^udo nevideno! So sopstveni race protiv
sopstvenite srca! - Ajde, }e te zemam; ama,
`imi videlcevo, te zemam od {to mi e `al.
Beatri~e
]e igrame podocna.
Nema da ve odbijam; - ama, `imi denov
ubav, popu{tam pred golemiot pritisok; a
delumno i za da vi go spasam `ivotot oti
slu{am ste zabolele od oftika!
Benedik
Zamol~i! Ustata }e ti ja zatnam!
(Ja baknuva.)
Benedik
Porano, velam; zatoa udrete svirki. Princu, ta`en si; najdi si `ena, `ena ti
treba; ne postoi stap dostoen za pogolema
po~it od onoj so rog~e na ra~kata.
(Vleguva Glasnik.)
Glasnikot
Don Pedro
Pa kako ti e Benedik, o`enet ~oveku?
Od vlakno ortoma
Benedik
Ne misli na nego do utre: jas }e ti smislam
dostojni kazni za nego. - Svirete koga vi
velam!
(Igra. Muzika.)
379
Naslov na originalot:
Alls Well That Ends Well
LICA:
Groficata od Rusion, majka na Bertram
Bertram, grofot od Rusion, nejzin sin
Helena, sira~ka, {titeni~ka na groficata
Lava{, arlekin, sluga na groficata
Rejnaldo, upravnik na imotot na groficata
Parol, pridru`nik na Bertram
Francuskiot kral
Lafe, postar velmo`a
Prviot velmo`a Dimen
Vtoriot velmo`a Dimen, brat na prethodniot
Tolkuva~, francuski vojnik
Lakej
Vojvodata od Firenca
Vdovica od Firenca
Dijana, nejzina }erka
Marijana, prijatelka na vdovicata
Velmo`i, pridru`nici, vojnici, gra|ani
Sekoe zlo za arno e komedija napi{ana vo period ot pome|u 1601-1604 godina, koga
[ekspir gi napi{al golemite tragedii Hamlet, Otelo, Makbet i Kral Lir. Ottuka,
poradi mra~niot ton i tegobnata atmosfera a, pred s#, poradi razvojot na nastanite koi, po
site svoi karakteristiki, neizbe`no navestuvaat tragi~na razvrska, no sepak, iako mo{ne
nasilno, sre}no zavr{uvaat, deloto spa|a vo takanare~enite crni ili gor~livi komedii.
Znaeme deka ovaa komedija prvpat e pe~atena vo 1623 godina a glavnoto dejstvo, prikaznata
za Bertram i Helena, se temeli vrz devettata novela od tretiot den vo Boka~oviot Dekame
ron. Podzapletot, prikaznata za Parol, e izmislen od [ekspir.
Spored satiri~niot ton, scenite {to se zanimavaat so seks i upotrebata na t.n.
trik so krevetot (dramsko sredstvo koe, iako ne bilo prijatno za podocne`nata publika,
bilo sovr{eno prifatlivo za lu|eto od elizabetanskiot period), komedijata vo mnogu
nalikuva na edna druga komedija od [ekspir Tante za kukurigu(Measure for Measure). Sli~no
na nea, Sekoe zlo za arno e problemsko i obrazovno delo za{to na krajot Bertram sfa}a
deka ne bil vo pravo a Parol e razobli~en i izlekuvan. No sepak, komedijava ne bila dobro
so~ineta i nikoga{ ne bila popularna kaj teatarxiite i kriti~arite. Bertram, na primer,
izleguva kako sosem neprijaten lik. Helena vo podocne`niot del od dramata, pove}e nali
kuva na manipulator so ~ove~ki sudbini, odo{to na onaa prijatna, {armantna mlada dama
od prviot del. Iako integralno vrzan, podzapletot so Parol, se ~ini, nedovolno ubedlivo
e prika~en za glavnoto dejstvo. Duri i stihovite se mo{ne neramnomerni iako zrelosta
na stilot voop{to ne e sporna. Komedijava mo`e da prestavuva eden neuspe{en obid na
[ekspir da se vklu~i vo novata moda na pi{uvawe dramski tekstovi {to se razvila po
privatnite teatri od negovoto vreme a ~ij osnoven beleg bil vmetnuvawe vo dramskiot
zaplet mnogu seks i satira.
^in PRVI
Scena 1
(Vleguvaat mladiot Bertram, grofot od Rusion,
negovata majka, groficata, Helena i Lafe oble~eni vo crnina.)
Groficata
Pu{taj}i go sin mi od mene, go zakopuvam i
vtoriot ma`.
Bertram
A jas, gospo|o, zaminuvaj}i, povtorno ja
oplakuvam smrtta na tatko mi; no mora da
ja po~ituvam zapovedta na negovoto veli~e
stvo koe sega e moj staratel i ve~en gospo
dar.
Lafe
Groficata
Groficata
Lafe
Navistina be{e genijalen, gospo|o. Kralot
neodamna govore{e za nego so voshit i
so `alewe. Be{e do tolku izve{ten {to
sigurno }e be{e u{te `iv dokolku naukata &
mo`e{e ne{to na smrtta.
Lafe
Od `iva rana, gospodine.
Bertram
Ne sum ~ul porano za takvo ne{to.
389
Lafe
Kamo nikoga{ i da ne se ~ue{e. - Dali gos
po|icava ovde e }erka na @erar de Narbon?
Groficata
Lafe
Negovoto dete edin~e, gospodine koe raste
i se razviva pod moj nadzor. Se nadevam
deka }e ima sre}a kolku {to vetuva nej
zinoto obrazovanie. Ima nasledeno tabiet
{to ubavite darovi u{te pove}e gi razuba
vuva - za{to kaj{to ne~istata du{a nosi
doblesni osobini, tamu pofalbite odat so
so`alba; tie se i doblesti i predavnici.
Kaj nejze se u{te podobri bidej}i gi krasi
ednostavnost. Taa samata e izvor na sopstve
nata ~esnost koja se usovr{uva so vrodenata
dobrina.
Helena
Lafe
Lafe
Va{ite pofalbi, gospo|o, izmamija od nejze
solzi.
Groficata
Groficata
Ako `ivite ne se du{mani na `alta, prete
390
Vilijam [EKSPIR
Lafe
Parol
Zbogum, ubava damo. Bidete dostojni
na glasot na tatko vi.
(Izleguvaat Bertram i Lafe.)
Helena
Zdravje da ima{, kralu.
O kamo da e samo toa! Na tatko mi ne mis
lam,
a solzive krupni pomenot pove}e mu go kra
sat
od onie {to porano gi leev. Kako izgleda{e
tatko?
Go zaboraviv. Voobrazbata moja
za sekogo priodot go zatna osven za Bertram.
Gotova sum. Nema `ivot za mene, nema,
ako go nema Bertram. No toa ti e isto
ko da si se zaqubila vo nekoja svetla yvezda
so koja saka{ da se ma`i{, tolku e toj nad
mene.
Vo svetliot & bolskot i svetlinata zra~na
moram da se te{am no ne so nea da se vrtam.
Taka ambicijata qubovna sama mi se ni{ti.
Srnata {to povti so lav da se zeme
od qubov mora da umre. Be{e ubavo, iako
ma~no,
sekoj mig da go gleda{, da sedi{ i da gi
crta{
lakot negov na ve|ite, okoto mu sokolovo,
negovite kadri
na tablata od srceto - srceto meko mnogu
za sekoja negova crta, dvig, gr~ na miloto
lice.
No sega go nema, a mojot razbujaten zanes
mora mo{tite da mu gi osveti. No koj ide?
(Vleguva Parol.)
Onoj {to so nego patuva. Zaradi toa i go
sakam iako znam deka e neviden la`ov,
~uknat od merata nedvor, pa i kukavica bi
rekla.
Sepak manive trajni tolku mnogu mu li~at
Parol
Ne.
Helena
I ne.
Parol
Dali razmisluvate za devstvenosta?
Helena
Da. Vo vas ima mala fleka od vojnik, pa
da ve pra{am ne{to. Ma{koto e du{man na
devstvenosta: kako da ja zabarikadirame od
nego?
Parol
Ne pu{tajte go da vleze.
Helena
Ama toj navaluva, a na{ata devstvenost,
iako smela vo odbranata, sepak popu{ta.
Prepopra~ajte ni nekakva vojni~ka odbrana.
Parol
Ne postoi takva. Ma{koto, koga }e klekne
pred vas, ve minira i ve kreva vo vozduh.
391
Helena
Bog neka ja vardi na{ata sirota devstvenost
od mineri i kreva~i vo vozduh. Nema nekoja
vojni~ka taktika so koja devicite }e gi kre
nat vo vozduh ma{kite?
Parol
Parol
[tom }e eksplodira devstvenosta, ma{kite
brzo-brzo sami se krevaat. Pa ako povtorno
gi eksplodirate, so dupkata {to sami ste
si ja napravile, go gubite gradot. Niedna
normalna politika ne se stremi da ja
za~uva devstvenosta. Gubeweto na devstve
nosta zna~i namno`uvawe na umnite a
dosega nikoj ne dobil devica a da ne nas
trada devstvenosta. So samoto toa {to
ste sozdadeni, dobiena e ruda za pravewe
devici. Devstvenosta edna{ zagubena, mo`e
desetpati povtorno da se najde; ako ve~no se
~uva, zagubena e za sekoga{. Studen drugar e
taa, ottarasete se.
Helena
U{te malku }e ja potrpam, pa makar i da
umram kako devica.
Parol
Helena
Mnogu malku mo`e da se ka`e vo prilog na
toa. Protivprirodno e. Da se bide na stra
nata na devstvenosta zna~i da se obvinat
majkite, {to e bezgre{na neposlu{nost.Toj
{to sam }e se obesi e ist kako devica; devs
tvenosta sama se ubiva i treba da se zakopa
po drumi{tata i xadiwata nadvor od site
sveti obredi ko o~ajnica {to mu zgre{ila
na prirodata. Devstvenosta kotka crvja,
isto kako sireweto; samata crvosuva do
korka i umira nasituvaj}i go samo sopstve
niot mev. Od druga strana, devstvenosta e
nam}ora, gordeliva, mrzliva, seta napravena
od samoqubie - ova e eden od najzabranetite
grevovi spored Svetoto pismo. Ne ~uvajte
ja, nemate izbor osven da ja za~uvate na
va{a {teta. Spasete se od nea! Za samo edna
godina dvojno }e se umno`i, {to e soli
392
Vilijam [EKSPIR
Parol
Kakov e, `ivi gospod?
Helena
^ovek na kogo mu posakuvam sre}a. [teta.
Parol
Zo{to ba{ pod Mars?
Helena
Vojnite tolku ve zgazile {to ne e vozmo`no
da ne ste se rodile pod Mars.
Parol
Parol
[to e {teta?
Ama koga bil vo poln nalet.
Helena
Helena
[to posakuvaweto sre}a nema vo sebe telo
{to mo`e da se po~uvstvuva, pa nie, siro
ma{ki rodenite
~ii poniski yvezdi ne zatvoraat samo vo
`elbi,
da trgneme, so nivna pomo{, po sakanite
na{i
za da im go poka`eme ona {to go mislime
za niv
a koe nikoga{ so blagodarnost ne ni se
vra}a.
(Vleguva pa`ot.)
Pa`ot
Gospodine Parol, gospodarot moj ve vika.
Parol
Helena~e, zbogum. Ako mi uspee da se setam
na tebe, }e mislam na tebe vo dvorot.
Helena
Parol
Gospodine Parol, ste se rodile pod miloz
liva yvezda.
Parol
Pod Mars sum roden.
Helena
Ba{ pod Mars i jas velam.
393
Scena 2
(Zvuk na trubi. Vleguvaat kralot na Fran
cija so pismo, dvajcata velmo`i Dimen i
mnogu pridru`nici.)
Helena
Kralot
Lekot na{ ~esto vo nas samite le`i
a nie na neboto mu go pripi{uvame. Gospod
te`i
no slobodni ni ostava race i nema da ni gi
kupi
naumite bavni koga samite sme glupi.
Koja sila tolku visoko qubovta mi ja kreva
pa gledam a okoto mi se hrani so kukol i
pleva?
Prirodnite sili ~udna sudbina krojat
neednakvite da gi zdru`i, vo bakne` da se
spojat.
Nevozmo`ni se ~udata, onie velat
{to bolot so setila go merat i melat
toa {to ne bilo ne mo`e ni da bide. Zarem
la`e
vo qubovta toj {to doblestite saka da gi
ka`e?
Bolesta na kralot - plan {to mo`e od race
mi bega,
no namerite mi se cvrsti i ne se otka`uvam
sega.
(Izleguva.)
394
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Koj e tamu?
(Vleguvaat Bertram, Lafe i Parol.)
Prviot Dimen
Grofot od Rusion, veli~estvo,
mladiot Bertram.
Kralot
(Na Bertram) Mom~e, go ima{ likot na svo
jot tatko.
Dobrata priroda, ne nabrzina tuku so dikat
te sozdala. I doblestite na tvojot tatko
daj bo`e da gi nasledi{. Dobre dojde vo
Pariz.
Bertram
tinski koga
nesoglasuvaweto bara da zeme zbor i toga{
jazikot skazalkata ja slu{a{e. Tie pod nego
{to bea
gi tretira{e ko su{testva od drugo mesto,
pa ja sviva{e svojata vozvi{ena glava
do nizinite na nivniot nizok red,
pa tie mnogu se gordeeja {to taka smerno
falbite nivni gi prima. Takov ~ovek
na vremevo na{e novo mo`e da mu e urnek,
koj, ako go sledat, na novive }e im poka`e
deka nanazad odat.
Bertram
Gospodaru, spomenot za nego
pobogato po~iva vo va{ite misli odo{to na
grobot
negov. Napisot na mogilkata ne e tolku
poln voshit
ko vo va{iot kralski govor.
395
Kralot
Scena 3
Bertram
Okolu {est meseci, gospodaru.
Kralot
Rejnaldo
Bertram
Groficata
Blagodaram veli~estvo.
(Trubi. Izleguvaat.)
396
Vilijam [EKSPIR
Lava{
Vo slu~ajov samo ja prosam va{ata dobra
volja.
Groficata
Groficata
Poprvo zaradi tvojata `enidba a ne zaradi
rasipanosta.
Lava{
Ostanav bez prijateli, gospo|o, pa se nade
vam so `enidbata da steknam novi.
Vo koj slu~aj?
Lava{
Groficata
Vo slu~ajot na Izabela i li~no mojot. Slu
guvaweto ne e nasledno, a jas mislam deka
nikoga{ nema da go dobijam bo`jiot blagos
lov s# duri ne dobijam fidanki od teloto,
za{to velat decata se blagoslov.
Groficata
Ka`i mi gi pri~inite zaradi koi }e se
`eni{.
Lava{
Moeto siroto telo, gospo|o, toa go bara.
Mesoto me tera, a onoj na kogo |avolot mu e
vlezen, mora da odi.
Groficata
Ova ti se pri~inite?
Lava{
Da vi ka`am pravo, gospo|o, ima i drugi
sveti pri~ini, takvi kakvi {to si se.
Groficata
Mo`e svetot da gi znae?
Lava{
Bev, gospo|o, rasipan, kako i vie, kako i
sekoj od krv i meso pa sakam da se `enam za
da se pokajam.
397
bingo.
Groficata
Bri{ete, gospodine. Podocna }e razgova
rame pove}e.
Groficata
Da ve nema, gospodine gadu i storete kako
{to vi zapovedav.
Rejnaldo
Lava{
Groficata
(Na Lava{) Apa{, ka`ete & na gospo|icata
deka sakam da zboruvam so nea. Mislam na
Helena.
Lava{
(Pee)
Ovoj li ubav lik pri~ina be{e, re~e Noja
{to Grcite ja urnaa Troja?
Ludo delo, delo ludo. Radosna za Prijam
boja.
Vozdivnuva{e taa i stoe{e taka.
Vozdivnuva{e taa i stoe{e taka.
Pa ovoj zaklu~ok go odbra.
Od devet lo{i samo edna e arna,
od devet lo{i samo edna e arna,
sepak edna od deset e dobra.
Groficata
[to? Edna od deset e dobra? Ja uni{ti pes
nata, apa{.
Groficata
I?
Rejnaldo
Znam, gospo|o, deka beskrajno ja sakate
va{ata gospo|ica.
Groficata
Vo pravo ste, ja sakam. Tatko & mene mi
ja zaveti a taa samata, bez kamata, mo`e da
polaga polno pravo na onolku qubov kolku
{to ja dobiva. Nejze ne & se pla}a onolku
kolku {to & se dol`i a }e & se plati pove}e
odo{to bara.
Rejnaldo
Lava{
Edna dobra `ena od deset, gospo|o; toa e
pro~istuvawe na pesnata. Kamo bog vaka da
mu slu`i na svetot cela godina! Ne bi se
lutele na vakva edna `enska desetinka, da
sum paroh. Edna od deset- bi se vikalo, ne?
Pa bi imale ra|awe na edna dobra `ena so
sekoja pojava na svetla kometa, ili so sekoj
zemjotres, taka bi se podobrile i {ansite
na lotarija. Na ma{kite polesno }e im bide
da si go iskornat srceto odo{to da dobijat
398
Vilijam [EKSPIR
Grofica
Ne, tuku majka.
Zo{to ne majka? Koga rekov majka
mi se stori ko da vidovte zmija. Zarem zbo
rot majka
tolku ve prepla{uva? Velam, jas vi sum
majka
i vo redot ve stavam na site tie
{to pod srce sum gi nosela. ^estopati e slu
~aj
posvojuvaweto so prirodata da se borat
pa izborot da iznajde priroden pat koj{to
pri srce ni ja stava tu|ata semka.
Nikoga{ ne ste mi vozvratile so vozdiv na
}erka
iako sum vi iska`uvala maj~inska gri`a.
Bo`e, gospode, dete! Zarem ti se zgrut~uva
krvta
ako se ka`e deka sum ti majka? [to ima tuka
{to toj omacuren predvesnik na do`dot,
raznobojnata daga, okolu o~i vi se vie?
Zo{to? Deka ste mi }erka?
Groficata
Helena
(Na strana) I so mene be{e isto koga bev
su{testvo mlado
ako sme od boga, eve {to e na{e: trnov
na ru`ata od mladosta pripa|a so pravo
krvta na{a nam, a ova e na krvta zrno;
vo pokazot i `igot od vistinata daden
qubovniot `ar od mladosta e vgraden.
No sega koga }e se setam na dnite damni
i jas istite grevovi gi ~inev - no mislev so
nula se ramni.
I taa bolna e sega od toa. Ja gledam seta.
Helena
[to zapovedate, gospo|o?
Groficata
Znaete Helena
jas vi sum majka.
Toa ne vi sum.
Groficata
Velam jas vi sum majka.
Helena
Prostete, madam,
grofot Rusilion ne mo`e brat da mi bide,
imeto mi e bezna~ajno, negovoto ceneto
mnogu,
roditelite mi se nikoj i ni{to, negovite
klasa.
U~itel moj, gospodar mi e toj, a jas sluga
negov i poslu{nik duri sum `iva.
Toj ne smee da mi e brat.
Groficata
Helena
Po~ituvana moja gospo|a.
399
Helena
Vie ste mi majka, madam. I kamo da mi ste pa gospodarot moj, va{iot sin da ne mi e
brat navistina majka! Ili da ni ste dve majki
ni{to drugo ne bi molela od boga
oti toga{ sestra ne bi mu bila. Mo`e
ne{to
drugo da mu bidam, a ne sestra, koga bi vi
bila }erka?
Groficata
Da, Helena, bi mo`ela da mi bide{ mila
snaa.
Ne daj bo`e da ne ste mislele na ova!
]erka
i majka tolku vi se grdi. [to, pak ste
bledi?
Stravot moj go razbra zanesot va{. Sega ja
sfa}am
tainstvenosta na osamata va{a i izvorot
na solenite vi solzi. Sega sosem mi e jasno
deka vo sin mi ste vqubeni. Crveniloto vo
laga
bi te vterala ako protiv strasta {to vi se
gleda
re~ete deka ne e taka. Zatoa ka`ete mi
pravo,
re~ete deka toa ve ma~i - za{to poglednete,
obrazite
va{i eden na drug si priznavaat, a tvoit e
o~i
go gledaat toa tolku iska`ano vo va{iot
odnos
{to ne mo`at da go skrijat. Samo grevot
i pekolnata tvrdoglavost jazikot vi go vrzu
vaat
pa somne` ima vo vistinata. Govori, dali e
taka?
Ako e taka toga{ priznaj i stori si dobro;
ako ne e, porekni. No, sepak baram,
a bog v srce }e mi se vgnezdi za tvoe dobro
vistinata da mi ja ka`e{.
Helena
Gospo|o dobra, prostete mi.
Groficata
Dali go sakate sin mi?
Helena
Pro{ka, blagorodna madam.
Groficata
Go sakate sin mi?
Helena
A zarem vie ne go sakate, madam?
Groficata
Ne izvrtuvajte. Mojata qubov e dol`nost
poznata na siot svet. Ajde, ajde da slu{nam
kako stojat rabotite so va{eto srce, za{to
voznemirenosta i premnogu ve ni{ti.
Helena
Priznavam toga{,
na kolena, pred vas i pred vi{noto nebo,
deka pove}e od vas, a vedna{ po boga
go qubam sin vi.
Prijatelite mi bea siroma{ki no ~esni; a
takva
mi e i qubovta. Ne navreduvajte se, za{to
ova
ne go povreduva toj {to go sakam. Ne trgam
po nego
oti vidov znak deka mo`ebi }e me zeme,
niti pak bi go zela pred da go zaslu`am,
iako ne ni znam kako da go zaslu`am.
Znam deka zaludno qubam, protiv nade`ta se
boram;
Sepak vo ova la`no i nerazumno sito
u{te gi turam vodite na mojata qubov
pa taa istekuva no ne seknuva. Taka, ko
Indus,
vernik vo zabludata, na sonceto mu se kla
wam
koe gleda dolu vo svojot obo`uva~ no ni{to
drugo za nego ne znae. Gospo|o mnogu mila,
ne udirajte vrz qubovta so omrazata svoja
400
Vilijam [EKSPIR
Groficata
Ova ve natera za Pariz
Neli? Govorete.
Helena
Mojot gospodar, sin vi, me natera da mislam
na ova
inaku ni Pariz ni lekot ni kralot
ne bi mi padnale ni slu~ajno na pamet.
Groficata
Dali mislite, Helena,
deka ako mu ja ponudite pretpostavenata
pomo{
toj }e ja prifati? Toj i negovite lekari
mislat vaka: toj deka od niv nema pomo{;
tie deka za nego nemaat lek. Kako da imaat
verba
vo edna neuka siroma{na moma koga site
{koli
iscrpuvaj}i ja doktrinata do kraj, go pre
pu{tija
bolniot sam na sebe?
Groficata
Helena
Zo{to? Ka`ete mi pravo.
Helena
]e ka`am pravo, `imi milosta bo`ja.
Tatko mi, znaete, mi ostavi recepti retki
So provereno dejstvo koi na~itanosta
negova
i dolgoto iskustvo gi sobraa kup~e
za posebna upotreba i mi pora~a strogo
vo amanetot posleden da gi ~uvam
ko bele{ki koi mnogu pove}e se vredni
odo{to svetot znae. Me|u drugite,
postoi lek, proveren, so mo}no dejstvo
protiv o~ajnata bolka {to go legnala kra
lot
na smrtna postela.
Ne{to mi veli,
ne{to nad ve{tinata tatkova koja najgolema
be{e
vo rabotata negova, deka ovoj dobar recept
bidej}i mene mi e zaveten, blagosloven }e
bide
od najsre}nite yvezdi na nebo; a ako milosta
va{a
dozvola mi dade sre}ata da si ja probam, }e
go stavam
zagubeniov moj `ivot vo slu`ba kralot na{
velik
da go iscelam.
Groficata
Veruva{ deka mo`e{?
Helena
Da, gospo|o, znam {to pravam.
Groficata
Pa Helena, dozvola ti davam i qubov
sredstva, svita i pozdravi mnogu topli
do moite na dvorot. ]e ostanam doma
i }e molam gospod na pomo{ da ti bide.
Zamini utre, a eve ti i zbor od velmo`a:
}e ti pomagam {tedro so s# {to mo`am!
(Izleguvaat.)
401
^in VTORI
Scena 1
(Trubi. Vleguva kralot vo koli~ka so dvajcata Dimeni,
mnozina mladi velmo`i {to do{le kaj kralot pred da pojdat vo Firentiskata vojna,
Bertram i Parol.)
Kralot
Zbogum, gospodo mlada. Do ovie voeni
na~ela
pridr`uvajte se. I vam gospodo, zbogum.
Sovetov spodelete go; ako dvete strani go
primat
darot }e se zgolemi do veli~inata koga bil
primen i dovolen }e bide za site.
Prviot Dimen
Gospodaru, kotkame nade`
po polo`eniot vojni~ki ispit, da se vra
time
i da ve najdeme vo dobro zdravje.
Kralot
Ne, takva mo`nost nema a sepak moevo srce
nema da priznae deka vo nego ima bolest
{to `ivotot mi go zagrozuva. Zbogum, gos
podo mlada.
@iveel jas ili ne, bidete sinovi
na vrednite Francuzi; neka Italija gorna
zemja smalena {to go nasledi samo padot
na poslednoto carstvo vidi deka ne ste
do{le
da prosite ~est tuku da ja ven~ate. Koga
najsmelite barateli zbri{at, baranoto naj
dete go,
za slavata da vikne i da ve proslavi. A sega
zbogum.
Prviot Dimen
Zdravjeto po va{a zapoved neka ve slu`i.
Kralot
Vardete se od italijanskite momi.
Velat francuskiot nema zborovi za nivnite
barawa da gi odbiete. ^uvajte se da ne ve
zarobat
pred da stapnete vo slu`ba.
Dvajcata Dimeni
Od srce gi prifa}ame predupreduvawata
va{i.
Kralot
Zbogum. Pridr`ete me!
(Zaminuva vo pridru`ba od nekolku vel
mo`i.)
Prviot Dimen
(Na Bertram) [teta, gospodine mil, {to ne
doa|ate so nas.
Parol
Ne e negova vina, pili{tar~e!
Vtoriot Dimen
O ima da bide vojna, vojna i pol!
Parol
Ama vojna! Site sum gi videl!
403
Bertram
Naredeno mi e da dojdam ovde a pusul~eto
veli
premlad, slednata godina, rano mu e.
Parol
Prviot Dimen
Ako te vle~e, mom~e, kidni mu ja smelo.
Sekako }e mu re~eme, blagoroden kapetane.
Bertram
Parol
]e ostanam ovde ko najobi~na bri{ka,
da ~kripam so ~izmite po podot mazen,
duri ~esta drugi ne ja razgrabat; duri i
me~ot
ne }e go nosam osven za igra. ]e mu ja kid
nam, velam.
Prviot Dimen
Mol~i! Kralot!
Toa e ~esna kra`ba.
Parol
Parol
Izvr{ete ja, grofe.
Vtoriot Dimen
So vas sum. A sega zbogum.
Bertram
Privrzani sme mnogu,
pa razdelbata te{ko mi pa|a.
Prviot Dimen
Taka }e storam.
Zbogum, kapetane.
Parol
Vtoriot Dimen
Mil moj gospodine Parol.
Parol
Blagorodni junaci, me~ov moj so va{iot e
bli`en. Ko rodeni bra}a. Od niv prskaat
iskri i bolskotat, so eden zbor, od dobar se
404
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Za koja & govori{?
Lafe
Za doktor Taa. Pristigna, gospodaru, edna,
ako bi sakale da ja vidite. A sega `imi
verata i ~esta,
ako seriozno mo`am da gi piknam moite
misli
vo sme{niov moj izve{taj, zboruvav velam
so edna ~ij pol, godini, zanimawe,
mudrost i postojanost me za~udija pove}e
od {to mo`am slabosta da si ja koram. ]e
ja vidite oti taa taka bara da ~uete {to
saka?
Doznajte, ve molam, a posle smejte mi se do
besvest.
Kralot
Lafe
Ama tersene ispadna!
No eve za {to se raboti, gospodaru: dali vi
e po }ef od bolesta da se izle~ite?
Pa dobar Lafe,
dajte go vamu toa ~udo za da mo`eme so tebe
i nie da se izna~udime ili na tvoeto da sta
vime kraj ~udej}i se {to taka si go primil.
Kralot
Lafe
Lafe
Ne.
O, a dali bi zobnale
malku grozjence, lisico kralska? Bi, kako
ne bi,
kralskiot liec od blagorodnoto grozje
koga samo bi go dofatil. Sum videl lek
{to mo`e `ivot na kamenot da mu vdahne,
karpata da ja mrdne, i ko magioni~ar da ve
zbodne
da zaigrate so ogan i plamen; lek ~ij dopir
mo`e kralot Pipin da go voskresne, ili
na velikot Karlo Veliki moliv v raka da
mu tutne
za nekoe qubovno ret~e da & ~krtne.
Kralot
Vaka sekoga{ go najavuva svoeto ve~no
ni{to.
Lafe
(Na Helena) Ajde, vlezete.
(Vleguva Helena.)
Kralot
Brzinata navistina ima krila.
405
Lafe
(Na Helena) Ajde, vlezete.
Ova e kralot. Ka`ete mu {to imate.
Li~ite navistina na predavnik, no od pre
davnici takvi
kralot retko se pla{i. Jas sum strikoto na
Kresida {to se drznuva sami da ve ostavi.
Zbogum.
(Izleguvaat site osven kralot i Helena.)
Kralot
Helena
Pa, ubavice, dali zaradi nas ste do{le?
Helena
Da, gospodaru dobar. @erar deNarbon mi
be{e tatko.
Vo svojata rabota toj be{e mnogu ve{t.
Kralot
Go poznavav.
Helena
Toga{ nema zo{to pred vas da go falam;
go poznavavte i toa e dovolno. Pred da umre
mi dade mnogu recepti, osobeno eden
koj{to, kako vrv na negovoto iskustvo,
i kako najdrag plod od dolgogodi{nata
praksa,
mi nalo`i da go ~uvam kako svoe treto oko
pomilo duri i od moite dve. Storiv taka,
pa koga ~uv deka va{eto veli~estvo tokmu
od taa opaka bolest obole ~ie le~ewe
na mojot mil tatko mu donese priznanie,
i samo negoviot recept protiv nea e mo}en,
dojdov da ja izle~am so seta svoja po~it
i dol`na smernost.
Kralot
Vi blagodarime, mome,
no deka }e n# izle~i ne veruvame mnogu,
koga na{ite najdobri lekari od mene krenaa
race
i koga stru~niot konzilium zaklu~i to~no
406
Vilijam [EKSPIR
Kralot
[to bara{?
Helena
Dali baranoto }e se dade?
Kralot
Da, `imi `ezlovo i nade`ta {to v nebo ja
klade.
Helena
Toga{ baram da mi se dade od kralskata
tvoja raka
ma`ot {to srcevo moe izbralo da go saka.
Ja odbivam od sebe bezo~nata misla, ne sum
guska
da izberam ma` vo srodstvo so krunata
francuska
pa taka so nekoj {to e velik, na ramni{te
tvoe
da go vrzam niskoto i skromno ime svoe;
ovoj {to go baram podanik e tvoj i polna
nade`
slobodno mo`am da go baram a ti da mi go
dade{.
Kralot
Eve ti raka. [tom vetenoto na vreme go
sredi{
ispolnuvawe na baranoto od mene vedna{ ti
sledi.
Zna~i, sama izberi go vremeto, oti jas jaden
u{te samo vo tebe ja gledam poslednata
nade`.
Mo`e treba u{te da te pra{uvam, da znam
u{te ne{to
iako znaeweto pogolemo ne zna~i veruvawe
slepo:
od kade dojde, so kogo, na primer no ne e
va`no, vidi,
i nedopra{ana dobro mi dojde, blagoslovena
bidi.
Pomognete mi vie tamu! Go ispolni{ li
vetuvaweto celo
407
408
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Groficata
Dali tvojot odgovor odgovara na sekoe pra
{awe?
Lava{
Ko deset gro{a na rakata od advokatot, ko
francuska kruna na nekoja gnila orospija,
ko prsten~eto od slama na Tib na pokaza
lezot od Tom, ko pala~inka na velipetok,
selsko oro na Prvi maj, ko brut na svojata
dupka, rogonosec na rogovite, ko drdorliva
uli~arka na opak ebiveter, ko usna od kalu
|erka na usta od kalu|er, ne, ko kola~e na
svojata korka.
Groficata
Groficata
Samo za rabota na dvorot? Zo{to mislite
deka ste tolku poseben za takvo edno mesto
koga ova go otfrlate so prezir? Samo za
rabota na dvorot!
Lava{
Vi velam, gospo|o, ako bog podaril nekomu
kakvo takvo ubavo odnesuvawe, od nego mo`e
mnogu lesno da se ottarasi samo na dvorot.
Onoj {to ne mo`e da kle~i na kolena, da ja
vadi {apkata, rakata da si ja bacuva i ni{to
da ne govori, toj nema ni noze, ni race, ni
{apka i navistina takviot brat, da ka`am
poprecizno, i ne e za dvorot. [to se odne
suva do mene, imam odgovor na koj nikoj ne
bi mi fatil kusur.
Groficata
Navistina {tedar odgovor {to odgovara na
sekoe pra{awe.
Lava{
Kako berberski stol {to odgovara za
sekoe gaze: {ilesto, trkalezno, slabi~ko,
debelko, sekakvo.
409
Lava{
Gospode bo`e, gospo|o! Ama vie mi govo
rite odokolu. U{te, u{te, u{te stopati po
tolku!
Groficata
Ba{ doma}inski go koristam vremeto buda
lej}i se so edna budala.
Lava{
Groficata
Gospodine, jas sum va{ sirot prijatel {to
ve saka.
Lava{
Gospode bo`e, gospo|o! Navalete, nava
lete, ne {tedete me!
Groficata
Mislam, gospodine, deka vie ne gi jadete
ovie doma{ni jadewa.
Lava{
Gospode bo`e, gospo|o! Ne, samo vie dajte
mi mo`nost pa }e vidite.
Groficata
Lava{
Neodamna bevte kam{ikuvani, mi se ~ini,
gospodine.
Lava{
Groficata
Gospode bo`e, gospo|o! Ne {tedete me!
Groficata
Dali i koga ve kam{ikuvaa vikavte Gos
pode bo`e, gospo|o! i ne {tedete me?
Vsu{nost, va{eto Gospode bo`e, gospo|o!
odli~no vi odgovara so kam{ikot: bi odgo
varale mo{ne soodvetno na kam{ikuvaweto
koga bi bile prisileni na toa.
Lava{
Nikoga{ ne me biel polo{ baksuz so moeto
Gospode bo`e, gospo|o! Gledam rabotite
mo`at dolgo da slu`at ama ne i ve~no!
Pobrzajte nazad.
(Izleguvaat na razli~ni strani.)
410
Vilijam [EKSPIR
Scena 3
Lafe
I rekoa deka spas mu nema.
Parol
Ba{ taka, {to se sveduva na toa deka na
~ovekot mu turija v glava deka mu sledi
Lafe
Neizvesen `ivot i izvesna smrt.
Parol
Parol
Taka, pravo velite. I jas taka bi rekol.
Vakvo ~udo ne pametam koga ni se slu~ilo.
Lafe
Bertram
Navistina mo`e da govorime za ne{to nevi
deno i ne~ueno.
Ama se slu~i.
Lafe
Ve}e imaa krenato race od nego stru~wa
cite.
Parol
I e. Ako sakate jasno da vi se predo~i, treba
da pro~itate za toa vo onaa, kako se vika{e
de?
Parol
Lafe
Istoto go velam, duri i Galen i Paracelzus.
Lafe
Site u~eni i kompetentni lu|e.
Parol
Tokmu taka, istoto go velam.
Lafe
411
Lafe
Bo`jata raka.
Parol
Taka e. I jas istoto go velam.
Lafe
Vo mnogu krevko
Parol
I nejako poslu{ni~e golema mo}, golemo
nadminuvawe, {to dava nade` i za drugi,
pogolemi dostignuvawa a ne samo da ostane
na ozdravuvaweto na kralot {to si bara
rot.
(Izleguva eden od pridru`nicite.)
Sedni, spasitelko, pokraj spaseniot od tebe,
(Kralot i Helena sednuvaat.)
i od ovaa zdrava raka ~ij faten oset
ti go povrati, po vtorpat primi ja
potvrdata za podarokot {to ti go vetiv
koj{to samo na imeto ~eka.
(Vleguvaat ~etvorica velmo`i.)
Ubava momo, ubavo gledaj. Od ovaa mlada
kitka
blagorodni ergeni, sakaniot ti go davam
za{to pravo nad niv imam po vlast a i ko
tatko
niven. Napravi izbor po svoe. Ti ima{
mo} da izbira{, a ne mo`at da te odbijat
tie.
Helena
Lafe
I soodvetna blagodarnost.
(Vleguvaat kralot, Helena i pridru`
nici.)
Parol
Lafe
Lafe
Samo veselo {to bi rekle Holan|anite.
Sakaj gi devojkite duri ima{ barem eden zab
v usta.
(Kralot i Helena tancuvaat.)
Gledaj, `iti s#, pa toj duri i ja vodi.
Parol
Mort du vinaigre, ne e ona Helena?
Lafe
Taa e, `imi gospod!
Kralot
Odete i soberete gi site velmo`i na dvo
Kralot
(Na Helena) Pogledaj gi dobro.
Nieden od niv nema a da ne e od blagorod
ni~ka sorta.
Helena
Gospoda,
Bog niz mene mu go vrati zdravjeto na kra
lot.
Site
Vidovme i za vas na boga mu blagodarime.
412
Vilijam [EKSPIR
Helena
Jas sum ednostavna moma a so toa i pobogata
{to mo`am da ka`am deka sum ednostavna.
Ako na va{eto veli~estvo mu e milo, ve}e
zavr{iv. Rumeniloto sega na uvo mi {epti:
Crveneam {to mora da izbira{; no odbiena
ako
bide{, bleda smrt v obrazi neka ti se vseli
a mene pove}e nema da me vidi{.
Kralot
Izberi pa vidi.
Koj tebe }e te odbie, me odbiva i mene.
Helena
(Stanuva) Sega, Dijana, od oltarot tvoj jas
begam,
a bogot na qubovta, bogot najvisok na svetot
neka vozdi{kite mi gi primi.
(Se obra}a na eden od velmo`ite.)
Gospodine, }e ja ~uete mojata molba?
Prviot velmo`a
Da i }e ja ispolnam.
Helena
Vtoriot velmo`a
Poin
akva ne sakam, ako vi e po volja.
Helena
Primete ja mojata `elba,
a golemiot Amor neka vi ja ispolni. Tolku.
Lafe
(Na strana) Zarem site ja odbivaat? Da mi
bea sinovi }e gi dadev da gi iskam{ikuvaat
ili }e gi ispratev kaj Turcite da napravat
evnusi od niv.
Helena
(Na drug velmo`a) Ne pla{ete se deka
va{ata raka }e ja zemam;
nikoga{ lo{o ne bi vi storila zaradi vas
samo.
Bog zavetite neka vi gi blagoslovi a v kre
vet
da vi dade poubava sre}a ako voop{to se
o`enite.
Lafe
Lafe
Helena
Helena
^etvrtiot velmo`a
(Na drug velmo`a) ^esta, gospodine, {to
gori vo va{ite ubavi o~i
pred ne{to da ka`am, so zakana odgovor mi
dava.
Pa neka qubovta dvaesetpati pogolema
sre}a vi dade
od onaa {to vi ja posakuvam so skromnata
svoja qubov.
413
Helena
(Na Bertram) Ne si dozvoluvam da ka`am
deka ve zemam; no se stavam
sebesi vo va{a slu`ba i vlast dodeka sum
`iva.
Ova e mojot izbor.
Kralot
Toga{, Bertram, zemi ja, taa ti e tvoja `ena.
Bertram
Moja `ena, gospodaru? Ve molam gospodaru,
kralu,
za takva rabota da mi dozvolite moite o~i
da re{avaat.
Kralot
Zarem ne ti e jasno, Bertram,
{to stori taa za mene?
Bertram
Jasno mi e, gospodaru dobar,
no nikako ne mi e jasno zo{to treba da ja
zemam.
Kralot
No jasno ti e deka re~isi od mrtvite taa me
krena.
Bertram
Zarem od ova sledi, gospodaru, deka jas treba
da legnam
zatoa {to vie stanavte? Pa jas ja poznavam
dobro:
taa porasna na lebot i milosta od mojot
tatko.
Zarem }erka na siromav lekar, moja `ena?
Poarno
prezrete me za navek.
Kralot
Samo polo`bata op{testvena ja prezira{
kaj nea
koja jas mo`am da ja popravam. ^udno {to
krvta na{a
razli~na po boja, te`ina i toplina, koga }e
se sme{a
razlikata sosema ja gubi, iako pred toa, tol
kava va`nost
na razlikata se pridavala. Ako taa doblest
sekakva ima osven onaa {to kaj tebe budi
prezir,
]erka na siromav lekar, ti doblesta toga{
ja prezira{ zaradi nekakva forma. No ne
pravi taka.
Od najniskoto mesto koga doblesni ne{ta
niknat
mestoto dostoinstvo dobiva od napravenoto
delo.
Kaj{to pak samo golemite zvawa se falat,
bez doblest,
takvata ~est e gnila. Dobroto samo po sebe
e dobro i bez golemo zvawe, a istoto i za
zloto va`i.
Svojstvoto po dobroto vo sebe treba da se
ceni
a ne po nazivot. Taa e mlada, umna, li~na,
doblesti {to nasledni~ka na prirodata ja
pravat,
i ~esta od niv {ika. A ~esta si ja valka
onoj {to so ~esnoto ra|awe se fa}a
a ne e dostoen na velikanite ~esni; ~esta ni
cveta
koga ja `neeme, velam, od delata na{i
a ne od potekloto. Zborot e samo valkan
plenik
{to la`gi sostavuva na sekoj grob, na sekoja
plo~a
zaslugi la`ni a nem ostanuva mnogu ~esto
kaj{to pravot i zaboravot grobnica se
temna
na vistinski ~esnite koski. [to drugo da se
ka`e?
Samo zasakaj ja damava kako moma
a drugoto ostavi mi go mene. Doblestite i
ovaa mlada
od nea se pri}e; ~esta i bogatstvoto jas }e
gi dadam.
414
Vilijam [EKSPIR
Bertram
Ne mo`am da ja sakam, nitu za toa da se tru
dam.
Kralot
Gre{i{. Sam se uni{tuva{ ako ne ja saka{.
Helena
Va`no vie ozdravevte, kralu i radosna sum
mnogu.
Drugoto ne e va`no.
Kralot
Vo pra{awe mi e ~esta, a za da ja branam
mora da poka`am sila. Vamu, zemaj & ja
rakata
ti nadueno, polno prezir pili{tar~e,
nedostojno
za vakov dar {tedar, {to vo pobesnetost
glupa
qubovta moja ja potcenuva{ i zaslugite nej
zini;
a duri ni na son ne ti pa|a na um deka nie,
koga }e se stavime sebesi na tasot nejzin
lesen
vedna{ }e te otfrlime; ti ne si svesen
deka na{e e da ti ja zasadime ~esta kaj{to
ni e volja da raste. Otfrli go toj prezir
i na voljata na{a pokori se koja za tvoe
dobro
raboti; otfrli ja naduenosta pa vedna{
poslu{nostta dol`na poka`i ja kon sre}ata
svoja
{to i dol`nosta tvoja no i voljata na{a
od tebe ja baraat; inaku }e te proteram za
navek
od staratelstvoto na{e i besprizorno }e te
frlam
vo nesigurniot nemir i rasipni~kata pro
past
na mladosta i neznaeweto pa na odmazdata i
gnevot
na{ }e se najde{ prepu{ten spored seta
pravda
bez nikakva milost. Govori. Iska`i se ovde
vedna{.
Bertram
(Kle~ej}i) Prostete, gospodaru blagoroden,
za{to vedna{
na vlasta }e vi se povinam. [tom pomislam
kolku krupni ostvaruvawa, izvori na ~esta
na va{a zapoved te~at, jasno mi e deka taa,
koja do skoro
vo mislite blagorodni be{e mnogu nisko,
sega
kralski pofalena, krenata e mnogu gore
nebare tamu i bila rodena.
Kralot
Zemi ja za raka
i re~i & deka e tvoja; a jas vetuvam ovde
dar da & dadam, ako ne kolku tvojot imot
sigurno i pove}e.
Bertram
(Stanuva) Ja zemam za `ena.
Kralot
Dobra sre}a i milost golema od kralot
so nasmev neka go ukrasat dogovorov bra~en
koj{to vedna{ }e bide sostaven po na{
nalog
a ve~erva sve~eno sklu~en. Sve~enoto slavje
me|utoa, u{te malku }e po~eka duri stignat
otsutnite prijateli. So qubov ne`na, meka
sakaj ja i }e te cenam; vo sprotivno zlo te
~eka.
(Trubi. Izleguvaat site osven Parol i
Lafe koi{to stojat nazad i ja komenti
raat bra~nata spogodba.)
Lafe
Slu{navte, gospodine? Samo zbor - dva.
Parol
Samo povelete, gospodine.
415
Lafe
Dobro stori va{iot gospodar i gazda {to
otstapi.
Parol
Otstapi? Mojot gospodar? Mojot gazda?
Lafe
Lafe
Po dve jadewa te cenev kako mo{ne bistro
mom~e. Ne go odglagoli patuvaweto mnogu
lo{o; mo`e{e da pomine. Sepak epoletite
i krpite na tebe mnogustrano me pokolebaa
vo veruvaweto deka si nekakva gemija so koj
znae kolkav tovar. A sega te ~itnav; koga
povtorno }e se spasam od tebe, nema da mi e
`al. Oti ti si bil dobar samo za dembelewe
a i toa mi e, pravo da ti ka`am, somnitelno.
Lafe
Ne vletuvaj tolku brgu vo gnev, da ne si ja
zabrza{ presudata, koja Bog neka ti se
smiluva kako na koko{ka! Pa, dobro moe
penxere od re{etki, sedi mi so zdravje. Ne
mi ti gi otvoram panyurite oti i vaka mi si
proyiren. Daj mi raka.
Parol
Gospodine vie mi prilepuvate ne~uena
nedostoinstvenost.
Lafe
Parol
Parol
Ama ne sum go zaslu`il, gospodine.
Lafe
Lafe
A jas mora da ti re~am, mom~e, deka za sebe
velam deka sum ~ovek. Do takvo ime nikoga{
nema da te doteraat godinite.
Parol
Parol
416
Vilijam [EKSPIR
Lafe
I toa gledaj {to pobrgu, oti treba da go
iskorne{ od sebe vkusot za sprotivnoto.
Ako nekoga{ te vrzat so taa tvoja {amija
i te iznatepaat, duri toga{ }e nau~i{ {to
zna~i da se gordee{ so krpi. Imam `elba
da go za~uvam poznanstvoto so tebe, ili,
poarno ka`ano, da te znam podobro za, vo
slu~aj na nu`da, da mo`am da ka`am, Go
znam toj ~ovek.
Parol
Gospodine, vie me napravivte od s# podolu.
Lafe
Bi sakal da te sni`am do ve~nata maka,
a bedniov trud ve~no da mi trae; oti mi
pomina trudeweto ko {to sega pokraj tebe
}e pominam, brzo kolku {to godinite }e mi
dozvolat.
(Izleguva.)
Parol
Ubavo, ama ima{ sin {to }e ja ispere lagava
od mene. Skorbosan, drt, ne~ist, skorbosan
velmo`o. Ubavo, mora da bidam trpeliv.
Vlasta ne mo`e da se frli vo prangi. ]e go
zdrobam, `imi fitilov {to mi sveti, ako
nekade na tesno go na~ekam pa ako saka sto
pati neka bide velmo`a. Nema da mu se smi
luvam na godinite, }e go sma~kam samo ako
u{te edna{ mi izleze pred o~i.
(Se vra}a Lafe.)
Lafe
Mom~e, tvojot gospodar i gazda se o`eni.
Eve novost za tebe: sega ima{ nova gospo
darka.
Parol
Jas najseriozno go molam va{eto lordstvo
da gi povle~e va{ite navredi. Toj e moj
dobar gazda; gospodarot na kogo vistinski
417
Bertram
Zaguben i osuden na ve~ni maki.
Parol
[to te ma~i, srce?
Bertram
Iako sve~eno pred popot dadov zavet
ne legnuvam so nea.
Bertram
Taka i }e bide. Nejze }e ja ispratam doma,
majka mi }e ja izvestam za omrazata kon nea,
i zo{to begam, a na kralot }e mu pi{am
za ona {to ne smeam da go ka`am. Darot
negov
}e mi poslu`i da stignam do italijanskite
me|i
kaj{to blagorodnite se bijat momci. Napo
rot voen }e go snema
podaleku od domot mra~en i omrazenata
`ena.
Parol
Parol
[to, {to, srce?
Bertram
O Parole moj, me piknaa v tav~e.
Begam vojska za da ne legnam so nea.
Parol
Francija e dupka za ku~iwa i ne zaslu`uva
so ni{to
~ovek da gazi po nea. Vo vojna, vo vojna!
Bertram
Eve pismo od majka mi. No {to ima u{te
va`no {to treba da go znam?
Parol
]e znaeme {to e. Vo vojna, mom~e, vo vojna!
^esta svoja vo kutija skriena ja ~uva onoj
{to ovde, doma, kukli~kata si ja gu{ka
i vo pregratkite nejzini ma{kosta si ja
tro{i
mesto da mu se najde tamu kaj{to vo besen
skok preku jami
bodiwaat ognenite kowi na Mars. Vo drugi
zemji!
Francija e {tala, a kqusiwa vo nea nie.
Zatoa napred, vo vojna!
418
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Parol
Helena
Majka mi srde~no me pozdravuva. Dali e
dobro?
Lava{
Ne e dobro, ama zdravjeto ja slu`i. Mnogu e
vesela, ama sepak ne e arna. Ama fala mu na
gospoda mnogu e arna i s# si ima na svetot.
No sepak ne e arna.
Lava{
Taka vi e: da gi imate nejzinite br~ki a jas
nejzinite pari, s# }e bide kako {to velite.
Parol
Ama jas ne velam ni{to.
Lava{
Helena
Ako e mnogu arna {to ja ma~i pa ne e mnogu
arna?
Lava{
Navistina e mnogu arna, vi velam, osven vo
dve raboti.
Helena
Lava{
Parol
Parol
419
Parol
Vo sebe, gadu.
Parol
[tom ova do vas stigne, vedna{
da po~ekate na slednite negovi zapovedi.
Lava{
Helena
Potragata, gospodine, vrodila so plod i
mnogu budali ste ~itnale vo sebe na zado
volstvo na svetot i vo interes na porastot
na smeata.
Parol
(Na Helena) Dobar apa{, navistina i plus
dobro goen.
Gospo|o, gospodarot moj no}eska zaminuva.
Mnogu seriozna rabota neizostavno go vika.
Golemata prednost na qubovta i slatkata
slu`ba
na koi vie imate pravo, gi priznava sosem,
no prisilen e da gi odlo`i na neodredeno
vreme:
A li{uvaweto od niv i docneweto }e rodi
novi slasti,
{to sega vrijat vo kazanot na zauzdenoto
vreme
za podocna da {iknat so najstrastvena
radost
i peharot na zadovolstvoto da go preplavat.
Helena
Dali povela u{te ne{to?
Parol
Bara u{te vedna{ da se zboguvate so kralot
i ova brzawe da go pretstavite ko potreba
va{a
{to }e ja potkrepite so pri~ini koi toj
~ekor
najdobro }e go opravdaat.
Helena
[to drugo zapoveda?
420
Vilijam [EKSPIR
Scena 5
Lafe
(Na Bertram) Ve molam gospodaru, koj mu e
kroja~?
Lafe
Parol
Se nadevam deka ne mislite za nego deka e
vojnik.
Gospodaru!
Bertram
Lafe
Lafe
Bertram
Sigurno toj samiot ve ubedil.
Bertram
Da, gospodaru.
Bertram
I }e si zamine ve~erva?
Bertram
Parol
Ve uveruvam, gospodine, deka toj e mnogu
u~en a i hrabrosta ne mu nedostiga.
Lafe
Bertram
Parol
(Na Bertram) Ona }e bide napraveno, gospo
daru.
Lafe
(Na strana) Dobriot patnik svr{uva so
lezet pri krajot na obedot, no koga vo
nekogo tri tretini se laga i koristi op{to
poznata vistina za pokraj nea da provne edno
~udo ni{tosti, takviot treba edna{ da se
~ue a tripati da se tepa. (Na Parol) Gospod
neka vi e na pomo{, kapetane.
421
Bertram
(Na Parol) Da ne ima nekakva netrpelivost
pome|u velmo`ava ovde i vas, gospodine?
Parol
Zarem ne go poznavate?
Bertram
Parol
Ne znam kako sum padnal vo nemilost kaj
negovoto lordsvo.
Lafe
Helena
Sami izmarifetisavte da padnete vo nea,
sose ~izmi, sose mamuzi i sose s# kako
onoj {to skokna vo pala~inka, i pove}e bi
sakale da se izvle~ete ottamu za pak da skok
nete odo{to nekoj da ve pra{a zo{to voop
{to ste skokale.
Bertram
Bertram
422
Vilijam [EKSPIR
Bertram
Dobro, dobro, dosta za toa.
Helena
I deka vezden
od s# srce }e se trudam da go zaslu`am ona
koe mojata priprosta sudbina mi go uskrati
i da stanam dostojna na svojata golema sre}a.
Bertram
Dosta za toa.
Mnogu mi se brza. Zbogum. Pobrzajte doma.
Helena
]e ja ispolnam zapovedta va{a, gospodaru
najmil.
Kade mi se lu|eto? Gospodine, zbogum.
(Izleguva Helena so pridru`bata na edna
strana.)
Bertram
Odi si doma kaj{to nikoga{ nema da dojdam
dodeka raceve mi dr`at me~ a barabanot
voen vika.
Napred, vo begstvo!
Parol
Helena
Ve molam, gospodaru, prostete mi.
Bertram
Za {to da vi prostam?
Helena
Ne sum dostojna na bogatstvoto {to go imam,
i ne smeam da ka`am deka e moe, iako e moe;
pa sega ko upla{en kradec bi sakala da go
kradam
ona {to zakonski e moe.
Bertram
[to sakate u{te?
Helena
Ne{to, koe i ne e mnogu; vsu{nost ni{to.
Ne bi vi ka`ala {to e, gospodaru. No sepak:
samo tu|inci i neprijateli se razdeluvaat
bez bakne`.
Bertram
Ve molam, ne zadr`uvajte me, ka~ete se na
kowot.
^in TRETI
Scena 1
(Trubi. Vleguvaat vojvodata od Firenca
i dvajcata velmo`i Dimen so grupa vojnici.)
Vojvodata
Taka podrobno sega, edna po edna, gi ~uvte
najva`nite pri~ini za ovaa vojna,
za ~ie golemo re{avawe, mnogu krv se proli
i u{te }e se prolie za{to e `edna.
Prviot Dimen
No siguren sum deka mladite od na{iot
narod
koi mirot odamna gi gu{i, sekojdnevno }e
idat
vo potraga po lek.
Prviot Dimen
Vojvodata
Sveta izgleda ovaa borba
od strana na va{ata milost; crna i stra{na
od strana na neprijatelot.
Vojvodata
Zatoa ni e ~udno {to rodninata na{, kralot
na Francija, vo tolku pravi~na kauza, nema
razbirawe za molbite na{i za pomo{.
Vtoriot Dimen
Gospodaru dobar,
pri~inite na dr`avata na{a ne mo`am da gi
cenam
osven kako obi~en ~ovek, nadvor od vlasta
koj{to ja zamisluva golemata slika na sove
tot
so {turite svoi mo}i; zatoa nema da se drz
nam
da ka`am {to mislam za toa, za{to nejas
nite moi
pretpostavki sekoga{ mi izleguvale
gre{ni
bez ogled kolku da mi se ~inele to~ni.
Vojvodata
Negovo e da pravi kako saka.
I dobredojdeni }e bidat
i site po~esti {to od nas mo`at da letnat
vrz nivnite gradi }e padnat. Vie si gi zna
ete dobro
va{ite mesta; koga pretpostaveniot pa|a,
toj pa|a
za vam mesto da vi otstapi. Utre odime vo
bitka!
(Trubi. Izleguvaat.)
424
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Groficata
Groficata
S# ispadna onaka kako {to posakuvav, osven
{to toj ne doa|a so nea.
Lava{
@imi s#, mislam deka mojot mlad gospodar e
mo{ne melanholi~en ~ovek.
Groficata
A vrz osnova na {to, vi se molam?
Lava{
Pa toj gleda vo svoite ~izmi i pee, si ja
doteruva jakata i pee, postavuva pra{awa i
pee, zabite si gi ~epka i pee. Poznavam eden
tip so takov melanholi~en navik koj{to si
go prodade imotot za pesna.
Lava{
O gospo|o, nadvor vi stignale ma~ni vesti
od dvajca vojnici i mladata gospodarka me|u
niv.
Groficata
Groficata
Da vidam {to pi{uva i koga misli da dojde.
(Go otvora pismoto i ~ita.)
Za {to se raboti?
Lava{
Lava{
Groficata
[to imame ovde?
Lava{
Ona {to go ima tamu.
425
sin vi mu ja zduvnal.
(Vleguvaat Helena so pismo i dvajcata vel
mo`i Dimen.)
Groficata
Vie, gospoda, go donesovte pismoto?
Vtoriot Dimen
(Na groficata) Bog da ve vardi i ~uva, gos
po|o.
Prviot Dimen
Da, gospo|o,
no koga ~uvme {to veli, `alime za trudot.
Helena
Gospo|o, gospodarot moj zamina, zamina za
navek.
Prviot Dimen
Ne velete taka.
Groficata
Te molam, ~edo, obodri se malku.
Ako siot strad go prima{ pri srce
mojata polovina }e ja sotre{. Sin mi be{e,
no imeto }e mu go izmijam od krvta moja
i ti }e mi bide{ edinstvenata ro`ba.
kon Firenca, rekovte, trgnal?
Groficata
(Na Helena) Priberete se. Ve molam, gos
poda,
vo `ivotot osetiv tolku naplivi na taga i
radost
{to nieden od niv koga taka apansas me udri
ne mo`e da me natera da reagiram ko `ena.
Kade e sin mi, ve molam?
Prviot Dimen
Zamina gospo|o vo slu`ba na vojvodata od
Firenca.
Idej}i od tamu go sretnavme popat
a otkako }e ja zavr{ime rabotata na dvorot
povtorno se vra}ame tamu.
Helena
Pismoto ~ujte mu go, gospo|o, mojot paso{.
(Go ~ita na glas.)
Koga }e uspee{ da dojde{ do prstenov na
prstot, koj{to nikoga{ nema da go izvadam,
i ako mi poka`e{ dete za~nato vo tebe
na koe jas mu sum tatko, toga{ mo`e{ da
me nare~e{ soprug; no za takvoto koga jas
dodavam nikoga{.
Ova e presudata stra{na.
Prviot Dimen
Da, gospo|o.
Groficata
Za da stane vojnik?
Prviot Dimen
Takva mu e namerata blagorodna, a veruvajte,
Vojvodata }e mu gi podari po~estite dol`ni
{to redot si gi nosi.
Groficata
Se vra}ate tamu?
Vtoriot Dimen
Da, gospo|o, najbrgu {to mo`eme.
Helena
Dodeka ne sum bez `ena, nemam ni{to vo
Francija.
Ova e `iv pelin.
Groficata
Ba{ taka pi{uva tamu?
426
Vilijam [EKSPIR
Helena
Ba{ taka.
Vtoriot Dimen
Toa e samo bezo~nosta na negovata raka,
so koja srceto sigurno ne mu bilo soglasno.
Groficata
Nemal ni{to vo Francija dodeka ne ostanel
bez `ena?
Ovde nema ni{to podobro za nego
od ovaa negova `ena koja zaslu`uva gospodin
nekoj
kogo dvaeset vakvi prosti momci go slu`at
a nejze ja vikaat gospo|o sekoj ~as. Koj be{e
so nego?
Vtoriot Dimen
Slugata samo i eden gospodin
kogo povremeno sum go sretnal.
Groficata
Mo`ebi Parol, ne?
Vtoriot Dimen
Tokmu taka, gospo|o, toj.
Groficata
Mnogu rasipan ~ovek, poln zloba.
Sin mi si ja rasipuva prirodno dobrata
narav
zaveden od nego.
Vtoriot Dimen
Taka e, gospo|o dobra,
toj mangup i premnogu ima od toa
zaradi koe misli deka ima mnogu.
Groficata
Gospoda, dobro mi dojdovte.
427
Scena 3
(Trubi. Vleuvaat vojvodata od Firenca,
Bertram, Parol, vojnici. Barabani i
trubi.)
Vojvodata
(Na Bertram) Zapovednik na na{ata kowa
nica si ti, a nie,
polni nade`, ja polo`uvame seta qubov i
verba
vo tvojot uspeh.
Bertram
Gospodaru, tovar
prete`ok e toa za moit e ple}i, no sepak
}e se trudime da go doterame zaradi kauzata
va{a
pravi~na do samiot lizgav rab na ambisot.
Vojvodata
Toga{ trgni,
i sre}ata neka zaigra na {lemot tvoj svetol
ko bodra za{titni~ka.
Bertram
Ba{ deneska,
golem Marse, stapuvam cvrsto vo redovite
tvoi,
soni{tata da gi ostvaram ko golem paza~,
qubitel na barabanot, a na qubovta mraza~.
(Izleguvaat.)
428
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Rejnaldo
Prostete mi, gospo|o,
da vi go dadev pismoto u{te sno{ti
mo`ebi }e ja dovtasavte iako ovde veli
deka goneweto ne bi pomognalo.
Groficata
I koj angel sega
}e bdee nad ovoj nedostoen soprug? Za nego
nema uspeh
osven ako molitvite nejzini koi neboto
qubi da gi slu{a
i saka da gi ispolni, ne go spasat od gnevot
na pravdata bo`ja. Pi{uvaj, pi{uvaj, Rej
naldo,
do ovoj nedostoen ma` na negovata `ena.
Neka sekoj zbor te`i kolku nejzinata vred
nost,
koja nemu prelesna mu se ~ini; mojata luta
bolka,
iako toj malku ja ~uvstvuva, sro~ete ja
mo}no i silno.
Najpogodniot glasnik ispratete go tamu.
koga glasot do nego }e stigne deka zaminala
mo`e }e se vrati, a se nadevam isto i taa
koga }e doznae za ova, brgu nazad }e se vrati
vodena ovde od ~ista qubov. Koj od niv
dvajca
mi e pomil srcevo moe ne mo`e da ka`e.
Zgri`ete go glasnikot.
Godnite mi ste`nale, srcevo me boli bez
mera,
da pla~am jadot, da govoram tagata me tera.
(Izleguvaat.)
429
Dijana
Nemojte, vi se molam, da se gri`ite za mene.
(Vleguva Helena oble~ena kako pokajni~ka.)
Vdovicata
Se nadevam deka e taka. No gledajte, doa|a
nekakva pokajnica. Znam deka }e prestojuva
kaj mene. Site tie se ispra}aat kaj mene
doma. ]e ja pra{am.
Bo`e, pomo`i pokajnice. Kade ako ne e
tajna?
Helena
Marijana
Da odime nazad, pa da se zadovolime so ona
{to }e ni go preka`at. Pa, Dijana, pri~u
vaj se malku od onoj francuski grof. Imeto
na devojkata e nejzinata ~est i niedno nas
ledstvo ne e tolku bogato kako ~esta.
Vdovicata
Helena
Dali ova e patot?
Marijana
Vdovicata
Go znam toj apa{, besilka zaslu`uva!
Nekojsi Parol. Rasipnik koj{to gi izvr
{uva podveduvawata za ovoj mlad velmo`a.
^uvaj se od niv, Dijana; nivnite vetuvawa,
zaveduvawa, zakletvi, darovi i site sli~ni
marifetluci na pohotata sosema se poi
nakvi odo{to na prv pogled izgledaat.
Mnogu devojki nastradale od niv; a najs
tra{noto e {to primerot {to gi poka`uva
Da, toj e.
(Oddaleku se slu{aat zvuci od mar{irawe.)
^ujte gi, navamu idat. Ako pri~ekate malku,
sveta axike, dodeka trupite ovde minat,
samata }e ve odvedam do va{iot konak
u{te pove}e {to ja znam doma}inkata va{a
ko samata sebe.
430
Vilijam [EKSPIR
Dijana
Helena
Helena
Ako vi e milo, axike, toa sum jas.
Kako se vika?
Helena
Dijana
Vi blagodaram; }e po~ekam kolku {to treba.
Gospodin Parol.
Vdovicata
Helena
Doa|ate, mi se ~ini, od Francija?
Helena
Tokmu taka.
Vdovicata
Ovde }e vidite eden va{ zemjak
koj{to se poka`a golem junak.
Helena
Kako se vika, ve molam?
Kutrata taa,
mora da e te{ko ropstvo da bide{ `ena
na grof {to te prezira.
Dijana
Vdovicata
Grofot od Rusion. Ste ~ule za nego?
Helena
Samo sum ~ula, s# najubavo za nego velat
no kako izgleda, ne znam.
Dijana
Ovde se istakna mnogu,
bez ogled koj e. Od Francija pobegnal,
kako {to velat, za{to kralot go o`enil
protiv negovata volja. Mislite deka e ba{
taka?
Helena
O, da, ba{ e taka. Ja znam negovata `ena.
431
Helena
Mo`ebi e ranet vo vojnive.
Marijana
Partol
Bog da ~uva i da brani od drugo.
(Vleguvaat so barabani i znamiwa Bertram
i Parol zaedno so grupa vojnici.)
Vdovicata
Eve gi, idat.
Onoj e Antonio, najstariot sin na vojvodata;
onoj Eskalo.
Helena
(Na Parol) Besilka e za tebe!
Koj e francuzinot?
Marijana
Dijana
Onoj onde so perceto. Mnogu {armanten
junak.
Kamo da ja saka svojata `ena. Da be{e po~e
sen
}e be{e i podobar. Zarem ne e ubav gospo
din?
Helena
Mnogu mi se dopa|a.
Dijana
[teta {to ne e ~esen.
Ene go i toj podlec {to go vle~ka po razni
mesta.
Da sum negova gospo|a, bi go otrula toj
podol gad.
Helena
Koj e toj?
Vdovicata i Marijana
Dijana
Onaa majmunska mucka so epoleti.
[to se omacuril taka?
432
Vilijam [EKSPIR
Scena 6
Prviot Dimen
Vtoriot Dimen
(Na Bertram) Pa, gospodine moj dobar, neka
sam gi vadi kostenite od ognot. Kako znae i
umee.
Prviot Dimen
(Na Bertram) Ako ne otkriete deka e obi
~en prostak, zagubete ja seta po~it kon mene.
Vtoriot Dimen
Meur od sapunica, gospodine.
Bertram
Mislite do tolku me vle~e za nos?
Vtoriot Dimen
Jas, so edna grupa na{i vojnici, nenadejno }e
go napadnam.
]e izberam takvi koi, siguren sum, nema
da gi raspoznava od neprijatelskite. ]e go
zbunime i }e mu gi vrzeme o~ite taka {to
celo vreme }e misli deka se nao| a vo logo
rot na neprijatelot iako }e go doneseme vo
na{iot. Vie prisustvuvajte na soslu{uva
weto: ako toj, faten vo nebrano i obzemen
od kukavi~ki strav, koga }e mu se veti `ivo
tot, ne se ponudi da ve predade i da im go
ka`e s# ona {to protiv vas go znae i toa
stavaj}i ja so zakletva vo zalog svojata bes
mrtna du{a, toga{ pove}e nikoga{ ne veru
vajte vo mojata mo} za rezonirawe.
Vtoriot Dimen
Prviot Dimen
Veruvajte mi, gospodine. Od moe li~no isku
stvo vi velam, bez zloba, kako da mi e rod
nina, toj e kukavica nad kukavicite, la`go
komu ni Minhauzen ne mu e ramen, ~ovek {to
sekoj ~as go prekr{uva vetuvaweto, kreten
{to nema niedna osobina {to bi mo`ela da
go zaslu`i va{eto vnimanie.
Prviot Dimen
Bi bilo ubavo da mu go vidite pravoto lice,
inaku toj, ako premnogu se potprete na nego
vata ~esnost koja, za `al, ja nema, mo`e vo
daden moment, va`en i doverliv, koga ste vo
najgolema opasnost, da ve ostavi na cedilo i
da vi go svrti grbot.
Bertram
Kamo da mi se uka`e pogodna prilika pa da
go stavam na proba.
433
Prviot Dimen
\avol da go zeme, krenete race od nego. Se
raboti samo za eden baraban i ni{to drugo.
Parol
@imi vojni~kava desnica, }e go storam toa.
Za eden baraban? Baraban i ni{to drugo?
Taka da se zagubi barabanot! Ama komanda
padna: na{ata kowanica da udri po na{ite
krila i da gi par~osa sopstvenite vojnici!
Bertram
Ama nemojte da odolgovle~uvate.
Prviot Dimen
Parol
Bertram
Bertram
Pa nema ba{ pri~ina da se `alime na voe
nata sre}a. Malku se izrezilivme so gube
weto na toj baraban ama {to e tuka e.
Parol
[to e tuka tuka e?
Bertram
Bertram
Mo`e{e da e poinaku, ama ne e.
Parol
Ne e ama mo`e da bide. Koga zaslugata vo
slu`bata ne bi se davala retko na onoj {to
ja zarabotil, bi go vratil toj baraban ili
drug, ili poarno da me nema.
Bertram
Vtoriot Dimen
434
Vilijam [EKSPIR
Prviot Dimen
(Na Bertram) Ne go poznavate gospodine,
kako {to go poznavame nie. To~no e deka
znae da se pikne nekomu pod ko`a i za edna
nedela da izbegne mnogu raboti {to se doz
navaat za nego, no koga edna{ go v~opite,
nema kade da vi bega.
Bertram
Mislite deka nema ni{to da napravi od
seto ova {to ovde tolku seriozno go veti?
Vtoriot Dimen
Ni{to vi tvrdam. Samo }e se vrati so
nekakva izmislica i }e se obide da ve vrze
so dve tri lagi. Ama ve}e mu postavivme
stapica. Ve~erva }e mu se vidi vistinskiot
lik; toj navistina ne ja zaslu`uva va{ata
po~it.
Prviot Dimen
Prvin malku }e ve zabavuvame so toj lisec
a potoa }e go odereme. Prv go nadu{i sta
riot gospodin Lafe. Koga }e mu se izvadi
maskata, }e mi ka`ete kakvo gomce se krie
vo nego, a toa u{te ve~erva }e go vidite.
Vtoriot Dimen
Treba da go proveram lepiloto. Sigurno }e
se fati!
Bertram
Va{iot brat doa|a so mene.
Prviot Dimen
Kako saka va{eto gospodstvo. Odam.
(Izleguva.)
Bertram
A sega }e ve odvedam vo onaa ku}a, da go
vidite
dej~eto za koe vi govorev.
Vtoriot Dimen
No rekovte deka bila ~edna.
Bertram
Toa i e makata. Samo edna{ zboruvav so nea
a taa be{e studena ko mraz, no & pra}av
po ovoj ist {utrak komu mu vlegovme vo
traga
darovi i pisma koi mi gi vra}a{e nazad;
toa be{e s# od moja strana. Prekrasna e, vi
velam.
]e sakate da ja vidite?
Vtoriot Dimen
So golemo zadovolstvo, gospodine.
(Izleguvaat.)
435
nal,
ubavinata & ja opkolil so opsada bludna
i re{il da ja osvoi. Neka najposle se sog
lasi taa
a kako }e go izvede toa jas najdobro }e &
ka`am.
Toga{ negovata zabludena krv nema da odbie
ni{to
{to taa }e go pobara. Prsten grofot na prst
ima
{to vo semejstvoto negovo se prenesuva
gordo
od sin na sin pove}e od ~etiri ili pet veka
u{te od koga prviot tatko go nosel. Toj prs
ten
grofot bezmerno go ceni; sepak vo strast
zdiven,
nema preskap da mu se vidi pa }e go dade,
makar
posle da se kae.
Helena
Vdovicata
Niti pak jas go sakam toa.
Pred s# poveruvajte mi deka ma` mi e gro
fot
i deka ona {to vi go ka`av otkako se obvr
zavte
deka nema da go preka`ete, e vistina ~ista,
a posle
sfatete deka nema da zgre{ite vo nikoj slu
~aj
{to }e mi pomognete so pomo{ta {to od vas
}e ja pozajmam.
Vdovicata
]e vi poveruvam, za{to
mi poka`avte na delo deka ste gospo|a so
mnogu
dobra imotna sostojba.
Helena
Zemete go ova }ese zlato,
neka so nego ja zakupam pomo{ta prijatel
ska va{a,
koja i }e ja preplatam, i povtorno }e ja pla
tam
koga }e ja dobijam. Grofot po }erka vi zap
436
Vilijam [EKSPIR
^in ^ETVRTI
Scena 1
Vtoriot Dimen
Ne mo`e da dojde po drug pat osven po ovoj
sviok. Koga }e se nafrlite na nego, govo
rete na nekoj grozen jazik; ne pre~i ako i
sami ne go razbirate za{to bi trebalo da
se pravime deka nikoj ne go razbira osven
eden me|u nas koj{to }e go nazna~ime za tol
kuva~.
Tolkuva~ot
Ve molam jas da bidam tolkuva~, gospodine
kapetane.
Vtoriot Dimen
Ne si se zapoznal so nego? Dali glasot ti
go znae?
Tolkuva~ot
Ne, gospodine, ni slu~ajno.
Vtoriot Dimen
A kakva toga{ cirkuzijada }e koristi{
koga }e razgovara{ so nas?
Tolkuva~ot
Ista na koja vie }e govorite so mene.
Vtoriot Dimen
Mora da misli za nas deka sme nekakva
stranska edinica vo slu`ba na neprijate
lot. Problem e {to toj znae {at-pat od
438
Vilijam [EKSPIR
Od koja visina?
Parol
Pedeset metri.
Vtoriot Dimen
Nikoj `iv nema da poveruva.
Vtoriot Dimen
Parol
Mo`no li e da znae koj e i kakov e, a pak da
bide takov?
Parol
Eh, koga bi bilo dovolno da si gi ise~am
ali{tata ili da si go skr{am {panskiov
me~.
Vtoriot Dimen
Taka ne mo`e ni slu~ajno.
Parol
Ili pak da si ja ise~am bradata i da re~am
deka toa bilo del od strategijata.
Vtoriot Dimen
Nema da projde.
Parol
Ili da gi potopam ali{atata i da re~am
deka me napadnale i me sogolile do ko`a.
Vtoriot Dimen
Tolkuva~ot
Nema {ansi.
Parol
439
Parol
Bez.
Tolkuva~ot
Akordo linta.
Odime. Sega za sega si u{te `iv.
(Izleguvaat site osven vtoriot Dimen i
eden vojnik.)
Vtoriot Dimen
Odi i ka`i im na grofot Rusion i na brat
mi
deka go fativme divoto petle i deka }e go
~uvame
zabuleno dodeka ne dojde zapoved od niv.
Vojnikot
Vtoriot Dimen
Oskorbidulcos volivorko.
Razbiram, kapetane.
Vtoriot Dimen
Tolkuva~ot
Generalot se soglasuva da te ostavi vo
`ivot
i so vrzani o~i da te odvedeme vo na{iot
logor
i da te raspra{ame. Mo`ebi }e ni ka`e{
ne{to
{to `ivotot }e ti go spasi.
Parol
O, ostavete me vo `ivot
i }e vi gi otkrijam site tajni na na{iot
logor
brojnata sostojba, celite; raboti }e vi
ka`am
od koi }e se {eknete.
Tolkuva~ot
Bez nikakva laga?
440
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Dijana
Bertram
Mi rekoa deka se vikate Fontibel.
Dijana
Ne, gospodine, tuku Dijana.
Bertram
Bertram
Zarem xabe se kolnev?
Ime na bo`ica,
i toa zaslu`eno. No devojko li~na,
zarem ne e qubovta sostojka na preubavata
stava?
Ako `iviot ogan na mladosta od du{a ne vi
zra~i
ne ste devojka tuku spomenik studen.
Koga }e umrete treba da ste vakva,
ko {to ste sega, studena, mo{ne stroga
mesto da bidete ko majka vi {to bila
koga vas preubava ve za~nuvala.
Dijana
Toga{ bila ~esna.
Bertram
Takvi treba da ste i vie.
Dijana
Mnogute zakletvi znam, vistinata ne ja
~inat,
tuku ednostavniot prost zavet iskreno
daden.
So ona {to ne ni e sveto, ne se kolneme nie
tuku Gorniot go prizivame za svedok; oti,
ka`ete mi, ve molam,
koga bi se zakolnala so site bo`ji mo}i
deka mnogu ve sakam, dali bi mi veruvale na
mojot zavet
ako neiskreno ve sakam? Ova ne fa}a mesto,
da se kolnam vo nego za kogo velam deka go
sakam
deka }e rabotam protiv nego. Zatoa zak
let6vite va{i
se zborovi samo, obvrski bedni bez pe~at
jas barem taka mislam.
Dijana
Bertram
Ne.
Samo dol`nosta majka mi si ja vr{ela;
takva
kakva {to vie kon `ena vi ja imate.
Bertram
Dosta za toa.
Te molam, ne protivi se ve}e na zakletvite
moi.
Na sila so nea me vrzaa, no tebe te sakam
prinuden slatko od samata qubov i ve~no
}e ti slu`am so s# {to dol`am.
441
Dijana
moja,
ostanete tamu samo eden ~as, ne govorete
ni{to
pri~ini mnogu seriozni imam a }e gi dozna
ete vie
koga povtorno prstenov }e go dobiete nazada na va{iot prst vo no}ta }e vi stavam
drug prsten, rabota {to so vreme vrz
na{ite ~ela
bi padnala ko spomen na porane{nite dela.
Do toga{ zbogum; dojdete. Vi daruvam od
sebe quba
iako svesno nade`ta sopstvena ja gubam.
Dijana
Bertram
Zna~i me odbivate?
Bertram
Dijana
^est e toj {to pripa|a na ku}ata na{a
predavana verno od predok na predok
i najgolem rezil bi bil na svetot
DA go zagubam.
Dijana
I mojata ~est e takov eden prsten.
Nevinosta moja e biljur na ku}ata na{a
predavana verno od predok na predok
i najgolem rezil bi bil na svetot
da ja zagubam. Taka va{ata li~na mudrost
go pridobiva borecot ^est na moja strana
protiv zaludnite va{i naleti.
Bertram
Eve, zemi go prstenov.
Domot svoj, ~esta svoja, pa duri i `ivotot
svoj
ti gi davam, nareduvaj da ti slu`am.
Dijana
Na polno}, zatropajte na prozorecot od
mojata soba.
]e sredam majka mi ni{to da ne slu{ne.
A sega ve vrzuvam so obvrska edna ~esna,
koga }e se dograbite do postelata mominska
442
Vilijam [EKSPIR
Scena 3
Vtoriot Dimen
Prviot Dimen
Ne mu go dadovte pismoto od majka mu?
Vtoriot Dimen
Prviot Dimen
Mu go dadov pred eden ~as. Ima ne{to
vnatre {to dobro go `egna za{to ~itaj}i
go, se smena vo drug ~ovek.
Prviot Dimen
Vtoriot Dimen
Navle~e na sebe mnogu zaslu`eni prekori
{to gi otfrli od sebe svojata mnogu dobra
`ena i prekrasnata majka.
Vtoriot Dimen
Posebno ja navle~e na sebe ve~nata nenak
lonost na kralot, koj{to ja ima{e re~isi
navieno svojata {tedrost da ra|a niz pesna
sre}a za ovega. ]e vi ka`am u{te ne{to ama
}e treba da go zakopate dlaboko vo sebe.
Prviot Dimen
U{te koga rekovte toa e ve}e mrtvo a jas
sum pretvoren vo grob.
Vtoriot Dimen
Prviot Dimen
Toj zavede ovde vo Firenca edna devojka od
mnogu ~estito semejstvo a no}eska ja gasni
`edta na svojata pohota uni{tuvaj}i ja nej
zinata nevinost. Ve}e & go dade svojot bes
cenet prsten i se zamisluva lud od sre}a
zaradi ovaa valkana vrska.
Prviot Dimen
Ne daj bo`e ~ovek da zalida vo otpadni{
tvo! [to sme nie ostaveni sami na sebe?
443
Vtoriot Dimen
[to }e pravi toga{ grofot Rusion? Dali
}e zamine na drugo mesto ili }e se vrati vo
Francija?
Prviot Dimen
Gledam po pra{awevo deka ne ste vo nego
viot sovet.
Vtoriot Dimen
Skraja da e, gospodine; posle }e se misli
deka jas sum mu solel vakov um.
Vtoriot Dimen
Od srce `alam {to toj }e se raduva na ova.
Prviot Dimen
Kolku mo}no ponekoga{ se te{ime so
na{ite zagubi.
Vtoriot Dimen
I kolku mo}no ponekoga{ gi gu{ime dobiv
kite vo solzi. Golemiot ugled {to negovata
hrabrost go stekna ovde, doma }e bide do~e
kan so u{te pogolem rezil.
Prviot Dimen
Prviot Dimen
Vtoriot Dimen
Slugata
Vtoriot Dimen
Prviot Dimen
Dali grofot znae za ova?
Prviot Dimen
Da; i dobi posebni potvrdi to~ka po to~ka,
za potvrduvawe na vistinitosta vo celost.
444
Vilijam [EKSPIR
Bertram
No}eska zavr{iv {esnaeset raboti koja
sekoja za sebe bara mesec dena rabota. Ili
na kratko: se zboguvav so vojvodata, se poz
draviv so site okolu nego, ja zakopav `ena
mi, ja oplakav, & pi{av na mojata gospo|a
majka deka se vra}am, se pogri`iv za svojata
svita, a pome|u ovie glavni raboti, stignav
da zadovolam i nekolku positni potrebi;
poslednata be{e najgolema, no taa u{te ne
sum ja zavr{il.
Vtoriot Dimen
Bertram
^uma da go sotre! Zakukulen i so zavrzani
o~i! Nema toj {to da ka`e za mene!
Prviot Dimen
(Na strana na Bertram) Tivko, tivko.
Vtoriot Dimen
(Na strana na Bertram) Doa|a zakukule
niot. (Glasno) Porto tartarosa.
Tolkuva~ot
(Na Parol) Nareduva ma~ewe. [to }e
ka`ete bez toa?
Bertram
Ne e va`no. Negovite petici ba{ toa si
go baraa zatoa {to tolku vreme bespravno
nosea mamuzi. Kako se dr`i?
Parol
]e ka`am s# {to znam bez prisilba. Ako me
spleskate ko pitulica ne }e mo`am ni{to
da guknam.
Vtoriot Dimen
Ve}e vi ka`av; prangite go dr`at. No da
vi odgovaram kako {to o~ekuvate: pla~e
ko devoj~e {to go isturilo mlekoto. Mu se
ispoveda na Morgan za kogo misli deka e
sve{tenik, od vremeto koga mu zapo~nuva
pomneweto do ovaa najnova negova katas
Tolkuva~ot
Bosko himurho.
Vtoriot Dimen
Boblibindo hikurmurko.
445
Tolkuva~ot
Vtoriot Dimen
Parol
Tolkuva~ot
Vistinata }e vi ja ka`am `imi nade`ta vo
spas.
Tolkuva~ot
Parol
(^ita) Prvo pra{ajte go kolkava e kowi
cata na vojvodata. [to velite na ova?
Parol
Pet ili {est iljadi ama mnogu slaba
i neupotrbliva. Trupite se ra{trkani a
komandatite se kukavici i bagabonti `imi
steknatiot ugled i doverba i `imi nade`ta
deka }e `iveam.
Tolkuva~ot
Dali vaka da zapi{am?
Parol
Ba{ taka zapi{ete. ]e se zakolnam ako
treba i pred boga koga i kako sakate.
Prviot Dimen
Toa e ve}e vneseno.
(Na strana) Nemu mu
e seedno.
Bertram
Gad eden bezbo`en!
Prviot Dimen
Se la`ete, gospodine. Ova e musje Parol,
hrabriot vojnik toa se negovi zborovi
koj{to ja ima{e cela teorija na vojuvaweto
vo maloto prste, a praksata vo bal~akot na
svojot me~.
Parol
Ponizno vi blagodaram, gospodine. Vistina
si e vistina. Kukavici i bagabonti nedokva
kani, ~udo edno!
Tolkuva~ot
(^ita) Pra{ajte go kolkava im e pe{adi
jata. [to velite na ova?
446
Vilijam [EKSPIR
Parol
@imi gospod, gospodine, ako treba }e umram
ama vistinata }e ja ka`am. Da vidime, Spu
rio sto i pedeset; Sebastijan isto tolku;
Korambo isto tolku; @ak isto tolku; Gil
tijan, Kozmo i Gratil po dvestepedeset
sekoj; mojata ~eta, Kitofer, Vomon, Bencio
po dveste pedeset. Taka {to spisokot na
regruti, bolni i zdravi, ne dostiga, `imi
o~ive, ni petnaeset iljadi du{i, od koi
polovinata ne smee ni snegot od {inelite
da si go istrese za da ne se raspadnat.
Bertram
(Na strana) [to da se pravi so nego?
Prviot Dimen
(Na strana) Ni{to osven da mu se zablago
darime. (Na tolkuva~ot)
Tolkuva~ot
I ova e zapi{ano. (^ita) Pra{ajte go dali
vo logorot nivni e nekojsi kapetan Dimen,
Francuzin; kako se kotira kaj vojvodata;
kolku e hrabar, ~esen i kolku se razbira vo
voenata ve{tina; i {to misli dali e mo`no
so dobra suma zlato istiov da se potkupi i
da se natera na bunt. [to }e ka`ete na ova?
[to znaete za ova?
Parol
Ve molam da odgovoram poedine~no na sekoe
od postavenite pra{awa. Edno po edno.
Tolkuva~ot
Bertram
(Na strana na Prviot Dimen) Nemojte ve
molam, dozvolete, vozdr`ete se! I taka
prvata tula {to }e padne od pokriviot }e
mu go sma~ka ~erepot.
Tolkuva~ot
Dali kapetanov e vo logorot na vojvodata od
Firenca?
Parol
E, kolku {to znam, vo{kar eden vo{kosan.
Prviot Dimen
(Na strana) Ne gledajte me taka, vi se
molam. I va{eto gospodstvo }e dojde na red.
Tolkuva~ot
Vo kakvi odnosi e so vojvodata?
Parol
Vojvodata go znae samo kako moe sitno ofi
cer~e, sitno du{i~e. Ba{ pred nekoj den mi
pi{a da go proteram od ~etata. Mislam deka
pismoto mi e tuka v xeb.
Tolkuva~ot
Fino, }e prebarame.
Parol
Da bidam iskren, ne sum siguren. Ili mi e
v xeb ili pak vo fasciklata v {ator zaedno
so drugite pisma na vojvodata.
447
Parol
Ne znam dali e ba{ toa.
Bertram
(Na strana) Dobro si ja vr{i rabotata
na{iot tolkuva~.
Prviot Dimen
Odli~no.
Tolkuva~ot
(Go ~ita pismoto) Dijana, grofot e {utrak
poln zlato.
pari zemi
oti ako svr{i za svr{enoto toj ne pla}a
dobro pazari, odnapred misli, ne dremi,
za{to dolgot otposle toj ne go vra}a.
I slu{ni go vojnikot, Dijana, koj vaka veli:
so ma`i a ne so deca postelata se deli
i da grofnam vaka, grofot e {utrak {to
samo zema
naplati mu zatoa vedna{, za nego veresija
nema.
Tvojot na tvoeto uvo zakolnat
Parol.
Bertram
(Na strana) Ima da bide kam{ikuvan niz
cela vojska i toa so stihovive na ~elo.
Parol
Vtoriot Dimen
Tolkuva~ot
Tolkuva~ot
Ne, prvin }e go pro~itam, ako mi dozvolite.
Parol
Tuka znaete, imav mnogu ~esna namera vo
polza na devojkata, za{to znaev deka mla
diot grof e opasno i bludno ti}e, vistinski
kit za devstvenosta koj{to golta s# {to }e
mu dojde do usta.
Bertram
(Na strana) Rasipano edno kopile, prevrt
livo i podlo.
Tolkuva~ot
(^ita) [tom pred tebe klekne, zlato baraj,
448
Vilijam [EKSPIR
Prviot Dimen
(Na strana) Tolku go nadapa{i apa{lukot
{to isklu~itelnosta go otkupuva.
Parol
Bertram
]e vi ukrade, gospodine, jajce od manastir.
Za aramilok i bes~estija kentaurot Nes ne
mu e ramen. Na boga mu e zakolnat deka nema
da dr`i zakletvi; tuka e podobar duri i od
samiot Herkul. Koga la`e, gospodine, la`e
tolku otrakano i lesno {to vistinata }e vi
izgleda kako najgolema glupost; najgolema
doblest mu e pijanstvoto oti }e vi se napie
kako sviwa no {tom zaspie ne ~ini nikomu
kojznae kakov zijan osven na postelata pod
sebe; no tie {to se okolu nego znaat kolku
e ~asot pa go frlaat da dro~i v seno. Drugo
i nemam {to da dodadam na negovata ~esnost.
Toj ima s# {to eden ~esen ~ovek ne treba da
go ima; a s# {to ~esniot treba da go ima, toj
voop{to go nema.
Prviot Dimen
Tolkuva~ot
[to velite za negovite voeni sposobnosti?
Tolkuva~ot
Kakov e toj?
Parol
Parol
449
Tolkuva~ot
Ako vi go po{tedime `ivotot dali }e ja
predadete Firenca?
Bertram
Dobro utro, blagoroden kapetane.
Vtoriot Dimen
Parol
Bog neka ve blagoslovi, kapetane Parol.
Sekako, a i komandatot na kowicata, grofot
Rusion.
Tolkuva~ot
]e porazgovaram tivko so generalot pa }e
vidime {to }e re~e.
Parol
Pove}e ne mi treba baraban. ^uma da gi
sotre site barabani na svetot. Samo za,
navidum, da si pridobijam zaslugi i da
gi zala`am pretpostavkite na ona bludno
pili{tar~e, grofot, vletav vo vakva opas
nost. Koj mo`e{e da pretpostavi deka }e me
v~opat vo zaseda?
Prviot Dimen
Bog neka ve spasi, blagoroden kapetane.
Vtoriot Dimen
Kapetane, {to mu pora~uvate na blagorod
niot Lafe? Trgnuvam za Francija.
Prviot Dimen
Dobar kapetane, }e mi dadete li kopija
od sonetot {to go napi{avte za Dijana vo
polza na grofot Rusion? Da ne sum vistin
ska kukavica, bi vi ja zel na sila. Zbogum!
(Izleguvaat site osven Parol i tolkuva
~ot.)
Tolkuva~ot
Tolkuva~ot
Vi nema spas, gospodine, mora da umrete.
Generalot veli deka tolku predavni~ki gi
otkrivte tajnite na va{ata vojska i tolku
nisko gi naklevetivte lu|eto {to nasekade
gi bie dobar glas, {to nikoj `iv ne mo`e
da ima ~esna korist od ona {to go ka`avte.
Zatoa mora da umrete. Prijdete xelatu.
Otse~ete mu ja glavata!
Parol
O, gospode bo`e, gospodine! Ostavete me
vo `ivot ili dozvolete mi smrtta da si ja
vidam!
Tolkuva~ot
Toa mo`ete i u{te da se zboguvate od site
svoi prijateli.
(Mu gi odvrzuva o~ite na Parol.)
Pogledajte naokolu. Poznavate nekogo ovde?
450
Vilijam [EKSPIR
bidam,
no }e jadam, }e pijam i }e spijam ko sekoj
kapetan. Ednostavno }e `iveam od ona
{to navistina sum. Na toj {to za sebe znae
deka e falbaxija, nemu strav neka mu ide
za{to na krajot, falbaxijata magare }e
bide.
R|osuvaj sabjo! Blednej crvenilo! Ku}arka
mala
vo sramot Parol }e najde! Me nasamarija!
Bev budala
od budala{tilok }e `iveam sega. Ostanal
li nekoj
na zemjava bez pokriv nad glava?
Odam po niv.
(Izleguva.)
Scena 4
(Vleguvaat Helena, vdovicata i Dijana.)
Helena
Za da vidite jasno deka ne ve izla`av
eden od najgolemite vo svetot risjanski
}e mi bide garant; pred ~ij prestol pot
rebno e
pred namerite da gi ispolnam, da kleknam.
Vo svoe vreme, usluga edna mu napraviv
nemu,
golema re~isi ko negoviot `ivot, a za nea
blagodarnosta bi morala i niz kamen yid od
gradi
tatarski da se probie. Sigurno razbrav deka
vo Marsej e negovata milost, a za tamu
imame soodvetna svita. Za svetot znajte
deka sum mrtva. Vojskata se raspu{ti pa sega
ma` mi brgu ita doma kaj{to, so bo`ja
pomo{
i so dozvola na mojot dobar gospodar, kralot
}e stigneme neo~ekuvano nie.
Vdovicata
Gospo|o dobra,
ne ste imale sluginka so pogolema verba
vo rabotata va{a.
Helena
Niti gospo|o vie
prijatelka ~ii misli poiskreno se trudat
qubovta da vi ja vozvratat. Veruvajte deka
samo bog
mo`e{e da sredi na }erka vi miraz da &
stvoram,
a nejze da ja izberi za moj pomo{nik vo napo
rite
ma`ot da si go pridobijam. No ~uden e sve
tot ma{ki!
[tom mo`e polza slatka da izvle~e od toa
{to go mrazi,
koga drskata verba vo zabludenite misli
no}ta crna ja valka; taka strasta se nasla
duva
so ona {to go mrazi, mesto so ona {to ne e
451
tuka.
No za ova pove}e koga }e dojde vreme. Vie
Dijana
po moite upatstva skudni }e morate u{te
da istrpite zaradi mene.
Dijana
Neka smrtta i ~esta
so va{ite nalozi odat, sepak so vas }e bidam
da pretrpam s# {to }e naredite.
Helena
Sepak, samo molam.
So zborot va{ vremeto da donese i leto
koga so trweto, ru`ite }e imaat i lisje
pa nema samo da dupat tuku i }e mirisaat.
Na pat sega,
kolata n# ~eka, a vremeto prebrzo ni bega.
Sekoe zlo za arno; sepak krajot deloto go
krasi,
so arno toj go pokriva ona {to prethodno go
gnasi.
(Izleguvaat.)
Scena 5
(Vleguvaat Lava{, groficata i Lafe.)
Lafe
Ne, ne, ne, va{iot sin be{e turnat na stran
patica od eden svilen neranimajko ~ij pod
molen {afran mo`e{e da go oboi vo negova
boja site nedostasani i nedoispe~eni mladi
lu|e od zemjava. Snaa vi i sega bi bila `iva,
a sin vi ovde, doma, unapreden od kralot a ne
od onoj crvenogaz bumbar za koj vi govorev.
Groficata
Kamo da ne go ni videv. Toa ja otera vo
smrt najdoblesnata devojka koja prirodata
za svoja falba ja sozdala. Duri da izleze{e
od moe meso i da me ~ine{e najdlaboki maj
~inski ofkawa, ne bi ja sakal so posilna
qubov.
Lafe
Be{e gospo|ica na mesto; be{e gospo|ica na
mesto. More salati }e treba da isplevime,
pred da najdeme na u{te eden takov emi{.
Lava{
Navistina, gospodine, be{e najmilata
marulka me|u salatite ili, u{te podobro,
krin za mirisawe.
Lafe
Krinovite ne se emi{, more tikvar, tie se
cve}iwa.
Lava{
Jas ne sum, gospodine, velikiot Navuhodono
sor pa da bidam cve}e za mirisawe.
Lafe
A {to si, `iti majka, podlec ili budala?
452
Vilijam [EKSPIR
Lava{
Koga slu`am na `eni, gospodine, budala a
koga slu`am na ma`i, podlec.
Lafe
Lava{
Da vi ka`am pravo, gospodine, ima pove}e
anglisko ime ama fizionomijata mu e
nekako poza`arena vo Francija otkolku
tamu.
Lafe
A koja e razlikata?
Lava{
Na ma`ot }e mu gi zama~kam o~ite vo pog
led na negovata `ena, a potoa }e ja vr{am
negovata rabota.
Lafe
Lafe
Toga{ navistina bi bile podlec vo negova
slu`ba.
Lava{
A na `ena mu, gospodine, bi & ja dal mojata
palka za da & slu`i.
Lafe
Potpi{uvam za tebe deka si i podlec i
budala.
Lava{
Toa samo vo va{a slu`ba.
Lafe
453
Lafe
(Izleguva.)
Lafe
^in PETTI
Scena 1
(Vleguvaat Helena, vdovicata i Dijana so dvajca pridru`nici.)
Helena
Ovoj te`ok, iscrpuva~ki pat i dewe i no}e
sigurno ve izmori do kraj. Rabotite se
takvi;
no {tom ve}e gi spoivte denot i no}ta
i ne`nite noze gi izmorivte vo moja polza,
znajte dolgot moj kaj vas pu{ti takov koren
{to ni{to ve}e ne }e go iskoreni.
(Vleguva eden velmo`a, sokolar.)
Vo pravo vreme!
^ovekov, ako saka, mo`e pomo{ da mi pru`i
za kralot da me ~ue. Bog da ni e na pomo{
gospodine.
Velmo`ata
Neka, ni e, gospo|o.
Helena
Gospodine, sum ve videl vo dvorot na Fran
cija.
Velmo`ata
Velmo`ata
[to sakate da storam?
Helena
Da bidete qubezni
i da mu ja dostavite smernava molba na kra
lot
i da mi pomognete so vlijanieto golemo
va{e
da izlezam pred nego.
Velmo`ata
Kralot ne e ovde.
Helena
Ne e ovde, gospodine?
Velmo`ata
Ne e, navistina.
trgna u{te sno{ti i toa so itnost
nesvojstvena za nego.
Helena
Sepak krajot deloto go krasi,
bez ogled kolku vremeto ni e nenakloneto
a sredstvata neprikladni. A kade trgnal, ve
molam?
455
Velmo`ata
Kolku {to sfativ, za Rusion
kaj{to odam i sam.
Scena 2
(Vleguvaat Lava{ i Parol so pismo.)
Parol
Helena
Ve molam, gospodine,
bidej}i, se ~ini, pred mene }e go vidite kra
lot,
predajte go pismovo vo negovite blagorodni
race
a znam toa nema da vi donese nikakov pre
kor,
tuku nagrada zaslu`ena za va{ata maka.
Jas }e dojdam po vas najbrgu {to mo`am
vo zavisnost od dopustot na na{ite sred
stva.
Velmo`ata
(Zemaj}i go pismoto) Ova za vas }e go sto
ram.
Helena
A za toa, }e vidite, nagrada soodvetna vi
sledi,
bez ogled {to }e se slu~i. A nie morame na
kowi
povtorno. Sedlata, molam, odime!
(Izleguvaat.)
456
Vilijam [EKSPIR
Lafe
Navistina? Ama jas bev i prviot {to me
otru va{iot miris pa ve zagubiv.
Parol
Redno e gospodaru, vie da me vratite vo
nekakva milost za{to vie i me izbrkavte.
Lafe
Mavni mi se, gadu! Zarem vo isto vreme
saka{ da mu slu`am i na boga i na |avolot?
Prviot te pikna vo milost, vtoriot te
istera.
(Se slu{aat trubi.)
Doa|a kralot; poznavam po trubite. Mom~e,
raspra{ajte se u{te za mene. Sno{ti govo
rev za vas. Iako ste budala i nikakvec, sepak
treba da jadete. Dojdete po mene.
Parol
Parol
Ja molam va{ata milost da mi ~ue samo eden
zbor.
Lafe.
Zna~i molite za u{te eden gro{. Eve vi go.
Zborot zadr`ete si go.
Parol
Imeto moe, dobar gospodaru, e Parol.
Lafe
Toga{ molite, zna~i, za pove}e od eden zbor.
Vidi, vidi! Dajte raka. [to e so va{iot
baraban?
Parol
O, dobar gospodaru, vie bevte prviot {to me
namirisavte i me najdovte.
Gospod da ve blagoslovi.
(Izleguvaat.)
457
Kralot
Kralot
So nejze zagubivme bescenet kamen, pa i
na{ata vrednost
sega e mnogu pomala; ama va{iot sin
zaluden vo gluposta, nema{e ~uvstvo
vistinski da ja vrednuva.
Groficata
Toa e minato, gospodaru,
pa go molam va{eto veli~estvo da go smeta
toa
za priroden bunt storen vo mlade{ka ludost
koga `arta i ognot, presilni za nezrel
razum,
go sovladuvaat i go gorat.
Velmo`ata
Vedna{, veli~estvo.
Kralot
(Na Lafe) [to ka`a za }erka vi? Zboru
vavte so nego?
Kralot
Lafe
Gospo|o ~esna,
s# sum zaboravil i sum prostil,
iako odmazdata moja be{e nadvisnala gnevno
vrz nego ~ekaj}i da go sotre.
Lafe
Moram da ka`am
No prvin prostete mi deka mladiot gospo
dar
mnogu gi navredi kralot, majka si i gospo
|ata
svoja iako najgolemata navreda od site
si ja nanese samiot sebesi. Zagubi `ena
~ija ubavina gi plene{e o~ite i na mnogu
poiskusni znalci, ~ij zbor za sekogo magija
be{e,
`ena koja so sovr{enstvoto tera{e gospo|a
da ja vika
duri i onoj komu mu e nisko nekomu da
slu`i.
458
Vilijam [EKSPIR
Bertram
Groficata
Da, gospodaru, so voshit. Prvin na nejze
izborot moj padna pred so srceto da se drz
nam
za predrzok glasnik da go nazna~am svojot
jazik;
vo koe, so taa slika vtisnata vo pogledot,
so dvogledot na prezirot, pozajmen od gor
delivosta moja,
iskriveno gledav na sekoja ubavina druga,
ubavata boja ja kudev, za ukradena ja smetav,
seta simetri~nost ja stesnuvav, ja tegnev
duri ne stane{e opdvratna i grda. Ottuka i
dojde
taa {to site ja falea a koja i samiot sega
otkako ja zagubiv, ja zasakav, vo moite o~i
da bide prav {to vidot go navreduva.
Kralot
Bertram
Dobro opravduvawe.
[to ja saka{, do nekade ti go smaluva dol
got
kon nea. No qubovta {to doa|a docna,
ko pokajni~ko pomiluvawe doneseno po
smrtta,
vo gor~liva navreda za ispra}a~ot se pret
vora
koja do nebo vika: Dobra edna du{a ja
snema.
Gre{kite na{i cenata ja spu{taat na ona
na{e
Ne be{e nejzin.
Kralot
Ve molam da go vidam; za{to mojot pogled
dodeka razgovaravme, ~esto vo nego be{e
vperen.
(Lafe mu go dava prstenot.)
Prstenov be{e moj, a koga na Helena & go
dadov,
ja zamoliv, ako nekoga{ na maka se najde
459
sebe,
priznajte deka bil nejzin, i na koj nasilen
na~in
od nejze ste go zele. Se zakolna taa vo site
svetci
deka nikoga{ nema da go izvadi od prstot
osven ako vam ne vi go dade vo postelata
bra~na
vo koja vie nikoga{ ne ste bile, ili mene da
mi go prati
vo ihtiza golema.
Bertram
Taa nikoga{ ne go vide.
Kralot
Ko ~esta {to si ja sakam, velam, ti la`e{,
i somni~avi stravuvawa vo mene budi{
koi sakam rado da gi spre~am. Ako izleze
deka do tolku si ne~ovek ama nema da e
taka.
Sepak ne znam. Ti nejze ja mraze{e smrtno,
a taa e mrtva, vo koe ni{to osven samiot
o~ite da & gi sklopev ne bi me nateralo da
poveruvam
pove}e od prstenov {to go gledam. Vodete
go vedna{.
Moite prethodni proverki, bez ogled kako
s# }e se svr{i,
stravuvawata }e mi gi prekorat {to pre
malku bile prazni
za{to i premalku sum stravuval za xabe.
Vodete go vedna{.
]e prodol`ime so ispituvaweto.
Bertram
Ako doka`ete
deka prstenov bil nejzin, toga{ mnogu lesno
}e doka`ete deka so nea vo Firenca spiev
kaj{to taa nikoga{ ne bila.
(Izleguva pod stra`a.)
(Vleguva Velmo`ata, sokolar so pismo.)
Kralot
Obzemen sum od crni misli.
460
Vilijam [EKSPIR
Velmo`ata
Groficata
Gospodaru velik,
ne znam dali prekor zaslu`uvam ili ne.
Donesov molba od edna Firenti~anka
koja edno ~etiri ili pet konaka e nazad
pa ne mo`e{e sama da ja donese. Se nafativ
na ova
osvoen od ubavinata divna i zborot
na kutrata molitelka, koja, ko {to mi ka`a,
ovde ja o~ekuvaat. Po liceto & vidov
deka rabotava e mnogu va`na, a u{te mi
ka`a
so mili, kratki zborovi, deka i na vas taa
se odnesuva kolku i na nea.
Kralot
Dijana
Lafe
]e si kupam zet na pana|ur a ovoj so kambani
}e go proglasam za mrtov. Ne mi treba ovoj.
Kralot
Gospod bog dobroto ti go
mislel, Lafe,
za ova na videlo da izleze. Najdete gi
molitelive.
Pobrzajte i vratete go grofot nazad.
(Izleguvaat pove}emina.)
Se pla{am deka `ivotot, gospo|o, na
Helena
na gaden na~in bil grabnat.
(Vleguva Bertram pod stra`a.)
Toga{ pravda
izvr{itelite neka gi stigne!
Kralot
Vdovicata
(Na kralot)
Jas & sum majka, gospodaru, ~ii ~est i voz
rast
mnogu se pogodeni od podnesenata tu`ba,
pa obete }e svr{at ako lek ne najdete vie.
Kralot
Prijdete, grofe. Gi znaete ovie `eni?
Bertram
Gospodaru, ne mo`am i ne sakam da re~am
deka ne gi poznavam. So {to me tovarat
mene?
Dijana
[to gledate tolku ~udno vrz va{ata `ena?
461
Bertram
(Na kralot) Ne mi e `ena, gospodaru.
Bertram
Besramnica e, gospodaru,
be{e obi~na zabavuva~ka vo na{iot logor.
Dijana
Dijana
Ako se o`enite
ovaa raka ja davate, a rakata e moja;
zakletvite sveti gi davate, a tie se moi;
me davate mene, a jas sum isto taka svoja,
za{to so zakletva del od teloto va{e stanav
pa taa {to so vas }e se ma`i, me ma`i i mene
ili so dvajcata ili so nieden.
Lafe
(Na Bertram) Glasot va{ e prekus za }erka
mi; vie ne ste ma` za nea.
Bertram
(Na kralot) Gospodaru, zacapana o~ajnica e
taa,
so koja ponekoga{ se zabavuvav. Neka
visosta va{a,
poblagorodni kotka misli za ~esta moja
za{to jas nikoga{ ne bi ja turnal tolku
nisko.
Kralot
Gospodine, mislite moi, ne smetajte gi do
vas bliski
za{to niv treba so dela da gi osvoite. ^esta
va{a
neka izleze podobra od mislite moi za nea.
Dijana
Lafe
Gospodaru dobar,
neka se zakolne deka nevinosta moja
toj ne mi ja odzede.
Kralot
[to veli{ na ova?
462
Vilijam [EKSPIR
Bertram
[to }e vi e toj?
Site znaat deka poprefrigan rasipnik od
nego
izvalkan i prema~kan so seta kal na svetot,
nema.
Pa toj pa|a bolen koga treba vistinata da
ja ka`e.
Zarem da bidam ova ili ona {to toj gad }e
go re~e
a }e re~e s# {to sakate?
Bertram
Go nemam.
Kralot
(Na Dijana) Kakov prsten be{e va{iot, ve
molam?
Dijana
Gospodaru, mnogu sli~en na onoj {to go
nosite vie.
Kralot
Kralot
Taa va{iot prsten go ima.
Bertram
Mislam deka go ima. Mi se dopadna, velam,
i vo mlade{ki zanes, od raskala{enost, po
nea
zbesnav. Na rastojanie me dr`e{e i me
love{e
doveduvaj}i ja da ludilo mojata strast so
vozdr`anosta
svoja ko {to sekoja pre~ka vo tekot na
strasta
na taa strast pottik & dava; i na krajot
itrinata nejzina beskrajna i ubavinata
bolna
me zavedoa cenata da ja platam. Go dobi toj
prsten
a jas ona {to i nekoj ponizok od mene po
cena
pazarna mo`e{e da go dobie.
Dijana
Kralot
Trpeliva mora da bidam;
vie {to ja otfrlivte svojata prva, tolku
blagorodna `ena
so pravo od mene se sramite. Sepak ve molam
bidej}i od doblest ste li{eni od ma` i jas
}e se li{am
ispratete nekogo po prstenot va{, jas doma
}e go vratam,
a nazad mojot vratete mi go.
463
Kralot
Parol
Jas sum siromav ~ovek, gospodaru i na zapo
ved na va{eto veli~estvo.
Parol
Dijana
Lafe
464
Vilijam [EKSPIR
Kralot
Kralot
Kade go kupivte? Ili koj vi go dade?
Dijana
Ne go ni najdov.
Kralot
Dijana
Ako ne stanal va{ na eden od ovie na~ini
kako ste mo`ele da mu go dadete nemu?
Dijana
Nikoga{ ne sum mu go dala.
Lafe
(Na kralot) Devojkava e, gospodaru, nekakva
uslu`na rakavica; de se navlekuva, de se
vadi, kako }e & se prisaka.
Kralot
(Na Dijana) Prstenov be{e
moj. Jas na prvata negova `ena & go dadov.
Dijana
Mo`ebi e va{, mo`ebi nejzin, ne znam jas
ni{to.
465
Kralot
Taa sluhot ni go navreduva. V zatvor so nea.
Dijana
Bertram
Majko dobra, dovedete go garantot.
(Izleguva vdovicata.)
Po~ekajte, veli~estvo.
Zlatarot, stopanot na prstenot, brgu }e
dojde,
i za mene }e garantira. Ovoj pak, gospodin,
ovde,
koj{to me obes~esti i toa dobro go znae,
iako li~no ne mi na{teti, go osloboduvam
od grevot.
Postelata moja ja izvalka, samiot znae,
no ba{ toga{ `enata svoja ja daruva so dete.
Iako mrtva, dete taa ~uvstvuva vo nea kako
pliva.
Ova e gatankata; mrtvata ete, sega e `iva.
A sega re{enieto pogledajte go.
(Vleguvaat Helena i Vdovicata.)
Kralot
Zarem magioni~ar nekoj
vidot mi go zede pa ne gledam pravo?
Dali e vistina toa {to go gledam?
Helena
Ne, gospodaru moj dobar,
ova {to go gledate e samo senka od edna
`ena,
samo ime a ne i predmet.
Bertram
I dvete, i dvete, o, prosti!
Helena
O, dobar gospodaru moj, koga ko ovaa bev
moma
ve mislev ~udesno ne`ni. Eve vi go va{iot
prsten.
A, pogledajte, eve go i va{eto pismo. Vaka
veli:
466
Vilijam [EKSPIR
Naslov na originalot:
Measure for Measure
LICA:
Vin~encio, vojvodata od Viena
Anxelo, negov opolnomo{ten zamenik
Eskalo, star velmo`a i pomo{nik na Anxelo
Klaudio, mlad velmo`a
Xuliet, svr{enica na Klaudio
Izabela, sestra na Klaudio,
Lu~io, vetrogon
Dvajca sli~ni na nego
Sapunot, priglup gospodin
Gospo|a Azdisana, podveduva~ka
Pompej, sluga na gospo|a Azdisana
Temni~ar
Lakt, priprost xandar
Sudija
Mraza~, xelat
Bernardin, robija{
Marijana, svr{enica na Anxelo
Dete, pridru`nik na Marijana
Petar, sve{tenik
Fran~eska, kalu|erka
Varij, velmo`a, prijatel na vojvodata
Velmo`i, slu`benici, gra|ani, slugi.
Komedijata Tante za kukurigu prvpat e igrana na dvorot na 26 dekemvri 1604 godina, a
prvpat pe~atena vo folio izdaniet o od 1623 godina. Kako izvor poslu`ile pove}e kni`evni
i istoriski dela. Osnovno me|u niv sekako deka e edna prikazna od Xiraldi ^intio (1565),
podocna dramatizirana od ^intio pod naslovot Epitia (1583) a prerabotena vo drama so
dva ~ina od Xorx Vetstoun kako Slavnata istorija na Promos i Kasandra (1578). Ponovite
kriti~ari nao|aat paraleli, namerni, se razbira, pome|u [ekspiroviot portret na vojvo
data Vin~encio i `ivotot na kralot Xejms Prvi.
Dramata se sosredoto~uva na seksot dvi`ej}i se od raskala{enosta na bordelite
do ekstremnata ~esnost na kalu|erstvoto. Seksot ne se koristi ni za vozbuduvawe na
publikata ni, vo osnova, za komi~ni efekti. Mesto toa, slu`i za ispituvawe na bazata za
vospostavuvawe na zdravo op{testvo poka`ano niz odnosot pome|u zakonot i moralnosta
i za isku{uvawe na ~ove~koto povedenie vo uslovi na emocion
alen stres. Postavenite
problemi se seriozni, tonot, kako i vo drugite komedii od period ot 1601-04, mra~en. Vo
toj pogled ovaa e najmra~nata od site mra~ni komedii na [ekspir. Sepak, deloto e kome
dija vo klasi~na smisla na zborot. Na krajot, sekoj od klu~nite likovi ja dobiva svojata
pouka i nau~uva deka umerenosta, edno od zna~ewata na merka vo sedumnaesettiot vek, e
najdobriot kurs za zdravjeto na op{testvoto.
Strukturno, Tante za kukurigu e me{avina od elementi: Tragedija vo prviot del so
Anxelo staven na isku{enie koj{to se pojavuva kako potencijalno tragi~en junak i kome
dija na intrigi vo vtoriot. Ostrata podelba vo strukturata, mahinaciit e na s#prisutniot
vojvoda i koristeweto na trikot so krevetot na razli~ni stepeni, so vekovi gi odvra}a{e
publikata i kriti~arite od ova delo. Sovremenite kriti~ari, koi ja podlo`ija dramata na
poblisko preispituvawe, proizvedoa drasti~no poinakvi tolkuvawa. Nekoi ja gledaat kako
religiozna alegorija, nekoi kako problemska drama a nekoi duri kako satira.
^in PRVI
Scena 1
(Vleguvaat vojvodata, Eskalo, i drugi velmo`i.)
Vojvodata
Eskalo!
Eskalo
Gospodaru!
Vojvodata
Na upravuvaweto da gi obrazlo`uvam svojs
tvata
bi bilo kako da se rasfrlam so tekst i
govor
bidej}i dobro znam deka znaeweto va{e
vo toj pogled gi nadminuva site mo`ni
soveti
{to mo`am da vi gi dadam. Zna~i ne osta
nuva
drugo osven da gi zdru`ite odli~nosta va{a
so sposobnosta i da gi stavite vo pogon.
Na{ite lu|e,
instituciite na gradot i propisite pravni
za op{to dobro, vi se bliski i nema drug
nikoj kogo ume{nosta i iskustvoto
vaka {tedro go zbogatile.
(Mu predava nalog.)
Ova e na{iot nalog,
od koj ne sakame da otstapite ni peda.
(Na eden velmo`a.)
Viknete go ovde,
velam viknete go Anxelo da dojde.
(Izleguva eden velmo`a.)
(Na Eskalo) Kako, po va{e mislewe, toj nas
}e n# igra?
Za{to nie, sakam da znaet e, so posebna
gri`a
go izbravme da n# zamenuva ovde za vreme
Eskalo
Ako nekoj vo Viena ja ima taa vrednost
da bide staven na tolkava ~est so tolkava
milost
toga{ toa e gospodarot Anxelo.
(Vleguva Anxelo.)
Vojvodata
No eve go ide.
Anxelo
Sekoga{ pokoren na voljata na va{ata
milost
dojdov da ~ujam {to zapovedate.
Vojvodata
Anxelo,
ima ne{to posebno vo tvojot `ivot
{to na nabquduva~ot cela tvoja povest
jasno mu ja otkriva. Ni ti ni darovite tvoi
ne se do tolku tvoi za samiot sebesi da se
tro{i{
vo doblestite, a tie da se tro{at vo tebe.
Neboto go bara od nas ona {to od fakelite
go barame nie,
da ne gorime samo za nas; za{to ako dobles
475
Tante za kukurigu
tite na{i
ne svetat i za drugi, toga{ toa e isto
ko da gi nemame. Blagorodnosta dopira do
duhot
samo za blagorodni ne{ta; prirodata
nikoga{ ne zajmi
ni tro{ka od svoeto sovr{enstvo divno
a pritoa, ko bo`ica stegnata, da ne ja
ostavi za sebe
slavata na zaemodavecot {to baboti od
polza
no i od blagodarnost. No sega mu govoram na
onoj
{to mo`e da me pou~i vo rabotata {to mu
ja ostavam.
Trudi se da bide taka, Anxelo. Za vreme na
otsustvoto
na{e, bidi vo s# olicetvorenie na ona {to
sme nie.
Smrtta i milosta vo Viena neka ti cutat
i na jazik i v srce. Stariot Eskalo,
iako prv doa|a{e predvid, pomo{nik }e ti
bide.
Ova ti e polnomo{tvoto.
Anxelo
Sepak, dozvolete gospodaru barem do negde
da ve ispratime.
Vojvodata
Brzaweto moe toa ne mi go dozvoluva;
a ne e neophodno, vo moja ~est, da se odnesu
vate
so tolkav obyir. Va{ata cel so mojata e
ista,
sproveduvajte go zakonot silum ili milum
onaka kako {to srceto ve u~i. Dajte mi raka.
]e se iskradam sam. Gi sakam lu|eto
no ne sakam da im defiliram pred o~i.
Iako toa godi, ne se ~uvstvuvam ba{ naj
dobro
koga silno mi rakopleskaat i me pozdravu
vaat javno;
nitu pak mislam deka na ~ovek {to umot mu
e v glava
toa na du{a mu godi. U{te edna{, zbogum.
Anxelo
Anxelo
Neka neboto vo celta va{a ve sledi!
A sega gospodaru moj dobar,
neka dobro se preispita kovinata moja
pred tolku blagoroden i ugleden lik
vrz nea da se vtisne.
Eskalo
So sre}a neka ve isprati, so sre}a neka ve
vrati!
Vojvodata
Vojvodata
Povlekuvawe nema.
So golema vnimatelnost i gri`liv prebir
do vas dojdovme; zatoa prifatete ja ~esta!
(Anxelo go zema opolnomo{tuvaweto.)
Brzinata so koja treba da zamineme od ovde
tolku mnogu izbiva vo prv plan, {to ostava
mnogu
krupni i va`ni pra{awa nerazgledani. ]e
vi pi{am
koga vremeto i okolnostite }e ni dadat
mo`nost
kako ni e i {to pravime; vie pak trudete se
da ni javuvate {to se slu~uva ovde. Zbogum.
Se nadevam dobro }e ja vr{ite va{ata dol
`nost.
Vi blagodaram. Zbogum.
(Izleguva.)
Eskalo
Ve molam, gospodaru, dozvola da mi dadete
otvoreno so vas da pozboruvam; za{to sakam
svojata pozicija da ja sogledam do dnoto.
Vlast imam, ama kolkava i kakva
toa nikoj ne mi go ka`al.
Anxelo
Isto i mene. Zatoa zaedno da se povle~eme,
476
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
(Vleguvaat Lu~io i dvajca drugi velmo`i.)
Eskalo
Vi stojam na usluga.
(Izleguvaat.)
Lu~io
Ako vojvodata so drugite vojvodi ne najdat
zaedni~ki jazik so kralot na Ungarija,
toga{ site vojvodi }e go napadnat kralot.
Prviot velmo`a
Neboto neka ni podari mir, samo ne mirot
na ungarskiot kral!
Vtoriot velmo`a
Amin!
Lu~io
Ti zaklu~uva{ kako onoj pobo`en gusar {to
oti{ol na more so desette bo`ji zapovedi,
ama edna istru`il od tablicata.
Vtoriot velmo`a
Ne kradi?
Lu~io
Da, ba{ taa ja izbri{al.
Prviot velmo`a
Pa taa zapoved bi im zapovedala na kapeta
not i negovata posada da ne ja zavr{at rabo
tata po koja po{le: da kradat. Nema nieden
vojnik me|u nas koj{to kojznae kolku u`iva
koga, vo molitvite pred jadewe, treba da se
moli za mir.
Vtoriot velmo`a
Ne sum ~ul nikoga{ deka nekoj vojnik imal
mnogu protiv takva edna molitva.
477
Tante za kukurigu
Lu~io
Prviot velmo`a
Prviot velmo`a
Na kakva? Vo stih?
Izgleda sam si go spopikav, ne?
Lu~io
Vtoriot velmo`a
Vo site dol`ini, debelini i {irini i toa
na site jazici.
Prviot velmo`a
Prviot velmo`a
Gluposti! Ko da ne znae{ deka n# razdvoile
samo ~iftot no`ici {to pominale me|u
nas!
Lu~io
Da, da, sigurno! Ko {to minale me|u firata
i kadifeto! Ti si firata!
Lu~io
Pogodi.
Vtoriot velmo`a
Na tri iljadi maleri godi{no?
Prviot velmo`a
Tri iljadi i kusur.
Prviot velmo`a
Lu~io
A ti kadifeto. Dobroto kadife, ona {to
se dobiva koga tripati }e se potstri`e.
Ti garantiram! Navistina pove}e bi sakal
da bidam fira od nekoj angliski {tof
otkolku da me potstri`at ko tebe {to te
postri`ile za da stane{ francusko kadife.
478
Vilijam [EKSPIR
Lu~io
Toga{ veruvam deka e taka. Mi veti da se
najdeme pred dva ~asa a toj sekoga{ si sto
e{e na zborot.
Vtoriot velmo`a
Osven toa, kako {to znaete, taa rabota ne e
taka daleku od ona za koe po toj povod sme
govorele.
Prviot velmo`a
Gospo|a Azdisana
Ne sega, ve molam. Ene onde go li{ile od
sloboda i go vodat v zatvor ~ovekot {to
vredi kolku pet iljadi kako vas.
Vtoriot velmo`a
Gospo|a Azdisana
Koja proklamacija, `iti s#?
Pompej
Site ku}i za zabava vo predgradijata na
Viena mora da se sramnat so zemjata.
Gospo|a Azdisana
Gospo|a Azdisana
A {to }e stane so tie vo gradot?
Sigurna, posigurna ne mo`e da bide, a pri
~inata e {to & napravil dete na gospo|ica
Xulieta.
479
Tante za kukurigu
Pompej
Tie ostanuvaat za priplod. I tie }e otidea
po petlite ama se na{ol nekoj seten gra|a
nin da gi spasi.
Gospo|a Azdisana
Gospo|a Azdisana
Lu~io
E, toa e navistina ne{to novo vo dr`avava.
A {to }e stane so mene?
Pompej
Klaudio
Gospo|a Azdisana
Tom~e, ako nemame druga rabota, da fa}ame
xade!
(Vleguvaat Temni~arot, Klaudio, Xulieta
i sudskite slu`benici; Lu~io i dvajcata
velmo`i.)
Pompej
Lu~io
480
Vilijam [EKSPIR
Klaudio
Ne.
Lu~io
Blud?
Klaudio
Taka nekako.
Temni~arot
Odime gospodine; mora da odime!
Klaudio
Eden zbor samo, prijatele dobar!
(Temni~arot odobruva.)
Zbor so tebe, Lu~io.
Lu~io
Mo`e i sto, ako se za tvoe dobro.
(Klaudio i Lu~io zboruvaat na strana.)
Zarem bludot stana tolku va`en?
Klaudio
Za `al, so dete.
A pak sega, noviot namesnik na vojvodata
dali poradi sjajot i neiskustvoto na samata
novost,
ili poradi toa {to misli deka javnoto telo
e kow na koj guvernerot mo`e da java
pa, nov vo sedloto, ne znae ve{to
da go vodi pa so mamuzite postojano go dupi,
ili dali poradi toa {to misli deka so
vlasta
i nasilni{tvoto odi, ili dali odli~nosta
so koja
toj ja ispolnuva polo`bata svoja vinovna e
za ova
jas so sigurnost ne znam. Ama ovoj upravuva~
nov
gi voskresnuva sega site zakopani kazni
koi, kako zar|ano oru`je, visea na yid
celi ~etirinaeset godini bez niedna do sega
da se primeni; pa sega, za slava i ime da si
stvori,
go primenuva na mene toj zapostaven i mrtov
zakon
jovo na novo. Sigurno za da stekne ime.
Lu~io
Klaudio
Vakvi se rabotite so mene. Se svr{iv so
Xulieta
i vrz osnova na toa stignav do nejziniot kre
vet.
Ja znae{ damata i znae{ deka mi e `ena,
osven {to na toa ne mu dadovme oblik
na javna objava. Ne go storivme ova
samo za da porasne nejziniot miraz
{to ostana pod klu~ot na nejzinite rodnini
pred koi qubovta na{a ja za~uvavme tajna
do denot koga }e gi pridobieme. No se slu~i
kra`bata na na{ite vzaemni strasti
ne~ove~no da ja obele`i Xulieta.
Lu~io
So dete ili {to?
481
Tante za kukurigu
Scena 3
(Vleguvaat vojvodata i sve{tenikot.)
Lu~io
Daj bo`e da znae kolku za ohrabruvawe na
onie {to se vo sli~na situac
ija i koi bi
se na{le vo takva edna grozna zamka, tolku
i za tebe li~no za da mu se iznau`iva{ na
`ivotot za koj bi mi bilo `al taka glupavo
da go zagubi{ vo samo edna igra do cuf-muf.
Odam kaj nea.
Vojvodata
Ne, o~e svet. Otfrlete ja taa misla.
Ne veruvajte deka ligavata qubovna strela
mo`e da probodi iskusni gradi. [to baram
od tebe
da mi dade{ tajno skrovi{te, cel ima
mnogu poseriozna i potemelna od celta
na bujnata mladost.
Klaudio
Vi blagodaram, prijatelu moj dobar, Lu~io.
Sve{tenikot
Mo`e, va{ata milost, da ja ka`e?
Lu~io
Vo rok od dva ~asa.
Klaudio
Temni~aru ajde. Vodete me!
(Izleguvaat na edna strana Lu~io i dvaj
cata velmo`i;na drugata Klaudio, Xuli
eta, Temni~arot i slu`benicite.)
Vojvodata
Gospodine svet, nikoj podobro od vas ne znae
kolku povle~eniot `ivot sum go sakal
i pet pari ne sum daval da bidam vo dru{tva
kaj{to mlade`ot bez duh i rasko{ot oroto
go vodat.
Mu gi predadov na gospodarot Anxelo,
~ovek na strogosta i vozdr`anosta vrvna,
apsolutnata vlast i mestoto moe vo Viena;
pa toj sega misli deka sum otpatuval za Pol
ska
za{to takov pu{tiv glas me|u siot narod,
pa taka toj i se prifati. Sega, gospodine
bo`ji,
}e me pra{ate zo{to ova go storiv?
Sve{tenokot
Da, gospodaru.
Vojvodata
Imame zakoni strogi i propisi mnogu
cvrsti
neophodno |ubre za tvrdokorniot plevel,
koi ~etirinaeset godini gi ostavivme da
~maat
ko prestaren lav v pe{tera {to prestanal
ve}e
da odi vo lov. Pa sega, ko roditelite so
482
Vilijam [EKSPIR
meko srce,
{to brezovite pra~ki gi vrzale za decata
samo
da gi pla{at, a ne za da gi upotrebat, pa so
vreme
decata na pra~kite im se potsmevaat mesto
da im se pla{at,
taka i zakonite na{i, bidej}i neprimenu
vani dolgo,
i samite umrele i ve}e se mrtvi, pa bludot
i raspojasenosta pravdata za nos ja vle~at.
bebeto doilkata ja tepa a pristojnosta
sosem
naopaku e prevrtena.
Sve{tenikot
Vo racete na va{ata milost
be{e da ja odvrzete vrzanata Pravda koga }e
treba;
i mnogu pogolem strav }e im vleevte sami
ova
da go sprovedevte a ne gospodarot Anxelo.
Vojvodata
Strav nad stravovite, se pla{am.
Bidej}i narodot zbesna po moja vina
}e be{e toa tiranija da udram i da gi se~am
za ona na {to samiot gi navedov; a ova se
slu~i
koga zlite dela pominuvaa ko od {ega
bez nikakva kazna. Zatoa, svet moj o~e,
na Anxelo mu ja prefrliv vlasta,
za da mo`e, od zasedata na moeto ime da udri
doma, a jas, nezame{an, od glasovi lo{i
da se spasam. A za rabotata pod nadzor
da mu ja imam, sakam ko brat od va{iot red
narodot i knezot da gi posetam. Zatoa, te
molam,
so mantija da me snabdi{, i da me podu~i{
brzo
kako vo svetot najdobro da se odnesuvam
ko vistinski monah. ]e vi ka`am i drugi
pri~ini, no ne sega, zaradi koi ova go pra
vam.
U{te samo ova: Gospodarot Anxelo e tvrd
ko kale,
od zlobata ve{to se ~uva, odvaj mo`e da se
vidi
deka krv niz nego te~e ili deka poal~en e
od kamen.
No sega }e se vidi, koga vlasta drugi nosi
dumi,
kakov e navistina onoj {to vo migov nas n#
glumi.
(Izleguvaat.)
483
Tante za kukurigu
Scena 4
Lu~io
Izabela
Zarem vie, kalu|erkite, drugi privilegii
nemate?
Izabela
Fran~eska
Zarem sega{nive ne se dovolno golemi?
Izabela
Lu~io
Tokmu taka. Ne govoram za{to pogolemi
sakam,
tuku zatoa {to u{te postrog red baram
za sestrite posveteni na sveta Klara.
Lu~io
Bo`e gospode! A zo{to?
(Od nadvor) Ej! Mir na mestovo!
Lu~io
Izabela
(Na Fran~eska) Koj vika?
Fran~eska
Izabela
Toa e ma{ki glas. Mila Izabela,
odi otvori mu i vidi {to saka.
Ti smee{, jas ne smeam; ti ne si zakolnata
u{te,
{tom zakletva dade{, ne smee{ da zboruva{
so ma{ki,
osven vo prisustvo na igumanija,
a i toga{, liceto pokrieno treba da ti bide
ili, ako ti e otkrieno, mora da mol~i{.
(Lu~io vika od nadvor.)
Povtorno vika. Odgovori mu, te molam.
(Se trga na strana.)
Izabela
Mir i sekoe dobro. Koj vika?
(Ja otvora vratata. Vleguva Lu~io.)
484
Vilijam [EKSPIR
Izabela
Go hulite dobroto, potsmevaj}i mi se mene.
Lu~io
Ne e taka. Kratko i jasno, rabotata e vakva.
Brat vi i sakanata negova `iveeja zaedno.
No ba{ ko {to hranetiot se debeli, ko {to
vremeto
na cutewe po seidbata golata ledina ja
plodi
so bogat rod, taka utrobata nejzina plodna
negoviot trud i zalog gi poka`a.
Izabela
Dete so nego? Da ne e bratu~etka mi Xuli
eta?
Lu~io
Taa vi e bratu~etka?
negova odat,
vladee gospodarot Anxelo, ~ovek niz ~ii
veni
lapavica te~e mesto krv; ~ovek koj nema
~uvstvo
za osilo bludno ili za ~ulen nemir,
koj{to prirodnata ostrica svoja ubistveno
ja tapi
so korisnosti od umot, studiraweto i pos
tot.
Toj sega, za da im vlee strav na raskala{e
nosta i bludot,
koi dolgo mu begaa na stra{niot zakon
ko glu{ec na lav, is~epka nekakov propis
pod ~ija ostrica, glavata na va{iot brat
treba da padne. Go uapsi zaradi grevot,
i nastojuva rigrozno spored aktot da se
kazni
ko primer za drugite. Nade` ve}e nema,
osven ako vie, so milosta bo`ja i so krotka
molba
srceto na Anxelo ne go smeknete. Toa e ona
{to treba{e da go zavr{am me|u vas i siro
tiot vi brat.
Izabela
Izabela
Po posestrimstvo, so promena na imeto
ko u~eni~kite {to pravat od ~ista sueta.
Lu~io
Da, taa e.
Izabela
Izabela
Pa neka ja zeme!
Bo`e, a kako mo`am jas tuka da mu se najdam?
Lu~io
Lu~io
Tuka le`i zajakot.
Vojvodata mnogu ~udno si zamina od ovde;
toj mnogu velmo`i, vklu~uvaj}i me i mene,
vo akcija n# turna; no doznavame sega,
od onie koi dobro gi znaat dr`avnite
ni{ki,
deka najavuvanoto beskrajno daleku bilo
od negovite vistinski namisli. Na negovo
mesto,
so site prinadle`nosti {to so vlasta
Tante za kukurigu
Lu~io
Somne`ot predavnik e na{,
i n# tera dobroto da go zagubime {to
mo`elo da bide na{e
ako ne sme se pla{ele da se obideme. Odete
kaj Anxelo,
i dajte mu da vidi deka koga devojkite molat
ma`ite ko bogovi davaat, a koga tie pla~at
i kle~at,
site nivni molbi se ispolnuvaat vedna{
ko od sekoga{ baranoto i da bilo nivno.
Izabela
]e vidam {to mo`am da storam.
Lu~io
Ama pobrzajte.
Izabela
]e po~nam so ova vedna{.
samo mi treba igumanijata da ja izvestam
za rabotava itna. Vi blagodaram od srce.
Pozdravete go brat mi. U{te ve~erva }e
znae
dali sum uspeala.
Lu~io
Zaminuvam vedna{.
Izabela
Zbogum, gospodine dobar.
(Izleguvaat na edna strana Izabela i
Fran~eska, na druga Lu~io.)
485
^in VTORI
Scena 1
(Vleguvaat Anxelo, Eskalo, slu`benici i eden sudija.)
Anxelo
Ne smeeme od zakonot stra{ilo da pravime,
ureduvaj}i go pticite grablivki da gi
pla{i,
a da go dr`ime ist duri navikot ne napravi
od nego
svra}ali{te mesto da im vleva strav.
Eskalo
Da, no sepak,
da bideme posmeli pa da go potkastrime
malku
mesto da padne i da se sma~ka na mrtvo. gos
podinot ovoj
{to sakam da go spasam ima{e blagoroden
tatko.
I neka va{ata milost ka`e,
a vam vi veruvam deka vo doblesta ste mnogu
strogi,
dali i vie, pod dejstvo na sopstvenite
strasti,
koga vremeto bi se pogodilo so mestoto,
mestoto so `elbata,
ili koga krvta va{a bi zovrela ko v kotel,
stignata najposle do posakuvanata cel,
dali i vie samite, vo vakva situacija `e{ka
ne bi zgre{ile vo istoto ona za koe sega
go osuduvate navlekuvaj}i si go zakonot na
glava?
i po nekoj kradec
povinoven od onoj komu mu se sudi. Zakonot
ne znae
deka kradci mu sudat na kradci. Ona {to
pred sudot
se otkriva, toa pravdata go se~e. Ne e lesno
velam:
biserot {to go nao|ame, zapirame i go
zemame,
zatoa {to sme go videle, no ona {to ne go
gledame
go gazime bez oset i nikoga{ ne mislime na
nego.
ne mo`ete da ja smalite negovata vina
zatoa {to i jas isto sum gre{el; podobro
re~ete,
ako jas koj mu sudam vo ista padnam gre{ka
presudata i za mene neka bide smrt bez
milost,
pa taka sme fita fit. Gospodine, mora da
umre.
Eskalo
Neka bide kako {to saka va{ata mudrost.
Anxelo
Kade e temni~arot?
(Vleguva temni~arot.)
Temni~arot
Anxelo
Tuka sum, gospodaru.
Edna rabota e isku{enieto, Eskalo,
a sosema druga zgre{enieto. Ne poreknuvam
deka vo porotata {to na obvinetiot mu sudi
me|u dvanaesette pod zakletva mo`e da sedi
Anxelo
Gledajte Klaudio
487
Tante za kukurigu
Eskalo
(Na Anxelo) Dobro ka`ano; eve ni najposle
eden umen xandar.
Eskalo
Neboto neka mu prosti, neka ni prosti na
site!
Edni grevot gi kreva, na drugi doblesta im
gi krati dnite.
Edni vo zla se davat, begaat i nikomu ni{to,
drugi za grev samo eden, gi ~eka krvav pi{
tol.
(Vleguvaat Lakt, Sapunot, Pompej i slu`
benici.)
Anxelo
Prodol`i, koi se ovie i {to se? Lakt re~e
se vika{? Zo{to ne zboruva{ Lakte?
Pompej
Ne mo`e, gospodaru. Se izlakta!
Anxelo
[to ste vie, gospodine?
Lakt
Lakt
Ajde, donesete gi ovde. Ako ova se lu|e na
mesto, a druga rabota nemaat osven da teraat
besovi po javnite ku}i, toga{ ne znam {to e
zakon. Donesete gi!
Anxelo
[to e gospodine? Kako se vikate? Vo {to e
problemot?
Lakt
Od kade znaete?
Ako & e po volja na va{ata milost, jas
sum sirot xandar na vojvodata, a se vikam
Lakt. Se potpiram na pravdata, gospodaru; i
priveduvam ovde pred va{ata dobra milost,
dvajca zloglasni zloubiteli.
Anxelo
Zloubiteli? Koe zlo go ubivaat? Da ne se
dobroubiteli?
Lakt
@ena mi, gospodaru, koja ja rezilam pred
boga i pred va{ata milost
Eskalo
[to? Va{ata `ena?
Lakt
Lakt
Ako e po volja na va{ata milost, ne znam
to~no {to se, ama sigurno se pluknati
nikakveci, vi tvrdam, bez tro{ka ereti~
nost {to sekoj dobar risjanin na ovoj svet
treba da ja ima.
488
Vilijam [EKSPIR
Lakt
Velam, gospodine, }e ja rezilam i }e se rezi
lam, ako ovaa ku}a ne e `iv ebarnik, a i
zijan za nejze, za{to ku}ata e poro~ili{te
edno dolno.
Eskalo
Od kade znae{, xandaru?
Lakt
Pompej
Eskalo
So posredstvo na onaa `ena?
Lakt
Da, gospodine, so posredstvo na gospo|a
Azdisana. No taa mu plukna v lice i mu dade
dvojka.
Sapunot
Taka e, ne mo`evte.
Pompej
Pompej
(Na Eskalo) Gospodine, ako mu e po volja na
va{ata milost, rabotite ne stojat taka.
Lakt
Doka`i go ti ova pred ovie muvaxii ovde,
~esen ~oveku, doka`i go!
Eskalo
Pompej
(Na Anxelo) Slu{ate li kako obratno
govori?
Pompej
Gospodine, taa vleze kaj nas so stomakot
do gu{a i pobara va{ata milost neka mi
prosti suvi slivi. Nie, gospodine, imavme
samo dve vo celata ku}a, koi vo toa koj
489
Tante za kukurigu
Sapunot
Taka e, ba{ taka be{e.
Pompej
Zna~i, ete gledate
Eskalo
Ama ste zdodevna budala. Ka`ete go glav
noto. [to & storivte na `enata od Lakt pa
toj sega se `ali? Vedna{ sakam odgovor i da
svr{am so ova.
Pompej
Gospodine, va{ata milost ne mo`e tukutaka da svr{i.
Eskalo
Ne, gospodine, ne ni mislev.
Pompej
Ete, gledate, ovde samo vistina se zboruva.
Anxelo
]e trae ova kolku edna no} vo Rusija
koga no}ite se najdolgi. (Na Eskalo) Zami
nuvam sega,
a rabotava cela do kraj razgledajte ja vie
i najdete na~in da si go dobijat site.
Eskalo
Se nadevam deka taka }e bide. Mnogu uspeh
utre.
(Izleguva Anxelo.)
Sega prodol`ete, gospodine, u{te edna{ ve
pra{uvam {to stana so `enata na Lakt?
Pompej
Edna{, gospodine? Ni{to nejze ne & se nap
ravi edna{.
Pompej
Lakt
Ama, gospodine, }e svr{ite, so va{a doz
vola. A jas ve molam, poglednete go ovoj maj
stor Sapun, ovde, gospodine; ~ovek koj vle~e
osumdeset funti godi{no a tatko mu umre
na Duovden- na Duovden umre, ne, majstore
Sapun?
Sapunot
Eskalo
Ve~erta sproti Duovden.
Pompej
E pa da, poarno zdravje. Ovde, gledam se
govori samo vistina. Toj, gospodine, sede{e
na edno nisko stol~e, gospodine, vo Kaj
grozdot kaj{to vie u`ivavte da sedite, ne?
Sapunot
U`ivav navistina zatoa {to tamu e otvo
reno za sekogo i pogodno za zima.
490
Vilijam [EKSPIR
Eskalo
Da, gospodine, mnogu dobro.
Pompej
Ne, ve molam, pogledajte go u{te edna{.
Eskalo
Lakt
Gadu, la`e{! La`e{ apa{u eden rasip
an!
U{te ne do{lo vreme koga nejze }e ja res
pektiraat i ma`i i `eni i deca.
Pompej
Gospodaru taa se respektira{e so nego u{te
pred da se zemat.
Dobro, go gledam.
Eskalo
Pompej
Dali va{ata milost gleda nekakvo zlo na
negoviot surat?
Eskalo
Ne ba{.
Pompej
Na evangelieto bi se zakolnal deka tokmu
liceto e najlo{oto ne{to kaj nego. Zna~i,
ako liceto e najlo{oto ne{to kaj nego,
kako mo`el toga{ majstor Sapun da nanese
nekakvo zlo na `enata od ovoj xandar? Toa
bi sakal va{ata milost da mi go ka`e.
Eskalo
Vo pravo e xandaru, {to velite vie na ova?
Lakt
Kako prvo, ako vi e po volja, ku}ata e mnogu
respektirana ku}a; kako vtoro, ovoj ~ovek
ovde e mnogu respektiran i kako treto, nego
vata gazdarica mnogu respektirana `ena.
Pompej
Rakava da mi se isu{i, gospodaru, ako nego
vata `ena ne e najrespektirana persona od
site nas ovde.
491
Tante za kukurigu
Eskalo
Devet? Dojdete ovde, majstor Sapune. Maj
stor Sapune, bi sakal da ne se pletkate so
kelneri. ]e ve kelnerosaat, majstore Sapun,
a vie }e gi nasapunite. Da ve nema od ovde i
pove}e da ne slu{nam za vas.
Sapunot
Sapunot
Ovde vo Viena, gospodine.
Eskalo
Eskalo
Zna~i taka. (Na Pompej) [to ste po zanaet,
gospodine?
Pompej.
Eskalo
Pompej
Samo tolku?
Kelner, gospodine, kelner kaj edna sirota
vdovica.
Eskalo
Kako vi se vika gazdaricata?
Pompej
Gospo|a Azdisana.
Eskalo
Kolku ma`i imala do sega?
Pompej
Devet, gospodine Posledniot be{e Azdi
san.
Pompej
Gazlo, gospodine. Pompej Gazlo.
Eskalo
Odli~no, gospodine, za{to gazot i e najgo
lemoto kaj vas. Taka, vo `ivotinska smisla,
vie ste Pompej Veliki. Pompej, honorarno
vie ste i makro Pompej, bez ogled kolku
toa da go ma~kate so nekakvo kelnerstvo,
ne? Ajde, priznajte, polovina mo`e }e vi se
prosti.
Pompej
Iskreno, gospodine, jas sum siroma{en
~ovek {to mora da `ivee od ne{to.
492
Vilijam [EKSPIR
Eskalo
Mora da `iveete od ne{to, ne? Da bidete
makro? [to mislite za toj zanaet, Pompej?
Dali e zakonski?
Pompej
Ako zakonot go dozvoluva, gospodine, da.
Eskalo
Ama zakonot ne go dozvoluva, Pompej; niti
nekoga{ }e go dozvoli vo Viena.
Pompej
Dali va{ata milost misli seta mladina vo
Viena da ja skopi i is~isti?
Eskalo
Ne, Pompej.
Eskalo
Vi blagodaram, Pompej, a za vozvrat na
va{eto proro{tvo, slu{nete me. Molete se
da ne ve donese |avolot povtorno pred mene
za kakva gode optu`ba pa duri ni za onaa
ku}a vo koja sega se matkate, oti, ako ve
donese, ima da ve tepam i gonam s# do va{iot
{ator pa }e si go vidite praviot Cezar vo
mene. Ili prosto re~eno, Pompej, }e nare
dam da ve kam{ikuvaat. Taka, a za ovoj pat,
Pompej, zbogum.
Pompej
Se zablagodaruvam na va{ata milost za dob
riot sovet, (Na strana) ama }e go sledam
spored ujot na mesoto i mojata sre}a.
Da me kam{ikuvaat? Ne, ko~ixijata neka
udira so kam{ik po kowot {to ne slu{a;
no zanaetot na hrabrite, so kam{ik ne se
vadi od du{a!
(Izleguva.)
Pompej
Eskalo
Eskalo
Eskalo
Se sreduva ve}e i toa na golemo. Samo {to
glavi se se~at i se besi.
Pompej
Lakt
Ako gi besite i kolite site onie {to vaka
gre{at edno deset godini po red, toga{ }e
go falite boga ako mo`ete da izdadete u{te
nekoj nalog. Ako zakonov se primenuva deset
godini vo Viena, }e ja izdavam jas najubavata
ku}a vo Viena za nepoln gro{ po no}.
Ako do`iveete da go vidite ova ispolneto,
re~ete samo deka toa Pompej vi go ka`al.
Tante za kukurigu
Lakt
Da vi ka`am pravo, gospodine, mnogu malku
ima takvi {to trezveno }e ja vr{at vakvata
slu`ba. Koga }e gi izberat, sre}ni se da me
izberat mene da gi zamenam. Jas ova go pra
vam za sitni pari a izleguvam na kraj so s#
i se{to.
Eskalo
Gledajte da mi gi donesete imiwata na
{estemina najsposobni ma`i od va{ata
parohija.
Lakt
Doma kaj vas, gospodine?
Eskalo
Da, doma kaj mene. Zbogum.
(Izleguvaat Lakt so slu`benicite.)
Kolku e ~asot, {to mislite?
Sudijata
Edinaeset, gospodine.
Eskalo
Ve molam dojdete kaj mene na ru~ek.
Sudijata
Ponizno vi se zablagodaruvam.
Eskalo
@al mi e {to }e umre Klaudio
ama lek nema.
Sudijata
Gospodarot Anxelo e mnogu strog.
Eskalo
Potrebna ni e strogost.
493
494
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Temni~arot
Neka mi prosti va{ata milost,
{to da pravime so trudnata Xulieta?
Samo ofka. ^asot & se bli`i.
Anxelo
Odnesete ja vedna{
na nekoe posoodvetno mesto i toa brzo.
(Vleguva slugata.)
Slugata
Ovde e setrata na osudenikot i bara
da ja primite.
Anxelo
Ima sestra?
Temni~arot
Da, gospodaru dobar; mnogu doblesna moma,
koja treba kalu|erka naskoro da stane
ako ve}e ne stanala.
Anxelo
Dobro, pu{tete ja vnatre.
(Izleguva slugata.)
Bludnicata gledajte da ja premestite.
Dajte & {to e potrebno, ama so merka.
]e dadam naredba.
(Vleguvaat Lu~io i Izabela.)
Temni~arot
Temni~arot
Za da ne se zatr~am.
Ako gre{am ispravete me, ama sum videl
po egzekucijata kako sudot `ali
za donesenata odluka.
Anxelo
Ajde; toa ostavete mi go mene.
Vr{ete si ja rabotata ili dajte otkaz
pa taka }e bidete na mir so sebe.
495
Tante za kukurigu
Temni~arot
Izabela
(Na strana) Bog neka ti dade sila da go
pleni{!
Anxelo
Izabela
Anxelo
Lu~io
(Na strana na Izabela) Premnogu ste ladni.
(Na strana na Izabela) Ne otka`uvajte se
496
Vilijam [EKSPIR
Izabela
Predocna? Ne e taka; duri i zborot ovoj
mo`e da se povle~e. O, veruvajte vo ova,
ni pompata koja so golemcite odi,
ni krunata na kralot, ni od namesnikot
me~ot,
ni `ezloto na vojvodata, ni togata na sudi
jata,
ni polovina ne gi veli~at niti krasat
ko {to gi krasi milosta.
Da be{e toj na va{e mesto, a na negovo vie,
i vie }e potkleknevte kako nego, no toj, na
va{e mesto
ne }e be{e tolku strog.
Anxelo
Ve molam, odete si!
Izabela
Kamo bog da mi ja podari mo}ta va{a
a vie da ste Izabela! Dali s# vaka bi bilo?
Ne; bi vi otkrila toga{ {to zna~i sudija
da se bide, a {to zatvorenik.
Lu~io
(Na strana na Izabela) Taka, trognete go;
toa e praviot na~in.
Anxelo
Brat vi e otpi{an od samiot zakon
i badijala zborovite si gi tro{ite.
Izabela
Lele bo`e!
Pa site nekoga{ni du{i otpi{ani edna{
bile
no Toj {to nadmo}ta znael da ja koristi
umno
na{ol lek. [to bi bilo so vas, primer,
koga Toj {to sudija e nad site sudii na sve
tot
re{i da vi sudi za toa {to ste vakvi? O, na
ova
497
Tante za kukurigu
Anxelo
Najgolema iska`uvam koga pravdata ja
vr{am,
za{to milost izlivam toga{ vrz mnozina
nepoznati
koi, prestapot progledan niz prsti, potoa
bi gi ma~el,
a pravda delam koga onoj, vinoven za nekoj
zlostor,
od `ivot go li{uvam za pove}e zlo da ne
pravi.
Bidete zadovolni. Brat vi }e umre utre.
Izabela
Zna~i vie }e ste prviot {to izrekol vakva
kazna
a toj prviot {to }e ja plati. O, mnogu e
dobro
da imate snaga na xin, no nasilstvo e velam
ko xin da ja koristite.
Lu~io
(Na strana) Mnogu dobro re~eno.
Lu~io
(Na strana na Izabela) Ne mu davaj da di{e,
mome! Gotov e!
Samo napred! Popu{ta, gledam.
Temni~arot
(Na strana) Na boga mu se molam da go
pobedi!
Izabela
Ne mo`eme nie so bratot svoj da se merime.
Golemcite so svetcite teraat {egi; duhovi
tost e toa,
no bogohulie, koga malite toa go pravat.
Lu~io
(Na strana na Izabela) Ima{ pravo,
devojko. Samo napred.
Izabela
Ona {to za komandantot e samo gneven zbor,
za vojnikot e ~isto svetogrdie.
Izabela
Lu~io
Koga mo}nicite bi grmele
ko {to grmi samiot Jupiter, Jupiter bi
poludel vo nemir,
za{to sekoj mal, siten ~inovnik
bi go koristel neboto samo za grmewe, za
grmewe samo.
O sozdatelu milozliv,
porado ti so ostrata sulfurna strela
go rascepuva{ dabot ~atalest i glu`dest
odo{to mirta nekoja pitoma. No lu|eto,
gordite lu|e,
nabapkani so kusove~na, sitna vlast, neznaj
kovci stra{ni
ba{ tamu kaj{to seznajkovci se mislat,
tie, so duhot svoj staklest, ko majmuni besni
tolku gluposti izveduvaat pred o~ite na
boga
{to na angelite od toa solzi im idat, i od
smea
bi ispukale da se zlobni kako nas.
498
Vilijam [EKSPIR
na ve~nosta.
Anxelo
Ubavo, dojdete utre kaj mene.
Lu~io
(Na strana na Izabela) Dobro e: da odime
sega.
Izabela
Izabela
Gospodaru dobar, vratete se.
Bog neka ve brani i ~uva.
Anxelo
Anxelo
]e razmislam. Dojdete utre.
Izabela
^ujte kako }e ve potkupam; vratete se, gos
podaru.
Anxelo
[to? Da me potkupite?
Izabela
Da, so takvi darovi {to bi bile i bo`ji i
va{i.
Lu~io
Bog neka ja ~uva va{ata milost.
(Na strana na Izabela) Inaku s# bi bilo
rasipano.
Izabela
Ne so suetni pari od iskovano zlato
ili so kamewa besceneti ~ija vrednost de
pa|a
de se kreva vo zavisnost od ujot na proceni
telot;
tuku so molitvi iskreni {to do nebo }e se
krenat
pred zajdisonce, molitvi od nevinite du{i,
od devicite {to postat ~ii misli posveteni
se samo
Anxelo
(Na strana) Od tebe; pa duri i od tvojata
doblest.
(Izleguvaat Izabela, Lu~io i Temni~a
rot.)
[to e ova? [to e ova? Nejzina gre{ka ili
moja?
Isku{uva~ot ili isku{itelot, koj gre{i
pove}e, a?
Ne taa; taa ne ni isku{uva; tuku toa sum jas,
koj{to, legnat kraj temjanu{kata na sonce,
ko ~ove~ki le{ a ne ko cve}e, se raspa|am
od prekrasnoto vreme. Mo`no li e nevi
499
Tante za kukurigu
nosta
skromna pozavodliva da bide od lesna `ena?
Dali polni pusto{, ni doa|a `elba
svetili{teto da go urneme, za tamu
na{eto zlo da go vneseme? O, ludost, ludost,
{to pravi{, {to si ti, Anxelo?
Dali ja posakuva{ na dolen na~in zaradi
ona
{to doblesna ja pravi? O, ostavi go brat &
v `ivot!
I kradcite se ovlasteni kra`bi da vr{at
{tom sudiite i samite kradat. [to, zarem
ja qubam
{tom posakuvam povtorno mene da mi zbori
i na o~ite da & se nasladuvam? Da ne bladam?
O du{manine lukav, koj{to, za da fati{
svetec,
svetci na jadica stava{! Najopasno isku{e
nie
e ona {to postojano n# {ilka da gre{ime
qubej}i ja doblesta. Nikoga{ bludnica ne
mogla
so seta dvojna mo} ume{nosta i su{tes
tvoto svoe
Vaka da me vozbudi; tuku ovaa doblesna moma
me pokori sosem. S# do deneska prezir seev
kon ma`ite zaqubeni, ne gi sfa}av i im se
smeev.
(Izleguva.)
Scena 3
(Vleguvaat, od edna strana Vojvodata
prepraven vo monah a od drugata strana
Temni~arot.)
Vojvodata
Gospod na pomo{, Temni~aru! Vie ste toj,
ne?
Temni~arot
Jas sum. [to sakate, monahu dobar?
Vojvodata
Povikan od somilosta i duhot na redot moj
svet
dojdov da gi posetam gre{nite du{i
ovde vo zatvorov. Dajte mi go voobi~aeniot
dopust
niv da gi vidam za da gi uznaam dobro
delata nivni gre{ni pa spored redot
soodvetno da postapam.
Temni~arot
]e storam i pove}e od toa ako treba.
(Vleguva Xulieta.)
Eve, doa|a ba{ sega, gre{nica edna moja,
koja, padnata vo kanxite na sopstvenata mla
dost
obrazot si go ispri{ti. Dete taa nosi,
a toj {to go za~na, osuden e na smrt iako e
~ovek
mnogu mlad i popogoden za u{te eden takov
prestap
odo{to za istiot da umre.
Vojvodata
Koga treba da umre?
Temni~arot
Mislam utre.
(Na Xulieta) S# podgotviv za vas. Ostanete
malku,
500
Vilijam [EKSPIR
va{e
proizleguva od grevot {to sram vi nanel,
a tuka nie sebesi se `alime, ne ova nebo
i poka`uvame deka od strav samo obzir
kon neboto imame a ne od vistinska qubov.
Xulieta
Xulieta
Se kaam i sramot najtrpelivo go nosam.
Vojvodata
Vojvodata
]e ve podu~am kako sovesta da si ja ispi
tate,
i da doznaete dali se kaete zdravo ili
samo bo`emski.
Xulieta
Ostanete na toa.
Va{iot drugar, kako {to slu{am, mora utre
da umre,
pa sega odam kaj nego sovet da mu dadam.
Bo`jata milost neka e so vas. Benedicite!
Xulieta
So radost }e u~am.
Vojvodata
Dali go sakate ~ovekot {to vi zgre{i?
Xulieta
Temni~arot
Da, ko {to ja sakam `enata {to mu zgre{i.
Vojvodata
Izgleda deka gre{niot ~in e delo
zaedni~ki izvr{eno?
Xulieta
Zaedni~ki.
Vojvodata
Toga{ grevot va{ e pote`ok od negoviot.
Xulieta
Go priznavam o~e i za nego se kaam.
Vojvodata
Taka i treba, }erko. No samo ako kaeweto
@alno za nego.
(Izleguvaat.)
501
Tante za kukurigu
Scena 4
(Vleguva Anxelo.)
Anxelo
Koga sakam da se molam i da mislam, mislam
i se molam
na nekolku strani: neboto mi gi prima zbo
rovite prazni,
dodeka umot i duhot, ne slu{aj}i {to govo
ram,
kaj Izabela se zakotvuvaat; na usnive mi e
gospod,
no nebare tamu samo imeto mu go xvakam,
za{to v srce nezadr`livo i mo}no bui
mojot naum. Dr`avata {to ja prou~uvav
dolgo
sega mi se ~ini ko ne{to ~itano ~esto
{to vleva strav i stanuva zdodevno. Gos
podstvoto moe,
koe, da ne ~ue nikoj, gordost be{e moja,
bi mo`el so }ar da go trampam za obi~en
perduv
{to od bes veterot go bie. O mesto visoko,
tronu,
kolkupati ti so ramkata tvoja, ode`data
svoja,
strav korne{ od budalite, a mudrite gi
vrzuva{ du{i
za tvojot ~ist privid! Krvta, krv si e. Da
ispi{eme
dobar angel vrz rogot od |avolot,
dali }e stane |avolska kruna?
(Vleguva Izabela.)
[to e? Koj e tamu?
Slugata
Nekoja Izabela, kalu|erka, saka da ve vidi.
Izabela
Vie na toa go osuduvate?
Anxelo
Dovedete ja.
(Izleguva slugata.)
O bo`e,
{to mi se sobra taka krvta v srce,
pa se zatna seta, a muskulite moi drugi
ostanaa bez neophodnata `ivost?
Anxelo
Da.
Izabela
A koga, vi se molam? Za vo ova pomestuvawe
na rokot,
502
Vilijam [EKSPIR
Anxelo
Ne, ne garantiram, za{to i re~enoto, lesno
mo`am da go pobijam. Odgovorete na ova.
Jas, vo ime na zakonot {to sega e vo sila,
mu izrekuvam na va{iot brat smrtna kazna.
Zarem ne bi govorele za grev od milost
ako se stori bratot da se spasi?
Izabela
Ve molam storete go toa,
jas }e go sfatam ko grev storen na moja du{a,
za{to toa voop{to grev ne e, tuku milost.
Anxelo
Ve molam storete go toa, primete go na
du{a,
{tom isto kaj vas te`at milosta i grevot.
503
Tante za kukurigu
Taka.
Anxelo
A negoviot prestap, spored na{iot zakon,
tokmu vaka se kaznuva.
Izabela
Taka e.
Anxelo
Zarem ne bi bile vo toj slu~aj surovi isto
ko presudata na koja & se potsmevate?
Anxelo
Izabela
Da re~eme, zna~i, deka nema drug na~in da go
spasite
Za ova ne garantiram, ni za ne{to drugo,
velam
samo kako pretpostavka osven vie, nego
vata sestra,
gledaj}i deka ve posakuva takva edna li~
nost
koja dobro stoi so sudiite, ili visoko mesto
dr`i,
pa brat vi mo`e od te{kite da go izvle~e
prangi
na mnoguznajniot zakon, a deka drug na~in
zemski
nema za negoviot spas osven bogatstvoto na
toa
telo va{e pred nego da go raspostelete za
bratot
da ne strada [to toga{ bi napravile?
Izabela
Bi storila s# za brat mi jaden ko za mene
{to bi storila.
Odnosno, ako smrtta nad glava mi visi,
504
Vilijam [EKSPIR
Izabela
@ivotot zemete go na brat mi
ako nema drugar i ako toj samo
e slab kako tebe i patot tvoj go sledi.
Izabela
Brat mi ja qube{e Xulieta
a vie mi velite deka za toa treba da umre.
Anxelo
Anxelo
Ne; i `enite se isto taka slabi.
Izabela
Izabela
Anxelo
Izabela
Izabela
Ne znam da vrtam vo zborot. Gospodaru moj
dobar,
ve molam govorete ko porano {to govorevte.
Anxelo
Slu{nete otvoreno, ve sakam.
Anxelo
Koj }e ti veruva, Izabela?
Imeto moe ~isto, strogosta na mojot `ivot,
svedo~eweto moe protiv vas i visokoto moe
mesto
do tolku }e prete`nat nad obvinenieto
va{e
{to sopstvenata prijava }e ve zagu{i i na
kleveta
}e zamirisa. Ve}e po~nav pa uzdite sega
na strasta zovriena gi prepu{tam. Pokori
se velam
na gladta moja pohotna. Ostavi ja finosta,
ne rumeni
od nepotreben sram, so koj se tera ba{ ona
Tante za kukurigu
{to so nego
se bara. Spasi go brat ti prepu{taj}i mi go
mene
tvoeto telo, inaku ne samo {to sigurno }e
umre,
tuku nequbeznosta tvoja }e mu ja prodol`i
smrtta
so te{ki, nevideni maki. Odgovori mi utre,
ili, `imi strasta {to sega me dr`i i me
vodi,
}e postapam ko tiran so nego. Ti mo`e{
svoja
da si pee{ pesna: no so laga }e ja pobedam
vistinata tvoja.
Izabela
Komu da se `alam? Ako nekade go ka`am ova,
koj }e mi poveruva? O, opasnonosni usti,
{to vo sebe go imate toj eden, ist jazik,
bilo za osuda bilo za priznanie,
koj pravdata ja tera pred }efot va{ da se
klawa,
i po va{a volja pravdata i krivdata da gi
lovi,
so jadicata svoja! Kaj brat mi odam.
Iako padna od lesno zovrivawe na krvta,
sepak vo sebe ima takvo ~uvstvo za ~esnost
{to dvaeset glavi za se~ewe da ima
na dvaeset grozni kladi, site bi gi dal do
edna
pred da dozvoli sestra mu teloto svoe
so bluden pri{t da go zgnasi.
Pa Izabelo, `ivej ~esno, a brat ti na nebo
neka se ka~i;
pove}e od bratot ~esta mene mi zna~i.
]e mu ka`am kolku baraweto na Anxelo
vredi,
za smrt }e go podgotvam, mir na du{a da si
obezbedi.
(Izleguva.)
505
^in TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Vojvodata prepraven kako monah, Klaudio i Temni~arot.)
Vojvodata
Vie zna~i se nadevate na pomiluvawe
od gospodarot Anxelo?
Klaudio
Za nesre}nite edinstveniot lek
e nade`ta.
So nade` da `iveam, podgotven sum da
umram.
Vojvodata
Bidi ubeden deka }e umre{. I `ivotot i
smrtta
toga{ pomili }e ti bidat. Na `ivotot, re~i
mu:
Ako te zagubam, gubam ne{to
{to samo budalite go ~uvaat. Ti si samo
zdiv,
pokoren na site nebesni lunki,
kaj{to prebiva{, jad vrz jad see{.
Za smrtta ti si samo obi~na {utka
{to & rmba begaj}i da se skrie
a postojano v pregrat & tr~a. Blagoroden ne
si,
za{to site prinadle`nosti {to gi dava{
zadoeni se so niskost. Ni slu~ajno ne si hra
bar,
za{to se pla{i{ od mekiot, ne`en jazik
na edna bedna zmija. Najdobriot odmor ti e
sonot,
i ti naj~esto go bara{; a sepak najmnogu od
smrtta
se pla{i{, koja pove}e ne e ni{to. Ti ne
si ti,
za{to postoi{ vrz iljadnicite zrnca
507
Tante za kukurigu
Izabela
Izabela
(Na Klaudio) Gospodine, za kuso pak }e ve
posetam.
Klaudio
Klaudio
Presvet gospodine, vi blagodaram.
(Vleguva Izabela.)
Izabela
Samo sakam da razmenam zbor-dva so Klau
dio.
Temni~arot
Temnica ve~na?
Izabela
508
Vilijam [EKSPIR
Klaudio
Izabela
Mo`no e; potoa, po ~inov gnasen, bi te pu{
til
grevot ist i natamu da go pravi{. No}va
treba da go storam toa {to mrazam da go
ka`am
inaku utre ti si mrtov.
Klaudio
Klaudio
Ne pravi go toa.
Zo{to me izlo`uvate na sramov?
Mislite deka na ne{to bi se re{il
otade razumot i ~esta? Ako mora da umram,
na temnicata ko nevesta v presret }e & poj
dam
i so race }e ja pregrnam.
Izabela
O, da be{e vo pra{awe samo mojot `ivot,
ko igla bi go frlila mirno
za da ve oslobodam.
Izabela
Taka brat mi govori; od grobot na tatko
glasov dojde. Da, ti mora da umre{.
No preblagoroden si `ivotot da go tera{
so niski sredstva. Ovoj bo`emski svetec
od namesnik, koj{to so zbor izbran i izgled
stalo`en, go kluka mlade`ot v teme
i gre{kite gi dere ko jastrebot pilci,
ovoj namesnik e sotona. I koga seta gnasa
du{evna bi mu se videla, bi li~el, velam,
na gnil bunar podlabok od adot.
Klaudio
Klaudio
Ti blagodaram, mila Izabela.
Izabela
Podgotven bidi, Klaudio, za smrtta utre.
Klaudio
Dobro. No dali strasta vo nego go {ilna
{lakanica na zakonot da mu vlepi
i bez usul da go prekr{i? Toa ne e grev,
ili ako e, od sedumte smrtni e najmal.
Izabela
Velmo`ata Anxelo?
Izabela
O, toa e ode`da lukava na adot
smislena da go skrie najsotonskoto telo
za da izgleda ko dostoinstvenik. Zamisli
Klaudio:
Kako najmal?
Klaudio
Da be{e smrtno stra{en, toj, onaka mudar,
zo{to bi se soglasil da nosi ve~na kazna
509
Tante za kukurigu
Klaudio
Klaudio
Da, no da umre{ i da zamine{ kojznae kade;
da le`i{ na ledeni maki i da gnie{;
~uvstvitelniov topol izvor da ti stane
piftiesta grutka, a duhot zdiven
da ti se bawa vo ogneni vodi, ili da ree
vo rastreperenite predeli na ve~niot mraz;
da bide{ plenik na vetri{tata nevidlivi
i duvan so `estoka sila okolu svetot
trkalezen; ili polo{ od najlo{ite da
bide{
koi, so lelek, niz glavite vrtat temni misli
polni somne` - toa e i premnogu stra{no!
Najte{kiot i najma~niot svetoven `ivot
{to starosta, ropstvoto, siroma{tijata i
bolot
mo`at vrz ~ovekot da go svalat e raj
vo sporedba so ona so koe n# pla{i smrtta.
Izabela
Ne, ne, ne!
Grevot ti e zanaet a ne slu~ajnost ~ista.
Samo u{te nekoja podveduva~ka mo`e
milost
da ima za tebe. Najdobro e vedna{ da umre{!
(Se trga od Klaudio.)
Klaudio
O slu{nete me Izabela.
Vojvodata
Izabela
Klaudio
Izabela
Bo`e! Bo`e!
[to sakate?
Vojvodata
Koga bi mo`ele da mi stavite na raspola
gawe del od va{eto slobodno vreme, bi imal
podocna ne{to so vas da porazgovaram. Zado
voluvaweto na mojata molba po s# izgleda bi
odelo vo va{a polza.
510
Vilijam [EKSPIR
Izabela
Jas nemam mnogu slobodno vreme; vremeto
pominato ovde moram da go ukradam od svo
ite drugi zada~i; no za kuso vi stojam na ras
polagawe.
Vojvodata
(Na strana na Klaudio) Sinko, ~uv {to se
slu~i me|u vas i sestra vi. Anxelo nikoga{
nemal namera da ja zloupotrebi; toj samo
ja stavi na isku{enie nejzinata doblest za
da gi ispituva prirodnite ~ove~ki odnesu
vawa. Taa, bidej}i ~esna, go odbi so krot
kost koja mu be{e mnogu po volja. Jas sum
ispovednikot na Anxelo i znam deka ova
{to go velam e vistina. Zatoa podgotvete
se za smrt. Ne zala`uvajte ja va{ata re{e
nost so la`ni nade`i. Utre mora da umrete.
Kleknete i podgotvete se.
Klaudio
Dozvolete mi da ja zamolam sestra mi za
pro{ka. Tolku mi pomina qubovta za `ivo
tot {to duri }e molam da me spasat od nego.
Vojvodata
Na toa i ostanete. Zbogum.
(Klaudio odi kaj Izabela.)
Temni~aru, eden zbor so vas.
Temni~arot
(Istapuva napred) [to mo`am za vas da sto
ram, o~e?
Vojvodata
Ova: kako {to dojdovte taka da si odite.
Ostavete me malku na samo so devojkava. I
jas kako ~ovek, a i mojata ode`da, se dobar
zalog deka vo moe dru{tvo nema da ja snajde
nikakvo zlo.
Temni~arot
Tokmu na vreme.
(Izleguva zaedno so Klaudio.)
Vojvodata
Rakata koja vi podarila ubavina, vi poda
rila i dobrina. Kratkotrajna e dobrinata
na ubavinata, ako vo ovaa ne e dovolno ubava
dobrinata; a ~istotata na srceto, bidej}i e
du{a na ~ovekot, sekoga{ }e ja ~uva ubavi
nata na teloto. Navalata na Anxelo na vas
slu~ajno stigna do moite u{i; pa, iako poro
kov ima primeri na koi mo`e{e da se u~i
pri padot jas sepak mu se ~udam na Anxelo.
Kako }e postapite za da go zadovolite ovoj
zamenik i da go spasite bratot?
Izabela
Bev trgnata da mu ja soop{tam odlukata.
Pove}e sakam brat mi od zakonot da umre
odo{to sinot da mi se rodi nezakonski.
No, o, kolku dobriot vojvoda se prela`a vo
Anxelo! Ako nekoga{ se vrati i ako mi se
dade mo`nost da govoram so nego, jas ili
}e zboruvam vo veter ili }e go razotkrijam
negovoto vladeewe.
Vojvodata
Toa nema da bide neupatno. Sepak, kako {to
sega stojat rabotite, toj }e mu se izmolkne
na va{eto obvinenie: toj samo vas ve isku
{uval. Zatoa ubavo slu{nete me {to }e vi
re~am. Na mojata iskrena `elba da pomog
nam, sam lekot mu se dava. Ubeden sum deka
so mirna sovest, mo`ete da ja zadol`ite so
zaslu`enata dobrodetel edna sirota devojka
na koja & e nanesena nepravda, da go spasite
brat vi od pobesnetiot zakon, da ne si nane
sete nikakva fleka vrz svojata blagorodna
li~nost i mnogu da go zadovolite otsutniot
vojvoda ako nekoga{ se vrati i slu{ne za
slu~ajov.
511
Tante za kukurigu
Izabela
Izabela
Vojvodata
Doblesta e smela, a dobrinata nikoga{ ne
se pla{i. Dali ~uvte ne{to da se govori za
Marijana, sestrata na Frederik, velikiot
voin {to nastrada na more?
Izabela
Sum slu{ala za ovaa gospo|a a imeto & se
spomenuva{e so najgolema po~it.
Vojvodata
Toj raskin vie lesno mo`ete da go iscelite
a zale~uvaj}i go, ne samo {to }e si go spa
site bratot, tuku nema voop{to ~esta da si
ja izvalkate.
Izabela
Poka`ete mi kako, dobar o~e.
Vojvodata
Vojvodata
So nejze treba{e da se o`eni ovoj Anxelo;
se svr{ija i razmenija prsteni a i svadbata
se zaka`a. Vo me|uvreme, zna~i me|u svr{u
va~kata i denot na ven~avkata, brat & Fre
derik do`ivea brodolom na more, a vo taa
gemija mu be{e i mirazot za negovata sestra.
I videte kolku te{ko ja pogodi ova nesre}
nata gospo|a. Prvin go zagubi blagorodniot
i slaven brat koj{to neizmerno i iskreno
ja saka{e; potoa obrokot i temelot na svo
jot imot, svadbeniot miraz; a so niv, na kra
jot, i svojot svr{enik, ovoj navidum dobar
Anxelo.
Izabela
Zarem e mo`no? Zarem Anxelo taka nejze ja
ostavi?
Vojvodata
Ja ostavi vo solzi, ne izbri{uvaj}i & niedna
so svojata uteha; plukna na site svoi zak
letvi, pod izgovor deka do{ol do otkritie
za nejzinata ne~esnost; na kratko, ja ostavi
da leleka i `ali po nego s# do sega; a toj,
iako iskapen vo nejzinite solzi kon koi e
studen kako mermer, ni tro{ka sovest ne
poka`uva.
512
Vilijam [EKSPIR
Izabela
Samo zamislata kako seto }e izgleda, me
polni so zadovolstvo a veruvam deka sovr
{eno dobro s# }e se izvede.
Lakt
Samo vie gledajte si go patot pred vas, gos
podine. - Blagosloven da ste, dobar o~e.
Vojvodata
Vojvodata
Mnogu zavisi od va{eto odnesuvawe. Brzo
pojdete kaj Anxelo. Ako pobara u{te
ve~erva da mu legnete v postela, vetete mu
deka }e storite po negovata volja. A jas
vedna{ odam do Sveti Luka; tamu, na eden
imot opkolen so dlaboki endeci, `ivee ovaa
otfrlena Marijana. Tamu pobarajte me; a so
Anxelo gledajte s# brzo da se zavr{i.
Izabela
Vi blagodaram za utehata. Zbogum, o~e
dobar.
(Izleguva.)
(Vleguvaat Lakt, Pompej i slu`benicite.)
Lakt
Ama ako tuka nema lek a vie si ja terate
rabotata prodavj}i `eni i ma`i kako da se
stoka, toga{ svetot }e stane lulka na apa{i
i pijanici.
Vojvodata
Bo`e, {to e sega ova?
Pompej
Pompej
Dali mo`e{e svetot voop{to da bide vesel,
otkako na edniot, poveseliot lihvar, mu sta
vija katanec na vrata, a na drugiot, polo
{iot, mu dozvolija po naredba na zakonot,
da nosi postavena bunda za da go gree; i toa
postavena so lisi~ja i so jagne{ka ko`a za
da se poka`e deka lukavstvoto {to podmet
nuva, bidej}i pobogato od ~ednosta, mo`e da
se kiti.
513
Tante za kukurigu
Lakt
Mora pred zamenikot, gospodine; ovoj go
predupredi. Zamenikot ne mo`e da mu go
pravi }efot na nekakov si ekspert za kurvi.
Ako e nekakov ispora~uva~ na kurvi i mu
izleze pred o~i, poarno bi mu bilo da mu e
glasnik i toa odjavan edno dva kilometri od
nego.
Vojvodata
Kamo site da sme ona vo {to sme navidum
isti,
~isti od grev, ili gre{ni a navidum ~isti.
Lakt
Vratot }e mu sleze do va{iot remen; do
ja`eto, gospodine.
(Vleguva Lu~io.)
Pompej
Nadu{iv uteha, vikam spasitel. Eve eden
gospodin i moj prijatel.
Pompej
Da vi ka`am pravo, gospodine, go obra bos
tanot i sega se pari i se poti v kada.
Lu~io
E pa toa e dobro, taka treba i nikako poi
naku. Sekoga{ taze kurva i azdisana podve
duva~ka; posledicite se jasni, mora taka da
bide. Odi{ v zatvor, Pompej?
Pompej
Taka e, gospodine.
Lu~io
Nema tuka ni{to stra{no, Pompej. Zbogum.
Odi; ka`i jas tamu sum te pratil. Dolgovi
Pompej ili {to?
Lakt
Zatoa {to e makro, zatoa {to e makro.
Lu~io
Lu~io
Kako e blagoroden Pompeju? [to, zad dvo
kolkata na Cezar? Te vodat vo triumf?
[to, zarem nema ve}e nekoj kip na Pigma
lion da se pretvori vo taze `ensko pa da ti
pikne raka v xeb i da ti izvle~e stisnata
{aka? [to vozvra}a{, a? [to veli{ za ovoj
napev, ovoj predmet, ovaa postapka? Zarem
ne gi progolta posledniot poroj, a? [to
veli{ ti, ganyalo? Dali svetot e ona {to
be{e, ~oveku? Kade trgnal? Dali e zdodeven
i dtkav? Kakov e? Na koj dur udira?
Vojvodata
Na ist pa ist, pa s# pofal{!
Lu~io
[to pravi moeto milo zal~e, tvojata gazda
rica? U{te podveduva, ne?
514
Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
I vie.
Lu~io
Dali Brixit u{te se aka, a Pompej?
Lu~io
Be{e lud, neverojaten poteg od negova
strana da zbri{e od zemjava i da ja prezeme
ulogata na prosjak za koja nikoga{ ne bil
roden. Gospodarot Anxelo dobro si vojvo
duva vo negovo otsustvo; gi stavi prestapite
na zort.
Lakt
Vojvodata
(Na Pompej) Gledajte si go patot, gospodine.
Dobro pravi.
Pompej
Lu~io
(Na Lu~io) Zna~i nema da mi platite kau
cija, gospodine?
Lu~io
Ni potoa Pompeju ni sega. - [to ima novo po
svetot, o~e, {to se govori?
Lakt
Lu~io
Lu~io
Vojvodata
Ne sum ~ul ni{to. A vie?
A kako e sozdaden, toga{?
Lu~io
Lu~io
Nekoi velat deka bil kaj ruskiot car; drugi
deka e vo Rim. No kade e navistina, {to mis
lite?
Vojvodata
Ne znam kade e; no kade i da e mu posakuvam
s# najdobro.
515
Tante za kukurigu
Vojvodata
Mi li~ite na zadrogaz, gospodine, i golem
govorxija.
{mugna.
Vojvodata
A zo{to, ti se molam, mu ja {mugnal?
Lu~io
Lu~io
Ama vi se molam, zamislete za kolkava
bezdu{nost stanuva zbor koga toj e vo sos
tojba zaradi buntot na dolniot da gi pra}a
lu|eto kaj gorniot! Dali otsutniot vojvoda
bi storil takvo ne{to? Ne bi obesil toj
~ovek zatoa {to napravil sto kopiliwa,
tuku pobrgu bi platil iljada da rastat i da
se vospituvaat. Toj ima{e ~uvstvo za ovaa
rabota, znae{e kakva polza ima od nea, zatoa
nau~i da bide du{even.
Vojvodata
Nikoga{ ne sum ~ul deka otsutniot vojvoda
bil mnogu po `enite; mislam deka ne be{e
takov.
Lu~io
O, kolku se la`ete, gospodine.
Vojvodata
Ne e vozmo`no.
Lu~io
Koj, vojvodata ne bil? @imi takvooto ne
bil! Prosjak na pedeset? Obi~no pu{ta{e
po dukat~e vo nejzinoto sandu~e! More si
mrda{e toj po malku. A i pijanica si be{e,
da vi ka`am ako ne ste znaele.
Vojvodata
Golema nepravda mu pravite, siguren sum.
Lu~io
Gospodine, mene mi ka`uvate? Jas bev gaz i
ga}i so nego! Vojvodata si be{e dosta sra
me`liv a jas mislam deka znam i zo{to mu ja
516
Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
Vojvodata
Vojvodata
Lu~io
Poprvo }e se obesam. Se la`ete za mene,
o~e. Ama dosta za ova. Mo`e{ da mi ka`e{
dali Klaudio }e umre utre?
Vojvodata
Zo{to bi umrel, gospodine?
Lu~io
Zo{to? Zatoa {to bez um si go omrsil.
Bi sakal vojvodata za kogo govorime da se
vrati; ovoj upravitel koj{to ne e ni ma{ko
ni `ensko, }e go li{i ovoj kraj od `iteli
517
Tante za kukurigu
Azdisana
Gospodaru, ova e po prijava na nekojsi
Lu~io. Gospo|ata Maca Prevrtuva~kata
ostana trudna od nego u{te vo vremeto na
vojvodata; & veti deka }e ja zeme. Deteto na
po~etokot na maj }e mu ima godina i tri
meseci. Jas samata mu go gledav a videte
kako so navredi mi vra}a.
Eskalo
Golema sloboda si zema toj ~ovek. Iznesete
go pred mene. Nejze nosete ja v zatvor.
Vedna{, pove}e ni zbor. Temni~aru, mojot
sobrat vo vlasta, Anxelo, ne saka da se pre
misli. Klaudio mora utre da umre. Pog
ri`ete se da go posetat sve{tenici za
bogougodno da se podgotvi. So`albata da
deluva{e na mojot sobrat kako na mene, s# }e
be{e poinaku.
Temni~arot
Ako dozvolite, ovoj monah be{e so nego i go
upati kako da se podgotvi za smrt.
(Izleguvaat Temni~arot i gospo|a Azdi
sana.)
Eskalo
[to ima novo po svetot?
Vojvodata
Ni{to, osven {to tolku golema treska ja
trese ~esnosta {to }e mora da se raspadne za
da se izle~i; se bara ne{to novo. Opasno e
da se bide star vo koj i da e pravec kako {to
e doblest da se bide nepostojan vo koj bilo
potfat. Odvaj da ima sigurni garanti za da
bidat op{testvata bezbedni, a i garancijata
e tolkava {to duri i tie od nea {to zavisat,
ja kolnat. Okolu ovaa zagatka mudruva sve
tot. Ovaa vest e dovolno stara no barem
sekoj den e vest. Ve molam, gospodine, kakov
~ovek be{e vojvodata?
Eskalo
Be{e ~ovek koj{to, nad site borbi, naj
mnogu ja vode{e borbata za sebespoznavawe.
Vojvodata
Kakvi zadovolstva saka{e?
Eskalo
Eskalo
Dobra ve~er, dobar o~e.
Vojvodata
Bog neka ve blagoslovi i sekoe dobro.
Eskalo
Od kade ste?
Vojvodata
Vojvodata
Ne od ovaa zemja; ama sre}ata dade
ovde vekot da go minuvam. Jas sum eden
od milosrdnite bra}a, neodamna dojdov od
dvorot
na biskupot so posebna zada~a za negovata
svetost.
518
Vilijam [EKSPIR
re{en da umre.
Eskalo
Mu go plativte na neboto ona na {to ste
mu dol`ni, a na zatvorenikot svojot dolg
sprema svojata profesija. Se borev za toj
sirot mlad gospodin do granicite na svoite
skromni mo}i, no naidov vo svojot sobrat
vo vlasta na tolku stroga pravi~nost {to
morav da mu priznaam deka toj samiot e oli
cetvorenie na pravdata.
Vojvodata
Ako negoviot sopstven `ivot odgovara na
ostrinata na negovite postapki, }e ima so
{to da se gordee; no ako i toj padne vo grev,
toga{ samiot na sebe si izrekol presuda.
Eskalo
Odam da go posetam zatvorenikot. Zbogum.
Vojvodata
Mir so vas.
(Izleguva Eskalo.)
Toj {to so me~ot bo`ji saka da se slu`i,
na strogosta, svetost treba da & pridru`i,
urnek vo du{ata sopstvena da plodi,
du{evnosta da ja bodri, doblesta da ja vodi,
to~no taka drugite da gi kaznuva
ko grevovite svoi {to gi odmeruva.
Aram da mu e na toj {to surovo se~e glavi
za grevovite {to samiot nepre~eno gi
pravi.
Anxelo treba sto pati da se srami
{to mojot porok go trebi, a svojot go hrani!
O, {to s# mo`e ~ovek vo sebe da krie,
od nadvor angel, a vnatre crn |avol vie!
O, kako mo`e strasta sklona kon zlostor
koga raspalena }e ti zaigra vo dvor
da gi spletka vo pajakovata mre`a
rabotite veliki, najmnogu {to te`at!
So itrina mora porokot da se stegne.
So Anxelo no}eska v postela }e legne
svr{enicata negova po osnovi razni.
Taka prepredeniot so prepredenost }e se
kazni,
so izmama izmamata da se plati
a vo snaga starata obvrska da se vrati.
(Izleguva.)
^in ^ETVRTI
Scena 1
(Vleguva Marijana so edno dete.)
Deteto
Vojvodata
Marijana
Prekini ja pesnata, pa {to pobrgu begaj.
Eve ide te{itelot moj, ~ij sovet
~estopati go smiruval bolniot moj ~emer.
(Izleguva deteto.)
Ve molam za pro{ka, gospodine, za{to
sakam
da ne me najdevte ovde vo tolkava radost.
Prostete mi i veruvajte ovde vo ladot
radosta mi e temna no dobredojdena e za
jadot.
Vojvodata
Dobro e; iako muzikata ~esto takov ~ar ima
lo{oto dobro da go pravi, a dobroto lo{o
da prima.
Ve molam, ka`ete mi dali nekoj deneska
ovde pra{uval za mene? Vetiv deka prib
li`no vo ova vreme }e me najde ovde.
Marijana
Ostanuvam so verba vo vas.
(Izleguva.)
Vojvodata
Vo dobar ~as i dobro mi dojdovte.
[to vesti nosite od zamenikot dobar?
Izabela
Ogradena so yid, toj gradina ima,
a od zapadnata strana i edno lozje
do koe se minuva niz drvena vrata
koja so ovoj, pogolemiot klu~, se otvora.
Ovoj drugiot e od pomaloto vrate
niz koe od lozjeto v gradina se odi.
Tokmu tamu nemu mu vetiv
to~no srede gluvata polno}
da mu dadam znak.
Vojvodata
No dali }e znaete da go najdete patot?
Izabela
Marijana
Ne ve pobara nikoj; cel den sum ovde.
(Vleguva Izabela.)
520
Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
Vojvodata
Ne e toa sovet, tuku barawe moe.
Dobro s# ste smislile. Na Marijana
u{te ni{to ne sum & rekol. - Ajde! Dojdete!
(Vleguva Marijana.)
Ve molam zapoznajte se so ovaa dama.
Tuka e za va{e dobro.
Izabela
(Na Marijana) Treba samo da ka`ete
na zaminuvawe od nego, tivko i so {epot:
Sega na brat mi setete se.
Izabela
Marijana
I jas istoto go sakam.
Bez gajle.
Vojvodata
Vojvodata
(Na Marijana) Vie sigurno znaete deka ve
po~ituvam?
Marijana
Znam, o~e dobar, tolkupati ve}e vidov.
Vojvodata
Toga{ zemete ja dru{kava va{a pod raka,
koja ima ne{to mnogu va`no da vi ka`e.
]e pri~ekam da zavr{ite; samo brzo
za{to no}ta vla`na nabli`uva.
Marijana
(Na Izabela) Da odime, ako vi e po volja?
(Izleguvaat Marijana i Izabela.)
521
Tante za kukurigu
Scena 2
(Vleguvaat Temni~arot i Pompej.)
Temni~arot
Mraza~
Dojdete vamu, brat. Mo`ete nekomu da otse
~ete glava?
Pompej
Temni~arot
Ako e ergen, gospodine, mo`am; ama ako e
`enet, toga{ e glava na `enata, a nikoga{
ne bi mo`el da otse~am glava na `ena.
Temni~arot
Ajde, gospodine, ne mi prodavajte basma na
kilo tuku odgovorete mi direktno. Utre
nautro treba da umrat Klaudio i Bernar
din. Ovde vo zatvorov imame xelat na kogo
mu treba pomo{nik. Ako se nafatite da mu
pomagate, }e se spasite od prangi; ako ne,
}e si odle`ite kolku {to vi sledi a pri
otpu{taweto }e bidete bezmilosno iskam
{ikuvani; zatoa {to ste bile zloglasen
makro.
Pompej
Pompej
Gospodine, jas si bev nezakonski makro od
kojznae koga, ama sepak }e se zadovolam so
toa da bidam zakonski besa~. Bi sakal mojot
ortak malku da me podu~i.
Temni~arot
Ej, Mraza~! Kade e toj Mraza~?
(Vleguva Mraza~.)
Mraza~
E, gospodine, e umetnost.
Me baravte, gospodine?
Pompej
Temni~arot
Doka`ete.
Brat~e, ~ovekov ovde utre }e ti pomaga pri
izvr{uvaweto na kaznata. Ako vi e pri
fatlivo, dogovorete se za edna godina pa
Mraza~
522
Vilijam [EKSPIR
Se razbravte?
Temni~arot
Pompej
Gospodine, }e mu slu`am, bidej}i gledam
deka va{iot xelat, rabotej}i go svojot
zanaet, treba po~esto da se kae od makroto
koj{to go raboti svojot; prviot po~esto
moli za pro{ka.
Temni~arot
(Na Mraza~) Vie, brat~e, podgotvete si gi
pewu{kata i sekirata za utre sabajle vo
~etiri.
Mraza~
(Na Pompej) Ajde, gospodine makro. ]e te
podu~am vo zanaetot. Po mene.
Pompej
Temni~arot
Sakam da u~am, gospodine; se nadevam, ako
edna{ vi se uka`e prilika da me upotrebite
koga vam }e vi dojde redot, }e bidam podgot
ven ko pi{tol na gotovs. Za{to navistina,
gospodine, tolku me zadol`ivte so va{ata
qubeznost {to redno e da vi se oddol`am
kako {to treba.
Temni~arot
Ni taa.
523
Tante za kukurigu
Vojvodata
Zna~i nabrgu }e se pojavi.
Temni~arot
Ima ne{to ute{no za Klaudio?
Temni~arot
Ne, gospodine, nema ni{to.
Vojvodata
Iako mugrite bli`at, temni~aru, sepak
}e slu{nete pove}e pred da razdeni denot.
Vojvodata
Temni~arot
Ne e bez nade`.
Temni~arot
Mnogu surov zamenik.
Vojvodata
Ne e, ne e; se slo`uva negoviot `ivot
so vlasta negova i pravecot na negovata
pravda.
Toj so sveta vozdr`anost go kroti
ona vo sebe {to, bodiwaj}i ja vlasta,
kaj drugite saka da go zauzdi. Da e od isto
testo
kako ona {to go le~i, tiranin bi bil toga{;
no vaka e pravi~en.
(Tropawe od nadvor.)
Idat.
(Temni~arot odi kaj vratata.)
Temni~arov e ~ovek. Golema e retkost
klu~ar eden zatapen, lu|eto da gi saka.
(Tropawe na vrata.)
(Na Temni~arot) Ama vreva! Nekomu mnogu
mu se brza
{tom kutrava vrata ja ranuva so tresok.
Temni~arot
Neka ~eka dodeka slu`benikot ne dojde
da go odvede. Prativ po nego.
]e mu se povinam.
(Izleguva glasnikot.)
Vojvodata
Vojvodata
Zarem ne pristigna otpovik za Klaudio
ili mora da umre utre?
524
Vilijam [EKSPIR
Temni~arot
Negovite prijateli postojano uspevaa da mu
izdejstvuvaat odlagawe; a i vistinski dokaz
s# do doa|aweto na vlast na gospodarot
Anxelo, ne se ni najde.
Temni~arot
Vojvodata
Vi ka`av; gospodarot Anxelo, smetaj}i
verojatno deka }e bidam le`eren vo slu`
bata, mi ja ostri budnosta so ovoj nevoobi
~aen pottik; mi se ~ini ~udno za{to porano
nema{e takov obi~aj.
Vojvodata
Vojvodata
Ve molam, da ~ueme.
Temni~arot
Bez ogled dali ne{to sprotivno ste ~ule,
naredete Klaudio da se pogubi vo ~etiri a
popladne Bernardin. Za podobro da se uve
ram, do pet sakam da ja imam glavata na
Klaudio kaj mene. Pogri`ete se ova da se
izvr{i kako {to treba imaj}i na um deka
od ova zavisat mnogu raboti {to ne mo`am
da vi gi doveram. Zna~i izvr{ete si ja dol
`nosta, inaku }e vi letne glavata. [to
velite na ova, gospodine?
Vojvodata
[to e toj Bernardin {to treba da go pogu
bite popladnevo?
Temni~arot
Roden e ^eh, no ovde e izrasnat i odgledan;
ve}e devet godini le`i v zatvor.
Vojvodata
Kako se slu~ilo otsutniot vojvoda da ne go
oslobodi ili da go pogubi? Sum ~ul deka
taka sekoga{ pravel.
525
Tante za kukurigu
Temni~arot
Temni~arot
Prostete, dobar o~e, ama ova e protiv
mojata zakletva.
Vojvodata
Vojvodata
Vojvodata
Temni~arot
Anxelo gi ima videno i obajcata, pa }e ja
otkrie izmamata.
Vojvodata
Temni~arot
O, mrtovecot mnogu go menuva likot, a vie
mo`ete i da pripomognete. Istri`ete mu
ja glavata i podvrzete mu ja bradata, pa
ka`ete deka posledna `elba na osudenikot
bila pred smrt da go istri`at; vie zna
ete deka ova obi~no se pravi. Ako so ova,
osven blagodarnost i nagrada, navle~ete na
526
Vilijam [EKSPIR
Scena 3
(Vleguva Pompej.)
Pompej
Taka se odoma}iniv ovde {to se ~uvstvuvam
ko da sum vo onaa na{a esnafska ku}a.
^ovek bi rekol deka e vo ku}ata na samata
gospo|a Azdisana, bidej}i ovde se nao|aat
mnogu od nejzinite stari mu{terii. Prvin,
tuka e mladiot majstor Brzo{ilo; zatvoren
e poradi nakusuruvawe na mu{teriite so
temno`olta hartija i star |umbir, s# na
s# 197 funti, od {to izvlekol }ar pet
marki. Raka na srce, toga{ |umbirot ne se
baral mnogu za{to site stari babi izum
rele. Potoa tuka e eden majstor Fiasko,
na tu`ba od majstor Trino`ici, trgovec so
tkaenina, zaradi nekoi ~etiri topovi svila
vo boja na praska koi sega go raspraskaa do
pita~ki stap. Potoa tuka ni e i mladiot
Kec-na-banka , pa mladiot majstor Bog-da~uva, pa majstor Za-vlakno-zlato i majstor
Umrev-od-glad, silexija na me~ i kama; pa
tuka vi e i mladiot Lezet-me{e {to go
ubi pohotniot Treseno-blago, pa majstor
Se~i-begaj, megdanxijata, pa hrabriot maj
stor Vrvka-od-~evli, ve~niot patnik, pa
diviot Polu-bure {to go probode Kazan
i mislam u{te ~etiriesettina drugi, site
golemi ala{verxii vo na{iot zanaet, a sega
stanati Podajte za boga.
(Vleguva Mraza~.)
Mraza~
Bratko, dovedi go ovde Bernardin.
Pompej
Majstore Bernardin! Razbudete se da ve obe
sat! Majstore Bernardin!
Mraza~
Ej! Bernardin!
527
Tante za kukurigu
Bernardin
(Od nadvor) Grlata da vi se krastosaat, da
dade bog! Koj se dere taka! Koj ste vie?
Mraza~
Navistina gospodine, bi sakal {to pobrgu
da se nurnete vo molitva za{to, gledajte,
nalogot stigna.
Pompej
Bernardin
Va{i prijateli, gospodine; xelati. Treba
da bidete dobri gospodine, da stanete i da
odite na nebo!
Bernardin
Mar{ da ve nema, gadovi, sikter! Mi se spie.
Mraza~
Re~ete mu deka mora da se rasoni i toa
vedna{.
Pompej
Ve molam, majstore Bernardin, bidete buden
dodeka ve obesime a potoa spijte kolku {to
sakate.
Mraza~
528
Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
Ama vi se molam Bernardin
Nema {to da mi se molite. Ako imate ne{to
da mi ka`ete, dojdete vo mojata }elija,
za{to deneska ottamu ne mrdam.
(Si zaminuva.)
Vojvodata
Nepodgotven ni za `ivot ni za smrt. O,
du{o
so kameno srce! Po nego; donesete go da
umre.
(Izleguvaat Mraza~ i Pompej.)
(Vleguva Temni~arot.)
Temni~arot
Vojvodata
Brgu, dajte nalog i glavata ispratete ja
kaj Anxelo.
(Izleguva Temni~arot.)
Sega }e napi{am do Anxelo pisma temni~arot }e mu gi odnese - od niv
}e doznae deka nabli`uvam kon doma,
i deka moram so nalozi mnogu krupni
javno da vlezam v grad. Od nego }e baram
da me do~eka kaj posvetenata ~e{ma
kilometar i pol pod gradot, a od tamu
ladnokrvno i na dobro odmeren na~in
so Anxelo }e postapime.
(Vleguva temni~arot so glavata na Dubrov
~anecot.)
Temni~arot
Vojvodata
Eve ja glavata; samiot }e ja odnesam.
O, neboto tuka vme{alo prsti.
Nalog dajte vedna{; istekuva rokot
529
Tante za kukurigu
Vojvodata
Taka e dobro. Vratete se vedna{,
bidej}i imam da vi soop{tam ne{ta
koi, osven vas, nikoj ne smee da gi slu{ne.
Vojvodata
Mo`no e i ba{ e taka.
Bidete mudra, }erko, vo trpenieto.
Izabela
Temni~arot
O, odam kaj nego o~ite da mu gi iskopam!
Letam.
Vojvodata
Izabela
Nema da ve primi.
(Od nadvor) Ej! Javete se!
Izabela
Vojvodata
Glasot na Izabela. Dojdena e da ~ue
dali pomiluvaweto za brat & stigna;
no nema da & ka`am zaradi nejzino dobro,
za koga najmalku o~ekuva, po te{kiot o~aj
ko uteha bo`ja da & dojde.
Izabela
(Od nadvor) O, so va{ dopust!
(Vleguva Izabela.)
Vojvodata
Dobro utro, ubava i blagorodna }erko.
Izabela
Poubav e blagoslovot {to od svet ~ovek
kako vas doa|a. Dali zamenikot go prati
pomiluvaweto za brat mi?
Vojvodata
Toj go oslobodi, Izabela, od svetot.
Glavata mu e otse~ena i ispratena kaj
Anxelo.
Izabela
O, zarem e mo`no?
530
Vilijam [EKSPIR
misli{.
Vojvodata
Za ova eden den }e odgovarate. Zbogum.
Lu~io
^ekaj, ~ekaj! ]e dojdam so tebe. ]e ti ka`u
vam ubavi bajki za vojvodata.
Vojvodata
Ve}e za nego mi iznaprika`avte edno ~udo
raboti, gospodine, ako se taka kako {to
velite; ako ne se, toga{ milion u{te da mi
ka`ete nema da bidat dosta.
Lu~io
Edna{ izlegov pred nego zatoa {to na edna
devojka & napraviv dete.
Vojvodata
Takvo ne{to ste storile?
Lu~io
Da, navistina storiv; ama morav da odre~am.
Inaku }e me o`enea so taa skapanica.
Vojvodata
Gospodine, va{eto dru{tvo pove}e go zasme
juva ~oveka odo{to mu pri~inuva ~est. Osta
nete so zdravje.
Lu~io
Vojvodata
Gospodine, vojvodata ni pet pari ne dava za
ona {to go govorite; no dobroto e {to toj
voop{to ne `ivee tamu.
Lu~io
O~e, ti ne go zne{ vojvodata tolku dobro
kako jas. Toj e pogolem `enkar od {to
531
Tante za kukurigu
Scena 4
Anxelo
Dobra no}.
(Izleguva Eskalo.)
^inov me izrezili do kraj, me napravi jalov
i tap za sekoj potfat. Od nevinosta li{ena
moma
i toa od visok golemec {to sproveduva
zakon
tokmu protiv toa! Sramot nejzin ne`en
da ne ja spre~uva za gubitokot devstven da
trubi,
bi mo`ela epten da me iskamfuzi! Razumot
ja dr`i, sepak,
bidej}i steknav takva doverba i tolkav
ugled
{to niedna poedine~na hula ne mi mo`e
ni{to
ami samo hula~ot go valka. Treba{e da go
ostavam
vo `ivot, samo da ne mislev deka divata
negova mladost,
opasno nastrvena, mo`e edna{ po odmazda da
dojde
{to so tolku sramotna cena, sramoten
`ivot
taa otkupi. Pa sepak, kamo `iv da be{e.
Bo`e, {tom edna{ du{ata si ja ogre{il
ve}e,
kolata nadolu ti trgnuva, sakal ti ili
ne}el.
Izleguva.
Eskalo
Sekoe pismo {to go napi{a go pobiva{e
prethodnoto.
Anxelo
I toa na sovr{eno nesoodveten i smeten
na~in. Negovite postapki mnogu li~at na
nastap na ludilo. Da se molime na boga raz
umot da ne mu e pomaten. I zo{to na porti
da go ~ekame i tamu da mu ja primopredademe
vlasta?
Eskalo
Ne znam.
Anxelo
I zo{to toa da go objavime na eden ~as pred
negovoto pristignuvawe pa da mo`e sekoj,
ako bara da se ispravi nekakva nepravda, da
podnese molba na ulica?
Eskalo
Toj iznesuva svoi pri~ini za toa - da mo`e
site `albi da gi razgleda pa da n# oslobodi
od podocne`nite optu`bi koi posle toa, }e
nemaat zakonska sila protiv nas.
Anxelo
Pa ubavo, toga{ dajte, ve molam, proglas.
Utre izutrina }e dojdam kaj vas da ve vik
nam.
Izvestete gi site lu|e po red i ~in
{to treba da go do~ekaat.
Eskalo
Dobro, gospodine. A sega zbogum.
532
Vilijam [EKSPIR
Scena 5
Scena 6
Vojvodata
Vra~ete gi pismata koga }e dojde vreme.
Temni~arot namerata na{a i planot gi znae
koga }e trgne rabotata, dr`ete se do upats
tvata
{to vi gi dadov, imaj}i go vo vid na{iot
naum,
iako ponekoga{ }e mora ovde onde
da skr{nite vo zavisnost od tekot
na ne{tata. Odete do domot na Flavij,
i ka`ete mu kade sum. Prenesete isto
i do Valentin, Roland i Kras. Neka
trubite do portite gi donesat no prvin
Flavij neka dojde vamu.
Monahot
S# }e se sredi najbrzo {to mo`e.
(Izleguva.)
(Vleguva Varij.)
Vojvodata
Izabela
Ti blagodaram, Varij; mnogu brzo dojde.
Dojdi da pro{etame. U{te prijateli na{i
}e n# pozdravat podocna. Blagoroden moj
Varij!
(Izleguvaat.)
^in PETTI
Scena 1
(Vleguvaat od edna strana Vojvodata, Varij so pridru`ba,
a na druga Anxelo, Eskalo, Lu~io, gra|ani i slu`benici.)
Vojvodata
(Na Anxelo) Dobar moj rodnino, dobro ve
najdovme.
(Na Eskalo) Star moj i veren prijatelu,
milo ni e
{to ve gledame.
Anxelo i Eskalo
Sre}no ni do{le, va{e veli~estvo.
Vojvodata
Na obajcata edno golemo i srde~no fala.
Za vas se raspra{uvavme i slu{avme tolku
dobro za va{ata pravi~nost {to srceto
na{e
ne mo`e da se vozdr`i pa blagodarnost javno
vi oddava, kapar za nagradata {to sledi.
Anxelo
Vojvodata
Vie s# posilno me obvrzuvate.
Vojvodata
O, zaslugata va{a nasekade e~i i grev bi
storil
da ja zaklu~am vo tajnite agli na moeto srce,
koga zaslu`uva izlivawe vo bukvi od
bronza,
utvrden kastel protiv zabot na vremeto
i mrakot na zaboravot. Dajte mi raka,
za podanicite da vidat i za navek da znaat
deka nadvore{nite znaci na qubeznost seta
vnatre{na naklonost ja objavuvaat. Prij
dete, Eskalo,
534
Vilijam [EKSPIR
me,
o, slu{nete me, slu{nete me!
Anxelo
Gospodaru, se pla{am deka taa ne e so site.
Me mole{e mene za `ivotot na brat &
poguben po sudot na pravdata.
Izabela
(Stanuva) Po sudot na pravdata!
Anxelo
I }e govori sega ~udno i polna pelin.
Izabela
Mnogu ~udno }e govoram, no i vistinoto
mnogu.
No ne e li ~udno {to ovoj Anxelo go gazi
zborot? Ne e li ~udno {to ubiec e toj?
Ne e li ~udno, mnogu ~udno {to ovoj
Anxelo e prequbni~ki kradec,
dvoli~nik i silexija na mominskata
~ednost?
Vojvodata
^udno e, iljadapati ~udno!
Izabela
I ko {to e vistinoto deka Anxelo e toj
s# {to govoram e vistinito no i ~udno.
Ne, iljadapati e vistinito, vistinata oti
}e si ostane vistina s# do denot suden.
Vojvodata
Trgnete ja od ovde. Kutrata taa,
go govori ova za{to se mrdnala od umot.
Izabela
Lu~io
O knezu, te prokolnuvam, ako verba ima{
deka i druga ima sre}a osven na{ava zemska,
ne me otfrlaj tuku - taka so izgovor lesen
535
Tante za kukurigu
Izabela
Otidov kaj ovoj gad bluden, zamenikot Vojvodata
Izabela
Toa e toj, navistina.
Vojvodata
(Na Lu~io) Nikoj vas ne ve pra{a.
Lu~io
To~no, gospodaru, no ne me ni povika
da mol~am.
Vojvodata
Toga{, sega ve povikuvam. Zapomnete go ova,
molam;
a ako nekoga{ imate rabota nekoja svoja
toga{ molete se na boga da bidete bez
gre{ka.
Lu~io
Vi garantiram, gospodaru.
Vojvodta
Garantirajte si sam na sebe; vnimavajte,
velam.
Izabela
Gospodinov ka`a del~e od prikaznata moja Lu~io
To~no.
Vojvodata
U{te da e taka!
Izabela
Ne samo {to e taka, tuku epten e taka!
Vojvodata
Mo`ebi e to~no, no sigurno gre{ite
{to zboruvate preku red. (Na Izabela) I, ve
molam?
Vojvodata
Ti ne znae{ {to zboruva{, jadni~ke luda,
ili si podbodnata so smislen omraz
protiv ~esta negova. Kako prvo, toj
vo ispravnosta e bez gre{ka. Kako vtoro,
besmisleno e toj so tolkava `estina
536
Vilijam [EKSPIR
Izabela
Nekoj koj bi sakala da e ovde: otec Ludovik.
(Izleguva pod stra`a.)
Vojvodata
Otec - duh, verojatno. Go znae li nekoj toj
Ludovik?
Lu~io
Gospodaru, jas go znam. Monah {to segde si
go pika nosot.
Ne mi se dopa|a. Da ne be{e duhovnik, knezu,
za nekoi zborovi {to protiv vas gi ka`a,
dodeka ne bevte ovde, }e go yviznev da sviri.
Vojvodata
Zboruval protiv mene? Ama dobar monah!
Pa u{te sirotava devojka zlobno ja {ilkal
537
Tante za kukurigu
Vojvodata
Vdovica?
Marijana
Ni toa, gospodaru.
Vojvodata
Vojvodata
O~e dobar, da slu{neme.
(Izleguva monahot Petar.)
Zarem ne se smeete na ova, gospodaru
Anxelo?
O bo`e, kolkava e suetata na {utracite
jadni!
Stolovi dajte ni.
(Nosat stolovi.)
Dojdete, rodnino Anxelo,
vo ova }e bidam nepristrasen; bidete sami
sudija vo rabotata va{a.
(Vojvodata i Anxelo sednuvaat.)
(Vleguvaat monahot Petar i Marijana
pokriena so prevez.)
Ova li e svedokot, o~e?
Prvin liceto neka go poka`e, a potoa neka
zboruva.
Marijana
Prostete, gospodaru, liceto ne go poka`u
vam
duri ma`ot mi ne mi ka`e.
Vojvodata
Ne, gospodaru.
Vojvodata
Vojvodata
Bi sakal, zaradi blagosta na mirot, i ti da
si pijan.
Lu~io
Dobro, gospodaru.
538
Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
Ova svedo~ewe so Anxelo nema vrska.
Vojvodata
(Na Anxelo) Ja poznavate ovaa `ena?
Marijana
Sega }e dojdam do toa, gospodaru.
Taa {to nego za prequba go optu`uva
so samoto toa i mojot ma` go tu`i,
i na tovar tokmu ona vreme mu go stava
vo koe, pod zakletva tvrdam, v pregrat go
dr`ev
so site posledici od qubovta {to se ra|aat.
Anxelo
Dali i drug, osven mene, taa tu`i?
Marijana
Ne, kolku {to znam.
Vojvodata
Ne? Rekovte ma` vi.
Marijana
Pa da, gospodaru, a toa e Anxelo,
koj misli deka znae deka nikoga{ ova telo
ne go poznal, no znae, misli, deka go poznal
teloto na Izabela.
Anxelo
^udno obvinenie. Poka`i go tvoeto lice.
Marijana
(Go otkriva liceto) Ma` mi mi nareduva;
maskata ja vadam.
Ova e toa lice, Anxelo surov,
za koe nekoga{, se kolne{e, deka vredi
da se gleda. Ova e rakata koja cvrsto
vo svojata ja stegna, so zakletva koga
go potvrduva{e dogovorot bra~en.
Ova e teloto koe Izabela od obrvrskata
ja spasi pa tebe ti se dade vo ku}ata letna
a si misle{e deka e nejzino.
Lu~io
Telesno, veli taa.
Vojvodata
Zamol~i, brat! Pove}e da ne si pisnal!
Lu~io
Gospodaru, mora da priznaam deka `enava ja
znam;
pet godini ima od denot koga za bra~en sojuz
se govore{e me|u mene i nea, koj{to pro
padna,
delumno poradi nejzniot veten miraz
{to naedna{ se skrati, no glavno
poradi glasot {to & izleze deka bila
za nikade; vo pette godini tie
nitu sum zboruval so nea, ni sum ja videl,
niti sum ~ul za nea; vo ~esta se kolnam.
Marijana
(Kleknuva pred vojvodata) Blagoroden
knezu,
ko svetlinata od nebo {to sleguva, od ustata
zborot,
i ko {to vistinata polna e so smisla, a
sekoja doblest
so vistina, jas sum so svr{uva~ka `ena na
ovoj ~ovek
tolku cvrsto ko zborovite {to zakletva
pravat;
a vtornikot no}ta, knezu, vo letnata svoja
ku}a
toj me pozna i ko `ena. Ako govoram pravo,
toga{ od kolena mirno da se krenam, ako ne,
toga{, ko mermeren spomenik, neka ostanam
ovde,
smramorena za navek.
Anxelo
Do sega se potsmevav samo.
539
Tante za kukurigu
Eskalo
Gospodaru, do kraj rabotata }e ja isterame.
(Izleguva vojvodata.)
Gospodine Lu~io, neli rekovte deka ovoj
otec Ludovik bil ne~esen ~ovek?
Lu~io
Vojvodata
(Stanuva) Da, od srce
i po va{a volja da gi kaznite. - Ti o~e
budalest i ti rasipana `eno zdru`ena
so taa {to si zamina, misli{ li deka
zakletvite tvoi, pa makar vo sekoj svetec
po red da si se kolnela, se dovolen dokaz
protiv vrednosta negova i ugledot negov
koi ve}e bile isku{uvani? Vie, ~esen
Eskalo,
sednete so rodninata moj; pomognete mu
ve{to
na videlo da ja istera zaverava i izvorot
nejzin.
I nekoj drug monah gi podbodnuval. Vedna{
najdete go.
(Eskalo sednuva.)
Monahot Petar
Kamo da e ovde, gospodaru, za{to toj
navistina gi podbodna `enive da se `alat.
Temni~arot va{ znae kade prebiva to~no,
toj mo`e da go dovede.
Vojvodata
(Na nekolkumina) Odete, storete go toa
vedna{.
(Izleguvaat nekolkumina.)
(na Anxelo) A vie, blagoroden moj rodnino,
i imatelu na doverbata na{a, bidej}i
vi e va`no rabotava da ja isterate do kraj,
so nanesenite navredi vrz vas, po najdobar
naum postapete. Mene, za kratko, }e me nema,
a vie ne mrdajte od ovde dodeka so klevetni
cite
ne se presmetate.
Lu~io
Ne poarno od nego, barem kako {to samata
veli.
Eskalo
Mislite?
Lu~io
Navistina, gospodine, mislam ako privatno
ja sredite, vedna{ }e vi priznae; verojatno
javno }e & bide sram.
540
Vilijam [EKSPIR
Eskalo
Od okolu }e ja napipuvam, da ne znae {to
imam na um.
Lu~io
Taka se pravi toa; za{to `enite se najlesni
na polno}.
(Vleguva Izabela pod stra`a.)
Vojvodata
^est na va{eto visoko mesto, a ~est ~esto
i na sotonata mu se oddava pred tronot negov
ognen.
Kade e vojvodata? Toj treba da me ~ue.
Eskalo
Vojvodata sme nie i nie }e ve ~ueme.
Govorete po pravo.
Eskalo
Vojvodata
Prijdete, ve molam; ovde ima edna dama koja
go pobiva s# ona {to go rekovte.
(Vleguvaat vojvodata, prepraven na monah,
so kamilavka na glava i temni~arot.)
Lu~io
Gospodaru, eve go nikakvecot za kogo vi
govorev, eve go so temni~arot.
Eskalo
Tokmu na vreme. Ne zboruvajte so nego
dodeka ne ve povikame.
Lu~io
]e mol~am kako mrtovec.
Eskalo
(Na vojvodata) Dojdete, gospodine, dali vie
gi nateravte `enive da go naklevetat gospo
darot Anxelo? Tie priznaa deka ste bile
vie.
Vojvodata
Ne e to~no.
Vojvodata
Eskalo
Kako? Znaete kade ste?
541
Tante za kukurigu
Lu~io
O, ti prokletio niska! Zarem ne te vle~ev
za nos zaradi ona {to go vele{e?
Vojvodata
Se kolnam deka go sakam vojvodata kako
sebesi.
Lu~io
Toj e, gospodaru. - Elate vamu, gospodine
]ela. Me poznavate?
Vojvodata
Ve pametam, gospodine, po zvukot na va{iot
glas.Se sretnavme vo zatvorot za vreme na
otsustvoto na vojvodata.
Lu~io
^ekajte, gospodine, ~ekajte malku.
Aha, taka zna~i? A dali pametite {to govo
revte za vojvodata?
Vojvodata
Kako ne bi pametel, gospodine.
Lu~io
Zna~i pametite, gospodine, taka? Pa dali
vojvodata e `enkar, {utrak i kukavica, kako
{to toga{ velevte za nego?
Vojvodata
Vie bi morale, gospodine, da me zamenite so
sebe pred zborovive da mi gi piknete v usta.
Vie navistina taka rekovte za nego a i u{te
pove}e i u{te polo{o.
Anxelo
[to, dava otpor? Pomognete mu, Lu~io.
Lu~io
(Na vojvodata) Ajde, gospodine; ajde, gospo
dine; gospodine! Poleka malku, gospodine!
[to, }elav eden, la`liv apa{, morate da
nosite kamilavka, a? Poka`ete go toa va{e
podle~ko lice, ~uma da ve sotre! Poka`ete
go toa va{e ovco-lapa~ko lice, pa toga{
neka malku ve obesat! [to, ne saka da se
izvadi?
(Toj ja istrgnuva kamilavkata na monahot
pa se otkriva liceto na vojvodata. Anxelo
i Eskalo stanuvaat.)
542
Vilijam [EKSPIR
Vojvodata
Ti si prviot apa{ na svetot {to proizvede
vojvoda.
Temni~aru, kako prvo, za ovie blagorodni
trojca
garancija davam. (Na Lu~io) Ne begajte, gos
podine,
monahot ima u{te ne{to so vas da razgo
vara. Dr`ete go!
Lu~io
ovaa `ena?
Anxelo
Bev, gospodaru.
Vojvodata
Zemi ja i ven~aj ja vedna{. Monahu, vie
ceremonijata napravete ja; a potoa ovde
vratete se. Vie, temni~aru, pojdete so nego.
(Izleguvaat Anxelo, Marijana, monahot
Petar i Temni~arot.)
Anxelo
Izabela
O gospodaru moj stra{en,
treba da bidam zlostornik pogolem od mojot
zlostor koga bi smetal deka e mo`no da
bidam
neotkrien, bidej}i gledam, deka ko bo`ja
sila,
va{ata milost nadgleduvala s# {to pravam.
Zatoa, dobar knezu, neka dolgo ne mu se sudi
na mojot sram, tuku priznanieto moe neka
bide
seta istraga moja. Edinstvenata milost za
koja
ve molam e presuda brza i ko posledica od
nea - smrt.
Vojvodata
Dojdete ovde, Marijana.
(Na Anxelo) Ka`i, dali be{e svr{en so
O prostete mi,
{to jas, podanik va{, ne poznavaj}i go
va{eto veli~estvo, vi zadadov tolku maki.
Vojvodata
Prosteno vi e, Izabela.
A sega, devojko mila, i vie milost nam
dajte ni. Smrtta na brat vi, znam, ukma
na srce vi pravi i mo`e se ~udite
zo{to tolku tainstven bev nastojuvaj}i
`ivotot da mu go spasam a ne ja poka`av
vedna{
svojata prikriena vlast tuku go pu{tiv da
strada.
O devojko najmila, mojot naum negovata brza
smrt go spre~i za koja mislev deka pobavno
}e odi.
543
Tante za kukurigu
Vojvodata
Vojvodata
Na ovoj novo`enet ~ovek {to prio|a ovde,
~ii me~ti valkani ~esta va{a, hrabro
braneta, ja navredija, mora da mu prostite
zaradi Marijana; no bidej}i brat vi go osudi
- vr{ej}i na toj na~in dvoen zlostor
vrz svetata nevinost i vrz vetuvaweto svoe
povrzano so ova, `ivotot na va{iot brat zakonskata pravda na cel glas vika
sekade da se ~ue, a vika duri i samiot toj:
Anxelo za Klaudio, smrt za smrt.
Izbrzanosta so izbrzanost se vra}a, samovo
lieto
samovolie si bara; za ova tenxer~e, vakvo
kapa~e,
za tante - kukurigu. Oti, vinata tvoja,
Anxelo,
tolku na videlo dojde, {to odrekuvaj ja
kolku
saka{, taa sekoja olesnitelnost, ti ja odre
kuva.
Te osuduvame na smrt pod sekirata ista
pod koja Klaudio pojde i so ista takva
itnost.
Vodete go.
Marijana
O, gospodaru moj milozliv,
zarem ma` mi dadovte samo za potsmev?
Vojvodata
Va{iot ma`, ma` za potsmev vi dade.
Soglasuvaj}i se ~esta va{a da se spasi,
544
Vilijam [EKSPIR
Temni~arot
Ne, gospodaru, samo poraka po glasnik.
Vojvodata
Od dol`nosta zatoa ve razre{uvam.
Predajte gi klu~evite.
Vojvodata
Temni~arot
So smrt }e ja plati smrtta na Klaudio.
Izabela
(Kleknuva) O, gospodaru {tedar,
gledajte, ako vi e po volja, na osudeniov
~ovek
ko brat mi da e `iv. Delumno mislam
so dol`na iskrenost toj ja vr{e{e vlasta
duri mene ne me zdogleda. Bidej}i e taka,
ostavete go vo `ivot. Brat mi so pravo
be{e kaznet za deloto {to go stori.
^inot na Anxelo pak,
ne ja postigna opakata namera svoja,
i treba da se zakopa ko namera samo
{to na polpat nastradala. Mislata ne e
delo,
a namerata e samo misla.
Marijana
545
Tante za kukurigu
Vojvodata
Koj od niv e Bernardin?
{utrak,
ko raskala{en ~ovek, magare i ludak
ka`ete mi, ve molam, so {to zaslu`iv tolku
visoko da me voskrevate?
Temni~arot
Lu~io
Ovoj, gospodaru.
Vojvodata
Eden monah mi govore{e za nego.
(Na Bernardin) Za tebe velat, bratko, deka
ima{ tvrda du{a,
{to ni{to ne priznava osven ovoj svet
zemen
po koj `ivotot si go tokmi{. Osuden si na
smrt;
no, grevovite zemski, ti gi prostuvam site
i te molam da ja koristi{ ovaa milost
za podobrata tvoja idnina. - O~e, pou~ete go.
Vo va{i race go predavam. (Na Temni~arot)
Koj vi e ovoj
zabulen vaka?
Temni~arot
U{te eden zatvorenik {to go spasiv,
koj treba{e da umre zaedno so Klaud io,
a po lik e re~isi ist kako nego.
(Go odbuluva Klaudio.)
Vojvodata
(Na Izabela) Ako e nalik na bratot va{, za
negova qubov
mu prostuvam; a zaradi qubovta va{a
{tedra,
raka dajte mi i re~ete deka }e ste moja.
Taka i toj brat }e mi stane. No za toa posle.
So ova i gospodarot Anxelo gleda deka e
spasen.
Mislam deka vidov kako pogledot mu `ivna.
Pa, Anxelo, zloto od vas poleka si odi.
Sakajte ja `ena vi, kolku vas i taa vredi.
Du{ava sega mi e spremna na site da im
prosti
ama ovde ima eden {to ne }e dobie pro{ka.
(Na Lu~io)
Vie, brat, {to me znaete ko kukavica,
546
Vilijam [EKSPIR
Naslov na originalot:
Romeo and Juliet
L I C A:
Hor
Romeo
Montagi, negoviot tatko
Montagi, negovata sopruga
Benvolio, vnuk na Montagi
Avram, sluga na Montagi
Baltazar, ~ovek na Romeo
Julija
Kapuleti, nejzin tatko
Kapuleti, negova sopruga
Tibalt, nejzin vnuk
Pa` na Tibalt
Petru~io
Bratu~etka na Kapuleti
Neguvatelka na Julija
Petar
Samson
Gregori, slugi na Kapuleti
Slugi, drugi
Muzi~ari
Eskalo, knez na Verona
Merkucio
Pariz, grof, blagorodnici
Pa`, na Pariz
Otec Lorenco
Otec Jovan
Apotekar
Komandir na stra`a
Drugi stra`ari
Gosti, blagorodni~ki, sledbenici na Montagi i na Kapuleti.
Tragedijata Romeo i Julija e od prviot period na tvore{tvoto na Vilijam [ekspir.
Osven {to postojat nadvore{ni podatoci deka verojatno e napi{ana okolu 1592 godina,
prvpat postavena na scena okolu 1595 godina a prvpat pe~atena vo prvoto kvarto izdanie
od 1597 godina, samiot na~in na koj e pi{uvana dramata (vnatre{nite podatoci), ja potvrduva i nejzinata klasifikacija. Deloto e pi{uvano vo fin jampski deseterec, bez mnogu
op~ekoruvawe i so ~esti rimi, dokaz deka e sozdadeno vo periodot koga vo angliskata poezija dominira zaludenosta po preciznata, ~isto qubovna, sonetna forma. Re~isi s# e podgotveno preku likovite koi di{at vo bezopasna, spokojna, ponekoga{ idili~na atmosfera,
preku ve{to protkaenata visoka romantika i estetski verbalizam, preku polnonade`nite
govori, za eden sre}en kraj i za edna vesela, romanti~na i sre}na komedija vo koja svetot
e vo sostojba na postojano, radosno samoobnovuvawe. Ottuka, tragi~niot kraj kako da ne
se sovpa|a so dolgo gradenata atmosfera na optimizam, verba vo `ivotot i opstanokot na
ubavoto vo svetot. No takva bila `elbata na avtorot ili taka go vodela prikaznata, se razbira, pozajmena od drugi avtori. Vakvata dvojbenost vo piesava: od edna strana mlade{kata,
optimisti~ka, besmrtna strast na samiot pisatel obzemen od ludiloto da ja izgrize temata
nare~ena qubov a od druga morni~avosta, {okantnosta i tragi~nosta na izvornata prikazna,
ja sozdavaat, mi se ~ini, onaa iznasilenost na tragi~noto, negovata vidliva, iskonstruirana
priroda koja, ponekoga{, zapnuva ili zapnuvala vo o~ite na dobrite ~ita~i, da go spomeneme
grofot Tolstoj, na primer, me|u drugite.
Inaku, ne bilo te{ko legendata za tragi~nite qubovnici od Verona, da stigne do
isklu~itelno nadareniot iako ne mnogu obrazovaniot [ekspir. S# {to se vika italijanska
renesansa, so site nejzini specifiki i osobenosti, mo`e da se najde i vo renesansna Anglija,
samo vo eden poprizemjen prevod, vo edna postudena varijanta. Taka, vo ovoj slu~aj, legendata za dvajcata nesre}nici najneposredno mu ja dobli`il na [ekspir i toa na angliski
jazik (toj, osven malku latinski i u{te pomalku gr~ki ne govorel drugi jazici) Artur Bruk
(Arthur Brooke) so poemata Tragi~nata istorija na Romeo i Julija (The Tragical History of
Romeus and Juliet) objavena vo 1592 godina. No deneska nikoj ne go spomenuva [ekspir zaradi
Bruk, tuku prikaznata sekoga{ e obratna; Bruk opstanuva, se spomenuva tokmu zatoa {to
imal sre}a eden genijalen avtor da mu ja ukrade poemata i da izgradi, vdahnuvaj}i du{a
vo {turata, banalna prikazna, velelepen, poetski pametnik na qubovta a preku nego da go
obezbedi ve~niot opstanok na ~istata qubov onakva kakva {to verojatno devstveno bila
do`iveana vo dvorot i sobata na Julija Kapuleti od Verona.
Tragedijata Romeo i Julija kaj nas e odamna prevedena od poetot Georgi Stalev. Ne
osporuvaj}i gi visokite poetski vrednosti na ovoj prevod, ovde za prvpat donesuvame prevod
na makedonski jazik praven neposredno od angliskiot original.
PROLOG
(Vleguva Horot.)
Horot
Dve semejstva, po dostoinstvo sosem isti
vo ubavata Verona, kaj{to dejstvoto se vodi
od pamtivek raskarani pak se karaat, nemaat tri ~isti
za gu{a se fa}aat, sekoj sekogo bodi.
Kobnata pazuva na ovie dva du{mani luti
dve yvezdi zaqubeni na neboto densko xitka
~ij pad nesre}en i tragi~ni ruti
so smrt ja pogrebuvaat roditelskata bitka.
Delot stra{en za so smrt bele`anata qubov
i prodol`uvaweto na kavgata od nivnite stari
{to samo decata nivni gi ubiva, a ni{to ne menuva drugo
dva ~asa sega pred vas, na scenava }e cari.
Ve molime za trpenie, nikoj nema da ve davi,
ona {to nedostiga, trudot na{ }e go popravi.
(Izleguva.)
^in PRVI
Scena 1
(Vleguvaat Samson i Gregorie od domot na Kapuleti so me~evi i {titovi)
Samson
Samson
Gregorie
Gregorie
Nikako, ne sme yevgar volovi, da mu se
snevidi.
Samson
Samson
Velam, vadime da ne ni ja izvadat du{ata niz
nos.
Gregorie
Velam, duri si `iv ne }e ja izvadi{ glavata
od oglav.
Samson
Samson
Gregorie
Dosta mi e eden pes od domot na Montagi pa
da se stemnam.
Gregorie
Samson
Vilijam [EKSPIR
556
Gregorie
Samson
]e me ~uvstvuvaat mene duri stojam na noze a
dobro se znae deka ne sum od ma~e ka{li~e.
Gregorie
Samo go poka`uvam od trite podolgiot, gospodine.
Samson
Samson
Gregorie
Gregorie
Avram
Ne.
Samson
Ne, gospodine, ne vi go poka`uvam od trite
podolgiot vam gospodine, tuku samo go
poka`uvam od trite podolgiot, gospodine.
Gregorie
(Na Avram) Da ne barate kavga, gospodine?
Avram
Kavga gospodine? Ne, gospodine.
Gregorie
Samson
]e im se iskle{tam na razminuvawe pa neka
me sfatat kako sakaat.
Samson
Ne, tuku kako smeat. Jas pak }e im go poka`am
557
Romeo i Julija
Avram
Ne podobar.
Samson
Dobro, gospodine.
(Vleguva Benvolio.)
Gregorie
mrazam zborot
ko adot {to go mrazam, site Montagi i tebe.
Bori se, kukavico.
(Se borat. Vleguvaat trojca ili ~etvorica
gra|ani, stra`ari so stapovi i lastagarki.)
Gra|anite
Samson
Kapuleti
Avram
G-|a Kapuleti
La`e{.
Samson
Kapuleti
Benvoliot
(Go vadi me~ot) Razdvojte se, budali. Vratete gi me~evite. Ne znaete {to pravite.
(Vleguva Tibalt.)
Tibalt
G-|a Montagi
(Go vadi me~ot) [to, vadi{ me~ na ovie
bezdu{ni rtki?
Zavrti se, Benvolio. Pogledni & v lice na
sopstvenata smrt.
Benvolio
Samo gi smiruvam. Vrati go me~ot
ili pomogni lu|evo da gi razdvoime.
Tibalt
[to, so me~ v raka govori{ za mir? Go
Vilijam [EKSPIR
558
559
Romeo i Julija
Romeo
Montagi
Nitu ja znam nitu saka da mi ja ka`e.
Benvolio
Benvolio
A dali mu go ispipavte pulsot?
Da. [to taga gi dol`i ~asovite na Romeo?
Montagi
Romeo
I jas samiot a i mnozina drugi,
no toj, sam sovetnik si e za ~uvstvata svoi,
dodu{a ne znam so kolkava iskrenost,
i tolku e taen i tolku zatvoren vo sebe
i tolku nepristapen na isku{enijata mnogu
ko nekoja pupka grizena od zavidliv crv
pred da mo`e da rascuti so lisjata slatki
i ubavinata da mu ja predade na svetoto
sonce.
Da mo`e da doznaeme od kade tagata mu ide,
toga{ i lekot lesno }e go bide.
(Vleguva Romeo)
Benvolio
Eve go ide. Ve molam skrijte se molkum,
jas najdobro }e doznaam {to taguva tolku.
Montagi
Benvolio
Kamo da ima{ sre}a pa ostanuvaj}i tuka
vistinata ja doznae{. Odime. Srcevo mi
~uka.
(Izleguvaat Montagi i `ena mu.)
Benvolio
Dobro utro, rodnino.
Romeo
Zarem tolku mlad e denot?
Benvolio
Odvaj e devet.
Vilijam [EKSPIR
560
Benvolio
Ka`i mi bez {ega, koja e taa {to ja qubi{?
Romeo
[to, saka{ da ofkam i da ti ka`am?
Benvolio
Benvolio
Ne, rodnino, tuku pla~am.
Da ofka{? Ne; samo stvarno ka`i koja e.
Romeo
Romeo
Dobro srce, za {to?
Benvolio
561
Romeo i Julija
Benvolio
Benvolio
Romeo
Da, no taka gubi za{to titizlukot mnogu ja
gnasi;
ubavinata izgladneta od cicilukot vo koj
di{e
potomstvoto sigurno od ubavina }e go li{e.
Preubava e, prepametna, pametno preubava
za pokaj
Blagoslov da zaslu`i {to me frla v o~aj.
Od qubovta se otka`a i vo taa zavetna
sprega
`iveam umiraj}i i `iv sum za toa da go
ka`uvam sega.
Benvolio
Slu{aj me mene; prestani na nea da misli{.
Romeo
O, nau~i me kako da prestanam da mislam!
Benvolio
Daj im sloboda na sopstvenite o~i.
Po~ni da gleda{ i vo ubavini drugi.
Romeo
Toa e na~in
u{te pove}e nejzinite v spomen da mi se
vratat.
Presre}nite maski licata {to gi qubat na
ubavite dami
onaka grdi n# potsetuvaat na ubavinata {to
ja krijat.
Oslepeniot ni na sone da zaboravi nema
kolku e besceneto bogatstvoto na vidot.
Poka`i mi `ena poli~na od site drugi
za mene ubavinata nejzina }e mi slu`i
ko potsetnik samo na onaa {to od ovaa
najubavata poubava e u{te. Zbogum,
te{ko na zaborav da me nau~i{ mo`e{.
Vilijam [EKSPIR
562
Scena 2
Paris
Petar
I pobrgu od nea stanale majki sre}ni.
Kapuleti
No pobrgu i precvetuvale, ma`eni tolku
rano.
No probajte, blagoroden Paris, srceto osvojte & go milo;
voljata moja od soglasnosta nejzina e samo
krilo,
i {tom taa se soglasi, vo izborot nejzin
le`i blagoslovot moj ko pe~at na siot toj
~in.
Ve~erva vo domot moj pir starinski se
pravi,
na koj sum pokanil gosti mnogu, velmo{ki
glavi
mene mnogu mili, pa eve i vas ovde ve kanam
pirot da mi go udostoite, poradosen da
stanam.
563
Romeo i Julija
Romeo
Tvojot le~ben list odli~en e za toa.
Benvolio
Za {to, ti se molam?
Romeo
Za tvojata skr{ena piska.
erki;
grofot Anselme i negovite ubavi sestri,
gospo|ata vdovica od Vitruvio,
gospodinot Pla~encio i prekrasnite negovi
vnuki,
Merkucio i negoviot brat Valentin,
striko mi Kapuleti, `ena mu i }erkite,
ubavata vnuka Rozalina i Livija,
gospodin Valencio i negoviot rodnina
Tibalt,
Lucio i nemirnata Helena.
Ubavo dru{tvo. A kade treba da dojdat?
Benvolio
Petar
[to ti e Romeo, da ne si lud?
Gore.
Romeo
Romeo
Ne sum lud, tuku vrzan polo{o od ludak;
zatvoren v zatvor, dr`an bez mojata hrana,
kam{ikuvan i ma~en i (Na Petar) Dobro
ve~er, mom~e.
Petar
Kade gore?
Petar
Na ve~era kaj nas doma.
Romeo
^ija doma?
Petar
Domata na mojot gospodar.
Romeo
Vsu{nost prvin ova treba{e da te pra{am.
Romeo
Petar
Da, ako gi znam bukvite i jazikot.
Petar
^esno re~eno. Ostanete so zdravje.
Romeo
Benvolio
^ekaj, mom~e, znam da ~itam.
(Go ~ita pismoto.)
Gospodin Martino i negovata `ena i }
Vilijam [EKSPIR
564
saka{,
so site bo`estveni ubavici od Verona.
Da odime tamu, pa so nepristrasno oko
sporedi ja nejze so sekoja ubavica druga
tivka
pa }e vidi{ deka gulabicata tvoja obi~na e
mivka.
Scena 3
(Vleguvaat gospo|a Kapuleti i doilkata)
Gospo|a Kapuleti
Doilko, kade e }erka mi? Vikni mi ja
vedna{.
Romeo
Doilkata
Koga pravoverieto na o~ite moi
takva ka`e eres, solzite ogan neka se storat
pa tie, neudaveni do sega i od celo more
ko eretici i la`govci neka gorat.
Poubava imalo od sakanata moja! Sonceto
{to s# gleda
od iskona ne videlo ni kopija nejzina bleda.
Benvolio
Gluposti! Ubavinata nejzina samo so nea si
ja merel,
}e bilo poinaku vo drugi da si yverel;
na kristalnata vaga izmeri ja ti sama
ubavicata svoja so nekoja druga dama
{to jas }e ti ja poka`am na gozbata kako
sveti
pa kolku tvojata e najubava vedna{ }e seti{.
Romeo
]e dojdam, no ne za pred takvi ubavici da
stojam
tuku za da u`ivam vo sjajot na ubavicata
moja.
(Izleguvat.)
565
Romeo i Julija
Ivanden?
Da!
Gospo|a Kapuleti
G-|a Kapuleti
Dosta so toa. Zamol~i te molam.
Doilkata
Doilkata
Vilijam [EKSPIR
566
G-|a Kapuleti
Doilkata
Doilkata
Ma`, gospo|ice, gospo|o, ma` i pol
mu nema ramen na svetot, da go zeme{ i da
bega{.
G-|a Kapuleti
567
Romeo i Julija
Scena 4
(Vleguvaat Romeo, Merkucio, Benvolio pod
maski so u{te nekolkumina maskirani.)
Merkucio
Padni nad nea pa qubovta }e stane trudnaPregolem pritisok za rabota tolku ne`na.
Romeo
Pa dali ko opravduvawe da odr`ime govor
ili da buvneme bez izvinuvawe?
Romeo
[to? Qubovta ne`na? Taa e pregruba,
presurova, prenaduena i bocka kako trn.
Benvolio
Re~itosta od toj tip ne e pove}e vo moda.
Ne ni treba ni Kupidon so vrzani o~i
{to nosi la`en tatarski lak {aren
i damite ko stra{ilo na bostan gi pla{i
ni na pamet nabuban prolog
od suflerot nejasno dtkan za vlez ovde.
Neka za nas sudat kako im e drago,
na{e e da izigrame, pa fa}ame xade.
Merkucio
Ako so tebe e gruba, grub bidi ti so nea,
ako bocka, bockaj ja i ti, taka }e ja skroti{.
Daj mi maska licevo vo nea da go stavam,
nad maskata maska. Ba{ mi e gajle
ako qubopitno nekoe oko grdosta mi ja vidi!
Neka vomjazov toga{ mesto mene pocrveni!
(Stavaat vomjazi (maski).)
Benvolio
Romeo
Daj mi fakel. Ne sum ba{ za ripawe.
Bidej}i mra~en, svetlina barem da nosam.
Merkucio
A ne, Romeo, mora so nas da igra{.
Romeo
Ne doa|a predvid. Obuvkite va{i se lesni,
pogodni za igrawe; a mene du{ava mi e tu~na
kon zemjata me vle~e i ne mi dava da mrdnam.
Merkucio
Merkucio
Romeo
Strelata negova predlaboko mi e vnatre
za da se vivnam na lekite mu krila, pa vrzan
ne mo`am da se krenam nad jadot moj ta`en;
pod te{koto breme na qubovta sega pa|am.
Romeo
Ne e taka.
Vilijam [EKSPIR
568
Merkucio
569
Romeo i Julija
Scena 5
(Vleguvaat petar i drugite slugi so krpi.)
Petar
Kade e toj Tenxer~ija, da mu se snevidi, koj
}e servira, a? Tuku samo ne{to menuva, tuku
samo ne{to potskusuva!
Prviot sluga
Ne ~ini rabotata koga dobroto odnesuvawe
pa|a vo racete na eden ili dvajca, a racete
ne se ~isti.
Petar
Nadvor so tie stol~iwa na preklop, trgnete
mi go i ova kreden~e, pazete so ~iniite.
Gledaj mori da mi skrie{ edno par~e marcipan, a ti, du{i~ke, ka`i mu na vratarot da
gi pu{ti Suzi Alapa~ata i Nela. Ej, Anton,
Tenxer~ijo!
Benvolio
Vtoriot sluga
I nas }e n# zbri{e vetrot za koj govori{.
Ve~erata zavr{i a nie ne stignavme na
vreme.
Romeo
Se pla{am pred vreme, za{to umov koben
ishod mi navestuva {to s# u{te vo yvezdite
visi
no {to gorko }e zazbifta po tekot stra{en
so urnebesov no}e{en i rokot }e mu go
skrati
na `ivotov prezren, vo gradive piknat,
na na~in nekoj lukav so predvremena smrt.
No toj {to go dr`i kormiloto od mojot
`ivot
i brodot neka mi go vodi! Napred,
pobratimi moi bodri!
Benvolio
Rzni so barabanot, taka!
(Izleguvaat.)
Vilijam [EKSPIR
570
igraat dami
bez pluskavici na noze. Ha, gospo|i moi,
koja od vas site
}e se drzne da ne igra? Prebirlivite, velam,
pluskavici }e dobijat. Ve upla{aiv, a?
Taka?
Dobrodojdovte, gospoda. I jas nekoga{ ko
vas
sum nosel maska i mo`ev na uvo da im
{eptam
na ubavicite predivni skazni {to mnogu
im godea. Taka be{e, taka be{e, ama samo
be{e.
Dobro mi dojdovte gospoda. Zasvirete
muzi~ari.
Muzikata sviri a maskiranite, gostite i
damite igraat. Romeo stoi na strana.
Mesto, mesto! Napravete mesto i zaigrajte
momi!
(Na slugite) U{te svetlo, lega~i i sklopete gi masite!
Ugasnete go ognot! Stanuva pretoplo ovde.
(Na rodninata) Mom~e, ovaa nenadejna
zabava
dobro ispadna, ne?
Samo sedi, sedi koga ti velam, rodnino Kapuleti,
Odamna ni pomina vremeto za igrawe.
Kapuleti i negoviot rodnina sednuvaat.
Ka`i mi, kolku vreme ima od koga ti i jas
Sme bile vo maski?
Kapuleti
[to zboruva{? Pred dve godini
be{e pili{tarec.
Romeo
(Na slugata) Koja e onaa dama {to rakata
ja krasi
na onoj vitez?
Slugata
Ne znam, gospodine.
Romeo
O, taa gi u~i faklite da gorat sjajno!
Na obrazot od no}ta ~inam visi tajno
ko bescenet alem na uvoto od E|upka ubavina {to ne se tro{i, srceto na svetot
po nea tupka.
Ko gulabica e sne`na me|u jato vrani,
damava {to igra me|u druga~kite zbrani.
[tom zaprat, }e & prijdam kaj{to sedi taka,
}e ja dopram da mi se blagoslovi grubava
raka.
Dali srcevo qubelo do sega? Odreknete o~i,
ete,
vakva ne sum videl ubavina do ovaa ve~er.
Tibalt
Rodninata Kapuelti
@imi bogorojca, edno trieset godini.
Kapuleti
Zarem tolku? ^ekaj, ne, nema tolku.
Kolku i da e blisku Duovden, od svadbata
na Lu~enco nema ni dvaeset i pet godini
a toga{ bevme pod maski.
Rodninata Kapuleti
[to e, rodnino, {to si se vozbudil gnevno?
Pove}e, pove}e. Sin mu gospodine,
Ima trieset.
Tibalt
Striko, Montagi e ovoj, du{mani{te na{e
571
Romeo i Julija
revno,
podlec {to do{ol ovde inaet da ni tera
da n# rezili, da n# srami tokmu na ve~era.
Kapuleti
Mladiot Romeo, ne?
Tibalt
Tokmu toj, podlecot Romeo.
Kapuleti
Vozdr`i se, rodnino stroen, ostavi go na
mira.
Se odnesuva toj kako gospodin vistinski,
i, {to e pravo, cela Verona go fali
kako doblesen i u~tiv mlad ~ovek.
Ne bi sakal za seto bogatstvo na gradov
nekoj so ne{to vo mojata da go navredi ku}a.
Zatoa strpi se, pravi se ko da ne e tuka.
Ova go baram i ako po~it kon mene ima{,
bidi qubezen i prestani da se murti{,
ne ti li~i odnesuvaweto za vakva gozba.
Kapuleti
[to? Ti }e mi ka`e{?
Ama si bil drzok! Vidi, vidi, koj bi rekol?
]e mi plati{ za ova, ti velam. Mene najde
inaet da mi tera{. I toa tokmu ovde i sega (Igrata zavr{uva. Julija se vra}a na svoeto
mesto kaj{to ja ~eka Romeo.)
(Na gostite) Taka, deca, od srce! (Na
Tibalt) Crvja ima{ ti vo gazot. Smiri se
ili - (Na slugite) u{te sve}i, u{te sve}i! (Na Tibalt) Sram da ti e,
}e te nau~am jas na red. (Na gostite)
Veselo, veselo, deca!
(Muzika povtorno sviri, gostite igraat.)
Tibalt
[tom spokoj nametnat so gnev svesen vnatre
mi vrijat,
siot se tresam, bitki stra{ni vo mene se
bijat.
]e si odam, no nametnatovo {to se veli
koga toga{ }e brzgne vo jad i pelin.
Romeo
Tibalt
Li~i {tom podlec takov na gosti ni do{ol.
Nema da go podnesuvam.
Kapuleti
]e go podnesuva{ koga ti velam.
Vidi go ti nego, ima da slu{a{. Da ne si
gluv?
Koj e ovde gazda, jas ili ti? ]e me slu{a{Nema da go podnesuval! Bog neka ni e na
pomo{.
Saka gostite da mi gi rastrevo`i, silexija
pred site
da izigruva! I toa ovde, vo mojata ku}a!
Tibalt
Julija
Ama striko, sramota e.
Ne se axio, ama tie im se za molitva da
storat.
Vilijam [EKSPIR
572
Romeo
Romeo
Romeo
Toga{ ne mrdaj, plodot molitven da go
zemam.
(Ja baknuva.)
Vaka od usnive, tvoite mi go zedoa grevot.
Julija
Zna~i na usnive mi e grevot od tebe zemen.
Romeo
Grev od usnive moi zemen? O, ama e sladok
devo!
Vrati mi go vedna{.
(Ja baknuva.)
Julija
Ama baknuva{! Da padne ~ovek na teme!
Doilkata
Gospo|ice, majka vi saka so vas da zboruva.
(Julija odi kaj majka & .)
Romeo
A onoj {to sega izleguva niz vrata?
Koja e majka & ?
Doilkata
Doilkata
Toj e, mislam, mladiot Petru~io.
Ama ste zelen mom~e,
majka & e gospodarka na ovaa ku}a,
odli~na gospo|a, doblesna i umna.
]erkata so koja govorevte sega jas ja doev.
Vi velam, toj {to nejze }e ja zeme
Julija
A onoj zad nego {to ne saka{e da igra?
Romeo i Julija
Doilkata
Ne znam.
Julija
Odi i pra{aj kako se vika.
(Doilkata odi.)
Ako `ena ima,
toga{ grobot }e mi bide postela bra~na.
Doilkata
(Se vra}a) Se vika Romeo i e Montagi,
sin edinec na va{iot golem du{man.
Julija
(Na strana) Qubov edinstvena od edinstvenata omraza mi nikna!
Prerano te spoznav, predocna pri sebe me
vikna!
^udovi{na qubov kobno sega mi se ra|a
{tom du{manot prezren da go qubam mi se
pa|a.
Doilkata
[to ka`uva{? [to ka`uva{?
Julija
Stih eden {to od eden igra~
pred malku go nau~iv.
(Nekoj od vnatre vika Julija.)
Doilkata
Eve n#, sega.
Da odime. Posledniot gostin ve}e bega.
(Izleguvaat.)
573
Vleguva Horot
Starata strast na umirawe sega le`i,
a mladata brza nasledni~ka da & bide;
ve}e ne cveta ~arta na taa {to kon smrt
te`i,
ne`nata Julija poubava,eve, ide.
Sega Romeo go qubat i toj qubi,
od o~i ma|epsan, zanesen amka;
toj bo`em du{mankata ne saka da ja gubi
a taa se losti po qubovnata mamka.
Dr`an za du{man, pristap takov toj nema
zakletvata qubovni~ka kaj nea da ja vmetne
a i taa, iako vqubena, ne mo`e vo {ema
pa novo sakaniot zgodno da go sretne.
No za sredba, vremeto sredstva, strasta mo}
im dava,
stravot sotiraj}i go so strastvena lava.
^in VTORI
Scena 1
(Vleguva Romeo.)
Romeo
Kade da begam koga srcevo mi e ovde?
Vrti se zemjo glupa, oskata najdi ja svoja.
Se vrti i se povlekuva.
(Vleguvaat Benvolio i Merkucio.)
Benvolio
(Vika) Romeo, rodnino Romeo, Romeo!
Merkucio
Mudar e, `imi krstov, se iskral doma v
krevet.
Benvolio
Navamu istr~a i onde skokna preku yidot.
Vikaj Merkucio.
Merkucio
Ne, so magija }e go mamam.
Romeo! Ej netokmu! Mrdnat! Zaquben!
Copnat!
Pojavi se vo prisen na vozdi{ka barem.
Eden stih samo ka`i i }e bidam sre}en.
Vikni Lele! Rimuvaj gi barem krila so
mila.
Na mojata Venera ka`i & nekoj zbor ubav
prekar smisli za slepiot naslednik, sin
nejzin
mladiot Adam Kupidon, koj{to ve{to go
pogodi so strela
kralot Kofetua koga ovoj vo bedno se zacapa
mome.
Niti slu{a, niti se javuva, niti pak preta.
575
Romeo i Julija
Scena 2
(Romeo istapuva napred)
Romeo
Koj ranet ne bil, na luznite im se smee.
No tivko, {to svetlina niz onoj prozorec
bleska?
Tamu e istok a sonceto e Julija.
Ogrej, jasno sonce, umri ja zavidlivata luna,
{to ve}e e bolna, bleda i polna taga
a ti, sledbeni~ka nejzina, stopati od nea
poubava.
Ne sluguvaj & nejze, zavidlivka e taa.
Vestalka ~ie ruvo bole`livo i bledo
samo glupa~ki go nosat; otfrli go.
(Vleguva Julija gore)
Eve mi ja gospodarkata, eve ja qubovta moja.
O kamo da znae deka mi e ova!
Govori, a ne veli ni{to. [to e va`no?
Pogledot nejzin zboruva; }e govoram so
nego.
Drzok sum premnogu. Ne mi se obra}a mene.
Dve najli~ni yvezdi na svodot nebesen
poradi ne{to, o~ite & gi molat
vo sferite da svetat do vra}aweto nivno.
[to ako o~ite & se na nebo, a yvezdite na
lice?
Sjajot na liceto nejzino yvezdite }e gi zasrami
ko videloto densko sve}ata; nejzinite o~i
na nebo
niz vilaetite vozdu{ni tolku }e svetat
{to pticite }e propeat mislej}i deka e
dewe.
O, vidi kako obrazot na raka go spu{ta.
O, kamo da bev rakavica na taa raka,
pa obrazot da & go dopram!
Julija
Te{ko mene.
Romeo
(Na strana) Taa zboruva.
O, zboruvaj samo, angelu svetol; za{to ti
bolska{ vo ovaa no} nad mene
Vilijam [EKSPIR
576
Romeo
So kakvo ime
ne znam ni sam da ti se pretstavam.
Imeto moe, svetice mila, samiot go mrazam
za{to neprijatel za tebe e toa.
Da e napi{ano, parampar~e }e go storam.
Julija
Julija
(Ne znae deka ja slu{a Romeo)
O Romeo, Romeo, {to si ti Romeo?
Otka`i se od tatko ti, otfrli go imeto,
a ako ne}e{, zakolni se deka me saka{
i jas pove}e nema da sum Kapuleti.
Romeo
(Za sebe) Da slu{am u{te ili da & vratam?
Julija
Samo imeto tvoe mi e du{man.
Ti si toa {to si i da ne si Montagi.
[to e toa Montagi? Ne e ni raka, ni noga,
ni dlanka ni lice nitu koj bilo drug del
od eden ~ovek. O, zo{to drugo nema{ ime!
I {to ima vo edno ime? Trendafilot i pod
drugo
ime isto taka ubavo }e mirisa.
Taka i Romeo, da ne se vika Romeo,
}e go zadr`i ona milo sovr{enstvo {to go
ima
i bez imeto svoe. Romeo, otfrli go imeto
a mesto imeto - koe ne e del od tebe zemi me mene.
Romeo
Julija
(Na Julija) Te fa}am za zbor.
Vikaj me sakan pa drugo ime }e zemam
i pove}e nema da se vikam Romeo.
Julija
Koj si ti {to vaka nametnat so no}ta
mi buvna vo mislite moi?
577
Romeo i Julija
Julija
Ne bi sakala ni slu~ajno da te vidat ovde.
Romeo
Od pogledite nivni, no}ta }e me {titi,
no ako ne me saka{, neka tuka me najdat.
Poarno da umram od omrazata nivna
otkolku, nequben od tebe, da ja odlagam
smrtta.
Julija
Vilijam [EKSPIR
578
~esni,
a celta brak, javi mi utre
po liceto {to }e go ispratam da te sretne,
kade i vo koe vreme ceremonijata da se
svr{i
pa seta sudbina svoja vo tvoi }e ja stavam
race,
i }e te sledam ko ma` moj do krajot na
svetot.
Romeo
Zavet deka qubovta so qubov mi ja vra}a{.
Doilkata
(Od nadvor) Gospo|ice!
Julija
Nepobaran u{te pobrzav da ti go dadam
a sega bi sakala pak vo mene da e.
Julija
Idam vedna{. (Na Romeo) No ako ne si
iskren
te molam-
Romeo
Doilkata
Saka{ da si go vrati{? Zo{to, mila?
(Od nadvor) Gospo|ice!
Julija
Julija
Za od srce povtorno da ti go dadam.
A sepak go sakam ona {to ve}e go imam.
Dare`livosta moja bez dno e kako more,
i qubovta isto. [to pove}e davam
pove}e ja imam; za{to neiscrpni se i dvete.
(Doilkata vika odnadvor.)
Slu{am {um od ku}ata. Sakan moj, zbogum.Idam, dado dobra! - Montagi mil, veren
bidi.
Po~ekaj malku; }e se vratam.
(Izleguva.)
Romeo
O no}, no} blagoslovena! Se pla{am
vo no}ta skrien, da ne e ova samo son,
son preubav, prebla`en za da bide jave.
(Se vra}a Julija.)
Julija
Tri zbora u{te, mil Romeo, pa dobra no}
stvarno.
Ako namerite qubovni navistina ti se
579
Romeo i Julija
Julija
Psst, Romeo! Psst! O glas na sokolar da
imam
pa sokolot moj li~en da go domamam nazad.
No ropstvoto e zaripnato a glasot ne e
grlen,
inaku pe{terata bi ja dupnala Ehoto kaj{to
spie
za glasot negov vozdu{est pozaripnat od
mojov
po Romeo bez prestan da vika. Romeo!
Romeo
Du{ata moja imeto glasno mi go vika.
Kolku srebreno-slatko yvoni govorot na
zaqubenite no}e
ko najne`na muzika za izostren sluh!
Julija
Julija
Nema da se setam samo za da sedi{ tuka
za da ne zaboravam kolku sakam da sum so
tebe.
Romeo
A za da ne se seti{ }e stojam ovde
i }e zaboravam deka drug dom nekade ima.
Julija
Razdenuva. Sakam da be{e ve}e otiden ama sepak ne podaleku od pti~ka na palavo
dete
{to ja pu{ta da prvne malku od negovata
dlanka
ko plenik kutar a potoa so svilen konec
nazad ja vra}a
slobodata kratej}i & ja za{to ja saka.
Romeo
Romeo!
Romeo
Mila?
Julija
Vo kolku ~asot utre
~ovekot da go pratam?
Romeo
I jas isto.
Sepak bi te ubila od galewa mnogu.
Dobra no}, dobra no}. Razdelbata e tolku
slatka taga
{to do utre bi ti velela dobra no} bez
dostaga.
Romeo
Vo devet.
Julija
]e bidam to~na. Dvaeset godini ima do
toga{.
Zaboraviv zo{to nazad te viknav.
Romeo
A da ostanam dodeka ne se seti{?
Vilijam [EKSPIR
580
Scena 3
Romeo
Zdravo `ivo, o~e.
Otec Lavrentij
Otec Lavrentij
@iv da si mi ~edo.
Koj jazik ran me pozdravuva tolku milo?
Sinko, samo glavata vo koja nemiri se rojat
tolku rano se prostuva od postelata svoja:
gri`ata bdee vo o~ite na starcite ~esto,
a kaj{to gri`ata grize, sonot ne fa}a
mesto:
no kaj{to mladosta ~ista, so misla lesna
teloto go spru`i, tamu son~ec zlaten caruva
so pesna.
Ottuka ranosta tvoja so sigurnost mi veli
te krenale od postela nemiri te{ki, vreli:
a ako ne e taka, toga{ nema zo{to da se
lomam,
jasno mi e deka Romeo voop{to ne se pribral doma.
Romeo
Vtorovo e to~no, po~inkata takva mi e mila.
Otec Lavrentij
Bog neka ti prosti, da ne si bil so Rozalina?
Romeo
So Rozalina nikako o~e, neka mi prosti
adot,
go zaboraviv toa ime i od toa ime jadot.
Otec Lavrentij
Takov te sakam sinko, no vo kakva si, toga{,
ka{a?
Romeo
]e ti ka`am o~e pred povtorno da me
pra{a{:
kaj du{manot moj bev na pija~ka i hrana,
a tamu odnenade` nekoj dlaboka mi otvori
581
Romeo i Julija
rana
ko {to mu otvoriv i jas: spasuva~kata i
nejzina i moja
sega od pomo{ta zavisi i od bilkata sveta
tvoja.
Vo sebe omraza nemam, o~e: srcevo mi e
lesno
za{to i za du{manot, bez zadr{ka te molam
~esno.
Otec Lavrentij
Bidi jasen sinko, jasnost od du{a neka ti
rosi,
ne~istata ispoved, ne~ist oprost nosi.
Romeo
Romeo
Toga{ najjasno znaj qubovta naj~ista mi se
veti
na ubavata }erka od bogatiot Kapuleti:
ko jas {to ja qubam, taka i taa me qubi
se e sploteno, osven ona {to ti treba da go
sploti{
so brak svet; koga, kako i kade
se sretnavme, pobaravme i zbor se dade
}e ti ka`am popat, a sega molbive ~uj gi moi
sakam u{te deneska vo svet brak da n#
spoi{.
Otec Lavrentij
Gospode bo`e, zarem tolku brgu umot si go
smeni?
Zarem Rozalina kolku do v~era srceto {to
ti go pleni
sega odedna{ ja nema? Zna~i qubovta kaj
site mladi
ne od srceto, tuku od o~ite im ~adi.
Isuse, Mario sveta, kolkava reka solena ti
mina
niz obrazot bled samo za taa pusta Rozalina!
Kolku voda solena potro{ena za xabe
za na krajot qubovta blantava da stane.
Sonceto u{te od neboto vozdi{kite ti gi
~isti
pla~ot tvoj star u{te vo u{ive mi se
bistri:
gledaj, na obrazot u{te damka ti se lee
Vilijam [EKSPIR
582
Otec Lavrentij
Scena 4
(Vleguvaat Benvolio i Merkucio)
Merkucio
Kade e ovoj Romeo, da mu se snevidi? Ne si
dojde doma no}eska?
Benvolio
Doma kaj tatko mu - ne. Razgovarav so negoviot sluga.
Merkucio
Onaa ista bleda-krpa, tvrda na srce devojka,
onaa Rozalina, go ma~i, ne mu dava da zdivne.
Sigurno }e se {ekne.
Benvolio
Tibalt, rodnina na stariot Kapuleti,
isprati pismo do domot na negoviot tatko.
Merkucio
Go vika na dvoboj, {to drugo.
Benvolio
Romeo sigurno }e mu odgovori.
Merkucio
Sekoj ~ovek {to znae da pi{uva mo`e da mu
odgovori.
Benvolio
Da, ama toj, na predizvikot od pi{uva~ot na
pismoto, so predizvik }e mu odgovori.
Merkucio
More te{ko na Romeo, pa toj ve}e e mrtov,
proboden od crnoto oko na belata devojka,
zastrelan so qubovna pesna vo uvoto,
pogoden srede v srce so strelata na onoj
583
Romeo i Julija
tra |upka, Elena i Hera prosta~ki i bludnici, a Tizba sivooka ili taka ne{to, ama
ni{to posebno. Gospodine Romeo, bon `ur,
da te pozdravam francuski za tvoite francuski krpi: dobro ni go spopika sno{ti.
Na {to?
Merkucio
Merkucio
More neka se nosat site tie ~uknati, voobrazeni pr~lovci, site tie majstori na
naglasokot! >>@imi Isus, izvonreden me~,
izvonredno visok ~ovek, izvonredno dobra
kurva!<< Zarem ne e za `alewe, kosko moja
stara, {to tolku ni letkaat pred nos ovie
tu|inski mu{i~ki, ovie peder~iwa, ovie
svileni majmun~iwa koi tolku se dr`at do
modata {to ne mo`at madro da sednat na
starite klupi. O koskite nivni, koskite.
(Vleguva Romeo.)
Benvolio
Merkucio
Merkucio
Romeo
Koj cvet?
Vilijam [EKSPIR
584
Merkucio
Rozata.
Romeo
Ne, ne kasaj, gusane dobar!
Romeo
Toga{ sandalata mi e zakitena so dobar
cvet.
Merkucio
Bistar si, nema {to, ako prodol`i{ da si
vaka bister, }e si ja iznosi{ sandalata,
|onot }e ti se izli`e, i }e si ostane{,
prosto re~eno, bos.
Romeo
Prosta {ega, nema {to, poprosta zdravje!
Merkucio
Zastani me|u nas, dobar Benvolio, }e mi
crkne duhovitosta!
Merkucio
Dosetlivosta ti e gor~liva kako kiselo
jabolko, sok {to podzapira v grlo.
Romeo
Zarem sokot od jabolka ne odi so sladok
gusan kakov {to si ti?
Merkucio
Dosetlivosta ti e rastegliva ko jare{ka
ko`a, od eden palec se rastegnuva po cel
lakt.
Romeo
Bi sakal da ja rastegnam do zborot koj{to
zaka~en na gusanot }e doka`e deka ti si
nepristoen gusan.
Romeo
Merkucio
[ibaj ja i podbodnuvaj ja, {ibaj ja i podbodnuvaj ja ili }e objavam deka si gotov!
Merkucio
Ako treba dvata na{i uma da
se trkaat ko vo potera po divi guski, toga{
sum gotov: oti vo tvojot um ima pet pati
pove}e divi guski otkolku vo mojot. Dali
nekoga{ sum bil so tebe po guski?
Romeo
A za {to drugo si bil so mene ako ne za
guski?
Merkucio
Za ova bi te griznal za uvo.
585
Romeo i Julija
Merkucio
Se la`e{, imav namera da ja skusam za{to
stignav do samoto dno na prikaznata i
navistina ne mislev u{te da ja dlabam.
(Vleguva Doilkata so svojot pomo{nik
Petar.)
Romeo
Petar!
Petar
Na usluga!
Doilkata
Lepezata, Petar.
Merkucio
Daj i Petre, da si go skrie liceto za{to
liceto na lepezata e poubavo.
Doilkata
Bog da vi dade dobro utro, gospoda.
Merkucio
Dobro re~eno.
Merkucio
Najlo{oto dobro, dobro sfateno, nema {to!
Mudro! Mudro!
Doilkata
Ako vie ste toj, gospodine, sakam na samo da
razgovaram so vas.
Vilijam [EKSPIR
586
Romeo
Na {to nabasa?
Merkucio
Ne na zajak, gospodine, tuku na zaja~ica, gospodine, vo posna pita, koja e bajata i muvlosana u{te pred da se jade.
[eta pokraj niv i pee.
Zaja~icata stara, zaja~icata stara
dobra e vo post {tom ti se dade.
Ama zaja~icata stara, ne vredi ni para
ako e rasipana pred da se jade.
Romeo, doa|a{ vo ku}ata na tatko ti? Odime
tamu na ru~ek.
Romeo
Eve me vedna{ po vas.
Merkucio
Zbogum gospo|o stara, zbogum gospo|o,
gospo|o, gospo|o.
(Izleguvaat Merkucio i Benvolio.)
Doilkata
Ve molam, gospodine, koj be{e ovoj so~en
bezobraznik poln so ujdurmi?
Romeo
Doilkata
Romeo
Doilkata
]e i ka`am, gospodine, deka izjavuvate, a
toa, kolku {to mi fa}a umot, e blagorodna
ponuda.
587
Romeo i Julija
Romeo
Ka`ete i da najde na~in
na ispoved popladnevo da dojde
a tamu vo }elijata na otec Lavrentij
toj }e ja ispoveda i }e n# ven~a. Eve ti za
trudot.
Doilkata
Ni para gospodine vi ne}am.
Romeo
Zemi de, zemi koga ti velam.
vera ko ~elik.
Doilkata
Dobro, gospodine. Gospodarkata moja e najslatka gospo|ica, gospode, koga }e mi tekne
kolku be{e zborliva kako mala. O, ima
vo gradot eden blagorodnik, nekojsi Paris,
koj{to s# bi storil da ja dobie: ama nejze,
du{i~ka edna mila, gajle i e za nego kolku
za nekoj kreka~, za vistinki kreka~. Ponekoga{ ja lutam, i velam Paris pove}e i li~i,
ama vi velam, koga }e i re~am taka, celata
pobleduva, ko najbela krpa stanuva. Zarem
rozmarinot i Romeo ne po~nuvaat na ista
bukva?
Doilkata
Romeo
Deneska popladne, gospodine, }e dojde tamu.
Po~nuvaat pa {to? Na r po~nuvaat.
Romeo
Doilkata
A ti ~ekaj zad yidot od opatijata, dobra
dado,
u{te vo tekot na ovoj ~as mojot sluga }e
dojde
i }e ti donese skali napraveni od ja`e,
koi do vrvot na sre}ata }e me donesat
vo no}ta tajna. Zbogum, bidi verna,
a za toa jas }e ti go nagradam trudot.
Zbogum. Pozdravi ja gospodarkata tvoja.
Doilkata
Doilkata
Gospod na nebo neka ve blagoslovi,
slu{nete gospodine.
Romeo
[to saka{ da mi ka`e{, dadilko mila?
Povelete.
Doilkata
Doilkata
Dali ~ovekot va{ e siguren? Za{to velat
dvajca ~uvaat tajna ako go trgnat tretiot.
Romeo
Ti garantiram deka mojot ~ovek e tvrd na
Odime, brzo!
(Izleguvaat.)
Vilijam [EKSPIR
588
Scena 5
Julija
(Vleguva Julija.)
Julija
Ot~uka devet koga doilkata ja prativ,
veti za polovina ~as }e se vrati,
mo`e ne go na{la; ne, ni slu~ajno;
o, pa taa kuca, glasnicite na qubovta se
misli
{to desetpati se pobrzi od son~evite zraci,
koga senkite gi teraat preku temnite gori.
Zatoa lekokrili gulabi qubovta ja vozat,
i zatoa brzokrilen e Kupidon ko veter;
sega sonceto e na vrvot najvisok
od dene{niot svoj pat, a od devet do dvanaeset
tri dolgi ~asa ima, a nejze ja nema.
Da ima ~uvstva i mlade{ka krv topla
ko topka taa bi letala sega,
zborovite moi na sakaniot bi mu gi frlala
a negoviite mene;
no starite lu|e nebare su{testva mrtvi,
ko olovo se nesmasni, te{ki, na bavnosta
`rtvi.
(Vleguvaat Doilkata so Petar.)
Eve ja, gospode, o dadilke slatka, {to ima da
mi ka`e{?
Go sretna li? Trgni mi go ovoj od pred o~i.
Doilkata
Petre, zastani kaj portata.
Julija
Sega dadilko dobra, slatka. O bo`e, {to mi
si tolku ta`na?
Ako se vestite ta`ni, veselo ka`i mi gi.
A ako se ta`ni, ja srami{ muzikata od
slatki vesti
svirej}i ja so tolku kiselo lice.
Doilkata
Gospode, ama i se brza, ne mo`e{ malku da
se strpi{?
Zarem ne gleda{ deka odvaj di{am?
Julija
Kako odvaj di{e{ koga di{ej}i mi veli{
deka odvaj di{e{? Izvinuvaweto tvoe
za docneweto podolgo e od prikaznata so
koja se izvinuva{.
Dobri se vestite ili lo{i? Odgovori mi na
ova
ka`i da ili ne a za detalite }e po~ekam.
Samo ka`i, dobri se ili lo{i?
Doilkata
E pa, napravi naiven izbor, ne znae{ da
izbira{ ma`. Romeo! Ne ne, ne iako liceto
mu e poubavo od drugite ma`i, iako nogata
gi nadminuva nozete na drugite ma`i, a
racete, stapalata i stasot, iako za niv ne
treba da se zboruva, mu se nesporedlivi.
Ne e cvet na u~tivosta, no ti garantiram
deka e krotok kako jagne. Odi po svojot pat,
devojko, slu`i mu na boga. [to, zarem ve}e
ru~avte?
Julija
Ne, ne. Ama seto ova i prethodno go znaev.
[to veli toj za ven~avkata na{a, za toa {to
veli?
Doilkata
Doilkata
Premorena sum, daj mi malku da zdivnam,
sekoe kov~e me boli. Tr~av ko luda!
589
Romeo i Julija
Doilkata
Julija
Julija
Kade e majka mi? Taa e doma.
Kade drugo mesto bi bila? Kolku ~udno mi
odgovara{:
tvojot sakan veli kako ~esen gospodin,
Kade e majka ti?
Doilkata
O majko mori mila bo`ja,
vidi ja ti nea, {to si tolku lo{a?
Ova li e melemot za moite bolni koski?
Od sega pile sama da si gi nosi{ porakite!
Julija
Dosta mati{, ka`i {to veli Romeo!
Doilkata
Smee{ deneska da odi{ na ispoved?
Julija
Smeam.
Doilkata
Toga{ pobrzaj do }elijata na otec Lavrentij,
tamu te ~eka ma`ot {to }e te napravi `ena.
Sega krvta gre{na v lice ti jurna,
Vilijam [EKSPIR
590
Scena 6
Julija
Otec Lavrentij
Romeo
Nasmevni se nebo na ovoj svet ~in,
za dnite idni da ne ne koraat so taga.
Romeo
Amin, amin, no kakva i da dojde taga,
taa nema da ja nadomesti razmenata na
radost
od samo mig eden kus pominat so nea:
ti samo spoj ni gi racete so zborovi sveti
pa smrtta {to qubovta ja jade neka svoeto
go pravi.
Mene mi e dovolno da si ja nare~am svoja.
Otec Lavrentij
Sre}ite navrapiti, navrapito se gasat
vo triumfot svoj umiraat ko barutot i
ognot
vo bakne` {to ginat. I najblagiot med
ni stanuva gaden zaradi slasta svoja
i so vkusot ja ni{ti gladta na{a.
Zatoa qubi umereno, taka qubovta trae
dolgo,
prebrziot ko bavniot stignuvaat docna.
(Vleguva Julija zabrzana i go pregrnuva
Romeo.)
Eve ja gospo|icata. O tolku lesna noga
ne }e go izodi nikoga{ `ivotnoto trwe;
zaqubeniot mo`e da vjava na svila
{to le`erno ree na letniot vozduh
bez da padne, tolku e lesna suetnosta.
Julija
Dobro ve~er, o~e moj duhoven.
Otec Lavrentij
Romeo, }erko, za obajcata }e ti se zablagodari.
^in TRETI
Scena 1
(Vleguvaat Merkucio so pa`ot,
Benvolio so negovi lu|e.)
Benvolio
Te molam, dobar Merkucio, da si odime,
denot e `e`ok, Kapuletite nadvor,
gi sretneme li, ne ni gi gine kavga
za{to vo `e{ki dni, poludenata krv vrie.
Merkucio
Ti si mi ko onie ~uknatite {to a }e go
pre~ekorat pragot od nekoja kr~ma, vedna{
udiraat so me~ot po masa i velat Ne daj
bo`e nekoga{ da mi treba{, no {tom vtorata ~a{a im udri v glava vedna{ go vadat
na prviot pred sebe bez nikakva potreba.
Benvolio
Ti li~am jas na takov?
Merkucio
E ne, ne li~i{. I tebe ti vrie krvta ko
na sekoj tvoj vrsnik vo Italija; ne ti treba
mnogu da ja zagubi{ glavata pa da ne znae{
{to pravi{ i obratno, malku ti treba da ne
znae{ {to pravi{ pa da ja zagubi{ glavata.
Benvolio
I toga{?
Merkucio
I toga{ dovolno e da se najdete dvajca
takvi pa dvajcata nabrgu da ve snema za{to
me|usebno }e se ispoubiete. Eve ti, na
primer, ti bi fatil kavga so ~ovek samo
Merkucio
Kapuleti, Mapuleti, ba{ mi e gajle.
Vilijam [EKSPIR
592
Tibalt
Merkucio
Merkucio
Samo zbor so eden od nas? Udvojte go vi se
molam so u{te ne{to pa neka bide zbor i
eden udar.
Tibalt
I na toa sum podgotven, gospodine, ako mi
dadete mo`nost.
Merkucio
A da si najdete mo`nost bez
da vi bide dadena?
Tibalt
Merkucio, ti i Romeo duvate vo ista gajda.
Merkucio
Duvame vo ista gajda? [to, da ne misli{
od nas da napravi{ ~ift gajdaxii? Duduk
eden gajdaxiski! Ako saka{ toa od nas da
napravi{, toga{ od dudukot }e slu{a{ samo
zavivawe. (Se fa}a za me~ot) Ova mi e
dudukot; od zvukot negov, boga mi, ima da
zaigra{. Skokaj sega, dudu~i{te edno!
Benvolio
Razgovarame ovde kaj{to vrie od lu|e.
Ili da se povle~eme vo nekoe pomirno
mesto,
ili sporot re{avajte go smireno i ladno
ili da si odime. Site o~i kon nas se
svrteni.
Merkucio
O~ite se za gledawe, pa neka se xarat.
593
Romeo i Julija
Merkucio
Proboden sum.
^uma da gi sotre dvete va{i ku}i! Gotov
sum.
A toj zamina bez vlakno da mu fali?
Merkucio
Ni{to caru na ma~kite, samo eden od tvoite
devet `ivoti. So nego mislam brgu da
zavr{am a ako bide potrebno posle toa od
ostanatite osum da napravam suva pastrma.
Vadi go od kanija me~ot za u{i! Brzni
velam, da ne ti se najde pobrzo mojot me|u
u{i!
Benvolio
Da ne si ranet?
Merkucio
Samo grebnatina, grebnatina samo; ama,
dovolna sosem.
Kade mi e pa`ot? Trk po doktor, gnaso!
(Izleguva Pa`ot.)
Tibalt
Romeo
(Go vadi me~ot) Poveli!
Dr`i se, ~oveku. Ranata ne e tolku stra{na.
Romeo
Merkucio
Merkucio dobar, vrati go me~ot.
Merkucio
(Na Tibalt) Da go vidam gospodine tvojot
pasado.
(Se borat.)
Romeo
(Go vadi me~ot) Vadi go me~ot, Benvolio.
Da gi razdvoime.
Sramete se, gospoda. Rezil ste na svetot.
Tibalt, Merkucio, Vojvodata zabrani
strogo
sekakvi kavgi po ulicite na Verona.
Stojte, dosta, Tibalt, Merkucio!
Romeo uspeva da im gi svrti me~ovite
nadolu i vletuva me|u niv. Tibalt go proboduva Merkucio pod rakata na Romeo.
Petru~io
Da begame, Tibalt!
(Izleguvaat Tibalt, Petru~io i nivnite
drugari.)
Vilijam [EKSPIR
594
Romeo
Romeo
Benvolio
Romeo
O Romeo, Romeo, hrabriot Merkucio e
mrtov!
Toj {irokograd duh kon oblacite letna,
preziraj}i ja zemjata mnogu pred vreme.
Romeo
Crnata kob na denov bez drugi zla nema da
projde,
po ova znam drugo zlo }e dojde.
(Vleguva Tibalt.)
Benvolio
Eve go se vra}a razbesnetiot Tibalt.
Romeo
@iv i pobednik a Merkucio mrtov!
Begaj na nebo u~tiva blagost
neka sega gnev ognen mene me vodi.
A sega Tibalt, nazad zemi si go ona tvoe
podlec
{to preeska v lice mi go frli, za{to
du{ata
na Merkucio u{te nad glavite ni ree
~ekaj}i ja tvojata da & pravi dru{tvo.
Ili ti ili jas ili obajcata }e trgneme so
nego.
Tibalt
Benvolio
Ti tikvaru zelen drugar ovde mu be{e
pa drugar bidi mu i tamu.
595
Romeo i Julija
odmazda
nadojdena vo nego kako molwa; pred me~ot
da go izvadam i da gi razdelam stameniot
Tibalt
be{e mrtov a Romeo se zavrte i zbri{a.
Ako ne be{e vaka, neka prestanam da di{am.
G-|a Kapuleti
Toj e rodnina na Montagi.
Normalno e da la`e; vistinata ne e takva.
Sigurno dvaesetmina se tepale vo bitkata
mrtva,
dvaesetmina se nafrlile na edna sirota
`rtva.
Pravda baram vojvodo, za Pravda pred tebe
se boram
Romeo Tibalta go ubi, Romeo da umre mora.
Vojvodata
Romeo go ubi nego, toj Merkucio go skrati.
Koj treba sega za smrtta negova da plati?
Montagi
Ne Romeo, vojvodo. Toj prijatel na
Merkucuo be{e.
Toj samo dolgot zakonski go zede,
`ivotot na Tibalt.
Vojvodata
A bidej}i za toa se pla}a
vedna{ nego vo progonstvo go pra}am.
Va{ata omraza {to dolgo ubiva i koli
najposle surovo i moja krv proli.
No tolku stroga kazna }e ve kolka
{to site }e se kaete za mojata bolka.
]e bidam gluv za site pravdawa i molbi
pa makar pla~ele i vodele razni borbi.
Od toa }e nema ni{to. Neka Romeo zamine
vedna{
inaku potoa e mrtov, {tom go najdat edna{.
Nosete go trupov i ~ujte me bez pcosti:
milosta ubiva ako na ubiecot mu se prosti.
(Izleguvaat so teloto na Tibalt.)
Vilijam [EKSPIR
596
Scena 2
(Vleguva Julija, sama.)
Julija
597
Romeo i Julija
Julija
O, skr{i se srce! Skr{i se, siraku, vedna{!
V temnica o~i, slobodata nikoga{ pove}e
da ne ja vidite. Zla zemjo vzemi vrati se, po
mene neka dojdat,
na ista nosilka so Romeo v grob da pojdam.
Doilkata
Doilkata
Julija
[to luwa duva od sprotivnata strana?
Dali Romeo e ubien? A Tibalt mrtov?
Mojot najmil rodnina, mojot u{te pomil
ma`?
Toga{ stra{na trubo zatrubi go denot
suden,
za{to koj ostana `iv ako obajcata se mrtvi?
Doilkata
Tibalt e mrtov a Romeo proteran,
Romeo nego go ubi, zatoa Romeo e proteran.
Julija
O bo`e, dali rakata na Romeo krvta Tibaltova ja proli?
Doilkata
Ja proli, ja proli, o den nesre}en, ja proli.
Julija
O zmisko srce skrieno vo cvetno lice!
@iveel li nekoga{ yver vo pe{tera tolku
li~na?
Monstrume ubav! \avole angelski!
Gavranu so gulabovi perja, jagne so vol~ja
usta!
Gnasna jatko vo bo`enstvena lu{pa!
Sprotivnost grda na sopstveniot izgled-
Julija
Jazikot da ti se isu{i
za vakvata `elba! Za sram toj ne e roden.
Sramot se srami na ~elo da mu visi
za{to toa e tron kaj{to ~esta mo`e da se
krunisa
edinstveniot monarh na celata zemja.
O, {to yver bev {to go grdev taka!
Doilkata
Zarem dobro }e govori{ za toj bratu~edot
{to ti go ubi?
Julija
A zarem lo{o da govoram za toj {to mi e
ma`?
Ah, kutar moj ma`u, koj imeto }e ti go fali
koga jas, tvojata tri~asovna `ena, ti go
valkam?
No zo{to podlecu bratu~edot mi go ubi?
Toj podol bratu~ed }e mi go ubie{e ma`ot.
Nazad, glupavi solzi, nazad vo izvorot
prven!
Na jadot ko danok mu pripa|aat va{ite
kapki
{to vie, po gre{ka, gi `rtvuvate za radost.
Ma` mi e `iv {to Tibalt }e go ubie{e za
malku;
Vilijam [EKSPIR
598
Doilkata
(Gi sobira ja`iwata)
Pobrzaj v soba. Jas Romeo }e go najdam
za da te ute{i. Znam dobro kade se nao|a.
Slu{ni me, ej, tvojot Romeo ve~erva }e ti
dojde.
Kaj nego odam. Vo }elijata na Lorens e
skrien.
Julija
(I dava prsten) O, najdi go! Daj mu go
prstenov na verniot moj vitez,
i ka`i mu da dojde, poslednoto zbogum da go
zeme.
599
Romeo i Julija
Scena 3
(Vleguvaat otec Lavrentij i Romeo.)
Otec Lavrentij
Ela vamu, Romeo, ela pla{livecu eden,
siot si stanal samo tu~na taga,
a so nesre}ata nepovratno si mi ven~an.
Romeo
O~e, {to e novo? [to presudi vojvodata?
Kakva taga poznanstvo so mene bara
a jas s# u{te ne ja znam?
Otecot
Taga poznata, sinko,
no gorko dru{tvo pravi. Vesti
ti nosam za sudot na vojvodata.
Romeo
Dali od stra{niot sud negoviot e poblag?
Otecot
Poblag sud od usnite mu letna;
ne smrt za teloto tuku progon.
Romeo
Progon? Imaj milost, re~i smrt,
Za{to progonot pou`asen e na lik,
mnogu pou`asen od smrtta. Ne veli progon.
Otecot
Od Verona si proteran. Trpeliv bidi,
za{to golem e svetot i {irok.
Romeo
Ne postoi svet bez yidinite na Verona
tuku ~istili{te, ve~na maka, pekol.
Proteran ottamu proteran sum od svetot
a progonot od svetot zna~i smrt. ,Progon
e pogre{en zbor za smrt. Vikaj}i ja smrtta
progon
mi ja se~e{ glavata so sekira zlatna
i mi se smee{ na udarot {to me ubiva.
Otecot
O grev smrten, o neblagodarnost gruba!
Zlostorot tvoj po zakon zaslu`uva smrt,
no Vojvodata, na tvoja strana zastanuvaj}i,
zakonot go zaobikoli i mra~niot zbor
smrt
so progon go zameni. Ova se vika milost
ama ti ne ja gleda{.
Romeo
Toa e ma~ewe a ne milost. Neboto e ovde
kaj{to Julija `ivee i sekoe ma~e, ku~e
gluv~e sitno, sekoe neva`no stvor~e
`ivee ovde i mo`e nejze da ja gleda
samo Romeo ne smee. Pove}e vrednost,
pove}e dostoinstvo, pove}e ~est ima
vo muvite leta~ki odo{to vo Romeo. Tie
mo`at
da prvnat na beloto ~udo od rakata na Julija
i da kradat besmrten blosov od nejzinite
usni
koi, duri i vo ~edna, vestalska smernost
pocrvenuvaat, nebare dopiraj}i se, storile
grev.
No Romeo ne smee, proteran e toj.
Muvite smeat, a jas od ova mora da begam.
Tie se slobodni lu|e, a jas sum proteran.
I s# u{te tvrdi{ deka progonstvoto ne e
smrt?
Zarem nema{ gotov otrov, naostrena kama,
sredstvo nekakvo za brza smrt, pa makar
grdo,
tuku mora{ da me ubiva{ so ona tvoe proteranProteran? O o~e, kolnatite go koristat
toj zbor vo adot.
Urlaat so nego. Kako ima{ srce
ti, du{o sveta, duhovniku bo`ji,
razre{uva~u na{
na grevovite i prijatel moj potvrden
da me ubiva{ so toj gnasen zbor proteran?
Vilijam [EKSPIR
600
Otecot
Otecot
Stani, nekoj ~uka. Romeo dobar, skrij se.
Romeo
Ne}am, osven ako zdivot na ofkawata od
bolnovo srce
ko magla ne me sokrie od pogledite na
svetot.
(Povtorno ~ukawe.)
Otecot
Slu{aj, tropaat! Koj e? Romeo, stani.
]e te zemat. - ^ekajte malku.- Stani.
(^ukaweto ne prestanuva.)
Brgu v soba.- Ajde, odi! Bo`e, ama
neodgovornost, {to e ova?
(^ukaweto prodol`uva.)
Idam, idam,
koj zapnal tolku? Od kade doa|a{? [to
saka{?
Doilkata
(Odnadvor) Pu{tete me vnatre, pa }e vi
ka`am.
Idam od gospo|ica Julija.
Otecot
(Ja otvora vratata) Toga{ si dobrodojdena.
(Vleguva doilkata.)
Romeo
Doilkata
Romeo i Julija
601
Vilijam [EKSPIR
602
603
Romeo i Julija
Scena 4
Kapuleti
Kapuleti
Rabotite tolku trgnaa, gospodine, na lo{o
{to nemavme vreme da ja spremime na{ata
}erka:
taa mnogu go saka{e svojot rodnina Tibalt,
a go sakav i jas. Dobro, site edna{ }e
umreme.
Docna e, no}eska taa nema da sleze.
Vi velam, da ne sum vo va{e dru{tvo
i jas bi bil v krevet u{te pred eden ~as.
Paris
Paris
Bi sakal, gospodine, ~etvrtok da e utre.
Ovie vremiwa na bolka ne se vremiwa za
svadbi.
Dobra no} gospo|o. Pozdravete ja }erka vi
od mene.
Gospo|a Kapuleti
]e ja pozdravam. Utre }e znam {to misli.
No}va so tagata svoja e zatvorena.
Paris trgnuva da si odi no Kapuleti go
zadr`uva.
Kapuleti
Grofe Paris, si zemam za pravo da vi em~am
za qubovta od }erka mi: mislam deka vo
sekoj slu~aj
mene }e me poslu{a: Za ovaa ne se somnevam
ni malku.
@eno, odi kaj nea pred da si legne{,
zapoznaj ja so qubovta od zet mi Paris,
i re~i i, ama ova pikni go v glava, deka
idnata sreda ama ~ekaj, koj den e deneska?
Paris
Ponedelnik, gospodine.
Kapuleti
Dobro, toga{ odete. Zna~i ~etvrtok.
Odi kaj Julija pred da si legne{,
podgotvi ja, `eno, za ovoj svadben den.
Zbogum, grofe. Ej, sve}a vo odajata moja.
Pred mene! Tolku e docna
{to naskoro }e ka`eme i rano. Dobra no}!
Vilijam [EKSPIR
604
Scena 5
605
Romeo i Julija
Romeo
Zbogum.
Ne }e ispu{tam mo`nost niedna
da ti doka`am, sakana, kolku mi si vredna.
Julija
Kapuleti
[to e, {to ima Julija?
Julija
Ne sum arna, majko.
Kapuleti
Vilijam [EKSPIR
606
Julija
Julija
Veselosta e dobredojdena vo olku vremiwa
skudni.
[to ima, majko, ka`ete mi ve molam.
Kapuleti
Kapuleti
Zatoa {to predavnikot podol `ivee u{te.
Julija
Da majko, oti ne mi e na dofat od raceve.
Inaku nikoj ko mene na nego ne bi ja naplatil
smrtta na Tibalt.
Kapuleti
Kapuleti
]e ja odmazdime, ti velam, ne beri gajle.
Prestani zatoa da pla~e{. Vo Mantova
kaj{to ovoj proteran rasipiku}a `ivee
imam ~ovek {to takov pijalok }e mu smati
{to ovoj naskoro dru{tvo na Tibalt }e mu
pravi;
toga{ se nadevam zadovolna }e bide{.
Julija
Kapuleti
Gospo|a Kapuleti
607
Romeo i Julija
Kapuleti
Koga zao|a sonceto, zemjata cedi rosa,
no na zajdisonceto od sinot na brat mi
istura do`d.
[to e sega, a, devojko? U{te pla~e{?
Ve~en poroj? Vo edno telce malo
krivotvori{ i ~amec i more i veter,
oti postojano tvoite o~i, more {to gi
vikam,
so dalgi od solzi branuvaat. Teloto tvoe e
~amec
{to plovi niz solenive vodi; vozdi{kite ti
se veter
koj{to, solzite tvoi drobej}i gi, a tie nego,
ako nenadejno ne se smiri, }e go zdrobi
teloto tvoe od burata bieno. No `eno,
& ka`a li ve}e {to zboruvavme?
G-|a Kapuleti
Kapuleti
Kapuleti
Stoj, {to re~e, {to re~e, `eno?
Veli{ ne saka? Ne ni e blagodarna?
Zarem nema gordost? Zarem ne smeta deka
ima sre}a
{to, ni{to`na kakva {to e, tolku vreden
velmo`a & najdovme da mu bide `ena?
Julija
Ne gorda no blagodarna na toa.
Nikoga{ gorda ne sum na ona {to go mrazam.
No blagodarna i na omraza sum ako rodena
e od qubov.
Kapuleti
[to, {to, {to, {to vidi ja pipica.[to
re~e?
Gorda sum i fala vi i ne fala vi,
a sepak ne sum gorda? Slu{aj vamu, dete,
ne tuku mi blagodari, magodari, ne tuku mi
pufkaj, tufkaj
Doilkata
Bog na nebo neka ja blagoslovi!
Ne e ubavo gospodaru, {to ja karate taka.
Kapuleti
Zo{to, gospo|o Najmudra? Jazikot potkasaj
si go
trtore{ke! Odi drdori so `eni{tata, ne
ovde!
Vilijam [EKSPIR
608
Doilkata
Ne velam ni{to lo{o.
Kapuleti
Odi koga ti velam!
Doilkata
Zarem ne smee ni da se gugne?
Kapuleti
na ulica umri,
oti, `imi du{ava, }e te otka`am od }erka
i ni{to moe ni na son ne }e dobie{.
Vaka }e storam. Misli. Rekov i ne odrekuvam!
Julija
Zarem nema milost v oblaci vgnezdena
{to dnoto na `alta moja mo`e da go vidi?
O mila majko moja, ne me otfrlaj!
Odlo`i go brakov barem mesec, nedela edna,
a ako ne mo`e{, napravi mi ja postelata
bra~na
vo temnata dupka kaj{to le`i Tibalt.
G-|a Kapuleti
Ne mi govori mene, za{to zbor nema da
~ue{.
Pravi kako {to saka{, od tebe krevam race.
Kapuleti
Julija
Romeo i Julija
grofot.
O, toj e gospodin prekrasen!
Romeo mo`e voda da mu nosi. Ni sokolot,
gospo|ice,
nema tolku zeleno, ostro, bistro oko
ko {to ima Paris. ^uma da me sotre,
ako ne mislam deka mnogu posre}na }e
bidete
vo vtoriov brak odo{to vo prviot; ako ne
e taka,
toga{ vo sekoj slu~aj prviot vi e mrtov, ili
kako
mrtov oti i `iv da e nemate od nego nikakvo
fajde.
Julija
Od srce zboruva{?
Doilkata
I od du{a, neka mi se prokleti ako la`am.
Julija
Amin!
Doilkata
[to?
Julija
Me ute{i velam, alal da ti e.
Odi i ka`i & na majka mi deka otidov
vo }elijata na otec Lorenco da se ispovedam
za da mi prosti tatko mi {to go navrediv.
Doilkata
Odam, vedna{, mudro postapuvate, velam.
Julija
(Ja gleda kako zaminuva)
Ve{terke stara! Pa~avro lo{a, lo{a!
Dali pogolem e grev {to me tera zborot da
go zgaznam
ili ma`ot {to vaka mi go crni so ist onoj
609
jazik
so koj pred toa iljadapati go kova{e vo
yvezdi?
O, odi, odi advokatu drven!
Od sega natamu ti i srcevo ne ste ve}e edno.
Odam kaj otecot, mo`e lek nekoj }e ispili.
Ako s# propadne, barem za umira~ka imam
sili.
(Izleguva.)
^in ^ETVRTI
Scena 1
(Vleguvaat otecot Lavrentij i grofot Paris.)
Julija
Otec Lavrentij
^etvrtok, gospodine? Mnogu kus e rokot.
Paris
Paris
Dedo mi Kapuleti taka saka,
a jas ne mislam brzanicata da mu ja zabavam.
Otec Lavrentij
Julija
Paris
Tuka nema dilemi.
Neumereno taa ja `ali smrtta na Tibalt,
pa zatoa malku i govorev za qubov,
za{to Venera ne se smee vo domot
o`alosten.
Tatko i pak, od svoja strana, opasno go smeta
pa|aweto nejzino vo tolku tu~na taga,
pa mudro brza so na{ata svadba,
za da ja sopre poplavata od nejzini solzi
koja premnogu ja gu{i koga e sama
a mo`e da se sotre vo soodvetno dru{tvo.
Sega ja znae{ i pri~inata za brzanicata.
Otec Lavrentij
Kamo da ne znam zo{to treba da se zabavi.
Gledajte, gospodine, gospo|icata kon }elijava ide.
(Vleguva Julija.)
Paris
Doa|a{ sega na ispoved kaj popov?
Julija
Ako ti odgovoram, }e se ispovedam pred
tebe.
Paris
Ne mu odrekuvaj deka me saka{.
Julija
]e ti se ispovedam deka go sakam.
Paris
Paris
Vo pravo vreme, gospo|o i `eno moja.
611
Romeo i Julija
Julija
Julija
Paris
Sirota du{o, solzite liceto ti go grdat.
Julija
Mala pobeda dobivaat so toa,
za{to i pred niv grdo si be{e.
Paris
Vaka zboruvaj}i u{te pove}e go grdi{.
Julija
Vistinata, gospodine, nikoga{ kleveta ne e,
a toa {to go ka`av, v lice sebesi si go
ka`av.
Paris
Tvoeto lice e moe, a ti go nakleveti.
Julija
Mo`ebi e taka, za{to toa ne mi pripa|a
mene.
Sloboden ste sega svet o~e ili
da dojdam kaj vas za ve~ernata?
Otec Lavrentij
Tokmu sega sum sloboden, ta`na }erko.
Grofe, }e ve zamolam da ne ostavite sami.
Paris
Ne daj bo`e na bo`jiot ~in da mu pre~am.
Julija, zna~i rano vo ~etvrtok }e te razbudam
a dotoga{ zbogum i ~uvaj go svetiov bakne`.
(Izleguva.)
Otec Lavrentij
O Julija, ve}e ja znam tvojata maka
i samo dumam, {estam, izlez da najdam.
Slu{am deka mora{, bez odlagawe,
vo ~etvrtok da se oma`i{ za ovoj grof.
Julija
Ne veli mi o~e, deka si ~ul za ovaa,
ako ne znae{ da mi ka`e{ kako da go
spre~am.
Ako vaka mudar ne znae{ pomo{ da mi
dade{,
toga{ barem samo odlukata moja nare~i ja
mudra
pa so no`ov vedna{ da si dadam pomo{.
Bog srcevo so srceto na Romeo gi spoi, ti
racete,
i pred rakava koja so onaa na Romeo ti ja
vrza
poslu`i za sklopuvawe na nekoj drug brak,
ili pred vernovo srce so predavni~ka buna
da se svrti kon drugo, no`ov }e gi ubie site.
Zatoa, od dolgoto iskustvo na tvojot `ivot
daj mi nekoj sovet vedna{, ili gledaj
kako krvni~kiov no` zabien v gradi
}e ni presudi i na stradawevo i mene
re{avaj}i go ona koe ni mudrosta tvoja
ni ve{tinata ne mo`at ~esno da go re{at.
Ne dol`i, govori, za{to ne najde{ li bilka
kon smrt srcevo nezadr`livo me {ilka.
Otec Lavrentij
^ekaj }erko, sepak nayiram nekakva nade`,
Od o~aj e, no o~ajno e i ona {to saka{ da
go spre~i{.
Ako mesto da se oma`i{ za grofot Paris
ima{ sila i volja da se ubie{ sama,
toga{, veruvam, }e saka{ da prevzeme{
ne{to sli~no na smrtta za da go sotre{
Vilijam [EKSPIR
612
sramot,
fa}aj}i se vo kostec so samata smrt za sopstveniot spas.
Prevzemi go ova i ete ti go mojot lek.
Julija
O podobro re~i mi mesto da se ma`am za
Paris,
poprvo da skoknam od bedemite na koja i da
e kula,
Da akam po drumovite razbojnici kaj{to
demnat,
Re~i mi da vlezam vo `iv zmijarnik: vrzi me
so me~ki
razbesneti, ili no}e sokri me vo
mrtove~nica,
prepolna kosturi {to vezden klopotar~at,
I bazdlivi koski i ~erepi, obezdu{eni i
`olti
ili re~i mi da vlezam vo presno iskopan
grob
pa da legnam so mrtovecot vo negovata
pla{tenica,
ne{ta koi samo od ~ueno, me teraa da se
stresam,
pa }e storam taka bez strav ili dvojba,
za da ostanam neizvalkanaa `ena na mojot
sakan.
Otec Lavrentij
Otec Lavrentij
Toga{ dobro. Odi doma, bidi vesela, soglasi
se
Paris da go zeme{: Utre e sreda,
utreve~er gledaj da si legne{ sama,
ne dozvoluvaj ni doilkata da ti legne v soba.
Zemi go ova {i{ence, a koga }e si legne{
ispij go siot ovoj ~ist napitok.
Vedna{ }e ti pote~e niz site tvoi veni
studena i prispivliva te~nost; pulsot
}e si postoi i natamu no nema da se slu{a.
Ni toplinata, ni zdivot ne }e ka`uvaat
deka si `iva.
Ru`ite od usnite tvoi, od obrazite }e
svenat
pepel }e stanat; }e se sklopat kapacite
o~ni
ko smrtta koga go zatvora denot na `ivotot.
613
Romeo i Julija
Scena 2
(Vleguvaat Kapuleti, gospo|a Kapuleti,
Doilkata i dva-trojca slugi.)
Kapuleti
Kaj be{e tvrdoglavke edna, kaj skitna?
Julija
Kapuleti
Povikaj gi samo ovde zapi{anite gosti.
Mom~e, odi i najmi dvaeset dobri gotva~i.
Slugata
Nema da dobiete nieden lo{, gospodaru,
za{to }e ispitam dali mo`at da si gi li`at
prstite.
Kapuleti
Kapuleti
Kapuleti
Dobro, odi!
(Izleguva.)
Nema da se podgotvime za tolku kuso vreme.
Dali }erka mi otide kaj otec Lavrentij?
Doilkata
Julija
Da.
Kapuleti
Dobro, mo`e toj dobro da vlijae vrz nea.
Lekoumna e taa e samovolna koketka.
(Vleguva Julija.)
Doilkata
Kapuleti
Gledajte ni doa|a od ispoved so vesel
pogled.
Vilijam [EKSPIR
614
Gospo|a Kapuleti
Nema dovolno da se snabdime.
Ve}e se sno}uva.
Scena 3
(Vleguvaat Julija i Doilkata.)
Julija
Kapuleti
Bez gajle, jas }e se rastr~am,
i s# }e bide kako {to treba, ti tvrdam,
`eno,
Ti odi kaj Julija, pomogni & da se spremi.
No}eska za mene nema spiewe, ostavete me
sam.
Edna{ i jas mo`am da bidam doma}inka,
taka?
Site otidoa! Toga{ samiot }e odam
po grofot Paris, da go podgotvam nego
za utre{niot den. Kamen ko da mi padna pod
srce.
Koj misle{e deka na neposlu{nicava }e &
dojde umot?
(Izleguva.)
615
Romeo i Julija
Scena 4
(Vleguvaat gospo|ata Kapuleti i Doilkata so bilki.)
Gospo|a Kapuleti
Na, zemi gi klu~evite i donesi u{te za~in.
Doilkata
Vi baraat urmi i duwi za blagoto.
(Vleguva Kapuleti.)
Kapuleti
Ajde, brznete, brznete, vtorite petli propeaja,
Kambanata bie za utrena, tri e ~asot.
Gledaj dobro da izlezat pe~enite, Angelika,
ne stiskaj, pu{ti srce.
Doilkata
More begaj `enski Pejo,
odi legni si, oti utre }e ni bide{ bolen
{to no}eska ne si spiel.
Kapuleti
Gluposti,
za pomali raboti sum bil po cela no} buden
pa ne sum se razbolil.
Gospo|a Kapuleti
Da na vremeto postavuva{e stapici za `eni
ama sega ne ti davam da ne spie{ zaradi toa.
(Izleguvaat gospo|a Kapuleti i Doilkata.)
Kapuleti
Qubomorna e, qubomorna.
Vleguvaat tri-~etvorica slugi so ra`eni,
cepenici i ko{nici.
[to se ova, mom~e?
Vilijam [EKSPIR
616
Scena 5
Prviot sluga
Raboti za gotva~ot, gospodaru, ama {to s# ne
znam.
(Vleguva doilkata)
Doilkata
Kapuleti
Brzni, brzni, mom~e, donesi posuvi
cepenici.
Vikni go Petar, toj }e ti poka`e kade ima.
Vtoriot sluga
Ne sum trup, gospodaru, znam kade ima.
[to ima da go vikam Petar za ova?
(Izleguva.)
Kapuleti
Vidi go ti nego, mu fa}a tikvata, bravo.
Se izdelkal gadov; vidi, se razdenilo.
(Se slu{a muzika.)
Grofot sega }e stigne so muzikata,
taka mi re~e, a ve}e, eve, go slu{am.
Dadilko, `eno, ej! Dadilko velam, kaj si?
(Vleguva Doilkata.)
Odi razbudi ja Julija, doteraj ja fino.
Jas odam so Paris da pomuabetam, brzni,
brzni,
koga ti velam, zetot ve}e ni dojde.
Ne stoj, mrdni!
(Izleguvaat.)
Doilkata
O den nesre}en!
Gospo|a Kapuleti
[to e?
Doilkata
Gledaj, gledaj! O den te`ok!
617
Romeo i Julija
Gospo|a Kapuleti
Te{ko mene, te{ko mene, ah dete moe,
`ivotu moj.
O`ivi, pogledaj me, ili so tebe }e umram.
Pomo{, pomo{, vikaj pomo{!
(Vleguva Kapuleti.)
Kapuleti
Sram da vi e, zo{to ne ja dovedete Julija?
Ma` & ve}e e tuka.
Doilkata
Mrtva e; umrena, mrtva. O crn den!
Gospo|a Kapuleti
Crn, crn, mrtva e, mrtva, mrtva.
Kapuleti
Da vidam. Ah, gotovo! Studena e!
Krvta & se smrznala, teloto smramorilo;
`ivotot i usnive se razdelile odamna!
Smrtta na nea legnala ko predvremena slana
vrz najslatkiot cvet od seto pole.
Doilkata
O denu koben!
Gospo|a Kapuleti
O migu bolen!
Kapuleti
Smrtta {to mi ja zede po nea da taguvam,
jazikot mi go vrza i ne mi dava ni zbor da
ka`am.
(Vleguvaat otec Lavrentij i Grofot.)
Otec Lavrentij
Ajde, podgotvena e momata da pojde v crkva?
Kapuleti
Podgotvena e da odi no ne i da se vrati.
O sinko, no}ta sproti ven~avkata tvoja
smrtta legnala so `ena ti; eve ja kaj le`i!
Cvet preubav, precvetan od smrtta!
Smrtta mi stana zet, smrtta mi e naslednik,
smrtta }erka mi ja ven~a. ]e umram,
i nejze }e & ostavam s#. S# moe e na smrtta.
Paris
Zarem tolku dolgo utrovo go ~ekav
za vakva gletka najposle da mi pru`i?
Gospo|a Kapuleti
Proklet, ta`en, jaden, odvraten denu,
najbeden ~asu {to vremeto go videla edna{
na ve~niot axilak ispolnet so maki.
Edinice sirota, siroto dete moe,
edinstvena radost moja, uteha moja
a surovata smrt od pred o~i mi ja zede.
Doilkata
O tago, o ta`en, ta`en, ta`en denu,
najta`en denu , najjaden denu
{to nekoga{ si mi do{ol. O denu,
o denu, o denu, o namrazen denu,
nikoga{ nemalo tolku crn den ko ovoj,
o ta`en denu, o ta`en denu.
Paris
Izla`an, razveden, uni`en, prezren, ubien!
Najodvratna smrt, od tebe izla`an,
od tebe surova, svirepa, dotol~en sosem.
O qubov, o `ivot- ne`ivot, vo smrtta
qubov.
Kapuleti
Prezren, stol~en, omrazen, ma~en, ubien!
O vreme nemirno, {to ni dojde sega
da ubiva{, da ja ubie{ sve~enosta na{a?
O dete, o dete, du{o moja a ne dete moe!
Ti si mrtvo, lele, deteto mi e mrtvo,
A so nego se zakopuva i radosta moja.
Vilijam [EKSPIR
618
Otec Lavrentij
Svira~ot
Mo`eme navistina da si gi spastrime
instrumentite i da fatime xade.
Doilkata
^estiti, dobri lu|e, ah, odete, odete
za{to sami gledate, slu~ajov e ta`en.
(Izleguva.)
Gudaxijata
Navistina, slu~ajot sosema se smeni.
(Vleguva Petar.)
Petar
Svira~i, ej, svira~i, Veselo srce, Veselo
srce,
O, ako sakate da vi po`iveam, svirete mi go
Veselo srce.
Svira~ot
Zo{to Veselo srce?
Petar
O svira~i, za{to srcevo mi sviri, srcevo
mi e polno: svirete mi, velam, ne{to veselo
da me ute{ite.
Svira~ot
Ne sme za veselewe, ne e vreme za svirka.
Petar
Zna~i ne}ete?
Svira~ot
Ne.
Petar
Toga{ od mene }e si dobiete ne{to gadno.
619
Romeo i Julija
Svira~ot
[to }e dobieme?
Petar
Dobro. A ti, ]emanxio?
Petar
Pari ne, `imi krstov, tuku eden podbiv. Ti
si, na primer, za mene, obi~no guslar~e.
Svira~ot
A ti si pak za mene u{te poobi~no
izme}ar~e.
Petar
E toga{ }e te pot{ibam so izme}arsko
stapi{te po timbata. Ne trpam nikoj da me
dupi. ]e te re-pnam, }e te mi-fkosam, }e te
fa-knam, sol-nam, sfa}a{?
Svira~ot
Ne tuku re-pnuvaj, mi-fkosuvaj, fa-knuvaj,
tuku sfati me ti mene.
Vtoriot svira~
Jas velam srebren zvuk, za{to svira~ite
zvu~at za srebro.
Petar
I ova e dobro. A {to veli{ ti, Tamburo
Tvrda?
Tretiot svira~
Navistina ne znam {to da ka`am.
Petar
O, prosti mi, te molam. Ti si peja~ot, da be!
]e odgovoram jas mesto tebe. Se veli muzika
po srebren zvuk gap~i, za{to na svira~ite
ne im se pla}a so zlato za svireweto.
Srebreniot zvuk na muzikata toga{
so brza uteha ni pomaga.
Vtoriot svira~
Svira~ot
A da go spastri{ stapi{teto, i da ja
izvadi{ duhovitosta?
Toga{ }e te pot{ibam so duhovitosta.
Petar
More }e te istepam i bez stap, so gol um ako
treba.
Odgovorete mi ko lu|e.
Koga te{ka bolka srceto go zgrap~i
toga{ muzikata po srebren zvuk gap~i,
zo{to srebren zvuk, zo{to da gap~i po srebren zvuk?
[to }e ka`e{ ti na ova, a, @ico Skinata?
Svira~ot
Za{to srebroto, gospodine, ima prijaten
zvuk.
Romeo i Julija
^in PETTI
Scena 1
(Vleguva Romeo.)
Romeo
Romeo
Valtazar
Valtazar
Ve prekolnuvam, gospodaru. Bidete trpeliv!
Blediot i div pogled, se pla{am,
navestuva zlo.
Romeo
Gluposti! Se la`e{,
ostavi me, i stori go toa {to ti go narediv.
Zarem nema pismo od mojot monah za mene?
Valtazar
Nema, gospodaru dobar.
(Izleguva.)
Romeo
621
Romeo i Julija
Aptekarot
Koj vika tolku glasno?
Romeo
Dojdi vamu, ~oveku, siromav si, gledam,
eve ti ~etirieset dukati, za gram eden
od onoj otrov tvoj so brzo dejstvo
{to za mig se {iri niz site veni
a toj komu `ivotot mu do{ol do nos pa|a
vedna{ mrtov, go ispu{ta zdivot brzo
i nasilno ko |ule ispukano naglo
{to ita od kobnata utroba na topot.
Aptekarot
Takov smrtonosen otrov imam, no zakonot
vo Mantova propi{uva smrt za sekoj
{to nego go prodava.
Romeo
Zarem ti, gol i napu{ten od vekov,
se pla{i{ od smrt? Na obraz ti e ispi{ana
gladta,
nu`da i nevolja od o~ite ti polzat,
prezir i beda na ple}i ti visat,
ni svetot ti e prijatel ni zakonot negov,
Vilijam [EKSPIR
622
Scena 2
Otec Lavrentij
Monah Jovan
Svet moj o~e, brate moj, ej!
Otec Lavrentij
Ova sigurno e glasot na otec Jovan.
Dobredojde od Mantova, {to veli Romeo?
Ili ako mi pi{al, pismoto negovo daj mi go.
Monahot Jovan
Trgnav da pobaram eden bosonog brat ovde,
nekoj od redot na{ {to dru`ba }e mi pravi
a koj{to vo gradov bolnite gi posetuva.
No koga go najdov, stra`arite gradski,
somnevaj}i se deka obajcata sme bile
vo ku}a vo koja vladee zarazna ~uma
gi zape~atija portite i ne ne pu{tija
nadvor
pa taka go spre~ija patot moj do Mantova.
Otec Lavrentij
Koj go odnese toga{ pismoto moe na Romeo?
Monahot Jovan
Ne mo`ev da go pratam, eve go tuka,
a ne najdov ni glasnik tebe da ti go vratam,
tolku upla{eni od zarazata bea tie.
Otec Lavrentij
Ama nesre}a! @imi svetiot na{ red,
pismoto ne be{e ubavo ama ima{e sodr`ina
mnogu va`na i nepristignuvaweto na celta
mo`e golema opasnost da predizvika; odi,
brate Jovane, najdi mi `elezen kopa~
i vo }elijata donesi mi go vedna{.
Monah Jovan
Odam i }e ti go donesam, brate.
(Izleguva.)
623
Romeo i Julija
Scena 3
(Vleguvaat grofot Paris so pa`ot, nosat
cve}iwa i slatka voda.)
Paris
Daj mi go fakelot, mom~e, trgni se od ovde.
Sepak izgasni go, ne sakam da me vidat.
Pod onaa tisa onde spru`i se na tloto
a uvoto zalepi go do {uplivata zemja
rovka, rastresena od kopaweto grobje
taka {to niedna noga do grobi{ta ne }e
dojde
bez ti da ja seti{; toga{ svirni mi,
ako ~ue{ deka nekoj navamu ide.
Daj mi gi cve}iwata. Stori kako {to ti
rekov. Odi.
Pa`ot
Mnogu mi e strav sam na grobi{ta da stojam
ama sepak }e priberam hrabrost.
Paris stava cve}e na mogilkata.
Paris
Krinu, so cve}a go kitam nevestinskiot
odar,
o jadu, pokrivot ti e pra{ina i stewe,
{to so slatka voda }e go pojam no}e
a nejze {tom ja snema, so solzi od pla~ov
za po~est kon nea postojano }e itam
za da ja opla~am i grobot da & go kitam.
Pa`ot sviri i vika. Gospodaru!
Mom~eto mi dava znak deka nekoj navamu
ide.
Koja prokleta noga vamu no}eska lunya
~inot ta`en da mi go oskvernuva i obredot
quben?
[to? So fakel? Sokrij me no} za kratko,
(Vleguvaat Romeo i Valtazar so
fakel,sekir~e i `elezen kopa~.)
Romeo
Daj mi gi sekir~eto i `elezniot kopa~.
Eve, zemi go pismovo. Utre rano
potrudi se da mu go predade{ na gospodarot,
mojot tatko.
Daj mi go fakelot. Vo `ivotot te kolnam
{to i da vidi{ ili da ~ue{, stoi na strana
i ne prekinuvaj me vo ona {to go pravam.
Vo ovaa postela na smrtta jas se spu{tam
i za da go vidam liceto na sakanata moja
no glavno za da go izvadam od mrtviot nejzin
prst
skapoceniot prsten: prsten {to mnogu mi
treba
za celta {to mi e na um. Zatoa trgni se!
No ako od qubopitnost se vrati{ za nietot
da me prekoruva{ {to sakam da go storam,
`imi gospod }e te rastrgnam par~e po par~e
i site del~iwa na gladnite grobja }e gi
frlam.
Migov i namerite luda~ki mi se i mnogu
divi,
ponepopustlivi i pobesni mo{ne
od gladnite tigri i spobudalenoto more.
Valtazar
Odam gospodaru i nema da vi pre~am.
Romeo
So toa go doka`uva{ prijatelstvoto tvoe.
Zemi go ova. @ivej i bidi sre}en. Zbogum,
dobro
mom~e.
Valtazar
Sepak tuka nekade }e se skrijam! Bog da
~uva,
pogledot negov me pla{i, namerata
zagri`uva!
(Romeo ja otvora grobnicata.)
Romeo
@eludniku gaden, utrobo na smrtta,
{to najli~niot zalak zemski go goltna
vaka nasilno }e ti ja otvoram rilkata gnila
pa za inaet u{te hrana }e ti vteram.
Vilijam [EKSPIR
624
Paris
Paris
O proboden sum! Ako milost ima{,
otvori go grobot i legni me do Julija!
(Umira.)
Romeo
Taka }e storam. Da go vidam ova lice.
Rodninata na Merkucij, blagorodniot grof
Paris!
[to mi vele{e mom~eto moe, a du{ata vozbudena moja
ne go slu{a{e duri javavme? Mislam
mi re~e deka Paris trebalo Julija da ja
zeme.
Zarem ne re~e taka? Ili sonuvav deka re~e?
Ili sum lud, pa go ~uv kako za Julija ne{to
re~e
ama ne sum siguren deka re~e? O, daj mi raka
ti {to so mene vo knigata na nesre}nici si
vpi{an!
]e te zakopam vo triumfalniot grob!
Grob? O ne, vo kulata sjajna, zaklano mom~e,
za{to ovde po~iva Julija a ubavinata
nejzina
od grobnicava pravi balska sala polna svetlost.
Po~ivaj tuka mrtov od mrtovec zakopan sega.
^estopati kaj lu|eto, pred da umrat
se javuva veselost! Temni~arite ja vikaat
nea
veselost pred smrt! O, kako ova da go vikam
veselost? O qubov moja, `eno moja,
smrtta {to medot go iscicala od tvojot zdiv
u{te ne ja pobedila ubavinata tvoja.
Ne si porazena, bajrakot lixben u{te
na tvoite se rumeni usni i na obrazite tvoi
i ne se razvealo tamu bledoto zname na
smrtta.
Le`i{ tuka Tibalt vo pla{tenicata
krvava tvoja?
O kakva pogolema usluga da ti storam
od ovaa sega koga so rakata mladosta {to ti
ja kutna
mladosta }e ja prese~am na du{manot tvoj?
Prosti rodnino. O mila Julija
zo{to si u{te tolku li~na? Dali da veruvam
625
Romeo i Julija
Valtazar
Taka e, sveti o~e, a i mojot gospodar e tamu
onoj {to vie go sakate.
Otec Lavrentij
Koj e toj?
Valtazar
Romeo.
Otec Lavrentij
Kolku vreme e tamu?
Valtazar
Ima barem polovina ~as.
Otec Lavrentij
Dojdi so mene vo grobnicata.
Valtazar
Ne smeam, o~e.
Gospodarot moj ne znae deka u{te sum tuka,
so smrt toj mi se zakani deka }e me kazni
ako ostanam namerata da mu ja vidam.
Otec Lavrentij
Ostani toga{. Sam }e odam, iako strav me
fa}a.
Se pla{am da ne ne{to stra{no se ima
slu~eno.
Otecot pristapuva i zdogleduva krv i
oru`je.
Valtazar
Kako {to sum zaspal pod tisava ovde
sonuvav deka gospodarot moj so nekogo se
borel
i deka gospodarot moj go ubil.
Vilijam [EKSPIR
626
Otec Lavrentij
Romeo!
Lele, lele, ~ija e ovaa krv {to vlezov
kamen na grobnicava go izvalkala?
[to zna~at me~evive, krvavi, bez gospodar,
ostaveni bezbojni kraj mestovo za pokoj?
Romeo, o bled e! I u{te nekoj? Koj? Paris?
Siot vo krv? Ah, koj li ~as surov
vinoven e za ovaa zgoda kobna?
(Gospo|ata se budi.)
(Stanuva Julija.)
Julija
O o~e, ute{itelu moj, kade mi e ma`ot?
Dobro pomnam kade treba da bidam,
a tuka i sum. Kade e mojot Romeo?
Otec Lavrentij
Slu{am glasovi, gospo|o. Izleguvaj, te
molam,
od gnezdovo na smrtta, zarazata i neprirodniot son.
Pogolema sila, mnogu posilna od nas
namerite ni gi spre~i. Odi, izleguvaj
nadvor.
Ma` ti mrtov na gradi ti le`i.
A i Paris. Odi, }e te smestam vedna{
vo redot na sestrite, monahiwi sveti.
Ne pra{uvaj mnogu za{to doa|a stra`a.
Ajde, odime, dobra Julio, ne smeat ovde da
me najdat.
(Izleguva Lavrentij.)
Julija
Odi, odi odovde, za{to jas ostanuvam.
[to e ova? Pehar stegnat vo rakata na mojot
sakan?
Otrovot gledam mu donese bezvremen preod.
O cicijo, si ispil s#? Ne si ostavil prijatelska kapka
da mi pomogne po tebe da trgnam. Usnite }e
ti gi baknam,
mo`ebi na niv ima u{te malku otrov
za da umram od napitokov iscelitelen.
Usnite ti se topli.
627
Romeo i Julija
Prviot stra`ar
Toa e mnogu somnitelno. Zadr`ete go i nego!
(Vleguva knezot.)
Knezot
Kakvo zlo tolku rano ne stana
od na{iot utrinski son?
(Vleguvaat Kapuleti i negovata `ena.)
Kapuleti
[to go tera svetot od site strani da vika?
Gospo|a Kapuleti
Montagi
Lu|eto po ulici vikaat Romeo,
nekoi Julija, nekoi Paris i ko spobudaleni
tr~aat site kon grobnicata na{a.
Knezot
Knezot
Kakov strav vo u{ite sega ni pi{ti?
Pogledaj pa }e vidi{!
Prviot stra`ar
Montagi
Gospodaru, ovde ubien le`i grofot Paris,
i Romeo e mrtov, a Julija, iako od porano
mrtva
topla e i {totuku ubiena.
Knezot
Barajte, istra`uvajte i doznajte kako se
slu~ilo
gnasnovo ubistvo.
Prviot stra`ar
Ovde se eden monah i pa`ot na ubieniot
Romeo
so alatki pogodni za otvorawe
na grobnicava na po~inatite.
Kapuleti
O nebo! O `eno, gledaj kako }erka ni
krvavi!
Vilijam [EKSPIR
628
Romeo i Julija
Kapuleti
O brate Montagi, daj mi raka. Neka
rakuvaweto miraz bide za }erka mi, za{to
drugo ne mo`am da baram.
Montagi
Ama jas mo`am pove}e da dadam
za{to statua }e & krenam od ~isto zlato
pa s# dodeka srca niz Verona bijat
site }e ja pomnat vernata Julija.
Kapuleti
Ista takva i na Romeo kraj nea }e se vi{i
mala otkupnina za omrazata ni grda.
Knezot
Tmuren mir utrovo so sebe ni nosi
sonceto od taga ne saka da se javi
odete, muabetete u{te za stvarive lo{i
nekoi }e bidat kazneti, nekoi }e zaminat
pravi.
Oti polive svetski pota`na prikazna ne
krijat
629
Naslov na originalot:
The Tragedy of Richard the Third
LICA:
Kralot Edvard ^etvrti
Edvard, princ od Vels, podocna kral Edvard Petti
Ri~ard, vojvoda od Jork sinovi na kralot
Xorx, vojvoda od Klarens
Ri~ard, vojvoda od Gloster, podocna kral Ri~ard Treti bra}a na kral Edvard
Edvard Plantagenet, sin na Klarens
Henri, grof od Ri~mond, podocna kral Henri Sedmi
Kardinal
Arhiepiskopot od Jork
Episkopot od Eli (Xon Morton)
Vojvodata od Bakingam
Vojvodata od Norfolk
Grofot od Sari, sin mu
Entoni Vudevil, grofot Rivers, brat na Elizabeta
Markizot od Dorset i Lord Grej, sinovi na Elizabeta
Grofot od Oksford
LordHastingz
LordStanli, lord od Derbi
Lord Lavel
Ser Tomas Von
Ser Ri~ard Ratklif
Ser Vilijam Kejtzbi
Ser Xejmz Tirel
Ser Xejmz Blant
Ser Volter Herbert
Ser Robert Brekenberi, nadle`en na Kulata
Ser Vilijam Brendon
Kristofer Ursvik, sve{tenik
Drug sve{tenik
Tresel i Berkli, pridru`nici na lejdi Ana
Gradona~alnikot na London
[erif
Elizabeta, kralica na Edvard ^etvrti
Margarita, vdovica na kralot Henri [esti
Vojvotkata od Jork, majka na kralot Edvard ^etvrti
Lejdi Ana, vdovica na Edvard, princot od Vels, sin na Henri [esti; podocna se ma`i za
Ri~ard.
Margarita Plantagenet, }erka na Klarens
Duhovite na site ubieni od Ri~ard; lordovi i pridru`ba; pisar,
gra|ani, ubijci, glasnici, pomo{nik glasnik, vojnici i dr.
I spored vnatre{nite i spored nadvore{nite podatoci, Ri~ard Treti e drama
{to pripa|a na prviot period od tvore{tvoto na Vilijam [ekspir. Od edna strana, za toa
zboruva izedna~enosta na stilot, versifikacijata i psiholo{kata obrabotka na likovite,
a od druga, podatokot deka e pi{uvana pome|u 1592 i 1593 godina koga, poradi besneeweto
na ~umata, bile zatvoreni site teatri vo London.
Sledata nastani ne e originalna. Izvorite za nea se nekoi stari hroniki, nekolku
prethodni tragedii pe~ateni vo knigata Ogledalo za sudiite od koi se izvle~eni scenite
so Klarens, potoa Istorijata na Anglija od Polidor i nedovr{enata Istorija na
kralot Ri~ard Treti od Tomas Mor koja va`i za najneposreden izvor vrz koj se zasnovaat
nastanite zaklu~no so ~etvrtiot ~in. No, se razbira, ovie pozajmuvawa ne ja zasenuvaat
originalnosta na zavr{nata [ekspirova verzija, od prosta pri~ina, {to taa, za razlika od
{turosta i ladnokrvnosta na izvornata faktografija, nudi visoko estetsko i umetni~ko
do`ivuvawe. I, kako {to veli eden kriti~ar, dokolku, po nekoj slu~aj, Mor do`ivee{e
da ja vidi Ri~ard Treti na scenata vo proletta 1594 godina i samiot odu{eveno }e mu
rakopleska{e na genijalnosta na mladiot dramati~ar.
I spored nastanite i spored samite likovi, Ri~ard Treti e drama dlaboko vpiena
vo istorijata na angliskiot narod. Zaedno so Henri [esti (osobeno tretiot del), taa go
opfa}a verojatno najta`niot period od angliskata istorija: gra|anskata vojna od vtorata
polovina na 15-ot vek, t.n. Vojna na rozite vodena pome|u kne`evskite domovi na Lankester i Jork koja, so svojata svirepost, re~isi sosema }e go uni{ti toga{noto anglisko
plemstvo. No i pokraj istoriskata podloga, Ri~ard Treti ne mo`e da se smeta samo
za istoriska drama. Nekolkute prika`ani tragi~ni sudbini zapo~nati i zavr{eni vo edno
surovo vreme, ja izdignuvaat nea do nivo na individualna i kolektivna tragedija. Od individualnite sudbini, najprisutna i najdetalno e sledena onaa na kralot Ri~ard. Nejzinata
tragi~nost e navestena u{te vo tretiot del na Henri [esti koga Ri~ard go najavuva
svojot pohod kon angliskiot prestol. Pritoa, hrana mu se nerealnite ambicii, obleka
podlosta, sredstva spletkite i kole`ot a negovo pokritie lukavstvoto. Inteligenten i
beskrupulozen, toj e apsoluten gospodar vo svetot niz koj defiliraat slabi, bescelni i
pred s#, naivni likovi. Ri~ard sam ja zapo~nuva i sam ja zavr{uva svojata tragedija. Iako
e ubien od Ri~mond, idniot kral Henri Sedmi, vistinskite pri~ini za negovata smrt ne
le`at vo ja~inata na protivnikot (odnosot na silite na samoto boi{te e eden sprema tri
vo korist na Ri~ard), tuku li~no vo nego, vo negovata priroda. Onaka ~udovi{no skroen,
turnat na stranpaticata na sopstvenite ambicii, ne nao|aj}i vistinski protivnik na
zemjata, a teran slepo napred od monstrumot vo sebe, toj postojano vodi samo dve vistinski
bitki: protiv natprirodnite sili otelotvoreni vo seni{niot lik na starata kralica
Margarita i protiv sopstvenoto prokletstvo. I vo dvete e porazen. So toa zavr{uva negovata li~na tragedija, zavr{uvaat drugite individualni tragedii a, kako krajna posledica
od toa, zavr{uva kolektivnata tragedija na edno razjadeno i razedineto op{testvo.
Dramata Ri~ard Treti e prvpat prevedena na makedonski od Dragi Mihajlovski vo
1985 godina, a prvpat postavena na scenata na MNT od re`iserot Rahim Burhan vo 1989
godina. (Premierata, so Vladimir Svetiev vo glavnata uloga, be{e igrana na Imaret vo
Ohrid.) Ovde ja pe~atime prerabotenata verzija na prviot prevod.
^in PRVI
Scena 1
London. Ulica
(Vleguva Ri~ard, Vojvodata od Gloster)
Gloster
Zimata sega na na{iot ~emer
leto e sjajno od sonceto na Jork
i oblak murtav nad dom {to ni ezdel
zatonal v temni pazuvi morski.
Venci pobedni ~ela nam ni krasat
za spomen me~ot izaben visi;
uzbuni grozni veseli se sredbi
mar{evi naporni radosni igri.
Voinot smurten razvedril lika i
sega, mesto v boj da bodina kowa
i strav da vleva v du{manski srca,
vo odai damski buvnuva ve{to
na zvukot mamliv od rasko{na flejta.
No jas, {to skroen ne sum za zabavi
niti sozdaden zavodnik da bidam,
roden alip, bez darba qubovna pred
gizdava, bludna nimfa da se pr~am,
jas, od stava ubava {to sum li{en,
od tvorecot dvoli~en izmamen, grd,
pred vreme na svet ispraten, polugotov
odvaj, tolku gaden i neomilen
{to pcite na pat po mene lajat,
jas, vo vremevo mirnodopsko, blago,
nemam na~in drug denot da mi mine,
osven senkata na sonce da si ja sledam
i podbiv da bijam so izgledot svoj.
Toga{ {tom za qubovnik ne me biva,
dni slatkozborni fino da si vrvam,
se re{iv ni{to`nik da stanam razvratov
dene{en, bezdelni~av da go mrazam.
Zavera skovav, glasini pu{tiv,
so ludi proro{tva, kleveti, sni{ta,
brat mi Klarens i kralot da gi nabedam
vo omraza smrtna eden protiv drug:
a kral Edvard ako praveden e i iskren
ko jas {to sum ve{t, podmolen i zlo~est
Ri~ard III
od prestolot, X nekoj, porodot }e mu go
li{i:
sledstveno, za nego jas sum toj oti
imeto moe Xorx na X po~nuva*.
Vakvi i sli~ni igrarii, slu{am,
go podbodnale kralot da me apsi.
Gloster
Ete, {tom ma`ot `ena go vladee.
Ne te pra}a kralot v Kula tuku
ledi Grej, Klarens, `ena mu. Taa
na vakva krajnost go naterala.
Zarem taa i onoj gospodin
dobar, Entoni Vudevil, brat &,
ne go piknaa lord Hastingz v Kula
od kade duri deneska e pu{ten?
Nesigurni sme Klarens, nesigurni.
639
Gloster
Klarens
@imi gospod, nikoj ne e siguren
osven rodninite na kralicata
i no}nite glasnici od kralot do
madam [or {to tr~kaat. Zarem ne ~u
kolku nisko padna lord Hastingz za
da go pu{tat?*
Gloster
Ponizno pred nejze vo molbi zajde
i lordot kancelar sloboda najde.
I ~uj me, ako sakame kralot
v milost da ne dr`i, slugi ponizni
mora da sme nejzini. Vdovicata
prekapena i onaa dama, od drdorki
blagorodni~ki mo}ni, brat ni vo
kralstvoto gi napravi.
Brekenberi
Za pro{ka va{ite blagorodstva gi
molam no, negovoto veli~estvo
naredi strogo nikoj vo
kralstvoto, bez ogled na rangot, da ne
smee na samo so bratot svoj da
zboruva.
640
Vilijam [EKSPIR
}e ja vikam za da te oslobodam.
A zasega ova razbratuvawe
me boli pove}e odo{to misli{.
Klarens
Gloster
Sekako, sekako. Isto ko Klarens;
du{manite va{i se i negovi,
isto na obajcata vi napravija.
Hastingz
Gloster
[to ima vo svetot?
Klarens
Hastingz
Moram. Zbogum.
(Izleguvaat Klarens, Brekenberi i
stra`arot)
Gloster
Gloster
Odi! Gazi go patot od koj nema
nikoga{ da se vrati{. O, Klarense
{utko, tolku te sakam {to naskoro
du{ata na nebo }e ti ja pratam
ako neboto darot moj go primi.
No, koj ide? Segapu{teniot Hastingz!
(Vleguva lord Hastingz)
Hastingz
Le`i.
Dobar den, blagoroden lordu!
Gloster
Gloster
Isto
i vam lordu moj kancelar! Na ~ist
vozduh dobro ni dojdovte. Kako go
podnese zatvorot lordstvoto va{e?
Hastingz
Trpelivo lorde, ko zatvorenik.
No `iv }e bidam da im blagodaram
na tie vaka {to me namestija.
Ri~ard III
oddol`am ako ma` i svekor sam
& stanam. I }e & stanam no ne od
qubov, tuku za namerata tajna
{to }e ja ostvaram so nea `enej}i se.
No tav~e spremam a v more e plenot.
@iv e Klarens, Edvard na prestol sedi,
{tom umrat, dobivka mene mi sledi.
641
Scena 2
London. Druga ulica
642
Vilijam [EKSPIR
Ana
Koj crn ve{ter vragov go tera
svetiot obred da go prekinuva?
Gloster
Bednici!
Trupot spu{tete go, ili `imi sveti
Pavle, trupovi od vas }e napravam.
Prviot velmo`a
Milorde,
trgnete se, kov~egot da mine.
Gloster
Pesu drzok! Zapri koga velam i
helebardot od mene trgni go ili
`imi sveti Pavle }e te ni~kosam,
}e te zgazam, bedo, za drskosta.
(Go spu{taat kov~egot.)
Gade,
za boga ne znae{ niti za ~ove~nost.
I yverot barem malku so`alba ima.
Gloster
Nemam, velam. Pa zatoa yver ne sum.
Ana
Ana
Se tresite? Zar site strav ve zgrabil?
No, smrtni ste znam, bo`e, vi prostuvam
smrtnite o~i pred |avolot vednat.
Mavni se, o slugo adska u`asna!
Nad teloto smrtno mo} ti ima{
nad du{ata nema{. Mavni se, velam.
Gloster
Ri~ard III
Ana
Ana
Pogrd od srceto {to bi mislelo,
prosteno ti e ako se obesi{.
643
Gloster
Gloster
So toa vinata bi si ja priznal.
Go ubiv. Tvrdam.
Ana
Ana
So toa prosteno }e ti bide {to
odmazda dostojna sam si izvr{il
za kole`ot nedostoen vrz drugi.
Gloster
Gloster
Da re~eme ne sum gi zaklal.
Sre}a za rajot nego {to go ima.
Ana
Ana
Toga{ re~i `ivi se, no mrtvi
se od tebe tie o, robe adski.
Gloster
Ne ti go ubiv ma`ot.
Ana
Ana
Zna~i `iv e.
Za nikade ne si osven za v pekol.
Gloster
Gloster
Mrtov e. Ubien od Edvard.
I
Ana
Ana
La`e{, gadu! Kralicata Margarita
me~ot presno krvav ti go vide. Ti
saka{e i nejze da ja probodi{
bra}ata tvoi da ne te spre~ea.
Gloster
Klevetni~ki me navede, vinata
nivna vrz mene nevin {to ja frlija.
V zatvor.
Gloster
Spalnata tvoja.
Ana
Mir neka
nema vo sobata ti kaj{to le`i{.
644
Vilijam [EKSPIR
Ana
Gloster
Da, gospo|o, so tebe duri ne legnam.
Ana
Se nadevam.
Gloster
Ana
I jas. No ledi Ana,
so dosetkite da prekineme i
posmireno malku da razmislime:
Zar ne e pri~initelot isto kriv
ko xelatot za smrtta prerana na
Plantagenetite Henri i Edvard?
Ana
Ana
Ka`i go.
Da e taka ma`omoru, ti velam,
so nokti nea od liceto }e ja strgnam.
Gloster
O~ive ne bi podnele propast
takva na ubavinata; ko sonceto
svetot taa mene me razvedruva,
denot mi go krasi, `ivotot.
Gloster
Plantagenet.
Ana
Toa be{e toj.
Gloster
Ana
Po ime-da, no podabar e ovoj.
No} crna denot da ti go zaseni
a smrt `ivotot!
Gloster
Ne kolni se sama, ubavice. I
den i `ivot si mi ti.
Ana
Kade e?
Ri~ard III
Gloster
Ovde. (Ana go pluka Glostera.) Zo{to me
pluka{?
Ana
Plunkata otrov za tebe neka bide!
Gloster
Otrov ne izlegol od poslatko mesto.
Ana
Otrov ne visel na pogaden kreka~.
Mavni se! Ti o~i mi zarazuva{.
Gloster
Tvoite moite gi zarazija.
645
Ana
Stanuvaj licemeru! Smrt ti sakam
no xelad ne sakam da ti bidam.
Ana
Gloster
O, zmejovi da se pa da te sotrat!
Toga{ re~i pa sam }e se ubijam.
Gloster
Ana
Kamo da se, pa vedna{ da si umram
oti sega so smrt `iva me morat,
od o~ite solzi soleni mamat
i so kapki detski gi sramotat
o~ive {to ne pla~ele ni koga
tatko mi Jork i Edvard lipaa
slu{aj}i go lelekot na Rutland
proboden so me~ od Kliford crniot,
ni koga tatko ti hrabar, ko dete
za smrtta na tatko mi ka`uva{e
oblean vo solzi a slu{a~ite
pla~ea ko drvja pokisnati od
poroj. Vo tie vremiwa ta`ni
o~ive ma`estveni preziraa
solzi. No tagite {to ne storija
ubavinata tvoja go pravi i
so pla~ gi zaslepuva. Ni prijatel
ni du{man nikoga{ ne sum molel.
Za zborovi slatki, milni, neve{t sum;
no sega, gordoto srce za tebe
moli i na zbor jazikot go tera.
Ve}e rekov.
Gloster
Vo gnev be{e toa. Pak
re~i i rakava na zborot za
qubovta tvoja, qubov {to ti ubi,
tebe za qubov, poverna qubov }e
ubie no i vo dvete ubistva
sou~esnik }e si ti.
Ana
Bi sakala srceto da ti go znam.
Gloster
Niz jazikot se gleda.
646
Vilijam [EKSPIR
Ana
I jazik i srce ima{ la`livi.
Gloster
Toga{ iskren ~ovek ne postoi.
Ana
Dobro. Me~ot vrati si go.
Gloster
Te molam crninata ostavi ja
za toj {to ima pri~ina da `ali
i vedna{ pojdi vo dvorecot Krozbi.
A jas, {tom sve~eno go zakopam
kralov blagoroden vo ^atsi i grobot
mu go natopam so pokajni~ki solzi,
najponizno kaj tebe }e dojdam.
Pri~ini za ova ima mnogu pa
te molam poslu{aj me.
Gloster
Se smirivme zna~i?
Ana
Od s# srce. Me raduva {to se kae{.
Tresel i Berkli, so mene dojdete.
Ana
Gloster
]e doznae{.
Posakaj mi sre}a.
Gloster
Ana
Da `iveam vo nade`?
Ana
Sekoj, ~inam, vo nade` `ivee.
Gloster
Primi go, te molam, prstenov.
Ana
Da se primi ne zna~i da se dade.
(Go stava prstenot)
Ne zaslu`uva{
no bidej}i me u~i{ da ti laskam
zamisli deka sum ti posakala.
(Izleguva sledena od Tresel i Berkli)
Gloster
Gospodo, teloto krenete go.
Velmo`ata
Kon ^atsi, blagoroden lordu?
Gloster
Gloster
Ko prstenov prst {to ti opfatil i
srceto taka v gradi ti se skrilo.
Nosi gi, tvoi se sega. U{te
ako mo`e ponizniot tvoj sluga
za ne{to da te izmoli, sre}en
beskrajno }e go napravi{.
Ana
Da ~ujam.
Ri~ard III
potkrepi osven |avolot li~no i
licemerieto moe a sepak
ja osvoiv! S# za ni{to. Ha! Zarem
princot hrabar ve}e go zaboravi,
ma` & Edvard, kogo pred tri meseci
vo lutina kaj Tjuksberi go ubiv?
Poubav i posmel vitez {to bog vo
mig na {tedrost go sozdade, mlad, mudar,
doblesen, od krv kralska, vo svetot
{iren ne }e se rodi. A taa
sepak na mene pogledot go frli,
{to zlatniot cvet na princot go svenav
i vdovica v postela ja napraviv.
Na mene {to ni ~etvrt od Edvard
ne vredam, na mene grd i alipen.
Vojvodstvoto za pari~ka go davam
{to vaka lo{o sum se potcenuval.
Pa taa, `imi gospod, ma` vo mene
gleda, ma` privle~en i ubav.
Ogledalo }e kupam, }e pora~am
trista majstori, ali{ta
najubavi da mi so{ijat i
bidej}i sam sum za izdr{ka, so mal
tro{ok }e se odr`uvam. No prvin
prijatelon v grob }e go smestam, a
potoa kaj Ana so pla~ se vra}am.
Sveti mi sonce li~en da se gledam
senka v ogledalo jas da si sledam.
(Izleguva.)
647
Scena 3
648
Vilijam [EKSPIR
Grej
Eve gi lord Bakingam i lord Stenli.
Bakingam
Dobar den kralice vi posakuvam!
Stenli
Neka bog vedrosta napre`na vi ja
vrati!
Elizabeta
Groficata Ri~mond, lorde moj Stenli
odvaj na ova bi rekla amin. No,
iako Stenli, taa vi e `ena
i me ne}e, ve uveruvam oti
ne ve mrazam za vozgordot nejzin.
Stenli
Ve molam ili da ne veruvate
na zlobnite {to la`no ja klevetat
ili, ako klevetite se to~ni
sfatete gi ko mana vo naravot
nejzin a ne ko namerna zloba.
Elizabeta
Bevte li kaj kralot lorde moj Stenli?
Stenli
Jas i vojvodata od Bakingam
ba{ od kaj nego doa|ame.
Elizabeta
Ima li podobruvawe, gospodo?
Bakingam
Ima gospo|o. Toj zboruva bodro.
Elizabeta
Gospod zdravje neka mu dade! Dali
so nego zboruvavte?
Bakingam
Da, gospo|o.
Saka da gi smiri vojvodata od
Gloster i bra}a vi a site niv so
lordot kancelar pa sega kaj sebe
gi vika.
Elizabeta
Daj bo`e da e taka! No, nevozmo`no e toa.
Se pla{am na vrvot sme od sre}ata.
(Vleguvaat Gloster, Hastingz i Dorset.)
Gloster
Nepravda mi ~inat, nema da trpam.
Koi se tie na kralot {to se `alat
deka nam}or sum bil i ne sum gi sakal?
@imi Pavle, kralot go ne}at tie
{to u{ite mu gi polnat
so kleveti podli. A bidej}i ne znam
da laskam, da glumam, da licemeram,
da klevetam i la`am i ko u~tiv
majmun po francuski da se klawam,
zatoa za niv sum bil podmolen du{man.
Zarem ne mo`e obi~niot smrtnik
bez zli nameri da `ivee i bez
ednostavnosta da mu ja kodo{at
svileni, itri, prefrigani zmii?
Grej
Komu ovde va{eto blagorodstvo
mu se obra}a?
Gloster
Tebe {to ni ~esen si
ni blagoroden. Sum ti storil li zlo?
Sum ti zgre{il ne{to? Ili tebe?
Ili tebe? Ili na drug od taborot va{?
^uma da ve sotre! Kralot milozliv
kogo gospod ba{ od takvi ko vas go ~uva
odvaj na sebe mo`e da dojde od
vas {to klevetite besprizorno.
Ri~ard III
Elizabeta
Gre{no ste sfatile, devere Gloster.
Kralot po svojata kralska volja
a ne po `elba na drugi, sekako
poradi zlobata vo vas {to na
videlo ja iska`uvate protiv mene,
moite deca i moite bra}a,
n# sobra ovde, da ja doznae pri~inata
za nea i vedna{ da ja otstrani.
Gloster
Bo`e, svetot tolku se izopa~il
{to vrap~eto prvnalo orel da bide.
A {tom prostakot gospodin stanal
gospodinot ~esto za prostak go mislat.
Elizabeta
Jasna vi e celta, devere Gloster,
na napredokot na{ ni zaviduvate
Ne daj bo`e da n& potrebate!
Gloster
Gospod dade mene da mi trebate.
Po va{ nagovor brat mi e zatvoren,
jas potisnat, plemstvoto prezreno a
unapreduvawa sekojdnevno se
delat na takvi {to do v~era ni gro{
ne vredea.
Elizabeta
@imi toj {to vo gri`i
me izdigna od blagosostojbata
{to ja u`ivav, kaj kralot ne sum go
nabedila vojvodata od Klarens
tuku najiskreno se zalagav za
nego. Sramno me navreduvate {to
zli somnenija la`no mi lepite.
Gloster
Ja poreknuvate li vinata za
zatvoraweto na lord Hastingz?
649
Rivers
Ja poreknuva milorde.
Gloster
Da, lorde. No koj ne znae za toa?
Taa i od ova pove}e mo`e.
Mo`e fino da ve unapredi pa
da porekne oti pomognala
pripi{uvaj}i gi po~estite na
zaslugite va{i visoki. A {to
ne mo`e? Pa mo`e{e da se ma`i
Rivers
Da se ma`i?
Gloster
Pa da, da, da se ma`i
so kralot - ergen, ubav no zelen.
Baba vi, se ~inam, polo{o se ma`i.
Elizabeta
Lordu moj Gloster, predolgo gi trpev
navredite vi grubi, podbivite
zajadlivi. Na kralot }e mu ka`am
veruvajte, za site torturi {to
mi gi pravite. Podobro alajka
da bev selska odo{to kralica
{to ja ma~at, preziraat i kudat.
(Vleguva Kralicara Margarita, vo zadninata na scenata)
Malku radost imam {to sum kralica
na Anglija.
Margarita
(Za sebe)
I toa malku da
dade gospod da se smali! ^esta,
ugledot, prestolot, s# e moe.
Gloster
[to! So kralot mi se zakanuvate?
Napred, ka`ete mu! S# {to rekov vo
650
Vilijam [EKSPIR
Margarita
(Za sebe )
Gospode, odmazdi!
Margarita
Gloster
(Za sebe)
Nadvor Zerzevule! Odli~no te
pomnam! Ti ma`ot mi Henri v Kula go
ubi i Edvard, sin mi, kaj Tjukberi.
Gloster
Pred kralica da stanete a ma`ot
vi kral jas bev toj {to za nego rmbav,
du{manite gordi mu gi trebev
prijatelite mu gi nagraduvav
za da kraluva, krvta si ja leev.
Margarita
(Za sebe)
A i mnogu podobra od va{ata.
Rivers
A vie i ma`ot vi Grej za toa
vreme na strana na Lankester bevte
a i ti Rivers. Zar ma`ot vi kaj Sent
Albans ne zagina za Margarita
borej}i se? Dopu{tete mi da ve
potsetam, ako zaboravate, {to
bevte vie a {to ste sega i {to
bev jas a {to sum sega.
Margarita
(Za sebe )
Ubiec
be{e, ubiec si i sega.
Gloster
Klarens
kutriot, testot Vorik go napu{ti
i se prelaga. Isuse, prosti mu!
Ri~ard III
od prestol {to me simnavte. Stoj tuka
podlecu u~tiv, kade?
651
Rivers
Gloster
Zarem ne si progoneta pred zakana so smrt?
Margarita
Sum, no pote{ko progonstvoto mi pa|a
od smrtta ovde. Ma` i sin mi dol`i{ ti,
a ti kralstvo. Poslu{nost site.
Tagava {to me pritiska e va{a a moja
e radosta {to mi ja zedovte.
Gloster
Kletvata {to tatko mi na tebe
ja frli, koga juna~koto ~elo
so hartija mu go krunisa i so prezir
mu potera v o~i reki solzi
a potoa, za da gi isu{i, mu dade
{amija natopena vo krvta
na li~niot Rutland - taa kletva
so te{ka gor~ina frlena od tebe
sega te stigna. I gospod, ne nie,
za zlostorot krvav te kazni.
Elizabeta
Gospod gi odmazduva nevinite.
Hastingz
Najgnasno be{e negovoto klawe
najsvirep zlostor {to nekoga{ bil!
652
Vilijam [EKSPIR
Margarita
Pa da te skoknam? ^ekaj pesu, ~uj me.
Ako pocrna ~uma neboto ima
od taa {to tebe }e ti ja posakam
neka ja ~uva, grevot da ti sozree,
i toga{ gnevno vrz tebe neka se
sru{i, svetot sirot {to go trevo`i{!
Sovesta vezden du{a da ti grize!
Prijatelot tvoj, predavnik misli go,
predavnikot najcrn, prijatel najmil!
Son nemaj za o~ite ma`omorni
osven ko{mar grozomoren {to }e te
ma~i so ve~na i |avoli grdi!
Ti |avolosan, nedonosen, ti
sviwo {to grovta{! Ti {to neroden
u{te za rob na svetot si `igosan
i sin adski! Sramoto za trudnata
utroba majkina! Ro`bo gadna na
semeto tatkovo! Ti partalu
bes~esen! Ti gnaso Gloster
Gloster
Ja dovr{iv jas i za tebe va`i.
Elizabeta
Sami sebe si se prokolnavte.
Margarita
Kralice sirota, senko na sre}ata moja!
Ne {e}eri go pajakot podol
vo mre`ata smrtna {to te navlekuva.
[utko! [utko! No` za sebe si ostri{.
]e me bara{ edna{ kreka~ov grbav,
otroven, zaedno da go kolneme.
Hastingz
Zlonavestna `eno, ne kolni ve}e
trpenieto pred kraj ni e sega.
Margarita
Podleci! Kade e moeto toga{?
Margarita.
Margarita
Rivers
Dobriot sluga na dol`nost ve u~i.
Ri~ard!
Gloster
Da?
Margarita
Margarita
Dobriot sluga dol`nosta si ja znae.
U~ete me kralica da vi bidam
a vie podanici moi. Dobro
slu`ete me, dol`nosta nau~ete si ja!
Ne ti velam tebe.
Dorset
Gloster
[to se raspravame? Pa taa e luda!
Milozliva si zna~i, oti mislev
imiwata mene mi gi nadena.
Margarita
Sekako, no odgovor ne barav.
O, dajte mi kletvata da ja dovr{am.
Margarita
Mol~i markize! Vie ste bezobrazen.
^esta novope~ena malku vi vredi.
O, da znae blagorodstvoto va{e
{to zna~i da zagubi{ pa da strada{!
Toj {to e visoko luwi go demnat
padna li, parampar~e se pravi.
Ri~ard III
Gloster
Ba{ dobar nauk. Primi go, markize.
653
Bakingam
Dorset
Margarita
I za vas, isto, milorde, va`i.
Gloster
Da, i pove}e. No jas gore sum roden
gnezdoto na{e nad kedarot vi{i
so vetrot si igra i sonceto go prezira.
Margarita
I sonceto go zatemnuva, lele! Svedok
e sin mi svien vo mrakot na smrtta
~ii zraci bolskotni gnevot tvoj murtav
vo temnica ve~na gi zavi. Vo
na{eto, va{eto gnezdo go svivte;
bo`e, ti {to gleda{, pomogni; so
krv go dobija, so krv neka go zagubat!
Bakingam
Dosta, ve molam! Od sram ako ne od milost.
Margarita
Vo mene nema ni milost ni sram:
bezmilosno so mene postapivte
i sramno nade`ta mi ja sotrevte;
milosta mi e surovost, `ivotot sram,
vo sramot gnev od tagata mi tlee!
Bakingam
Hastingz
Dosta, dosta!
Od kletvite stra{ni se nakostre{iv.
Margarita
Rivers
O Bakingame kralski,
ti celivam raka vo znak na sojuz
i prijatelstvo: gospod neka
te vardi tebe i domot tvoj blagoroden!
Ti ne si isprskan so krvta na{a
i kletvata moja ne te opfa}a.
654
Vilijam [EKSPIR
Rivers
Gloster
Blagorodno e i risjanski za toj
{to zlodela ti pravi da se moli{!
Gloster
(Za sebe) Toa i jas go pravam po nauk dobar,
oti da kolnev, sam sega }e se prokolnev.
(Vleguva Kejtzbi.)
Kejtzbi
Gospo|o, negovoto veli~estvo
ve vika, vas milorde i vas lordovi.
So sebe go nosam.
(Im go dava ovlastuvaweto)
[tom zavr{ite, nazad vo Krozbi.
No, gospoda, ubijte go vedna{,
bez milost. Ne davajte da moli.
Ve{t e Klarens na zborot i mo`e
da ve raz`ali ako dozvolite.
Prviot
Milorde, nie ne sme drdorkovci.
Koj zboruva ne meli bra{no. Velam,
racete }e rabotat, jazikot ne.
Elizabeta
Gloster
Idam Kejtzbi. Povelete, gospodo.
Rivers
Ve sledime, gospo|o.
(Izleguvaat site osven Gloster.)
A napravam zlo, prv se bunam.
Zlodelata tajni {to gi za~nuvam
gi pripi{uvam na tu|a vina,
Klarens, kogo li~no v aps go frliv
pred prostite {utki Bakingam, Stanli,
Hastingz go oplakuvam i im velam
kralicata i taborot nejzin
go {ilkaat kralot protiv brata si.
Mi veruvaat i me bodrat vrz
Rivers, Von i Grej da se odmazdam;
Ri~ard III
Scena 4
London. Vo Kulata.
655
Klarens
Mi se stori ko od Kula da pobegnav
i na brod se ka~iv za Burgundija
a so mene brat mi Gloster be{e
koj od kabina na pro{etka me
vikna po palubata. Toga{ kon
Anglija se zagledavme i na
bezbroj te{ki migovi se setivme
od vojnite me|u Lankester i Jork.
^ekorej}i po podot lizgav na
palubata, ~inam, Gloster se sopna,
i pa|aj}i, mene, {to sakav da go
zadr`am, preku brodskata strana
me turna vo penlivite morski dalgi.
Gospode, {to bol bilo da se davi{!
Vodi{ta besni naviraat v u{i!
Gletki vo o~ite od smrtta grda!
^inam, iljada brodlomi vidov,
iljadnici lu|e grizeni od lamji
grumewa zlato, kupi{ta biser,
kamewa besceneti, ogromni blaga
site rasfrlani po dnoto morsko.
A vo ~erepite na mrtvite
i vo dupkite vo koi edna{ imalo o~i
656
Vilijam [EKSPIR
Brekenberi
Ne e ~udo, milorde, {to ve strese,
strav me fati, ~inam, samo {to slu{av.
Brekenberi
[to? Zar tolku }e si kratok?
Vtoriot
Klarens
Ah, ~uvaru, ~uvaru, nedelata
{to du{ava sega mi ja tormozat
za Edvard gi storiv, a gledaj kako
toj mi vozvra}a! O, gospode, ako
molitvive nedostojni gi smeta{
i re{i{ za grevot moj da me kazni{,
isturi go gnevot samo na mene.
O, `ena mi nevina i decata
siroti po{tedi gi! Te molam
~uvaru ostani u{te malku,
te{ko mi e na du{a a sepak
bi pospal.
Brekenberi
Prviot
Se razbira, milorde. Gospod
dobar son neka vi dade.
(Klarens zaspiva.)
Taga go ru{i vremeto za odmor
denot no}, pladneto polno} go pravi.
Sjajot kne`evski v tituli le`i
odnadvor ~est a vnatre ~emer. Mesto
sre}a bezmerna, more gi ma~i
od gri`i nemirni. Titulite
kne`evski i imiwata niski
samo nadvore{no, zna~i, ne se isti.
(Vleguvaat dvajcata ubijci.)
Prviot
Vtoriot
Ej, koj e tamu?
Brekenberi
[to bara{ ~oveku, i kako dojde ovde?
Prviot
Ri~ard III
657
Vtoriot
sovesta pomalku.
Prviot
Se pla{i{?
Vtoriot
Ne od toa {to }e go ubijam. Za toa imam
ovlastuvawe; tuku od prokletstvoto {to }e
go
ubijam od koe nikakvo ovlastuvawe ne mo`e
da me spasi.
Prviot
Prviot
Odam kaj vojvodata od Gloster ova da mu go
ka`am.
Prviot
A ako ti se vrati?
Vtoriot
Vtoriot
Nemoj, te molam, ~ekaj malku. Ovaa moja slabost na
duhot brgu }e ja nadminam. Obi~no me dr`i
dodeka
izbroi{ do pet.
Prviot
A sega kako se ~uvstvuva{?
Vtoriot
Samo u{te malku me ma~i sovesta.
Prviot
Pomisli na nagradata {to n# ~eka.
658
Vilijam [EKSPIR
Vtoriot
Prviot
Ba{ sega me kluka vo laktot i me ubeduva
da ne go
ubijam vojvodata.
Vtoriot
Koj si ti?
Primi go |avolot v glava, no, ne veruvaj mu.
]e te
navle~e pa }e ofka{.
Prviot
^ovek kako vas.
Prviot
Klarens
Cvrst sum ko kamen. Ne mo`e da me nadvladee.
Vtoriot
Taka zboruva ~ovek {to si go ceni dobriot
glas.
No, }e svr{ime li edna{ so ova?
Prviot
Tresni go so bal~akot po timbata, a potoa
frli go
vo bo~vata so vino vo drugata soba.
Vtoriot
Odli~no! Od nego }e napravam prvoklasno
vino.
Prviot
Vtoriot
Tiho, se budi.
Da, da, da
Vtoriot
Klarens
Udri!
Da me ubiete?
Prviot
Dvajcata
Ne. Malku }e porazgovarame.
Da, da.
Klarens
Kade si Brekenberi? Vino daj mi!
Ri~ard III
Klarens
Nemavte hrabrost da mi ka`ete
kako }e najdete hrabrost da me ubiete?
Vsu{nost, momci, {to sum vi zgre{il?
Prviot
Nam ni{to tuku na kralot.
Klarens
So nego jas povtorno }e se smiram.
Vtoriot
659
660
Vilijam [EKSPIR
Klarens
Qubovta kon brat mi, |avolot, gnevot.
Prviot
Ko slana vo prolet. Ne la`ete se
toj nas n# pra}a da ve ubieme.
Prviot
Klarens
Qubovta od brat ti, dol`nosta, grevot
tvoj, n# teraat da te ubieme.
Klarens
Za qubov na brat mi ne mrazete me.
Brat mu sum i iskreno go sakam.
Za pari ako ste najmeni kaj
brat mi Gloster }e ve pratam koj za
`ivotot moj podobro }e vi plati
odo{to Edvard za smrtta {tom ~ue.
Vtoriot
Se la`ete, brat vi Gloster ve mrazi.
Klarens
O, ne! Toj qubov i po~it kon mene
ima. Ottuka kaj nego odete.
Prviot
Toa sekako }e go storime.
Klarens
Sveto ~uvstvo imate v du{a
{tom me terate na boga da se molam
a sepak, kon du{ite svoi ste slepi
i ubivaj}i me so gospod vojna
zapo~nuvate. O, gospodo
pomislete deka toj {to na delo
vakvo ve natera, za deloto }e ve mrazi.
Klarens
Vtoriot
Ka`ete mu koga tatko ni na{
kne`evskiot Jork, so pobedna raka
trite sina n# blagoslovi i od
du{a n# podu~i da se sakame
na neslogava malku misle{e toj.
Potsetete go Gloster na ova i
}e vidite kako }e zapla~e.
Prviot
Da, mnogu. Ko nas {to n# u~e{e.
[to da pravime?
Klarens
Pokajte se i du{ata spasete si ja!
Koj od vas, da ste sinovi kne`evski,.
i li{eni od sloboda kako mene
pred dvajca takvi ubijci ko vas
za `ivotot svoj ne bi molel?
A jas sepak molam, ko {to i vie
bi molele da ste na moe mesto.
Klarens
Prviot
Ne potsmevajte se, toj e dobar.
Kaeweto e za kukavici i `eni.
Ri~ard III
Klarens
Nekaeweto e za divjaci i yverki.
Prijatelu, (na vtoriot ubiec) so`alba
v o~i ti gledam. O, ako
o~ite ne ti se la`ni, na moja
strana prejdi i za mene moli se.
Zarem prosjak da nema `al za princot
{to moli?
Vtoriot
Vnimavajte odnazad, milorde.
Prviot
(Go proboduva od zad grb) Na ti, na ti!
I ako s# ova ne ti e dosta
v bo~va }e te frlam!
(Izleguva so teloto.)
Vtoriot
Krvav zlostor izvr{en podlo!
O, ko Pilat raceve rado bi gi izmil
od ubistvovo yversko.
(Se vra}a prviot ubiec.)
Prviot
[to e? Misli{ ti ne u~estvuva{e?
]e vidi{, }e ~ue vojvodata
kolku se dvoume{e.
Vtoriot
Kamo da ~ue{e deka brat mu
go spasiv! Nagradata zemi ja ti
i ka`i mu deka za ubistvoto
na vojvodata se kajam.
(Izleguva.)
Prviot
Jas ne. Begaj, begaj kukavico!
Vo nekoja dupka sega, teloto
}e go skrijam duri vojvodata
ne naredi da se zakopa.
A posle, {tom nagradata ja zemam
661
^in VTORI
Scena 1
London. Kralskiot dvorec. Muzika.
Edvard
Ete, dobro delo denes napraviv.
O, velmo`i, sojuzot ~uvajte go.
Jas povik sekoj den o~ekuvam
od spasitelot moj {to }e me odvede.
So mirna du{a na nebo }e dojdam
v mir {tom na zemja vas ve ostavam.
Riverse, Hastingze, rakuvajte se
omraz ne taete, zakolnete se
na qubov.
Rivers
Edvard
Dorsete, pregrni go, Hastingze
lordot markiz sakaj go.
Dorset
Se kolnam.
Mirot ovde sklopen za mene e svet.
Hasringz
Se kolnam i jas.
(Se pregrnuvaat)
Hastingz
Edvard
Sre}ata }e vi bide kolku
qubovta ~ista vokoja se kolnam.
Rivers
I mene. Hastingz od srce go sakam.
Bakingame kralski,
sega ti sojuzov potvrdi go
pregrnuvaj}i gi sojuznicite
na `ena mi taka usre}i me.
Ri~ard III
Bakingam
(Na kralicata) Ako nekoga{ Bakingam
omraza
kon visosta va{a poka`e mesto
qubov dol`na kon vas i va{ite
bog so omraza da me kazni od tie
od koi {to qubov o~ekuvam!
I {tom najmnogu prijatel mi treba
i ~inam najdobriot sum go na{ol,
neka podol, prevtliv predavnik
toj mi bide! Za ova bog go molam
ako kon vas i va{ite sum zdr`an.
(Se pregrnuvaat)
663
Edvard
Srceto bolno, Bakingame kralski
zakletvata tvoja milno go topli.
U{te bratmi Gloster sega fali
mirot ovoj da go blagoslovi.
Bakungam
Vo prav ~as eve, vojvodata ide.
(Vleguva Gloster.)
Gloster
Dobro utro kralu moj i kralice,
sre}en vi den, velmo`i mo}ni.
Edvard
Sre}en e navistina, Glostere po
ona {to napravivme. Od razdorot
mir, od omrazata qubov verna me|u
velmo`ive gre{no zajadeni se
rodi.
Gloster
Bo`je delo, gospodaru moj,
Ako nekoj od taborov prisuten
od nesva}awe ili naset gre{en za
du{man me smeta {to nesvesno delo
navredlivo sum mu nanesol, za pro~ka
sega prijatelski go molam. Razdorot
smrt e za mene, go mrazam, Qubovta
664
Vilijam [EKSPIR
izdadov.
Gloster
No, po prvata kutriot umre
{to Merkur krilest ja odnese a
otpovikot trom polza~ go vle~kal
{to baven na zakopot mu stigna.
Da dade bog, nekoi poniski,
poneverni, po misli mra~ni pobliski,
a ne po krv, polo{o da ne gi
najde od siroma{kiot Klarens
a sepak von somne` da ostanat!
(Vleguva lord Stenli)
Stenli
Za slu`bata, kralu, nagradi me!
Edvard
Ne sega, taga v du{a imam.
Stenli
]e kle~am duri ne me ~uete.
Edvard
Pa toga{ brzo ka`i {to saka{.
Stenli
Milost, gospodaru, za pa`ot moj,
{to denes zol gospodin ubi od
svitata na vojvodata Norfolk.
Rdvard
Jas bratot roden so smrt go kazniv
a ti moli{ rob da oslobodam?
Brat mi ne ubi - toj zgre{i v misli,
a sepak e kaznet so crna smrt.
Koj za nego pomoli? Koj v gnev
klekna, na razumnost me podu~i?
Za bratstvo, za qubov koj prozbori?
Zarem toj ne go napu{ti mo}niot
Virvik i na moja strana prejde?
Ili kaj Tjuksberi koga Oksford
Ri~ard III
Scena 2
Scena vo kralskiot dvor
(Vleguvaat Vojvotkata od Jork so sinot i
}erkata na Klarens)
Mom~eto
Babi~ke, mrtov li e tatko n&
665
Vojvodkata
Devoj~eto
Ne, sinko.
Devoj~eto
Postojano lipa{, race kr{i{
kuka{: Klarense, sinko nesre}en?
Mom~eto
Misli{, striko mi glume{e, babo?
Ne, gleda{, so glavata ni{aj}i,
siraci, otpadnici n# vika{
a veli{, sepak, tatko n& e `iv?
Vojvotkata
Da, sinko.
Vojvotkata
Mom~eto
Ah, de~iwa, gre{no me sfa{ate.
Za bolesta na kralot jas pla~am,
i molam da mi e `iv a ne za
tatkovinata vi smrt; za mrtviot
pla~ot zaludno e pla~.
Mom~eto
Zna~i babo, mrtvo e toj. Kralot,
striko mi, vinovnik e za toa.
Bog }e mu plati i iskreno jas
}e go molam toa da go stori.
Devoj~eto
I jas.
Vojvotkata
Molknete deca. Kralot ve saka.
Nevin~iwa ste i ne sfa}ate
Elizabeta
Kraj na ~inot tragi~en. Edvard,
gospodarot moj, sinot tvoj, kralot na{
666
Vilijam [EKSPIR
Decata
Lele tatko na{, ah, lordu Klarens!
Vojvotkata
Lele za Edvard, lele za Klarens!
Elizabeta
Vojvotkata
Samo Edvard potpora mi be{e.
O, jas ma`ot ti diven go `alam
kolku {to pravo na nego imav!
I smrtta na ma` mi ja oplakav
lik negov vo decata gledaj}i.
No, sega dve ogledala od likot
mu kne`evski, kr{ go stori zlobna smrt
sal edno podlo uteha mi e
sramot svoj vo nego da go gledam.
Vdovica si no i majka i za
uteha deca si ima{. No, mene,
smrtta od race ma`ot mi go go strgna
i dva stolba od srceto krevko,
Klarens i Edvard. O, veruvaj mi,
polovina od mojot, bolot e tvoj
i pravo sosema imam `al da
ti nad`alam pla~ da ti natpla~am!
Mom~eto
Strino! Ti tatko mi ne go iz`ali
pa ne o~ekuvaj pomo{ vo `alta!
Devoj~eto
Neoplakan bolot ni ostana
i tagata vdovi~ka neka e takva!
Elizabeta
Za ta`ewe pomo{ ne mi treba
nerotka ne sum, ta`a~ka }e rodam:
dote~ete vodi vo o~ive
pod nadgled na bogot voden, so
solzi bujni da go udavam svetot!
Lele ma`u moj, ah, Edvarde mil!
Decata
Samo Klarens potpora ni be{e.
Vojvotkata
Samo tie potpora mi bea.
Elizabeta
Zagubila li vdovica tolku?
Decata
Zagubile li siraci tolku?
Vojvotkata
Zagubila li majka tolku?
Bo`e, jas majka sum na site tagi!
Site zasebno ta`at za site jas.
Za Edvard taa lipa isto i jas;
za Klarens jas lipam, a taa ne:
decava za Klarens `alat, `alam i jas;
za Edvard jas `alam no tie ne:
lele, trojno vrz trojno `alnata,
solzi prolejte! Sestra na `alot va{,
so ta`ewe }e go pothranuvam.
Dorset
Ute{i se, kralice: bog ne saka
so neblagodarnost delata da mu gi prima{:
vo svetov obi~en neblagodarno e
bezvolno dolgot da se vra}a {to
{tedro i milostivo edna{ se dal;
a u{te polo{o e vo slu~aite
Ri~ard III
Rivers
667
668
Vilijam [EKSPIR
Scena 3
Ulica vo London. Dvajca gra|ani.
Prviot
Dobro utro kom{ija, kaj brza{?
Vtoriot
Prviot
Vtoriot
Lo{i vetsi. Retko dobri da ~ue{.
Se pla{am, se pla{am, lo{i
vetri{ta da ne zaduvaat.
(Vleguva tret gra|anin.)
Tretiot
Zdravo `ivo, kom{ii.
Prviot
Zdravje da ima{.
Tretiot
To~no e deka dobriot kral
Edvard umrel?
Vtoriot
Poto~na ne mo`e da bide.
Tretiot
Zna~i gospodo da ~ekame bura.
Prviot
]e se izna~ekame. Sin mu }e vladee.
Ri~ard III
Tretiot
Te{ko na zemjata vo koja vladee dete.
Vtoriot
Nade`en toj e vladar, duri sozree
sovetot pod nego }e vladee,
a potoa i sam, ~inam, toga{
i dotoga{ dobro }e vladee.
Prviot
Taka be{e i koga Henri {esti
so nepolni devet meseci stana
kral vo Pariz.
Tretiot
Taka be{e?
Ne, ne prijateli, `ivi boga;
toga{ zemjata slavno
od ve{t sovet be{e rakovodena
a kralot dobri strikovci ima{e
veli~estvoto da mu go za{titat.
669
Tretiot
Prviot
Tretiot
Pa i ovoj ima, i po tatko
i po majka.
Tretiot
Podobro site da mu bea po tatko
ili po tatko da nema{e ni eden;
oti trkata koj e najblizok
site preblizu }e n# pogodi
sega, ako Bog ne ja spre~i.
Preopasen e vojvodata Gloster!
A rodninite na kralicata
`ol~ni i vozgordi: ako so niv
vladeat a ne vladeat sami,
zemjava bolna ko porano }e turka.
Prviot
Samo na najlo{oto mislime;
}e bide sepak dobro.
670
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Arhiepiskopot
Sno{ti slu{am vo Nortampton bile,
no}eska vo Stoni-Stratford }e bidat
a utre, ili zadutre se ovde.
Vojvotkata
Goram od `elba princot da go vidam:
sega kojznae kolku porasnal.
Elizabeta
[to re~e princu? Povtori da ~ujam.
Ne e ba{ taka, velat sin mi Jork
vo rastot ve}e go nadvi{il.
Jork
Da, majko. No, ne mi e ba{ milo.
Vojvotkata
Zo{to sinko, ubavo e da raste{.
Jork
Babo, edna no}, koga ve~eravme,
vujko mi Rivers re~e deka sum go
nadvi{il brat mi: Da, re~e striko mi
Gloster, no maloto rasje ~ar ima,
a korovot znae samo da raste:
ottoga{, ~inam, ne sakam da rastam,
oti bavno raste miloto cve}e
a brzo samo korovot zlo~est.
Jork
Velam striko mi rastel tolku brzo
{to koga imal samo dva ~asa
mo`el da grize lu{pa: a jas do dve
godini nemav nieden zab. Ama ova
bi bilo dobro, ne babo?
Vojvotkata
Koj ti go ka`a ova?
Jork
Negovata neguvatelka babo.
Vojvotkata
No taa umre pred ti da se rodi{.
Jork
Vojvotkata
Ako ne e taa toga{ ne znam koj.
Dobro ka`ano, no toa ne va`e{e
za onoj {to toa ti go ka`a.
Najspe~en stvor be{e kako dete,
pa raste{e dolgo, raste{e bavno,
Elizabeta
Mnogu zboruva{; molkni, zloben si.
Ri~ard III
Arhiepiskopot
Ne karajte go deteto, gospo|o.
Elizabeta
I yidovite imaat u{i.
(Vleguva glasnik.)
Arhiepiskopot
Doa|a glasnik. Kakvi se vestite?
Glasnikot
Takvi, milorde, {to `al mi e
da gi soop{tam.
Elizabeta
Kako e princot?
Glasnikot
Dobar gospo|o i vo dobro zdravje.
Vojvotkata
Pa {to e vesta?
Glasnikot
Lord Rivers, lord Grej a so niv i
ser Tomas Von, zato~eni se vo Pomfret.
Vojvotkata
Glasnikot
S# {to znaev ka`av; zo{to i za
kakvo delo velmo`ite gi tovarat
mene ne mi e poznato, milorde.
Elizabeta
Lele bo`e, domot mi se ru{i,
tigarot ja zgrap~il ne`nata srna;
tiranija sura po~nuva da lida
kon tronot nevin i bespomo{en.
Uni{tuvawe, kole`, smrt sledat!
Ko na karta krajot jasno go gledam.
Vojvotkata
O kleti nemirni denovi crni,
kolku li od vas o~i mi videle!
Ma` mi, za krunata v grob pojde;
so menliva sre}a decata bea,
a jas smerno se raduvav ili pla~ev:
i najsetne, koga na tron sednaa,
zavojuvaa edni protiv drugi
pobednicite: brat protiv brat,
krv protiv krv, sekoj protiv sekogo:
o nasilstvo ludo, nezauzdeno,
gnevot proklet edna{ zauzdi si go;
ili neka umram, smrt pove}e da ne gledam!
Elizabeta
Dojdi sinko, dojdi, odime vo
svetili{teto. Zbogum, gospo|o.
Vojvotkata
^ekajte, doa|am so vas.
Po ~ija zapoved?
Glasnikot
Na mo}nite vojvodi Gloster i Bakingam.
Arhiepiskopot
Za koe delo?
671
Elizabeta
Nemate pri~ina za toa.
Arhiepiskopot
Odete gospo|o milozliva
i tamu bogatstvoto nosete go
eve, vam pe~atot {to go ~uvav
vi go davam: i neka me snajde
672
Vilijam [EKSPIR
^in TRETI
Scena 1
London. Ulica.
(Se slu{a zvuk od truba. Vleguvaat mladiot princ, Gloster, Bakingam,
Kejtzbi, Kardinalot i drugi.)
Bakingam
Dobredojde, princu, doma vo London.
Gloster
Dobredojde, vladaru na mislite moi
patot te`ok dosta te rasta`il.
Princot
Ne, striko, krstovite na{i po pat
te`ok i zamoren go napravija:
pove}e strikovci sakav na do~ekot.
Gloster
Bakingam
Doblesta nevina tvoja s# u{te
ne patela od svetot poro~en:
samo po izgled lu|eto gi ceni{
a bog znae oti du{ata mnogu
retko so izgledot e istovetna.
Vujkovcite {to gi bara{, opasni se;
milosta tvoja slatkore~ivosta
im ja znae, no ne i otrovot v du{a:
Gospod da te ~uva od niv i od
prijateli la`ni.
Princot
Gospod da me
~uva od prijateli la`ni. No
tie ne bea takvi.
Gloster
Gospodaru, na~alnikot na London
doa|a da ve pozdravi.
674
Vilijam [EKSPIR
Bakingam
Princot
Tvrdokorni ste premnogu, milorde,
tesnogledi kon pravilata:
po dene{nite sfa}awa, tvrdam
zemaweto negovo ne e bogohulie.
Oti korisnik na pravoto sveto
e onoj {to so dela go zaslu`il ili
{to go baral samostojno: princov,
ni go baral ni go zaslu`il;
sledstveno, spored mene, ne go ni ima:
zna~i, kr{ej}ipravo {to go nema,
ni redot tamo{en ni ne{to drugo
prekr{uvate. Za ma`i svetci
sum ~ul no za deca svetci nikoga{.
Kardinalot
Gloster
Brgu me razubedivte, milorde.
]e dodjete li so mene, Hastingz?
Hastingz
Princot
Doa|am, milorde.
[to veli{, striko?
Princot
Gloster
So brzina najgolema pojdete.
(Izleguvaat kardinalot i Hastingz)
Striko Gloster, ako brat mi dojde
kade }e bideme do krunisuvaweto?
Gloster
Kade {to najmnogu }e mu se dopadne
Velam slavata
i nezapi{ana `ivee dolgo.
(Za sebe) Taka ko porok vo lik na krivda
na zborot dve zna~ewa mu davam.
Ri~ard III
Princot
Toj Julij Cezar slaven bil ~ovek;
so ona so koe hrabrosta, umot
mu go zbogatil, so toa umot
zapi{a, hrabrosta mu ja ovekove~i:
neosvoen od smrtta vakviot e
osvojuva~, go nema v `ivot no
`ivee v slava. ^uj me Bakingame -
Jork
Blagodaram, striko, dobar. O, lordu,
ti re~e korovot najbrgu raste. Princot,
brat mi, me nadvi{il mnogu.
Gloster
Da lordu.
Bakingam
Da, blagoroden moj lordu?
Jork
Zna~i toj e besploden?
Princot
Ako do`iveam ma` da stanam,
Francija nazad }e ja vratam, ili
`ivean ko kral, ko vojnik }e umram.
Gloster
(Za sebe) Pred kusoto leto proletta e rana.
(Se vra}aat Hastingz i Kardinalot so
mladiot Jork.)
675
Gloster
Takvo ne{to ne smeam da ka`am.
Jork
Toga{ pove}e ti dol`i od mene.
Gloster
Ko vladar toj mo`e da mi naredi
a tebe ko rodnina da te slu{am.
Bakingam
Jork
Vo dobro vreme mladiot Jork ide.
Te molam striko daj mi ja kamata.
Princot
Gloster
Ri~ard od Jork! Kako si mil na{ brate?
Jork
Prosi{ brate?
Jork
Od striko mi mil {to znam }e mi ja dade;
ne e grev igra~ka da se dade.
Gloster
Gloster
I pogolem dar striko }e ti dade.
Kako e vnukot na{, kne`evskiot Jork?
676
Vilijam [EKSPIR
Jork
Pogolem? Zna~i na me~ot misli{.
Gloster
Bakingam
(Za sebe) Kolku ostroumno razmisluva toj!
Za prezirot kon Gloster da go ubla`i
toj prikladno na sebe se ruga:
~udo edno, em mlad em tolku itar.
Gloster
Jork
Prete`ok e za tebe da go nosi{.
[to? Zar v Kula odite gospodaru?
Jork
Princot
I pote`ok da e bi bil lesen.
Lordot moj za{titnik taka bara.
Gloster
Jork
[to? Oru`jevo go saka{, lordu mal?
Lo{i soni{ta v Kula }e me ma~at.
Jork
Gloster
Za dostojno da ti se oddol`am.
Zo{to? Od {to bi se pla{el?
Gloster
Jork
Kako?
Jork
Malku.
Princot
S# u{te na jazik e oster no ti
striko, znae{ kako da go podnese{
Jork
Princot
Misli{ da me nosi ne da me podnese?
Striko, brat mi nam ni se potsmeva;
oti sum male~ok ko nekoj majmun
misli deka na ramena treba da me nosi{.
Ri~ard III
Bakingam i Kejtzbi.)
Bakingam
^inam, bezobraznovo Jork~e
od majka mu podla podu~eno be{e
taka zlobno da vi se ismee.
677
Gloster
Se razbira: mom~eto e opasno,
smelo, brzo, umno, sposobno, itro:
na majka si se isteralo epten.
Bakingam
Bakingam
To~no, no dosta za niv. Dojdi, Kejtzbi,
se zakolna ti da gi sproveduva{ namerite
na{i
i vo tajnost da go dr`i{ ona
{to }e go ka`eme:
pri~inite na{i dobro gi znae{.
[to misli{? Te{ko li e lordot Hastingz
da se pridobie za planot na{,
vojvodata Gloster da se postavi
na tronot kralski od ostrovov slaven?
Kejtzbi
Poradi tatko mu, toj tolku princot
go saka {to pridobivaweto za
bilo {to protiv nego e nevozmo`no.
Bakingam
Kejtzbi
Da, lordu moj.
Gloster
Vo Krozbi objacata }e n# najde{.
(Izleguva Kejtzbi.)
678
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Bakingam
Vetuvaweto ova od rakata
na milosta va{a }e go baram.
Gloster
I najqubezno }e ti se dade. No,
da ve~erame sega za potoa
pak za planot da porazgovarame.
(Izleguvaat.)
Glasnikot
(^uka) Gospodaru! Gospodaru!
Hastingz
(Odvnatre) Koj ~uka?
Glasnikot
Glasnik od lord Stanli.
Hastingz
(Odvnatre) Kolku e ~asot?
Glasnikot
Ot~uka ~etiri.
(Hastingz ja otvora vratata.)
Hastingz
Zarem lordot Stanli bo no}ive dolgi
ne spie?
Glasnikot
Izgleda, po ona {to }e vi ka`am.
Prvo, toj mnogu ve pozdravuva.
Hastingz
A vtoro?
Glasnikot
Vtoro vi javuva oti no}va
vepar na son {lemot mu go simnal:
pa deka dva sobira }e se dr`at,
i za re{enijata na edniot
na drugiot mo`e da za`alite.
Zatoa pra{uva dali sakate
vedna{, so nego, na kowi kon sever
Ri~ard III
679
Kejtzbi
Hastingz
O, nazad pojdi kaj gospodarot svoj ,
strav da nema od zasebni sobiri
toj i jas na edniot }e sme, a na
drugiot, prijatelot moj, Kejtzbi.
Ni{to {to za nas }e se odnesuva
bez moe znaewe ne }e mine.
Stravot mu e plitok i bez osnova.
A za sonot, me ~udi, {to slepo
vo prisenot na moriwata veruva
da se bega od krmakot pred v trag
da ti vlegol, znak e za nego v trag
da ti vleze i da lovi koga
ne mislel na lov. Odi, gospodarot
kaj mene neka dojde pa zaedno
da pojdeme v Kula, i }e vidi
veparot qubezen }e bide so nas.
Glasnikot
Odam, lordu, i s# }e mu prenesuvam.
(Si odi)
(Vleguva Kejrzbi)
Podobro krunava od
ramena da mi letne odo{to
da ja vidam tolku gre{no smestena.
Se kolne{ li deka toa mu e cel?
Kejtzbi
Vo `ivotot, i u{te se nadeva
na pod{ka va{a vo ova: pa
zatoa dobri vesti vi pra}a,
deka tokmu denes, du{manite
va{i, rodninite na kralicata,
mora da umrat vo dvorecot Pomfret.
Hastingz
Iskreno, za vestive ne }e `alam,
sekoga{ tie du{mani mi bile,
naslednicite vistinski, toa ni
po cena na {ivotot ne }e se slu~i.
Kejtzbi
Kejtzbi
Bog neka ve ~uva vo plemenitosta.
Dobro utro, blagoroden lordu!
Hastingz
Hastingz
Dobro utro, Kejtzbi, ranobudecu,
{to e novo vo dr`avava tro{na?
Kejtzbi
Svetot navistina se ni{a, lordu
i nema da se smiri se duri Ri~ard
venecot kralski ne go ponese.
Hastingz
Hastingz
[to, venecot? Zarem na krupnata misli{?
Grozno, grozno! A toa }e se slu~i
so Rivers, Von i Grej: a }e se slu~i
i so drugi {to se mislat bezbedni
680
Vilijam [EKSPIR
Hastingz
Znam, a toa dobro sum go zaslu`il.
(Vleguva Lord Stanli.)
Dojdi, dojdi, kade ti e kopjeto?
Zarem ve}e od veparot ne se pla{i{?
Stanli
Dobro utro, lordu, dobro utro Kejtzbi
smej se no, `imi krstot, sobirame
razli~ni mnogu mi se somnitelni.
Podobro {tom
lordstvoto va{e me pra{uva.
Hastingz
Ti velam podobro mi e sega od
posledniot pat koga me vide;
toga{ v Kula me vodea nabeden
od sojuznicite na kralicata;
no sega, ova vo doverba ti go
velam, smrtta neizbe`no gi ~eka
a jas sum podobar od bilo koga.
Hastingz
Pom.glasnik
Zarem samo ti `ivotot si go saka{?
Te uveruvam deka tokmu denes
ko nikoga{ `ivotot si go sakam.
Zarem da ne misli{ deka sme bezbedni
misli{ vaka budalski bi sme smeel?
Stanli
I lordovite od London za Pomfret
koga javaa veseli bea i
sigurni, ne somnevaj{i se ni mig;
no, sepak v mig denot im se stemna.
Ba{ od brz udar na vragot sa pla{am:
kamo sre{a da ne sum vo pravo! No,
}e pojdeme li v Kula? Denot vrvi.
Hastingz
Odime, a lordovite za kou
zboruva{e denes }e gi obezglavat.
Stanli
Podobro, velam glavi da si nosat
odo{to obvinitelite {apki.
No, da pojdeme, lordu.
(Vleguva pomo{nikot na glasnikot.)
Ri~ard III
Bakingam
Da, lordu, no dolgo ne ostanuvam.
]e se vratam pred lordstvoto va{e.
Hastingz
681
Scena 3
Pomfret
682
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Ratkliv
Kulata vo London
Ri~ard III
misleweto svoe milozlivo.
No, vie, ~esni lordovi, vremeto
odredete go, a za vojvodata
}e se soglasi.
(Vleguva Gloster)
683
Bakingam
Episkopot
Vo sre}en ~as vojvodata ide.
Gloster
Lordovi ~esni, rodnini mili,
dobro utro. Se uspav no veruvam
i bez mene bi re{ile raboti
{to so mene bi se blagoslovile.
Bakingam
Hastingz
Da ne dojdevte na ~asov, lordu moj,
Viljam lord Hastingz za vas glasal
mislam, za vokraluvaweto na tronot!
Gloster
Posmel ~ovek od lord Hastingz nema.
Toj mene dobro me znae i saka.
Lordu moj Elski, vo Holborn koga bev,
dobri jagodi v gradina vi vidov:
Ve molam, pratete nekogo po niv.
Episkopot
Se razbira, so zadovolstvo, lordu.
(Izleguva.)
Gloster
Rodnino Bakingam, samo za ~as.
(Go povlekuva na strana)
Kejtzbi Hastingz go produ{kal za ona.
Gospodinov tolku se zakrvil {to
samo mrtov soglasnost bi dal sinot
na gospodarot negov, kako {to
ponizno go vika, da go zagubi
pravoto na angliskiot prestol.
684
Vilijam [EKSPIR
Hastingz
Qubovta ne`na {to kon vas ja imam
mi dava pravo prv pred velmo`ibe
takvite da gi sudam; bez ogled
koi se, velam, smrt zaslu`uvaat.
Gloster
Toga{ o~ite va{i za zloto neka
svedo~at. Gledajte {to sum kolnat,
videte, rakava mi e drvce mlado
od kletva sognieno; `enata na
Edvard, taa ve{terka ~udovi{na
i onaa kurva rasturena, [or,
so magii vaka me bele`ija.
Ratklif
Dosta, dosta, vojvodata bi ru~al:
bidi kratok; glavata ti ja bara.
Hastingz
O, milost momentna na smrtnicite,
pomila {to si od milosta bo`ja!
Koj nade` bara vo pogledot ti la`en,
kako pijan mornar `ivee na jarbol
{to teterav mo`e v ~as da se urne
vo zagrabot koben na dlabo~inite.
Lavel
Ajde brzni! Bezvredno e da kuka{!
Hasingz
Hastingz
Ako toa go storile, lorduGloster
Ako! Ti za{titniku na kurvite,
zarem ti mene za ako mi zboruva{?
Predavnik si ti! Se~ete mu ja glavata!
@imi sveti Pavle, nema da ru~am
pred ovde da ja vidam strkalana.
Lavel, Ratklif! Svr{ete go toa:
koj me saka neka stane, neka me sledi.
(Zaminuvaat site osven Hastingz, Lavel
iRatklif.)
Hastingz
Zlo, zlo nad Anglija! Ne nad mene;
da mislev mo`ev da se spasam. Stanli
veparot go soni {to du{kal po
nas. A jas prezrev. Odbiv da begam:
tripati denes kowot mi se prepna,
trzna divo Kulata {tom ja vide
ne}ej}i v klanica da me nosi.
O, sega popot pree{en mi treba.
Se kajam {to na glasnikot mu rekov,
vo nalet zlo~est, oti denes Pomfret,
du{manite moi }e gi sose~at.
O, Margarito, Margarito! ]e
molsne sega kletvata ti te{ka vrz
glavata bedna na kutriot Hastingz!
Ri~ard III
Scena 5
685
Bakingam
Vo yidovite na Kulata.
(Vleguvaat Gloster i Bakingam vo zar|ani
oklopi i ~udno doterani)
Gloster
Bakingam
Ajde rodnino,
mo`e{ da se trese{, boi da menuva{,
srede zborot zdivot da go ubiva{;
i pak isto od po~etok, i pak, pak,
nebare si mrdnat i ulav od strav?
Bakingam
Mo`am najcrn tragi~ar da glumam, da
govoram nazad obyrnuvaj}i se,
na sekoja strana da se xaram, da
cimolam trognat slamka {tom zatreperi,
dlabok somne` glumej}i: pogledni
seni{ni mo`am i nasmevki la`ni
vo sekoe vreme da upotrebam
ko ukras na lukavstvoto moe.
No, ve pra{uvam, zamina li Kejtzbi?
Gloster
Da, i gledaj na~alnikot go nosi.
(Vleguvaat Kajtzbi i na~alnikot.)
Bakingam
Lordu na~alni~e, - ( se sepnuva )
Gloster
Vnimavajte na podvi`niot most!
Bakingam
Baraban se slu{a!
Gloster
Kejtzbi, yidinite.
686
Vilijam [EKSPIR
Na~alnikot
Zarem toa go storil.
Gloster
[to? zarem na
Turci nekrsteni vi li~ime?
[to vaka nezakonski smrtta na
podlecov bi ja zabrzale ako
opasnosta golema na slu~ajov,
mirot na Anglija i bezbednosta
na{a na ova ne n# prisilija?
Na~alnikot
V red e! Toj smrtta si ja zaslu`i;
~inot va{ pouka e i za drugi
{to sli~ni dela pomisluvaat.
Bakingam
Podobro od nego i ne o~ekuvav,
otkako so onaa [or se spletka.
Sepak, ne bevme re{ile da umre
pred vie krajot da mu go vidite
no, prijatelive qubezni na{i,
protiv `elbata na{a pobrzaa.
Deka, lordu, sakav li~no od nego
da ~uete kako v pla~ gi priznava
na~inot i smerot na predavstvoto;
za istoto na gra|anite da im
go ka`ete kako bi n# sfatile
i smrtta ne bi mu ja oplakuvale.
Na~alnikot
[tom vas ve ~uv, lordu, kako li~no nego
da sum go videl i ~ul da zboruva:
ve uveruvam, princovi pravi~ni
deka gra|anite }e doznaat za
pravi~nata postapka vo slu~ajov.
Gloster
Zatoa ve viknavme, lo{ prekor
da nema niz narodov zlonameren.
Bakingam
No, zadocnet oti za namerava
svedo~ite po ~uenoto za nea:
a sega, zbogum dobar moj lordu.
(Na~alnikot si odi.)
Gloster
Po nego, po nego, Bakingame.
Na~alnikot Gildhol ita. Tamu,
vo ~as najpogoden, rastrubi za
kopilstvoto na decata na Edvard.
Iza gra|aninot {to Edvard na smrt
go osudi deka rekol sin mu
tronot }e go nasledi, se razbira,
na domot svoj mislek}i {to samo
beleg takov nosel. Potsili gi
i za razvratot mu gaden, strasta yverska
za promena na bludot, {to na slu{kite
nivni, }erkite, `enite se pro{iri.
Sekade kaj{to nenasitno, i so
srce divja~ko, povte{e da grabi.
Ako treba i mene vme{aj me:
ka`i im na koga majka mu zatrudna,
so nenasitniot Edvard, toga{ Jork
kralskiot moj tatko, vo Francija
vojuva{e; i so to~na presmetka
na vremeto toj verno utvrdi
deka ro`bata negova ne bila:
{to i po izgledot se gleda{e
vo ni{to toj ne li~e{e na tatko
sepak za ova pazi. Zaobikoluvaj.
Znae{, majka mi s# u{te e `iva.
Bakingam
]e odglumam, lordu, kako imotot
zlaten za koj se boram da e
za mene. A sega zbogum, dobar lordu.
Gloster
Ako ti pojde dovedi gi niv vo
zamokot Bejnard kaj{to }e bidam so
popovi i episkopi u~eni.
Ri~ard III
687
Scena 6
Bakingam
Odam. Kon tri ili ~etiri ~asot
vesti od Gildhol o~ekuvajte.
(Izleguva)
Gloster
Brzo, Lavel, odi kaj doktor [or;
(Na Kejtzbi) a ti kaj otec Penker; neka
vedna{
dojdat vo zamokot Baejnard.
(Izleguvaat.)
A sega, nalog taen }e dadam
decata na Klarens negde da gi mavnat
a pristapot kaj princovite za
sekoj `iv ~ovek }e go zabranam.
(Izleguva.)
London. Ulica.
(Vleguva Pisar so dokument v race.)
Pisarot
Eve ja optu`bata na lord Hastingz,
krasno, zvani~no rakonapi{ana.
Za denes, vo Sent Pol da se pro~ita.
Smislena i skrasena e slo`no.
Edinaeset ~asovi ja prepi{uvav
oti Kejtzbi sno{ti mi ja prati;
prethodnata isto tolkava be{e:
a Hastingz do pred Pet ~asa `iv be{e,
~ist, nesoslu{an, na sloboda. Ama
svet! Sekoj znae za mestenkava! No,
na nokoj ne mu stiska glasno da ja znae.
Lo{ e svetot i lo{o s# }e svr{i
{tom zlostorov mora v tajnost da se dr`i.
688
Vilijam [EKSPIR
Scena 7
Pred zamokot Bejnard.
Gloster
Vikaa i tie taka?
Bakingam
Ne, `imi gospod, ni zbor da gugnat;
Ri~ard III
Bakingam
Odete! Brzo! Na~alnikot tropa.
(Vleguvaat Na~alnikot i Gra|anite.)
Dobrodojdovte. Jas odamna ~ekam
no mislam deka nikogo ne prima.
(Doa|a Kejtzbi.)
Kejtzbi, {to veli gospodarot tvoj?
Kejtzbi
Vi ja moli milosta, gospodaru dobar,
po den dva da go posetite: sega
e so dvajca ~esni duhovnici
vo nabo`nost zadlabo~en; i ni{to ovosvetsko
od svetiot ~in nema da go odvoi.
Bakingam
Vrati se Kejtzbi, kaj gospodarot vlezi;
ka`i mu deka jas, na~alnikot i
odbornicite, vo va`en mig sme do{le
za krupni raboti i op{to dobro
so nego da porazgovarame.
Kejtzbi
Vedna{ }e mu go prenesam ova.
(Vleguva.)
689
Bakingam
Bakingam
Ete, lordu, ovoj princ ne e Edvard!
Toj ne se valka v postela bludna
tuku na kolena pobo`no se moli;
toj ne dengubi so kup kurtizani
tuku so sve{tenici razmisluva;
toj ne spie, teloto da go zdebeli
tuku se moli, go zbogatuva duhot;
sre}na Anglija bi bila ako
princov se nafati kral da & bide.
No znam, te{ko, te{ko }e go nagovorime.
Na~alnikot
Ne daj bo`e princot da n# odbie.
690
Vilijam [EKSPIR
Bakingam
Na ona {to i na Boga mu e milo
i na site od ostrovov bezvalsten.
Gloster
Se pla{am nekakva gre{ka da ne sum storil
bolno {to {tr~i vo gradskite o~i
pa sega ste do{le da me ukorite.
Bakingam
To~no, lordu. I ve molime vedna{
gre{kata da si ja priznaete.
Gloster
Zatoa di{am vo risjanska zemja.
Bakingam
Gre{ka vi e {to im gi prepu{tate
na nemilost na sojot ozloglasen
tronot vrhoven, prestolot kralski,
`ezloto vladarsko na va{ite pretci,
sre}ata va{a, pravoto nasledno
~esta zaslu`ena na domot va{ kralski;
vo blagosta na podzaspanite vi misli
{to za op{to dobro gi budime,
krasniov ostrov svojot spas go gleda.
Likot mu e ogrden so strupje sramno
kralskoto steblo so kalemi divi,
i turnoto skoro vo protokot al~en
od crna mora i zaborav dlabok.
Za da ozdravi, ve molime {tedro,
na sebe vie da ja prezemete
vlasta kralska nad ovaa zemja
ne ko regent, staratel, zamenik,
ili nizok argat za dobivka tu|a,
tuku ko naslednik zakonski, po krv,
na zemjata va{a, ova carstvo.
Za ova so gra|anive, {to
ve sakaat i cenat po nagovor
`estok niven i samiot dojdov
za celta pravedna da ve pridobija.
Gloster
Ako zaminam mol~ej}i ili
ako ve prekoram luto, ne znam dali
ubavo i mene i vam }e ni li~i:
ako mol~am, mo`e }e pomislite
vlastoqubiv sum i bez zbor sakam
jaremot da go ponesam zlaten
{to sami mi go nametnuvate.
Ako ve ukoram za molbata
tolku za~ineta so qubov verna
toga{ znam, navreda e toa za vas.
Zna~i - za da go izbegnam prvoto
a vtoroto da ne go navle~am
vaka cvrsto jas vi odgovaram:
blagodarnost zaslu`ivte, no mala
mi e zaslugata za takva po~est.
Prvo, ako, da re~eme, pre~ka nema,
i patot mi e ~ist do krunata,
po zrelosta i po pravoto nasledno
sepak presiromav sum jas vo duhot
i manite mi se mnogumo}ni
{to i od velikosta svoja bi se skril
ko korab nemo{ten na mo}no more
mesto vo velikosta da se skrijam
od prisenot na slavata zdu{en.
No, za sre}a, od mene nu`da nema,
a i premalku mo`am da pomognam.
Kralskoto drvo, kralski plod dade,
{to krade{kum, }e sozree so vreme
i dostoen vladar }e ni stane
usre}uvaj}i n# na toj na~in.
Na nego go stavam toa {to vie
na mene bi go stavile; pravoto
i sre}ata na sre}nite mu yvezdi
{to, ne daj bo`e, jas da mu go zemam!
Bakingam
Sovesna e mnogu milosta va{a,
sepak navodite vi se bezvredni
a rabotite gi znaeme mnogu dobro.
Velite Edvard e sin na brat vi, isto
i nie, no ne od `enata na Edvard;
oti prvin so lejdi Lusi be{e svr{en
za ~inov `iv svedok e majka vi, a
potoa preku strojnik se veri so
Bona, sveska na kralot frnacuski.
Dvete gi istisna, prosja~ka dolna,
Ri~ard III
gri`omornata majka mnogudetna
sneubavenata vdovica jadna
{to vo zenitot na dnite najdobri
o~ite bludni v ~as mu gi zaludi
go znai{a vrvot negov kralski
i nisko, vo javno dvo`enstvo go frli.
Od nea bludno toj Edvard go dobi
kogo od u~tivost princ go vikame.
I pobolno bi mo`el da govoram
no od po~it od nekoi, s# u{te `ivi,
vozdr`an na jazik }e bidam. I
zatoa, neka kralskata mu visost
~esta ponudena ja prifati
ako ne za nas i za sre}ata na
zemjava kutra, toga{ barem za spasot
na lozata va{a blagorodna od bludniot
zagrab na vremiwata.
Na~alnikot
Prifatete, gra|anite ve molat.
Bakingam
Qubovta {tedra ne odbivajte ja!
Kejtzbi
Molbata zakonska usli{ete ja!
Gloster
O, zarem so tolku gri`i bi me nagrbile?
Nepodoben sum za vlast i dr`ava;
ve molam, i za zlo ne mi zemjate
no ne mo`am i nema da popu{tam.
Bakingam
Ako odbiete od qubov verna
i od obyir kon deteto na brat vi
a srceto ne`no vi go znaeme
i gri`ata maj~inska za rodot va{
a podednakvo i za site drugi
sepak znajte, bez ogled na ishodov,
sinot na brat vi, kral ne }e ni bide
tuku drug na prestolot }e vsadime,
za rezil i propast na va{ata loza;
i so ova ve ostavame. Ajde,
691
692
Vilijam [EKSPIR
Site
Da `ivee!
Bakingam
Dali vi e po volja
utre da se vokralite?
Gloster
Koga sakate. @elbata be{e va{a.
Bakingam
Toga{ }e ve pridru`uvame utre.
Sega radosni mnogu ve napu{tame.
Gloster
Da se vratime na misata sveta.
Zbogum rodnino, prijateli zbogum.
(Odat.)
^in ^ETVRTI
Scena 1
Pred Kulata.
(Vleguvaat kralicata Elizabeta, Vovotkata od Jork i markizot Dorset od edna strana
a od drugata Ana, vojvotkata od Gloster i lejdi Margaret Plantagenet. pomladata
}erka na Klarens.)
Vojvotkata
O, vidi, vnuka mi Plantagent
od strina & qubezna, Gloster, vodena.
Ubedena sum , kon Kulata lida
princovite ne`ni da gi pozravi.
Zdravo `ivo, snao.
Elizabeta
Kralot? A koj e toa?
Brekenberi
Mislev lordot za{titnik.
Ana
Elizabeta
Zdravje i dvete da imate,
sre}en da vi e denot.
Elizabeta
I vam dobra sestro. Kade trgnavte?
Ana
Ne podaleku od Kulata
i ~inam, so ista namera ko vas,
princovite ne`ni da gi pozdravam.
Elizabeta
Blagodaram, zaedno }e vlezeme.
(Brekenberi izleguva od Kulata)
Vo dobro vreme nadle`niot ide.
Ka`ete mi gospodine, kako e
princot i mladiot sin moj od Jork?
Brekenberi
Dobri se, gospo|o mila. Prostete,
no kaj niv ne smeam da ve pu{ta.
Kralot toa najstrogo go zabrani.
694
Vilijam [EKSPIR
Elizabeta
Ah, olabavete me ovde, za srcevo
poslobodno da mi ~uka ili
pa|am na vesta crnila polna.
Ana
Ana
A jas najbezvolno }e ve sledam.
Da dade gospod, obra~ot zlaten
{to glavata }e ja opfati moja
da v`e{ti, mozokot da mi go spr`i!
Od otrov da me snema pred da viknat
Da `ivee kralicata!
Ri~ard III
Elizabeta
Zbogum slavodobitni~ke!
Ana
Zbogum jadna slavogubni~ke!
Vojvotkata
(Na Dorset.) Odi kaj Ri~mond. Sre}a neka
te prati!
(Na Ana) Odi kaj Ri~ard, svetci neka te
vardat!
(Na Elizabeta) Ti v svetili{te i misli
neka te hranat!
A jas v grob, mir i spokoj kaj{to ima!
Osumdeset tagovni leta vidov
za sekoj ~as radost, nedeli taga.
Elizabeta
Pogledni v Kula u{te edna{:
milost, kamewa drevni, za decata
ne`ni {to zavista me|u vas gi frli!
Lulko gruba za ro`bite li~ni,
gruba sestro, dru{ko stara, temna,
za princovite! Bidi so niv dobra!
Zbogum ti {to taga na du{a mi sobra!
(Zaminuvaat.)
695
Scena 2
London. Dvorecot.
696
Vilijam [EKSPIR
Kral Ri~ard
Kral sum? Znam no sepak `iv e Edvard.
Kral Ri~ard
Znae{ li nekogo {to za zlato,
takno i bezobzirno bi ubil?
Bakingam
Pa`ot
To~no gospodaru.
Kral Ri~ard
O, ishod gor~liv
{tom Edvard e `iv: To~no, gospodaru!
Rodnino, pa ti ne be{e tolku glup.
Da ka`am jasno? Kopiliwata
sakam vedna{ da umrat. [to veli{
na ova? Zboruvaj, bidi kratok.
Bakingam
Tirel, gospodaru.
Mo`ete da pravite s# {to vi e po volja.
Kral Ri~ard
Kral Ri~ard
Tu, ama se smra~i! Ko mraz si laden.
Ka`i, se soglasuva{ li da umrat?
Bakingam
Dajte mi zdiv da zemam, gospodaru
pred potvrdno da vi odgovoram.
Brgu odgovorot }e vi stigne.
(Zaminuva.)
Kejtzbi
(Za sebe) Kralot e lut; usnite si gi grize.
Kral Ri~ard
Kral Ri~ard
]e zboruvam so glupaci tvrdi,
mom~iwa dolni: ne se za mene
(sleguva od prestolot)
takvi {to somni~avo me merkaat.
Al~niot Bakingam se otreznuva.
Mom~e!
Pa`ot
Gospodaru?
Ri~ard III
pred rastot nejzin da me uni{ti.
(Kejtzbi brzo izleguva.)
Moram so vnuka mi da se o`enam
za kralstvoto da mi fati koren
Smrt na bra}a & , a potoa svadba!
Nesigurno, nesigurno, no tolku
sum vo krv {to grevot grev nov si bara:
So`alba pla~na vo o~ive nema.
(Vleguva Pa`ot so Tirel.)
Ti si Tirel?
Tirel
Xejmz Tirel, najpokoren va{ sluga.
697
Tirel
Kral Ri~ard
Bakingam
Navistina?
^uva gospodaru.
Tirel
Kral Ri~ard
Ispitaj me, gospodaru.
Stanli, pazi, toj e sin na `ena ti!
Kral Ri~ard
Bakingam
Bi ubil li ti moj prijatel dobar?
Tirel
Bi, no pobrgu dva du{mana bi vi ubil.
Kral Ri~ard
Toa i baram. Dva crni du{mana,
crvja {to mirot, sonot mi go grizat
se tie {to sakam da gi sredi{:
Tirel, na kopiliwata v Kula mislam.
Tirel
Ovozmo`ete mi do niv da dojdam
i stravot od niv ve}e }e go nema.
Kral Ri~ard
Slatko mi pee{. Dojdi vamu, Tirel:
([epoti) Ova e znakot: stani naostri se:
Toa e s#, re~i zavr{eno e
i }e te sakam i unapreduvam.
698
Vilijam [EKSPIR
Kral Ri~ard
Bakingam
Gospodaru!
Kral Ri~ard
]e mi ja ispolnite molbata?
Bakingam
Kral Ri~ard
Za grofovijata, gospodaruKral Ri~ard
Ri~mond! Koga bev vo Egziter, mi
be{e poka`an zamokot {to na~alnikot
go nare~e Ri~mond. Toga{ se sepnav,
na poetot irski se setiv {to mi
be{e rekol deka ne }e `iveam dolgo
{tom Ri~mond go vidam.
Bakingam
GospodaruKral Ri~ard
Da? Kolku e ~asot?
Bakingam
Ve potsetuvam na vetuvaweto.
Kral Ri~ard
No, kolku e ~asot?
Bakingam
]e ot~uka deset.
Kral Ri~ard
Neka ot~uka.
Bakingam
Zo{to da ot~uka?
Ri~ard III
Scena 3
Pred dvorecot. Malku podocna.
Tirel
Da, gospodaru.
Kral Ri~ard
(Vleguva Tirel.)
Tirel
Svirepiot i krvav ~in e gotov,
najgnasniot ~in grozen kole`
{to zemjava nekoga{ go storila.
Dajton i Forset {to gi najmiv
kole`ov ne~ove~en da go storat,
iako podleci gadni, pci dr~ni,
so ne`nost i so`alba blaga
kako deca lipaa i vaka smrtta
mi ja opi{uvaa: Vaka, re~e Dajton
le`ea tie, vaka, vaka re~e Forset
gu{kaj}i se eden so drug vo pregratka
nevina: ~etiri ru`i usnite im bea
vo letna lixba {to se qubea.
Molitvenik na zglavjeto nivno {to
skoro re~e Forset n# pokoleba;
no prokletstvoto - tuka gadot sopre
a Dajton re~e:Najubaviot dar na
prirodata go zadavivme {to od
iskona navamu bil sozdaden.
I zaminaa, so te{ka sovest,
bez zbor. Gi ostaviv za vesta
na kralot krvav da mu ja donesam.
No, eve go.
Vleguva kral Ri~ard.)
Zdrav da ste gospodaru.
Kral Ri~ard
Tirel, }e bidam sre}en od vestite?
Tirel
Ako izvr{uvaweto na ona {to
go naredivte sre}a vi nosi, toga{
bidete sre}en, s# e izvr{eno.
Kral Ri~ard
Gi vide mrtvi?
699
Ratklif
Gospodaru!
Kral Ri~ard
Za arno ili za lo{o vaka buvnuva{?
Ratlif
Za lo{o, gopodaru. Morton kaj Ri~mond
700
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Pred dvorecot.
Kral Ri~ard
(Vleguva starata kralica Margarita.)
Eli i Ri~mond pove}e me pla{at.
So Bakingam lesno }e se spravam.
Napred! Pla{livoto dogovarawe
na tapiot docne` najstar e sluga
a sekoj docne` vo prosja{tvo vodi:
plamenite pohodi neka mi se krila
a Merkur glasnik na kralskata sila;
trubi, trubi! [titov moj e sovet;
napred! Izdajnik se per~i na bojnoto pole!
(Zaminuvaat.)
Margarita
Sre}ata sega po~nuva da zree
i gnila pa|a vo ~elusta na smrtta.
Od skri{ni predeli do sega demnev
propasta na du{manite ja gledav.
Svedo~ev jas na stra{niot voved
a sega vo Francija odam. I krajot
crn, gor~liv i tragi~en }e bide.
No, skrij se crna Margarito. Nekoj ide.
Vleguvaat krlaicata Elizabeta i vojvotkata od Jork.)
Elizabeta
Ah, princovi moi, de~iwa ne`ni!
Cve}a nerascuteni, pupki nedopupeni!
Ako du{ite ne`ni s# u{te
vi plovat i skraja se od ve~nosta,
so krila leki nad mene lebdete
i ta`a~kata majkina ~ujte ja!
Margarita
Lebdete, lebdete! Vratka pravi~na
utroto detsko so no} vi go stemna.
Vojvotkata
Zlo mnoguglavo glasot mi go zede
i jazikot umoren nem e i tivok.
Edvard Plantagenet, zo{to si mrtov?
Margarita
Plantagenet za Plantagenet, Edvard
za Edvard dolgot smrten go pla}a.
Elizabeta
O. bo`e, zarem takvi baj~iwa frli
vo `dreloto na volkot? Zarem i drugpat
so spiel koga sli~no se pravelo?
Ri~ard III
Margarita
Hari koga umre i sin mi sladok.
Vojvotkata
@ivotu mrtov, videlce slepo,
smrten duhu `iv, sliko kleta, sramu
svetski, zalogu smrten od `ivotot
zgraben, pomenu {tur, na dnite mra~ni,
skroti go neskrotot, ti nad Anglija
od krv nevina {to e pijana!
(Sednuva.)
Elizabeta
Ah, koga brgu grob bi mi otvorila
ko sedi{te ta`no {to ti mi dava{,
mesto nad zemja, pod nea bi odmarala!
Ah, ima li drug pri~ina da `ali?
(Sednuva kraj nejze.)
Margarita
(Istapuva.) Ako starata taga e najsveta,
prednost vo bolkata dajte mi mene
od ta`a~kava site da se stresat.
(Sednuva do niv.) Ako dru{tvo priznava
tagata,
preku mojata za va{ite redete:
Edvard go imav, Ri~ard go ubi,
Hari go imav, Ri~ard go ubi,
Ti Edvard go ima{e, Ri~ard go ubi,
Ri~ard go ima{e, Ri~ard go ubi.
701
Vojvotkata
I jas Ri~ard imav, ti go ubi
i Rutland go imav, ti pomgna da go ubijat.
Margarita
Ti Klarens go ima{e, Ri~ard go ubi,
pes adski od utroba ti ispolzi
{to site do grobot }e n# goni.
Toa ku~e {to zabi pred o~ite dobi,
jagniwa da kine, krv da im loka,
toj izrod grd od bo`jite dela,
toj golemotiran na zemjata
702
Vilijam [EKSPIR
Margarita
Bolkata tvoja sama }e go zdivi!
(Zaminuva.)
Vojvotkata
Zo{to nesre}ata zborovi e polna?
Elizabeta
Prazni zastapnici na zemnive maki,
naslednici na beznaslednata radost,
besednici bedni na nesre}ite!
Dojdete! Iako ne ste vistinska pomo{
barem bolkata ja olesnuvate!
Vojvotkata
Toga{ govori, so mene dojdi,
so zdiv od zborovi `ol~ni
sin mi proklet da go zagu{ime
decata {to ti gi ubi.
Trubite trubat: vikaj da vikame.
(Vleguva kral Ri~ard so vojskata {to
mar{ira. Trubi i barabani.)
Kral Ri~ard
Elizabeta
Koj mi pre~i vo pohodov?
Ti {to na kolnewe si ve{ta,
u~ime kako du{manite da gi kolnam.
Margarita
No}e bdej, dewe posti:
mrtvata sre}a so `ivo zlo sporeduvaj ja;
decata misli si gi poslatki
od {to bile; ubiecot pogaden
odo{to e; bolot zgolemen
zlo~inecot polo{: pravej}i vaka
}e nau~i{ da kolne{.
Vojvotkata
Taa {to mo`e{e da te spre~i,
davej}i te u{te vo utrobata svoja,
od kole`ite, pesu, {to gi stori!
Elizabeta
^eloto li go krie{ so krunata zlatna,
{to `ig zaslu`uva za smrtta na princot
i krajot grozen na bra}a mi, na sinot?
Ka`i, robu, kaj mi se decata?
Elizabeta
Vojvotkata
Zborot mi e pitom, zdivi go so tvojot!
Kreka~u, yveru, kaj e brat ti Klarens?
I maliot Ned Plantagenet, sin mu?
Ri~ard III
Elizabeta
Kaj se dobrite Rivers, Von i Grej?
Vojvotkata
Kaj e qubezniot Hastingz?
703
Kral Ri~ard
Kral Ri~ard
Kral Ri~ard
Trubete trubi!Barabani slo`no!
Neboto pqampa~kive da ne gi ~ue
bogomirosaniot kaj go klevetat,
Udrete, rekov!
(Trubi, barabani)
Ili mirno, bez vik, govorete,
ili so silni, borbeni zvuci
vikot silen }e vi go zagu{am.
Vojvotkata
Dali si mi sin?
Kral Ri~ard
704
Vilijam [EKSPIR
Kral Ri~ard
Dobro.
Vojvotkata
Ili po bo`ja pravda }e zagine{
porazen vo vojnava {to pretstoi
ili od jad i drtost jas }e umram
likot pove}e da ne ti go vidam.
Zatoa kletvava te{ka ponesi ja.
{to vo bojot pove}e }e ti te`i
od seto oru`je {to go nosi{!
Molitvive za drugi }e se borat.
Du{i~kite od decata na Edvard
duhot na du{manite }e go bodrat
i uspeh i pobeda }e im vetat.
Krvav si, krvav kraj ti ide,
ko `ivotot i smrtta sramna }e ti bide.
(Zaminuva)
Elizabeta
Nim Yvezdite ne im bea nakloneti.
Pri~ini posilni no duh poslab
za kolnewe imam. Amin, samo }e re~am.
Kral Ri~ard
^ekaj, ne{to moram da ti ka`am.
(Ja trga na strana.)
Elizabeta
Prijatelite lo{i, jas bi rekla.
Kral Ri~ard
Nikoj od sudbinata ne pobegnal.
Elizabeta
Elizabeta
Pove}e nemam sinovi kralski
za da gi ubie{: a }erkite, Ri~ard,
kalu|erki {to se molat, a ne
kralici {to ta`at, }e mi bidat.
Ne posegnuvaj po `ivotot nivni.
Kral Ri~ard
Zarem misli{ jas vnucite si gi ubiv?
Ti ima{ }erka Elizabeta,
doblesna, kralska, milozliva, li~na.
Elizabeta
Zarem zatoa da umre? Ostavi ja
vo `ivotot sama }e ja sni`am, ubavinata
}e i ja oskvernam, za neverstvo kon Edvard
Elizabeta
Vnucite {to striko im gi li{i
od bogatstvo, kralstvo, rod, sloboda, `ivot.
Toj {to srcata ne`ni im gi sopre
nemu skri{no, ti neskri{en smer mu dade:
no`ot ubistven tap {to be{e
Ri~ard III
ostrina dobi od kamenoto ti srce
so jagniwata moi da se gosti.
No, bolot div taga ve~na go kroti
pa decata ovde gi spomenuvam
za so nokti o~ite da ne ti gi kopam,
pa sama, vo zalivot o~aen na smrtta
ko korab bez katarka i edra
od gradite tvoi kameni da se razbijam.
Elizabeta
Bidi kratok! Qubeznosta vistinska
od taa na zbor ti e pokratka.
Ri~ard
Toga{ znaj, }erka ti mnogu ja qubam.
Ri~ard
Natema go pohodov da mi bide
i bojot krvav, ako tebe i na
tvoite pove}e dobro ne vi mislev
odo{to zloto {to vi go storiv!
705
Elizabeta
Majka & na }erka mi veruva mnogu.
Ri~ard
[to misli{?
Elizabeta
Elizabeta
Ima li neboto u{te dobro {to
otkrieno, za mene bi bilo?
Ri~ard
Ri~ard
Do dostoinstvo i vrvna sre}a,
kralskiot vid na ovozemska slava.
Elizabeta
A koj }e & bide kral?
Ri~ard
Elizabeta
Zboruvaj, na tagata laskaj mi;
ka`i, kakvo mesto, {to dostoinstvo,
kakva ~est na moe dete bi mu dal?
Ri~ard
S# {to imam: da, i sebe si, i s#
bi dal na edno dete tvoe, ako
vo Leta od du{ata ti gnevna
ta`niot spomen go udavi{ na
delata {to misli{ sum ti gi storil.
Toj {to
kralica }e ja napravi. A, koj drug?
Elizabeta
Zarem ti?
Ri~ard
Da. [to misli{ za ova?
Elizabeta
Kako }e ja isprosi{?
706
Vilijam [EKSPIR
Ri~ard
Ti }e me nau~i{. Ti najdobro ja znae{.
Elizabeta
Od mene bi u~el?
Ri~ard
Od srce.
Elizabeta
Prati &
po ~ovekot bra}a & {to gi ubi
dve krvavi srca: na niv vre`i
Edvard i Jork; }e zapla~e, tvrda,:
Toga{ podari & ko Margarita edna{
na tatko ti, so krvta na Rutland,
{amiv~e; {to, re~i go vpil sokot
temnocrven od teloto na bratot nejzin
za so nego da si izbri{e o~i.
Ako ova ne ja ispolni so qubov
pi{i & za slavnite tvoi dela:
re~i, striko & Klarens ti go sotre
i vujko & Rivers; a zaradi nejze,
i strina & Ana brzo ja zbri{a.
Ri~ard
Se podbiva{, gospo|o, ne e ova
na~in }erka ti da ja dobijam.
Elizabeta
Drug na~in nema; osven ako vo druga
vleze{ ko`a pa da ne si Ri~ard
koj{to delava ovie gi stori.
Ri~ard
Ka`i & za qubovta nejzina gi storiv.
Elizabeta
Toga{ }e te mrazi {to so gadni
kole`i qubovta si & ja kupil.
Ri~ard
Storenoto edna{ ne se poprava sega:
~ovek ponekoga{ znae da zgre{i
a potoa vedna{ kaewe go ~eka.
Ako od sin ti kralstvoto go zedov
za pokaj, na }erka ti }e go dadam.
Ako decata tvoi gi ubiv
za da ti se mno`i rodot, od krvta tvoja
ro`ba moja so }erka ti }e za~nam;
babata sakana e re~isi isto
ko majkata {to e od decata svoi;
vnucite se deca poniski za stepen
sli~ni se na tebe, ba{ od krvta tvoja;
isto bolat, ko bolot pri ra|awe
{to i ti za nejze edna{ go seti.
Decata nesonica na mladost ti bea
vnucite, na starost, uteha }e ti bidat,
gubi{ samo toa {to sin ti ne e kral,
no zatoa }erka kralica }e ima{.
Ne mo`am da ti go dadam ona {to ne mo`am
zatoa prifati go ona {to mo`am.
Dorset, sin ti {to so tegobna du{a
po tu|ini lunya, so brakot vakov
bi se vratil brzo, dostoinstvo
golemo i razni po~esti da primi.
Kralot {to }erka ti `ena }e ja vika
i Dorset, soodvetno brat }e go vika.
I pak kralica, majka }e bide{
i site bedi od vremeto stra{no
so dvojna sre}a }e gi nadopolni{.
Za nas u{te dobri denovi ima.
Solzite drobni {to gi prolea bolno
ko biseri od Istok }e ti se vratat,
vra}aj}i ti go so interes dolgot
od tri` tolku radosti i sre}a.
Odi majko, kaj }erka ti odi,
so iskustvo ohrabri ja nejzinata mladost;
podgotvi ja da go ~ue toj {to }e ja saka;
vo srceto ne`no plamen vdahni &
od vlasta zlatna; zapoznaj ja nejze
so sladosta no}na na bra~niot spokoj;
i vedna{ {tom rakava moja go kazni
buntovnikot dolen, {utot Bakingam,
so venci pobedonosni jas }e dojdam
kaj pobednikot da ja odvedam tvojata }erka
a taa, za pobedata slu{aj}i
}e mi bide pobedni~ka: Cezarev Cezar.
Ri~ard III
Elizabeta
Kako da re~am? Bratot na tatko &
ma` }e & bide? Ili striko & ? Ili
toj {to bra}ata, vujkovcite & gi ubi?
Pod koe ime za tebe da ja baram
za prifatliv da bide{ pred Boga,
pred ~esta moja, ~ubovta nejzina, pred
svetot?
Ri~ard
Re~i &
mirot na Anglija od ova zavisi.
707
Elizabeta
Elizabeta
Elizabeta
[to so ve~na vojna }e go kupi.
No taa, tvoj sluga, vlast takva mrazi.
Ri~ard
Ri~ard
Re~i & kralot {to nareduva moli.
Ne {tedi zborovi da me fali{.
Elizabeta
Elizabeta
Za ona {to kralot nad kralevite brani.
Ri~ard
Re~i & mo}na kralica }e bide.
Elizabeta
708
Vilijam [EKSPIR
Elizabeta
Ri~ard
Ne struni tamu, minato e toa.
Elizabeta
]e strunam, duri da istrunat site struni
v srce.
Toga{ vo gospod.
Elizabeta
Ri~ard
Se kolnam vo sveti \or|i, `ezloto, krunata
Elizabeta
Obesveten, obes~esteno, grabnata.
Ri~ard
Se kolnam
Elizabeta
Ri~ard
Vo ni{to. Ova ne e zakletva.
\or|i ti e obesveten, ~est nema;
`ezloto isto, bez vite{ka e doblest,
krunata, kralskata slava ja nema
ako se kolne{, a da ti poveruvam
kolni se vo ne{to vo koe ne si se ogre{il.
Ri~ard
Toga{ vo sebe.
Elizabeta
Siot si gre{en.
Vo idninata.
Elizabeta
So minatoto ti ja ocrna;
za{to jas u{te solzi }e leam
za minatoto {to ti go zavi vo crno.
^ivi se decata, tatkovcite {to im gi zakla,
~eda krevki {to do veka }e `alat;
`ivi se roditelite, decata {to im gi zakla
rasje golo {to i vo ve~nosta }e peka.
Ne kolni se vo idninata; oti vo nea
crnini bez vreme, od minatoto crno
so vremeto gi slea.
Ri~ard
Ri~ard
Vo svetot.
Elizabeta
So tvoi nedela e poln.
Ri~ard
Smrtta na tatko mi -
Ri~ard III
Sre}ite na{i vo nea le`at;
bez nea mene, tebe, zemjava, nea,
i mnogu drugi risjanski du{i - smrt
pusto{, pale` i propast n# ~eka.
Samo vaka mo`e da se izbegne
samo vaka }e se izbegne. Zatoa
majko, vaka mora da te vikam,
qubovta moja vo nea vnesi ja,
ka`i {to }e bidam, a ne {to sum bil,
ne {to zaslu`iv tuku {to }e zaslu`am,
ka`i & za nu`data na ova vreme
vo potfatov golem nemaj detsko breme.
709
Elizabeta
Elizabeta
Ratklif
Zarem |avolot mene da me vodi?
Ri~ard
Da, {tom |avolot kon dobro te vodi.
Elizabeta
Elizabeta
Kejtzbi
Sepak ti decata mi gi ubi.
Ovde gospodaru.
Ri~ard
Ri~ard
No vo }erka ti jas gi zakopav
za vo gnezdoto slatko pak da se rodat
novi i `ivi i tebe da te te{at.
Elizabeta
Da, gospodaru, najbrgu {to mo`am.
Zarem }erka mi za tebe da ja baram?
Ri~ard
Ri~ard
I sre}na majka so toa stani.
710
Vilijam [EKSPIR
Kejtzbi
Prvin, gospodaru, ka`ete mi
{to da mu prenesam na vojvodata.
Ri~ard
More da go goltne, na dno da potoni!
Skitnik nieden, {to bara tamu?
Ri~ard
O, navistina, dobar Kejtzbi, ka`i
mu vedna{ najsilna {to mo`e vojska
da sobere i vo Solzberi da dojde.
Kejtzbi
Stanli
Ne znam, gospodaru, no imam ~uvstvo.
Ri~ard
Kakvo ~uvstvo?
Stanli
Letam!
Ratklif
Ri~ard
Ako ne doa|a kral da ti stane
toga{ pojma nema{ {to bara Vel{aninot.
More ti nemu prv }e mu prijde{.
Stanli
Ne, gospodaru, takvo ne{to ne mi pa|a na
pamet.
Ri~ard
Toga{ kaj ti e vojskata da go sotre?
Selanite, sledbenicite, ka`i, kaj ti se?
Zarem ne se sega na zapadniot breg
pomagaj}i im na buntovnicite?
Ri~ard III
Stanli
Ne, gospodaru, site se na sever.
Ri~ard
Ama vojska! [to bara na sever
koga na kralot mu treba na zapad?
Stanli
^ekaat naredba, kralu mo}en:
ako mi dozvolite }e gi soberam vedna{
prijatelite i }e pojdam tamu
kaj{to }e mi zapovedate.
711
Glasnikot 2
Ri~ard
Glasnikot 3
Da,da. Pa na Ri~mond da mu prijde{.
Ne ti veruvam.
Stanli
Gospodaru mo}en, pri~ina za somne` nema;
niti sum bil niti }e bidam neveren.
Ri~ard
Odi toga{. Lu|eto soberi gi; no
ostavi go sin ti Xorx Stanli.
Ako zgre{i{ glavata }e mu letne.
Stanli
Postapete so nego kolku {to veren
kon vas }e se poka`am.
(Zaminuva.)
(Vleguva glasnik.)
Glasnikot
Gospodaru, vo Devon{ir, od dobro
izvesteni prijateli ~uv deka
ser Edvard Kortni i prelatot vozgord,
episkopot Eksiter, brat mu postar
so drugi, na oru`je stanale.
(Vleguva drug glasnik.)
Da, gospodaru.
(Vleguva ~etvrt glasnik.)
Glasnikot 4
Ser Tomas Lavel i markizot Dorset
vo Jork{ir se pod oru`je. No,
za uteha, gospodaru, vest nosam
deka bura ja rasturi flotata
Bretonska. Ri~mond, vo Dorset{ir ~amec
pratil da gi pra{a tie na bregot
na ~ija strana }e bidat. Mu rekle
deka od Bakingam idat da mu se pridru`at
no toj ne veruval pa krenal edra
nazad za Bretawa.
712
Vilijam [EKSPIR
Scena 5
Ri~ard
Kejtzbi
Gospodaru, Bakingam e faten; vesta
e dobra no sekako e lo{a taa
deka grofot Ri~mond so mo}ni sili
kaj Milford stignal. No morav da ja ka`am.
Ri~ard
Napred kon Solzberi. Duri umuvame
mo`e da se zagubi bitkata kralska.
Bakingam vo Solzberi neka
go dovedat. Sledete me sega!
(Trubi. Zaminuvaat.)
Stanli
Ser Kristofer, vaka ka`i mu na Ri~mond:
vo torot na najkrvo`edniot vepar
sin mi Xorx Stanli, zalo`nik ostana.
Ako se pobunam glavata mu leta.
Zatoa, sega, pomo{ od mene }e nema.
Odi, nego od mene pozdravi go.
Ka`i, Kralicata rado se slo`i,
so }erka & Elizabeta, toj da
se `eni. No kade e sega Ri~mond?
Kristofer
Vo Pembruk, Hartfordvest ili Vels.
Stanli
Koi velmo`i se so nego?
Kristofer
Ser Volter Herbert, poznat voin,
ser Gibert Tolbot, ser Viljam Stanli,
Oksford, mo}niot Pembruk, ser Xejmz
i Rajs Tomas, so dru`ina hrabra,
i mnogu drugio so ugled i va`nost.
Kon London trgnaa so vojskite,
ako po pat do bojot ne dojde.
Stanli
Dobro, sega brgu kaj gospodarot;
jas raka mu celivam. Od pismoto
}e razbere {to mislam. Zbogum.
(Zaminuvaat.)
^in PETTI
Scena 1
Solzberi. Na otvoreno.
(Doa|a [erifot i Stra`ata, vodej}i go
Bakingam na gubili{te.)
Bakingam
Zarem kralot Ri~ard ne saka so mene da
zboruva?
[erifot
Ne, lordu. Zatoa strpete se.
Bakingam
Hastingz. deca Edvardovi, Graj, Rivers,
kralu svet Henri, sin ti li~en, Edvard,
Von. i site vie {to ve sotre
podlata, zla, dvoli~na nepravda,
ako du{ite va{i crno~emerni
niz oblaci sega me gledaat
za odmazda, na smrtta smejte mi se!
Drugar, zadu{nica e denes, neli?
[erifot
Da, lordu.
Bakingam
Zadu{nica e za mene suden den.
Deka taka se zavetiv u{te za
Edvard ako zgre{am kon decata
i sojuznicite na `ena mu;
na ovoj den posakav da padnam prelagan
od onoj komu slepo mu veruvav;
da, denes e denot koga du{ava
grevovite mora da gi plati:
s#glednikot vi{en, podlo {to mu prijdov,
molitvata la`na vrz mene ja urna
i mi dade toa {to na {aka go molev.
Vrvot od me~ot na lo{ite lu|e
714
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
Scena 3
Bosforskoto pole.
(Vleguva kral Ri~ard, pod oru`je, so Norfolk, Grofot od Sari i Drugi.)
Ri~ard
Ri~mond
Drugari bojni, prijateli moi,
{to pod jaremot tiranski stenkate,
dlaboko vo zemjata navlegovme
deka vo mar{ot pre~ka nemavme;
Eve i o~uvot Stanli mi pi{a
redovi nade`ni, ohrabruva`ki.
Kletiot, krvav, nasilen vepar
{to nivi vi grabi i lozi plodni,
ko pomija krvta {to vi ja loka
i v gradi vi brazdi - toj krmak podol
vo centarot e sega na ostrovov,
blizu Lester, na den mar{ od Tomvort.
So gospod, bodro napred prijateli,
`etva da o`nieme na ve~en mir
so edinstven krvav, svirep boj.
Oksford
Norfolk, }e se bieme neli?
Iljada srca vo eden voin ima
{tom so sovest protiv krvnikot odat.
Herbert
I negovite znam, nam }e n& prijdat.
Blant
Prijateli toj nema, samo stravot
gi spre`uva kaj nas da prebegnat.
Norfolk
]e bieme, ]e n# bijat, gospodaru.
Ri~ard
Brznete so {atorot. Ve`erva
ovde }e le`am. A utre? Ne e va`no.
Kolkav e brojot na predavnicite?
Norfolk
Ri~mond
Najmnogu {est ili sedum iljadi.
Povolno za nas. Zna`i so gospod napred!
Krila lastovi`ki gonosat a lot
bog kralevi pravi, prostaci kralot.
(Zaminuvaat mar{iraj}i.)
Ri~ard
Nie sme tripati pove}e od niv:
i kralskoto ime Kula e mo}na,
{to na protivnikot mu nedostiga.
Brznete so {atorot! Dojdete
velmo`i, boi{teto da go vidam.
Ri~ard III
I nekoi vojskovodci viknete:
disciplina pred se, vra}awe nema:
utre, gospodo, bojot zamav zema.
(Zaminuvaat da go razgledaat boi{teto.
Vojnicite
go postavuvaat {atorot.)
(Od drugata strana na poleto, Ri~mond,
ser Vilijam Brendon, Oksford i Drugi,
Bojnici go postavuvaat {atorot na
Ri~mond.)
Ri~mond
715
Ri~mond
Kejtzbi
Vreme e za ve~era, gospodaru.
Devet.
Ri~ard
Ne mi se veruva.
Donesi mi mastilo i hartija.
[to!? Zarem {lemot ne mi te`i ko porano?
V {ator li mi mi e oru`jeto?
Kejtzbi
Da, gospodaru. S# e podgotveno.
Ri~ard
Blant
Ako boite dobro mu gi poznav
a veruvam deka mu gi poznav,
polkot negov polovina e milja
ju`no od mo}nata vojskata na kralot.
Ri~mond
Ri~ard
Ako e mo`no, Blante mil, bea rizik,
najdi na~in so nego da zboruva{,
i porakava va`na prenesi mu ja.
Blant
Po cena na `ivotot }e odam.
A sega, mir dobar imajte no}va!
Sekako, gospodaru.
(Zaminuva.)
716
Vilijam [EKSPIR
Ri~ard
Kajtzbi!
Kajtzbi
Gospodaru?
Stanli
Ri~ard
Sre}a, pobeda na {lem da ti padnat!
Glasnik naoru`en isprati kaj
Stanli, neka ja dovede vojskata
pred izgrejsonce deka sin mu Xorx
no}ta ve~na }e go goltne. Daj mi
(Kejtzbi si odi)
bokal vino. Donesete sve}a.
Bel~o za utre osedlajte mi go.
Ne stegajte gi mnogu uzengiite.
Ratklif!
Ratklif
Gospodaru!
Ri~ard
Go vide li ta`niot lord Nortamberland?
Ratklif
Tomas, grofot od Sari i toj pred
da se stemni od polk do polk odea
vojnicite bodrej}i gi.
Ri~ard
Zadovolen sum. Dajte mi bokal vino!
Mi nedostiga porane{nata
bodrost na duhot, vedrost na mislata.
Sravi go tuka. Donese hartija
i mastilo?
Ratklif
Da, gospodaru.
Ri~ard
Neka vardi stra`ata. Ostavi me
Ri~mond
Neka no}ta seta udobnost ti ja
dade, blagoroden o~uve! Ka`i,
kako e na{ata sakana majka?
Stanli
Od majka ti blagoslov ti nosam,
{to za dobroto tvoe stalno moli.
Tolku za ova. ^asovite tihi
se iskraduvaat, a svetlost mlaka
probiva na istok. Na kretko, oti
taka ~asov od nas bara, podgotvi se
za bojot v zori, a ishodot
krvavata borba neka go re{i.
Jas kolku mo`am - kolku sakam ne mo`am vremeto }e go mamam i {tom mo`am
}e ti pomognam vo bojot neizvesen.
Otvoreno sepak kaj tebe ne smeam,
deka brat ti, ne`niot Xorx, pred o~ite
na tatko mu }e go ubijat.
Zbogum, nu`data i stra{noto vreme
n& pre~at qubov da si iska`eme
voobi~aena za prijateli
{to dolgo bile razdvoeni. No,
bog za ova vreme neka n& dade!
Zbogum u{te edna{! Bidi Hrabar, jak!
Ri~mond
Lordovi, do polkot otpratete go:
vozbuden, sepak }e probam da mignam,
za utre dremka da ne me fati,
koga }e letnam na krilja pobedeni:
leka no}, lordovi, velmo`i dobri.
(Si odat: Ri~mond kleknuva.)
O, ti ~ij vojskovodec se smetam,
Ri~ard III
milozliv bidi kon vojskata moja:
te{ki topuzi gnev v race stavi im,
so silni udari da gi zgme~at
{lemovite nasilni~ki na du{manite!
Tvoi slugi na ~esta napravi n#,
za vo pobedata da te slavime!
Du{ava budna tebe te gleda,
pred o~ive moi da gi zatvoram.
Na sone, na jave, o, vardi me ti!
(zaspiva)
(Me|u {atorite se javuva duhot na princot Edvard sin na Henri [esti.)
Duhot
(Na Ri~ard)
Utre te{ko na du{a }e me nosi{
misli kako mlad me probode kaj
Tjuksberi: o~ajuvaj i umri!
(Na Ri~mond)
Obodri se Ri~mond; poni`enite
du{i na princovite zaklani te bodrat:
sinot na kral Henri e na tvoja strana.
(Is~eznuva.)
(Se pojavuva duhot na Henri [esti)
Duhot
(Na Ri~ard)
Smrten koga bev, kralskoto telo
ti smrtonosno go izbode: na
Kulata seti se: o~ajuvaj, umri!
Hari ti veli: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Svetio sjajna! Ti pobednik bidi!
Hari {to pretska`a kral }e bide{,
na son te bodri: `ivej, napreduvaj!
(Is~eznuva.)
(Se pojavuva duhot na Klarens)
Duhot
(Na Ri~ard)
Utre te{ko na du{a }e me nosi{!
Jas {to bev udaven vo bo~va vino. Klarens,
na prevara {to me sotre.
Utre vo bojot seti se na mene,
me~ot ispu{ti go, o~ajuvaj , umri!
717
(Na Ri~mond)
Ti ro`bo na domot Lankesterov,
naslednicite poni`eni na Jork
te bodrat: napred; `ivej, napreduvaj!
( Is~eznuva)
(Se pojavuvaat duhovite na Rivers, Grej i
Von.)
Duhot na Rivers
(Na Ri~ard)
Utre te{ko na du{a }e me nosi{,
mene Rivers {to umre vo Pomfret!
O~ajuvaj, umri!
Duhot na Grej
(Na Ri~ard)
Na Grej seti se i o~ajuvaj!
Duhot na Von
(Na Ri~ard)
Na Von seti se, vo strav gre{en
me~ot ispu{ti go, o~ajuvaj, umri!
Site
(Na Ri~mond)
Razbudi se, grevot kon nas Ri~ard }e
go pobedi. Stani, pobedata e tvoja!
(Is~eznuvaat.)
(Se pojavuva duhot na Hastingz.)
Duhot
(Na Ri~ard)
Krvniku gre{en, vo krv razbudi se
i vo boj krvav dnite zavr{i gi!
Na Hastingz seti se: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Du{o spokojna, razbudi se, stani!
Bori se pobedi, ti Anglija ja brani{!
(Is~eznuva.)
(Se pojavuvaat duhovite na dvata mladi
princa.)
718
Vilijam [EKSPIR
Duhovite
(Na Ri~ard)
Soni gi vnucite v Kula zadaveni:
olovo ti sme na du{a, Ri~ard, i
te vle~eme vo propast, sram i smrt!
Vnucite ti velat: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Spij, Ri~mond, spij mirno, so radost stani;
angeli od veparot neka te {titat.
@ivej, sre}ni kralevi izrodi!
Sinovite nesre}ni na Edvard
ti velam: napreduvaj!
(Is~eznuvaat.)
(Se pojavuva duhot na Ana, `enata na
Ri~ard.)
Duhot
(Na Ri~ard)
Ri~ard, `ena ti, Ana, `ena ti,
{to ~as miren so tebe ne prospa,
sega sonot so nemir ti go polne:
utre vo bojot na mene seti se
me~ot ispu{ti go: o~ajuvaj, umri!
(Na Ri~mond)
Du{o mirna, miren son imaj,
za pobeda sre}na, za uspeh soni,
`enata na Ri~ard za tebe moli.
(Is~eznuva.)
(Se pojavuva duhot na Bakingam.)
Duhot
(Na Ri~ard.)
Jas prv ti pomognav kral da stane{
posleden tiranstvoto ti go setiv:
vo bojot na Bakingam seti se,
i vo maki najte{ki umri! Sega
krvavite dela sonot ti go ru{at
pla{i se i vo o~aj ispu{ti du{a!
Na Ri~mond.)
Umrev za{to prerano na pomo{ ti idev:
no obodri se, soberi hrabrost,
angelite dobri so tebe se sega
Ri~ard }e padne, vozgordosta mu bega.
(Is~eznuva.)
(Kralot Ri~ard se budi od son.)
Ri~ard
Drug kow dajte mi, rani le~ete mi!
Milost Isuse! Tivko, sonuvam.
O sovest kukavi~na, kolku me ma~i{!
Svetloto e sino. Polno} e crna.
Ladni trpki po telo mi lazat.
Od {to se pla{am? Od sebe?
Drug nema. Ri~ard go saka Ri~ard.
Da. Jas sum jas. Ima ubiec ovde?
Ne - da. Ima. Jas. Begaj! Od kogo,
od sebe? Znam zo{to ne se odmazduvam,
zarem samiot na sebe? Ne, se sakam.
Za koe bilo dobro {to samiot
na sebe sum go napravil? Ne! Se mrazam.
Za delata grozni {to gi storiv?
Podlecu: sepak la`am. Ne sum. Ne bidi
glup.
Dobro zboruvaj za sebe. Glupak! Nemoj
da si laska{. Sovesta iljada jazici
ima. I sekoj jazik prikazna ka`uva
i sekoja prikazna veli deka sum podlec.
Krivokletstvo, krivokletstvo najlo{o;
ubistvo, ubistvo najstra{no; site
grevovi storeni so red, vo surija
na sud se derat:Vinoven e, vinoven!
O~aen sum. Nikoj `iv ne me saka;
ako umram nikoj `iv ne }e me `ali:
a zo{to? [tom i samiot, vo sebe,
milost za sebe ne nao|am? ^inam
du{ite na site {to gi ubiv mi dojdoa
v {ator so zakana deka odmazdata utre
vrz glavata na Ri~ard }e padne.
(Ratklif doa|a do [atorot.)
Ratklif
Gospodaru!
Ri~ard
Koj e tamu?
Ratklif
Jas gospodaru. Prvite petli
dvapati utroto go pozdravija;
site se na noga! Oklopi mestat!
Ri~ard III
Ri~ard
Ratklif, stra{en son soniv!
[to misli{, }e ostanat verni prijatelite?
Ratklif
Bez somnenie, gospodaru.
Ri~ard
Se pla{am, se pla{am, Ratklif.
Ratklif
Ne pla{ete se od senki, gospodaru.
Ri~ard
Senkite no}eska pove}e v du{a
mi vteraa strav odo{to desette iljadi
vojnici
vodeni od plikoumniot Ri~mond.
U{te ne razdenilo. Dojdi so mene;
me|u {atorite da naslu{nam sakam
dali nekoj misli da me napu{ti.
(Odat.)
(Doa|aat lordovite kaj Ri~mond koj{to
sedi vo svojot {ator.)
Lordovite
Dobro utro, Ri~mond!
Ri~mond
Prostete velmo`i, lordovi budni,
{to mrzliv spanko najdovte ovde.
Lordovite
Kako spievte lordu?
Ri~mond
Najslatko zaspav i son prekrasen
vo glavata pospana mi dojde
{tom vie zaminavte. ^inam,
du{ite ~ii tela Ri~ard gi ubi
719
720
Vilijam [EKSPIR
Ri~ard
Ri~ard
[to re~e Nortamberland za Ri~mond?
Ratklif
Deka na oru`je e neopiten.
Ri~ard
Vistinata ja ka`al. A Sari?
Ratklif
Se nasmea i re~e: podobro za nas.
Ri~ard
Ima{e pravo a taka i e.
(^asovnikot ot~ukuva.)
Vidi kolku e. Kalendar daj mi.
Koj go vide sonceto denes?
Ratklif
Pobrzo, pobrzo
kowot podgotvete mi go. Lord Stanli,
vojskata neka ja dovede vedna{;
svojata na ramninka ja vodam,
a vakov }e e rasporedot boen:
prethodnicata od kowanici i
pe{aci vdol` celiot front }e se
rasporedi; strelcite vo sredina:
Vojvodata Norfolk i grofot Sari,
Kowanicite i pe{acite }e gi
predvodat. Zad niv ideme nie so
glavninata a krilata dve }e gi
{titi glavnata na{a kowanica.
Taka, i so pomo{ na sveti \or|i!
[to misli{ ti. Norfolk?
Norfolk
Odli~en raspored, veli~estvo.
Ova utrovo na {ator go najdov.
(Mu poka`uva par~e hartija.)
Ri~ard
(^ita)
,, Ne bidi Norfolk premnogu smel
gazdata tvoj, Ri~ard, prodaden e cel
Du{manska podvala. Napred, gospoda,
sekoj mestoto zazemete si go.
(za sebe)
Neka soni{ta drdorlivi du{i
ne n& stra{at: sovesta e zbor za
kukavici, najprvo izmislena
vo strav silnite da gi dr`i: sovest
oru`jeto n& e silno, zakon me~ot.
Napred, hrabro da udrime po gadot
ako ne e v raj, toga{ zaedno vo adot!
(na vojnicite)
[to da re~am pove}e od re~enoto?
Setete se samo so kogo se boritebanda skitnici, podleci, begalci,
otpadot bretowski, selan~i{ta dolni
Ri~ard III
{to rodinata sita go izbluvala
za potfati bedni, sigurna propast.
Na spawe mirno, nemir vi nosat;
zemja imate i ubavi `eni,
nea }e vi ja grabat, niv siluvaat,
a gi vodi ni{to`nikot {to dolgo
vo Bretawa na smetka na majka n&
lega~e{e. Ligu{ko, {to u{te lebot
papo go vika. So kam{ik da gi
isterame tie |upci preku more,
tie drski partalkovci francuski,
prosjaci gladni, od `ivotot umorni,
{to bez sonov lud {to im teknal
od glad, ko staorci, sami bi se obesile.
Ako nekoj treba da ne pobedi
toga{ ma`i neka ne pobedat
a ne kopiliwava bretawski,
{to tatkovcite na{i na nivna zemja
gi bieja,tol~eja, stroma~kuvaa,
i za spomen naslednici sramni
im ostavija. Zar vakvi zemjata
da ni ja zemat? So `enite da n&
le`at? ]erki da ni siluvaat?
(Oddaleku se slu{a baraban)
^ujte! Brabanot im go slu{am.
Vo boj gospodo angliska! Vo boj
voini! Zapnete gi, strelci, vo niv
strelite, zapnete gi! Kowite
gordi ostro zbodnete gi i zemjata
od kopjata skr{eni neka molsne!
(Vleguva Glasnik)
[to veli Stanli? ]e dojde li so
vojskata?
Glasnikot
Gospodaru, toj odbiva.
Ri~ard
Sin mu Xorx vedna{ ubijte go!
Norfolk
Neprijatelot mo~uri{teto go mina.
Neka Xorx umre po bojot, kralu moj!
721
Ri~ard
722
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Ri~mond
Koj lu|e od ugled
od dvete strani se ubieni?
Stanli
Xon vojvodata od Norfolk, Volter lord
Fererz
ser Robert Brekenberi i ser Viljam Brandon.
Ri~mond
Zakopajte gi kako {to na rodot im
dolikuva: proglasete pomiluvawe
Bele{ki
Vo prevodot, za `al, ne mo`e{e da se dolovi dvosmislenosta na ova proro{tvo. Pokraj
Xorx na X po~nuva i imeto na vojvodata od Gloster, no, vo transkripcijata toj ne mo`e{e
da stane Xloster tuku ostana onaka kako {to se izgovara vo originalot: Gloster.
Naslov na originalot:
Coriolanus
LICA:
Kaj Marcij Koriolan, rimski velmo`a
Tit Larcij, zapovednik protiv Vol{~anite
Kominij, zapovednik protiv Vol{~anite
Menenij Agripa, prijatel na Koriolan
Sicinij Velut, naroden tribun
Junij Brut, naroden tribun
Mladiot Marcij, sin na Koriolan
Rimski glasnik
Tul Aufidij, voen zapovednik na Vol{~anite
Oficer na Aufidij
Zagovornici so Aufidij
Gra|anin na Antium
Dvajca vol{~ki stra`ari
Volumnija, majka na Koriolan
Virgilija, `ena na Koriolan
Valerija, prijatelka na Virgilija
Blagorodni~ki od pridru`bata na Virgilija
Rimski i vol{~anski senatori, patricii, adili, vojnici, gra|ani, kuriri, slugi na
Aufidij i drugi pridru`nici
Koriolan e, verojatno, edna od poslednite tragedii na [ekspir, napi{ana nekade
okolu 1608 godina, a prvpat pe~atena duri vo Prvoto folio izdanie od 1623 godina. Kako
i drugite rimski drami, glavno se zasnova vrz Sporedbenite `ivoti na slavnite Grci i
Rimjani od Plutarh (1 vek n.e.) ceneto i priznato delo, prvin prevedeno na francuski od
@ak Amie vo 1559 godina, a potoa na angliski od Tomas Nort vo 1579 godina. Deka deloto
na Plutarh imalo ogromno vlijanie vrz razvojot na francuskata i angliskata originalna
literatura, sledstveno i vrz [ekspir koj{to ~estopati go koristi obrazecot na Plutarhovata odnosno Nortovata proza vo svoite drami, najdobro potvrduvaat zborovite na eden
od najdoslednite Plutarhovi sledbenici Montew: Nie, laicite, odamna }e propadnevme
da ne n# izvle~e{e ba{ ovaa kniga od kalta; blagodarej}i & nejze, vo ovoj ~as se osmeluvame da zboruvame i pi{uvame. Verojatno istoto mo`el da go ka`e i [ekspir koj{to
mo{ne verno se dr`i do svojot izvor, odnosno `ivotot na Koriolan daden od Plutarh,
no, pritoa, vr{i fantasti~na selekcija i zgusnuvwe na istoriskite nastani vo zavisnost od toa kolkava korist mo`e da izvle~e za karakterot na likot {to go obrabotuva.
Tokmu tuka, na planot na kra`bata i razrabotkata na ukradenoto se gledaat golemite
tvore~ki mo`nosti na avtorot, a negovata intertekstualnost samo ja potvrduva negovata
dolgove~nost i sovremenost.
Koriolan e politi~ka drama vo koja sepak ne dominira politikata, raspraviite
za demokratijata, vojnata i mirot, partiskiot sistem, tuku individualnoto do`ivuvawe
na eden duh staven na te{ko isku{enie i prikle{ten vo men|emeto me|u slu`bata kon
tatkovinata, sopstvenata `ed za slava, potrebite na hrabrosta, ilitizmot i prezirot
kon tolpata i, se razbira, prangite na mo}niot maj~in jarem. Ovoj jarem na Volumnija,
hrabrata, dostoinstvena, no se ~ini, i premnogu konvencionalna i posesivna majka, {to
re~isi edipovski vladee so sudbinata na hrabriot, dostoinstven no sepak mo{ne svoeglav,
sueten i nedovolno razborit sin, e glavnata pri~ina za tragi~niot kraj na Koriolan vo
kombinacija so tragi~nosta, {to, se ~ini, toj ja nosel vo sebe u{te od ranoto detstvo, a
toa e gubeweto na eden od roditelite i potpa|aweto pod nekontroliranoto vlijanie na
drugiot, odnosno majkata, vo slu~ajov. Se razbira Koriolan e drama {to zaslu`uva poopstojna sociolo{ka i psiholo{ka analiza i rezultatite od nea sigurno bi gi rasvetlile
tragi~nite aspekti na kompleksniot podem i pad na ovoj legendaren rimski junak.
Koriolan e drama prete`no pi{uvana vo stih koj{to uslovno mo`eme da go
krstime jampski deseterec. ^esta e upotrebata na rimuvani zavr{nici a poseben beleg
dava bleskavata, iskri~ava i mnogu vitalna proza.
Ova e prv prevod na Koriolan na makedonski jazik.
^in PRVI
Scena 11
(Vleguva tolpa pobuneti gra|ani so tojagi, }uskii i drugo oru`je.)
Prviot gra|anin
Pred da prodol`ime ponatamu, sakam ne{to
da vi ka`am.
Vtoriot gra|anin
Samo zbor, dobri gra|ani.
Prviot gra|anin
Site
Ka`i, ka`i.
Prviot gra|anin
Dali re{ivte deka smrtta e poarna od
gladta?
Site
Re{ivme, re{ivme.
Prviot gra|anin
Dali znaete deka Kaj Marcij e naroden
neprijatel broj eden?
Site
Znaeme, znaeme.
Prviot gra|anin
Da go ubieme, pa }e imame `ito po na{a
cena. Odgovara?
Site
Dosta muabeti; sakame delo. Sega mu e
majkata, sega!
733
Koriolan
nego!
lo{otilok.
Vtoriot gra|anin
Sega zlobata zboruva od tebe.
Prviot gra|anin
More ti velam deka site slavni dela gi
stori so edna cel: slobodoumnite neka babotat deka toa bilo za dobroto na zemjata
ama jas tvrdam deka samo sakal da ja zadovoli majka si a i da ima na {to potoa da
se vozgordi za{to kaj nego, vozgordosta e
ramna na hrabrosta.
Menenij
Na {to zort ste zemjaci? Kaj ste trgnale so
motikive i }uskiive? Za {to stanuva zbor?
Ka`ete, ve molam.3
Prviot gra|anin
Senatot dobro znae za {to stanuva zbor;
u{te pred dve nedeli im najavivme {to
}e se slu~i, a sega im poka`uvame i na
delo. Velat siroma{nite moliteli imale
smrdlivi usti; sega }e vidat deka i nivnite
}e zasmrdat.
Vtoriot gra|anin
Menenij
Ne mo`e{ da mu zeme{ za zlo {to e takov od
ra|awe. U{te re~i deka e al~en.
Prviot gra|anin
Toa mo`e nema da re~am ama ova ne zna~i
deka nema za {to drugo da go nabedam. Mani
ima, brat, mani kolku saka{, da umre{ duri
da mu gi izbroi{. (Se slu{aat izvici od
nadvor.) Kakvi se ova vikotnici? Ve}e se
krenal drugiot del od gradot: {to sme se
raspqampale ovde ko stari babi? Na Kapitol!
Site
Odime, odime.
Prviot gra|anin
^ekajte, nekoj doa|a.
(Vleguva Menenij Agripa.)
Vtoriot gra|anin
^esniot Menenij Agripa, ~ovek {to
sekoga{ bil so narodot.
Prviot gra|anin
^esen e nema {to, kamo drugite da se kako
734
Vilijam [EKSPIR
Prviot gra|anin
Menenij
Menenij
Prviot gra|anin
Ili }e mora
da si priznaete deka ste ~udno zlobni,
ili }e ve obvinat za ludost. ]e vi ka`am
ubava prikazna; mo`ebi ste ~ule,
no bidej}i & slu`i na celta, }e se drznam
pak da ja povtoram.
Prviot gra|anin
Menenij
Pa da ja slu{neme, gospodine; sepak ne
smeete da pomislite deka }e ni ja zamavtate
makata so prikazna; no, ako sakate, ka`ete
ja.
Menenij
Edna{ od teloto delovite site
se pobunile i go obvinile mevot
deka samo toj kako jama stoi
sred telo, bezdelni~av i mrzliv,
ve~no gnetej}i hrana, bez da rmba
kako drugite koi za toa vreme mislat,
gledaat, slu{aat, u~at, ~uvstvuvaat, odat
i u~estvuvaat zaedni~ki, mu slu`at
na potrebite i `elbite op{ti
na celoto telo. Odgovori mevotPrviot gra|anin
I, gospodine, {to im odgovori mevot?
[to toga{?
ama e ve{t na zborot! [to toga{? [to
toga{?
Prviot gra|anin
Site ovie na bunt da se krenat,
{to bi rekol toga{ mevot?
Menenij
]e vi ka~am,
ako imate malku (od ona {to vi fali mnogu)
trpenie da go ~uete odgovorot na mevot.
Prviot gra|anin
Mnogu mi vrtite.
Menenij
Zapomni, prijatele dobar,
mevov seriozen, promislen se poka`al
735
Koriolan
mnogu,
ne prenaglil ko tu`itelite, pa odgovoril
vaka:
Vistina e, moi sotelovnici, toj rekol,
deka jas najprv ja primam zaedni~kata hrana
od koja `iveete; a taka e i pravo,
oti jas sum stovari{teto i skladot
na celoto telo. No, ako pomnite u{te,
ja pra}am niz rekite na krvta va{a,
duri na dvorot, srceto, na mozokot tronot;
i niz meandrite, otvorite ~ove~ki,
najsilnite muskuli i najkno~kite veni
od mene gi primaat sredstvata za `ivot
neophodni za opstanok. I odedna{ iako
prijateli moi dobri,-veli mozokot, velamPrviot gra|anin
Menenij
Za{to iako najpodol, najrasipan i najkus
vo mudrava buna, ti najsilno xavka{:
zagari{te edno, najdolno vo sojot,
glutnicava ja predvodi{ za ne{to da }ari{.
No sega stegnete gi }uskiite, motikite
cvrsti;
Rim }e se tepa so staorcite svoi;
nekoj }e mora da go krka.
(Vleguva Kaj Marcij.)
Zdravo, blagoroden Marcij.
Marcij
Zdravo. {to e, rasipnici edni crni,
gledam pak si go ~e{ate siromaviot jade`
na mnenieto i se pretvorate vo krasti.
Marcij
Toj {to za tebe }e ka`e dobar zbor, pa|a
pod najdolniot laska~. [to r`ite, rtki,
{to ne sakate ni vojna ni mir? Od vojna vi
e fufka,
vo mir stanuvate yverki. Koj vo vas ima
verba,
mesto lavovsko, zaja~ko srce }e najde,
mesto lisica, guska; ne ste posigurni
od `ar jaglenov na lednik, ili od grad
na sonce. Samo znaete aramiite te{ki
so ~est da gi kotkate pcuej}i po pravdata
{to v aps gi piknala. A nekoj vredi
vedna{ go mrazite; i `elbite va{i
se ko kapris na bolen, koj{to najmnogu go
bara
ona {to bolesta }e mu ja zgolemi. Toj {to
zavisi
od uslugite va{i, pliva so olovni perki,
i dabot so trski go uriva. Lajna! Zarem
vam da vi se veruva? Vrtikapi ste {to utre,
denes omrazeniot, vo slava }e go frlite,
a junakot dene{en, v pepel. [to se slu~i
ta na nekolkuve mesta vo gradot
laete protiv blagorodniot Senat, koj{to
736
Vilijam [EKSPIR
Menenij
I {to im se dade?
Menenij
@ito po nivna cena, i u{te velat
vo gradot go ima na pretek.
Marcij
Besilka e za niv! Tie velat!
Si sedat doma i si zamisluvaat deka znaat
{to se pravi na Kapitol: koj e vo podem,
koj odi napred, koj pa|a; fa}aat strani,
godat
koj so kogo }e se `eni; veli~aat partii
edni,
a drugi, {to ne im se po merak, gi gazat
so prikrpeni opinci. Velat imalo `ito?
Da ne gi so`aluva plemstvoto tolku, pa da
mo`am
da go upotrebam me~ot, }e napravam kup~e
od iskasapenive robovi, visoko tolku
{to so kopje da ne se prefrla.
Marcij
Pet tribuni {to }e im ja branat
prosta~kata mudrost,
izbrani od niv samite. Edniot e Junij Brut,
pa Sicinij Velut, i u{te trojca takvi. Glupost,
pobrzo ku}ite vo gradov bi ostanale bez
pokriv
odo{to kaj mene bi uspeale; so vreme
}e se osilat i barawata so zakana za buna
brzo }e rastat.
Menenij
Mnogu ~udno.
Marcij
A sega doma, partal-pa{i!
(Vleguva zadi{an glasnik.)
Menenij
Nemoj, ovie re~isi se premislija sosem;
za{to iako prekumerno im fali mente,
se pla{at od merata nadvor. No, te molam,
{to e so drugite?
Glasnikot
Kade e Kaj Marcij?
Marcij
Ovde, {to ima?
Marcij
Glasnikot
Se razotidoa. Lajna!
Rekoa deka se gladni, izbluvaa pogovorki
pet-{estgladta ru{ela bedemi, i pesot moral da jade;
mesoto za usti bilo; deka bogovite ne sakale
siromasite da se gladni. So ovie cuvki
si davaa oddi{ka, a koga im se izleze vo
presret
i baraweto im se ispolni, ~udnata molba
{to srceto na plemstvoto }e go skr{i,
a vlasta }e ja natera da se srami, v nebo kapi
frlaa nebare na rogot lunen sakaa da gi
besat,
i vrevea vo triumf.
737
Koriolan
Prviot senator
Vistina e Marcij ona {to neodamna ni go
ka`a.
Vol{~anite se na noze.
Marcij
Voda~ot niven,
Tul Aufidij, beskompromisen e voin.
Kon juna{tinata negova gre{na zavist
kotkam i da ne sum onoj {to sum, bi sakal
da sum Tul.
Kominij
Marcij
Bravo, Larcij!
Prviot senator
Da odime na Kapitol, najdobrite kaj{to
prijateli n# ~ekaat.
Larcij
(Na Kominij)
Ti odi{ napred.
(Na Marcij)
Odi po Kominij, a nie vedna{ po tebe,
zaslu`uva{ prednost.
Prviot senator
(Na gra|anite)
Doma, da ve nema!
Marcij
Prviot senator
Toga{ Marcij
pridru`imu se na Kominij vo ovie vojni.
Kominij
Od porano si vetil.
Marcij
Sicinij
Taka e, gospodine, vetiv
od vetenoto ne otstapuvam. Tit Larcij,
pak }e me gleda{ kako udiram po Tula.
[to e {to si zdrven? Nema da se bori{?
Larcij
Ne, Kaj Marcij,
ako treba i na {teki }e capkam,
no od bojov ne se otka`uvam.
738
Vilijam [EKSPIR
Brut
Brut
Mu vide ne{to na usnite, vo o~ite?
Sicinij
Samo gol prezir.
Taka,
polovina od po~estite na Kominij, Marcij
}e gi dobie bez da gi zaslu`i; i site gre{ki
negovi, za Marcij }e zna~at uspeh, iako
vsu{nost
so ni{to ne go zaslu`il.
Brut
Sicinij
A zbesne, duri i na bogovite znae da huli.
Sicinij
Na skromnata luna & se potsmeva6.
Brut
Neka prestojnava vojna go goltne! Hrabrost
so tolkava naduenost se belja.
Sicinij
Takov ~ovek,
koga na uspeh }e nagazi, senkata napladne
po koja gazi, ja prezira. No samo se ~udam
kako mu dava lo{otilakot da bide vo rangot
pod Kominij.
Brut
Slavata, celta kon koja se stremi,
i koja ve}e obilno go krasi, se ~uva
najdobro i najsigurno raste, na mesto
vedna{ zad prvoto: neuspehot za{to
}e bide vina na glavniot, pa makar
najdobroto od sebe go dal; i lekomislenite
toga{
za Marcij }e re~at: E, kamo Marcij
vojnata da ja vode{e!
Sicinij
A, ako s# trgne na dobro,
javnoto mislewe, sklono kon Marcij,
}e go li{i Kominij od zaslugite.
Dobro, ajde.
(Izleguvaat)
739
Koriolan
Scena 2
(Vleguva Tul Aufidij so koriolanskite
senatori)
Prviot senator
Zna~i, Aufidij, ti misli{
deka onie vo Rim za planovite na{i ~ule,
i znaat {to sme naumile.
Aufidij
Pa ne samo jas.
[to se smislilo vo dr`avava na{a
i sprovelo na delo bez za toa Rim
prv da doznae? Ni ~etiri dena nema,
a ova ottamu go ~uv; ova se zborovite-mislam.
Tuka mi e pismoto-da, eve, ~ujte:
Brzo-brzo ja sobraa vojskata, no ne se znae
dali za istok ili zapad. Glad vladee gole,
narodot se buntuva; i se slu{a
Kominij, Marcij tvojot star du{man
(koj{to Rim pove}e i od tebe go mrazi)
i Tit Larcij, Rimjanin mnogu hrabar,
zaedno rakovodat so podgotovkite protiv
nekogo naso~eni: najverojatno protiv tebe.
Vardi se i misli.
Vtoriot senator
Blagoroden Aufidij,
primi go ovlastuvaweto, so ~etite trgni;
ostavi nie da go branime Koriol.
Ako opsada ni postavat, na pomo{
so vojskite dojdi; no sepak smetam
deka nema ovde da udrat.
Aufidij
Jas ni{to ne smetam,
samo sigurno znam deka }e udrat. Pa duri
nekoi odredi nivni trgnale ve}e
i idat pravo kon nas. Ve ostavam sega.
Dokolku povtorno naidam na Kaj Marcij
se zakolnavme deka }e se borime ma{ki
duri eden od nas ne padne.
Site
Bogovite neka te {titat!
Aufidij
I va{ite blagorodstva!
Prviot senator
Zbogum.
Prviot senator
Vtoriot senator
Vojskata e ve}e na noze.
Voop{to ne se somnevame deka Rim e spremen
da ni odgovori na napadot.
Aufidij
Nitu mislevme deka e ludost
da gi ~uvate planovite vo tajnost, duri sami
od sebe ne se otkrijat, pa u{te vo povoj
se ~ini, Rim gi dozna. Otkrivaweto
ni ja odzema zamislenata prednost, mnogu
gradovi da osvoime pred Rim da do{ika
deka sme vo pohod.
Zbogum!
Site
Zbogum!
(Izleguvaat)
740
Vilijam [EKSPIR
Scena 37
Virgilija
Dozvolete mi da se povle~am, ve molam.
Volumnija
Ne ti dozvoluvam.
^inam od daleku go slu{am barabanot na
ma` ti;
go gledam kaj go vle~e Aufidija za kosi,
ko deca pred me~ka, Vol{~anite od pred o~i
mu se trgaat. A gledam toj gazi, vaka vika:
Napred kukavici, vo strav ste za~nati
iako deca na Rim. Krvavoto ~elo
potoa so rakata `elezna bri{ej}i go,
napred
toj grabi ko argat-`etvar najmen da kosi
do kraj, ili dnevnicata ja gubi.
Virgilija
Krvavoto ~elo? O Jupiter, samo krv nemoj!
Volumnija
Ne bidi luda! Taa pove}e mu li~i na ma`ot
odo{to pozlatata na {lemot. Gradite na
Hekuba
koga go doela Hektor, poubavi ne bea
od ~eloto na Hektor koga krv proleva{e
preziraj}i gi me~evite gr~ki. Ka`i &
na Valerija deka so dobredojde ja ~ekame.
(Izleguva Dvorjankata)
Volumnija
Virgilija
Toga{ sin }e mi stane{e negoviot dobar
glas, vo nego }e gledav svoja ro`ba. Eve ti
velam iskreno: dvanaeset sinovi da imam
i site podednakvo da gi sakam, a nieden
pomalku od tvojot i mojot dobar Marcij,
pove}e bi sakala edinaeset da mi zaginat
slavno za tatkovinata, odo{to eden da mi
piruva rasipni~ki vo bezdelni{tvo.
(Vleguva edna dvorjanka.)
Dvorjankata
Gospo|o, gospo|a Valerija dojde da ve vidi.
741
Koriolan
Volumnija
Mila gospo|o.
Virgilija
Virgilija
Ne, dobra gospo|o, ne izleguvam od doma.
Se raduvam {to ve gledam.
Valerija
Valerija
Ne izleguvate od doma?
Kako ste? Ama ste se podoma}in~ile. [to
vezete? Ubava pletka, nema {to. Kako vi e
sin~eto?
Volumnija
]e izleze, }e izleze.
Virgilija
Virgilija
Dobro, dobra gospo|o, vi blagodaram.
Volumnija
Pove}e saka da gleda vojnici i da slu{a
barabani odo{to da go gleda u~itelot.
Valerija
Navistina pluknat tatko mu! Prekrasno
mome, `imi o~ive! Polovina ~as go gledav
vo sredata: tolku re{itelen pogled ima. Go
gledav kako tr~a po edna zlatna peperuga. Ja
fati pa ja pu{ti, pa pak potr~a po nea, pa
se sopna, pa pak stana i pak ja fati; dali od
{to padna ili od ne{to drugo, za~kripi so
zabite i ja rastrgna. Parampar~e ja napravi!
Volumnija
Virgilija
Takov be{e i tatko mu.
Ne zatoa {to me mrzi ili {to ne ja sakam.
Valerija
Valerija
Ama, vi velam, navistina blagorodno mom~e.
Virgilija
@ivec, gospo|o.
Valerija
Ajde, ostavete gi ~ingela}eta. Deneska
742
Vilijam [EKSPIR
Virgilija
Ne, dobra gospo|o, prostete mi; navistina
ne doa|am.
Valerija
@ivi s# najmilo dojdete so mene, pa }e vi
ka`am odli~ni vesti za ma` vi.
Virgilija
Of, dobra gospo|o, ne e u{te rano?
Valerija
Ne e, so tie raboti, ne si igram majtap.
Sno{ti stignaa vesti za nego.
Virgilija
Navistina, gospo|o?
Valerija
Veruvajte mi, vi se kolnam; ~uv koga
eden senator zboruva{e za toa. Re~e:
Vol{~anite se zadale so edna armija,
protiv koja trgnal vojskovodecot Kominij
so del od na{ite rimski legii. Va{iot gospodar so Tit Larcij zalogorile pred gradot
niven Koriol; ubedeni se deka }e pobedat i
deka vojnata brgu }e zavr{i. Ova e gola vistina, `imi ~esta, zatoa ve molam da dojdete
so nas.
Virgilija
Prostete mi, dobra gospo|o, drugpat }e vi
nadopolnam.
Volumnija
Da ja ostavime, gospo|o; kakva {to e sega
samo mo`e da ni go rasipe raspolo`enieto.
Valerija
Navistina i jas taka mislam. Toga{ zbogum.
743
Koriolan
Scena 4
(Vleguvaat Marcij, Tit Larcij, so barabani i znamiwa, so kapetani i vojnici.
Pred yidinite na Koriol. Kaj niv doa|a
Glasnik.)
Marcij
Ni idat vesti. Bojot po~nal, se kladam.
Larcij
Vo kowot, deka ne po~nal.
Glasnikot
Dve iljadi metra.
Marcij
Zna~i barabanite }e im gi ~ueme, na{ite
tie.
Te molam sega Marse da n# pobrza{ mnogu,
so me~evite ~adlivi da odmar{irame tamu
vo pomo{ na borcite v pole. Ajde, trubi!
(Trubite svirat za dogovor. Dvajca senatori i nekoi drugi izleguvaat na yidinite
na Koriol.)
Tul Aufidij, dali e toj vo gradot?
Marcij
Prviot senator
Neka ti bide.
Larcij
Va`i.
Marcij
Ka`i, dali vojskovodecot na{ ve}e se bie?
Glasnikot
Na vidik im e, ama ne se udrile u{te.
Larcij
Marcij
Zna~i dobriot tvoj kow e moj.
Bojot po~na.
Marcij
Larcij
]e si go kupam.
Larcij
Ni za proda`ba e ni za dar: ama na zaem
ti go davam za edno polovina vek. Vikni go
gradot.
Marcij
Kolku daleku se vojskite?
744
Vilijam [EKSPIR
Site
Gotov e, mu nema spas.
Larcij
[to e so Marcij?
Site
Ubien e, gospodine, mrtov.
Prviot vojnik
Sledej}i gi bega~ite zad petici vedna{,
po niv toj vleze; a tie, vnedoapica,
po nego gi zatvorija; sam ostana ugul
protiv celiot grad.
Larcij
O, blagoroden brate!
Koj{to ~uvstven ja nadsmeli bes~uvstvenata
sabja!
Taa se vitka, a ti stoi{. Sam si, Marcij;
sovr{en rubin, golem kolku tebe,
ne ti e ramen vo bescenetosta. Ti be{e
vojnik
po merka na Katon, ni surov ni stra{en
osven vo udarite, za{to so pogledot murtav
i gromoglasot od vikot tvoj voen
vo trepet go frla{e du{manot, nebare
svetot
treska go zafatil pa se trese ko prat.
(Vleguva Marcij, krvav, napadnat od neprijatelot.)
Prviot vojnik
Gospodine, tamu!
Larcij
Da go spasime, ili negovata sudba da n#
snajde!
(Se borat i site vleguvaat vo gradot.)
745
Koriolan
Scena 5
(Vleguvaat nekolkumina Rimjani so plen.)
Prviot Rimjanin
Larcij
Ova go nosam vo Rim.
Vtoriot Rimjanin
A jas ova.
Tretiot Rimjanin
Matnata da go nosi! Mislev deka e srebro.
(Izleguvaat. Vo dale~inata s# u{te se
slu{aat voeni izvici. Vleguvaat Marcij i
Tit Larcij i eden Truba~.)
Marcij
Gledaj gi fufka~ive {to vremeto go cenat
po skr{enive drahmi. Pernici, ~ingeni
lajci,
eftini me~evi, gradnici {to sekoj xelat
so pogubenite bi gi zakopal, robovive
dolni,
u{te pred bojot da svr{i, plenat. Kam{ik
e za niv!
Slu{aj! Vojskovodecot na{ se bori! Kaj
nego!
Tamu e ma`ot {to od du{a go mrazam,
Aufidij,
smrt see me|u Rimjanite. Zatoa, blagoroden
Tite,
zadr`i vojska dovolna da go ~uva gradot,
a jas, so onie najhrabrite, }e pobrzam
vedna{
na Komnij da mu pomognam.
Larcij
No krvavi{, voinu velik,
Premnogu ti ima{e nad~ove~ki napor
za vo vtora borba da vleze{.
Marcij
Ne fali me, Tite,
746
Vilijam [EKSPIR
Scena 69
Kominij
Zdivnete, prijateli; dobro se borevme;
tokmu
ko pravi Rimjani, vo odbranata mudro,
vo povlekuvaweto hrabro. Veruvajte mi,
bra}a,
tie pak }e n# napadnat. Vo bojot,
od vreme na vreme ni gi nose{e vetrot
izvicite na voinite na{i. Bogovi rimski,
kon uspeh vodete gi, a i nas isto,
za obete sili, nasmeani koga }e se sretnat,
vi prinesat `rtva na blagodarnost.
(Vleguva glasnik.)
[to ima?
Glasnik
Gra|anite na Koriol izlegoa nadvor
i boj zapo~naa so Larcij i Marcij.
Vidov koga na{ite do rovovite bea odbieni
a potoa navamu trgnav.
O, daj da te gu{nam
so race cvrsti ko koga prosev; so srce
blago ko koga ven~alniot den se svr{i,
i sve}ite gorea do postela.
Kominij
Kominij
Iako zboruva{ pravo,
s# mi se ~ini ne zboruva{ dobro. Koga be{e
toa?
Glasnikot
Pred pove}e od ~as, vojvodo.
Kominij
Nema ni milja; pred malku barabanite im gi
~uvme.
Zarem cel ~as za milja ti treba
ta vaka docna ja nosi{ vesta?
Glasnikot
Kodo{ite vol{~anski,
po pat me gonea, pa morav da kru`am
Cvetu na voinite,
kako ni e Tit Larcij?
Marcij
Ko ~ovek zafaten so izdavawe naredbi:
nekogo na smrt osuduva, nekogo na progon,
edni pu{ta, na vtori im prostuva, na treti
im se zakanuva; vo ime na Rim Koriol go
dr`i,
koj{to, ko penliv zagar vrzan za sinxir,
po volja mu potskoknuva.
Kominij
Kade e robot
{to mi re~e deka v rovovi ve piknale?
Kade e? Viknete mi go vedna{.
747
Koriolan
Marcij
Ne treba,
toj vistinata ti ja ka`a; plemstvoto da ne
be{e,
rajata prosta-~uma da ja sotre! Tribunite se
za niv!
Gluv~eto nikoga{ ne begalo od ma~eto ko
tie
{to magla fa}aa pred apa{i polo{i od niv.
Kominij
Kako pobedivte?
Marcij
Marcij
Zarem sega da ti ka`uvam? Ne e vreme.
Kade e du{manot? Gospodari li ste na
bojot?
Ako ne ste, zo{to stoite duri ne stanete?
Kominij
Mnogu te`ok boj zadenavme, Marcij,
pa se povlekovme da vidime kako natamu }e
bide.
Marcij
Kako se rasporedeni? Znaete li na koja
strana
gi imaat istureno najhrabrite lu|e?
Kominij
Mislam, Marcij,
udarnata sila Ancijancite im ja pravat,
tie se najdoverlivi; voda~ im e Aufidij
srceto nivno na nade`ta.
Marcij
Najiskreno te molam,
vo imeto na site bitki {to zaedno sme gi
biele,
vo krvta {to zaedno sme ja leele, vo zakletvata
{to sme si ja dale za prijatelstvo, vedna{
Najdobri se
najspremnite po volja. Ako nekoj tukaa somne`ot e grev-ja saka ovaa boja
{to jas ja nosam; ako pomal mu e stravot
za `ivotot od `edta za slava; ako misli
deka juna~kata smrt e podobra od bedniot
`ivot,
deka rodninata mu e pomila od samiot nego;
toga{ toj sam, i drugite {to taka mislat,
neka zamavnat vaka, soglasnost dadat,
i neka Marcij go sledat.
(Site izvikuvaat i mavtaat so me~evite.)
Site
Mene zemi me! Me~ napravi od mene!
(Go krevaat na race i gi frlaat kapite vo
vozduh.)
Marcij
Ako ova ne e povr{na ~inka, koj od vas ne
vredi
barem ~etvorica Vol{~ani? Sekoj od vas
mo`e
da nosi {tit po mo} ramen
na golemiot Aufidij. Broj odbran samo
(iako fala vi na site) da izberam moram:
drugite svoeto }e go vr{at vo bitka druga,
koga }e bide potrebno. Istapete, ve molam,
vedna{ }e ja izdadam zapovedta moja,
748
Vilijam [EKSPIR
koi se najre{itelni.
Kominij
Pojdete, junaci moji,
poka`ete se vo bojot, a potoa ramno
s# }e podelime.
(Izleguvaat.)
Scena 710
(Tit Larcij, otkako postavil stra`i
pred Koriol, trgnat so barabani i trubi
da im se pridru`i na Kominij i Kaj Marcij
vleguva so eden poru~nik, vojnici i izvidnik.)
Larcij
Zna~i, ~uvajte gi portite; vr{ete ja
dol`nosta
kako {to vi ka`av. Ako pobaram, na pomo{
pratete gi centuriite onde; site drugi
dovolni se za kratkotrajna posada; ako bojot
go zagubime, otide i gradot.
Poru~nikot
Na zapoved, gospodine.
Larcij
Trgnuvame. Zatvorete gi portite po nas;
vodi n#, vodi~u. Pravo vo rimskiot logor.
(Izleguvaat.)
749
Koriolan
Scena 811
Scena 914
Marcij
Kominij
Samo so tebe }e se boram, oti te mrazam
pove}e od vrtizbor.
Aufidij
Vo omrazata sme ramni:
ni Afrika12nema zmija {to ja mrazam
pove}e od omrazenata slava tvoja. Dr`i se!
Marcij
Koj }e otstapi ko rob na drugiot neka umre
i bogovite potoa neka go osudat!
Aufidij
Ako pobegnam, Marcij,
goni me ko zajak.
Marcij
Celi tri ~asa, Tule,
sam se borev vo yidinite na tvojot Koriol,
i pravev {to sakam; krvta {to na mene
ja gleda{ ne e moja. Za krvnina sega,
seta mo} napregni ja.
Aufidij
Da si Hektor,
{to kam{ik be{e na falenoto pleme13
nema da mi pobegne{.
(Se borat. Nekolku Vol{~ani mu doa|aat
na pomo{ na Aufidij. Marcij se bori so niv
i gi oteruva.)
Nametlivi, a ne hrabri, sram mi nanesovte,
so va{ata prokleta pomo{.
(Izleguvaat.)
750
Vilijam [EKSPIR
Marcij
Imam na sebe nekolku rani i tie me pe~at
koga na niv me potse}a{.
Kominij
Ako ne te potsetam,
od neblagodarnost mo`e da skapat,
i smrtta toga{ bi bil lekot. Od site kowi,
a dobri plenivme, ergela cela-i od siot
plen na bojnoto pole i vo gradot,
desetina e tvoja; poveli, zemi ja vedna{
pred op{tata podelba, po
svoj izbor.
Marcij
Ti blagodaram, vojskovodecu,
no ne mo`am da go nateram ova srce
da primi potkup za deloto na me~ot: odbivam
i }e zemam od zaedni~koto kolku i site
{to ~inot go vidoa.
(Dolg pozdrav so trubite. Site vikaat,
Marcij! Marcij!, gi frlaat vo vozduh
kapite i kopjata. Kominij i Larcij stojat
gologlavi.)
Neka istive instrumenti {to gi oskvernuvate
nikoga{ pove}e ne zasvirat! Koga site barabani i trubi
na bojnoto pole vo laska~i se pretvorat,
toga{
i gradovite i dvorovite vo laski pritvorni
}e zajdat!
Koga ~elikot ko svila na dvorjanin }e
smekne,
toga{ nego za bojot neka go slavat. Dosta,
rekov!
Oti ne sum stignal da go izmijam nosov
krvav,
ili {to sum kutnal nekoj tikvar, ko i vie
Preskromen si,
posurov kon sopstvenite dela odo{to blagodaren
kon nas {to vistinski te prika`uvame. Dozvoli mi,
ako ve}e na sebe si se nafr~il, vo prangi
da te okovame ko ~ovek {to raka na sebe
krenal,
pa razumno da razgovarame. Zatoa neka se
znae,
ovde, vo celiot svet, deka Kaj Marcij
venconosec e vo bojov; vo znak na toa
mojot at rasen, poznat na site, mu go davam
so celata oprema; i od denes
za ona {to go stori kaj Koriol, vikajte go
site
so seta po~est i odu{evenost, so seta slava
Marcij Kaj Koriolan!
Prekarov gordo nosi go navek!
(Izvici, trubi, barabani.)
Site
Marcij Kaj Koriolan!
Koriolan
Da se izmijam odam,
i na ~istoto lice }e vidite site
dali sum pocrvenel: no, fala vi mnogu.
Kowot tvoj }e go javam, a za navek
~esno }e go nosam ubaviot prekar.
Kominij
Sega, vo mojot {ator;
kaj{to, pred da se odmorime, za bojot
dobien }e mu pi{eme na Rim. Ti, Tit Larcij,
mora{ nazad vo Koriol: prati ni gi vo Rim
prvencite, so koi mir }e sklu~ime
za nivno i na{e dobro.
751
Koriolan
Larcij
Scena 1015
Odam, gospodaru.
Koriolan
Bogovite mi se potsmevaat: Jas {to pred
malku
kralski darovi odbiv, sega mora da isprosam
ne{to
od vojskovodecot na{.
Kominij
Dadeno e {to i da e.
Koriolan
Ponekoga{ prestojuvam vo Koriol ovde
vo ku}ata na eden siromav: qubezen bil so
mene.
Mi se javi i vidov deka e plenik.
No toga{ Aufidij pred mene se javi,
i gnevot so`albata ja nadvi. Od tebe baram
siroma{niot moj doma}in da go oslobodi{.
Kominij
Blagorodna molba!
Duri i sin mi da go zaklal, sloboden
e ko vetar. Oslobodi go, Tite.
Larcij
Marcij, kako se vika?
Uslovi!
Kamo da sum Rimjanin, za{to ne mo`am,
kako Vol{~anin, da sum ona {to sum.
Uslovi?
[to dobro od mirot da se obezbedi mo`e
za stranata vo tu|a milost? Pet pati,
Marcij,
so tebe sum se borel; petpati do`iveav
poraz;
a pak isto }e bide, mislam, pa makar
tripati dnevno da se bieme. @imi elementive,
u{te edna{ da se sretneme lice v lice,
ili toj ili jas }e bide. Zavista moja
ja nema pove}e ~esta {to ja ima{e: edna{
mislev da go zdrobam vo borba ramna
so me~ protiv me~, no sega ne mi e va`no;
sakam da go trgnam pa makar so lukavstvo i
bes.
Koriolan
@imi Jupiter, zaboraviv!
Iscrpen sum, da, pomneweto mi se gubi;
imame ovde vino?
Kominij
Odime vo mojot {ator.
Krvta na lice ti se su{i, vreme e
da se pogri`ime za toa. Ajde!
(Izleguvaat.)
Prviot vojnik
@iv |avol e.
Aufidij
Posmel, iako ne tolku lukav. Hrabrosta mi
ja zatru
so damka stradalni~ka: poradi nego
sama od sebe }e izleta. Ni svetili{teto, ni
sonot,
golotijata, bolesta; ni Kapitol, ni hramot,
752
Vilijam [EKSPIR
^in VTORI
Scena 116
(Vleguva Menenij so dvata narodni tribuni, Sicinij i Brut.)
Obajcata
Menenij
Pticogata~ot17 mi veli deka ve~erva }e ima
vesti.
Dobro, gospodine.
Menenij
Brut
Koja mana go osiroma{uva Marcij {to vie
dvajca ja nemate na pretek?
Brut
Menenij
Ne spored molitvite na narodot, za{to toj
ne go saka Marcij.
Sicinij
Prirodata gi u~i yverovite da si gi
poznavaat prijatelite.
Posebno so lo{otilok.
Brut
Menenij
Najmnogu so falbaxistvo.
Ti se molam, kogo saka volkot?
Menenij
Sicinij
Mnogu ~udno. A dali vie dvajca znaete {to
mislat za vas vo gradot, mislam nie od povisokata fela? A?
Jagneto.
Menenij
Obajcata
Da, za da go goltne, kako gladnite plebejci
blagorodniot Marcij.
Brut
Toj navistina e me~ka {to `ivee ko jagne.
Vie dvajcata ste stari lu|e: odgovorete mi
iskreno na edno {to }e ve pra{am.
[to mislat?
Menenij
Koga ve}e govorite za lo{otilak-nema da se
nalutite?
754
Vilijam [EKSPIR
Obajcata
Nema, nema, gospodine.
Menenij
A i ne e tolku va`no, za{to mnogu mal
nikakvec kadaren e da vi ukrade mnogu
golemo trpenie; gi ispu{tate uzdite na
va{iot uj i se lutite na sopstveno zadovolstvo; barem ako smetate deka vi pravi
zadovolstvo va{ata razuzdenost. Vie go
obvinuvate Marcij deka e lo{.
Brut
Ne go pravime toa sami, gospodine.
Menenij
Znam deka malku mo`ete da napravite sami,
za{to da ne vi pomagaat mnozina delata
bi vi bile nezabele`livo mali; sposobnostite vi se epten detisnki za da mo`ete
da napravite ne{to sami. Vie najdovte da
zboruvate za lo{otilak. O kamo da imate
o~i na tilot pa sami da go nayrete dobroto
vo sebe! Kamo da imate!
Obajcata
[to toga{ gospodine?
Menenij
Toga{ }e otkriete dvajca nezaslu`ni, lo{i,
nasilni~ki, tvrdoglavi izbranici ili
budali kakvi {to gi nema vo Rim.
Sicinij
Menenij, i ti ne si cve}e za mirisawe.
Menenij
Brut
Jas sum poznat kako }udliv patricij, ~ovek
{to saka ~a{ka vino nekrstena vo Tibar;
za kogo se veli deka ima mana da se zalaga
pred dobro da ja prou~i `albata; deka sum
755
Koriolan
Volumnija
Menenij
I na{ite najdobri sve{tenici mora da
stanat zafrknati, za da razgovaraat so
dvajca sme{ni degeni kako vas. Duri i najpametnoto {to go velite, ne vredi kolku
va{eto mrdawe so bradite; a va{ite bradi
ne se dostojni za zakop vo krpeno perni~e
ili vo sedlo na magare za da imaat ~esen
grob. Sepak ko da mi velite deka Marcij
e lo{: koj{to, najevtino procenet, vredi
kolku site va{i pretci zaedno po~nuvaj}i
od Deukalion, od koi najdobrite, izgleda
bile nasledno xelati. Zbogum, gospoda.
U{te malku muabet so vas i }e si go
pobolam umot, oti vie ste govedari na plebejskata stoka. ]e si dopu{tam sega da ve
ostavam.
(Brut i Sicinij se povlekuvaat.)
(Vleguvaat Volumnija, Virgilija i
Valerija.)
Kako ste moi ubavi i blagorodni dami-od
mese~inata, da e zemska, poblagorodni-kon
kade vaka zabrzani ste trgnale?
Volumnija
Pre~esen Menenij, sin mi Marcij doa|a.
@iti qubovta na Junona, ne zadr`uvaj n#.
Menenij
[to? Marcij se vra}a doma?
Volumnija
Da, pre~esen Menenij, i toa so najgolem
uspeh i ~est.
Menenij
Eve ti ja kapava, Jupiter ti blagodaram. Ej!
Marcij se vra}a doma?
Virgilija i Valerija
Se vra}a. Navistina se vra}a.
756
Vilijam [EKSPIR
Aufidij pobegnal.
Menenij
Dobro storil, siguren sum: da ostanel
kar{i nego ne bi bil na negovo mesto ni
za site kov~ezi na Koriol do ram polni so
zlato. Izvesten e Senatot za ova?
Menenij
I edna na vratot i dve kaj bedroto. Ima
devet, kolku {to znam.
Volumnija
Pred posledniov pohod, ima{e dvaeset i pet
rani na sebe.
Volumnija
Menenij
Da odime, dobri gospo|i. Da, da, da. Senatot
dobi pisma od vojskovodecot, vo koi toj
ja pripi{uva pobedata na sin mi. Vo ovaa
vojna toj dvapati gi nadmina porane{nite
svoi dela.
Volumnija
Navistina, velat deka pravel ~uda.
Menenij
^uda, ami kako i toa vistinski.
Virgilija
757
Koriolan
Koriolan
O!
Znam deka site bogovi si gi molela milno
za mojot uspeh.
(Kleknuva.)
Volumnija
Ne kle~i vojniku moj, stani;
vreden moj Marcij, ubav moj Kaj
po slavnite dela novonare~en segaKako be{e?- Koriolan, taka da te vikam?
No, o, `ena ti-
Koriolan
Sekoga{ Menenij, sekoga{.
Ti{ino moja veli~enstvena, zdravo!
Dali }e se smee{e vo kov~eg da si dojdev
doma
{tom pla~e{ koga vo triumf idam? Ah,
mila,
vdovicite vo Koriol imaat takvi o~i
i majkite ostanati bez ~eda.
Menenij
Bogovite te krunisuvaat sega!
Koriolan
U{te si `iv? (Na Valerija) O gospo|o,
mila,
prostete mi.
Volumnija
Neznam kade da se svrtam: dobredojdovte
doma!
Dobrodojdovte vojskovodecu; i site vie.
Menenij
Sto iljadi dobredojdiwa. I mi se pla~e,
i mi se smee, vesel sum i ta`en. Dobro ni
dojde!
Kletva da go udri pravo v srce onoj
{to na vra}aweto ne vi se raduva! Vas
trojca
Glasnikot
Od patot trgnete se, napred!
Koriolan
(Na Volumnija i Virgilija.) Daj mi raka, i
ti!
Pred glavava da ja skrijam vo ku}ata na{a,
moram da gi posetam patriciite dobri,
od koi ne primiv samo dobredojde toplo
tuku i po~esti mnogu.
Volumnija
Do`ievav
da gi vidam ostvareni site moi `elbi,
i gradbi na mojata voobrazba: samo
edno mi nedostasuva, koe, sigurna sum,
Rim nedvosmisleno }e ti go dade.
Koriolan
Znaj, dobra majko,
poarno da bidam sluga na moj na~in,
odo{to vladar na niven.
Kominij
Napred, kon Kapitol.
(Trubi. Rogovi. Izleguvaat vo povorka kako
758
Vilijam [EKSPIR
Sicinij
Veruvaj
plebejcite, {to stojat zad nas, na mal povod
poradi stariot omraz, po~estite novi
}e mu gi zaboravat; a, siguren sum, brgu
}e im go dade kakov {to e vozgord
i neprisposobliv.
Brut
Go ~uv kako se kolne,
ako go kandidiraat za konzul, nikoga{ nema
na plo{tad da se pojavi, nosej}i ja na sebe
bednata toga na poniznost; poka`uvaj}i gi
(kako {to e obi~aj) ranite svoi
na narodot, molej}i za glasot nivni smrden.
Sicinij
To~no.
Brut
Taka re~e. O, porado bi se otka`al toj
odo{to da ja nosi osven plemstvoto ako
ne go zamoli i patriciite.
Sicinij
Bogovite gi molam
da ne se predomisluva i tokmu vaka
da napravi.
Brut
Brut
Toga{ slu`bava na{a,
duri toj e na vlast, }e spie.
Sicinij
Toj ne mo`e podednakvo da ja nosi ~esta
od po~etok do kraj, tuku, tvrdam.
i taa {to ja ima }e ja zagubi.
Brut
Ute{no.
759
Koriolan
Sicinij
Odime, ajde.
(Izleguvaat.)
760
Vilijam [EKSPIR
Scena 218
Prviot slu`benik
Prviot senator
Ako ne mu e gajle dali go sakaat ili mrazat,
toga{ bi bil sosem ramnodu{en dali im
pravi dobro ili zlo; no toj ja bara nivnata
omraza porevnosno odo{to tie mo`at da mu
ja dadat i pravi s# za da im poka`e deka
tokmu toj im e protivnik. Da si gi bara{ so
borin~e omrazata i nesakaweto na narodot
e isto taka lo{o kako so laskawe da ja pridobiva{ nivnata qubov, rabota {to toj od
du{a ja mrazi.
Vtoriot slu`benik
Sicinij
761
Koriolan
Koriolan
Ne, gospodine, iako ~esto,
pred udari sum ostanuval a od zborovi sum
begal;
ne mi laskavte, zna~i ne me povredivte: a
narodot
va{ go sakam kolku {to vrediMenenij
Te molam, sedi.
Koriolan
Poarno nekoj da mi ja~e{a glavata na sonce
koga }e zatrubat za boj, odo{to vaka da
{laam
slu{aj}i kako od mravka me pravat slon.
(Izleguva Koriolan.)
Menenij
Voda~i narodni,
kako mo`e toj na {areniot va{ plebs da mu
laska,
vo koj eden na iljada e dobar koga e jasno
deka celo telo bi go `rtvuval za ~esta
a ni edno uvo za nea da slu{a? Prodol`i,
Kominij.
Kominij
Ne }e me dodr`i glasot. Delata na Koriolan
ne treba tivko da se ka`at. Se smeta
deka hrabrosta e najglavnata doblest
i najdostoinstven imatelot go pravi: Ako
e taka, na ~ovekot za kogo govoram, na svetot
mu nema ramen. Na {esnaesetgodi{na vozrast,
koga Tarkvin trgna na Rim, pred site
toj se bore{e; na{iot toga{en vladar,
kogo so seta po~it go spomenuvam, go vide
kako golobrad19 voini so bradi
pred sebe goni; eden Rimjanin kutnat
toj go op~ekori i pred o~ite na samiot
konzul
trojca protivnici ubi; so Tarkvina se
762
Vilijam [EKSPIR
sretna
i na kolena go padna. Vo borbite toga{,
koga u{te mo`e{e da glumi `ensko na
scena,
se poka`a kako najdobar voin, i so venec
dabov za hrabrosta be{e oven~an. Detstvoto
so ma`estvo zapo~nuvaj}i go, ko okean
raste{e, i vo celi sedumnaeset bitki
ottoga{, drugite od venecot gi li{i. A za
sega,
pred i vo Koriol, dozvolete mi da ka`am,
zborovi mi nedostigaat. Begstvoto go sopre,
i niz redok primer go pretvori stravot
vo obi~na {ega; ko algi {to se vednat
pred edrilica, taka poslu{ni lu|eto bea
i mu se svivaa pred klunot: me~ot negov,
mur na smrtta, mava{e, se~e{e; od glava
do petici siot be{e vo krv, i sekoj pridvig
so smrtni krici be{e prosleden: sam toj
vleze
niz kobnite gradski porti i kose{e krvav
ko sudbina neizbe`na, pa izleze bez pomo{,
i so nenadejno zasiluvawe na Koriol udri
ko nebesna ~uma. I s# mu padna v race;
no koga mete`ot voen povtorno mu stigna
do sluhot voinstven, so udvoen duh toj
vedna{
snagata ja okrepi i umornoto telo,
i vo nova bitka trgna, kaj{to na pomin,
isparuvaj}i so krv, gaze{e `ivi lu|e,
nebare roden za ve~en kole`; i duri
gradot i bojot ne gi dobivme, ni edna{
ne podzastana da zdivne.
delata svoi
pravej}i gi, gi nagraduva, a zadovolen e {to
vreme
potro{il da gi stori.
Menenij
Vistinski blagorodnik.
Neka go viknat.
Prviot senator
Viknete go Koriolan.
Slu`benikot
Ve}e ide.
(Vleguva Koriolan.)
Menenij
Na Senatot, Koriolan, golema mu e ~est
da te stori konzul.
Koriolan
Nemu mu pripa|aat
`ivotov moj i mojata slu`ba.
Menenij
Ostanuva u{te
so narodot da zboruva{.
Koriolan
Menenij
Hrabar ~ovek.
Prviot senator
I dostoen za ~esta
{to mu ja davame.
Od srce ve molam,
adetov da go preskokneme; za{to ne mo`am,
togata da ja nosam, gol pod nea, i da gi molam
za ater na ranite, da mi dadat podr{ka.
Molam
ovoj ~in da go odbegnam.20
Sicinij
Kominij
Go otfrli toj plenot,
a na skapocenostite gleda{e nebare gazi
vrz buni{teto na svetot. Toj pomalku bara
od malkuto siroma{tijata {to go dava,
Gospodine, narodot
mora da ~ue; ni peda, vi velam,
od ova nema da otstapat.
763
Koriolan
Menenij
Ne buntuvajte go narodot.
Te molam ne otstapuvaj od adetot, prifati
ja
~esta, isto ko prethodnicite tvoi, vo vakva
forma.
Koriolan
Toa e rolja
{to so sram }e ja odigram, a bi bilo dobro
narodot da ne ja praktikuva.
Brut
(Na Sicinij) ^uvte dobro, ne?
Koriolan
Pred niv da se falam, vaka-onaka sum
storil,
da im gi poka`uvam zale~enite luzni mesto
da gi krijam, nebare sum gi zdobil za glasot
niven da go kupam!
Menenij
Prisposobi se, sepak.
A vie, tribuni, prepora~ajte go kaj plebsot,
predlogot na{; a na blagorodniot ni konzul
da mu posakame sre}a i ~est.
Senatorite
Sekoja sre}a i ~est na Koriolan!
(Trubi. Izleguvaat site osven Sicinij i
Brut.)
Brut
Gleda{ {to nameri ima so sirotiot narod?
Sicinij
Samo neka namerata mu ja proyrat! Glasot }e
im go bara,
}e gi moli, veruvam samiot }e se mrazi
{to molenoto samo tie mo`at da mu go
dadat.
Brut
Ajde da im ka`eme
{to e ovde re{eno; na plo{tadot sega
kaj{to, znam, n# o~ekuvaat.
764
Vilijam [EKSPIR
Scena 321
Tretiot gra|anin
Prviot gra|anin
Zna~i, ako gi pobara na{ite glasovi, ne
treba da go odbieme.
Vtoriot gra|anin
Mo`eme, gospodine, ako sakame.
Tretiot gra|anin
Vo nas imame mo} toa da go storime, no toa
e mo} za koja nemame mo} da ja upotrebime.
Bidej}i, ako ni gi poka`e ranite i ni gi
raska`e delata, }e treba jazicite v rani da
mu gi pikneme i za niv da govorime. Zna~i
ako ni gi ka`e blagorodnite dela, nie isto
morame blagorodno da gi prifatime. Neblagodarnosta e ~udovi{te, a dokolku narodot
e neblagodaren, toga{ ~udovi{te e i narodot; a bidej}i nie mu pripa|ame na toj
narod, bi ispadnale ~udovi{ni pripadnici.
Prviot gra|anin
A ne treba mnogu taka za nas i da se
misli: oti koga se krenavme za `itoto, toj
voop{to ne se snobe{e da n# nare~e mnoguglava tolpa.
Tretiot gra|anin
I drugi taka n# narekuvale; ne deka na
nekoi od nas glavite im se kostenlivi, crni,
rusi,22 }elavi, tuku zatoa {to umovite ni
se mnogu razli~ni; i navistina mislam, da
izlezat site na{i umovi od eden ~erep, }e
se razletaat na istok, na zapad, na sever i
na jug, i samo vo edno bi se slo`ile: da poletaat istovremeno na site strani na svetot.
Vtoriot gra|anin
Zo{to ba{ na jug?
Tretiot gra|anin
Da se zagubi vo maglata, vo koja, biduvaj}i
tri ~etvrtini stopen vo ne~isti rosi, so
~etvrtata }e se vrati poradi sovesta, da ti
pomogne da najde{ `ena.
Vtoriot gra|anin
Samo znae{ da se majtapi{, ako, ako.
Tretiot gra|anin
Dali site ste re{eni da mu gi dadete glasovite? Toga{ ne e ni va`no, mnozinstvoto
pobeduva. Velam, da e toj so narodot, }e nema
podobar ~ovek od nego.
(Vleguva Koriolan vo toga na poniznosta
zaedno so Menenij.)
Eve go, ide oble~en vo togata na poniznosta:
vnimavajte kako se odnesuva. Ne treba da ni
prio|a grupno, tuku posebno da mu prio|ame,
po eden, dvajca, maksimum trojca. Sekoj od
nas treba da bide zamolen, za{to sekoj
taka }e dobie ~est da mu go dade svojot
glas poedine~no od sopstvenata usta. Zatoa,
idete po mene, pa }e vi ka`uvam kako da mu
prio|ate.
Site
Dobro, dobro.
(Izleguvaat gra|anite.)
Vtoriot gra|anin
Menenij
765
Koriolan
Koriolan
I {to treba da velam?
Ve molam, gospodine,-Molwa da ve udri!
Ne mi mo`e
jazikot vaka da ~ekori. Gledajte, gospodine,
ova
mi se ranite! Gi dobiv slu`ej}i na tatkovinata,
koga mnozina od vas vo pani~na begaa treska
pred zvukot od barabanite na{i.
Menenij
Bogovi moi, pomo{!
Ne smee{ taka da im zboruva{; po govorot
treba
dobro da te pomnat.
Koriolan
Da me pomnat? Neka se gonat!
Sakam da me zaboravat, kako i doblestite
na koi sve{tenicite cel vek gi u~at.
Menenij
S# }e opleska{!
Te ostavam sega. Te molam, zboruvaj im umno,
pametno, te molam.
(Vleguvaat trojca gra|ani.)
Vtoriot gra|anin
Va{ite zaslugi?
Koriolan
Da, ama ne i mojata `elba.
Tretiot gra|anin
Kako mislite, ne i va{ata `elba?
Koriolan
Taka, gospodine. Nikoga{ ne mi bila `elba
da prosam od siromasite.
Tretiot gra|anin
Sfatete, ako ne{to vi dademe, }e barame za
toa i da ni se oddol`ite.
Koriolan
Dobro, toga{, koja e va{ata cena za konzulstvoto?
Prviot gra|anin
Cenata e u~tivo da zamolite.
Koriolan
Koriolan
Ka`ete im licata da si gi izmijat,
i zabite da gi dr`at ~isti. Eve idat dvajca.
Znaete, gospoda, zo{to stojam ovde?
Tretiot gra|anin
Vtoriot gra|anin
Koriolan
Moite zaslugi.
766
Vilijam [EKSPIR
Tretiot gra|anin
Ama e ova nekako ~udno.
Vtoriot gra|aniin
]e vidi vtorpat da davame-ama sega ne e
va`no.
(Izleguvaat trojcata gra|ani. Vleguvaat
drugi dvajca.)
Koriolan
Ve molam, ako ne vi pre~i premnogu, da
stanam konzul. Eve, ja nosam voobi~aenata
nametka.
^etvrtiot gra|anin
Blagorodni zaslugi imate za tatkovinata, a
i nemate.
Koriolan
[to sakate da ka`ete?
^etvrtiot gra|anin
Bevte kam{ik za nejzinite prijateli, no
bevte i osten za nejzinite prijateli;
nikoga{ ne ste go sakale prostiot narod.
Koriolan
Toga{ smetajte me za u{te poblagoroden
{to ne sum bil prost vo qubovta. Jas,
gospodine, }e mu laskam na pobratimot
moj, narodot, za pove}e da me ceni; taa
postapka narodot ja smeta za blagorodna; a
bidej}i mudrosta na nivniot izbor mi ja
saka palarijata a ne srceto, }e se ve`bam
vo podlizursko klawawe i }e im prio|am
najpritvorno; odnosno, gospodine, }e gi
podra`avam ~inkite na mnozina demagozi
i {irokogrado }e gi davam na `elitelite.
Zatoa, ve molam da stanam konzul.
Pettiot gra|anin
Se nadevame deka }e ni stanete prijatel,
zatoa vi gi davame glasovite od srce.
^etvrtiot gra|anin
Dobivte mnogu rani za tatkovinata.
Koriolan
Nema da go potvrduvam va{eto znaewe so
dokazi. Mnogu }e gi cenam va{ite glasovi i
pove}e nema da vi zdodevam.
Obajcata
Od srce vi posakuvame, gospodine, bogovite
da vi dadat sre}a.
(Izleguvaat dvajcata gra|ani.)
Koriolan
O, glasovi najslatki!
Poarno da gladuva{, poarno e da umre{,
odo{to za ve}e zaslu`enata nagrada da
moli{.
Zo{to da stojam ovde, vo vol~java toga
i od ojlevci-dojlevci ponizno da gi baram
glasovite nepotrebni? Adetot na ova me
tera.
No ako s# pravevme adetot kako {to saka
pravot na drevnite vremiwa neizbri{an }e
le`i
a gre{kata ko planina na kup }e se zbere
vistinata zatskrivaj}i ja. Mesto {utrak
ovde da izigruvam, poarno ~inot i ~esta
na drugo {utra~i{te da gi otstapam. No
ve}e
polovina rabota svr{iv, {tom izdr`av
tolku
}e izdr`am do kraj.
(Vleguvaat u{te trojca gra|ani.)
Eve u{te glasovi.
Glasovite na{i! Za glasovite va{i se
borev,
bdeev za glasovite va{i; za glasovite va{i,
trpev
ranuvawa preku dvaeset; tripati po {est
767
Koriolan
bitki
sum videl i ~ul; za glasovite va{i mnogu
ne{ta sum storil, golemi i mali: glasovite
va{i
dajte mi gi! Sakam da sum konzul.
[estiot gra|anin
Blagorodni dela storil, i ne treba da
zamine bez glasot na sekoj ~esen gra|anin.
Sicinij
Tamu, Koriolan.
Koriolan
Smeam da se presle~am?
Sicinij
Se razbira, gospodine.
Sedmiot gra|anin
Koriolan
Zatoa neka bide konzul. Bogovite neka mu
dadat sre}a i neka go storat dobar prijatel
na narodot!
Site
Menenij
Koriolan
Vredni glasovi!
(Vleguvaat Menenij, Brut i Sicinij.)
Menenij
Go izdr`a odredenoto vreme, pa tribunite
ti go davaat glasot na narodot; u{te
ostanuva, so sve~enite oznaki, tamu
da dojde{ vo Senatot.
Koriolan
Gotovo e so ova?
Sicinij
Adetot na molewe ti ve}e go svr{i.
Narodot te prifa}a, pa povikan si sega
izborot da ti se potvrdi.
Koriolan
Kade? Vo Senatot?
Brut
Sicinij
Zbogum.
(Izleguvaat Koriolan i Menenij.)
Najposle go ima; a po izgledot, mi se ~ini
toplo mu e na srce.
Brut
Gi nose{e toj so gordelivo srce
znacive na poniznosta. ]e go raspu{ti{
narodov?
(Vleguvaat plebejcite.)
Sicinij
[to e prijateli, go izbravte li?
Prviot gra|anin
Gi dobi na{ite glasovi, gospodine.
768
Vilijam [EKSPIR
Brut
Da dadat bogovite i va{ata qubov da ja
stekne.
Sicinij
Pa ili na o~i bevte slepi i nevidovte,
ili, viduvaj}i go ova, so detinska arnost
ste mu gi dale.
Vtoriot gra|anin
Brut
Amin, gospodine. Kolku {to mo`ev da
vidam, ni se potsmeva{e koga mole{e za glasovite na{i.
Tretiot gra|anin
Jasno e deka otvoreno ne ismeva{e.
Prviot gra|anin
Ne, toa e samo negov na~in na govor. Ne n#
ismeva{e.
Vtoriot gra|anin
Nieden me|u nas, osven tebe, ne veli
deka ne ni se potsmeval: treba{e da ni gi
poka`e
luznite, ranite za tatkovinata {to gi
dobil.
Sicinij
Sigurno toa go storil.
Site
Ne, ne, nikoj ne gi vide.
Tretiot gra|anin
Re~e deka imal rani {to }e gi poka`e na
samo;
i mavtaj}i so palarijata vo prezir
Sakam da sum konzul, vele{e toj; no
drevniot adet
ne dopu{ta bez glasovite va{i: zatoa
glasovite dajte mi gi. Koga mu gi dadovme,
re~e, Vi blagodaram za glasovite, fala;
va{ite najslatki glasovi: Toa od vas go
barav
sega mavnete mi se. Zar ova ne be{e podbiv.
769
Koriolan
Sicinij
Seta vina
vrz nas, tribunite, frlete ja: deka sme rabotele
i pokraj prigovorite, tokmu nego
da go izberete.
Zarem
do sega ne ste odbivale moliteli, a sega,
onoj {to ne ve mole{e tuku ve prezira{e
brzo-brzo go izbravte?
Brut
Sicinij
Tretiot gra|anin
Izborot ne mu e potvrden. Mo`eme da go
odbieme.
Vtoriot gra|anin
I }e go odbieme!
Jas ima petstotini glasovi za ova.
Prviot gra|anin
Jas dvapati po petstotini, plus prijatelite
nivni.
Brut
Odete vedna{ od ovde i ka`ete im na prijatelite
deka izbrale konzul {to od niv }e gi zeme
slobodite a samite niv bolno }e gi svede
na pci {to ~esto gi tepaat oti lajat
iako se ~uvani za da lajat.
Sicinij
Sicinij
Neka se soberat site;
i, po seriozno rasuduvawe, neka go otpovikaat
pogre{niot izbor. Negovata gordost
i starata omraza kon vas istaknete gi. So
kolkav
prezir, ka`ete, ja nose{e poniznata toga,
kako molej}i, ve ismeva{e; no qubovta
va{a,
770
Vilijam [EKSPIR
Brut
Re~ete nikoga{ ne bi storile vakai ova postojano istaknuvajte go- da ne sme ve
terale nie; i vedna{, {tom soberete lu|e,
trgnete kon Kapitol.
Site
Sigurno. Re~isi site
se kaat za izborot.
(Izleguvaat plebejcite.)
Brut
Neka odat;
poarno so buntov rabotava da ja stavime na
kocka
odo{to da ~ekame, mnogu poopasna da stane.
Ako toj, kakov {to go dal gospod, zbesne
poradi odbivaweto nivno, }e gledame samo
i gnevot }e mu go iskoristime.
Sicinij
Na Kapitol, ajde:
}e stigneme tamu pred rekite narod;
taka }e izgleda, ko delumno i {to e, deka
buntov
od nas podbodnat, e niven.
(Izleguvaat.)
^in TRETI
Scena 123
(Rogovi. Vleguvaat Koriolan, Menenij,
site patricii, Kominij, Tit Larcij i drugi senatori.)
Larcij
Koriolan
Tul Aufidj, zna~i, nova vojska sobral?
Da, gospodine.
Koriolan
Larcij
Da, gospodine; od taa pri~ina tolku brgu
dogovor sklu~ivme.
Koriolan
Zna~i Vol{~anite povtorno stojat ko
napred,
spremni {tom }e im se uka`e prilika
zgodna
da n# napadnat.
Kominij
Vo Ancium, re~e e sega?
Iscrpeni se, konzule, zna~i
te{ko pak }e gi vidime duri sme `ivi
so razvioreni barjaci.
Larcij
Vo Ancium.
Koriolan
Koriolan
Go vide Aufidij?
Larcij
Dojde otkako bezbednost mu zaem~iv, i seto
vreme gi pcue{e Vol{~anite {to sramno
go predale gradot. Vo Ancium e sega.
Koriolan
Me spomna mene?
772
Vilijam [EKSPIR
Sicinij
Tuka sopri.
Koriolan
Menenij
[to e? [to sega?
Smiri se, smiri se.
Brut
Koriolan
Opasno e da prodol`i{. Tuka sopri.
Koriolan
Od kade promenava?
Menenij
[to e?
Kominij
Pa zarem ne e izbran od site?
Brut
Ne e, Kominij.
Koriolan
Kominij
Pa toa im be{e poznato i toga{.
Da ne me glasaa deca?
Brut
Prviot senator
Ne na site.
Tribuni, trgnete se: na plo{tad odi.
Koriolan
Brut
A dali ti gi izvesti?
Lu|eto se nafr~eni na nego.
Brut
Sicinij
[to? Jas da gi izvestam?
Stoj,
ili op{ta buna }e se krene.
Koriolan
Da ne se stoka?
Zarem glasaat lu|e koi sega se za
Kominij
Toa e tvoja rabota.
773
Koriolan
Koriolan
Brut
I da e
poarna e od tvojata.
Koriolan
Zo{to toga{ jas da bidam konzul? Toga{,
`imi onie oblaci, treba da sum bez zaslugi
kako tebe pa da ti stanam vo tribunstvoto
drugar.
Sicinij
Ti poka`uva{ mnogu od ona
{to narodot go navreduva. Ako pojde{
kaj {to si trgnal, mora na patot da se
vrati{
od koj {to si skr{nal, so duh posmeren,
ili nikoga{ ne }e se krene{ do konzul
ni so nego }e se zdru`i{ ko tribun.
Menenij
Da se smirime.
Kominij
Narodot e zloupotreben, podbucnat. Ovaa
podlost
ne dolikuva na Rim; nitu pak Koriolan
ja zaslu`il pre~kava sramna, postavena
podlo
na ~istiot pat na negovite zaslugi.
Koriolan
Mi govori za `itoto!
Toa {to go rekov, pak }e go ka`am.
Menenij
Koriolan
Dosta? Zo{to dosta?
Ko {to za zemjava ja proleav krvta svoja
bestra{en pred du{manot nadvore{en, i
gradive taka
zborovi }e kovaat duri ne zgnijat pred
~umosanive
od lepra, od ~ija zaraza se e`evme, a sega
odli~en pat & otvorivme.
Brut
Govori{ ti za ovoj narod
nebare si bog {to kaznuva, a ne ~ovek
so site slabosti kako niv.
Ne sega, ne sega.
Sicinij
Prviot senator
Ne vaka gneven, ne sega.
Dobro bi bilo
narodot da znae za ova.
774
Vilijam [EKSPIR
Menenij
[to? Zar ne gleda{ kolku e gneven?
Koriolan
Gneven!
Da sum smiren ko polno}na dremka,
`imi Jupiter, istoto bi go rekol!
Sicinij
Poln si otrov
{to samo vo tvojot zbor mora da ostane
i ne smee natamu da se {iri.
Koriolan
Mora da ostane!
Go slu{ate ovoj duduk tribuntoven? Go
~uvte
negovoto zapovedni~ko mora?
sobir
kakov {to nikoga{ Grcija nemala. @imi
Jupiter,
vaka se omalova`uvaat konzulite; du{ava
me boli
oti znam deka pri postoewe na dve vlasti
niedna vrhovna, mnogu brzo haos
navleguva vo procepot me|u niv i dvete
gi potopuva.
Kominij
Odime na plo{tad!
Koriolan
Toj {to dal takov sovet, da se dava `ito
od ambarite xabe, ko {to bilo
nekoga{ vo GrcijaMenenij
Dobro, dobro, dosta za toa.
Kominij
Koriolan
U{te nemate pravo.
Koriolan
Mora!
O, dobri ama nemudri patricii; zo{to,
o, seriozni no nebre`ni senatori, taka
& dozvolivte na Hidrata da pletka vo
vlasta,
so svoeto tiransko mora, iako samo
rog i krik na toj yver, bezdu{no i drsko
da ka`e deka rekata vo jaz }e ja svrti
i koritoto }e vi go zeme? Ako takva mo}
ima,
toga{ dovolno povinete se; ako ja nema,
razbudete se od opasnava spija. Ako ste
mudri,
budali ne bidete; ako ne ste, toga{
kraj vas neka sedat. Plebejci }e ste vie
a tie senatori i toa ne pomali koga
glasovite }e vi se izme{aat, i vkusot niven
}e prevlada. ]e izberat tie svoj ~ovek
nekoj kako ovoj ovde, koj{to }e re~e mora
ona plebejsko mora protiv seriozniov
Iako tamu vo narodni race bila vlastavelam tie hranat neposlu{nost, go hranat
raspadot na zemjava.
Brut
Zo{to plebsot da mu dade
glas na onoj {to vaka zboruva?
Koriolan
Pri~ini ima mnogu
i toa povredni od glasovite nivni. Znaat
deka `itoto ne se dava za ne{to
{to ne go zaslu`ile; povikani vo vojna,
koga sr`ta na dr`avava zagrozena be{e,
ne sakaa do kapii da dojdat: za vakva slu`ba
ne se dobiva `ito xabe. Koga se otvori
vojna,
krevaa buni i vostanija, a najhrabrite
odbivaa i da go spomnat. Optu`bite
{to ~esto gi krevaa protiv Senatot,
bez nikakva osnova, nikako ne mo`at da
775
Koriolan
bidat povod
za ovaa velikodu{nost. Pa, {to toga{?
Kako ovoj mnguglav yver }e ja sfati
{irokogradosta na Senatot? Neka delata
ka`at
deka ne bi rekle, Nie, nie baravme
oti mnozinstvo sme brojno, a tie vo uplav
ni gi ispolnija barawata. Ja poni`uvame
taka
su{nosta na na{ite sedi{ta, davaj}i na
ovie ordi
gri`ata na{a strav da ja narekuvaat; {to so
vreme
}e gi otvori bravite na Senatot za vnatre
vrani i orli da vijat.
va{a
go sakati vistinskiot sud i dr`avata ja
li{i
od edinstvenoto {to bespogovorno & e
nu`no
i ostana bez mo} dobroto da go stori
spre~ena od zloto {to ja tol~i.
Brut
Dovolno be{e.
Sicinij
Zboruva{e kako predavnik i kako takov
}e odgovara{.
Menenij
Koriolan
Dosta, dosta.
Brut
Ne dosta, premnogu.
Koriolan
Ne, eve vi u{te!
Se kolnam vo s# `ivo i divo deka e to~no
ova so koe }e zavr{am! Taa vlast dvojna,
vo koja ednite so pri~ina preziraat, a drugite
navreduvaat od ~ist mir, vo koja mudrosta i
rangot
za ni{to ne re{avaat tuku soglasnosta samo
na glupata tolpa, taa vlast ona {to e glavno
sigurno }e go propu{ti i postojano }e kva~i
matni sitnici. Vaka spre~ena celta, sledi
deka ni{to celesoobrazno nema da se pravi.
Zatoa ve molam vas upla{eni pomalku
odo{to mudri, {to pove}e gi sakate temelite
na dr`avata odo{to treperite pred nivnata
smena;
{to pove}e sakate blagoroden od dolg
`ivot,
i {to za teloto sakate opasen ila~ mesto
sigurna smrt bez nego-iskornete go edna{
jazikot na tolpata: da ne go li`i ve}e
blagoto {to za nea e otrov. Bes~esnosta
776
Vilijam [EKSPIR
povini{
i za deloto da odgovara{.
Koriolan
Mr{, jarecu drtav!
Site patricii
Sicinij
Na pomo{, gra|ani!
(Vleguva tolpa plebejci so edili.)
Menenij
Pove}e po~it na obete strani.
Sicinij
Prviot senator
Ovoj ovde saka da vi ja zeme seta vlast.
Brut
777
Koriolan
Site plebejci
Taka e,
gradot e narodot.
Site plebejci
Predaj se, Marcij, predaj se!
Menenij
Brut
So op{ta soglasnost na site postaveni
bevme
za pretstavnici na narodot.
Site plebejci
Toa i }e ostanete.
Menenij
Izgleda taka i }e bide.
Kominij
Brut
Ova e na~in gradot da se sramne,
pokrivot na temeli da padne,
da se zakopa s# {to s# u{te jasno stoi
pod kupi{tata urnatini.
Sicinij
Sicinij
Zatoa fatete go vedna{
odvle~kajte go do Tarpejskata stena25 i od
tamu
vo provalijata turnete go.
Brut
Edili, fatete go!
Brut
Fatete go!
Menenij
Pomognete mu na Marcij! Pomognete mu!
Blagorodnici, pomognete mu, i stari i
mladi!
778
Vilijam [EKSPIR
Site plebejci
Dolu so nego, dolu so nego!
(Vo zbrkata {to nastanuva, tribunite,
edilite i narodot se pobedeni. Tie izleguvaat.)
Menenij
Odi, odi si doma: odi si, odi!
Inaku s# e izgubeno.
Vtoriot senator
Odi vedna{!
Koriolan
Stojte cvrsto.
Kolku du{mani i prijateli imame tolku.
Menenij
Zarem do tamu da dojde?
Prviot senator
Bogovite da ne dadat.
Te molam, prijatele blagoroden, odi si
doma:
ostavi n# nas da go sotreme zloto.
Menenij
Ova e rana {to ne mo`e{
ti da ja isceli{: odi si, te molam.
Kominij
Menenij
Odi!
Nemoj opravdaniot gnev da te vtera vo prestap.
Tvoeto vreme }e dojde.
Koriolan
Na megdan
~etirieset od niv bi pobedil.
Menenij
Jas bi udril
na najdobrite dvajca: da, onie dvajca tribuni.
Kominij
No sega nadmo}ta nivna e nepresmetliva;
a hrabrosta e ludost koga }e brani
japija {to se ru{i. Odi si, te molam
pred ordite da se vratat. Nivniot gnev,
ko prepre~ena voda, go ru{i i nosi
ona {to po navik go trpat.
Menenij
Odi si, temolam.
Jas }e probam dali stariov um mi se bara
kaj onie {to voop{to go nemaat: ova mora
da se zakrpi so zakrpa od koja bilo boja.
Kominij
Taka e. Odime.
(Izleguvaat Koriolan, Kominij i nekoi
drugi.)
Menenij
Po priroda e preblagoroden za svetov.
Ni na Neptuna za trozabecot ne bi mu
laskal,
779
Koriolan
Menenij
Gospodine, gospodine!
Sicinij
Mir!
Menenij
Eden Patricij
Kamo da se sega v krevet!
Menenij
More kamo da se v Tibar! Kakva naglost,
ne mo`e{e li ubavo da im govori?
(Povtorno vleguvaat Brut i Sicinij so
tolpata.)
Sicinij
Kade e onaa zmija
{to saka da go obezqudi gradot
i sitemina da bide toj?
Sicinij
Gospodine, zo{to i vie
mu pomognavte da pobegne?
Menenij
Slu{ajte vamu!
Kako {to gi znam vrednostite na na{iot
konzul
taka mu gi znam i manite.
Sicinij
Menenij
Konzul? Kakov konzul?
Tribuni dobriMenenij
Sicinij
Konzulot Koriolan.
Toj treba da bide frlen od Tarpejskata
stena
so kruti race: na zakonot mu se sprotivstavi
i zatoa zakonot mu skratuva sudewe drugo
tuku go prepu{ta na narodnata volja
koja tolku mnogu ja prezira.
Prviot gra|anin
Treba dobro da znae
deka tribunite se narodni usti
a nie nivnite race.
Site plebejci
]e nau~i, }e nau~i.
Brut
Toj konzul?
Site plebejci
Ne, ne, ne, ne, ne!
Menenij
Dokolku, tribuni, mi dozvolite a i vie
dobri lu|e,
slu{nete me da vi ka`am dva-tri zbora,
od onie }e nemate pogolema {teta
od vremeto {to }e go zagubite slu{aj}i.
780
Vilijam [EKSPIR
Sicinij
Toga{, govori kratko:
oti re{eni sme cvrsto so predavnikot
zmiski
da ras~istime. Da go proterame negde
postojana zakana bi ni bil, a da ostane ovde
na{a sigurna smrt. Zatoa odluka padna
ve~erva da umre.
Menenij
Da ne dadat bogovite dobri,
na{iot slaven Rim, ~ija blagodarnost
kon zaslu`nite ~eda vo knigata na Jupiter
se zapi{uva, sega, ko neprirodna majka,
sopstvenata ro`ba da ja lapne!
Sicinij
Sicinij
[to zboruva{?
Zarem poslu{nosta ne mu ja setivme bolno?
Edilite ni gi tepa{e, nas ni se sprotistavi. Ajde!
Menenij
Sfatete go ova: toj vo vojnite e rasten
u{te koga prvpat go izvle~e me~ot i e neuk
za probran govor; babi i `abi
vo ista bre}a gi tura. Dozvolete mi, ve
molam
da odam kaj nego i da go donesam na svoj
rizik
kaj{to }e odgovara po va`e~kiot zakonmirno- pa {to }e bide neka bide.
Prviot senator
Tribuni dobri,
ova e ~ove~ki. Drugiot na~in
bi bil mnogu krvav i ishodot negov
781
Koriolan
Scena 226
tu| za po~etok.
Sicinij
Menenij dobar,
bidete toga{ glasnik naroden vie.
Gra|ani, ostevete go oru`jeto.
Brut
Ne odete doma.
Sicinij
Soberete se na plo{tad: }e ve ~ekame tamu,
kaj{to, dokolku Marcij ne go donesete,
vedna{
ko prviot na~in }e postapime.
Menenij
]e vi go donesam.
(Na senatorite) Ve molam, dojdete i vie.
Mora da dojde ili najlo{o sledi.
Prviot senator
Da odime, vi se molam
(Izleguvaat.)
Koriolan
^udno mi e {to majka mi
pove}e ne mi odobruva, a gi vika{e taa
volneni robovi, ti}iwa {to samo znaat
da se cenkaat za sitni pari, gologlavi da
yemnat
po hramovite, da zevaat, da mol~at i da zinat
koga nekoj od mojot red }e stane
da govori za vojna ili mir. Zboruvam za
tebe.
Zo{to saka{ da sum poblag? Zarem
prirodata da si ja izmenam? Poarno re~i da
bidam
ona {to sum.
Volumnija
O, sinko, sinko, sinko.
Bi sakala prvin vlasta da ja dr`i{ v race
pred sosem da ja izliti{.
Koriolan
Nemoj za toa.
Volumnija
Dovolno mo`e{e da bide{ ona {to si
so mnogu pomal trud: pomali }e bea
782
Vilijam [EKSPIR
Koriolan
A {to posle? [to posle?
Koriolan
Menenij
Porekni go ona {to go re~e.
Neka visat.
Volumnija
Da, i na klada neka izgorat.
(Vleguvaat Menenij so senatorite.)
Koriolan
Zaradi niv? Ni pred bogovite ne bi mo`el
a kamoli pred niv.
Volumnija
Menenij
Ete, ete, be{e pregrub, epten pregrub.
Treba da se vrati{ i s# da popravi{.
Prviot senator
Drug lek nema;
ako ne stori{ vaka, gradot na{ dobar
}e prsne posrede i }e go snema.
Preterano si krut.
No od krutosta tvoja nikoga{ ne e dosta
osven koga krajnata nu`da bara. Te ~uv kako
veli{
deka ~esta i prefriganosta, ko nerazdelni
bli`ni
v boj odat zaedno: ova priznaj go i ka`i
{to vo mir edno zaradi drugoto gubi
pa ne mo`at i vo nego da se zdru`at.
Volumnija
Koriolan
Poslu{aj, te molam;
i moevo srce, ko tvoeto, popu{ta te{ko,
no mozokov znae da go upotrebi gnevot
za podobri celi.
Menenij
Dobro ka`ano, blagorodna `eno.
Pred da se uni{ti toj pred ordava, da ne
be{e
lutiot nastap na vremeto {to ova ko melem
za celata dr`ava od nego go bara, sam oklop
}e stavev iako odvaj mo`am da go nosam.
Koriolan
Dosta, dosta!
Menenij
Dobar sovet.
Volumnija
Ako e ~est vo tvoite vojni da li~i{
na ona {to ne si, za koe, vo najdobri celi
prefriganosta ja prisposobuva{, kako bi
bilo
i vo mirnodobie da drugaruva taa
so ~esta, ko vo vojna, bidej}i i dvete
me|usebno da si se potrebni.
783
Koriolan
Volumnija
Za{to toa te tera da govori{ sega
so narodot, ne po nao|awe svoe,
niti po ona {to srceto tvoe saka da go ka`e,
tuku so zborovi takvi {to imaat smisla
samo na jazik, iako nakalemeni i tu|i
i bez dozvola na vistinata vsadena v gradi.
Zna~i, ova ne te sramoti tolku mnogu
kako koga }e osvoi{ grad so zborovi blagi
namesto na sopstvenata sre}a da se potpre{
i mnogu krv da prolee{.
Jas bi glumela nekoj drug koga
sre}ata i prijatelite bi mi bile na maka
a ~esta toa od mene go bara. Vo ova sum i
sama,
a i `ena ti, sin ti, senatorive, velmo`ive
ovde;
a ti pove}e bi & poka`al na prostava raja
deka znae{ da se murti{, mesto so laskav
nasmev
qubovta da im ja osvoi{ i da go za{titi{
ona
{to murteweto mo`e da go urne.
Menenij
Blagorodna damo!
Ajde, dojdi so nas; govori ubavo; }e go
spasi{
ne samo ona {to e zagrozeno sega, tuku
i ona {to ve}e e zagubeno.
Volumnija
Kominij
Te molam sega, sinko,
odi kaj niv, so kapata v race,
i koga tamu }e stigne{- paravi s# po nivnoso kolenoto tloto bakni go- za{to vo takov
slu~aj
dejstvoto e re~itost, a vidot na neukiot
poumen od sluhot-so glava kimaj
im ~esto, vaka, i sovladuvaj go stamenoto
srce,
da bide smerno ko dudinka najzrela
{to odvaj na dr{ka se dr`i; ili ka`i im,
deka ti si noviot vojnik, i odgledan vo
bitki,
ja nema{ blagosta koja, priznava{ ete
784
Vilijam [EKSPIR
Koriolan
]e moram.
Odi si prirodo moja, za vo mene da vlezi
duh bagabontski! Moeto grlo borbeno
{to e~e{e vo sklad so barabanot, kaval
piskav neka stane kako glas na evnuh, ili
glas na dadilka {to bebiwa krla! Nasmevi
aramiski, na obraz zalogorete mi, solzi
u~eni~ki, pogledot zamaglete mi go! Jaziku
pita~ki, vrti mi niz usta, koleno `elezno
svivano samo v stremen, svij se ko na onoj
{to primil milostina! Nema ova da go
pravam,
za da ne prestanam da ja po~ituvam vistinata
svoja,
i so dejstvoto telesno si go naviknam umot
na neraskopa~liva niskost.
Volumnija
Toga{ s# ostavam na tebe:
pogolem rezil e jas tebe da te molam
odo{to ti niv. Neka propadne s#; poarno da
propadne i majka ti zaradi tvojata gordost
mesto da se pla{i od opasnata ti hrabrost,
za{to
i jas ja preziram smrtta so isto tolku
golemo srce
ko tvoeto. Pravi kako {to saka{.
Hrabrosta tvoja
Kominij
Odime, tribunite te ~ekaat: oru`aj se
blago da odgovara{; oti tie se spremni
kako {to slu{am, so obvinenija pote{ki
u{te
od sega{nive.
Koriolan
Lozinkata e blago. Da odime, ve molam.
Neka izmisluvaat kolku {to im e volja:
spored
~esta svoja }e im odgovoram.
Menenij
Dobro, ama blago.
Koriolan
Dobro, blago neka bide. Blago!
(Izleguvaat.)
785
Koriolan
Scena 328
(Vleguvaat Sicinij i Brut.)
Brut
Pritoa vedna{ optu`i go deka se stremi
kon tiranska vlast. Ako se izmolkne tuka,
pritesni go so zlobata {to kon narodot ja
kotka
i deka plenot dobien od Antijatite
nikoga{ ne bil podelen.
(Vleguva eden edil.)
[to e, }e dojde?
Edilot
Doa|a.
Brut
Koj e so nego?
Edilot
Stariot Menenij i onie senatori
{to sekoga{ go sakale.
Sicinij
Dali ima{ spisok
so site glasovi {to gi sobravme
poimeni~no?
Edilot
Imam: gotov e.
Sicinij
Dali gi sobira{e po plemiwa?
Edilot
Da.
Sicinij
Vedna{ soberi go narodot ovde;
Razbiram.
Sicinij
Neka bidat cvrsti i spremni za ~asot
koga znakot }e im go dademe.
Brut
Zavr{i go ova. (Izleguva edilot.)
Vedna{ zbesni go; naviknat e ve~no
da osvojuva i za ni{to
da ne protivre~i. A {tom zbesne, ve}e
ne mo`e da se vozdr`i; toga{ od srce
govori a vo nego e ona {to zaedno so nas
demne vratot da mu go skr{i.
Sicinij
Eve go doa|a.
(Vleguvaat Koriolan, Menenij i Kominij,
so drugarite.)
Menenij
Smireno, te molam.
786
Vilijam [EKSPIR
Koriolan
Da, kako sluga, {to za najsitno pare
trpi stopati da mu re~at podlec. Bogovi
vi{ni,
vardete go Rim, na sedi{tata na pravdata
namestete vredni lu|e, qubov me|u nas zasadete,
hramovite na{i prepolnete gi so spokoj
vojnata od ulica oterajte ja.
Koriolan
Se soglasuvam.
Menenij
Gra|ani, toj veli deka se soglasuva.
Zemete ja predvid negovata voena slu`ba;
mislete na ranite {to teloto negovo gi
nosi,
nebare grobovi po svetoto grobje.
Prviot senator
Koriolan
Amin, amin.
Menenij
Blagorodna `elba.
(Vleguva edilot so plebejcite.)
Sicinij
Poblisku narode.
Edilot
Slu{nete gi tribunite. Mir, narode, velam!
Koriolan
Slu{nete me prvin mene!
Obata tribuna
Dobro, zboruvaj. Mir, ej!
Grebnatini od trwe,
luzni samo {to teraat na smea.
Menenij
Imajte predvid
deka ako toj ko gra|anin ne govori
toa e zatoa {to e vojnik. Zemete predvid
deka grubite naglaski ne se zlobni zvuci
tuku, kako {to rekov, prili~at na vojnik
koj{to ne saka da poka`e kon vas zloba.
Kominij
Dobro, dobro, dosta.
Koriolan
Zo{to,
koga ve}e edna{ me izbrzavte za konzul,
tolku me obes~estivte {to istiot ~as
se predomislivte?
Koriolan
Sicinij
Dali i natamu }e me optu`uvate osven ovde?
Mora s# ovde da zavr{i?
Sicinij
Te pra{uvam sega,
dali se povinuva{ na narodnata volja,
dali mu ja priznava{ vlasta, i dali soglasnost dava{
da podnese{ zakonska kazna za onaa vina
{to protiv tebe }e se doka`e?
Ti odgovara{ ovde.
Koriolan
Toga{ pra{uvajte, ako taka treba.
Sicinij
Te obvinuvame, deka si ponietil da ja zeme{
od Rim vostanovenata vlast, prigrabivaj}i
787
Koriolan
Brut
788
Vilijam [EKSPIR
Sicinij
Sicinij
Znaeme nie dobro {to bi rekol.
Brut
Nema pove}e {to da se re~i osven deka e
progonet
ko neprijatel na narodot i zemjata na{a.
Taka }e bide!
Site plebejci
Taka }e bide! Taka }e bide!
Koriolan
Vie ordo ku~e{ka! ^ij zdiv go mrazam
ko bazde` od smrdlivo mo~uri{te, ~ija
qubov
^in ^ETVRTI
Scena 129
(Vleguvaat Koriolan, Volumnija, Virgilija,
Menenij, Kominij so mladite velmo`i na Rim.)
Koriolan
Prestanete so kukawe. Kratko zbogum!
Yverot
mnoguglav me goni. Nemoj majko,
kade e tvojata drevna hrabrost? Ti edna{
vele{e nevoljite duhot go lostat;
obi~nata kob so les ja trpat obi~nite lu|e,
deka koga moreto e mirno site krmari
majstorski znaat da plovat; a koga sudbata
mava,
udira stra{no, miren da ostane{ a ranet,
ume{nost na velmo`a bara. Ti znae{e da mi
dade{
soveti stra{ni {to nepobedlivo sekoe srce
go pravat ako znae da gi primi.
Virgilija
O nebesa! O nebesa!
Koriolan
Nemoj, te molam `eno.
Volumnija
Crvena ~uma da gi udri esnafite vo Rim
i site zanaeti da propadnat!
Volumnija
Sinko prvoroden,
kade si trgnal? Kominij neka
do negde te isprati; podobar pravec fati
mesto divo da se izlaga{ na sekoja napast
{to na pat }e ti se ispre~i.
Virgilija
Koriolan
O bogovi!
[to, {to, {to!
]e me sakaat koga }e me nema. Nemoj, majko,
vrati si go onoj duh ko koga edna{ re~e
da si bila `ena na Herkul, {est raboti
od negovite bi napravila za da ne lee
ma` ti tolku mnogu pot. Kominij,
Kominij
]e bidam so tebe eden mesec, }e mislam so
tebe
kade da prebiva{, za nas da slu{a{
790
Vilijam [EKSPIR
Scena 230
Koriolan
Sicinij
Zbogum.
Ti ne si ve}e mlad, i vojnite dovolno ti
zele
od sve`esta za da trgne{ so onoj
{to s# u{te e nepobeden: do porti samo
dojdi.
Ajde, mila `eno, najdraga majko, i vie
prijateli moi od blagoroden soj: koga }e
odam
so nasmev re~ete mi zbogum. Da pojdeme, ve
molam:
s# duri po zemja za mene
postojano }e slu{ate, no nikoga{ ne{to
{to na rangov ne mi prili~i.
Menenij
Podostojno ne{to
uvoto ne ~ulo. Ajde, prekinete so pla~ot.
Da mo`am da istresam bar godini sedum
od starive noze i koski, `imi Jupiter,
vo ~ekor bi te sledel.
Koriolan
Daj mi raka.
Odime.
(Izleguvaat.)
791
Koriolan
Volumnija
Kako pora~ani: site ~umi od nebo
qubovta da vi ja vratat!
Sicinij
I {to toga{?
Virgilija
Menenij
[to toga{!
Mir, mir, cel svet slu{a.
Volumnija
Volumnija
Kamo da dojde na pla~ewe, no mora da ~ue{Nemoj. I ti treba da slu{ne{. (Na Brut)
[to se trga{?
(Na Sicinij) I ti ima da ostane{.
Virgilija
Kamo mo} da imav
ova da mu go re~ev na ma` mi.
Sicinij
Volumnija
Kamo da be{e! Vie go {ilkavte plebsot,
ma~ori edni, {to mo`ete da sudite za nego
kolku jas {to mo`am za tajnite {to ova
nebo
ne dava zemjata da gi znae.
Sicinij
Brut
O, bla`eno nebo!
Da odime, te molam.
Volumnija
Volumnija
Udari poblagorodni odo{to ti zborovi
mudri;
za dobroto na Rim. ]e ti re~am ne{to-sepak
odi!
Ne, nemoj. I ti ostani: sin mi kamo
da e vo Arabija, pred nego plemeto tvoe,
a toj so sabjata v race.
792
Vilijam [EKSPIR
Scena 331
Brut
Dobro, dobro, ve ostavame.
Sicinij
Rimjaninot
[to stoime da n# xavka
taa {to zabegala so umot?
(Izleguvaat tribunite.)
Volumnija
Vol{~aninot
Menenij
Nikanor? Ne?
Im ka`avte to~no,
a, `imi vera, i so pravo. ]e ve~erate kaj
mene?
Rimajninot
Tokmu taka, gospodine.
Volumnija
Vol{~aninot
Gnevot mi e hrana: sama }e se ve~eram
i jadej}i se }e gladuvam. Ajde, da odime.
dosta cimoli{ i ta`i sli~no na mene,
gnevno, ko Junona. Odime, odime, ajde!
(Izleguvaat Volumnija i Virgilija.)
Menenij
Za rezil, za rezil, za rezil!
Ima{e pove}e brada koga te vidov posledniot pat, ama te poznav po zborot. [to
ima novo vo Rim? Imam instrukcii od
Vol{~anskata dr`ava da sledam {to se
slu~uva kaj vas; me spasi da ne odam u{te cel
eden den.
Rimjaninot
^udna buna ima{e vo Rim; narodot protiv
senatorite, patriciite i plemstvoto.
Vol{~aninot
Ima{e? Dali zavr{i? Na{ite vlasti ne
mislat taka; sobravme mo}na vojska i se
nadevame da gi napadneme koga }e se na vrvot
na razdorot.
793
Koriolan
Rimjaninot
Glavniot ogan e izgasnat, no samo mala
rabota i mo`e povtorno da se rasplamti.
Za{to velmo`ite mnogu pri srce si go
zedoa proteruvaweto na blagorodniot Koriolan, i sega se epten zreli da mu ja odzemat
mo}ta na narodot i da mu gi skinat tribunite za navek. Ova tlee, ti velam, ama
re~isi e azer naglo da se rasplamti.
Vol{~aninot
Go proterale Koriolan?
Rimjaninot
Da, gospodine.
Vol{~aninot
]e ni bide{ dobredojden so ovaa vest,
Nikanor.
Vol{~aninot
Odli~na vojska. Centurionite i nivnite
centurii ve}e primaat naemnina i sleduvawe, site se sobrani i na {trek da trgnat
samo za eden ~as otkako }e im se naredi.
Rimjaninot
Se raduvam {to slu{am deka se spremni,
a jas sum ~ovekot, mislam, {to sega{nava
rabota }e im ja dade. Zna~i, gospodine, od
srce se raduvam {to se sretnavme i milo mi
e {to }e odime zaedno.
Vol{~aninot
Mi gi zede zborovite, gospodine: jas imam
najgolema pri~ina da se raduvam na na{ata
sredba.
Rimjaninot
Toga{ da odime zaedno.
Rimajninot
Sega se otvora mo`nost za Vol{~anite. Sum
~ul deka najarno e da }ari{ tu|a `ena koga
taa e vo kavga so sopstveniot ma`. Va{iot
blagoroden Tul Aufidij }e se istakne vo
ovie vojni sega koga negoviot golem protivnik, Koriolan, ne e potreben na negovata
zemja.
Vol{~aninot
Sekako deka }e se istakne. Mnogu sum sre}en
{to vaka slu~ajno naletav na tebe. Ti ja
svr{i mojata rabota i sega veselo }e te
pridru`uvam do doma.
Rimjaninot
Po pat }e ti ka`am mnogu ~udni raboti za
Rim {to odat na raka na negovite neprijateli. Veli{ imate spremna vojska, a?
794
Vilijam [EKSPIR
Scena 432
795
Koriolan
Scena 533
(Se slu{a muzika. Vleguva eden sluga.)
Koriolan
Mi odi{ na nervi.
Prviot sluga
Vtoriot sluga
Vino, vino, vino! Da vi se pluknam na poslugata! Mislam deka spijat kako zaklani!
(Izleguva.)
(Vleguva drug sluga.)
Vtoriot sluga
Koj e ovoj?
Kade e Kotus? Gospodarot nego go bara.
Kotus!
(Izleguva.)
(Vleguva Koriolan.)
Koriolan
Prviot sluga
^udak kakov {to nemam videno. Ne mo`am
da go isteram od ku}ava. Te molam vikni mu
go gospodarot.
(Se povlekuva.)
Tretiot sluga
[to rabota ima{ ti tuka, a? Te molam,
napu{ti ja ku}ava.
Koriolan
Pu{ti me da stojam; nema da go povredam
ogni{teto.
Koriolan
Tretiot sluga
Podobro gostewe ne sum ni zaslu`il
bidej}i sum Koriolan.
(Vleguva vtoriot sluga.)
[to si ti?
Koriolan
Vtoriot sluga
Velmo`a.
Od kade ti tuka, ~oveku? Da ne ne mu se
na vratarot o~ite v glava, pa pu{ta vnatre
takvi kako tebe? Te molam, da te nema.
Tretiot sluga
Ama epten siromav.
Koriolan
Koriolan
Trgni se!
Taka e, vo pravo si.
Vtoriot sluga
Da se trgnam? Ti trgni se.
796
Vilijam [EKSPIR
Tretiot sluga
Koriolan
Ne, jas ne mu slu`am na tvojot gospodar.
Koriolan
Tretiot sluga
Brkaj si rabota; odi debeli se so ostatocite
od oladenata hrana.
(Go otturnuva od sebe.)
Tretiot sluga
[to, ne saka{? Te molam, ka`i mu na gospodarot kolku ~uden gostin mu do{ol.
Vtoriot sluga
I }e mu ka`am.
(Izleguva vtoriot sluga.)
Tretiot sluga
Kade e ~ovekot?
Kade `ivee{?
Vtoriot sluga
Koriolan
Ovde, gospodaru. ]e go pretepav kako pes,
ama ne sakav da gi voznemiruvam gospodata
vnatre. (Se povlekuva.)
Aufidij
Pod vedro nebo?
Koriolan
Da.
Koriolan
Tretiot sluga
Kade toa?
Koriolan
Vo gradot na jastrebite i vranite.
Tretiot sluga
Vo gradot na jastrebite i vranite? Vidi go
Aufidij
Kako ti e imeto?
797
Koriolan
(Slugite se povlekuvaat.)
Koriolan
Mnogu neprijatno za Vol{~anskite u{i,
i rapavo za tebe.
Aufidij
Ka`i kako se vika{!
Izgledot ti e strog, a liceto tvoe
zapoved nosi na sebe. Iako so skinati edra
ti si brod veli~enstven. Kako se vika{?
Koriolan
Za murtewe spremi se: me poznava{ sega?
Aufidij
Ne te poznavam! Imeto ka`i go!
Koriolan
Imeto mi e Kaj Marcij, koj{to tebe
osobeno a i na site Vol{~ani, golem
pakost i zlo vi ima naneseno: za toa e svedok
nadimeto moe, Koriolan. Bolnata slu`ba,
opasnostite stra{ni i kapkite krv
{to za neblagodarnata rodina gi leev, samo
so nadimevo mi se vozvrateni: dobar spomen
i svedok za omrazata i zloto
{to za mene gi ~uvstvuva{. Ostana samo toa
ime.
Surovosta i zavista na cel eden narod,
so dopust na velo`ite na{i slabi, koi
do eden me napu{tija, restoto go goltna.
I me nateraa, so glasovite na seto robje,
da zaminam od Rim. Tokmu ovaa maka
me dovede do ogni{teto tvoe, ne so nade`,
ne me sfa}aj pogre{no, `ivotot da si go
spasam: oti
na smrtta ako & se pla{ev, od site lu|e na
svetot
kaj tebe najmalku }e dojdev; tuku so `elba
smetkite da gi izramnam so progonitelite
moi
pred tebe jas ovde da stojam. Zna~i ako ima{
srce
798
Vilijam [EKSPIR
pretstavuvaat.
Prviot sluga
Kakvo ra~i{te ima! Me zavrte so prstot i
palecot kako da sum vrtele{ka.
Vtoriot sluga
Po liceto znaev deka e ne{to posebno.
Ima{e lice, bratko, lice kako-ne mo`am da
najdam zborovi.
Prviot sluga
Da, da, ima{e; izgleda{e kako da-neka me
obesat ako ne pomisliv deka vo nego ima
pove}e odo{to mo`ev da zamislam.
Vtoriot sluga
Isto i jas, se kolnam. Ednostavno takov
~ovek nema na svetot.
Prviot sluga
I jas taka mislam. I pogolem e voin od onoj
{to ti go znae{.
Vtoriot sluga
Od kogo? Od mojot gospodar?
Prviot sluga
Pa ne sakav ba{ toa da go ka`am.
Vtoriot sluga
Vredi kolku {estmina kako nego.
Prviot sluga
E, ne e ba{ taka; no go smetam za pogolem
voin.
799
Koriolan
Vtoriot sluga
\avol da go nosi, ~ovek ne znae kako da ka`e:
za odbrana na gradot na{iot vojskovodec e
odli~en.
Prviot sluga
Da, ama i za napad.
(Vleguva tretiot sluga.)
Tretiot sluga
Ej apa{i, imam novosti za vas, novosti, bagabonti.
Prviot sluga
Navistina bil tvrd orev za nego. [to e
pravo pravo e; pred Koriol go secka{e i
tol~e{e kako {nicla.
Vtoriot sluga
A slu~ajno da jade{e lu|e, mo`e{e da go
ispe~e i da go izede.
Prviot sluga
Ka`i, ka`i u{te.
Tretiot sluga
Prviot sluga
Oti veli{ du{ata mu ja vade{e na na{iot
vojskovodec?
Tretiot sluga
Ne velam du{ata mu ja vade{e; velam
sekoga{ be{e dovolno dobar za nego.
Vtoriot sluga
Ajde, ajde, drugari sme i prijateli; sekoga{
bil tvrd orev za nego; sum go ~ul i sam da
veli taka.
Ako mo`e? Jasno e deka mo`e: za{to, bratkovci, toj ima prijateli kolku {to ima
neprijateli; koi prijateli, bratkovci, taka
da re~am, ne smeat, bratkovci, da poka`at,
taka da se izrazam, deka mu se prijateli,
dodeka toj e vo moralna prednost.
800
Vilijam [EKSPIR
Prviot sluga
Moralna prednost? [to toa?
Tretiot sluga
No koga }e vidat, bratkovci, deka perjanicata pak mu e gore, koga }e mu go ~ujat borbeniot izvik, }e izlezat od dupkite, kako
zajaci po do`d i }e piruvaat so nego.
Prviot sluga
I koga }e bide ova?
Tretiot sluga
Utre, denes, vedna{; barabanot }e zatropa
u{te popladnevo. Ova ti e kako del od
nivnata gozba, a }e zavr{i pred ustite da si
gi izbri{at.
Vtoriot sluga
Zna~i svetot pak }e se razmrda. Mirov e
samoza `elezoto da r|osuva, da se kotat
kroja~ite i guslarite so nivnite baladi.
Prviot sluga
Sakam vojna, bratkovci. Taa go nadminuva
mirot kako denot no}ta: vojnata e `iva,
~ujna, polna nastani. Mirot e faten,
letargi~en; toj e prene`en, gluv, pospan,
ne budi ~uvstva; za~nuva~ e toj na pove}e
kopiliwa odo{to vojnata e uni{tuva~ na
ma`i.
Vtoriot sluga
Taka e. Kako {to vojnata, na nekoj na~in,
mo`e da se nare~e zavodnik, taka ne mo`e da
se porekne deka mirot e neumoren sozdava~
na ma`i so rogovi.
Prviot sluga
Da, i lu|eto se mrazat me|u sebe.
Tretiot sluga
A znae{ zo{to? Zatoa {to toga{ ne si
se potrebni eden na drug. Parite gi davam
za vojna. Se nadevam i Rimjanite }e bidat
tolku evtini kako Vol{~anite. Ete, stanuvaat, stanuvaat.
Prviot i vtoriot sluga
Vnatre, vnatre, vnatre, vnatre!
(Izleguvaat)
801
Koriolan
Scena 634
(Vleguvaat tribunite Sicinij i Brut.)
Sicinij
Ne slu{ame za nego, a ne treba ni od nego
da se pla{ime; lekot protiv nego e skroten
vo sega{niov mir i spokoj na gra|anite, koi
prethodno bea vo div nemir. Prijatelite
mu crveneat pred nas {to na site im e arno;
i tie porado, iako sami bi stradale od toa,
bi gi videle ulicite prepolni so besni
ordi,
odo{to esnafite da pejat po du}anite nivni
brkaj}i si ja dobro rabotata.
Menenij
Ni{to ne sum ~ul. Ni majka mu ni `ena mu
ne ~ule ni{to od nego.
(Vleguvaat tri-~etvorica gra|ani.)
Site
Bogovite neka obajcata ve {titat!
Sicinij
Dobar den, sosedi.
Brut
Dobar den na site, dobar den na site.
Brut
Prviot gra|anin
Vo pravo vreme mu zastanavme na pat.
(Vleguva Menenij.)
Dali e ona Menenij?
Sicinij
Toj e, toj e. Vo posledno vreme mnogu
qubezen stana. Zdravo, gospodine!
Zdravje i beri}et!
Brut
Menenij
Zbogum, sosedi qubezni. Kako Koriolan
da ve saka{e kako nas.
Zdravo!
Site
Sicinij
Tvojot Koriolan ne fali mnogu
osven kaj prijatelite: dr`avata stoi,
i }e stoi, duri i polut da e na nea.
Menenij
Ostanete zbogum!
Obajcata tribuni
Zbogum, zbogum.
Sicinij
802
Vilijam [EKSPIR
Brut
Kam{ikuvajte go robot. Ne e mo`no
Vol{~anite mirot da go prekr{ile.
Menenij
Ne e mo`no?
Dobro pomnime deka e sosema mo`no,
za{to tripati do sega toa se slu~ilo
barem vo moe vreme. No porazgovarajte so
robov
pred da go kaznite, kade ova go slu{nal,
da ne se slu~i da udirate po izvestuva~ot, so
kam{ik
da go pretepate glasnikot koj{to na budnost
n# predupreduva.
Sicinij
Brut
Bogovite go spre~ija toa na vreme, a Rim
si stoi cel i bez negova pomo{.
(Vleguva eden edil.)
Edilot
Tribuni moi,
ima eden rob {to go piknavme v zatvor,
koj{to veli deka Vol{~anite so dve vojski
navlegle dlaboko vo rimskite teritorii
i vo seta voena surovost i zloba
uni{tuvaat s# pred sebe.
Menenij
Toa e Aufidij,
koj{to, doznavaj}i deka Marcij e vo progon
povtorno rogovite vo svetot gi pu{til
koi v korupka mu bea koga Rim od Marcij
be{e branet
i ne smee{e ni da gi pomoli.
Sicinij
[to pak sega go me{a{
Marcij?
Ne me u~i mene.
Znam deka ova ne mo`e da bide.
Brut
Ne e mo`no.
(Vleguva glasnik.)
Glasnikot
Site patricii, mnogu seriozni, odat
kon Senatot. Pristignale nekoi vesti
{to site gi omacuri.
Sicinij
Toa e od robotodi iskam{ikuvaj go pred site-toj krena
xeva,
ova e negovo delo.
Glasnikot
No gospodine dobar,
izve{tajot na robot e to~en; ama ima
i u{te ne{to postra{no.
803
Koriolan
Sicinij
[to mo`e da e postra{no od ova?
Menenij
[to ima novo? [to ima novo?
Glasnikot
Kominij
Sicinij
[to ima novo? [to ima novo?
Gluposti na kila!
Kominij
Brut
Izmisleni samo za da poslabata strana
go vrati doma dobriot Marcij.
Sicinij
Ujdurma vrvna!
Menenij
Verojatnosta e nula:
zemjata naopaku da se svrti
toj i Aufidij nema da se slo`at.
(Vleguva vtor glasnik.)
Vtoriot glasnik
Ve baraat da dojdete vo Senatot veda{.
Stra{na vojska predvodena od Kaj Marcij
zdru`ena so Aufidij, besnee ludo
niz oblastite na{i, site pre~ki
gi uriva, gori i koli, i zema
s# pred nea {to le`i.
(Vleguva Kominij.)
Kominij
[to rabota svr{ivte. Neka vi e alal!
804
Vilijam [EKSPIR
Menenij
Ko Herkul
{to go strese ste`natoto ovo{je. Dobra,
dobra rabota svr{ivte!
Brut
Vistina li e, gospodine?
Kominij
Epten, i ti bled }e stane{
pred poinaku da slu{ne{. Oblastite redum
na buntot se pridru`uvaat, a toj {to otpor
dava
mu se potsmevaat zaradi glupata hrabrost
i gine ko posleden {utrak. A koj mo`e da
go krivi?
Du{manite va{i i negovi mnogu go cenat.
Menenij
Gotovi sme do eden ako toj
blagorodnik ne poka`e milost.
Kominij
A koj da ja pobara?
Tribunite ne smeat od sram; narodot mo`e
milost od nego da bara kolku volkot
od ov~arite. Prijatelite najdobri, koga
bi rekle, Bidi blag so Rim, bi go navredile
ko onie omrazata negova {to ja zaslu`uvaat
i na neprijateli bi li~ele.
Menenij
Vistina e taka!
Da stava vo mojata ku}a potpal
{to treba da ja izgori, }e nemam lice
da mu re~am, Te molam, nemoj. Dobro,
dobro
ja opleskavte
vie i majstorite va{i! Ja izmajstorivte
epten!
Kominij
Donesovte milum
treska vrz Rim, kakva {to do sega
nikoj ne videl.
Obata tribuni
Ne velete ja donesovme nie.
Menenij
Ne, a? Da ne bevme nie? Go sakavme, no ko
stoka,
ko velmo`i slabi, se trgnavme pred ordite
va{i,
koi, revej}i, go isteraa od gradot.
Kominij
Ama se pla{am
sega pak so rev }e go do~ekaat. Tul Aufidij,
vtoro ime me|u vojskite, go slu{a ko dete
i vo s# mu se povinuva. O~ajot e sega
seta politika, odbrana i sila
{to Rim mo`e da go ispravi pred nego.
(Vleguvaat grupa gra|ani.)
Menenij
Eve ordite idat.
Dali Aufidij e so nego? Vie ste tie
{to vozduhot go zarazivte, vo vis koga
gi frlavte smrdenite va{i mrsni kapi
radosni {to Koriolan si odi. Sega se vra}a
i sekoe vlakno od kosata na sekoj vojnik
kam{ik }e bide za vas. Kolku budalski
glavi
frlaa kapi vo vis tolku toj }e otse~e
i za glasovite }e vi plati. Ama ako,
neka site n# izgori ista puza,
sme zaslu`ile.
Gra|anite
Navistina e stra{no toa {to se slu{a.
805
Koriolan
Prviot gra|anin
[to se odnesuva do mene,
koga vikav da go progonime, velev deka e
{teta.
Vtoriot gra|anin
Isto i jas.
(Izleguvaat gra|anite.)
Brut
Kamo da e seto ova laga.
Sicinij
Kamo da e, kamo da e.
Tretiot gra|anin
Isto i jas; i, {to e pravo, mnozina od
nas. [to napravivme, napravivme za op{to
dobro, i, iako dobrovolno se soglasivme da
se progoni, sepak toa be{e protiv na{ata
volja.
Kominij
Ama glasa~i! Gospod da n# ~uva!
Menenij
Dobra rabota svr{ivte
vie i va{iot vikot. Saka{ na Kapitol?
Kominij
O, da, a {to bi pravel drugo?
(Izleguvaat Kominij i Menenij.)
Sicinij
Gra|ani, odete doma; ne pla{ete se;
tie se strana {to sakaat rado
da se ostvari ona od koe bo`em se pla{at.
Doma
odete si i ne pla{ete se.
Prviot gra|anin
Bogovite neka n# vardat! Gra|ani, odime
doma. Otsekoga{ sum vele deka zgre{ivme
{to go progonivme.
Vtoriot gra|anin
I site nie. Ama, ajde, odime doma.
Brut
Ajde na Kapitol. Polovina blago go davam
seto ova da e laga!
Sicinij
Da odime, te molam!
(Izleguvaat.)
806
Vilijam [EKSPIR
Scena 735
e ona
{to vratot }e mu go skr{i ili mojov,
koga kone~no }e se presmetame.
Oficerot
Gospodaru, mislite deka }e go osvoi Rim?
Aufidij
U{te pred opsada mu se predavaat site
mesta,
a plemstvoto Rimsko e na negova strana.
I senatorite i patriciite go sakaa isto;
tribunite voini ne se, a narodot nivni
}e bide brz da go vrati ko prebrz {to be{e
da go protera. Za Rim, mislam, toj }e bide
ko orelot morski {to e za ribite, {to gi
lovi
so suverenosta na svojata priroda. Prvin im
be{e
blagoroden sluga, no ne mo`e{e ~esta
da ja nosi vramnote`eno. Dali od gordost,
{to izleguvaj}i od sam,ata sre}a ja rasipuva
ve~no
sre}ata na sre}nikot; dali od lo{ prosud
da ne se iskoristat pru`enite {ansi
{to mu bea na dofat, dali od ujod,
da se bide eden ist, i pod {lemot
ko vo razgovorot, da se komanduva vo mirot
so ista strogost i na ist na~in
ko vo vojna; dali samo edno od toa,a toj ima po ne{to od s#, iako ne s#,
za ova ne smeam da gre{am du{a-go storija
stra{en,
namrazen od site, pa i proteran: ama ima
zaslugi {to seto toa go pokrivaat. Zna~i
doblestite na{i zavisat od toa kako
vremeto gi tolkuva, a mo}ta, sama po sebe
za pofalba vredna, poo~igleden grob nema
od govornicata na koja nejzinite dela se
falat.
Ognot so ogan se tera; klinec so klinec se
vadi;
pravoto pravo go ni{ti, silata sila ja
kradi.
Da odime, ajde. Kaj, koga Rim }e bide tvoj
najbeden }e bide{ ti; za{to potoa si moj.
^in PETTI
Scena 136
(Vleguvaat Menenij, Kominij, Sicinij, Brut i drugi.)
Menenij
Kominij
Kominij
Kako da ne me poznava{e.
Menenij
^uvte?
Kominij
Menenij
Sepak edna{ navistina na ime me vikna.
Go potsetiv na prijatelstvoto staro i krvta
{to zaedno sme ja proleale. Na Koriolan
ne mi se odyva; mi zabrani kako bilo da go
vika:
re~e deka e nikoj i ni{to, ~ovek bez ime
s# dodeka ne se iskova ime vrz ognot
na spaleniot Rim.
Menenij
Ete, ete: svr{ivte rabota dobra!
Dvajca tribuni {to rmbale vo Rim
jaglenot da poevtini, za spomen se vredni.
808
Vilijam [EKSPIR
Sicinij
Brut
Te molam odi kaj nego.
Menenij
Menenij
Nema da saka da go ~ue.
Dobro, a da re~eme Marcij
}e me odbie, kako Kominij {to go odbi,
bez da go slu{ne; {to toga{?
Ako se vratam kako poti{ten prijatel,
stol~en
od nequbeznosta negova? [to ako taka se
slu~i?
Sicinij
Toga{ dobrata ti volja
blagodarnost od Rim }e dobie za namerata
dobro da stori{.
Menenij
]e probam.
Mislam deka }e me islu{a. Iako {to usnata
ja grizel
i mr~el na dobriot Kominij, me obeshrabruva mnogu.
Mo`e vo lo{ ~as go na{ol pred da sedne da
jade:
Sicinij
Nema?
Kominij
Vi velam, toj sedi vo zlato, crven
vo o~ite ko da go gori Rim; navredata mu e
temni~ar na milosta. Kle~ev pred nego:
a toj odvaj ~ujno re~e Stani, i so nema raka
vaka, me istera. [to }e stori
na pi{ano, po mene, prati i {to ne }e stori,
so zakletva vrzan uslovite da gi ispolni.
Nade`ta e zaludna, vi velam,
osven ako blagorodnata mu majka i `ena
ne otidat da izmolat sega
milost za tatkovinata. Zatoa ajde
so ubavi molbi da gi zabrzame.
(Izleguvaat.)
809
Koriolan
Scena 237
ime
ovde ne proa|a.
Ti velam, bratko,
tvojot vojskovodec mi e prijatel. Jas bev
kniga na negovite dobri dela vo koja se ~ita
za slavata negova nenadminliva, zgolemena
mo{ne;
zo{to otsekoga{ prijatelite sum gi krepel,
me|u koi toj e glaven, i veli~el do rangot
do koj vistinata trpi. Ponekoga{, velam,
ko topka po gnilo tlo sum se trkalal
podaleku od celta i na preteranata falba
sum staval pe~at na vistinata. Zatoa,
bratko,
mora da me pu{ti{.
Prviot stra`ar
E, gospodine, da ka`evte tolku lagi vo
negova korist kolku {to ka`avte zborovi
vo svoja, pak nema{e da projdete; ne, pa
makar la`eweto da e doblesno ko `iveeweto ~esno. Zatoa vrati se!
Menenij
Te molam, prijatele, imaj na um deka se
vikam Menenij i deka sekoga{ sum bil
privrzanik na tvojot vojskovodec.
Vtoriot stra`ar
I da si la`el za nego, kako {to veli{, jas
sum toj, {to ka`uvaj}i ja vostinata, ti veli
deka ne mo`e{ da projde{. Zatoa vrati se!
Menenij
Menenij
Prijateli dobri,
ako ste go ~ule vojskovodecot da zboruva za
Rim
i za prijatelite tamu, sigurno e toga{
deka imeto moe vi e poznato: Menenij.
Prviot stra`ar
Neka si i toj, vrati se: doblesta na tvoeto
810
Vilijam [EKSPIR
Koriolan
Menenij
Isto kako i tvojot vojskovodec.
[to se slu~uva?
Prviot stra`ar
Menenij
Prviot stra`ar
Koriolan
Menenij
Odi si!
Menenij
Menenij
Mislev na vojskovodecot.
[to? Da si odam?
Prviot stra`ar
Koriolan
Menenij
Ama bratko, bratko moj(Vleguvaat Koriolan i Aufidij.)
811
Koriolan
tebe,
i mislev da ti go pratam. (Mu dava pismo.)
U{te ne{to,
Menenij: ne sakam da te slu{am. Ovoj ~ovek,
Aufidij,
mil mi be{e vo Rim: no, sega, samiot
gleda{.
Aufidij
Nepokolebliv si, gledam.
(Izleguvaat Koriolan i Aufidij. Ostanuvaat stra`arot i Menenij.)
Prviot stra`ar
Sega gospodine, dali imeto ti e Menenij?
Vtoriot stra`ar
Magija e, kako {to gleda{, so golema mo}.
]e znae{ da se vrati{ doma.
Prviot stra`ar
Slu{na kako n# ispajpuzija {to ja zaprevme
tvojata veli~ina?
Vtoriot stra`ar
[to misli{, ima pri~ina da padnam vo nesvest?
Menenij
Ne mi e gajle ni za svetot ni za va{iot vojskovodec; a za ti}iwa kako vas odvaj mislam
deka postoite, tolku ste bezvredni. Onoj
koj{to e volen da umri od svoja raka, ne
se pla{i od smrtta od drug: neka va{iot
vojskovodec go napravi najlo{oto. A {to
se odnesuva do vas, ostanete dolgo toa {to
ste; i bedata so vremeto neka vi raste. Vi go
velam ona {to mi e re~eno: da ve nema!
Prviot stra`ar
Blagoroden ~ovek, navistina.
Vtoriot stra`ar
Blagoroden e na{iot vojskovodec: toj e
karpa, ~inar na kogo ni{to ne mu mo`at
vetri{tata.
(Izleguvaat.)
812
Vilijam [EKSPIR
Scena 339
813
Koriolan
Volumnija
Volumnija
O, stani blagosloveno ~edo!
Dodeka jas, na zglavje ne pomeko od kremen
pred tebe kle~am, neprikladno po~it
oddavaj}i ti nebare pogre{en bil do sega
odnosot me|u roditel i dete.
(Kleknuva.)
Koriolan
[to e ova?
Ti kle~i{ pred mene? Pred tvojot kaznet
sin?
Toga{ ~akalot nas skrkestiot zaliv
neka udri po yvezdite. Neka buntovnite
vetri{ta
mavnat so gordite kedri po ognenoto sonce,
ubivaj}i ja nevozmo`nosta i da go storat
nestorlivoto rabota lesna!
Volumnija
Ti si mojot voin:
pomognav da se stvori{. Ja poznava{ ovaa
dama?
Na kolena, mom~e.
Koriolan
Toa e mojt smel sin!
Volumnija
Toj, `ena ti, damava ovde i li~no jas
dojdovme ovde i te molime.
Koriolan
Te molam, mol~i!
Ili, ako moli{, pomisli prvin na ova:
ona {to se zakolnav deka nema da go dadam
ne go sfa}aj ko odbivawe na molbite tvoi.
Ne barajte vojskata da ja raspu{tam i pak
pazar
da udram so zanaet~iite rimski. Ne velete
mi
vo {to sum nepriroden. Ne posakuvajte
da gi ladam odmazdata i gnevot
vo studenite va{i pri~ini.
Koriolan
Volumnija
Blagorodnata sestraa na Publikula,
lunata rimska, kibarna ko lednik
od naj~ist sneg {to go pravi mrazot
i visi na hramot Dijanin! Mila Valerija!
Volumnija
Ova e skratenata verzija tvoja,
koja, koga edna{ }e stasa,
}e bide lika i prilika tvoja.
Koriolan
Bogot na voinite,
so soglasnost na vrhovniot Jupiter, neka
mislite so blagorodnost ti gi vdahne, i
skraja
O, dosta, dosta!
Ve}e re~e deka nema ni{to da ni dade{:
za{to ne barame ni{to drugo osvenona
{to ve}e go odbi. ]e barame sepak,
a ako ne odbie{, seta vina
na tvrdosta tvoja neka padne; slu{ni n#.
Koriolan
Aufidij, i vie Vol{~ani, slu{ajte; za{to
ne sakam ni{to tajno da ~ujam od Rim. [to
molite?
Volumnija
I da mol~ime i da ne govorime, ali{tata
814
Vilijam [EKSPIR
na{i
i izgladnetite tela otkrivaat vedna{
{to `ivot `iveeme po progonot tvoj. Sfati
kolku sme nie ponesre}ni od site `eni
{tom ovde dojdovme. Oti tvojot izgled
koj{to bi trebalo o~ite so radosnici solzi
da ni gi polni, srcata na tanc da ni gi
{ilka,
gi tera na pla~ i gi trese so strav i taga,
teraj}i ja majkata, `enata i sinot, sinot,
ma`ot i tatkoto da go gledaat kako ja vadi
utrobata na svojata zemja. A za nas bednite
neprijatelstvoto tvoe e najkobno. Ti n#
li{i{
od molitvite do bogovite, {to uteha e za
site
osven za nas; za{to kako bi mo`ele nie,
kako bi mo`ele da se molime za zemjata
na{a,
a na toa sme dol`ni, i za pobedata tvoja
na {to isto sme dol`ni? Bo`e, ili bez
zemja
}e ostaneme, doilkata na{a mila, ili bez
tebe,
utehata na{a vo zemjata. Sigurno n# ~eka
jad neodminliv, bez ogled kako
`elbata na pobeda ni se ispolni; za{to ili
tebe mora ko tu| progonenik, okovan vo
prangi,
da te vodat niz ulicite na{i, ili vo triumf
da gazi{ po urnatinite na tvojata zemja
nosej}i go venecot za{to si ja proleal
hrabro
krvta na `ena ti i sinot. [to se odnesuva
do mene, sinko,
nemam namera ishodot da go ~ekam
na ovaa vojna. Ako ne uspeam da te ubedam
da poka`e{ blagorodna milost kon dvete
strani
mesto da uni{ti{ edna, ne }e mo`e{
vo napad da trgne{ na svojata zemja bez da
ja zgazi{
-bez da ja zgazi{, veruvaj mi-utrobata na
tvojata majka
{to na svet te donese.
Virgilija
Da, i mojata,
815
Koriolan
816
Vilijam [EKSPIR
Scena 440
Menenij
Sicinij
Go gleda{ ona }o{e od Kapitol, onoj kamentemelnik?
Sicinij
Go gledam, zo{to?
Menenij
Ako mo`e{ da go pomrdne{ so maloto
prste, toga{ ima nade` deka gospo|ite od
Rim, osobeno negovata majka, da uspeat. No
jas velam deka nade` nema; grklanite ni se
osudeni i samo ~ekaat da bidat prese~eni.
Menenij
Mu go slikam karakterot. ]e vidi{ kakva
milost }e donese majka mu od kaj nego. Vo
nego ima milost kolku {to ima mleko vo
tigar-ma`jak; ubavo toa }e go vidi na{iot
sirot grad, a s# e ova poradi tebe.
Sicinij
Bogovite neka ni se smiluvaat.
Sicinij
Dali e vozmo`no tolku kratko vreme da go
promeni karakterot kaj ~oveka?
Menenij
Postoi razlika pome|u gasenicata i peperutkata; sepak tvojata peperutka ispadna
gasenica. Ovoj Marcij izrasna od ~ovek vo
zmev. Ima krila. Toj e ne{to pove}e od
obi~en vleka~.
Sicinij
Toj mnogu ja saka{e svojata majka.
Menenij
Ne, vo vakov slu~aj, bogovite nema da se na
na{a strana. Koga go proteravme, niv ne gi
po~ituvavme; a koga }e se vrati vratovite da
ni gi skr{i, nema da n# po~ituvaat tie nas.
(Doa|a glasnik.)
Glasnikot
Gospodine, ako vi e mil `ivotot, begajte
doma.
Plebejcite ve}e go fatija drugiot tribun,
go vle~at gore dolu i site se kolnat deka
ako rimskite dami ne donesat dobri vesti,
}e go ubijat i toa ma~eni~ki, bavno.
(Vleguva drug glasnik.)
Menenij
Sicinij
I mene me saka{e; no sega se se}ava na
majka si kolku osumgodi{en kow na svojata. Kiselosta na negovoto lice mo`e i
zrelo grozje da skiseli. Koga odi, odi kako
yidokr{a~ i zemjata se sobira pod negoviot
od; vo sostojba e pancirot da go probie so
o~i, zboruva kako kambana, a negovotohm
e kako pluton na cela baterija. Sedi vo
tronot svoj kako da e sozdaden da bide
[to e novo?
Vtoriot glasnik
Dobri vesti! Gospo|ite
uspeaja. Vol{~anite si zaminuvaat zaedno
so Marcij.
(Izleguvaat drugite prisutni.)
817
Koriolan
Sicinij
Bli`at do gradot?
Sicinij
Vtoriot glasnik
Prijatele,
siguren si deka e taka? Dali e sosem sigurno?
Vtoriot glasnik
Sigurno kako {to znam deka sonceto e ogan.
Kade se krievte koga kotkate somne`?
Nikoga{ niz svodot ne nado{la takva
plima
ko tolpata ute{eni niz portite. Eve, ~ujte!
(Se slu{aat trubi, oboi, barabani istovremeno.)
Trubi, psalterioni, kavali i gajdi,
tarabuki, kimvali i tolpa Rimjani so vikot
go teraat sonceto da igra. Slu{nete!
(Odnadvor se slu{aat vikotnici.)
Menenij
Dobri vesti.
Odam damite da gi pre~ekam. Ovaa Volumnija
vredi poln grad konzuli, senatori, patricii
i polno more i kopno so tribuni kako vas.
Dobro
deneska se mole{e. utrinava ni gro{ ne
davav
za iljadnicite va{i grla. Kako se raduvaat,
slu{aj!
(Se slu{a muzika i izvici.)
Sicinij
Prvin, bogovite da te blagoslovat za vesta;
a sega
primi ja mojata blagodarnost.
Vtoriot glasnik
Imame pri~ina site
gospodaru, za golema blagodarnost.
Da im pojdeme na sre{ta
i veselbata da ja zgolemime.
(Izleguvaat.)
818
Vilijam [EKSPIR
Scena 541
Scena 642
Prviot senator
Eve gi za{titni~kite na{i, `ivotot na
Rim!
Svikajte gi plemiwata, slavete gi bogovite,
zapalete ognovi pobedni, cve}iwa pred niv
postelete;
nadvikajte ja bu~avata {to go protera
Marcij,
so dobredojde vratete go kaj negovata majka:
vikajte, Dobredojdovte gospo|i, dobredojdovte!
Site
Dobredojdovte gospo|i,
Dobredojdovte!
(Muzika, barabani, trubi. Izleguvaat.)
819
Koriolan
Aufidij
Znam,
i udarot moj vrz nego, mislam mo`e
dobro da se opravda. Jas go krenav, i so ~esta
em~ev za negovata vernost; a toj, izdignat
vaka
gi zaleva{e bilkite novi so rosa od laski,
prijatelite moi zaveduvaj}i gi; za celta
vakva
prirodata si ja smekna, poznata napred
kako slobodna, nesmenliva, gruba.
Aufidij
Da, tokmu toa:
tuka }e zapnam i najmnogu }e bidam protiv
nego;
poradi nekolku `enski solzi, i toa
evtini ko lagi, gi prodade krvta i trudot
na na{iot golem potfat. Zatoa }e umreme,
a jas niz padot negov }e se obnovam. No,
~ujte!
(Barabani i trubi, so izvici na narodot.)
Prviot zagovornik
Tretiot zagovornik
Gospodine, tvrdokornosta negova
za mestoto kozul koga se kandidira{e, koe
poradi nea go zagubi-
Aufidij
I za toa da govoram sakam.
Proteran, toj dojde na ogni{teto moe,
grklanot svoj pod no` mi go stavi; go
primiv,
sodrugar vo slu`bata go storiv, za site
`elbi
negovi pat mu otvoriv; ne, duri go pu{tiv
od moite ~eti da gi izbere, za planot negov
najdobrite i najsve`i moi lu|e, pa duri i
sam
vo negova slu`ba se staviv; mu pomognav
slava
da po`nee koja, na krajot, cela za sebe ja
zede
pa duri se vozgordi {to ova mi go stori: pa
na krajot
ispadnav ko jas da sum mu sluga a ne drugar,
i po~na
so nasmevki da me pla}a nebare sum mu
platenik.
Prviot zagovornik
Golemo dobredojde za tebe.
Taka prave{e, gospodaru moj.
Vojskata se ~ude{e, a na krajot
koga go ima{e Rim v race, a plenot nie
{to se vika slava-
Aufidij
Ne sum go zaslu`il.
No, velmo`i blagorodni, so vnimanie dali
820
Vilijam [EKSPIR
Koriolan
Predavnik? Od kade?
Aufidij
Da.
Prviot stare{ina
I toa so `alewe.
Gre{kite storeni pred poslednata, mislam
lesna kazna zaslu`uvaat; no da se zavr{i
tamu
kaj{to treba da se po~ne, i od na{ata vojska
uspesite taka da se batalat, da ni se platat
samo tro{ocite na{i i mir da se sklu~i
pred predavawe, toa ne mo`e da se prosti.
Aufidij
Eve go ide: }e go ~uete i sami.
(Doa|a Koriolan mar{iraj}i na zvukot od
barabani i muzika. So nego e i narodot.)
Koriolan
Zdravo velmo`i, se vra}am ko va{ vojnik
nezarazen od qubovta za svojot kraj ko koga
od ovde trgnav, s# u{te vrzan verno
za va{ata vrhovna vlast. Sakam da vi ka`am
deka uspe{no go vodev ovoj pohod, i
so krvav prelez vojnata ja doterav duri
do portite na Rim. Plenot {to go donesovme doma
za pove}e od tretina go nadminuva ar~ot
za pohodov {to go imavme. Sklopivme mir
so ne pomala ~est za Ancium
odo{to rezil za Rim; i vi go predavam, eve,
so potpisi od konzulite i patriciite
i so pe~at od Senatot ona
{to go dogovorivme.
Aufidij
Ne ~itajte, velmo`i moi,
tuku ka`ete mu na toj predavnik golem
deka ovlastuvaweto va{e go zloupotrebil.
821
Koriolan
Koriolan
Vtoriot velmo`a
Prviot velmo`a
Koriolan
O kako na nego sega,
na {estmina Aufidievci, na pove}e, na
celoto negovo pleme,
bi go izvadil jas sega pravedniot svoj me~!
Aufidij
Gadu drzok!
Site zagovornici
Ubi go, ubijte go, ubi go, ubi go, ubi!
(Zagovornicite gi vadat me~evite i go
ubivaat Marcij koj{to pa|a. Aufidij
stapnuva vrz nego.)
Velmo`ite
Stojte! Stojte! Stojte! Stojte!
Aufidij
Aufidij
Velmo`i, velmo`i blagorodni!
Zar }e trpite da vi blada za svojata sre}a
slepa
{to sram va{ be{e, ovoj falbaxija drzok
i toa na va{e tlo?
Site zagovornici
Neka umre, neka umre.
Narodot
Par~osajte go! Vedna{! Vedna{!
Toj sin mi go ubi! ]erka mi! Rodninata
Markus
toj mi go ubi! Tatko mi toj go ubi!
822
Vilijam [EKSPIR
Aufidij
Gospodari, koga }e go doznaete ona {to sega
vo gnevot od nego predizvikan, ne mo`ete
da go vidite, }e sfatite kolkava opasnost
za vas be{e negoviot `ivot i radost
}e ve oblee {to zavr{i vaka. Ve molam
viknete me v Senat kaj{to ili dokaz
}e dobiete za slu`bata moja verna ili
kazna najte{ka odredete mi.
Prviot velmo`a
Iznesete go odovde negovoto telo,
i pla~ete za nego. Neka bide slaven
kako najblagorodniot pokojnik {to trgnal
vo pridru`ba kon mogilata svoja.
Vtoriot velmo`a
Netrpelivosta negova
vo golema merka ja smaluva Aufidievata
vina.
A sega najdobroto da go storime.
Aufidij
Gnevot mi projde,
i taga te{ka me obzema. Krenete go.
Neka pomognat trojca najsilni. Jas }e bidam
eden.
Udrete v barabani, ta`no neka vrevat;
svrtete gi kopjata naopaku. Iako vo gradov
toj zavdovi~i i obes~edi mnogu lu|e,
i ranite u{te pe~at, sepak sili smognete
vo svetol spomen da ostane kaj nas. Pomognete!
(Izleguvaat nosej}i go teloto na Marcij.
Posmrten mar{.)
Bele{ki
Spored Poup scenata se slu~uva na edna rimska ulica. Gra|anite verojatno pominuvaat
po binata na patot za Kapitol.
2
Tie mislat deka cenata za na{ata izdr{ka e pogolema od na{ata vrednost (S.Xonson).
3
So vleguvaweto na Menenij Agripa tekstot po~nuva da se stihuva vo jampski deseterec.
Dosega, bidej}i govorea samo obi~nite lu|e, tekstot be{e vo proza. Opredelbata na
[ekspir blagorodnicite da govorat vo stih, a prostiot narod vo proza e sosema voobi~aena
vo site negovi drami.
4
Menenij ja dolovuva nasmevkata na mevot ili so usnite ili, poverojatno, so mevot na na~in
{to treba da gi zameni zborovite mevot im se iznasmea na gluposta.
5
Od pobunetite gra|ani. Muvlosanosta asocira na ~uma: kaj{to ima muvla se za~nuva
~uma, a ~umata e opasna za Rim, ili, u{te poprecizno, Kaj Marcij se raduva na vojnata so
Vol{~anite bidej}i taa nudi mo`nost Rim da se oslobodi od vi{okot gra|ani koi kotat
~uma i se balast za dr`avata. Jasno e deka [ekspir dobro ja znael taktikata so nadvore{ni
vojni da se spre~at vnatre{nite nemiri.
6
Odnosno ~dnata mese~ina vrzana so bo`icata Dijana: mo`ebi so sugestija deka Marcij & se
potsmeva na mese~inata poradi nejzinata vozdr`anost.
7
Scenata otprvin e locirana samo vo Rim no, podocna, urednicite preciziraat deka
stanuva zbor za domot na Kaj Marcij. Marcij zel `ena po `elba na majka si i imal dve
deca.
8
Se odnesuva na u~estvoto na Marcij vo vojnata protiv Latinite pod Tarkvij vo koja toj
be{e oven~an so venec od dabovi granki za spasuvawe na eden rimski vojnik. Pove}e za
~inot na oven~uvawe vidi kaj Plutarh.
9
Spored Poup scenata e postavena vo rimskiot logor.
10
Spored Poup scenata e locirana vo Koriol, a spored Kepel kaj portite na Koriol. Se
~ini prvite scenski napatstvija upatuvaat na portite na Koriol.
11
Spored Popup, rimskiot logor, spored Kepal, bojnoto pole pome|u Rimjanite i
Vol{~anite.
12
Zborot Afrika kaj [ekspir se javuva samo edna{. ^etiri pati, kako ovde, e daden kako
Afric.
13
Rimjanite (isto kako i Britancite) istaknuvaa deka se po poteklo od Trojancite.
14
Vleguvaweto na Rimjanite od obete strani na scenata se odraz na nivnata totalna prevaga
vo bojot. Mo`no e da e upotrebena {atorska konstrukcija.
15
Spored Poup locirana vo logorot na Vol{~anite.
16
Scenata e locirana na eden od rimskite plo{tadi.
17
Avgur ili pticogata~ bil rimski sve{tenik koj{to gi tolkuval znacite proizlezeni
od letot, pesnata i na~inot na hr anewe na pticite i spored niv daval soveti kako da se
vodat javnite raboti.
18
Redaktorite ja lociraat na Kapitol. [ekspir smetal deka Kapitol e tvrdina i sedi{te
na Senatot. Vsu{nost toa bil hram na Jupiter na ju`niot vrv na planinata Kapitol, dodeka
tvrdinata bila na severniot vrv. Istoriski, Senatot naj~esto zasedaval vo Cura Hostilia
blizu do Forumot.
19
Vo originlot stoi Amazonian chin, kako Amazonka
20
Plutarh, glavniot izvor za delovo na [ekspir go spomenuva obi~ajot niz koj moral da
mine sekoj kandidat za konzul, odnosno, vo siroma{na toga, kako nekoj bednik, da odi niz
narodot, da gi poka`uva ranite i da gi moli da se setat na nego na denot na izborite. Jasno
e deka tokmu tuka, poradi karakterot {to go ima Koriolan, zapo~nuva negoviot pad.
21
Spored Poup vo Forumot, a spored Najt na plo{tad.
1
Naslov na originalot:
Timon of Athens
LICA:
Timon, atinski blagorodnik
Lucij, blagorodnik, laska~ na Timon
Lukul, blagorodnik, laska~ na Timon
Sempronij, blagorodnik, laska~ na Timon
Ventidij, eden od la`nite prijateli na Timon
Alkibijad, atinski voen zapovednik
Apemant, prost filosof
Flavij, upravnik na imotot od Timon
Flaminij, sluga na Timon
Lucilij, sluga na Timon
Servilij, sluga na Timon
Kafis, sluga na doveritel na Timon
Filota, sluga na doveritel na Timon
Tit, sluga na doveritel na Timon
Lucij, sluga na doveritel na Timon
Hortensij, sluga na doveritel na Timon
Slugi na Varo.
Slugite na Isidor
Dvajca doveriteli na Timon
Kupidon i maskirani tancuva~ki
Trojca stranci
Poet
Slikar
Zlatar
Trgovec
Eden star Atin~anec
Pa`
Budala
Frinija, qubovnica na Alkibijad
Timandra, qubovnica na Alkibijad
Drugi velmo`i, senatori, vojnici, aramii, pridru`nici.
Timon od Atina e edna od t.n. ne mnogu poznati drami na Vilijam [ekspir koja, po
kojznae koj pat, n# uveruva deka ne postojat, barem koga stanuva zbor za [ekspir, golemi i
mali, va`ni i neva`ni drami, tuku deka, sekoe negovo dramsko delo, vo migot koga stanuva
`itel na na{ata svest, istovremeno vo nea gi vnesuva i golemata vozbuda i prijatnoto
iznenaduvawe deka avtorot e povtorno nov, golem i deka u{te edna{ uspeal da go potvrdi
Borhesovoto Nikoj pred nego ne uspeal tolku uspe{no da bide tolkumina. Ednostavno
~ovek da se upla{i kolku tu~na energija le`i zad idejata da se stavi, preku likot na gospodarot Timon, mizantropstvoto na raspetie, da se manifestira o~ajot {to mu e pothrana
i vdahnovenie, pritoa da se stigne do samiot rab, da se nayre vo ambisot na ~ovekovata
mentalna i psiho-fizi~ka konstitucija no da ne se padne vo nego tuku preku eden drug lik,
Alkibijad, da se obnovi normalnata sostojba na duhot i rabotite da se vratat vo granicite
na prifatenite normi na odnesuvawe i da se potkrepi idejata deka sekoga{ imalo i }e ima
nekakov si Fortinbras ili Ser Gavejn ili Isus {to }e ja obnovat prirodata, `ivotot, }e
turat pepel na aktuelniot privid i }e otvorat pole za nov, poprivle~en i poubav privid.
So drugi zborovi, dramata za ovoj ludak ~ie ludilo e pove}e poetski motivirano odo{to
dramski izvedeno ka`uva mnogu pove}e za sostojbata na duhot na samiot [ekspir odo{to
za sostojbata na ~ovekot koj{to na eden od atinskite plo{tadi gi povikuva site `ivi
Atin~ani da pobrzaat i da se obesat na smokvata {to raste vo negoviot dvor za{to ponietil da ja se~e!
Dramata izgleda voop{to ne bila igrana ili pe~atena, tuku za prvpat se pojavuva
vo Prvoto folio izdanie od 1623 godina so mnogu gre{ki vo samiot tekst i po s# izgleda
ostanala, do den dene{en, nedovr{ena. Jasno e deka [ekspir sigurno gi rabotel po~etokot
i krajot, dodeka slabostite {to mnozina kriti~ari gi nao|aat vo sredi{nite ~inovi, gi
pripi{uvaat na dvojnoto avtorstvo odnosno na postoeweto drug avtor koj{to ili rabotel
vrz dramata na [ekspir ili obratno [ekspir ja prepraval i usovr{uval negovata drama
za Timon. Sepak, stilskite karakteristiki, posebno upotrebata na poetskite sliki, vodat
kon zaklu~ok deka [ekspir ja napi{al celata drama i deka ne stanuva zbor za nikakvo
dvojno avtorstvo.
Inaku tragedijata Timon od Atina kako i nekolkute drugi rimski drami na
[ekspir e zasnovana vrz @ivotite od Plutarh vo prevod na Nort od francuskoto (mo{ne
vlijatelno) izdanie na Amie od 1559 godina. Posebno se koristeni `ivotot na Alkibijad
koj{to e sporeden so `ivotot na Koriolan i `ivotot na Mark Antonij. Vtoriot, direkten
izvor, verojatno bil dijalogot na Lucijan Timon ~ovekomrzecot.
Dramata e najsli~na so Kral Lir iako hronolo{ki verojatno doa|a po Koriolan
a pred Tit Andronik.
^in PRVI
Scena 11
(Vleguvaat poetot, slikarot, zlatarot, trgovecot od razli~ni strani.)
Poetot
Dobar den, gospodine.
Slikarot
Milo mi e {to ste dobri.
Poetot
Odamna ne sum ve videl; kako e svetot?
Slikarot
Trgovecot
Eden takov majka ra|a, naviknat, da re~am,
na neumorno i postojano pravewe dobro.
Nenadminliv e.
Zlatarot
Ovde imam bescenet kamen Trgovecot
Daj da vidam, te molam. Za gospodarot
Timon, ne?
Zlatarot
Poetot
Ako plati dobro. No po odnos na toa
Da, odamna taka rekle.
Ama ima li nekakva retkost, nekakva
~udnost za koja u{te ne se ~ulo? Gledaj,
ovardo na magi~noto, duhovive mo}ta tvoja
gi prizva da & slu`at. Go znam trgovecon.
Slikarot
Poetot
(Na strana na slikarot)
Koga za nagrada nie
lo{ite gi veli~ime,
toga{ se valka sjajot na stihot sre}en
{to dostojno dobrite gi opeva.2
833
Timon od Atina
Slikarot
Bi rekol
deka prirodata ja u~i; umetni~kiot napor
e prisuten vo potezive, od `ivotot po`iv.
(Vleguvaat nekolkumina senatori kaj
Timon.)
Slikarot
Kaj ovoj golem ~ovek sekoga{ vrie!
Poetot
Senatorite atinski, sre}ni lu|e.
Slikarot
Poetot
Vedna{ {tom }e ja predadam, gospodine.
Da vidam {to ste napravile.
Slikarot
Ne e lo{a.
Poetot
Lo{a? Odli~na e, majstorski srabotena.
Slikarot
Pa, taka.
Poetot
Za voshit e. Ubavinata na likot
govori sama za sebe. Kakva mentalna sila
izvira od o~ive. Kolku mo}no voobrazbata
bliknala na usnite! Nemotijata na gestot
mnogu ka`uva.
Slikarot
Mala imitacija na `ivotot.
834
Vilijam [EKSPIR
umnost,
mu gi pot~inuva i prisvojuva za negovite
qubov i dru`ba
site srca; da, od ogledalolikiot laska~3
do Apemant, koj{to malku raboti pove}e
saka
od porivot sam da se mrazi duri i toj pa|a
na kolena pred nego i spokojno se vra}a
bogato nagraden ako samo Timon mu kimne.
Slikarot
Gi vidov kako zboruvaat zaedno.
Poetot
Gospodine,
kaj mene na visok i preubav rid
bo`icata na sre}ata na tron sedi. Dolu pod
ridot
najrazli~ni po vrednost lu|e, prirodi razni
koi se trudat na gradite od ovaa sfera
bogatstvoto da si go namno`at. Me|u niv
site,
{to o~ite gi vtren~ile vo vrhovnava dama,
stoi i ~ovek {to go prika`uva likot na
Timon
kogo bo`icata so bela raka kaj sebe go vika,
a toj, odma plemenit, vedna{ vo robovi i
slugi
gi pretvora sopernicite.
Slikarot
Mnogu dobra ideja.
Ovoj tron, ovaa bo`ica, ridov, mi se ~ini,
so samo eden ~ovek viknat od site dolu
a toj, svitkan, so glavata dolu po strmoto
brdo
kon sre}ata svoja se naka~uva, mo`e mnogu
dobro
i so slikarski sredstva da se prika`e.
Poetot
No, gospodine, ima u{te: Site tie {to do neodamna drugari mu bile,
nekoi i od nego podobri, po negovite stapki
vedna{ trgnuvaat, salite negovi gi polnat,
835
Timon od Atina
Timon
Timon
Blagorodniot Ventidij. Dobro,
ne sum od onoj kov lu|e {to na cedilo
go ostavaat prijatelot vo nu`da. Go znam
dobro,
toj e gospodin {to zaslu`uva pomo{,
i }e ja dobie. ]e go oslobodam, dolgot }e go
platam.
Glasnikot
Na va{eto gospodstvo ve~en dol`nik }e vi
bide.
Timon
Pozdravi go od mene; otkupninata }e ja
pratam.
Koga }e go oslobodat neka dojde kaj mene.
Ne e dovolno da se najde{ nekomu vo maka,
va`no e posle i da go potkrepe{. Zbogum.
Glasnikot
Air i beri}et da imate, gospodaru!
(Vleguva eden star Atin~anec.)
Stariot Atin~anec
Gospodaru Timon, slu{ni {to }e ti re~am.
Timon
Timon
Ka`i, tatko moj dobar.
^ovekot e ~esen.
Stariot Atin~anec
Stariot Atin~anec
Ima{ sluga, se vika Lucilij.
Timon
836
Vilijam [EKSPIR
Stariot Atin~anec
Mlada e i ne znae {to saka.
Iskustvata porane{ni n# u~at
deka mladosta e ludost.
Lucilij
Ponizno fala, gospodaru. Nikoga{
dobro da ne vidam i dobro da ne me najde
a da ne bide va{e.
(Izleguvaat.)
Timon
Poetot
(Na Lucilij)
Dali momata ja qubi{?
Lucilij
Da, gospodaru dobar, a i taa me qubi.
Stariot Atin~anec
Slikarot
Ako bez moja soglasnost se ma`i,
bogovite neka mi bidat svedoci deka
od pita~ite belosvetski naslednik }e
izberam
i nejze od nasledstvoto }e ja li{am.
Timon
[to pri}e }e dobie taa
ako se ma`i za ma` na sebe ramen?
Stariot Atin~anec
Tri talanti vedna{; vo idnina, s#.
Timon
Ovoj mlad ~ovek me slu`e{e dolgo.
Za da bide sre}en, jas }e mu dadam ne{to,
za{to ~ove~ki e taka. Daj mu ja }erka ti!
Kolku ti dade{, tolku i jas nemu }e mu
dadam,
za da se izramni so nea.
Stariot Atin~anec
Gospodaru velikodu{en,
so ~esta tvoja zaem~i mi i negova e taa.
Timon
Kako gospodaru, go crnat?
Eve ti raka; veteno e so ~esta moja.
837
Timon od Atina
Timon
Timon
Ne, tuku go belat nad cenata.
Ako vi platam spored falbite verno
}e ostanam na pita~ki stap.
Zlatarot
Gospodaru, cenata e taa
kaj prodava~ite; no i sami znaete dobro,
deka raboti so ista vrednost, kaj razli~ni
gazdi,
se cenat spored ugledot na stopanot. Eve,
velam,
vrednosta }e mu porasne ako go nosite vie.
Timon
Me poznava{, Apemante?
Ubavo me matka{.
Apemant
Trgovecot
Ne, gospodaru; toj zboruva prosto,
oti site drugi lu|e taka mu velat.
Timon
Mnogu si gord, Apemante.
Gledajte koj doa|a; ste za malku prekor?
Apemant
Zlatarot
]e podneseme, ako va{eto gospodstvo mo`e.
Trgovecot
Nikogo toj nema da {tedi.
Timon
Dobro ti utro, Apemante moj dobar.
Kade si trgnal?
Apemant
Da mu go isturam mozokot na eden ~esen
Atin~anec.
Apemant
Timon
]e po~eka{ so dobroto utro, duri jas stanam
dobar,
ti pesot na Timon, a podlecive ~esni.
838
Vilijam [EKSPIR
Timon
Apemant
Ni kolku ~esna zdelka koja nokogo ni para
ne go ~ini.
Timon
[to misli{, kolku ~ini?
Slikarot
Apemant
Ama si pes!
Apemant
Toga{ ne la`am.
839
Timon od Atina
Apemant
mec. Ne si ti trgovec?
Trgovecot
Ne si poet?
Poetot
Da, Apemante.
Apemant
Sum.
Apemant
Trgovecot
Koga toa go pravi trgovijata, zna~i go
pravat bogovite.
Apemant
Timon
Slugata
[to }e store{e, Apemante?
Apemant
Ona {to Apemant go pravi i sega; od srce }e
go mrazev golemecot.
Timon
Zna~i, samiot sebe?
Apemant
Da.
Apemant
Timon
Zo{to?
Apemant
Za{to vo gnev sum posakal da bidam gole-
840
Vilijam [EKSPIR
Vtoriot golemec
vo majmuni i li{ki.
Alkibijad
Zo{to, Apemante?
Apemant
Apemant
Vtoriot golemec
Da, da vidam kako mesoto rani apa{i a
vinoto zagreva budali.
Vtoriot golemec
Zbogum, zbogum.
Apemant
Budala si {to dvapati mi veli{ zbogum.
841
Timon od Atina
Prviot golemec
Scena 2
Vtoriot golemec
Dolgo so aznoto neka ni `ivee. ]e vleze{?
Eve, }e ti pravam dru{tvo.
(Izleguvaat.)
Ventidij
Mnogupo~ituvan Timone,
bogovite sakaa na starosta od tatko mi da
se setat,
pa go viknaa vo ve~en mir.
Si zamina sre}en, a jas ostanav bogat.
Zna~i, po blagodarnata doblest jas sum
vrzan
za va{ata {irokogradost i talantive vi gi
vra}am
udvoeni so blagodarnost i uslu`nost, so
~ija pomo{
slobodata ja dobiv.
Timon
Ne doa|a predvid,
~esen Ventidij. Pogre{no qubovta mi ja
sfa}a{;
jas od srce ti gi podariv za navek i nikoj
ne mo`e da ka`e deka dava, ako nazad prima.
Ako podobrite od nas taka pravat, ne
smeeme nie
da gi podra`avame; edno sme nie, bogatite
drugo.
Ventidij
Kolku blagoroden duh!
Timon
Ne, gospoda, formalnostite se vovedeni
prvin
blesok da im dadat na temnite dela, ladniot
do~ek,
qubeznosta odbivna, premislena u{te pred
da se javi;
no kaj{to ima prijatelstvo vistinsko,
842
Vilijam [EKSPIR
sosem,
za{to nikoga{ nema da ti laskam. O bogovi!
Kolku lu|e go jadat Timona, a toj ne mo`e
da vidi!
Zarem tolkumina da makaat od krvta na eden
~ovek?
A ludosta e vo toa {to toj samiot na toa gi
pottiknuva!
Me ~udi {to lu}e veruvaat na lu|e.
Treba bez no`evi da se kanat na gosti:
dobro e toa za jadeweto i sigurno za nivniot
`ivot.
Mnogu primeri ima vakvi; onoj {to do tebe
sedi
lebot so tebe go deli, od ist pehar pie,
epten
e azer da te ubie. Dokazi za ova ima bezbroj.
Da sum golem ~ovek bi se pla{el na jadewe
da pijam,
za{to grklanot toga{ najizlo`en e na udar.
Golemite lu|e treba da pijat so grklanot vo
oklop.
Timon
Od srce, na zdravje, gospodine; peharot neka
kru`i!
Vtoriot golemec
Neka odi od ovde, gospodine dobar.
Apemant
Apemant
Me zadr`uva{ na sopstven rizik, Timon
za{to dojdov, te predupreduvam, samo da
gledam.
Timon
Pravi {to saka{; ti si Atin~anec, pa
spored toa, dobredojden si. Bidej}i samiot
nemam mo}i da te zamol~am, neka jadeweto
moe go stori toa.
Apemant
Ja preziram tvojata hrana; }e me zadavi
843
Timon od Atina
Alkibijad
Apemant
Nema podobro jadewe, gospodaru, od ona koga
du{manot krvari; na najdobriot prijatel
takva gozba bi mu posakal.
Apemant
Toga{ bi sakal site ovie laskavci da ti se
neprijateli, pa site da gi ubie{, a mene da
me vikne{ na gozba.
Prviot golemec
Apemant
Kamo da ja imame taa sre}a gospodaru, edna{
da gi stavite na proba na{ite srca, pa da se
vidi kolkava e na{ata privrzanost kon vas,
toga{ }e bideme epten sre}ni.
Timon
Veruvajte, gospodaru, me trognavte mnogu.
Ne somnevajte se, prijateli dobri, deka
844
Vilijam [EKSPIR
Apemant
Da, da, }e umre od trognatost!
(Se slu{aat trubi.)
Timon
[to zna~at trubive? Koj doa|a?
(Vleguva eden sluga.)
Slugata
Ve molam, gospodaru, nekoi dami
navaluvaat da gi primite.
Timon
Dami? [to sakaat, ti se molam?
Slugata
So niv doa}a i eden prethodnik, gospodaru,
so zada~a da vi ka`e {to sakaat.
Timon
Te molam neka povelat vedna{.
(Vleguva Kupidon.)
Kupidon
Pozdrav do tebe, ~estit Timone, i do site
{to od blagodetite negovi jadat! Pette najdobri setila
te priznavaat za niven patron i slobodno go
pozdravuvaat
golemoto srce tvoe.
Ete, vkusot, dopirot, site na trpezava se
va`ni,
A ovie vi idat ko za o~ite va{i praznik.
Timon
Dobredojdeni se site; primete gi fino.
Muzikata neka gi pozdravi.
(Izleguva Kupidon.)
Lucilij
Gledate, gospodaru, kolku mnogu ste sakan.
(Muzika. Povtorno vleguva Kupidon, so
maskirani dami kako Amazonki koi so
flejti svirat i igraat.)
Apemant
Opaa!
Kakva parada na suetata navamu ide.
Pa tie igraat? Ova se ludi `eni.
Ludost e ista slavata na ovoj `ivot
ko gozbava {to e sprema korewevo moe
i malkuto maslo. Od sebe budali pravime,
zaradi zabava, gi pieme so laski nekoi lu|e,
a potoa vrz starosta ispienoto im go blueme
u{te za~ineto so prezir i zloba.
Koj `iv ne e kleveten i ne kleveti?
Koj umira a v grob da ne ponese edna
barem bocka od prijatelot kako dar?
Se pla{am ovie {to pred mene igraat sega
eden den da ne me zgaznat. Nema tuka
nepoznata:
na zajdisonceto lu|eto mu zatvoraat vrata.
(Golemcite stanuvaat od trpeza,
uka`uvaj}i mu po~est na Timona, a za da
ja poka`at nivnata qubov, sekoj izbira po
edna Amazonka, pa site igraat, ma{ko so
`ensko, veseli i sre}ni dodeka ne prestane
muzikata.)
Timon
Mnogu ubavina dodadovte, ubavi dami,
mnogu otmenost na veselbava na{a,
{to bez vas, ni oddaleku ne bi bila vakva;
pridodadovte vrednost, blesok sjaen
i n# zabavuvavte onaka kako {to smisliv.
Za ova }e vi se zablagodaram.
Prvata dama
Gospodaru, vie n# prifa}ate od najubavata
strana.
Apemant
Da, oti najgrdata vi e gnasna i nikoj ne ja
845
Timon od Atina
Timon
prifa}a.
Timon
Dami, ve ~eka skromna gozba. Ve molam,
zapovedajte.
Site dami
Prviot golemec
Blagodarime od srce, gospodaru.
(Izleguvaat Kupidon i damite.)
Timon
Flavij!
Site
A i na site nam.
(Vleguva slugata.)
Flavij
Slugata
Gospodaru?
Timon
Neka povelat.
(Slugata izleguva.)
Flavij
Ve molam, gospodaru, soslu{ajte me za mig;
se odnesuva na vas li~no.
Timon
Na mene li~no? Toga{ drugpat }e mi ka`e{.
Sega e va`no gostive ubavo da gi pre~ekame
i nagostime.
Flavij
(Za sebe.)
Samo ne znam so {to.
(Vleguva drugiot sluga.)
846
Vilijam [EKSPIR
Timon
Gi prifa}am so radost. Podarenite kowi
neka se smestat dobro.
(Izleguva slugata. Vleguva tretiot
sluga.)
[to ima? Kakva vest nosi{?
Tretiot sluga
Ve molam, gospodaru, ovoj ~estit gospodin,
gospodarot Lukul, ve kani utre so nego na
lov i vi ispra}a dve dvojki sivi zagari.
Timon
]e odam so nego; a zagarite primete gi
vedna{
so soodvetna nagrada, se razbira.
Flavij
(Za sebe.)
Kon {to vodi ova?
Ni nareduva da gostime i darovi samo
da davame a ne znae deka kov~egot mu e
prazen.
Ne saka da ~ue {to ima, niti mi dava
da mu ka`am deka du{ata mu e pita~
{to ne mo`e `elbite da mu gi ispolni.
Vetuvawata mu se nad imotnata sostojba
tolku
{to vetenoto e samo nov dolg; sekoj zbor mu
e dolg:
tolku e qubezen {to sega kamata na toa
pla}a;
zemjata mu e ve}e pod zakup. Bi sakal fino
otkaz da si dadam pred grubo da me {utnat!
Posre}en e onoj {to prijatel za hranewe
nema
od onoj {to go ima a du{ata du{manski mu
ja zema.
Srcevo za gospodarot me boli.
(Izleguva.)
Timon
Vie sami si nanesuvate nepravda
smaluvaj}i si ja samite sopstvenata vred-
nost.
Primete go, gospodine, podarokov skromen.
Vtoriot golemec
So golema blagodarnost podarokov go
primam.
Tretiot golemec
Toj e samata du{a na izda{nosta.
Timon
Sega se setiv, gospodine, na zborovite va{i
dobri za vranecot {to toga{ go javav. Va{ e
bidej}i vi se dopa|a.
Tretiot golemec
O, gospodaru, prostete mi za ova, ve molam.
Timon
Veruvajte mi, gospodine, deka go mislam ona
{to go velam. Znam deka nieden ~ovek ne
mo`e so pravo da fali ne{to osven ako ne
go saka; a {to sakaat moite prijateli mi
e va`no kolku i ona {to jas go sakam. ]e
naminam kaj vas.
Site golemci
Do~ekan }e bidete kako nikoj drug!
Timon
Posetite va{i tolku mi se pri srce
{to ne znam u{te {to da dadam;
~inam, na prijatelite celi kralstva
bi mo`el da im delam bez umor da setam.
Alkibijad, ti si vojnik, zatoa retko bogat;
milosrdie e tebe da ti se dava; za{to cel
tvoj `ivot
e me|u mrtvi i site zemji {to gi ima{
na bojnoto pole le`at.
847
Timon od Atina
Alkibijad
Da, da, gospodaru, samo neplodna zemja.
Prviot golemec
Moralno sme vi dol`ni
Timon
Isto kako {to sum vi i jas.
Vtorito golemec
Tolku mnogu dol`ni
Apemant
Ne, ne sakam ni{to; oti ako me potkupi{
i mene, }e nema ve}e koj da te kara i ti,
toga{, u{te pove}e }e gre{i{. Ti tolku
mnogu dava{, Timone, {to ve}e se pla{am
deka na krajot i samiot sebe }e se razdade{.
Zo{to sive ovie gozbi, pijanki i prazni
sueti?
Timon
[tom po~ne{ so karawe na dru{tvoto, se
zakolnav da ne ti obra}am vnimanie. Zbogum
i drugpat dojdi vo podobro raspolo`enie.
(Izleguva.)
Timon
Apemant
Kako i jas vam. Svetilki, svetilki u{te!
Prviot golemec
Najgolema sre}a, ~est i azno
vie da imate, gospodaru Timon!
Timon
Za da se najdat za prijatelite.
(Izleguvaat. Ostanuvaat Timon i Apemant.)
Apemant
Ama metanii ~udni,
svivawe grbovi i grdo gazo-pr~ewe!
Klawawevo ne vredi za seto kr~mewe!
Prijatelstvoto mnogu gnasotii pravi,
la`livcite ne treba da imaat noze zdravi.
^esnite budali glupo bogatstvoto si go
lupat,
za samo malku u~tivost da kupat.
Timon
Apemant, da ne si tolkav nam}or
mnogu podobar so tebe bi bil.
^in VTORI
Scena 1
(Vleguva eden senator.)
Senatorot
I neodamna, pet iljadi; na Varo i na Isidor
im dol`i devet iljadi, so mojata prethodna
suma
toa e vkupno dvaeset i pet iljadi. I nikako
umot
ne mu doa|a! Taka ne mo`e, prosto ne mo`e.
Ako sakam zlato, treba da ukradam pita~ko
ku~e
i na Timona da mu go dadam-pa ku~eto zlato
}e mi skova;
mi trebaat li dvaeset dobri kowi, treba
samo mojot
na Timona da mu go podaram, ne treba ni{to
da baram,
samo da mu go podaram i ete mi vedna{
dvaeset dobri kowa. Nema vratari kaj nego,
samo ~ovek {to se sme{ka i sekogo vnatre
vika. Vaka ne mo`e ve~no; sekoj {to misli
sfa}a deka toj e pred propast. Ej, Kafis!
Kafis, kaj si?
(Vleguva Kafis.)
negde
za svoi celi da gi vlo`am; rokot iste~e
damna
a odlagaweto negovo samo maki za mojot
kredit
sozdavaat. Go po~ituvam i go sakam
no ne mo`am grbot svoj da si go skr{am
za prstot negova da go izlekuvam. Nu`data
moja
e itna i ne treba pomo{ta vo zborovi
prazni
da mi ja vra}a tuku si go sakam dolgot nazad.
Odi, brzni! Stavi na sebe najre{itelna
maska
i baraj da dobie{: za{to se pla{am,
koga sekoj svoeto }e go iskubi pero
gospodarot Timon }e stane ogulen paun
iako sega bolska ko feniks. Odi, odi!
Kafis
Odam, gospodaru.
Senatorot
Kafis
Ovde, gospodaru, {to sakate?
Senatorot
Kafis
Nametkata stavaj ja i trk kaj gospodarot
Timon;
parite moi baraj mu gi; nemoj da te vrati
so lesen izgovor, nitu da te zamol~i blago
so Pozdravi go tvojot gospodar, pa da ja
vrti{
kapata v race, vaka-tuku ka`i mu vedna{
deka parite itno mi trebaat; deka treba
Dobro, gospodaru!
Senatorot
Odi!
(Izleguvaat.)
849
Timon od Atina
Scena 2
(Vleguva Flavij so mnogu smetki v race.)
Flavij
Ni mi e gajle, ni zapira; tolku nema oset za
tro{ok
{to ne se gri`i ni kako da prodol`i so
ar~ot
ni kako da go zapre. Nitu vodi smetka
kako ne{tata odat od nego, ni poka`uva
gri`a
za ona {to doprva go ~eka. Nikoga{ umot
tolku neumen ne bil, a sepak qubezen tolku.
[to da se pravi? Duri ne oseti, ne}e da ~ue.
Moram v lice da mu ka`am, sega {tom se
vrati
Od lov.
Tuf! Tuf! Tuf! Tuf!
(Vleguvaat Kafis i slugite na Isidor i
Varo.)
Kafis
Dobra ve~er, Varo; i ti da ne si za pari?
Slugata na Varo
A zarem ne e toa i rabota tvoja?
Kafis
E; a i tvoja, neli Isidor?
Slugata na Isidor
Ba{ taka.
Kafis
Kamo na site da ni platat!
Slugata na Varo
Kafis
Eve ide gospodarot.
(Vleguvaat Timon so golemcite i Alkibijad.)
Timon
Prvin }e ru~ame, a potoa pak odime na lov,
Alkibijade. (Na Kafis.) Kaj mene? [to
mo`am da storam?
Kafis
Gospodaru, ovde imam spisok so pristignati
dolgovi.
Timon
Dolgovi? Od kade si?
Kafis
Od ovde, od Atina, gospodaru.
Timon
Odi kaj mojot doma}in.
Kafis
Prostete, gospodaru, no toj isplatata ja
dol`i
od den na den ve}e cel eden mesec.
Gospodarot moj e vo mnogu golema nu`da
i parite mu se potrebni, zatoa ponizno ve
molam
vo sklad so ~estitosta {irokograda {to ve
krasi,
negovoto da mu go dadete.
Timon
Prijatelu ~estit,
te molam dojdi utre.
Te{ko.
Kafis
Nemojte, gospodaru dobar-
850
Vilijam [EKSPIR
Timon
Slugata na Isidor
Kafis
A jas na Isidor; toj ponizno ve moli dolgot
da mu go vratite.
Kafis
Slugata na Varo
Koga bi znaele, gospodaru, vo kakov tesnec
mi e gospodarotSlugata na Varo
Pomina rokot, gospodaru, {est nedeli
zgora.
Slugata na Isidor
Kako si, {ut?
Va{iot doma}in, gospodaru, postojano
odlaga
pa ispraten sum ba{ kaj vas.
Apemant
Ti razgovara{ so svojata senka?
Timon
Slugata na Varo
Dajte mi da zdivnam.
Ve molam, dobri gospoda, odete napred;
jas vedna{ idam po vas.
(Izleguvaat Alkibijad i Golemcite.)
(Na doma}inot) Dojdi vamu. Te molam,
kako dojde do ova vaka da me gonat
za neisplateni obvrznici i dolgovi te{ki
neisplateni na vreme a na {teta na
~esta moja?
Flavij
(Na Kafis i drugite slugi.) Gospoda, ve
molam,
vremeto ne e pogodno za raboti vakvi.
Prestanete so pritisocite do barem posle
ru~ek
za da go nateram gospodarot moj da sfati
Ne ti se obra}am tebe.
Apemant
Taka e, tuku sebesi. (Na {utot.) Da si
odime.
Slugata na Isidor
(Na slugata na Varo.) Na grb ve}e ti visi
{utot.
Apemant
Ne, tuku stoi{ sam; i u{te ne mu visi{ na
grb.
851
Timon od Atina
Kafis
Kade e sega {utot?
Pa`ot
(Na {utot.) Kako si, vojvodo? [to pravi{
vo ova umno dru{tvo? Kako si, Apemante?
Apemant
Apemant
Kaj toj posleden {to pra{uva. Apa{i
edni siroti, slugi lihvarski, svodnici me|u
zlatoto i nema{tijata!
Site slugi
[to sme nie, Apemant?
Apemant
Magariwa.
Apemant
Ne znae{ da ~ita{?
Site slugi
Zo{to?
Pa`ot
Ne.
Apemant
Apemant
[utot
Pa`ot
[utot
Topli voda da gi popari piliwata kako vas.5
Kamo site da zavr{ite vo bordel.6
Apemant
Tamu }e me ostavi{?
Taka! Blagodaram.
(Vleguva pa`ot.)
Apemant
[utot
852
Vilijam [EKSPIR
Site slugi
Da; kamo tie nam da ni slu`ea.
Apemant
Slugata na Varo
I jas toa bi sakal da go vidam-xelat mu
slu`i na kradec!
[utot
Dali ste vie trojca lihvarski slugi?
Pa ti i ne mi li~i{ na {ut.
[utot
Nitu pak ti za pameten ~ovek. Kolku {to
sum {ut jas tolku tebe pamet ti fali.
Site slugi
Apemant
Da, {utu.
Kako Apemant da go dal odgovorov.
[utot
Site slugi
Znam deka lihvarite imaat {utraci za
slugi; i mojata gospodarka e lihvarka, a jas
sum nejziniot {ut. Koga lu|eto doa|aat da
baraat zaem od gazdite, doa|aat ta`ni a si
odat veseli; no kaj mojata gospodarka vleguvaat veseli a izleguvaat ta`ni. Znaete
zo{to?
Slugata Varo
[utot
Bi mo`el da ka`am.
Apemant
Toga{ ka`i, za da te smetame za makro i
apa{; {to ne zna~i deka pomalku }e te
cenime.
Slugata na Varo
[to e makro, {utu?
[utot
[ut vo dobar kostum malku nalik na
tebe. Toa e duh; ponekoga{ se javuva
kako bogata{, ponekoga{ kako advokat,
ponekoga{ kako filozof, kaj{to tvrdi
deka ima ne eden tuku dva kamewa na
mudrosta. ^estopati nalikuva na vitez i
853
Timon od Atina
Flavij
O gospodaru dobar, svetot e samo zbor:
cel da e tvoj i vo eden zdiv da go dade{
pak brgu }e go snema!
Timon
Vistina e taka.
Flavij
Flavij
O gospodaru dobar,
mnogupati pred vas vi nosev smetki,
v o~i vi gi piknav a vie gi otfrlavte lesno
velej}i mi deka veruvavte vo mojata ~esnost.
Koga za nekakov siten dar me teravte za vozvrat
celo bogatstvo da dadam, vrtev so glavata i
pla~ev:
da, duri i pove}e od dozvolenoto, ve molev
da ne bidete tolku {irokograd. Gi
izdr`uvav stalno
ne taka retko, prekorite va{i, koga
}e vi spomenev za odlivot na va{iot imot
i za golemiot napliv dolgovi. Gospodaru
sakan,
iako me slu{a{ mnogu docna, sepak e vreme:
najgolemite posedi tvoi ne mo`at da gi
platat
ni polovina od sega{nite dolgovi.
Timon
Neka seta moja zemja se prodade.
Flavij
Cela e zalo`ena; ne{to e prodadeno i go
nema,
a ostatokot odvaj stiga da se zgasne `edta
na sega{nite dolgovi. Idninata brzo ide.
Ne znam kako od nea }e se branime, i {to na
krajot n# ~eka.
Timon
Do Lakedmon zemjata mi stiga{e.
Timon
Te molam dosta.
Flavij
Nebesa, }e re~ev, kol;kav ovarda e gospodarot!
Kolku mnogu zaludni zalci selani i robje
ve~erva progoltaa! Koj Timona ne go saka?
Koe srce, glava, me~, sila, sredstva ne se na
Timon,
golemiot Timon, blagorodniot, plemenit,
kralski
Timon? Ah, {tom sredstvata gi snema {to
falbive
gi kupuvaat, go snemuva i zdivot falbite
{to gi tvori.
Gozbata osvojuva, postot osvoenoto go gubi.
Samo edna{ zimski do`d da vturi
i muvive vedna{ se pikaat v duvlo.
854
Vilijam [EKSPIR
Timon
Dosta, dosta me pee{.
Nikoga{ ne sum daval so zloba v du{a;
davav neumno, ama ~esno.
[to tuku kuka{? Zarem ti nedostiga razum
da ti tekne deka prijateli imam? Smiri se.
Ako ~epnam vo riznicite qubov na mene
{to ~eka
i gi stavam so zaem srcata prijatelski na
proba
mnozina sose imotite svoi na raspolagawe
}e mi bidat
ko ti sega mene {to mi zboruva{.
Flavij
Kamo da ste vo pravo.
Timon
Na nekoj na~in, nu`dava mi e draga
i ja smetam za blagoslov; za{to vaka
prijatelite }e gi isku{am. ]e vidi{ kolku
gre{no bogatstvoto si mi go procenil;
siromav
e toj {to prijateli nema. Ej, Flamin!
Servil!
(Vleguvaat Flamin, Servil i u{te eden
sluga.)
Slugite
Gospodaru, gospodaru.
(Izleguvaat slugite.)
Flavij
(Na strana.) Gospodarite Lucij i Lukul?
Te{ko!
Timon
(Na Flavij.) A ti gospodine, kaj senatorite
pojdi,
od koi, i vo najdobar interes na dr`avata,
zaslu`uvam da mi izlezat vo presret; ka`i
da mi pratat iljada talanti vedna{.
Flavij
Bev drzok
i ve}e im se obrativ kako i na drugi
koristej}i go va{iot prsten i ime
no tie samo zani{aa so glavite i se vrativ
siromav kako {to pojdov.
Timon
Vistina veli{? Dali e mo`no?
Flavij
Odgovorija vo eden zdru`en glas
deka rabotite lo{o im odat, deka se vo
nema{tija, deka
ne mo`at da go storat ona {to se volni da
go storat,
deka im e `al; deka znaat deka ste ~esen
deka ete vi posakuvaat-ne znaat ba{ {to
deka ne{to ne ~ini-deka i plemenitiot
mo`e
da se is~uru~i-pak na dobro da vi trgne
deka e {teta-i taka bo`em zafateni so
va`ni
raboti, me gledaat popreku, nequbezni vo
re~ta
gi dopiraa kapite, komaa ladno,
onemev na mesto.
Timon
Bogovi, o bogovi kaznete gi!
Te molam, bratko, `ivni! Ovie starci
nasledno neblagodarnosta vo sebe ja nosat;
krvta im e ladna, retka niz `ili im te~e;
prirodnoto studenilo nequbezni gi pravi;
prirodata nivna kako kon zemja gi vle~e
taka se oblikuva po pat, tapa i te{ka.
Odi kaj Ventidij. Te molam, ne bidi ta`en,
ti si veren i ~esen; najiskreno ti velam
nikakva vina nema{ ti. Ventidij neodamna
tatka si go zakopa, i so smrtta negova
golemo bogatstvo stekna. Koga siromav
be{e,
v zatvor, ostaven bez prijateli v beda,
jas go oslobodiv so pet talanti. Od mene
Timon od Atina
855
^in TRETI
Scena 1
(Flamin ~eka da zboruva so Lukul vo ime na gospodarot. Vleguva sluga.)
Slugata
Mu ka`av na gospodarot za tebe; sega }e
sleze.
Flamin
Ti blagodaram, gospodine.
(Vleguva Lukul.)
Slugata
Eve go gospodarot.
Lukul
(Na strana.) Eden od lu|eto na Timon?
Da pogodam-podarok pak. Ima tuka vrska:
no}eska sonuvav srebren mijalnik i bokal.
-Flamin, ~esen moj Flamin, milo mi e {to
te gledam. Turi mi vino. (Izleguva slugata.)
I kako e mojot ~estit, primeren, {irokograd blagorodnik od Atina, tvojot mnogu
dare`liv i dobar gospodar i gazda?
Flamin
Dobar e so zdravjeto, gospodine.
Lukul
Mnogu mi e milo {to e dobar so zdravjeto,
gospodine. A {to krie{ pod nametkata,
dobar moj Flamin?
Flamin
Ba{ ni{to. Samo prazna kutija, gospo-
857
Timon od Atina
Lukul
Scena 2
Flamin
Zarem svetot do tolku se izopa~il
a nie toa go do~ekavme? Begaj, ~umo dolna,
kaj onoj {to te slavi!
(Mu gi frla parite na Lukul.)
Lucij
Koj, gospodarot Timon? Toj mi e mnogu dobar
prijatel i blagoroden gospodin.
Prviot nepoznat
Go znaeme i nie kako takov iako nikoga{
ne sme go zapoznale. Ama edno }e vi ka`am,
gospodaru, za koe postojano se {u{ka: pominaa zlatnite vremiwa na gospodarot Timon,
a negoviot imot se topi.
Lucij
Gluposti, ne veruvajte vo takvo ne{to; toj
da snema pari.
Lukul
Ha? Sega gledam deka si {utrak i ba{ si
odgovara{ za gospodarot.
(Izleguva.)
Flamin
Neka se mno`at tie {to do ak }e ti dojdat!
Natemago da ti bidat stopenite pari,
ti ~umo od prijatel, ~uma da te sotre!
Zarem prijatelstvoto ima tolku slabo,
mle~no srce
pa za dve no}i se skiseluva? O bogovi!
Go ~uvstvuvam od gospodarot gnevot. Ovoj
rob dolen
vo sebe go nosi mesoto na mojot gospodar:
i zo{to da mu godi, da se pretvora vo hrana
koga toj samiot e prestoren vo otrov?
O, samo bolesti neka se izrodat od nego
i koga na umirawe }e legne, delot vo nego
gospodarot moj {to go plati, da ne go le~i
tuku dolgo, bavno, na smrtni ra`ni da go
pe~i.
(Izleguva.)
Hostilij
Ama veruvajte mi, gospodaru, deka neodamna,
eden od negovite lu|e oti{ol kaj gospodarot Lukul da pobara izvesna suma pari, mu
ka`al deka se za mnogu itna nu`da, a sepak
bil odbien.
Lucij
Kako?
Hostilij
Vi velam, bil odbien, gospodaru.
Lucij
Mnogu, mnogu ~udno! Eve, pred bogovite velam, jas sum zasramen. Go odbil toj
blagoroden ~ovek? Tuka ~esta padnala na
niski granki. [to se odnesuva do mene,
navistina priznavam deka sum primil
nekolku sitnici od nego, kako pari,
srebreni ~inii, besceneti kamewa, i
nekoi sli~ni drangulii-ni{to va`no vo
858
Vilijam [EKSPIR
Lukul
Dali govori{ seriozno, Servil?
Servil
Servil
Mrtov seriozen sum, gospodaru.
Ama imam sre}a! Ene go gospodarot; se ispotiv duri go najdov. Gospodaru pre~esen!
Lukul
Servil? Milo mi e {to se sretnavme.
Zbogum! Pozdravi mi go tvojot ~estit,
blagoroden gospodar, mojot odli~en prijatel.
Servil
Dozvolete mi, gospodaru, mojot gospodar
ispra}aLukul
Da? [to ispra}a? Ve}e sum tolku zadol`en
kaj tvojot gospodar; sekoga{ ne{to ispra}a.
Kako da mu se zablagodaram, {to misli{?
Ka`i {to ispra}a sega.
Servil
Vi isprati samo poraka, gospodaru, i bara
od vas da mu pozajmite izvesna suma talanti
za{to itno mu se potrebni.
Lukul
Ama sum skot nedokvakan {to ostanav bez
pari ba{ sega koga mi se uka`a odli~na
mo`nost da se poka`am ~estit! V~era, za
`al, napraviv edna zdelka i sega, zaradi
ovaa glupost sum li{en od ovaa ~est!
Servil, pred bogovite, eve, velam deka sum
skot skotosan, ama ne sum vo sostojba da mu
pomognam-veruvaj i sam sakav da pozajmam
od gospodarot Timon, eve, gospodava }e
posvedo~at; no sega seto azno na Atina bi
go pre`alil samo da ne go storev toa. Pozdravi go mnogu mojot blagoroden gospodar; i
se nadevam deka nema da go smeni misleweto
za mene {to vo migov nemam sila da bidam
qubezen. I ka`i mu go ova: deka za sebe ja
smetam najgolema nesre}ata {to ne mo`am
da mu se najdam na eden tolku ~estit gospodin. Dobar Servil, }e mi ja napravi{ li
taa usluga, seto ova da mu go ka`e{ so moi
zborovi?
Servil
Se razbira, gospodaru. ]e mu ka`am. (Izleguva.)
Lukul
Lukul
Znam deka samo se {eguva so mene,
ne e vozmo`no da bara pedeset-petstotini
talanti.
Servil
No nemu mu se potrebni mnogu pomalku, gospodaru.
Da ne be{e potrebata tolku itna
nema{e ni jas tolku nastoj~ivo da gi baram.
859
Timon od Atina
Hostilij
Go gledam, go gledam i se ~udam.
Scena 3
(Vleguvaat tretiot sluga na Timon i Sempronij, u{te eden prijatel na Timon.)
Prviot nepoznat
Sempronij
[to te ~udi, vaka raboti svetot,
i ba{ od vakva ista sorta
e duhot na sekoj laska~. Koj mo`e prijatel
da go vika
onoj {to od ista ~inija so nego maka? Oti
kolku {to znam, Timon na gospodinov ko
tatko
mu be{e, kreditot mu go krepe{e so svoe
}ese;
imotot mu go osiguruva{e; da, parite na
Timon
lu|eto mu gi pla}aa. Nikoga{ ne pie
a srebroto Timonovo da ne mu e na usni;
a sepak-gledaj go yverskoto vo ~oveka
koga }e se pojavi vo oblik na neblagodarnost!
Ne mu go dava ona {to sporedno so negovoto
azno
e kolku milosrden ~ovek {to na pita~ dava.
Vtoriot nepoznat
Verata nad ova delo pla~e.
Prviot nepoznat
[to se odnesuva do mene,
nikoga{ ni zalak ne sum kasnal kaj Timon,
ni nekakov dar od nego sum primil
kako prijatel negov. Sepak velam,
zaradi duhot negov blagoroden, doblesnosta,
zaradi ~estitosta {to neizmerno go krasi,
da mi se obrate{e mene vo vakva nu`da
}e go smetav bogatstvoto moe dar od nego
i podobrata polovina nemu }e mu ja vratev,
tolku mnogu go sakam toa dobro srce. No,
gledam
~ovek deneska u~i od so`albata da se li{i,
a prefriganosta nad sovesta da mu di{i.
(Izleguvaat.)
860
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
(Vleguvaat dvajcata slugi na Varo, se
sre}avaat so drugite slugi na Timonovite
kreditori i go ~ekaat da se pojavi. Potoa
vleguva slugata na Lucij; potoa Tit i
Hortenzij.)
Prviot sluga na Varo
Opaa; Tit i Hortenzij. Dobro utro!
Tit
Dobro utro, dobar Varo.
Hortenzij
Lucij!
[to e, da ne se dogovorivme?
Slugata na Lucij
Ne, ama mislam
po ista rabota sme dojdeni; moja
se parite.
Tit
Isto i nivna i na{a.
(Vleguva Filot.)
Slugata na Lucij
A eve go i na{iot Filot.
Filot
Dobar den na site.
Slugata na Lucij
Dobredojde, dobar brate.
Kolku ima saatot?
Filot
Bli`i devet.
861
Timon od Atina
Slugata na Lucij
Slugata na Lucij
Koga dojde tolku?
Filot
U{te ne se pojavil gospodarot?
Slugata na Lucij
Hortenzij
U{te.
Filot
Ba{ ~udno; obi~no e stanat vo sedum.
Slugata na Lucij
Prviot sluga na Varo
Da, ama denovite mu se pokratki sega;
mora da znaete deka tekot rasturxiski
e kako son~eviot,
samo {to ne se vra}a. Se pla{am
najte{ka zima e vo }eseto na gospodarot
Timon,
{to zna~i, mo`e{ da posegne{ do dnoto
a da ne najde{ re~isi ni{to.
Filot
Go delam stravot so tebe.
Tit
Tit
]e ti uka`am sega na edna rabota ~udna.
Gospodarot tvoj te pra}a po pari?
Hortenzij
Slugata na Lucij
Flamin? Gospodine, samo zbor. Dali gospodarot tvoj e spremen da se pojavi?
Vistina e, po pari.
Tit
Flamin
A go nosi nakitot podarok od Timon;
za koj jas naplata ~ekam.
Hortenzij
Srcevo mi e protiv.
Ne, ne e.
Tit
Go ~ekame od sabajle; te molam, ka`i mu.
862
Vilijam [EKSPIR
Flamin
Ne treba da mu ka`am; znae deka ste epten
vredni.
(Izleguva.)
(Vleguva Flavij vo nametka i so kamilavka.)
Slugata na Lucij
No vakov odgovor za ni{to ne slu`i.
Flavij
Ne vi slu`i vam, oti podol ko vas ne e
{to na apa{i im slu`ite. (Izleguva.)
Slugata na Lucij
Prviot sluga na Varo
Ha, zarem ne e ona doma}inot negov
maskiran kako da e vo oblak?
Viknete go, viknete go.
Tit
Slu{a{, gospodine?
Vtoriot sluga na Varo
So va{a dozvola, gospodineFlavij
[to saka{ od mene, prijatelu?
Tit
863
Timon od Atina
Slugata na Lucij
Servil
Ama, gospodaru.
O bogovi!
Timon
Tit
Ova ne go zemame za odgovor, gospodine.
Flamin
(Od vnatre) Servil, na pomo{! Gospodaru!
Gospodaru!
(Vleguva Timon gneven.)
Timon
[to, zarem ne mo`am niz moite vrati da
minam?
Zar ne sum bil sekoga{ sloboden, pa mora
domot
da mi bide temni~ar du{manski, zandana
moja?
Zar i ova mesto, vo koe gozbi davav, dali i
toa
ko seto ~ove{tvo, mi poka`uva `elezno
srce?
Slugata na Lucij
GospodaruTimon
Rasparajte me, zemete me, bogovite da ve
udrat!
(Izleguva.)
Hortenzij
Mislam deka gazdite na{i mo`at da im
re~at dobra no} na
svoite pari; dolgovite mo`at da se smetaat
za izgubeni oti
ludak gi dol`i. (Izleguvaat.)
(Povtorno vleguvaat Timon i Flavij.)
864
Vilijam [EKSPIR
Scena 5
Timon
Zdivot duri mi go zedoa, robovi. Kreditori? \avoli!
Flavij
Gospodaru moj milTimon
Za{to da ne napravam taka?
Flavij
Gospodaru mojTimon
Taka }e napravam. Doma}ine?
Flavij
Tuka sum, gospodaru.
Timon
Ba{ koga treba! Odi, i pak soberi gi site
prijateli moi, Lucij, Lukul, Sempronij,
site.
U{te edna{ na gadovite }e im dadam gozba.
Flavij
Ama, gospodaru
vie samo taka zboruvate od rastroenata
du{a;
nema niz ku}i da se sobere ni kolku
za trpeza sosem skromna.
Timon
Ne gri`i se za toa.
Odi, ti zapovedam, pokani gi site, neka
vleze
taa banda u{te edna{; drugoto e moe i od
kuvarot meze.
(Izleguvaat.)
865
Timon od Atina
Prviot senator
Mnogu na sila paradoksot go brani{
za da go razubavi{ o~igledno grdoto delo.
Zborovite ti se ma~at vo obid `alen
na ubistvoto izgled pristoen da mu dadat
i kavgata da ja pretstavat ko juna~ko delo;
{to e izrod roden i na svet dojde
so ra|aweto na sektite i partiite novi.
Vistinski e hrabar samo onoj {to mudro
go trpi i najlo{oto {to ide od ~ove~kata
usta,
{to navredite gi smeta za ne{to od nadvor,
pa ko ali{ta, bez mnogu dikat, gi nosi
i nikoga{ ne se trudi pri srce da gi zeme
svesen za opasnostite {to go demnat.
Navredata sa e zlo na ubistvo {to tera,
ludost e da gineme zlata {tom se berat!
Alkibijad
GospodaruPrviot senator
Ne mo`e{ zlostorot vo ~ednost da go
krpi{,
hrabrost e da ne se odmazdi{, tuku da trpi{.
Alkibijad
Gospodari, toga{, prostete mi mnogu,
{to ko vojskovodec }e govoram.
Zo{to lu|eto se izlagaat v bitki ludo
mesto zakanite da gi trpat? Treba li mirno
da spijat,
i du{manot da go pu{tat grklanite da im gi
se~e
bez borba? Trpenieto ako
najgolema e hrabrost zo{to toga{ vodime
vojni?
Vo toj slu~aj, `enite se najhrabri od site
za{to doma sedat. Ako e pohrabro da se
trpi,
magareto, toga{, pohrabro e od lavot,
od sudijata pomudar e robija{ot v sinxir
{to stoi,
ako mudro e da se trpi. Gospodari moi,
velikosta va{a dobrina neka vo nas budi.
Alkibijad
Velam, gospodari, toj dobri dela stori
i mnogu du{mani va{i vo bojot ubi.
Mnogu hrabrost poka`a li~na
vo poslednata vojna i so mnogu rani se
zdobi!
Vtoriot senator
Ama e i mnogu sklon da gi zadava na drugi;
bunxija e roden; grev e negov
i {to ~esto se opiva pa hrabrosta mu e
plenik.
I da nema drugi neprijateli, dovolno e ovoj
{to go pravi nula. Vaka yverski gneven
mnogu zli dela storil ~estopati zdru`en
so kavgaxiite; doka`ano i jasno ni e ve}e
deka `ivotot negov e lo{, a pijanstvoto
opasno.
Prviot senator
Mora da umre.
Alkabijad
Sudbina te{ka! Mo`e{e i vo vojna da umre.
Gospodari, ako ne poradi negoiako desnicata samo mo`e otkup da mu bide,
866
Vilijam [EKSPIR
Ranive me bolat.
Prviot senator
Se inati{ na lutinata na{a?
Vo malku zborovi e taa, ama dalekuse`na po
opseg:
progonet si za navek.
Alkibijad
Jas progonet?
Progonete ja senilnosta va{a, lihvarstvoto
grdo
{to Senatot go rezili{!
Prviot senator
Ako po dva dena u{te si vo Atina
o~ekuvaj mnogu pote{ka kazna.
A, za duhot pove}e da ne ni go losti{
onoj }e bide poguben vedna{.
(Izleguvaat senatorite.)
Alkibijad
Bogovite neka vi dadat dolga starost, pa
ko`a
i koski da se storite {to nikoj ne }e saka
da gi vidi!
Poluden sum od gnev: od du{manite gi
branev,
duri tie parite si gi broeja i zemaa lihva
bez tro{ka milost; a sam stanav bogat
samo vo rani. Zarem seto toa za ova?
Ova li e melemot {to rasipaniot Senat
na ranite od vojskovodecot gi stava?
Progon!
Pa i ne e taka lo{o. Ne mrazam progonet da
bidam.
Sega barem gor~inata moja i besot
pri~ina imaat na Atina da udram. Voinite
sega
omacureni }e gi obodram, v du{a }e im
vlezam.
Od vojnata so zemjite slavata ni se crpi;
vojnikot ko bogovite navredi ne trpi.
(Izleguva.)
867
Timon od Atina
Scena 6
(Vleguvaat raznite prijateli na Timon i
senatorite od mnogu strani.)
Prviot golemec
Iljada zlatnici.
Vtoriot golemec
Prviot golemec
Iljada zlatnici?
Vi posakuvam dobar den, gospodine.
Prviot golemec
Vtoriot golemec
A od vas?
I jas vam. Onoj den, mislam, oboj ~estit gospodin samo n# stavi malku na isku{enie.
Prviot golemec
Ba{ na ova mislev koga se sretnavme. Se
nadevam deka ne stoi tolku lo{o kako {to
se ~ine{e denta koga gi stavi na isku{enie
svoite prijateli.
Vtoriot golemec
Mi pobara, gospodine-Eve go doa|a.
(Vleguva Timon so pridru`nicite.)
Timon
Od srce obajcata ve pozdravuvam; kako mi
ste?
Vtoriot golemec
Prviot gospodar
Ne bi trebalo sudej}i po gozbava {to povtorno ja prireduva.
Prviot golemec
Vtoriot golemec
I jas taka mislam. Mi isprati srde~na
pokana koja treba{e da ja odbijam poradi
mnogu drugi neodlo`ni raboti; no toj
insistira{e kako nikoga{ do sega, pa zatoa,
eve me, dojdov.
Vtoriot golemec
I jas imav neodlo`na rabota, ama toj ne
saka{e ni da ~ue za nekakov izgovor. Ba{ mi
e `al {to smetkata mi be{e iscrpena koga
bara{e zaem od mene.
Prviot golemec
Prviot golemec
A ne znaete kako mi e mene, sega koga gledam
kako stojat rabotite.
Vtoriot golemec
I so drugite e isto. Kolku bara{e od vas?
868
Vilijam [EKSPIR
Prviot golemec
Timon
O, ni najmalku gospodine. Ve molam toa
voop{to da ne ve voznemiruva.
Vtoriot golemec
Alkibijad e progonet; ~uvte za ova?
Blagoroden gospodaruPrviot i vtoriot golemec
Timon
Alkibijad e progonet?
Ah, dobar moj prijatelu, {to dobro ima?
(Slugite gi vnesuvaat ~iniite.)
Vtoriot golemec
Najblagoroden moj gospodaru, umiram od
sram {to denta koga pobaravte pari od mene
bev siromav ko prosjak.
Tretiot golemec
Ba{ taka, veruvajte mi.
Prviot golemec
Kako? Kako?
Vtoriot golemec
Timon
Ne mislete na toa, ve molam.
Vtoriot golemec
Da mi pobaravte samo dva ~asa porano-
Da sedneme, prijateli.
Tretiot golemec
Timon
Ne izma~uvajte se gospodine, mislete na
ne{to poubavo.Ajde, donesete s# naedna{.
Vtoriot golemec
869
Timon od Atina
Timon
Sekoj na svojot stol, revnosno, nebare `eden
za usnite na svojata sakana. Jadewata na site
mesta od trpezata }e bidat isti. Ne pravete
od ova gradska gozba, pa da ni se oladi
mesoto pred da se dogovorime za po~esnite
mesta. Sedete, sedete. Da se zablagodarime
na bogovite.
Vie dobrotvori golemi, poprskajte go ova
dru{tvo so blagodarnost. Oti darovite
va{i pravat da ste faleni; ama so~uvajte
ne{to za davawe za{to bo`estvata va{i
}e gi prezrat. Pozajmete sekomu dovolno,
za nikoj nikomu da ne bara na zaem; za{to
stignete li od lu|eto da zajmite, lu|eto
toga{ }e ve napu{tat. Napravivte gozbata da se saka pove}e od onoj {to ja
dava. Vo dru{tvo od dvaesetmina neka cela
duzina bidat apa{i. Ako dvanaeset `eni
sedat na trpeza, barem polovina od niv da
se ona {to se. A drugata stoka, o bogovi,
senatorite atinski i prostata rajazaradi gadosta vo niv-podgotvete gi za
uni{tuvawe. Ovde prisutnive prijateli,
ne mi se ni{to, zatoa so ni{to ne blagoslovuvavjte gi kako {to i jas so ni{to gi
do~ekuvam.
(Gi otkrivaat ~iniite a tie se polni so
topla voda.)
Nekoi od gostite
[to ima va{eto gospodstvo na um?
Drugi
Ne znam.
Timon
Nikoga{ podobra da ne do~ekate gozba,
vie bando na-zborot-prijateli! Luk i voda
e va{ata vernost. Ova e posledno od Timon
koj{to kalosan i kiten so pulejki od laski,
se mie sega od niv i v lice vi ja prska
bazdlivata podlost.
(Im ja frla vodata v lica.)
870
Vilijam [EKSPIR
Vtoriot golemec
Eve ja.
^etvrtiot golemec
Eve mi ja i nametkata.
Prviot golemec
Da si odime od ovde.
Vtoriot golemec
Gospodarot Timon e lud.
Tretiot golemec
Znam, od toa ko da me fati {apot,
v~era mi dava{e dijamanti, denes mi go udri
stapot.
(Izleguvaat.)
^in ^ETVRTI
Scena 1
(Vleguva Timon.)
Timon
Samo u{te edna{ zad sebe da te yirnam! O
yidu,
{to obra~ si za ovie volci, propadni v
zemja
i ne brani ja Atina! @eni, stanete kurvi!
Deca, ne slu{ajte nikogo! Robovi i glupci,
iskornete go serozniot, zbr~kan Senat od
klupi
i vladejte mesto nego! Vo bludnici prosti
prestorete se o, devici, ne`ni, mladi!
I bludete pred roditelite svoi! Dol`nici
gore
glavite! Mesto dolgot da go vratite,
no`evite v race,
i grklanite na doveritelite prese~ete im
gi! Kradete, slugi!
Dolgoraki aramii se serioznite gospodari
va{i,
i kradat po zakon. Slu{ko, vo gospodareviot krevet,
gospodarkata ti e za v bordel!
[esnaesetgodi{en sinko,
istrgni ja {tekata od stariot, kuc tatko
i so nea mozokot isturi mu go! Nabo`nosta
i stravot,
verata vo bogovite, pravdata, vistinata,
mirot,
po~itta doma, kom{ilukot, no}niot odmor,
obrazovanieto, dobroto odnesuvawe, site
zanaeti, struki,
hierarhijata, slu`bite, adetite i sekoj
zakon,
neka potonat vo zbrka od sprotivnosti
ostri
i haosot neka `ivee! ^umi, uleri gadni,
nafrlajte kupi{ta mo}ni, zarazni treski
872
Vilijam [EKSPIR
Scena 2
873
Timon od Atina
(Izleguva.)
Scena 3
(Vleguva Timon vo {umata.)
Timon
O blagosloveno, svetotvorno sonce, iscicaj
ja od zemja
krastavata vla`nost; do pod sestrinskata
sfera9
zarazi go vozduhot! Bliznacite od utroba
ista,
~ie za~nuvawe, obituvawe i doa|awe na svet
te{ko se delivi - isku{aj gi so razli~ni
sre}i,
za postariot pomaliot da go prezre. Prirodata na{a,
vo koja site bolki demnat, ne podnesuva
golema sre}a
bez prezir kon su{testvata isti.
Prosjakot vozvi{i go, golemecot urni,
pa senatorite prezirot nasledno da go
nosat,
pita~ite ~esta.
Koj ima kaj da pase e debel, koj nema
te{ko nego: slab e ko kostur. Koj smee, koj
smee
vo ime na ~istotata ~ove~ka da stane prostum
i da re~e ovoj ovde e laska~? Ako toj e
laska~
toga{ se site, za{to sekoja skala na sre}ata
na pogornata mu laska: u~enata glava
se klawa na {utrakot zlaten; s# e krivo
i ni{to ne e pravo vo ujot na{ proklet
osven rasipanosta. Zatoa bidete gadni
site gozbi, dru{tva i sobiri na lu|e!
Timon go prezira svoeto vtoro jas.
^umi, udrete po lu|eto! Zemjo, korewa daj
mi,
(Kopa.)
Koj bara poarno od tebe, v usta da mu te~e
najlut otrov. [to e ova ovde? Zlato?
@olto, bolskotno, skapoceno zlato?
Ne, bogovi, ne sum dal jas tuku - taka zavet.
Korewa, nebesa ~isti! A ova od crnoto belo
}e stori, od grdoto, li~no, od gre{noto,
pravo,
od podloto, blagorodno, od staroto, mlado,
874
Vilijam [EKSPIR
Timon
Jas sum ~ovekomrzec, ~ove{tvoto go mrazam.
[to se odnesuva do tebe, kamo da be{e ku~e,
toga{ barem malku }e te sakav.
Alkibijad
Te poznavam dobro,
no nesre}ata tvoja nepoznata mi e i tu|a.
Timon
I jas te znam no pove}e od toa {to te znam
ne sakam da znam.Po barabanot odi!
So ~ove~ka krv oboj go tloto, crveno,
purpur.
Verata, zakonite, svirepi se i ostri.
Toga{ kakva e vojnata? Ovaa rasipana kurva
vo sebe ima pogolemo uni{tuvawe od me~ot
tvoj
iako angelski & e likot.
Frinija
Ustata da ti kapne!
Timon
Nema da te qubam, pa kapnatosta se vra}a
na usnite tvoi.
Alkibijad
Alkibijad
Kako stigna blagorodniot Timon do ovde?
Govori! [to si ti tamu?
Timon
Timon
Yver kako tebe. Da te izede sr~ka
{to povtorno gledam ~ove~ki o~i!
Alkibijad
Kako se vika{? Zarem tolku lu|eto gi
mrazi{
iako samiot si ~ovek?
875
Timon od Atina
Timon
Nikakvo, samo misleweto potkrepi mi go!
Alkibijad
A toa e?
ne te qubat.
Daj im bolesti, kaj tebe koga }e ja gasnat
pohotata. Zarazi gi! Iskoristi gi ~asovite
trudni;
spremi gi apa{ite za buriwa i bawi;
rumeno-obraznite
mom~iwa nateraj gi so potewe i post da se
le~at.
Timon
Timandra
Veti mi prijatelstvo ama vetenoto ne
ispolnuvaj go. Ako ne mi veti{ bogovite
so ~umi da te sotrat, za{to si ~ovek! Ako
vetenoto go ispolni{, proklet da si, oti si
~ovek!
Alkibijad
Slu{nav od drugi za makite tvoi.
Timon
Mo`e{e da gi vidi{ i koga na vrvot bea od
sre}ata.
Alkibijad
Timon
Gi gledam sega; toga{ `ivee{e slavno.
Te molam udri vo barabanot i da te nema.
Timon
Alkibijad
Kako ti sega so ovie dve kurvi.
Jas sum ti prijatel Timone i te so`aluvam.
Timandra
Timon
Ova li e milenikot atinski kogo tolku go
fale{e svetot?
Timon
Ti si Timandra?
Timandra
E, pa toga{, zbogum:
Eve ti malku zlato.
Da.
Timon
Timon
Zadr`i go, ne e za jadewe.
Ostani si kurva. Tie {to se gostat so tebe,
876
Vilijam [EKSPIR
Alkibijad
Koga gordata Atina na kolena }e mi padneTimon
Vojuva{ protiv Atina?
Alkibijad
Da Timone, i toa so pravo.
Timon
Bogovite da ja sotrat so osvojuvaweto tvoe
a posle i tebe, koga pobednik }e stane{.
o~i
da te {titi od piskotot na majki, de~iwa i
momi,
da ne gleda{ kako sve{tenicite pred tebe
niz svetite ode`di krvarat. Eve ti zlato!
Plati
gi vojnicite! Golem r{um napravi! A besot
koga }e ti mine, crkni i sam! Ne zboruvaj,
odi!
Alkibijad
U{te ima{ zlato? ]e go zemam zlatoto {to
mi go dava{
no sovetot ne ti go primam!
Timon
Alkibijad
Go prima{ ne go prima{ neboto da te sotre!
Zo{to i mene Timone?
Frinija i Timandra
Timon
Daj ni malku zlato Timone. Ima{ u{te?
Za{to podleci ubivaj}i
tatkovinata mi ja osvojuva{ moja. ^uvaj
si go zlatoto. Eve. Eve ti zlato. Odi.
Ko planetarna ~uma bidi koga Jupiter
nad nekoj mnogu poro~en grad, otrovot }e go
frli
vo bolniot vozduh. Gledaj od me~ot da ne ti
pobegne nikoj.
Ne `ali go ~estitiot starec so bela brada:
Toj e lihvar. Ise~i ja pritvornata gospo|a
za{to naizgled e samo ~esna, a vsu{nost,
bludnica. Izgledot devstven neka me~ot
oster ne ti go izabi: bradavicite oti
{to niz tenkite ~ipki o~ite ma{ki gi
mamat,
ne se vpi{ani vo knigata na milosta
i smetaj gi za predavnici. Doen~eto ne
{tedi go:
nasmevkata samo od {utraci izmamuva
milost.
Za{to e kopile, za koe proro{tvoto dvosmisleno veli
deka edna{ grklanot }e ti go prese~e.
Iseckaj go na par~iwa bez gri`a na sovest.
Protiv
site zakolni se. Stavi oklop na u{i i preku
Timon
Dovolno za kurvite da go napu{tat bludot,
a svodnicite niv. Orospii, krenete gi
futite. Vo va{ite zakletvi ne se veruva
iako znam deka }e se zakolnete, do nebo ako
treba,
pa nebesnite bogovi }e se stresat, treska,
stra{na }e dobijat. Ne kolnete se, }e se
potpram
na sklonostite va{i. Ostanete kurvi;
a onoj {to so zdiv pobo`en }e saka da ve
preobrati,
nau~ete go {to e blud, namamete go, neka
gori;
neka ognot va{ zdru`en go sovlada ~adot
negov,
pa ostanete toa {to ste. I va{ite bolki, po
{est
meseci nenormalni da vi bidat. I sogolenoto teme
krijte go so kosi od mrtovci-od obeseni, ne
e
va`no; nosete gi, le`ete so niv. Bidete
kurvi;
877
Timon od Atina
vidam!
Timon
Ako dobro se nadevam, pove}e nema da te
vidam.
Alkibijad
Nikoga{ ne sum ti storil lo{o.
Timon
Mi stori, zboruva{e dobro za mene.
Alkibijad
Samo go navreduvame. Udri!
(Udira barabanot. Izleguvaat Alkibijad,
Frinija i Timandra.)
Timon
Za{to prirodata, od ~ove~kata nequbeznost
bolna,
sepak e gladna! Op{ta majko, ti ~ija
utroba nemerliva i beskone~ni gradi
(Kopa)
s# ra|aat i hranat; od ~ija gra|a
se i onoj vozgord sin, odvraten ~ovek,
crniot kreka~ i zmijata sina,
do`dalecot zlaten i otrovniot slep crv,
so site gadni li{ki pod jasnoto nebo
na koe Hiperon `ivototvoren ogan spotnal:
daj mu na onoj {to site sinovi ~ove~ki gi
mrazi
od tvoite gradi izda{ni, samo eden mal
koren!
Isu{i ja utrobata, plodna i rodna,
pove}e da ne ra|a neblagodarni lu|e.
Zatrudni od tigri, zmejovi, volci i me~ki,
novi monstrumi ra|aj, koi gornoto tvoe
liko
na mermerniot svod nad sebe
nikoga{ ne gi poka`al. O, koren; fala,
mila!
Isu{i gi sokovite, oranicite, svoite lozi,
od koi neblagodarniot ~ovek, so napitoci
bajni,
878
Vilijam [EKSPIR
Apemant
Ve}e si se frli, i ist si kako sebe,
dolgo ludak a sega i {utrak. [to? Da ne
misli{
studeniot vozduh, tvojot bu~en sobar,
vo ko{ula }e te oble~e topla? Deka movlivive drvja, {to od
orelot se postari po tebe }e odat
potskoknuvaj}i koga }e im re~e{? Deka
potokot
studen, nafaten so mraz, topla napivka }e
ti dade
mamurlukot no}e{en da si go rastera{?
Vikni
gi ti}iwata {to `iveat vo prirodna golost
i pokraj odmazdni~koto nebo, bez pokriv nad
glava,
bez zaklon, izlo`eni na stihijniot sudir,
a sepak opstanuvaat vo surovata priroda;
zapovedaj im da ti laskaat i duri toga{
}e sfati{ Timon
Deka si {utrak. Begaj!
Apemant
Sega te sakam pove}e od koga i da e.
Timon
A jas te mrazam pove}e od koga i da e.
Apemant
Zo{to?
Timon
Za{to & laska{ na bedata.
Apemant
Timon
Ne laskam, samo velam deka si bednik.
Da sum kako tebe, sebesi }e se frlam.
879
Timon od Atina
Timon
Zo{to si me baral?
Apemant
Za da te jadosuvam.
Timon
Toa sekoga{ bila rabota na eden podlec, ili
{utrak.
Nao|a{ tuka zadovolstvo?
Apemant
Da.
Timon
Zna~i si i apa{?
Apemant
Da se oddade{e na ovoj gor~liv i studen
`ivot
za lo{otilakot da si go kazni{, }e sfatev;
no ti toa go pravi{ od maka. Dvorjanin bi
bil
povtorno, da ne si prosjak. Dobrovolnata
beda
`ivee podolgo od nesigurniot rasko{ i
pred nego
se krunisuva. Ednata postojano s epolni,
nikoga{ ne e polna, a drugata e do ram
polna.
Najdobrata sostojba, koga u{te bara,
nespokojna e, nesre}na i polo{a mnogu
od najlo{ata.
Baraj da umre{ za{to si beden.
Timon
No ne po barawe na onoj {to e pobeden.
Ti si rob, kogo od sre}ata ne`nata raka
nikoga{ ne go doprela. Rasten si ko ku~e.
Kako nas ako u{te od prviot povoj
se ka~uva{e po skalata na radost
{to kusiov `ivot za onie ja dava
880
Vilijam [EKSPIR
Apemant
(Jade koren.)
Apemant
Timon
Apemant
Ama }e bide zbogateno, od merata nadvor.
Apemant
[to & posakuva{ na Atina?
Timon
Ti tamu vo vior da se stvori{. Ako saka{,
ka`i im nim tamu deka imam zlato; gledaj!
Apemant
Ovde zlatoto nema vrednost.
Timon
Ima, najdobro e i najvistinsko;
ovde spie i nikakvo najmeno zlo ne pravi.
Apemant
Apemant
Kade le`i{ no}e, Timone?
Timon
Pod ona {to e nad mene.
A kade ti se hrani{ dewe, Apemante?
881
Timon od Atina
Apemant
Apemant
Koj na svetot najmnogu ti li~i na tvoite
laska~i?
Timon
@enite; ama ma`ite, ma`ite se ne{to
posebno. [to bi storil so svetot, Apemante, da e vo tvoja mo}?
Apemant
Apemant
]e im go dadam na yverovite, da se ottarasam
od lu|eto.
Timon
Dali bi sakal i tebe da te zafati op{tata
propast na lu|eto pa da ostane{ yver me|u
yverovite?
Apemant
Da, Timone.
Apemant
Timon
Ti si od site `ivi {utraci najgolemiot.
Yverska ambicija; bogovite neka ti pomognat da ja ostvari{. Da si lav, lisicata }
e te naditri; da si jagne, lisicata }e te
izede; da si lisica, lavot bi se posomneval
vo tebe ako slu~ajno magare te obvini;
da si magare, taposta bi te ma~ela i bi
`iveel za da stane{ pojadok na nekoj volk;
da si volk, dr~nosta bi te ma~ela i ~esto
zaradi ru~ekot glavata }e si ja stava{ v
torba; da si ednorog, gordosta i gnevot bi
Timon
Da si barem tolku ~ist pa ~ovek da te
plukne!
Apemant
^uma da te sotre, ne vredi{ ni za kletva.
882
Vilijam [EKSPIR
Timon
Vo sporedba so tebe, site apa{i se ~esni.
Apemant
A zine{, samo lepra izleguva.
Timon
Da, koga imeto ti go ka`uvam.
Bi te istepal, ama treba racete da si gi
zarazam.
Apemant
Koga bi mo`el so zbor da ti gi sognijam.
Timon
Begaj, kopile edno od {ugavo ku~e!
Gnev me gu{i {to s# u{te si `iv;
mi se vrti {to te gledam.
Apemant
Apemant
Da pukne{, da crkne{!
Timon
Begaj, gadu smrden, `al mi e {to kamen }e
zagubam zaradi tebe.
(Frla po nego so kamen.)
Apemant
Kamo da e taka!
Ama ne pred da umram. ]e ka`uvam deka
ima{ zlato.
]e navalat na tebe od site strani.
Timon
]e navalat na mene?
Apemant
Yveru!
Timon
Timon
Robe!
Apemant
Kreka~i{te!
Timon
Gadu, gadu, gadu!
Da.
883
Timon od Atina
Site
Timon
Dolgo taka da `ivee{ i taka da umre{!
Tolku!
Apemant
Zdravo aramii.
Eve u{te ti}iwa kako lu|e! Jadi Timone i
mrazi gi.
(Izleguva Apemant. Vleguvaat aramii.)
Site
Vojnici a ne aramii.
Prviot aramija
Timon
Kade go dr`i zlatoto? Toa e ne{to sitno,
samo nekolku preostanati zrna. Samata
potreba od zlato i prijateli go frlija vo
ovaa beda.
Vtoriot aramija
Velat deka imal golemo bogatstvo.
Tretiot aramija
]e go ispitame. Ako ne se sekira za zlatoto,
lesno }e ni go dade, no ako lakomo go ~uva,
toga{ ne znam kako }e dojdeme do nego.
Vtoriot aramija
Vo pravo si; sigurno ne go nosi so sebe;
zna~i skrieno e.
Prviot aramija
Ne mo`eme da `iveeme od treva, trwa i
voda,
za{to ne sme ni lioti ni ptici ni ribi.
Ne e ova toj?
Site
Timon
Kade?
Vtoriot aramija
Odgovara na opisot.
Tretiot aramija
Toj e. Go poznavam.
884
Vilijam [EKSPIR
krvta,
{to }e ve spasi od besilka. Ne veruvajte vo
lekar;
lekovite negovi se otrov i toj ubiva kolku
{to vie
ne stigate da opqa~kate. Odzemajte `ivoti
i blaga.
Kradete, drpajte, za{to priznavate barem
deka toa vi e rabota. Eve primeri za
nekolku kratci:
sonceto e kradec za{to so privle~nosta
svoja
go pqa~ka golemoto more; lunata e ~ist
kradec
za{to blediot ogan od sonceto go drpa;
moreto e kradec, dalgite negovi te~ni
ja teraat lunata soleni solzi da lie; kradec
e i zemjata, {to n# hrani i gleda so ukradeno
|ubre
od zaedni~kiot izmet; sekoe ne{to e kradec.
Zakonite, va{ite uzdi i va{iot kam{ik, vo
mo} sura
nepre~eno kradat. Ne sakajte se; da ve nema,
kradete se eden so drug. Eve vi zlato. Grla
se~ete. Site na svetov se kradci. Napred
vo Atina; pqa~kajte du}ani; kradenoto
va{e
aramii go gubat. Ne kradete pomalku zatoa
{to ova
vi go davam. Zlatoto do glava da vi dojde!
Amin!
(Se povlekuva.)
Prviot aramija
Prvin povtorno da zavladee mir vo Atina.
Niedno vreme ne e tolku rasipano za da ne
mo`e ~ovek da bide ~esen.
(Izleguvaat.)
(Vleguva Flavij.)
Flavij
O bogovi!
Mojot gospodar li e onoj prezren i propadnat ~ove?
Istro{en i sosem slab? O, spomeniku diven
na dobri dela nagradeni so zlo! Kolku
promenata na ~esta go menuva jadot!
[to e posramno na zemjata od prijatelite
grdi
{to od najblagodarnite najdolni umovi
pravat!
Kolku ubavo se slo`uva so na{eto vreme
~ovek da gi qubi du{manite svoi!
Neka sekoga{ mi e pomil toj {to zlo mi
misli
od onoj {to zlo mi pravi! Mislam deka me
vide!
]e mu ja iska`am iskrenata moja taga
za bedata vo koja strada; i, kako na moj gospodar,
}e mu slu`am so svojot `ivot. Gospodaru
najmil!
(Timon se dobli`uva.)
Tretiot aramija
Re~isi me odvrati od zanaetot, ubeduvaj}i
me da go vr{am.
Timon
Begaj! [to si ti?
Flavij
Prviot aramija
Gospodaru, zarem me zaboravivte?
Vaka n# sovetuva za{to go mrazi celoto
~ove{tvo; ne oti saka da uspeeme vo rabotata.
Vtoriot aramija
]e mu veruvam kako na neprijatel i }e go
napu{tam zanaetov.
Timon
Zo{to pra{uva{? Gi zaboraviv site lu|e.
Zna~i, ako sebesi se smeta{ za ~ovek,
toga{ sum te zaboravil.
885
Timon od Atina
Flavij
Jas sum va{iot ~esen, siroma{en sluga.
Timon
Toga{ ne te poznavam.
Nikoga{ nemalo ~esni lu|e okolu mene,
samo
apa{i imav {to kaj podleci bea vo slu`ba.
Flavij
Bogovite mi se svedoci,
nikoga{ siroma{en doma}in ne nosel
poiskrena taga
za propadnatiot svoj gospodar odo{to o~ive
moi za vas.
Timon
[to, ti pla~e{? Dojdi vamu; te sakam,
zatoa {to si `ena, i {to se odrekuva{
od kremenoto ma`evstvo, ~ii o~i samo gorat
vo pohota i smea. So`albata spie.
^udno vreme, {tom solzata od smea, a ne od
bol se lie.
Flavij
Ve molam, poznajte me, gospodaru dobar,
prifatete ja `alta moja i duri pari imam
da ve dvoram ko ponizen va{ sluga.
Timon
Imav li doma}in
tolku veren, pravi~en tolku, a sega ute{liv
tolku?
Ova re~isi mi ja vrti opasnata priroda vo
blaga.
^ekaj likot da ti go vidam. Ovoj ~ovek,
tvrdam,
e roden od `ena.
Prostete mi {to gnevot moj gi opfati site,
o ve~no-trezni bogovi! Sega velam:
eve ~esen ~ovek. Ne sfa}ajte me gre{no,
samo eden.
Ne pove}e, ve molam-i toj e sluga.
886
Vilijam [EKSPIR
goltnat,
dolgovi da gi izedat; ~ove{tvoto neka stane
gora isu{ena ta`na;
bolesti neka mu ja lokaat krvta la`na!
Odi, `ivej sre}no!
Flavij
O, pu{tete me da ostanam i da ve te{am,
gospodaru.
Timon
Ako mrazi{ kletvi
ne ostanuvaj; duri si blagosloven i sloboden, begaj
od lu|eto begaj, a {to te gledam posledno da
ti e sega.
(Izleguva Flavij. Timon se povlekuva vo
pe{terata.)
^in PETTI
Scena 1
(Vleguvaat poetot i slikarot.)
Slikarot
Kako {to mi opi{aa, negovoto
prebivali{te ne treba da e daleku.
Poetot
[to da misli ~ovek za nego? Dali se to~ni
glasinite deka poln e so zlato?
Slikarot
Vo ovoj mig ni{to osven sopstvenata poseta;
samo }e mu vetam odli~na slika.
Poetot
I jas istoto }e go storam; }e mu ka`am za
golemata ideja {to ja imam, a koja se odnesuva na nego.
Slikarot
Slikarot
To~ni se. Taka veli Alkibijad; Frinija i
Timandra dobija zlato od nego. So golemi
pari gi obogati i siroma{nite, zaskitani
voini. Velat deka golema suma mu dal i na
svojot doma}in.
Poetot
Zna~i propasta negova be{e samo proba za
negovite prijateli.
Slikarot
Timon
Ami kako. ]e go vidime povtorno kako cuti
vo Atina i kako se ramni so najgolemite.
Zatoa, ne pre~i ni{to ako, za sekoj slu~aj,
mu ja uka`eme na{ata qubov vo ovoj bo`em
lo{ ~as za nego: taka }e poka`eme malku
~esnost, a mnogu verojatno e deka disa|ite
na namerata }e gi napolnime, ako e to~en
glasot za negovoto bogatstvo.
Poetot
[to ima{ ovojpat da mu dade{?
888
Vilijam [EKSPIR
Timon
(Za sebe.) Zarem mora{ da bide{ urnek za
podlec i vo sopstvenoto delo? Saka{ da gi
kam{ikuva{ svoite mani kaj drugi? Stori
taka, imam zlato za tebe.
Poetot
Da go pobarame.
Mo`e samo sopstvenata sre}a da ja klocnam
koga imam mo`nost, a doa|am docna.
Slikarot
Taka e.
Duri e denski i u{te svetat beskrajnite
neba
na svetlinata baraj go ona {to ti treba.
Ajde.
Timon
(Na strana.) Kaj sviokot }e ve sretnam.
Kakov bog e ova zlato
kogo go obo`uvaat vo hram polo{
od ko~ina svinska?
Ti korabot go opremuva{ i morskata pena
ja ora{, velva{ trajna po~it vo robot,
neka te slavat; svetcite neka ti gi rubat
so ~umi, {to samo tebe edinstveno te qubat!
To~no na sviokot.
(Istapuva.)
Poetot
Zdarvo, Timone vreden!
Slikarot
Doskore{niot pokrovitel na{ velik!
Timon
Do`iveav li da vidam dvajca ~esni lu|e?
Poetot
Gospodine,
889
Timon od Atina
Obajcata
zlato;
sigurno ste ~ule; ka`ete, vie ste ~esni lu|e.
Timon
Obajcata
Ama ste ~esni lu|e! Ti najdobri pravi{
portreti vo cela Atina: najdobar si,
stvarno;
ti naj`ivo i ma~ka{.
Slikarot
Taka, taka, gospodaru.
Timon
Ba{ taka, gospodine, kako {to rekov. A, vo
tvore{tvoto tvoe, stihot tolku ti e prepoln
so zborovi svileni i mazni {to duri ima
~ovek vpe~atok deka s# e prirodno. No,
i pokraj s#, iskreni prijateli moi,
moram da vi ka`am deka mala imate gre{ka;
ne e stra{na, navistina, niti bi sakal
da vlo`ite trud i da ja popravite.
Obajcata
Ve molime ~esno da ni ja ka`ete.
Timon
]e me sfatite gre{no..
Obajcata
Obajcata
So blagodarnost, gospodaru.
Imenuvajte gi, gospodaru; da ~ueme koi se.
Timon
Timon
Navistina?
Ti tamu i ti vamu, sekoga{ zaedno po dvajca;
iako sekoj sam, odvoen i bez nikoj,
sepak vrhovniot podlec mu pravi dru{tvo.
890
Vilijam [EKSPIR
Timon
O, sonce {to te{i{, pe~i! Govorete pa
besilka da ve zgrabi;
za sekoj iskren zbor, edna krasta; za sekoj
la`en
so usviteno `elezo do koren jazikot da vi
go gorat
duri zboruvate!
Prviot senator
Timone, dostoen.
Timon
Na nikogo osven na takvi kako vas, a vie na
Timon.
Prviot senator
Timon
Dovedi n# do pe{terata.
Na{a rabota e vetuvaweto na Atin~anite
dadeno deka }e govorime so Timon.
Prviot senator
Vtoriot senator
Vo sekoe vreme
lu|eto ne se sekoga{ isti. Vremeto i `alta
vaka go skroija: vremeto so posre}na raka
porane{nite denovi mo`e da mu gi vrati
i pak onoj stariot da go stori. Odvedi n# kaj
nego,
pa {to }e bide neka bide.
O, prosti
go neprostlivoto zaradi koe i nam ni e
krivo.
Senatorite, ednoglasni vo qubovta do eden,
te molat da se vrati{ vo Atina, so molba
nekolkute dostoinstva ostanati prazni
da gi navle~e{ i najdobro da gi upotrebi{.
Vtoriot senator
Flavij
Ova e pe{terata.
Mir i spokojstvo vo nea! Gospodaru Timon!
Timon!
Izlezete i zboruvajte so prijateli! Imate
pozdrav
od Atin~anite preku dvajca senatori svoi.
Zboruvajte so niv, blagoroden Timone.
(Izleguva Timon od pe{terata.)
Priznavaat ete
deka bezdu{en prenebreg poka`ale kon
tebe;
i sega senatot, koj{to mnogu retko
odlukite gi menuva, ~uvstvuvaj}i deka
Timon mu treba, i sogleduvaj}i ja seta
gre{ka
{to navremeno ne mu pomogna na Timon,
n# ispra}a nas, da ti preneseme kolku `ali,
891
Timon od Atina
Me ma|epsavte sosem,
me fativte na spawe i me dovedovte do
solzi.
Pozajmete mi srce na {utrak i o~i na `ena
ute{nive ponudi da gi opla~am, o, senatori
dobri.
naveweto
od gnasnata, yverska, naludni~ava vojna,
toga{ neka znae (ka`ete mu Timon taka
veli,
od `al za na{ite starci i na{ite mladi),
a {to drugo mo`am da mu re~am, deka ba{
mi e gajle,
pa neka sfati kako saka-i za no`evite
nivni-bez gajle
imate vratovi za se~ewe. A za mene li~no,
ne postoi xepno no`e vo buntovniot logor
{to ne go cenam pove}e od vratot
najugleden vo Atina. Zna~i, ve ostavam taka
vo za{tita na bogovite mnogumilozlivi
nebare kradci pred temni~arite nivni.
Prviot senator
Flavij
Timon
Prviot senator
Ama sepak zemjata si ja sakam i ne sum
onoj {to na propasta nejzina se raduva,
kako {to ~esto slu{ate za mene.
Zatoa TimonTimon
Prviot senator
Pa dobro, gospodine; zatoa, sakam, gospodine, vaka:
ako Alkibijad zemjacite mi gi ubie,
neka Alkibijad ova go znae od Timona,
na Timon ne mu e gajle. No, ako ja pqa~ka
ubavata Atina i za brada gi fa}a starcite
na{i
vredni, predavaj}i gi devicite na skver-
892
Vilijam [EKSPIR
Prviot senator
Ovie zborovi usnite vi gi krasat duri minuvaat niz niv.
Vtoriot senator
I vleguvaat vo na{ite u{i kako golemi
pobednici niz triumfalnata arka.
Timon
Pozdravete gi od mene,
i ka`ete im deka, od makite za da gi spasam,
od stravot od udari ini, bole{tini, {teti,
od stradi qubovni i ~emeri drugi
{to krevkiot sud na prirodata gi trpi
na nesigurna pateka `ivotna, edna
qubeznost }e im storam: }e im ka`am
kako da go izbegnat gnevot div na Alkbijad.
Prviot senator
Ova mi se dopa|a; sepak se vra}a.
Timon
Ima edno drvo {to vo moja blizina raste,
a, za moi potrebi, naskoro }e treba
da go se~am; ka`ete im na prijatelite moi,
na site Atin~ani, s# kako {to idat redum,
od najvisok do najnizok, koj{to saka
bolkata da mu ja snema, neka brzne vedna{,
ovde neka dojde, pred drvoto sekirata da ja
seti,
i da se obesi. Ve molam, prenesete go mojot
pozdrav.
Flavij
Da ne go voznemiruvame pove}e; promeni }e
nema.
Timon
Pove}e ne idete mi; ka`ete & na Atina
deka Timon ve~niot dom svoj go krenal
na peskovitoto krajbre`je od solenata voda,
kaj{to po vezden plimata penliva }e go
plavi.
Tuka dojdete, za mogilkata moja proro~i{te
da vi stane.
Usni, u{te ova pa jazicite ve}e neka ne
pre~at:
ona {to ne ~ini, ~umi i zarazi neka go
le~at!
Samo grobarstvoto sakam da vi cuti; plata
primajte vo mr{i:
sonce,trgni mi se, Timon svoeto go svr{i!
(Izleguva.)
Prviot senator
^emerot mu e vkorenet sosem
vo prirodata.
Vtoriot senator
Nade`ta vo nego e mrtva. Odime nazad,
i da vidime kakvi drugi imame sredstva
vo opasnost na{a stra{na.
Prviot senator
Ni trebaat za toa brzi noze.
(Izleguvaat.)
893
Timon od Atina
Scena 2
Scena 3
Tretiot senator
Vojnikot
894
Vilijam [EKSPIR
Scena 4
Prviot senator
Alkibijad
Objavete mu go na gradov od kukavici i razvratni `eni
na{iot stravokoben nastap.
(Trubi za pregovori.)
(Senatorite izleguvaat na bedemite.)
Do sega teravte slobodno, ispolnuvaj}i go
seto vreme
so razvrat i raspojasenost, a va{ata volja
be{e edinstven zakon; do sega, jas i mnozina
drugi
{to tapkaa vo senkata na vlasta va{a
odevme samo so prekrsteni race, vzalud
vozdivnuvaj}i zaradi stradaweto na{e.
Dojde vreme koga
krotkata volja
na stradalnikot }e se osili i sama od sebe
}e vikne, Dosta!. Do sega gazenata pravda
povtorno }e sedne i }e di{e vo udobnite
stolovi va{i,
a zazbiftanata nahalnost naedna{ }e
splasne
od strav i grozno begstvo.
Prviot senator
Blagoroden i mlad mnogu,
koga gri`ite prvi zamisli samo ti bea,
pred mo} da ima{, a pri~ina za strav nie,
te viknavme melem da ti dademe za gnevot,
neblagodarnosta da ja izbri{eme, so qubov
pogolema od nea.
Vtoriot senator
Nitu pak se `ivi
onie {to bea pri~ina za prviot tvoj progon;
sramot, {to epten im nedostiga{e mudrost,
srcata im gi skr{i. Vo mar{ vlezi, vo`du
blagoroden, vo gradot na{ so razvioren
bajrak;
so desetkuvawe na sekoj desetti `itel,
dokolku odmazdata ti livka po takva hrana
gnasna duri i za prirodata, desetokot zemi
si go,
a so ~kurta neka se re{i koi od niv
}e `iveat a koi }e umrat.
Prviot senator
Ne se vinovni site.
Ne e pravi~no zaradi nekolkumina mrtvi
`ivi da pla}aat; zlostorite, kako i zemjata,
ne se nasledni. Zatoa, zemjaku najmil,
vlezi so vojskite, no gnevot ostavi go
nadvor,
po{tedi ja atinskata kolevka svoja i rodot
blizok
{to rasplamteniot gnev tvoj bi go sotrel
zaedno so vinovnicite; kako pastir,
dojdi do trloto i zarazenite izdvoj gi,
bez da gi uni{ti{ site.
Vtoriot senator
Vtoriot senator
Otidovme so molba
da go vratime Timon vo srcata na gradot
sakan
smerno mu pora~avme, a vetivme mnogu.
Ne bevme site nequbezni, niti zaslu`uvame
site
udarot voen da n# sotre.
Timon od Atina
895
Bele{ki
Scenata se slu~uva vo domot na Timon. Inaku vo prvoto folio izdanie na delata na
[ekspir, dramata ne e podelena na ~inovi i sceni. Podelbata zastapen ovde glavno e
dosledna na onaa na Kepel.
2
Mnogu redaktori pesni~kava {to ja ka`uva poetot ja stavaat vo italika {to ne e slu~aj
vo Folioto.
3
Ogledalolik laska~ bidej}i laska~ot kako vo ogledalo gi otslikuva site raspolo`bi na
onoj komu laskite se nameneti. Vo slu~ajov, Timon.
4
Lutinata e kratkotrajno ludilo (Horatij, Poslanija)
5
Poteweto vo topla kada bil poznat na~in za le~ewe od veneri~ni zaboluvawa.
6
Vo originalot Korint. Drevniot Korint bil na lo{ glas zaradi razvrat i blud zatoa
stanuva simbol na razvratot, ne{to kako bibliskite gradovi Sodom i Gomora.
7
Odgovorot na Timon e vrzan so pogovorkata Lastovicite, kako la`nite prijateli, begaat
pred doa|aweto na zimata.
8
Verojatno go frla i poslednoto aliv~e od sebe ili, kako {to zabele`uva eden drug
komentator, si ja kubi kosata i ja frla kon Atina!
9
Sferata na mese~inata. Spored Ptolomejskata kosmologija, samo oblastite pod
mese~inata se podlo`ni na promeni, a s# drugo nad niv e nemenlivo. Timon go povikuva
sonceto koe, normalno, e vrzano so sozdavaweto, da ja promeni sopstvenata priroda i so
zarazi i ~umi da ja uni{ti celata podlunarna sfera.
10
Ovie dva stiha ne se epitafot na Timon, za{to vojnikot, kako {to }e se vidi podocna,
ne e vo sostojba da go pro~ita originalot. Stanuva zbor za u{te ne{to, pokraj natpisot,
napi{ano od Timona na jazik razbirliv za vojnikot. (Obi~no razbirliviot kaj [ekspir e
angliskiot, a nerazbirliviot, latinskiot jazik.)
11
O~igledno dva epitafa od po dva stiha {to [ekspir gi izvadil od Plutarh so namera
podocna da izbri{e eden, verojatno prviot, pri proverkata no, jasno e deka ne stignal pa
ostanale dvata. Plutarh veli deka prviot bil napi{an od samiot Timon, a vtoriot od
poetot Kalimah.
1
Vilijam [ekspir
Veselite `eni od Vindzor
Komedija na zabuni
Kroteweto na opakata
So sila ubavina ne biduva
Od vlakno ortoma
Sekoe zlo za arno
Tante za kukurigu
Romeo i Julija
Ri~ard Treti
Koriolan
Timon od Atina
Prevod od angliski, predgovori i bele{ki
Dragi Mihajlovski
Izdava~:
KAPRIKORNUS
Xon Kenedi 1/23, 1000 Skopje, Makedonija
www.kaprikornus.com.mk
Za izdava~ot
Brankica Mihajlovska