Abstrakti

Punimi ka per qellim te tregoj per funksionimin e sistemit financiar dhe ndarjen e tij neper
sektore, pastaj ndikimin e tij ne ekonomine e vendit. Fillimisht do te flasim per sistemin financiar
dhe rolin e tije e pastaj do te bartemi ne nje rast studimor per sistemin financiar te kosoves. Ne
kuader te ketij do te trajtojme te gjitha institucionet financiare duke perfshire sistemin bankar,
pensional, sistemin e sigurimeve dhe institucionet mikrofinanciare e ndermjetsit financiar dhe te
shohim se cili sistem dominon, perparsit dhe te metat e ketij sistemi.Gjithashtu do te shohim se si
jane te shperndara asetet neper keto institucione, rolin e tyre ne funksionimin e nje sistemi
financiar stabil dhe ne rritje e siper dhe efektet e tij ne ekonomi.
Punimi si I tille eshte elaboruar duke u bazuar ne raporte zyrtare te marre nga institucione
qeveritare vendimarese te sistemit financiar, shoqate qe e monitorojn punen dhe funksionimin e
ketij sistemi,institucione financiare nderkombetare gjithashtu ne revista me karaktet ekonomikofinanciare. Punimi eshte organizuar ne tri pjese, fillimisht per teresin e tije pastaj permbajtja dhe
klasifikimet dhe ne fund disa konkluzione per keto zhvillime.

Hyrje
Qka eshte sistemi finaciar, si funksionon ky sistem, kushe e mbikqyre kete sistem, ku jane te
koncentruara zhvillimet me te medha te ketije sistemi, cilet jane faktoret qe ndikojn ne zhvillimin
apo ngecjen e tij, pastaj a eshte mire te kemi nje sistem financiar te diversifikuar, ku qendron
rendsia e tij per ekonomin e shume pytje te tjera do te mund ti kuptojm permes materjalit ne
vazhdim I cili jep detaje te ndryshme rreth sistemit financiar te kosoves duke u bazuar ne
informata adekuate dhe me nje analize te mire interpretuar si hulumtuesi I punimit.
Rendesi e ketij eshte te marrim informata me te detalizuara rreth sistemit financiar te kosoves
dhe keto informata te transmetohen te studentet ne menyre qe te rrisin aftesist rreth tij dhe te
mund te bejne krahasime me sistemet tjera.

1. Sistemi financiar
Sistemi financiar i nj vendi historikisht funksionon n sherbim t grumbullimit t fondeve dhe
shprndarjes s tyre n ekonomi. Sa m i madh fluksi i ktyre fondeve dhe sa m n mnyr
efikase t shprndahen kto fonde aq m mir do knaqen dshirat individuale dhe aq m mir
do te leviz ekonomia e nj vendi.Qllimi i nj sistemi financiar sht kalimi i fondeve nga njsit
suficitare tek ato deficitare. Ndryshe, nga ato q kan para t teprta, kursime, tek ata q kan
nevoj pr para. Pra ndrmjetsuesit financiar kryejn funksionin e ndrmjetsimit nprmjet
grumbullimit t fondeve t individve q dshirojn t investojn kursimet e tyre dhe i vn kto
fonde n dispozicion t kompanive apo t firmave q krkojn financim.Institucionet financiare
luajn nj rol t veant n rritjen e eficiencs s shrbimit t pagesave, e cila ndikon n
zhvillimin ekonomik.1

2. Rasti I Kosoves
Sistemi financiar n Kosov q nga paslufta dhe deri n kt periudh, vazhdimisht ka shnuar
rritje n shumicn e vlerave t saj, gj q tregon se institucionet financiare n Kosov kan
themeluar baza t shndosha t funksionimit duke ofruar siguri dhe besim tek klientt. Kjo ka
br q sistemi financiar n Kosov t kontribuoj vazhdimisht n zhvillimin ekonomik t vendit
prmes procesit t huadhnies nga institucionet kredidhnse (prmes bankave komerciale dhe
institucioneve mikrofinanciare), por edhe prmes shrbimeve q I ofrojn kompanit e sigurimit.
Numri i institucioneve financiare n vazhdimsi sht rritur, gj q tregon se ky sektor sht
atraktiv pr investitort dhe nj nivel t lart t siguris dhe besueshmris pr qytetart.
Kjo mund t vrehet edhe nga tabela nr.1 e paraqitur pr vitet 2010-2014, me rast shihet se n
fund t vitit 2010 sistemin financiar n Kosov e prbnin gjithsej 67 institucione, prderisa n
qershor 2014, numri i tyre ka arritur n gjithsej 84 institucione2.
Sistemi financiar i Kosovs vazhdoi t zgjeroj aktivitetin e tij gjat vitit. N dhjetor 2014,
gjithsej asetet e sistemit financiar arritn vlern prej 4.5 miliard euro, duke shnuar rritje vjetore
prej 7.4 prqind. Rritja e gjithsej aseteve t sistemit financiar kryesisht i atribuohet rritjes s
aseteve t bankave komerciale dhe fondeve pensionale. Sektori I sigurimeve, pavarsisht
1 N. Gregory Mankiew & Mark P. Taylor - Makroekonomia , Botimi 2007
2 SHBK -Raporti i Struktures se Aseteve t Sistemit Financiar

zgjerimit t aktivitetit, kishte kontribut m t vogl n rritjen e gjithsej aseteve t sistemit

financiar, prderisa ndikimi i sektorit mikrofinanciar ishte neutral. Struktura e sistemit financiar
vazhdon t dominohet nga sektori bankar i cili prfaqsoi 70.1 prqind t gjithsej aseteve t
sistemit n dhjetor 2014, pasuar nga fondet pensionale q prfaqsojn 24.1 prqind t gjithsej
aseteve. Sektori pensional vazhdon t jet sektori me normn m t lart t rritjes s aseteve n
kuadr t sistemit financiar. N dhjetor 2014, asetet e sektorit pensional shnuan rritje vjetore
prej 19.1 prqind, duke br q pjesmarrja e tyre n gjithsej asetet e sistemit financiar t arrij
n 24.1 prqind krahasuar me 21.7 prqind n dhjetor 2013. Me rritje t prshpejtuar t aktivitetit
u karakterizua edhe industria e sigurimeve. N dhjetor 2014, asetet e kompanive t sigurimit
shnuan rritje vjetore prej 5.8 prqind (1.5 prqind n dhjetor 2013). Pjesmarrja e aseteve t
sektorit t sigurimeve. N nj interval kohor prej tri viteve e gjysm, jan shtuar gjithsej 17
institucione m shum, prfshir ktu dy banka komerciale m shum, nj kompani sigurimi,
trembdhjet ndihms financiar dhe nj institucion mikrofinanciar n raport me vitin 2010. Ktu
vrehet se rritjen m t madhe n numr t institucioneve, kan shnuar ndihmsit financiar me
gjithsej trembdhjet institucione.
Andaj tabela na jep nje konkluzion te qarte qe gjate gjithe kesaj periudhe ka pasur rritje dhe
zhvillim te sistemit fianciar I cili eshte I rendesishem per te mbajtur nje ekonomi stabile dhe te
qendrueshme, gjithashtu ky investim ne sistemin fianciar (SF) tregon se ky sistem funksionon ne
menyre aktive dhe eshte nje treg I sigurt si per investitororet e brendshem edhe per ate te
jashtem.
Tabela 1. Numri I institucioneve financiare
NUMRI I INSTITUCIONEVE FINANCIARE

Qer2015

2010

2011

2012

2013

10

12

13

13

13

15

Ndihmsit financiar

28

34

34

38

41

Institucionet
Mikrofinanciare

17

20

20

17

18

Gjithsej

67

77

77

79

84

Prshkrimi
Bankat Komerciale
Kompanit e sigurimit
Fondet Pensionale

Sektori mikrofinanciar, q gjat tri viteve t fundit u karakterizua me zvoglim t aktivitetit, n

vitit 2014 ndrpreu trendin rns ku vlera e aseteve t sektorit mbeti e pandryshuar me vitin e
kaluar. Megjithat, pjesmarrja e sektorit n gjithsej asetet e sistemit financiare u zvoglua n
2.5 prqind (2.7 prqind n dhjetor 2013), kryesisht si rezultat i norms m t lart t rritjes s
aseteve t sektorve tjer. Asetet e ndihmsve financiar n dhjetor 2014 shnuan rritje vjetore
prej 18.6 prqind, por pesha e tyre n sistemin financiar vazhdon t jet e ult me nj prfaqsim
prej vetm 0.2 prqind n gjithsej asetet e sistemit financiar
Nga kjo kuptojme qe sistemi financiar I kosoves perbehet nga pese institucione financiare te cilat
jane: bankat, fondet pensionale, kompanit e sigurimeve, institucionet mikrofinanciare, ndihmesit
financiar.Gjate gjithe periudhes te ndertimit te sistemit financiar shihet qe kemi rritje te aseteve
ne te gjitha kategorit e ketij sistemi por duke vequar institucionet bankare me perqindjen me te
madhe.
Vlera e gjithsej aseteve t sistemit financiar ka shnuar rritje t vazhdueshme npr vite. Kjo
mund t vrehet edhe nga tabela nr. 2 e paraqitur m posht.3

Asetet e Sistemit Financiar

Pershkrimi
Bankat Komerciale

2010
2011
2012
2013
2014
2,455.1 2,649.7 2,829.3 3,059.3 3,059.5
0
0
0
0
0

Kompanit e sigurimit

97.2

106

130.8

132.5

135.6

493.7

593.3

744.6

918.7

997.3

134

121.9

115.8

112.9

113.1

3,180.
00

3,470.
90

8.2
3,828.
70

7.6
4,231.
00

8.9
4,314.
40

Fondet Pensionale
Institucionet
Mikrofinanciare
Ndihmsit financiar
Gjithsej

N qershor t vitit 2014 nga gjithsej asetet e sistemit financiar, pjesn m t madhe t saj e
prbn industria bankare n vler prej 3,059.50 miliard euro. Pas ksaj renditen fondet
pensionale n vler prej 997.30 milion euro, kompanit e sigurimit n vler prej 135.60 milion
euro, institucionet mikrofinanciare n vler prej 113.10 milion euro dhe krejt n fund ndihmsit
financiar n vler prej 8.9 milion euro.

2.1 Sistemi Bankar i Kosoves

Struktura e sektorit bankar vazhdon t dominohet nga bankat me pronsi t huaj, ku nga gjithsej
dhjet banka t licencuara, tet jan me pronsi t huaj dhe menaxhojn 90.4 prqind t gjithsej
aseteve t sektorit dhe 93.1 prqind t gjithsej kapitalit t sektorit bankar. Pjesa m e madhe e
aseteve t sektorit bankar (51.3 prqind e gjithsej aseteve) menaxhohet nga dy bankat me
origjin nga Gjermania dhe Austria. Sllovenia prfaqsohet me nj bank e cila vazhdon t
mbetet banka e tret n treg me pjesmarrje prej 15.6 prqind n gjithsej asetet e sektorit. Turqia
prfaqsohet nga tri banka, t cilat gjat katr viteve t fundit zgjeruan pjesmarrjen, duke arritur
n 13.7 prqind n dhjetor 2014. Shqipria vazhdon t prfaqsohet nga nj bank, e cila ka
pjesmarrje prej 8 prqind n gjithsej asetet e sektorit bankar. N tregun bankar t Kosovs
operon edhe nj bank me origjin nga Serbia, e cila ka pjesmarrje prej 1.8 prqind n gjithsej
asetet e sektorit.Dy bankat vendore, n dhjetor 2014 kishin nj pjesmarrje prej 9.6 prqind n
gjithsej asetet e sektorit bankar, q krahasuar me vitin e kaluar paraqet rnie pr 0.5 perqind.4
2.1.1 Asetet
Ekonomia e Kosovs konsiderohet t jet relativisht e re por e karakterizuar me nj zhvillim t
shpejt t sistemit financiar.Vlera e aseteve t sektorit bankar t Kosovs n dhjetor 2014 arriti
n 3.18 miliard euro, duke shnuar rritje vjetore prej 4.2 prqind q paraqet nj ngadalsim t
trendit t rritjes kur kemi parasysh normn e rritjes prej 8.1 prqind t regjistruar n dhjetor
2013. Industria bankare si sektori m i madh q prfshin 70.8% e gjithsej aseteve t sistemit
financiar, prbrjen e aseteve t saj e ka t dominuar nga kredit bruto dhe lizingjet t cilat n
muajin qershor prbjn rreth 61.7% t gjithsej aseteve t industris bankare. Si shihet n
tabeln, letrat me vler me 13.2% t gjithsej aseteve, paraja e gatshme dhe bilanci me BQK-n
q prbn 11.7%, bilanci me bankat komerciale me 10.4% dhe kshtu me radh.
Asetet e industris bankare kan shnuar rritje t vazhdueshme prej vitit n vit, duke u br
kshtu bartse e zhvillimit ekonomik n vend. Nse shikohet n periudha m afatgjate, pra
brenda nj periudhe 4 vjeare (2010-2014), ather asetet e ksaj industrie jan rritur pr 29.8 %

2.1.2 Kredite
Kredit vazhdojn t jen kategoria kryesore e aseteve t sektorit bankar me pjesmarrje prej
59.1 % n gjithsej asetet e sektorit n vitin 2014. N dhjetor 2014, vlera e gjithsej kredive arriti
n 1.88 miliard euro, q paraqet rritje vjetore prej 4.2 %.
Struktura e kredive vazhdon t dominohet nga kredit pr ndrmarrje t cilat n dhjetor 2014
prfaqsuan 65.9 prqind t gjithsej kredive dhe shnuan rritje vjetore prej 2.1 prqind.
2.1.3 Depozitat
Depozitat paraqesin burimin kryesor t t hyrave t industris bankare, andaj rritja e
qndrueshme e tyre n industrin bankare n Kosov ka rndsi t madhe n stabilitetin financiar
n vend. Fatmirsisht n Kosov q nga hapja e banks s par komerciale, depozitat e industris
bankare si pjes kryesore e strukturs s detyrimeve kan shnuar rritje t vazhdueshme duke u
br faktor ky i zhvillimit t sistemit financiar n Kosov. Pjesn kryesore t depozitave t
industris bankare e prbjn depozitat e ekonomive familjare, pastaj korporatat tjera
jofinanciare, korporatat publike jofinanciare, kompanit e sigurimit dhe kshtu me radh.

2.2 Sistemi Pensional

Sektori pensional vazhdon t jet sektori me normn m t lart t rritjes s aseteve n kuadr t sistemit
financiar t Kosovs. Vlera e aseteve t sektorit pensional, deri n dhjetor 2014, arriti n 1.1 miliard euro,
duke shnuar rritje vjetore prej 19.1 prqind. Sektori pensional i Kosovs prbhet nga Fondi i Kursimeve
Pensionale t Kosovs (FKPK) dhe Fondi Slloveno-Kosovar I Pensioneve (FSKP) 5. Pjesa m e madhe e
kursimeve pensionale n Kosov vazhdon t administrohet nga FKPK-ja, q menaxhon me 99.5 prqind
t gjithsej aseteve t sektorit t pensioneve t cilat u karakterizuan me rritje vjetore prej 19.1 prqind.
Ndrsa pjesa e mbetur administrohet nga FSKP-ja t cilat shnuan rritje vjetore prej 9.2 prqind.

Sektori pensional gjat vitit 2014 u karakterizua me performanc pozitive financiare. T dy

fondet shnuan ngritje t mimit t aksionit dhe kthim pozitiv nga investimet. Vlera e mimit t
aksionit t FKPK-s, n dhjetor 2014, arriti n 1.29 euro, duke shnuar rritje vjetore prej 6.5
prqind.

2.3 Sektori I Sigurimeve

Struktura e sektorit t sigurimeve vazhdon t dominohet nga shrbimet e sigurimit jo-jet i cili
prfaqson 89.9 % t gjithsej aseteve t sektorit, ndrsa pjesa e mbetur prej 10.1 % e aseteve prfshin
shrbimet e sigurimit jet. Nga gjithsej 14 kompani t sigurimeve q operojn n Kosov, 11 kompani
ofrojn produkte t sigurimit jo-jet, ndrsa 3 kompani ofrojn produkte t sigurimit jet. Sektori I
sigurimeve n Kosov vazhdon t dominohet nga kompanit me pronsi t huaj, t cilat n dhjetor 2014
menaxhuan 67.4 prqind t gjithsej aseteve t sektorit t sigurimeve.
Austria dhe Shqipria, q prfaqsohen me 5 kompani, vazhdojn t zotrojn 37.8 prqind t gjithsej
aseteve t sektorit t sigurimeve. N treg operojn 4 kompani vendore t cilat prfaqsojn s bashku 32.6
prqind t aseteve t sektorit. Sllovenia prfaqsohet nga 2 kompani t cilat menaxhojn 14.3 prqind t
aseteve t sektorit6. Ndrsa, Turqia prfaqsohet nga 1 kompani e cila menaxhon 8.2 prqind t gjithsej
aseteve t sektorit t sigurimeve. N dhjetor 2014, vlera e aseteve t kompanive t sigurimit arriti n
140.4 milion euro, duke shnuar rritje vjetore prej 5.8 prqind, q paraqet prshpejtim t rritjes krahasuar
me normn vjetore t rritjes prej 1.5 prqind n dhjetor 2013. Struktura e aseteve t kompanive t
sigurimit vazhdoi t dominohet nga depozitat, t cilat prbjn 60.2 prqind t gjithsej aseteve.

2.4 Sektori Mikrofinanciar dhe Ndihmesit Financiar

Ne te gjithe territorin e kosoves jane te pranishme 18 institucione mikrofinanciare dhe 41 ndihmes
financiar qe menagjojn 2.82 % te te gjitha aseteve te sistemit financiar apo 122 milion euro.
Sektori mikrofinanciar gjat vitit 2014 ka ndrprer trendin e tkurrjes s aktivitetit t ndjekur gjat viteve
t fundit. N dhjetor 2014, vlera e gjithsej aseteve t institucioneve mikrofinanciare ishte 112.9 milion
euro q paraqet nivel t ngjashm me vitin 2013.7
Kredit, t cilat prfaqsojn 65.9% t gjithsej aseteve t sektorit, jan karakterizuar me rritje vjetore prej
2.9 prqind, dhe kan arritur vlern prej 74.4 milion euro n dhjetor 2014. N kuadr t gjithsej kredive
34.1 prqind jan t destinuara pr ndrmarrje kurse 65.9 prqind pr ekonomit familjare
Lizingu prfaqson kategorin e dyt m t rndsishme t aseteve t IMF-ve me pjesmarrje prej 19.8
prqind n gjithsej asetet. Deri n dhjetor 2014, lizingu arriti vlern 22.4 milion euro, duke
shnuar rritje vjetore prej 1.4 prqind.

6 BQK Raporti I stabilitetit financiar 2015

7 BQK Sektori I IMF-ve, Raporti I Stabilitetit Financiar, 2015

Normat mesatare t interesit pr kredit e IMF-ve vazhdojn t jen dukshm m t larta

krahasuar me normat e aplikuara nga sektori bankar. Norma mesatare e interesit n kredit e
IMF-ve, n dhjetor 2014, ishte 23.3 prqind (22.6 prqind n dhjetor 2013).

2.4.1 Ndihmesit Financiar

Struktura e ndihmsve financiar prbhet nga byrot e kmbimit dhe agjensionet pr transferim t parave
(ATP). Ky sektor prbn numrin m t madh t institucioneve financiare n vend, mirpo menaxhon
pjesn m t vogl t aseteve t sistemit financiar (0.2 prqind n dhjetor 2014). Vlera e aseteve t
ndihmsve financiar n dhjetor 2014 arriti n 9.0 milion euro, q paraqet rritje vjetore prej 18.6 prqind.

3. Perfundimi
Gjate gjithe periudhes ka pasur rritje dhe zhvillim te sistemit financiar qe eshte e rendesishme
per te mbajtur nje ekonomi stabile dhe te qendrueshme, gjithashtu ky investim ne sistemin
financiar tregon se ky sistem funksionon ne menyre aktive dhe eshte nje treg I sigurte per
investitoret e brendshem dhe te jashtem.
Sistemi financiar eshte sistem I diversifikuar mire qe promovon siguri dhe stabilitet per
ekonomin dhe zhvillimin e vendit.
Sektori bankar si prbrsi kryesor i sistemit financiar t Kosovs, ka ruajtur nivelin e
qndrueshmris, prderisa aktiviteti ndrmjetsues financiar ka vazhduar t rritet, por me ritm
t ngadalsuar.
N Raportin e rregullt ekonomik pr Evropn Juglindore t Banks Botrore, pr Kosovn n vitin 2014,
ky mekanizm ka parashikuar q t ket rritje ekonomike jo m shum se 3.5 pr qind perderisa vendi

jone parasheh rritje ekonomike deri 4.1 %. Sistemi financiar i Kosovs ka vazhduar t reflektoj
nivel t lart t qndrueshmris n t gjith sektort prbrs t tij. Esht inkurajues fakti se
bankat n Kosov n vitin e fundit kan dhn kredi njshifrore. Mesatarja e normave t interesit
t kredive nga bankat e Kosovs ka qen 9.2 prqind. Trendi i rnies s normave t interesit do t
vazhdoj. Kjo vjen edhe pr shkak se bankat kan likuiditet, por edhe si rezultat i konkurrencs
s bankave. Ulja do t ket efekt pozitiv te kredimarrsit, qoft t bizneseve apo edhe tek
ekonomit familjare.