Professional Documents
Culture Documents
ArdGerme Sunumu Zafer Kinaci PDF
ArdGerme Sunumu Zafer Kinaci PDF
binadan kopuk basit mesnetli sistemler olur. Her zaman da kullanl olmamaktadr.
rnein ok katl binalarda yatay yk iin ereve sistemi gereklidir. Yada bazen
mimari adan dnlrse, eer ok byk aklklar olursa, bu elemanlar
gizlenememektedir.
Ard germeye geldiimizde durum biraz daha farkl olmaktadr. ngermeden
farkl olarak ard germe halat beton dklmeden nce kalbn ierisine istenilen
formda konulabilir. Bu form, binann akl, arlk merkezinin yeri gibi birtakm
faktrlere bal olarak ve gerekli hesaplamalarn yaplmasnn ardndan en uygun
form olacak ekilde braklr. Beton belli bir mukavemetini aldktan sonra bu halatlar
gerdiriliyor. Bu ekilde betona ters bir yk ve ters moment veriliyor. Zaten n
germenin gayesi, dey ykler altnda oluan momentleri ve tesirleri azaltmaktr. Yani
bu ekilde n germe verilen bir eleman, ister n germe, ister ard germe eklinde
olsun, bu elemanlarda momentler azalyor. Kesit, basn ve azaltlm moment
altnda alan bir kesite indirgeniyor. Genelde de tam n germe halinde, kesitte ya
ok az ekme gerilmesi oluyor ya da hemen hemen hi ekme gerilmesi olmuyor,
btn kesit basnca alyor, atlamam bir kesit elde ediliyor. Sehimler azalyor ve
daha ufak boyutlarda byk aklklar geilebilmesi mmkn oluyor.
Parabolik bir germe halat veya germe eliin konulmu bir kiriin nasl
altn izah etmeye alacam. Tabii bu basit mesnette bir sistem, bundan sonra
da srekli sistemler ya da ereve sistemler de nasl olduunu izah edeceiz.
Burada grld zere halat, belli bir geometriye bal olarak konuluyor.(ekil 3).
grdnz
ekilde
srekli
bir
kirie
ard
germe
uygulamasn
Pek moment azaltmad iin, bu ykler altnda buray zlyor, yine terse doru
kiriin dey yk momentini azaltan bir n germe momenti bulunuyor.
n germeli beton ile bizim de bir standardmz var, TSE 3233 ve ubat 1979da
ilk yaynlanmas yaplmtr. O zamandan beri de pek deitirilmemitir. , ama onun
da sebebini Hoca olarak sorduumuzda, ileride Eurocode kullanlacak, o yzden
buna biz dokunmadk dediler. Yine de n germe ilemlerinde iimizi grecek bir
detay da var.
Bu Standart da mesel; kprlerde, betonun mukavemetinin, fck, yzde 40,
dier yaplarda yzde 45i alnyor. ekme iin ise
1.6 * (fck)
bir ekmeye
msaade ediyor, yani bu ekmeyi beton alr diyor. Bazen yaptmz projelerde bu
kadar bir ekmeye msaade ediyoruz. nk, mesel iki demet, demet halat
kullanyorsunuz, tam demetin sonunda bir miktar ekme kyor, drdnc bir
demedi harcamak istemiyorsunuz. O zaman ynetmeliin msaade ettii bu ekme
kuvveti bazen bizim iimize yaryor.
Ard germe ne ile yaplr? Ard germede genellikle kullanlan iki tr elik vardr.
Birincisi elik ubuklar. Bunlar bizim bildiimiz nervrl ubuklar, genelde byk
aplarda, mesel 32lik, 36lk aplarda, ama kopma gerilmesi normal bizim
kullandmz St3n hemen hemen 2 kat, hatta daha fazla. 12300 kg/cm2 kopma
mukavemeti var. Bu ok fazla kullanlmyor. Aslnda ilk n germe denemeleri
ubuklarla balamtr, halatlar daha sonradan kullanlmaya balanlmtr. Ancak u
anda biz ounlukla halat kullanyoruz; daha pratik ve istenilen forma getirilebilinmesi
dolaysyla. ubuklara istediimiz formu veremiyoruz. Daha nce gsterdiim,
parabolik bir form vereceiz diyelim, her mesnette ve aklkta parabolik ekilde
atlatacaz, tam bkm noktasnda bu paraboln eimi, mesnete orta aklktan
sadan gelen, ile bu paraboln eimi, mesnetin zerine kan, eit olacak ki buradan,
bkm noktalarndan, halatlar rahata geebilsin. Bu formlar veriyorsunuz, projede
tarif ediyorsunuz ve yerinde bu ekil veriliyor. ubuklara bu ekilde formlar
veremiyorsunuz, ubuklar genelde dz olarak kullanlyor. Ama tabi ki ubuklarn da
kullanm alanlar mevcuttur. Halatlar mukavemet olarak da daha fazla, 18600 kg/cm2
mukavemete sahip. Bunun daha dk mukavemette olanlar var, ancak genelde bu
dk mukavemettekileri tercih edilmiyor. u anda piyasada en ok bulunan ve
yaptmz oldu.
tekrar bir snme ve bzlmeden dolay ksalmas oluyor. Yine zamana bal olarak
elik % 8 civarnda mukavemetini kaybediyor, % 8 civarnda bir geveme oluyor.
Buna relaksasyon da deniliyor. Btn bu kayplar toplanyor, yaklak % 20-25
civarnda bir kayp oluyor.
n germe ve ard germe halatlar: Halatlar genelde, 1/2 in, 0.6 in ya da 5/8 in,
en ok kullanlan aplar bunlardr. 1/2 in, 130 mm2 ; 0,6 in kesit alan 1.4 cm2 , ve
0.625 in 1.5 cm2 150 mm2. Bu halatlar 7 adet telden oluuyor. te grld
zere bir tane halat gelmi, burada bir soan ba denilen, datlm, ucu
kitlenmitir. te bu bir kr ankraj. (ekil 5).
ekil 5: Kr ankraj
Beton dkldkten sonra halat, o germe kuvveti altnda betondan kopup
gelmesin diye bu ekilde kr ankrajlar yardmyla kilitleniyor.. Bu soan ba tabir
edilen kr ankraj. Baka trl kr ankrajlar da var; fabrikada imal edilmi, getirilmi,
her firmann kendi patentli ankrajlar vardr. Onlar beton ierisine braklyor, halatlar
bir utan kilitleniyor ve hibir ekilde oynamyor. Bu soan ba dediimiz 7 tane tel
birbirinden ayrlm, ierisine beton girdikten sonra herhangi bir ekilde oynamyor.
Yurtdndan ithal edilmeyen, burada yaplan bir sistem olmas dolaysyla bu
sistemin maliyeti daha dktr.
Burada da bahsettiimiz o klflar grlyor.(ekil 6). Bu klflarn her birine bir
demet deniliyor.
10
11
kesiliyor ve kutu diye tabir edilen ukurluk betonlanarak halatlarn darya kan
ularnn kapanmas salanyor.
Ard germe ile ne gibi uygulamalar yaplabilir? Ard germe, betonarme ile hemen
hemen geilmesi imknsz olan aklklarda uygulanan bir sistemdir. Bildiiniz zere
elikle ok byk aklklar geilebiliyor. Ancak ard germe ile geebildiiniz
aklklarda, ard germenin konstrksiyon kalnl elikten daha az olduu gze
arpyor. Bunu baz ilerimizde denedik, mesel elikle herhangi bir at
geiyorsanz, at sadece kendini, zerinde az bir kaplama ve kar ykn tayorsa
byk aklklarda bu her zaman ekonomik oluyor. Yani herhangi bir sistemi onunla
kyaslayamyorsunuz. Ancak yine byk bir akl, zerinde deme var, hareketlilik
var ise, elik ya da ard germe arasnda tercih yaptnz zaman ard germe daha
avantajl duruyor. Ard germe hem ekonomik oluyor, hem de daha az bir
konstrksiyon kalnlnda. Mesela bizim yaptmz projeler ierisinde 16 metre
akl 40 cm kirisiz demeyle getiimiz var. Bunu normal bir elik kirile gemek
isteseniz, 10 cm beton dkeceksiniz, kompozit olarak da altrsanz yine 40-50
cmlik bir profil gerekecektir. 50-60 cmden aa bir konstrksiyonla geemezsiniz.
Mesela Belekte yaptmz bir otel, ortas boluk kenarlarnda koridor ve yatak
odalar mevcut. Mimar, en alt katta ok amal dairesel bir salon yapt. Fakat bu
salonu getirip otelin altna koymak istedi 4.5 metre kadar. Yani 4.5 metre konsol
yapmak zorunda kaldm. st katlarda 9 metre boyunda perdeler yaptm. En aa
kata geldiimizde bu perdelerin 4.5 metresini kestik, 4.5 metre bir konsol oldu.
Sadece konsol olmakla kalmad, bu konsolun ucuna da 13-14 metre aklnda,
zerinde toprak bk olan bir deme gelip oturuyor. Burada tabii betonarme ile
yaptnzda, perdeler de ok byk ekmeler oluuyor. Donat ile alrsnz belki, ama
bir kere donat ok youn kyor.
Donat almas iin biliyorsunuz, donat almadan betonun atlamas lazm,
betonda byk atlaklar oluacak. Bunu biz ard germe ile zmek istedik, perdelerin
ierisine ubuklar braktk, daha nce bahsettiim, ok az kullanlan art germe
ubuklar. Bunlar her bir perdenin ucuna apraz, dey ve yatay olarak brakld.
Beton dkldkten sonra gerdirildi. Bu uca oturan, hemen hemen bir uca noktasal
olarak 150-200 ton civarnda bir yk geliyordu, yani kk bir noktaya. Burann
kopmasn engellemek, perdenin atlamasn engellemek iin ard germe yapld.
12
betonu
13
Bu da bir patlatma donats (ekil 8). Tabii beton dkme ilemi bittikten sonra,
bu klflarn ierisinde kalan boluk beton enjeksiyonuyla dolduruluyor. Btn bu
ilem bittikten sonra, germe ilemi ve enjeksiyon iin braklan borular yardmyla
klflarn ierisi betonla dolduruluyor. Bu demetlerin ierisinde, 5, 7, 12, 15,19, 27li
hatta 77ye kadar halat bulunuyor. 77li halatlar genelde ok byk aklkl ok byk
germe kuvveti bulunan byk kprlerde kullanlyor.
Bir de demelerde kullanlan; tekne halatlar vardr. Onlarn klflar ierisi gres
ya dolu plastik klftr. Onlar daha ince demelerde, mesel 25 cm gibi. Zaten 25
cm.nin altndaki bir elemanda pek ard germe uygulamyoruz. nk; ard germeye bir
parabolik form vermek lazm. Artk daha ince demelerde o parabolik formu vermek
zorlayor. Orada, o plastik klfl, yal klfl halatlar kullanyoruz. Onlar, germeden
sonra herhangi bir enjeksiyon yaplmyor, o ekilde kalyor, yani onunda monolitik
olarak almasna bir zarar olmuyor.
Hatta, biz deprem blgesindeki yaplarda, yal klfl halatlar kullandmz
zaman acaba bir mahsuru olur mu? diye bir soru aklmzda belirdi. Fransz Freyssinet
Firmasndan Profesr Fucie bir konferans iin gelmiti. Ona bir soru soruldu. O yle
bir cevap vermiti: Deprem de keye moment geliyor ve ke momentleri altnda
elie ilave kuvvet geliyor. Hatta bazen elik kopabiliyor da. Halbuki bu yal klf
ierisinde rahata halat hareket ettii iin, deformasyonu rahata yayp hibir ekilde
kopma falan sz konusu olmuyor ve depreme ok dayankl binalar elde ediyoruz
demiti.
Biz, ie baladmz ilk gnden bu yana; hep yle sorular soruluyor: Ankrajl
halatlar kilitleniyor, kilitlendikten sonra herhangi bir ekilde depremde ve baka bir
eyde bu halatlar oradan kopup geliyor mu, gelmiyor mu? imdiye kadar byle bir
olay yaanmamtr.
Bir projede de mimar arkadalar bizden, 16 metre akl 40 cm kirisiz
demeyle gememizi istediler. Bunu betonarme ile denedik olmad. Sonra ard
germe uygulamas yaptk.
yapldnda, yani, tam kesitte ekme olumazsa, o zaman zaten donat gerekmiyor,
sadece minimum demir konuluyor. Burada tabii sehim problemi de ortadan kalkm
oldu ard germeyle.
14
Bir ard germe statik projesinde neler yazlyor; Kablonun tipi, mesela 0,6
monotron, yal klfl. Bunun ap, kesit alan 150 mm2, kopma snr, Bunlar projede
yazlyor, kopma snrnn % 75i. Ankraj tiplerini veriyorsunuz, beton cinsi ve uzama
miktar v.s. Mesela uzama miktar; uzama miktarn da hesaplayp veriyorsunuz ki,
yerinde uygulamada halatlar gerilirken doru kuvvetin uygulanp uygulanmadn
grmek iin uzama miktar llp kuvvet hesaplamas yaplyor.
Bizim ard germeyi ilk uyguladmz yer Sheraton Oteli. Sheraton Otelinde 23
metre aklnda bir salonumuz vard. Bu 23 metre akl gemenin ok yollar var,
elik yaparsnz, betonarme byk kiriler yaparsnz, ama burada iki tane byk
problem vard. Bir tanesi; kat ykseklii snrl, biz de konstrksiyon ykseklii olarak
23 metrede 2 metre kesit falan vermiyorlar. Ayrca, binann genilii, 23 metreden
yukar knca 18 metre ye daralyordu. Kenarlardaki yukardan inen kolonlar temele
kadar iniyordu ancak yukardan ortadan gelen kolon demeye oturuyordu. Kolon
geliyor, salonun zerinde bitiyor. Aa inmiyor, yani 23 metre aklk geiyorsunuz,
zerine de dokuz kat tayan 18 metreden yk alan kolon oturtuyorsunuz. Bu zlr
m, zlmez mi? Biz bunun zmn aratrdk ve ard germeli sisteme o zaman
adm attk. Bu konuda bize baz mavirler yardmc oldular, bizim ilk uygulamamz
idi. Bu salonun tavan 130 cm kalnlnda ard germeli deme ile geildi. zeri 4 kat
dolu bir deme. zerine 14 tane kolon basyor, her biri 600 ton. Bunun yannda
Yatak katlar da 18 metre aklnda , 44 cm kalnlnda ard germeli deme. Arada
da baka kolon yok. Bu aklkta herhangi bir kiri atmak isteseniz, herhalde 1
metrelik kiri bile az gelir, ya da 1 metre bile yetmeyebilir, 18 metrede.
Kat ykseklii de snrl. 3.5, 16.50 ve 19m gibi kat ykseklikleri vard. Burada
da mecburen, ard germe sistemini uygulamak zorunda kaldk. Ayrca, demenin
zerine basan kolonu da aa, salonun ierisine indiremedik. Mimar msade
etmedi, mal sahibi istemedi, buras ard germeli deme ile geildi.
Yine Sheraton da 800-900 Ton civarnda her bir halata germe uygulanyor. Tabii
bu germeler yle yaplyor: Karlkl, bir tane bir uta kr ankraj var yannda germe
ankraj. Diger uta, yine ayn ekilde artmal, bir bir utan, bir dierinden
gerdiriliyor. Ayrca burada: Beton dkldkten sonra, 130 cm kalnlndaki beton
dkldkten sonra halatlarn % 40 gerildi, sonra bina 3 kat kt, % 30 halat daha
gerdirildi, bina 3 kat kt % 30 daha gerdirildi, nk ayn anda gerdirdiimizde,
15
16
17
18
ard germe teklif ettik. Bunun maliyeti hesapland, mteri kabul etti. Burada
kullandmz, bahsettiim yal klfl tekli halatlar, nk o demetleri 25 cm iine
sdrmak zordu. Tekli halatlarla ki o zaman aralk tabii 15 cm dyor. Bu proje
zld, bunun inaat yaplmad, baz nedenlerden dolay gecikti, ama kat ykseklii
msait olsa, 35 cm beton kalnl verilse, ya da 40 cm asmolen msaade edilse belki
ard germeye gerek kalmayacakt. Ama burada 5 cmi de ya da 10 cmi de mimar
veremedi. 25 cm bizim deme kalnlmz var, 25 cm tesisat kullanyor, kald 2,5
metre. 2.5 metreden de mimarn bize verebilecei herhangi bir ey yok, mecburen bu
sisteme girdik.
19
20
21
Burada, sizlere ard germe ile neler yaplabilir, bir inaat sistemi olarak, onu
anlatmak istedik. Tabii ki bu retmeye ynelik bir ey deil, ne yaplabilir, neler
yaplabilir, neler yaplm, byle bir ey. n germeyi hemen hemen biz biliyorduk, n
germe genelde kprlerde sk sk gryoruz, ama n germede eskiden duyardk; 24
metre geilir diyor, imdi 30 metre yapyorlar. Tabii 30 metrelik bir kirii dkmek,
kaldrp yerine koymak, hatta trafikte tamak zor.
Ama ard germe olunca; burada 160 metre aklk, 80 bir taraftan, 80 bir taraftan
geliyor 160 metre aklk geebiliyorsunuz ki bu 160 metre en byk aklk deil.
Norvete yaplm 290 ksur metre bir kpr var, ard germe yaplm. aklkl,
orta akl 290 ksur metre, ard germeyle, yalnz orada ok ok yksek
mukavemetli bir beton kullanlyor. O da nemli.
ok teekkr ederim.
Buyurun.
BROL BAK- Pardon, otelde kullanrken, Deprem Ynetmeliini nasl atnz
acaba?
ZAFER KINACI- Btn deprem hesaplar boyutlu programlarla yapld. Biz
bunu yaparken yanmzda ODTden 4 tane retim grevlisi denetimindeydik.
Hocalarmz bu binann salamlna, projenin doruluuna dair rapor verdiler.
Aslnda kolonlar kiri zerine bastrlabilir. Yani deprem ynetmeliinde bu var. Biz
bunu demeye bastrdk, ama deme de 130 cm bir deme. Biz onu kiri
yapsaydk, kimse bir ey diyemeyecekti, ynetmelik de msaade ediliyor. Tabii
hocalardan da rapor gelince, pek itiraz eden olmad. Erhan Karaesmen Hoca
oradakilere yle demi: Hocam demiler, bu bina ynetmeliklere aykr deil mi?
Hoca da Beyler; bu bina ynetmelik binas deil, mhendislik binas demi. Yani
yle bir sz var Hocann. Ama bizim kolonlarn kirie bastrma msadesi var,
biliyorsun, bastrlyor.
BROL BAK : Kirite var da, demede yok.
ZAFER KINACI- Ama bu demede 130 cm, yani normal deme deil. Tek
ynl halatla yaptk, nk bir ynde moment kritik, teki ynde aklmz 8.60
22
metreydi. Orada baya bir kiriimiz vard, 200/200. O da baya zorland, ama orada
ard germe yapmadk, iki ynl. ki ynl ard germeden ben kendim kanyorum,
yaplyor ama. nk halatlar birbirine giriyor. Biliyorsunuz, halata belli bir geometri
veriliyor, mesel NTV Binasnda iki ynl ard germe srar edildi ve biz yaptk, halatlar
birbirine girdi ama o nemli bir ey deildi.
ki ynl ard germe de muhakkak halatlar akyor, o uygulamay ben
hayatmda bir defa yaptm, zaten ard germe, u ana kadar 10-12 tane bina yaptk. ki
ynl yapmaktan ben kanyorum. Orada gerekmedi zaten, bir yn 23 metre, bir
yn de 8.60 idi. 8.60 ynnde de baya byk bir kiri kt, o kirite rahata her
eyi tad.
BROL BAK- u kprde; orada 5er metre, 5er metre gidiyor dediniz ya, peki
orada germeyi nasl yapyordunuz?
ZAFER KINACI- O kesit yok kprde. Kprnn ierisinde, kprnn genilii,
mesel o hattn genilii 20 metre ise, 20 metre boyunda belli aralklarda boluklar
braklyor. O bahsettiim klflar beton ierisine brakyorlar. Projesini ben
yapmadm, ama grdm iin biliyorum. 100 tane klf braklyor ilk etapta. Bunlarn
diyelim ki, 10 tanesi gerdiriliyor, ikinci etapta bir 10 tane daha gerdiriliyor. te 16.
etapta 160 halat varsa 5er, 5er gidiyor veya diyelim 5er, 5er gerdiriliyorsa, 16 etap
ta 80 tane halat gerdiriliyor, en son o ekilde kendi kendini tayor.
Sonra bu ikisi birleince tekrar bir germe ilemi yaplyor. Bu tam bir rijit
monolitik kpr oluyor, yani deprem hesab, her eyi yaplm. Bunun projesi Yksel
Proje tarafndan yapld. Ard germe ilemleri Trkiyedeki firma tarafndan yapld. Biz
o firmadan fotoraflar aldk ki, ard germe ile ne yaplr? Arkadalar grsnler diye,
yani byle bir ey yaplabiliyor.
Bu ard germe ile yaplm en byk aklkl kpr deil, Erhan Karaesmen
Hocann bu konu da bir kitab var orada 290 metrelik Norvete bir kprden
bahsediyor, orta akl 290 metre.
YILMAZ ULUTRK- Bu, Boazii Kprsnn tersi deil mi? Bu tip bir kpr.
Orada halatlar yukardan gidiyor, burada da iinden.
23
ZAFER KINACI- Evet. imdi, Boazii Kprsnde halat tayclar var, doru.
Bu da onun gibi bir ey. Bir halatla tama sistemi gibi, yani bu imdi konsol olduu
iin hemen bir ey syleyemedim, ama normalde bizim basit halatlarmz vard, tek
aklkl, izdik ya, parabolik ekilde. O da bir yerde Boazii Kprsndeki ayn
mantk. Yani, yk alyor, kenarlara tayor. Boazii Kprsnde de 1 km. aklk
geiliyor. 1 km. aklk geerken, hi moment olumuyor. O halatlar nasl o momentini
azaltyorsa, bizim halatlarmz da momentini azaltyor, yani yk, halatlar alp, kenar
mesnetlere tayor. Burada da tabii onun tersi oluyor.
Mesel bize de 6 metre konsol gerekti, bir sahamzda. Oraya 40 cm deme
kalnlnda 6 metre konsol yaptk, ard germe, biraz da emniyetli yaptk. Yani 30
cmde de yaplabilirdi. Biz biraz emniyetli olsun dedik. Ard germe halatn tersine
koyuyorsunuz, halat konsolu yukar doru kaldryor, yani kesit ve momenti azaltyor.
Az bir donatyla da geiyorsunuz, minimum bir donatyla.
YILMAZ ULUTRK- Kpr de halatlar ekiyor, burada da basnca korkun bir
betonun dayanm olmas lazm.
ZAFER KINACI- Tabii, yani zaten byle bir kprde tahmin ediyorum, herhalde
C-40 kullanlmtr. O Norveteki Kprde de tam emin olmamakla birlikte C-80
kullanldn duymutum. zgl arl dk olan betonlarla. Bunlar pimi kilden
agrega, onlar ben grdm, bir firma yurtdndan ithal etmiti. Burada baz
denemeler yapld, C-55e kadar dkld, daha fazla dklmedi. Ama C-80e kadar
rahatlkla dklebilir diyorlar. Bunu Almanyada bir firma yapyor. Tabii ki, oradan
ithal, tama, agregayla yaplan beton ok pahal olduu iin burada pek tutmad.
Kilden piirerek yapyorlar, deiik bir teknoloji. eitli boyutlar da agrega, hem ok
yksek mukavemete sahip oluyor, hem de hafif oluyor.
Mesel C-80 bir betonu bir onda yedi ton bl metre kp arlkla yapyorsunuz,
bununla hem zgl arlnz azalyor, hem de mukavemet fazla. Tabii ki o kpr de
byle bir beton kullanlm, ancak o ekilde yaplabilmi. Burada da tahmin ediyorum,
ben beton kalitesini sormadm, ama C-40tan aa deildir. Birde zaten, burada
sadece kesit hesab nemli deil, ankraj blgelerinde ok byk kuvvetler oluuyor, o
ok byk kuvvetleri yenebilmek iin de yksek mukavemette beton kullanmak
gerekiyor. Ben prensip olarak C-30dan daha aa beton kullanmyorum, ard germeli
24
yaplarda.
Hatta
C-35
kullanyoruz,
patlatma
donatsyla
ancak
bu
ii
yapabiliyorsunuz.
YILMAZ ULUTRK- Maliyet asndan nasl? Ka kat mesel?
ZAFER KINACI- imdi ka kat falan deil, yle syleyeyim; pahal bir sistem,
ama normal betonarme ile yapabileceiniz bir eyi bununla yapmyorsunuz. Ama
normal betonarme ile yapamadnz bir ey yapyorsunuz. Mesel Sheratonda bunu
normal betonarme ile yapamazdnz. u anda biz bir otel inaat, otel projesi
yapyoruz, orda 27 metre aklk geiliyor, stnde teras, teras dolgusu var. 500
kg/m hareketlilik var, 1 metre yksekliinde kirilerle geiyoruz. 1 metrelik kirile o
akl gemek istediiniz zaman, hem sehim sorunu olur, hem atlak sorunu olur,
beton kurtarmaz, hepsini salasanz donat sdramazsnz. Ard germeyle ok rahat
geiyorsunuz. Orada, o zaman, onun maliyetini dnmyorsunuz. Yalnz, elikle
kyaslarsanz, elikten ucuz.
Eer elik, sadece bir aklk geiyorsanz, mesel bir fabrikann atsn
geiyorsunuz, zerine hafif bir kaplama; sandvi panel gibi veya daha deiik eitli
kaplamalar var, bir de kar ykn aldysanz, o zaman elik tabii ki hem ok
ekonomik, hem de daha pratik. ok ok ucuz bir sistem, ama getiiniz aklk
zerinde ar ykler varsa bu elikten ok daha ucuz oluyor ve konstrksiyon
ykseklii daha az oluyor. Sheratonun hesaplarn elik olarak da yaptk, 130 santim
kalnlnda bir elikle oras geilemedi ve ok daha pahal bir sistem kt, yani
maliyeti ok daha fazla kt, Ard germeyle ok daha ekonomik geildi. 18 metre
aklk, 44 santim demeyle geildi. Kompozit bir elik kesitle geilemedi.
YILMAZ ULUTRK- Burada korozyon da dnlm olabilir deil mi?
ZAFER KINACI- Zaten korozyona maruz bir ey kalmyor ki. Her ey kapal,
kapal kutu. Kr ankrajlar zaten beton ierisinde kalyor. Germe ankrajlar kutunun
ierisinde, o azlar kesildikten sonra betonlanyor. tekisi beton ierisine gml,
zaten beton enjekte ediyorsunuz, klfn ierisine sonradan, korozyona maruz hibir
ey kalmyor. lk girdiimizde Sheraton iinde, yurtdndan mavirlerimiz oldu,
ODTden 4retim grevlisi bize yardmc oldu. Biz, o srada Fransz Freyssinet
Firmas var. Ard germeyi bulan Freyssinet in 1930lu yllarda kurduu firma hl u
25
anda i gryor, u anda dnyada en etkili firma. Birka tane mhendis var orada,
profesr unvanna sahip, onlardan bir tanesi geldi, seminer verdi. Erhan Karaesmen
Hoca getirtti onu. Onlarla aras iyi, bir zaman orada alm. Ona bunun mr ne
kadar? diye sorduk. lk yaplanlar duruyor, herhangi bir ey olmad dedi. Yani byle
korozyon falan yok.
lk yaplanlar derken, 1930-1940l yllardan sonra yaplanlar kastediyor. 19.
Yzyln sonunda ya da 20. Yzyln banda yaplan baz yaplar da normal elikle
germe yaplm, yani St1le n germe yaplm. Bunun kopma mukavemeti 18600
kg/cm2, siz burada kayplar gz nnde bulundurduktan sonra 15 ton/cm2 bir germe
uyguluyorsunuz. Orada uyguladnz germe en fazla 1 ton, o da snme ve rtreyle
gitmi ve bir gn geliyorlar, deme yok ortalkta, km. Sonra bunu yksek
mukavemetli elikle yapmak gerektiini fark ediyorlar. Yksek mukavemetli elik,
aratrmalar yaplyor. 1928li yllardan sonra yksek mukavemetli elik kullanlyor.
yle bir ey anlatrlar: Dividak da u anda yksek mukavemetli elik reten ve
ard germe yapan firmalardan biri. Dividak aslnda beton firmasym, ard germe ya da
n germe yapmak iin yksek mukavemetli elik ihtiyac var, bunu elik
fabrikalarndan smarlyorlar, onlar da yapmyorlar. Bu sistem hayata geerse,
insanlar elii brakp buna ynelecekler, nk ok ucuz. Mesel btn otoyol ve
kprlere n germe yaplyor, elikle mukayese edilmeyecek kadar ucuz. Bunlar
yapmaynca Dividak Firmas kendisi elik retmeye balyor. u anda Dnyada en
kaliteli elik reten firmalardan biri. Kaliteli elik reten 5-6 firmadan birisi de Dividak,
kendi eliini kendisi retiyor ve ard germe iine balyor. u anda ard germe
konusunda 3-5 firmadan bir tanesi. O tarihler de bunun ekonomik olduu grlyor,
bilhassa byk aklklarda.
Mesel 8-10 metre bir aklkta, eer betonarmede de yeterli konstrksiyon
kalnlnz varsa betonarme, bilhassa bizim lkemizde daha ucuz, ama baz yerlerde
mecbur oluyorsunuz. Bu bizim yaptmz son otel projesinde 18 metre aklk
geiliyor, 60 cm kirilerle. Siz de yaptysanz bilirsiniz; 18 metre de, 120 santim bir
kiri ykseklii gerekir, 60 santim ancak ard germeyle olur. Orada da eer kat
ykseklii kritik ise, ard germe uyguluyorsunuz, ama kritik deilse 150 cm kiri
yapyorsanz, betonarme yaparsnz, ama nereye kadar? Mesel bir 30 metre
aklkta artk betonarme daha byk problem olmaya balar. Sehimler olabilir,
26
donat smyor olabilir. Burada ek yok ve donat mukavemeti ok yksek olduu iin,
yaklak olarak; Mesel bir kirite 100 cm2 normal donat gerekiyorsa, SD3, 25 cm2
ard germe donats ile geilebiliyor. hemen hemen
YILMAZ ULUTRK- Yal halat dediiniz, gerek yal m? Bir de korozyona
kar olsun diye mi yal yapyorlar?
ZAFER KINACI- Gres yal. Esasen ok hzl getik belki. Betonun ierisine
dairesel klflar brakyorsunuz, bunun ierisinden halatlar geiriyorsunuz, beton
dkyorsunuz ve gerdiriyorsunuz, ilem bu ard germe de. Beton dkldkten sonra,
halatn betonla temas etmemesi lazm ki, gerdirdiin zaman gelsin. Eer betonla
halat birbirine kavuursa, ektiiniz zaman gelmez, yani germe ilemi yapamazsnz.
Yal klfta da ierisine ya, kablolar gerdirdiin zaman rahat hareket edebilsin
diye konuyor.
MEHMET KALYONCU- Betonla temas olmasn diye.
ZAFER KINACI-
27
Libyada bir iimiz var, ard germe yapmay dnyoruz. 40 metre aklk
geiyoruz oradan. Her kiriin ierisinde 5 tane 19lu demet kullanyoruz, ancak
kurtaryor, yani 5x19, 95 tane halat gerekiyor. 95 tane halat, tekli yal klf
kullansanz kiriin ierisine smaz, zaten bizim gayemiz, donaty sdrabilmek iin
onu yapyoruz. Ufak bir kesitte geiyoruz, ayn zamanda kolon rahatlyor. Orada 100
de 200 bir kesit kullandk, kolon kesiti kurtarmad, ard germe den sonra kolon
rahatlad. Mesel % 2ler de, 3ler de donat yzdesi gerekirken, bir anda % 1.5a
dt, kolon donat yzdesi. nk ters bir yk veriyorsunuz, halat gerdirdiiniz
zaman yukar doru itiyor sistemi, ters bir yk veriyor, kiriin baland o keye ters
bir ankaserik momenti yaratyor, hem kolon rahatlyor, hem kiri rahatlyor. Kirite
ters bir sehim oluyor, diyelim ki; 18 metre de 60 santim kiri, kendi halinde yapsanz
byk bir sehim oluyor. Burada ters sehim veriyorsunuz; kesitte atlamam kesit
olduu iin, atlamam kesit atalet momenti kullanlyor sehim hesabnda. Kesit
hibir zaman atlamyor, mr boyu atlamam bir kesit. Orada da elastik yaplyor,
yani kesitin, sadece betonu ekme ve basn deerini buluyorsunuz, tamam
diyorsunuz, betonda basn ve ekme limitler dahilinde ise kesit kurtarmtr,
minimum bir demir koyuyorsunuz, baka bir kesit hesab yok. Minimum bir demir
koyuyorsunuz, nk demir gerekmiyor, herhangi bir donat gerekmiyor.
YILMAZ ULUTRK-
koruyor mesnette?
ZAFER KINACI- Yok kiri de koruyor. Mesnette o yaptnz hesap sonucu
mesnet momenti azalyor, ama tabii ki gelen deprem yk altnda bir demir
koyuyorsunuz. Ama siz bu germeyi, ok fazla yaparsanz, mesnette ters moment
yaratrsanz, depremi de alabilir.
Alacal Prefabrik Sistemleri var. Onlar, Japon Alasava sistemi ile alyorlar.
Prefabrik olarak kolonlar dikiyorlar, kirileri yerletiriyorlar. Sonra kirilerin ierisinden
daha nceden beton dkerken klf brakyorlar. O klflarn ierisinden halatlar
geirip n germe yapp, depreme dayankl sistem yapyorlar. Bu bizim konumuzun
dnda, deiik bir sistem, onun projelendirmesini de kendileri yapyorlar, biz
yapmyoruz. Ama st ste lego gibi dizilen, katl, be katl prefabrik yaplar
depreme dayal hale getiriyorlar. Yani deprem de bir sorun yok, binalarn.Mesel
Japonyal yapmyor. Amerikada, depremin ok olduu yerlerde yaplyor. Avrupada
28
deprem yok belki hi, ama Amerikada ve Japonyada depremin ok olduu yerlerde
ard germe uygulanyor.
TANER SMER- Bu resimleri grebileceimiz bir nternet sayfas var m?
ZAFER KINACI- Arkadalara soralm; Odadan temin edebilirsiniz, sterseniz
biz size verebiliriz.
MGE AIKALIN- Dey alt germe uygulamas yaptnz m?
ZAFER KINACI- Pek fazla yapmadk. Sadece bir tane, hatrlarsanz, perdede
ubuklu yaptk demitik ya, orada yaptk. Dey alt germe kolon momenti almasnda
kullanlyor, ama ben onu hi yapmadm ya gerekmedi, ama bu ard germe iini ok iyi
bilen, Amerikada bunun ncln yapan Linsoy isimli bir bilim adam var, kitaplar
var, bu ii renirken ondan istifade etmitik. Onun kitaplarnda kendi yapm olduu
binalardan bahseder. Mesel bir bina da, demeleri ard germeli olduunu ve
perdelerin de tamamnn depreme kar ard germe ile test edildiini yazyor. Nasl
yaplm, bilmiyorum. Aslnda dey ard germe biraz zor, nk en alttan kr ankraj
braktnz, her katta halat tayacaksnz, gtreceksiniz. Bina 10 katl ise, on kat o
halat tayacaksnz, belki deiik bir teknolojisi var, ben bilmiyorum. Ben kemdim hi
projelendirmedim. Sadece orada lazm oldu, ama mesel bir kolon ok byk
moment gerek, kurtarmad zaman bu ubuklarla bilhassa, dey ard germe yapp,
kolonu momentin hafifletebilirsiniz. Ankraj kafalar ile yapmann ben pratik olacan
zannetmiyorum, nk smaz, yani burada en byk problem ankraj kafalarn bir
yere sdrmakt.
Sheratonda ilk yaptmz da; adamlar tam yerletiriyorlar dediler ki, kafalar
demirlerle i ie geldi samad, kirii 30 cm byttk dar doru, srf ankraj kafalar
oraya ssn diye. Byle eyler oldu. Mesel o yaptmz otelde de kirileri, kolon
yznden hep 30 cm bytyoruz ki ankraj kafalar kutular rahata ssn diye. O
acemiliimize geldi, yle kt bir tecrbe oldu. Zaman zaman da orada sknt
ektiimiz oluyor. Mesel 6 tane kafa bir araya geliyor, onun sdrmak iin iki ayr
halata
geometri
veriyorsunuz,
alttan
karyorsunuz,
stten
karyorsunuz. 19lu bir kafann kutusu 40 santime, 40 santim. Yan yana 6 tane
koyduunuz zaman, n bir utan karyorsunuz, n bir utan karyorsunuz,
29
yine smyor. kisini ste, birini alta koyuyorsunuz. Ona yerletirmek biraz sorun, o
cambazlk, ama kiri kesitine rahata sdrabiliyorsunuz. O kirite 95 cm ard germe
donats gerekiyor. Normal elik de yapsanz, 400 cm2 yapn, donat kacaktr. Drt
kat hemen hemen, deniyorum hep bu ekilde, benim byle bir tecrbem var. Bunu
36lk ya da 40lk demirlerle bile yapsanz, sdrmanz ok zor. stelik o donatlar 12
metre boyunda, bindire bindire gidiyorsunuz, bir de bindirmelerde sorun oluyor.
Halbuki orada 5 tane demet, 1 metre geniliinde yapyoruz kirii, ok rahat syor.
Hatta 6 tane koyduumuz oldu, kenarlarda biraz daha fazla yk geldi. Bir tek sorun, o
6 taneyi gtrp, o kafay bir yerden kartp germeyi salamak. Kiri ierisine ya da
elemana donat sdrmak sorunu olmuyor. Halatlar da byk makaralarda geliyor,
onlar birka yz metre boyunda, ne kadar boyda gerekirse, adam kesip kesip oradan
sryor. Mesel 40 metre-50 metre-60 metre.
Bir ar da 60 metre boyunda yaptmz oldu, 16 metre aklk vard yan yana.
Bunlar ard arda eklendiinde binann boyu 60 metreyi buluyordu. 60 metre boyunda
halatlar kesilip srld, hi bir sorun yok.
MGE AIKALIN- Bir ey daha sormak istiyorum. Bu halatlar sadece ekme
kullandmz zaman, rnein; bu ankrajlar pek yaklatrmadmz ien belli bir
mesfede ankrajlar yerletiriyoruz, ama hl az bir miktar ekme donats ihtiyac
kalabilir. rnein oray tamam karlayamyorsak ekme miktarn, bir miktar da
donat ile takviye etmemiz gerekir.
yle dnyorum: Elastik tasarm yaptmza gre, biz bu ard germede,
geriye kalan ekme kuvvetini de kat say ile arttrp, direkt St3, yle bir hesap m
yapyoruz, bunu nasl yapyoruz?
ZAFER KINACI- Eer ekme miktar ynetmelikte verilen limitin altnda ise, 30
kg civarnda. Mesel C-30 iin; 30 kg bl santimetre karenin altnda ise zaten o
ekmeye ynetmelik msade ediyor. Diyelim ki bir kiriin ayakta durmas iin 5 tane
demet gerekti, siz dediniz ki; ben tane koyuyorum. tane ile bir miktar momenti
azalttnz, bir miktar sehimi azalttnz, ama kesitte atlad. O zaman kesiti azaltlm
moment ve eksenel yk altnda kolan gibi hesaplyorsunuz. Eksenel yk var ve
azaltlm moment var. nk ard germe yk tersten momenti azaltyor ya,
birletirilmi moment art eksenel yk altnda hesaplayacaksnz, bizim yaptmz o.
30
MGE AIKALIN- Peki bu kesit moment deil de sadece ekme tayan bir
kesit olsayd Ama o zaman artk kolon gibi yapmaya gerek yok.
ZAFER KINACI- imdi sadece ekme tayan bir eleman olsa bunu ard germe
ile gerdirdiniz mi, ekmeye alrsnz olur biter.
MGE AIKALIN- Ankrajdan dolay hepsini yerletiremedim. stediim kadar
ard germe koyamazsam, bu ankrajlara yerleemediim iin
Silo projeleri yaptnz zaman sadece ekme, ard germe ile silo projeleri yaptk
da orada mesel sadece basn iin kullanyoruz ard germeyi. Ama ok fazla
yaklaamadmz iin artan bir donat miktar kalyor ve bu durum aslnda kitaplarda
bahsedilmiyor.
ZAFER KINACI-
anlayamadm
MGE AIKALIN- Ankraj kafalar var ya
ZAFER KINACI- Ben ard germeli silo bir tane yaptm. ok fazla yapmadm,
ama orada halat miktarn, benim yaptm da 40 metre yksekliinde 40 metre
apnda devasa bir eydi. imento sanayisinde kullanlan en byk silolardan biri.
yle problem olmad. Siz nerede yle problemle karlatnz bilmiyorum, demetin
iindeki halat miktarn arttrarak bence o yenilir.
MGE AIKALIN- 150 milimetre 12 K 15 kullandk. 3de mesafeden dolay
da
ZAFER KINACI- Bizim yaptmzn ap 40 metreydi, biz de 19 K 15 kullandk,
hibir problem olmad.
MGE AIKALIN- Bizim byle bir problemimiz oldu. Biz bu durumda da
bununla ilgili bir kaynak bulamadk.
ZAFER KINACI- O konuda hakikaten kaynak yok. Silolar da ard germe yaptnz
diyelim; iine de ekme donats diye donat koydunuz. Zaten ard germe yapnca,
donaty koydunuz, halat koydunuz ve halat gerdirdiniz. Halat gerdirince dtan
31
siloyu bir skyor ve basn veriyor. ten gelen geme ile de, iten de yk geldii
zaman ekme geliyor, o, onu gtryor. Silo da esas mantk bu. Bunun da gayesi;
silo da atlama olmasn, silo atlamadan bu yk tasn. nk atlaklardan nem
giriyor ve ierideki malzemeyi bozuyor. imento sanayinin en byk ba belas. Sizin
o beton nasl basn altnda ise elik de basn altnda olacaktr.
Basn altnda olan bir elik nasl ekme tar bilmiyorum. O yzden ben hi
yle bir eye rastlamadm. Zaten dediim gibi ben bir tane silo yaptm, fazla da silo
projesi ksmet olmad, yapmadm. Ama hi yle bir ey yapmay ben dnmedim.
Bana biraz ters geliyor. Dnn ki; siz ekme iin elik koyuyorsunuz, ama elik
basn altnda. Siz siloyu ard germe ile basn altna aldnz, yle bir yere geldi ki
artk ard germe yetmedi, elik devreye girdi. O zaman ne oluyor? Tam byle ekme
snr dnn; orda elikteki germe ne olacaktr? Betonla elik arasnda en katsays
var ya; en katsays x beton mukavemeti kadar olacaktr. elik bir yerde gelecek,
basntan sfra geecek, sfrdan ekmeye geecek. Bence, fazla bir fonksiyonu
olmal eliin. O ekilde silo yapan arkadalarm da oldu, yle bir konudan
bahsetmediler. Siz mesel 12ye K 15 yerine, 15 K kullansanz, olurdu. Ya da 19 K
15 kullanabilirdiniz.
SALONDAN- Halatlar arasnda azami mesafe ne kadar olmal? Biz 3d diye bir
ey duymu ve o mesafeye gre tasarlamak zorunda kalmtk, gerekli olmad
halde.
ZAFER KINACI- O zaman yanl bir karar verilmi. Halatlar arasnda 3 D
mesafe, yle bir kaytta yok. yle bir kayd ben hibir yerde duymadm. Sadece unu
duydum: Halatlar arasnda maksimum mesafeyi veren bir kayt var. O da halatn ya
da deme kalnlnn belli bir kat. Halat arasna minimum mesafeyi veren hibir
kayt ben duymadm, yok yle bir ey.
Sheratonda dip dibe kutular geldi, azck, incecik mesafe kald arada. Mesel
kutu 40a 40. ki tane kutu yanyana koyduk, arada da 10 santim braknca, bence
yetiyor. Ama o zaman halatn eksenine, belli bir mesafe kendiliinden oluuyorsa
bilemem. Bence; sadece kutular birbirine girmesin yeter. Byle bir kayt hibir yerde
duymadm.
32