Balıkesir Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü

Mekanik Anabilim Dalı

Mukavemet Laboratuvarı Burulma Deneyi

Çalışma Kâğıdı

Deneyin Amacı: Numune üzerinde yapılan burulma deneyi ile;

 Kayma modülü (G)
 Kayma gerilmesi (τ)
 Burulma momenti (M) ile dönme (burulma) açısı (θ) arasındaki ilişkiyi belirlemek için
yapılır.

Deneyin Önemi – kullanıldığı alanlar: Burulmaya maruz kalan bütün makine parçalarında
malzemenin maruz kalacağı gerilmelerin büyüklüğü tespit edilir.

Temel Kavramlar: Kayma Gerilmesi, Kayma Modülü, Burulma Momenti, Kutupsal Atalet
Momenti, Burulma Açısı

Giriş

Dairesel kesitli millerin burulması: bir ucundan ankastre olarak tespit edilmiş be diğer ucuna
burulma momenti uygulanmış dairesel kesitli bir çubuğu veya mili göz önüne alalım;

Şekil 1: Bir ucundan ankastre, diğer ucundan burulma momenti uygulanan mil.
Küçük burulma açıları için şu kabuller yapılabilir;
 Dairesel kesitler yine dairesel kalırlar,
 Düzlem kesitler hiçbir şekilde değişikliğe uğramadan yine düzlem kalırlar.
 Kesit üzerindeki radyal çizgiler burulmadan sonra yine radyal kalır.

 

cc ' 

 

bulunur. Ucuna burulma momenti uygulanan millerde dönme açısı uzunluk ile orantılı olup
dθ/dl oranı sabittir. Bu değere birim dönme açısı (ϕ)denir. Birim dönme açısı cinsinden;

 

elde edilir. Buradan τ kayma gerilmesi;



olarak bulunur.

Kabullere göre kesitlerin düzlemde kalması yalnız dış çevresi için geçerli olmayıp, aynı
zamanda bütün kesit için geçerlidir. Bu durumda, bütün bir rijit cisim gibi merkez etrafında
döner. Bütün çaplar şekil değiştirmeden sonra doğrusal kalır ve aynı miktar dönerler. Bu
halde çap yerine r yarıçaplı bir iç silindiri alırsak yukarıdaki durum bunun için de geçerlidir.
Buna göre bu elemanlar basit kaymaya maruz olup yüzeylerdeki kayma gerilmeleri;



olarak bulunur. Bu da kayma gerilmesinin yarıçapla lineer bağımlı olduğunu göstermektedir.

Kayma gerilmeleri milin merkezinde sıfır ve dış yüzeyde maksimum değere ulaşmaktadır,
deneylerde akmalar önce milin dış yüzeyinde başlar.

Şekil 2: Dairesel kesit üzerindeki gerilme dağılımı.

Eğer ahşap gibi anizotropik malzeme ise çatlakların çubuk ekseni boyunca olduğu görülür.
Çünkü eksene dik kesit üzerinde bulunan kayma gerilmeleri kendirlerine dik düzleme aynı
kayma gerilmelerini meydana getirirler. Bu gerilmeler de lifleri birbirleri üzerinde kaydırırlar
ve dolayısıyla çatlakları meydana getirirler. Eğer tebeşir, kemik veya dökme demir gibi
gevrek yapıya sahip çubuklar burulmaya maruz bırakılırsa, çubuk ekseni ile 45° lik
doğrultularda çatlaklar meydana gelir. Buna sebep de basit kayma hali kendisi ile 45° lik açı
yapan doğrultularda eşit değerde çekme ve de bası gerilmeleri doğurur. Gevrek malzemeler
çekme gerilmelerine karşı dayanıksız olduklarından bu 45° lik doğrultularda çatlaklar ve
kırılmalar meydana gelir.

Şekil 3: Gevrek malzeme üzerindeki gerilme dağılımı.

Birim dönme açısının ölçülmesi zordur. Halbuki burulma momentinin bulunması oldukça
kolaydır. Bu durumda birim dönme açısını yok etmek için milin eksenine göre moment alınır.
Bu iç moment ise statik dengeden dolayı dış momente eşittir.
D/2
Mb  0
r dA 

şeklindedir. Burada J kutupsal atalet momenti olup;

J

dir. Buna göre;

Mb 

ve



bulunur. Birim dönme açısı;



L uzunluğu için toplam dönme açısı ise;



şeklinde olur.
Burulma deneyleri genellikle “G” kayma modülünün hesabında kullanılmaktadır. Bir milin
toplam dönme açısı ölçüldüğünde buradan “G” kayma modülü hassas olarak
bulunabilmektedir. Aynı zamanda içi boş mili burulmaya maruz bırakarak malzemelerin
kayma mukavemeti en hassas şekilde hesaplanabilmektedir.

Burulmaya maruz bir milde maksimum gerilme milin dış yüzeyindedir. r=D/2 için;



elde edilir. ‘ω’ açısal hız için iletilen güç;

N

Formüllerde geçen değişkenlerin adları ve birimleri ise aşağıdaki gibidir;

Mb :
J :
G :
θ :
L :
τ :
r :

Deneyde Kullanılan Cihaz:

SM 1 MK 2 Burulma test cihazı. (30 Nm kapasite)

Deneyin Yapılışı:

Laboratuvarımızda bulunan SM 1 MK 2 burulma test cihazı 30 Nm’ye kadar dönme momenti

taşıyan standart ve altıgen uçlu numunelerin test edilmesine imkân vermektedir. Standart
numunelerin boyları şekilde gösterildiği gibidir.

Şekil 4: Standart numune boyutu.

Tüm bu bilgilerden sonra;

1-Numunlerin test edilen kısımlarının çap ve boyları ölçülür.

2- Numunenin test edilecek kısmına kurşun kalemle düz bir çizgi çizilir. Böylece numunede
meydana gelen burulmanın gözlenmesi kolaylaşır.
3-Numune cihaza yerleştirilir ve aşağıdaki maddeler kaydedilerek sonuçta meydana gelen
gerilme dağılımı incelenir.
a. Numunenin burulma açısındaki değişim,
b. Uygulanan burulma momenti,
c. Her 50 mm’de meydana gelen burulma açısının tespiti
d. Elastik sınır aşılıp numune tahribat olmaya başladığı andaki burulma açısı ve burulma
momentinin tespit edilmesi.

Sonuçlar ve Değerlendirme: Aşağıdaki boşluğa burulma momenti-burulma açısı ve kayma

gerilmesi burulma açısı grafiklerini çiziniz. (Ders sırasında çizilecektir.)