8.

LHospitalovo pravilo

Neodredjenost u racunanju limesa dolazi kada uvrstavanje vrijednosti c

dovodi do diskusije tipa
lim
xc

f (x)
0
= ,
g(x)
0

lim

f (x)

= .
g(x)

odnosno
xc

LHospital je dokazao da, ako u tom slucaju postoji

lim
xc

f 0 (x)
g 0 (x)

onda je taj limes jednak pocetnom.

Primjer 8.2 LHospitalovo je pravilo ocito na primjeru
sin x
cos x
= L0 H = lim
= 1,
x0 x
x0
1
lim

sto je u poglavlnu o limesu funkcije pokazano pokusom.

Zadatak 8.13 Primjenom LHospitalovog pravila odredite
ln sin 2x
x0 ln sin x
lim

Rjesenje. Ocito da uvrstavanje u formulu funkcije ciji se limes trazi dovodi do

nedoumice:
ln sin 2x

lim
=
.
x0 ln sin x

LHospital predlaze deriviranje posebno brojnika i nazivnika:

ln sin 2x
x0 ln sin x
lim

=
=

1
sin 2x cos 2x 2
= 2 lim
1
x0
x0
sin x cos x
1
2
2
L0 H = 2 lim cos 1x
=4
x0
cos2 x

lim

218

tg2x
0
=
tgx
0

Zadatak 8.14 Odrediti

ln x
.
x0 ctgx
lim

Rjesenje. Buduci uvrstavanje

ln x
=
x0 ctgx

lim

daje neodredenost, Pokusava se deriviranjem brojnika i nazivnika doci do odredljivog

izraza
1
ln x
sin2 x
0
x
lim
= L0 H = lim
=

lim
= .
x0 ctgx
x0
x0 12
x
0
sin x
Primjena LHospitalovog pravila nije ogranicena:
sin2 x
0
2 sin x cos x
= L0 H = lim
= = 0,
x0
x0
x
1
1

lim

a uzastopno ponavljanje pravila garantira da je konacni limes jednak pocetnom.

Primjenom LHospitalovog pravila, odredite slijedece limese:

1.

x20
=
x e2x

(0)

ln x
=
x x

(0)

lim

2.

lim

3.
lim

4.

x + arctgx
=
x

(1)

x cos x sin x
=
x0
x3

1
( )
3

lim

5.

lim

x
=
ln x

()

6.
lim (1 cos x) cot x =

x0

219

(0)

7.

ex
=
x x5
lim

8.

()

ln x
=
xq x 1
lim

9.
lim

x0

(1)

tan x sin x
=
sin3 x

10.
lim

x0

cot x
=
ln x

1
( )
2
()

Oprezno s LHospitalovim pravilom:

11.
lim

x + sin x
x sin x

Rjesenje. LHospitalovo pravilo u ovom slucaju daje

lim

1 + cos x
1 cos x

koji se ne moze odrediti. Stoga pocetni limes rjesavamo pouzdanom klasikom:

1+
x + sin x x
: = lim x
x x sin x
x
1
lim

sin x
x
sin x
x

= 1,

jer je

sinx
=0
x
zbog ogranicenih vrijednosti sin x i neogranicene vrijednosti kojom se sin x dijeli.
lim

U neodredjene oblike spadaju:

lim f (x) g(x) = 0

xc

lim f (x) g(x) =

xc

lim f (x)g(x) = 1 ;

xc

00 ;

0 .

Elementarnim transformacijama i koristenjem zamjene limesa i

neprekidnih funkcija navedeni se oblici transformiraju u izraze na
koje se smije primijeniti LHospitalovo pravilo.
220

Zadatak 8.15 Izracunajte

lim arcsin xctgx.

x0

Rjesenje. Trigonometrijskim identitetom

ctgx =

1
tgx

dobiva se zapis funkcije na koji se moze primijeniti LHospitalovo pravilo:

lim arcsin xctgx =

x0

lim

x0

0
arcsin x
=
tgx
0
1
1x2
1
x0
cos2 x

cos2 x
1
= lim
=
x0
1
1 x2

L0 H = lim

= 1

Zadatak 8.16 Nadite

lim x(e x 1)

Rjesenje. U ovom slucaju izraz se nasilno, ali pravilno transformira u podobnu

formulu:
1

lim x(e x 1) =

lim

ex

x 1
x
1

Zadatak 8.17 Odredite

e x 1
1
x2
= lim e x = e0
x 12
x
x

L0 H = lim

1
"

1 ln(1 + t)
lim+

.
t0
t
t2
Rjesenje. Uvrstavanjem kriticne vrijednosti dobiva se zaista
.
Za primjenu LHospitalovog pravila funkcija mora imati oblik razlomka:

t ln(1 + t)
0
1 ln(1 + t)

= lim
=
lim+
2
2
t0
t
t
t
0
t0
1

1
1+t

1
t
lim
2 t0 t(t + 1)
1
1
1
= L0 H = lim
=
t0
2
t+1+t
2

= L0 H = lim

t0

Rijesite nadalje:
221

2t

12.
13.
lim ( 2x) tgx =

(2)

x 2

14.
lim x ln x =

(0)

x0

15.
lim x6 ex

16.

1
1
lim ( x
)=
x e 1

1
( )
2

1
1
2) =
x sin x x

1
( )
6

x0

17.
lim (

x0

18.

lim

x+

x x2 ln 1 +

1
x

dosjetka je bizarna:

1
1
lim x2
ln(1 + )
= lim
x+
x
x
x

1
x

(1)

ln(1 + x1 )
1
x2

= ...

Zadatak 8.18 Odredite

lim (sin x)tgx

x0

Rjesenje. Uvrstavanjem se dobiva upravo neodredeni oblik 00 . Prispodoba na oblik

pogodan za racunanje limesa zahtijeva transformaciju
(sin x)tgx = eln(sin x)

tgx

= etgxln sin x

koja se poziva na odnos medusobno inverznih funkcija:

eln a = a.
Nadalje, zbog neprekidnosti eksponencijalne funkcije, moguce je zapisati:
lim etgxln sin x = elimx0

x0

222

ln sin x
ctgx

pa se racunanje svodi na nalazenje

e

limx0

ln sin x
ctgx

L0 H

limx0

limx0

= e
= 1

1
cos x
sin x
1

sin2 x

sin2 xtgx
1

= e0

Odredite i posljednje limese:

19.
lim xx =

x0

20.

lim x x1 =

x0

21.

(1)
(e)

lim (ctgx) ln x =

x0

22.

lim (1 + x2 ) x =

x0

23.

lim (e2x + x) x =

x0

24.

x tan x
) 2 =
x1
4
Konacno, samo za najzahtjevnije:
lim (tan

25.
lim (

x0

(1)
(1)
(e3 )
(e1 )

arctgx) ln x =
2

26.

lim x ln(1ex ) =

x0

223

(1)

(e)