FORMULACIJE

OBLICI PROIZVODNJE PESTICIDA

Fiziko stanje pesticida je oblik u kojem se pesticid javlja pri
normalnom
atmosferskom
pritisku
i
temperaturi
prevoza,
skladitenja ili rada. U tom sluaju pesticid moe biti tenost (bistra,
mutna, obojena ili bezbojna, gusta ili rijetka), fini kristali (razliitog
oblika, ali karakteristinog za pojedini pesticid), amorfna ili viskozna
masa.
Pesticidi se u samo rijetkim sluajevima koriste u istom stanju ili kao
tehniki proizvodi bez bilo kakvih razreenja, dodataka nepesticidnih
materija. Dodatak ovih supstanci ini primjenu ekonominijom,
omoguuje pravilnu raspodjelu malih koliina pesticida na velikim
povrinama tretiranih objekata i efikasnost u suzbijanju ciljanog
tetnika.
Aktivna materija (a.m.) je pesticid najvee mogue istoe,
nosilac fitofarmaceutskog ili biolokog djelovanja u preparatu.
Formulisanje je proces prevoenja pesticidne materije u proizvod
koji moe da se koristi u praktinim uslovima, uz obezbjeenje
efikasne, bezbjedne i ekonomine zatite biljaka, biljnih proizvoda i
dr..
Formulacija je fizika smjea jedne ili vie bioloki aktivnih materija
sa neaktivnim (inertnim) nepesticidnim razreivaima (ako su
formulacije vrste) ili rastvaraima (ako su formulacije tene), uz
dodatak drugih nepesticidnih materija (povrinski aktivnih materija emulgatora, athezita, disperzita, stabilizatora itd).
FORMULACIJA: Predstavlja fiziku smjeu jedne ili vie bioloki
aktivnih
materija
sa
pesticidnim
materijama
(inertnim
ingradientima).
Produeno dejstvo nekog preparata u spoljnoj sredini
naziva perzistentnost. Perzistentnost zavisi od fizikih
svojstava aktivne materije, isparljivosti, hidrolitike
stabilnosti,
postojanosti
prema
djelovanju
mikroorganizama, oksidaciji s kiseonikom iz vazduha itd.

obino se
i hemijskih
i termike
zemljinih

Sistem u obiljeavanju oblika formulacija se sastoji od dva slova.

Slova potiu od skraenica u engleskom jeziku, ali su prihvaene za
sve svjetske jezike.
LS (Rastvor za tretiranje sjemena direktno ili nakon razreenja)
PS (Sjeme prevueno pesticidom)
Npr. preparati za tretiranje semena imaju oznake:
DS (Praivo za direktno tretiranje sjemena suvim postupkom)

FS (Stabilna suspenzija za tretiranje sjemena direktno ili nakon

razreenja)
SS (Vodorastvorljivo praivo za tretiranje sjemena, nakon rastvaranja
u vodi prije primjene)
WS (Vododisperzibilno praivo za vlano tretiranje sjemena. Prije
primjene se disperguje u vodi u visokoj koncentraciji).
Pesticidne formulacije mogu biti vrste, tene i formulacije
za posebne namjene.
VRSTE FORMULACIJE
Praivo
Praivo za posipanje i zapraivanje
Praivo za suvo tretiranje sjemena
Veoma fino praivo
Vodorastvorljivo praivo za vlano tretiranje
sjemena
Vododisperzno praivo za vlano tretiranje
sjemena
Granule, makrogranule, mikrogranule i fine
granule
Vododisperzibilne granule
Vodorastvorljive granule
Koncentrat za suspenziju
Mamak u obliku granula
Mamak u obliku bloka
Mamak obloen
Mamak zrnast
Briketi
Pelete
Tablete
Mikrokapsule za izradu suspenzije
Kapsulirane granule

D ili PW
DP
DS
GP
SS
WS
GR, GG, MG,
FG
WG
SG
WP
GB
BB
PB
AB
BR
PT
TB
MC
CG

Praivo (DP - dustible powder)

Sadraj aktivne materije 1-5%, rjee 10-20% + razreivai, nosai i
antiaglomeranti. Kod rodenticida sadraj a.m. ispod 0.1%. Lako se
primjenjuje bez prethodnog razrjeenja, za aplikaciju se koriste
jednostavni ureaji.
Dugo su postojani za vreme skladitenja.
Veliina estica < 50m.
Primjenjuje se direktno bez predhodnog razreenja sa vodom (bolji
efekat tretiranja ako su biljke vlane od kie ili rose).

Kvalitet tretiranja zavisi mnogo od klimatskih uslova jer praivo se

lako zanosi putem vjetra, a lako se ispira vodom.
Koristi se dosta u tretiranju sjemena u doradnim centrima, u cilju
zatite sjemena od bolesti i tetoina.
Koncentrat za suspenziju, KVALJIVI PRAAK (WP - wettable
powder)
Formulacija koja se primjenjuje poslije dispergovanja u vodi nakon
ega dobijamo suspenziju (dvofazni sistem, koji ini vrsta materija
dispergovana u vodi).
Veliina estica od ove formulacije je < 50m
Formulaciju ine aktivna materija 20-90%, razrediva, nosa,
disperzit (sprijeava brzu sedimentaciju), zatitni koloidi, okvaiva
(smanjuje povrinski napon vode to omoguava ravnomjernije
rasporeivanje pesticida na povrini tretiranog objekta) i adhezit (za
bolje vezivanje a.m. za tretirane objekte i bolju postojanost u
nepovoljnim uslovima spoljanje sredine).
Potekoe u toku odmjeravanja eljene koliine preparata (potrebno
je koristiti vagu). S obzirom na to da je preparat prakast, izloenost
ljudi potencijalno toksinim materijama je mogua u toku proizvodnje
preparata i u vreme njegovog razreivanja prije primjene, kao i
opasnost od eksplozije za vrijeme transporta.
Vododisperzibilne granule (WG water dispersibile granules)
vrsta formulacija koja se primenjuje nakon dispergovanja
(raspadanja i raspraivanja) u vodi, pri emu se dobija suspenzija.
Mogu da se odmjeravaju mjerenjem zapremine na terenu, ne prae
ili slabo prae.
Veliki broj aktivnih materija, koje su nerastvorne u vodi, moe da se
formulie na ovaj nain.
Osnovni nedostatak je vea cijena proizvodnje WG formulacija u
poreenju sa tradicionalnim formulacijama.
Vodorastvorljive granule (SG water soluble granules)
Granule koje se primenjuju kao pravi rastvori aktivne materije,
poslije rastvaranja u vodi, ali mogu da sadre nerastvorene inertne
ingredijente (nepesticidne materije).
Vodorastvorljivo praivo (SP water soluble powder)
Praskata formulacija koja se primenjuje kao pravi rastvor aktivne
materije, poslije rastvaranja u vodi, a moe da sadri nerastvorljive
inertne ingredijente (nepesticidne materije).
Tablete (TB tablets)

Specijalna forma vodorastvorljivih granula. Formulacija podesna za

doziranje preparata i rukovanje. Koriste se za formulacije insekticida
za suzbijanje skladinih tetoina, ponekad i za herbicide.
Aglomerati ujednaenog oblika i dimenzija, najee kruna sa
ravnim ili konveksnim povrinama, ije je rastojanje izmeu povrina
manje od prenika, raspadaju se u vodi.
Pelete (PT pellets)
Aglomerati koji imaju sferian, jajast ili cilindrian oblik, najmanjih
dimenzija 2 m, a u praksi se najee kreu izmeu 0.6 i 1.3 cm.
Koncentracija a.m. se kree od 1% (kod mamaka) pa do 25%.
Granule, mikrogranule, makrogranule i fine granule
(GR - granules, GG - macro granules, MG - micro granules, FG
- fine granulus)
Sadraj a.m. > 20% nalazi se u granuli, a sadraj a.m. na povrini
granule ne prelazi 20%. Kao i praiva, granule su vrst oblik
formulacija koji se primenjuje direktno u obliku u kojem dolazi u
promet. Imaju prednost zbog mogunosti istovremene primjene i
drugih materija (ubriva). U poreenju s praivima, granule imaju
prednosti: obezbjeduje se bolja distribucija preparata po tretiranoj
povrini, zatim manji je uticaj vjetra pri aplikaciji, to ne samo da
olakava rad, nego i smanjuje opasnost zanoenja na susjedne
kulture, a time i opasnost od trovanja.
TENE FORMULACIJE
Tene formulacije
Koncentrat za emulziju
Koncentrovana emulzija
Koncentrovana suspenzija
Koncentrovani rastvor
Rastvor za tretiranje sjemena
Emulzija za tretiranje sjemena
Emulzija ulje u vodi
Emulzija voda u ulju
Koncentrovana suspenzija za tretiranje sjemena
Suspoemulzija
Uljni rastvor
Uljna disperzija
Vodeni rastvor
Tenost za primjenu ultramalih zapremina
Suspenzija za ULV aplikaciju
Pasta
Tena pasta

EC
CE
SC
SL
LS
ES
EW
WO
FS
SE
OL
OD
AS
UL
SU
PA
LP

Koncentrat u obliku paste ili gela

PC

Koncentrat za emulziju (EC emusifable concentrate)

To je homogeni teni oblik pesticida. Primjenjuje se nakon razreenja
sa vodom do terenske koncentracije (dobijamo emulziju). Sadraj
a.m. iznosi najee 20-60 %, a sadraj emulgatora (dodaje se da se
omogui razreivanje tenih pesticida vodom) 3-5 %, organski
rastvara i dr. Sa smanjenjem veline kapi raste pesticidna aktivnost.
Smatra se da je optimalna veliina kapi 0.1 - 5m.
Terenska koncentracija emulzije predstavlja najee 0,05-0,20 %.
Prednosti:
Lako se odmjeravaju na terenu
Relativno mali trokovi razvoja formulacije
Lako se dodaju auvanti (pojaavaju dejstvo preparata)
Nema zadravanja ostataka u kontejneru.
Nedostaci: Lako zapaljivi preparati, zagaenje ivotne sredine
prilikom bacanja ambalae, nadrauje kou, otrovnost rastvaraa.
U praksi se prilikom izvoenja pojedinih mjera iz zatite bilja, esto
namee potreba za kombinovanom, istovremenom primjenom dva ili
vie pesticida (insekticida; insekticida i akaricida i sl). U takvim
sluajevima, ukoliko se koristi kombinacija EC i WP, moe lako da
doe do izdvajanja pojedinih komponenata iz mjeavina, pri emu ne
samo da tenost za tretiranje gubi povoljna fizika svojstva, nego i
fitofarmakoloka vrijednost kombinacije moe biti znatno umanjena.
To je naroito est sluaj kada WP sadri veoma hidrofobne
komponente. Zbog toga se, uglavnom ne savjetuje kombinovana
primena EC i WP. Pri proizvodnji EC mogu se dodatkom odreene
koliine hidrofilnog emulgatora postii takva fizika svojstva
preparata, da on moe da se primjeni i u kombinaciji sa WP. Razumje
se da taj postupak poskupljuje proizvodnju EC. Najbolje je mjeati
preparate istog agregatnog stanja, EC sa EC, WP sa WP, ili EC sa WP
istog proizvoaa.
Ako se uporede WP i EC, prednosti WP se sastoje u veoj
koncentraciji a.m, veoj mogunosti kombinovane primjene; manjoj
opasnosti od fitotoksinosti, manjoj opasnosti od toksinosti za ljude
- prodiranje vode s otrovom kroz kou je minimalno, dok je prodiranje
organskog rastvaraa kroz kou lake, bre i opasnije, ambalaa za
WP je jeftinija, WP manje zagaduje zemljite.
Koncentrovana suspenzija (SC suspension concentrate)
Predstavlja teni ili poluteni oblik pesticida u vidu suspenzije
(paste), koja se uoi upotrebe dodatkom vode razreuje do eljene
koncentracije, pri emu daje suspenziju.

Kod izrade pasti, s obzirom na to da se one proizvode od vrstih

aktivnih materija, najprije se mljevenjem ili drugim pogodnim
nainom a.m. prevede u estice odgovarajue finoe, zatim se
dodaju nepesticidne komponente (nosa, razrediva, athezit,
disperzit, zastitni koloidi, boje itd.) i tek na kraju voda.
Preparati izraeni u ovom obliku sadre najee 20-50% a.m.
Koncentrovan rastvor (SL soluble liqid)
To je teni homogeni oblik pesticida koji se pred upotrebu dodatkom
vode razreuje do eljene koncentracije, obrazujui rastvor. Daje
povoljnu pesticidnu prevlaku preko tretiranih objekata. Takoe, nali
su najiru primjenu u higijeni i veterini, radi suzbijanja ektoparazita i
molestanata Ijudi i domaih ivotinja.
Emulzije (EW)
EW dobija se rastvaranjem a.m. u ulju, a uljni rastvor se zatim
emulguje u vodi. Aktivna supstanca i kombinacija ulje/voda
zahtevaju emulgator i supstance, koje poveavaju stabilnost emulzije
i utiu na bioloku aktivnost.
Prednosti. Uljna komponenta moe da povea bioloku aktivnost
a.m. - vodena faza sniava sadraj organskog rastvaraa i utie na
snienje isparljivosti, dobra stabilnost pri skladitenju, dozvoljava
smjee a.m. razliite rastvorljivosti.
Nedostac: Izbor ulja i emulgatora je izuzetno vaan da bi se izbeglo
de - emulgovanje tokom stajanja.
Najei primjer sredstava za zatitu bilja koja se koriste u ovoj
formulaciji su mineralna ili bijela ulja.
ULV formulacija
Tena visokokoncentrovana formulacija ("malation" 950 g/dm3;
"dihlorvos" 500 g/dm3). Koristi se za direktnu primjenu u originalnom
obliku ili nakon razrjeivanja sa liposolubilnim organskim
rastvaraem (naftom ili dizel-uljem). Najee se primjenjuje iz
vazduha avionom ili sa zemlje aparatima s mikronerima (suzbijanje
gubara).
Fitotoksinost mnogih niskoisparljivih rastvaraa moe da se snizi
dodatkom specijalnih dodataka (auvansi). Na taj nain su mnogi
rastvarai postali podobni za ULV formulacije.
Prednosti: visoka koncentracija, laki transport i primjena, nije
potrebno razreivanje, optimalna bioloka aktivnost, dobra
penetracija na lise i tretirane povrine.
Nedostaci: Potrebni su specijalni uredaji za tretiranje, to poveava
trokove primjene.
FORMULACIJE ZA POSEBNE NAMJENE

Pesticidi za zamagljivanje (KN i RN)

Ovo je teni oblik pesticida (samo aktivna supstanca rastvorena u
nekom organskom rastvarau, eventualno uz dodatak drugih
komponenata, ali ne i emulgatora), koji se pomou specijalnih
aparata (zamagljivaa) primjenjuju direktno bez ikakvog razreivanja
za hladno (KN) ili toplo zamagljivanje (HN). Obrazovane estice su
vrlo fine kapljice veliine ispod 50 mikrona. Kao rastvarai za ove
oblike pesticida esto se koriste mineralna ulja (dizel ili
transformatorsko). Rastvarai ne bi smjeli da budu toksini, jer se
nalaze u visokom procentu u magli, koja se stvara pomou
zamagljivaa.
Pesticidi za zadimljavanje
Pesticidi za zadimljavanje se proizvode kao dimne granule GF, dimne
kutije FP, dimne limene kutije FD, dimne pelete FW, dimne svijee
FK, dimne tablete FT, generator dima FU i koncentrati za
zamagljivanje NB.
Pesticidi za zadimljavanje su vrsti, rjee teni oblici (tablete i pelete
za zadimljavanje, pantljike, tapii za zadimljavanje i sl.), kod kojih se
putem zagrijavanja, ili paljenjem aktivna supstanca pretvara u gas.
Pri tome je razvijen gas pomjean i sa vrstim esticama dima,
proizvodima sagorjevanja drugih komponenata preparata (otuda
naziv pesticid za zadimljavanje, mada se u ovom sluaju radi o
aktivnoj supstanci u vidu gasa).
Primena pesticida za zadimljavanje vezana je, uglavnom, za
zatvorene prostorije (staklare, stanovi). Ovi preparati imaju znatno
manju prodornu mo od fumiganata, jer ubrzo poto se para aktivne
supstance ohladi dolazi do kondenzacije.
Pesticidi za primjenu u obliku aerosola (AE)
U ovom obliku najee se primenjuju pesticidi namjenjeni za
suzbijanje insekata, molestanata i ektoparazita (muve, komarci i sI.)
u zatvorenim prostorijama (najee u stambenim prostorijama). Za
ovu svrhu koriste se insekticidi, koji se odlikuju visokom inicijalnom
toksinou i koji se posle aplikacije brzo razgrauju u netoksina
jedinjenja. Ovi preparati sadre aktivnu supstancu, rastvara (jedan
ili vie) i gas koji pod pritiskom raspruje insekticid. Preparat se
nalazi u boci izraenoj od tankih elinih ploa (rjee od aluminijuma
ili sintetskih supstanci) koja je sa unutranje strane prevuena
zatitnim lakom, sposobna da izdri pritisak od 10 atmosfera.
Koliina preparata u ovim bocama (tzv. "aerosol-bombe") je najee
200-500 g. Pritiskom na ventil boce, pod dejstvom propelenta, iz
boce izlazi, kroz mali rasprskiva sa strane, aktivna supstanca u vidu
fine magle. Poto veoma brzo ispare rastvara i propelent, a.m.
ostaje u vidu estica najee manjih od 10 mikrona, koje dugo lebde
u tretiranoj prostoriji.

Kao propelenti koriste se, najee u smjei, neotrovni i nezapaljivi

hlor i fluor derivati metana i etana, tzv. freoni. Ovi freoni su opasni
kao zagaivai ivotne sredine, jer izazivaju smanjenje ozonskog
omotaa i nastajanja ozonskih rupa. Nastoji se da se zamene drugim
preparatima.
Antiparazitni i baktericidni voskovi
Slue za mazanje podova i drugih glatkih povrina.
Antiparazitne olovke, kreme i maziva s repelentima
U sastav ovih insekticidnih preparata, osim insekticida, ulaze vosak,
parafin i tvrdi razredivai. Koriste se najee u domainstvima.
Lakovi i boje
Lakovi i boje predstavljaju preparate u koje se stavlja insekticid,
fungicid ili antiseptik. Kao dopunska materija dodaju se silikagel ili
silikati, s niskom zapreminskom masom. Slue za premazivanje
drvenih oblica, amaca i sI., radi zatite od tetnih insekata i/ili
mikroorganizama.
Napredak u proizvodnji pesticida manifestuje se tendencijom
primene novih, efikasnijih, neperzistentnih i manje otrovnih materija.
Zadatak formulatora je maksimalno iskorienje biolokog
potencijala aktivne materije, koja je prisutna u pesticidnoj formulaciji
i minimalni gubitak pesticidne aktivnosti u toku tretiranja. U toku
razvoja proizvodnje pesticidnih formulacija doze aktivnih materija su
redukovane sa nekoliko kg/ha na nekoliko stotina, ili desetina grama
po hektaru. Zadatak je maksimiziranje efikasnosti sa minimumom
aktivne materije, uz minimalni rizik izlaganja dejstvu pesticida i
minimalna upotreba zapaljivih, toksinih i skupih rastvaraa.
U tom cilju dolazi do zamjene (EC) formulacija s emulzijama (EW),
zamene (WP) sa (SC) i (WG) formulacijama. Uvode se formulacije sa
kontrolisanim otputanjem aktivne materije, to se postie
oblaganjem granula, primjenom polimernh sistema sa kovalentno
vezanim pesticidima, primjenom matrica u kojima su pesticidi fiziki
vezani.
Radi zastite ljudi koji primenjuju pesticide za pakovanje preparata
visoke otrovnosti koristi se vodorastvoma ambalaza (vodorastvome
vreice), ime se izbjegava direktan kontakt ovjeka sa preparatom.
NAINI PRIMJENE PESTICIDA
U zavisnosti od oblika proizvodnje, pesticidi se mogu primjenjivati na
vie
naina:
prskanjem,
oroavanjem,
zamagljivanjem,

zadimljavanjem, fumigaciom, zapraivanjem sjemena i biljaka,

unoenjem granula u zemljite itd.
Svaki od ovih naina zahtjeva odreeni postupak, maine i aparate.
Prskanje - Ovo je najei nain primjene pesticida. Pesticidi u
obliku rastvora, koncentrata za emulzije, koncentrata za suspenzijje i
drugi oblici razreuju se sa vodom u odreenoj dozi ili koncentraciji i
pomou prskalica se razbijaju u kapljice vee od 150 mikrona.
Najei utroak tenosti je oko 200-300 l/ha, a u voarstvu i
vinogradarstvu od 600 do 1000 l/ha.
Oroavanje Predstavlja jedan od najboljih naina primjene
pesticida. Spravljena tenost se raspruje pod jakim dejstvom
vazdune struje u vrlo fine kapljice veliine 50-150 mikrona koje
ravnomjerno pokrivaju kako lice, tako i nalije listova. Na taj nain
postie se odlian kvalitet tretiranja, troi se i znatno manja koliina
vode po hektaru. Kod suzbijanja prouzrokovaa bolesti moe se
smanjivati potronja vode za 2-5 puta, a kod nekih tetoina ak i do
10 puta u odnosu na prskanje. Ovaj nain primjene pesticida koristi
se u voarstvu i vinogradarstvu.
Zamagljivanje - Ovim nainom tenost se pretvara u jo sitnije, vrlo
fine kapljice, koje lete u vazduhu kao magla. Veliina kapljica iznosi
od 0,5 do 50 mikrona. Zamagljivanje se primjenjuje kod suzbijanja
tetoina u zatvorenom prostoru kao to su staklenici, silosi i druga
skladita. Osim toga, ovaj nain se koristi kod suzbijanja tetoina
koje se masovno javljaju i zahvataju velika prostranstva (komarci
npr.). Preparati se primjenjuju sa posebnim ureajima iz aviona,
helikoptera ili zamagljivaa sa zemlje.
U ovom sluaju koliina vode po hektaru je maksimalno smanjena i
iznosi svega 0,5-2 litra. Postoje i specijalno pripremljeni preparati koji
se primenjuju bez ikakvog razreivanja.
Zadimljavanje. - Ovaj nain primjene pesticida koristi se najee u
zatvorenom prostoru (stambeni objekt, staklare i dr.). Preparati koji
se koriste sagorjevanjem ili zagrijevanjem pretvaraju se u dim.
Potrebna koliina preparata se obraunava na 1m3 prostora gde se
izvodi zadimljavanje. Za ovu svrhu najee se koriste preparati u
obliku tableta i traka.
Fumigacija. - Pri ovom postupku primjenjeni preparati prelaze u
gasovito stanje. Ovo je vrlo efikasan nain suzbijanja biljnih parazita i
tetoina u skladitima i koristi se, uglavnom, u hermetiki
zatvorenom prostorijama. Koliine preparata obraunavaju se takoe
po 1m3.

Zapraivanje sjemena i biljaka

Ovim nainom primjenjuju se preparati samo u obliku praiva. Oni se
razbacuju pomou vazdune struje iz zapraivaa i finim sitnim
esticama pokrivaju povrinu biljaka. Veliina estica kod praiva se
kree od 0,5 do 50 mikrona. Ovaj nain primjene preparata je laki i
bri od prskanja i oroavanja, a osim toga nije potrebna voda.
Meutim, kvalitet tretiranja je loiji i zavisi mnogo od klimatskih
uslova (praivo lako raznosi vjetar i ispira kia). Zapraivanjem
sjemena nanose se male koliine specijalno pripremljenih praiva,
koja su namenjena zatiti sjemena i mladih biljaka od parazita i
tetoina. Ovaj postupak najveim djelom se izvodi u centrima za
doradu sjemena.
Unoenje granuliranih insekticida u zemljite
lzvodi se ravnomjernim razbacivanjem po itavoj povrini, nakon
ega se odgovarajuim oruima unose u zemljite na eljenu dubinu.
Veliina granula ovih preparata je do 3mm. Namjenjeni su za
suzbijanje tetoina u zemljitu.

10