Şeyh Muhammed El Nefzavi

FIKHUS-SRE
RASULLLAHIN HAYATINDAN
MAN DERSLER
Ahmed Ferid
eviri:
Oktay YILMAZ - M.Ahmet VAROL
GURABA YAYINLARI
ATAL EME SOKAK DEFNE HAN No: 27 / 9
CALOLU / STANBUL
TEL: (0212) 526 06 05
FAX: (0212) 522 49 98
guraba@hotmail.com
indekiler
NSZ ................................................................................................................................................................... 8
1. GR ................................................................................................................................................................ 16
1. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in erefli Nesebi. ............................................................................... 18
2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Yaratlndaki zellikleri: ............................................................ 19
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Sfatlar Hakknda Bilgi Veren Baz Hadisler...................................... 20
3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in simleri ve Knyeleri..................................................................... 21
Kureyin Peygamberin Adn Tahrif Etmeleri:................................................................................................... 23
Peygamberimizin Dier Adlar: ............................................................................................................................ 24
4. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in, Mminlerin Anneleri Olan Hanmlar......................................... 25
5. ocuklar........................................................................................................................................................... 26
2. MUHAMMED MUSTAFA -Aleyhisselam-IN DOUMUNDAN NCE MEYDANA GELEN NEML
OLAYLAR VE BRETL GELMELER ........................................................................................................... 28
Muhammed Mustafa -Aleyhisselam-n Doumundan nce Meydana Gelen nemli Olaylar ve bretli
Gelimeler. ............................................................................................................................................................ 29
1. Abdulmuttalibin Zemzem Kuyusunu Kazmas................................................................................................ 31
2. Abdulmuttalibin Oullarndan Birini Kesmeyi Adamas................................................................................. 33
3. Fil Olay ............................................................................................................................................................ 33
mni Dersler ve ller....................................................................................................................................... 35
3. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N DOUMUYLA PEYGAMBERLKLE
GREVLENDRLMES ARASINDAK DNEM............................................................................................ 38
A. Abdulmuttalibin Olu Abdullahn Vehebin Kz mine le Evlenmesi....................................................... 40
B. Muhammed Mustafa -Sallallahu aleyhi vesellem-in Doumu ve Bymesi .................................................. 41
Yce Allahn Peygamberini Genliinde Cahiliye Dneminin Pisliklerinden Korumas .................................. 43
C. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Peygamberlikle Grevlendirilmesinden nce Meydana Gelen
nemli Olaylar...................................................................................................................................................... 46
1. Ficr Sava....................................................................................................................................................... 48
2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudul)............................................................................................................... 48
3. Resullullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -Radyallahu anha- le Evlenmesi ..................................... 49
4. Kabenin Yeniden nas ve Hakem Olay..................................................................................................... 50
4. VAHYN BALANGICIYLA KUTSAL HCRET ARASI............................................................................. 52
Peygamberlik Gneinin Douu.......................................................................................................................... 53
Kutsal arnn Gizlice Yapld Dnem ............................................................................................................ 57
Kutsal arnn Aktan Yapld Dnem ........................................................................................................... 60
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Davetinin Bu Dneminde Meydana Gelen nemli Gelimeler ve
Byk Olaylar....................................................................................................................................................... 81
1. Hamza bin Abdilmuttalibin Mslman Olmas. .............................................................................................. 81
2. Birinci Habeistan Hicreti. ................................................................................................................................ 82
3. mer bin Hattab -Radyallahu anh-n Mslman Olmas ............................................................................... 82
4. kinci Habeistan Hicreti................................................................................................................................... 84
5. Zulm Belgesi ve Genel Boykot ....................................................................................................................... 87
6. Ebu Tlibin ve Hz. Hatice -Radyallahu anha-nn Vefat ............................................................................... 89
7. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Taife Gitmesi................................................................................ 90
8. sr ve Mirc .................................................................................................................................................... 91
9. Birinci Akabe Beyat ....................................................................................................................................... 98
mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 102
10. kinci Akabe Beyat ..................................................................................................................................... 103
5. MEKKEDEN MEDNEYE KUTSAL HCRET.......................................................................................... 108
Sahabilerin (Allah hepsinden raz olsun) Medineye Hicretleri.......................................................................... 110
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in ve Arkadann Hicreti..................................................................... 113

6. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N MEDNEY MNEVVEREYE VARIIYLA BYK
BEDR AZVES ARASINDA GEEN OLAYLAR....................................................................................... 128
Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye Varmas ve Orada Mescidini na Etmesi .................... 130
4. Ramazan Orucunun, Ftr Sadakasnn ve Mallarnn Zektnn Verilmesinin Emredilmesi: ......................... 136
5. Byk Bedir azvesinden nceki azve ve Seriyyeler:............................................................................... 137
7. BYK BEDR AZVES ........................................................................................................................... 144
BYK BEDR AZVES ............................................................................................................................... 146
1. Gazann Seyri:................................................................................................................................................. 146
2. Kfrn nderlerinin Helk Olmalar: ............................................................................................................. 149
Ebu Cehil'in Helki: ............................................................................................................................................ 149
Umeyye b. Halef'in ldrlmesi: ....................................................................................................................... 150
Mriklerin En Bedbaht Ukbe B. Ebi Muayt'in lm: .................................................................................... 150
3. Peygamber Sallallahu Aleyhi Vesellem'in En Kt Durak Olan Cehennem ukuruna Varm Olan Kfr Ve
Sapklk nderlerine Seslenmesi ........................................................................................................................ 151
4. Bedir Gn Meleklerin nmesi: ...................................................................................................................... 151
5. Esirler Ve Ganimetlerin Mbah Klnmas: .................................................................................................... 153
6. ki Ordunun Karlat Gn Olan Furkan Gnnde man Parlak Manzaralar: .......................................... 154
man Dersler ve ller..................................................................................................................................... 154
8. BEDR'DEN SONRA UHUD'DAN NCE MEYDANA GELEN OLAYLAR: ........................................... 159
BEDRDEN SONRA UHUDDAN NCE MEYDANA GELEN OLAYLAR................................................. 161
1. Kdr'de Suleym Oullar azvesi................................................................................................................... 161
2. Sevk azvesi.................................................................................................................................................. 161
3. Z Emar azvesi:............................................................................................................................................ 161
4. Bahrn azvesi: .............................................................................................................................................. 161
5. Kaynuka Oullarnn Srlmeleri: .................................................................................................................. 162
Baz Hususlar Ve man Sonular: ...................................................................................................................... 162
6. Kab b. el-Eref'in ldrlmesi: ..................................................................................................................... 163
man Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 164
9. UHUD AZVES ........................................................................................................................................... 167
1. azvenin Baz zellikleri:.............................................................................................................................. 169
2. azvenin Seyri Ve Olaylar: ........................................................................................................................... 170
1. ehidlerin Efendisi Hamza'nn ehid Dmesi:.............................................................................................. 176
2. Enes b. en-Nadr Radyallahu anh'n ehadeti: ................................................................................................ 178
3. Cabir'in Babas Abdullah b. Haramn ehadeti: ............................................................................................ 178
4. Huzeyfe'nin Babas El-Yemn (Allah kisinden De Raz Olsun)'n ehadeti: ................................................ 179
5. Amr b. el-Cemh'un ehadeti: ........................................................................................................................ 179
6. Abdullah b. Cah'n ehadeti: ......................................................................................................................... 180
7. Mus'ab b. Umeyr radyallahu anh'n ehadeti:................................................................................................ 180
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in Hamru'l-Esed Gazasna kmas:..................................................... 180
10. UHUD SAVAI VE HENDEK SAVAI ARASINDA OLAN OLAYLAR ............................................... 185
1. Rac Gn ...................................................................................................................................................... 187
mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 188
2 -Maune Kuyusu Hadisesi ................................................................................................................................. 188
3- Benu Nadirin Yurtlarndan karlmas......................................................................................................... 190
4- kinci Bedir azvesi ....................................................................................................................................... 193
5- Dmetul-Cendel Gazs................................................................................................................................. 194
6- Drdnc Ylda Gerekleen Dier Olaylar:.................................................................................................. 194
11- AHZAB (HENDEK) SAVAI VE BEN KURAYZA SAVAI.............................................................. 195
AHZAB (HENDEK) SAVAI.......................................................................................................................... 197
BEN KUREYZA AZVES ............................................................................................................................. 204
***
12- AHZAB VE BEN KUREYZA HADSELERN TAKP EDEN VE HUDEYBYE NCES
MEYDANA GELEN OLAYLAR .................................................................................................................... 208
12- AHZAB VE BEN KUREYZA HADSELERN TAKP EDEN VE HUDEYBYE NCES
MEYDANA GELEN OLAYLAR .................................................................................................................... 210
1- Ebu Rafii B. Ebil Hukaykin ldrl ...................................................................................................... 212

2- Beni Lihyan azvesi....................................................................................................................................... 214
3 - Necd Seriyyesi Ve Smame b. Usal Olay .................................................................................................... 215
4- Muraysi Yani Beni Mustalk azvesi............................................................................................................. 216
Bu azve Boyunca Gerekleen bret Dolu Hadiseler: ...................................................................................... 217
A- Abdullah b. beyyin sz: ........................................................................................................................... 217
B- Raslullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-e Kl ekip imdi Seni Benden Kim Kurtaracak? Diyen
Bedevinin Kssas:............................................................................................................................................... 219
C- fk Hadisesi .................................................................................................................................................... 220
13- HUDEYBYE ANTLAMASI................................................................................................................... 227
1- HUDEYBYE ANTLAMASI ...................................................................................................................... 229
Hudeybiye Kssasndaki Belgeler, Mucizeler Ve Olaylar:.................................................................................. 235
14- HUDEYBYE ANTLAMASI VE MEKKENN FETH ARASINDA GEEN OLAYLAR................... 242
A- Ztl Kared azvesi ..................................................................................................................................... 244
B- Hayberin Fethi .............................................................................................................................................. 248
Hayber Gazvesi Olaylar:.................................................................................................................................... 251
1- Cafer b. Ebi Talip Ve Arkadalar le Eb Mus el-Ear Ve Arkadalarnn Gelileri:................................. 251
2- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Zehirleme Giriimi: ......................................................................... 252
3- Eek Etinin ve Muta Nikahnn Yasaklanmas: ............................................................................................. 253
c- Umretul-Kad ................................................................................................................................................ 256
d- Mte azvesi .................................................................................................................................................. 259
15. MEKKENN FETH.................................................................................................................................... 264
16- HUNEYN AZVES VE TAF KUATMASI ........................................................................................... 274
A- HUNEYN AZVES .................................................................................................................................... 276
B- TAF AZVES............................................................................................................................................. 282
man Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 283
17- TEBUK AZVES VE GERDE KALAN KNN HKYES ........................................................ 286
TEBUK AZVES ............................................................................................................................................. 288
Kab b. Mlik ve ki Arkadann Tevbe Hikayeleri:.......................................................................................... 295
18- HEYETLER YILI......................................................................................................................................... 304
HEYETLER YILI............................................................................................................................................. 306
1- Abdul Kays Heyeti: ....................................................................................................................................... 306
2- Aralarnda Mseylemetl Kezzbn da bulunduu Ben Hanfe Heyeti: ..................................................... 307
3- Eariyyun ve Yemen heyetinin Gelii: .......................................................................................................... 308
4- Beni Sad b. Bekr Heyetinin Gelii................................................................................................................. 309
5- Mzine Heyetinin Gelii:................................................................................................................................ 310
6- Necran Heyetinin Gelii: ................................................................................................................................ 310
Necranllar Kssasndaki Baz Faideler:.............................................................................................................. 311
19- VEDA HACCI.............................................................................................................................................. 312
VEDA HACCI ................................................................................................................................................... 314
20- PEYGAMBER (Sallallahu aleyhi vesellem)N VEFATI............................................................................ 318
PEYGAMBER -Sallallahu aleyhi vesellem-N VEFATI .............................................................................. 320
Rasulullah Sallallahu Aleyhi Vesellem in Ecelinin Yaklatna Dair aretler Vermesi.................................. 320
Resulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in ikayetinin Balangc:.................................................................. 322
Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Vefat Hastalnda Yapt Tavsiyeler: ......................................... 324
Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Hayatndan Son Saatler: ................................................................ 326
Sahabenin Tavrlar Ve Cesed-i erifin Defninden nce Halifenin Seilmesi.................................................. 328
Cesed-i erifin Techizi ...................................................................................................................................... 329
F k h u s - S r e
Raslullahn
-Sallallahu aleyhi vesellemHayatndan
MAN DERSLER
Ahmed Ferid
eviri:
Oktay YILMAZ - M.Ahmet VAROL
Yce Allah yle buyuruyor:

Andolsun ki, Allahn peygamberinde sizin iin, Allah ve ahiret gnn uman ve Allah
oka ananlar iin gzel bir rnek vardr. (Ahzb: 33/21)
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- yle buyurmutur:
Biriniz, ben kendisi iin babasndan, ocuundan ve btn insanlardan daha sevimli
olmadka iman etmi olamaz.1[1]
mam Malik -Rahimehullah- yle demitir:
Bu mmetin ba ne ile slah oldu ise, sonu da ancak onunla dzelir.2[2]
1[1]
2[2]
Buhr, (1/75), Kitbul-mn; Mslim (2/15). Kitbul-mn.

Kad yad, e-if, II, 88.
NSZ
Yce Allahtan sonunu gzel getirmesini diliyoruz.
Yaratklar kendi gcyle yaratan, onlar irdesiyle trlere ayran ve ilhlna delil klan
Allaha hamdolsun. Her bir yaratk Onun birliine ahitlik etmektedir. Yaratlm olan her
ey Onun Rab olduuna dellet etmektedir. Allah insanlar da cinleri de, ilerinden herhangi
birine ihtiyac olmad halde kendisine ibadet etmekle ykml klmak zere yaratmtr.
Onun yaratklarnn hibirine ihtiyac yoktur.
Allahtan baka ilh olmadna. Onun bir olduuna ve orta olmadna, dengi olmayan tek
bir ilh olduuna, hibir eye ihtiyac olmayan yce varlk olduuna, e veya ocuk
edinmediine ehdet ederiz.
Muhammedin de Onun kulu, elisi, peygamberi, seilmi yarat, kendisinden raz olduu
dostu, vahiy konusunda gvendii ve yaratklar arasndan setii biri olduuna ehdet
ederiz. Yce Allah onu mjdeleyici, uyarc, Onun izniyle Allaha davet edici biri ve
aydnlatc bir kandil olarak hak zere gndermitir. Allahn salt ve bol bol selm onun,
temiz sahabilerinin, mminlerin anneleri olan elerinin zerine olsun.
mdi;
slmi uyan hayatnda geirilen u zor dnemde Mslmanlarn, nerede duracaklarn, nasl
hareket edeceklerini, nasl bir yol izleyeceklerini, hangi hedefe doru yneleceklerini, ne
zaman bir eyden el ekmelerinin, namaz klmalarnn ve zekt vermelerinin gerektiini, ne
zaman (dmanla) bar ve anlama yapmalarnn, ne zaman cihad etmelerinin ve arpmaya
girmelerinin gerekeceini kendilerine gsterecek ak bir deerlendirmeye ne kadar ok
ihtiyalar var! Saylan konularda insanlar deiik kaynaklar ortaya koydular. Yer yer
birbirinden tamamen farkl yollar izlediler. Bazen birbirine tamamen ters metodlar tutturdular.
Bazlar, Mslmanlarn ve slmn ycelmesinin yolunun, ilk gnden itibaren kara
cahiliyeye kar silahl mcadeleye girimek olduunu ileri srd. Bazlar halk zerinde
hkimiyet bayran ykseltmenin yolunun siyasi almalar yapmak ve parlamentoya girmek
olduunu ileri srd.
Bazlar yce yaratcnn rzasn kazanmann ve lkelerde slm bayran ykseltmenin
yolunun eitim ve insan yetitirme olduunu ileri srd. Bazlar bundan daha dar bir aryla
ortaya ktlar. Bu gibilerin slmn yceltilmesini isteme ve mutlak hkimiyet sahibi, her
eyin ilmine sahip olan Allahn bayran ykseltme gibi bir kayglar yoktur. Bunlar sadece
toplumu slaha almay hedefleyenlerdir. Dolaysyla insanlarn iyilie arya olumlu cevap
vermeleri yeterlidir.
Bazlar ise bundan daha basit gayelerle uramaktadrlar. Onlarn slm davas diye bir
davalar da yoktur. Bu gibilerin kafa yaplarna ve dncelerine gre Rahmann hkmne
bavurmakla, yeryznn aalk tautlarnn hkmlerine bavurmak arasnda bir fark
yoktur. Bu konuda izleyecekleri tutum onlarn arzularyla ve ehevi hisleriyle balantldr.
stn gayelerden bir nasipleri yoktur. Ahiretle ilgili bir beklenti ve mit iinde de deildirler.
Biz bu gibilere, iinde bulunduklar durumdan tevbe etmeleri ve yerin ve gn Rabbine
ynelmeleri arsndan baka bir ar yneltmiyoruz.
Buradaki armz Mslmanlarn dier gruplarndan ihlas sahiplerine, dosdoru dine aran
cemaatlere yneliktir ve ilgimiz onlaradr. Onlara, Yce Allaha arma konusunda
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gsterdii hidyet yolunu esas alarak k tutmaya
alacaz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin deerli sahabileri nasl yetitirdiini,
slm devletini nasl kurduunu, davetinin gnein deiik blgelere n yaymas gibi nasl
yayldn ve Allahn izniyle gece ile gndzn yaand her yere onun arsnn nasl
ulaacan aklayacaz.
8
phesiz Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sreti ve hidyet yolu yollarn en hayrls
ve en gzelidir. Yce Allah bize onun yolundan gitmemizi ve snnetini izlememizi farz
klmtr. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor:
yleyse Allaha ve o umm peygamber olan Rasle iman edin -ki o Rasl de Allaha ve
szlerine iman etmektedir- bir de ona uyun ki, doru yolu bulabilesiniz. (Araf: 7/158)
Ondan bakasnn yoluna uymaktan ve onun emrinden yz evirmekten de sakndrm ve
yle buyurmutur:
Onun emrine aykr davrananlar balarna bir belann gelmesinden veya kendilerine ackl
bir azabn gelip atmasndan saknsnlar. (Nur: 24/63)
Allahn eriatnn uygulamaya konmasn isteyenleri bu meselede de Allahn eriatnn
hkmlerine bavurmaya aryoruz. Bu hkmler, Yce Allahn bayrann nasl
yceltileceini, Mslmanlarn kendilerine vaadedilen ortama, kendileri iin belirlenmi olan
gayeye nasl ulaacaklarn ortaya koymaktadr. Bu da Mslmanlarn Yce Allahn
eriatnn hkmlerine bavurma nimetine dnmeleri, slmn glgesinde glgelenmeleri,
gerek yneticilerin ve gerekse ynetilenlerin her eyin sahibi, her eyi bilen Allahn dinine
boyun emeleridir.
Allahn izniyle daha nce yaynlanm olan Teysirul-Mennn fi Ksasil-Kuran adl
kitabmzda, peyamberlerin metodlarnn nasl olduunu, insanlarn gn ve yerin Rabbine
ibadet etmelerini salamada izledikleri yolun ne olduunu aklamtk. Allahn izniyle bu
bizim peygamberimizin davetinden farkl deildir. Nasl farkl olabilir ki, Muhammed
Sallallahu aleyhi vesellem peygamberlerin sonuncusu ve efendisidir. Peygamberler atadan
kardetirler.3[3] Dinleri birdir. Onlarn dinleri de btn insanlar ve cinler iin setii ve honut
olduu slmdr. Bunu Yce Allah u szyle bildiriyor:
Sizin iin din olarak slm setim. (Maide: 5/3)
Yce Allah dier bir yette de yle buyuruyor:
O: Dini dosdoru ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin diye dinden Nuha
buyurduunu, sana vahyettiimizi ve brahime, Musaya, saya buyurduumuzu sizin iin de
dinden bir eriat kld. Mrikleri kendisine ardn ey onlara ar geldi. Allah dilediini
kendine seer ve gnlden yneleni kendine iletir. (ur: 42/13)
Bu kymetli kitapta da seilmilerin efendisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sretiyle
ilgili en salam haberleri ve en sahih rivayetleri vermeye altm. Bununla birlikte
gelimelerin zn de ortaya koymaya gayret ettim. Bundaki amacm verilen bilgilerin
okunmasna ve dinlenmesine tevikti. Sonra bu gelimelerden karlan fkh hkmlere,
imni deerlere ve hayat llerine k tutmaya altm.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mubarek sretiyle ilgili btn sahih rivayetleri
topladm, onun sretinden karlabilecek btn ibretleri, tleri, lleri ve etkileri
sraladm ileri srmyorum. Ancak bu konuda hayli aba harcadm. Yce Allahtan, bu
almamda ihlasl davranm olmam ve almamn da kabule deer olmasn umuyorum.
Bu kitapta hadisilerin metodlaryla, habercilerin (tarihilerin) metodlar arasnda orta bir yol
izledim. Bir olayla ilgili sahih veya hasen bir hadis bulduumda ona drt elle sarldm. Byle
bir hadisin bulunduu bir konuda sret yazarlarnn ve tarihilerin kitaplarna ihtiya
duymadm. Ancak hakknda, gvenilir hadis kaynaklar iinde sahih bir hadise rastlamadm
tarihi gelimelerle ilgili bilgi toplamak iin tarihilerin verdii rivayetleri deerlendirmek
zorunda kaldm. Bununla birlikte bu konularda da bn shak gibi belli bir itibara sahip, kabul
3[3]
Atadan kardeler: Babalar bir analar ise farkl olan kardelere denir. Burada eriatlarnn farkllna iaret
edilmektedir. Nitekim Yce Allah yle buyuruyor:
Sizin her biriniz iin bir eriat ve bir yol belirledik. (Maide: 5/48)
nanlarnn birliine ise Yce Allah bir ayetinde yle iaret etmektedir:
O,: Dini dosdoru ayakta tutun ve onda ayrla dmeyin diye dinden Nuha buyurduunu, sana
vahyettiimizi ve brahime, Musaya ve saya buyurduumuzu sizin iin de bir eriat kld. (ur: 42/13).
grm kimselerin rivayetlerini esas aldm. Fakat hibir zaman Vkdi ve Kelbi gibi zayf ve
rivayetleri kabul grmeyen kimselerin verdii bilgileri esas almadm.
Benim bu kitabmdaki her eyin sahih olduu sylenemez. nk bu alanda bunu
gerekletirmek olduka zordur. Ancak rivayetlerin en salkl olanlarn toplamaya altm.
Bununla birlikte bir konuyla ilgili rivayetlerin en salkl olannn da zayf olmas
mmkndr. Fakat byle bir rivayet dierlerinden daha iyi derecededir ve zayfl dier
rivayetlerin zayflndan azdr. Beni byle davranmaya ynelten de sretin bir tarih olmasdr.
Hatta insanlk tarihindeki dnemlerin en nemlisi ve en sekinidir. Bu dnemle ilgili
rivayetlerin tmnn sahih olmasn art koarsak, baz zaman dilimleri aralarda boluklar
halinde kalr ve bu dilimlerle ilgili bilgiler toplamamz zor olur. Bylece olaylar ve gelimeler
arasnda balanty da kuramayz.
Prof. Dr. Ekrem el-Umeri yle diyor: ncelikle yaplmas gereken sahih rivayetlere
dayanmak ve bunlara ncelik tanmaktr. Sonra hasen rivayetlere dayanlr. Bundan sonra
slmn balang dneminde Mslman toplumla ilgili gelimelerin tarihi izelgesini ortaya
karmak iin zayf rivayetlerin herhangi bir ynden desteklenenleri esas alnr. ki rivayetin
birbirine ters dmesi durumunda srekli kuvvetli olan tercih edilir. Herhangi bir ynden
desteklenmeyen veya teyid edilmeyen zayf rivayetlerden ise sadece, hakknda sahih veya
hasen rivayet bulunmad iin arada bir boluk gibi duran dnemler asndan yararlanlr.
Ancak bunlarn da inanla veya eri bir ilkeyle bir ilgisinin olmamas gerekir.4[4]
mkn lsnde olaylar birbirleriyle balantl bir ekilde vermeye altm. Hakknda sahih
rivayet olmayan dnemlerle ilgili bilgiler iinde ounlukla bn Himn Sretine
bavurdum. bn Him ise bn shakn rencilerinden ve mam Malikin (l. H. 151)
adalarndandr. Dolaysyla o, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlik
gneinin klarn sat dneme yakn bir dnemde yaamt. mamlar onun bu alanda
nclk ettiini ifade etmilerdir. bn Seyyidin-Ns, Uyunul-Eser (1/8-18)de bn shkn
hayat hikyesini (biyografisini) verirken, ilim sahiplerinin onunla ilgili szlerini de
aktarmtr. Bunlardan bazlar: bn ihb ez-Zuhriye meaziden (Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin savalarndan) soruldu. Bu konuda insanlarn en bilgilisi udur -yani bn
shaktr- dedi.5[5] bn Adiyy de yle sylemitir: Onun hadislerini inceledim. Naklettii
hadisler iinde zayf olduu zerinde kesin hkm verilebilecek bir hadise rastlamadm.
Bazen hata etmi veya bakalarnn hata ettikleri gibi tereddde dmtr. Sika kiiler ve
imamlar ondan rivayette bulunmaktan kanmamlardr. O (bn shak) rivayetinde saknca
grlmeyen (l bese bih) biridir.
Prof. Dr. el-Umer yle der: Bu aklamalar byk bir neme sahiptir. Sadece bn Adiyin
bilinen konumu veya onun ravileri sika olarak kabul etmek iin ar artlar ileri srmesi
dolaysyla deil, ayn zamanda rivyetlerin iyice tetkik edilmesi sonucu varlm olmasndan
dolay da nemlidir.6[6]
Olaylar birbirleriyle balantl olarak vermek ve imkn lsnde bu olaylardan karlacak
lleri ortaya koymak. Bu konuda bnul-Kayyimin Zdul-Meadda, bn Kesirin elBidye ven-Nihyede. bn Abdilberrin el-Meazi ves-Siyerin zeti olan ed-Durerde
yapt baz aklamalar aktarmam gerektirdi. Ayrca ada ilim adamlarndan da, Prof. Dr.
Ekrem el-Umeri gibi sret konusunda bilgi ve otoriteye sahip olanlarn ve ayn zamanda tutarl
bir metod izleyenlerin aklamalarna da bavurdum. Allah yolunda kardeimiz olan dil
Abdulgafur (Allah kendisinden yararlanlmasn nasib etsin)un mastr almas gibi eitli
ilmi aratrmalardan da ok yararlandm.
4[4]
es-Sretun-Nebeviyyetus-Sahiha, Muhveletn li Tatbiki Kavidil-Muhaddisin f Nakdi RivytisSretun-Nebeviyye (1/40) Mektebetul-Ulum vel-Hikme, Medine.
5[5]
bn Seyyidin-Ns, Uyunul-Eser fi Fununil-Mezi ve-emil ves-Siyer (1/10-11). Drul-Marife.
Ayrca bkz. Siyeru Almin-Nubel, bn shkn hayatyla ilgili ksm, (7/33-55).
6[6]
es-Sretun-Nebeviyyetus-Sahiha, (1/56-57).
10
Sretle ilgili gelimelerden karlacak imani lleri ve faydal sonular da belirlemeye

altm. Bu konuda sadece snnet (hadis) alimlerinin verdii bilgilere dayanma art da
aramadm. nk hikmet mminin yitiidir. Onu nerede bulursa alr. Snnete arlk ve
nem veren ekolle uyumayan ekollerden olduklarn bildiim halde, Muhammed Gazali ve
Buti (Said Ramazan el-Buti)den de baz bilgiler aktardm. Bir Mslman bir ynden sevmek
bir ynden de kendisine kar kmak mmkndr. Bunun yansra Muhammed Mnirin elMenhecl-Hareki lis-Siren-Nebeviyye ve Fkhus-Sre gibi eserlerinden de yararlandm.
Yine Said Havvann el-Ess fis-Snnesinden de yararlandm. Bu kitap ilerinde en iyi
nitelikte ve hadisilerin metodlarna da en yakn olandr. Rivayetlerin senetlerinin
incelenmesi konusunda selef davetin nderi Allme el-Albni (Muhammed Nasruddin elAlbni)nin, Butinin ve Gazalinin kitaplarndaki nakillerin senetleriyle ilgili
incelemelerinden yararlandm. Bu arada eyh Muhammed Rzk et-Terhuninin es-SrezZehebiyye adn tayan baslm kitabnn az bir blmn inceleme inkn da buldum.
Ondan herhangi bir ey aktarmadm ama izledii metodu inceledim. Allah kendisine gzel
karlklar versin.
phesiz sretle ilgili olarak yazlm kitaplar hayli oktur ve metodlar birbirinden farkldr.
Bunlardan bazlar halkn genelini bilgilendirmeye uygundur. Bazlarnn metodlar eri
ilimleri renen kimseleri bilgilendirmeye elverilidir. Ama ou elle tutulur bir ey ortaya
koyamamaktadr. Bu gibi eserler, rivyetlerin shhati hakknda bilgi iermeyen bir haberler
derlemesidir. Rivayetler hakknda aklamalar iermedikleri gibi bunlardan karlacak
ibretlere ve tlere deer vermezler.
Ben bu kitapta rivayetlerin en sahih olanlarn bulmaya altm. Arkasndan da onlardan
karlacak ibretlere ve tlere yer verdim. Bununla birlikte sz bktrc bir ekilde
uzatmaktan da, aklamalar yarm brakacak derecede ksa tutmaktan da kandm: Bylece
insanlar Allaha aran daveti kardelerimin ve bu deerli ilmi renmek isteyenlerin
nlerine, eitime ynelik derli toplu bir metod ortaya koymaya altm.
Bu metodu ve bu medresenin ilkelerini asl belirleyen kii ise peygamberlerin ve elilerin
nderi, ncekilerin ve sonrakilerin efendisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir. Bu
medresede eitim gren ve bu mbarek nebev metoda gre hareket edenler ise insanlar iin
karlm olan hayrl bir mmet ve insanln kendilerine mensub olmakla vnecei bir
nesildir. Bu nesil cihadda, fedakrlkta, cesarette, cmertlikte, mertlikte, davette, sabrda,
kiilerin ve toplumlarn vlmesine vesile olacak dier btn alanlarda en gzel rnekleri
sergilemilerdir. Bu nesil slm zere ve slm iin eitim grmtr. Onlar Allahn dinini
ayakta tutmular, Allahn dini de onlar ayakta tutmutur. Her bir sahabi kendi zatnda bir
efsaneydi. Onlarn herbiri iin bu kitap gibi bir kitap yazlsa yeridir. slmn ycelii ve
insanlarn hayatlarnda ne gibi kkl deiiklikler yapabilecei onlarla ortaya kmtr. Niin
olmasn ki, bu Allahn kullar iin uygun grd metoddur. Bu aratrmann ierdii
konular arasnda Musab bin Umeyr, Hamza bin Abdilmuttalib, Abdullah bin Revh, Cafer
bin Ebi Talib, Ali bin Ebi Tlib, Haram bin Melhn, Amir bin Fuheyre -Allah hepsinden raz
olsun- gibilerin ve onlar gibi pek ok kimsenin hayat hikyelerinden ksmen sz edeceiz.
Onlarla din ayakta kalm, Yce Allah mmin kullarn onlarn vastasyla yeryznde g
sahibi klmtr.
slma scak bakan, slm laiklik, komnizm, kapitalizm gibi beeri sistemlere tercih eden
ama kendilerini dini hkim klmak ve alemlerin Rabbinin bayran ykseltmek iin gereken
fedakrlk ve gayrete hazrlamayan kitlelere Allahn yardm ulamaz. Yce Allahn yardm
ancak aadaki ayete szn ettii kitlelere ular. Yce Allah yle buyuruyor:
Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse (bilsin ki) Allah, kendisinin onlar sevdii
onlarn da kendisini sevdii, mminlere kar alak gnll, kfirlere kar onurlu ve gl,
Allah yolunda cihad eden ve hibir knayann knamasndan korkmayan bir topluluk
getirecektir. (Maide: 5/54)
11
te bu nesil ne zaman Yce Allahn yukardaki ayetinde sayd nitelikleri kazanmasn

salayacak bir terbiyeden geerse, o zaman Allahn yardm kendilerine ular ve hkimiyet
Allahn dininin ve (sekin) kullarnn olur. Yce Allahn ilhi snneti bylece tecelli
edegelmitir. Bununla birlikte Allah kfirleri helk etmeye ve beeri sebepler olmasa bile
kendi dinini hkim klmaya g yetirebilir. Nitekim bir yetinde yle buyurmaktadr:
Allah dileseydi onlardan c alrd. Ancak sizi birbirinizle imtihan etmek iin (byle diler).
(Muhammed: 47/4)
Ayn ekilde Yce Allah davetilerin herhangi bir abas olmadan da insanlar doru yola
eritirme gcne sahiptir .Bu konuda da yle buyuruyor:
steseydik her nefse hidayetini verirdik. (Secde: 32/13)
Ancak Yce Allah her eyi bir sebebe balamtr.
Biroklar, Allahn salam eriatn uygulamadan kaldran zalim yneticilere kar savaa
giriilebileceini, insanlarn nefis terbiyeleri ve Allaha kulluk grevlerini yerine getirmeleri
iin eitimleri iiyle de bundan sonra uralacan sanyorlar. Oysa bu metod Kurann
metoduna terstir. Kurann metoduna gre sava nce nefislerde balamaldr. Bu da
nefislerin irkten ve gnhlardan arndrlmas, yalnz Allaha kulluk etmeye yneltilmesi ve
ibadetlerle tezkiye edilmesiyle olur. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor:
Bir topluluk kendi durumunu deitirmedike Allah onlarn durumunu deitirmez. (Rad:
13/11)
Bir baka ayette de yle buyuruyor:
Allah sizden iman edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri hkmran kld
gibi onlar da yeryzne hkmran klacan, onlar iin seip beendii dinlerini onlarn
lehine glendirip yerletireceini ve korkularndan sonra onlar gvene kavuturacan
vdetti. nk onlar bana ibadet eder, hibir eyi bana ortak komazlar. Bundan sonra
kimler inkr ederse ite onlar yoldan km olanlardr. (Nur: 24/55)
Davetilerin grevi insanlar Allaha kulluk etmeye yneltmektir. Sahabiler, peygamberlerin
ve elilerin grevi olan bu grevi iyi anlamlard. Ribiy bin mir, Perslerin kumandan
Rstemin yanna girdiinde yle demiti: Allah bizi, isteyeni kullara kulluktan karp
Allaha kullua ulatrmamz, dnyann darlndan kurtarp geniliine kavuturmamz,
eitli dinlerin zulmlerinden kurtarp slmn adaletine ulatrmamz iin grevlendirdi...7[7]
te peygamberlerin ve onlar izleyenlerin yolu buydu. Yani cahiliye toplumuna kar hemen
ilk gnden itibaren silaha sarlmak ve siyasi sloganlar atmak deil. Ancak doru bir eitime,
geceyi namazla gndz orula geirmeye, sonra da bayra yceltmek ve amaca ulamak
iin gereken fedakrl gstermeye aryd.
nsanlar Allaha davet edenler tarafndan da yolun uzak ve zor olduunun, davetin bir
merhaleden sonra baka bir merhaleye gireceinin, davet merhalelerinin her birinin kendine
uygun kulluk grevlerinin olduunun aka bilinmesi gerekir. Sahabilerin Mekkede iken,
devletlerinin ve yaptrm glerinin olmad srada yerine getirmeleri gereken kulluk grevi
insanlar aktan Allaha davet etmek, bu konuda eziyetlere, alaylara, ikencelere ve
yalanlamalara katlanmakt. Bu dnemdeki kulluk grevlerinin arasnda savatan el ekmek,
namaz klmak ve zekt vermek de vard.
Kuran ile Medine fethedilince, Ensar Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ikinci beyat
yapnca ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahabilere hicret etmelerini emredince,
ocuklar, mallar, yaknlar, aireti brakarak dinini kurtarmak, Mslmanlar glendirmek,
Medine-i Mnevverede slm devletini kurmak kulluk grevi olmutur. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem Medineye hicret ederek orada devletini kurunca ve gcn
artrnca Yce Allah cihada izin verdi. Bunun zerine cihad, arpma, Allahn vaadinin
gereklemesi iin kfirlerin kanlarn aktmak, canlarn almak kulluk grevi oldu. Ardndan
zafer ve fetih gerekleti. nsanlar kitleler halinde slma girmeye baladlar.
7[7]
Bkz. Taberi Tarihi, Ribiy bin mirin Rstemin yanna girmesi olay, (3/520), Drul-Mearif.
12
Buna gre davet merhalelerini bilmek, her bir merhaleyle ilgili davet prensiplerini ve o
merhalede yerine getirilmesi istenen kulluk grevini anlamak zorunludur. phesiz bu, slmi
uyan genlii asndan, balk iin su, dier canllar iin de hava ne kadar nemliyse o
derecede bir neme sahiptir.
Acelecilik ve yaplanlarn meyvelerini bir an nce toplama arzusu insann tabiatna
yerletirilmi bir zelliktir. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor:
nsan (adeta) aceleden yaratlmtr. (Enbiy: 21/37)
Habbab bin Eret Radyallahu anhn Mekkede urad iddetli eziyetlerin akabinde
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme giderek:
Bizim iin dua etmeyecek misin? Bizim iin yardm dilemeyecek misin? demi; Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem, Allaha davet edenlerin mutlaka imtihan edileceklerini ve baz
musibetlerin balarna geleceini bildirmiti. Bu arada ona slmn stn geleceini ve zafere
ulaacan da mjdelemiti. Daha sonra insanlara hkim olan zellii ortaya koyarak yle
buyurmutu: Fakat siz acele ediyorsunuz.8[8]
Zamanmzdaki aceleciler de bazen silahl atmaya girmek iin acele ediyor ve zafere yakn
olduklarn, slm hkim klmak iin zaman ksaltacaklarn sanyorlar. Oysa kendilerinin
bu arada Allaha davet iini geriye braktklarn bilemiyorlar. Bylece yaratlmlarn efendisi
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin snnetine aykr bir tavr taknyorlar.
Ya da parlamento yolunu ve siyasi metodlar seiyor ve bu yolun kolay, yakn bir yol
olduunu, bu yolun en ksa zamanda kendilerini gayelerine ulatracan sanyorlar. Bu yolda
ok fazla fedakrla, insanlar yetitirmek ve arndrmak iin byk binalar yapmay
amalayan geni apl harcamalara gerek olmadn sanyorlar. Sanyorum Cezayir tecrbesi
bu yolun n kapal ve gayeye ulatrmayan bir yol olduuna en ak delildir. Bunun yansra
bu yol peygamberlerin (Allahn salt ve selm zerlerine olsun) izledii bir yol deildir.
Biz kardelerimizi davetin merhalelerini ve her bir merhalede yerine getirilmesi gereken
kulluk grevlerini renmeye aryoruz. Bunun yansra onlar, dinin stn geleceine kesin
olarak inanmaya ve bunu yaknen bilmeye aryoruz.
Yce Allah bu konuda yle buyuruyor:
Allaha ortak koanlar istemese de, hak dini btn dinlerden stn klmak iin
Peygamberini hidayetle ve hak dinle gnderen Odur. (Tevbe, 9/33)
Yce Allah bir baka ayette de yle buyuruyor:
Ve hi phesiz stn gelecek olanlar da bizim askerlerimizdir. (Sfft, 37/173)
Yeryznde Allahn askerleri bulununca onlara Yce Allahn yardm mutlaka iner.
Dolaysyla davetilerin grevi davay tebli etmekle birlikte yeryznde sz sahibi olmaya
lyk olacak ve kendileri vastasyla Mslmanlarn bayraklar ykselecek nesli yetitirmektir.
Bunun savatan el ekme, namaz klmak, zekt vermek, iman ve cihad eitimi almak
aamasnda bulunan slmi uyan genlii unu bilmeli ki; savatan el ekmek, kalbini cihad
sevgisinden, ona olan arzudan, mal ve can Allah iin feda etme duygusundan arndrmak
demek deildir. Sahih bir rivayette Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle buyurduu
bildirilmitir:
Kim savamadan veya iinden bunu arzulamadan lrse bir tr nifak zere lm olur.9[9]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sretini renmenin baz yararlarn burada, bu
incelemenin banda vermek isterim:
8[8]
nallah ileride bu hadisin metni ve rivyet senedi verilecektir.

Mslim (13/56) mre: Ebu Davud (2485 nolu hadis) Cihd; Nes (6/8) Cihd. bn Mbrek yle
sylemitir: Bunun yalnz Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in dnemi iin sz konusu olduu
grndeyiz. Nevevi de yle sylemitir: bn Mbrekin bu syledii bir ihtimal olabilir. Ancak bakalar
bunun genel olduunu, yle yapanlarn (yani cihad etmeyen ve cihad etmeyi dnmeyen kimselerin) bu konuda
cihaddan geri kalan munfklara benzemi olacaklarn ylemilerdir. phesiz cihadn terki nifak yollarndan
bir yoldur.
9[9]
13
1. Birok Kuran yetinin ini sebebinin renilmesi mmkn olur. Bu ise yetlerin
anlalmasna, onlardan hkm karlmasna, onlarn indii artlar ve ortam zihinde
tasavvur etmeye yardmc olur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hadisi erifleri iin de
ayn ey sz konusudur. (Yani sretin renilmesiyle baz hadislerin hangi sebeplerden dolay
ve ne gibi artlarda sylendiini renmek mmkn olur.)
2. Sret bilgisi davetiler ve Allah yolunda cihad edenler iin faydal bir azktr. Gemite
gsterilen byk gayretler, dini yceltmek, alemlerin Rabbinin bayran ykseltmek iin
aktlan kanlar hakknda bilgi edinmeleri; bu dine girmenin salad nimetin deerini, bu dine
mensub olmann ve ona davet etmenin, onun bayran ykseltmek iin cihad etmenin ne
byk bir eref kazandrdn bilmeleri onlarn gayret ve kararllklarn artr;.
3. Sret kendi bana, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mucizelerinden bir mucize ve
peygamberliinin delillerinden bir delildir. Nitekim bn Hazm yle demektedir: Muhammed
Sallallahu aleyhi vesellemin bu byk sreti zerinde dnen birisi onu kanlmaz olarak
dorulamak zorunda kalr. nk sreti onun Allahn gerek bir elisi olduuna ahitlik
etmektedir. Onun sretinden baka bir mucizesi olmasayd yine yeterdi.10[10] Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin sretini inceleyen bir kimse zaten onun birok mucizesi
hakknda bilgi edinir. phesiz Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin mucizeleri onun
doruluuna olan imanmz ve kendisine kar sevgimizi artrmaktadr.
4. Bununla (sretin enilmesiyle) slmn ve Mslmanlarn ycelmesini salayacak yolun
renilmesi mmkn olur. Yce Allahn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi gnderdii
srada insanlarn durumu, daha nce her hangi bir peygamberin gnderildii en kt
dnemden de daha ktyd. yleki Allah bu haliyle yeryzne bakm ve Arap olanlarna da
olmayanlarna da gadab etmiti. Peygamber davet nasl balad, sonra bir merhaleden dier
merhaleye nasl geti? Sonuta Allah onun vastasyla dinini ve Mslmanlarn zerindeki
nimetini nasl tamamlad? Bu konulara daha nce iaret ettiimizden burada sz fazla
uzatmak istemiyoruz.
5. Sahabileri insanla nclk etmeye lyk hale getiren zelliklerinin ve Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin onlar nasl eittiinin enilmesi mmkn olur. Bu ise onlar
sevmeye, gidiatlarn almaya ve yollarn izlemeye yneltir.
6. Deerli ashbla birlikte yaamak ve yaratklarn en hayrlsyla sohbet mutluluuna erimek
mmkn olur. Onlarn sevinmeleriyle sevinir, onlarn alamalaryla alarz. Onlarn elde
ettikleri baarlarla gzlerimiz aydnlanr. phesiz gerek sevin annda ve gerekse darlkta
uzun sre sohbet etmek sevgi ve kardelik balarn glendirir. te bu da erefli sreti
renmenin bereketlerindendir. Bu ayn zamanda iman balarndan bir badr. nk bir
kimse Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi, babasndan, ocuundan ve btn insanlardan
daha ok sevmedike mkemmel bir imana kavuamaz.
7. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sretini renmek, ruhu besler, temiz kalpleri
gdalandrr. Fsk ve gnhlara dalm kimseler basit filmler, deersiz tiyatrolar seyrederek,
irkin ileri ve gnhlar grerek beslenirken bizim gzel bilgileri alarak gdalanmamz niin
mmkn olmasn! Her nefis kendine gre olan eylerden gda alr. Herkes de ne iin
yaratlmsa kendisine o kolaylatrlr.
8. Sreti renmek Mslmann birok fkh hkmn dayanan renmesine, eitimle ilgili
dersler karmasna ve eri siyaseti anlamasna imkn salar. Bir komutan komutanln nasl
olmas gerektiini renebilmek iin sreti renmeye muhtatr. Bir asker de askerliin nasl
olmas gerektiini renebilmek iin sreti renmeye mutlak ihtiyac vardr. nsanlar
Allaha aran davetiler de, Allaha davetin nasl olmas gerektiini renebilmek iin sreti
renmeden edemezler. Ayn ekilde eitimcilerin de eitimin nasl olmas gerektiini
renebilmek iin yine sreti renmeye mutlaka ihtiyalar vardr.
10[10]
bn Hazm el-Fisal fil-Milel ven-Nihal (2/190).
14
9. Bu yolla, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin stnln, Yce Allahn onu

insanlardan nasl koruduunu, Bedir, Ahzab ve Huneyn savalarnda Meleklerin nasl inip
onunla birlikte arptklarn, Uhud olaynda Cibril -Aleyhisselam- ve Mikil -Aleyhisselamn nasl inerek bizzat onu savunduklarn renmek mmkn olur.
10. Bu yolla zaferin ve yenilginin sebeplerini renmek mmkn olur. Zaferin sebeplerinden
bazlar Allaha gven, Ona dayanmak (tevekkl), Ona boyun emek (tazarru) ve zafere
ulatracak sebeplere yapmak, ama bu sebeplere gvenmemek, zaferin ancak Allah katndan
geleceine iman etmektir. Yenilginin sebeplerinden bazlar da Uhud olaynda olduu gibi
dnyala ilgi duymak ve Huneyn olaynda olduu gibi saynn okluundan dolay zaferin
Allahtan olduunu unutmak ve gurura kaplmaktr.
11. Sreti renmek, Mslman fert ve toplum iin belirlenmi yaay tarzdr; slm eriatn
anlamada bulunmaz bir yardmc, yeryznn ahid olduu en mkemmel yaay tarznn en
doru eklini gsteren en byk bir tablodur. nk sret peygamberlerin en stn ve btn
insanln efendisi olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yaad tarihtir.11[11]
Bunlar Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellemin sretini renmenin yararlarndan
bazlar. Ancak hepsi bu kadar deil. Ben, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
dayandrlan rivayetleri incelemede, karln Allahtan beklediim bir gayret sarfettim.
Ancak rivayetlerin yer ald kaynaklarn tmn tesbit ettiimi ileri srmyorum. Fakat en
azndan zl bir ekilde ve biraz nce mukaddime iinde ifade etiim zere hadisin sahih,
hasen veya en azndan rivayeti pek salam olmamakla birlikte zayfl nisbeten telafi
edilebilen trde zayf bir hadis olduuna iaret etmekle yetindim. Bu kitabn yazlmasndaki
ama slmi uyan genliini Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin mbarek hidayet
izgisi hakknda bilgilendirmek, onlar deerli sahabilerin eitildikleri metod zere eitmek
olduundan, derlemesi ve dzenlenmesiyle ereflendiim, rivayetlerini inceleme ve gzden
geirme mutluluuna eritiim bu eseri: Vakaft Terbeviyye Maas-Sretin-Nebeviyye
(Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Sretinden Hayat lleri) olarak adlandrdm.
Yce Allahtan amellerimizi iindeki eksiklere ve kusurlara ramen kabul etmesini, bize en
byk ecir ve sevap verme ltfunda bulunmasn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ve
sahabilerini grmekten bizi mahrum klmamasn diliyoruz. Gnller onlarn sevgileriyle
doludur. Onlar grmeyi ve kendilerine yakn olmay arzulamaktadr. Allahn salt ve selm
alemlere rahmet olarak gnderilen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, onun temiz, thir
li beytinin, bereket ve hayr kaps olan sahabilerinin zerine olsun. Duamzn sonu alemlerin
Rabbi olan Allaha hamdolsun demektir.
Ahmet Ferid
Muharrem 1412
11[11]
Mesdirs-Siretin-Nebeviyye ve Takvimuh (sh. 19). Adil Abdulafurun Merviytul-AhdilMekkisinden naklen. Yksek Lisans tezi basks.
15
1. GR
erdii konular:
1. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in erefli nesebi.
2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in yaratltaki zellikleri.
3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in isimleri, knyeleri ve bir ocua onun hem
adnn hem de knyesinin verilmesinden kandrma.
4. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in, mminlerin anneleri olan hanmlar.
5. ocuklar.
16
17
1. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in erefli Nesebi.

phesiz peygamberler, yaratl ve ahlk bakmndan insanlarn en mkemmelleri olduklar
gibi neseb ynnden de en ereflileridirler. Bu yzdendir ki, Herakliyus Ebu Sufyn bin
Harbe Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin nesebini sorarak:
Onun aranzda nesebi nasldr? demiti. Ebu Sufyn da:
O bizim iimizde yksek bir nesebe sahiptir. cevabn vermiti. Bunun zerine Herakliyus
unu sylemiti:
Ben sana onun nesebinden sordum. Sen onun sizin iinizde stn bir nesebe sahip olduunu
syledin. te Peygamberler bu ekilde kendi kavimleri arasnda yksek bir nesebe sahip
olarak gnderilirler.12[12]
Peygamberlerin kssalar arasnda geen, uayb -Aleyhisselam-n kavminin uayb Aleyhisselam-a syledikleri sz de bu konudaki delillerdendir. Bu konuda Yce Allah yle
buyuruyor:
Dediler ki: Yakn evren olmasayd seni mutlaka talardk. (Hud, 11/91)
Bir dier delil de Salih -Aleyhisselam-n kavminin onu ldrmek zere gr birlii
yaptklarnda syledikleri u szdr:
Muhakkak gece ona ve ailesine bir baskn dzenleyelim sonra velisine: Biz onun ailesinin
ldrlnde bulunmadk ve gerekten biz doru syleyenleriz diyelim. (Neml, 27/49)
bn Haldun, peygamberliin alametleriyle ilgili aklamasnda yle sylemitir: Onlarn
almetlerinden biri de kavimleri iinde saygn bir aileye mensup olmalardr.
Peygambelerin iinde btn stnlklere en lyk olan da onlarn sonuncular ve efendileri
olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir. Onun nesebinin stnl hakknda sahih
rivayetler nakledilmitir. Bunlardan biri Mslimin Vile ibnul-Askadan naklettii u
rivayettir: Vile dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Yce Allah smail oullarnn arasndan Kinane oullarn seti. Kinne oullarnn
arasndan da Kureyi seti. Kureyin iinden Him oullarn seti. Beni de Him
oullarnn iinden seti.13[13]
Kureyin stnl hakknda Ummu Handen merfu olarak (Peygamber Efendimize isnad
edilerek) u rivayet nakledilmitir: Yce Allah Kureyi yedi zellikle stn klmtr: On yl
kendisine ibadet etmeleriyle stn klmtr ki bu sre iinde Kureyten baka ona kulluk
eden yoktu. Fil olaynda mrik olmalarna ramen kendilerine yardm etmekle stn
klmtr. Haklarnda Kuranda bir sure indirmekle stn klmtr ki onlardan bakas(nn
ad) bu srede gememitir. Bu sure de: Kureyin gvenlik ve esenlii iin... sresidir.
Ayrca peygamberin aralarndan kmasyla, hilafetin kendilerine verilmesiyle, Kabenin
rtsyle ilgilenme (hicbe) ve haclara su datma (sikaye) grevlerinin kendilerine
verilmesiyle stn klmtr.14[14]
bn Hazm -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir:
12[12]
Buhr (1/42) Bedul-Vahy.

Mslim (15/36) Fedil; Tirmiz (13/94) Menkb; Ahmed ibnu Hanbel (4/107). Mslim kendi rivayetinde
hadisin banda u fazlala yer vermitir! Allah brhimin oullarnn arasndan smili seti. Nevevi diyor
ki: mezhebimize mensup (afi) limleri, bunu, Kureyin dndakilerin onlara denk olmadklarna, Him
oullarnn ve de Muttalib oullarnn dndakilerin onlara denk olmadklarna delil saymlardr. Buna gre,
sahih bir hadiste de ifade edildii zere onlar (Muttalib oullar) ve Haim oullar ayn konumdadrlar.
14[14]
Buhr, et-Trihul-Kebir (1/341); bn Adiyy, el-Kmil, (1/262); Hakim (2/536, 4/54). Hakim hadisin sahih
olduunu, el-Irki hasen olduunu sylemitir. el-Albni de hidlerinin bulunmas dolaysyla hasen olduunu
sylemitir. es-Sahih, no: 1944.
13[13]
18
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebul-Ksm Muhammeddir. Babas Abdullahtr.

Onun babas Abdulmuttalibdi ki, asl ad eybetl-Hamddi. Onun babas Himdi ki onun
da asl ad Amrd. Onun babas Abdu Menft -asl ad Muireydi- Onun babas Kusayd asl ad Zeyddi-. Onun babas Kilb, onun babas Murre, onun babas Kab, onun babas
Lueyy, onun babas Galib, onun babas Fihr, onun babas Mlik, onun babas en-Nadr, onun
babas Kinne, onun babas Huzeyme, onun babas Mudrike, onun babas lys, onun babas
Mudarr, onun babas Nizr, onun babas Maadd, onun babas da Adnand. Nesebi hakknda
zerinde herhangi bir phe olmayan doru bilgiler buraya kadar ulamaktadr.
Adnan phesiz Allah yolunda kurban edilmesi istenen ve Allahn peygamberi olan smil Aleyhisselam-in soyundand. O da Allahn dostu ve elisi brhim -Aleyhisselam-in
oluydu. Allahn salt efendimiz Muhammedin, ad geen iki peygamberin ve btn nebi
ve rasullerin zerine olsun.15[15]
bn Kesir -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir: Burada bilinmesi gereken udur ki,
brhim -Aleyhisselam-in soyundan iki byk erkek ocuk dnyaya gelmiti. Birisi
Hacerden dnyaya gelen smil, dieri de daha sonra Sreden dnyaya gelen shakt.
shakn soyundan da Yakub dnyaya geldi. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr:
Kars da ayaktayd ve bunun zerine gld. Biz de ona shak ve shakn ardndan da
Yakubu mjdeledik. (Hud: 11/71)
Yakub ise, dier kollarnn kendisine nisbet edildii srildir. Peygamberlik de onun
soyundayd. Onun soyundan ok sayda peygamber gelmitir. yleki kendilerine
peygamberlik veren ve risaletle onlar mmtaz klan (Allah)tan bakas onlarn saylarn
bilmemektedir. sril oullarndan gelen peygamberler Meryem olu s ile son bulmutur.
smil -Aleyhisselam-a gelince: Araplar onun soyundan gelmitir. Allahn izniyle ileride
alayacamz zere eitli kabileleriyle btn Araplar onun soyundan gelmilerdir. Onun
soyundan peygamber olarak sadece peygamberlerin sonuncusu, efendisi, dnya ve ahirette
btn insanln vgs olan nce Mekkeli sonra Medineli Muhammed bin Abdillah bin
Abdulmuttalib bin Him el-Kurei (Allahn salt ve selm zerine olsun) gelmitir.
Bu erefli koldan ve scak daldan sz edilen parlak cevherden, k saan inciden,
gerdanln en deerli orta tandan baka bir (peygamber) kmamtr. O da btn
herkesin kendisiyle vnd, kyamete kadar ncekilerin de sonrakilerin de kendisine gpta
ettii kii ve insanln efendisidir.16[16]
2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Yaratlndaki zellikleri:

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin teni krmzya alan ak beyaz renkteydi. Geni
alnlyd. Gzlerinin siyahlar koyu siyah ve iriydi. Gz kapaklarnn kirpik bitiminin
doutan siyah olduu da sylenmitir. Dileri hafif seyrekti. Sakallar skt ve gsn
dolduruyordu. Geni omuzluydu. Topuklar ve ayak tabanlar enliydi. nce ve uzun veya ksa
ve enine biri deildi. Salar hafif dalgalyd. Salarn omuzlarna doru uzatrd. Konutuu
zaman adeta n dilerinin arasndan bir nur kyormu gibi olurdu. Kafas ve eklem yerleri
iriydi. Yz yuvarlakayd. Gsnden gbeine kadar bir izgi halinde uzanan kllar vard.
Yrd zaman adeta yukardan aaya iniyormu gibi kuvvetli admlarla yrrd. Yz
ondrdndeki ay gibi parldard. Gzel sesliydi. Yanaklar dzgn ve yumuakt. Az
byke idi. Gs ve karn ayn hizadayd (gbei ikin deildi). Omuzlar, kollarnn
dirsekleriyle bilekleri aras ve gsnn yukarlar kllyd. Bilekleri uzundu. El ayalar
geniti. Topuklar etli deildi. ki krek kemii arasnda adr dmesi veya gvercin
yumurtas gibi peygamberlik mhr vard. Yrd zaman adeta yer onun iin drlrd.
15[15]
bn Hazm, Cevmius-Sre (2). Faysalbd, Pakistan. Ahmed kirin tahkikiyle. Msr, Darul-Merif
tarafndan yaplan tpk basm.
16[16]
bn Kesir, Ksasul-Enbiy (175), Dru mer bnul-Hattab.
19
Ona kavumak iin hzlca yrrler, fakat kendisinin de yorulmad grlrd. nceleri
salarn dz bir ekilde tarayarak sarktyordu sonra ortadan blmeye balad. Salarn ve
sakallarn tarard. Her gece yatarken uykudan nce herbir gzne er kere olmak zere
srme tann tozuyla srme ekerdi.17[17]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Sfatlar Hakknda Bilgi Veren

Baz Hadisler
Rebia bin Ebi Abdirrahmann yle syledii rivayet edilmitir:
Enes bin Malik Radyallahu anhin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sfatlarndan sz
ederken yle dediini duydum: Halkn iinde orta boylu biriydi. Ne ok uzun ne de ksa idi.
Krmzya alan beyaz renkte bir teni vard. Ak beyaz veya esmer deildi. Kvrck ve ksa
sal olmad gibi dz ve uzun sal da deildi. Salar dalgal mutedil idi. Krk yandayken
kendisine vahiy geldi. Kendisine vahyin gelmeye balamasndan sonra on yl Mekkede, on
yl Medinede kald. Ruhu alndnda banda ve sakalnda toplam yirmi kadar beyaz kl
yoktu. Rebia dedi ki: Onun bir tyn grdm. Krmz renkteydi. Sorduumda kokudan
dolay krmzlat sylendi.18[18]
Ber Radyallahu anhnn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem insanlarn yz olarak en gzeli olduu gibi ahlaka da en gzelleriydi. Ne ince uzun
boylu ne de ksa boyluydu.19[19]
Ebu shakn yle syledii rivayet edilmitir: Berya: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yz kl gibi miydi? Diye soruldu. O: Hayr. Aksine onun yz ay gibiydi
dedi.20[20]
Abdullah bin Kabn yle syledii rivayet edilmitir: Kab bin Mlikin Tebk savandan
geri kalmas olayndan sz ederken yle dediini duydum: Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme selm verdiimde yz sevinten imek gibi parldyordu. Resullullah Sallallahu
aleyhi vesellem sevindiinde yz adeta ayn bir parasym gibi parldard. Biz de bunu
(sevinli olduunu) bu durumundan anlardk.21[21]
Abdullah bin Abbas Radyallahu anhtan yle rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem salarn dz bir ekilde tarayarak sarktrd. Mrikler salarn ortadan bler,
kitap ehli ise dz tarayarak sarktrd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da kendisine
herhangi bir emrin gelmedii hususlarda kitap ehline uymay tercih ederdi. Daha sonra
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de salarn ortadan blmeye balad.22[22]
Enes bin Malik Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin avucundan daha yumuak bir ipee veya ibriime dokunmu deilim. Ve
asla Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kokusundan daha gzel bir koku koklam
deilim.23[23]
Ebu Said el-Hudri Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem rts iindeki bir gen kzdan daha utangat.24[24]
17[17]
Daha fazla bilgi iin bkz. Kurtub, el-lm bim fi Dinin-Nasar min Fesdin ve Evhm (291,292);
Tirmiznin e-emilul-Muhammediyesinin muhtasar, zetleme ve tahkik, el-Albni (13-29), Nevevi,
Tahzibul-Esm vel-Lugt (1/25-26); Fethul-Bri (6/651-669) Menkb; Mslim (15/91-116) Fedil; bn
Hazm, Cevmius-Sre (21/22); Beyhaki, Delilun-Nubuvve, Dr. Abdulmuti Kalacnn tahkikiyle (1/194285), burada konu en geni ekilde ele alnmaktadr.
18[18]
Buhr (6/652) Menkb; Mslim (15/100) Fedil, anlam itibariyle rivayet etmitir.
19[19]
Buhr (6/652) Menkb; Mslim (15/92) Fedil.
20[20]
Buhr (6/653) Menkb; Tirmiz (13/116) Menkb.
21[21]
Buhr (6/653) Menkb.
22[22]
Buhr (6/654) Menkb; Mslim (15/90) Fedil.
23[23]
Buhr (6/653) Menkb.
24[24]
Buhr (6/653) Menkb.
20
Cbir bin Semure Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin az bykeydi. Gzlerinin beyaz biraz krmzya alyordu.
Topuklar etli deildi.25[25]
Nevevi yle sylemitir: Ravi burada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iri azl
olduunu sylemitir. ounluk da byle sylemitir. Rivyetlerden kan sonu budur.
Araplar bunu bir beeni vesilesi olarak grr ve kk azllar beenmezlerdi. Salebin
byk azl denirken kastedilenin, geni azl anlam olduu sznde ifade edilen husus da
budur. Semer ise sz konusu ifadeyle kiinin iri dili olduu anlamnn kastedildiini
sylemitir.26[26]
Ebu Tufeylin yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi
grdm. Bugn yeryznde benden baka onu gren bir adam kalmad. (Ravilerden) elCureyr dedi ki: onu nasl grdn? diye sordum. yle dedi: Beyaz tenli, dz yuvarlak
yzl ve orta bir imanlktayd (ne zayf ne de imand)27[27]
Ber Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Zlfleri olanlar arasnda, krmz
hulle iinde bulunan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha gzel birisini grmedim.
Salar omuzlarna doru sarkmt. ki omuzunun aras geniti. Ksa veya uzun boylu
deildi.28[28]
Ali Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem uzun veya ksa boylu deildi. Avular ve ayak tabanlar geniti. Ba iriceydi.
Eklem yerleri de iriydi. Mesrubesi (gsnden gbeine doru uzanan kl izgi) uzundu.
Yrd zaman admlarn byk byk atar ve adeta yukardan aaya doru iniyormu
gibi yrr, ayaklarn yere kuvvetli bir ekilde basard. Ondan sonra da nce de bir benzerini
grm deilim.29[29]
Aie -Radyallahu anh-nn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem sizin yaptnz gibi yle hzl hzl konumazd. O konuurken anlalr bir ekilde
konuurdu. Hatta yannda oturan birinin ezberleyebilecei ekilde kelimeleri birbirinden
ayrrd.30[30]
3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in simleri ve Knyeleri

Cubeyr bin Mutimden yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle
buyururdu:
Benim be adm var: Ben Muhammedim, ben Ahmedim, ben Allahn kfr mahvetme
vesilesi kld mahvediciyim, ben insanlar ayaklarnn altnda toplayacak toplaycym
(harediciyim) ve ben kendinden sonra peygamber gelmeyecek olan sonuncuyum.31[31]
Hafz (bn Hacer) yle sylemitir: fadeden anlaldna gre bu szyle: Benim bana
zel be adm vardr. Benden nce kimseye bu adlar verilmemitir. Yahut: Benim adlarmn
bata gelenleri bunlardr ya da gemi mmetlerde mehur olan adlarm bunlardr demek
25[25]
Mslim (15/90) Fedil; Tirmiz (106320) Menkb.

Nevevinin Sahihi Mslim erhinden zetlenerek (15/93).
27[27]
Mslim (15/93) Fedil.
28[28]
Mslim (15/91) Fedil; Tirmiz (13/115-116) Menkb.
29[29]
Tirmiz (13/116) Menkb; e-emilde 40 nolu hadis olarak rivayet edilmitir. el-Albninin e-emil
muhtasarndan. el-Albni bu hadisin sahih olduunu sylemitir.
30[30]
Tirmiz (13/118) Menkb. Tirmiz yle sylemitir: Bu hadis hesendir. Zuhriden nakledilen rivayet
eklinden baka rivayetini bilmiyoruz. Bunu Yunus bin Yezid, Zuhri (bn ihb ez-Zuhri)den rivayet etmitir.
Bu hadis e-emil muhtasarnda 191 nolu hadis olarak gemitir. el-Albni bu hadisin hasen olduunu
sylemitir.
31[31]
Buhr (6/641) Menkb. -el-Akb (sonuncu) kelimesinin aklamasna yer verilmeden-; Mslim (15/104);
mam Malik (Muvatta) (2/1004); Ahmed bin Hanbel (4/84). Burada (Ahmed bin Hanbelin rivayetinde) el-Akb
kelimesinin aklamasnn Zuhrinin kendi sz olduu bildirilmitir. Darimi (2/317-318)
26[26]
21
istemitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu sz isimlerinin tamamn saymak

amacyla sylememitir.
Iyad (Kad yad) da yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu adlar,
kendisinden nce kimseye verilmemi olmas itibariyle kendine has klmtr. Ancak baz
Araplar khinlerin ve hahamlarn o zamanda, ad Muhammed olan peygamber
gnderileceini haber verdiklerini duyunca (ocuklarn) Muhammed olarak adlandryorlard.
Sz edilen peygamberin kendi ocuklar olmasn umarak bu ad ocuklarna veriyorlard.
Sylendiine gre bunlar alt kiiydi, yedincileri yoktur (Kad) byle demitir.
Suheyl de er-Ravdda yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden nce
Araplar iinde kiiden baka Muhammed olarak adlandrlan biri bilinmiyordu. Bu kii
de unlard: Muhammed bin Sufyn bin Mucai, Muhammed bin Uhayha ibnil-Culh,
Muhammed bin Humrn bin Rabia. Bu sz Suheyliden nce Ebu Abdillah bin Hluye,
Leyse adl kitabnda sylemitir. Ancak Muhammed adn tayanlarn sadece bu kadar
olduu iddias kabul edilebilecek bir iddia deildir. nk bu ad tayanlarn listesi ayr bir
cz iinde verilmitir ki saylar yirmiyi bulmaktadr. Ancak bazlarnn adlar birden fazla
anlmtr, bazlarnn da adlarnn yle olup olmadnda tereddt vardr. Bundan bu ismi
alanlarn on bei amad ortaya kmaktadr.32[32]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin: Ben Allahn kfr mahvetme vesilesi kld
mahvediciyim sz hakknda yle denmitir: Bununla kastedilen kfrn Arap
yarmadasndan silinmesidir. Ancak bu konuda kesin bir ey sylenemez. nk Ukeyl ve
Mamerin rivayetlerinde: Allah benimle kafirleri mahveder denmitir. Bu konuda: Kfrn
ortadan kaldrlmasnn ballarnn ortadan kaldrlmasyla mmkn olaca anlam
kastedilmektedir eklinde bir aklama yaplabilir. Burada sadece Arap yarmadasnn
kastedilmi olabilecei izah ise, kfrn btn beldelerden kaldrlm olmamas
dolaysyladr. Burada ounluk esas alnarak byle bir ifadenin kullanld da sylenmitir.
Yahut anlatlmak istenen udur: Onun vastasyla kfr ortadan kalkmaya balar ve zaman
iinde zayflayarak Meryem olu sa zamannda (yani onun yeniden dnyaya dnd
zamanda) tamamen yok olur. O cizyeyi kaldrr ve Mslman olmaktan baka hibir eyi
kabul etmez.
Ben insanlarn ayaklar arkasnda toplanaca toplaycym (harediciyim): Yani benim
izim zere toplanrlar. Yani o insanlardan nce har edilir. Bu aklama bir baka rivayette
geen: nsanlar benim topuklarm zere (benim arkamdan) har edilir ifadesine uygun
dmektedir. Burada ayak ile zaman da kastedilmi olabilir. Yani: Benim iki ayam stne
kalktm zaman har alametlerinin ortaya kmasyla birlikte insanlar har edilirler. Bu da
kendisinden sonra bir baka peygamber ve baka bir eriat gnderilmeyeceine iarettir.
32[32]
el-Feth (6/642)den zetlenerek, el-sbe (3/369-385)te adlar Muhammed olan 62 sahabinin biyografisi
verilmitir. -Bunlarn tamamndan birinci ksmda sz etmitir- Bunlarsa sahabilikleri (Raslullah -Sallallahu
aleyhi vesellem-le grtkleri) kesin olanlardr. Ancak 7755 ile 7817 numara arasnda mukerrer olanlar vardr.
Anlalana gre belirtilen blm sahabiler hakknda yazlm eserleri toplamaya ve bunlardan el-sbe adl
ansiklopedik eserini yazmaya balamadan nce tasnif etmiti. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir. Sonra
benim anladm kadaryla sz edilen cz, genellikle cahiliye dneminde daha Raslullah -Sallallahu aleyhi
vesellem-in peygamberlikle grevlendirilmesinden nce Muhammed olarak adlandrlm onlanlarla ilgilidir.
Buna gre burada sz edilenler el-sbede sz edilenlerin sadece bazlardr ve aralarnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-in sahabilerinden, onun peygamberlikle grevlendirilmesinden sonra Muhammed
olarak adlandrlanlar bulunmamaktadr. En dorusunu ise ancak Allah bilir. Hafzn szn etmi olduu bu
cz elde edebilmi deilim. Daha sona bu czn adna Dr. kir Mahmud Abdulmunimin, Badat
niversitesinde slm Tarihinden doktora tezi olarak hazrlad bn Hacerin eserlerinin listesi arasnda
rastladm. Sz konusu tez: *bn Hacer el-Askalani ve Eserleri, Metodu ve el-sbedeki Nakilleri adn
tamaktadr. (Sz konusu czn adnn getii yer): (1/600-601). Sz edilen czn ad da yledir: el-ilm
bi men Summiye Muhammeden Kablel-slm. Bu bilgiler Sehvinin el-Cevhir ved-Durer fi Tercemeti
eyhil-slm ibni Hacer adl kitabndan ve daha baka kitaplardan aktarlarak verilmitir. Ancak kitabn el
yazmasndan sz edilmemitir. Buradan anlaldna gre bu eser kaybolmu eserler arasndadr. En dorusunu
ise ancak Yce Allah bilir.
22
Ben sonuncuyum: Yunus bin Yezid, Zuhriden naklettii rivayette u fazlala yer
vermitir: Ben kendisinden sonra peygamber olmayan sonuncuyum. Allah onu rauf
(yumuak kalpli) ve rahim (merhametli) olarak adlandrmtr. Beyhaki, ed-Delilde: Allah
onu rauf ve rahim olarak adlandrmtr sz hakknda u aklamay yapmtr: Bu sz
Zuhri (hadisin ravilerinden olan bn ihb ez-Zuhri) tarafndan hadise eklenmi bir szdr.
Ben derim ki: Gerekte de yledir. Bu szyle herhalde Bere Suresinin son ksmna iaret
etmek istemitir. Kendinden sonra peygamber olmayan ifadesinin de raviler tarafndan
eklenmi bir ifade olduu anlalmaktadr.
lim adamlarnn ortak grlerine gre onun Kuranda yer alan adlarndan bazlar unlardr:
hid, Mbeir (mjdeleyici), en-Nezrl-Mubin (apak uyarc), ed-Dai illlah (Allaha
davet eden), es-Sircul-Munir (aynlatc kandil). Yine Kuranda geen baz adlar da
unlardr: el-Mzekkir (uyarc), er-Rahme (rahmet), en-Nime (nimet), el-Hdi (doru yola
ynelten), e-ehid (hid), el-Emin (gvenilir), el-Muzzemmil (rtsne brnen), elMuddessir (elbisesine brnen). Daha nce Amr bin Asn naklettii hadiste hakknda
mtevekkil (Allaha gvenen, tevekkl eden) ad da gemiti. Yine onun mehur olan adlar
arasnda unlar da vardr: el-Muhtr (seilmi), el-Mustafa (arndrlm), e-efi (efaat
eden), el-Mueffe (efaat ettirilen), es-Sdkul-Mesduk (hem doru syleyen hem sz
dorulanan). Bunun yansra, bn Dihye Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin adlarna
zel bir eserinde yle demektedir: Bazlar yle sylemilerdir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin adlarnn says Yce Allahn adlarnn says kadar yani doksan
dokuzdur.33[33]
Rahmet peygamberi, Tevbe Peygamberi adlandrmalar da onun adlar arasnda geenlerdir.
Mslim, Ebu Musa el-Eari Radyallahu anhn yle sylediini rivayet etmitir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bizim yanmzda kendisini eitli adlarla adlandrr ve
yle buyururdu:
Ben Muhammedim, Ahmedim, Mukaffyim (yani btn peygamberlerin sonuncusuyum),
Hirim (yani insanlar benim ayaklarmn arkasnda toplanrlar), tevbe peygamberiyim ve
rahmet peygamberiyim.34[34]
Nevevi yle sylemitir: Tevbe peygamberi, rahmet peygamberi ve merhamet peygamberi
ibarelerinin anlamlar birbirine yakndr. Bunlarla kastedilen ise udur: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem tevbe imknn getirmi ve karlkl ilikilerde merhameti yerletimitir. Yce
Allah yle buyurmaktadr:
Kendi aralarnda merhametlidirler. Yine ye buyuruyor:
Sonra iman edip, birbirlerine sabr tavsiye edenlerden ve birbirlerine merhamet tavsiye
edenlerden olmak. (Beled, 90/17)
Bir hadiste de: Ve sava peygamberiyim demektedir. nk Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Allah yolunda cihad etmek zere gnderilmitir.35[35]
Kureyin Peygamberin Adn Tahrif Etmeleri:

Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem yle buyurdu:
Yce Allahn, Kureyin svmelerini ve lanetlerini benden nasl uzak tuttuu dikkatinizi
ekmiyor mu? Onlar ktlenmi olana svyor ve ktlenmi olan lanetliyorlar, ben ise
Muhammedim (vlm biriyim). -Allahn salt ve selm zerine olsun-36[36]
33[33]
el-Feth (6/643-644)ten zetlenerek.

Mslim (15/105) Fedil.
35[35]
Nevevinin Sahihi Mslim erhi, hmi (kenar aklamas) (15/106).
36[36]
Buhr (6/641) Menkb.
34[34]
23
Hafz bn Hacer yle sylemitir: Kureyliler kendisinden ok nefret etmeleri dolaysyla,

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi vg anlam tayan bir adla adlandrmyorlard.
Bunun yerine onun tam tersi anlam tayan ad kullanyor ve ktlenmi kimse
(muzemmem) diyorlard. Ondan kt bir ekilde sz ettiklerinde: Allah Muzammeme
yle yapsn diyorlard. Oysa Muzammem onun ad deildi ve o adla tannmyordu.
Dolaysyla onlarn bu szlerinin anlam Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme deil
ilerinden bir bakasna denk geliyordu.
bn Tn yle sylemitir: Bazlar bundan, im yoluyla birine zina, iftira eden kimsenin
zerinden had cezasnn kaldrld anlamn karmlardr. Bunlar daha ok mam Malike
muhalefet edenlerdir.
Nes de u hkm karmtr: Bir kimse boama anlamna ters ve mutlak olarak ayrlma
anlam tamayan bir sz syler ve bununla boama anlam kastederse bundan dolay boama
(talak) gereklemez. rnein karsna: Ye diyen ve bu szle boama anlam kasteden bir
kimsenin durumu byledir. Bu szle karsn boam olmaz. nk yemek hibir ekilde
boama anlamna gelecek bir ekilde yorumlanamaz. Bunun gibi Muzemmem (zemmedilmi,
ktlenmi) kelimesinin de hi bir ekilde Muhammed (vlm -salt ve selmn en gzeli
onun zerine olsun- kelimesi anlamna yorumlanmas mmkn deildir.37[37]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin knyesine gelince: O, olu Ksma nisbetle EbulKsm olarak knyelenirdi. Ksm ocuklarnn en byyd. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden nce mi yoksa sonra m vefat ettii
konusunda ihtilaf edilmitir. Enes Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem pazarda bulunuyordu. Bir adam (birine):
Ey Ebal-Ksm! diye seslendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o tarafa doru bakt
ve yle buyurdu:
Benim adm takn ama benim knyemle knyelenmeyin.38[38]
Hafz (bn Hacer) yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin knyesini
almann caiz olup olmad zerinde ihtilaf edilmitir. afiden nakledilen grlerin mehur
olanna gre yukardaki hadisin tad ak anlam (zhir) gereince almamak gerekir. Bu
yasan sadece onun (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) yaad dneme zel olduu
da sylenmitir. Bir gre gre de onun adn alan birinin ayn zamanda knyesini almas
(yani hem Muhammed adn hem de Ebul-Ksm knyesini almas) yasaktr.39[39]
Peygamberimizin Dier Adlar:

mam Zehebi: Onun adlar arasnda Dahuk (gleryzl) ve Kattl (ok savaan) adlar da
vardr. Baz rivayetlerde onun yle buyurduu bildirilmitir: Ben Dahuk ve Kattlm.
Abdullah bin Mesud radyallahu anh yle sylemitir: Bize, doru szl ve sz
dorulanan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu...
Tevratta onun mmileri (avam) koruyan biri olduu ve adnn Mtevekkil (Allaha gvenen)
olduu bildirilmitir.
Adlarndan biri de Emin (gvenilir)dir. Kurey onu peygamberlikle grevlendirilmeden nce
bu adla anard.
Yine adlarndan bazlar Fatih (fetheden) ve Kusam (toplayan, birletiren, mkemmel)dir.
Ali bin Zeyd bin Cudan yle sylemitir: Araplarn syledii en gzel beyitin hangisi
olduunu birbirlerine sordular. Ali Radyallahu anh Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
hakknda yle syledii u beyit olduunu tespit ettilerr:
(Allah) onun stnln ortaya koymak iin ona kendi adndan treme bir ad koydu.
37[37]
el-Feth (6/645)den zetlenerek.

Buhr (6/647) Menkb.
39[39]
Fethul-Bri (6/648).
38[38]
24
Arn sahibinin ad Mahmud, onun ad da Muhammeddir.40[40]
4. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in, Mminlerin Anneleri Olan

Hanmlar
Hanmlarn ilki Hatice bintu Huveylid bin Esed bin Abdiluzzadr. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem onunla yirmi be yandayken evlendi. Hatice -Radyallahu anh- hicretten
yl nce vefat eti. Bir yl nce vefat ettii de sylenmitir. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem, o lnceye kadar bir baka kadnla evlenmemitir.
Sonra Sevde binti Zema Radyallahu anh ile evlendi. Yalandnda Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem kendisini boamak istedi. Ancak o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden
kendisini nikh altnda tutmasn ama kendisine ayrd gn Ebu Bekir Radyallahu anhn
kz Aie Radyallahu anhaya ayrmasn istedi. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onu nikh altnda tuttu ve daha Mekkedeyken Ebu Bekir Sddk Radyallahu anhn
kz Aieyi Sddka Radyallahu anha ile nikhland. Aie Radyallahu anha o zaman alt
yandayd ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, onunla hicretten sonra, dokuz
yandayken biraraya geldi. Aie Radyallahu anha h. 58 ylnda vefat etmitir.
Ardndan hicretten iki yl sonra mer bnul-Hattab Radyallahu anhn kz Hafsa
Radyallahu anha ile evlendi. Hafsa Radyallahu anha Medinede h. 45 ylnda vefat etti.
Cenaze namazn da o zaman Medine valisi olan Mervan kldrd. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onu boam, sonra Yce Allahn geri almasn emretmesi zerine geri almt.
Sonra asl ad Hind binti Ebi Umeyye olan Ummu Seleme Radyallahu anha ile evlendi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanmlarndan en ge vefat eden budur. Hicri 59
ylnda vefat etmitir.
Yine Zeyneb binti Cah Radyallahu anh ile evlendi ki o da Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin vefatndan sonra hamnlarndan en nce vefat edendir. mer Radyallahu anhn
halifelie gemesinin ilk dnemlerinde vefat etti. Zeyneb Radyallahu anha, Yce Allahn
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle evlendirdii kadndr. Deiik lkeler fethedilince ve
mer Radyallahu anh ganimetlerden onun iin belirlenen miktar verince alam ve Yce
Allahtan kendisine bir sonraki yl gstermemesini ok az bir dnyalkla kendisinden
ayrld Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kavuturmasn dilemiti. Gerekten de o yl
kmadan vefat etti.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra Cuveyriye bintil-Hrisle evlendi. Cuveyriye
Radyallahu anha h. 26 ylnn Rebiul-evvel aynda vefat etti ve cenaze namazn Mervan
kldrd.
Sonra Ummu Habibe Radyallahu anha ile evlendi. Onun asl ad Remleydi. Hind olduu da
sylenmitir. Ebu Sufyan bin Harbin kzyd. Habeistana hicret edenlerdendi. H. 44 ylnda
kardei Muaviyenin halifelii dneminde vefat etmitir.
Hayberin fethedilmesinin hemen arkasndan Nadir oullarndan Huyey bin Ahtabn kz
Safiyye Radyallahu anha ile evlendi. Safiye Radyallahu anha h. 50 ylnda vefat etmitir. 52
yanda vefat ettii de sylenmitir.
Sonra Meymune bintil-Hris Radyallahu anha ile evlendi. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin en son evlendii hanm budur. Onunla kaza umresini yerine getirdii yl
ihramdan ktktan sonra Mekkede evlendi. Kendisiyle erefte biraraya geldi. Meymune
Radyallahu anha, Muaviye Radyallahu anh dneminde orada (erefte) vefat etmitir.
Halife bin Hayyatn sylediine gre vefat h. 51 ylnda gerekleti. Kabri de oradadr
(erefte).
40[40]
Zehebi, Sre (2/10). Bu da islm tarihinin bir blmdr.
25
el-Cevniyeye de kendisiyle evlenmek iin haber gnderdi, Sonra teklifte bulunmak zere
yanna girdi. Ama o, ondan Allaha snd. Allah da onu korudu ve Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem onunla evlenmeyerek ailesine geri gnderdi.41[41]
Nevevi -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir: lk evlendii kadn Hatice Radyallahu
anhadir. Sonra srasyla Sevde, Aie, Hafsa, Ummu Habibe, Ummu Seleme, Zeyneb binti
Cah, Meymune, Cuveyriye ve Safiyye ile evlendi. Bu dokuzu Hatice -Radyallahu anh-dan
sonradr ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettiinde nikh altnda idiler.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Hatice -Radyallahu anh-nn salnda baka bir
kadnla evlenmemitir. Aie -Radyallahu anh-dan baka bkire bir kzla da evlenmemitir.
Salnda iken ayrld kadnlar hakknda olduka deiik grler olduundan burada
ondan sz etmedik.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iki criyesi vard: Mriye ve Reyhne binti Zeyd,
Bintu emun olduu da sylenmitir. Onu (Reyhneyi) daha sonra azad etmitir. Katadenin
yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onbe kadnla
evlendi. Bunlarn onyle gerdee girdi. Ayn anda nikh altnda onbir kadn topland.
Vefat ettiinde dokuz kadnla nikhlyd.42[42]
5. ocuklar
Nevevi -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin erkek ocuu oldu. Birinci olu Ksm,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla knyelenirdi (yani Ebul-Ksm olarak
knyelenirdi). Ksm, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha peygamberlikle
grevlendirilmeden nce dnyaya geldi ve iki yandayken vefat etti. kinci olu Abdullahtr.
Tayyib ve Thir olarak da adlandrlmtr. nk o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
peygamberlikle grevlendirilmesinden sonra dnyaya gelmitir. Tayyib ve Thirin
Abdullahtan ayr olduu da sylenmitir. Ancak doru olan birincisidir.43[43] nc olu da
brhimdir. H. 8 ylnda Medinede dnyaya gelmi ve h. 10 ylnda onyedi veya yirmi
aylkken yine orada vefat etmitir.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin drt tane de kz olmutur:
Zeyneb: Onunla teyzesi Hle binti Huveylidin olu Ebul-As bin Rebi bin Abdiluzza bin
Abdiem evlenmitir.
Ftma: Onunla Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anh evlenmitir.
Rukiyye ve Ummu Klsm: Bu ikisiyle Osman bin Affan Radyallahu anh evlenmitir. nce
Rukiyyeyle (sonra onun lmnn ardndan) Ummu Klsmle evlendi. Her ikisi de onun
nikh altnda vefat etmitir. Bundan dolaydr ki Osman -Radyallahu anh-, Zunnreyn (iki
nur sahibi) olarak adlandrlmtr. Rukiyye -Radyallahu anh- h. 2 ylnda Ramazan aynda
Bedir gnnde vefat eti. Ummu Klsm Radyallahu anh da h. 9 ylnn aban aynda vefat
etti.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kzlarnn saysnn drt olduunda ihtilaf yoktur.
Oullarnn says ise sahih olan rivayete gre tr. lk dnyaya gelen ocuu Ksm, sonra
Zeyneb, sonra Rukiyye, sonra Ummu Klsm, sonra Ftmadr. Ftmann Ummu
Klsmden yaa daha byk olduu da rivayet edilmitir.
brhimden baka btn ocuklar Hatice -Radyallahu anh-dan dnyaya gelmitir. brhim
ise kbti asll olan Mriyeden dnyaya gelmitir. Ftmadan baka btn ocuklar
41[41]
bn Hazm, Cevmius-Sre (31-38), zetlenerek. Daha fazla bilgi iin ayrca bkz. bn Askir, Tarihu Dimek
(1/136-138)
42[42]
Tehzibul-Esm vel-Lgt (1/27), Drul-Kutubil-lmiyye.
43[43]
bn Hazm, Cevmius-Sre (40)da bunu tercih etmitir.
26
kendisinden nce vefat ettiler. Ftma Radyallahu anha, en sahih ve en mehur olan rivayete
gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden sonra alt ay yaad.44[44]
44[44]
Tehzibul-Esm vel-Lgt (1/26)dan zetlenerek.
27
2. MUHAMMED MUSTAFA -Aleyhisselam-IN DOUMUNDAN NCE

MEYDANA GELEN NEML OLAYLAR VE BRETL GELMELER
erdii konular:
Muhammed -Aleyhisselam-n peygamber olarak gnderilmesinden nceki Mekkenin
durumuyla ilgili bir giri.
1. Abdulmuttalibin Zemzem kuyusunu kazmas.
2. Abdulmuttalibin oullarndan birini kurban etmeyi adamas.
3. Fil olay.
28
Muhammed Mustafa -Aleyhisselam-n Doumundan nce Meydana Gelen

nemli Olaylar ve bretli Gelimeler.
Giri
phesiz byk olaylardan ve nemli gelimelerden nce baz iretler, olaylar ve mucizeler
yaanr. Bu gelimeler meydana gelecek byk olaylar iin ortam hazrlar ve onlarn ortaya
kma zamannn yaklatn haber verir. nsanlk bu olaydan daha byk bir olay
yaamamtr. Bu olay da, Yce Allahn kendisi vastasyla bu geni hayr, byk fazileti
(insanla) ulatrd hidyete erdirici Muhammed Mustafa -Aleyhisselam-n doumu
olaydr. Yeryznn her taraf ktlklerle ve irkle karardktan, Yce Allahn insanlara
bakp da Arap olanlarna da olmayanlarna da gadab etmesinden sonra bu byk gelime
olmutur.
Nitekim hadiste yle denilmektedir:
Haberiniz olsun ki ite bu gnmde Rabbim, bana rettiklerinden sizin bilmediiniz eyleri
size retmemi emredip yle buyurdu: Kullarmdan herhangi bir kula verdiim mal o kul
iin helaldir. Ben btn kullarm hanifler olarak yarattm. Onlara eytanlar geldi de; doru
dinlerini bozuverdi; benim kendilerine helal kldm eyleri eytanlar onlara haram kld.
Hakknda hibir hccet indirmediim eyleri bana ortak komalarn da onlara yine eytanlar
emretti. Ve Allah yeryz ahalisine bakt. Kitab ehlinden doru din zere bak kalanlar
mustesna yeryz ahalisine, arabna da arab olmayanna da gazab etti. Sonra peygamber
gnderip: Ben seni, ancak hem de kendilerine gnderilenleri imtihan etmek iin gnderdim.
Ve senin zerine yle bir kitab indirdim ki (gslerde muhafaza edilir) suyun ykamasyla
yok olmaz. Sen onu uyurkende, uyankken de okursun! buyurdu. Ve Allah bana Kureyi
yakmam emretti. Ben: Ey Rabbim! Onlar benim kafam yarp krarlar onu bir ekmek
parasna evirirler dedim. Onlarn seni kardklar gibi sen de onlar kar, onlara kar
sava a. Biz sana yardm ederiz. Sen infak et ki biz de sana infak edelim. Bir ordu gnder,
biz onun gibi be ordu gnderelim. Sana itaat edenlerle beraber, kar gelenlerle
sava...45[45]
Muhammed Gazali, Mekkedeki hayat tasvir ederken yle diyor: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden nce Mekke ehvetlerin ve
gnhlarn oluturduu bir frtna ile alkalanyordu. Erkekler arzulara dknlkte ve fikri
sapmalarda gl rnekler ortaya koyuyorlard. Yahut insan hkimiyeti altna alan bir
arzunun glgesinde veya sadece bu arzuya hizmet iin fikirler gelitiriyorlard.
Allah ve hiret gnn inkr, dnya nimetlerinin iinde yzerken yine ona ilgi, toplumda
etkili konuma gelme, ykselme ve sz sahibi olma arzusu, hibir tutarll olmayan
taraftarlklar (asabiyet) ve onun iin bar, onun iin sava yapma, kiinin maddi ve edebi
almalarna yn veren eskilerden alnma gelenekler (ite bunlar o dnemin Mekkesinden
grntler). O zaman Mekkenin medeniyetten kopuk, vahet iinde, dnyada olan
bitenlerden zorunlu olarak etrafa yaylan gelimelerin dnda hibir eyden haberdar olmayan
bir yerleim merkezi olduunu ileri srmek yanltr. Asla byle deildi. (O zamanki
medeniyetin rnleriyle) boazna kadar doymutu. (Mekkeliler) byklk iin kavga ediyor,
hatta bu yzden arpmalara giriyorlard. Orada nefsani arzularn ukurlarna dp taknlk
iinde yalpalayp duran pek ok kimse vard. Bu gibi birinin oradan karlmak zoruna
giderdi. Onlar ya doruya kar krdler, ya da onu tamamen inkr ediyorlard. te akl
medeniyetten sze gelir bir nasib alamam olan bu toplumda kiilerin benlik duygular son
45[45]
Mslim (17/197-199) el-Cennetu ve Sfatu Naimih. Ahmed bin Hanbel (4/162). bn Mace (4/1179) zet
halinde. (Allah bana Kureyi yakmam emretti sz onlarla arpacandan kinyedir. (Camiul-Usl, 11/750)
29
raddesine ulamt. inde, taknlk ve benlik davasnda Firavunla yar edebilecek kiiler
bulunabilirdi.
Amr bin Him, Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberliini inkr etmesinin
sebebini aklarken yle demiti: Abdu Menf oullaryla stnlk yar iine girdik.
Nihayet biz ve onlar iki ba at gibi iken: Bizde kendisine vahyedilen bir peygamber var
dediler. Vallahi ona geldii gibi bize de vahiy gelmedike ona inanmayz ve asla peinden
gitmeyiz. Sylendiine gre el-Velid bin Muire, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
yle demiti: Peygamberlik gerek olsayd, ben ona senden daha lyk olurdum. nk ben
senden yaa daha bym ve malm da seninkinden daha ok.46[46]
el-Cezir -Allah kendisini korusun- zet olarak unlar sylyor: slm ncesinde Arap
toplumunda yaygnlaan kt adetler arasnda unlar vard:
1. Meysir olarak bilinen kumar. slm, Maide suresindeki u yetle bunu yasaklamtr:
Ey iman edenler! ki, kumar, dikili talar ve fal oklar eytann iinden olan pisliklerdir.
Bunlardan saknn; umulur ki felha erersiniz. (Maide, 5/90)
2. ki imek, bunun iin meclisler dzenlemek, itii ikinin eskiliiyle (iyice ekimiliiyle)
ve deerinin yksekliiyle vnmek.
3. stibda nikh: Bu da uydu: Bir kadn bir erkekle beraberlii esnasnda hayz grr, sonra
temizlenince adam (kocas) karsnn soylu erkeklerin tad stn zelliklere sahip bir
ocuk dourmas iin o erkeklerden karsyla ilikide bulunmalarn isterdi.
4. Kzlarn gmlmesi: Bu da bir adamn knanmak korkusuyla kz ocuunu diri diri topraa
gmmesiydi.
5. Erkek olsun kz olsun ocuklarn ldrlmesi. Bu uygulamaya ok iddetli fakirliin olmas
durumunda bavurulurdu.
6. Kadnlarn kendilerini ssleyip ortaya kmalar, yleki bir kadn gzelliklerini ortaya
kararak yabanc erkeklerin yanndan geer, onlarn ilgilerini ekmek iin krta krta
yrrd. Sanki kendini ona takdim ediyormu ve onun bakalarna olan ilgisini kesip kendine
ekmek istiyormu gibi hareket ederdi.
7. Erkekler kadnlarn arasndan, kadnlar erkeklerin arasndan gizli dostlar edinirdi.
8. Cariyeler fuhu yaptklarn aktan ilan ederlerdi. Bunu da evlerinin kaplarna krmz bir
bayrak asmak suretiyle yaparlard. Bylece kendilerinin fuhu yaptklarnn bilinmesini ve
erkeklerin kendilerine gelmelerini salamak isterlerdi.
9. Kabilecilik anlayna dayanan asabiyet hkimdi.
10. Birbirlerine kar yamalamalar yapar, mal almak ve gasp amacyla saldrlar dzenler, bu
amala savalar karrlard. En nl savalar Dahis, Gabr, Buas ve Ficr savalardr.47[47]
Muhammed Gazali diyor ki: Yeryz bozgunculuklarla ve sapklklarla dolunca insanlarn
ortaya kaca bildirilen slahatnn gelii iin beklentileri artt. Baz kimseler vard ki hkim
olan cehalete kar kyor, stn bir mevki umuyor ve kendilerinin bu mevki iin
seilmelerini temenni ediyorlard. Bunlardan biri de Umeyye bin Ebis-Saltt. Bu kii
Allahtan Onun sahip olduu stnlklerden sz eden iirler yazmt. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem onun hakknda: Umeyye neredeyse Mslman olacakt demitir.48[48]
Amr bin irerdin babasndan rivayet ettiine gre, (babas) yle sylemitir: Bir gn
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bineinin arkasna bindim. Bana:
Umeyye bin Ebis-Saltn iirlerinden ezberinde bir ey var m? diye sordu.
Evet dedim.
Oku yleyse diye buyurdu. Ben bir beyit okudum.
46[46]
Fkhus-Sre (25-26)dan zetlenerek.

Hazl-Habib Y Muhibb (31, 32).
48[48]
Bir hadisten bir blm. Hadisin kaynaklar: Buhr (10/553) Edeb: Mslim (15/13) iir. Ba taraf yledir:
Bir irin syledii en doru sz... Tirmiz (10/291) Edebde bunun sadece ilk blmn nakletmiti.
47[47]
30
Oku, oku diye buyurdu. Ben de bylece yz beyit kadar okudum.49[49]

Ancak yce kader irlerden ve dierlerinden olan bu aray iindeki (beklenen kiinin
kendileri olmas iin aray ve temenni iinde olan) kiileri am ve byk emaneti hi bunun
iin bir beklenti iinde olmayan birine vermiti. Yce Allah yle buyuruyor:
Sen Kitabn sana vahyedileceini umuyor deildin. Ancak Rabbinden bir rahmet olarak
(vahyedildi). u halde asla inkrclara arka olma. (Kasas, 28/86)
Byk elilikler iin yaplan seim onun iin mit beslemekle olmaz. Ancak onu
kaldrabilecek gce sahip olmakla olur. Hayatta nice beklenti sahipleri var ki mit beslemeye
cret etmekten baka bir g gsteremezler. Ve nice iin derinliine dalm kimseler var ki
sessizlikleri onlar gizli tutmaktadr. Ama ykml klndklarnda insanlar hayretler iinde
brakan baarlar gsterirler. Canlarn nelere dayanabileceini ancak onlar yaratan bilir.
Btn insanl doru yola eritirmek isteyen Yce Yaratc byk gaye iin byk bir kiiyi
seer.50[50]
nsanln en stn ve peygamberlerin en ereflisi olan Muhammed -Aleyhisselam-n
doumu hakknda bilgi vermeye balamadan nce, onun doumundan nce meydana gelmi
olan baz byk mucizeleri ve nemli olaylar aklamak istiyoruz. Bazen byk olaylardan
nce onlara iaret eden ve dikkat eken bir takm nemli gelimeler olur. Bu konuda Yce
Allahn izniyle rivayetlerin en sahih olanlarn seeceiz. Bu konuda yukarda verdiimiz
giriten sonra sadece olaydan sz etmekle yetineceiz. Bunlar:
1. Abdulmuttalibin Zemzem kuyusunu kazmas.
2. Abdulmuttalibin, oullarndan birini kesmeyi adamas.
3. Fil olay.
1. Abdulmuttalibin Zemzem Kuyusunu Kazmas

bn shak yle sylemitir: Abdulmuttalibin ilk olarak o kuyuyu kazmaya balamas u
ekilde olmutu: Bana Yezid bin Ebi Habib el-Msrnin Mursed bin Abdillah el-Buzeniden
onun Abdullah bin Zeriril-Gafikiden onun da Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anhden rivayet
ettiine gre Ali Radyallahu anh, Abdulmuttalibin Zemzem kuyusunu kazmas olayn
anlatrken yle sylemitir: Abdulmuttalib dedi ki: Ben Hicrde (Kabenin yannda yarm
daire eklinde evrili olan ve Hatim olarak da adlandrlan ksmda) uyuyordum. (Ryada)
birisi yanma gelerek:
Gzel yeri (tibeyi) kaz dedi. Ben:
Tibe nadir? diye sordum. Sonra yanmdan ayrlp gitti. Ertesi gn olunca yine daha nce
yattm yere dndm ve orada uyudum. (Ayn kii) gelip:
Berreyi (hayr yerini) kaz dedi. Ben:
Berre nedir? diye sordum. Sonra yanmdan ayrlp gitti. Ertesi gn olunca yine daha nce
yattm yere dndm ve orada uyudum. (Ayn kii) gelip:
Madnuneyi (kskanlan eyi) kaz dedi. Ben:
Madnune nedir? diye sordum. Sonra yanmdan ayrlp gitti. Ertesi gn olunca yine daha
nce yattm yere dndm ve orada uyudum. (Ayn kii) gelip:
Zemzemi kaz dedi. Ben:
49[49]
Mslim (15/11) iir. Nevevi yle sylemitir: Hadiste anlatlmak istenen udur: Raslullah -Sallallahu
aleyhi vesellem- Umeyyenin iirlerinden holanr ve sk sk okunmasn isterdi. nk bu iirlerde Allahn
birlii ve yeniden dirili dile getiriliyordu. Bu hadis ierisinde kt szler olmayan iirleri okumann ve
dinlemenin caiz olduunu ortaya koymaktadr. Okunan iirin chiliye dnemine ait olmas veya baka iirlerden
olmas bu adan farketmez. inde kt sz olmayan iirleri okuma hakknda tenkid edilmi olan hareket ise iiri
ok fazla okumak ve insann iir okumaya iyice kendini kaptrmasdr. Az miktarda iir okumakta, dinlemekte ve
ezberlemekte ise bir saknca yoktur. Nevevinin Sahihi Mslim erhi. 15/12. deki dipnot
50[50]
Muhammed el-Gazzali, Fkhus-Sre (27-28).
31
Zemzem nedir? diye sordum. Dedi ki:

O hi tkenmez ve sen knanmazsn. Byk haclara su verirsin. O kan ile atk arasndadr.
Alaca kargann gagasnn olduu yerde, karncalar yuvasnn yanndadr.
bn shak diyor ki: (Ryada grd kii) kendisine Zemzemin durumunu aklaynca ve
yerini de bildirince doru konutuunu anlad. Ertesi gn levyesini alp olu Haris bin
Abdilmuttalible birlikte kt. O zaman baka olu yoktu. Zemzemin yerini kazmaya
balad. Abdulmuttalibe gizlenmi olan ey grnnce tekbir getirdi. Kureyliler onun
arad eyi bulduunu anladlar ve yanna gittiler.
Ey Abdulmuttalib! Bu atamz smilin kuyusudur. Bizim de bunda hakkmz var. Bizi de
buna ortak et dediler. Abdulmuttalib:
Bunu yapamam. Bu iinizden sadece bana zel klnmtr. Aranzda sadece bana verildi
dedi. Onlar:
Bize insaf et. Bu konuda seninle hesaplamadan bandan ayrlmayz dediler.
Abdulmuttalib de:
yleyse aramzda birini hakem tayin edin onun hkmne bavuralm dedi.
Sad oularnn khin kadn Huzeym olsun dediler. O da:
Olur dedi. Bu kadn am (Suriye) civarnda oturuyordu. Abdulmuttalib, kendi sllesinden,
Abdu Menf oullarndan baz kimseleri alarak bineine binip yola kt. Kureyin tm
kabilelerinden de baz kimseler bineklerine binip yola ktlar. O zaman bu gittikleri yol
zerinde ller vard. Yola koyuldular. Hicaz ve am (Suriye) arasndaki llerden birine
geldiklerinde Abdulmuttalibin ve arkadalarnn suyu bitti. Fena halde susadlar. Neredeyse
lecek hle geldiler. Beraberlerindeki, deiik Kurey kabilelerine mensub kiilerden su
istediler. Onlar bunu kabul etmediler ve:
Biz imdi bir lde bulunuyoruz. Sizin banza gelenin bizim bamza da gelmesinden
korkuyoruz dediler. Abdulmuttalib adamlarn kendisine ve arkadalarna yaptn grnce:
Ne dnyorsunuz? diye sordu. Onlar:
Bizim grmz ancak senin grne tabidir. Sen istediini emret dediler. O da:
Benim grme gre imdi herkes sahip olduu gle kendisi iin bir kuyu kazsn. Her bir
kii ldnde arkadalar onu kendi kuyusuna gmer sonra zerine kapatrlar. En sonunda
tek bir kii kalr. Bir kiinin cesedinin ortada kalmas btn bir grupta bulunanlarn
cesetlerinin ortada kalmasndan daha uygundur dedi. tekiler:
Evet senin emrettiin gibi yapalm dediler. Sonra kalkp her biri kuyusunu kazd. Sonra da
oturup susuzluktan lm beklemeye baladlar. Daha sonra Abdulmuttalib arkadalarna:
Vallahi, ortalkta dolamadan ve kendimiz iin bir ey aramadan byle kendimizi kendi
ellerimizle lme terketmemiz bir acizliktir. Belki Allah civardaki yrelerin birinden bize su
lutfedebilir. Haydi kalkn dedi. Onlar da kalktlar. Yerlerinden kalktklarnda,
beraberlerindeki Kurey kabilesi mensuplar onlarn ne yapacaklarna bakyorlard.
Abdulmuttalib bineinin yanna gitti. zerine bindi. Hayvan yrmeye balaynca ayann
altndan tatl su fkran bir kaynak ortaya kt. Abdulmuttalib tekbir getirdi. Arkadalar da
tekbir getirdiler. Sonra bineinden indi ve o sudan iti. Arkadalar da itiler. Btn su
kaplarn dolduracak kadar oradan su aldlar. Sonra Kurey kabilelerinin mensuplarn ard
ve
Suya gelin. Allah bize su verdi. Siz de iin ve kaplarnz doldurun dedi. Sonra onlar:
Vallahi (Allah) senin lehine hkm verdi ey Abdulmuttalib. Artk Zemzem hakknda seninle
asla hesaplamayacaz. phesiz u lde sana su veren de, sana o Zemzem suyunu verendir.
imde sen o suyuna gnl rahatl iinde dn dediler. O da dnd. Beraberindekiler de
dndler ve sz konusu khin kadna gitmeden aralarndaki meseleyi halletmi oldular.51[51]
51[51]
bn Him Sresi (1/166-168). Deerli kardeimiz Adil Abdulgfur Mekke Dnemi Rivyetleri
Aratrmas adl riselesinde yle diyor: Bunun isnd hasendir. bn shkn dndaki rvileri sikdrlar. bn
shk ise saduktur. Burada kendisinin hadisi rivayetle aldn sylemi (yani haddesen ifadesine kullanm)
32
2. Abdulmuttalibin Oullarndan Birini Kesmeyi Adamas

Taberi, Tarihinde yle sylemitir: Bana Yunus bin Abdilala rivayet etti. O bn
Vehebden, o Yunus bin Yezidden, o bn ihbdan rivayet etmi, o da Kubeysa bin
Zueybin yle bildirdiini nakletmitir: Bir kadn, bir ii iin o iini yapabilmesi durumunda
olunu Kabenin yannda kesmeyi adad. Kadn o iini yapt ve ada hakknda soru sormak
iin Medineye geldi. Abdullah bin mer Radyallahu anhn yanna gitti. Abdullah bni
mer Radyallahu anh ona:
Allah sizi canlarnz ldrmekten nehy etmitir dedi. Abdullah bni mer Radyallahu anh
kadn bu konuda ikna edemedi. Sonra kadn Abdullah bni Abbas Radyallahu anhn yanna
gitti ve ondan fetva sordu. O da yle syledi:
Allah adaklarnz yerine getirmenizi emretti. Adak bir bortur. Ancak o canlarnz
ldrmekten de nehyetti. Abdulmuttalib bni Him, on olunun olmas durumunda birini
(kurban olarak) kesmeyi adamt. On olu olunca hangisini keseceine karar vermek iin
aralarnda kura ekti. Kura Abdullah bin Abdulmuttalibe kt. O ise Abdulmuttalibin
insanlar iinde en ok sevdii kiiydi. Sonra Abdulmuttalib:
Ey Allahm! Ya o ya da yz deve! dedi. Sonra onunla yz deve arasnda kura ekti ve
kura yz deveye kt.
Ardndan bn Abbas Radyallahu anh kadna:
Benim grme gre sen olunun yerine yz deve kesmelisin dedi. Daha sonra bu sz o
zaman Medine valisi olan Mervana ulat. O da:
Benim grme gre ne bn mer, ne de bn Abbas fetvasnda isabet etmitir. Allaha isyan
olan bir eyle ona adak yaplamaz. Sen Allahtan ba dile ve gnhndan dolay Allaha
tevbe et. Bunun yansra tasaddukta bulun ve gcnn yettiince hayr ile. Olunu
kesmekten ise Allah seni nehy etmitir. nsanlar buna sevindiler ve Mervann fetvasn
beendiler. Onun isabetli bir fetva verdiini dndler. Bundan sonra da hep Allaha kar
gnh olan bir eyin adak olarak adanamayaca zere fetva vemeye baladlar.52[52]
3. Fil Olay
Bu olay Yce Allah, yce kitabnda dile getirmitir. Hadis kitaplarnn en salamlarndan
olan Buhari ve Mslimin sahihlerinde geen hadislerde de Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem bu olaya iaret etmitir. Olayn tafsilatyla ilgili bilgiler de sret ve tarih kitaplarnda
yer almtr. Tefsir alimleri de bu olaydan tefsirlerinde sz etmilerdir.
Rabbinin Fil sahiplerine ne yaptn grmedin mi? Onlarn oyunlarn boa karmad m?
zerlerine sr sr kular gnderdi. O (ku)lar onlarn zerlerine piirilmi amurdan
talar atyorlard. Sonuta onlar yenik ekin yapra gibi yapt. (Fil Suresi)
dolaysyla tedlis (rvilerle kartrma yapma) ihtimali kalmamtr. (Sh. 84) Daktilo ile yazlm olan yksek
lisans tezi.
52[52]
Taberi Tarihi (2/239-240) Abdulafur, Mekke Dnemi Rivyetleri Aratrmasnda yle sylemitir: Bu
rivyetin senedi sahihtir. Rvilerinin hepsi sikadrlar. Daktilo ile yazlm eklinde, sh. 94.
33
bn Kesir -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir:53[53] Bu, Yce Allahn Kureye lutfettii
nimetlerdendir. Bu olayda Fil sahipleri onlardan uzak tutulmutur. Onlar Kabeyi ykmaya ve
btn izlerini silmeye karar vermilerdi. Ama Allah kendilerini helk etti ve burunlarn yere
srtt. Btn abalar boa gitti. Yaptklarndan bir sonu elde edemediler. En byk kayba
uradlar. Onlar hristiyan bir topluluktu. O zaman dinleri Kureyin yapt putlara kullua
en yakn bir haldeydi. Ancak bu gelime Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
gnderilecei ortamn ve artlarn hazrlanmasyd. Rivayetlerin en mehur olanna gre
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o yl (yani Fil olaynn meydana geldii yl) dnyaya
gelmitir. lhi gcn dili adeta yle diyordu: Ey Kurey halk! Size, sizin Habeilere olan
stnlnz dolaysyla yardm etmedik. Ama peygamberlerin sonuncusu mmi Peygamber
Muhammed -Aleyhisselam-n gnderiliiyle ereflendireceimiz ve stn klacamz o Eski
Evi (Beyti Atiki) korumak iin yardm ettik.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu olaya olan iaretlerinden bazlar ise unlardr:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hudeybiye anlamasnn olduu zaman yola kt.
Onlara doru inecei tepeye geldiinde devesi kt. nsanlar: Yr, yr dediler. Deve
kalkmak istemedi. (Oradakiler): Kusv54[54] yolda kald dediler. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem de yle buyurdu:
Kusv yolda kalmad. Bu onun huyu da deildir. Ancak Fili durduran ey onu da
durdurdu.55[55]
Yce Allah, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Mekkenin fethini nasib ettiinde,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlarn arasnda durdu, Allaha hamd ve sen etti.
Sonra yle buyurdu:
Muhakkak ki Allah, Fili Mekkeye girmekten alkoydu. Ancak elisini ve mminleri oraya
soktu.56[56]
Hakimin Mstedrekinde, Beyhakinin de ondan nakille ed-Delilde rivayet ettiine gre
Abdullah bin Abbas Radyallahu anh yle sylemitir: Fil sahipleri yola ktlar. Mekkeye
yaklatklarnda Abdulmuttalib karlarna kt. (Komutanlarna):
Yanmza gelmene sebep olan nedir? Senin bizden bir istein olduunda bir adam
gnderseydin biz istediini sana getirseydik dedi. Adam:
ine giren herkesin gvene kavutuu u evin haberi bana ulat. Orann halkn korkutmaya
geldim dedi. (Abdulmuttalib):
Biz sana ne istiyorsan verelim, geri dn dedi. Adam ieri girmekten baka bir eyi kabul
etmedi ve ona (Kabeye) doru ilerlemek zere harekete geti. Abdulmuttalib geriye ekildi.
Bir dan zerine kt ve
u evin (Kabenin) ykln ve halknn yok ediliini grmek istemiyorum dedi. Sonra
yle syledi:
Ey Allahm! Her ilhn bir kutsal yeri vardr, Sen de kutsal yerini koru,
Onlarn kutsallar senin kutsal meknna stn kmasn.
Ey Allahm! Yapacaksan, uygun grdn eyi emret.
Bu srada deniz tarafndan bulut gibi bir ey ortaya kt. ok gemeden zerlerine Yce
Allahn haklarnda: O (kular), onlarn zerlerine piirilmi balktan talar atyorlad diye
53[53]
bn Kesir, Tefsiru Kuranil-Azim (4/548-549),

Ebabil: Odun yn hakknda kullanlr. Kalabalk ku srs hakknda bir istire olarak kullanlmtr.
Siccil: Piirilerek ta gibi sertletirilmi amur.
Sonuta onlar yenik ekin yapra gibi yapt: bn Cerir yle sylemitir: Kk bceklerin yiyip delik deik
bir hale getirdii ekinler gibi. Ayn ekilde onlarn bedenleri de zerlerine inen azap sonucu kurudu, sonra
eklemleri birbirinden ayrld ve yenmi ekinin paralara ayrlp dalmas gibi onlarn da bedenlerinin btn
paralar dald. (Mehsinut-Tevil, 17/256dan zetlenerek.)
54[54]
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in devesi.
55[55]
Buhr (5/388) urut.
56[56]
Buhr (5/104-105) Lukata; Mslim (10/128) Hacc; Ebu Davud (201 nolu hadis) Mensik.
34
buyurduu sr sr kular stlerini glgeledi. Fil iddetle barmaya balad. Sonuta onlar
(Allah) yenik ekin yapra gibi yapt.57[57]
mni Dersler ve ller

1. Bu olay, insanlar iin mabed olarak yaplan ilk ev olan Kabenin stnln,
mriklerin de o evi (cahiliye dneminde) nasl stn tuttuklarn gstermektedir. Habeistanl
Ebrehe bu yzden onu kskanm ve ykmak istemitir. slmla birlikte Kabenin eref ve
stnl artmtr. Ebrehenin ve beraberindekilerin helk edilmelerinin sebebi Mekke
halknn itibar dolaysyla deildi. Sadece Amine bintu Vehebin karnnda tad o mbarek
cenin mstesnayd. Yce Allah yetinde yle buyuruyor:
Onlarn oyunlarn boa karmad m?
Rzi (Fahruddin Rzi) yle sylemitir: Bil ki oyun (keyd) bir bakasna gizlice zarar
verme amac gtmektedir. Eer: Burada sz edilen fiil niin oyun (keyd) olarak
adlandrlyor? Oysa o adam ii aktan yapyordu ve kendisinin Kabeyi ykacan aka
sylyordu denirse; deriz ki: Evet. Ama kalbinde saklad dnce aa vurduundan
daha fenayd. nk o Araplara kar iinde bir kskanlk duygusu besliyordu. Onlarn Kabe
dolaysyla kazanm olduklar erefi kendilerinden ve topraklarndan silerek, bu erefin
kendisine ve lkesine gemesini istiyordu.58[58]
2. Ksmi yle sylemitir: Kni diyor ki: Fil sahipleriyle ilgili olay nldr ve
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doumuna yakn bir srada gereklemitir. Bu olay
Yce Allahn gcn ortaya koyan mucizelerden biri ve kendisinin hrmetli kld varlklara
saldrda bulunmaya cret gsterenlere kar olan gadabnn bir eseridir. Kulara ve
hayvanlara ilhamda bulunulmas insanlara ilhamda bulunulmas ihtimalinden yksektir.
nk onlarn de ruhlar basittir. Yce Allahn kazandrd bir zellikle o talarn gsterdii
etkiyi de garip karlamamak gerekir. Yce Allahn gcn ortaya koyan lemi ibretle
inceleyen, kendisi iin hikmet perdesi alan bir kimse bunun pek ok rneini grebilir.
yle diyor: Zamanmzda da Abyurt ehrini farelerin sarmasyla ve ehrin btn tarm
rnlerini tahrib etmesiyle bunun bir benzeri ortaya kmtr. Bu farelerin her biri karadan
Ceyhun rmann kysna gelmi, sonra her biri rman kysnda bulunan mee aalarnn
kabuklarndan birer para alm ve sonra bunlarn stne binerek rman kar kysna
gemilerdir.59[59]
3. Mverdi diyor ki: Mlkn sahibi olan Allahn stn gcnn delilleri gayet aktr.
(Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) peygamberliini ortaya koyan deliller de aktr. Bu
konudaki gelimelerin balar sonlar hakknda ahitlik etmektedir. Dolaysyla bunlarda
doru ile yanl, uydurma ile gerek birbirine karmaz. Mjdeleri ve uyarclar da gc ve
bu gcnn etrafa yaylmas nisbetinde olmaktadr.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doumu yaklanca onun peygamberliine iaret
eden mucizeler ve getirdii bereketin iaretleri birbiri ardndan ortaya kmaya balad.
Bunlarn en ok dikkat ekeni, en ak ve en kesin olan da fil sahipleriyle ilgili olaydr.
Onlar Neci, Habeistan yresinden, ordusuna mensup kalabalk bir kitle ile birlikte,
Kabeyi ykmalar, civarndaki erkekleri ldrmeleri ve kadnlar da esir almalar zere
Mekkeye gndermiti.
Daha sonra yle diyor: Fil olaynda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mucizesi, bu
olayn onun Mekkede anasnn karnnda olduu srada meydana gelmesidir. nk
57[57]
Hkim (2/535) Tefsir. Beyhaki, Delil (1/121-122). Hkim: Bu hadisin isnd sahihtir ancak Buhr ve
Mslim kitaplarna almamlardr demi, Zehebi de onun bu aklamasna muvafakt etmi ve sahih olduunu
sylemitir.
58[58]
Fahruddin Rzi, et-Tefsirul-Kebir -veya Mefatihul-ayb- (32/94).
59[59]
Mehsinut-Tevil. (17/262).
35
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Fil olayndan elli gn sonra ve babasnn lmnn
ardndan Rebiulevvel aynn on ikinci gecesinde dnyaya gelmitir. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin bu olayda iki ynden mucizesi vardr:
Birincisi: Eer o askerler baar elde etselerdi Mekke halkn esir edecek ve kle haline
getireceklerdi. Yce Allah, peygamberinin anasnn karnnda kle haline getirilmesini ve kle
olarak domasn nlemek iin o askerleri helk etmitir.
kincisi: Kurey halk, Fil sahiplerinin kendilerinden uzaklatrlmasn hak edecek bir ilh
inancna sahip deillerdi. Kitap ehli de deillerdi. nk onlar ya puta tapyor, ya putperestlik
dinini benimsiyor, ya din d eyler sylyor, ya da (btn bu anlaylardan) dnmek
isteyenlere engel oluyorlad. Ancak Yce Allah slmn ortaya kmasn, peygamberlik
kurumunun temellerinin salamlatrlmasn, Kabenin yceltilmesini, onun namaz iin
kble ve hac iin ziyaret yeri klnmasn dileyince (bu gelimeler oldu).
Eer: Nasl oldu da Kabe, henz kble ve hacda ziyaret edilecek yer (mensek) klnmadan
korunduu halde, kble ve hacda ziyaret edilecek yer (mensek) olduktan sonra Haccacn onu
mancnklarla dverek ykmasna ve yakmasna engel olunmad? Denilerek, ayrca rivayet
edildiine gre (Haccac):
Tozlarnn k samasn nasl gryorsun?
Oysa ileri srdklerine gre onun komusu Allahtr.
demitir. Mancnkla ta atan kii de yle sylemitir:
Az kpren deve gibi savuruyor.
Onunla her mescid direine atyorum. (bunlara ne denir)? diye sorulursa;
yle cevap verilir: Haccacn yapt i dinin yerlemesinden sonra gereklemitir.
Dolaysyla (bu dnemde) dinin yerletirilmesiyle ilgili mucizelere ihtiya yoktu. Fil sahipleri
ise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ortaya kmasndan nceydiler. Dolaysyla
onlarn engellenmesi peygamberin ortaya kacana iaret eden bir mucizeydi. Bunun
yansra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Kabenin yklaca konusunda uyarda
bulunmutu. Dolaysyla yklmas da onun mucizesi olmutur. Bu itibarla her iki olayn
arkasndaki hikmetler farkldr. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir.
Araplar arasnda, Yce Allahn Fil sahipleri ordusuna yapt muamelenin haberi yaylnca
Haremi daha ok yceltmeye ve ona saygszlk etmekten ekinmeye baladlar. Onun
gnllerdeki hrmeti daha da artt. Kurey kabilesine de itaat duygusuyla yaklatlar ve yle
sylediler: Allahn halkna kar saldrda bulunanlar Allah kendisi savundu ve
dmanlarnn oyunlarn balarndan savd. Bundan sonra, var olan sayg ve itibarlar artt.
Kurey halk da rifade, sidne ve sikye gibi hizmetleri yrttler. Rifde uydu Kurey halk
her yl mallarndan belli bir miktar ayrr ve onunla Min gnlerinde haclar iin yemek
yaparlard. (Sidne, Kabenin korunmas ve hizmetlerinin yrtlmesi, sikye ise haclara
Zemzem suyu datlmasdr.) Bylece din mensuplarnn liderleri ve arkalarndan kendilerini
izleyenlerin nderleri oldular. Fil sahipleri ise taknlk edenler iin bir rnek oldu.60[60]
4. eyhulislm (bn Teymiyye) -Rahmetullahi aleyh- de yle diyor: Fil sahipleri olay
hakknda mtevtir rivayetler nakledilmitir. Bu rivyetlere gre Habeistanl hristiyanlar,
baz Araplarn kendilerinin Yemende yaptrdklar kiliselerini aalamalar (veya
pisletmeleri) zerine, byk bir orduyla Kabeyi ykmak iin yola ktlar. Kabeyi
aalamak ve kendi kiliselerini yceltmek amacndaydlar. Allah da onlarn zerine sr sr
kular gndererek hepsini birden helk etti. Bu olay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
doduu yl meydana gelmiti. O zaman Kabenin civarnda oturan insanlar mriktiler.
Putlara tapyorlard. Hristiyanlarn dinleri onlarnkinden stnd. Buradan anlalmaktadr ki
bu olay o zaman Kabenin etrafnda oturan insanlar iin olmamt. Bizzat ya Kabe iin veya
o yl Kabe yaknnda dnyaya gelen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin ya da her ikisi
60[60]
Mverdi, Almun-Nubuvve (185-189)dan zetlenerek, el-Ezher Ktphanesi.
36
iin birden olmutu. Hangisi iin olursa olsun bu olay yine de Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin peygamberliine delalet eden olaylardandr.
Eer: Bu Kabe iin ve onun korunmas, ona ynelik saldrlarn savlmas iin olan bir
mucizeydi. nk o Allahn Halli brhim -Aleyhisselam-n ina etmi olduu
Beytullahtr (Allahn Evidir) denirse (deriz ki): Bilindii kadaryla gemi mmetlerin
iinde, (brahimden sonra) Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem mmetinden baka bu evi
(Kabeyi) hacceden ve ona doru namaz klan kimse yoktu. Muhammed bu evin
haccedilmesini ve ona doru namaz klnmasn farz klmtr.61[61]
61[61]
el-Cevbus-Sahih (4/122).
37
3. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N DOUMUYLA

PEYGAMBERLKLE GREVLENDRLMES ARASINDAK DNEM
erdii konular:
A. Abdulmuttalibin olu Abdullahn Vehebin kz Amine ile evlenmesi.
B. Muhammed Mustafa -Sallallahu aleyhi vesellem-in doumu ve bymesi.
C. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in peygamberlikle grevlendirilmesinden nce
meydana gelen nemli olaylar.
1. Ficr Sava.
2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudl).
3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -Radyallahu anh- ile evlenmesi.
4. Kureyin Kabeyi yeniden in etmesi.
38
39
A. Abdulmuttalibin Olu Abdullahn Vehebin Kz mine le Evlenmesi

Abdulmuttalibin olu Abdullah, babasnn oullar arasnda en ok sevdii biriydi.
Kesilmekten kurtulunca ve babas Abdulmuttalib yerine yz deveyi kurban edince Mekkenin
en soylu hanmlarndan biriyle evlendirildi. O da Veheb bin Abdi Menf bin Zuhre bin
Kilbn kz mineydi.
minenin (Muhammed Sallallahu aleyhi veselleme) hamile kalmasnn zerinden fazla
zaman gemeden babas (Abdullah) ld ve Medinede Adiy bin Neccr oullarndan olan
daylarnn yanna gmld. (Abdullah) ticaret iin am tarafna gitmiti. Dnte
Medinedeyken lm kendisini yakalad ve arkasnda o temiz cenini brakt. Kader adeta
yle diyordu: Senin bu dnyadaki grevin bitti. Bu temiz ceninin terbiyesini,
yetitirilmesini ve insanl karanlklardan aydnla karmas iin hazrlanmasn ise Yce
Allah hikmetiyle ve rahmetiyle stlenir.
Peygamber -Aleyhisselam-la ilgili gelimeler Abdullahn Amine ile evlenmesiyle
balamyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme:
Seninle ilgili gelimelerin balangc nedir? diye soruldu. O da yle buyurdu:
Ben atam brhimin duas ve snn mjdesiyim. Annem kendisinden am saraylarn
aydnlatan (yani mn saraylar grnecek kadar etraf aydnlatan) bir nurun ktn
grd.62[62]
brhim -Aleyhisselam-n duas ise uydu:
Ey Rabbimiz! Onlarn iinden kendilerine senin ayetlerini okuyacak, onlara Kitab ve
hikmeti retecek ve onlar arndracak bir peygamber gnder. phesiz sen pek yce ve
hikmet sahibisin. (Bakara, 2/129)
snn mjdesine ise Yce Allahn, Mesih -Aleyhisselam-n dilinen ifade ettii u szde
iaret edilmektedir:
Meryem olu sa da: Ey srailoullar! Ben Allahn size, benden nce gelmi olan Tevrat
dorulayc ve benden sonra gelecek ad da Ahmed olan peygamberi mjdeleyici olarak
gnderilmi bir peygamberim demiti. (Saf, 61/6)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin: Annem kendisinden am saraylarn aydnlatan bir
nurun ktn grd sz hakknda bn Receb yle sylemitir: Bu nurun kmas
annesinin onu dourmas esnasnda olmutu, Bu ondan kacak ve yeryz halknn hidayeti
bulmasna, irk karanlnn kaybolmasna vesile olacak olan nura iaretti. Nitekim Yce
Allah yle buyuruyor:
Gerekten size Allahtan bir nur ve ak bir Kitap geldi. Allah onunla rzasnn gzetenleri
selamet yollarna eritirir ve kendi izniyle onlar karanlklardan aydnla karp dosdoru
yola iletir. (Maide, 5/15-16)
Yce Allah bir yetinde ise yle buyuruyor:
Ona iman eden, sayg gsteren, yardmda bulunan ve onunla indirilmi olan nura uyan
kimseler ite onlar felha erenlerdir. (Araf, 7/157)63[63]
bn Kesir de yle diyor: Nurun ortaya kmasnda zellikle mn anlmas onun dininin
m diyarnda (Suriye, rdn ve Filistin topraklarn iine alan blgede) yerleeceine ve
orada karar klacana iarettir. Dolaysyla bu blge hir zamanda (kyamete yakn dnemde)
slmn ve Mslmanlarn g merkezi haline gelir. Meryem olu s oraya iner, indiinde
ilk nce Dimekteki Beyaz Dou Minresinde grnr. Bundan dolaydr ki Buhari ve
Mslimin Sahihlerinde geen bir hadiste yle denmektedir:
62[62]
Ahmed bin Hanbel (5/262). Hakim (2/600) Tarih. Hakim: Bu hadisi Buhr ve Mslim kitaplarna alm
olmasalar da isnd sahihtir demi, Zehebi de ona muvafakt etmitir. Hadisin deiik rivayet tarikleri
mevcuttur. Bkz. es-Sahiha, nu: 1545-1546.
63[63]
Letiful-Mearif (89).
40
mmetimden bir topluluk srekli hak zere direnmeye devam eder. Kendilerini
aalayanlarn veya kar kanlarn onlara bir zararlar olmaz. Onlar bu hal zereyken
Allahn emri gelir.
Buharinin Sahihinde: Onlar mda olurlar denmektedir.64[64]
B. Muhammed Mustafa -Sallallahu aleyhi vesellem-in Doumu ve

Bymesi
Rebiulevvel aynn ikinci, bir rivayete gre sekizinci, bir rivayete gre onuncu, bir rivayete
gre de onikinci -ki ounluun kabul ettii rivayet budur- gecesi dnyaya geldi. Bu doum
Fil olaynn yaand ylda oldu. Sabahn yaklatn mjdeleyen gelimeler ortaya kt ve
Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellem dnyaya geldi.65[65]
Doumu Haim oullar vadisinde Ebu Tlibin evinde gerekleti. Buras daha sonra Haccac
bin Yusufun kardei olan Muhammed bin Yusufun evi olarak adlandrlmtr. Bugn buras
genel ktphanedir.
Ebeliini babasnn cariyesi olan Habeistanl Ummu Eymen Bereke yapt. Kendisini ilk
emziren de amcas Ebu Lehebin criyesi Sevbiyye oldu.
Ummu Habibe Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme:
Kzkardeim yani Ebu Sfynn kz ile evlen dedim.
Bunu istiyor musun? diye sordu. Ben:
Evet isterim zaten orta olmakszn sizinle tek bama deilim. Hayrda bana ortak olmasn
en ok istediim kz kardeimdir. dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de:
Bu bana hell olmaz diye buyurdu.
yi ama biz (aramzda) senin Ebu Selemenin kzyla evlenmek istediinden sz ediyoruz
dedim.
Umm Selemenin kz m? diye sordu.
Evet dedim. O da yle buyurdu:
Eer benim bakmm ve terbiyem altndaki vey kzm olmasayd bile, yine de bana hell
olmazd. nk o benim st kardeimin kzdr. Beni ve (babas) Ebu Selemeyi Suveybe
emzirmiti. Artk bana kzlarnz ve kz kardelerinizi teklif etmeyin.66[66] Urve dedi ki:
Suveybe Ebu Lehebin cariyesiydi. Ebu Leheb kendisini azad etmiti. O da Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemi emzirmiti. Ebu Leheb lnce yaknlarndan biri ryada onu ok
fena bir halde grd. Kendisine: Nasl bir eyle karlatn? diye sordu. Ebu Leheb de
Sizden sonra hi rahat yz grmedim. Ama Suveybeyi azad etmemden dolay bana
buradan su iirildi dedi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Sad bin Bekr oullarndan st anneye
verildi.67[67] Araplar ocuklarnn daha salkl olmalar iin krsal blgelerde st ana tutmay
64[64]
Tefsirul-Kuranil-Azim (1/184). el-Halebi (1/268). e-ab. Bu hadisi Buhr (13/206) el-tism bilKitbi ves-Sunnede; Mslim (13/65) el-mrede rivayet etmitir.
65[65]
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in snnet edilmi ve gbei kesilmi olarak doduuna dair
rivayetler kesin deildir. Doru olan ise onun da Arap adetleri zere snnet olduudur. Bu adet Araplarn
genelince uygulanan bir adet olduundan herhangi bir kimse iin bu konuda zel bir muameleye gerek yoktu.
Kadnlarn zerine koyduu mlein patladna dair rivayetler de doru deildir. Ayn ekilde aya doru
uzandna ve ona parmaklaryla iaret ettiine dair rivayetler de sahih deildir. (Bkz. Adil Abdulafur,
Merviyytl-Ahdil-Mekki).
66[66]
Buhr (9/43) Nikh. Mslim (10/25-28) Redaa.
67[67]
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in st anneye verilmesi olayyla ilgili bilgiler, bizzat Halime binti
Abdillah bin Haris es-Sadiyye hadisinde yer almtr. Bu hadisi bn shk rivayet etmitir. (Siretu bn Him
maar-Ravdil-Enf, (1/183-188). Ezheriye. Yine shk bn Rhuye de Msnedinde rivayet etmitir. (elMetlibul-Aliye, 4252de getii zere) Yine bn Cerir et-Taberi, Tarih (2/158-160)da rivayet etmitir. Ebu
41
adet edinmilerdi. ehirde yetien bir ocuun zeks ve azmi zayf olur derlerdi. Sad bin
Bekr oullarndan baz kadnlar st ocuk almak zere geldiler. Deerli st ocuu da Sad
oullarndan Halimenin payna dt.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Sad bin Bekr oullarnn krsal blgesinde olduu
srada gsnn yarlmas olay geekleti.68[68] Mslim, Enes bn Mlik Radyallahu anhten
yle rivayet etmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ocuklarla oynad bir srada
Cibril -Aleyhisselam- yanna gelip kendisini ald. Bayltt. Kalbini yard. Sonra kalbini dar
kard. Oradan bir kan phts kard ve: Bu eytann sendeki paydr dedi. Sonra onu altn
bir leen iinde Zemzem suyuyla ykad. Sonra onu yeniden yaptrd ve yerine yerletirdi.
te yandan ocuklar koarak st annesine geldiler ve: Muhammed ldrld dediler.
Yanna vardklarnda rengi deimiti.
Enes Radyallahu anh dedi ki: Ben gsnde o yarlm yerin izini gryordum.69[69] Sonra
(Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) st annesi onun hakknda endieye kapld ve onu
annesine geri gnderdi. Annesi kendisini alp, babasnn (yani Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin babasnn) daylar olan Adiy bin Neccar oullarn ziyaret iin Medineye doru
yola kt. Dnte yolda annesini lm yakalad ve Ebvda70[70] vefat etti ve oraya gmld.
Kaderin dili bu ocuk hakknda yle diyordu adeta: Bu ocuun eitiminde ne babasnn ne
de annesinin herhangi bir etkisi olabilir. Yce Allah onun eitimini ve yetitirilmesi iini
zerine almtr. ounluun bildirdiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
annesi minenin vefat kendisi daha alt yandayken gereklemitir. Bundan sonra onun
bakmn Ummu Eymen zerine ald. Geimiyle de dedesi Abdulmuttalib ilgileniyordu.
Dedesi, kendi oullarna titremedii kadar onun zerine titriyordu.
Abdurrezkn Musannefinde Mamerden onun da Zuhriden rivayet ettiine gre (Zuhri)
yle sylemitir: Sonra annesi ld ve dedesinin bakmnda bir yetim olarak kald. O zaman
birka yanda bir ocuktu. Dedesinin yastna gelip zerine otururdu. Bunun zerine dedesi
dar kard. Kendisiyle ilgilenen criye:
Dedenin yastndan in derdi. Abdulmuttalib de:
Olumu rahat brak. Orada kendisini rahat hissediyor dedi. Sonra Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem daha ocukken dedesi de vefat etti.71[71]
Nuaym da Delilun-Nubuvve (sh. 111)de rivayet etmitir. Beyhaki, Delilun-Nubuvve (1/132-136)da rivayet
etmitir. bn Askir, Trihu Dimekde rivayet etmitir. (es-Siretun-Nebeviyye, 1/74-76). bn Hbban da.
Sahihinde rivayet etmiti. (Mevrid, 2094). Ebu Yal, Msnedinde (7163)te rivayet etmitir. Bunlarn hepsi
de hadisi bn Ishk tarkyla nakletmitir. Ancak grld kadaryla rivayet senedinde kopukluk vardr. Fakat
es-Sahihada geen 373 ve 1545 numaral hadisler bu rivayetin hidleridir. Sad kabilesine mensup olan
Halime, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Cirneden inmekte olduu bir srada karsna kmtr.
Bununla ilgili rivayeti Buhr, el-Edebul-Mufred (sh. 1295)te, Ebu Davud, Snende (5244 nolu hadis olarak),
Ebu Yala, (900)de, bn Hibban, Sahihte (Mevrid, 2249), Hakim, Mstedrek (3/618)de rivayet etmitir. Bu
hadis Ebu Tufeyl Amir bin Vsile tarkyla nakledilmitir. Bu rivayete gre Raslullah -Sallallahu aleyhi
vesellem- Cirnede bulunuyor ve et datyordu. Ebu Tufeyl dedi ki: Ben de o zaman gen bir ocuktum.
Devenin bir organn tayordum. Bu srada bedevi bir kadn geldi. Kadn Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme yaklanca, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem cbbesini onun iin serdi. Kadn da onun zerine
oturdu. Ben: Bu kimdir? diye sordum. St annesi dediler.
68[68]
Ahmed bin Hanbel (4/184). Hakim (2/616-617). Darimi (1/8-9) Hakim: Bu hadis Mslimin artna gre
sahihtir demi, Zehebi de ona muvafakt etmitir. el-Albni de yle sylemitir: Sahihlii kesin deildir.
Hazrecinin de syledii zere Bakiyyenin (yukardaki hadisin rvilerinden biri) Mslimde mutabi niteliinde
ferd bir hadisi gemektedir. Bu rivayetin isnd hasendir. Bakiyye, rivayetinde hadisi kendisinin szl bir ekilde
aldna aka delalet edecek ifade kullanmtr. Sonuta da yle diyor: Bu hadisin birok ahidi vardr.
(Bkz. es-Sahih, Nu: 373.)
69[69]
Mslim (2/215-217) mn. Gsnn yarlmas ilemi sr olay esnasnda da tekrarlanmtr. Rivyete gre
Sleymn bn Muire yle sylemitir: Sbit, Enes bin Malik radyallahu anhn yle sylediini rivayet etti:
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellembuyurdu ki: Geldim. Beni karp Zemzeme gtrdler. Gsm
yarld. Sonra Zemzem suyuyla ykand. Sonra indirildim. Bunu Mslim rivayet etmitir. (2/215) mn.
70[70]
Mekke ile Medine arasnda bir ky. Medineye daha yakndr.
71[71]
Abdurrezk, Musannef (5/318). Beyhki, ed-Delil (1/88-89). Bu rivayet Zuhri (bn ihb ez-Zuhri)ye
dayandrlan sahih ve mrsel bir rivayettir.
42
Abdulmuttalib vefat ettiinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sekiz yana gelmiti.
Daha sonra onun geimiyle ilgilenmeyi babasnn z kardei olan Ebu Tlib zerine ald.
Kendisine kar ok merhametliydi. Ancak mal varl azd. Bu yzden Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem amcasna yardmc olmak amacyla koyun obanl yapt.
Ebu Hureyre Radyallahu anhn rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Allah herhangi peygamber gnderdiyse mutlaka koyun gtmtr diye buyurdu. Ashab:
Sen de mi? diye sodular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu:
Evet. Ben de Mekke halknn birka kuru paras karlnda (koyun) gttm.72[72]
Cabir bin Abdillah Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Merruz-Zahrnda
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikteydik. Biz Erk aacnn meyvelerini
topluyorduk. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem):
Siyahlarn sein. Onlar daha iyidir diye buyurdu. Bunun zerine kendisine:
Sen koyun gder miydin? diye soruldu. O da yle buyurdu:
Evet. Onu gtmeyen peygamber var m?73[73]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra ticaretle uramaya balad.
Abdurrezzk, Mamerdan o da Zuhriden rivayet etmitir. (Zuhri) sretle ilgili olarak verdii
bilgiler arasnda yle sylerdi: Byyp delikanllk ana gelince, pek fazla mal yoktu ve
Hveylidin kz Hatice onu Habae pazarnda -buras Tihmede bir pazardr- altrmak
zere cretle tuttu. Onunla birlikte Kureyten bir baka adam daha tuttu. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem, Hatice Radyallahu anhadan sz edeken yle derdi: Ben
Haticeden daha hayrl cretli eleman altran birini grmedim.74[74]
Yce Allahn Peygamberini Genliinde Cahiliye Dneminin

Pisliklerinden Korumas
Yce Allah Peygamber -Aleyhisselam- cahiliye dneminin irkinden ve putlara ibadetten
korumutur. Buna, ameli ynden btn eriatlarn en stn, tevhidde samimi olunmas
konusunda en kats ve irkten en uza olan, btn eksikliklerden uzak arnn sahibinden
daha lyk kim olabilirdi? Ahmed bin Hanbelin Msnedde Him bin Urveden onun da
babasndan rivayet ettiine gre (babas) yle sylemitir: Bana Haticenin bir komusunun
rivayet ettiine gre o, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Haticeye yle dediini
duymu:
Ey Hatice! Vallahi ben Lta ve Uzzya ibadet etmem. (Ravi) dedi ki:
Bunlar onlarn kendilerine ibadet ettikleri, sonra yattklar (yani yatmadan nce ibadet
ettikleri) putlaryd.75[75]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dikili talar iin kesilmi eylerden yemezdi. Bu konuda
Zeyd bin Amr bin Nufeyl de onun gibi hareket ederdi. Abdullah bin mer Radyallahu
anhden yle rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine vhiy
72[72]
Tirmiz (4/516) cre, mam Malik (2/971) stizn. bn Mace (2148 nolu hadis) Ticrt.
Buhr (9/488) Etime. Mslim (14/5-6) Eribe.
74[74]
Abdurrezzk, Musannef (5/319). Beyhki, el-Delil (1/90 ve 2/68). Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemin Hatice -Radyallahu anha- adna m tarafna ticarete kmas hakknda daha baka ve uzun rivayetler
nakledilmitir. Bu rivayetlerden bazlarnda bildirildiine gre bu yolculuklar esnasnda kendisinde baz
peygamberlik alametleri grlmtr. Bu alametlerin de Hatice -Radyallahu anha-nn onunla evlenmek
istemesinde etkisi olmutur. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemde onun bu yndeki teklifini kabul etmitir.
Ancak bu rivayetler zayf rivayetlerdir. Bkz. et-Tabaktul-Kubra (1/129, 130-131, 155-157); Ebu Nuaym, edDelil (1/219-222); Trihu Dimek (1/10-11); Zehebi, es-Siretun-Nebeviyye (31).
75[75]
Ahmed bin Hanbel (4/222; 5/362). Fedilus-Sahabe (2/851) Nu: 1578. Heysemi, Mecmauz-Zevid
(8/225)te: Ravileri Sahihte isimleri geen ravilerdir demitir.
73[73]
43
inmeden nce Aa Beldahta76[76] Zeyd bin Amr bin Nufeylle karlat. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin nne bir sofra kondu. Ama o (Zeyd) ondan yemekten kand.
Sonra Zeyd dedi ki:
Ben sizin dikili talarnz iin kestiklerinizden yemem. zerine Allahn ad anlarak
kesilmi olandan bakasn da yemem. Zeyd bin Amr Kureylileri hayvan kesmeleri
konusunda tenkid eder ve yle derdi:
Allah koyunu yaratt ve onun iin gkten su indirdi, yerden bitki bitirdi. Sonra siz buna kar
nankrlk ederek ve baka varlklar ycelterek onu Allahtan bakasnn adna
kesiyorsunuz.77[77]
Yce Allah, peygamberlikle grevlendirmeden nce Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi
Arafatta vakfeye durmaya muvaffak klmtr. Kureylilerin uydurduklar hamasete ve din
konusundaki katlklarna ters olarak bunu yapt. Kureyliler bunu hamaset olarak
adlandryorlard. eytan onlar kendine ekmi ve onlara: Siz eer kendi hareminizden
baka bir yeri yceltirseniz insanlar sizin hareminizi kmserler demiti. Bu yzden Arefe
gn Arafatta vakfeye durmazlard. Dier insanlar ise Arafatta vakfeye dururlard. Daha
sonra Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin eriatnda da Arafatta vakfe uygulamas yer
almtr. Nitekim Yce Allah bir ayette yle buyuruyor:
Sonra insanlarn toplu halde akn ettikleri yerden siz de topluca akn edin ve Allahtan
balanma dileyin. phesiz Allah balayan ve rahmet edendir. (Bakara, 2/199)
Muhammed bin Cubeyrin babas Cubeyr bin Mutmdan rivayet ettiine gre (Cubeyr) yle
sylemitir: Devemi kaybettim. Arefe gn onu aramaya ktm. Bu srada Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemi Arafatta vakfe yaparken grdm. Vallahi bu adam hums
ashabndan bir Kureylidir. Bunun burada ne ii var! dedim.78[78]
Yce Allah onu, avret yerlerini (grnmesi yasak olan yerlerini) amaktan yahut plak olarak
dar kmaktan korumutur. Cabir bin Abdillah Radyallahu anhn yle syledii rivayet
edilmitir: Kabe ina edilmeye balannca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Abbas
ta tamaya gittiler. Abbas Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme:
zrn boynuna koy. Boynunu tatan korusun dedi. (Byle yapnca) Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem yere dt, gz ge doru kabard. Sonra kendine geldi ve:
zrm getirin, izrm getirin dedi. Sonra hemen izrn balad. Buhari ve Mslimin
Zekeriya bin shktan onun Amr bin Dinrdan rivyeti yoluyla nakledilen metne gre de
(Amr bin Dinr) yle sylemitir: (Abbasn teklifi zerine) izrn kard. Omuzlarnn
zerine koydu. Bunun zerine kendinden gemi bir halde yere dt. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem bundan sonra hi plak olarak grlmemitir.79[79]
te Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem genliini byle Yce Allahn korumas altnda
geirdi. Allah onu cahiliye dneminin pisliklerinden ve kusurlarndan korudu. nk onu
stn klmak ve peygamberlikle grevlendimek istiyordu. bn shkn dedii gibi olgunluk
ana eritiinde kavminin mrvvette en stn, gzel ahlkta en yce, ilikilerde en
dikkatli, komulukta en iyi, gzel niteliklerde ilerde, en dou szl, emnete en ok dikkat
eden, fenalklardan ve kiilerin kirlenmesine yolaan fiillerden en uzak, en temiz, en nazik bir
76[76]
Yakut, Mucemul-Buldn (1/480)de bu yeri zikretmi ve yle sylemitir: (Ad geen yer) Mekkeden
nce gelen ve bat ynnde yer alan bir vadidir. Hafz bn Hacer de el-Fethde yle sylemitir: Tenim yolu
zerinde bir yerdir. Vadi eklinde olduu sylenmitir.
77[77]
Buhr (7/142) Nu: 3826, 5499 nolu rivayette de bir ksm gemektedir. Ahmed bin Hanbel (2/69). bn Sad
(3/1/276-277). Nesi es-Sunenul-Kbrden Fedil adyla baslm olan menkbeler cz (sh. 86). el-Albni
yle sylemitir: Zeyd kendisine sunulan etin Allahn haram kld trden olup olmadnda tereddt
etmitir. Ancak kesin olan bir ey var ki, o da Muhammed -Sallallahu aleyhi vesellem-in evinde putlar adna
kesilen hayvanlarn etlerinin yenmediiydi. Fakat o kendi adna ii salama almak ve bu konudaki grn
ortaya koymak istemiti. Muhammed -Sallallahu aleyhi vesellem- onun bu tutumunu unutmad ve kendisi de
bundan honud oldu. el-Gazzalinin Fkhus-Siresine dt dipnotundan. (sh. 87)
78[78]
Buhr (3/602) Hacc. Mslim (8/197-198) Hacc.
79[79]
Buhr (3/513) Hacc. Mslim (4/33-34) Tahara.
44
ferdiydi. Hatta kavmi iinde onu emin (gvenilir) olarak adlandryorlard. nk Allah
btn gzel zellikleri onda toplamt.80[80]
80[80]
Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/207). Ezher Basmevi. (zetlenerek alnmtr.)
45
C. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Peygamberlikle

Grevlendirilmesinden nce Meydana Gelen nemli Olaylar
Bu blmde Allahn izniyle drt olaydan ksaca sz edeceiz. Bunlar:
1. Ficr Sava.
2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudl).
3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -radyallahu anh- ile evlenmesi.
4. Kureyin Kabeyi yeniden ina etmesi.
46
47
1. Ficr Sava
Bu sava Kays Ayln ile Kurey arasnda olmutu. Sakif kabilesi ve daha baka baz kabileler
Kays Aylnn yannda yer almt. Kureyin anlamallar olan Ehbi de onlarn yannda
yer almt. Him oullarnn bakan Zubeyr bin Abdulmuttalibdi. Kardeleri Ebu Tlib,
Hamza ve Abbas da onunla beraberdi. Kurey kabilelerinin her bir kolunun banda bir
bakan vard. Sonra savaa tututular. Bu sava Araplar arasnda meydana gelen atmalarn
en iddetlisi olmutur. Bu arpmada Araplarn kutsal sayd Mekkenin haremleri ihll
edildiinden (yani arplmas yasak kabul edilen yerlerde arpmalara giriildiinden) bu
sava Ficr (taknlk) Sava olarak adlandrlmtr. Gelime Kaysn aleyhine oldu ve onun
yannda yer alan kabilelerden bazlar yenilgiye urad. Ancak arpanlar bara aranlar
kavgay yle bir sonuca baladlar: Her iki taraftan ldrlenler saylacak ve hangi tarafn
ls fazla karsa kar taraftan o fazlalarn diyetini alacakt. Kaysn tarafndan
ldrlenlerin says fazla kt ve Kureyten onlarn diyetini ald. Bu diyeti demeyi Harb
bin Umeyye zerine ald ve olu Ebu Sufyan da bu diyet borcunu deyinceye kadar rehin
verdi. Balangtaki Arap savalarna ok benzeyen bu sava da byle bitti. Allah kalplerini
birletirdi ve slm nurunun aralarnda yaylmasyla kendilerini bu tr olaylara sokan
sapklklarn ortadan kaldrd.81[81]
bn Him yle sylemitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu arpmann baz
gnlerine ahit oldu. Onu amcalar kendileriyle birlikte karmlard. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem dedi ki: Dmanlar tarafmdan amcalarma atlan oklar yerden toplayp
onlara veriyordum.82[82] Suheyli de yle sylemitir: phesiz Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem amcalaryla birlikte arpmamtr. nk bu bir taknlk savayd ve savaanlarn
hepsi kfirlerdi. Allah ise bir mmine Allahn sznn en yce olmas iin olan savatan
baka bir savaa girmeye izin vermemitir.83[83]
Tercih edilen rivayete gre o zaman on yalarndayd. Mus bin Ukbe, Sretinde Ficr
savayla Kabenin ina edilmesi arasnda on be yl olduunu, Kabenin inasnn ise
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden on be yl
nce gerekletirildiini ifade etmitir. Sahih olan rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesi krk yanda olduu srada olmutur. Bu hesaba
gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ficr savann olduu srada on yandayd.84[84]
2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudul)

Fadlullah el-Ceylni yle sylemitir: Kureyten dokuz kol biraraya geldi. Aralarnda
Him oullar, Zuhre oullar ve Teym oullar da vard. Bunlar, Fil olayndan bir sre nce,
Abdu Menf oullarnn sikye (haclara su verme) ve sancaktarlk ilerini Abdu
Daroullarnn ellerinden almak istemesi zerine, bn Cedann evinde toplandlar. Bu kollar
bu konuda aralarnda yeminletiler. Abdulmuttalibin kz Ummu Hakim de kedilerine anak
iinde koku gnderdi. Ona ellerini bandrd sonra Kabeye srdler. Bu yzden bu anlama
Kokulananlar Anlamas olarak adlandrld. Uygulama anlama dorultusunda devam etti.
Sonra Mekkeye Zabidden bir adam ticaret eyas getirdi ve bu eyalarn As bin Vail es81[81]
Nurul-Ykin (16-17)den zetlenerek ve baz deiikliklerle. Drul-Kalem.

Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/210).
83[83]
Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/209). Dipnot.
84[84]
Bkz. Beyhki, Delilun-Nubuvve (2/58-60).
82[82]
48
Sehmiye satt. Sonra As adamn parasn vermedi ve ona stn gelerek eyalarn elinden
ald. Adam yardm istedi. Bunun zerine Haimoullar, Muttaliboullar, Esed bin
Abdiluzzaoullar, Zuhre bin Kilaboullar ve Taym bin Murreoullar Abdullah bin
Cedann evinde biraraya gelerek ister Mekke halkndan olsun ister bakalarndan olun
Mekkede birisinin hakszla uratldn grdklerinde onun yannda yer almak ve
gasbedilen hakk geri alncaya kadar hakszlk edene kar durmak zere aralarnda anlatlar.
Bu, nceleri el-Mutayyibn diye anlanlarn yaptklar anlamann bir devamyd.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu anlamann ilkinde bulunamam ancak HilfulFudlda (Erdemliler anlamas olarak adlandrlan ikincisinde) bulunmutur. Anlamay
gerekletirenlerin bazlarnn adlar Fadl ile baladndan -Fadl bin Haris, Fadl bin Vedaa,
Fadl bin Fudale gibi- bu anlama Hilful-Fudl olarak adlandrlmtr.85[85]
Abdurrahman bin Avf Radyallahu anhtan rivayet edildiine gre Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem yle buyurmutur:
Amcalarmla birlikte Kokulananlar anlamasnda bulundum. O zaman daha ocuk
yandaydm. Bu anlamay bozmam karlnda krmz develerimin olmasn istemem (yani
karlnda krmz develer verilse de yine bu anlamay bozmak istemem.)86[86]
3. Resullullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -Radyallahu anha- le

Evlenmesi
Muhammed Gazali yle diyor: Hatice byk bir adamn hayatn tamamlayan deerli bir
kadn niteliindeydi. Kendilerine elilik grevi verilenler olduka hassas kalpler tarlar.
Deitirmek istedikleri ortamda ok zorluklarla karlarlar. Yerletirmek istedikleri hayr
iin cihad ederken byk skntlarla kar karya gelirler. Dolaysyla zel hayatlarnda
kendilerine nsiyet salayacak ve gnl rahatl verecek birilerine ok ihtiya duyarlar. te
Hatice Radyallahu anha bu zelliklerle herkesten ndeydi. Dolaysyla Muhammed
Sallallahu aleyhi vesellemin hayatnda onun gzel bir etkisi olmutur.87[87]
bn shk ta yle diyor: Huveylid kz Hatice Radyallahu anha ticaretle uraan, eref ve
mal sahibi bir kadnd. Ticari ileri iin cretle adamlar tutar, elde edecekleri krdan
kendilerine belli bir yzde vermek zere onlarla anlama yapard. Kurey halk da ticaretle
uraan bir halkt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doru szl, son derece gvenilir
ve stn ahlka sahip biri olduu haberi Hatice Radyallahu anhaya ulanca ona haber
gnderdi ve ticari mallarn ma gtrmesini teklif etti. Ona, dier tccarlarla verdii
paylarn en ykseini vereceini bildirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu teklifi
kabul eti ve Hatice Radyallahu anhann mallarn ma doru kard. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemle birlikte Hatice Radyallahu anhann klesi de kendisine
yardmc olmak zere kt ve birlikte ma vardlar.88[88]
Mekkeye dndklerinde Hatice Radyallahu anha malnda o zamana kadar grmemi olduu
bir bereket grd. Bu arada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin zelliklerini de
renince aradn bulduunu dnd. ine doan dnceyi yakn akada Nefise binti
Muneyyee at. Bu kadn Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Hatice ile evlenmesini
teklif etmek zere gitti. O da bu teklifi kabul etti. Sonra amcalaryla konutu. Amcalar Hatice
Radyallahu anhann amcasna gitti ve Hatice iin teklifte bulundular. Bu olayn arkasndan
evlilik gerekleti. Hatice Radyallahu anha o zaman krk yandayd ve kavminin kendi
85[85]
Fadlullahis-Samed erhul-Edebil-Mufred. dipnot (2/28).

Buhr, el-Edebul-Mufred (567). bn Hibban (Mevarid: 2062). Hakim (2/220) Tefsir. Hakim: isnad
sahihtir, ancak Buhr ve Mslim kitaplarna almamlardr demi Zehebi de ona muvfakt etmitir. Ahmed
bin Hanbel (1/190-193). es-Sahihada 1900 numarayla gemektedir.
87[87]
el-Gazzali, Fkhus-Sre (79-80). zetlenerek.
88[88]
Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/212).
86[86]
49
zamanndaki kadnlar arasnda hem soy, hem mal varl, hem de zek bakmndan en stn
olanyd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendisiyle ilk evlendii kadn odur. O
lnceye kadar baka kadnla evlenmemitir. Allah ondan raz olsun, Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin brhimin dndaki ocuklarnn hepsi ondan dnyaya gelmiti. Hatice
Radyallahu anha, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden nce Ebu Hle ile evlenmiti ve
Ebu Hle onunla evli olduu srada vefat etmiti. Ondan, Hle adnda bir olu dnyaya
gelmiti. Bu Hle, Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellemin vey oludur.
4. Kabenin Yeniden nas ve Hakem Olay

Kabe ve Mescid-i Haram, yeyznde insanlar iin konulan ilk mabeddir. Yce Allah bu
konuda yle buyuruyor:
nsanlar iin (mabed olarak) kurulan ilk ev Mekkedeki, mbarek ve btn insanlar iin
doru yola yneltici iaret olan evdir. (li mrn, 3/96)
Ebu Zer Radyallahu anhin yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme Yeryznde konulmu olan ilk mescid (mabed) hangisidir? diye sordum.
Mescid-i Haram diye buyurdu.
Sonra Hangisi? diye sordum.
Mescid-i Aksa diye buyurdu.
kisi arasnda ne kadar sre var? diye sordum.
Krk yl diye buyurdu. (Sonra yle buyurdu):
Bundan sonra btn yeryz senin iin Mesciddir. Nerede namaz vakti girerse orada
namazn kl. Fazilet bundadr.89[89]
Bu Beyti Atiki (Eski Mabedi) ilk ina eden kii Allah dostu brhim -Aleyhisselam- ve olu
smail -Aleyhisselam-dr. Nitekim Yce Allah yle buyurmaktadr:
Hani, brhim ve smail birlikte Kabenin stunlarn ykseltiyorlard. (O zaman yle
demilerdi): Ey Rabbimiz! Bizden kabul et! Sen duyan ve bilensin. (Bakara, 2/127)
Kabe birara yklacak gibi oldu. Bir rivayete gre bir yangna uramas sebebiyle bu duruma
geldi. Bir rivayete gre de iddetli bir sel basknndan dolay byle oldu. Bu olay tercih edilen
rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinden
be yl nce olmutu. Kureyliler bu binay yeniden ina etmekten baka kar yol
bulamadlar.
Sahih hadislerde bu olaya iaret edilmitir. Buharinin Aie Radyallahu anhadan rivayet
ettiine gre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona yle sylemitir:
Senin kavminin Kabeyi yeniden ina ederken brhimin koyduu temellerden bir ksmn
terkedip te Kabeyi daralttklarn biliyor musun? (Aie Radyallahu anha dedi ki):
Ben: Peki onu yeniden brhim -Aleyhisselam-n kurduu temeller zerine ina etmeyecek
misin? diye sordum. yle buyurdu:
Kavmin kfrden yeni kurtulmu olmasayd bunu yapardm.
Abdullah ibn mer Radyallahu anh dedi ki:
Kabe, tam olarak brhim -Aleyhisselam-n koyduu temeller zerine kurulmamt.90[90]
89[89]
Buhr (6/469) Hafz bn Hacer diyor ki: Bu hadis Yce Allahn: nsanlar iin (mabed olarak) kurulan
ilk ev Mekkedeki, mbarek ve btn insanlar iin doru yola yneltici iaret olan evdir sznde kastedilen
anlam aklamaktadr. Buradan anlaldna gre yette beyt kelimesiyle alelade bir ev deil ibadet iin
kurulan ev kastedilmektedir. Bunu gayet ak bir ekilde ortaya koyan bir rivayet Ali -Radyallahu anh-den
nakledilmitir. shk bin Rahuye, bn Ebi Htim ve daha bakalarnn nakletmi olduu bu rivayete gre Ali Radyallahu anh- yle sylemitir: Ondan nce de evler vard. Ancak o Allaha ibadet iin kurulan ilk ev
olmutur. (Fethul-Bri, 6/470ten.)
90[90]
Ahmed bn Hanbel (3/425), es-Sib bin Abdillahtan rivayetle verilmitir. Albni bu hadisin hasen
olduunu ifade etmi ve yle sylemitir: Sonra bu hadisin Ali -Radyallahu anh-den rivayet edilmi olan bir
50
Kureyin hayr iin topladklar ve iine pheli kazan karmam olan mallar (nafakayi
tayyibeleri) yetmedi. nk onun inaatna byle pheden uzak kazantan bakasnn,
fuhutan elde edilen gelirin, faiz gelirinin, birine hakszlk edilerek alnan maln
kartrlmamasn kendileri iin art koymulard. Bu ekilde topladklar mal yetmeyince
kuzey yandan alt ziray darda braktlar. Buras bugn Hicr ve Hatim olarak
adlandrlmaktadr. Kendi istediklerinden baka kimsenin iine girmemesi iin kapsn yer
seviyesinden yukarda yaptlar. Duvarlar on be zira yksekliine knca stne alt stun
zerine dayanan bir tavan yaptlar.
Biraz ncede getii zere Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de amcas Abbasla bilikte
Kabenin inaasna katlmtr. Ahmed bin Hanbelin Mchidden onun da mevlsndan
(eski sahibinden, yani Abbas Radyallahu anhtan) rivayet ettiine gre, o (yani Abbas
Radyallahu anh cahiliye dneminde Kabeyi ina edenler arasnda bulunmu ve) yle
sylemitir: Benim bir tam vard. Onu elimizle yontardk. Sonra Yce Allah brakp ona
ibadet ediyordum. Katlam bir miktar st getiriyor, iine flyor sonra onu (st) onun
(yontulmu tan) zerine dkyordum. Ardndan bir kpek gelip onu yalyor, sonra arka
ayaklarndan birini kaldrp iiyordu. Biz inaat yapp Haceri Esvedin yerine kadar geldik.
Kimse Haceri Esvedi gremiyordu. Bir de baktk ki talarmzn arasnda bir adamn ba gibi
duruyordu. Onun bir yn tpk bir adamn yz gibi grnyordu. Kureyten bir kol:
Onu yerine biz koyacaz dedi. Dierleri de:
Biz koyacaz dediler. Sonunda:
Aranzda birini hakem tayin edin dediler.
u yoldan ilk grnen adam hakem olsun dediler. Biraz sonra Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem geldi. Oradakiler:
Yannza emin (gvenilir kii) geldi dediler. Durumu ona sylediler. O da Haceri bir elbise
zerine koydu. Sonra btn kollar ard ve her bir elbisenin bir yanndan tuttu. Sonra
yerine kendisi yerletirdi.91[91]
hidini buldum. Bu hadisi et-Teylisi, Msnedinde, eyh Abdurrahman el-Bennnn dzenlemesine gre
(2/86)da rivayet etmitir. (el-Gazzalinin Fkhus-Siresi dipnot: 85)
91[91]
Buhr (3/513) Hacc.
51
4. VAHYN BALANGICIYLA KUTSAL HCRET ARASI

Peygamberlik gneinin domas
Kutsal arnn gizlice yapld dnem.
Kutsal arnn aktan yapld dnem.
Peygamberlik Gneinin Domas.
52
Peygamberlik Gneinin Douu

Mminlerin annesi Aie Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme balangta yaplan vahiy uykuda doru rya (ruy-y sadka)
eklindeydi. Her rya sabah aydnl gibi aynen kard. Daha sonra kendisine yalnzlk
sevdirildi. Yalnz bana Hira maarasna ekilerek orada, ailesinin yanna dnmeden says
belli gnlerde srekli ibadet yapard. Bunun iin yanna azk alrd. Yanndaki azk bitince
Hatice Radyallahu anhann yanna dnerek benzer bir sre ibadete ekilmek zere yanna
azk alrd. Sonunda Hira maarasnda bulunduu srada Hak kendisine geldi. Melek yanna
gelerek:
Oku dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Ben okuma bilmem dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) dedi ki:
Bunun zerine beni alp takatm kesilinceye kadar skt. Sonra:
Oku dedi. Ben:
Ben okuma bilmem dedim. Bunun zerine beni tekrar alp, takatm kesilinceye kadar skt.
Yine:
Oku dedi. Ben tekrar:
Ben okuma bilmem dedim. Bu kez beni yine ad ve nc kez skt. Sonra brakt. Sonra
yle syledi:
Yaratan Rabbinin adyla oku, O insan bir alakadan (embriyodan) yaratt. Oku! Rabbin en
byk kerem sahibidir. O kalem ile ile retendir. insana bilmediini O retti.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu olayn zerine yrei titreyerek dnd. Hatice binti
Huveylid Radyallahu anhann yanna girdi ve:
Benim stm rtn. Benim stm rtn dedi. Korkusu gidinceye dek onu rttler. Hatice
Radyallahu anhaya bandan geenleri anlatt. Ben bama bir ey gelmesinden
korkuyordum dedi. Bunun zerine Hatice Radyallahu anha da:
Asla, Allah asla seni mahcub etmez, Sen akrabaya iyilik edersin, kimsesizlere bakarsn,
kimsenin kazandramayacan kazandrrsn, misafire yedirirsin, hak iin uraanlara yardm
edersin dedi. Daha sonra Hatice Radyallahu anha kendisini alp amcasnn olu Varaka bin
Nevfel bin Esed bin Abdiluzzaya gtrd. Bu adam cahiliye dneminde Hristiyan olmu
biriydi. brnice yaz yazard. Allahn diledii kadaryla ncili brnice yazabiliyordu. O
zaman gzleri kr olmu yal bir adamd. Hatice Radyallahu anha ona:
Ey amcamn olu! Kardeinin olundan dinle dedi. Varaka:
Ne gryorsun, ey kadeimin olu? dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine
grd eyleri anlatt. Varaka da yle syledi:
Bu Musaya gelmi olan Nmustur. Keke o zaman (senin insanlar dine aracan zaman)
gen olsaydm. Kavminin seni karaca gn keke sa olsaydm. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
Yoksa onlar beni karacaklar m? diye sordu. Varaka:
Evet. Her kim senin getirdiin gibisini getirdiyse mutlaka kendisine dman olunmutur.
Eer senin o gnne ularsam sana destek verip yardmc olurum dedi. Bu olayn zerinden
ok zaman gemeden Varaka ld. Bu srada bir sre vahiy de kesildi.92[92]
te Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme vahyin gelmeye balamas byle olmutu. Allah
bir eyin olmasn istediinde onun sebeplerini hazrlar. Bylece olmasn istedii ey yava
yava ortaya kar. Vahyin balangc olan doru rya mmine gre peygamberliin
paralarndan bir paradr (czdr). Sonra Allah, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
yalnzl sevdirmitir. Bu ise ibadet yapmak ve Allaha daha yakn olmak amacyla
92[92]
Buhr (1/30-31) Bedul-Vahy. Ayrca Tefsir ve Tabir kitaplarnda da gemektedir. Mslim (2/197-204)
mn.
53
insanlardan uzak bir yere ekilmektir. Muhammed -Aleyhisselam-n gnl niin ibadete
balanmasn ve ibadeti sevmesin ki, o Yce Allahn insanl karanlklardan aydnla
karmas, yksek mertebelere ulamas, stn seviyelere ykselmesi iin hazrlad son
peygamberdi. Bu kolayca ve basit bir ekilde olmayacakt. eitli zorluklarla ve skntlarla
olabilecekti. Cibril -Aleyhisselam-n Peygamberimiz -Aleyhisselam- takat kesilinceye
kadar skmas da buna iaret etmektedir. nk davet yapma ii, enerji, zoruklara katlanma ve
direni gc gerektiriyordu. Vahiy almas da byle olmutu. Genellikle zorlanarak,
meakkatle ve arlna katlanarak vahiy almtr. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme:
Sana vahiy nasl geliyor? diye sorulduunda onun verdii cevap da buna iaret etmektedir.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu cevabnda yle demiti.:
Bazen bir zil sesi eklinde gelir. Bu ise benim iin en zor olandr. Benden ayrldnda
sylediini kavram olurum. Bazen melek bana bir adam eklinde grnr. Benimle konuur
ve ben sylediini kavrarm.
Aie Radyallahu anha dedi ki:
Olduka souk bir gnde kendisine vahyin geldiini grmmdr. Kendisinden o hal
geince akaklarndan apr apr ter akyordu.93[93]
nsanlar Allaha aran davetiler de davetin zorluklaryla karlamaktadrlar. Ancak
deerli peygamberlerin alacaklar ecir ok olacandan ve deerlerinin byklnden dolay
hem davetin hem de Allahtan vahiy almann zoruklarna katlanyorlard. Nitekim onlar
hakknda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmaktadr:
nsanlarn iinde en zor imtihanlara tabi tutulanlar peygamberlerdir.94[94]
mni Dersler ve ller

1. Ktlklerin ve gnahlarn iine dalm kimselerden uzak durmann faziletine ve ibadet ve
Allaha yaklama amacyla yalnzla ekilmenin bereketine iaret vardr. Yce Allahn
brhim -Aleyhisselam-n dilinden aktard u szler de buna iaret etmektedir:
Sizden ve Allahtan baka taptklarnzdan ayrlyor ve Rabbime dua ediyoum. Umarm ki
Rabbime duamda mahrum olmam. Bylece onlardan ve Allahtan baka taptklarndan
ayrlnca biz ona shk ve Yakubu bahettik ve her birini peygamber yaptk. (Meryem,
19/48-49)
2. Mminin grd veya kendisine gsterilen doru ryann nemine iaret vardr. Doru
rya peygamberlik gneinin domasnn balangcyd. Bu ekilde ortaya kan k gittike
etrafa yayld ve sonunda peygamberlik gnei dodu.
3. Annemiz Hatice Radyallahu anhann faziletine, onun nasl, kocasna ibadet ve itaatta
yardm eden rnek bir saliha kadn olduuna, kadnn skntl olarak geldiinde kocasn nasl
karlamas, skntsn gidermek, gnln rahatlatmak iin nasl aba harcamas gerektiine
iaret vardr. Hatice Radyallahu anha kocasnn skntsn nce onun gzel niteliklerini
anarak, bu nitelikleri tayan birini Allahn mahcub etmesinin mmkn olmadn, aksine
byle birini mutlaka ykselteceini ve erefli klacan hatrlatarak hafifletmitir.95[95] Daha
93[93]
Buhr (1/25-26) Bedul-Vahy.

Tirmiz (9/243) Zhd. Tirmiz: Bu hadis hasen, sahihtir demitir. el-Albni de, Tahkikul-Miktta hasen
olduunu sylemitir.
95[95]
bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle sylemitir: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in tad
stn zelliklerden, gzel ahlklardan ve huylardan yola karak, bu niteliklerdeki bir kimsenin asla mahcub
edilmeyecei neticesine varmtr. Sahip olduu kuvvetli akli muhakeme gcyle ve keskin zeksyla, iyi
amellerin, gzel zelliklerin ve stn karakterlerin, eitli ynlerden Allahn ltfuna, desteine ve ihsanna lyk
olduunu, mahcub ve perian edilmeye lyk olmadn anlamtr. Bylesine ancak bu kt hallerin zdd
yarar. Allah kime en gzel zellikleri ve huylar kazandrm, onu gzel amellere muvaffak klmsa o, Onun
ltfuna ve zerindeki nimetinin tamama erdirilmesine lyk klnm demektir. Kime de kt huylar ve
karakterler kazandrlm, kt iler yapmasna frsat verilmise o da onlara uygun bir sonuca lyktr. te Hatice
94[94]
54
sonra Hatice Radyallahu anha bununla da yetinmeyerek eini alp Varaka bin Nevfele
gtrm, o da kendisine peygamberliin geldiini mjdelemitir. Hatice Radyallahu anha
niin byle olmasn ki, Allah onu peygamberlerinin sonuncusuna, eilerinin nderlerine
dnya ve ahirete e olmas zere semiti.
Onun stnl hakknda yle bir rivayet nakledilmitir: Cibril onun hakknda Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme yle sylemitir:
u Haticeye Rabbinden ve benden selm syle. Ayn zamanda (Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme), onun iin cennette, iinde grlt ve yorgunluk olmayan inciden bir ev
hazrladn mjdelemesini emretmitir.96[96]
4. Hadiste ayn zamanda Varaka bin Nevfelin faziletine iaret vardr. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem onu vefatndan sonra ryasnda gzel bir halde grmtr.97[97] Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem onun hakknda yle buyurmutur: Varakaya kt sz
sylemeyin. Ben onun iin bir veya iki cennet grdm.98[98]
5. Hafz bn Hacer diyor ki: Olay ayn zamanda bana bir ey gelen birinin skntsnn
hafifletilmesi ve iinde bulunduu zorluun kolaylatrlmas amacyla kendisiyle yaknlk
kurmann mstehab olduuna iaret etmektedir. Ayn ekilde bana bir ey gelen birinin
dne ve doru grllne gvenecei birine danmasnn mstehab olduuna da iaret
edilmektedir.
6. Hadiste gemi mmetlerin kendilerini Allaha aranlar karsnda takndklar
tavrlardan birine iaret vardr. Bu tavr da onlar yalanlamalar ve vatanlarndan
karmalardr. Yce Allah da Lut kavmi hakknda yle buyuruyor:
Kavminin cevab ise sadece: Onlar kasabanzdan karn. Onlar pek fazla temiz olmaya
alan insanlar! demek oldu. (Neml, 27/56)
Bunun gibi uayb -Aleyhisselam-n kavmi hakknda da yle buyuruyor:
Kavminin byklk taslayan ileri gelenleri dediler ki: Ey uayb! Ya seni ve seninle birlikte
iman edenleri kasabamzdan karacaz, ya da dinimize dneceksiniz, O da yle dedi:
stemesek de mi? (Araf, 7/88)
Yine bir yetinde de yle buyuruyor:
nkr edenler peygamberlerine: Kesinlikle ya sizi topramzdan karacaz ya da bizim
dinimize dneceksiniz dediler. Bunun zerine Rableri onlara yle vahyetti: Zalimleri
mutlaka helak edeceiz. (brhim, 14/13)
7. Hadiste geen: Bir sre vahiy kesildi sz hakknda:
Safiyyurrahman el-Mubrekfuri diyor ki: Vahyin kesilme sresi hakknda bn Sadn
Abdullah bin Abbas Radyallahu anhtan rivayet ettiine gre bu kesinti sadece birka gn
srmt. Tercih edilen hatta kesinlik kazanan da budur. Olay deiik ynleriyle
incelendiinde de bu aklamann doruluu ortaya kmaktadr. Bu kesintinin yl veya iki
buuk yl boyunca srd yolundaki aklamalar ise hi bir ekilde doru deildir. Burada
bu grn doru olmadn ortaya koymak iin tafsilata girecek durumda deiliz. Raslullah
-Radyallahu anha-nn bu akl muhakeme gcne sahip olmas ve doruluu dolaysyla Yce Rabbi kendisine
elisi Cibril -Sallallahu aleyhi vesellem- ve Muhamed -Sallallahu aleyhi vesellem- vastasyla selm
gndemitir. (Zdul-Med, 13/19). Risle.
96[96]
Buhr (7/166) Mekbul-Ensr. Mslim (15/199) Fedil.
97[97]
el-Albni yle diyor: Bu rivayet iki ayr tarikle nakledilmitir. Hafz bn Kesir, el-Bidyede her ikisini de
hasen olarak grmtr. Bunlardan birini Ahmed bin Hanbel, Aie -Radyallahu anha-ya dayanan bir isndla
vermi; dierini de Ebu Yal Cabire dayanan bir rivayetle vermitir. He iki rivayet birarada
deerlendirildiinde hadis en azndan hasen olmaktadr. (Fkhus-Sire, dipnot: 102)
98[98]
Bu hadisi Bezzar ve Hakim rivayet etmitir. Hakim (2/409). bn Askir de Aie -Radyallahu anha-ya
dayanan bir senedle rivayet etmitir. Hakim: Buhr ve Mslimin artlarna ge sahihtir demi ve el-Albni de
ona muvfakt etmilerdir. bn Kesir isndnn iyi (ceyyid) olduunu sylemitir. (Fkhus-Sire, dipnot: 102).
Hafz bn Kesir: Varaka bu hastalktan daha sonra kalkmamtr demitir. Yani bu olaydan ksa sre sonra
vefat etmitir. Allah rahmet eylesin ve kendisinden raz olsun. Varakann bu szleri sylemesi karlat eyi
dorulamasndan, vahiy yoluyla bildirilene iman etmesinden ve gelecek hakknda iyi bir dnce tamasndan
kaynaklanyordu. (el-Bidye ven-Nihye, 3/9, Drul-Fikr).
55
Sallallahu aleyhi vesellem vahyin kesildii birka gn kederli ve skntl olmu, dehet ve
hayrete kaplmtr.99[99]
Hafz bn Hacer de yle diyor: Vahyin kesilmesiyle kastedilen onun belli bir sre
gecikmesidir. Bu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iine dt dehet halinin
gemesi ve kendisinde ayn halin tekrarlanmasn arzulamas iindi.100[100]
Ensardan Cabir bin Abdullah Radyallahu anhn vahyin kesilmesi dneminden sz ederken
yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir hadisinde yle
buyurdu:
Bir ara yrrken gkten bir ses duydum. Gzm yukarya evirdim. Bir de baktm ki Hira
maarasnda yanma gelen melek gkle yer arasnda bir krsi zerinde oturuyor. Ondan
olduka korktum. Hemen dndm ve: Beni rtn, beni rtn dedim. Bunun ardndan Yce
Allah u yetleri indirdi:
Ey elbisesine brnen! Kalk ve uyar. Rabbini tekbir et (ycelt). Elbiseni temizle. Pislikten
uzak dur. (Mddessir, 74/1-5)
Bundan sonra vahyin gelmesi hzland ve birbirini izlemeye balad.101[101]
stad Abdulvehhab Hamude de yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
mnctn tadna vardktan, ruhu kutsal nurlarla aydnlandktan ve onlarla dolduktan sonra
Rabbi ile mncta duyduu evkin artrmasnda garipsenecek bir ey yoktur. nk: Tadan
bilir, mahrum olan ise yan izer.
Yce Allah o srada vahyin kesilmesini zellikle istemiti. Bu kesinti mutlak g sahibi
eiticinin, hikmete dayanan reticinin, gnlleri ve onlarn gizlediklerini bilen, kalplerden ve
onlardaki deiimlerden haberi olan yce yaratcnn bildii bir hikmete dayanyordu.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem melein ilk kez kendisine gelmesi esnasnda bir
korkuya kaplnca, kendisini belirtildii ekilde titreme alnca ve bana bir eyin gelebilecei
endiesine kaplnca Yce Allah kendi ilhi hikmetiyle ilk dersten sonra ondaki korku
gidinceye, gnl rahatlayncaya, o ilk korkuyu unutuncaya ve bu korku tamamen dalncaya
kadar ara vermeyi dilemitir. O korkunun dalmasndan sonra o ilk bulumann tadn
hatrlayacak, ruhu o bulumann zevkini yaamaya balayacak, kalbi g kazanacak, gnlnde
kararllk oluacak ve risleti (peygamberlik grevini) stlenmek ve ilhi vahyi almak iin
hazrlanacakt. (Yce Allah yle buyuruyor):
Bu Kuran bir dan zerine indiseydik, muhakkak onu ba emi, Allahn korkusuyla
para para olmu grrdn. te biz bu rnekleri, belki dnrler diye insanlara
veriyoruz. (Har, 59/21)
Daha sonra Yce Allah ona arzulad eyi bahetmeyi, cannn ektii o rahmn nsiyeti,
ilhi kefi, rabbani vahyi vermeyi diledi. Gnlnde de o skntdan sonra rahatlk olutu. O zor
99[99]
er-Rahikul-Mahtum (79-80). Mektebetus-Sahabe, Cidde.

Fethul-Bri (1/36).
101[101]
Buhr (1/37) Bedul-Vahy.
bn shak, Duha Suresinin vahyin kesildii bu dnemden sonra indiini rivayet etmitir, ancak bu rivayet
zayftr. Sebilul-Hud ver-Redda yle denmektedir: bnu shakn Duha Suresinin ini sebebi hakknda
sylediklerini Tabern, el-Avfi tarkyla rivayet etmitir. Bu kii ise zayf biridir. O sz konusu rivayeti
Abdullah bn Abbas -Radyallahu anh-tan nakletmitir. (Tabern) ayrca Zubeyr ailesinin azatls (mevls)
smil tarikiyla nakletmiti. Bunu Sleymn et-Teym kendi derledii Srette zikretmitir. Hafz bn Hacer yle
sylemiti: Bu rivayetlerin hibiri, herhangi bir ekilde kesinlik kazanmamtr. Ayrca Buhr ve Mslimin
sz konusu surenin ini sebebi hakknda rivayet ettikleri de bunlara tersdir. Buhr ve Mslimin Cundeb bin
Sufyn el-Beceliden rivayet ettiklerine gre Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- durumdan rahatsz oldu. ki
veya gece kalkmad. Bunun zerine bir kadn gelerek: Ey Muhammed! Umarm eytann seni brakmtr. ki
veya geceden beridir sana yaklamad dedi. Bunun ardndan Yce Allah Duha Suresini indirdi. Hafz bn
Hacer -Rahmetullahi aleyh- diyor ki: Gerek u ki, bu surenin ini sebebi olan, vahiy kesilmesi olay vahyin
balangcnda olan fetret (kesilme) dneminden ayrdr. Balangtaki gnlerce srmt. Bu ise sadece iki veya
gece srmt. Baz rviler bunlar birbirine kartrmlardr. Aratrma sonunda kan sonu ise benim
burada yaptm aklamadr. (Sebilul-Hud ver-Red, 1/367).
100[100]
56
saatten sonra ruhu da rahata kavutu. Bunun ardndan vahyin gelii hzland ve birbirini
izlemeye balad.102[102]
Kutsal arnn Gizlice Yapld Dnem

Bu kutsal dnem Yce Allahn u sznn inmesiyle balad:
Ey elbisesine brnen! Kalk ve uyar. Rabbini tekbir et (ycelt). (Mddessir, 74/1-3)
Yine (bu dnemin balangcnda) u yetler geldi:
nce en yakn hsmlarn uyar. Mminlerden sana uyanlara kanatlarn ger. Eer sana
kar gelirlerse: Ben sizin yaptklarnzdan uzam de. (uar, 26/214-216)
lim adamlar bu dnemin yl olduunu vurgulamlardr. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem bu dnemde kendi kanaatince bu dine gireceini ve kendisine yapt aklamay
gizleyeceini dnd kimseleri davet etmeye almtr. Bu slm siyasetinin bir ynn
ve davette maslahatn gzetilmesi anlaynn temelini oluturmaktadr. Eer aktan davet
zarar verecekse davetin gizli yaplmas gerekir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem nce
hanm Hatice Radyallahu anhay davet etti. O kadnlardan ilk Mslman olan kiidir.
Ayrca kendisine son derece gvendii, srrn saklayan yakn arkada ve Yce Allahn
kendisinden: Kfredenler onu iki kiinin ikincisi olarak (Mekkeden) kardklarnda Allah
kendisine yardm etmiti (Tevbe, 9/40) diye sz ettii Ebu Bekir Sddk Radyallahu anh
davet etmiti. O da hi tereddt etmeden kabul etti. Ebu Bekir Radyallahu anh slmda ilk
davetidir. Onun Mslman olmasnn ve davetinin bereketiyle birok kimse dine girmitir. O
slma koan ilklerdendir. slmda byk fedakrlklar gstermi ve byk skntlara
katlanmtr. Allah hepsinden raz olsun. Bu dnemde davet edilenlerin arasnda iki nur sahibi
Osman Radyallahu anh ve Zubeyr bin Avvam Radyallahu anh da vard. Zubeyr Radyallahu
anh, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin havarisi ve halas Safiyye binti Abdilmuttalibin
oludur. Yine Abdurrahman bn Avf Radyallahu anh ve Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin days Sad bin Ebi Vakkas Radyallahu anh da bu dnemde Mslman
olanlardandr. Ebu Bekir Radyallahu anhn davetiyle slma girmi olan bu kiilerin tm
cennetle mjdelenmi olan on kiidendir.
ocuklardan ilk Mslman olan kii Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anhdr. O zaman sekiz
yandayd. Daha byk olduu da sylenmitir. Ali Radyallahu anhn ilkler arasna
girmesinde, onun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bakm altnda olmasnn etkisi
olmutur. Klelerden ilk Mslman olan da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ok
sevdii bir kii olan Zeyd bin Hrise Radyallahu anhdr. O Hatice Radyallahu anhann
klesiydi ve evlendikleri zaman Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme hediye etmiti.
Mutluluk, iman ve ibadette ne geen btn bu deerli kiilerin oluturduu topluluktan sonra
bir baka deerli ve faziletli topluluk slma girmiti. Bunlarn arasnda bu mmetin emini
olan Ebu Ubeyde bin Cerrah Radyallahu anh, cennetle mjdelenmi on kiiden Said bin
Zeyd Radyallahu anh, Habbab bin Eret Radyallahu anh, Abdullah bin Mesud Radyallahu
anh ve Aie Radyallahu anha vard. Aie daha kk bir kz ocuuyken Mslmn oldu.
Esm Radyallahu anha ise Zubeyr bin Avvam Radyallahu anh ile evliydi.
Kureyin faziletli fertlerinin Mslmn olmas ii devam etti. ok gemeden Cafer bin Ebi
Tlib Radyallahu anh, hanm Esm binti Umeys Radyallahu anh Erkm bin Ebil-Erkm
Radyallahu anh, Osmn bin Mazun Radyallahu anh Ammar bin Ysir Radyallahu anh ve
Suheyb bin Sinn er-Rumi Radyallahu anh Mslman oldu. Bu dnemde davet halka ak
yerlerde, toplant yerlerinde, meclislerde aktan yaplmyordu. Sadece kiisel grmelerde
ve davetinin davet edecei kiinin zeliklerini gz nnde bulundurarak verecei karara gre
yaplyordu.
102[102]
Satun Harce fi Haytir-Rasul (sh. 17-18) (zetlenerek).
57
stad Munir el-Gadbn yle diyor: Bu dnemde, gelimeye balayan Mslman kitleyle
cahiliye toplumu arasnda herhangi bir atma olduuna dair bir ey duymadk. Mslman
kitlenin dnceleri oluan bu kitleye katlaca umulan kiilerden bakalarna
aklanmyordu. Bu dnemde aktan davet yaplmas bir ama deildi. Hatta Mslmanlar
bakalarnn tavrlarna kar durmak, tenkid etmek veya aktan muhalefet etmek gibi bir
mdahalede bulunmuyorlard. Esas olan da zorlayc bir durumun olmas dnda muhalefetin
aktan yaplmamasdr. Tekilat ve dnce iin tam gizlilik artnn korunmas
gerekir.103[103]
Mubrekfuri de diyor ki: yl boyunca davet byle gizlice ve kiisel bir ekilde srd. Bu
sre iinde mminler bir cemaat oluturdular. Bu cemaat kardelik, yardmlama,
vahyedilenlerin (risletin) teblii ve yerletirilmesi iin alma ilkeleri zere olumutu.
Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi kendisine vahyedileni kavmine aktan
sylemekle, onlarn batl anlaylarna kar kmakla ve putlarn yermekle (yani
putperestliin yanl olduunu aktan sylemekle) ykml tutan vahiy geldi.104[104]
mni Dersler ve ller

1. Said Ramazan el-Buti yle diyor: Buradan anlalyor ki, Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin bu dnemdeki davet metodu, Allahtan aldn hemen tebli eden bir peygamber
sfatyla olmaktan daha ok, bir lider olarak izlenmesi gereken siyaset-i eriyye trndendi.
Buna gre her dnemde slma davet edenlerin iinde bulunduklar artlara gre davetin
nasl olmas gerektiini belirlemeleri mmkndr. Gizli mi yoksa aktan m, yumuak m
yoksa sert mi olmas gerektii artlara ve yaadklar an gereklerine gre belirlenir. Bu
konudaki uyum, snrlarn slm eriatnn, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
sretindeki gelimelere gre belirlemi olduu bir uyumdur. Bu da Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin geirdii ve daha nce szn etmi olduumuz drt dnemin105[105]
artlarna gre belirlenmitir. Btn bu dnemlerde Mslmanlarn ve slm davetinin
karlarnn (maslahatlarnn) gzetilmesi temel ilke olarak kabul edilmitir.
Buradan hareketle fkhlarn ounluunun ortak grlerine gre eer Mslmanlar sayca
az olurlarsa veya hazrlklar yetersiz olur ve dmanlaryla kar karya gelmeleri
durumunda onlar zerinde hibir baar gsteremeden ldrlecekleri konusunda kuvvetli
kanaatleri olursa bu durumda can koruma maslahatnn ne karlmas uygundur. nk
bunun karlnda salanmas dnlen maslahatn yani dini koruma maslahatnn salanp
salanamayaca phelidir veya salanamayaca kesindir.
zz bin Abdisselm bu gibi durumda cihada girimenin haram olduunu aklarken yle
demektedir: Dman yenmek mmkn olmaynca yenilmek mukadderdir. nk
direnilmesi durumunda can kayb olacak bu da kfirlerin gnllerini rahatlatacak ve
103[103]
el-Menhecul-Hareki lis-Siretin-Nebeviyye (1/30). el-Menr.

Safiyyurrahman el-Mubrekfuri, er-Rahikul-Mahtum (90).
105[105]
Bu drt dnem:
Birinci dnem: Davetin gizli yapld dnem. Bu dnem yl srmtr.
kinci dnem: Davetin aktan ve sadece dille yapld, herhangi bir arpmaya girilmedii dnem. Bu dnem
hicrete kadar srmtr.
nc dnem: Aktan davet yaplrken arya gidenlere ve arpmaya veya fenalkta bulunmaya kalkanlara
kar arpmaya girildii dnem. Bu dnem de Hudeybiye anlamasna kadar srmtr.
Drdnc dnem: Allaha davet yoluda engel olarak kan veya mriklerden, inkarclardan ve puta tapanlardan
-davet ettikten ve daveti bildirdikten sonra- slama girmekten kanan herkesle savaarak aktan yaplan davet.
-Bu dnem slamdaki cihad hkmnn ve slam eriatnn zerinde karar kld ve son eklini ald dnemdir.
(Fkhus-Sire, 75).
Bazlar ikinci dnemi iki ayr dneme ayrmtr. Bunlar: Birincisi: Mekkenin iinde aktan davet merhalesi ki
hicretten nce onuncu yla kadar srmtr. kincisi: Mekke dnda aktan davet. Bu da onuncu yldan itibaren
balam ve hicrete kadar srmtr.
104[104]
58
Mslmanlarn bask altna alnmalarna imkn salayacaktr. Burada direni tamamiyle

fesada sebep olmu olur ve srdrlmesinde bir yarar olmaz.
Ben derim ki: Burada can korunma maslahatna ncelik verilmesi sadece grn
itibariyledir. Gerekte ve uzun vadede ise her zaman dini koruma maslahatnn ne
karlmasdr. Zaten belirtilen durumda da dini koruma maslahat, baka alanlarda ve
frsatlarda cihad edebilmeleri, arpabilmeleri iin Mslmanlarn canlarnn sa kalmasn
gerektirir. Aksi takdirde onlarn yok olmalar bizzat dine zarar verilmesine ve kfirlerin
nlerindeki kapal yollarn almasna, onlarn bu yollarda ilerlemelerine frsat verilmesine
yolaar.
Sonu olarak eer aktan davet veya arpma davaya zarar verecekse davetin gizli yaplmas
ve bar iinde olunmas gerekir. Ama davetin aktan yaplmas mmkn ve ayn zamanda
yararl olursa o zaman gizlice yaplmas caiz olmaz. Eer yeterli g ve savunma imknlar
varsa zlimlerle ve (slma kar) frsat kollayanlarla anlama yapmak ta caiz deildir. Cihad
iin gerekli atlarn ve sebeplerin olumas durumunta mslmanlarn kfirler karsnda
cihaddan geri kalmas ve evlerinde oturmalar caiz deildir.106[106]
2. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin (bu dnemdeki) davetini kabul edenlerin ou
zayflardan ve klelerdendi. Bunlar da insanlar iinde peygamberlerin davetlerini kabul
etmeye en yatkn olanlardr. nk bakalarn izlemek onlara ar gelmez. Toplumda stn
bir mevkiye, makama ve etkili konuma sahip onlar ise ounlukla byklenme duygusu,
makam sevgisi ve bakalarna balanmaktan kendini yce grme anlay engeller. Yce
Allah da Musa -Aleyhisselam- kssasnda yle buyuruyor:
Sonra da zayf drlen topluluu (mustazaflar) o yerin bereketlendirdiimiz doularna
ve batlarna miras kldk. (Arf, 7/137)
Nuh -Aleyhisselam-n kavmi de yle demiti:
Biz seni ancak bizim gibi bir insan olarak gryoruz ve ilk anda, dnmeden sana uyan
aalarmz dnda kimsenin sana uyduunu grmyoruz. (Hud, 11/27)
Yce Allah, Salih -Aleyhisselam-n kssasnda da yle buyuruyor:
Kavminin byklk tasyalan ileri gelenleri ilerindeki zayf drlmlerden
(mustazaflardan) iman edenlere: Biliyor musunuz? Salih rabbi tarafndan gnderilmi
elilerdenmi. dediler. Onlar da: Biz onunla gnderilene iman edenlerdeniz dediler.
Bunun zerine byklenenler: Biz de sizin iman ettiinizi inkr edenlerdeniz dediler.
(Araf, 7/75-76)
3. Muhammed Gazali yle diyor: Eer kalbin vadilerine girer ve derinliklerine yerleirse
iman byleyici bir gtr. Neredeyse olmas mmkn olmayan bile oldurur.
Biz, herhangi bir dnce etrafnda toplanan sonra, tamamyle maddi bir dnce olmasna
ramen onu gnlerine salam bir inan olarak yerletiren birtakm genler ve yallar
grdk. yle ki hayatlarn hareketlerinin yakt haline getiriyor ve hareketlerinin baar
ynnde her trl skntya katlanyorlar. Bu yaptklarn da ilkelerinin baars ve ne
geirilmesi iin yapmalar gerekenin sadece bir ksm olarak gryorlar. Artk slmn
balang dneminde, gklerin ve yerin Rabbi olan Allaha ve insann bu dnya hayatndan
sonra ulaaca, Allahn huzurunda her ynden zengin bahelerin, altndan rmaklar akan
parlak saraylarn ve sonsuz nimetlerin bulunduu cennetlere kavuaca ahiret gnne iman
eklinde ortaya kan yce inancn neler gerekletireceini dnn.107[107]
4. eyh Ebu Bekir el-Cezir yle diyor: Bugn Mslmanlarn yaadklar blgelerde,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ilk yllk dnemde yapt gibi davetin gizlice
yaplmas gerektiini ileri srenlerin delilleri yoktur. nk o zaman Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin ve ashabnn: Allahtan baka ilh yoktur, Muhammed de Allahn
elisidir demelerine, ezan okumalarna, namaz klmalarna izin verilmiyordu. Ancak belli bir
106[106]
Muhammed Said Ramazan el-Buti, Fkhus-Sre /76-77), 8. bask. el-zz bin Abdiselmn szleri:
Kavaidil-Ahkm fi Meslihil-Enm (1/95)ten.
107[107]
Muhammed el-Gazzali, Fkhus-Sre (100) (zetlenerek).
59
g kazandklarnda daveti aktan yapmakla emrolundular ve aktan yapmaya baladlar. Bu

yolda da Mslmanlar tarafndan bilinen eitli skntlarla kar karya geldiler.108[108]
Ancak baz artlar oluursa o zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin o dnemde
izledii metod rnek alnabilir. Bu konuda da Yce Allahn u sznde bildirilen hkme gre
amel edilmi olur:
Andolsun ki, Allahn peygamberinde, sizin iin, Allah ve ahiret gnn uman ve Allah
oka ananlar iin gzel bir rnek vardr. (Ahzab, 33/21)
Durumlar birbirine kyas edecek ve uyulmas gereken eri esaslar belirleyecek olanlar ise
ilim adamlardr! eri ilimlerden renilmesi gereken miktar renemeyen sonra davetin
hatta mmetin geleceiyle ilgili konularda itihad yapmaya alan genler deil! Bu
genlerin yapmalar gereken ilim adamlarnn dizlerinin dibine oturarak ilim renmek ve
Yce Allahn u emrine uymaktr:
Eer bilmiyorsanz zikir ehline sorun. (Enbiya, 21/7)
Kutsal arnn Aktan Yapld Dnem

Abdullah bin Abbas Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: (nce) en yakn
hsmlarn uyar. (uara, 26/214) yeti inince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Safa
tepesine kt ve yle seslenmeye balad:
Ey Fihr oullar! Ey Adiyy oullar -Bu ekilde Kureyin deiik boylarn sayd- Derken
toplandlar. yleki kendisi gidemeyen ne olduuna bakmas iin bir eli gnderdi. Ebu Leheb
ve Kurey(in dier ileri gelenleri) geldiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Ne dersiniz? Ben vadide sizin zerinize baskn yapacak bir svari topluluunun olduunu
sylesem beni dorular msnz? diye buyurdu. Onlar:
Evet. Biz senin dorudan baka bir sz sylediine ahid olmadk dediler. (Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu:
Ben sizi iddetli bir azap ncesinde uyaryorum. Bu sze kar Ebu Leheb:
Yuh sana! Bizi bunun iin mi topladn? dedi. Bunun zerine u yetler indi:
Ebu Lehebin iki eli kurusun ve (zaten) kurudu da. Mal ve kazand ona bir yarar
salamad. O alevli bir atee girecektir. Hanm da. Odun tayarak ve Boynunda kalnca
bklm bir ip olarak. (Tebbet suresi)109[109]
Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: (nce) en yakn
hsmlarn uyar yeti inince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kalkt ve yle buyurdu:
Ey Kurey topluluu! -veya buna benzer bir sz syledi- Canlarnz satn aln (sizi azaptan
koruyacak tedbiri aln). Ben size bir fayda salayamam. Ey Abdulmuttalibin olu Abbas!
Allaha kar ben sana bir fayda salayamam. Ey Allahn elisinin halas Safiyye! Allaha
kar ben sana bir fayda salayamam. Ve ey Muhammedin kz Ftma! Benden malmdan
arzu ettiini iste. Ama Allaha kar sana bir fayda salayamam.110[110]
Hafz bn Hacer diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Ben vadide sizin zerinize
baskn yapacak bir svari topluluunun olduunu sylesem beni dorular msnz? szyle
onlara bilinmeyen bir eyden haber verdiinde doru konutuunu bildiklerini kendilerine
ikrar ettirmek istiyordu.
Ben sizi uyaryorum: Mslim ve Ahmed bin Hanbelin kitaplarnda geen, Kubaysa bn
Muhrik ve Zuheyr bin Amrdan nakledilen rivayette yle denmektedir: Sonra yle
seslenmeye balad:
108[108]
Hazl-Habib Muhammedun Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Y Muhibb (99) Line yaynevi.
Buhr (8/360) Tefsir. Mslim (3/83) mn.
110[110]
Buhr (8/360) Tefsir. Mslim (3/81) mn.
109[109]
60
Ben bir uyarcym. Benimle sizin durumunuz dman grp de: Ehlini korumak iin
frlayp koan ve dmanlarn kendinden nce varmalarndan korkup avaz avaz barmaya
balayan kimsenin durumuna benzer.
Ebu Hureyre Radyallahu anhn rivayetinde geen: Canlarnz satn aln sz u
anlamdadr: Canlarnz ateten kurtarmak suretiyle. Yani adeta: Mslman olun ateten
kurtulursunuz demi olmaktadr. Bu ise insann kendini satn almas gibidir. Bu durumda bir
bakma itaatlarn kurtuluun karl olarak vermi olmaktadrlar. Yce Allah da bir yetinde
yle buyuruyor:
Allah, Allah yolunda arpp ldren ve ldrlen mminlerden, karl cennet olmak
zere, mallarn ve canlarn satn almtr. (Tevbe, 9/111)
Burada mmin sevap ve cennet karl almak zere bir sat yapmtr. Bu da btn canlara
Allahn sahip olduuna iarettir. Allahn emirlerini yerine getirmek ve yasaklarndan
kanmak suretiyle gereken itaati gsteren bir kimse zerine den creti demi olur. Baar
Allahtandr.111[111]
Safiyyurrahman el-Mubrekfuri de yle diyor: Bu ses (yani Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin ars) Mekkenin drt bir tarafnda yanklanrken, Yce Allah yle buyurdu:
Sen, emrolunduun eyi aka bildir ve mriklere aldr etme. (Hicr, 15/94) Bunun
ardndan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem irk hurafelerini ve samalklarn tenkid
etmeye balad. Putlarn gerek mahiyetinden, onlarn gerekte bir deerinin olmadndan
sz ediyor, onlarn acizliklerini rneklerle aklyordu. Onlara kulluk edenlerin ve onlar
kendisiyle Allah arasnda arac edinenlerin ak bir sapklk iinde olduklarn ak delillerle
ortaya koyuyordu.
Bundan sonra Mekke hiddet duygularyla patlad. Bu gelimeyi garipseyen ve reddeden
dnceler dalga dalga yayld. Mriklerin ve putlara tapanlarn sapklk iinde olduklarn
bildiren ses duyulunca bu onlar iin adeta bulutlar paralayan, gk grlts karan,
imekler aktran, sakin havay sarsan bir yldrm gibi gelmiti. Kureyliler, birdenbire
ortaya kan ve geleneklerini, atalarndan devraldklar uygulamalar ortadan kaldrmasndan
endie ettikleri bu bakaldrya kar durmak iin hazrlk yapmaya balad.112[112]
Bu srada kutsal arya iman edenlerin says da kadn ve erkek olarak toplam krk ksuru
bulmutu. Bu kutlu dnemde Allah ve Rasl Sallallahu aleyhi vesellemin arslan, ayn
zamanda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin amcas ve st kardei Hamza bin
Abdulmuttalib Radyallahu anh iman etti. Ayn ekilde mer el-Faruk Radyallahu anh da
iman etti.
Cezair diyor ki: mer Radyallahu anh ve Hamza Radyallahu anhn Mslman olmasyla
birlikte davet yeni bir dnem iine girdi. Bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
arsn aktan yapmaya balad ve Rabbinin kendisine emrettiini sesli bir ekilde syledi.
Bu yeni tutum mriklerin yataklarnda uykularn kard. Dehet iinde kalmalarna sebep
oldu. Mslmanlarn saylarnn artmas, Mslman olduklarn aka sylemeleri ve
mriklerin dmanca tutumlarna aldrmamalar karsnda korku ve dehetleri daha da artt.
Bu durum, Kureyin ileri gelenlerini Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile pazarlk
yapma giriiminde bulunmaya yneltmiti.113[113]
Bu dnemin baz nemli zellikleri unlardr:
Birinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve ashabna -Allah hepsinden raz
olsun- ok fazla ikence ve eziyet edilmesi.
kinci zellii: Davetin, insanlarn onunla muhatab olmasn nlemeyi amalayan eitli
engellerle kar karya gelmesi.
111[111]
el-Feth (8/361-362) Kitbut-Tefsir. zetlenerek.

er-Rahikul-Mahtum (93-94).
113[113]
Hazl-Habib Muhammedur-Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Y Muhibb (98).
112[112]
61
nc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme insanlara davet ettii hak zerinde
kendisiyle pazarlk yapmak iin ok sk teklifte bulunulmas ve Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin hibir tavizi kabul etmemesi.
Drdnc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin doru bir inan zere eitime
nem vermesi ve sahabilerin kalplerinin namaza, oruca ve Kuran okumaya bal olmas.
Beinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileri ikencelere kar sabr,
nefse aldanmama ve bilgisizlerden yz evirme konularnda eitmesi.
Altnc zellii: Sahabiler deiik ikence trlerinin en iddetlilerine arptrlrken kendilerine
zafer ve stnlk mjdelerinin verilmesi.
Bu dnem, bu zamanda davetin eitli lkelerde yaad merhaleyle ayn olduundan, Yce
Allahtan bu dneme biraz k tutmamz ve bu dnemdeki gelimelerden ibret karmamz
iin bize yardmc olmasn diliyoruz. Belki bylece slmi uyan genliinin nnde,
ykselmeye ve hkimiyete giden yol aydnlanm olur. ncekilerin ve sonrakilerin efendisi
olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hidyet izgisine uyulur. mam Malik
Radyallahu anh yle sylemitir: Bu mmetin sonunun durumu da ancak bann durumu
ne ile dzeldiyse onunla dzelir. Allahn kullar zerindeki ilhi snnetleri tekdir, deimez.
(Bu) Allahn daha nce geenler hakkndaki kanunudur. Allahn kanununda bir deiiklik
bulamazsn. (Ahzab, 33/62)
Bir yette de yle buyuruyor:
Allahn snnetinde bir sapma da bulamazsn. (Fatr, 35/43)
Btn herkes soruyor: slmn ve Mslmanlarn ycelii nasl salanacak? hlasl
Mslmanlar mit ettikleri ortama, kendilerine vaad edilen sona, yani insanlarn kfr
hkmlerinden ve sistemlerinden kurtularak Yce Rablerinin eriatnn glgesinde ynetilme
mutluluuna erecekleri ortama nasl kavuacaklar? Bu sorulara durumlara ve artlara gre
deiik cevaplar verilmektedir. Bazlarna gre mutlaka ynetimde sz sahibi olmak, makam,
mevki elde etmek ve parlamentoya girmek gerekir. Bazlarna gre belirtilen sonuca
ulamann yolu servet elde etmek ve ekonomik alanda sz sahibi olmaktr. Baz kimselere
gre bu sonuca ancak hzl ve ypratc bir arpmayla eriilebilir. Byle bir arpmann
banda veya sonunda istenilen sonuca eriilir. Baz kimseler de var ki, temelde byle bir gaye
tamamaktadrlar. Onlara gre slmi davet sadece insanlarn ahlklarn ve bibirleriyle olan
ilikilerini dzeltmeleri iin srdrlecek slah arsdr. Onlarn en fazla istedikleri
insanlarn namazlarn klmalar, zektlarn vermeleri, Ramazan orularn tutmalar ve
Kabeyi ziyaret ederek hac grevlerini yerine getirmeleridir. Bu gibilerin tevhid bayrann
ykseltilmesi, ktlk ve irkin izlerinin silinmesi ve insanln ikinci bir kez Rablerinin
hkmleriyle ynetilme mutluluuna ermesi iin fedkarlkta bulunmaya yatknlklar da
yoktur.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin davetini aktan yapt, mriklerin hayal rn
anlaylarnn sefihliini ortaya koyduu, tapndklar varlklar basite ald ve bylece
peygamberi izgisini ak ekilde ortaya koyduu dnemin zellikleri hakknda tafsilatl
bilgiler vermeye balamadan, daha nce Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin izgisinden
sz ederken kaldmz beyaz sayfaya dnyor ve diyoruz ki: Parlamento yolu salkl bir
slmi zm deildir. nk bu ancak birok taviz vermekle, siyasi sloganlar atmakla ve bu
dinin en nemli davasnda, tevhid davasnda bile yaclk yapmakla mmkn olmaktadr. Bu
dava Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile gnderilen bu dinin beynidir; hatta dier
peygamberlerin ve elilerin getirmi olduu dinlerin bile. Yce Allah yle buyuruyor:
Senden nce gnderdiimiz elilerimizden sor: Biz Rahmandan baka kulluk edilecek
ilhlar klm myz? (Zuhruf, 43/45)
Parlamento yolu slmn ve Mslmanlarn stnln salayacak bir yol deildir. O halde
yol nedir? Ykselmeyi salayan sebepleri elde edebilmek iin servetler biriktirmek ve slmi
irketler kurmak mdr? Belki bu dncede olanlar, Allahn kendilerini lanetlemi olduu
62
yahudilerin, baz lkelerin ekonomileri zerinde sz sahibi olduklarndan o lkelerin siyasi

hayatlarna da hkmetmeleri etkilemi olabilir. Bu durumu grenler Mslmanlarn da servet
sahibi olmalar ve ekonomik hayata hkmetmeleri durumunda stn olacaklarn sanmlardr.
Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle buyurduunu unutuyorlar:
Bil ki, mminin erefi gece ibadet etmesi, stnl ise insanlara muhta
olmamasdr.114[114]
Yine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemn u sz zerinde dnmyorlar: Vallahi,
benim sizin iin korktuum fakirlik deildir. Ancak sizden ncekilere ald gibi dnyann
size de almasndan, onlarn yartklar gibi sizin de (dnyalk iin) yarmanzdan,
dolaysyla (dnyaln) onlar helk ettii gibi sizi de helk etmesinden korkuyorum.115[115]
Bunlar ayn ekilde mer Radyallahu anhn u sznden de habersizdirler: Biz insanlarn
en altta olanlarydk. Allah bizi peygamberiyle stn kld. Ne zaman ondan bakasnda
ycelik arasak Yce Allah bizi aa dryor.
Bu mmetin ycelmesi ancak dinine balanmasyla ve Rabbinin emrini yce bilmesiyle
mmkndr. O halde yol nedir? Askeri ihtilaller ve intihar saldrlar m? yle olsa birka
eylemle slmn ve Mslmanlarn hkimiyeti salanr. Ama Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin ve hatta btn peygamberlerin davetlerini inceleyen bir kimse ok yakndan
bilecektir ki bu yol peygamberlerin yolu deildir. Bu yol ayn zamanda genel geer eri
kaidelere de varlk alemindeki genel geer (kevn) kaidelere (kevni snnetlere) de aykrdr.
Yce Allah bir yetinde yle buyuruyor:
Bir topluluk kendi duumunu deitirmedike Allah onlarn durumunu deitirmez. (Rad,
13/11)
yleyse mutlaka davetin yaylmas ve insanlarn kalplerinin de, bedenlerinin de tevhid
inancyla ve stn eriata itaatle slah edilmesi gerekir. Bakn Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem, Mekkede on yl kalarak insanlar tevhide armakla urat. Bu arada
sahabilerini gece ibadetiyle ve daha baka ibadetlerle eitti. Gerek o ve gerekse sahabileri bu
faaliyet esnasnda ikencenin ve alayn her trlsne katlanyorlard. Kardelerimizin Allaha
davetin balangcnn nasl olduu hakknda bilgi edinmeleri iin Allahn izniyle yeri
geldike bunlardan baz rnekler sunacaz.
Ensar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle ikinci Akabe beyatn yaptklarnda:
stersen bu vdi (Mekke) halkna saldrda bulunur ve hepsini bir kerede ldrrz dediler.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Ben bununla emrolunmadm dedi. Yce Allah da bu konuda u yetini indirdi:
Kendilerine: Elinizi (savatan) ekin, namaz kln, zekt verin denilenleri grmedin mi?
(Nis, 4/77)
Sz konusu dncelerin sahipleri, bu din hakknda ncekilerin ve sonrakilerin efendisinden
(Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden ) daha m gayretliler? Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin Mekkede daveti aktan yapmaya balad zamanki durumu nasld? Deerli
sahabilerin durumlar nasld? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahabilerini nasl eitti?
Medinede slm devletini kurmak iin artlar nasl hazrlad?
hlasl Mslman genliin ncelikle renmesi gerekenler bunlardr. Ta ki gayretleri boa
gitmesin ve ileri, eri bir yarar salamadan sonusuz kalmasn. Biz de, Peygamberin
sretinin bu blmyle ilgili aratrmada, Allahn izniyle ve yardmyla bunu ak bir ekilde
ortaya koymak istiyoruz. Bu aklamalarn nda, Allahn yardmyla bu dnemin bariz
zelliiyle ilgili bilgiler vermeye balayalm.
114[114]
el-Ukayli onu, ed-Duaf sh. 127de zikretmi, ravilerinden Davudun el-Evzaiden aslsz rivayetler
nakletmi olmas dolaysyla bu hadisi malul (zayf, mevzu veya mevzuya yakn) grmtr. bnul-Cevzide elUkaylinin rivayetiyle el-Mevzuatta yer vermitir. el-Albni de yle sylemitir: Ancak bu hadisin merfu
birtakm ahidleri mevcuttur ki, bu hidlerle hadis Allahn izniyle hasen derecesine ykselmektedir. (esSahiha, Nu: 1903)
115[115]
Buhr (11/248) Rikk. Tirmiz (9/286-287) Sfatul-Kyme.
63
Bu dnemin Birinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve ashabna -Allah

hepsinden raz olsun- ok fazla ikence ve eziyet edilmesi.
Abdullah bin Mesud Radyallahu anhdan yle rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem, Kabenin yannda namaz klyordu. Ebu Cehl ve baz arkadalar da
(yaknda bir yerde) oturuyorlard. Birbirlerine:
Hanginiz filanca oullarnn (yeni boazlanan) devesinin dl eini (ikembe) getirip de,
secdeye vardnda Muhammedin srtna koyabilir? dediler. Oturanlarn en takn kalkp
sz edilen eyi getirdi. Bakt; ta ki, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem secdeye vardnda
onu srtna iki omuzunun arasna koydu. Ben de bakyor, bir ey yapamyordum. (Ah ne
olurdu) elimde engelleyebilecek kuvvet olsayd (Adamn deriyi Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin srtna koymas zerine) oradakiler birbirlerinin zerine yklrcasna glmeye
baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de secdede kald, ban kaldrmad. Sonunda
Ftma gelerek o eyi srtndan att. Sonra (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) ban
kaldrd ve yle syledi:
Ey Allahm! Kureyi sana havale ediyorum. Bu sz kere tekrar etti. Aleyhlerine dua
edince bu onlarn zorlarna gitti. nk o yerde yaplan duann kabul edileceine
inanyorlard. Ondan sonra (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) isim isim saymaya balad
ve yle buyurdu:
Ey Allahm! Ebu Cehli sana havale ediyorum. Utbe bin Rebiay sana havale ediyorum.
eybe bin Rebiay sana havale ediyorum. Velid bin Utbeyi sana havale ediyorum. Umeyye
bin Halefi sana havale ediyorum. Ukbe bin Ebi Muayt sana havale ediyorum. Yedinciyi
de saydysa da ravi ismini unutmutur. Canm elinde olana yemin ederim ki Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin saydklarnn hepsini ukurda, yani Bedir ukurunda can verip
dm halde grdm.116[116]
Mslim, Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle sylediini rivayet etmitir:
Ebu Cehl:
Muhammed sizin aranzda yzn topraa sryor, deil mi? diye sordu.
Evet dendi. Bunun zerine yle syledi:
Lt ve Uzzaya yemin olsun. Eer onu grrsem boynuna basacam veya yzn iyice
topraa srteceim. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem namaz klarken geldi. Ebu
Cehl, boynuna basabileceini sanyordu. Buna teebbs edince hemen geri geri ekilmeye ve
elleriyle kendini savunur gibi hareketler yapmaya balad. Oradakiler:
Ne oluyor sana ey Ebul-Hakem? dediler.
Benimle onun arasnda ateten bir hendek var. unlar da kanatlar dedi. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem da buyurdu ki:
Eer bana yaklasayd melekler onu para para ederlerdi.117[117]
Urve bin Zubeyr Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Abdullah bin Amr
bin As Radyallahu anha:
Mriklerin Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yaptklar en iddetli ey neydi, bana
bildir? diye sordum. yle dedi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kabenin Hicrinde (Hatm olarak da adlandrlan
yarm daire eklindeki ksmnda) namaz klarken Ukbe bin Ebi Muayt geldi. Elbisesini
boynuna dolad. Boynunu iddetli bir ekilde skt. Derken Ebu Bekir gelip omuzundan
tutarak, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanndan uzaklatrd ve yle syledi:
116[116]
Buhr (1/416) Vud. Mslim (12/151-152) el-Cihd ves-Siyer.

Mslim (17/139) Sfatul-Kyme. Bu hadisin devam vardr ve devamnda yle denmektedir: Bunun
zerine Yce Allah u yeti indirdi: Hayr. nsan geekten azar... Bunun Ebu Hureyre -Radyallahu anh-n
hadisinde mi getiini yoksa ona ulaan bir hadiste mi getiini bilmiyoruz. Nevevi diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-in Ebu Cehlden ve kendisine zarar vermek isteyen daha baka mriklerden
korunduu hakknda bunun benzeri birok hadis bulunmaktadr. Yce Allah yetinde yle buyurmutur: Allah
seni insanlardan korur. (Maide, 5/67) Bu yet hicretten sonra inmitir. En dorusunu ancak Yce Allah bilir.
117[117]
64
Bir adam Rabbim Allahtr dediinden dolay ldryor musunuz? (Mmin,

40/28)118[118]
Halkn geneli zerinde de, belli kiiler zerinde de nemli bir etkinlii ve saygnl olan
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bu saldrlar yaplrken deerli sahabilere, zelikle
onlarn zayf olanlarna neler yapldn artk varn dnn Bu zamandaki sisli ortamda
insanlar Allaha davet edenlerin gnllerine bir teselli, ayaklarn kararl klacak bir vesile ve
bir rnek olmas iin onlara uygunlanan ikencelerden de baz rnekler sunacaz.
Habbab bin Eret Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin yanna gittim. Kabenin glgesinde hrkasn yastk yapm yaslanm
oturuyordu. Mriklerin ikencelerinden ikayette bulunduk. Ben:
Ey Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem! Bizim iin Allaha dua etmeyecek misin? dedim.
Yz kpkrmz bir halde oturdu ve yle buyurdu:
Sizden ncekiler demirden taraklarla taranr, bunlarla kemiklerinin zerinde et ve sinir
adna ne varsa hepsi ayrlrd. Yine de bu onlar dinlerinden alkoymazd. Andolsun ki, Allah
bu ii kemaline ulatracaktr. yleki binekli bir kimse Allahtan baka kimseden
korkmakszn Sanadan Hadramevte kadar gidebilecektir...119[119]
Abdullah bin Mesud Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: lk olarak
Mslmanlklarn aa vuranlar u yedi kiiydi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem. Ebu
Bekir, Ammr, annesi Smeyye, Suheyb, Bill ve Mikdad. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemi Yce Allah amcas Ebu Tlib vastasyla korudu. Ebu Bekiri Yce Allah kavmi
vastasyla korudu. Dierlerini ise mrikler aldlar. Demir zrhlar giydirdiler ve gnein
altna attlar. Onlarn iinde Billden baka hepsi istediklerini yapt. Bill ise Allah yolunda
nefsini nemsemedi. Bana gelenlere katland. Kavmi de onu nemsemedi. Onu alp
ocuklara verdiler. Onlar da Mekkenin sokaklarnda dolatrmaya baladlar. O ise: Ehad,
ehad - Bir, bir diyordu.120[120]
Kays bin Ebi Hzim Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Said bin Zeyd bin
Amrin Kfe camisinde yle dediini duydum: Vallahi, mer daha Mslman olmadan
nce beni Mslman olduum iin zincire balamt.121[121]
Ebu Zerr Radyallahu anhn Mslman olmas olayyla ilgili olarak Abdullah bin Abbas
Radyallahu anhtan yle rivayet edilmitir: Bunun zerine (yani onun Mslman olmas
zerine) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine:
Kavmine dn. Durumu kendilerine bildir ve benim emrim sana gelinceye kadar bekle diye
buyurdu. O da:
Canm elinde olana yemin olsun ki, bunu onlarn (yani Mekkelilerin) aralarnda
baracam dedi. Sonra kp Mecidi Harama geldi ve avaznn kt kadar bir sesle:
Allahtan baka ilh olmadna Muhammedin de Allahn elisi olduuna ehdet ederim
diye bard. Sonra oradakiler (mrikler) kalkp kendisini dvdler ve iyice cann acttlar.
Bu srada Abbas geldi. zerine durdu ve:
Yazk size! Onun Gifardan olduunu ve sizin m tarafna giden tccarlarnzn yollarnn
onlara uradn bilmiyor musunuz? dedi. Bylece onu ellerinden kurtard. Ertesi gn yine
gelip ayn hareketi yapt. Yine bana uuup dvdler ve Abbas gelip kurtard.122[122]
118[118]
Buhr (7/203) Menkbul-Ensr.

Buhr (7/202) Menkbul-Ensr. Ahmed bin Hanbel (5/109).
120[120]
bn Mace No: 150. Mukaddime, el-Albni bu rivayetin hasen olduunu sylemitir.
121[121]
mer beni... balamt. Yani mer -Radyallahu anh- Mslman olmadan nce, onu Mslman olmasndan
dolay aalamak ve slmdan dnmesini salamak amacyla iplerle balamt.
122[122]
Buhr (7/211) Mankbul-Ensr.
119[119]
65
mni Dersler ve ller

1. Bu konuyla ilgili gelimeler Yce Allahn u szn teyid etmektedir:
nsanlar yalnz: man ettik demekle imtihan edilmeden braklacaklarn m sandlar?
(Ankebut, 29/2)
Yine u yetindeki anlam da teyid etmektedir:
Yoksa siz, sizden nce geenlerin balarna gelenin benzeri sizin de banza gelmeden
cennete gireceinizi mi sandnz? Onlar ylesine sknt ve darlk ierisine dtler ki,
peygamber ile yanndakiler Allahn yardm acaba ne zaman? diyecek kadar sarsldlar.
Bilin ki, Allahn yardm yakndr. (Bakara, 2/214)
Benzer bir yette de Yce Allah yle buyuruyor:
Andolsun mallarnzda ve canlarnzda imtihan olunacak ve gerek kendilerine sizden nce
kitap verilmi olanlardan, gerekse Allaha ortak koanlardan oka rahatsz edici szler
duyacaksnz. Eer sabreder ve saknrsanz (bilin ki) bu, gerekten azmedilecek ilerdendir.
(li mrn, 3/186)
Bu imtihann yararlarndan biri de mminlerin arndrlmas ve kfirlerin helke itilmesidir.
Nitekim Yce Allah bir yetinde yle buyurmaktadr:
Ancak Allah, helk olann apak bir delille helak olmas yaayann da apak bir delille
yaamas iin yaplmas kesinlemi olan ii yapt. Muhakkak ki Allah iitendir, bilendir.
(Enfal, 8/42)
Bunun yansra Yce Allah dostlar ve ehitler edinmek istemitir. Allah yolunda, arkalarn
dnm olarak deil, ne atlarak ilerleyerek ehid olmay dileriz.
bn Kayyim el-Cevziyye yle diyor: Buradaki ama udur: Yce Allahn ilhi hikmeti
canlarn mutlaka imtihan edilmesini ve birtakm musibetlere arptrlmalarn gerektirmitir.
mtihan ile, temiz olan pis olandan ayrlr. Allah dostluuna ve ltfuna lyk olanla olmayan
birbirinden ayrr. Sevgisine lyk olan kimseleri semek ve imtihan kryle kendilerini
arndrmak istemektedir. Tpk altnn safnn ortaya karlmas ilemi gibi. Altnla beraber
bulunan yabanc maddeleri ayrmak da ancak imtihanla (Arapada bu ileme de ayn isim
verilmektedir.) mmkndr. nk nefis esasta cahil ve zlimdir. Cehalet ve zulm onu
kirletmektedir. Arndrma ve ayklama yoluyla bu kirden temizlenmesine ihtiya vard. Eer
bu dnyada bu kirden kurtulursa ne l! Kurtulamazsa cehennem krnde ayklanr. Kul
kendini eitir ve arndrrsa cennete girmesine izin verilir.123[123]
2. el-Ceziri, en-Netic vel-berde yle diyor: Yce Allahn Peygamberine olan vaadinin
doruluu u yette bildirilmektedir: O alay edenlere kar biz sana yeteriz. (Hicr, 15/95)
Nitekim Yce Allah onlarn hepsini, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin gznn
nnde, ok ksa bir zaman sonra ve ok dar bir zaman iinde helk ederek onlara kar
kendisine yetmitir.124[124]
3. Dr. Said Ramazan el-Buti diyor ki: Yce Allahn, Raslne ... Emrolunduun eyi
aka bildir ayetindeki genel ierikli emirle yetinerek; zel olarak akrabalarn ve
soydalarn korkutmasn emretmemesi mmknd. nk airetinin ve akrabalarnn btn
fertleri nlerinde davette bulunaca ve cehennem azab ile korkutaca genel topluma
dahildiler. yleyse kendi airetini uyarmakla ilgili zel emrin hikmeti neydi?
Sorumlulukta en alt derece kiinin kendi nefsinden sorumlu olmasdr. te (Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin) bu dereceye hakkn vermesi iin vahyin balangc dnemi
daha nce grdmz gibi uzun bir mddet srmtr. Yani Muhammed Sallallahu aleyhi
vesellemin gnlnn, kendisinin Allah tarafndan gnderilmi bir peygamber, kendisine
indirilenlerin de Yce Allah tarafndan bir vahiy olduu konusunda tam mutmain olmasna
123[123]
124[124]
bnul-Kayyim, Zdul-Med (3/18). uayb ve Abdulkadir el-Arnavutun tahkikiyle er-Risle basks.

Hazel-Habib (sh. 119).
66
kadar bu dnem devam etti. Bylece o nce kendi kendine iman etmi ve ilerde alaca btn
ilkeleri, lleri ve hkmleri kabul etmeye yatkn bir hale gelmitir.
Sonra gelen sorumluluk derecesi ise Mslmann kendi ailesinden ve kendileriyle arasnda
ba olan yakn akrabalarndan sorumlu olmasdr. Yce Allah bu mesuliyetin hakkn
vermeye dikkat ekerek; umumi ve aktan teblii emrettikten sonra aileyi ve yakn akrabay
cehennem azabyla korkutma ve onlara slam tebli etme zaruretini zel olarak belirtti.
Sorumluluun bu derecesinde akraba ve aile sahibi her mslman mesuliyeti yklenmek
hususunda mterektirler.
nc derece ise alim bir kiinin kendi mahallesinden ve yresinden, yneticinin de
devletinden ve halkndan sorumlu olmasdr. Bunlarn herbiri belirtilen evrelerde Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme veklet etmektedirler.125[125]
stad Mnir el-Gadbn diyor ki: lk merhalede davetin akraba evresinde olmas doal bir
eydir. zellikle aktan yaplacak mcadelenin mahiyeti bunu gerektiriyorsa. nk byle
bir mcadele davetiyi tehlikeye atmaktadr. Dolaysyla bir koruyucu evrenin olmas
zorunludur. Bir davetinin aireti insanlar iinde onu korumaya en yatkn kimselerdir.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden sonra insanlar iinde slma ilk girenler ei Hatice
binti Huveylid Radyallahu anha, klesi Zeyd bin Hrise Radyallahu anh ve yannda kalan
amcas olu Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anh olmutur.126[126]
4. eyh Muhammed Gazali diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahabilerini ksa
veya uzun vadede elde edecekleri bir ganimet iin toplamamtr. O gzlerin zerindeki
perdeyi kaldrm bylece o gzler uzun zaman iinde gremedikleri gerei grmlerdir. O
ayn ekilde kalplerdeki pas gidermi bylece kalpler yaratltaki ftratna uygun olan ve
cahiliyenin engel olduu kesin gerei anlamaya balamtr. O insanl Rablerine
ulatrmtr. Kendilerinin derin kkleriyle ve varolularnn gerek sebebiyle balantlarn
kurmutur. nceden mahsur kalm bir durumda ve aknlk iindeydiler. O, sonsuzlukla
geici hayat birbirine kyaslad. Onlarda (sahabiler) sonsuzluk lemini geici leme tercih
ettiler. Basit putlarla yce ilh arasnda tercih yapmalarn istedi. Onlar da talarn
yontulmasyla elde edilen putlar kmseyerek gklerin ve yerin yaratcsna yneldiler.
Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem kendisine bu bol miktardaki hayrn verildiini
dnd. Sahabileri de onun kendilerine verdii nem dolaysyla kendileriyle ilgilendiini
dndler. Dolaysyla eziyet grdklerinde Allahtan sevap umarak katlandlar. Putlar
olarak ekillendirilen pisliklere kulluk edenler onlara saldrnca onlar kendi bildikleri
gereklere sarldlar. Kfr ile imn arasnda vuku bulacak sava bir gn kendini gsterecek,
kimlerin ehid olacan, kimlerin helke gideceini ortaya karacak, Allahn emirlerini
yerine getiren mminlerle, ba aa giden mrikler Allahn izniyle birbirinden ayrlacakt.
Yce Allah yle buyuruyur:
mn etmeyenlere de ki: mknnzn elverdiini yapn. Biz de yapmaktayz. Bekleyin. Biz
de beklemekteyiz. Gklerin ve yerin gayb Allaha aittir. Btn iler Ona dndrlr. Ona
kulluk et ve Ona dayan. Rabbin yaptklarnzdan habersiz deildir. (Hud, 11/121123)127[127]
5. Dr. Mustafa es-Sba diyor ki: irk ve sapklk iinde olanlarn, ikence ve basknn her
ekline bavurmalarna ramen; mminlerin inanlarnda kararllk gstermeleri imnlarnn
doruluuna, inandklar eylerde samimi olduklarna, gnllerinin ve ruhlarnn yceliine
en byk delildir. nk inandklarndan dolay ilerinde duyduklar gnl rahatl, kalp
huzuru, zihinlerinin inandklar eylerin doruluuna kesin kanaat etmesi ve Yce Allahn
rzasna kavuma mitleri dolaysyla bedenlerinin ektii eziyet, mahrumiyet ve bask onlara
ok hafif geliyordu.
125[125]
Fkhus-Sre (81) (zetlenerek).

el-Menhecul-Hareki lis-Sretn-Nebeviyye (1/41) (zetlenerek).
127[127]
Fkhus-Sre (112-113).
126[126]
67
Samimi mminler ve ihlasl davetiler ruhlarna ve kalblerine hakim olan iman sebebiyle
nefsani isteklerini sonraya brakr, Bedenlerinin rahatlna zevk ve safa iinde olmasna
aldr etmezler. te davetler bununla baarya ular. Kalabalklar bu yolla karanlklardan ve
cehaletlerden kurtulurlar.128[128]
Bu dnemin ikinci zellii: Davetin, insanlarn onunla muhatab olmasn nlemeyi
amalayan eitli engellerle kar karya gelmesi.
Safiyyurrahman el-Mubrekfuri zet olarak yle sylyor: Kureyliler, Muhammed Aleyhisselam- hibir eyin davasndan alkoyamadn grnce bir kez daha oturup
dndler ve bu davetten kurtulmalarn salayacak daha baka bask yollar belirlediler.
Bunlar da unlard:
1. Alay, kmseme, basite alma, yalanlama ve elence konusu yapma. Bu tutumla
Mslmanlar kk drmeyi, onlar manevi ynden zayf drmeyi amalyorlard.
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ok irkin iftiralarda bulundular. Aalk kfrler
savurdular. Onu deli olarak adlandryolard. Kuranda yle buyuruluyor:
Dediler ki: Ey kendisine zikir (kitap) indirilen! Sen muhakkak delisin. (Hicr, 15/6)
Ayn ekilde kendisini by yapmakla ve yalan sylemekle suluyorlard. Bu konuda da
Kuran- Kerimde yle deniyor:
Kendilerine ilerinden bir uyarc gelmesine hayret ettiler. Kfredenler dediler ki: Bu
yalanc bir bycdr. (Sad, 38/4)
Onlarn tutumlarn Yce Allah, Kuran- Kerimin bir yerinde de yle anlatyor:
Dorusu o su ileyenler iman edenlere glerlerdi. Yanlarndan getiklerinde birbirlerine
ka gz iaretleri yaparlard. Ailelerine dndklerinde de (mminleri alaya almalarndan)
zevk duyarak dnerlerdi. Onlar grdklerinde: Bunlar hi phesiz sapklardr derlerdi.
Oysa kendileri, onlarn zerlerine gzc olarak gnderilmemilerdi. (Mutaffifin, 83/29-33)
2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- getirdii yce lkeler hakknda zihinleri
bulandrmak, bunlar hakknda phe uyandrmaya almak, aslsz iddialar ortaya atmak, bu
ilkeler, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in bizzat kendisi ve ahsiyeti etrafnda tutarsz
bir takm iddialar yaymak. Buna gre Kuran- Kerim hakknda yle diyorlard:
(Bunlar) ncekilerin masallardr. O onlar yazdrmtr ve sabah akam kendisine
okumaktadr. (Furkn, 25/5)
Bu (Kuran), onun (Muhammedin) uydurduu bir dzmeceden baka bir ey deildir. Baka
bir topluluk da bu konuda ona yardm etmitir. (Furkan, 25/4)
Yine yle diyorlard:
Ona bir insan retiyor. (Nahl, 16/103)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hakknda da yle diyorlard:
Bu ne biim Peygamber, (bizler gibi) yemek yiyor, arlarda dolayor, Ona kendisiyle
birlikte uyarc olacak bir melek indirilmeli deil miydi? Yahut kendisine bir hazine verilmeli
veya iinden yiyecei bir bahesi olmal deil miydi? (Furkan, 25/7-8)
Kuran- Kerimde onlarn bu tr iddialarna verilen cevaplarla ilgili birok rnek vardr. Baz
yerlerde onlarn iddialar dile getirilerek, bazen dile getirilmeden cevap verilmektedir.
3. Kurana eskilerin masallaryla kar klmas ve insanlarn Kurandan alkonmas iin
onlarla (masallarla) megul edilmeleri: Rivayet edildiine gre bir gn Nadr bin Haris Kurey
halkna yle diyor: Ey Kurey halk! Vallahi banza yle bir ey geldi ki, siz ondan
kurtulmak iin bir k yolu bulamadnz. Muhammed sizin aranzda gen bir ocuktu.
Aranzda olduu srece sizi memnun etmiti. Size hep doru sz sylemiti. Emnetinize
byk dikkat gstermiti. Ama iki akana aklk dtn grdnzde nnze u
bildiiniz eyi kard. Siz tuttunuz: Byc dediniz. Hayr, vallahi o byc deildir. Biz
bycleri, onlarn flemelerini ve ilmek balamalarn grdk. Yine: Khin dediniz.
Hayr, vallahi, o khin deildir. Biz khinleri. onlarn deliklere bir eyler geirmelerini grdk
128[128]
es-Siretun-Nebeviyye: Durus ve ber (49-50) el-Mektebul-slmi.
68
ve nakaratlarn da dinledik. Yine tuttunuz: air dediniz. Hayr, vallahi, o ir deildir. Biz
iiri grdk ve her eklini dinledik. Sonra tuttunuz: Deli dediniz. Hayr, vallahi, o deli
deildir. Biz delilii grdk. Ona delilik nbetleri gelmiyor ve delilerin yapt gibi kendi
kendine sylenmiyor. Zihninde karklklar olmuyor. Ey Kurey topluluu! Nasl bir durumla
kar karya olduunuza iyi bakn. Vallahi, olduka ciddi bir olay banza gelmi
bulunuyor.
Nadr daha sonra Hiyereye gitti. Orada ran krallarnn masallarn, Rstemin, sfendiyarn
masallarn rendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ne zaman insanlara Allah
hatrlatmak, gadabna kar uyarmak amacyla bir meclis olutursa Nadr arkasnda durup:
Vallahi, Muhammed benden daha gzel konuamaz derdi. Sonra da etrafna toplananlara
Rstem, sfendiyar gibi ran krallarnn masallarn anlatrd. Ardndan: Muhammed ne ile
benden daha gzel sz syleyecek? derdi.129[129]
4. Pazarlklara girimeleri. Bu yolla slmla cahiliyenin yolun ortasnda buluarak bir anlama
yapmasn salamaya abalyorlard. Bu planlarna gre mrikler savunduklar baz
eylerden vazgeecek, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de savunduu baz eyleri
brakacakt. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor:
stediler ki sen yumuak davranasn da onlar da (sana) yumuaklk gstersinler. (Kalem.
68/9)
bn shakn senediyle birlikte verdii bir rivayette yle denmektedir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin Kabeyi tavaf ettii bir srada Esved bin Abdilmuttalib bin Esed bin
Abdiluzza, Velid bin Muire. meyye bin Halef ve As bin Vil es-Sehmi karsna kt.
Bunlar kavimlerinin yallarydlar. Dediler ki: Ey Muhammed! Gel , biz senin ibadet
ettiine ibadet edelim. Sen de bizim ibadet ettiimize ibadet et. Biz ve sen ortak bir eyde
birlemi olalm. Eer senin ibadet ettiin bizim ibadet ettiklerimizden hayrlysa biz ondan
nasibimizi alm oluruz. Bizim ibadet ettiimiz senin ibadet ettiinden hayrl ise sen ondan
(bizimkinden) nasibini alm olursun. Bunun zerine Yce Allah u sreyi indirdi:
De ki: Ey kfirler! Ben sizin taptklarnza tapmam. Siz de benim taptma tapyor
deilsiniz. Ben sizin taptklarnza tapacak da deilim. Siz de benim taptma tapacak
deilsiniz. Sizin dininiz size, benim dinim banadr. (Kfirun Suresi)130[130]
Onlarn o gln anlama tekliflerini Yce Allah bu kesin ayrc hkmyle reddetmi oldu.
5. Bu konuda bavurduklar matodlardan biri de yine ikence ve eziyetti. Daha nceki
blmde bu uygulamalarn baz rneklerinden sz edilmiti. Bu merhalede bavurduklar bir
uygulama da ekonomik ambargo ve abluka uygulamasdr. Bununla ilgili aklama ileride
gelecek Allahn izniyle. Bir dier metod da Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme tevhid
davasndan taviz vermesi iin ok sk teklifte bulunulmasdr. Bunun hakknda da ileride
inallah bilgi verilecektir.
6. Bu amala bavurduklar metodlardan biri de, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-i
korumaktan ve onu savunmaktan vazgemesi iin amcas Ebu Tlible ok sk pazarlk
teebbsnde bulunmalardr. Ancak o bu yndeki istekleri kabul etmekten kanm ve
yaknlarn kendisine yardmc olmaya armtr. Him oullar ve Muttalib oullarndan
da Ebu Leheb dndakiler onun arsna olumlu karlk verdiler. Ebu Talib bu konuda u
nl beyitleri sylemitir:
Vallahi hepsi biraraya gelse de sana dokunamayacaklar,
Ben topraa gmlp, srtm yere dayandrlmad srece.
Sen kendi davan haykr, senin iin bir korku yok.
Sevin ve gzlerin aydn olsun!
Sen beni ardn ve biliyorum ki sen bana iyi eyler tlyorsun.
phesiz doru syledin ve sonra sen gvenilir birisin.
Hem yle bir din sundun ki,
129[129]
130[130]
Sretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (2/107-108).

er-Rahikul-Mahtum (97-99) (zetlenerek).
69
Onun yeryzndeki dinlerin en hayrls olduunu biliyorum.

Eer bu knanma ve svlme korkusu olmasayd,
Benim buna ak bir yaknlk duyduumu grrdn.131[131]
7. Yine bu amala bavurduklar yollardan biri de Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-den
oka mucize isteyerek onu zor durumda brakmaya almakt.
eyh Muhammed el-Hudari diyor ki: Mrikler kendilerinin ileri srdkleri isteklerin kabul
edilmediini grnce bir baka kapdan gimek istediler. Bu Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemi oka mucize istemek suretiyle zor durumda brakmakt. Bunun iin toplandlar ve
dediler ki: Ey Muhammed! Eer doru sylyorsan bize senden isteyeceimiz bir mucize
gster. Bu da ay bizim iin ikiye ayrmandr. Allah ona bu mucizeyi verdi ve ay ikiye ayrld.
Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: ahid olun (veya ehadet getirin)!
diye buyurdu.132[132]
Bu olay Abdullah bin Musud Radyallahu anh rivayet etmitir ki o ilk Mslman
olanlardandr. Ondan deiik tariklerle rivayet edilmitir. Ondan Abdullah bin Abbas
Radyallahu anh ve daha bakalar rivayet etmilerdir. Onlardan da ok sayda insan rivayet
etmitir. yleki hadis neredeyse mtevatir derecesine kmtr. Kuran- Kerim bu olaydan,
Kamer suresinin banda sz etmitir. Yce Allah bu konuda yle buyuruyor:
Kyamet yaklat ve ay yarld. (Kamer: 54/1) nanllar bu byk mucizeyi grdklerinde
ilerinden bazlar: Ebu Kebenin olu sizi byledi dedi. Bunun zerine Yce Allah u
yeti indirdi:
Bir yet (mucize) grseler yz evirir ve: Devam edegelen bir bydr derler. (Kamer:
54/2)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha sonra baka mucizeler istediler. Bunlar
isterken srf kfrlerinde inat ve srar etmeyi amalyorlard. Bu istedikleri hakknda sr
suresinde yle buyurulmaktadr:
Dediler ki: Yerden bir kaynak fkrtmadn srece sana inanmayacaz. Yahut senin
hurmalardan ve zmlerden bir bahen olmal ve aralarndan arl arl rmaklar aktmalsn.
Yahut ileri srdn gibi g zerimize para para drmeli veya Allah ve Melekleri
karmza getirmelisin. Yahut altndan bir evin olmal veya ge ykselmelisin. zerimize
okuyacamz bir kitap indirmediin srece ykselmene de inanmayacaz (sr, 17/90-93)
Yce Allahn onlarn btn bu isteklerine cevab u olmutu:
De ki: Rabbimi tenzih ederim! Ben peygamber olan bir insandan baka bir ey miyim?
(sr, 17/93)
nk Yce Allah onlarn kalplerinin saklad inad ve taasub dncesini, ne kadar ok
mucize grseler de inanmayacaklarn biliyordu. Nitekim Yce Allah Enam Suresinde, bu
hususta yle buyurmaktadr:
Kendilerine bir mucize gelmesi durumunda iman edecekleri konusunda btn gleriyle
Allaha yemin ettiler. De ki: Mucizeler Allah katndadr. stelik o gelse de onlarn yine
iman etmeyeceklerinin bilincinde deil misiniz? (Enam, 6/107)
Enfal suresinde bildirilen u szleri syleyenlerden nasl bir hayr beklenebilir ki?
Bir zaman: Ey Allahm! Bu senin katndan gnderilme bir gerekse bizim zerimize gkten
ta yadr veya bize ackl bir azap gnder demilerdi. (Enfal, 8/32) Oysa: Ey Allahm!
Bu senin katndan gnderilme bir gerekse bizi ona ilet dememilerdi.133[133]
mni Dersler ve ller

131[131]
mam Abdullah bnu Muhammed bn Abdilvehhabn Muhtasaru Sreti Raslullah -Sallallahu aleyhi
vesellem-ndan naklen (69) Mektebur-Riyadil-Hadise.
132[132]
Nurul-Yakn fi sreti Seyyidil-Murselin (69-71) ksmen deitirilerek. el-Ezher.
133[133]
Nurul-Yakn fi Sreti Seyyidil-Murselin (69-71) ksmen deitirilerek. el-Ezher.
70
1. Dorusu hak ile batl arasndaki mcadelenin ekilleri farkl olsa da mant birdir. Batla
uyanlarn kullandklar metodlardan biri hak ar ve doruya aranlar hakknda kafalar
bulandrmak, pheler uyandrmaktadr. Gemite bu ilem doruya aranlarn delilikle,
byclkle ve benzeri eylerle sulanmas suretiyle yaplyorduysa da gnmzde hak
ehlinin ar dincilikle, tutuculukla sulanmalar yoluyla yaplmaktadr. Bu sulamay
yapanlar insanlar Allahn yolundan alkoymay ve Allahn yolu hakknda tereddtler
uyandrmay amalamaktadrlar. Bunlar kendilerini de bakalarn da kendilerinin slma
kar savamadklarna, onun (slamn) anlalmas konusundaki arlklara kar
savatklarna inandrmaya almaktadrlar. Byle davranmakla da iyilikte bulunduklarn
sanyorlar. nk onlar slmn hkmlerinin ounu brakm ve az bir ksmyla
yetinmektedirler. slmn btn hkmlerine yapanlar da onlarn gzlerinde arya giden
ve yan izen kimseler olmulardr. nk slamn sadece belli bir yann alarak gerisini
braktklar gibi slm bir btn olarak koruyan, slmn tmne davet eden Mslmanlarn
cemaatlerinden ayrlarak yan izmektedirler.
Oysa Allah onlar arkalarndan kuatmtr. (Buruc, 85/20)
2. slmi uyana kar bavurulan modern metodlardan biri de inananlarn ehevi arzularna
dkn hale getirilmeleridir. Bu da fuhu ve aalk ileri yaymaya alan kontrolden km
medya vastasyla yaplmaktadr. Ynetimde sz sahibi olanlar da genlerin ounluunun
yasak tanmazlk ve taknlk akmlarnn etkisine kaplaca midiyle bunlara destek oldular.
Dolaysyla tlerin tleri, vaaz edenlerin vaazlar bunlara bir yarar salamamaktadr.
Kfr nderlerinden biri de bu hususta yle diyor: Bir futbol topu ve bir arkc kadn, dou
toplumlarnda krk sava topunun yapamadn yapar.
Kominist lider ve nl ateist Karl Marksa: Tanr inancnn alternatifi nedir? diye
sorulduunda: Onun alternatifi tiyatrodur. Onlar tanr inancndan alkoymak iin tiyatroyla
megul edin... diyor. Onun ahlka ve dinlere kar balatt savata tiyatronun kimbilir nasl
bir rol olmutur.
3. Bu ynde kullanlan metodlardan bazlar da sk sk tutuklamalar ve slm daveti bayran
tayanlarn hapis ve ikenceyle korkutulmasdr. Ama nice genler vardr ki hapishanede
daha da bileniyor. Hapisten daha da bilenmi, kararll daha da artm, Yce Allahn
yolunda daha ok fedakrlk gstermeye ve daha ok aba harcamaya hazr bir halde
kmaktadr. Genlerin helki hapishanelerde deildir. Dnyadaki asl helk ehvetlerin,
zevklerin peine taklmaktr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
Sizin iin korktuum fakirlik deildir. Ancak sizden ncekilere ald gibi dnyann size de
almasndan, onlarn yartklar gibi sizin de (dnyalk iin) yarmanzdan, dolaysyla
(dnyaln) onlar helk ettii gibi sizi de helk etmesinden korkuyorum.134[134]
4. Dr. Mustafa es-Sbai diyor ki: Bozguncularn ve inkarclarn hak daveti kabulleri hibir
zaman kolay olmamtr. Hakka daveti ortadan kaldrma ve ona kar arpma srasnda
kullandklar taktikler bo kp geerliliini kaybettikleri an, derhal yeni yollar denemilerdir.
Hak ile batl arasnda sren bu mcadele hakkn zaferi kesinleinceye ve batl son nefesini
verinceye dek srecektir.135[135]
5. eyh Muhammed el-Gazali diyor ki: Su zerinde yzen yosunlar akp giden gemileri
durduramazlar. Cahiliye Araplar, mslmanlara sabi (dini terk eden) diye hucum edince
mslmanlar da onlarn sefh (beyinsiz) kimseler olduklarn syleyerek ve akllaryla alay
ederek Allahn hakknda hibir delil indirmedii hurafelerine kar daha iddetli bir tavr
aldlar.
Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkenin ortasnda balatm olduu davet kk
bir vatan kurmak iin balatlm deildi. Aksine hakk devralacak ve onu yeryznn deiik
kelerine ulatracak, bu davay kyamete kadar ayakta tutacak yeni bir nesil ve mmeti
yetitirmek iin balatlm bir davetti. Bir kiinin veya kabilenin kar kmas, byle bir
134[134]
135[135]
Siretu bn Hiam Maa Ravdil-Unuf (1/207) Ezher Basmevi (zetlenerek alnmtr)

es-Sretun-Nebeviyye: Durus ve ber (51) el-Mektebul-slmi.
71
ama iin balatlm bir davann o zamanki gelimesine ve geleceine ne zarar verebilir? O
kar kanlar da kimlerdi ki?
Akllar talam baz mutaasplar kendilerine muhalefet edenler karsnda sahip olduklar
gce aldanyorlard. Bu konuda Yce Allah yle buyuruyor:
Onlara apak yetlerimiz okunduunda inkr edenlerin yzlerindeki honutsuzluu
anlarsn. Neredeyse kendilerine yetlerimizi okuyanlarn zerlerine saldracaklar. De ki:
Size bundan daha ktsn bildireyim mi? Ate! Allah onu kfredenlerin vaad etmitir.
Oras ne kt bir dn yeridir. (Hacc, 22/72)
Refah ve rahatlk iinde olanlar varlklaryla mutluydular. Bu yzden btl seviyorlard.
nk rahat koltuklar zerinde oturuyorlard. Haktan holanmyorlard. nk o kendilerine
ssler ve dnyalk salamyordu. Yce Allah bir yetinde yle buyuruyor:
Onlara apak yetlerimiz okunduunda kfredenlerin iman edenlere derler ki: ki gruptan
hangisi makam bakmndan daha iyi ve topluluk bakmndan daha gzeldir? (Meryem,
19/73)
Ya da bu kimseler Rahmann hidayetini irkin grp bunu dinden kmak sayan kiilerdi.
Veya hidayeti ssl elbiseler gibi kabul edip bunu brak unu al diyenlerdi. Yce Allah bu
konuda da yle buyuruyor:
Onlara yetlerimiz apak bir ekilde okunduunda bize kavumay ummayanlar: Bundan
baka bir Kuran getir veya bunu deitir derler. (Yunus, 10/15)
Yahut aralarnda birtakm faaliyetler dzenleyerek Kuran yetlerinin okunduu srada bu
yetlerin duyulmamas dolaysyla temiz bir aklda ve duru bir kalpte herhangi bir etki
brakmamas iin yksek sesler veya sevimsiz grltler karmalar zere birbirlerine
tavsiyelerde bulunan beyinsizlerdi. Yce Allah bu konuda yle buyuruyor:
Kfredenlerin dediler ki: Bu Kuran dinlemeyin ve (okunurken) iine yaygaralar
kartrn. Olur ki stn gelirsiniz. (Fussilet, 41/26)136[136]
Bu dnemin nc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme insanlar davet ettii
hak zerinde kendisiyle pazarlk yapmak iin ok sk teklifte bulunulmas ve Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin hibir tavizi kabul etmemesi.
Mrikler, Mslmanlar dinlerinden alkoymak iin ikencelerini, alaylarn ve aalayc
tutumlarn artrdlar. Ancak bu Mslmanlarn imanlarnn ve inandklarnn doruluuna
olan gvenlerinin (yakinlerinin) artmasndan baka bir sonu dourmad. Bu konuda
izledikleri yoldan bir yarar salayamadlar. Bu kez daha farkl gnmzn diliyle daha
diplomatik bir metoda bavurdular. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme belki savunduu
baz eylerden vazgeer yahut insanlar davet ettii haktan ksmen de olsa taviz verir midiyle
birtakm tekliflerde bulundular. Bu tekliflerden biri iin Utbe bin Rebiay, problemin
zm olarak grdkleri plan Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sunmas zere
gnderdiler. Utbe dedi ki:
Ey kardeimin olu! phesiz sen bizdensin. nk soy bakmndan nasl bir yere sahip
olduunu biliyorsun. Fakat kavmine olduka byk bir ey getirdin. Bu yzden onlarn
birliklerini bozdun. imdi beni dinle. Sana baz eyler teklif edeceim. Belki bunlardan
bazlarn kabul edersin. Sen bu i karlnda mal istiyorsan. Senin iin mallarmzdan
toplayalm. imizde en varlkl kii sen ol. Bununla bir stnlk istiyorsan. Seni bamza
geirelim. Sana danmadan hibir ie karar vermeyelim. Krallk istiyorsan seni kral yapalm.
u sana gelen ve senin grdn varl (cinlendin de) bandan savamyorsan senin iin tp
uzmanlarn aralm. yilemen iin mallarmzdan ne gerekiyorsa harcayalm.
Utbe szn bitirince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Fusssilet suresinin ba tarafndan
u yetleri okudu:
H. Mm. (Bu kitap) Rahman ve Rahim tarafndan indirilmitir. Bilen bir topluluk iin
yetleri aklanm Arapa okunan bir kitaptr. Mjdeleyici ve uyarc olarak. Ama onlarn
136[136]
Fkhus-Sre (107-108) (zetlenerek).
72
ou yz evirdi. Artk onlar duymazlar. Dediler ki: Bizi kendisine ardn eye kar
kalplerimiz bir rt iindedir. Kulaklarmzda da bir arlk var. Bizimle senin aranda da bir
perde var. Artk sen (bildiini) yap, biz de (bildiimizi) yapyoruz. De ki: Ben ancak sizin
gibi bir insanm. Bana sizin ilahnzn bir ilah olduu vahyolunuyor. u halde Ona ynelin,
ve Ondan balanma dileyin. Ortak koanlarn vay hallerine! Onlar ki, zekt vermezler ve
onlar ahireti inkr ederler. man edip salih ameller ileyenler iin kesintisiz bir ecir vardr.
De ki: Siz yeryzn iki gnde yaratan inkr ediyor ve Ona ortaklar m kouyorsunuz? te
lemlerin Rabbi Odur. Orada, stnden sabit dalar var etti; onu bereketli kld ve onda
soranlar (rzklarn arayanlar) iin eit olarak gdalarn drt gnde takdir etti. Sonra duman
halinde olan ge yneldi, ona ve yere: steyerek veya istemeyerek gelin dedi. Onlar:
steyerek geldik dediler. Bylece onlar iki gnde yedi gk olarak belirledi ve her ge
emrini vahyetti. En yakn g de kandillerle donattk ve korumaya aldk. Bu, gl ve alm
olann dzenlemesidir. Eer yz evirirlerse de ki: Ben sizi Ad ve Semudun yldrmlar gibi
bir yldrmla uyardm. (Fussilet, 41/1-13)137[137]
mni Dersler ve ller

1. el-Cezir diyor ki: Mbrek sretin bu blmnden karlacak eitli sonular ve ibretler
vardr. Bunlar u ekilde zetleyebiliriz:
- Mriklerin, Muhammed -Aleyhisselam-n davetinin karsndaki aknlklar ortaya
karyor ki bu aknlk hal devam etmektedir.
- Mriklerin daveti zayf drmek ve nurunu sndrmek iin pazarlk matodlarn
kullandklar aklanyor.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem btn pazarlk teklifleri ve saldrlar karsnda dimdik
bir da gibi kararllk gsteriyor ve sarslmyor.138[138]
2. phe yok ki, bu cazip teklifler parlamento yoluyla zmden yana olanlarn nne
konsayd: Zaten bizim istediimiz de buydu. Ynetim ve sz hakk bizim olacak. O zaman
Yce Allahn eriatn uygularz derlerdi. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
bunun pahal bir karlnn olacan, onun da tevhid davasnda geveklik gstermek
olacan biliyordu. Bu ise dinde en tehlikeli bir alandr. Asla geveklik kabul etmez.
Peygamberlerin yolu kalplerin ve vucut azalarnn slah edilmeleriyle balar. Bundan sonra
Yce Allah onlar iin, yceliin, zaferin ve stnln sebeplerini oluturur.
3. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu teklifi ve mriklerle pazarlklara girmeyi
kabul etmemesi phesiz Yce Allahn u emrinin muhtevasna giriyordu:
Sen, emrolunduun eyi aka bildir ve mriklere aldr etme. (Hicr, 15/94)
Mriklerden yz evrilmesi, onlara aldr edilmemesi onlarn tekliflerinden ve
pazarlklarndan yz evrilmesini de kapsar. Grdmz gibi Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem sz edilen kiinin tekliflerini tartmamtr. nk o teklifler Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin tartmaya deer bulmayaca kadar basit ve deersiz tekliflerdi. Ancak o
adamn byle bir teklif iin gelmesini kendisini Yce Allaha davet etmek ve ona Kuran
okumak iin bir frsat olarak deerlendirdi. mana yatkn olan kalpler, onu kabul etmeye, ona
meyl etmeye ve ona boyun emeye hazrdr. Kat kalpler ise hi etkilenmez. Bu gibi kalplere
yaplan tler onlarn sadece taknlklarn ve sapklklarn artrr.
137[137]
el-Albni yle diyor: Bu hikayeyi bn shak, el-Meazide nakletmitir. (bn Him Sresinde 1/185).
bn shak bunu Muhammed bn Kab el-Kuraziden mrsel olarak ve hasen bir senedle rivayet etmitir. Abd bin
Humeyd, Ebu Yala ve el-Beavi bir baka tariktan, Cbir -Radyallahu anh-e ulaan bir rivayetle mevsul
olarak nakletmilerdir. Bu rivayet bn Kesir Tefsiri (4/90-91)de gemektedir. Bu rivayetin senedi inalah
hasendir.
138[138]
Hazl-Habib Muhammedur-Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Y Muhibb (109-110).
73
Bu dnemin drdnc zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahih itikad (doru
inan) zere sahabilerin iman terbiyesi almalarna ve beraberindeki ibadet terbiyesi ile
bunlarn kalplerine yerlemesine nem vermesi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin slm devletini kurarken att admlar incelerken,
Kurann bu dnemde nasl deerli sahabilerin kalplerini iman terbiyesiyle terbiye edecek
tarzda indii gayet ak bir ekilde karmza kacaktr. Bu terbiye de tevhid inancnn ve
hiret gnne imann kalplere iyice yerletirilmesi suretiyle oluyordu.
Aie Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir:
Kurandan ilk indirilen ey iinde cennet ve cehennemden sz edilen bir suredir.
-Aie Radyallahu anha burada Mddessir Suresini kasdetmektedir. Bu ise ikinci olarak
indirilen suredir.- Bu surede Yce Allah yle buyurdu:
Sura flendii zaman, ite o gn, ok zor bir gndr. nkrclar iin kolay deildir.
(Mddessir, 74/8-10)
Yine bir yerinde de yle buyurdu:
Her can kazandna karlk bir rehinedir. Ancak sa ashab hari (Onlar)
cennetlerdedirler. Birbirlerine sorarlar, Sululardan, Sizi Sekara ne srkledi?
(Mddessir, 74/38-42)
nsanlar gruplar halinde slma girmeye balaynca helaller ve haramlarla ilgili aklamalar
inmeye balad. Hemen ilk gnden: Zina etmeyin diye emir inseydi belki: Biz asla zinay
brakmayz derlerdi. Ayn ekilde: arap imeyin diye emir inseydi: Biz asla arab
brakmayz derlerdi. Ben daha oyuncaklarla oynayan kk bir kzken Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme u yet indirildi:
Daha dorusu, asl onlara vaadedilen (azab)n gelecei vakit kyamet saatidir. Kyamet
saati ise daha korkulu bir felakettir ve daha acdr. (Kamer, 54/46)
Ancak Bakara ve Nis Sureleri Medinede ben onun yannda iken inmitir.
Bu kutsal dnem sahabilerin namazla ve dier ibadetlerle eitilmeleri iin de iyi bir frsat
oldu. Abdullah bin mer Radyallahu anh yle sylemitir: Biz bir dnem yaadk ki. bu
dnemde bir kimseye Kurandan nce iman retilirdi.
Bu gsteriyor ki sahabilerin metodunda iman ilimden ncelikliydi. Ayn ekilde ilim de sz
ve amelden nce geliyordu.
Aie Radyallahu anhann yle syledii rivayet edilmitir: Yce Allah Peygamberi
Sallallahu aleyhi veselleme gece ibadetini farz kld. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
gece ibadetine kalkt. Bir yl boyunca sahabiler de onunla birlikte kalktlar. Yce Allah
surenin son ksmn on iki ay boyunca bekletti. Sonra zerlerindeki yk hafifleten hkm
indi.139[139]
Aie Radyallahu anhann bu sznde gece ibadetinin farz klnmasyla Yce Allahn u
szlerindeki emri kasdetmitir:
Ey rtsne brnen! Az bir ksm dnda geceleyin (ibadete) kalk. Yars kadar. Yahut
bundan biraz eksilt. Yahut bunu artr ve Kuran ar ar, tane tane oku. Dorusu biz senin
zerine ar bir sz brakacaz. Gerekten, gece kalk etki bakmndan daha kuvvetli ve
okuma bakmndan da daha salamdr. (Mzzemmil, 73/1-6)
Yklerinin hafifletilmesiyle de ayn surenin son yetini kasdetmitir. Bu yette de Yce Alah
yle buyuruyor:
phesiz Rabbin senin gecenin te ikisinden daha aznda, yarsnda ve te birinde (ibadet
iin) kalktn, seninle birlikte olanlardan bir topluluun da (byle yaptn) biliyor. Geceyi
de gndz de Allah takdir etmektedir. O sizin bunu sayamayacanz (buna g
yetiremeyeceinizi) bildi ve tevbelerinizi kabul etti. Artk Kurandan kolay geleni okuyun.
(Allah) iinizde hastalar bulunduunu, bakalarnn Allahn lutfundan (rzk) arayarak
yeryznde dolaacaklarn ve daha bakalarnn da Allah yolunda arpacaklarn bildi.
139[139]
Mslimin naletmi olduu bir hadisin bir blm. Bkz. Mslim (6/26) Yolcu Namaz. Ahmed bin Hanbel
(6/54): Ebu Davud (1328) Kyamul-Leyl: Nes (4/199) Kyamul-Leyl.
74
Artk ondan bor verin. Kendiniz iin nceden ne gnderirseniz Allah katnda onu daha
hayrl ve ecir bakmndan daha byk olarak bulursunuz. Allahtan balanma dileyin.
Allah balayan ve rahmet edendir. (Mzzemmil, 73/20)
Safiyyurrahmn Mbrekfuri yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kuran ve
Hikmeti reterek, onlarn ruhlarn, kendilerini imana tevik eden ve nefislerini arndran
unsurlarla beslemekten hi geri kalmad. Onlar hassas ve derin bir eitime tabi tutuyordu.
Bylece nefislerini ruhun yceldii, kalbin arnd, ahlklarn temizletii, ruhun maddenin
hkimiyetinden kurtulduu, ehevi arzulara direndii ve kendini gklerin ve yerin yaratcsna
verdii yksek mevkilere ykseltiyordu. Kalplerinin korlarn arndrp onlar karanlklardan
aydnla karyordu. Onlara eziyetlere kar sabr, aldr etmeyip gemeyi, nefsi hkimiyet
altnda tutmay retiyordu. Bylece dinde kararllklar, arzulara kar direnleri, Allahn
rzasn elde etme yolundaki fedakrlklar, cennete olan istekleri, ilim renme, dini daha iyi
kavrama yolundaki gayretleri daha da artt. Nefislerini daha ok hesaba ekmeye, onun
taknlklarn bastrmak, heyecanlara stn gelmek, kendilerini galeyana getiren ve taknla
iten duygulara hkim olmak ve kendilerini sakin bir ekilde, vakarla sabr ilkesine bal
klmak iin daha ok aba harcamaya baladlar.140[140]
Bu dnemin beinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileri eziyet ve
ikencelere kar sabr ve cahillerden yz evirme konularnda eitmesi.
Bu durum Habbab Radyallahu anhn karlatklar zorluklardan dolay Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme ikayeti olmas olaynda gayet ak bir ekilde grlmektedir.
Habbab Radyallahu anh dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kabenin
glgesinde bir cbbeye dayanm olduu br srada durumumuzdan dolay kendisine ikayeti
olduk.
Bizim iin yardm dilemeyecek misin? Bizim iin dua etmeyecek misin? dedik. yle
buyurdu:
Sizden nce gemi olanlardan bir adam alnr, kendisi iin yerde bir kuyu kazlr, onun
iine konur, sonra bir testere getirilir, bann zerine konur ve ba ikiye ayrlrd. Ayn
ekilde demirden taraklarla etleri ve kemikleri birbirinden ayrlrd. Gene de bu durum
kendisini dininden alkoyamazd. Vallahi, Allah muhakkak bu ii sonuca erdirecektir. Hatta
bir binekli Sanadan Hadramevte kadar gidecek ve Allahtan ve koyunlarna kurtlarn
saldrmasndan baka bir eyden korkmayacaktr. Ama siz acele ediyorsunuz.141[141]
phesiz Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu sz en mkmmel bir teselli ve en
gzel sabr eitimidir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem muhakkak onlar iin yardm
diliyor ve dua ediyordu. Ancak o Sallallahu aleyhi vesellem bununla birlikte bu durumun
gemiten beri sregelen ilhi bir snnet olduunu, iman sahiplerinin muhakkak zorluklarla
karlaacaklarn bilmelerini istiyordu. Arkasndan da ayn dorultuda zafer ve baar
mjdesini, korku hallerinin gvene dnecei haberini veriyordu. Yce Allah yle
buyuruyor:
Allah sizden iman edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri hkmran kld
gibi onlar da yeryzne hkmran klacan vaad etti. Kendileri iin seip beendii
dinlerini onlar iin glendirip yerletirecek ve korkularndan sonra onlar gvene
kavuturacaktr. Onlar bana ibadet eder, hibir eyi bana ortak komazlar. Bundan sonra
kimler kfrederse ite onlar yoldan km olanlardr. (Nur, 24/55)
bn Kesir, Yce Allahn: man edenlere syle: Allahn bir kavmi kazandklarndan dolay
cezalandrmas iin, Allahn (ceza) gnlerini ummayanlar (imdilik) balasnlar (Casiye,
45/14) Szn tefsir ederken yle demitir: Yani imdilik onlara adr etmesin ve onlarn
kendilerine yapt eziyetlere katlansnlar. Bu slmn balang dnemindeydi. O zaman
mriklerin eziyetlerine sabremekle emrolunmulard. Bu onlarn kalplerinin sndrlmas
140[140]
141[141]
er-Rahikul-Mahtum (147).
Kayna daha nce gemiti.
75
iindi. Ancak onlar kendi inatlarnda srar edince Yce Allah da zor kullanmay ve cihad
meru kld.142[142]
Seyyid Kutub yle diyor: Byle olmas belki Mekke dneminin bir eitim ve belli bir
evrede, belli bir topluluk iin ve belli artlar altnda hazrlk dnemi olmas yzndendi. Bu
gibi bir evre iindeki eitim ve hazrln amalarndan biri bizzat Arap ahsiyetinin
normalde katlanamad baz eylere katlanmay renmesini salamakt. nk o normalde
ne kendi ahsnn ne de gzetimi altndaki kimselerin kk drlmesine, hakszla
uratlmasna katlanabilirdi.
Belki bu ayn zamanda Yce Allahn, ilk zamanlarda Mslman olanlara ikence eden
inatlarnn ounun, bizzat kendilerinin zaman iinde slmn samimi askerleri hatta
kumandanlar olacan bilmesi dolaysylayd. Onlarn iinden mer bin Hattab Radyallahu
anh yle olmad m? Belki de bu durum o zaman Mslmanlarn saylarnn azl ve
Mekkeye sktrlm olmalar dolaysylayd. nk davet Arap yarmadasnn dier
blgelerine henz ulamamt.143[143]
Mriklerden yz evrilmesine ise Yce Allahn u sznde iaret edilmektedir:
Sen, emrolunduun eyi aka bildir ve mriklere aldr etme. (Hicr, 15/94)
stad Mnir el-Gadban yle diyor: Mriklerden yz evrilmesi hususu ayn anda iki
dnceyi iermektedir.
Birinci dnce: Davetinin, kartlarnn kzmalarn veya duygularn yahut grlerini
dikkate almadan davasnn yaymak iin ilerlemesi ve onun ilkelerini aklamas.
kinci dnce: Onlarn maddi ve manevi ikencelerine, kendisini yaralama, zorda brakma ve
aalama abalarna aldr etmemesi. Bu konuda da Yce Allahn u yetinde dile getirilen
tavr taknacaktr:
Onlar bo sz iittiklerinde ondan yz evirirler ve: Bizim yaptklarmz bize sizin
yaptklarnz sizedir. Size selm olsun. Biz cahilleri benimsemeyiz derler. (Kasas, 28/55)
Yine bir yette de bu hususta yle buyuruluyor:
Rahmann kullar yeryznde alak gnlllkle yrrler ve cahiller kendilerine laf
attklarnda selm derler. (Furkan, 25/63)144[144]
Bundan dolaydr ki, kendimize ve kardelerimize korkmadan ve dehete kaplmadan aktan
insanlar Allaha davet etmelerini tlyoruz. Ayn zamanda kendimizi eziyetlere ve
zorluklara kar sabrl olmaya altracaz. Kendimiz, kardelerimiz ve tm dier
Mslmanlar iin Yce Allahtan af, dnya ve ahirette huzur diliyoruz. Bunun anlam kulun
zorluu istemesi deildir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de bir hadisinde yle
buyurmutur: Dmanla karlamay istemeyin. Karlatnz zaman da sabredin.145[145]
Ayn ekilde kiinin, slmn ve Mslmanlarn ycelmesi iin bir yarar salamayacak ilere
girierek kendini skntlara sokmas da uygun deildir. Byle yapmann anlam, en ufak bir
142[142]
bn Kesir, Tefsirul-Kuranil-Azim (4/149), Drul-Marife basks. Beyrut.

Seyyid Kutub, Fi Zillil-Kuran (3/1438).
144[144]
el-Menhecul-Hareki lis-Sretin-Nebeviyye (1/44).
145[145]
Buhr (6/181) Cihad; Mslim (12/45) Cihad. Nevevi yle diyor: Raslullah -Sallallahu aleyhi
vesellem- kiinin dmanla kar karya gelmeyi arzulamasn nehyetmitir. nk bunda insann kendini
beenmesi, nefsine dayanmas ve sahip olduu g ve kuvvete gvenmesi sz konusudur. Bu ise bir tr
taknlktr. Allah ise kendine kar taknlk edenlere yardm etmeyeceini bildirmitir. nk bundan Onun
yardmnn basite alnmas ve ok fazla nemsenmemesi sz konusudur. Bu da ihtiyat ve tedbir artna aykrdr.
Bazlarnn aklamalarna gre ise burada baz zel durumlarda dmanla kar karya gelmenin
arzulanmasndan nehyedilmitir. Bu zel durumlar da herhangi bir yarar elde edilmesinin zayf ve bir zarar
gelmesinin ise kuvvetli ihtimal olduu durumlardr. Yoksa (Allah yolunda) arpmak her zaman faziletli ve itaat
trnden olan bir itir. Doru olan ise birincisidir. Bu yzden Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- szn:
Allahtan afiyet dileyin eklinde tamamlamtr. Bu ise tm istenmeyen hallerin uzaklatrlmas anlam
tayan genel anlamda bir szdr. Bu ifadenin anlam gerek bedenle, gerekse din, dnya ve ahiretle ilgili insann
bilemeyecei ho olmayan durumlarn uzaklatrlmas(n ieren huzur) temennisidir. Ey Allahm! Senden
kendim, sevdiklerim ve tm Mslmanlar iin genel afiyet diliyorum. (Nevevi, Sahihi Mslim erhi, Dipnot,
12/46).
143[143]
76
yarar elde edilmeyecei halde skntya girmektir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle
buyuruyor:
Mminin kendini aalara drmesi uygun deildir.
Kendini nasl aalara drr. diye soruldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de
yle buyurdu:
Kendini katlanamayaca bir zorlukla kar karya brakr.146[146] Bu itibarla btn ileri
eriat llerine gre belli bir dzene koymak, bu dorultuda yararlar ve zararlar nceden
deerlendirmek gerekmektedir. Elde edilmesi kesin olan yararla, elde edilmesi pheli olan
yarar birbirinden ayrdedilmelidir ki, gayretler boa gitmesin ve elde edilmesi uzak bir ihtimal
olan pheli bir yararn peinde koulurken byk zararlara katlanma zorunluluu ortaya
kmasn.
Sanrz Mslmanlarn Allahn eriatn hkim klma arzular, Allahn dinine olan sevgileri
ve onun zafer elde etmesi arzular kendilerini admlarn hzl hzl atmaya yneltmektedir.
slmn hkimiyet gnlerinin ok yaklatn, o gnlere fazla bir zaman kalmadn sanyor
olabilirler. Sonra davetin merhalelerini ve her bir merhalede yerine getirlmesi gereken kulluk
grevinin ne olduunu bilmek, slmn ve Mslmanlarn ycelmesini isteyen ihlasl her
Mslman iin zorunludur.
Bu dnemin altnc zellii: Sahabiler deiik ikence trlerinin en iddetlilerine
arptrlrken kendilerine zafer ve stnlk mjdelerinin verilmesi.
eyh Muhammed Gazali yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem adamlarnn
kalplerine gven unsurlarn yerletiriyordu. slmn zafere ulaaca ve ilkelerinin etrafa
yaylaca, douda ve batda slmn stn baarlar gerekletirmesi karsnda taknlarn
hkimiyetlerinin son bulaca konusunda Yce Allahn onun kalbine yerletirdii kuvvetli
mitleri o da sahabilerinin kalplerine yerletiriyordu. Onlarn bu konudaki gvenlerini,
alayclar kendi alaylar ve glmeleri iin malzeme olarak deerlendiriyorlard. Esved bin
Muttalib ve sohbet dostlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabilerini
grdklerinde onlara kar ka gz iaretleri yapyor ve Bakn yannza yarn Kisr ve
Kayserin saltanatna son verecek olan yeyznn sultanlar geldi diyorlard. Sonra da slk
alyor ve el rpyorlard.147[147]
Safiyyurrahman el-Mbrekfuri yle diyor: Mslmanlar ta batan bask ve ikenceyle
karlatklar ilk gnden biliyorlard ki, slmn amac skntlara ve zorluklara yol amak
deildi. Aksine slmi davet ilk gnden itibaren kr cahiliyete ve onun akld dzenine son
vermeyi amalyordu. Onun temel amalarndan biri, etkinliini yeryzne yaymak ve btn
dnyada siyasi alanda hkimiyeti ele geirmekti. nsanl ve dnya kamuoyunu Allahn
rzasna uygun bir ekilde ynetmek, onlar kullara kulluktan kurtarp Allaha kul olmaya
yneltmek iin bu gayesini gerekletirmek istiyordu.
Kuran- Kerimde, bazen ak ifadelerle bazen kinye yoluyla bu mjdeleri veren yetler
indiriliyordu. Mslmanlara yeryznn dar geldii, boulacak ve hayatlarn kaybedecek
duruma geldikleri bu zor dnemde gemi peygamberlerle, onlar yalanlayan ve inkr eden
kavimleri arasnda geen olaylar anlatan yetler indiriliyordu. Bu yetler tamamen o zamanki
Mekke Mslmanlaryla kavimleri arasnda meydana gelen gelimelere benzer gelimelerden
sz ediyordu. Daha sonra bu yetler, anlatlan gelimelerden sonra kfirlerin ve zlimlerin
helk edilmeleri ardndan Allaha kulluk edenlerin yryzne ve o blgeye hkim
olularndan sz ediyordu. te bu kssalarda gelecekte Mekke halknn yenilgiye urayaca
ve Mslmanlarn, dolaysyla slami davetin baarl olaca yolunda ak iretler vard.
Bu dnemde mminlerin stn olacaklarn aka ifade eden yetler inmitir. Yce Allah
bu yetlerden birinde yle buyuruyor:
146[146]
Tirmiz /9/112), Fiten; bn Mace (4016). Tirmiz: Bu hadis hasen, aribdir demitir. el-Albni de bu
hadisin sahih olduunu ifade etmitir.
147[147]
Fkhus-Sre (113)
77
Andolsun, peygamber olarak gnderilenler hakknda u szmz gemitir (hkmmz

yerine gelecektir): Onlar elbette yardm greceklerdir. Ve hi phesiz stn gelecek olanlar
da bizim askerlerimizdir. Bir sreye kadar onlardan yz evir. (Balarna gelecei) gzetle.
Nitekim onlar da yaknda greceklerdir. Onlar azabmzn arabuk gelmesi mi istiyorlar?
Fakat (azap) onlarn alanlarna inince uyarlanlarn sabahlar ne kt olur! (Saffat, 37/171177)
Bir yette de yle buyuruyor:
Yaknda o topluluk bozulacak ve arkalarn dnp kaacaklar. (Kamer, 54/45)
Yine bir yette de yle buyuruyor:
Onlar burada (eitli) frkalardan oluan bozguna uratlm bir ordudur. (Sd, 38/11)
Habeistana hicret edenler hakknda da u yet inmitir:
Zulme uratldktan sonra Allah yolunda hicret edenleri dnyada gzelce yerletireceiz.
Ahiret karl ise daha byktr. Keke bilselerdi! (Nahl, 16/41)
(Kitapsz) ranllarla (Kitap ehli) Bizansllar arasnda sava baladnda inkrclar, mrik
olmalar dolaysyla ranllarn stn gelmelerini istiyorlard. Mslmanlar da, Allaha,
peygamberlere, vahye, kitaplara ve ahiret gnne inanmalar dolaysyla Bizansllarn stn
gelmelerini arzuluyorlard. Ancak bu arpmada ranllar stn geldi. Ardndan Yce Allah,
birka yl iinde Bizanslarn stn gelecekleri mjdesini indirdi. Ancak sadece bu mjdeyi
vermekle yetinmedi. Bir baka mjdeyi de ak bir ekilde verdi. O da mminlerin zafer elde
edecekleri mjdesiydi. Bu anlamda da yle buyurdu:
O gn Mslmanlar sevinirler. Allahn yardmyla. (Rum, 30/4-5)
Bizzat Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de, zaman zaman buna benzer mjdeler
veriyordu. Hac dneminde insanlar blgeye toplandklarnda, Ukaz, Micenne ve ZulMecazda mesajn iletmek iin insanlar arasnda konumalar yapard. Bu konumalarnda
sadece cennet mjdesini vermekle yetinmiyordu. Ayn zamanda gayet ak bir ifadeyle unlar
bildiriyordu:
Ey insanlar! Allahtan baka ilh yoktur deyin baarya erersiniz. Araplarn ynetimini
ele geirirsiniz. Sizinle birlikte Arap olmayanlar da sizin dininize girer. ldnz zaman da
cennette sultanlar olursunuz.148[148]
Habbab Radyallahu anha yle demiti:
Vallahi, Allah muhakkak bu ii sonuca erdirecektir. Hatta bir binekli Sanadan
Hadramevte kadar gidecek ve Allahtan ve -ravinin aklamasnda u ifade de yer almaktadr:
Koyunlarna kurtlarn saldrmasndan- baka bir eyden korkmayacaktr. Bir rivayette
ayrca u fazlala yer verilmitir: Ama siz acele ediyorsunuz.149[149]
mni Dersler ve ller

1. Kitaptan ve sahih snnetten birok delil dnya ve hirette hayrl sonucun takva
sahiplerinin olacan gstermektedir.
148[148]
Hadisin son ksmna ve L ilhe illallah deyin baarya erersiniz... ksmna rastlamadm. Ancak bu,
birden fazla hadiste rivayet edilmitir. Bunlardan biri de Ahmed bin Hanbelin (5/376)da rivayet ettii hadistir.
el-Heysemi, el-Mecma (6/22)de: Bu hadisin ravileri Sahihte (Buhrnin Sahihinde) isimleri geen
ravilerdir demektedir. Bu hadislerden biri de Tabernnin (20/343)te Mudrike bnul-Haristen nakletmi
olduu hadistir. Bu hadiste bildirildiine gre Mudrike yle sylemitir:
Babamla birlikte haccettim. Minya indiimizde bir cemaatle karlatk. Babama:
Bu cemaat nedir? diye sordum.
Bu sabiidir (dinden dnmtr) dedi. Bir de grdm ki Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- yle diyordu:
L ilhe illallah (Allahtan baka ilh yoktur) deyin. el-Heysemi, el-Mecma (6/21)de: Bunun rvileri
Sahihte (Buhrde) isimleri geen rvilerdir demektedir.
149[149]
er-Rahikul-Mahtum (145-146)dan zetlenerek. Hadisin tahrici (kayna ve rivayet senedi) daha nce
gemiti.
78

Sonu (Allahn azabndan) saknanlarndr. (Kassas, 28/83)
phesiz biz peygamberlerimize ve iman edenlere dnya hayatnda da ahitlerin duracaklar
gnde de yardm ederiz. (Mmin, 40/51)
Allah: Elbette ben ve peygamberlerim galip geleceiz diye yazmtr. phesiz Allah
gldr, ycedir. (Mcadele, 58/21)
Peygamberini hidayetle ve onu btn dinlere stn klmak iin hak dinle gnderen Odur.
ahit olarak Allah yeter. (Fetih, 48/28)
el-Albni yle diyor: Bu yeti kerime bize gelecein slmn olacan mjdelemektedir.
Bu yetin ifade ettii anlam slmn gelecekte hkimiyeti ve stnl ele geirecei ve
dier btn dinlere stn kacan gsteriyor. Bazlar bunun Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem, rid halifeler ve salih sultanlar dneminde gerekletiini ileri srmlerdir. Ancak
yle deildir. Onlarn zanlanlarnda bu yette vaadedilenlerin sadece bir ksm
gereklemitir. Nitekim Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de bir hadisinde buna u
ekilde iret etmitir:
Lt ve Uzzaya ibadet edilmedike gece ve gndz gitmez Kyamet kopmaz. Aie
Radyallahu anha dedi ki:
Ey Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem! Ben sanyordum ki, Yce Allah: Peygamberini
hidayetle ve onu btn dinlere stn klmak iin hak dinle gnderen Odur. ahit olarak Allah
yeter. diye buyurunca bu tamamen gerekleti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemde
yle buyurdu:
phesiz bu (Allahn dininin stnl) Allah diledii kadar srecektir. Sonra...150[150]
slmn ne derece stnlk salayacan ve ne kadar yaylacan gsteren daha baka
hadisler de rivayet edilmitir. Bunlar, Allahn izniyle ve yardmyla gelecein slmn
olaca hakknda hibir phe brakmamaktadr. Burada bu hadislerden mmkn olduu
kadar bir ksmn vermeye alacam. Umarm bunlar slm iin alanlarn gayretlerinin
bilenmesine vesile olur, mitsizlie dm ve bir aba iine girmekte yarar grmeyenlere
kar da delil olur.
Birincisi: Allah benim iin yeri drd ve dousunu da batsn da grdm. mmetimin
hkimiyeti benim iin drlen yerlere kadar ulaacaktr.151[151]
kincisi: Bu dava geceyle gndzn ulat yerlere kadar ulaacaktr. Allah amurdan veya
kldan bir ev brakmakszn hepsine bu dini sokacaktr. Ya ycenin yceltilmesiyle ya da
aaln aalanmasyla bu olacaktr. Ycelikte Allah slm yceltecek, zilletle de kfr
aalk klacaktr.152[152]
ncs: Ebu Kabilin yle syledii rivayet edilmitir:
Abdullah bin Amr bin As Radyallahu anhn yannda bulunuyorduk.
Hangi ehir daha nce fethedilecektir. Konstantiniyye mi yoksa Rumiye mi? diye soruldu.
Abdullah etrafnda halkalar olan bir sandk istedi. inden bir kitap kard. Abdullah dedi ki:
Biz Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin etrafnda yaz yazarken bir ara Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme
Hangi ehir daha nce fethedilecektir. Konstantiniyye mi yoksa Rumiye mi? diye soruldu.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemde yle buyurdu:
Hirakln ehri nce fethedilir. Yani Konstantiniyye.153[153]
150[150]
Mslim (16/32) el-Fiten ve Ertus-Saa. el-Hakim (4/446, 447, 549).

Mslim /16/13) el-Fiten ve Ertus-Saa. Tirmiz (9/22) el-Fiten. Ebu Davud Hadis no: 4232 el-Fiten
vel-Melhi.
152[152]
Ahmed bin Hanbel (4/103). el-Hakim (4/430-431) el-Hakim: Bu hadis Buhr ve Mslimin artlarna
gre sahihtir demitir. Mevrid (1631). el-Albni Tahzirus-Scid sh. 119da ve es-Sahiha No: 3 (1/1/7)de bu
hadisin Mslimin artna gre sahih olduunu sylemitir.
153[153]
Ahmed bin Hanbel (2/176). Darimi (1/126). el-Hakim (4/508) el-Hakim: Bu hadisin isnd sahihtir.
Ancak Buhr ve Mslim bunu kitaplarna almamlardr demi, Zehebi de ona muvfakt etmitir. elAlbnide, es-Sahiha 4 (1/1/8)de bu aklamaya muvfakt etmitir.
151[151]
79
el-Albni diyor ki: Mucemul-Buldanda da bildirildii zere Rumiye ile kastedilen

Romadr. Bu ehir bugn talyann bakentidir. Bilindii zere birinci fetih Osmanl sultan
Muhammed Fatihin eliyle gerekleti. Bu olay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin haber
vermesinin zerinden sekiz yzyldan fazla bir zaman getikten sonra gerekleti. Allahn
izniyle ikinci fetih de gerekleecektir ve bu kesindir. Bu haberin doruluunu bir sre sonra
greceksiniz. phesiz ikinci fethin gereklemesi slm mmetine yeniden rid halifeliin
dnmesini gerektirmektedir.
Drdncs: Peygamberlik (yani peygamber dnemi) sizin iinizde Allahn srmesini
diledii kadar bir sre srer. Sonra Allah onu kaldrmay dilediinde kaldrr. Sonra
peygamberlik izgisi zere giden halifelik olur. Bu da Allahn devam etmesini diledii kadar
bir sre devam eder. Sonra Allah kaldrmay dilediinde onu da kaldrr. Sonra baskc
krallk gelir. Bu da Allahn devam etmesini diledii kadar bir sre devam eder. Sonra Allah
kaldrmay dilediinde onu da kaldrr. Sonra peygamberlik izgisi zere giden halifelik
olur. Bunu dedikten sonra sustu.154[154] zetlenerek.155[155]
2. Bazen hak zere olanlarn amelde kusur etmeleri ve grevlerini gerei gibi yerine
getirmemeleri dolaysyla baz dnemlerde btl stn kabilir. Nitekim Uhud olaynda
bazlarnn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emrine aykr hareket etmeleri dolaysyla
Mslmanlarn yenilgiye uratlmalar zerine Ebu Sfyn:
Bedir gnne kar bir gn. Savalar birbirini izler demiti. Ancak btln stnlk salad
bu tr gelimelerin sonucu ve vard nokta farkldr. Cehenneme gideceklerle cennete
gidecekler bir deildir. Bundan dolaydr ki mer Radyallahu anh, Ebu Sufyna verdii
cevapta yle demiti:
Ama bizim llerimiz cennette sizin lleriniz ise cehennemdedir.156[156]
Kfirlere kar yaplan savata Mslmanlarn tarafndan kim ldrlrse o ehiddir. Allahn
cennetine gtrlr. Kfirler tarafndan olup ldrlenler ise cehenneme ve ackl azaba
iletilirler. ki kitle arasnda ne kadar byk bir fark olduunu gr. Ayrca kesin sonu mutlaka
Mslmanlarn lehine olacaktr. Nitekim Yce Allah yle buyuruyor:
Ve hi phesiz stn gelecek olanlar da bizim askerlerimizdir. (Saffat, 37/173)
Mesele bizim Allahn ihlasl askerleri olup olmadmz meselesidir. te asl mesele budur.
Eer byle olursak Allahn bize ynelik vaadinin gereklemesi kesindir. Yce Allah ayeti
kerimesinde yle buyuruyor:
Allah sizden imn edip salih ameller ileyenlere, kendilerinden ncekileri hkmran kld
gibi onlar da yeryzne hkmran klacan vaad etti. Kendileri iin seip beendii
dinlerini onlar iin glendirip yerletirecek ve korkularndan sonra onlar gvene
kavuturacaktr. Onlar bana ibadet eder, hibir eyi bana ortak komazlar. Bundan sonra
kimler kfrederse ite onlar yoldan km olanlardr. (Nur, 24/55)
Kutsal uyann genleri kesin zaferi ve hkimiyeti, inatlara, yalanlayanlara, yahudilere,
hristiyanlara ve onlarn mnfklardan olan dostlarna boyun edirileceini mjdeleyen bu
ak ifadelerle sevinsinler. nsanlar Allahn yolundan alkoyan ve onda erilik bulmaya
alan Allah dmanlar da dnyada yenilgi ve helkin, ahirette de azabn mjdesini alsnlar.
nkr edenler mallarn, Allahn yolundan alkoymak iin harcarlar ve harcayacaklar da.
Sonra bu onlar iin yrek acs olacak, sonra yenilecekler ve inkr edenler cehenneme
srleceklerdir. (Enfal, 8/38)
154[154]
Ahmed bin Hanbel (4/273). Heysemi de el-Mecme (5/189)da: Ravileri sikadrlar demitir. Bu hadis esSahiha No:5de gemektedir.
155[155]
el-Albni, es-Silsiletus-Sahiha (1/6-10)dan zetlenerek.
156[156]
Bu hadisin tahrici (senedi) inaallah ileride Uhud azvesiyle ilgili blmde gelecek.
80
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Davetinin Bu Dneminde

Meydana Gelen nemli Gelimeler ve Byk Olaylar
Allahn izniyle bu kutsal dnemin genel zelliklerini akladktan sonra, Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin temiz soluklarnn yaknlndan mahrum olmamak iin bu
dnemin nemli olaylarna k tutacaz. Bylece Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
skntlarn ve zdraplarn onunla birlikte yaayacak, hissedeceiz.
Bu nemli olaylar zetle unlardr:
1. Hamza bin Abdilmuttalibin Mslman olmas.
2. Birinci Habeistan hicreti.
3. mer bin Hattab Radyallahu anhn Mslman olmas.
4. kinci Habeistan hicreti.
5. Zulm belgesi ve genel boykot.
6. Hatice Radyallahu anhann ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin amcas Eb
Tlibin vefat.
7. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Tife yolculuu.
8. sr ve Mirac olay.
9. Birinci Akabe beyat.
10. kinci Akabe beyat.
imdi bu nemli olaylar aklamaya balayalm. Yardm edecek olan Allahtr. Yalnz Ona
gveniyoruz.
1. Hamza bin Abdilmuttalibin Mslman Olmas.

Bulutlarla dolu ufuktan ortal aydnlatacak bir imein akmas kuvvetli ihtimaldir.
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ynelik sz edilen eziyet ve alay, onun amcas ve st
kardei Hamza Radyallahu anhn Mslman olmasna sebep olmutur. Hamza Radyallahu
anhn Mslman olmasnn sebebi hakknda yle bir rivayet nakledilmitir: Bir criye Ebu
Cehlin, kardeinin oluna eziyet etmesinden dolay onu (Hamzay) knad. Bunun zerine o
Ebu Cehle doru yneldi, ona kzd ve svd.
Ben onun dini zere olduum halde sen Muhammede nasl sversin? dedi. Suratn da feci
bir ekilde yaralad. Hamza Radyallahu anhn balangtaki Mslmanl bir tarafgirlik
duygusuyla olmutu. Ancak daha sonra Allah onun gnln yakn nuruyla at ve bylece
mminlerin sekinlerinden oldu.157[157]
Muhammed bin Kab el-Kurazinin yle syledii rivayet edilmitir: Hamza Radyallahu
anhn Mslmanl hamiyet (akrabaya olan tutkunluk ve tarafgirlik) duygusuyla olmutu.
Haremden kp avlanrd. Dndnde Kureylilerin toplandklar yerlere urard. Onlar Safa
ve Merve civarnda otururlard. Hamza Radyallahu anh onlarn yanna urar: yle yle
oklar attm, yle yle yaptm derdi. Sonra da evine giderdi. Bir gn yine avndan dnd.
Bir kadn karsna kt ve:
Kardeinin olu, Ebu Cehl tarafndan nasl muamelelere tabi tutuldu (biliyor musun?)
Kendisine svd, tartaklad ve yle yle yapt dedi. Hamza Radyallahu anh:
Onu gren biri oldu mu? diye sordu. Kadn:
157[157]
Bunu Beyhaki, ed-Delilde rivayet etmi ve yle sylemitir: Bunu bize Ebu Abdillah el-Hfz
okutarak (ml yoluyla) rivayet etti. Dedi ki: Bize Ebul-Abbas Muhammed bin Yakub rivayet etti, o Ahmed
bin Abdilcebbrdan rivayet etti, o Yunus bin Bukeyrden rivayet etti, o Eslemden olan ve hafzas gl bir
adamdan rivayet etti. (2/213) Bunu bn shak da (1/304)te rivayet etmitir. bn Kesir de (3/33)te nakletmitir.
81
Vallahi btn herkes grd dedi. Bunun zerine ilerleyerek Safa ve Merve civarndaki sz
konusu meclisin yanna gitti. Onlar oturuyorlard. Ebu Cehl de aralarnda bulunuyordu.
Hamza Radyallahu anh yayna dayand ve:
yle yle oklar attm, yle ye yaptm dedi. Sonra iki eliyle birden yayn tuttu ve
onunla Ebu Cehlin iki kulann arasna vurdu. Kulak ibiini yard. Sonra yle dedi:
Sen onu yayla dierini de klla al. Ben onun Allahn peygamberi olduuna ehadet
ediyorum. Onun Allahtan getirdii her eyin gerek olduuna ehadet ediyorum Oradakiler:
Ey Ebu Ammre! O bizim ilhlarmza svd. (Bizim nazarmzda) Sen ondan stn olduun
halde ayet sen de olsaydn yine de seni dorulamazdk. Bu senin yaptn bir arlktr ey
Ebu Ammre! dediler.158[158]
2. Birinci Habeistan Hicreti.

lim adamlarnn ounluuna gre bu olay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
peygamberlikle grevlendirilmesinin beinci ylnn Receb aynda gereklemitir. Hicret
edenler on erkekten ve drt kadndan oluuyorlard. Bakanlar da Osman bin Affan
Radyallahu anhd. Beraberinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Rukiyye
Radyallahu anha da vard. Bu grubun ierisinde Ebu Seleme, Ummu Seleme, Ebu Sibre bin
Ebi Ruhm ve ei Ummu Klsm, Amir bn Rebia ve ei Leyl, Ebu Huzeyfe bin Utbe bin
Rebia ve ei Sehle binti Suheyl, Abdurrahman bin Avf, Osmn bin Mazun, Musab bin
Umeyr, Suheyl bin Beyd ve Zubeyr bin Avvam da vard. Bunlarn ounluu Kureytendi.
Deniz kenarna ulatklarnda bir gemi kiraladlar ve bu gemi kendilerini istedikleri yere
ulatrd. Mriklerden kendilerine dokunacak ikencelerden emin bir ekilde orada bir sre
kaldlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte ise az sayda (Mslman) kald.
3. mer bin Hattab -Radyallahu anh-n Mslman Olmas

Abdullah bin Mesud Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: mer
Radyallahu anh Mslman olduundan beri hep gl kimseler olmuuzdur.159[159]
mer Radyallahu anhn Mslman olmas birinci Habeistan hicretinden sonra
gereklemitir. Baz ilim adamlarnn tercih ettii gre gre bu olay ilk hicrette hicret
edenlerin Mekkeye geri dnmelerinin sebeplerinden biri olmutur.
mer Radyallahu anhn Mslman olmas olay ise yle gereklemitir:160[160] Abdullah
bin mer Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: Ben mer Radyallahu
anhin herhangi bir konuda: Ben bunun yle olduunu sanyorum deyip de onun dedii
gibi kmadn grmedim. mer Radyallahu anh otururken gzel bir adam yanndan geti.
mer Radyallahu anh dedi ki:
158[158]
Heysemi: Bunu Tabern mrsel olarak rivayet etmitir ve ravileri Sahihte isimleri geen ravilerdir
demitir. Mecmauz-Zevid (9/261) Hamza -Radyallahu anh-n fazileti hakknda gelen rivayetler bb.
159[159]
Buhr (7/215) Menkbul-Ensar.
160[160]
Sret kitaplarnda, mer -Radyallahu anh-n kzkardeinin evine gitmesi, Kuran okumas, Mslman
olmas sonra Drul-Erkama gitmesi konusunda onun klesi (mevls) Eslemin naklettii rivayet mehur
olmutur. Bu gelimeler o rivayette uzun bir ekilde anlatlmaktadr. Hafz Nureddin el-Heysemi yle demitir:
Bu rivayeti Bezzr nakletmitir ve ravileri arasnda Usme bin Yezid bin Eslem vardr ki bu kii zayf biridir.
(Mecmauz-Zevid, 9/65) Ben derim ki: Bu rivayetin rvileri arasnda ayn ekilde shk bin brhim elHuneyni bulunmaktadr. Bezzr onun rivayeti tek bana naklettiini (yani kendinden nceki rviden rivyeti
sadece onun aldn ondan baka bu rivyeti alan birinin bulunmadn) sylemitir. Hafz onun hakknda yle
diyor: shak bin brhim el-Huneyni, Ebu Yakub el-Medenidir. Zayf biridir. (Takribut-Tehzib, 1/55)
Kssay ise el-Beyhaki, ed-Delil (2/216)da senediyle rivayet etmitir. bn shak diyor ki: Bana nakledildiine
gre mer -Radyallahu anh-n Mslman olmas yle olmutur... bn Hiam, Sire, (1/355)
82
Ya ben kanaatimde hata ettim yahut bu cahiliyedeki dini zeredir. Veya bu onlarn
khinleriydi. Adam bana arn. Adam yanna arld. Ona bunu syledi. (Adam):
Bugnk gibi bir Mslman adamn karlandn grmedim dedi. (mer):
Sorduum eyi mutlaka bana bildirmeni istiyorum dedi. (Adam):
Cahiliye dneminde onlarn khinleriydim dedi.
Cinlerinin sana getirdikleri iinde en garib olan neydi? diye sordu. Adam yle syledi:
Bir gn ben ardayken cinnim beni byk hayrete drdn bildiim bir ey getirdi.
Dedi ki:
Cinleri ve onlarn yoldan karmalarn, altrdktan sonra mitsiz brakmalarn, develerin
ve semerlerinin stne binmelerini grdn m? mer Radyallahu anh dedi ki:
Ben onlarn ilhlarnn yannda uyurken bir adam bir buza getirip kesti. Bir kimse de
iddetle bard ki, ondan daha yksek sesle baran birini grmemitim.
Ey arpma! Kurtarc i! Edebi konuan adam! diye seslendi. Yine: Senden baka ilh
yoktur diyordu. Kalktm. Ondan sonra:
u peygamberdir deninceye kadar arpmaya girmedik.161[161]
Hafz bn Hacer diyor ki: (Buhari) bu hikayeyi mer Radyallahu anhn Mslman olmas
bbnda Aie Radyallahu anhadan rivayet edildii ekliyle ve Talhann mer Radyallahu
anhden rivayet ettii ekilde vermitir. nk (bildirildiine gre) bu olay mer Radyallahu
anhn Mslman olmasna sebep olmutur.162[162] Onun Mslman olmasnn sebeplerinden
biri de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin duasdr. Abdullah bin mer Radyallahu
anhden rivayet edildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle demiti:
Ey Allahm! slm u iki adamdan sana en sevimli olanyla, Ebu Cehlle ve mer bin
Hattabla stn kl. (bn mer) Radyallahu anh dedi ki:
Onlarn Allaha en sevimli olanlar mer Radyallahu anhd.163[163]
Abdullah bin mer Radyallahu anhdan yle rivayet edilmitir: mer Radyallahu anh
Mslman olunca insanlar evinin etrafnda topland ve: mer dininden kt dediler. Ben de
o zaman gen bir ocuktum ve evin damnda bulunuyordum. O srada zerinde ipek bir hrka
bulunan bir adam geldi ve:
mer dininden mi kt? Bu da neyin nesi? Ben onun komusuyum dedi. nsanlar onu
grnce daldlar. Ben:
Bu kimdir? diye sordum.
As bin Vil dediler.164[164]
Abdullah bin mer Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir: mer bin Hattab
Radyallahu anh Mslman olduunda Kureyliler onun Mslman olduunu bilmiyordu. O,
Mekke halk iinde bir haberi en hzl yayabilen kimdir? diye sordu.
Cemil bin Mamer el-Cumhi dediler. Onun yanna gitti. Ben de kendisiyle beraberdim.
Peinden gidiyordum. Duyduumu ve grdm anlayabiliyordum. Adamn yanna vard ve:
Ey Cemil! Ben Mslman oldum dedi. Vallahi adam bir tek sz sylemeden Mescidi
Harama gitmek zere kalkt. Kurey topluluklarna seslendi ve:
Ey Kurey halk! bn Hattab dinden kt dedi. mer Radyallahu anh de:
Yalan sylyor. Aksine ben Mslman oldum ve Allaha iman ettim. Onun elisini
doruladm dedi. Kureyliler onun zerine tler. O gnein klar balarnda kararmaya
balayncaya kadar kendileriyle vurutu. Sonra mer Radyallahu anh biraz durdu ve oturdu.
tekiler bana durdular. mer Radyallahu anh onlara:
161[161]
Buhr (5/215-216) Menkbul-Ensar.

Bu hadisin Sahihi Buhrde geen metni bu kitabn Arapasnda geen metinden biraz farkldr. Ancak biz
tercmede kitaptaki metni esas aldk. (eviren)
162[162]
Fethul-Bri (7/220).
163[163]
Tirmiz (13/143) el-Menkb. Tirmiz: Bu hadis hasen, sahih, garibdir. bn merden nakledilen
rivayetlerdendir demitir. el-Albni de bunun sahih olduunu sylemitir: Sahihut-Tirmizyle ilgili kitab, No:
2907.
164[164]
Buhr (7/215) Menkbul-Ensar.
83
Ne istiyorsanz yapn. Vallahi eer yz adam olsaydk ya siz Mekkeyi bize brakrdnz
veya biz onu size brakrdk dedi. Onlar byle banda toplanm dururlarken zerinde ipek
bir cbbe ve mavimsi gmlek bulunan bir adam geldi.
Ne oluyor size? diye sordu.
bnu Hattab dininden kt dediler. Adam:
Brakn. Bir adam kendisi iin bir din semi. Siz Adiy oullarnn adamlarn size
brakacaklarn m sanyorsunuz? dedi. Bunun zerine adeta zerinden karlm bir elbise
gibi oldular (etrafndan daldlar). Ben daha sonra kendisine Medinede:
O gn senin etrafna toplananlar datan adam kimdi? diye sordum.
Olum o, s bin Vildi dedi.165[165]
4. kinci Habeistan Hicreti

Kymetli muhacirler (Allah kendilerinden raz olsun) Mekkede Mslmanlara uygulanan
basknn biraz hafiflediini sandlar. Gurbet hayat da kendilerine ar geldi. Dolaysyla geri
dndler. Ancak kendilerine ulaan haberlerin doru olmadn grdler. Mslmanlar
zerindeki bask daha da artmt. Bu yzden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
kendilerine tekrar hicret etmeleri iin iaret vermekten baka bir yol bulamad.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanm Ummu Seleme binti Ebi Umeyye bin
Muirenin yle syledii rivayet edilmitir: Habeistan toprana ayak bastmzda orada
hayrl bir komuya, Necaiye komu olduk. Dinimiz hakknda gvene kavutuk. Eziyet
edilmeden ve houmuza gitmeyecek bir sz duymadan Allaha kulluk ettik. Bunun haberi
Kureye ulatnda aralarnda grtler ve bizim hakkmzda Necaiye iki etkili adam ve
onlarla birlikte Mekke mallarndan seecekleri eitli hediyeler gndermeye karar verdiler.
Hazrladklar hediyelerin en ho olanlarndan biri ok gzel bir ekilde ilenmi ceylan
derisiydi. Necainin patriklerinden hibirini mstesna tutmakszn hepsine birer hediye
hazrlamlard. Sonra bunlarla Abdullah bin Ebi Rebia ile Amr bin As gnderdiler. Onlara
ne yapmalar gerektiini bildirdiler. Dediler ki:
Onlarn (gidenlerin) hakknda Necaiyle konumadan nce her bir patrie hediyesini verin.
Sonra Necainin hediyelerini takdim edin. Sonra ondan gidenleri kendileriyle hi
konumadan size teslim etmelerini isteyin. O iki kii yola kt. Necainin yanna vardlar.
Biz de onun yannda, hayrl bir komunun yannda hayrl bir yuvada bulunuyorduk. Gelenler
Necaiyle konumadan nce patriklerden hibirini mstesna tutmakszn hepsine hediyelerini
verdiler. Her bir patrie yle dediler: Kraln yurduna iimizden akli durumlar pek yerinde
olmayan gen yata baz kimseler sndlar. Bunlar kavimlerinin dinlerinden ktlar. Sizin
dininize de girmediler. Bizim de sizin de bilmediiniz yeni bir din ortaya kardlar. Bizi
krala, onlar bize vermesi iin kavimlerimizin ileri gelenleri gnderdiler. Biz onlarn hakknda
kralla konutuumuzda siz krala, hi kendileriyle konumadan onlar bize teslim etmesi
ynnde fikir veriniz. Onlarn kavimleri kendilerini daha yakndan tanmakta ve daha iyi
dnmektedir. Kendilerini ktlemelerine sebep olan eyi daha iyi bilmektedirler. Onlar da
kendilerine:
165[165]
bn Hibban (15/302-303) No: 6879. Abdullah bin Ahmed, Fedilus-Sahabeye yapt ilavelerinde
(372)de rivayet etmitir. Heysemi de, el-Mecmeu de: Bunu Bezzar ve muhtasar olarak Tabern rivayet
etmitir. Ravileri sikadrlar. Ancak bn shak tedlis yapan biriydi (zayf ravileri bilinmeyen ad veya nvanlaryla
anarak hadisin senedindeki zaaf gizlemeye alan biriydi) demitir. uayb el-Arnvut ona, el-hsn fi Takribi
Sahihi bni Hibban adl eserinde: Bu hadisin isnd kuvvetlidir (kavidir) demitir. Bu hadisi el-Hakim de
(3/85)de muhtasar olarak rivayet etmi ve yle sylemitir: Bu hadis Mslimin artlarna gre sahihtir.
Ancak Buhr ve Mslim bunu kitaplarna almamlardr. Zehebi de el-Hakimin bu aklamasna muvfakt
etmitir.
84
Evet dediler. Sonra o iki kii hediyelerini Necaiye takdim ettiler. Necai onlarn
hediyelerini kabul etti. Sonra onlar kendisiyle konumaya baladlar ve yle dediler:
Ey Kral! Senin yurduna iimizden akli durumlar pek yerinde olmayan gen yata baz
kimseler sndlar. Bunlar kavimlerinin dinlerinden ktlar. Senin dinine de girmediler.
Bizim de senin de bilmediin yeni bir din ortaya kardlar. Bizi sana, onlar kendilerine geri
vermen iin kavimlerimizin ileri gelenleri, bizzat kendi babalar, amcalar ve airetleri
gnderdiler. Onlarn kavimleri kendilerini daha yakndan tanmakta ve daha iyi
dnmektedir. Kendilerini ktlemelerine ve azarlamalarna sebep olan eyi daha iyi
bilmektedirler. Abdullah bin Ebi Rebia ve Amr bin As iin Necainin onlarn
(muhacirlerin) szlerini dinlemesinden daha sinirlendirici bir ey yoktu. Etrafndaki patrikler
hemen:
Ey Kral! Bunlar doru sylyor. Onlarn kavimleri kendilerini daha iyi bilir ve dnr.
Onlar ktlemelerine sebep olan eyi kendileri daha iyi bilir. Onlar bu iki kiiye teslim et.
Yurtlarna ve kavimlerine geri gtrsnler dediler. Necai buna kzd ve yle syledi:
Hayr, Allaha yemin olsun ki. yleyse onlar bu iki kiiye teslim etmiyorum. Bir topluluk
bana sndktan, benim yurduma yerletikten, benim dmdakileri brakp beni setikten
sonra kendilerini arp, bunlarn onlarla ilgili olarak ileri srdkleri hakknda ne dediklerini
dinlemeden teslim etmem. Eer durum bunlarn dedii gibiyse onlar kendilerine teslim eder
ve kavimlerine geri gnderirim. Ama bunlarn dediinden farklysa onlar kendilerine vermem
ve benim yanmda kaldklar srece kendilerine iyi muamelede bulunurum. Daha sonra
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabilerine adam gnderip onlar yanna ard.
Kraln elisi sahabilerin yanna gelince toplandlar. Sonra birbirlerine:
Adamn yanna ktnzda ne diyeceksiniz? diye sordular. (Grmeden sonra):
Vallahi bildiimizi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bize sylediini syleriz.
Artk bundan dolay ne olacaksa olsun dediler. Necainin yanna vardklarnda papazlar da
etrafna toplanm ve etrafnda mushaflarn da amlard. Necai sahabilere:
Kendisi iin kavminizin dinini terkettiiniz, benim dinime ve u milletlerden hibirininin
dinine girmeyip de kabul ettiiniz u din nedir? diye sordu. Krala kar konuan kii Cafer
bin Ebi Tlib oldu. Krala u cevab verdi:
Ey Kral! Biz putlara ibadet eden, l hayvan eti yiyen bir cahiliye toplumuyduk. Ktlkleri
iler, akrabayla ba koparr, komularmza kt muamele ederdik. imizde gl olan zayf
olan yerdi. te biz bu hal zereyken Yce Allah bize iimizden, nesebini, doruluunu,
emanete riayetini ve iffetini bildiimiz bir peygamber gnderdi. O bizi, Allah bir bilmemiz
ve Ona kulluk etmemiz, bizim ve atalarmzn Allahtan baka tapnd talar ve putlar
brakmamz iin Allaha ard. Bize doru szl olmamz, emanetin hakkn yerine
getirmemizi, akrabaya iyilii, komuya iyi muamelede bulunmay, haramlardan ve kan
dkmekten uzak durmay emretti. Bizi ktlklerden, yalan szden, yetim mal yemekten,
namuslu kadna iftirada bulunmaktan nehyetti. Bize yalnz Allaha kulluk etmemizi, Ona
hibir eyi ortak komamamz emretti. Ayn ekilde bize namaz, zekt ve orucu emretti.
Bu ekilde ona slmn hkmlerini sayd. (Sonra szne yle devam etti.): Biz de onu
doruladk, kendisine iman ettik ve bize Allahtan getirdikleri konusunda kendisine uyduk.
Yalnz Allaha kulluk ettik ve hibir eyi Ona ortak komadk. Onun bize haram kldn
haram saydk. Bize helal kldn da helal bildik. Bunun zerine kavmimiz bizim zerimize
geldi ve bize ikence ettiler. Dinimizden dolay, bizi Allaha ibadetten tekrar putlara ibadete
evirebilmek iin, daha nce helal saydmz pislikleri yeniden helal saymamz iin bize
bask yaptlar. Onlar bizi ar bir baskya maruz braknca, bize hakszlk yapnca, iyice
sktrnca ve dinimizin gereini yerine getirmemize engel olunca senin yurduna geldik,
bakalarna kar seni tercih ettik. Sana yakn olmay istedik ve senin yannda hakszla
uratlmayacamz umduk, ey kral! Bunun zerine Necai:
Onun (peygamberin) Allahtan getirdiinden yannda (ezberinde) bir ey var m? diye
sordu. Cafer:
85
Evet dedi. Necai de:

Onu bana oku dedi. O da Kaf, H, Y, Ayn, Sd (Meryem) suresinin ba tarafndan bir
miktar okudu. Vallahi bunun zerine Necai sakal slanncaya kadar alad. Ayn ekilde
(Cafer Radyallahu anhin) kendilerine okuduu eyleri duyunca kraln papazlar da
nlerindeki mushaflar slanncaya kadar aladlar. Sonra Necai yle syledi:
phesiz bu ve sann getirdii ayn kaynaktan kmadr. Siz ikiniz kn gidin. Vallahi ben
onlar size teslim etmem ve onlar da teslim olacak deillerdir. O ikisi (Necainin) yanndan
ktklarnda Amr bin As:
Vallahi yarn ona (Necaiye) onlarn kklerini sktrecek eyleri syleyeceim dedi.
Bizim hakkmzda daha merhametli olan Abdullah bin Ebi Rebia da:
Byle yapma. Onlar bize muhalefet yapm olsalar da iimizde onlarn akrabalar var dedi.
(Amr bin As yine de):
Vallahi ona, onlarn Meryem olu sann kul olduunu ileri srdklerini syleyeceim
dedi. Sonra ertesi gn erkenden (kraln) yanna gitti ve yle syledi:
Ey Kral! Onlar Meryem olu sa hakknda ok byk bir sz sylyorlar. Sen onlara bir
adam gnderip kendilerine onun hakknda ne sylediklerini sor. Bunun zerine Kral onun
(sann) hakknda soru sormas iin onlara bir adam gnderdi. Byle bir ey bizim hi
bamza gelmemiti. Cemaat topland. Sonra birbirlerine:
Meryem olu sa hakknda size soru sorulduunda onun hakknda ne diyeceksiniz? diye
sordular. (Sonra da) yle dediler:
Vallahi Peygamberimizin onun hakknda getirmi olduunu syleriz. Artk bundan dolay ne
olacaksa olsun. (Necainin) yanna girdiklerinde:
Meryem olu sa hakknda ne diyorsunuz? diye sordu. Cafer bin Ebi Tlib de yle
syledi:
Onun hakknda Peygamberimizin bize getirdiini sylyoruz. O, Allahn kulu, peygamberi,
ruhu ve kelimesidir. Allah onu bekr ve iffetli Meryeme ilk etmitir. Bunun zerine Necai
eliyle yere vurdu, oradan bir al paras ald ve yle syledi:
Vallahi Meryem olu s senin sylediinden u al paras kadar bile farkl deildir.166[166]
mni Dersler ve ller

1. Ceziri diyor ki: Gzel sretin bu dneminden karlacak eitli neticeler ve ibretler
vardr. Bunlar u ekilde zetliyoruz: Hicretin meru olduu. Hicret ise kulun Allaha kulluk
grevini yerine getirmekte zorland kfr beldesinden herhangi bir ikenceye maruz
kalmadan Allaha ibadet etme imkn bulaca bir yere g etmesidir. Burada ayn zamanda
dedikodularn tehlikesi ortaya konmaktadr. nk muhacirler bunlara inanarak geri dnm
sonra tekrar daha nce grdkleri ikencenin aynsn grm dolaysyla ikinci kez hicret
etmek zorunda kalmlardr.167[167]
2. Bu olay Yce Allahn u szn dorulamaktadr:
Kim Allahtan saknrsa (Allah) onun iin bir k yolu var eder. (Talak, 65/2)
Burada ayn zamanda Yce Allahn veli kullarna olan ltfu ve onlar nasl savunduu ortaya
konuyor. Nitekim bir yetinde de Yce Allah yle buyuruyor:
phesiz Allah iman edenleri savunur. (Hac, 22/38)
166[166]
Bunu bn Him, bn shaktan rivayet etmitir. Sretu bn Him maar-Ravd (2/87-88) Ahmed bin
Hanbel (1740). bn Huzeyme (2260). bn Huzeyme bu rivayetin sahih olduunu sylemitir. Ayn ekilde Ebu
Nuaym da, el-Hilye (1/115, 116)da, Beyhaki, el-tikd (11)de rivayet etmitir. Allame Ahmed kir de: Bu
hadisin isnad sahihtir demitir. el-Albni de, Fkhus-Sreye yazd tahkikte (134)te bu rivayetin isnadnn
sahih olduunu sylemitir. Bu rivayetin, Ahmed bin Hanbelin Msnedinde Abdullah bin Mesud -Radyallahu
anh-dan rivayet edilen bir ahidi mevcuttur. Msned (4400).
167[167]
Hazal-Habib Y Muhibb (122).
86
Bu olay Yce Allahn u szn de dorulamaktadr:

Kfredenler mallarn, Allahn yolundan alkoymak iin harcarlar ve harcayacaklar da.
Sonra bu onlar iin yrek acs olacak, sonra yenilecekler ve kfredenler cehenneme
srleceklerdir. (Enfal, 8/36)
Burada ayn ekilde doruluun sonucu ortaya konmakta, Cafer bin Ebi Tlib ve
beraberindekilerin nasl Necaiye kar doru konutuklar, inanlarndan bir eyi
gizlemedikleri ve bylece en gzel, en vgye deen bir sonula karlatklar grlmektedir.
3. Olayda ayn zamanda Necainin stnl de ortaya konmaktadr. Bu konuda Buharinin
Cabir Radyallahu anhden rivayet etmi olduu bir hadis de bulunmaktadr. Bu hadise gre,
Necai ldnde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Bugn salih bir adam ld. Kalkn kardeiniz Ashame iin namaz kln.168[168] Necai
kelimesi Habeistan krallar iin kullanlan lakabdr.
5. Zulm Belgesi ve Genel Boykot

mam Muhammed bin Yusuf Salihi e-mi yle demitir: Ebul-Esved, Zuhri, Musa bin
Ukbe ve bn shak yle demilerdir: Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
ashabnn gven ve huzur bulduklar bir lkeye yerletiklerini, onlardan oraya snanlarn
korunduklarn, te yandan arkasnda ne olduuna aldrmayan heybet sahibi mer
Radyallahu anhn Mslman olduunu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
sahabilerinin onu ve Hamzay kendilerine siper edindiklerini -ki O ve Hamza Radyallahu
anh Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileriyle birlikteydiler- ve slmn kabileler
arasnda yaylmaya baladn grnce aralarnda bir gr birlii yaptlar. Bu konudaki
ortak grleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ldrmekti. ocuklarmz ve
kadnlarmz bize kar fesada srkledi dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
kavmine de yle dediler:
Bizden katkat diyet aln. Onu Kureyten olmayan biri ldrsn. Bylece siz de rahatlam
olursunuz. Ancak kavmi Him oullar bunu kabul etmedi. Muttalib bin Abdi Menf
oullar da bu konuda onlara destek oldular.
Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kavminin kendini koruduunu grnce
Kureyten mrik olanlar onlara kar tavr almaya ve onlar Mekkeden Vdiye (ibe
karmaya) karar verdiler. Bu konuda grbirlii yaptlar ve Him oullaryla Muttalib
oullarna kar aralarnda ibirlii yapacaklarna dair bir yaz (anlama metni) yazmaya karar
verdiler. Bu anlamaya gre onlardan kz almayacak ve onlardan birine kz vermeyeceklerdi.
Onlara bir ey satmayacak ve onlardan bir ey satn almayacaklard. Kendileriyle hibir
anlama kabul etmeyeceklerdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ldrmeleri zere
kendilerine teslim etmedikleri srece onlara hibir ekilde acmayacaklard. Biraraya
geldiklerinde bu konuda bir metin yazd ve bu metinde belirtilenlere uyacaklar zere
aralarnda anlama yapp birbirlerine sz verdiler. Daha sonra yazdklar metni, kendi
alarndan daha ok balayc olmas iin Kabenin duvarna astlar. Bylece onlarla btn
ticari ilikilerini kestiler. Onlara hibir yiyecek, giyecek brakmyor, onlara birey satmyor ve
ihtiyalarn da bakalarndan satn alyorlard. Kureyliler bu uygulamay balatnca Him
oullar ve Muttalib oullar Ebu Tlibin etrafna toplandlar ve mmin olanlar da kfir
olanlar da onunla birlikte bir vadiye toplandlar. Mmin olan dini dolaysyla kfir olan da
kabile tutuculuu (hamiyyeti) dolaysyla buraya girdi. Sadece Him oullarndan Ebu
Leheb, Kureylilerin tarafna geti ve onlara destek verdi.
168[168]
87
bn shak ve daha bakalar yle demilerdir: yl sreyle bu hal zere kaldlar. yice zor
duruma dtler. Kureyten kendilerini ziyaret etmek ve onlara bir ey getirmek isteyen
kimse bunu ancak gizlice ve bakalarndan saklayarak yapabiliyordu.169[169]
bn Kesir de u bilgileri veriyor:
Daha sonra Kureylilerden bazlar bu anlamay bozmaya abalad. Anlamann bozulmas
grevi Him bin Amr bin Rebia bin Hris bin Hubeyyib bin Cuzeyme bin Mlik bin Hisl
bin Amir bin Lueye verilmiti. Konuyla (anlamann bozulmas konusuyla) ilgili olarak
Mutm bn Adiye ve Kureyten bir topluluun yanna giti. Ona bu konuda olumlu cevap
verdiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de kendi kavmine, Yce Allahn o yaz
metnine bir kurt saldn ve o kurdun Allah ibareleri dndaki btn yazlar yediini haber
verdi. Gerekten de yle olmutu. Sonra Haim oullar ve Muttalib oullar Mekkeye
dndler ve Ebu Cehl Amr bin Himn itirazna ramen bar saland.170[170]
Bu noktada karmza u soru kmaktadr: Haim oullar ve Muttalib oullar
mminleriyle, kfirleriyle bu iddetli skntya ve apak belya nasl katlanabilmilerdir?
Bu sorunun cevab udur: En yce, en ulu ve en ok hikmet sahibi olan Allah daha iyi bilir de,
mrikler inan ve din konusunu dikkate almadan, asabiyetleri (taraflklar), yaknlara ve
akrabaya olan hamiyyetleri ve Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemi, Kureyin Him
oullaryla Muttalib oullar dnda kalanlara teslim ederek onu ldrmelerine ve kendisine
hakszlk etmelerine frsat vermeleri durumunda iine decekleri aal kabul etmek
istememeleri dolaysyla buna katlanmlardr.171[171]
Mslmanlarn katlanmalarnn birka sebebi vard. Bunlar:
1. Sevgisi kalplerini kuatm olan Allah inanc: Bu inan dolaysyla, ektikleri sknt ve
maruz kaldklar ikence Allahn rahmet ve ltfunu kazandracak sebeplerden olduu srece
bedenlerine eziyet edilmesine aldr etmiyorlard. Hirakl, Ebu Sufyn bin Harbe Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin sahabileri hakknda u soruyu sormutu:
Onlardan biri o dine girdikten sonra dininden dnyor mu? O da:
Hayr cevabn vermiti. Bunun zerine Hirakl yle demiti:
Sevgisi kalplere girdiinde iman da byledir.172[172]
169[169]
Sebilul-Hud ver-Red min Sreti Hayril-bd (2/502-504). Mecmeul-Buhsil-slmiyye

(zetlenerek).
170[170]
Hafz bn Kesir, el-Fusul fihtisri Sretir-Resul (90, 91). Tahkik ve talik: Muhammed el-yd el-Hatrvi
ve Muhyiddin Mistu.
171[171]
Ebu Tlibin zikrettii iiri bn shak rivayet etmitir. O, sz konusu iirde kendisinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-e iman edip Mslman olmu biri olmadn ancak onu asla helk edilmek zere
birine brakamayacan aka ifade etmi ve yle sylemitir:
Toplumun kendilerine bir sevgi olmadn
Btn balar ve kulplar kopardklarn
Bize aka dmanlk ve eziyet ettiklerini
Arkadan izleyen dmann emrine uyduklarn
Aleyhimizde birtakm zanlar olan
Arkamzdan bize kinlerinden parmaklarn sran bir kavimle anlatklarn grdmde
Onlara kar nefsimi koyu esmer sabra ynelttim.
Krallarn miras bembeyaz bir
Adamlarm ve kardelerimi Beytin yanna getirdim.
Onun elbiselerinden, yemni srmalarla tuttum.
Birlikte, kapal bir kapya ynelerek,
(Ktlkten) uzak kalmak isteyen herkesin ahdini yerine getirdii mekndan
bn Him Sresinin erhi (er-Ravdul-Unuf, 2/13)
172[172]
Buhr (1/42-43) Bedul-Vahy.
88
2. eitli faziletleri zerinde tayan, kusurlar olmayan ve basitliklerden de uzak olan bir
nderin varl: phesiz onlarn sabretmelerinin ve baarya ulamalarnn en nemli
sebeplerinden biri byle bir nderin varlyd. Nitekim bn Kesir de yle sylemitir:
Kureyliler Hubeyb Radyallahu anh asacaklar zaman daraacna kardlar ve:
u an Muhammedin senin yerinde olmasn ister miydin? diye sordular. O da yle
syledi:
Byk Allaha yemin olsun ki, benim kurtarlmama karlk olarak ayana bir diken
batrlmasn bile istemem. Bu sz zerine oradakiler gldler.
Bu konuda bir air de yle diyor:
Kurey bir Mslman esir etti.
Hi korkmadan celldna yrd.
Sordular: ster miydin, sen kurtulua erseydin de,
Sana fidye olarak Peygamber ldrlseydi?
O da u cevab verdi: Asla! stemezdim ki,
Ben en zor durumdan kurtulsaydm da
Muhammedin burnu kanasayd.
te ona olan sevgilerinin etkisiyle onlar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bir tek
trnann acmamas iin boyunlarnn ipe gitmesine raz oluyorlard.
3. Sorumluluk duygusu:
Safiyyurrahman el-Mubrekfuri yle diyor: Sahabiler, bir insann zerinde ne kadar byk
ve nemli bir sorumluluk olduunun tam bir ekilde farkndaydlar. Ayn zamanda bu
sorumluluktan hibir durumda kalamayacan ve yan izilemeyeceini de biliyorlard. Bu
sorumluluu tamaktan kalmas yznden doacak sonular, iinde bulunduklar skntl
durumdan daha ar, daha kat ve daha ok zararl olacakt. Bu sorumluluktan kalmas
sonras ortaya kacak zarar onlarn hepsini ve btn insanl birden etkileyecekti. Bu ise, sz
konusu duruma katlanmalar dolaysyla karlatklar skntlarla kyaslanamayacak derecede
ar olacakt.173[173]
4. Kurann ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendilerini Allahn rahmetiyle ve
honutluuyla mjdelemesi, kfirlerin ise azap greceklerini bildirmesi. Yce Allah yle
buyuruyor:
O gn yzleri zere atee srklenecekler. Cehennemin dokunuunu tadn. (Kamer,
54/48) Ayn ekilde sahabiler zaferle, dnyada hkimiyeti ele geirilmekle mjdelenmi,
kfirlerin ve yalanlayclarn ise helk edilecekleri haber verilmiti.
phesiz bu drt etken sabr ve kararllkta en gl etkenlerdendir.
6. Ebu Tlibin ve Hz. Hatice -Radyallahu anha-nn Vefat

bn shak yle diyor: Daha sonra Hatice binti Huveylid Radyallahu anha ve Ebu Tlib ayn
yl iinde vefat ettiler. Hatice Radyallahu anhann ve ardndan da amcas Ebu Tlibin
vefatyla Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem birbirini izleyen musibetlerle kar karya
geldi. Hatice Radyallahu anha onun iin slm konusunda sadk bir yardmcyd. Skntlarn
ona ayordu. Amcas da kendisini davasnda koruyor, kavmine kar savunuyor ve onlara
engel oluyordu. Bu olaylar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye hicretinden
yl nce meydana geldi. Ebu Tlib vefat edince, Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme onun salnda yapmaya cesaret edemedikleri eziyetler etmeye baladlar.174[174]
Museyyibden rivayet edildiine gre Ebu Tlib can ekiirken Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yanna girdi. Yannda Ebu Cehl de vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
173[173]
174[174]
er-Rahikul-Mahtum (143).
bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufla birlikte (2/166).
89
Ey amcacm! Allahtan baka ilh yoktur de bu sz Allah katnda senin iin bir hccet
olarak gstereyim diye buyurdu. Bunun zerine Ebu Cehl ve Abdullah, bn Ebi Umeyye:
Ey Ebu Tlib! Abdulmuttalibin dininden dnyor musun dediler. Bu sz srekli tekrar
ettiler. Sonunda Ebu Tlib son sz olarak:
Abdulmuttalibin dini zere dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu:
Nehy edilmediim srece senin iin Allahtan mafiret dileyeceim. Ancak daha sonra u
yet indi: Cehennemlik olduklar belli olduktan sonra, akraba bile olsalar Allaha ortak
koanlar iin mafiret dilemek Peygambere ve mminlere yaramaz. (Tevbe, 9/113) Ayrca
u yet indi: Sen sevdiini doru yola iletemezsin, ancak Allah dilediini doru yola iletir ve
O doru yola erecekleri daha iyi bilir. (Kasas, 28/56)175[175]
Abbas bin Abdilmuttalibden rivayet edildiine gre o Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme:
Amcana bir faydan olmad m? Oysa o seni koruyor ve senin iin (bakalarna) kzyordu
dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu:
O cehennemin hafif bir blgesindedir. Eer ben olmasaydm cehennemin en alt tabakasnda
olurdu.176[176]
bnul-Cevzinin rivayet sahiplerinin tesbitlerini birletirirken tercih ettii gre gre Hatice
Radyallahu anhann vefat Ebu Tlibin vefatndan yaklak iki veya ay sonra
olmutur.177[177] O (yani Hatice Radyallahu anha Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
peygamberlikle grevlendiriliinin onuncu ylnn Ramazan aynda vefat etti. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem ayn yln evval aynda da Sevde binti Zema ile evlendi. O da
daha nce evlenmi olan kadnlardand ve ikinci Habeistan hicretine katlmt. Kocas
Sekrn bin Amr da Habeistan topranda veya Mekkeye dndkten sonra vefat etmiti.
7. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Taife Gitmesi

bn shak yle diyor: Ebu Tlib vefat edince, Kureyliler, Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme amcas Ebu Talibin salnda yapmaya cesaret edemedikleri eziyetler etmeye
baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de Sakiften bir destek aramak, onlarn
kendisini kavmine kar korumalarn salamak amacyla ve onlarn kendisinin Allahtan
getirdii eyleri kabul edecekleri midiyle Tife gitti. Bu niyetle yalnz bana onlarn yanna
gitti.178[178]
Urveden rivayet edildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanm Aie
Radyallahu anha kendisine yle bildirmitir: O (yani Aie Radyallahu anha Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme:
Uhud gnnden daha iddetli bir gn bana geldi mi? diye sordu. O da yle buyurdu:
Ben senin kavminden bir ok skntlar grdm ancak, onlardan Akabe gn ektiimden
daha iddetlisini grmedim. O zaman bn Abdi Yll bin Abdi Kulle durumumu arzetmitim.
O ise benim isteimi kabul etmemiti. Ben de zntl bir halde yzm dorultusunda
(Mekkeye doru) kmtm. Kendime geldiimde Karnus-Sealibde idim. Bam kaldrp
baktm ki, stmde bir bulut beni glgeliyor. Dikkatlice baktm iinde Cibril vard. Bana
seslendi ve yle syledi: phesiz Allah senin kavminin sana sylediklerini ve sana
verdikleri cevab duydu. Allah, kendisine onlar hakknda istediini emretmen iin dalar
meleini sana gnderdi. Dalar melei bana seslendi. Selm verdi ve sonra: Ey
Muhammed! dedi ve yle syledi: Bu konuda senin istediin olacak. stersen Mekkenin
175[175]
Mslim (1/314) mn.

Buhr (7/233) Menkbul-Ensr. Mslim (3/84) mn.
177[177]
bn Kesir bu ikisinin arasnda gn getii grn tercih etmitir. (Bkz. el-Fusul fihtisari SretirRasul, 92).
178[178]
bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (2/172)
176[176]
90
iki yanndaki dalar onlarn stnde birbirine yaptrrm. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem de yle buyurdu:
Aksine Allahn onlarn soylarndan yalnz Allaha kulluk eden, Ona hibir eyi ortak
komayan kimseler karmasn umuyorum.179[179]
Hafz bn Hacer zetle yle sylemitir: bn Abdi Yll, Sakif kabilesinden ve Tifin ileri
gelenlerindendi. Abd bin Humeyd, Tefsirinde bn Ebi Nuceyhin Mchidden rivayeti
yoluyla, Yce Allahn: Ve dediler ki: Bu Kuran iki kentin birinden, byk bir adama
indirilmeli deil miydi? (Zuhruf, 43/31) sz hakknda yle bir rivayet nakletmitir: Bu
yet Utbe bin Rebia ve Sakifli bn Abdi Yll hakknda inmitir. (Yani kastedilen iki kii
ad geen iki kiidir.) Katadeden rivayet edildiine gre de o yle sylemitir: Sz konusu
iki kii Velid bin Muire ve Urve bin Mesuddur.
Musa bin Ukbenin ve bn shakn bildirdiine gre Kinne bin Abdi Yll onuncu ylda Tif
heyetiyle birlikte Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme geldi ve hep birlikte Mslman
oldular. Bundan dolaydr ki bn Abdilberr onu sahabiler arasnda anmtr. Ancak elMedininin bildirdiine gre sz konusu heyette bulunanlardan Kinne dnda olanlar
Mslman oldular. O ise Rumlarn lkesine gitti ve daha sonra orada ld. En dorusunu ise
ancak Yce Allah bilir.
Musa bin Ukbenin el-Meazide bn ihbdan rivayetle bildirdiine gre Ebu Tlib vefat
edince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Tiflilerin kendisini koruyacaklar midiyle
Tife doru yola kt. Sakif kabilesinin ileri gelenlerinden kiiye teklifte bulundu. Bu
kii bn Abdi Yll ve Amrn oullar Habib ile Mesuddu. Onlara durumunu arzetti,
kavminin kendisine yapt hakszlklardan ikyeti oldu. Ancak onlar onu en irkin bir
ekilde geri evirdiler.
Bu olay bn shak da isnadn vermeden uzun bir ekilde nakletmitir. bn Sad da bu olayn
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin peygamberlikle grevlendirilmesinin onuncu ylnn
evval aynda meydana geldiini ve Ebu Tlib ile Hatice Radyallahu anhann vefatndan
sonra olduunu bildirmitir.180[180]
8. sr ve Mirc
Ceziri yle diyor: Allahn sevgili dostu Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
karlat zorluklar, ektii skntlar ve zntler karsnda Rabbani bir mkfat verildi.
nk Ebu Tlib Vadisinde (ibu Ebi Tlibde) yl sreyle devam eden ablukaya maruz
braklmt. Bu abluka esnasnda alk ve mahrumiyet iinde kalmt. Sonra en yakn
yardmcsn kaybetmiti. Ayn zamanda mminlerin annesi Hatice Radyallahu anhay
kaybetmiti. Bunun yansra Sakif hakknda besledii midi boa kmt. Onlarn
aalklar, ocuklar ve kleleri tarafndan kt bir muameleye maruz braklmt.
te btn bu skntlardan sonra dost dostunu mkfatlandrd ve onu kendi katna ykseltti.
Onu kendisine yaklatrd. zerine ektii btn skntlar, iine dt zntleri,
zorluklar ve yorgunluklar, hatta kendisine vahyedilenleri tebli ederken ve davetini yayarken
karlaabilecei zorluklar unutturacak honutluk elbisesini giydirdi. Allahn salt onun,
linin ve ashabnn zerine olsun.181[181]
Bu konuda bizi mutlu edecek yetler ve Buhari ve Mslimin nakletmi olduu sahih hadisler
bulunmaktadr. Dolaysyla konuyu sadece siyer sahiplerinin naketmi olduu rivyetlere
brakmayacaz.
Yce Allah yle buyuruyur:
179[179]
Buhr (6/360) Bedul-Halk. Mslim (12/154-155) Cihd.

Fethul-Bri (6/363).
Karnus-Sealib: Necd ahalisinin mikt yeridir. Buras Karnul-Menzil olarak da adlandrlr.
181[181]
Hzal-Habib Y Muhibb (135).
180[180]
91
Kulunu, kendisine birtakm yetlerimizi gstermek iin bir gece Mescidi Haramdan
evresini mbarek kldmz Mescidi Aksaya yrtenin an pek ycedir. phesiz o
iitendir, grendir. (sra, 17/1)
Ksmi -Rahimehullah- yle demitir: Bu yet sr olaynn kesin oduuna dellet
etmektedir. Bu ise, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gece vakti Mescidi Aksaya kadar
yrtlmesidir. Gklere ykseltilmesi olayna ise bu yet dellet etmemektedir. Ancak
bazlar Necm suresinin ilk yetlerini bu olaya delil saymaktadrlar.182[182]
Kad yaz da yle demitir: Selefin ve genelde Mslmanlarn ounluu sr olaynn
bedenle birlikte ve uyanklk halinde olduu grn tercih etmilerdir. Gerek olan da
budur. Kad yaz yine yle diyor: Allahn izniyle sr, btn olay boyunca hem beden
hem de ruhla olmutur. Ayet, sahih rivayetler ve muteber grler buna dellet etmektedir.
Zhir ve gerek anlamn alnmas imknsz olmad srece bu anlam braklarak tevil yoluna
gidilmez.183[183] Burada da eer olay uyku halinde gereklemi olsayd (Yce Allah):
Kulunu demez, bunun yerine: Kulunun ruhunu derdi. Ayrca Yce Allah bir yetinde de
yle buyuruyor: Gz kaymad ve (snr) amad da. (Necm, 53/17) stelik eer olay uyku
halinde gereklemi olsayd bir mucize ve ilhi bir yet olmazd. nk byle bir eyi
kfirler inkr etmez ve yalanlamazlard. slma girmi olanlardan da inanlar zayf olanlar
bundan dolay tereddde dmez ve dinden dnmezlerdi. nk bu tr olaylarn ryada
gereklemesi inkr edilmez. Btn bu saylanlar onlarn, sz konusu olayn Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin bedeniyle birlikte ve uyanklk halinde gerekleii haberini
almalar zerine olmutur.184[184]
Burada Mslimin sr ve Mirac olayyla ilgili rivyetini verelim. nk onun verdii rivyet
Buharinin rivyetinden daha kapsamldr. Mslimin rivyetinde hem sr hem de Mirac
olayndan sz edilmekte, Buharinin rivyetinde ise sadece Mirac olay anlatlmaktadr.
Enes bin Mlik Radyallahu anhten rivyet edildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurdu:
Bana Burak getirildi. -Ki o eekten byk katrdan kk, beyaz ve uzun bir binittir. Admn
gznn ulat en son noktaya atar.- Ben ona bindim. Mescidi Aksaya geldim. Onu (binei)
peygamberlerin bineklerini baladklar halkaya baladm. Sonra Mescide girdim ve orada
iki rekat namaz kldm. Sonra ktm. Cibril iinde arap bulunan bir kapla, st bulunan bir
kap getirdi. Ben iinde st olan setim. Bunun zerine Cibril -Aleyhisselam- (Peygamber
Sallallahu aleyhi veselleme) Ftrata uygun olan setin dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem sonra szne yle devam etti): Sonra biz ge ykseltildik. Cibril kapnn
almasn istedi.
Sen kimsin? diye soruldu.
Cibril dedi.
Beraberinde kim var? denildi.
Muhammed cevabn verdi.
Ona elilik grevi verildi mi? diye soruldu.
182[182]
Mehsinut-Tevil (10/187-188)den zetlenerek.

Doru olan udur: Herhangi bir delilin veya karinenin (iaretin) bulunmas durumunda kastedilen anlamn
ifadenin zhirindeki anlam olmad anlalr.
184[184]
e-if fit-Tarif bi Hukukil-Mustafa (1/189)
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in o srada uyank olduunun delillerinden biri de Buhrnin (7/236)da
Cabir bin Abdillah -Radyallahu anh-tan naklettii rivayettir. Bu rivayete gre Cbir -Radyallahu anh-,
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in yle dediini duymutur: Kurey beni yalanladnda Hacerin
yannda durdum. Allah Mescidi Aksay benim gzmn nne getirdi. Bylece ben de onun zerindeki
iaretleri kendilerine bildirmeye baladm. Eer Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- onlara kendisinin btn
bunlar ryada grdn bildirmi olsayd onlar da ona Mescidi Aksann zerindeki iaretleri ve onun
zelliklerini sorma gerei duymazlard. Burada sz edilen gelime ise Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemin ikinci bir mucizesidir.
183[183]
92
Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Adem Aleyhisselam- ile karlatm. Beni merhabalad ve benim iin hayr dua etti. Sonra biz ikinci
ge ykseltildik. Cibril -Aleyhisselam- kapnn almasn istedi.
Cibril dedi.
Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada iki teyze ouluyla,
Meryem olu s ve Zekeriya olu Yahya ile karlatm. Bana merhaba dediler ve benim iin
hayr dua ettiler. Sonra nc ge ykseltildik. Cibril kapnn almasn istedi.
Cibril dedi.
Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Yusuf ile karlatm.
Gerekten ona gzelliin yars verilmiti. Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua eti.
Sonra drdnc ge ykseltildik. Cibril -Aleyhisselam- kapnn almasn istedi.
Cibril dedi.
Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada dris ile karlatm.
Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua etti. Yce Allah da yle buyurmutur: Biz onu
(drisi) yce bir yere ykselttik. (Meryem, 19/57) Sonra beinci ge ykseltildik. Cibril Aleyhisselam- kapnn almasn istedi.
Cibril dedi.
Beraberinde kim var? denildi:
Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Harun ile
karlatm. Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua etti. Sonra altnc ge ykseltildik.
Cibril -Aleyhisselam- kapnn almasn istedi.
Cibril dedi.
Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada Musa ile karlatm.
Bana merhaba dedi ve benim iin hayr dua etti. Sonra yedinci ge ykseltildik. Cibril Aleyhisselam- kapnn almasn istedi.
Cibril dedi.
Ona elilik grevi verildi dedi. Bunun zerine bize kap ald. Orada brhim ile
karlatm. Srtn Beyti Mamura dayamt. Oraya hergn yetmi bin melek giriyor ve bir
93
daha da dnmyorlard. Sonra ben Sidretl-Muntehya gtrldm. Onun (yani SidretlMunteh denilen aacn) yapraklar tpk filin kulaklar gibiydi. Meyveleri de tpk byk
testiler gibiydi. Allahn emri onu kuatnca bana baka bir hal oldu. Artk Allahn
yarattklarndan hi kimse onun gzelliini anlatamaz. Allah bana vahyettiini etti ve zerime
her gn ve gecede elli (vakit) namaz farz kld. Musa -Aleyhisselam-n yanna indim.
Rabbin mmetine neyi farz kld? diye sordu.
Elli namaz dedim.
Rabbine dn. Onu hafifletmesini iste. Senin mmetin buna g yetiremez. Ben srail
oullarn imtihan ettim ve denemeden geirdim dedi. Bunun zerine Rabbime dndm ve:
Ey Rabbim! mmetime farz kldn hafiflet dedim. Benim iin be vakiti kaldrd.
Ardndan tekrar Musa -Aleyhisselam-n yanna dndm ve:
Benim iin be vakiti kaldrd dedim. O tekrar:
Senin mmetin buna da g yetiremez. Rabbine dn. Onu hafiflemesini iste dedi. Bu ekilde
Rabbimle Musa -Aleyhisselam- arasnda gidip gelmeye devam ettim. En sonunda (Yce Allah)
yle buyurdu:
Ey Muhammed! Bu (farz klnan) her gn ve gecede be (vakit) namazdr. Her namaz iin
be kat (ecir) verilecek. Bu da elli namaz eder. Kim bir iyilik yapmay dnr de yapamazsa
onun iin bir iyilik yazarm. Eer yaparsa onun iin on (iyilik) yazarm. Kim bir ktlk
dnr de yapmazsa onun iin bir ey yazlmaz. Eer yaparsa o zaman sadece bir ktlk
yazlr. Sonra tekrar Musa -Aleyhisselam-n yanna dndm ve durumu kendisine bildirdim.
O yine:
Rabbine dn. Onu hafifletmesini iste dedi. Ardndan Raslullah yle buyurdu:
Rabbime (ok fazla) dndm ancak kendisinden (byle bir istekte bulunmaktan)
utandm.185[185]
bnul-Kayyim -rahmetullahi aleyh- yle demitir: Sahabilerin Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin o gece Rabbini grp grmedii konusunda ihtilaf etmilerdir. bn Abbas
Radyallahu anhtan sahih olarak nakledilen bir rivayete gre Rabbini grmtr. Yine ondan
sahih olarak nakledilen bir baka rivayete gre ise kalben grmtr.186[186]
Aie Radyallahu anha ve Abdullah bin Mesud Radyallahu anhden sahih olarak nakledilen
rivyetlere gre ise onlar bunu kabul etmemilerdir. (Onlarn dediine gre) Yce Allahn:
Andolsun ki, o onu bir baka kez daha inite grd. Sidretl-Muntehnn yannda.
(Necm, 53/13) sznde kastedilen kii Cibrildir.187[187]
Ebu Zer Radyallahu anhdan sahih olarak rivyet edildiine gre o, Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme:
Rabbini grdn m? diye sordu. O da yle buyurdu:
Bir nur (vard). Onu nasl grebilirdim. Yani benim Onu grmemi nur engelledi. Nitekim
bir hadis metninde de: Bir nur grdm denmektedir.188[188] Osman bin Said ed-Dariminin
rivyet ettiine gre de sahabiler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Onu grmedii
konusunda gr birliine varmlardr.189[189]
bnul-Kayyim yle demitir: Sabah olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, olanlar,
Rabbinin byk yetlerinden grdklerini kavmine anlatt. Bunun zerine onlar kendisini
daha ok yalanlam, daha ok eziyet etmeye ve daha fazla sktrmaya baladlar.
Kendilerine Mescidi Aksay anlatmasn istediler. Allah da onun grntsn karsna
getirdi ve aktan grmeye balad. Bylece Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun
185[185]
Mslim (2/210-215) mn. Buhr (7/241-242) Menkbul-Ensr.

Mslim (3/7) mn. Tirmiz (12/172) Tefsir.
187[187]
Buhr (8/472) Tefsir. Mslim (3/7) mn. Ebu Hureyre -Radyallahu anh-: Cibrili grd demitir. Aie
-Radyallahu anha-nn yle dedii rivyet edilmitir: Kim Muhammedin Rabbini grdn ileri srerse
Allaha kar byk bir yalan sylemi olur.
188[188]
Mslim (3/12) mn. Tirmiz (12/172) Tefsir.
189[189]
Zdul-Med (3/36-37).
186[186]
94
zerindeki iretleri kendilerine haber vermeye balad. Dolaysyla onun bildirdii hibir eyi
inkr edemediler. sr olaynda gidi ve dn esnasnda karlat durumlar, var vaktini,
o srada gelen develerin durumunu kendilerine haber verdi. Gerekten de olaylar aynen onun
anlatt gibi gereklemiti. Ama bu durum sadece onlarn nefretlerini artrd ve zlimler
kfrden baka bir eyi kabul etmeye yanamadlar.190[190]
mni Dersler ve ller

1. Yce Allah: Kulunu, kendisine birtakm yetlerimizi gstermek iin bir gece Mescidi
Haramdan evresini mbarek kldmz Mescidi Aksaya yrtenin an pek ycedir.
phesiz o iitendir, grendir. (sr, 17/1) diye buyuruyor. Burada Mescidi Aksann fazileti
ortaya konmaktadr.
Ksmi yle sylemitir: Aksa kelimesi en uzak anlamndadr. Mekkeye olan
uzaklndan dolay byle adlandrmtr. Sonra yle buyuruyor: evresini mbarek
kldmz... Yani etrafnda bulunan yerleri din ve dnya bereketleriyle mbarek kldmz.
nk bu kutsal topraklar peygamberlerin yurtlardr. Buralarda onlara vahiy inmitir.
Tarmsal adan da verimli ve deiik meyvelerin yetitii bir yerdir. lhi bereket btn
ynleriyle oray sarmtr. Bu itibarla kutsal topraklarda bulunmas ve Yce Allahn en byk
mescidlerinden olmas dolaysyla Mescidi Aksa kat kat bir kutsalla sahiptir. Mescidler
Allahn evleridir. Mescidi Aksa, peygamberlerin ibadet ettii, ikamet ettii ve kendilerine
vahyin geldii bir yer olmas dolaysyla da bir kutsalla sahiptir. Onlarn bereketleriyle ve
uurlaryla da mbarek klnmtr.
Mescidi Aksann zellikleri hakknda yle denmitir: Oras eski peygamberlerin ibadet
ettikleri yerdir. Peygamberlerin sonuncusunun sr olaynn gerekletii yerdir. Ayn ekilde
yksek gklere ve stn meknlara ykselmesi olaynn (miracn) balang yeri orasdr.
Allahn tafsilatl yetlerde iaret ettii Evdir. Yua -Aleyhisselam-n kendilerine vaadde
bulunduu kimselere syledii ekilde oray fethedebilsin ve yaklaabilsin diye Allahn onun
iin gnei bekletip batrmadndan dolay vahiyle indirilmi olan drt kitap orada
okunmutur. nceki iki milletin (kitap ehlinin) namazlarnda yneldikleri kbledir. slmn
da hicretten sonraki ilk dnemlerinde Kble olmutur. Bu yzden oras iki kblenin ilki,
(yeryzne en nce yaplan) iki Mescidin ikincisi ve haram mescidlerin ncsdr. ki
mescidden (Mescidi Haram ve Mescidi Nebeviden) sonra ibadet kastyla yolculuk sadece
oraya yaplr.
Mescidi Aksann faziletlerinden bazlar da Ahmed bin Hanbel, Nes ve el-Hkimin
Abdullah bin mer Radyallahu anhden naklettikleri ve (el-Hakimin) sahih olduunu
syledii u rivayette bildirilmitir: bn mer Radyallahu anh dedi ki: Raslallah
Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Sleymn -Aleyhisselam- Mescidi Aksay yaptnda Rabbinden ey istedi. Rabbi ona
ikisini verdi. Ben ncsn de vermi olmasn mit ediyorum.
Kendisine, kendi hkmne denk gelecek hkm vermesini istedi. (Rabbi) bu isteini verdi.
Kendisinden sonra hi kimsenin ulaamayaca bir saltanat vermesini istedi bu istediini de
verdi.
Bir de her kim, bu Mescidde -yani Mescidi Aksada- namaz klmak amacyla evinden karsa
anasndan domu gibi gnhlarndan syrlsn istedi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki:
Biz Allahn bu isteini de ona vermi olmasn mit ediyoruz. 191[191]
190[190]
Zdul-Med (3/36-37).
Mehsinut-Tevil (10/185). Ahmed bin Hanbel (2/176) Ahmed Muhammed kirin tahkikindeki
numaras: 6644. Nes (2/34) Mescid. Mescidi Aksann fazileti bb. bn Mace (1408). bn Huzeyme (607) bn
Huzeyme bunun sahih olduunu sylemitir. Allame Ahmed kir: snd sahihtir demektedir. el-Hakim
191[191]
95
Yce Allahtan oray yahudilerin pisliklerinden temizlemesini, Kudsn ve Mslmanlarn

dier beldelerinin zerinde yeniden slm bayran dalgalandrmasn diliyoruz. Selahaddin
dneminde gerekletii gibi Allahn bize orada namaz klmay nasib etmesini temenni
ediyoruz. Nitekim orann Mslmanlarn eline geri dnmesinden sonra Mescidi Aksada
klnan ilk cuma namaznda cuma hutbesini verirken u yetle balamt:
Bylece zulmeden topluluun arkas kesildi. Alemlerin Rabbi olan Allaha hamdolsun.
(Enam, 6/45)
Allahtan, oray birinci kez igal edenlerin arkas kesildii gibi ikinci kez igal edenlerin de
arkasn kesmesini ve bizleri buna vesile klmasn diliyoruz. phesiz O her eye g yetirir
ve dualar da en gzel kabul eden Odur.
2. Gazali srnn hikmeti bal altnda yle diyor:
Bu ekilde Yce Allah elilerine, kendi ilhi gcn gsteren byk manzaralar
grebilmeleri iin frsatlar vermektedir. Bylece onlarn gnllerini kendine kar gvenle
doldurmakta, kinle dolu kfirlere kar dururken, onlarn kurulmu hkimiyetlerine saldrrken
kendine dayanmalarn salamaktadr.
Nitekim Musa -Aleyhisselam- peygamber olarak gndermeden nce de kendisine ilhi
gcnn baz mucizelerini gstermek istemiti. Bu sebeple asasn yere atmasn istemiti. Bu
konuda Yce Allah yle buyuruyor:
(Allah) dedi ki: Onu at, ey Musa! Bylece onu att. Birden o, hzla koan bir ylan
oluverdi. (Allah) dedi ki: Onu al ve korkma. Onu tekrar ilk haline dndreceiz. Elini
koynuna sok. Bir hastalk olmadan, baka bir mucize olarak, bembeyaz ksn. Bylece sana,
byk mucizelerimizden (birini) gstermi olalm. (Taha, 20/19-23)
Onun bu byk mucizeleri gzleriyle grmesi karsnda kalbi hayretle dolunca Yce Allah
ona bundan sonra yle seslendi:
Firavuna git. nk o gerekten azd. (Taha, 20/24)
sr ve Mirac olaynn amacnn Yce Allahn Peygamberine o byk ilhi yetleri
gstermek olduunu gryoruz. Ancak bu Musa -Aleyhisselam-n bandan geenlerde
olduu gibi, Peygamberlikten nce deil tam aksine, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
peygamberlikle grevlendirilmesinden oniki yl sonra gereklemitir. Bu gerektir. Bunun
srr ise daha nce akladmz zere peygamberlerin sretlerinde grlen harikulade
olaylarla onlarn peygamberliklerinin doruluu konusunda milletlerinin ikna edilmesi
amalanr. Bu tr olaylar, kartlarnn onlar aslsz iddialarda bulunmakla sulamalarna
kar kendilerine bir destektir. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin sreti bu dzeyin de
stndedir. Kuran- Kerim, daha ilk gnden akl sahiplerini ikna etmeyi zerine almt.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yolunda harikulade olaylar onun bizzat kendini
ereflendiren, gnlne rahatlk veren gelimeler trnden biri olarak ortaya kmtr.
Kurann istedii normal akli metoda aykr veya bu metodu geersiz klacak nitelikte
gelimeler olarak ortaya kmamtr.
sr ve Mirac olaynda peygamberler arasndaki yaknlk balarna da iaret edilmektedir. Bu
ise slmn temel deerlerinden biridir. Yce Allah yle buyuruyor:
Peygamber kendine Rabbinden indirilene inand, mminler de (buna inandlar) Tm
Allaha, meleklerine. kitaplarna ve peygamberlerine iman ettiler. Biz Onun
peygamberlerinden hibirini dierlerinden ayrmayz. (Bakara, 2/285)
Raslallah Sallallahu aleyhi vesellemle onun gemi kardeleri arasndaki selmlamalar bu
ba daha da kuvvetlendirmektedir. 192[192]
3. Safiyyurrahman el-Mubrekfuri yle diyor:
sr suresini okuyan biri Yce Allahn sr olayndan sadece bir yette sz ettiini grr.
Yce Allah daha sonra yahudilerin irkin ilerinden ve byk sularndan sz etmeye
(1/30-31) mn. el-Hakim bunun sahih olduunu sylemi Zehebi de ona muvfakt etmitir. el-Albni de Nes
ve bn Macenin Sahihleriyle ilgili tahkikinde bunun sahih olduunu sylemitir.
192[192]
Fkhus-Sre (143-144)ten zetlenerek.
96
balamaktadr. Daha sonra onlara bu Kurann en doru yola ynelttiini hatrlatmaktadr.

Okuyucu (bataki) iki yet arasnda bir balant olmadn sanabilir. Oysa durum byle
deildir. Yce Allah bu uslubuyla sr olaynn Mescidi Aksaya doru yrnmesi eklinde
gerekletiine iaret etmektedir. nk yahudiler iledikleri byk sular dolaysyla
insanl ynetme makamndan azledileceklerdi. Bu sular ilemelerinden sonra artk o
makamda kalmalarna imkn yoktu. Yce Allah bu makam fiili olarak Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme vermekte, brhim, davetin iki merkezini de Onun ahsnda toplamaktayd.
Manevi liderliin bir mmetten baka bir mmete gemesinin zaman gelmiti. Tarihi
hakszlk, hyanet, gnh ve dmanlkla dolmu bir mmetten, iyilik ve hayrlar koan ve
Kuran vahyi ile gdalanan bir mmete geecekti.
Ancak Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem insanlar arasnda kabul grmez toplumdan
tecrid edilmi bir halde Mekke dalarnda dolarken bu nderlik nasl geecekti. te bu soru
bir baka gerein zerindeki rty kaldrmaktadr. O da udur: Bu olayla slm davetinin
bir dneminin sonuna yaklalmt ve bu dnem kapanmak zereydi. Ak tarz bu birinci
dnemden daha farkl olan yeni bir dnem balayacakt. Bu yzden mriklere kar ak
uyarlar ve iddetli tehditler ieren baz yetler grmekteyiz. Yce Allah yle buyuruyor:
Biz bir kenti helak etmek istediimizde orann varlkllarna emrederiz. Onlar da
(emirlerimize uymayp) orada bozgunculuk karrlar. Bunun zerine artk sz hak olur ve
oray darmadan ederiz. Nuhtan sonra nice kuaklar helak ettik. Kullarnn gnhlarn
haber alc, grc olarak Rabbin yeter. (sr, 17/16, 17)
Bu yetlerin yansra slm toplumunun dayand uygarln kurallarn, maddelerini ve
ilkelerini aklayan daha baka yetler de bulunmaktadr. Onlar adeta bir yere snm
gibiydiler. Orada ilerine btn ynlerden hkim olmulard. Orada toplum deirmeninin
zerinde dnd, dayanma iindeki bir birlik oluturmulard. Burada ayn zamanda
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bir snak, davasnn zerinde karar kuraca
gvenlik bir yer bulacana ve bu yerin dnyann her yanna davetini yaymas iin bir merkez
nitelii kazanacana iaret vardr. te bu, sz konusu kutsal yolculuunun srlarndan biridir.
Bizim incelememizle balants olduundan dolay bunu zellikle anmay tercih ettik. Bu ve
benzeri hikmetlerinden dolay sr olaynn birinci Akabe beyatndan nce veya iki Akabe
beyat arasnda gerekletiini gryoruz. En dorusunu ise ancak Yce Allah bilir. 193[193]
4. Hafz bn Hacer -Rahimehullah.- sr ve Mirac hadisinden karlacak anlamlar hakknda
zetle unlar sylyor:
Bu hadis daha nce geenlerin dnda da birtakm anlamlar iermektedir. (Bunlardan
bazlar): Gn gerek olarak kaplar ve bu kaplar iin grevlendirilen grevliler vardr.
Burada ayn zamanda bir yere girerken izin istemenin gereklilii ortaya konuyor. Yine
buradan anlaldna gre bir kimse bir yere girmek iin izin istediinde, (kim olduu
sorulduunda) sadece ben demekle yetinmeyip ben filancaym eklinde kim olduunu
bildirmesi gerekir. nk ben cevab sorulan sorunun tam cevab deildir. Yine bu hadisten
anlaldna gre yryen oturandan daha stn olsa da yryenin oturana selm vermesi
gerekir. Buradan, fazilet sahibi kimseleri sevgi ve mutlulukla karlamann. onlardan vgyle
sz etmenin ve kendileri iin dua etmenin mstehab olduu anlalmaktadr. Yine vgden
dolay gurura kaplmayacana gvenilen bir kimseyi yzne kar vmenin caiz olduu
anlalmaktadr. Bu hadisten anlaldna gre kbleye srtn veya bir baka ynn dnmek
caizdir. Bunu brhim -Aleyhisselam-n srtn Beyti Mamura dayamasndan anlyoruz. O
ise her ynden Kble olmas itibariyle Kabe gibidir. Yine buradan anlaldna gre bir
olayn meydana gelmesinden nce o olayla ilgili hkmn neshedilmesi mmkndr. Buradan
gece yolculuunun gndz yolculuundan stn olduu anlalmaktadr. nk sr olay
gece meydana gelmitir. Bu yzden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin (nafile)
ibadetlerinin ou gece olurdu. Ayn ekilde yolculuklarnn ounu da gece yapard.
193[193]
er-Rahikul-Mahtum (167-168).
97
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir hadisinde de yle buyurmutur: Gece yolculuunu
tercih edin. nk yer gece vakti drlr. Bu hadisten anlaldna gre tecrbe, istenen bir
eyi elde etmede ok bilgi sahibi olmaktan daha etkili bir yoldur.194[194] Bunu Musa Aleyhisselam-n Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme syledii szlerden karyoruz. O,
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kendisinin insanlar daha nce denediini ve tecrbe
ettiini sylemitir. Yine buradan hkmde grenee bavurulabilecei ve daha stn olandan
edinilen tecrbeyi, daha aada olana uygulamann mmkn olduu anlalmaktadr. nk
daha nce gemi mmetlerin mensuplar bedence bu mmetin mensuplarndan daha
glydler. Musa -Aleyhisselam- onlar, (Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme farz
klnandan) daha azyla denediini ancak onlarn muvafakt etmediklerini sylemitir. bn Ebi
Cemre de buna iaret etmi ve yle demitir: Yakn dostluk makam honutluk ve teslimiyet
makamdr. Konuma makam ise delil gsterme ve geni bilgi verme makamdr. Bundan
dolaydr ki, brhim -Aleyhisselam- herhangi bir ey sylemedii halde Mus -Aleyhisselam-,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden kendisine farz klnann hafifletilmesi iin talepte
bulunmasn srarla istemitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem brhimin soyundan
gelmesi, onun milleti zere olmas ve makamnn yksek olmas itibariyle, Musa Aleyhisselam-a nisbetle brhim -Aleyhisselam-a daha yaknd. Daha bakalar yle
demilerdir: Bundaki hikmet Musa -Aleyhisselam-n ayn hadiste iaret ettii eydir. nk
o kendi kavmini ayn ibadette daha nce tecrbe etmiti. Onlar kendilerine muhalefet etmi ve
kar gelmilerdi. Yine bu hadisten anlaldna gre cennet ve cehennem yaratlmtr.
nk hadisin baz rivayetlerinde bunu ortaya koyan u ifade gemektedir: Bana cennet ve
cehennem gsterildi. Bu konu daha nce Bedul-Halk (Yaratln Balangc)
blmnde195[195] gemiti. Yine bu hadisten anlaldna gre Allahtan ok ey istemek,
oka efaat dilemek mstehabdr. nk Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Musa Aleyhisselam- ile istiare ederek onun, kendisine farz klnann hafifletilmesi iin talepte
bulunmas yolundaki tavsiyesini kabul etmesi bunu gstermektedir. Yine buradan haya
etmenin ve de ihtiyac olan birine, t verecek kiiye fikir danmasa bile bolca tte
bulunmann faziletli bir ey olduu anlalmaktadr. 196[196]
5. Muhammed Said Ramazan yle diyor:
Cibril -Aleyhisselam-n Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme arap ve st sunmas
esnasnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemn st tercih etmesi sembolik olarak
slmn ftrat dini olduuna dellet etmektedir. Yani slm inan ilkeleri ve btn hkmleri
itibariyle, insann sahip olduu asil ftratnda tad zelliklerin gereklerine uyan bir dindir.
slmda insann asli tabiatna ters den bir ey yoktur. Eer ki ftrat belli bir boyu ve
boyutlar olan bir beden olsayd slm, o bedene tmyle oturan bir elbise gibi ona uyard. te
slmn bu kadar geni alana yaylmasnn ve insanlarn hzla onu kabul etmelerinin srlar da
burdadr. nk insan uygarlkta ne kadar ilerlese de, ne kadar ok maddi refahn iine dalsa
da ftratnda tad zelliklerin gereklerine cevap vermek zorundadr. Kendi tabiatndan uzak
karmaalardan ve kuruntularn oluturduu havadan kurtulmaya meyillidir. te slm da,
beeri ftratn tad zelliklerin en derinliklerine kadarki ihtiyalarna cevap verebilen tek
dzendir. 197[197]
9. Birinci Akabe Beyat
194[194]
Yani pratik bilgi teorik bilgiden daha salamdr. eviren.

Yani Sahihi Buharinin Kitbu Bedil-Halk blmndeki hadislerin erhinde, bunu bn Hacer kendisinin
erhine nisbetle sylyor.-eviren.
196[196]
Fethul-Bri (7/258).
197[197]
el-Buti, Fkhus-Sre (120-121).
195[195]
98
bnul-Kayyim -Rahimehullah- yle demitir: Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi

vesellem hac dneminde Akabede ensardan alt kiiyle bulutu. Bunlarn hepsi de Hazrec
kabilesindendi. Bu alt kii unlard: Ebu Umame Esad bin Zurre, Avf bin Haris, Rafi bin
Mlik, Kutbe bin Amir, Ukbe bin Amir ve Cabir bin Abdillah bin Rib, Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem onlar slma ard ve onlar da Mslman oldular.198[198] Onlar
daha sonra Medineye dndler ve orann halkn slma davet ettiler. ok gemeden slm
orada yayld ve slmn girmedii ev kalmad. Ertesi yln hac dneminde Medine halkndan
on iki kii (heyet olarak) geldi. Bunlardan bei bir nceki yl Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemle bulumu olanlard. ncekilerden sadece Cabir bin Abdillah yoktu. Dierleri de
unlard: Daha nce ad geen Amrn199[199] kardei Muaz bin Hris bin Rufaa, Zekvn bin
Abdilkays, -Zekvn bir sre Mekkede kalm ve daha sonra Medineye hicret etmitir. Bu
yzden onun hakknda hem muhacir hem de ensri denir- Ubde bin Smit, Yezid bin
Salebe, Ebul-Heysem bin Teyyihn ve Uveymir bin Mlik.Toplam oniki kiiydi.200[200]
Bu beyatta konuulanlar hakknda farkl rivayetler bulunmaktadr. Buharinin Ebu dris
izullah bin Abdillahtan onun da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle birlikte Bedir
savana katlm olanlardan ve onun Akabe gecesine katlan sahabilerinden olan Ubade bin
Samit Radyallahu anhden rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem,
etrafnda sahabilerden bir grubun bulunduu srada yle demitir:
Gelin, Allaha hibir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek, ocuklarnz
ldrmemek, elleriniz ve ayaklarnz arasndan yalan uydurup iftira atmamak (yani bile bile
insanlara iftira atmamak) ve bana iyilikte kar gelmemek zere beyat edin. Kim sznde
durursa o Allahtan ecrini alr. Kim bu saylanlardan birini iler de dnyada ondan dolay
cezalandrlrsa bu onun iin keffaret olur. Kim de bunlardan bir ey iler ve Allah onun
gnhn rterse artk onun ii Allahadr. Dilerse cezalandrr ve dilerse affeder.201[201]
198[198]
Bunu bnul-Kayyim. Zdul-Med (3/45)te zikretmitir. bn Him da es-Sre (2/176-177)de bn

shaktan nakletmitir. Ancak iki rivayet arasnda ibare farkll bulunmaktadr. Zdul-Medn tahkikisi:
Ravileri sikadrlar ve senedi de hasendir demitir.
199[199]
Burada isim yanl yazlm olmal. nk daha nce Harisin olu olarak anlan kiinin ad Avftr.
Rivyetlerde geen ad da budur. (eviren)
200[200]
192 Zdul-Med (3/45)
Burada birinci Akabe beyatna katlanlardan Cbir bin Abdillahn ikinci Akabe beyatnda bulunmad
sylenmekte ancak, birincilere ek olarak alt kiinin ad verilmektedir. kinci Akabe beyatna katlanlarn kimler
olduu konusunda farkl rivayetler bulunmaktadr. Baz rivayetlerde yukarda saylanlarn dnda veya
bunlardan bazlarnn yerine Evs bin Sbit, Evs bin Yezid ve Ber bin Marurun adlar gemektedir. (eviren)
201[201]
Buhr (1/83) mn. Mslim (10/222) Hudd. Tirmiz (6/218) Hudd. Nes (7/148) Beyat.
Hafz bn Hacer el-Fethde burada sz edilen gelimelerin Akabe beyatndaki gelimeler olmad, bunun
Mekkenin fethinden sonra gerekletirilmi bir baka beyat olduu grn tercih etmitir. Ubade Radyallahu anh- iki ayr beyatte bulunmutur. Akabe beyat kendisinin iftihar ettii bir olay olduundan
konutuunda gemiindeki bu erefli ilere atfta bulunmak iin ondan sz ederdi.
Hafz bn Hacer diyor ki: Ubade -Radyallahu anh-n hadisinde sz edilen ve metinde geen ekilde anlatlan
beyat Akabe gecesi gerekletirilen beyat deildir. Akabe gecesi meydana gelen beyat bn shakn ve dier
Meazi sahiplerinin naklettikleri beyattr. Buna gre Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- kendisine gelen
ensra: Sizinle, elerinizi ve ocuklarnz koruduunuz eylerden beni de korumanz zere beyat ediyorum
diye buyurdu. Onlar da bu art ve onunla sahabilerinin yanlarna gitmesi zere beyat ettiler. Bu kitabn KitbulFiten ksmnda ve daha baka yerlerinde Ubde -Radyallahu anh-n hadisi de gelecektir. Bu hadise gre Ubde
-Radyallahu anh- yle sylemitir: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-le zorlukta ve kolaylkta, gnll
olsak da gnlsz olsak da itaat etmek ve sz dinlemek zere beyat ettik. Ahmed bin Hanbel ve Tabernnin
bir baka yoldan, Ubde -Radyallahu anh-den rivayet ettikleri dier bir hadiste burada anlatlmak istenen ey
daha ak bir ifadeyle ortaya konmaktadr. Bu rivayete gre mda Muaviye -Radyallahu anh-n yannda Ebu
Hureyre -Radyallahu anh-le aralarnda bir gelime oldu ve dedi ki: Ey Ebu Hureyre! Biz din olduumuz
zamanlarda da zerimize tembellik kt zamanlarda da itaat etmek ve sz dinlemek, iyilikle emretmek,
ktlkten nehyetmek, hakk sylemek, Allah iin hibir knayann knamasndan korkmamak, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem- Yesribe yanmza geldiinde onu kendimizi, elerimizi ve ocuklarmz
koruduumuz eylerden korumak zere beyat ettiimizde sen bizimle beraber deildin. (Bu beyata uymamz
karlnda) bize cennet vaadedilmiti. te Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-le aramzda gerekletirilen
99
bn shak diyor ki: Gelenler yanndan ayrlnca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarla
birlikte Musab bin Umeyr bin Him bin Abdi Menf bin Abdiddr bin Kuayy gnderdi.
Ona, onlara (Medineli Mslmanlara) Kuran okumasn, kendilerine slm retmesini ve
din hakknda onlar bilgilendirmesini emretti. Bu yzden o Medine okutucusu (retmeni)
Musab olarak adlandrlrd. Orada Esad bin Zurre bin Ades bin Ebi Ummenin yannda
kalyordu.
Mekkenin en ok refah iinde yaayan genlerinden olmasna ramen slma koan,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gzetiminde kendini yetitiren, sonra da Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem tarafndan Medineyi slmn gzel kokusuyla kokulandrmas,
orann halkna Kuran retmesi ve onlar Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hicreti
iin hazrlamas zere eli olarak grevlendirilen bu gen davetiden rivayet edilenler iinde
en ok dehete dreni ve Allaha davet konusunda en ok ibret verici olan bn Hiamn
bn shktan naklettii u rivayettir: bn shak dedi ki: Bana Ubeydullah bn Muaykib ve
Abdullah bin Ebi Bekr bin Muhammed bin Amr bin Hazm yle rivayet ettiler: Esad bin
Zurre, Musab yanna alarak Abdulehel oullarnn ve Zafer oullarnn konaklarna
gitmek zere kt. Sad bin Muaz bin Numn bin mruul-Kays bin Zeyd bin Abdilehel,
Esad bin Zurrenin teyzesinin oluydu. Onunla (yani Musabla) birlikte Zafer oullarnn
bahelerinden bir baheye girdi. Bu bahe Marak kuyusu ad verilen bir kuyunun bandayd.
Bahede oturdular. Mslman olanlardan baz kimseler balarna toplandlar. Abdulehel
oullarndan Sad bin Muaz ve Useyyid bin Hudayr o zaman kendi kabilelerinin baydlar.
O zaman her ikisi de kavimlerinin dini zere devam eden birer mriktiler. Onun (Musabn)
geldiini duyunca Sad bin Muaz, Useyyid bin Hudayra:
Sen gl adamsn, yardmcya ihtiyacn yok. Kalk, bizim zayflarmz artmak iin
konamza gelen u iki adamn yanna git. Onlara engel ol ve kendilerini konamza
gelmekten nehyet. phesiz senin de bildiin gibi Esad bin Zurre benden olmasayd ben bu
ii sana brakmazdm. O benim teyzemin oludur. Bu yzden onun zerine gitmeye cesaret
edemiyorum. dedi. Bunun zerine Useyyid bin Hudayr kamasn ald. Sonra onlara doru
kt. Esad bin Zurre Radyallahu anh onu grnce Musab bin Umeyr Radyallahu anh
dedi ki: Bu, kavminin badr. Sana geliyor. Geldiinde onun hakknda Allaha sadakatini
gster. Musab Radyallahu anh:
Eer oturursa kendisiyle konuurum dedi. Useyyid, balarnda durup barp armaya
balad.
Sizi buraya getiren nedir? Zayflarmz artmak m istiyorsunuz? Eer kendi kendinize
ihtiya duyuyorsanz (hayatta kalmaya ihtiya duyuyorsanz) bizden uzaklan dedi. Musab
radyallahu anh:
Oturup bizi dinlemez misin? Biz bir ey eer houna giderse kabul edersin. Holanmazsan,
holanmadn eyi kendinden uzak tutarsn dedi. Sonra kendisine Kuran okudu. Raviler
onun hakkndaki rivayetlerinde dediler ki:
Vallahi, o daha konumaya balamadan yzndeki sevinten ve rahatlamasndan biz onun
yznden Mslman olduunu anlamaya balamtk. Sonra yle dedi:
Bu sz ne kadar gzel ve tatlym. Siz bu dine girmek istediinizde ne yapyorsunuz?
Onlar da yle dediler:
Ykanrsn, kendini ve elbiseni temizlersin. Sonra hak zere (Allahn birlii, Muhammed
Sallallahu aleyhi vesellemin de Onun elisi olduu zere) ehadet getirirsin. Sonra namaz
beyat buydu. Sonra (bn Hacer) yle diyor: Bunu (bu iddiay) kuvvetlendiren bir ey de bu olayn (yani
Ubade -Radyallahu anh-n hadisinde sz edilen beyatn) Mekkenin fethinden, Mmtehine Suresinde geen:
Ey Peygamber! Mmin kadnlar, Allaha bir eyi ortak komamak, hrszlk yapmamak, zina etmemek,
ocuklarn ldrmemek, elleriyle ayaklar arasnda bir iftira uydurup getirmemek ve bir iyilikte sana kar
gelmemek zere sana beyat etmeye geldiklerinde onlarn beyatlarn kabul et ve onlar iin Allahtan
balanma dile (Mmtehine, 60/12) yetinin inmesinden sonra olmutur. Bu yetin ise Hudeybiye olayndan
sonra indii konusunda herhangi bir gr ayrl yoktur. (el-Feth, 1/84-85ten zetlenerek).
100
klarsn. Bunun zerine hemen kalkp ykand, elbisesini temizledi, hak zere ehadet getirdi.
Sonra kalkp iki rekat namaz kld. Sonra da onlara (Musab Radyallahu anha ve Esad bin
Zurre Radyallahu anhe) yle dedi:
Benim arkamda bir adam var. O eer size uyarsa kavminden hi kimse kalmakszn hepsi
size uyar. imdi onu size gndereceim. O Sad bin Muazdr. Sonra kamasn alp Sadn
ve kavminin yanna gitti. Onlar da kendi meclislerinde oturuyorlard. Sad bin Muaz onun
gelmekte olduunu grnce:
Allaha yemin ederim ki, Useyyid sizin yannzdan ayrld sradaki yznden farkl bir
yzle yannza geldi dedi. Meclisin banda durunca Sad kendisine:
Ne yaptn? diye sordu. O da yle dedi
O iki adamla konutum. Vallahi kendilerinde herhangi bir fena durum grmedim. Onlar
(yaptklarndan) nehyettim. Senin istediini yaparz dediler. Harise oullarnn Esad bin
Zurreyi ldrmek zere ktklarn syledim. Bunu da, onun senin teyzenin olu olduunu
bildikleri iin senden utanrlar (diye syledim). Bunun zerine Sad hzla, sinirlenmi ve
Harise oullar hakknda sylenilenden dolay endieli bir halde kalkarak, mzra eliden ald
ve:
Vallahi grdm kadaryla sen hibir eyi halletmemisin dedi. Sonra o iki kiinin yanna
gitti. Sad onlarn gayet rahat bir halde olduklarn grnce, Useyyidin kendisini onlarla kar
karya getirmek ve onlarn szlerini bizzat duymasn salamak amacyla yle konutuunu
anlad. Balarna durup kendilerine svmeye balad. Esad bin Zurreye yle dedi:
Ey Ebu Umme! Eer seninle benim aramda yaknlk olmasayd bu benden bir ey alamazd
(bana bir ey engel olamazd). Kendi yurdumuzda bizim bamza houmuza gitmeyecek bir
ey mi saracaksn? Esad bin Zurre de Musab bin Umeyre yle dedi:
Ey Musab! Vallahi sana arkasndaki kavminin efendisi geldi. Eer bu sana uyarsa onlardan
(onun kavminden) iki kii bile senden (senin davetine uymaktan) geri kalmaz. Musab da
ona dedi ki:
stersen otur ve dinle, eer houna giden ve beendiin bir ey olursa kabul edersin.
Holanmazsan o zaman da senin holanmadn eyi senden uzak tutarz. Sad:
nsafl davrandn dedi. Sonra sngsn toplad ve oturdu. Ardndan ona slm anlatt ve
kendisine Kuran okudu. O ikisi dediler ki:
Vallahi bu esnada, sevinmesinden ve kendini rahat hissetmesinden o daha konumaya
balamadan biz onun yznden Mslman olduunu anladk. Sonra onlara:
Siz Mslman olduunuza ve bu dine girdiinizde ne yapyorsunuz? diye sordu. Onlar da
yle dediler:
Boydan boya ykanrsn (gusul edersin). Kendini gzelce temizlersin. Bu arada elbiseni de
temizlersin. Sonra hak zere ehadet getirirsin. Sonra iki rekat namaz klarsn. Bunun
zerine kalkp boy abdesti ald (gusletti). Elbisesini temizledi. Hak zere ehadet getirdi.
Sonra iki rekat namaz kld. Sonra Useyyid bin Hudayr da yanna alarak kavminin toplanma
yerine getirmek zere yola kt.
Kavmi onun gelmekte olduunu grnce yle dediler:
Vallahi Sad sizin yannzdan ayrld sradaki yzden farkl bir yzle yannza geliyor.
(Sad) balarnda durunca:
Ey Abdulehel oullar! Benim sizin aranzdaki konumum nasldr? diye sordu. Onlar:
Efendimiz, en isabetli gr sahibimiz ve en uurlu temsilcimizsin dediler. Bu kez: Artk
Allaha ve Peygamberlerine iman edinceye kadar sizin erkeklerinizin ve kadnlarnzn szleri
bana haramdr dedi. O ikisi (Musab ve Esad Radyallahu anh) dediler ki:
Vallahi Abdulehel oullar yurdunda bir tek adam ve kadn mstesna olmakszn hepsi
akama Mslman olarak girdiler. Esad ve Musab Radyallahu anh Esad bin Zurre
Radyallahu anhnn evine dndler. (Musab Radyallahu anh orada ikamet ederek insanlar
101
slma davet etmeye balad. Derken ensrn evlerinden, Umeyye bin Zeyd, Hateme, Vil ve
Vkfnkilerden dnda kalan evlerin hepsinde kadn ve erkek Mslmanlar oldu.202[202]
mni Dersler ve ller

1. Bu blmde verilen bilgilerde ve blmn sonunda verdiimiz Medinede Musab bin
Umeyrin bandan geen bir olay anlatan kssada Musab Radyallahu anhn fazileti,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin onu nasl Medine halknn kalblerini ve o yurdu
slma amas iin setii ortaya konmaktadr. Buradan onun bu grevi nasl baaryla yerine
getirdii ve bir yl iinde bu kutsal davetin etkilerinin nasl ortaya kt da anlalmaktadr.
Bu sre iinde, bn shakn sayd kiilerin evleri dnda slmn girmedii bir tek ev
kalmam, her bir ev halknn ya bir ksm ya da tamam Mslman olmutur. Bu genelde
btn sahabilerin, zelde Yce Allaha davetin nasl olacan mkemmel bir ekilde renen
bu kutlu davetinin faziletine delalet etmektedir. Ayn ekilde Esad bin Zurre Radyallahu
anhn faziletine onun ne gzel bir yardmc ve t olduuna, nasl szn dinlettiine
delalet etmektedir. O, Musab Radyallahu anh.a yle diyordu:
Bu kavminin efendisidir. Sana geldi. Onun hakknda Allaha kar sadakatli ol. Onun bu
sadakatinin karl ve bereketi de kavimlerinin tmyle Mslman olmalarna vesile olan iki
adamn slma girmesi oldu. Bunlarn tm Musab Radyallahu anh ve Esad bin Zurre
Radyallahu anhn terazilerine konmutur. Nitekim Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
yle buyurmutur:
Allahn senin vesilenle bir kimseye hidayet vermesi senin iin krmz develerden daha
hayrldr.203[203]
Yine bir hadisinde de yle buyurmutur:
Kim hidayete arrsa kendisine uyanlarn sevab kadar sevap alr. Bununla birlikte onlarn
sevaplarndan bir ey eksiltilmez.204[204]
2. Bu konuda yine ensrn fazileti, Yce Allahn onlar nasl doruluk, vakr ve mrvvetle
donatt, onlarn da bu dini kabul etmek ve ncekilerin ve sonrakilerin de efendisi olan
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yardm iin nasl kendilerini hazrladklar ortaya
konmaktadr. Yine burada, vefatndan dolay Rahmnn Ar sallanan Sad bin Muaz
Radyallahu anhn ve Kuran okumasn dinlemek iin meleklerin indii Useyyid bin Hudayr
Radyallahu anhn fazileti ortaya konmaktadr. Ona, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
yle buyurmutur:
Eer okumaya devam etseydin sabaha ktnda insanlar onlara bakarlard ve onlar
(melekler) onlardan (insanlardan) saklanmazlard.205[205]
3. Bu blmde ayrca doru eitimin rnleri, daveti yklenecek ve tebli edecek bir yapnn
oluturulmas iin yrtlen eitimin ne kadar uzun bir zaman alaca ortaya konmaktadr. Bu
eitim byle uzun zaman alr ancak ondan sonra da ksa zamanda ok ve deerli rnler verir.
te Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin slm zere eittii ve kendisini Kuranla
sulad Musab bin Umeyr Radyallahu anhn durumu, Yce Allahn onun vastasyla nasl
fetih (gnller fethi) nasib ettii ortada. Ben bazen deerli sahabilerden bir adamn bizim
yaadmz zamanda aramza gnderildii bir durum tahayyl ediyorum. Yce Allah onun
202[202]
Yani aile fertlerinin tm Mslman olmasa da her eve mutlaka slm girdi. Hedrev halkndan, kadn ya
da erkek en azndan bir kii Mslman oldu. evirenbn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (2/186-187).
203[203]
Buhr (7/87) Fadilus-Sahabe. Mslim (15/178) Fadilus-Sahabe. Ebu Davud, lim (3644) Ebu
Davudun rivayetinde geen ibare yledir: Vallahi senin nclnde bir kimsenin hidayete erdirilmesi senin
iin krmz develerden daha hayrldr.
204[204]
Mslim (16/227) lim.
205[205]
Mslim (6/82-83) Saltul-Musfirin. Buhr (8/679) Fadil-Kuranda sahih olduu vurgulanarak
muallak bir ekilde (senedi verilmeden) rivayet edilmitir.
102
vastasyla ne yararlar salar! Onun elleriyle ne fetihler nasib eder! stersen bunu bn
Teymiyye ve onun rencisi bnul-Kayyim gibi ilimle ameli birletirmi selef alimlerinden
biri asndan da syleyebilirsin. Onlardan biri bizim zamanmzda gnderilmi ve Yce
Allaha davet etmi olsa, ben kesin olarak inanyorum ki, onun vastasyla gelecek yarar,
lkelerin ve kullarn kalplerinin slma almas suretiyle salanacak iyilik mrlerini davet
yolunda harcayan ada davetilerin binlercesinin saladndan fazla olacaktr. Bizimle o
sekin kiiler arasndaki fark ilim ve eitimdir. Eer ilim Yce Allah iin olursa o ayn
zamanda bir eitimdir. te bu ekilde eitimin bereketi ortaya kmtr. Oysa ada islmi
akmlarn ou bunun pek bir deeri olmad, insanlarn mrlerini bunun iin
harcamalarnda bir yarar olmad ve bunun bir getirisinin de olmayaca kanaatini
tamaktadr. Onlar bu almay bir zaman kayb olarak gryor ve slmn doru inan
zere ve sahabilerin yetitii gibi gece ibadet, gndz oru eitimiyle yetimemi insanlarla
ayakta duracan sanyorlar. Biz bu husus zerinde sz hayli uzattk. nk kitabn asl
gayesi ve vermek istedii mesaj bundadr. Yce Allahtan bizi deerli sahabilerin yollarna
girmeye muvaffak klmasn, bu yolda ne geen ilklerle ycelttii gibi bizimle de dini
yceltmesini, bizimle onlar insanlarn alemlerin Rabbinin huzurunda toplanaca gn
ncekilerin ve sonrakilerin efendisiyle birlikte biraraya getirmesini diliyoruz.
4. Dr. Muhammed Said Ramazan diyor ki: On bir yl cihad ve yalnz Allah yolunda srekli
sabr gstermek, ite bu yeryznn dousuna ve batsna yaylan gl bir slm
hkimiyetine ulalmasnn creti ve yoludur. O hkimiyetin nnde Bizansn gc
dklyor, onun nnde Farisler ezilip gidiyor, onun etrafnda eitli dzenlerin ve
uygarlklarn deerleri eriyip yok oluyordu.
cret cihad, sabr, yorgunluk ve zorluklara katlanmaktr. Allah iin, bunlar olmadan da slmi
toplumun direklerini oturtmak gerekten ok kolayd. Ancak bu Yce Allahn kullar
hakkndaki ilhi snnetidir. Kendilerine kulluk nitelii zorunlu olarak verildii gibi onlarn
kulluk grevlerini kendi seimleriyle yerine getirmelerini istedi. Gayret gsterilmeden kulluk
grevi yerine getirilemez. Eziyete katlanlmadan ve ehadete atlmadan samimi bir kimseyle
yalanc birbirinden ayrdedilemez. Bir insann kendi nefsinden bir deme yapmakszn, bir ey
sarfemeksizin ganimet kazanmas adalete uygun deildir. Bu yzden Yce Allah insan iki
eyle ykml klmtr:
1. slm eriatn uygullamak ve slm toplumunu oluturmak.
2. Dikenli, zorlu ve rahatlatc olmayan bir yolda bunun iin yrmek.206[206]
Ben diyorum ki:Sretten baz olaylar ve btn peygamberlerin hayatlar bunun iin birer delil
tekil ettii gibi Yce Allahn u sz de bu adan bir delildir:
Allah dileseydi onlardan c alrd. Ancak sizi birbirinize imtihan etmek iin (byle
emrediyor). Allah yolunda ldrlenlerin ise (Allah) amellerini boa karmayacak. Onlar
hidayete iletecek ve durumlarn dzeltecektir. Onlar kendilerine tantt cennete
sokacaktr. (Muhammed, 47/4-6)
10. kinci Akabe Beyat

bn shak, ondan da Ahmed bin Hanbel, Kab bin Mlik Radyallahu anhn ikinci Akabe
olay ile ilgili olarak yle dediini rivayet etmilerdir: ...O gece kavmimizle birlikte
bineklerimizde uyuduk. Gecenin te biri geince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile
buluma szmz (randevumuz) iin bineklerimizden ayrldk. Kedilerin gizlice yrmesi
gibi gizlice sessiz bir ekilde yryorduk. Derken Akabedeki bir vadide toplandk. Biz
yetmi iki erkektik. Aramzda hanmlarmzdan da iki kii vard. Bunlardan biri Mzin bin
Neccar oullarnn kadnlarndan olan Ummu Umre Nesibe binti Kabd. Dieri de Seleme
206[206]
Fkhus-Sre (124-125) zet olarak.
103
oullarnn kadnlarndan olan Esm binti Amr bin Adiyy bn Nbiydi ki o da Ummu
Menidir. Vadide toplanp Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi beklemeye baladk.
Sonunda geldi. Beraberinde Abbas bin Abdilmuttalib Radyallahu anh vard. O, o zaman
kendi kavminin dini zereydi. Ama kardeinin olunun iinde bulunmak ve onun iin gvence
oluturmak istemiti. Oturduunda ilk konuan Abbas bin Abdilmuttalib oldu. Dedi ki:
Ey Hazrec topluluu! -Araplar o zaman ensrdan olan bu ahalinin tamamn Evsiyle
Hazreciyle Hazrec olarak adlandryorlard- Sizin de bildiiniz gibi Muhammed bizdendir.
Biz kendisini, kavminden, onun hakknda bizimle ayn dnceye sahip olanlardan koruduk.
O kavmine kar bir ycelik zeredir ve kendi beldesinde korunmada tutulmaktadr. O size
ynelmek ve aranza katlmaktan baka bir eyi de kabul etmiyor. Siz eer onu teslim
edecekseniz, onu aranza aldktan sonra perian halde brakacaksanz daha imdiden peini
brakn. phesiz o kavmine kar bir ycelik zeredir ve beldesinde korunmaktadr. Biz de
ona yle dedik:
Senin dediini duyduk. Ya Raslallah Sallallahu aleyhi vesellem! imdi sen konu ve kendin
ve Rabbin iin istediini tercih et. Bunun ardndan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
konutu. Kuran okudu. Allaha davet etti. slm kabul etmeye tevik etti ve:
Kadnlarnz ve ocuklarnz koruduunuz eylerden beni de korumanz zere sizinle beyat
ediyorum diye buyurdu. Bunun zerine Ber bin Marur elinden tuttu. Sonra yle dedi:
Evet, seni hak zere gnderene yemin olsun ki biz bakmmz altnda olanlar
koruduklarmzdan, seni de koruyacaz. Bunun zerine seninle beyat ettik ey Allahn
Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Vallahi biz sava ve birlikler oluturmada ehil kimseleriz.
Biz bu kabiliyeti nesilden nesile devraldk. Ber, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle
konuurken Ebu Heysem bin Tihan sze kart ve yle dedi:
Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Bizimle baz adamlar -yani yahudilerarasnda balar var. Biz bu balar koparacaz. Eer biz bunu yaparsak, sonra Allah seni
stn klarsa bizi brakp kavmine dner misin? Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu
sze tebessm etti. Sonra yle buyurdu:
Aksine kanmz bir, ykntmz bir olacak207[207] Ben sizdenim ve siz bendensiniz. Sizin
savatklarnza kar savaacak, sizin bar yaptklarnzla bar yapacam.208[208]
Kab dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Benim iin her biri kendi kavmini
temsil edecek oniki temsilci karn diye buyurdu. Onlar da dokuzu Hazrecten, Evsten
olmak zere oniki temsilci kardlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin elini ilk tutan
kii Ber bin Marur oldu. Ondan sonra dier fertler beyat ettiler. Biz Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme beyat edince eytan Akabe tepesinden kedinin bile duyabilecei gr bir
sesle yle bard:
Ey evlerin sahipleri! Atalarnn dinlerini terkedenler onunla birlikte size kar savamak
zere biraraya gelirken ktlenmi adam karsnda yle duracak msnz? Bunun zerine
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de yle buyurdu:
Bu Akabenin eytandr! Bu Akabenin eytandr! Ona bn Ezib de denir. Ey Allahn
dman, unu duy ki, muhakkak seninle uramaya da vakit ayracam. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra:
imdi bineklerinize geri dnn diye buyurdu. Abbas bin Ubde bin Fudle de:
Beni hak zere gnderene yemin olsun ki, eer istersen yarn Min halknn zerine
kllarmzla saldrabiliriz dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise:
207[207]
Yani aramzdan birinin kan aktlacak olsa hep birlikte onun hakkn arayacaz, birimizin bir eyi tahrib
edilecek olsa onu ortak bir kayp olarak greceiz eviren-.
208[208]
bn Hiam yle diyor: Kanmz bir, ykntmz bir olacak: Yani benim zimmetim sizin zimmetiniz,
benim kendi nefsim adna koruma gerei duyduum ey (mahremim) sizin de korumanz gereken eydir
(mahreminizdir). bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (3/189).
104
Biz bununla emrolunmadk. Ancak siz imdi bineklerinize geri dnn diye buyurdu. Derken
biz yattmz yerlere geri dndk ve sabah olunca Kurey tarafndan gnderilenler bize doru
geldiler. Evlerimize kadar varp dediler ki:
Ey Hazrec topluluu! Bize haber verildiine gre siz bizim u arkadamzn yanna
gelmisiniz. Onu bizim aramzdan alp bize kar savamak zere kendisiyle beyat
ediyormusunuz. u kesindir ki, vallahi, Arap kabileleri iinde bizimle kendisi arasnda sava
kmas durumunda size kar gstereceimiz sertlik kadar kimseye gstermeyiz. Bunun
zerine bizim kavmimizin mriklerinden baz kimseler ne karak:
Byle bir ey olmad ve bizim byle bir eyden haberimiz olmad diye yemin etmeye
baladlar. Gerekten de doru sylediler. Onlarn byle bir eyden haberleri olmamt. Bu
arada biz birbirimize bakyorduk. Bu srada bir grup kalkt. Bunlarn iinde Hris bin Him
bin Muire el-Mahzumi de vard. Onun ayaklarnda da yeni nalinler vard. Ben kendisine:
ununla konu dedim. Ben bunu derken biraz o grubu syledikleri sze ortak etmek
istiyordum. Dediler ki:
Ey Ebu Cbir! Sen kendin bir ey yapamaz msn? Sen Krueyten u gencin nalinleri gibi
efendilerimizden bir efendisin. Hris bu sz duydu. Bunun zerine onlar ayaklarndan
karp benim zerime att ve:
Vallahi onlar sen giyeceksin dedi. Ebu Cbir diyordu ki:
Brak. Vallahi genci korumaya aldn. Nalinlerini kendisine geri ver. Ben de yle dedim:
Hayr, vallahi, onlar kendisine geri vermeyeceim. Vallahi bu yerinde bir yorumlama. Eer
yorumlama doru karsa onu karacam.209[209]
mni Dersler ve ller

1. Muhammed Gazali diyor ki: Bu Akabe beyatnda, o olayda kesinletirilen anlamalarda
ve o esnada yaplan karlkl grmelerde yakn, fedakrlk ve kahramanlk ruhu hkimdi. O
topluluun tamamna ve syledikleri her sze bu ruh hkim olmutu. Grlen o ki,
konumaya yn veren veya bir takm antlamalara ynelten unsur sadece ateli duygular
deildir, asla. phesiz gelecein hesab bugnn hesabna dayanlarak yaplr. Ele
geirilmesi bir ihtimal olan ganimetlerden nce ele geirilmi ganimetlere baklr.
Onlar en kuvvetli imanla iman etmi kimseler olarak Yesribden gelmilerdi. Fedakrla
aran bir kimsenin arsna cevap vermilerdi. Peygamber -Aleyhisselam- ise yle
ayakst bir ekilde tanmlard ve bu tanmann zerinden gnler gemiti. Kanaate gre bu
tanmann unutulmu olmas gerekirdi. Ancak cesaret ve gvenden gcn alan byle bir
enerjinin kaynan unutmamz uygun olmaz. Her ne kadar ensar byk beyattan nce
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi yle kenardan keden grme dnda tanma frsat
bulamam idilerse de gkten k saan vahiy onlarn yollarn aydnlatm ve gayelerinin net
bir ekilde grlmesini salamt.
Kurann yarsna yakn bir ksm Mekkede indi. Hafzlarn dillerine yerlemi ve deerli
yazclarn sahifelerinde dolatrlyordu. Mekkede inen Kuran ayetleri ahirette verilecek
karl adeta gzle grlyormu gibi tasvir ediyordu. Sanki elini attn zaman cennet
meyvelerini toplayacakmsn gibi. Kendini hakka veren bir bedevi ok ksa bir an iinde
209[209]
bn Him, bn shaktan naklen (2/187-192). Buradakinden daha uzun bir ekilde. Ondan da Ahmed bin
Hanbel, Msnedinde rivayet etmitir. (3/460-463). Tabern (19/87-91) Bu hadis uzun ekliyle MecmauzZevid (6/42-46)da gemektedir. Heysemi yle diyor: Bunu Ahmed bin Hanbel ve benzer ekilde Tabern
rivayet etmitir. Ahmed bin Hanbelin rivayetindeki ravilerin bn shak dnda kalanlar isimleri Sahihte geen
ravilerdir.O da kendisinin bizzat duyduunu ortaya koyan ifade kullanmtr. el-Albni de, Fkhus-Srenin
tahkikinde: Bu sened (hadisin senedi) sahih bir seneddir diyor. el-Fethte getiine gre bn Hibban da bu
hadisin sahih olduunu sylemitir.
105
Arap yarmadasnn dzlnden kp nimetlerle evrili rmaklarn ve mhrlenmi

ieceklerin yanna geebilirdi.
Ayn ekilde Kuran ncekilerin balarndan geenlerin, mminlerin nasl kurtarldklarn ve
peygamberleriyle nasl kurtulduklarn, inkrclarn nasl taknlk ettiklerini, kendilerine
mhlet verilmesinin nasl onlar sarho ettiini, bylece nasl ar gittiklerini ve despot
kesildiklerini, daha sonra ilhi adaletin nasl yerini bulduunu, bylece zlimlerin helak olup
gittiklerini, arkalarnda da kendilerine srt evrilmi bir dnya ve harap olmu evler
braktklarn anlatyordu.
Onlar arkalarn dndler, yerin yzleri ise onlar lanetliyor,
Tpk Hakkn celli karsnda yklp gitmi batl gibi.
Allaha iman, Onun iin sevmek. Onun dini zere kardelik ve Onun adna yardmlama.
te tm bunlar, ahalisi taknla dalm olan Mekkenin civarnda gece vaktinde biraraya
gelen nefisleri byle bir eye ynelten unsurlard. Onlar byle bir eye Allahn
yardmclarnn (ensrnn) Onun Peygamberini, kendi namuslarn koruduklar gibi
koruyacaklarnn, namuslarn canlaryla savunduklar gibi onu da canlaryla savunacaklarnn
duyurulmas iin yneliyorlard. Artk onlar sa olduklar srece o Peygamber -Aleyhisselama bir zarar dokundurulamayacakt. Mekke mrikleri kendilerinin slm, iinden
kamayaca bir alan ierisinde kuatmaya aldklarn, Mslmanlar da kendi canlaryla
uramaya zorladklarn sanyorlard. Dolaysyla su ileyip de kendisine ksas
uygulanmayacandan emin olan bir sulunun rahat bir ekilde uykuya dalmas gibi uykuya
dalmlard.
Gnler gzel geerken sen de gnler iin iyi eyler dnmtn.
Kaderin getirecei skntlardan hi korkmamtn.
Geceler seninle bar yapt sen de ona aldandn,
Ama gecelerin sadeliinde keder gelip atyor.
Evet. Bu gece, hakkn askerleri putperestliin belini krmak, cahiliyeye son vermek ve onun
adamlarn ortadan kaldrmak zere antlayorlar.210[210]
2. Umarz, slmn ezip geen bir darbe ile hkim klnabileceini sanan hzl dnce sahibi
birtakm kimseler bu beyat olayndan ibret alrlar. Nasl oldu da, sava konusunda uzman ve
tecrbe sahibi olan ensr, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme o vadi halknn bir saldr
dzenlemek iin teklifte bulunduklar halde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendilerini
bundan nehyetti ve: Ben bununla emrolunmadm dedi? Meyvelerin toplanmasnda acele
edilmesi sarfedilen abalarn boa gitmesine yolaabilir. Byle bir durumda slmi hareket
rnlerini veremez. Sonu mevcut olan kiilerin de kaybedilmesi ve elde edilmesi sadece bir
ihtimal olan kar iin onlarn davetlerinin zayi edilmesi olur. Bu, Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin Habbab Radyallahu anha syledii u szne de ahitlik etmektedir:
Ama siz acele ediyorsunuz.211[211]
3. Prof. Muhammed Said Ramazan diyor ki: Ensrn slma giriinin balangcnn nasl
olduu hakknda verdiimiz bilgiler zerinde dnld zaman grlecektir ki, Yce Allah
Medinedeki hayat ve ortam slm davetini kabul iin hazrlamtr. Medine halknn buna
ilk balamas srasnda bu dini kabul iin psikolojik (nefsani) bir hazrlk sz konusuydu.
Medinede oturanlar birbirine karm deiik unsurlardan oluuyorlard. Bunlarn bazlar
Medinenin yerlileriydi ki, onlar mrik Araplard. Dierleri de Arap yarmadasnn deiik
blgelerinden Medineye g etmi yahudilerdi. Mrikler iki byk kabileye ayrlyorlard.
Bunlardan biri Evs dieri de Hazrecdi. Yahudiler ise kabileden meydana geliyorlard:
Kurayza oullar, Nadir oullar ve Kaynuka oullar. Yahudiler adetleri zere uzun sre
oyunlar evirdiler. Bylece Evs ve Hazrec kabilelerinin arasna dmanlk tohumlar ektiler.
Bylece Araplar birbirini izleyen ypratc savalarla birbirlerini yemeye baladlar. te bu
uzun sren dmanln etkisi altnda Evs ve Hazrec kabilelerinin herbiri yahudilerden bir
210[210]
211[211]
Fkhus-Sre (161-163) zetle.

Kayna daha nce gemiti.
106
kabileyle antlama yapmt. Evs kabilesi Kurayza oullaryla antlam, Hazrec kabilesi de
Nadir oullaryla ve Kaynuka oullaryla antlamt. Onlarn aralarnda meydana gelen en
son atma da Buas atmasyd. Bu olay hicretten birka yl nce meydana gelmiti. Bu,
byk bir atma oldu ve kabilelerin ileri gelenlerinin ou bu olayda ldrld.
O sralarda yahudilerle Araplar arasnda ne zaman bir srtme ksa yahudiler o zaman
hemen: Gelecek olan bir peygamberin ortaya kma zaman yaklat diye tehdidde
bulunuyor ve kendilerinin onunla birlikte olacaklarn, bylece onlar Ad ve remin
ldrlmesi gibi ldreceklerini sylyorlard.
te o artlarda, Medine halknda bu dine kar bir ilgi uyanmt. Ona kuvvetli mitler
balamlard. Onun faziletiyle yeniden saflarn birletimeleri ve yeniden birliklerini
salamalar mmkn olabilirdi. Bylece aralarnda dmanla yolaan sebepler ortadan
kalkabilirdi. bnul-Kayyimin Zdul-Meadda dedii gibi bunlar Yce Allahn
Peygamberi iin hazrlad eylerdi. Bylece, onun Medineye hicreti iin artlar
oluturuluyordu. nk Allahn rahmeti, slmn aydnlnn yeryznn her tarafna
yaylmasnda orann bir merkez rol oynamasn gerektirmiti.212[212]
4. bn shak diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Akabe beyatndan nce sava
iin izin verilmemi, kan aktmak kendisine helal klnmamt. Sadece Allaha armak,
eziyetlere katlanmak ve cahillere aldrmamakla emrolunuyordu. Kureyliler de muhacirlerden
ona uyanlara bask yapyorlard. yleki onlar dinleri hakknda zora sokmu ve kendi
yurtlarndan kovmulard. Onlardan bazlar dinine aykr szleri sylemeye zorlanyor,
bazlar onlarn ellerinde ikenceye maruz braklyor, bazlar onlardan kaarak deiik
beldelere gidiyordu. Yurtlarn terketmek zorunda kalanlarn kimisi Habeistana, kimisi
Medineye gitmiti. Her trl uygulama oluyordu. Kurey halk Allaha kar gelince, Onun
kendileri iin diledii stnl geri evirince, Peygamberini -Aleyhisselam- yalanlaynca,
yalnz Ona kulluk eden, Peygamberini -Aleyhisselam- dorulayan ve onun dinine sarlan
kimselere ikence edince, Yce Allah da Peygamberine Aleyhisselam sava etmesi ve
Mslmanlarn, kendilerine zulmedenlere, bask yapanlara kar aralarnda (sava iin)
dayanma yapmalar iin izin verdi. Bana Urve bin Zubeyrden ve daha baka ilim
adamlarndan ulaan habere gre Yce Allahn onlara sava iin izin vermesi, kan aktmay
hell klmas ve Mslmanlarn kendilerine kar taknlk edenlerle arpmalarna msaade
etmesi hakknda inen ilk ayet Yce Allahn u szdr:
Kendileriyle savalan mminlere zulmedilmeleri dolaysyla (savaa) izin verilmitir.
phesiz Allah onlara yardm etmeye g yetirir. Onlar srf: Rabbimiz Allahtr
dediklerinden dolay haksz yere yurtlarndan karlmlardr. Eer Allahn insanlarn
bazlarn bazlaryla savmas olmasayd phesiz ilerinde Allann ad oka anlan
manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklrd. Allah kendine yardm edenlere elbette
yardm edecektir. phesiz Allah gldr, ycedir. Onlar, kendilerine yeryznde iktidar
verirsek namaz klar, zekt verir, iyilii emreder ve ktlkten sakndrrlar. lerin sonu
Allahndr. (Hacc, 22/39-41)
Yani onlar zulme uratldklarndan dolay kendilerine sava yapmay helal kldm. nsanlarla
aralarnda kan meselede, onlarn yalnz Allaha ibadet etmek dnda bir sular yoktur.
Onlar stn geldikleri zaman namaz klar, zekt verir, iyilii emreder, ktlkten
nehyederler. Yani Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve sahabileri (onlar diye
kastedilenler bu kimselerdir). Allah hepsinden raz olsun.213[213]
212[212]
213[213]

bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufle birlikte (2/211).
107
5. MEKKEDEN MEDNEYE KUTSAL HCRET

Sahabilerin (Allah hepsinden raz olsun) Medineye Hicretleri
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye Hicreti
108
109
Sahabilerin (Allah hepsinden raz olsun) Medineye Hicretleri

bn Abdilberr -Rahimehullah- zet olarak yle diyor:
Bu sz edilenlerin Akabe gecesinde Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme beyat etmeleri
tamam olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem beraberinde bulunan Mslmanlara
gruplar halinde Medineye hicret etmelerini emretti. Sz konusu beyat hem Medinelilerin
kfir olanlarndan hem de Kurey kfirlerinden gizli bir ekilde gereklemiti. Sylendiine
gre ilk yola kan kii Ebu Seleme bin Abdilesed el-Mahzumiydi. Onun hanm Ummu
Seleme binti Ebi Umeyyenin beraberinde kmasna engel olunmu ve yaklak bir yl
Mekkede alkonmutu. Daha sonra onun da kocasnn yanna gitmesine izin verildi ve o da
hicret etmek zere yola kt. Onun Medineye gitmesi iin yol hazrlklarn o zaman henz
kfir olan Osman bin Talha bin Ebi Talha yapt. Ebu Seleme Radyallahu anh Kubya
yerleti.
Sonra, Adiyy bin Kab oullarnn antlamals olan Amir bin Rebia beraberinde hanm
Leyl binti Ebi Hasame bin Ganim olarak hicret etti. Bu hanm Medineye giren muhacir
kadnlarn ilkidir. Daha sonra Abdullah bin Cah ve kr air olan kardei Ebu Ahmed bin
Cah hicret etti. (Sz edilen kadnn) annesi ve kardelerinin annesi Umeyme binti
Abdilmuttalib de bu arada hicret etti. Btn Cah oullar hanmlaryla birlikte hicret ettiler.
Onlarn gitmesinden sonra Ebu Sfyn evlerine yerleti ve oray sahiplendi. Ebu Sfyn bin
Harbin kz Faria, Ebu Ahmed bin Cahin nikh altndayd. Bu sz edilen drt kii de
Kubya yerleti.
Byle bir grubu saydktan sonra yle diyor: Sonra mer bin Hattab ve Ayya bin Rebia
yirmi binekliyle birlikte ktlar ve Medineye geldiler. Onlar Umeyye bin Zeyd oullarnn
mntkasnda el-Avl denilen yere yerletiler.Onlara Ebu Huzeyfe Radyallahu anhnin
mevls (klesi) Slim Radyallahu anh namaz kldryordu. lerinde en ok Kuran bilenleri
oydu. Him bin As bin Vil de Mslman olmu, mer bin Hattab Radyallahu anha
kendisiyle birlikte hicret etmek zere sz vermi ve: Seninle Gifar oullarnn kuyusunun
yannda buluuruz demiti. Ancak Himn kavmi onun niyetini anlam ve kendisini
hicretten alkoymutu. Sonra Ebu Cehil ve Hris bin Him Medineye geldiler. Ayya bin
Ebi Rebiayla konutular. O, onlarn anadan kardeleri ve amcalarnn oluydu. Ona
annesinin, kendisini grmeden ban ykamamak ve glgede durmamak zere adakta
bulunduunu haber verdiler. Bu haber zerine yrei yand ve onlarn dediklerini dorulad.
Dolaysyla onlarla birlikte geri dnmek zere kt. Ama onlar yolda onun ellerini arkadan
baladlar. Bu ekilde Mekkeye gtrdler ve orada hapsedilmi bir halde saklamaya
baladlar. Yce Allah onu Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin duasyla kurtarncaya
kadar da byle kald. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir namazn kunut duasnda yle
dua etti:
Ey Allahm! Velid bin Velidi, Seleme bin Him, Ayya bin Ebi Rebiay ve
mminlerden gszlklerinden dolay bask altnda tutulanlar (mustazaflar) kurtar. Ey
Allahm! Mudar zerindeki azabn artr. Bunu onlar iin Yusufun ktlk yllar gibi ktlk
yllar kl. Sonra, ey Allahm, Ayya bin Ebi Rebiay ve dierlerini kurtar ve onlar
Medineye hicret ettir.
Daha sonra Talha bin Ubeydillah geldi. O ve Suheyb bin Sinn, Haris bin Hazrec oullarnn
arasnda Hubeyb bin sfn yanna yeletiler. Talhann Ebu Umme Esad bin Zurrenin
yanna yerletii de sylenmitir. Suheyb mal sahibi biriydi. Kureyliler onu ldrmek ve
maln almak iin peine takldlar. Onlar yanna geldiklerinde, kendilerine doru bakt. Onlar
da ona baktlar. Bu srada onlara: Bildiiniz gibi ben sizin iinizde en iyi atan adamm.
Vallahi, Allahn iinizden lmesini diledii kimseler lmeden bana ulaamazsnz. Onlar da:
yleyse maln brak sen ekip git dediler. O da:
110
Ben malm Mekkede braktm. Size bir iaret veririm siz ona gre bulup alrsnz dedi.
Onlar, onun doru sylediini anladlar ve aldklar iarete binaen, peini brakp Mekkeye
geri dndler. Bylece maln aldlar. Bunun zerine u yet indi:
nsanlardan yleleri de vardr ki, canlarn Allahn rzasn kazanma yolunda feda ederler.
Allah kullarna kar efkatlidir. (Bakara, 2/207)
Osman bin Affan Radyallahu anh, Neccar oullarndan Hassan bin Sbit Radyallahu anhn
kardei Evs bin Sbit Radyallahu anhn yanna yerleti. Uzzb da Sad bin Haysemenin
yanna yeleti. O bekrd. Bylece Mekkede Mslmanlardan (kendi iradeleriyle) Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem, Ebu Bekir Radyallahu anh ve Ali Radyallahu anhden baka
kimse kalmad. Bu ikisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emriyle onun yannda
kalmlard. Baz kimseler de zorla tutuldular. Onlar kendi kavimleri alkoydu. Onlar hicret
etmeye ok arzulu olduklarndan kendileri iin mcahitlere yazlan ecir yazld.214[214]
Gazali diyor ki: te muhacirler Mekkeyi byle gruplar halinde veya teker teker
terkediyorlard. Sonuta Mekke neredeyse Mslmanlardan tamamen arndrlm bir hal ald.
Kureyliler de, bir yurdun kendini slma feda ettiini, slmn zerinde kk salaca ve
iinde korunaca bir rol stlendiini hissettiler. Dolaysyla Muhammed Sallallahu aleyhi
vesellemin davetinin girdii bu (kendi alarndan) tehlikeli dnemden dolay ilerine bir
korku dt. Kanlarnda, canndan korktuu zaman iyice saldrganlaan canavarlarn
duygularna benzer duygular hareket etmeye balad.
Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem henz Mekkedeydi. Ancak bugn yarn sahabilerine
kavuacan mutlaka biliyordu. Srann kendine gelmesine kadar acele etmiyordu.215[215]
mni Dersler ve ller

1. Prof. Muhammed Said Ramazan yle diyor:
Mekkede Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashabnn kar karya olduklar imtihan;
ikence, eziyet grmek ve mriklerden grdkleri eitli ekillerdeki alay ve hakaretlerdi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara hicret iin izin verince bu seferki imtihanlar da
vatanlarn, mallarn, evlerini ve varlklarn terketmek oldu. Onlar dinleri hakknda vefakr,
Rablerine kar ihlasl kimselerdi. Gerek birinci ve gerekse ikinci imtihann getirdii
skntlar ve zorluklar kararl bir sabr ve yklmaz bir azimle karladlar. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem kendilerine Medineye hicret etmeleri zere iarette bulunduunda,
arkalarnda vatanlarn ve iindeki mallarn, varlklarn, yaknlarn brakarak o tarafa
yneldiler. O zaman kendilerini saklayarak ve gizlenerek ktlar. Bunu ise varlklarn ve
arlk tekil eden eyalarn geride brakmak suretiyle gerekletirmeleri mmknd.
Nitekim dinlerini kurtarmak iin btn bunlar Mekkede braktlar. Bunlarn yerine,
kendilerini barndrmak ve yardmc olmak zere onlar Medinede bekleyen kardeler
kazandlar.216[216]
2. stad Muhibbuddin el-Hatib diyor ki:
slmi ruh, slm hidayetini kolayca anlayabilecei, hayatn her alannda bu hidayet izgisine
gre amel etme imkn bulabilecei, istedii herkesi slma davet etme zgrlne sahip
olaca, btn gerekleri ve iyilikleri onlara ulatrabilecei bir dzen ve ynetim ortamnda
yaamak ister. Byle bir ortamda gerek Mslman ferdin ve gerekse slmi cemaatin btn
hallerinde sz konusu iki eyin aktan yerine getirilmesi mmkn olur. O ortamda hakkn
yle bir gc olur ki bu gle, ona engel olan veya Mslmanlarn insanlar hidayete davet
etmelerini, o hidayetin gereini evlerinde, dkkanlarnda, derneklerinde, toplant yerlerinde
214[214]
bn Abdilberrin ed-Durer fihtisaril-Meazi ves-Siyerinden zetlenerek. (75-79). Dr. evki Dayfn

tahkikiyle. Drul-Mearif basks.
215[215]
Fkhus-Sre (168-169).
216[216]
Fkhus-Sre (137).
111
yerine getirmelerini engelleyen kimsenin yola getirilmesi mmkn olur. slmi ruh gelince
islm hkmlerini uygulayan, onun davetini koruyan ve mmeti onun adbna ynlendiren
dzenin glgesinde ilerleyince artk bu ruh slm iin, onun ycelmesi, dairesinin genilemesi
amacyla alan, onun bahelerinde rn veren bir g haline gelir. Ama eer slma ters
den, onun davetini ezen, mmeti onun adbna gre eitmeyen bir dzen altnda ortaya
kar ve geliirse, onun gc slm destekleme ve hidayetini etrafa yayma imknndan
mahrumdur.217[217]
3. eyh Abdlaziz bin Rid en-Necdi de zet olarak yle diyor:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve dierlerinin hicretinde pek ok yarar ve dnen
iin birok ibret vardr. Bunlardan bazlarna iaret edeceiz ki, bir mmin zalimlerden sz
konusu hicreti yapan kimselerin karlat gibi bir uygulamayla karlarsa dini kurtarmak
ve Allaha davet iini yrtmek zere gidecei topraa ulamak iin bir yol ve imkn
bulduunda hicret etsin.
Birincisi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, kendisine ve dierlerine katlanamayacaklar
ikenceler etmelerine ramen kavmi kendisini hakka davet etmekten alkoymak zere
ldrmeye karar verinceye kadar onlarn arasndan kmamtr. Bunda ise onun dinine davet
edenler iin ibret vardr.
kincisi: Sahabileri -Allah kendilerinden raz olsun- ondan nce ve Medine hicretinden nce,
ikencelere katlanamayacak derecede zayf dnce Habeistana hicret ettiler. Bununla
birlikte onlardan Mekkede dinlerine davet eden baz kimseler kald. Ancak onlar sayca azd
ve aralarndan bazlarn koruyan adamlar vard. Onlar Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme olan sevgilerinden ve cihada (kfr karsnda dayanmaya) g
yetirebilmelerinden dolay, bozgunculara kar hccet ortaya koymak ve zayf grlenlerden
ve dierlerinden hak zere olanlar savunmak amacyla kaldlar. Bu durumda olan bir kimse
iin uygun olan, eziyetlerine sabredebildii srece zalimlerin arasndan bir baka yere
gememesidir.
ncs: Allaha, Kitabna ve Raslne gerek anlamda iman kalplere girince ve ruh onu
bilgi ve anlay zere iyice sindirince onun mutlaka da akseden amellerle ve canla, malla
verilen cihadla rnlerini ortaya koymas gerekir.
Drdncs: Burada daha nceki hususu aklayc bir durum vardr ki o da udur: Onlar
kendilerine Allahtan ve Raslnden ulaanlar stn tutarak, beraberindeki aclara ramen
hakk, mal, evlad, aile, airet ve vatan gibi kendi nazarlarnda en kymetli olan varlklara
tercih ederek kavimlerinden ayrlmlardr.
Beincisi: Balayc ynnden olmasna ramen mal azl onlar hicretten alkoymamtr.
Bunun yansra oluk ocuu, dostlar, zerinde yetitikleri ortam ve Mekkede ok basit
yollarla elde ettikleri kazanlar hicretten geri kalmak iin gereke gstermemilerdir. nk
btn bunlarn hatta btn dnya varlklarnn Allahn hicretleri karlnda kendileri iin
hazrlad ecre denk olmadn biliyorlard. Bunun yansra bir eyi terkedene dnyada ve
ahirette onun karlnn verileceini anlamlard. Nitekim gelimeler ve olaylar da bunu
doru karmtr.
Altncs: Dmanlarnn gcne denk veya ona yakn bir gce sahip oluncaya kadar, kendi
dinlerini benimsemeyen ve onun hkmne raz olmayan kimselerin tahakkm altnda
aalanmaya ve boyun emeye raz olmadlar. e yarar silahlarn dnda sahip olduklar her
eylerini arkalarnda brakp Allaha gvenerek yola ktlar. Bununla birlikte gizlice
uzaklama, tuzak kurma, ilerini dmanlarndan saklama, aralarnda birlik oluturma,
saflarn birletirme, kendilerine dman olan herkese kar durmalarna ve onlardan
korunmalarna yarayacak gelecee ynelik kuvvet hazrlama gibi g yetirdikleri ve
yetirebilecekleri sebeplere de bavurdular. Bunlarla ve Rabblerinin kendilerini
desteklemesiyle geni beldeler fethettiler. Ey mmin! Boyunlarna klelik ve smrge
217[217]
Min lhmtil-Hicre (8-9), Selefiye Yaynevi basks.
112
boyundurluu geirilmi, bugn ve bugnden nce balarna karanlk kbusu rtlm

Mslmanlarn sfatlarn incele. Szn ettiimiz kimselerin sfatlarnn tam tersi olduunu
grrsn.218[218]
4. Muhammed Gazali yle diyor: Hicret bir grevlinin yakn bir beldeden uzak bir beldeye
gemesi deildir. Rzk arayan bir kimsenin verimsiz bir topraktan verimli bir topraa g
etmesi de deildir. Kendi yuvasnda gven iinde yaayan bulunduu yerde kk salm olan
bir kimsenin karlarn heba etmeye, btn mallarn feda ederek sadece kendini kurtarmaya
zorlanmasdr. Kendisini buna zorlayanlarn, kendisine kar gayet rahat hareket edeceklerini,
yamac bir anlayla davranacaklarn bildiinden yolun banda veya sonunda ldrlmeyi
de gze alr. te byle bir eye mminden bakas g yetiremez. ok pheci, zayf
karakterli ve endieli bir kimse byle bir eye hibir ekilde g yetiremez. O Yce Allahn
hakknda yle buyunduu kimselerdendir:
Biz eer onlarn zerine: Kendi nefislerinizi ldrn yahut yurtlarnzdan kn diye
yazsaydk ok az dndakiler bunu yapmazlard. (Nisa: 4/66)
Mekkede Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle buluan ve ondan hidayet nurlar alan ve
birbirlerine hakk ve sabr tavsiye eden erler ise, kendilerine hicret edin dendii anda hi
zorlanmadan yola koyuldular ve slm yceltecekleri, onun geleceini gvenceye alacaklar
yerlere hicret ettiler. Mrikler birde baktlar ki, halkyla mamur olan Mekke bombo bir hale
gelmi ve insanlarn dolat yerler ssz bir hale gelmi.219[219]
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in ve Arkadann Hicreti

bn shak diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, hicret eden sahabilerinden sonra
kendisine de hicret iin izin verilmesini bekleyerek Mekkede kald. Sahabilerinden
hapsedilenler ve oyuna getirilenler dnda Ali bin Ebi Talib Radyallahu anh ve Ebu Bekir
Radyallahu anhden baka Mekkede onunla beraber kimse kalmamt. Ebu Bekir
Radyallahu anh hicret iin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden sk sk izin istiyor
ancak o: Acele etme belki Yce Allah sana bir arkada tayin eder diyordu. Ebu Bekir
Radyallahu anh o arkadan (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) bizat kendisi olmasn
arzuluyordu.220[220]
Muhammed Gazali diyor ki: Mekkenin tautlar bu meseleyle ilgili kkl bir karar almak
zere Drun-Nedvede toplandlar. Bazlar Muhammed -Aleyhisselam-n ellerine zincir
vurularak ve kuvvetli bir ekilde balanarak hapse atlmas, kendisine yiyecekten baka bir
ey verilmemesi ve lnceye kadar bu hal zere braklmas ynnde gr ortaya attlar. Bir
bakas Mekkeden srgn edilmesi ve bir daha oraya girmesine izin verilmemesi bylece
Kureyin onun iinden elini ekmesi ynnde gr ileri srd. Bu grlerin her ikisi de
kesin bir sonuca ulatrmayacak nitelikte grldnden kabul edilmedi ve Ebu Cehilin teklif
ettii eyin uygulanmas zerinde gr birliine vard. Ebu Cehil yle demiti:
Benim grme gre Kureyin her kolunda soylu, orta halli ve gayretli bir gen bulun.
Sonra her gence keskin bir kl veririz. Sonra onlarn hepsi birden ona, bir adamn vurmas
gibi vururlar, ldrdklerinde kan btn kabileler arasnda dalm olur. Haim oullarnn
btn Kureye sava amaya g yetireceklerini sanmyorum. Artk nlerinde diyetten baka
bir seenek kalmaynca biz de diyetini deriz.
Toplantya katlanlar kendilerini akna eviren problem iin bu zm kabul ettiler ve
bunu uygulamak iin gerekli hazrlklar yapmak zere daldlar. Kuran- Kerim bu
cinayetin tasarlanmas hadisesine u ekilde iaret etmitir:
218[218]
Uslus-Sretil-Muhammediye (71-73) zetlenerek.

220[220]
bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufla birlikte (2/221).
219[219]
113
Hani inkr edenler seni balayp hapsetmek, ldrmek veya (Mekkeden) karmak iin
tuzak kuruyorlard. Onlar tuzak kurarken Allah da tuzak kuruyordu. Allah tuzak kuranlarn en
hayrlsdr. (Enfal: 8/30)221[221]
Aie Radyallahu anhann rivayet ettii ve Buharinin, hadis kitaplarnn en sahihi olan
kitabnda naklettii, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicretiyle ilgili hadiste, Aie
Radyallahu anha bn Dainnenin Eb Bekiri himayesine almasn, Eb Bekirin onun
himayesini geri evirmesini szkonusu ettikten sonra yle demitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem o gn Mekkedeydi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Mslmanlara
dedi ki:
Bana sizin hicret yurdunuz gsterildi. ki kayalk arasnda hurmalk bir alandr. Bylece
hicret edebilen herkes Medine tarafna doru hicret etti. Daha nce Habeistan toprana
hicret etmi olanlarn geneli de Medineye dnd. Ebu Bekir Radyallahu anh da Medine
tarafna hicret etmek zere hazrland. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona:
Acele etme. Ben izin verileceini umuyorum diye buyurdu. Ebu Bekir Radyallahu anh da:
Babam sana feda olsun, sen byle bir ey umuyor musun? diye sordu. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
Evet dedi. Bunun zerine Ebu Bekir Radyallahu anh, Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin arkada olmak iin kendisini hicretten alkoydu. Bundan sonra drt ay sreyle,
yannda tuttuu iki binek devesini aa yaprayla besledi.
bn ihab diyor ki: Urve yle syledi: Aie Radyallahu anha dedi ki:
Biz bir gn lenin ilk vakitlerinde Ebu Bekir Radyallahu anhn evinde otururken bir kii
Ebu Bekir Radyallahu anha:
u, ba rtl halde gelen kii Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemtr! dedi. -Daha nce
yanmza gelmedii bir saatte geliyordu- Ebu Bekr Radyallahu anh:
Annem ve babam ona feda olsun. Bu saatte onun gelmesine sebep mutlaka nemli bir i
olmaldr. dedi. (Aie Radyallahu anha dedi ki:
Derken Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gelip ieri girmek iin izin istedi. Kendisine
izin verildi. eri girdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebu Bekir Radyallahu anha:
Yanndakileri kar dedi. Ebu Bekir Radyallahu anh da:
Babam sana feda olsun, onlar senin aile efradndr, ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi
vesellem! dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Bana (hicret iin) yola kma izni verildi diye buyurdu.
Ebu Bekir Radyallahu anh:
Babam sana feda olsun, arkadalk edecek miyim, ey Allahn Rasul diye sordu.
Evet dedi. Bunun zerine Ebu Bekir Radyallahu anh:
Babam sana feda olsun, u iki bineimden birini al ya Rasulallah Sallallahu aleyhi
vesellem! dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
cretiyle diye buyurdu. Aie Radyallahu anha dedi ki:
Biz onlar iin gzel bir yol hazrl yaptk. Kendileri iin daarca azk koyduk. Esm binti
Ebi Bekr Radyallahu anh kuann bir ksmn koparp onunla daarcn azn balad. Bu
yzden o kuakl olarak adlandrld.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu Bekr Radyallahu anh Sevr danda bir
maaraya vardlar. gece orada saklandlar. Abdullah bin Ebi Bekr geceleri yanlarnda
kalyordu. O, o zaman delikanllk anda, etraf tanyan ve iyi kavrayl bir genti. Seher
vakti ortalk daha tam aydnlanmadan yanlarndan ayrlyor ve adeta Mekkede
gecelemiesine Kureylilerle birlikte sabahlyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
ve Ebu Bekir Radyallahu anha kar planlanan her ne oyunu duysa hemen onu zihnine
yerletiriyor ve ortalk iyice kararmadan bu duyduu eylerin haberlerini kendilerine
221[221]
Fkhus-Sre (169), bn Him Sresi, er-Ravdul-Unufla birlikte (2/221-223)ten zetlenerek.
114
ulatryordu. (Maarada) onlarn etrafnda Ebu Bekr Radyallahu anhn mevls (klesi)
Amir bin Fuheyre samal baz koyunlar otlatyordu. Akamn biraz gemesinden sonra
koyunlar yaknlarna getirip yatryordu. Onlar (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu
Bekir Radyallahu anh)da taze stlerden itikten sonra yatyorlard. Bu itikleri st kendi
samal koyunlarnn styd ve iine kzgn ta atlarak kaynatlyordu. Amir bin Fuheyre
ortalk daha tam aydnlanmadan gelip koyunlarn kaldrr (ve otlaa gtrrd). (Amir)
onlarn maarada kaldklar gece boyunca, her gece ayn eyi yapt. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ve Ebu Bekir Radyallahu anh ed-Diylden bir kiiyi -bu kii Abd bin Adiyy
oullarndand- rehber ve yol gstericisi olarak tuttular. Bu kii yollar iyi bilen, rehberlikte
tecrbeli bir adamd. Bu kii elini kana bandrarak As bin Vil es-Sehmi ailesi arasnda yemin
etmiti. O adam o zaman Kurey kfirlerinin dinindendi. (Belirtilen ekilde yemin etmesi
zerine) ona gvendiler. Bineklerini ona teslim ettiler. Bu adamla (maarada geen)
geceden sonra nc gecenin sabahnda Sevr maarasnda szletiler. Amir bin Fuheyre de,
beraberlerinde rehber olmak zere, onlarla birlikte yola kt. Rehber onlar sahil yolundan
gtrmeye balad.222[222]
Daha sonra Buhari, senedini vererek bn ihbn yle dediini rivayet ediyor: Bana
Abdurrahman bn Mlik el-Mudlic -bu kii Surke bin Mlik bin Cuumun kardeinin
oludur- rivayet etti, o kendisine babasnn rivayet ettiini bildirdi, o da kendisinin Suraka bn
Cuumun yle dediini duyduunu bildirdi: Kurey kfirlerinin elileri bize geldi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ve Ebu Bekr Radyallahu anh ldrecek ve esir
edecek kiiye onlarn herbiri iin ayr ayr dl verileceini ifade ediyorlard. Ben, kavmim
Mudlic oullarnn meclislerinden bir mecliste oturmakta olduum bir srada onlardan bir
adam geldi. Biz otururken yanbamzda durdu ve
Ey Suraka! Ben sahilde baz karartlar grdm. Sanyorum onlar Muhammed ve
arkadalaryd dedi. Suraka dedi ki: Ben bu kimselerin onlar olduunu anladm. Fakat
dedim ki:
O grdklerin onlar deildirler. Ancak sen filan ve falan kiileri grmsndr. Bunlar bizim
gzlerimizin nnde kp gittiler dedim. Sonra mecliste bir sre oturdum. Sonra kalkp
(evime) girdik. Cariyeme atm alp karmasn ve yksek tepenin arkasnda beni beklemesini
emrettim. Ben de kargm alarak evin arkasndan ktm. Kargmn (demirli) alt tarafn yerde
srkledim, st tarafn da aaya doru edim. Sonra atmn yanna geldim ve (Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem ve beraberindekilere hzla) yaklamak iin atm drt nala
kaldrdm. Sonunda onlara yaklatm. Bu srada atm srt ve ben de zerinden dtm.
Ancak hemen kalktm ve elimi fal oklarnn antasna soktum. Ordan fal oklarn karp:
222[222]
Buhr (7/272-273) Menkbul-Ensr

Hafz bn Hacer yle diyor:
ki kayalk arasnda hurmalk bir alandr Bu ifade hadisin metnine sokulmutur. Ancak bu ibare ez-Zuhriye ait
olan bir aklamadr. Burada sz edilen rya da bu babn (yukardaki hadisin getii babn) banda sz edilen
ryadan ayrdr. O da (birinci rya da) Buhrnin Ebu Musa -Radyallahu anh-dan onun da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-den rivayet ettii u hadiste gemektedir: (Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellembuyurdu ki):
Ryamda Mekkeden hurmalk bir yere hicret ettiimi grdm. Aklma burann Yemme veya Hacer
olabilecei geldi. Ancak burann Yesrib (Medine) olduunu anladm. Buhr bunu (7/267)de MenkbulEnsrn Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in ve ashabnn hicreti balkl babnda muallak (senedsiz)
kesin ifadeyle nakletmektedir.
Onlar senin aile efradndr: Bu szyle Aie -Radyallahu anha- ve Esm -Radyallahu anha-y kastediyordu.
cretiyle: es-Suheyli, er-Ravdda Marib alimlerinden birinden yle bir ey nakleder: Bu kiiye, Ebi Bekr Radyallahu anh-n btn maln Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-e balamasna ramen Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-in ondan niin (cretsiz) binek almaktan kand soruldu. O da yle syledi:
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- hicretinin sadece kendi malyla olmasn arzulad.
Bu kii yollar iyi bilen, rehberlikte tecrbeli bir adamd: Bu sz ez-Zuhriye aittir. Ancak hadisin metnine
sokulmutur.
Bu kii elini kana bandrarak As bin Vil es-Sehmi ailesi arasnda yemin etmiti: Onlar bir eye yemin ederken
ellerini kana veya kirletecek bir eye banddrlard. Bu hareket onlarda yemini tekid anlamna geliyordu.
115
Bunlara zarar verir miyim yoksa veremez miyim? diye fal ektim. Azulamadm ey kt.
(Yani zerine hayr yazan ok kt.) Ben yine de atma bindim ve fal oklarnda kan sonuca
muhalefet ettim. (Atmn) beni onlara (Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve
beraberindekilere) yetitirmesi iin uratm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kuran
okuyuunu duyacak kadar yaklatm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem arkasna dnp
bakmyor, Ebu Bekir Radyallahu anh ise sk sk dnp bakyordu. Bu srada atmn n
ayaklar t dizlerine kadar yere (kuma) batt. Ben de attan dtm. Sonra (at) kalkmaya
zorladm ve o da kalkt. Ancak ayaklarn bir trl karamyordu. Kalkp dorulabildiinde
de n ayaklarnn brakt izden ge doru duman gibi parlt ile bir ey ykseldi. Ardndan
yine fal oklaryla fal ektim ve arzulamadm ey kt. Bunun zerine onlara emn diye
seslendim. Onlar da durdular. Ben atma binerek yanlarna gittim. imde onlara herhangi bir
ey yapmaktan alkonulmam karsnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin iinin stn
gelecei kanaati hasl oldu. (Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme):
Kavmin senin bana dl koydu dedim ve insanlarn onlarn hakknda yapmak istedikleri
eylerden haberlerini kendilerine bildirdim. Kendilerine yol az ve ihtiya maddeleri
sundum. Ancak benden bir ey almadlar ve hibir ey de istemediler. Sadece (Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem:
Bizim haberimizi gizle dedi. Ben, bana bir emn yazs yazmasn istedim. Amir bin
Fuheyreye emretti. O da bir deri parasnn zerine yazd. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yoluna devam eti.223[223]
bn ihab dedi ki: Bana Urve bin Zubeyrin bildirdiine gre daha sonra Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem, Mslmanlarn bir kafilesi iinde bulunan Zubeyr Radyallahu
anha yetiti. Bunlar m tarafndan gelen tccarlard. Zubeyr Radyallahu anh, Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme ve Ebu Bekir Radyallahu anha beyaz elbiseler giydirdi.
Medinede de Mslmanlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden yola
ktn duydular. (Bu yzden onu karlamak amacyla) her sabah Harra denilen mevkiye
gelip le sca bastrncaya kadar bekliyorlard. Bir gn yine uzun sre bekledikten sonra
dnmlerdi. Onlar evlerine ekildikten sonra yahudilerden bir adam bekledii bir eye
bakmak iin kulelerinden birine kt. Bu srada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve
arkadalarnn beyazlara brnm halde serap grntsn yararak geldiklerini grd.
Bunun zerine yahudi avaznn kt kadar bir sesle: Ey Arap topluluu! te sizin
beklediiniz o davetliniz geliyor diye barmadan kendini alamad. Bunun zerine
Mslmanlar hemen silahlarn kuanarak yola koyuldular ve Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemi Harra zerinde karladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn sa
223[223]
Kayna ileride verilecek.

Baz karartlar grdm: Yani baz insanlar grdm.
Kargmn (demirli) alt tarafn yerde srkledim, st tarafn da aaya doru edim: Byle yapmasndaki
gayesi kargnn demirinin parltsnn arkadan grnmemesini salamakt. nk kimsenin kendisinin ardndan
gelip de konulan hediyeye ortak olmasn istemiyordu.
Oklar: Burada kasdettii oklar ucunda demir ve arkasnda kuyruk bulunmayan fal oklardr.
Arzulamadm ey kt: Yani zarar veremezsin oku kt.
Peygamber onun aleyhine dua etti: el-smilinin verdii, Berdan rivayet edilen ve Halifenin naklettii
hadiste de yle denmektedir: Bunun zerine: Ey Allahm! stediin ekilde bizden (kar karya
bulunduumuz tehlikeyi) sav dedi. lgili babn 18. hadisi olan Enes -Radyallahu anh- hadisinde de yle
denmektedir: Bunun zerine Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- ona bakt ve Allahm onu yere dr
dedi ve at onu yere att.
Duman gibi parltl bir ey...: Bunun atesiz ekilde bur duman olduu sylendii gibi toz olduu da
sylenmitir.
Onlara emn diye seslendim: Ebu Halifenin rivayetinde de yle denmektedir: Ey Muhammed! Bunun
senin iin olduunu anladm. Beni iinde bulunduum durumdan kurtarmas iin Allaha dua et. Vallahi ben de
senin arkandan gelen (seni izleyen) kimsenin gzn krelteceim (yani yanltarak sana ulamasn
nleyeceim). (el-Feth, 7/283-285ten zetlenerek.)
116
taraflarndan ilerledi ve beraberindekilerle birlikte Amr bin Avf oullarnn mahallesinde indi.
Bu olay Rebiul-evvel aynn Pazartesi gn meydana gelmiti. Ebu Bekir Radyallahu anh
insanlarn arasnda ayakta durdu. (Yani ho geldin demeye gelenlerle ilgilenip, onlarla
musafaha etti.) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de sessiz bir ekilde oturdu. Hatta
ensardan gelenler iinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi daha nce grmemi olanlar
Ebu Bekir Radyallahu anhe selm veriyorlard. Sonunda Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme gne vurunca Ebu Bekir Radyallahu anh ridsyla onu glgelendirdi ve insanlar
bu gelime zerine onun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem olduunu anladlar.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Amr bin Avf oullarnda on drt ksur gece kald. (Bu
sre iinde) takva zere bina edilmi olan mescidi (yani Kuran- Kerimde: phesiz ilk
gnden takva zere kurulan mescid... (Tevbe, 9/108) diye sz edilen Kuba Mescidini) ina
etti. Sonra bineine bindi ve ilerledi. nsanlar da onunla birlikte yrdler. Sonunda (devesi)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mescidinin bulunduu mevkiye kt. O zaman
Mslmanlardan baz erkekler namazlarn orada klyorlard (yani oray kendilerine bir
namazgh edinmilerdi). Bu yer, Sad bin Zurrenin himasinde olan Sehl ve Sheyl adl iki
yetim ocua ait bir hurma kurutma yeriydi. Binei oraya knce Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
nallah konaklayacamz yer, buras olacaktr diye buyurdu. Sonra Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem (ad geen) iki genci arp, hurma kurutma yerini mescid yapmak iin
onlarla bu yer hakknda pazarlk yapt. Onlar:
Hayr. Biz buray sana balyoruz, ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! dediler.
Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oray ba olarak kabul etmek istemedi ve
onlardan belli bir karlkla satn ald. Sonra oraya Mescid ina etti. Mescidin yapmnda
kendisi de onlarla (sahabilerle) birlikte kerpi tamaya balad. Kerpi tarken bir yandan da
u beyitleri okuyordu:
Ey Rabbimiz! Bu tadmz yk Heyberin (kymetli hurma) ykleri deildir.
Ama bu ykler -ey Rabbimiz!- onlardan daha deerli ve daha temizdir.
Ey Allahm! Gerek karlk ancak ahiret karldr.
Sen ensra da muhacirlere de rahmet eyle.
Mslmanlardan ismi bana zikredilmemi bir adama ait iirini okumutu.
bn ihab dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu beyitlerin dnda, bir iirin
beyitlerini tam olarak okuduu, hadislerde bana rivayet edilmedi.224[224]
Enes bn Mlik Radyallahu anhn yle syledii rivayet edilmitir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, arkasna Ebu Bekir Radyallahu anh alm olarak
Medineye geldi. O zaman Ebu Bekir Radyallahu anh ya biraz ilerlemi ve tannan biriydi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise pek tannmayan ve henz gen saylacak yata
biriydi. Bazen bir adam Ebu Bekir Radyallahu anh ile karlar ve kendisine:
Ey Ebu Bekir! u nndeki adam kimdir? diye sorard. O da:
224[224]
Buhr (7/281-28) Menkbul-Ensr.

le sca bastrncaya kadar bekliyorlard: bn Sadn rivayetinde yle deniyor: Gne kendilerini yaknca
evlerine dnyorlard.
Beyazlara brnm halde...: Zubeyr -Radyallahu anh- ve Talha -Radyallahu anh-n kendilerine giydirmi
olduu beyaz elbiseleri giyinmi halde.
Serap grntsn yararak...: Yani onlarn ortaya kmasyla k yansmasnn meydana getirdii serap
kayboluyordu.
Ey Arap topluluu!: Abdurrahman bin Uveymin rivayetinde de Ey Kyele oullar! diye gemektedir. Bu
kii ise ensrn eski bir nineleriydi. Evs ve Hazrecin anneleri bu kiiydi. Bu kii ise Kyele binti Khin bin
Uzredir.
Bu olay Rebiul-Evvel aynn Pazartesi gn meydana gelmiti: Muteber olan tarih bu tarihtir. Bu olayn
Cuma gn meydana geldiini syleyenler yanlmlardr. Musa bin Akabenin bn ihbdan naklettii
rivayette de yle denmektedir: Oraya Rebiul-Evvel aynn hillinde geldi. Yani ad geen ilk gnnde
gelmiti. (el-Feth, 7/286-287den zetlenerek.)
117
Bu bana doru yolu gsteren adamdr derdi. Adam da onun normal gittii yolu, kasdettiini
sanar ve gitmek istedii yola en kestirme ve doru yoldan gidebilmek iin nndeki kiiden
yararlandn dnrd. Bir keresinde Ebu Bekir Radyallahu anh arkasna bakt. Atl
birinin arkadan kendilerine yetitiini grd.
Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Arkamzda bir atl var, bize yetimi dedi.
Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de arkasna bakt ve:
Ey Allahm! Onu yere dr diye buyurdu. Bu srada at adam drd. At sonra
kineyerek kalkt. Adam:
Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! Bana istediini emret dedi. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem de:
yleyse yerinde dur ve bizim peimizden gelecek kimseyi brakma diye buyurdu. Bylece
gnn banda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin canna kasteden biriyken ayn gnn
sonunda adeta onu savunan bir silah haline gelmi oldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
(bu yolculuun) sonunda Harra civarna yerleti. Sonra ensra haber gnderdi. Onlar
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve Ebu Bekir Radyallahu anhn yanlarna gelerek
kendilerine selm verdiler ve yle dediler:
Gven iinde bineklerinize binin. Size itaat edilecek. Bunun zerine Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ve Ebu Bekir Radyallahu anh bineklerine bindiler. Gelen ensriler de
nlerinde silahl bir ember oluturdular. Medinede de: Allahn Peygamberi geldi. Allahn
Peygamberi geldi denildi. Bylece onlar da gelerek bakmaya ve Allahn Peygamberi geldi
demeye baladlar. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye doru ynelip
ilerlemeye balad. Sonunda Ebu Eyyub Radyallahu anhn evinin yannda indi. O bu srada
ailesiyle konuuyordu. Bu arada, ailesine ait bir hurmalkta onlar iin hasat yapmakta olan
Abdullah bin Selm da (olanlar) duydu. Hemen aceleyle onlar iin topladn yanna alp
geldi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden bir eyler dinleyip sonra ailesine geri dnd.
Yaknlarmzdan kimin evi en yakndr? diye sordu. Ebu Eyyub Radyallahu anh:
Benim, ey Allahn Resul! u evim, u da kapmdr dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem:
yleyse git bize uyuyacamz bir yer hazrla diye buyurdu. O da:
Allahn bereketiyle kalkn dedi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gelince Abdullah bin Selm da geldi ve yle syledi:
Ben senin Allahn Peygamberi olduuna ve hak zere geldiine ehdet ederim. Yahudiler
beni kendilerinin efendileri, efendilerinin olu, en bilgilileri ve en bilgililerinin olu olarak
bilmilerdir. Onlar benim Mslman olduumu renmeden sen onlar ar. nk benim
Mslman olduumu renirlerse hakkmda bende olmayan eyler sylerler (beni
olduumdan farkl bir ekilde nitelerler). Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onlara bir adam gnderdi. Onlar hemen gelip yanna girdiler. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem kendilerine:
Ey Yahudiler topluluu! Yazk size, Allahtan korkun. Kendisinden baka ilh olmayan
Allaha yemin olsun ki siz benim gerek peygamber olduumu ve benim hak zere geldiimi
biliyorsunuz. Artk Mslman olun diye buyurdu. Onlar:
Byle bir ey bilmiyoruz dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme byle dediler.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ayn sz kere tekrarlad. (Ardndan):
Size gre Abdullah bin Selm nasl bir adamdr? diye sordu. Onlar da:
O bizim efendimiz ve efedimizin olu, en bilgilimiz ve en bilgilimizin oludur dediler. Bu
kez:
Peki o Mslman olursa ne dnrsnz? diye sordu. Onlar:
Allah korusun, o Mslman olacak biri deildir dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem tekrar:
O Mslman olursa ne dnrsnz? diye sordu. Onlar yine:
118
Allah korusun, o Mslman olacak biri deildir dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yeniden:
O Mslman olursa ne dnrsnz? diye sordu. Onlar da yine:
Allah korusun, o Mslman olacak biri deildir dediler. Bunun zerine Raslullah
Ey bn Selm! k yanlarna! dedi. O da kt ve yle syledi:
Ey yahudiler topluluu! Allahtan korkun. Kendisinden baka ilh olmayan Allaha yemin
olsun ki siz onun gerek peygamber olduunu ve onun hak zere geldiini biliyorsunuz.
Onlar:
Yalan sylyorsun dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlar yanndan
kard.225[225]
Buharinin Sahihinde geen hicretle ilgili hadislerden biri de Enes Radyallahu anhn Ebu
Bekr Radyallahu anhden rivayet ettii u hadistir: (Ebu Bekr Radyallahu anh dedi ki:
Maarada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle birlikteydim. Bam kaldrdm. Gelen
adamlarn ayaklarn grdm.
Ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! lerinden biri bu tarafa doru aa bakacak
olsa bizi grr dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de:
Sus, ey Ebu Bekir! (Biz) ncleri Allah olan iki kiiyiz diye buyurdu.226[226]
mni dersler ve ller ksmna gemeden nce hicret esnasnda meydana gelen iki
olaydan sz etmek istiyoruz. Bunlardan birincisini Sahihinde Buhari, ikincisini ise el-Hakim
ve Tabern rivayet etmitir.
Buhari, Ber Radyallahu anhn yle sylediini rivayet etmitir: Ebu Bekir Radyallahu
anh Azibden bir eer satn ald. Ben onu, onunla birlikte tadm. Azib ona Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemn yolculuundan (hicretinden) sordu. O da:
Bizim durumumuz izlenmeye baland dedi. Derken geceleyin yola ktk. O gece ve
gndz hzl bir ekilde yrdk. le vakti oldu. Bizim iin bir kaya kaldrld. Onun yanna
225[225]

Hafz bn Hacer yle diyor: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-, arkasna Ebu Bekir -Radyallahu anh-i
alm olarak Medineye geldi: Burada Ebu Bekir -Radyallahu anh- kendi bineinin arkasna yani terkisine
aldnn kastedilmi olmas da, Ebu Bekir -Radyallahu anh-n arkadan bir baka binekle geldiinin kastdilmi
olmas da mmkndr. Yce Allah yle buyuruyor: Birbirini izleyen bin melekle size yardm edeceim
(Enfal, 8/9) (Bu yetin metninde, yukardaki hadisin metninde getii gibi arka arkaya anlamna murdif
kelimesi kullanlmaktadr.)
Ebu Bekir -Radyallahu anh- yal ve tannan biriydi: Burada yal denirken onun salarnn aarm olduu
anlam kastedilmektedir. Tannan biriydi: nk o ticaret iin yapt yolculuklarda Medineye uruyordu.
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- ise bu iki hususun her ikisinde de ondan farklyd. O Mekkeden (ticaret
yolculuklarna) kmayal epey olmutu ve onun henz salar aarmamt. Yoksa gerekte Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-, Ebu Bekir -Radyallahu anh-den yaa daha bykt. Mslimin Sahihinde
Muaviye -Radyallahu anh-den rivayet edildiine gre Ebu Bekr -Radyallahu anh- 63 yl yaad. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem-den sonra da iki yl ve birka ay yaamt. Dolaysyla Sahihteki rivayete gre Ebu
Bekr -Radyallahu anh-n Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-den yaa iki yldan daha kk olmas
gerekir.
Bu bana yol gsteren adamdr: bn Sad bunun sebebini kendisinin naklettii bir rivayette yle aklamtr:
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Ebu Bekir -Radyallahu anh-den insanlar kendisinden alkoymak iin
oyalamasn istemiti. Bu yzden: Sen kimsin? diye sorulduunda: Bir ihtiyacn karlamaya alan biriyim
diyordu. Beraberindeki kii kimdir? diye sorulduunda da: Bana yol gsteren rehbedir (hdidir) diyordu. O
bu szyle onun dinde kendisine yol gsterdii, hidyete erdirdii anlamn kastediyordu. Ancak insanlar onun
normal yolu tarif eden rehber olduunu sanyorlard.
Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-den bir eyler dinleyip sonra ailesine geri dnd: Ahmed bin
Hanbelin Msnedinde ve Tirmiznin Suneninde Zurre bin Evfnn Abdullah bin Selmdan rivayeti
tarkyla nakledilen, Tirmiznin ve el-Hakimin sahih olduunu syledikleri bir rivayete gre Abdullah bin
Selm -Radyallahu anh- yle sylemitir: Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Medineye geldiinde
insanlar onun etrafnda toplandlar. Ben de kendisine bakmak iin insanlarn arasnda gittim. Yzn yakndan
grnce o yzn yalanc yz olmadn anladm.
226[226]
119
geldik. Onun biraz glgesi vard. Ben Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin yere bir hrka
serdim. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun zerine yan st uzanp yatt. Ben
etrafndakileri kolaan edip tehlikeli bir ey varsa gidermek zere ktm. Bu srada bir
obana rastladm. Koyunlarnn nne dm kayadan bizim yararlandmz ekilde
yararlanmak istiyordu (yani glgesinden yararlanmak istiyordu). Ona:
Ey delikanl! Sen kime aitsin (kimin klesi veya hizmetisisin) diye sordum.
Ben filanca kiiye aitim dedi. Koyunlarnn arasnda hi stl olan var m? diye sordum.
Evet dedi. Bu kez:
Peki saar msn? diye sordum. O da
Evet dedi ve srsndan bir koyunu ald.
Memesini salla dedim. O da az bir miktarda st sad. Yannda bir de, zerinde hrka
bulunan bir su tulumu vard. Onu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin gzelce
szdm. Ardndan ste dktm ve alt tarafn serinletti. Sonra onu Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme gtrdm ve:
, ey Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem! dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem de iti. Ben de bylece memnun oldum. Sonra yola koyulduk. Bizi izleyenler de
izimiz zere geliyorlard.227[227]
Kays bin Numann yle dedii rivayet edilmitir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Ebu Bekr Radyallahu anh gizlice yola ktklarnda
Ummu Mabede uradlar. O:
Vallahi bizim (st veren) koyunumuz yok. Koyunlarmz hep gebe olduklarndan hi
stmz kalmad dedi. Sanyorum Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de:
u koyun nedir? diye buyurdu. O, o koyunu getirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
onun iin bereketle dua eti. Sonra da ondan bir kap st sad ve onlara ikram etti. Onu itiler.
Bunun zerine adam:
Sanyorum sen kendisinin sabii olduunu sanan kiisin dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem:
Bunu onlar diyorlar dedi. Adam:
Senin getirdiine ehdet ederim dedi. Sonra:
Sana uyaym m? diye sordu. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de):
Bizim glenerek ortaya ktmz duyana kadar hayr dedi. Daha sonra ona uydu.228[228]
Hicret ksmn, Ebu Kays Srme el-Ensrinin sylemi olduu u gzel beyitlerle
tamamlyoruz:
Kureyin arasnda on ksur yl kald
Kendisine bir dostla karlatnda t vererek,
Hac dnemlerinde gelenlere kendisini arzederdi
Ne kendisini barndracak birini ne de bir davet eden grebildi.
227[227]

Heysemi yle sylemitir: Bunu Bezzar rivayet etmitir ve ravileri Sahihte isimleri geen ravilerdir.
(6/58) Mecmauz-Zevid. Bunun el-Hakim (3/9, 10)da, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in sahabisi
Him bin Hubeyten rivayet edilen bir hidi bulunmaktadr. Mellif (el-Hakim) bu hadisin isnadnn sahih
olduunu ancak Buhr ve Mslimin Sahihlerine almadklarn sylemitir. Bu rivayetin sahihliine ve
rvilerinin doruluuna eitli deliller gsteriyor. Bunlardan biri Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in
Haymeteynde kaldnn birka sahih rivayette bildirilmi mtevatir bir haber olmasdr. Bir dier delil de
udur: Hadisi bu ekilde nakledenler, hadis uydurmakla, herhangi bir artrma ve eksiltme yapmakla itham
edilmeyen bedevilerden olan Haymeteyn halkdr. Hadisi Ebu Mabed ve Ummu Mabedden ibare olarak alm
ve ibare olarak nakletmilerdir. Bir dier delil de u: Bunun tpk elle almak gibi senedleri var. ocuk
babasndan, baba da dededen almtr. Ravilerde herhangi bir zayflk veya mrsel yoktur. Bir dier delil: Hurr
bin Sabah en-Nehai rivayeti Ebu Mabedden nakletmi, ondan da kendi olu nakletmitir. Zdul-Medn
tahkikisi de rivayetin hasen olduunu ifade etmitir. (3/57) el-Albni de yle diyor: Bu hadisin iki ayr
rivayeti daha bulunmaktadr ki, onlar Hafz bn Kesir, el-Bidye (3/192-194)te nakletmitir. Btn bu
rivayetleriyle hadis en azndan hasen derecesinin altna dmemektedir.
228[228]
120
Ancak bize geldiinde ve gnller ona kesin gvenince

ok honud oldu ve gnl huzurla doldu
Artk hibir zalimin zulmnden korkmaz oldu
nsanlardan hadi aacak kimselerden birinden de korkmaz oldu.
Helal yoldan kazandmz mallarmzdan onun iin bolca harcadk
Savalarda ve yardmlama anlarnda da canlarmz feda ettik
Btn insanlardan ona dmanlk edene dmanlk ederiz
ok yakn ve gnlden bir dostumuz dahi olsa
Allahtan baka Rab olmadn biliriz
Allahn kitabnn hidayete gtrdn de.229[229]
mni Dersler ve ller

1. Yce Allah hicretten sz ederken yle buyuruyor:
Siz ona (Peygambere) yardm etmezseniz, (bilin ki) kfredenler onu iki kiinin ikincisi
olarak (Mekkeden) kardklarnda Allah kendisine yardm etmiti. O ikisi maarada iken
arkadana: zlme! Allah bizimledir diyordu. Allah da ona gven duygusu vermi, sizin
grmediiniz askerlerle onu desteklemi ve inkr edenlerin szlerini alaltmt. Allahn sz
ise en ycedir. Allah ycedir, hakimdir. (Tevbe, 9/40)
Muhammed el-Gazali diyor ki: Btl yenilgiye uratan ve hakka yardm eden askerlerle
kastedilen sadece belli bir silah tr veya olaanst bir ekilde kendini gsteren bir gelime
deildir. Bu maddi ve manevi btn ynleri kapsayacak ekilde geni bir anlam ierir. Maddi
bir ey olduu zaman akla mutlaka ok byk varlklar getirmek gerekmez. Bazen gzn
grmedii kk bir mikrop bile gl bir ordunun yaptn yapabilir. Nitekim Yce Allah
buyuruyor:
Rabbinin askerlerini Ondan bakas bilmez. (Mdessir, 74/31)
Bazen Allah Peygamberi iin dmanlarnn gzlerini kreltir. Bu da bir tarafa yardm nitelii
tar. Bu kaderin, kurtulu sebeplerine yapmakta kusur eden bir toplulua hakszl deildir.
Aksine kaderin, hibir tedbir vesilesini brakmakszn hepsini kullanan bir toplulua
mkfatdr. Nice planlar var ki, insanlar byk bir dikkatle hazrlarlar, baarl olmas iin
son derece zen gsterirler, ancak daha sonra insan iradesini aan yahut nceden hesapta
olmayp sonradan ortaya kan birtakm gelimeler dolaysyla eitli zorluklarla kar karya
gelir ve en sonunda yce hikmet neyi gerektiriyorsa o olur. te bu Yce Allahn u sznde
anlamn bulan bir gelimedir:
Allah emrinde galibdir (mutlak g ve irade sahibidir), ancak insanlarn ou bilmez.
(Yusuf, 12/21)230[230]
2. Ksmi diyor ki: Zeydilerin mfessirlerinden bazlar yle demilerdir: Bu yet yani
Yce Allahn: O ikisi maarada iken arkadana: zlme. Allah bizimledir diyordu...
sz Ebu Bekir Radyallahu anhin ne derece yksek bir mevkiye sahip olduuna birok
ynden delalet etmektedir:
Ayette: Allah bizimledir deniyor.
229[229]
230[230]
bn Him Sresi (1/512). Zdul-Med (3/60).

Fkhus-Sre (176).
121
Allah da ona gven duygusu vermi... sznde kastedilen kiinin Ebu Bekir Radyallahu
anh olduu sylenmitir. Bu aklama Ebu Ali ve el-Asammdan rivayet edilmitir. Ebu Ali
yle demitir: nk korku iinde olan dolaysyla gvene ihtiya duyan oydu.
Burada kastedilen kiinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem olduu da sylenmitir. Bu
aklama da ez-Zeccac ve Ebu Mslimden rivayet edilmitir.
Crullah yle demitir: Kim Ebu Bekir Radyallahu anhin sahabiliini inkr ederse kfir
olur. nk o Allahn kitabnda bildirilen bir eye kar km olur.231[231]
3. Dr. Mustafa es-Sb, kartlacak dersler ve tler ile ilgili olarak yle diyor:
Islah arsnda samimi sadakat sahibi bir asker, komutan iin cann feda etmekten
ekinmez. nk komutannn selmeti davann selmeti demektir. Onun ortadan kaldrlmas
davann bertaraf edilmesine veya zayf drlmesine yolaar. Ali Radyallahu anhn,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicrete kt gece onun yatanda yatmas
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hayatta kalmas iin kendi cann ortaya koymaktan
baka bir ey deildi. nk Kureyin genleri kendisinden intikam almak iin kllarn ona
saplayabilirlerdi. Zira o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kurtulmasna imkan
salamt. Buna ramen Ali Radyallahu anh byle bir eye aldr etmedi. mmetin
peygamberinin ve davann kumandannn kurtulmas onun iin yeterliydi.232[232]
4. Yine yle diyor:
Mriklerin gzlerine perde ekilmi ve bylece Sevr maarasnda Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemi ve arkadan grememilerdi. Oysa hemen yanbalarna kadar gitmilerdi.
Rivayetlerde bize aktarlan, maarann kapsna rmcein a rmesi ve kuun yuva yapmas
olay, Yce Allahn peygamberlerine, davetilerine ve sevdiklerine nasl zen gsterdiini
ortaya koyan ve gnllere rahatlk veren temsillerden bir temsildir.233[233] Allahn kullarna
olan rahmeti, Peygamber -Aleyhisselam-n mriklerin eline gemesine ve onlarn onu ve
davetini ortadan kaldrmalarna msaade edecek deildi. Nitekim o btn alemlere rahmet
olarak gnderilmiti. Ayn ekilde Yce Allah samimi daveti kullarna da zorluk anlarnda
ltfuyla yardm eder ve onlar iinde bulunduklar darlktan kurtarr, hakszla uratlmaktan
korur. Mrikler etraflarn sardktan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve
arkadann onlardan kurtarlmas Yce Allahn u szn dorulayan bir gelimeden baka
bir ey deildir:
phesiz biz peygamberlerimize ve iman edenlere dnya hayatnda da ahitlerin duracaklar
gnde de yardm ederiz. (Mmin, 40/51)
Yine Yce Allahn u szn dorulamaktadr:
phesiz Allah iman edenleri savunur. Allah hibir hain ve nankr sevmez. (Hacc,
22/38)234[234]
5. stad Mnir el-Gadbn yle diyor:
Plan tamamen gizli tutulduu, Aie Radyallahu anha, Esma Radyallahu anha, Ebu Bekr
Radyallahu anh, bn Ureykit Radyallahu anh, bn Fuheyre ve Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin iinde bulunduu grup dnda Mslman kitleden bile gizlendii halde bir
insann tasarlyabileceinin stnde birtakm gelimeler dolaysyla plann baz ynleri aa
kt. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu gelimeleri tam bir teslimiyetle
karlad ve: zlme! Allah bizimledir. ncleri Allah olan iki kii hakknda sen ne
231[231]
Mehsinut-Tevil (8/218).
es-Sretun-Nebeviyye, Durs ve ber (67-68).
233[233]
Bu konuda Enes bin Malik -Radyallahu anh-n Ebu Bekir -Radyallahu anh-den rivayet ettii hadis
yeterlidir. Enes bin Malik -Radyallahu anh-n rivayet ettiine gre Ebu Bekir -Radyallahu anh- yle
sylemitir: Maarada Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemile birlikteydim. Bam kaldrdm. Gelenlerin
ayaklaryla kar karya olduumu grdm. Ey Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-! lerinden biri bize
doru aa bakacak muhakkak bizi grr dedim. O da: Sus, ey Ebu Bekr! ncleri Allah olan iki kii (yani
biz ncleri Allah olan iki kiiyiz) diye buyurdu.
234[234]
es-Sretun-Nebeviyye, Durs ve ber (71).
232[232]
122
diyorsun? diye buyurdu. Hicretteki planlamada gsterilen dehay mahade ettikten sonra
bize den u ciheti gzden uzak tutmamaktr:
Birincisi: Beer planlamada btn gcmz ortaya koymamz ve tm tecrbelerimizi
deerlendirmemiz gerekir.
kincisi: Allaha olan tevekklmz sebeplere olan gvenimizden nce gelmelidir.
ncs: Yce Allahn bizim gcmzn stnde olan kaza ve kaderini kabullenmeli ve
onun slm ve Mslmanlar iin hayrl olduu konusunda gnlmz rahat olmal.235[235]
6. Yine yle diyor: nsandan istenen gayretin son noktasna gelindii ve beeri enerjinin
bittii yerde Yce Allah peygamberine ve onun arkadana yardm ederek kendilerini
dmanlarnn ellerine dmekten korumutur. Yce Allah vahiyle bildirdii salam
(muhkem) sznde de bu hususu teyid etmitir. Nitekim, kitabnda yeryzndeki glerin
ona bir ey yapamad, btn Mslmanlarn Medinede kalan veya Mekkede gizlenen
beeri bir gten ibaret kaldklar, onu korumak iin yannda bir kiiden baka kimsenin
bulunmad anda kendisinin onu koruduunu ve ona yardm ettiini bildirmektedir:
Siz ona (Peygambere) yardm etmezseniz, (bilin ki) inkr edenler onu iki kiinin ikincisi
olarak (Mekkeden) kardklarnda Allah kendisine yardm etmiti. O ikisi maarada iken
arkadana: zlme. Allah bizimledir diyordu. Allah da ona gven duygusu vermi, sizin
grmediiniz askerlerle onu desteklemi ve inkr edenlerin szlerini alaltmt. Allahn sz
ise en ycedir. Allah ycedir, hakimdir. (Tevbe, 9/40)
Burada yeryznn btn gleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden uzaktr.
Mslmanlar da kfirler de. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de arkadana kesin ekilde
sylyor: zlme. Allah bizimledir.
Yce Allaha davet edenlerin de srekli ekilde, beeri glerin tkendii yerde Allahn
yardmnn ulaaca konusunda salam bir inanca sahip olmalar gerekir. Glerin bittii,
elden bir eyin gelmedii anda, dmann plannn baarya ulamasn Allahn yardmnn
engelleyeceine salam bir ekilde inanmak gerekir. Ayn ekilde zaferin bata da sonda da
Allahn elinde olduuna kesin bir ekilde kanaat etmeleri gerekir.236[236]
7. Muhammed el-Gazali zetle yle diyor:
l seyahati gl bedenlere sahip olan develeri bile takatsiz brakyorsa, kan heder edilmi,
hakknn elinden alnmas mbah addedilmi yolcularn durumunu artk sen dn.
Araplarn azk ve su azlna ramen bu kabil zorluklara katlanabilme gleri olduka st
dzeydedir. nceki sayfalarda getii zere Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha
ocukken bu yolu katetmiti. Annesiyle birlikte babasnn kabrini ziyaret iin gitmi sonra
yalnz bana dnmt. imdi de 53 yana geldii srada bu yolu katediyordu. Bu seferki
yolculuu Medinede vefat etmi olan anne ve babasnn kabrini ziyaret iin deil; Mekke
halk kendisini de, onun etrafnda toplananlar da reddettikten sonra Yesrib (Medine)
topraklarnda kk salan risletini (davasn) korumak iindi. Allahn kendisine yardm
edeceine ve dinini zafere erdireceine gveni tamd. Ama yine de karlat sert tepki, ilk
gnden beri grd inkarn onu bu ekilde hicrete zorlamas esef vericiydi. O imdi
Mekkeden rabbine hicret etmek zere kyordu.237[237]
8. Yine yle diyor: Allahn yardmn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kadar hakeden
ve Onun desteine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha lyk bir insan
bilmiyoruz. O Allah yolunda eitli skntlarla kar karya geldi. Bununla birlikte en yksek
derecede destee lyk olmak bile sebeplere yapmakta ve gerekli aralardan yararlanmakta
bir karnca boyunca dahi ihmalkr davranmaya msaade etmez. Bundan dolaydr ki
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hicretiyle ilgili plan olduka salam yapt ve
hazrlanmas gereken her eyi hazrlad. Hi bir eyi raslantya brakmad.
235[235]
el-Menhecul-Harekiyyu lis-Sretin-Nebeviyye (1/198-199).

el-Menhecul-Harekiyyu lis-Sretin-Nebeviyye (1/193).
237[237]
el-Gazzali, Fkhus-Sre (172-179) zetlenerek.
236[236]
123
Bir mminin de hazr olan btn sebeplere onlarn hepsinin baarya ulatrc eyler
olduunu dnerek yapmas sonra da Allaha tevekkl etmesi gerekir. nk Allah
dilemedikten sonra hibir ey gereklemez. Kii eer elinden gelen btn gayreti ortaya
koyar ve artk yapacak bir eyi kalmazsa bir imtihan olarak bana gelen yenilgiden dolay
Allah onu hesaba ekmez. Bu gibi durumlar ise sadece insan iradesini aan kaderin gerei
yerine geldiinden (kader yle olmasn gerektirdiinden) dolay olmaktadr. Bunda ise kii
mazurdur (elinden gelen bir ey olmadndan kabahatsizdir.) ou zaman insan zaferin n
artlarn gayet gzel bir ekilde hazrlar sonra ok daha yksek bir yardm gelir ve o zaferin
meyvelerini ikiye katlar. Tpk baarl bir kaptann ynetiminde gzelce suyu yarp giderken
hava artlar kendisine yardm eden ve gittii yne doru rzgr esen bir gemi gibi. Bu
durumda gemi varmak istedii noktaya belirlenenden ok daha ksa zaman iinde ular.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden Medineye hicreti bu ekilde
gereklemitir.238[238]
9. eyh el-Hudari -Rahmetullahi aleyh- yle diyor:
Bu hicretle Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hakknda da kendinden nce gemi olan
peygamber kardelerinin snneti gereklemi oldu. Peygamberlerin babas ve Allahn dostu
brahim -Aleyhisselam-dan Allahn kelimesi sa -Aleyhisselam-a kadar hibir peygamber
yoktur ki kendisinin yetitii ortamda yaayanlar tarafndan dlanm ve bu yzden oradan
hicret etmek zorunda kalm olmasn. Derecelerinin stn, makamlarnn yksek olmasna
ramen hepsi kavimleri tarafndan aalanmlard. Ancak onlar da, Allah urunda olduu
srece zorluklara tahamml ve sabrla kendilerinden sonra gelecek tabilerine rnek olmak
amacyla balarna gelenlere katlanmlard.239[239]
Ben derim ki: Varaka bin Nevfel bundan dolay: Keke kavmin seni (yurdundan)
kardnda sa olsaydm demiti.240[240]
Yce Allah da yle buyurmutur:
nkr edenler peygamberlerine: Kesinlikle ya sizi topramzdan karacaz ya da bizim
dinimize dneceksiniz dediler. (brahim, 14/13)
10. Muhammed el-Gazali yle diyor:
Hayatn tenakuzlarna ve insanlarn ihtilaflarna hayret etmek gerekir. Mekke halknn,
ldrmek amacyla kendisine kar silah ektii, dolaysyla onlarn yurtlarndan bask altnda
kan kiiyi Medineliler def ve methiyeyle karlyor, adamlar onu korumak iin canlarn
ortaya koyuyor ve kendisi iin her trl hazrl yapyorlard.241[241]
11. Muhammed Said Ramazan da yle diyor:
Belki Mslmann aklna mer bin Hattab Radyallahu anhn hicretiyle Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin hicreti arasnda bir kyas yapma dncesi gelebilir ve kendi
kendine: Neden mer Radyallahu anh mriklere kafa tutarak, hibir eyden korkmadan ve
ekinmeden aktan hicret ederken Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem saklanarak kendini
gizlemek iin eitli tedbirlere bavurarak hicret etti. mer bin Hattab Radyallahu anh
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden daha m cesaretliydi?diye sorabilir. Byle bir
sorunun cevab udur: mer bin Hattab Radyallahu anhn veya Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin dnda kalan herhangi bir Mslmann hareketi eriat asndan hccet nazaryla
baklmayan kiisel bir hareketti. Dolaysyla onun kendisine uygun gelen, cesaret gcne ve
iman kuvvetine uygun den yollardan, aralardan veya metodlardan birini seme imkn
vard. Ancak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem eriat koyucuydu. Yani dinle balantl
tm hareketleri bizim iin bir eriat ls saylr. Bundan dolaydr ki eriat hkmlerinde
onun snneti ikinci kaynak olmutur. Snnetine ise tm szleri, fiilleri, nitelikleri ve
benimsemeleri (takrirleri) girer. O eer mer Radyallahu anhn yapt gibi yapsayd
238[238]
el-Gazzali, Fkhus-Sre (171)

Nurul-Yakn (74)
240[240]
Kayna daha nce geti.
241[241]
el-Gazzali, Fkhus-Sre (183).
239[239]
124
insanlar vacib olann (yaplmas gerekenin) bu olduunu, herhangi bir tedbir almann, ihtiyatl
davranmann korku halinde gizlenmenin caiz olmadn sanrlard. Oysa Yce Allah eriatn
bu dnyadaki sebeplere ve sebeplerin gerektirdii eyler zerine bina etmitir. Her ne kadar
btn bu sebeplerin ve gereklerin Allahn dilemesiyle ve iradesiyle konulduunda phe
yoksa da! Bundan dolay Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, byle bir ite insan aklnn
gerektirdii btn dnyevi sebeplere ve tedbirlere bavurmutur. Hatta bu konuda akla
gelecek hibir tedbir brakmakszn hepsine bavurmu ve hepsini kullanmtr. Buna gre Ali
bin Ebi Talib Radyallahu anh yatanda uyumas ve yorgann rtnmesi zere yerinde
brakm, kendisine emn vermesinden sonra dmanlarnn aklna gelmeyecek kenar bir
yoldan kendisini gtrmesi zere bir mrikten yararlanm, maarada gn kalarak
saklanm ve bunun dnda insan aklna gelebilecek btn dier dnyevi sebeplere
bavurmutur. Bununla Yce Allahn ilhi hikmetinin sebep olmasn gerektirdii birtakm
dnyevi sebeplere yapmann Yce Allaha iman etmeye ters dmeyeceini ortaya koymak
istemitir.242[242]
12. Yine yle diyor:
Medine-i Mnevvere halknn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi karlay ekilleri
bize, Medine halknn oluturduu ensarn gnllerinin erkekleriyle, kadnlaryla ve
ocuklaryla Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar ne kadar byk bir sevgiyle dolup
tatn gstermektedir. Her gn Medine dna karak gnein altnda Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin kendilerine ulamasn bekliyorlard. Gn bitince ertesi sabah yine onu
beklemek iin kmak zere evlerine geri dnyorlard. Sonunda Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem kendilerine grnnce gnllerindeki duygular comu ve Onu grmenin, Onun
kendilerine ulamasnn sevinciyle dilleri kasideler, ilahiler sylemeye balamt. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem de onlar ayn sevgiyle karlamt. Hatta etrafna toplanm, onun
geliinden dolay kasideler, ilahiler syleyen Beni Neccar cariyelerine doru bakarak: Beni
seviyor musunuz? Vallahi benim kalbim de sizin sevginizle dolu diyordu.243[243]
13. Allme Muhibbuddin el-Hatb yle diyor:
Hicret olaynn dayand hikmeti anlasaydk ve Allahn kitabnn, Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin ashabndan Mekkede kalan, namaz klp oru tutan ama slma ters
sistemlerin glgesinde kalmaya raz olan, o sistemleri deitirmeye gleri yetmedii halde
slmn bu sistemleri deitirmek iin alan askerlerinden olmak zere onun kalesine hicret
etmeyen bir topluluu azarladn bilseydik slmn; mensuplarnn namaz klp oru
tutmalarn yeterli grmediini, bunun yansra sistemlerini, kurallarn evlerinde, arlarnda,
tekilatlarnda, toplumlarnda ve ynetimlerinde uygulamalarn da istediini anlardk. Yine
onlarn evlerinden balayarak slmn bu gayesinin gereklemesi iin her yola
bavurmalarnn gerektiini anlardk. Bu yndeki alma da nce kiilerin kendi
emanetlerinde bulunan oullarn ve kzlarn eitmeleriyle balar. Sonra slamn ycelmesi
iin uraan, kardelerinin ne kmalar iin alan kimselerle yardmlar. te bu slah
abas geni alanlara yaylnca onun klar altnda batln karanlklar dalr gider. te hicret
metodlarndan biri olan bu metodun Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ve onun ilk
ashabnn hicretinin etkileri gibi etkileri olacaktr.
Mslim, Sahihinin mre Kitabnda Ebu Osman en-Nehdiden yle rivayet etmitir:
Mucai bn Mesud es-Sulemi Radyallahu anh dedi ki: Kardeim Ebu Mabedi fetihten
sonra Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gtrdm ve:
Ya Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem! Onunla hicret etmesi zere beyat et dedim.
Hicret ehlini alp geti (yani imdiye kadar hicret edenler ettiler,bundan sonra o anlamda
bir hicret sz konusu deildir) diye buyurdu. Bu kez Mucai:
Ne zere sana beyat edebilir? diye sordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de:
slm, cihad ve hayr ilemek zere diye buyurdu.
242[242]
243[243]
el-Buti, Fkhus-Sre (144-145) zetlenerek.

el-Buti, Fkhus-Sre (147) zetlenerek.
125
Ebu Osman en-Nehdi dedi ki: Ben Ebu Mabedle karlatm ve kendisine Mucainin
szn haber verdim. O da: Doru sylemi dedi.244[244]
Hadis kitaplarnda ve ksmen Sahihaynda getiine gre Abdullah bn Amr bn As
Radyallahu anh ve Mukale bn Ubeyd bn Nkid el-Ensri Radyallahu anhden yle
rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem buyurdu ki: Muhacir ktlklerden
hicret edendir (ktlkleri terkedendir).245[245]
yleyse ey Mslmanlar haydi hicrete!
Ktlklerden ve gnhlardan hicrete!
Evlerimizde ve yaptmz ilerde slm nizamna ters den her eyden hicrete! Zaaf,
miskinlii, ihmli, zevk dknln, yalan, gsterii ve her eyi yerli yerine koymama
alkanln brakma hicretine!246[246]
14. Dr. Muhammed Ebu Fris yle diyor:
Hicret slm devletinin tarihinde nemli bir olaydr. nk slm mmetinin slm yaymak
ve onun onurunu korumak iin gereken siysi otoriteleri bu olayla birlikte kurulmutur. Bu
byk neminden dolay takvim (hicri takvim), Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
doumu, peygamber olarak grevlendirilmesi, Bedir olay ve benzerleri gibi dier nemli
olaylardan biriyle deil hicret olayyla balatlmtr. Mslmanlar kendi mmetlerinin
mstakil ve kendine zel bir kimlie sahip olmas dolaysyla bakalarnn takvimlerini esas
almamlardr.
Hicret olay bize davetilerin davet iin nasl srekli ekilde verimli topraklar aratrmalar ve
buralar davetin merkezi, k noktas, ekirdei olarak kullanmalar gerektiini
retmektedir.247[247]
244[244]
Mslim (13/7) mre.

Buhr (1/29) mn. Mslim (2/10). Ebu Davud (2464) Cihd.Nesa (8/105) mn.
246[246]
lhmtul-Hicre (11-14), zetlenerek. Mektebetus-Selefiyye.
247[247]
Fi Zllis-Sretin-Nebeviyye, Said Havvann el-Esas fis-Sunnesi (1/358)den naklen.
245[245]
126
127
6. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N MEDNEY

MNEVVEREYE VARIIYLA BYK BEDR AZVES ARASINDA
GEEN OLAYLAR
Bu dnemi Medineyi Mnevverede slm devletinin kurulmas merhalesi olarak
adlandrmamz mmkndr.
Bu blm u konular iermektedir:
Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye varmas ve orada mescidini ina etmesi.
Muhacirlerle ensar ikier ikier kardeler klma.
Yahudilerle antlama.
arpmann (savan) meru klnmas.
Bu mbarek dnem iindeki olaylar.
128
129
Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Medineye Varmas ve Orada

Mescidini na Etmesi
Enes bn Mlik Radyallahu anhn yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem Medineye vardnda Medine Avlsinde Amr bn Avf oullar mahallesi
olarak adlandrlan mahalleye yerleti. Onlarn arasnda on drt gece kald. Sonra Neccar
oullarnn ileri gelenlerine bir adam gnderdi. Onlar kllarn kuanm halde geldiler. Ben
u an Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin binee binmi, terkisine de Ebu Bekir
Radyallahu anhi alm ve Neccar oullarnn ileri gelenlerinin de etrafna toplanm halini
gryor gibiyim. Ebu Eyyubun avlusuna kadar geldi. O, nerede namaz vakti girerse orada
namazn klard. Koyun yataklarnda da namaz klard. Sonra mescidin ina edilmesini
emretti. Neccar oullarnn ileri gelenlerine adam gnderdi. Onlar da geldiler. Onlara:
Ey Neccar oullar! Bana u bahenizi satn diye buyurdu. Onlar:
Hayr vallahi, biz onun iin cret istemiyoruz. Onu ancak Allah iin balarz dediler.
Orann iinde size syleyeceim u eyler vard: Orada mriklerin kabirleri, ykntlar ve bir
de hurma vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin kabirlerinin almasn
emretti ve ald (yani iindekiler baka yerlere nakledildi). Ykntlarn dzlenmesini emretti
ve dzlendi. Hurmalarn da kesilmesini emretti ve kesildi. Hurma srklarn mescidin kble
tarafna dizdiler. Stunlarn da talarla rdler. Onlar bu talar tarken bir yandan da iir
sylyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlara itirak ediyordu ve yle
diyorlard:
Ey Allahm! Ahiret hayrndan baka (gerek) hayr yoktur,
Ensra da muhacirlere de yardm eyle!248[1]
bn shak diyor ki: Rivayet ettiklerine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kulsum
bn Hidemin yannda kald. Sad bn Haysemenin yannda kald da sylenmektedir.
Kulsum bn Hidemin yannda kaldn syleyenler, Kulsum bn Hidemin evinden
ktnda insanlarla konumak zere Sad bn Haysemenin evinde oturduunu
sylemektedirler. Byle yapmas ise onun yannda ailesi bulunmayan bekr biri olmas
dolaysylayd. Oras ayn zamanda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin muhacirlerden
olan ashabnn iinde bekr olanlarn eviydi.
Ebu Bekir Sddk Radyallahu anh da Habib bn sfn yannda kald. Bir rvi diyor ki:
Onun evi Hrice bn Zeydin evinin stndeydi.
Ali bin Ebi Tlib Radyallahu anh Mekkede gn ve gece kald. Bu sre iinde Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin yannda bulunan ve birtakm insanlara ait emanetleri yerlerine
ulatrd. Bu ii bitirince arkadan Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yetiti ve o da
Kulsum bn Hedimin evinde kald.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kubada, Pazartesi, Sal, aramba ve Perembe gnleri
Amr bin Avf oullarnn yanlarnda kald. Bu sre iinde oradaki mescidini yapt.249[2]
Sonra Cuma gn Yce Allah onu onlarn arasndan kard. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Cuma vaktine Salim bin Avf oullarnn arasnda olduu srada eriti. Onlarn
arasnda cuma namazn Rnuna vadisi denilen vadinin i tarafnda yaplm olan mescidde
kld. Bu cuma namaz onun Medinede kld ilk cuma namaz oldu.250[3]
bn Seyyidin-Ns diyor ki: Medine onun geliiyle aydnland. Onun oraya ayak basmasyla
birlikte gnller nee doldu. bn Mce yoluyla bize yle bir rivayet nakledilmitir: Bir bn
Hill es-Savvfn, Cafer bin Sleymn ed-Dabiden, onun Sbitten, onun da Enes bin
Mlik Radyallahu anhten rivayet ettiine gre Enes Radyallahu anh yle sylemitir:
248[1]
Buhr (7/311-312) Menkbul-Ensr.

Burada kastedilen Kub mescididir. Ve o takv zere tesis edilen ilk mesciddir.
250[3]
Tehzibu Sreti bn Him (108-109). Mektebetus-Sunne basks.
249[2]
130
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye girdii gn gelince orann iindeki her
ey aydnland. Vefat gn olunca da oradaki her ey karard. Ne zaman Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemden ellerimizi kaldrdysak kalplerimizi tanmaz olduk.251[4]
bn Ebi Hayseme, Enes Radyallahu anhten rivayet etmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin Medineye girdii gne ahid oldum. Ondan daha gzel veya daha aydnlk bir
gn grmedim.252[5]
Buhari, Ber bin Azib Radyallahu anhin yle sylediini rivayet etmitir: Medine halknn
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin geliiyle sevindikleri kadar herhangi bir eye
sevindiklerini grmedim.253[6]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin stn slm devletini tesis ederken ilk yapt ey
Mescidi Nebevisini ina etmek oldu. (badet kastyla) yolculuk da ancak onun bu Mescidine
veya Mescid-i Harama yahut Mescid-i Aksaya yaplr. Bu durum (yani balangta mescidin
ina edilmesi) bize mescidin (caminin) slmdaki nemini gstermektedir.
Onun Mescid-i Nebevisi slm davetiyle kullarn kalplerini ve beldeleri fetheden
kahramanlar yetitiren niversite olmutur. Bu itibarla mescidin grevi sadece be vakit
namazn klnd yer fonksiyonu icra etmek olmamtr. Bunun yansra oras ayn zamanda
Nebev bir medrese ve bir ilim merkeziydi. Mescid sahabilerin kalplerinin iinde eridii pota
oldu. Bylece o kalplerdeki asabiyet (kavmiyetilik), kendini beenmilik, sz dinlemezlik
duygular eriyip kaybolmutur. Mescid kalpleri irk, kin ve hased duygularndan arndran
krk grevi grd. Bylece onun arndrd bu kalpler mmetin en temiz kalplerinden, en
derin ilme sahiplerinden ve en az tekellfe girenlerinden meydana gelen sahabileri
oluturdular.
Mescidin fonksiyonu be vakit namazn farz klnmasnn ardndan, birinci hicri ylda da ezan
uygulamasnn balatlmasyla kemle erdi.254[7] nceleri be vakit namazn hepsinde farz
olan namaz iki rekatt. Hicretten sonra le, ikindi ve yats namazlarna iki, akam namazna
da bir rekat daha ilave edildi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Mescidi Nebevinin sol tarafna mminlerin
anneleri olan temiz hanmlar iin odalar yapt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem birinci
hicri yln sonunda sddk kz sddka olan ve hanmlar iinde en ok sevdii Aie
Radyallahu anha ile evlendi. O zaman Aie Radyallahu anha dokuz yandayd.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mescidini ina ettikten sonra muhacirlerle ensar ikier
ikier birbirlerine karde kld. Bunu yapmaktaki amac i cepheyi salamlatrmak,
aralarndaki balar kuvvetlendirmek ve ensarn, Allahn dinine yardmc olmak, Onun
eriatn yceltmek amacyla yurtlarn ve mallarn terkeden muhacir kardelerinin
skntlarna ortak olmalarn salamakt. Yce Allah ensar u szyle vmtr:
Onlardan nce o yurda yerlaen ve imana sarlanlar kendilerine hicret edenleri severler ve
onlara verilenlerden dolay ilerinden rahatszlk duymazlar. Kendilerinin ihtiyalar olsa
bile (onlar) kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliinden korunursa ite onlar
kurtulua erenlerdir. (Har, 59/9)
Prof. Dr. Ekrem Ziya el-Umeri diyor ki:
Ensarn byk fedkarlk gstermesine ve iyilikte bulunmalarna ramen muhacirlerin
onurlu bir hayat srmelerine imkn verecek bir sistemin kurulmas ve bunun uygulamaya
251[4]
Kayna inallah ileride Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in vefatyla ilgili ksmda gelecek.
el-Hakim (3/12) Bu hadis Mslimin artna gre sahihtir. Ancak Buhr ve Mslim bunu kitaplarna
almamlardr demi, Zehebi de ona muvafakt etmitir.
253[6]
Uyunull-Eser fi Fununil-Meazi ve-emil ves-Siyer (2/13). Hadisi Buhr (7/305) MenkbulEnsrda rivayet etmitir.
254[7]
Buhr (1/553) Salt. Mslim (5/195) Aie -Radyallahu anha-nn yle dedii rivayet edilmitir: Namaz
en nce iki rekat olarak farz klnmt. Daha sonra yolculuktaki namaz bu hali zere brakld, ikamet halindeki
(yolculuk dndaki) namaz ise ( veya drt rekata) tamamland. Bu hadisi Buhr, Hicret (7/314)te u
ibareyle rivayet etmitir: Namaz iki rekat olarak farz klnd. Sonra Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellemhicret etti. O zaman drt rekat olarak farz klnd ve yolculuktaki namaz ilk hali zere brakld.
252[5]
131
geirilen bir kanunla garantiye alnmas gerekiyordu. Muhacirlerin saygnlklar ve konumlar,

onlar hibir ekilde kendilerini ensarn bakmna muhta kimseler gibi hissetmelerine
meydan vermeyecek bir yasal dzenlemeyle durumlarnn dzeltilmesini gerektiriyordu.
Bundan dolay kardeletirme dzenlemesi getirildi. Bu uygulamann balatlmas tarihiyle
ilgili rivayetler arasnda ok az farkllklar vardr. Btn bu rivayetlerin hepsi sz konusu
uygulamann hicretin birinci ylnda balatld zerinde birlemektedir. Ancak Medinedeki
mescidin ina edilmesinden nce mi yoksa bu mescidin inaat srasnda m balatld
konusunda rivayetler farkldr. Rivayetlerin akca ifade ettiine gre bu uygulamann ilan
Enes bin Mlik Radyallahu anhin evinde olmutur. Kardeletirme iki taraf yani muhacirler
ve ensr arasnda oldu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem her bir muhacirle bir ensr
ikier ikier kardeletirdi. Kardeletirme ilemi doksan adam kapsad. 45 adam
muhacirlerden, 45 adam da ensrdand.
Kardeletirme sistemi kardeletirilenlere birtakm zel ykmllkler getiriyordu. ncelikle
iki kii arasnda dayanma uygulamas (muvst; skntlara birlikte kar durma, taraflardan
birinin zora dmesinde dierinin ona yardmc olmas vs.) getiriyordu. Dayanma (muvst)
sadece belli eylerle snrl deildi. Aksine, hayatn zorluklarn karlamada maddi yardm
olsun, birbirini gzetme olsun, karlkl ziyaretleme, t verme ve sevgi olsun yardm ve
destek asndan yaplmas gereken her eyi kapsayacak ekilde mutlak anlamda kullanlmt.
Hatta bu kardeletirme ilemiyle birlikte kardeletirilenlerin neseb yoluyla akraba
olanlardan ncelikle birbirlerine miras olmalar uygulamas getirildi. Bu uygulamayla
kardeletirilenler birbirlerine kan yoluyla akraba olanlardan daha yakn ve daha ileri
derecede birbirlerine bal klnmlard.255[8] Ancak bu miras uygulamas daha sonra Yce
Allahn u szyle nesh edildi:
Allahn kitabna gre, akrabalar (mirasta) birbirlerine daha yakndrlar. Allah her eyi
bilmektedir. (Enfal, 8/75)
Bu nesih ilemi ise ganimetlerle ve yeni vatanlarnda geim kaynaklar temin etmenin
yollarn renmeleriyle muhacirlerin durumlar dzeldikten sonra oldu. Bu durum ensarn
kardeleri olan muhacirleri ne kadar stn bir sevgiyle sevdiklerini ortaya koymaktadr.
Ebu Hureyre Radyallahu anhn yle dedii rivayet edilmitir: Ensar gelerek:
(Ya Raslallah) Hurmalklarmz bizimle muhacir kardelerimiz arasnda paylatr dediler.
yle olmaz buyurdu. Bunun zerine ensar (Raslullahn da iareti zerine muhacirlere)
yle dediler:
(Terbiye ve sulama) klfetini siz zerinize alrsanz, biz de sizi mahsule ortak yaparz Ensar
ve Muhacirler:
(Peygamberin emrini) iittik ve itaat ettik dediler.256[9]
Enes Radyallahu anhin de yle dedii rivayet edilmitir: Abdurrahman bin Avf geldi.
(Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla Sad bin Rebi el-Ensriyi kardeletirdi. Ona
malnn ve elerinin yarsn kendisine vermeyi (yani malnn yarsn vermeyi ve iki einden
birini boayp onun nikhlamasna imkn salamay) teklif etti. Bunun zerine Abdurrahman
yle dedi:
Allah senin iin elerini de maln da bereketli klsn. Sen bana pazarn yolunu gster dedi.
O da kaymak ve ya satarak biraz kr salad. Birka gn sonra (Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onun zerine safran kokusu srnm olduunu grd. Bunun zerine Raslullah
Neyin var ey Abdurrahman? diye sordu. O da:
Ya Resulallah Sallallahu aleyhi vesellem! Ensardan bir kadnla evlendim dedi. Raslullah
255[8]
el-Muctemeul-Medeni fi Ahdin-Nubuvve Hasisuhu ve Tanzimtuhul-Ul (74-76) zetle.

Buhr (7/113) Menkbul-Ensr. (Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in muhacirlerle ensr
kardeletirmesi.
256[9]
132
Onun iin ne kadar mehir verdin? diye sordu. O:

Bir ekirdek arlnda altn dedi. (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de:
Bir koyunla da olsa velime (dn yemei) ver diye buyurdu.257[10]
Safiyyurrahman el-Mubrekfuri diyor ki:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye hicret ettikten ve Mslmanlar arasnda
inan, siyaset ve dzende birlii salamak suretiyle burada yeni slm toplumunun oturduu
temelleri salamlatrdktan sonra Mslman olmayanlarla ilikilerini de belli bir dzene
oturtma gerei duydu. Onun bu konudaki dncesi ise btn insanlk iin gven, bar,
mutluluk ve iyiliin artlarn oluturmakt. Bunu (ncelikle) blgeyi uyumlu tek bir yapya
kavuturmakla yapmak istiyordu. Dolaysyla bu konuyla ilgili, taassup ve taknlklarla dolu
dnyann benzerini gerekletiremedii bir ekilde nelere msamaha edilecei, nelerin snr
amak saylaca hususunda birtakm kanunlar koydu.
Daha nce de belirttiimiz zere Medinenin etrafn saran gayri Mslimlerden en yaknda
bulunanlar yahudilerdi. Onlar her ne kadar ilerinde Mslmanlara kar bir dmanlk
besliyor idilerse de henz herhangi bir ekilde direni gstermemi, husumetlerini da
vurmamlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarla bir anlama imzalad. Bu
anlamada din ve mal konusunda onlara mutlak hrriyet verdi. Srgn, msadere ve
hasmlama siyasetine bavurmad. Bu anlamann uygulamaya geirmesiyle Medine ve
evresi, bakenti Medine olan uyum iindeki bir devlet sfat kazand. Tabir yerindeyse bu
devletin devlet bakan da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdi. Bu devlette sz sahibi
olanlar, ynetimde yetkili olanlar da Mslmanlard. Bylece Medine slmn gerek bir
bakenti oldu.258[11]
bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Medinede bulunan yahudilerle antlat ve kendisiyle onlarn arasnda bir yaz (antlama
metni) yazd. Onlarn hahamlar ve bilginleri olan Abdullah bin Selm hemen harekete
geerek slma girdi. Geneli ise kfrde kalmaktan baka bir eye raz olmad.
(Medinedeki yahudiler) kabileden oluuyorlard: Kaynuka oullar, Nadir oullar ve
Kurayza oullar. Her de (daha sonra) Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar
savaa girdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de Kaynuka oullarna iyilikle muamele
etti. Nadir oullarn srgne gnderdi. Kurayza oullarnn da byklerini ldrd,
ocuklarn esir ald. Har suresi Nadir oullar, Ahzab Suresi de Kurayza oullar hakknda
inmitir.259[12]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hicretinin birinci ylnda, slmn belli bir g sahibi
olmas ve devletini kurmasnn ardndan meydana gelen nemli gelimelerden biri de Yce
Allahn Peygamberine ve dier mminlere sava iin izin vermesidir.
bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Medineye yerleince ve Yce Allah onu hem kendi yardmyla hem ensardan olan mmin
kullaryla glendirince, te yandan ensarn da daha nce kalplerinde bulunan dmanlk ve
kin duygularn kaldrp kalplerini birbirine yaklatrnca, Allahn dininin yardmclar ve
slmn askerleri olan bu kiiler, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi eitli tehlikelere
kar korumaya baladlar., Bu kiiler onun iin kendi canlarn feda ettiler. Ona olan
sevgileri, kendi babalarna, ocuklarna ve elerine kar olan sevgilerinin nne geti. Hatta
onu kendi canlarndan da stn tuttular. Araplar ve yahudiler onlara ayn yaydan ok atmaya
baladlar (yani hepsi onlara kar birlik yaparak ortak hareket etmeye baladlar). Onlara
kar dmanca ve sava bir tutum iine girdiler. Her yandan kendilerini sktrdlar. Yce
Allah ise onlara sabretmelerini, balamalarn ve grmezlikten gelmelerini emrediyordu.
Gleri artncaya ve durumlar salamlancaya kadar da byle devam etti. Bundan sonra
257[10]
Buhr (7/317) Menkbul-Ensr. Tirmiz (2015) el-Birr ves-Sla. bn Mce (1907).

er-Rahikul-Mahtum (225-226) zetle.
259[12]
Zdul-Med (3/65).
258[11]
133
onlara sava iin izin verildi. Ancak henz zerlerine farz klnmamt. Bu konuda Yce
Allah yle buyurdu:
Kendileriyle savalan (mminlere) zulmedilmeleri dolaysyla (savaa) izin verilmitir.
phesiz Allah onlara yardm etmeye g yetirir. (Hacc, 22/39)
Bazlar: Bu izin Mekkede olmutu. Bu yetin getii sure de Mekke dneminde inmi
surelerdendir demilerdir. Ancak bu iddia eitli ynlerden hataldr:
Birinci olarak: Yce Allah onlara Mekkedeyken savamalar iin izin vermemiti. Zaten
Mekkede savamalarna imkn verecek kadar gce sahip deillerdi.
kinci olarak: Ayetteki anlatm ve ifade de bu iznin hicretten ve Mslmanlarn yurtlarndan
karlmalarndan sonra olduunu ortaya koymaktadr. nk bu yetin devamnda yle
deniyor: Onlar srf: Rabbimiz Allahtr dediklerinden dolay haksz yere yurtlarndan
karlmlardr. (Hacc, 22/40) Burada sz edilenler ise bizzat muhacirlerdir.
nc olarak: Ayn surede geen: Bunlar Rableri hakknda ekien iki hasm taraftr.
(Hacc, 22/19) yeti Bedir gn kar karya gelen iki grup hakknda inmitir.
Drdnc olarak: Bu surenin sonunda (77. yetinde) Ey iman edenler! diye hitab
edilmektedir. Bu hitab ibaresini ieren yetlerinse tm Medendir (Medine dneminde
inmitir). Ey insanlar hitab ise mterektir (Mekk yetlerde de Meden yetlerde de
gemektedir.)
Beinci olarak: Bu surede cihadla emredilmitir. Cihadn ise elle yaplan ekli ve daha baka
ekilleri bulunmaktadr. Cihad kavram bunlarn hepsini iine alr. Mutlak anlamda cihadla
emrin ise hicretten sonra olduunda phe yoktur. Delil gstererek cihad etmek ise Mekkede
emredilmitir. Bu emir de Yce Allahn u yetinde gemektedir:
yleyse inkrclara boyun eme ve onlara kar onunla (Kuranla) byk bir cihad ver.
(Furkan, 25/52)
Bu sure (Furkan Suresi) Mekke dneminde inmitir. Burada kastedilen cihad ise tebli ve
delil gstererek cihad etmektir. Hac Suresinde emredilen cihada ise klla cihad etmek de
girmektedir.
Altnc olarak: el-Hakimin, Mstedrekinde el-Ameten, onun Said bin Cubeyrden, onun
da Abdullah bin Abbas Radyallahu anhtan rivayet ettiine gre Abdullah bin Abbas
Radyallahu anh yle demitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mekkeden ktnda
Ebu Bekir Radyallahu anh yle syledi: Peygamberlerini kardlar. Biz Allahtanz ve
yine Ona dneceiz. (nn lillahi ve inn ileyhi rciun). Onlar mutlaka helk
edileceklerdir. Ardndan Yce Allah u yeti indirdi:
Kendileriyle savalan (mminlere) zulmedilmeleri dolaysyla (savaa) izin verilmitir.
phesiz Allah onlara yardm etmeye g yetirir. (Hacc, 22/39)
Bu ise sava hakknda inen ilk yettir.260[13] Bu rivayetin isnd Buhari ve Mslimin
artlarna uygundur. Surenin siyk (ifadeleri), ierisinde Mekke dneminde inmi yetlerin
de bulunduunu gsteriyor. eytann Peygamber -Aleyhisselam-n arzulad eye fitne
kartrmasyla ilgili kssa261[14] Mekke dnemine aittir. En dorusunu ise ancak Yce Allah
bilir.
Daha sonra Yce Allah onlara, kendileriyle sava etmeyenlere kar deil de sadece sava
edenlere kar savamay farz klmtr. Bu konuda da yle buyurmutur:
Sizinle savaanlara kar Allah yolunda siz de savan, ancak haddi amayn. phesiz Allah
haddi aanlar sevmez. (Bakara, 2/190)
Daha sonra da btn mriklere kar savamalarn farz klmtr. Yani savamak kendilerine
nce yasakt, sonra buna izin verildi, sonra sava nce balatanlara kar savamakla
emrolundular, sonra da btn mriklere kar savamakla emrolundular. Bu konuda ise iki
260[13]
el-Hakim (2/66) Bu hadisin Buhr ve Mslimin artlarna gre sahih olduunu sylemi Zehebi de ona
muvfakt etmitir. Ahmed bin Hanbel (1/216). Tirmiz (3170).
261[14]
Bkz. Hacc, 22/52.
134
gr vardr. Bir gre gre bu farz, farz ayndr, dier ve mehur olan gre gre ise farz
kifyedir.262[15]
eyh Muhammed el-Hudari -Allah kendisine rahmet eylesin-, Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin hicretten sonra cihad konusundaki tutumunu zetleyerek anlatyor. Onun ifade
ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin dmanlar karsndaki arpmas
aadaki esaslar zere olmutur:
1. Mekke mriklerinin sava aan kiiler (muharipler) olarak deerlendirilmesi. nk
dmanl nce onlar balatmlard. Mslmanlara da onlara kar savama ve ticaret
mallarn msadere etme hakk domutu. Bu, Yce Allah Mekkenin fethine izin verinceye
veya iki taraf arasnda geici bir atekes salanncaya kadar devam etti.
2. Yahudilerin hyanetleri ve mriklerin tarafn tuttuklar grlnce onlarla da arpld.
Srgn ve ldrme yoluyla onlarn tarafndan gelecek tehlike tamamen bertaraf edilinceye
kadar da bu arpma devam etti.
3. Her ne zaman Araplardan bir kabile Mslmanlara kar saldrda bulundu veya Kurey
kabilesiyle ibirlii yaptysa ona kar da sava yapld.
4. Hristiyanlar gibi kitap ehlinden olanlardan herhangi birileri dmanl balattysa
(saldry balatan taraf olduysa), slm kabul edinceye ve aal kabullenerek cizye
verinceye kadar onlara kar da savald.
5. Mslman olan herkes kann ve maln emniyete alm oluyordu, ancak zerine den
ykmllkleri yerine getirmesi gerekiyordu. Mslman olmak ncesiyle olan balantsn
kesiyordu (yani Mslman olan bir kimse gemite yaptklarndan dolay sorumlu
tutulmuyordu.)263[16]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye geliiyle Bedir azvesi arasnda geen bu
mbarek dnemde baz nemli gelimeler oldu. imdi, bu gelimelerden zetle sz edecek
sonra Allahn izniyle, imni dersler ve ller ksmna geeceiz.
1. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kubada yannda kald Kulsm bin Hedm,
ardndan da nakiblerden (ensar adna Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle anlamaya
gelen elilerden) olan Esad bin Zurre vefat etti. Esad bin Zurre Radyallahu anh ikinci
Akabe beyatnn yapld gece Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ilk beyat
edenlerdendi. Sz edilen iki kiinin her ikisi de ensardand.
Bu arada muhacirlerden de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin st kardei olan Osman
bin Mazun Radyallahu anh vefat etti. Muhacirlerin yallarndan ve okca ibadet
edenlerindendi. Baki kabristanna gmlen ilk kii olmutur.
Bu arada Mekkedeki mriklerden el-Velid bin Muire ld. Rivayet edildiine gre o, lm
an yaklanca barmaya balad. Ebu Cehl kendisine:
Niye baryorsun amca? diye sordu. O da:
Vallahi ben leceimden dolay barmyorum. Ama bn Ebi Kebenin dininin Mekkede
stn geleceinden korkuyorum dedi. Ebu Cehl de:
Korkma. Ben onun stn gelemeyecei zere garanti veriyorum dedi. Yine Mekke
mriklerinden el-As bin Vil de bu arada ld. Bylece Yce Allah Mslmanlar bu iki
azgnn errinden kurtarm oldu.
2. Bu dnemde muhacirlerin bir ocuklar dnyaya geldi ki o da (daha sonra) oru ve namaz
dkn bir svari olarak tannan Abdullah bin Zubeyr Radyallahu anhdi. Ebu Bekr
Radyallahu anhn kz Esm Radyallahu anh hicret ederek Medineye geldi. Kubya
yerletii srada Abdullah bin Zubeyr Radyallahu anh dnyaya getirdi. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem tatl bir eyi aznda ineyerek bebein azna koydu ve kendisi
iin bereketle dua etti. Mslmanlar onun doumuyla sevindiler. Bu dnemde ensardan ilk
dnyaya gelen ocuk da en-Numan bin Beir Radyallahu anh oldu.
262[15]
263[16]
Zdul-Med (3/69-71).
Nurul-Yakn fi Sreti Seyyidil-Murselin (85) Darul-Kalem.
135
3. Bu dnemde meydana gelen gelimelerden biri de kblenin Mescid-i Aksa tarafndan

Mescid-i Haram tarafna evrilmesidir.
bnul-Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle diyor: Yce Allahn kbleyi nce Mescid-i Aksa
tarafna doru yapmasnda sonra Mescid-i Haram tarafna evirmesinde byk hikmetler;
Mslmanlar, mrikler, yahudiler ve mnfklar iin de birer imtihan vard. Mslmanlar:
Duyduk ve itaat ettik dediler. Nitekim Kuran- Kerimde bildirildiine gre onlar yle
demilerdir:
Bunlara iman ettik. Hepsi Rabbimizin katndandr. (Ali mran, 3/7)
Onlar Allahn kendilerini hidayete erdirdii kimselerdi. Dolaysyla onlar iin ar bir ey
olmad. Mrikler ise: Bizim kblemize doru dndne gre bizim dinimize dnmesi de
ihtimal dahilindedir dediler. Oysa o kbleye doru dnmesi srf onun hak olmas (vahiyle
bildirilmesi) dolaysylayd. Yahudiler de:
Kendinden nceki peygamberlerin kblelerine muhalefet etti. Peygamber olsayd
peygamberlerin kblelerine doru namaz klard dediler. Mnfklar da yle dediler:
Muhammed ne tarafa doru yneleceini bilmiyor. Eer birincisi hak idiyse imdi onu
brakm oldu. kincisi hak ise o zaman da demek ki birinci kblesinde batl zereydi.
nsanlarn kafalar almayanlar bu ekilde pek ok dedikodu kardlar. Sonu itibariyle
Yce Allahn u sznde bildirdii ey gerekleti:
phesiz bu sadece Allahn doru yola eritirdii kimselerden bakasna ar gelir.
(Bakara, 2/143)
Bu, Allah tarafndan bir imtihand. Allah, kimin peygambere uyduunu ve kimin de
kelerinin zerine geriye dndn ortaya karmak iin kullarn bu ekilde imtihan
etmiti.264[17]
4. Ramazan Orucunun, Ftr Sadakasnn ve Mallarnn Zektnn

Verilmesinin Emredilmesi:
eyh Muhammed el-Hudari yle diyor: Bu yln yani hicretin ikinci ylnn aban aynda,
Yce Allah slm mmetine Ramazan ay orucunu tutmalarn farz kld. Ondan nce
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem her aydan gn oru tutuyordu. Oru bu dinin
direklerinden ve ondaki nizam tamamlayan unsurlardandr. nsan tabiat kendi nefsini
sevmeye, zellikle onun yararna olan elde etmek iin aba harcamaya yatkndr. Bunu
yaparken kendi dndaki ihtiya sahiplerini ve dknleri grmezlikten gelir. Mutlaka onlar,
sahip olduklar imknlar ihtiyalarn gidermelerine yetmeyen kimselerin, ihtiya iinde
olduklarn grmeye zorlayan bir zorlaycnn olmas gerekir. Bu konuda ise, alk ve
susuzluu tatmaktan daha etkili bir ey yoktur. nk nefis bu ikisini tadnca yumuar ve
ahlki zellikleri dzelir. Bylece sadakalar datmak ona kolay gelir. Bundan dolaydr ki
hikmet sahibi olan eriat koyucu (Allah) orucun arkasndan ftr zektn vacib klmtr.
nsann bu zekt gnlden gelen bir cmertlikle ve samimi bir sevgiyle verdiini
grrsn.265[18]
Yine bu ylda mallarn zektn vermek de farz klnd. Bu ise, fakirlerin ve dknlerin,
zengin kardelerine herhangi bir zarar vermeden onlarn mallarndan yemelerine imkn
salayan biricik dzendir. Mal varl yirmi dinara yahut iki yz dirheme varr ve bunun
zerinden bir yl geerse onun krkta birini yani yzde iki buuunu zekt olarak vermek
gerekir. Mal varl arttka o oranda zekt verilir. Taassubdan uzak akl sahibi biri hemen ilk
bakta, bu dzenin zenginlere herhangi bir zarar vermedii halde, eitli milletlerin
fakirlerinin kendi devletlerinin sistemlerine kar kmalarna ve uygarln glendirilmesi,
264[17]
265[18]
Zdul-Med (3/66-67).
Nurul-Yakn (90-91) zetlenerek.
136
toplumsal gvencenin salanmas ilkelerini yerletirme almalarna dair zorluklarn

hafifletilmesini saladn grr.266[19]
5. Byk Bedir azvesinden nceki azve ve Seriyyeler:

bn Abdil-Berr diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye vard ay olan
Rebiul-evvel aynn kalan ksmnda ve o yln btn kalan ksmnda Medinede ikamet
ederek Allaha davet etmeye ve Allahn kendisine bildirdiklerini retmeye devam etti.
Hicretin ikinci ylnn Safer ayna kadar da bu ekilde devam etti. Safer aynda ise bir azve
iin kt. Medinede de yerine Sad bin Ubadeyi brakt. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem o seferinde Veddana kadar gitti ve Damra bin Abdilment bin Kinne oullaryla
bir anlama yapt. Bu anlamay onlarn adna bakanlar Mahiyy bin Amr imzalad.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Medineye dnd ve hehangi bir savaa
girmedi. Bu Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bizzat kendisinin kt ilk azve
oluyordu.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ebv azvesinden dndkten sonra Safer aynn kalan
ksmn, Rebiul-evvel ayn ve Rebiul-ahir aynn ilk gnlerini Medinede geirdi. Bu sre
iinde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem amcas Hamza bin Abdilmuttalibi
muhacirlerden otuz svariyle birlikte el-ys tarafna deniz kenarnda bir sefere gnderdi. Bu
seriyyede ensardan kimse yoktu. Bu seriyye Mekke halkndan olan kfirlerden Ebu Cehlin
nderliinde yz svariyle kar karya geldi. O zaman onlarn ilerinden Mecdi bin Amr
el-Cuheni aralarna girdi ve onun araclyla iki grup anlat. Dolaysyla aralarnda herhangi
bir arpma olmad. Ancak o seriyyenin iinde yer alan Sad bin Ebi Vakkas Radyallahu anh
bir ok att. Bu, Allah yolunda atlan ilk ok olmutu. O gn kfirlerin arasndan Mikdad bin
Amr ve Ukbe bin Gazvn Mslmanlarn tarafna kat. Bu ikisi daha nce Mslman
olmulard. Ancak o gne kadar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gitmek iin
bir yol bulamamlard.
Daha sora Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Medineye varnn zerinden bir yl
getikten sonraki Rebiul-ahir aynda bir azveye kt. Medinede de yerine Saib bin Osman
bin Mazun Radyallahu anh grevlendirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu
azvede Radva taraflarndaki Buvata kadar gitti. Daha sonra Medineye dnd ve herhangi
bir arpmaya girmedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o Rebiul-ahir aynn kalan
ksmn Medinede geirdi.
Cemad aylarnn (Cemdiyel-ul ve Cemdiyes-sniye aylarnn) bir ksmn azveyle
geirdi. Bu azve esnasnda Medinede Ebu Seleme bin Abdil-esedi grevlendirdi. Ueyra
tarafna doru biraz yol ald. Cemdiyel-ul aynn kalan ksmn ve Cemdiyel-hire
ayndan birka geceyi burada geirdi. Orada Mudlic oullaryla bir anlama yapt. Sonra
Medineye dnd ve herhangi bir arpmaya girmedi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ueyradan dndkten sonra Medinede sadece on gn
veya buna yakn bir sre kald. Kurz bn Cbir el-Fihr Medinenin srlerine baskn
dzenledi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da onu ele geirmek zere kt. Bedir
tarafnda Sefvn Vadisi diye adlandrlan vdiye kadar ilerledi. Ancak Kurzun izini
kaybedince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da Medineye dnd.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Kurz bin Cbiri ele geirmek zere kt ve
Birinci Bedir azvesi olarak adlandrlan bu seferinden dndkten sonra Cemdiyel-hire
aynn kalan ksmn ve Receb ayn Medinede geirdi. Receb aynda Abdullah bin Cah
muhacirlerden sekiz kiiden oluan bir grupla sefere kard. Abdullah bin Cahn eline bir
yaz verdi ve iki gn yrynceye kadar bu yazy okumamasn, bu kadar mesafeyi
266[19]
Nurul-Yakn (91) zetlenerek.
137
katettikten sonra ap okumasn istedi. Arkadalarndan da kimseyi zorlamamasn emretti.

Abdullah bin Cah, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendisine emrettiini yapt.
Yazy ap baktnda iinde u ifadenin yazlm olduunu grd: Benim bu yazm
okuduunda Mekke ile Tif arasndaki Nahleye varncaya kadar ilerle. Bylece orada
Kureylileri gzle ve bizim iin onlarn haberlerini ren.
Abdullah bin Cah Radyallahu anh yazy okuyunca: Duyduk ve itaat ettik dedi. Sonra bu
durumu ve ilerinden kimseyi zorlamayacan arkadalarna bildirdi. Kendisinin Allah rzas
iin, kendisine uyanlarla birlikte harekete geeceini, hi kimse uymazsa dahi yalnz bana
ilerleyeceini ifade ederek ehadeti isteyenin harekete gemesini, lmden holanmayann da
geri dnmesini istedi. Onlar da yle dediler:
Hepimiz senin arzuladn arzuluyoruz. imizde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
emrini dinleyip itaat etmeyecek kimse yoktur. Bylece o (Abdullah bin Cah) Radyallahu
anh harekete geti ve onunla beraber arkadalar da harekete getiler. Hicaz yoluna doru
yneldi. Sad bin Ebi Vakkas ve Utbe bin Gazvnn srayla bindikleri develeri kat. O ikisi
bu deveyi yakalamak isterken geri kaldlar. Abdullah bin Cah dierleriyle birlikte ilerlemeye
devam etti ve Nahleye kadar vard. Yanlarndan Kureylilerin kuru zm ve baz ticaret
eyalar ykl bir kervanlar geti. Kervanda Amr bnul-Hadrami vard. Mslmanlar
aralarnda istiare ettiler ve: Biz imdi haram aylarndan olan Recebin son gnndeyiz. Eer
onlar ldrrsek haram aydaki yasa inemi oluruz. Onlar bu gece brakrsak o zaman da
Hareme girerler dediler. Sonra onlarla kar karya gelmek zere gr birlii yaptlar.
Vakid bin Abdillah et-Temimi, Amr bnul-Hadramiye bir ok att ve onu ldrd. Osman bin
Abdillah ve Hikem bin Keysn da esir aldlar. Nevfel bin Abdillah da kat. Sonra ticaret
mallarn ve ad geen iki esiri (Medineye) gtrdler. Abdullah bin Cah Radyallahu anh:
Ganimet olarak ele geirdiklerimizin bete birini Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
brakn dedi ve yle yaptlar. Bu slmda ganimetten ayrlan ilk bete bir pay oldu. Daha
sonra Kurann u yeti indi:
Allaha ve (hakla batln) ayrld gnde, iki topluluun kar karya geldii o gnde,
kulumuza indirilmi olana iman ediyorsanz bilin ki, ganimet olarak ele geirdiklerinizin
bete biri Allah, Rasulu, yaknlar, yetimler, dknler ve yolda kalm kii iindir. Allah her
eye g yetirendir. (Enfal, 8/41)
Bylece Allah ve Peygamberi, Abdullah bin Cahn bu konuda yapm olduu muameleyi
takrir etmi, ona raz olmu ve slm mmeti iin kyamet gnne kadar geerli bir uygulama
haline getirmi oldu.
Bu ganimet ayn zamanda slmda ele geirilen ilk ganimet oldu. Sz konusu iki esir de ilk
esirler, Amr bnul-Hadrami de (mrikler tarafndan) ldrlen ilk kii oldu. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem, Amr bnul-Hadraminin haram ayda ldrlmesini tenkid etti.
Bunun zerine o seriyyeye katlanlar da yaptklarna piman oldular. Daha sonra Yce Allah
u yetini indirdi:
Sana haram aydan, onda savamaktan soruyorlar. De ki: Onda savamak byk bir
gnhtr. nsanlar Allahn yolundan alkoymak, onu inkr etmek, Mescid-i Harama kar
nankrlk etmek, halkn oradan karmak Allah katnda daha byk bir gnhtr.
Bozgunculuk ise ldrmekten daha fenadr. Onlar eer g yetirebilirlerse sizi dininizden
dndrnceye kadar sizinle savamaya devam ederler. Sizden kim dininden dner ve sonra da
kfir olarak lrse, ite onlarn yaptklar iler dnyada da, ahirette de boa gitmitir ve ite
onlar cehennemliklerdir. Onlar orada srekli kalcdrlar. (Bakara, 2/217)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sz konusu iki esir iin fidye almay kabul etti. Osman
bin Abdillah daha sonra Mekkede kfir olarak ld. el-Hikem bin Keysn ise daha sonra
Mslman oldu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemle birlikte bulundu ve Maune kuyusu
138
arpmasnda ehit edildi. (Daha nce deveyi aramak zere geri kalm olan) Sad
Radyallahu anh ve Utbe Radyallahu anh de Medineye sa salim bir ekilde dndler.267[20]
mni Dersler ve ller

1. Muhammed el-Gazali yle diyor: slam mmeti nasl olursa olsun hayatn srdrmek
gayesini gden; yaamak iin gerekli olan eyleri elde ettii srece nereye gittiine aldr
etmeyen ve rahat yerinde olunca baka ey aramayan bir mmet deildir. rnek slam
toplumu hibir zaman bu ekilde dnlemez. Mslmanlar, kendilerinin Allahla olan
balantlarn belirleyen, hayata bak tarzlarna aklk getiren, ierdeki ilerini zel birtakm
prensiplere gre dzenleyen ve daryla olan balantlarn belirli hedeflere gre ynlendiren
belli bir inanca sahip kimselerdir. Benim dnyada btn arzum sadece yaamaktr diyen
kimseyle, te yanda: erefimi kollayamadm, haklar koruyamadm, Allah raz
edemediim ve kzdm zaman Onun iin kzmadm takdirde ayam bir adm atamam ve
gzm krpamam diyen kimseyi birbirinden ayrman gerekir.
Muhacirler vatanlarn servet veya stnlk elde etmek iin terketmediler. Onlar karlayan,
bu yzden kendi kavimlerine dman kazandran, uzaktaki iin de yakndaki iin de kendi
boyunlarn hedef haline getiren ensar da bunu ne zerinde anlama yaplrsa o ekilde
yaayabilmek iin yapmamlard. Onlarn hepsi vahiyle aydnlanmak, Allahn rzasna
kavumak ve insanlarn yaratlnn ve hayatn var ediliinin sebebi olan yce hikmeti
tahakkuk ettirmek istiyorlard. nsan Rabbine kar ktnda ve sadece kendi zevklerine
uyduunda sadece knanm bir hayvan veya talanm bir eytan deil midir? Bu itibarla
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Medineye yerleip belli istikrar salad ilk dnemde
ncelikle, risletinin ayakta durmas ve ilkelerinin aklk kazanmas iin gerekli olan
temelleri yerletirdi. Bunlar da u hususlarla ilgiliydi:
1. mmetin Allah ile olan ilikisi (Allaha kar grev ve sorumluluklar).
2. mmetin fertlerinin birbiriyle olan ilikileri.
3. mmetin, kendi dinlerini din edinmeyen yabanclarla ilikileri.268[21]
Yine yle diyor: Peygamberlerle arkadalk etmi ve salklarnda onlarn yaknnda
bulunmu mminlere safiyyetin kaynaklarndan ve ycelmenin aralarndan daha bakalarna
verilmeyenler verilir. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin etrafn takva sahibi rabbani
(Allaha kar sorumluluklarnn tam uurunda ve hayatlarn bu uura gre dzenleyen)
kimselerin oluturduu bir kitle sarmt. Onlar onun samimi rencileriydi. Onun sohbetiyle
nefisleri arnd. Tabiatlar gzelleti. Bylece zerlerindeki ilham nurlar yle parldamaya
balad ki, hep hikmetli ve sekin, isabetli szler sylemeye baladlar.
Deerli peygamberler retim ve eitim yoluyla insanlarn vicdanlarna tesir ederler.
nsanlarn iinde onlara en ok benzeyenler onlarn izlerini takib eden ve yollarndan
gidenlerdir. Bunlarn ilkleri de salklarnda onlarn sohbetlerinde bulunmu, davetlerinin
yklerine ve cihadlarnn zorluklarna ortak olmu olan kitledir. Abdullah bin Mesud
Radyallahu anh diyor ki: Kim birinin yolunu izleyecekse lm birinin yolunu izlesin.
nk sa olann fitneye dmeyeceinden emin olunmaz. Onlar Muhammed Sallallahu
aleyhi vesellemin ashabyd. Bu mmetin en stnleri, en temiz kalplileri, en derin ilme sahip
olanlar ve en az tekellfe girenleriydiler. Allah onlar Peygamberine arkadalk etmeleri ve
dini hkim klmalar iin semiti. Onlarn stnlklerini bilin. Onlarn izlerinden gidin.
Gcnz yettiince onlarn ahlklaryla ahlklann ve onlarn zelliklerini kazann. phesiz
onlar dosdoru bir hidyet izgisi zereydiler.269[22]
267[20]
bn Abdilberrin ed-Durer fihtisaril-Mezi ves-Siyerinden zetlenerek. (95-101). Drul-Mearif

basks.
268[21]
Fkhus-Sre (190).
269[22]
139
2. Dr. Mustafa es-Sba yle diyor:

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye vardnda yapt ilk i mescid ina etmek
oldu. Bu bize mescidin slmdaki nemini gstermektedir. slmdaki ibadetlerin tm nefsi
arndrmak, ahlk gzelletirmek, Mslmanlar arasnda yardmlama ve birlik balarn
glendirmek, tavr ve gayelerinin bir olmasn, iyilik ve takvada yardmlamalarn salamak
iindir. Caminin (mescidin) toplumsal adan nemli bir fonksiyonunun ve Mslmanlarn
hayatlarnda byk bir manevi etkinliinin olduu kesindir. O, onlarn birliklerini salayan,
nefislerini terbiye eden, kalplerini ve dncelerini uyaran, problemlerini zen aratr.
Onlarn gleri ve dayanmalar mescidde kendini gsterir.
slmda mescidin tarihini inceleyen bir kimse slm ordusunun birliklerinin, yryzn
Allahn hidayetiyle aydnlatmak zere oradan harekete getiini, Mslmanlar ve dierleri
iin aydnlk ve hidyet klarnn oradan yayldn, slm uygarl tohumlarnn oradan
serpildiini ve bytldn grecektir. slm tarihinin bykleri olan Ebu Bekir
Radyallahu anh, mer Radyallahu anh, Osman Radyallahu anh, Ali Radyallahu anh,
Hlid Radyallahu anh, Sad Radyallahu anh, Ebu Ubeyde Radyallahu anh ve benzerleri
sadece, merkezi mescid olan Muhammed medresenin rencileri deil miydiler?270[23]
3. Muhammed Said Ramazan yle diyor:
Mslmanlar arasnda kardelik ve sevgi vesilelerinin yaygnlk kazanmas slmn getirmi
olduu dzenin ve kurallarn bir sonucudur. Bu vesilelerin yaygnlamas ancak mescid
vastasyla olmaktadr. Mslmanlar Allahn evlerinden bir evde gnde mutlaka birka kez
biraraya gelirler. Bu bulumalarnda mevki, mal ve yaay artlarndaki farkllklar ortadan
kalkar, hepsi eit artlarda biraraya gelirler. lfet ve kardelik ruhunun bunlar
birletirmemesi mmkn deildir. Ayn ekilde Mslmanlar arasnda deiik alanlarda ve
durumlarda eitlik ve adalet ruhunun yaylmas da slmn getirmi olduu nizamn ve
koymu olduu kurallarn bir sonucudur. Ancak Mslmanlar her gn ayn safta Allahn
huzurunda biraraya gelmezlerse bir ruh yaylmaz. Bu ekilde kulluk konusunda ayn zemin
zerinde toplanmaktadrlar ve kalpleri bir olan Rablerine ynelmektedir.
te Mslmanlarn toplumlarnda ve yeni devletlerinde tm bu grnmlerinin ortaya
kmas amacyla Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem en nce mescidi ina ettirmek iin
harekete geti.271[24]
4. Yine Dr. Mustafa es-Sba yle diyor: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
muhacirlerle ensr kardeletirmesinde slmn insanlar arasnda gerekletirdii ahlki,
yapc adaletin en kuvvetli grnts kendini gstermektedir. Muhacirler Allah yolunda
mallarn ve yurtlarn terketmi bir kitleydi. Dnya malndan hibir eye sahip deil bir halde
Medineye gelmilerdi. Ensr ise tarlalara, mallara ve birtakm mesleklere sahip olan zengin
kimselerdi. Bu durumda kardein kardeinin ykne yardmc olmas, onun skntlarna ortak
olmas, hayatn zorluunu ve ykn kaldrmasna yardmc olmas, evinde her ikisinin birden
kalmas iin imkn olduu srece onu evinde barndrmas, ihtiyac olmad ve imknlar
yeterli olduu srece malnn yarsn ona vermesi iin byle bir uygulamaya bavuruldu.
Dnyada hangi toplumsal adalet bu kardelii salayabilir?272[25]
5. stad Mnir Muhammed el-Gadbn yle diyor:
Bilindii zere sava stratajisinde, savunmann en baarl yolu saldrdr. Kureyliler
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile savaa girmekte srarlydlar. Bu yzden ilk
giriimin onun (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin) tarafndan olmas gerekiyordu. Bu
yzden birinci yln tamam Kurey kafilelerine ynelik saldrlarla gemitir. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem sekiz seriyye hazrlad. Bunlarn bir tanesi dnda hepsi Kurey
ticaret kervanlarna saldr iin gnderildi. Sadece bir tanesi Kurz bn Cbir el-Fuhrinin
gerekletirdii bir saldrya kar saldr iin gnderildi. Sz konusu seriyyelerin saldrlar
270[23]
es-Sretun-Nebeviyye, ed-Durus vel-iber (74).

el-Buti, Fkhus-Sre (152-153) zetle.
272[25]
es-Sretun-Nebeviyye, ed-Durs vel-ber (75-76) el-Mektebetul-slmiyye.
271[24]
140
hicretin birinci ylnn Ramazan ayndan ikinci ylnn Ramazan ayna kadar devam etti. Bu
seriyyelerin hepsinin kumandanlar muhacirlerdendi. Dolaysyla bu savan zel bir anlam
vard. Ensarla yaplan antlamann temeli, onlarn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ve
ashabn Medinede korumakt. Sz konusu seriyyeler ise kfirlerle Medine dnda kar
karya geldi. Bu meselenin bir yn. kinci yn ise udur: Davet genlerinin Mekke
dneminde 13 yl sreyle kendilerini tutmakla emrolunduktan sonra sava konusunda
eitilmeleri gerekiyordu.
nc bir yn: Kureylilerin, kendilerinin Mekkede yaptklar zulmden kaan bu
muhacirlerin yle zayf drlebilecek, basite alnacak kimseler olmadklarn, aksine onlarn
kendilerinden korkulmas gereken g sahibi insanlar olduklarn bilmeleri gerekiyordu.
Dolaysyla bunu bildiklerinde herhangi bir arpmaya girimeden nce bin kere hesap
yapma gerei duyacakt.
Drdnc yn: Kureyin davet karsnda taknd kt tutumundan dolay yklendii
ykn acsn tatmas ve bu tutumunun cezasn ekmesi gerekiyordu. Bu arada am tarafna
giden kervanlarnn getii yollarn oluturduu hayat damarlarna Mslmanlarn hkim
olmasndan sonra ticaretlerinin ve karlarnn hepsinin frtnaya kaplacan renmi
oldular. nk bu gelimelerden sonra sz konusu yollardan gemek onlar iin vahim
sonulara yolamas ihtimali bulunan bir hareket olacakt.273[26]
6. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Medineye getirdii bir bereket de u oldu: Oras
bir veb ve humma beldesiydi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin muhacirlerden olan
sahabileri de hummaya yakalandlar. Bunun haberi Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
ulanca, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, onlara Medineyi sevdirmesi ve veby bu
ehirin dna atmas iin Allaha dua etti.
Aie Radyallahu anhann yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Medineye vardnda Ebu Bekir Radyallahu anh ve Bilal Radyallahu anh stmaya
yakaland. Ben yanlarna girdim ve: Babacm kendini nasl hissediyorsun? Ve Bill, sen
kendini nasl hissediyorsun? diye sordum. Ebu Bekir Radyallahu anh kendisini stma nbeti
tuttuunda yle diyordu:
Ah bir bilseydim hi Mekke vadisinde,
Etrafm dikenli otlarla evrili halde bir gece geirecek miyim?
Bir gn Mecenne suyunun bana varabilecek miyim?
me ve Tafil dalar gzme hi grnecek mi?
Aie Radyallahu anha dedi ki: Ben bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
yanna gittim. Durumu kendisine bildirdim. O da yle buyurdu:
Ey Allahm! Bize Medineyi Mekkeyi sevdiimiz gibi veya daha fazla sevdir. Bu yeri bizim
iin iyiletir. Burann san ve muddunu (maln, tahln, ticaretini) bereketli kl. Hummasn
buradan alp kenarlara ilet.274[27]
Enes bin Mlik Radyallahu anhdan rivayet edildiine, onun da Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemden naklettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
Ey Allahm! Medinede, Mekkede verdiin bereketin iki katn ver!275[28]
273[26]
el-Menhecul-Harekiyyu fis-Sretin-Nebeviyye (1/232-233).

Mecenne: Mekkeden birka mil uzaklkta bir su.
me ve Tafil: Mekke yaknlarnda iki da. Ancak el-Hattabi yle diyor: Bunlarn iki da olduunu
sanyordum. Daha sonra iki gze (su kayna) olduunu rendim.
Bir rivayette bildirildiine gre de Aie -Radyallahu anha- yle sylemitir: Biz oraya geldiimizde oras
Allahn en vebal yeriydi. inde ac su akan bir vadiydi.
Hafz bn Hacer diyor ki: inde ac su akan bir vadiydi szyle Medinede neden ok veba grldnn
sebebini ortaya koymak istemitir. nk burada ifade edilen nitelikteki su hastala sebep olan bir unsurdu.
(Fethul-Bri, 4/121)
275[28]
Buhr (4/117) Fedilul-Medine.
274[27]
141
el-Hafz yle sylemiti: Yani dnya bereketinin iki katn ver. Bunu bir baka hadiste
geen: Ey Allahm! Burann san ve muddunu (maln, tahln, ticaretini) bereketli kl
sznden anlyoruz. Bundan daha kapsaml bir anlam kasdetmi de olabilir. Ancak eri
delile dayanan birtakm hususlar bunun dndadr. rnein Mekkede klnan namaznn
sevabnn Medinede klnan namazn savabndan daha fazla olmas gibi.
Nevevi de yle diyor: Zhir olana gre bu bereket llp tartlan eylerde ortaya kmt.
nk mudd bu tr eyleri kapsarken dierlerini kapsamamaktadr.276[29] Bu durum (llp
tartlabilen varlklardaki bereketlilik) ise orada oturan biri tarafndan farkedilebilir.277[30]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yine yle buyurdu:
Medine halkndan bir kii kalmakszn hemen hemen hepsi tuzun suda erimesi gibi
erir.278[31]
Yine yle buyurdu:
Medineye Deccal Mesihin korkusu girmez. O zaman orann yedi kaps olur ve her kapda
iki melek bulunur.279[32]
Bu ehrin ve orada oturan halkn fazileytiyle ilgili hadisler hayli oktur.
el-Ceziri (Ebu Bekr el-Ceziri) yle diyor: Mminlerin kalplerinde Medineye kar
sevgilerini ve lnceye kadar orada ikamet etme arzusunu artran sebeplerden biri de
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin u szdr: Kim Medinede lmeye (yani lnceye
kadar Medinede kalmaya) g yetirebilirlerse orada lsn (lnceye kadar orada kalsn).
Ben kyamet gn onun iin ahit veya efaati olurum.280[33] mer Radyallahu anh bunu
biliyordu. Bundan dolay yle dua ederdi: Allahm! Ben benden, senin yolunda ehid
olmak ve Peygamberinin beldesinde lmek istiyorum.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yurdu haline gelmesi, Peygamber mescidinin orada
bulunmas, kabr-i erifinin orada olmas ve oradan diriltilecek olmas Medine'ye fazilet ve
eref olarak yeterlidir.
Medinelilere gelince, onlar ensardrlar. mana komakta ellerini abuk tutmalar, Allah
Rasln ve m'minleri barndrmalar, onlara yardmc olmalar, onlarla birlikte hayatlarn
paylamalar, onlar iin bir ereftir. Yce Allah u buyruklaryla onlardan vgyle
szetmektedir:
Onlardan evvel Medine'yi yurt edinip, imana sahib olanlar ise kendilerine hicret edenleri
severler ve bunlara verilen eylerden dolay kalblerinde bir ekememezlik duymazlar.
Kendileri fakirlik iinde bulunsalar dahi (muhacirleri) kendilerine tercih ederler." (el-Har,
59/9)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ensarn eref ve faziletini pekok hadis-i erifte dile
getirmitir. Onlardan bazlar unlardr:
"mann alameti ensar sevmektir. Mnafkln belirtisi ise ensara buzetmektir."281[34]
276[29]
Yani mudd bir lektir. Dolaysyla bu ibarenin kullanlmasyla mudd ile llp tartlabilen eyler
kastedilmi olmaktadr. Bu ibare bir tr eyleri kapsar ama dierlerini kapsamaz. eviren277[30]
Fethul-Bri (4/117-118) zetle.
278[31]
279[32]
280[33]
Tirmiz (13/274) Menkb. Tirmiz: Bu hadis hasen, garibdir. Eyyub es-Sicistniden nakledilmitir
demektedir. bn Mace (3112), el-Albni bu hadisin sahih olduunu sylemektedir.
Hafz (bn Hacer) yle der: Rac dknn addr. Dnkenlii dolaysyla bu ekilde isimlendirilmitir. Burada
kastedilen Hzeyl beldelerinden bir yerin addr. Olay, orann yaknlarnda gereklemi ve onunla
isimlendirilmitir. Bir tepeye sndlar szyle kastedilen yksek bir tepedir. Allahm! Resuln
durumumuzdan haberdar et sz Taylisinin brahim b. Saidden rivayetinde u ziyade ile gelmitir. Allah,
Asmn duasn kabul etti ve durumunu Rasulne bildirdi. Raslullah da onlar ehit edildikleri gn bunu
sahabilerine bildirdi. Buraydenin rivayetinde ise u ekildedir: Asm dedi ki: Allahm! Bugn ben senin rzn
iin dinini koruyorum. Sen de benim cesedimi koru. ounluun rivayetinde M in ubli eklinde, elKesmiyhininin rivayetinde ise Fe lestu ubli eklinde gelmitir ve bu vezne daha uygundur.
281[34]
Buhr, (1/80) man; Mslim, (2/63) man, (8/116) man.
142
"Ensar ancak m'min birisi sever. Onlara ancak mnafk bir kimse buzeder. Onlar seveni
Allah da sever. Onlara buzedene Allah da buzeder."282[35]
Yine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurmutur:
"Eer hicret (etmi) olmasaydm, ensardan bir kii olacaktm. Eer insanlar bir vadiden veya
bir yoldan gidecek olurlarsa, ben ensarn izledii vadiden ve yoldan giderim. Ensar asl
beden zerine giyilen temel elbisedir. Dier insanlar ise ikinci derecede gerekli
elbiselerdir."283[36]
7. Safiyyu'r-Rahman el-Mubarekfur diyor ki:
aban 2 H./ubat 624 miladi tarihinde yce Allah kblenin Beytu'l-Makdis'den Mescid-i
Haram'a dndrlmesini emretti. Bu mslmanlarn saflarna karklk sokmak maksadyla
girmi bulunan yahudilerden mnafk kimseler ile (iman) zayf kimselere yarad. Bylelikle
bunlar mslmanlardan ayrdedildiler, onlar braktlar ve eski hallerine geri dndler.
Bylelikle mslman saflar ahidlerini bozan, hainlik eden pekok kimselerden arnm oldu.
Kblenin deimesi ile yeni bir dnemin balangcna inceden inceye bir iaret vard. Bu yeni
dnem mslmanlarn kbleleri olan bu beldeyi ellerine geirmedike son bulmayacakt. Bir
toplumun kblesi olan bir yerin dmanlarn ellerinde bulunmas hayret edilecek bir i deil
midir? Eer kbleleri dmanlarnn elinde bulunuyor ise bir gn mutlaka onun kurtarlmas
kanlmaz bir idir.284[37]
8. Mahmud it Hattab "devriye birliklerinden dersler" bal altnda unlar sylemektedir:
1. Keif: Mslmanlar Medine-i Mnevvere'nin etrafn saran ve Mekke-i Mkerreme'ye
giden yollar tanm oldular. zellikle Kurey iin hayati bir nem tayan Mekke ile am
arasndaki ticari yolu tandlar. Ayn zamanda blgedeki kabileleri tanma frsatn bulduklar
gibi bazlaryla bar antlamalar da yaptlar.
2. Sava: Mslmanlar Kurey mrikleri ile civar kabilelere ve mslmanlarla dost olmayan
Medineliler ile yahudilere kar kendilerini savunabilecek kadar gl olduklarn ve gerek
duyulduu takdirde akidelerini savunma imkanna sahib olduklarn isbatladlar.
3. Gizlilik: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gizlilii korumak ve dmann
mslmanlarn hareketleri ile ilgili iine yarayacak bilgileri elde etme imkanndan mahrum
brakmak iin yazl mektuplar vermeyi ilk olarak uygulamaya koydu.
4. Ekonomik kuatma: Mslmanlar Mekke ile am arasndaki en nemli ticaret yolunu
tehdit ettiler. Bylelikle Kurey kafileleri bu yolu izledikleri vakit gvenlik altnda
olmuyordu.285[38]
282[35]
Buhr, (7/141); Mslim, (2/63)

Buhr, (7/644) Meezi; Mslim, (7/152) Zekat.
284[37]
er-Rahiku'l-Mahtum, (s. 238)
285[38]
General Mahmud it Hattab, er-Rasl el-Kaid (Komutan Peygamber), s. 93-94'den ksaltlarak
283[36]
143
7. BYK BEDR AZVES

(ki ordunun karlat furkan gn)
Gazann seyri
Kfrn nderlerinin helk olmas
Cehennem ukuruna vardktan sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kfrn ve
sapkln nderlerine seslenii
Bedir gn meleklerin inmesi
Esirler ve ganimetlerin mbah klnmas
ki ordunun karlat gn olan furkan gnnde imann gzkamatrc baz manzaralar
man dersler ve ller
144
145
BYK BEDR AZVES

1. Gazann Seyri:
bnu'l-Kayyim (Allah'n rahmeti zerine olsun) diyor ki: Bu yln (hicri 2. yl kastediyor)
Ramazan aynda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kurey'in Ebu Sfyan ile birlikte
am'dan gelen kervannn haberini ald. Mekke'den ktnda peine takldklar kervan da bu
idi. O srada yaklak krk kii idiler. Bu kervanda Kurey'in ok byk miktarda mallar
vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu kervana kar kmak zere mslmanlardan
yola koyulmalarn istedi ve binei hazr olan kimselere hemen harekete gemelerini emretti.
Bunun iin fazla hazrlk yapmad. nk alelacele yzon ksur kiiyle birlikte yola
koyulmutu. Beraberlerinde iki tane at vard. Birisi Zbeyr b. el-Avvam'n, dieri Kindeli
Mikdad b. el-Esved'in idi. Yetmi tane de develeri vard. ki ya da kii bir deveye srayla
biniyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ali ve Mersed b. Ebi Mersed el-Ganev
ayn deveye srayla biniyorlard.286[39]
Enes'den rivayete gre; Ebu Sfyan'n gelmekte olduu haberini alnca Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ashab ile mevere yapt. Ebu Bekr konutu, ona iltifat etmedi. Sonra mer
konutu, onun konumas zerinde de durmad. Bunun zerine Sad b. Ubde kalkp:
Acaba bizi mi kastediyorsun ey Allah'n Rasl, dedi. Nefsim elinde olana yemin ederim ki,
eer bizlere denize dalmamz emredecek olursan hi phesiz oraya dalarz. Eer lm
pahasna da olsa Berk el-mad'a doru yrmemizi emredersen bunu da yaparz. (Enes)
dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlara yola koyulmalarn emretti. Onlar da
yola koyuldular ve nihayet Bedir'de konakladlar. Kureylilerin sakalar yanlarndan geti.
Aralarnda Benl Haccac'a ait siyahi bir kle de vard. Onu yakaladlar. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin ashab ona Ebu Sfyan ve arkadalar hakknda soru soruyorlard, o ise ben
Ebu Sfyan hakknda bir ey bilmiyorum; fakat ite Ebu Cehil, Utbe, eybe ve meyye b.
Halef buradadrlar, diyordu. O bu szleri syleyince onu dvmeye koyuldular. Bunun zerine
kle:
Tamam ben size bildireyim. te Ebu Sfyan burdadr deyince, onu braktlar. Ona tekrar
sordular, yine:
Ebu Sfyan hakknda bir ey bilmiyorum, fakat ite Ebu Cehil, Utbe, eybe, Umeyye b.
Halef dierleri arasnda bulunuyor dedi. Yine bunlar syleyince tekrar onu dvmeye
koyuldular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da namaz klyordu. Bu hali grnce
namaz bitirdi ve yle buyurdu:
Nefsim elinde olana yemin ederim ki size doruyu syleyince onu dvyorsunuz, size yalan
syleyince ilimiyorsunuz. (Enes) dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem: Buras
filann lp devrilecei yerdir diyor ve elini yere koyuyor, buras, buras diye yerleri
gsteriyordu. Onlarn hibirisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in eliyle gsterdii
yerden baka bir yerde lp yklmad.287[40]
286[39]
Bu, bn shak'n Sre (I/63; I/414)'deki aklamalardr. Ahmed'in Msned'inde (3901, 3965), bn
Mesud'dan gelen hadiste yle denilmektedir: Bedir gnnde her kiiye bir deve dyordu. Yani srayla o
kii o deveye biniyorlard. Ebu Lubabe ile Ali b. Ebi Talib Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'n nbet
arkadalar idiler. (bn Mesud) dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'n yrme sras gelince ikisi de
ona: Biz senin yerine yrrz dediler. O u cevab vermiti: Siz benden gl deilsiniz, ben de size gre ecir
kazanmaya muhta olmayan birisi deilim." Hakim (III, 20) hadisin sahih olduunu belirtmi, Zeheb de bu
hususta ona muvfakt etmi, Zadu'l-Mead tahkikinde hadisin hasen olduu belirtilmitir.
287[40]
Mslim, (12/125, 126) Cihd ve Siyer.
146
bnu'l-Kayyim dedi ki: Ebu Sfyan'a gelince; o Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
Medine'den ktn ve kendisine doru gelmekte olduu haberini renince Gfar
oullarndan Damdam b. Amr' cretle tutarak Mekke'ye Kurey'in kervanlarnn yardmna
koup, kervanlarn Muhammed Sallallahu aleyhi vesellem'e ve ashabna kar korumak iin
harekete gemelerini salamak zere imdad armak iin gnderdi. Bu imdad Mekke halkna
ulanca onlar da abucak harekete getiler ve btn gleriyle yola koyulmaya altlar.
Mekke erafndan Ebu Leheb dnda kimse bu imdad kuvvetlerine katlmaktan geri kalmad.
Ebu Leheb de kendisi yerine, kendisine borcu bulunan birisini gnderdi. evrelerinde bulunan
arab kabilelerinden de destek topladlar. Adiy oullar dnda hibir Kurey kabile kolu
onlara katlmazlk etmedi. Adiy oullarndan kimse Kureylilerle birlikte kmad.
Mekkeliler yce Allah'n buyurduu ekilde: "alm satarak, insanlara gsteri yaparak ve
Allah yolundan alkoyanlar olarak." (el-Enfal, 8/47) yurtlarndan kmlard. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem haklarnda buyurduu ekilde kllaryla, mzraklaryla Allah'a ve
Raslne kar meydan okuyarak yola koyuldular. Onlar bir eylere g yetirecekleri zannyla
ktlar, bir hamiyet ve bir fkeyle gittiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashabna
kar kervanlarn ele geirmek istedikleri, onunla birlikte bulunanlar ldrmek istedikleri
iin hnl idiler. Daha dn Amr. b. el-Hadrami ile beraberindeki kervana hcum etmilerdi.
Yce Allah u buyruunda da ifade ettii gibi herhangi bir szleme olmakszn onlar bir
araya getirmiti:
"Eer onlarla bulumak zere szlemi olsaydnz, muhakkak vakit tayininde anlamazla
derdiniz. Fakat Allah gereklemesi gereken bir emri yerine getirmek iin (sizi bir araya
getirdi)." (el-Enfal, 8/42)
Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Bedir'e doru yrd, Ebu Sfyan ise alt
yolu takib ederek deniz sahiline ulat. Kurtulup kervann himayesini saladn grnce
Kureylilere:
Artk geri dnnz, sizler sadece kervannz korumak iin kmtnz, diye mektub
gnderdi. Kureyliler Cuhfe'de bulunduklar srada bu haberi aldlar, geri dnmek istediler,
fakat Ebu Cehil unlar syledi:
Allah'a yemin ederim, Bedir'e kadar gitmedike dnmeyeceiz, orada kalacaz ve
yanmzda bulunan arablara yemek yedireceiz. Bundan sonra da arablar bizden korkacaktr,
dedi.
el-Ahnes b. erik geri dnmelerini sylediyse de ona kar geldiler. Bu sefer kendisi ve Zhre
oullar geri dndler. O bakmdan Zhre oullarndan bir kii olsun Bedir'de bulunmad.
Daha sonra Zhre oullarna Ahnes'in grne uyduklar iin imrenilir oldu. O zamandan
itibaren Ahnes de aralarnda itaat edilen ve tazim gren birisi oldu.288[41]
Prof. Dr. Ekrem el-Umer diyor ki:
Ali Radyallahu anh sahih bir rivayette mslmanlarn Bedir'de Ramazann onyedinci gecesi
karlarnda mriklerin ordugah bulunurken geceyi nasl geirdiklerini anlatrken unlar
sylemektedir: "Bedir gn bizlerden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dnda uyumadk
hi kimse kalmadn grdm. O bir aacn yannda sabaha kadar namaz kld, dua etti...
Daha sonra geceleyin zerimize yamur yad. Yamurdan korunmak iin aalarn altna
ekildik, kalkanlarmz kendimize siper ettik. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise
Rabbine dua etmeye devam ediyor ve yle diyordu: "Allah'm, eer sen bu topluluu helk
edersen sana ibadet olunmayacaktr." Tan yeri aarnca: "Ey Allah'n kullar namaza!" diye
seslendi. Herkes aalarn altndan ve siper ettii kalkanlarnn gerisinden geldi. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem bizlere namaz kldrd ve savaa tevik etti."289[42]
bn Abbas'tan yle dedii rivayet edilmektedir: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Bedir
gn dedi ki:
288[41]
Zadu'l-Mead, (3/174)'den ksaltlarak

el-Muctemau'l-Medeni fi Ahdi'n-Nubuvve (Peygamber dneminde Medine toplumu), Mriklere kar
cihad (46); Hadisi Ahmed Msned'de rivayet etmitir. (el-Fethu'r-Rabbani, 21/30, 36)
289[42]
147
Allah'm, ben senden (bana olan) ahdin ve vaadini diliyorum. Allah'm, eer bundan sonra
dilersen sana ibadet olunmayacaktr... Nihayet Ebu Bekir elinden tutarak: Bu kadar dua
ettiin yeter, dedi. Peygamber bulunduu yerden darya: "Bu topluluk bozguna urayacaktr
ve arkalarn dnp kaacaktr" diyerek kt.290[43]
bnu'l-Kayyim (Allah'n rahmeti zerine olsun) diyor ki: Yce Allah o gece bir yamur
yadrd. Bu yamur mrikler iin ok ar bir yk oldu. Onlarn ilerlemesini engelledi.
Mslmanlar iin ise bir eit isinti olarak yad. Onunla Allah onlar temizledi, eytann
zerlerindeki pisliklerini giderdi. O yamur ile yeri rahat yrnr bir hale getirdi, kumlar
birbirini tuttu, ayaklar bylelikle yere salam bast. Konaklama imknlar oldu ve bu yolla
kalblerine sebat verdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve ashab (mriklerden) daha
erken suya vardlar ve gece yarsnda suyun yannda konakladlar. Sular toplamak iin
havuzlar yaptlar. Dier sular da tala kapattlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve
ashab havuzlarn etrafnda konakladlar. Sava meydann yksekten kontrol edecek bir
ekilde ykseke bir tepe zerinde Peygamber efendimize bir ardak yapld. Peygamber
buras filann yklp devrilecei yerdir, buras filann yklp devrilecei yerdir, buras da
filann yklp devrilecei yerdir inaallah, deyip eliyle iaret ediyordu. Adn verdii hibir
kimse eliyle gsterdii yerden baka bir yerde yklp devrilmedi.291[44]
Mslmanlar Allah'tan yardm istediler, O'na sndlar. hlasla O'na dua ettiler, yalvarp
yakardlar. Yce Allah da meleklere: "phesiz ben sizinle beraberim. man edenlere sebat
verin. Ben kfirlerin kalblerine korku salacam." (el-Enfal, 8/12) diye vahyetti. Yce
Raslne de: "Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek ile yardm ediyorum." (el-Enfal,
8/9) diye vahyetti. Bunun, melekler sizin hemen arkanzda olacaklardr, anlamnda olduu
sylendii gibi; melekler bir defada deil, arka arkaya peyderpey geleceklerdir anlamnda
olduu da sylenmitir.
Prof. Dr. Ekrem el-Umeri diyor ki:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem savaa bizzat kendisi itirak ediyordu. Ali Radyallahu
anh dedi ki: "Bedir gn bizim Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda korunmaya
altmz grdk. Aramzda dmana en yakn kii o idi, en iddetli arpan kimsede
oydu."292[45]
Sava nce teke tek arpmalarla (mbarezelerle) balad. Utbe b. Rabia, arkasndan olu elVelid ve onun kardei eybe karlarna er isteyerek ortaya kt. Ensardan baz genler
karlarna ktysa da onlarla mbareze yapmay kabul etmeyerek, kendi kavimlerinden
kimselerle arpmak istediklerini sylediler. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Hamza, Ali ve Ubeyde b. el-Harise onlarla teke tek arpmak iin emir verdi.
Hamza, Utbe'yi ldrdkten sonra Ali de eybe'yi ldrd. Ubeyde ise Velid'e kar durmu
ve biri dierini yaralamt. Ali ve Hamza ona yardm ederek Velid'i de ldrdler. Ali ile
Hamza, Ubeyde'yi mslmanlarn karargahna tayp, getirdiler.293[46]
Mbarezinin sonucu Kurey ordughnda etkisini gstermi ve bunun zerine hcuma
gemilerdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem da ashabna kendilerine yaklaacak
olurlarsa nce mriklere ok atmalarn emretti. Bylelikle Peygamber mmkn olduu
kadaryla oklardan yararlanmak istemi ve: "Onlar size yaklaacak olurlarsa onlara ok atnz
ve oklarnz mmkn olduu kadar ileriye atmakta birbirinizle yarnz."294[47] diye
buyurmutu.
290[43]
Buhr, (7/335) Mez.

Zadu'l-Mead, (3/175-176); Ayn hususa Ahmed, (1/117)'deki bir hadis ile Mslim'in Enes'den rivayet ettii
hadis iaret etmi bulunmaktadr ki daha nce gemiti.
292[45]
Hadisi Ahmed, Msned, (2/228)'de rivayet etmi olup, Ahmed akir, sahih demitir.
293[46]
Ebu Davud, (2648) Cihd, bn Hacer hadisin sahih olduunu belirtmi, Mnzir hakknda bir hkm
vermemitir. el-Albni ise Sahihu Ebi Davud, (2321)'de sahih olduunu belirtmektedir.
294[47]
Buhr, (7/356) Mez; Ebu Davud, (2646)
291[44]
148
Urve ve Katade'nin naklettiklerine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin

yzne kar akl talar atmt.295[48] Bunun shhatine u yet-i kerime delil tekil
etmektedir:
"Attn zaman da sen atmadn, ama ancak Allah att. M'minleri kendi nezdinden gzel bir
imtihan ile denemek iin (bunu yapt). phesiz ki Allah hakkyla iitendir, her eyi ok iyi
bilendir." (el-Enfal, 8/17)
bnu'l-Kayyim diyor ki: Derken sava kzt ve savan frtnal hali devam etti. arpma
olduka iddetlendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dua ve yalvarmaya, Rabbine
seslenmeye koyuldu. Hatta omuzlar zerindeki ridas yere dt. Ebu Bekir es-Sddk ridasn
yerine koyup yle dedi: Rabbine bu kadar yalvarman yeterlidir. phesiz O sana verdii
szn yerine getirecektir.296[49]
Nihayet zafere ulald, yce Allah askerlerini indirdi. Raslne ve m'minlere destek verdi.
Onlara mriklerin kimisini esir almay, kimisini de ldrmeyi nasib etti. Mriklerden yetmi
kii ldrdkleri gibi, yetmi kiiyi de esir aldlar.297[50]
2. Kfrn nderlerinin Helk Olmalar:

Ebu Cehil'in Helki:
Abdu'r-Rahman b. Avf Radyallahu anh dedi ki: "Bedir gn safta bulunduum srada bir de
baktm ki samda ve solumda gen yata iki delikanl duruyor. Onlarn yanmda
olmalarndan tr dman bu taraftan bize saldrr dncesiyle kendimizi gvenlikte
hissetmedim. Derken onlardan birisi dierinden gizli bir ekilde:
Amca bana Ebu Cehil'i gster. dedi. Ben:
!Yeenim onu ne yapacaksn?! diye sordum. u cevab verdi:
Onu grecek olursam onu ya ldrrm, yahut ben lrm diye Allah'a szm var dedi. Bu
sefer dieri de brnden gizlice ayn eyleri syledi. (Abdu'r-Rahman b. Avf) dedi ki:
O ikisi yerine iki yetikin adamn arasnda bulunmak beni bu kadar sevindiremezdi. Onlara
Ebu Cehil'i gsterdim. Her ikisi de onun zerine bir kartal gibi atld ve ona darbeler
indirmeye baladlar. O genler Afra hatunun oullar idi."298[51]
Enes b. Malik'den dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Ebu Cehil'in ne yaptn kim tesbit etmek ister? dedi. bn Mesud kalkt ve onun yere
yklncaya kadar Afra hatunun oullar tarafndan ona darbeler indirilmi olduunu grd.
bn Mesud sakalndan yakalayarak:
Sen Ebu Cehil'sin, dedi. Ebu Cehil:
Byle ldrdnz bir adamn zerine mi ya da kavmi tarafndan ldrlm bir kimse
zerine mi (kyorsun ya da kyorsun) dedi. (Ravilerden) Ebu Micles dedi ki:
"Ebu Cehil: Keke beni bir iftiden bakas ldrm olsayd dedi."299[52]
295[48]
Hakm b. Hizam'dan yle dedii rivayet edilmitir: Bedir gnnde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
ald emir zere bir avu akl ta ald ve bize kar dnd ve o akl talarn att. akl talarn atarken yle
buyurdu: Yzler bedbaht olsun. Bunun zerine biz de bozguna uradk. Yce Allah da:"Attn zaman sen
atmadn fakat Allah att." buyruunu indirdi. Heysemi dedi ki: Hadisi Tabern rivayet etmi olup, senedi
hasendir. bn Abbas'tan gelmi bir rivayet bu hadise ahitlik etmektedir. bn Abbas'n hadisini de Tabern
rivayet etmitir. Heysemi de, bu hadisin ravileri Sahih'in ravileridirler, demitir.
296[49]
Mslim, (12/84) Cihd ve siyer. Hadis ileri de uzun uzadya gelecektir.
297[50]
Zadu'l-Mead, (3/180-181)'den ksaltlarak.
298[51]
Buhr, (7/358) Mez.
299[52]
Buhr, (7/342) Mez; Mslim, (12/160) Cihd ve Siyer
Nevevi unlar sylemektedir: "Keke beni bir ziraatiden baka birisi ldrseydi" sznde kastettii kii ziraati
ve iftidir. Arablara gre bu eksik bir ahsiyettir. Ebu Cehil bununla kendisini ldren ve ensardan olan
149
Umeyye b. Halef'in ldrlmesi:

Abdu'r-Rahman b. Avf'tan yle dedii rivayet edilmitir: Umeyye b. Halef ile Mekke'de
yaknlarm ve taraftarlarm korumas, Medine'de de ben onun yaknlarn ve taraftarlarn
korumak zere yazl bir anlama yaptk. Ben "er-Rahman" deyince o: Ben er-Rahman diye
bir ey bilmiyorum. Benimle cahiliye dnemindeki adn ile yazma yap, dedi. Bunun zerine
ben de onunla "Abd-u Amr" diye yazma yaptm. Bedir gnnde insanlarn uyuduklar bir
srada onu bulmak iin ktm. Bilal onu grd. O da kp ensarn bulunduu bir topluluun
yanbanda durarak yle dedi:
Ey Umeyye b. Halef, Umeyye kurtulsa bile sen kurtulmayacaksn. Derken ensardan bir
topluluk da bizim arkamzdan kt. Bize yetieceklerini anlaynca onlar megul etmek zere
geriye onun olunu braktm, onu ldrdler fakat yine peimizi brakmadlar. Umeyye ar
birisi idi. Bizi yetitiklerinde ben ona:
Otur dedim ve onu korumak zere kendimi zerine braktm. Fakat benim altmdan
kllaryla ona ulatlar ve nihayet onu ldrdler. Onlardan birisinin klc da ayama isabet
etti. Abdu'r-Rahman b. Avf ayann st tarafndaki bu yarann izini bize gsterirdi."300[53]
Mriklerin En Bedbaht Ukbe B. Ebi Muayt'in lm:

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem rku'z-Zabiyye denilen yerde konaklaynca esirler
arasnda bulunan Ukbe b. Ebi Muayt'n boynunun vurulmasn emretti. Bu hadiseden kfir
esirin ldrlmesinin caiz olduu hkm anlalmaktadr. nk Ukbe, Mekkeli mriklerin
en bedbaht idi. ada terimle sylenecek olursa o bir harb sulusu idi. te bu bedbaht
cehennem ateine doru srldler. O ne kt karar yeridir!
Mslmanlar Mekke'de iken onlarn verdikleri eziyetlerden, alaylardan neler ekmemilerdi
ki. Her an kfr nderlerine bu uursuz sonucu mjdeleriz. Eer Rablerine tevbe
etmeyecek, akllarn balarna almayacak olurlarsa onlar da bekleyen byle bir sonutur.
nk phesiz yce Allah mhlet verse de ihmal etmez: "Muhakkak Allah zalime bir mhlet
verir, fakat onu bir de yakalad m bir daha brakmaz."301[54]
"Rabbin zulm yapan lkeleri yakaladnda ite byle yakalar. phesiz O'nun yakalay
pek ackl, pek iddetlidir." (Hud, 11/102)
Afra'nn iki oluna iaret etmektedir. Ensar ise ziraat ve ekin sahibi kimseler idiler. Sznn anlam udur: Eer
beni ifti olmayan birisi ldrseydi, bu benim daha houma gider ve bana daha yakrd. Bundan dolay benim
iin bir kusur da saylmazd. Nevevi, erhu Sahih-i Mslim dipnotunda (12/100)
300[53]
Buhr, (4/560) Vekle. Bu hadisin yer ald blmn Buhr'deki bal yledir: Mslman bir kimse
dar- harbte ya da dar- slam'da harbi olan birisine vekalet verecek olursa, bu caizdir. Umeyye'nin olunun ad
Ali b. Umeyye'dir. "oluk ocuumu korumas zere" ifadesi ise kiinin yaknlar, ailesi demektir. el-Esmai bu
sz kiinin kendilerine meylettii kimseler olarak aklamtr. Kiinin ailesi ve mal hakknda da kullanlr.
301[54]
Ebu Davud, (2669)'da bu manada rivayet etmi, el-Mnzir hakknda bir ey sylememitir. el-Heysemi,
Mecmau'z-Zevid'de, bn Abbas'tan yle dediini zikretmektedir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Bedir
esirlerine seslendi. Onlardan herbirisinin fidyesi drtbin (dirhem) idi. Ukbe b. Ebi Muayt ise fidyeden nce
ldrlmt. Ali b. Ebi Talib kalkp onu ldrm ve peki ey Allah'n Rasl kk ocuklara kim bakacak?
deyince, onlar iin ate vardr demiti.
Heysemi dedi ki: Bunu Tabern, Kebir ve Evsat'ta rivayet etmi olup, ravileri sahih hadisin ravileridir.
Mecmau'z-Zevaid, (6/89).
150
3. Peygamber Sallallahu Aleyhi Vesellem'in En Kt Durak Olan

Cehennem ukuruna Varm Olan Kfr Ve Sapklk nderlerine
Seslenmesi
Katade'den yle dedii rivayet edilmektedir: Bize Enes b. Malik'in, Ebu Talha'dan
naklettiine gre Allah'n Peygamberi Sallallahu aleyhi vesellemin emri zere Bedir gn
Kurey kfirlerinin ileri gelenlerinden yirmidrt kii Bedir'deki kt m kt, susuz
kuyularndan birisine atldlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir toplulua kar zafer
kazand m sava kazand alanda gece kalrd. Bedirin nc gnnde emir vererek
devesi hazrland ve onun zerine ykleri baland. Sonra yrd. Ashab da arkasndan gitti.
Bize gre bir ihtiyacn karlamak zere gidiyor, dediler. Nihayet kuyunun bana dikildi ve
onlara kendilerinin ve babalarnn isimleriyle seslenmeye balad:
Ey filan olu filan, ey filan olu filan! Acaba keke Allah'a ve Raslne itaat etmi
olsaydnz daha iyi olmaz myd sizin iin? Bizler Rabbimizin bize vaadettiini hak olarak
grdk. Sizler de Rabbinizin size vaadettiinin hak olduunu grdnz m?
Bunun zerine mer yle dedi:
Ey Allah'n Rasl sen olsa olsa ruhlar bulunmayan birtakm cesetlerle konuuyorsun.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
"Nefsim elinde olana yemin ederim ki siz benim sylediklerimi onlardan daha iyi
duymuyorsunuz." Katade dedi ki: Allah onlara azar olsun, onlar kltmek, onlar iin bir
intikam, bir hasret ve bir pimanlk sebebi olsun diye sylediklerini duyacak ekilde onlara
hayat verdi.302[55]
Hafz (bn Hacer) dedi ki: leride el-Bera'nn rivayet ettii hadiste grlecei zere Bedir'de
ldrlen kfirler yetmi kii idi. Kuyuya atlanlar sanki onlarn ileri gelenleri idiler. Ayrca
bunlar Kureyli idiler. Sz geen ekilde zellikle onlara hitab edilmesi ne sebep, daha
nceleri onlarn gsterdikleri inattr. Geri kalan ller ise baka yerlere atldlar.303[56]
Yine bn Hacer yle demektedir: Yce Allah'n: nk sen davetini llere de
iittiremezsin." (en-Neml, 27/80) buyruunda geen "ller" ile neyin kastedildii hususunda
tevil alimleri farkl grlere sahibtir. Ayn ekilde "kabirdekiler" (Fatr, 35/22) buyruu ile
de kimlerin kastedildii hususunda farkl grler vardr. Aie Radyallahu anha bunu hakikat
manasna alm ve bunu asl bir delil kabul etmitir. Bylelikle Peygamber efendimizin:
"Sizler benim sylediklerimi onlardan daha iyi iitiyor deilsiniz." buyruunu tevil etme
gereini duymutur. ounluun gr de budur.304[57]
4. Bedir Gn Meleklerin nmesi:

Kitab ve snnetteki deliller Bedir gn meleklerin indiine ve mslmanlarla birlikte
savam olduuna delil tekil etmektedir. Yce Allah yle buyuruyor:
"Hani siz Rabbinizden imdat istiyordunuz da: 'Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek
ile yardm ediyorum' diye duanza karlk vermitim. Allah bunu ancak bir mjde olsun ve o
302[55]
Buhr, (7/350-351) Mez.

Fethu'l-Bari, (7/352).
304[57]
Fethu'l-Bari, (7/354).
Kur'n'n ve snnetin zahiri neyi gsteriyorsa onu kabul etmek gerekir. lim adamlarnn zikrettikleri zere
bunlar bir arada telif etme yolu udur: Yce Allah'n: "Sen llere iittiremezsin." (en-Neml, 27/8) buyruu
zahirinden anlalan manaya gredir ve umumidir. Peygamber efendimizin: "Siz benim sylediklerimi onlardan
daha iyi iitiyor deilsiniz." ifadesi ise hususidir. Hususi olan ile umumi olan birbirine tearuz etmez (atmaz).
Aslolan llerin dier yet-i kerimenin de delalet ettii zere iitmedikleridir: "Sen kabirlerde bulunanlara
iittiremezsin." (Fatr, 35/22) Ama yce Allah peygamberine bir mucize olmak zere onlar azarlamak, onlarn
zillet ve azablarn daha da arttrmak iin bunlara onun szlerini iittirmitir.
303[56]
151
sayede kalbleriniz tmyle rahatlasn diye yapmt. Yardm yalnz Allah katndandr. phe
yok ki Allah mutlak galibtir, Hakmdir." (el-Enfal, 8/9-10)
bn Abbas'tan da yle dedii rivayet edilmektedir: mer b. el-Hattab bana unlar anlatt:
Bedir gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin bin kii olduklarn, ashabnn
ise yzondokuz kii olduunu grnce, Allah'n peygamberi kbleye yneldi. Sonra ellerini
uzatarak Rabbine ylece seslenmeye koyuldu:
"Allah'm, bana verdiin vaadini gerekletir. Allah'm, bana vaadettiklerini ver. Allah'm,
eer bu mslman topluluu helk edecek olursan, yeryznde sana ibadet olunmayacaktr.
O kbleye ynelmi ve ellerini uzatm olduu halde Rabbine dua edip devam etti. Nihayet
ridas omuzlarnn zerinden dt. Ebu Bekir yanna gitti, ridasn alarak tekrar omuzlarna
koydu. Sonra arkasnda durarak yle dedi:
Ey Allah'n Peygamberi! Rabbine bu kadar seslenmen yeter. O sana verdii sz
gerekletirecektir. Bunun zerine yce Allah u buyruklar indirdi:
Hani siz Rabbinizden imdat istiyordunuz da: 'Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek
ile yardm ediyorum' diye duanza karlk vermitim." (el-Enfal, 8/9)
Yce Allah ona meleklerle yardm etti.
Ebu Zumeyl dedi ki: bn Abbas bana anlatt, dedi ki: O gn mslmanlardan bir kii,
mriklerden nnden giden bir kiinin arkasndan hzlca gitmekte iken anszn yukardan bir
kam darbesi sesini ve: lerle ey Hayzm diyen suvarinin sesini duydu. nndeki mrike
bakt, srt st ykldn grd. Ona yakndan baknca kam darbesi alm gibi burnunda iz
bulunduunu, yznn de yarlm olduunu ve btn bunlarn da morarm olduklarn
grd. Ensardan olan zat gelip bu durumu Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a anlatnca
Peygamber yle buyurdu:
Doru sylyorsun. O nc semadan gelen yardmc meleklerdendir. (Mslmanlar) o
gn yetmi kii ldrdler, yetmi kiiyi de esir aldlar.305[58]
Ensardan bir kii de Abbas b. Abdu'l-Muttalib'i esir almt. Abbas yle dedi:
"Ey Allah'n Rasl! Allah'a yemin ederim. Beni esir alan bu deildir. Beni akaklarnn
salar biraz azalm, insanlar arasnda yz en gzel ve siyah beyaz bir at zerinde olan birisi
esir ald. Ben onu burdakiler arasnda grmyorum." Ensardan olan kii ise:
Ey Allah'n Rasl onu ben esir aldm, dedi. Peygamber yle buyurdu:
Sus, yce Allah seni ok erefli bir melek ile desteklemitir.306[59]
Sahih-i Buhari'de yle denilmektedir: "Cebrail, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'a
gelerek dedi ki:
Siz aranzda Bedir'e katlanlar nasl gryorsunuz? Peygamber:
Mslmanlarn en faziletlileri ya da ona yakn bir sz syleyerek cevab verdi. Cebrail:
Meleklerden Bedir'de bulunanlar da byle dedi."307[60]
yet: Tek bana Cebrail Allah'n emriyle onlarn hepsini helk edebilecekken meleklerin
iniindeki hikmet nedir, diye sorulabilecek bir soruya;
es-Sbk u szleriyle cevab vermektedir:
Bunun byle olmasnn sebebi, fiilin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile ashabna ait
olmasnn, buna karlk meleklerin de yce Allah'n kullar arasnda uygulayageldii
305[58]
Mslim, (12/85-86) Cihd ve Siyer. Nevevi dedi ki: Peygamber efendimizin bu ekilde yalvarp yakarmas,
ashab- kiram'n onu bu halde grmesi ve bylelikle onun dua ve niyaz ile kalblerinin g kazanmas iindi.
Bununla birlikte dua da ayrca bir ibadettir. Yce Allah ona iki kesimden birisini vaadetmiti: Ya kervan ya ordu.
Kervan ekip gitmiti ve elden kamt. O bakmdan dierinin elde edileceinden yana emindi; fakat yce
Allah'tan bunun acilen verilmesini ve mslmanlara herhangi bir eziyet ulamadan bunu gerekletirmesini
dilemiti.
306[59]
Msned, (1/117); Ahmed akir dedi ki: Hadisin senedi sahihtir. Heysemi dedi ki: Ravileri Harise b.
Mudarrib dnda sahih hadisin ravileri olup, o da sika bir kimsedir. (Mecmau'z-Zevaid, 6/75-76)
307[60]
Buhr, (7/362-363) Meaz.
152
snnetine ve sebeplerin ekline riyet ile ordulara yardm gnderme adetine uygun bir yardm
olmasnn istenmesidir. Hepsini de yapan yce Allah'tr. Allah en iyi bilendir.308[61]
5. Esirler Ve Ganimetlerin Mbah Klnmas:

bn Abbas'tan yle dedii rivayet edilmitir: Mslmanlar esirleri alnca Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Bekir ile mer'e:
Bu esirler hakkndaki grnz nedir? diye sordu. Ebu Bekir dedi ki:
Ey Allah'n Peygamberi, onlar amca ocuklarmz ve airetimizin insanlardr. Benim
grme gre onlardan fidye al. Bylelikle bu bizim iin kfirlere kar bir g olur. Olur ki;
Allah onlar slama iletir.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem :
Ey Hattab'n olu (mer), senin grn nedir? diye sordu. mer yle dedi:
Hayr, Allah'a yemin ederim ben Ebu Bekir'le ayn grte deilim; fakat benim grme
gre bizlere onlarn boyunlarn uurma imkann ver. Aliye Akil bana filan (mer'in bir
akrabas) verilsin, onun boynunu uururuz. nk bu esirler kfrn nderleri ve
elebalardr.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Bekir'in sylediinden honut oldu; fakat benim
dediimi kabul etmedi. Ertesi gn yanlarna geldiimde Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem ile Ebu Bekir'in oturmu alamakta olduklarn grdm. Ben:
Ey Allah'n Rasl, sen ve arkadan niin alyorsunuz, bana haber ver. Eer benim de
alayacam gelirse alarm. Alayamazsam siz aladnz iin kendimi alamaya zorlarm.
Ben fidye aldklar iin arkadalarna arzedilenler dolaysyla alyorum. Bana onlarn
azab u aatan daha yakn olarak arzedildi. -Yce Allah'n peygamberi yakn bir aac
gsterdi- Ayrca yce Allah: "Yeryznde oka savap zaferler kazanncaya kadar
esirler(inden fidye) almas hibir peygambere yaramaz... Artk elde ettiiniz ganimetten helal
ve ho yiyin." (el-Enfal, 8/67-69) buyruklarn indirdi ve yce Allah onlara ganimetleri helal
kld."309[62]
Kasm: "... Hibir peygambere yaramaz." buyruunu tefsir ederken unlar sylemektedir.
Byle bir ey doru olmaz, uygun dmez, demektir. Maksat bizim peygamberimizdir. Farkl
kraatlerde de durum byledir. Bu kraatte "peygamber" lafznn nekre (belirtisiz) gelmesi ona
kar yumuak bir ifade kullanlmak istenmi olmasndandr; ta ki dorudan doruya sitem ile
kar karya braklmasn.
"Yeryznde oka savap, zaferler kazanncaya kadar" buyruu oka savaarak bu hususta
ileri gidinceye, kfr zelil klncaya, kfrn taraftarlar azalp, slam gleninceye,
mslmanlar etraflarn istila edinceye kadar, demektir..."Dmanlarna kar oka savat"
ifadesi el-Esas adl eserde belirtildiine gre, onlar ldrmekte ileri dereceye gitmek
demektir. Yeryznde dmanlarn oka ldrlmesini anlatmak zere bu ifadeler kullanlr.
bnu'l-Arabi bunun dmanlarna galib gelip, onlar kahredinceye kadar, demek olduunu
sylemitir. er-Razi de yle aklamtr: ounluk bunu ldrme hakknda
yorumlamlardr. nk bir kimsenin bakasna kar zaferi ve gc bununla pekiir. air elMtenebbi yle demektedir:
"Yksek eref eziyetten kurtulamaz
Ta ki onun etrafna kanlar dklnceye kadar."
nk bu, ileri derecede korkutmay ve heybetli grnmeyi gerektirir. Bundan tr yce
Allah bunu emretmi bulunmaktadr.310[63]
308[61]
Fethu'l-Bari, (7/364)
Mslim, (12/86-87) Cihd ve Siyer.
310[63]
Mehsinu't-Te'vil, (8/97-98)
309[62]
153
6. ki Ordunun Karlat Gn Olan Furkan Gnnde man Parlak

Manzaralar:
Safiyyu'r-Rahman el-Mbarekfur diyor ki: Bu savata akidenin gcnn ve prensiplerin
salamlnn n plana kt gz kamatrc manzaralar ortaya kmt. Bu savata babalar
oullaryla, kardeler kardeleriyle kar karya gelmilerdi. lkeler aralarnda muhalefet
sebebi olmutu. Kllar onlar birbirinden ayrmt. Yenik den, kendisini yenik dren ile
kar karya gelmi ve ona kar duyduu fkesinin dinmesini salayacak tepkilerde
bulunmutu.311[64] Bunlardan bir rnek:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ashabna unu bildirdi:
"Allah kendi yolunda ehid den kimselere cenneti vermeyi vacib klmtr." Bunun zerine
Umeyr b. el-Humam kalkp yle dedi:
Ey Allah'n Rasl! Bu eni gklerle yer kadar olan cennet mi? Peygamber:
"Evet" diye buyurdu. Umeyr:
Oh oh ne gzel, ey Allah'n Rasl, dedi. Peygamber:
"Oh oh demene seni iten sebeb nedir?" diye sordu. Umeyr u cevab verdi:
Allah'a yemin ederim. Byle dememe sebeb olan tek husus o cennetin ehlinden birisi olmay
mit ediimden baka bir ey deildir Ey Allah'n Rasl. Peygamber:
"Sen onun ehlindensin" diye buyurdu. Umeyr sarnn arasndan birka hurma kartp, onlar
yemeye koyuldu. Sonra yle dedi:
Eer ben bu hurmalarm yiyip bitirinceye kadar hayatta kalacak olursam, phesiz ki bu
uzun bir hayat olur. Sonra elindeki hurmalar att ve ldrlnceye kadar savat.312[65]
mer b. el-Hattab Radyallahu anh o gn days el-s b. Hiam b. el-Muire'yi ldrmt.
Savan bitiminden sonra Abdu'd-Dar oullarndan Mus'ab b. Umeyr mslmanlara kar
savaa katlm bulunan kardei Ebu Aziz b. Umeyr'i ensardan birisi tarafndan yakalanm,
ellerinin balanmakta olduunu grnce Mus'ab ensardan olan o zata unlar sylemiti:
Bu adam sk tut. Onun annesinin olduka mal vardr. Belki (fazla) bir fidye vererek onu
senden geri alr. Bunun zerine Ebu Aziz, kardei Mus'ab'a: Benim hakkmda yapabilecein
tavsiye bu mu? diye sordu.
Mus'ab:
Evet, nk benim kardeim odur, sen deilsin, dedi.
bn shak dedi ki: Bana sm b. mer b. Katade'nin anlattna gre -bn Afra olarak bilinen Avf b. el-Haris yle demi:
Ey Allahn Rasl! Kulu ne yaparsa, Rab bundan dolay gler? Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem yle buyurdu:
"Elbiselerini emremi olarak dmann arasna elini daldrmasdr. Bunun zerine Avf
zerindeki bir zrh kartp bir kenara att, sonra klcn ald ve ldrlnceye kadar
savat.313[66]
man Dersler ve ller

1. Yce Allah bu mbarek azvede Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Kurey
mrikleri hakkndaki bedduasn kabul etti. bn Mesud'un rivayet ettii u hadiste olduu
311[64]
er-Rahiku'l-Mahtum, (260)
Hadisi Ahmed, (3/136-137); Mslim, (13/45); Hakim, (3/426)'da rivayet etmilerdir.
313[66]
bn Hiam, Siyre, -er-Ravdu'l-Unuf ile birlikte-, (3/39)
312[65]
154
gibi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Beytullah'n yannda namaz klarken mrikler bir
devenin i organlarn getirip zerine braktlar. Peygamber yle buyurdu:
"Allahm Kureyi sana havale ediyorum (Bu szlerini defa tekrarlad). Sonra isim vererek
yle buyurdu: "Allahm, Ebu Cehil'i, Utbe b. Rabia'y, eybe b. Rabia'y, el-Velid b. Utbe'yi,
meyye b. Halefi ve Ukbe b. Ebu Muayt' sana havale ediyorum, sen onlarn hakkndan
gel"314[67]
Bu alt kii de Bedir gnnde ldrld ve yce Allah onlarn helk edilmeleri ile
Peygamberini sevindirdi, memnun etti. Yce Rabbimizin Kitab- Kerim'indeki: "O alay edip
duranlara kar muhakkak ki biz sana yeteriz." (el-Hicr, 15/95) buyruu da gereklemi oldu.
Ebu Leheb Mekke'de idi, Bedir'e kmamt. Fakat o kfirlerin ele balarnn ldrlmesi
acsn tatt. Sonra yce Allah, ksa bir sre sonra onu helk etti ve onu ibret alanlar iin, ibret
alnacak bir hale koydu.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin azadls Ebu Rafi'nin yle dedii rivayet edilmitir:
Ben Abbas'n klesi idim. O kavminden korktuu iin mslman olduunu gizliyordu. Ebu
Leheb, Bedir'e katlmam, yerine el-s b. Hiam' gndermiti. Ondan bir alaca vard. Ona:
Bu savaa benim yerime katl, ben de senden alacamdan vazgeeyim, dedi. el-s teklifini
kabul etti. Savan sonucu ile ilgili haber gelince, Allah Ebu Leheb'i hsrana uratt. Ben de
zayf birisi idim. Odada oklarm yontuyordum. Yanmda da Ummu'l-Fadl vard. Aniden o
fask Ebu Leheb'in ayaklarn sryerek geldiini grdm. Nihayet gelip odann direi
yannda oturdu. Srt srtma dnkt. nsanlar: te Ebu Sfyan b. el-Haris geldi, dediler.
Ebu Leheb dedi ki:
Haydi kardeimin olu, syle bana insanlarn durumu nasld? Ebu Sfyan:
Hi dedi. Allah'a yemin ederim. Onlarla karlar karlamaz hemen stmze
ullanmalarna imkn verdik. Diledikleri gibi bizleri ldryor, istedikleri gibi bizden esir
alyorlard. Bununla birlikte Allah'a yemin ederim ben insanlar kramadm. Ebu Leheb:
Peki neden? diye sordu. Ebu Sfyan u cevab verdi:
Ben siyah beyaz atlar zerinde birtakm svariler grdm. Allah'a yemin ederim bunlar
nlerinde hibir ey brakmyor, hibir ey karlarnda duramyordu. (Ebu Rafi) dedi ki: Bu
sefer ben de odann direini kaldrdm ve:
Allah'a yemin ederim onlar meleklerdi, dedim. Ebu Leheb elini kaldrp, yzme bir tokat
indirdi. Ben de zerine gittim. Beni kaldrp, yere att ve zerime kt. Ummu'l-Fadl kalkp,
engel oldu. Ben de odann (adrn) direklerinden birisini alarak onunla ona vurdum. Banda
olduka byk bir yara atm. Ummu'l-Fadl:
Ey Allah dman, sen onun efendisi burda yok diye onu zayf m buldun? dedi. Ebu Leheb
zelil bir ekilde kalkt. Allah'a yemin ederim o sadece yedi gn daha yaad ve nihayet yce
Allah onda bir ban kard ve onu gebertti. ki olu, iki ya da gn onu defnetmeyip
braktlar. Sonunda koktu. Kurey'ten bir kii oullarna: Utanmyor musunuz, dedi. Babanz
evinde koktu. Bu sefer oullar da: Biz bu yarann bize bulamasndan korkuyoruz. nk
Kureyliler (adese denilen) bu bandan taundan saknr gibi saknyor ve korunuyordu. Bir
adam: Haydi yryn, ben de sizinle beraber geliyorum, dedi. (Ebu Rafi) dedi ki: Allah'a
yemin ederim onu ykamadlar. Sadece zerine uzaktan uzaa su dktler, sonra onu tayp
Mekke'nin st taraflarndaki bir duvarn dibine onu attlar. Sonra zerine talar
ydlar."315[68]
2. Sheyl, er-Ravdu'l-Unuf adl eserinde unlar sylyor:
Ebu Bekir, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e nasl olur da daha ok dua etmekten
vazgemesini sylyor ve onun Allah'tan umudunu pekitirmeye, ona sebat vermeye
314[67]
Bu hadisin kaynaklar daha nceden gsterilmi bulunmaktadr.

Heysemi dedi ki: Hadisi Tabern ve el-Bezzar rivayet etmi olup, senedinde Huseyn b. Abdullah b.
Ubeydillah bulunmaktadr. Ebu Hatim ve bakalar onun sika olduunu sylerken, bir topluluk zayf olduunu
sylemilerdir. Dier ravileri sikadrlar. Mecmau'z-Zevid, (6/89)
315[68]
155
alyordu? Oysa Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin makam, Makam- Ahmed'dir.

Onun yakni, herkesin yakninden daha stndr.
Hocamz Hafz -Allah'n rahmeti zerine olsun- bu hususta yle derken dinledim:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem havf (korku) makamnda, arkada ise reca makamnda
idi. Fazilet itibariyle her iki makam da ayndr. O bu szleriyle Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem ile Ebu Bekir es-Sddyk ayn durumda idi, demek istemiyor. Fakat havf ve reca
imann bulunmas iin mutlaka gerekli iki makamdr. Ebu Bekir o saatte Allah'tan ummak
(rec) makamnda, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem da o konumda Allah'tan korkmak
(havf) makamnda idi. Yce Allah da dilediini yapandr. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem bundan sonra Allah'a yeryznde ibadet edilmeyeceinden korktu. Onun byle bir
korkusu da bir ibadettir. Kasm b. Sabit ise hadisin manas hususunda bir baka kanaate sahib
olup yle demektedir: Ebu Bekir es-Sddyk bu szleri Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem'i teskin etmek ve ona kar duyduu efkatten idi. nk o dua edip yalvarp
yakarmakta o kadar yorulmu idi ki, sonunda rids dahi omuzlarndan dt ve ona yle
dedi: Bu kadar yeter ey Allah'n Rasl! Yani kendini o kadar fazla yorma. Allah sana zafer
vaadetmi bulunuyor. Ebu Bekir ince kalbli, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'a kar
olduka efkatli birisi idi.316[69]
3. stad Seyyid Kutub (Allah'n rahmeti zerine olsun) Enfal suresinin giriinde zetle unlar
sylemektedir:
Gcmz yettiince zetle anlatmaya altmz bu azve hakknda inmitir Enfal suresi. Bu
sure, bu azvenin grnr olaylarn ve onun arkasnda hereyi ekip eviren ilahi kudretin
yaptklarn sunmak zere indi. Yce Allah'n kaderini, azvenin olaylarndaki ilahi tedbirini
aa kartmaktadr bu sure ve bu azvenin tesindeki btn insanlk tarihinin seyir izgisini
ortaya koymaktadr. Sure btn bunlardan Kur'n'n esiz dili ve Kur'n'n mucizevi uslubu ile
szetmektedir. Sure ashab- kiramn, enfale (ganimetlere) dair sorularn kayda geirerek,
Allah'n ganimetler hakkndaki hkmn aklayarak, bu ganimetin Allah'a ve Rasle ait
olduu belirtilerek, onlar Allah'a kar takval olmaya, aralarn slah etmeye davet ederek
balamaktadr. Daha sonra ganimeti onlarn kendi durumlar ve kendileri iin ekip
evirdikleri hususlarla, Allah'n da kendileri iin tedbir edip dzenledii hususlarla birlikte,
onlarn grdkleri yeryz vakalarnn boyutundan, bunun tesinde ve kendilerinin de
tesinde kalan Allah'n kudretinin boyutlarndan szetmektedir:
"Nitekim Rabbin seni hak urunda evinden kardnda gerekten m'minlerden bir kesim
isteksizdiler. Hak apak meydana ktktan sonra gre gre lme srkleniyorlarm gibi
hakka dair seninle tartyorlard. Hani Allah size o iki kesimden birinin sizin olacan
vaadediyordu. Siz ise kuvvet ve silah bulunmayan (kervan)'n kendinizin olmasn arzu
ediyordunuz. Allah da szleriyle hakk stn klmay ve kfirlerin arkasn kesmeyi istiyordu
ta ki hakk devaml stn klsn, batl yok etsin. Gnahkrlar ho grmese de. (el-Enfal, 8/58)
Daha sonra onlara kendilerine gnderdii ilahi yardmdan onlara kolaylatrd zaferden,
ltuf ve keremiyle takdir ettii ecir ve mkafatlardan ylece szetmektedir:
"Hani siz Rabbinizden imdat istiyordunuz da 'Muhakkak ben size birbiri ardnca bin melek ile
yardm ediyorum' diye duanza karlk vermiti.'" (el-Enfal, 8/9)
te bylece surenin anlatm bu alanda akp gitmekte, savan tamamyla yce Allah'n
takdiri, O'nun tedbir ve iradesi, O'nun kumandas ve ynlendirmesi, O'nun yardm, O'nun
imdad, O'nun fiili ve O'nun kudreti ile cereyan ettiini, O'nun kaderi yolunda akp gittiini
tescil etmektedir... Bu yolla da hereyden nce savalarn ganimetlerle ilikileri
soyutlanmakta, onun Allah'a ve Raslne ait olduu vurgulanmaktadr. yle ki Allah
ganimetleri tekrar onlara geri evirdiinde bu O'nun onlara bir ltuf ve ihsan olmutur. te
bu ekilde onlar ganimet konusunda hertrl mit ve beklentiden soyutlanmakta, her trl
316[69]
er-Ravdu'l-Unuf, dipnot, (3/47), bn Hiam Sresi ile birlikte
156
ganimet isteinden arndrlmaktadrlar. Bylelikle cihadlar Allah yolunda sadece O'nun iin
ihlasla yaplsn. Bundan dolay bu gibi nasslarn varid olduunu gryoruz:
"Onlar siz ldrmediniz fakat Allah onlar ldrd. Attn zaman da sen atmadn, ama
ancak Allah att..." (el-Enfal, 8/17)
"unu da hatrlayn ki bir zamanlar yeryznde azlktnz ve zayf grlyordunuz. nsanlarn
sizi tutup, kapmasndan korkuyordunuz da O sizi barndrd. Sizi yardmyla kuvvetlendirdi.
Size en temiz ve en ho eylerden rzk verdi; ta ki kredesiniz." (el-Enfal, 8/26)317[70]
4. stad Mahmud it Hattab "Bedir'den Dersler" bal altnda zetle unlar sylemektedir:
Her iki taraf devriye kard keif kollar vastasyla ani basknlar engellemek iin bilgi elde
etmek gibi bir fayda saladlar. Her iki tarafn da kar tarafn kuvvetleri ve bulunduklar
yerlere dair elde ettikleri bilgiler olduka deerli ve faydal idi. Burada Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin Kurey'in sahib olduu gcn miktarn bilmek hususunda savatan nce
iki Kurey'li klenin Raslullah tarafndan sorgulanmas hadisesinde esirlerin
sorgulanmasnn faydasn da aka grmekteyiz. Ayn ekilde Ebu Sfyan b. Harbn Bedir
mevkiini kefe kan mslmanlarn develerinin pisliini tetkik sonucu ulat netice ve
bunlarn kimliklerini tesbiti de gerekten gz kamatrc bir hadise olmutur.
Komutanlk:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Bedir savandaki komutanlnn meziyetleri
kahramanlk, sinirlere hakim olmak, savatan nce, sava srasnda ve savatan sonra eitli
toplantlar yapmas, ashabn kendisi ile eit grmesi gibi meziyetlerle n plana ktn
gryoruz. Onlar her hususta eit gryordu. Nitekim komutan Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem ilk olarak savaa uygun karargh seiminin artlarn uygulamaya geirdi ve bu
kararghn gvenliini korumasn da gerekletirdi.
Disiplin, maneviyat ve akide:
Salam disiplinin, yksek maneviyatn ve kkl akidenin mslmanlarn Kurey'e kar zafer
kazanmasndaki etkisi aka ortaya kmtr. Bu meziyetler her savataki her zafer iin can
alc meziyetler olarak kalmaya devam edecektir.318[71]
5. Byk Bedir azvesinin Medine-i Mnevvere'de mnafkln ortaya kndan nce
gerekletiinde phe yoktur. Mnafklar mslmanlarn gcnn aka ortaya kt,
anlarnn ykselip, nlerinin etrafa yayld, dmanlarnn kendilerinin heybetinden
korkmaya balad mbarek Bedir azvesinden sonra slama girmeye balamlardr. Yce
Allah say, ara ve gerelerinin azlna ramen onlara zafer nasib etmi ve u buyruuyla
onlara olan ltuflarn hatrlatmt:
"Andolsun ki siz zayfken Allah size Bedir'de yardm etmiti." (Al-i mran, 3/123)
te bu mbarek topluluk, dinin direkleri, peygamber ve rasllerden sonra mslmanlarn en
faziletlileridirler. Onlarn faziletlerine dair pekok rivayet varid olmutur.
Ali Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: "Kyamet gnnde davalamak zere
Rahman olan Allah'n huzurunda ilk diz kecek kii ben olacam." Kays b. Ubad dedi ki:
Yce Allah'n: "Bunlar Rableri hakknda davalaan iki hasmdrlar." (el-Hac, 22/19) buyruu
onlarn hakknda inmitir. Bu kimseler ise Bedir gn mbarezeye kanlard: Hamza, Ali ve
317[70]
Fi Zilali'l-Kur'n, (3/1463-1464)'ten ksaltlarak.

Mslim "sana enfalden soruyorlar..." buyruunun nzul sebebi ile ilgili olarak Mus'ab b. Sad'n babasndan
naklettii u rivayeti kaydetmektedir: Benim hakkmda drt yet nazil oldu. Bir kl ganimet alnd. Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'a getirildi, Ey Allah'n Rasl bana onu nafile olarak (karlksz olarak) ver dedi.
Peygamber onu koy dedi. Sonra yine kalkt, yine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ona: O klc aldn
yere koy dedi. Sonra yine kalkp! Ey Allah'n Rasl bana onu nafile olarak ver dedi. Yine Peygamber: Onu
koy dedi. Tekrar kalkp, ey Allah'n Rasl onu bana nafile olarak ver. Ben hibir faydas olmayan bir kimse
gibi mi deerlendirileceim dedi. Yine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ona: Onu aldn yere koy diye
buyurdu. (Babas) dedi ki: Bunun zerine u: "Sana enfalden soruyorlar. De ki: 'Enfal Allah'n ve
Raslnndr'" yeti nazil oldu. (Mslim, (12/50)
318[71]
er-Rasl el-Kaid (Komutan peygamber), (121-122)
157
Ubeyde ya da Ebu Ubeyde b. el-Haris ile eybe b. Rabia, Utbe b. Rabia ve el-Velid b.
Utbe'dirler."319[72]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir dier hadisinde yle buyurmaktadr:
"Ne bilirsin belki Allah Bedir'e katlanlara muttali olmu ve onlara istediinizi yapnz, ben
size (gnahlarnz) baladm, demitir."320[73]
Htb'n bir klesi Peygamber efendimize: Andolsun Hatb cehenneme girecektir, deyince,
Peygamber yle buyurmutu:
"Yalan sylyorsun, nk o Bedir'e ve Hudeybiye'ye katlm bir kimsedir."321[74]
319[72]
Buhr, (8/297-298) Tefsir.

naallah Mekke'nin fethi anlatlrken bu hadisin kaynaklar gsterilecektir.
321[74]
Mslim, (16/57) Fedilus-sahbe; Tirmiz, (13/245) Menakb.
320[73]
158
8. BEDR'DEN SONRA UHUD'DAN NCE MEYDANA GELEN

OLAYLAR:
el-Kdr'de Beni Sleym azvesi
Sevik azvesi
Zu Emer azvesi
Bahran'daki el-Furu azvesi
Kaynuka oullar azvesi
Yahudi Kab b. el-Eref'in ldrlmesi
159
160
BEDRDEN SONRA UHUDDAN NCE MEYDANA GELEN OLAYLAR

1. Kdr'de Suleym Oullar azvesi
bnu'l-Kayyim dedi ki: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iini bitirdikten yedi gn sonra
bizzat Suleym oullar gazasna kt. Medine'de yerine Sib' b. Urfuta'y vekil brakt. bn
Um Mektum'u vekil brakt da sylenmitir. el-Kdr denilen bir suyun kenarna kadar gitti.
Orada gn kaldktan sonra geri dnd. Herhangi bir sknt ile karlamad.322[75]
2. Sevk azvesi
Daha sonra Ebu Sfyan b. Harb, Zlhicce aynda Sevik azvesine kt. Bu yl hacc ilerini
mrikler idare etti. Ebu Sfyan Mekke'ye dndnde ve Kurey'in de Bedir'den kaanlar
geri gelince, Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin zerine gaza yapncaya kadar
cnubluktan dolay elinin suya demeyeceini adad. Adan yerine getirmi olmak iin
Kurey'ten iki svari ile birlikte yola kt, Medine yaknlarnda el-Ard denilen yere kadar
geldi. Oralarda birtakm hurma aalarn yakt, tarlalarnda alan ensardan bir kii ile onun
antlamals olan bir kiiyi daha ldrd, sonra geri dnd. Arkasndan Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ile mslmanlar onun peinden gittiler. Bu srada Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem Medine'de Ebu Lbabe b. Abdilmnziri yerine vekil brakmt. Raslullah
Karkaratu'l-Kudr denilen yere kadar ulat. Fakat Ebu Sfyan ile mrikleri ele geiremedi.
Onlar beraberlerinde azk olarak aldklar yala kavrulmu ok miktarda seviki yklerini
hafifletmek maksadyla yola brakmlard. Bu seviki mslmanlar aldlar. Bundan dolay bu
azveye Sevk azvesi ad verildi. Bu azve Bedir'den iki ay birka gn sonra hicretin ikinci
ylnda gereklemiti.323[76]
3. Z Emar azvesi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zlhicce aynn geri kalan gnlerini Medine'de geirdi.
Sonra Gatafanllarn zerine gitmek maksadyla Necid'e doru gazaya kt. Medine'ye
Osman b. Affan' yerine vekil brakt. Safer ay boyunca Necid'de ikamet ettikten sonra geri
dnd, herhangi bir sava olmad.324[77]
4. Bahrn azvesi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Rebiu'l-evvel aynda Medine'de kald. Sonra
Kureylilerin zerine gitmek amacyla gazaya kt. Medine'ye bn Um Mektum'u vekil
brakt. Bahrn'a kadar vard. Bahrn, Hicaz taraflarnda bir madendir. Herhangi bir sava
322[75]
Zadu'l-Mead, (3/189); Bu olay bn Hiam, (3/135); bn Sad, (2/31); bn Seyyidi'n-Nas, (1/294); bn Kesir,
(2/539)'da zikretmektedirler.
323[76]
ed-Durer fihtisari'l-Meazi ve's-Siyer, (139-140)'da biraz tasarruf ile
324[77]
Ayn eser, (140); Ayrca bk. bn Hiam, (3/136); bn Sad, (2/30)
161
olmad. Orada hicretin nc yl Rebiu'l-evvel ve Cumade'l-ul aylarn geirdikten sonra

Medine'ye geri dnd.
5. Kaynuka Oullarnn Srlmeleri:

Daha sonra Kaynuka oullar zerine gitti. Bunlar Medine yahudilerinden idiler. Peygamberle
olan antlamalarn bozmulard. Onbe gn boyunca onlar muhasara etti. Sonunda onun
verecei hkm kabul ederek teslim oldular. Abdullah b. Ubeyy onlara efaati oldu. Onun
onlarla antlamas vard.
Nitekim Ubade b. es-Samit'in de onlarla antlamas vard. Kaynuka oullar Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin ahdini bozunca, Ubade b. es-Samit onlarla olan antlamadan
vazgetiini belirtti ve yle dedi: Ey Allah'n Rasl! Ben Allah', Rasln ve m'minleri
veli (dost, yardmc ve srda) ediniyorum. Bu kfirlerin antlamalarndan ve onlar veli
edinmekten uzak olduumu bildiriyorum. te Maide suresinde yer alan u buyruklar onun ve
Abdullah b. Ubeyy'in hakknda nzil olmutur:
"Ey iman edenler! Yahudileri de, hristiyanlar da veliler edinmeyiniz. Onlar (ancak)
birbirlerinin dostlardrlar. inizden kim onlar veli edinirse, muhakkak o da onlardandr.
phesiz Allah zalimler topluluunu hidayete erdirmez. Kalblerinde hastalk bulunan
kimselerin: 'Zamann aleyhimize dnmesinden korkuyoruz' diyen (kfirlerden dost edinmek
iin) aralarnda kotuklarn grrsn. Olur ki Allah fetih (zafer) nasib eder veya kendi
katndan bir emir verir de onlar da ilerinden gizlediklerine piman olacaklardr.
(Mnafklarn mnafkl aa knca) iman edenler de derler ki: 'Olanca gleriyle sizinle
beraber olacaklarna dair Allah adna yemin edenler bunlar mdr... Sizin (asl) veliniz ancak
Allah'dr, O'nun peygamberidir ve m'minlerdir." (el-Maide, 5/51-55)
Ubade b. es-Samit'in Allah', Rasln ve iman edenleri dost ve veli edinmesi ile Kaynuka
oullarndan onlarla olan antlama ve dostluk ilikisinden uzaklamas hakknda yle
buyurulmaktadr:
"Kim Allah', Rasl ve m'minleri veli edinirse phesiz ki hizbullah, galib olanlarn ta
kendileridir." (el-Maide, 5/56)
Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlarn canlarn balad ve serbest
brakt. Onlarn srlmeleri ii ile Ubade b. es-Samit'i grevlendirdi ve onlara gn sre
tand.325[78]
Bunun sebebi ile ilgili olarak bn Hiam u rivayeti nakletmektedir: Arablardan bir kadn
getirdii bir takm eyalar Kaynuka oullar pazarnda satm, daha sonra onlardan bir
kuyumcunun dkkanna oturmutu. Onun yzn amasn istedilerse de kadn kabul etmedi.
Bu sefer kuyumcu elbisesinin bir tarafn srtna ilitirdi. Kadn ayaa kalknca, avreti grnd
ve bunun zerine gldler. Kadn feryad edince mslmanlardan bir kii kuyumcu zerine
atlarak onu ldrd. Bu kuyumcu yahudi idi. Dier yahudiler de mslmann zerine hcum
edip, onu ldrdler. Mslmann akrabalar, mslmanlar yahudilere kar yardma ard.
Mslmanlar olduka fkelendi, onlarla Kaynuka oullar arasnda kavga kt.326[79]
Baz Hususlar Ve man Sonular:

stad Abdu'l-Hamid Casim el-Bilal diyor ki: O kadnn bast o feryad duyan kulaklar ve
arpan yrekler duydu. Bu yreklerdeki kanlar gayret ve haysiyet ile yorulmutu. Bu feryad
erkek suretindeki kimseler deil, gerek yiitler duydu ve imdada kotu. te o tarihten
itibaren mslmanlarn nefislerinde namus iin imdada komak derinlere kk sald. Kadnn
325[78]
326[79]
Bk. Zadu'l-Mead, (3(190); ed-Drer, (139-140); Tehzibu's-Syre, (139-140); Nuru'l-Yakn, (106-107)

bn Hiam, Sre -er-Ravdu'l-Unuf ile birlikte-, (3/137)
162
namusu, eref ve haysiyeti himaye altndadr. Yardm istedii takdirde milyonlarla mslman
onun imdat arsna koar. Onlarn herbirisi her mslman kadn bizzat kendi namusu gibi
bilir. sterse akide ba dnda onunla hibir ilikisi bulunmam olsun. Nihayet Mutasm
dneminde o, saldrya urayan eref ve haysiyeti hakarete urayan bir kadnn: "Ey
Mutasm! mdadma yeti" dediini duyar ve bu yardm ars onun kalbini sarsar. Kan
kaynayp coar, sava hazrlklarn emreder. Hilafet yurdundan o kadnn feryad ettii
topraklarn zerine yrmek zere dman te'dib etmek ve o kadna eref ve haysiyetini,
itibarn tekrar geri vermek iin ordusunu hazrlar. Daha sonra mslmanlarn namusunu
tahkir eden dmanna kar zafer kazanm olarak geri dner.
Ya imdi! Nice feryad karlk grmemekte, suskun sistemlerin duvarlarna arpp geri
dnmektedir. Her gn Filistin'deki kardelerimiz yahudilerin zulmlerinden dolay feryad
edip durmaktadrlar. Lbnan'daki kamplarda Btnilere mensub askeri birliklerden tr
mslman kadnlar feryad etmektedirler. Mslman ve iffetli kadnlar Afganistan'da Rus
ordusunun elleri altnda ektiklerinden feryad etmektedirler. Filipinler'deki mslman
kadnlar, Bulgaristan'daki mslman kadnlar her yerde her yerde feryad eden mslmanlar...
Fakat kimse cevap vermiyor. lk neslin o nder insanlar lp gitti. Mutasm'n nesli de lp
gitti, artk Mutasm da yok. Mslman kadnlarn feryadlar karlksz, cevabsz kalmakta.
Harekete geen bir kskanlk yahut galeyana gelen bir kan artk yok.327[80]
6. Kab b. el-Eref'in ldrlmesi:

Cabir b. Abdullah Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
Kab b. el-Eref'in hakkndan kim gelir? diye sordu. nk o Allah'a ve Raslne eziyet
ediyor.
Muhammed b. Mesleme ayaa kalkp:
Ey Allah'n Rasl dedi. Onu ldrmemi ister misin? Peygamber:
Evet diye buyurdu. Muhammed:
Bana bir eyler sylemem iin izin ver, dedi. Peygamber:
Ne istersen syle buyurdu. Muhammed b. Mesleme ona (Kab'e) gitti ve unlar syledi:
Bu adam bizden zekt vermemizi istiyor. O gerekten bizi yordu. imdi ben senden dn
istemeye geldim.
Kab:
Yine mi? Allah'a yemin ederim ondan daha ok usanacaksnz, dedi. Muhammed:
(Ne yapalm) bir kere ona uymu bulunduk, dedi. Onu hemen brakmak houmuza gitmez.
Hele bir bakalm iinin sonu nereye varacak. Biz senden bize bir ya da iki vesk (hurma) dn
vermeni istiyoruz. -Hadisi bize bir sefer mer ve bakalar da anlatt. Orada "bir ya da iki
vesk"den szetmedi.- Kab:
Bana rehin verin, dedi. Onlar:
Ne istersin diye sordular. O:
Bana hanmlarnz rehin verin dedi. Onlar:
Sen arablarn en yakkls iken kadnlarmz sana nasl rehin verebiliriz; dediler. Bu sefer:
O halde ocuklarnz bana rehin verin, dedi. Bu sefer onlar:
ocuklarmz sana nasl rehin verebiliriz? Bu sefer onlardan herbirisine bir ya da iki vesk
karl rehin brakldn diye ona hakaret edilir. Bu bizim iin bir utantr. Fakat bunun yerine
biz sana silahlarmz rehin brakalm, dediler.
Onunla geceleyin Ebu Nile ile birlikte gelmek zere szletiler. -Ebu Nile, Kab'in st
kardei idi.- Onlar kaleye gelmeleri iin ard, yanlarna gitti. Kars ona:
327[80]
Mevakif Terbeviyye mine's-Siyre'n-Nebeviyye, (24-25)
163
Bu saatte nereye kyorsun? dedi. O:

Gelen Muhammed b. Mesleme ile kardeim Ebu Nile'dir dedi.
Amr'dan bakalar rivayetlerinde yle derler: Kars:
Ben kendisinden adeta kan damlayan bir ses iitiyorum, dedi. Kab:
Bu gelen benim kardeim Muhammed b. Mesleme ile st kardeim Ebu Naile'dir dedi. Dier
taraftan kerem sahibi birisi geceleyin bir mzrak darbesi iin dahi arlacak olursa bu ary
kabul eder.
(Ravi) dedi ki: Muhammed b. Mesleme beraberinde iki adam ile birlikte ieri girdi. Sfyan'a:
Amr bunlarn adn sylemedi mi? diye soruldu. O:
Onlarn birilerinin adn verdi, diye cevab verdi. Amr:
Beraberinde iki adam ile birlikte geldi, dedi. Amr'dan bakalar:
Ebu Abs b. Cebr, el-Haris b. Evs ve Abbad b. Bir adlarn verdiler.- Amr dedi ki:
Beraberinde iki adam ile geldi ve yle dedi:
O yanmza gelecek olursa, ben onun san tutup koklayacam. Benim onun ban iyice
yakaladm grdnz vakit hemen ona darbelerinizi indirin. Bir seferinde de: Kabn
ban size de koklatrm diye rivayet eti.
(Kab) kemerini taknm olarak yanna indi. Ondan ho kokular geliyordu. (Muhammed):
Bugn gibi gzel bir ho koku grmedim dedi. Amr'n dndakiler ise yle dedi: (Kab)
dedi ki:
Benim yanmda arab kadnlarnn en ho kokulusu ve arablarn en mkemmeli vardr, dedi.
Amr dedi ki: (
Muhammed) Ban koklamama izin verir misin? dedi. Kab:
Tabi deyince, Muhammed onu koklad. Sonra arkadalarna koklatt. Sonra da:
Bana bir defa daha izin verir misin? dedi. Kab:
Evet dedi. Onu iyice yakalaynca:
Haydi onu ldrnz, dedi. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gittiler
ve ona durumu haber verdiler.328[81]
man Dersler ve ller:

1. Hafz (bn Hacer -Allah'n rahmeti zerine olsun-) diyor ki: es-Sheyl dedi ki: Kab b. elEref'in kssasnda kendisiyle szleme yaplm bir kafir (ummi) eer ria kfredecek olursa
-Ebu Hanife'ye hilafen- ldrlebilecei sonucu kmaktadr. Derim ki: Bu sonu tartlr.
nk mellifin (Buhari'nin) bu hadisi cihad blmnde zikretmi olmas Kab'n (muhid
deil) muharib olduu sonucunu vermektedir. Dier taraftan Buhari bu hadisin yer ald
blme u bal vermitir: "Harb ehli olan kimseleri ldrmek." Yine bu hadisin yer ald
bir dier blmde: "Savata yalan sylemek" baln kullanmtr. Bu hadisten anlaldna
gre; eer yaplm olan slama girme daveti genel olup, o davet mrik bir kimseye
ulamsa davet yaplmadan o mrikin ldrlmesi caizdir. Ayn ekilde savata gerek
duyulan szlerin sylenmesinin caiz olduu da anlalmaktadr. sterse o sz syleyen kimse
szn hakikat manasn kastetmesin. Yine bu hadiste sz geen Kab'n karsnn olduka
anlayl ve zeki olduuna, syledii szlerin doruluuna, sesten kan damlad eklindeki
ifadesi ile olduka belatli konuan birisi olduuna da delalet olunmaktadr.329[82]
2. bn shak dedi ki: Hasan b. Sabit, Kab b. el-Eref'in ldrlmesini szkonusu ederken
unlar sylemektedir:
bnul-Hukayk ile kar karya grdm bir birliin iyiliini versin Allah!
328[81]
Buhr, (7/391) Meazi; Mslim, (12/161-163) Cihd ve Siyer; Ebu Davud, (2751) Hadisteki "Allah'a ve
Raslne eziyet vermitir" ifadesi Hakim, el-klil'de u ekildedir: Muhammed b. Mahmud b. Muhammed b.
Mesleme, Cabir'den: "Bu adam iiriyle bizleri rahatsz etmekte, mrikleri glendirmektedir."
329[82]
164
Ve sana kar da kmlard Ey bnul-Eref!

Parlak beyaz kllaryla gelceleyin geldiler size,
Sk aal inlerindeki arslanlarn rahatlyla;
Nihayet onlar, bulunduunuz yerde size geldiler,
Size beyaz parlak kllaryla hzlca ldren erbeti iirdiler.
Onlar bu ii, dinlerin adna intikam almak iin yaptlar,
Bu uurda (kendilerini) yok edebilecek herbir sebebi kmsediler.330[83]
3. Silahl atmalara girimekte, ellerini abuk tutmak isteyen baz genler byle bir olay
benimsedikleri kanaate delil gstermek isterler. Oysa bunda kendilerinin lehine herhangi bir
delil yoktur. nk bu olay Medine'de olmutu. Mslmanlarn bir devleti ve gleri vard.
Bu genlerin ise ne bir devletleri, ne de gleri vardr. Ayrca byle bir uygulama o zaman
dini aziz klmak, kfirleri korkutmak iin yaplmt. Tamamyla maslahatlar ihtiva ediyordu.
Herhangi bir mefsedeti beraberinde getirmiyordu.
Mustazaflk dnemlerinde meydana gelecek bu gibi hadiselerin hemen arkasndan ise, ortaya
kan ktlkler, fesatlar, mslmanlarn kanlarnn, namuslarnn ve mallarnn mbah kabul
edilerek talan edilmesi eklindeki sonular ise basiret sahibi herkes tarafndan aka
grlecek hususlardr. Ayrca byle bir uygulamadan mit edilen gerek bir maslahat ta
yoktur. Sadece birtakm maslahatlarn olaca vehmedilmektedir. Bu gibi uygulamalar eriat
mbah grmemektedir. slam davetinin vakasn asgari lde bilen ve bundan haberdar olan
herhangi bir kimse de bunun caiz olacana fetva vermez. Allah'tan yardm dileriz.
4. Baz ilim adamlar Muhammed b. Mesleme'nin syledii: "Fakat biz sana silahlarmz
rehin veririz" sz hakknda unlar sylemilerdir: Onun byle bir ey sylemesi onlarn
silahl gelilerinden kukulanmamas iindi. Ayrca bu olaydan ashab- kiramn sz ve
davranlarnda kendilerine doru bir uygulamann ilham edildii de anlalmaktadr. Esasen
Allah emrini yerine getirmekte galib gelendir.
5. Buhari hadisteki "bana bireyler sylemek iin izin ver" deyip, Peygamber efendimizin
ona: "Diyebilirsin" sznden savata yalan sylemenin caiz olduu hkmn karmtr.
Bunun iin bu hadisin bulunduu bahse: "Savata yalan sylemek" baln kullanmtr.
Hafz bn Hacer diyor ki: bn Sad'n olay anlatmasndan aka grld gibi onlar
Peygamber efendimizden kendisinden ikayeti olmak ve grlerini ayplamak iin izin
istemilerdir. bn Sad'n kulland ifadeler yledir: "Bunun zerine (Kab'e) yle dediler:
Bu adamn bize gelmesi, bize beladan baka bir ey getirmedi. Arablar bizimle savatlar ve
elbirlik olarak zerimize silahlaryla geldiler."
bn shak'da da hasen bir senedle, bn Abbas'tan yle dedii zikredilmektedir: "Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem onlarla birlikte Bakiu'l-arkad'e kadar yrd. Sonra onlar yola
koyarak yle dedi: Haydi Allah'n adyla yola koyulunuz, Allah'm sen onlara yardmc
ol."331[84]
330[83]
331[84]
er-Ravdu'l-Unuf, (3/142)
165
166
9. UHUD AZVES
azvenin baz zellikleri
Gazann olaylar
Kahramanlarn ehid dtkleri yerler ve ehidlerin en bykleri
man Dersler ve ller
167
168
UHUD AZVES
1. azvenin Baz zellikleri:

Bu, zaferin ve bozgunun birarada bulunduu bir azvedir. Mnafklk bu azvede en ak
almetleri ve en belirgin nitelikleriyle ortaya kt gibi, iman da insan ruhunda
gerekletirdii arzu ve isteklerin zerine ykseli, gklerin ve yerin Rabbine ihlsla yneli
gibi etkileriyle ortaya kmtr.
Bu azve ashab- kiram iin uygulamal bir ders olmutur. Bunun karlnda denen ehitler
ve yarallardan, bir de Muhammed Mustafa Sallallahu aleyhi vesellem'a isabet eden
yaralardan oluan bedel ar olmakla birlikte... Ancak alnan bu ders, alar boyunca kalc bir
zellie sahibtir. Mslmanlar bu dersten zaferin ve bozgunun sebeplerini renmektedirler.
Yce Allah'a tevekkl etmenin, O'na gvenip, dayanmann gzel sonularn, dnyaya gz
dikmek, onun malna ve cann ektii sslerine kaplmann etkilerini renmektedirler.
Kur'n dersler ile ashab- kiram'n dikkatlerinin ders alnacak, t alnacak noktalara
ekilmesi son derece incelikli ve letafetli olmutur. Bu derslerin slubu yaralanm ruhlara ve
yara alm bedenlere son derece uygun bir ekilde idi. Yce Allah zafer sevinci ve bedenen
salk ve afiyet ierisinde bulunduklar srada Bedir azvesi akabinde onlara: "Sizler geici
dnya maln arzu ediyorsunuz (yle mi?) Halbuki Allah ahireti ister. Allah Azizdir,
Hakimdir. Eer Allah'n gemi bir yazs olmasayd, aldnza karlk herhalde size byk
bir azab dokunacakt." (el-Enfal, 8/67-68) diye buyurmuken;
Uhud'dan sonra onlara yle sesleniyordu:
"inizden kiminiz dnyay istiyor, kiminiz de Ahireti istiyordu. Sonra sizi snamak iin sizi
onlardan geri evirdi. Bununla beraber Allah sizi affetti. Allah m'minlere ltufkrdr." (Al-i
mran, 3/152)
Daha sonra yce Allah onlar ok ince ve hassas bir ekilde teselli ederek yalanlayclarn
kbetini onlara hatrlatmakta, bunun eitmek ve arndrmak maksad ile gelip geici bir
aama olduunu belirtmektedir. Ama srekli geerli olan snnet, yce Allah'n m'min
kullarna g ve iktidar vermesi, gzel akbetin takva sahibleri iin helak ve yok oluun da
yalanlayclar iin olduudur. te yce Allah yle buyurmaktadr:
"Sizden evvel birok snnetler gelip gemitir. Onun iin yeryznde gezip dolan da
(Allah'n hkmlerini) yalanlayanlarn sonlar nice oldu bir grn. Bu insanlar iin bir
aklamadr, takva sahibleri iin de bir hidayet ve bir ttr. Gevemeyin ve zlmeyin, siz
eer m'minler iseniz muhakkak stnsnz." (Al-i mran, 3/137-139)
Savan kazanlmas yce Allah'n dostlar ile dmanlar arasnda gidip gelir. Fakat sonunda
gzel kbet takva sahiblerinindir. Hak ehlinin gerek dostu, mevls Allah'tr, O onlara yeter,
O onlarn kefilidir, onlarn mkfatn vermek O'na aittir. Yce Allah'n dmanlarnn ise
hibir dost ve mevlalar yoktur. ehidleri m'minler Rablerinin yannda bilir ve kabul ederler.
Onlarn Allah'n yannda sahib olduklar eylerin dnyadan ve dnyadaki hereyden daha
hayrl olduunu bilirler. Allah yolunda yaralanan bir kimse -ki Allah kendi yolunda kimin
yaralandn en iyi bilendir- mutlaka kyamet gnnde yaras kanayarak gelir. Yarasndan
akan kan renginde olmakla birlikte, ondan yaylacak koku misk kokusu olacaktr. Yce Allah
yle buyurmaktadr:
"Eer size (Uhud'da) bir yara dokunduysa, o toplulua da (Bedir'de) ylece bir yara
dokunmutur. O gnleri biz insanlar arasnda dndrr, dururuz." (Al-i mran, 3/140)
169
2. azvenin Seyri Ve Olaylar:

Byklerini ve aralarndaki kfrn nderlerini Bedir gnnde feci bir ekilde kaybettikten
sonra Kurey'in kalbleri mslmanlara kar kin, fke ve hn ile dolup tat. Bunun iin
gcn toparlad, antlamallarnn yardmlarn istedi ve bin sava ile yola koyulup,
Bedir azvesinden yaklak bir sene, bir ay sonra Medine'nin yaknlarna geldi. Bu gelileri
tercih edilen gre gre hicretin nc yl evval aynn ortalarna denk dmtr.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlarn yola koyulduklarn renince ashab ile istiare
etti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem meydana gelen olaylara iaret eden bir rya
grmt. Ebu Musa'dan gelen rivayete gre o, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'den
yle buyurduunu rivayet etmitir: "Ryamda Mekke'den hurmalklar bulunan bir yere
hicret ettiimi grdm. Aklma onun Yemame veya Hecer olduu geldi. Ancak onun Yesrib
ehri olduunu grdm. Yine ayn ryamda benim bir kl salladm ve onun n tarafnn
koptuunu grdm. Anladm ki bu, Uhud gn m'minlere gelen musibetmi. Sonra onu bir
daha salladm, bu sefer o kl en gzel bir hal ald. Baktm ki o da bunun getirdii fetih
(zafer) ve m'minlerin toparlanmasdr. Yine ayn ryamda birtakm inekler grdm. Allah
daha hayrldr. Bir de baktm ki onlar Uhud gn m'minlerden birtakm kimselerin ehid
dmesi demekmi. Bir de baktm ki, hayr Allah'n Bedir gnnden sonra bize ihsan etmi
olduu hayr ile sadakatin mkfatym."332[85]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ashab ile istire edince, gen ve Bedir'e katlmaktan
mahrum kalm kimseler ile cihada ve dmanla kavumaya arzu ve istek duyan kimseler
dmanlarna kar Medine'nin dna kma grn ortaya att. Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem ile ashab- kiram'n yallar ve ayn zamanda Abdullah b. Ubeyy b. Selul ise
Medine'de kalmak ve Medine'ye girdikleri takdirde sokaklarda ve evlerin damlarnn
zerinden onlarla savamak grnde idiler.
Ahmed, Cabir (b. Abdullah)'den rivayet ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
yle buyurmutur: Ben kendimi sanki korumas salam bir zrh iinde imiim gibi (ryada)
grdm. Boazlanm birtakm inekler de grdm. O salam zrh Medine olarak, inekleri de
Allah'a yemin ederim ki; hayr ile yorumladm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
ashabna:
Medine'de kalsak da; onlar Medine'den ieriye zerimize gelecek olurlarsa, onlarla
savarz, dedi.
Ey Allah'n Rasl, dediler. Allah'a yemin ederiz, cahiliye dneminde bile Medine'nin iine
girilerek zerimize gelinmedi. slam'dan sonra nasl olur da Medine'ye girilerek zerimize
gelinir? Affan rivayet ettii hadisinde dedi ki:
O zaman istediiniz gibi olsun deyip, zrhn giyindi, silahlarn kuand. Ensar dedi ki:
Biz Allah Raslnn grn reddettik. Bunun zerine (Peygambere) gelip yle dediler:
Ey Allah'n Peygamberi o zaman istediin gibi olsun. yle buyurdu:
Hibir peygamber zrhn giyinip, klcn kuandktan sonra savamadan onlar
karmamtr."333[86]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Kurey ile karlamak zere Medine'nin dna
kt.334[87] Yolda iken ordudan mnafklarn ba Abdullah b. Ubeyy b. Sell ordunun te
birini -yz savay- alarak geri ekildi. Bu, bu azvenin ilk faydal yn olmutu. Bu da
332[85]
Buhr, (12/421) Tabir,; Mslim, (15/31-32) Ry; bn Mace, (3921) Ry.

Ahmed, (3/351); Darimi, (2/129-130). Bu hadisin bn Abbas'tan rivayet edilen bir ahidi daha vardr ki
bunu Hakim, (2/129)'da rivayet etmi ve: Bu isnad sahih bir hadistir demi, Zeheb de, el-Albni de bu hususta
ona muvfakt etmilerdir. Hadisin geri kalan bir blm daha vardr. Bunu bn Abbas'n rivayeti olarak yeri
gelince kaydedeceiz.
334[87]
Muhammed b. shak dedi ki: Raslullah cuma namazn kldktan sonra cuma gn yola kt. Sabah
Uhud'daki da yolunda etti. Cumartesi gn evvalin ilk yarsnda ordular birbirleriyle karlat. Heysemi dedi
ki: Bunu Tabern rivayet etmi olup, ravileri sikadrlar.
333[86]
170
mnafklarn ayrdedilmesi idi. Onlarn samimi m'minlerden ayrdedilmeleri idi. Yce Allah
yle buyurmaktadr:
"ki ordunun karlat gn banza gelen musibet Allah'n emri ile idi ve m'minleri
ayrdetmesi iindi. Bir de mnafklk yapanlar aa karmak iindi. Onlara: 'Gelin, Allah
yolunda savan yahut savunun' denildii vakit: 'Eer biz sava olacan bilseydik,
arkanzdan gelirdik' dediler. Onlar o gn imandan ok kfre daha yakndr. Onlar azlaryla
kalblerinde olmayan sylyorlard. Allah onlarn gizlediklerini ok iyi bilendir." (Al-i mran,
3/166-167)
Abdullah b. Ubeyy gereke olarak Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kendisine
muhalefet edip, bakalarnn grn kabul etmesini gstermiti. Yce Allah ise u
buyruklaryla onun btn iddialarnda yalanc olduunu ortaya koymaktadr:
"Onlar azlaryla kalblerinde olmayan sylyorlard. Allah onlarn gizlediklerini ok iyi
bilendir." (Al-i mran, 3/167)335[88]
Mnafklarn bu szlerinde durmaylar onlardan beklenen bir itir. nk fedakarlk ve bir
eyler vermeyi salayan Allah'a iman, O'nun sevabn ve rzasn mit etmektir. yet iman
yoksa mnafk kendisini niye tehlikeye atsn. Bu hainlik nerdeyse baz m'minleri de
etkileyecekti. Ancak yce Allah, Allah' sevdikleri, O'nun dininin zafere erimesini arzu
ettiklerinden tr bu kt durumdan onlar korumutu. Nitekim yce Allah yle
buyurmaktadr:
"O zaman iinizden iki zmre bozulmaya yz tutmutu. Halbuki Allah onlarn yardmclaryd.
M'minler ancak Allah'a gvenip dayanmaldrlar." (Al-i mran, 3/122)
Bu iki kesimden birisi ise (Hazrelilerden) Selime oullar, (Evslilerden) de Hrise oullar
idi.
Cabir Radyallahu anh dedi ki: "O zaman iinizden iki zmre bozulmaya yz tutmutu.
Halbuki Allah onlarn yardmclaryd." buyruu bizler hakknda inmitir. Sz geen iki
zmre bizleriz. Harise oullar ile Selime oullaryz. Biz yce Allah: "Halbuki Allah onlarn
yardmclaryd." buyruundan tr bu buyruklar inmeseydi diye istemeyiz."336[89]
bnu'l-Kayyim (Allah'n rahmeti zerine olsun) yle diyor: Rsulullah Sallallahu aleyhi
vesellem o gn stste iki zrh giyindi. Sanca Mus'ab b. Umeyr'e verdi. Cenahlardan
birisinin bana ez-Zbeyr b. el-Avvam', dierinin bana ise el-Mnzir b. Amr' kumandan
tayin etti. O gn savaa katlmak isteyen genleri gzden geirmi, kk yata bulduklarn
geri evirip, savaa katlmalarna izin vermemiti. Aralarnda Abdullah b. mer, same b.
Zeyd, Esid b. Zuhayr, el-Bera b. zib, Zeyd b. Erkam, Zeyd b. Sabit, Arbe b. Evs ve Amr b.
Hazm da vard. Savaabilecek durumda olduunu grd kimselerin katlmasna da izin
vermiti. Bunlar arasnda da Semura b. Cundub ve Rf b. Hadc de vard. O srada onbe
yanda idiler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin geri evirdii kimseleri bulu
yandan kk olmalar dolaysyla geri evirmiti.337[90]
Abdullah b. Ubeyy'in ordunun te birini alarak geri dnnden sonra slam ordusunun
says yediyz sava idi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Abdullah b. Cubeyr'i elli
335[88]
Zeyd b. Sabitden yle dedii rivayet edilmitir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud azvesine
knca onunla birlikte savaa kanlardan bir kesim geri dnd. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'n ashab
iki grubtu. Bir grub onlarla savarz diyor, bir grub onlarla savamayz diyordu. Bunun zerine yce Allah'n:
"Allah onlar kazandklar yznden baaa ykvermiken mnafklar hakknda ne diye iki gruba ayrldnz?"
(en-Nisa, 4/88) buyruunu indirdi. (Peygamber) buyurdu ki: "Medine, Taybe'dir. O atein gm zerindeki
pislikleri temizledii gibi gnahlar temizler." Bu hadisi Buhr (7/412) rivayet etmitir.
336[89]
Buhr, (8/73) tefsir; Mslim, (13/66-67) fedilus-sahbe; Kasm yle demektedir: Yani yce Allah'n
onlara yapt bu vg dolaysyla elde ettikleri eref ve haklarnda onlarn Allah'n velileri olduklarn belirten
yetin indirilmi olmasndan tr ar sevinmelerini kastetmektedir. phesiz ki bu iyi olmayan istek onlar
yce Allah'n velisi olma snrlarnn dna kartmamt. (Mehasinu't-Te'vil, IV, 216)
337[90]
Zdu'l-Med, (3/195)'ten ksaltlarak; bn mer (r.a) dedi ki: "Uhud gn ben ondrt yanda iken
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem beni grd. Savaa katlmama izin vermedi. Hendek gn ben onbe
yanda iken yine beni grd. Bu sefer savaa katlmama izin verdi." Hadisi Buhr, Mslim ve bakalar rivayet
etmitir.
171
oku ile birlikte kendilerini arkalarndan korumak zere yerletirmi ve onlara yerlerinden
ayrlmamalarn emretmi idi.
Kurey de bin askeri ile sava nizam ald. Aralarnda ikiyz atl vard. Sa cenahlarnn
bana Halid b. el-Velid'i, sol cenahlarnn bana krime b. Ebi Cehil'i koymulard. Sava
mslmanlarn ezici bir zaferi ile balad.
Hakim, Mstedrek'inde bn Abbas'tan yle dediini rivayet etmektedir: "Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellemin Uhud gn kazand zafer gibi bir baka zafer kazanm
deildir. -Ondan hadisi rivayet eden Ubeydullah b. Utbe- dedi ki: Biz bunu kabul edemedik.
bn Abbas dedi ki: Benimle bunu kabul etmeyen kimse arasnda yce Allah'n kitab hakem
olsun. Yce Allah Uhud gn hakknda yle buyurmaktadr:
"Muhakkak Allah size verdii szn aynen yerine getirmitir. Hani o zaman O'nun izniyle
onlar ldryordunuz.
bn Abbas diyor ki: Burada buyruk onlarn ldrlmesi anlamn vermektedir.
"Nihayet sevmekte olduunuzu (zafer ve ganimeti) size gsterdikten sonra ylgnlk
gsterdiniz, verilen emir hakknda ekitiniz, isyan ettiniz. inizden kiminiz dnyay istiyor,
kiminiz de ahireti istiyordu. Sonra sizi snamak iin sizi onlardan geri evirdi. Bununla
beraber sizi affetti. Allah m'minlere ltufkrdr." (Al-i mran, 3/152)
Bununla yce Allah okular kastetmektedir. yle ki; Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
onlar bir yere yerletirmi, sonra da: "Bizim arkalarmz koruyunuz. ldrlmekte
olduumuzu grseniz dahi yardmmza gelmeyiniz. Ganimet elde ettiimizi grseniz gelip
bize katlmaynz." demiti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve beraberindekileri
ganimet alp, mriklerin karargahn ele geirince, btn okular yerlerinden ayrlarak onlar
da karargaha girip, ganimet toplamaya koyuldular. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
ashabnn saflar u ekilde birbirine girmiti -diyerek ellerinin parmaklarn birbirine geirdive iie olmulard. Okular bulunduklar yeri boaltp, orada gedik braknca o boluktan
(mriklerin) atllar Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashab zerine hcum etti ve bu
sefer birbirleriyle vurutular, iie girdiler. Mslmanlardan ok kimse ldrld. Sabahleyin
gn Allah Raslnn ve ashabnn idi. O kadar ki mriklerin sancaklarn tutanlardan yedi
veya dokuz kii ldrlmt. Mslmanlar daa doru ileri gitmilerdi..."338[91]
Buhari, el-Ber b. zib Radyallahu anh'dan yle dediini rivayet etmektedir: "O gn
mriklerle karlatk. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de okulardan oluan bir asker
birlii bir yere yerletirdi. Balarna Abdullah' komutan tayin ederek, yerinizden ayrlmayn
diye talimat verdi. Eer bizim onlara kar zafer kazandmz grrseniz, yerinizden
ayrlmaynz, onlarn bize kar zafer kazandklarn grrseniz, bize yardma gelmeyiniz.
Kar karya geldiimizde onlar katlar. O kadar ki; kaarken kadnlarn elbiselerini
bacaklarnn zerinden yukar doru toplayarak halhallar dahi grld. Bu sefer (okular):
Ganimete koalm, ganimete! dediler. (Komutanlar) Abdullah yle dedi:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bize yerinizden ayrlmayn diye emir vermiti, dediyse
de onlar kabul etmediler. Emre uymaynca, yzleri baka istikamete dnm oldu ve bunun
sonucunda da yetmi kii ldrld. Ebu Sfyan ykseke bir yere karak:
Aranzda Muhammed var m? diye seslendi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
"Ona cevap vermeyiniz" dedi. Bu sefer:
Aranzda Ebu Kuhafe'nin olu (Ebu Bekir es-Sddiyk) var m? diye sordu. Yine!
Ona cevap vermeyin, diye buyurdu. Ebu Sfyan:
Aranzda Hattab'n olu (mer) var m? diye sordu. (Cevap almaynca!) Bunlar hep
ldrldler. Eer hayatta olsalard cevap vereceklerdi, dedi. mer kendisini tutamayarak
yle dedi:
Yalan syledin ey Allah'n dman. Allah seni rezil ve rsvay olmana sebeb olacak
kimseleri hayatta brakt.
338[91]
Hakim, (2/296) tefsir'de rivayet etmi ve: Bu senedi sahih bir hadis olmakla birlikte Buhr ve Mslim
tarafndan rivayet edilmemitir demi, Zehebi de hadis sahihtir, demitir.
172
Ebu Sfyan:
Ycesin Hbel! dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
ona cevap veriniz diye buyurdu.
Ona ne diyelim? diye sordular. Peygamber:
"Allah en ycedir ve an en yksek olandr" deyiniz. Ebu Sfyan:
Bizim Uzza'mz var, sizin Uzza'nz yok dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
"Ona cevap verin" diye buyurdu. Ashab:
Ne diyelim diye sordular, Peygamber:
"Allah bizim mevlamzdr, sizinse mevlanz yok" deyiniz diye buyurdu. Ebu Sfyan yle dedi:
Bugn Bedir gnne karlk olsun. Sava dnp dolar. Siz baz yarallara msle
yapldn (organlarnn kesildiini) greceksiniz. Ben byle yaplmasn emretmedim fakat
beni rahatsz da etmedi.339[92]
Ashab Radyallahu anhum arasnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ldrld
yias yayld. Nitekim yce Allah: "Allah size keder stne keder vererek cezalandrd."
(Al-i mran, 3/153) diye buyurmaktadr. bn Cerir dedi ki: Doruya en yakn gr; "Allah
size keder stne keder vererek cezalandrd" buyruu hakknda u aklamay yapanlarn
grdr:
Ey m'minler! Allah sizleri mriklerin ganimetinden, onlara kar zafer ve stnlk elde
etmekten mahrum brakarak ve o gn size isabet eden yaralar ve sizden ldrlenlerin
musibeti ile sizleri cezalandrd. Halbuki daha nce btn bu hususlarda sevdiiniz eyleri
size gstermitir. Rabbinizin emrine kar gelmeniz, Peygamberinizin emrine muhalif hareket
etmeniz dolaysyla Peygamberinizin ldrldn zannetmenin ve dmannzn zerinize
gelmesi ile sizin onlardan ekinmenizin gam ve kederi ile sizi cezalandrd.340[93]
Buna ayn ekilde yce Allah'n u buyruklar da delil tekil etmektedir:
"Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan evvel nice peygamberler gelip gemitir. Eer o
lr veya ldrlrse kelerinizin stnde (dininizden) geriye mi dneceksiniz. Kim iki
kesi zerinde geriye dnerse, o Allah'a elbette zarar veremez. Allah kredenlere mkafat
verecektir." (Al-i mran, 3/144)
Ashab- kiram'dan pekok kimse kat. Yce Allah, onlara ltuf ve rahmeti ile onlardan
honut oldu, raz oldu, onlar affetti. Nitekim yce Allah'n u buyruklar buna iarettir:
"Peygamber arkanzdan size seslenip dururken, siz boyuna hikimseye dnp bakmadan
uzaklap duruyordunuz." (Al-i mran, 3/153)
Yce Allah'n u buyruu da ayn ekilde buna iaret etmektedir:
"ki ordunun karlat gn iinizden yz evirenleri ancak yaptklar baz iler yznden
eytan yoldan karmak istemiti. Andolsun Allah da onlar affetti, nk Allah (gnahlar)
balayandr, ceza vermekte acele etmeyen (Halm)dir." (Al-i mran, 3/155)
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte az sayda kimse sebat etti. Bunlar arasnda
Talha b. Ubeydullah, Sad b. Ebi Vakkas, Ebu Dccane ve ensardan Ebu Talha vard. Nitekim
semadan melekler de inerek Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem' savunmak zere
savat.341[94]
Kays'dan yle dedii rivayet edilmitir: "Ben Talha'nn, kendisi ile Uhud gnnde
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem' koruduu elini olak olarak grdm."342[95]
339[92]
Buhr, (7/405) Tefsir.

Taberi, Camiu'l-Beyan, (4/91), Beyrut, Daru'l-Maife basks.
341[94]
Enes b. Malik'ten rivayete gre Uhud gn ensardan yedi kii ile Kurey'den iki kii Raslulullahn
etrafnda kalmt. Kureyliler onu fazla sktrnca yle buyurdu: "Onlar etrafmzdan kim pskrtecek. Onun
iin cennet vardr: ya da cennette benim arkadam olacaktr." Ensardan bir adam ne atld, ldrlnceye
kadar arpt. Yine onu sktrdlar, tekrar: "Bunlar bizden kim geri evirecek, onun iin cennet vardr yahut
cennette benim arkadam olacaktr." diye buyurdu. Ensardan bir baka adam nce kt, o da arpt. Durum bu
ekilde o yedi kii ldrlnceye kadar devam etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kurey'ten olan iki
arkadana: "Biz arkadalarmza kar adaletli davranmadk" diye buyurdu. Mslim, (12/147-148) Cihd.
342[95]
Buhr, (7/416) Mez
340[93]
173
Hafz (bn Hacer) yle demektedir: Bunun aklamas Hakim'in, el-lel adl eserinde Musa b.
Talha yoluyla gelen rivayette yer almaktadr: "Uhud gn otuzdokuz yahut otuzbe yara ald.
Parma kaptu ehadet parma ile ona bitiik olan (ba) parman kastetmektedir."
Tayalisinin de sa b. Talha'nn, Aie'den diye kaydettii rivayette Aie validemiz yle
demitir: "Ebu Bekir, Uhud gnnden szettiinde: O gn tamamyla Talha'ya ait bir gnd,
derdi. (Ebu Bekir) devamla dedi ki: Ben geri dnen ilk kii oldum. Bir adamn Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin nnde arpmakta olduunu grdm. (Bari) bu Talha olsa,
dedim. nk ben orda deilsem de hi olmasa kavmimden birisi olsun demitim. Benimle
onun arasnda mriklerden bir kii vard. Bir de baktm ki o Ebu Ubeyde imi. Nihayet
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a vardmzda bize: Arkadanza dikkat edin, dedi.
Talha'y kastediyordu. Bir de baktk ki onun parma kopmu. Onunla ilgilendik ve durumunu
dzelttik."
Cabir yoluyla gelen ve Nesai'nin kaydettii hadiste de yle denilmektedir: "Mrikler
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a yetimi, o da: Bunlara kar kim durur demi,
Talha: Ben diye cevab vermiti." deyip, onlarla birlikte Ensardan bulunan kimselerin
ldrln szkonusu etti."343[96]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin nnde savap, byle bir zamanda bu byk erefe
nail olanlardan birisi de Sad b. Ebi Vakkas Radyallahu anh.'dr. Said b. el-Mseyyeb'den
yle dedii rivayet edilmitir: Sad b. Ebi Vakkas' yle derken dinledim: "Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem Uhud gnnde ok torbasnda bulunan oklar nme saarak: At,
anam babam sana feda olsun. dedi."344[97]
Uhud gn gzel bir ekilde snavdan gemi olan bu kahramanlardan birisi de Ebu Dcane
Simt b. Haree'dir. Enes'ten rivayete gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud gn
bir kl eline alm ve yle demiti:
Bunu benden kim alr? Orada kim varsa herkes elini uzatt, ben ben dedi. Bu sefer
Peygamber:
Bunu hakkyla kim alr diye sordu. Orada bulunanlar ellerini geri ektiler. Fakat Simt b.
Haree Ebu Dcane:
O klc hakkyla ben alrm dedi. O da o klc ald ve onunla mriklerin kafalarn ikiye
ayrd."345[98]
Uhud gn gzel bir ekilde snav veren bu kahramanlardan birisi de ensardan olan Ebu
Talha'dr. Enes'den yle dedii rivayet edilmitir: "Uhud gnnde insanlar Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'i brakp geri ekildi. Ebu Talha ise Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin nnde durmu, birtakm kalkanlaryla ona siper yapyordu. Ebu Talha iyi ve
oka hzl ok atan birisi idi. O gn elinde iki ya da yay krld. Bir kii onun yanndan bir
ok torbas ile geer. Ona: Ebu Talha'nn nne bu oklar sa, derdi. Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem Uhud'dakilere bakyor fakat Ebu Talha ona: Anam babam sana feda olsun,
onlara bakma. Bunlarn attklar oklardan bir ok sana isabet edebilir. Benim gsm senin
gsne siperdir, derdi. O gn Ebu Bekr'in kz Aie ile Um Sleym'i de grdm. Eteklerini
topladklarndan tr ayaklarndaki halhallarn gryordum. Onlar srtlarnda krbalar
tayorlar ve savaanlarn azlarna boaltyorlard. Sonra tekrar geri dnyor ve yine
krbalar dolduruyorlar, geri dnyorlar ve sularn savaanlarn azlarna boaltyorlard.
Kl Ebu Talha'nn elinden iki ya da defa dmt."346[99]
nnde semadan gelen meleklerin arpt kimselerden birisi de Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem idi. Sad Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: "Ben Uhud gn
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte onun nnde (onu korumak zere) arpan
343[96]
Fethu'l-Bari, (7/418) Mezi

Buhr, (7/415) Mezi
345[98]
Mslim, (16/24) Fedailus-sahbe.
346[99]
Buhr, (7/418) Mezi; Mslim, (12/189) Cihd ve Siyer.
344[97]
174
iki adam grdm. zerlerinde beyaz elbiseler vard. Ne ondan nce onlar grmtm, ne de
sonra onlar grdm."347[100]
Hafz (bn Hacer): O iki melek Cebrail ile Mikail idi demitir. nk Mslim'de bir baka
yoldan Mis'ar'den gelen rivayette byle denilmektedir ki; o hadisin sonlarnda: "Cebrail ile
Mikil'i kastediyor" denilmektedir.
Uhud gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yz yaraland. Kk az dii krld,
bandaki mifer yarld. Anam babam ona feda olsun. Enes'den rivayete gre Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin kk az dii Uhud gn krld, ba da yaraland. O akan
kanlarn siliyor ve yle diyordu:
"Kendilerini Allah'a davet eden peygamberlerini yaralayan ve kk az diini kran bir
toplum nasl iflah olabilir? Bunun zerine yce Allah: "O iten sana hibir ey dmez."
(Al-i mran, 3/128) buyruunu indirdi.348[101]
Ebu Hazim'den rivayete gre o Sehl b. Sad' Uhud gn Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yaralanmasna dair ona soru sorulurken dinlemi ve yle demitir: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin yz yaraland, kk az dii krld ve banda mifer yarld.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Fatma kan ykyordu. Ali b. Ebi Talib
Radyallahu anh da kalkan ile (tad) suyu dkyordu. Fatma suyun kann artmasndan
baka bir ie yaramadn grnce bir hasr paras alp onu yakt, kl etti. Sonra o kl
yaraya yaptrd ve kan durdu."349[102]
M'minlerin skntlar, gam ve kederleri artp, Allah kalblerini arndrp, gslerindekini
snavdan geirip, diledii kimseleri ehadete kavuturarak ahit edindikten sonra, zerlerine
aralarndan sadk olanlar bryen bir gvenlik ve bir uyuklama gnderdi. Bu onlarn
musibetlerini hafifletti ve kalblerini pekitirdi. phe, tereddt ve kt zan sahibi olan
kimseler ise kendi canlarn kurtarmak sevdasna dtler. eytanlar onlar oyuncak haline
getirdi. Yce Allah yle buyurmaktadr:
"Sonra o kederin ardndan (Allah) zerinize bir emniyet, bir uyuklama indirdi ki o (uyuklama)
iinizden bir ksmn rtp bryordu. Bir ksm da canlar sevdasna dmlerdi. Allah'a
kar cahiliyet zann gibi hakkn dnda bir zan besliyorlard. 'Bu iten bize bir ey (pay) var
m?' diyorlard. Deki: 'Herey Allah'n elindedir.' Onlar sana aklamadklar eyi ilerinde
gizliyorlar. 'Bizim bu iten bir paymz olsayd, burada ldrlmezdik' diyorlard. De ki:
Evlerinizde olsaydnz bile zerlerine ldrlmeleri yazlm olanlar yatacaklar yerlere kp
giderler (ve yine ldrlecekler)di. Allah gslerinizdekini yoklamak, kalblerinizdekini
temizlemek iin (byle yapt). Allah kalblerin zn ok iyi bilendir." (Al-i mran, 3/154)
stad Seyyid Kutub (Allah'n rahmeti zerine olsun) unlar sylemektedir: Hezimetin
deheti, korkunluu ve sebeb olduu karklk akabinden hayret verici bir sknet geldi.
Rablerine dnen, peygamberlerinin yanna koan m'minlerin ruhlarn brmt bu
sknet. Huzur iinde kendilerini ona teslim ettikleri ve onlar kapsayp, bryen olduka
letafetli bir uyuklama idi bu.
"Sonra o kederin ardndan zerinize bir emniyet, bir uyuklama indirdi." (Al-i mran, 3/154)
Bu gerekten artc bir olay; Yce Allah'n m'min kullarn epeevre kuatan, Allah'n
rahmetine iaret eden bir olay. Yorulmu, bitkin dm, korkuya kaplm kimselerin bir
anlk dahi uyuklamas onlarn ruhlarnda adeta bir by etkisi yapar ve onlar yepyeni bir
347[100]
Buhr, (7/414-415) Meazi; Mslim, (15/66) Fedil; Nevevi yle diyor: Bu hususta Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem'n Allah nezdindeki deeri ve ona onunla birlikte savaacak melekler indirmekle
ikramda bulunduu akland gibi, meleklerin de savatklar aklanmaktadr. Onlarn savamalarnn Bedir
gnne has olmad ortaya kmaktadr. Bunun sadece Bedir'e has olduunu iddia edenlerin kanaatinin aksine
dorusu budur. nk bu hadis bu kanaati aka reddetmektedir. Yine bu hadisten beyaz elbisenin fazileti,
melekleri grmenin peygamberlere has bir zellik olmad da anlalmaktadr. Aksine ashab- kiram ve Allah'n
velileri de onlar grebilir. Yine bu hadiste melekleri gren Sad b. Ebi Vakkas'n gzel bir menkbesi szkonusu
olmaktadr. Dorusunu en iyi bilen Allah'tr. Nevevi erhi, (15/66)
348[101]
Mslim, (12/194) Cihd ve Siyer.
349[102]
Mslim, (1790) Cihd ve Siyer; Buhr, (7/430-431) Mez
175
varlk olarak ortaya kmalarn salar. Dier kesime gelince, bunlar kendi nefislerinin
meguliyetine kaplp, kendilerini kurtarma sevdasna den, imanlar sallantda bulunan ve
cahilli tasavvurlardan henz kendilerini kurtaramam kimselerdi. Bunlar nefislerini bsbtn
halis bir ekilde Allah'a teslim edememilerdi. Onlar btn varlklaryla Allah'n kaderine
teslim olmamlard. Kalbleri kendilerinin bana gelen musibeti huzurla kabul etmemiti.
Oysa bu, kalbleri arndrmak iin balarna gelmi bir bela idi. Yoksa Allah'n kendi
dostlarndan elini ekerek onlar dmanlarna teslim etmesi demek deildi. an yce Allah,
bu yolla kfrn, errin ve batln lehine nih bir hkm vermi olmuyordu.
phesiz bu akide sahiblerine -rettii pek ok husus arasnda- unu da retmektedir:
Kendileri, kendi z nefislerinde bile bir eye sahip deildirler. Onlar hereyleriyle Allah'a
aittirler. Onlar Allah yolunda cihada ktklar vakit O'nun iin cihada karlar, O'nun iin
hareket ederler, O'nun iin savarlar. Kendi ahsiyetlerinin bu cihadda bir baka hedefleri
yoktur.350[103]
Ebu Talha Radyallahu anh'dan dedi ki: Ben Uhud gn uyuklamann brd kimseler
arasnda idim. Klcm elimden defalarca dt. O elimden dyor, ben onu alyorum, o
dyor, ben onu alyordum."351[104]
Kurey sava alann brakp, gidince Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ehidleri
defnetmek iiyle urat. Onlarn kanlaryla, elbiseleriyle defnedilmelerini emretti. ehidler
ykanmad. Cenaze namazlarn da klmad. ehid dtkleri yerde defnedilmelerini emretti.
Cabir b. Abdullah'tan dedi ki: "Uhud gnnde halam bize ait olan kabristanda gmmek zere
babam Medineye getirmiti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mnadisi:
"ldrlenleri l dtkleri yere geri gtrnz."352[105] diye nida etti. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem Uhud'da ldrlenlerden iki kiiyi ayn kefene sarar, sonra da: "Bunlarn
hangileri Kur'n'dan daha ok biliyordu." diye sorard. Eer onlardan birisine iaret edilirse,
lahdde onu ne koyard ve yle buyurdu: "Ben bunlara ahidim." Sonra kanlaryla
defnedilmelerini emretti. zerlerine namaz da klmad, onlar ykamad da."353[106]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefatndan nce onlara kar bir zlem duymutu ve
onlarn cenaze namazlarn klmt. Bylelikle adeta onlara veda eder gibi idi.
Ukbe'den rivayete gre Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir gn Medine'nin dna kt
ve Uhud'da ehid denler zerine cenaze namazn klar gibi namaz kld. Sonra minbere
kp yle dedi:
"Ben sizden nce varm olacam ve ben sizin hakknzda bir ahidim..."354[107]
Uhud kahramanlarnn ve ehidlerin en byklerinin dtkleri yerler:
Bu blmde olduka gzel snavlar verdikten, kahramanln ve fedakrln az rastlanr
rneklerini ortaya koyduktan sonra, ehid den byk ahsiyetlerin kssalarn szkonusu
edeceiz. Yce Allah'dan ehidler yurdunda bizleri de onlarla beraber klmasn, onlar
sevmenin faydasn gstermesini, gerek dostlarndan onlar gibi hareket etmek isteyen
kimselere onlarn yolundan gitmeyi nasib etmesini niyaz ederiz.
1. ehidlerin Efendisi Hamza'nn ehid Dmesi:

Hamza, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin amcas ve onun st kardeidir.355[108]
350[103]
Seyyid Kutub, Fi Zilali'l-Kur'n, (1/489)'dan ksaltlarak.

Buhr, (7/422) Mez
352[105]
Ahmed, (3/389)'da bu ekliyle muhtasar olarak da III, 308'de rivayet etmitir. Ayrca Nes, (4/79)'da
muhtasar olarak, bn Macede (1516) Cenizde rivayet etmi olup, Elbani sahih olduunu belirtmitir.
353[106]
Buhr, (7/433) Mez; Tirmiz, (4/253) Ceniz, hasen, sahih bir hadistir diyerek; bn Mace, (1514)
Ceniz.
354[107]
Buhr, (7/436-437) Mez.
355[108]
Bu rivayette "onun iin st anne aryordum" ifadesi ona st emzirecek kimse aryordum demektir. bn
shak'n rivayetinde u fazlalk da vardr: "Allah'a yemin ederim. Annen seni sana st veren Sad oullarndan
351[104]
176
Allah'n ve Allah'n Raslnn arslandr. O klcyla pekok kfirin kellesini uurmu bir
arslandr. Onun ldrlmesi haince bir pusu sonucunda olmutu. Yoksa kahramanlarn kar
karya geldikleri sava alannda olmamt.
Cafer b. Amr b. Umeyye ed-Damri'den yle dedii rivayet edilmektedir: Ben Ubeydullah b.
Adiy b. el-Hiyar ile birlikte ktm. Hms'a vardmzda Ubeydullah b. Adiy bana dedi ki:
Ne dersin Vahi'nin yanna gidip, ona Hamza'y ldrmesini soralm m? Ben:
Olur dedim. Vahi, Hms'da yerlemi idi. Onun nerede olduunu sorduk. Bize:
te o orada kknn glgesinde bulunan kiidir. Olduka kalabalkt. Onun yanna gittik ve
az yaknnda durduk. Selam verdik, selammz ald. (Cafer) dedi ki:
Ubeydullah da yzn sar ile kapatmt. Vahi onun sadece gzlerini ve ayaklarn
gryordu. Ubeydullah:
Ey Vahi beni tanyor musun? diye sordu. (Cafer) dedi ki:
Ona bir bakt, sonra hayr, Allah'a yemin ederim seni tanmyorum, dedi. u kadar var ki;
unu biliyorum. Adiy b. el-Hiyar, Ebu'l-s kz Um Ktal diye anlan bir kadn ile evlendi. O
kadnn ondan Mekke'de bir ocuu oldu. Ben de o ocua st emzirecek birilerini aryordum.
Bu ocuu annesiyle beraber gtrdm ve onu annesine uzattm. Sanki ben senin o ayaklarn
o zaman grm gibiyim. (Cafer) dedi ki:
Ubeydullah yzn at, sonra:
Bize Hamza'nn ldrlmesini anlatmaz msn, dedi. O da:
Anlataym dedi. Hamza, Bedir'de Adiy b. el-Hiyar'n olu Tuayme'yi ldrmt. Efendim
Cubeyr b. Mut'im bana:
yet amcam karlnda Hamza'y ldrrsen sen hrsn, dedi. nsanlar Ayneyn yl
ktklarnda -Ayneyn Uhud karsnda bir da olup, onun ile Uhud arasnda bir vadi vardrben de insanlarla savaa ktm. Savamak zere saf olduklarnda Sib ortaya karak:
Benimle teke tek dvecek var m? dedi. Hamza b. Abdu'l-Muttalib karsna karak
unlar syledi:
Ey kzlarn snnetisi Um Enmar'n olu Sib! Sen Allah ve Rasl ile snr mcadelesine
mi kalkmsn? (Vahi) dedi ki: Sonra zerine bir hamle yapt, gemi bir gn gibi
oluverdi. (Vahi devamla) dedi ki: Bir kayann altnda Hamza iin pusuya yattm. Bana
yaklanca ben de ona harbe mi frlattm ve onu aplarnn arasna sapladm, kalalarndan
kt. te o sebeble lverdi. nsanlar geri dndklerinde ben de onlarla birlikte dndm.
slam Mekke'de yaylncaya kadar Mekke'de kaldm. Sonra Taif'e kp gittim. Taifliler
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'a eliler gnderdi. Bana da: O, elilere dokunmaz,
denildi. Ben de onlarla birlikte ktm, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna
vardm. Beni grnce:
Sen Vahi misin? dedi. Ben:
Evet dedim.
Hamza'y sen mi ldrdn, dedi. Ben:
Sana ulaan haberler gerektir, dedim. Bu sefer:
Peki yzn bana gstermeme imknn var m dedi. (Vahi devamla) dedi ki: Ben de kp
gittim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefatndan sonra yalanc Mseylime kt.
Kendi kendime: Ben de Mseylime'nin zerine kp gideceim. Hamza'nn karlnda onu
ldrmek boynumun borcu olsun, dedim. Ben de orduya katldm ve olanlar oldu. Bir de
baktm ki; (tozlardan) adeta kl renkli bir deve gibi sa bana karm birisi bir duvar
zerinde ayakta dikiliyor. Ona da harbemi attm ve tam gsnn ortasna sapladm.
olan o hanma Zu Tuva denilen yerde verdiinden bugne grm deilim. Seni ona ben verdim. O devesi
zerinde idi. Seni aldnda seni kaldrd vakit ben ayaklarnn parltsn grmtm. te u an sen benim
nmde durunca o ayaklar tandm." bn Hacer der ki: te bu ifade onun buradaki rivayette kulland: "Sanki
ben senin ayaklarn grm gibiyim szlerine aklk getirmektedir. Yani o onun ayaklarn vaktiyle tad
kk ocuun ayaklarna benzetti. Bu iki grme arasnda da yaklak krk sene gemi gibidir. Bu da ar bir
zekaya ve kyafet denilen bilginin onun tarafndan ok iyi bilindiine dellet etmektedir. (Fethu'l-Bari, (7/426)
177
Srtndan, omuzlar arasndan kt. (Vahi) dedi ki: Ensardan bir adam ileri atld ve klcn
tepesine indirdi.356[109]
2. Enes b. en-Nadr Radyallahu anh'n ehadeti:

Enes Radyallahu anh'dan dedi ki: Amcam Enes b. en-Nadr Bedir savana katlmamt.
Bunun zerine:
Ey Allah'n Rasl dedi. Ben mriklerle yaptn ilk savata bulunamadm. Eer Allah
mriklerle yaplacak bir savata benim de hazr bulunmam ksmet ederse Allah neler
yapacam grecektir.
Uhud gnnde mslmanlar geri ekilince yle dedi:
Allah'm, bunlarn yaptklarndan tr -kendi arkadalarn kastediyor- sana zr beyan
ediyorum. tekilerinin -mrikleri kastediyor- yaptklarndan da uzak olduumu sana
bildiriyorum. Daha sonra ileri atld. nne Sad b. Muaz kt. Ey Sad b. Muaz dedi. Nadr'n
Rabbine yemin ederim ki, ben cennetin kokusunu u Uhud'un berisinden alyorum. Sad dedi
ki:
Ey Allah'n Rasl, ben onun yaptklarn yapamadm. Enes dedi ki:
Onda kl darbesi, mzrak drtmesi ya da ok yaras olarak seksen ksur yara tespit ettik.
Onun ldrldn ve mriklerin onun azalarn kestiini grdk. Onu sadece kzkardei
parmak ularndan tanyabildi.
Enes dedi ki: Bizler u: "M'minler arasnda Allah'a verdikleri szde itenlikle sebat
gsteren nice yiitler vardr. Onlardan kimisi adan yerine getirdi, kimisi de beklemektedir.
Onlar hibir eyi deitirmemilerdir." (el-Ahzab, 33/23) yetinin onun ve benzerlerinin
hakknda inmi olduu grnde idik veya yle zannediyorduk.357[110]
3. Cabir'in Babas Abdullah b. Haramn ehadeti:

Cabir b. Abdullahdan yle dedii rivayet edilmitir: Babam ldrlnce yznn zerinden
rty ap, alamaya koyuldum. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem beni teskin etmeye
alyor fakat bana alamay yasaklamyordu. Halam Fatma da alamaya balad.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
"ster ala, ister alama! Siz onu kaldrncaya kadar melekler hep kanatlaryla onu
glgelendirip durdu."358[111]
Yine Cbir b. Abdullah Radyallahu anh'dan yle dedii rivayet edilmitir: Uhud sava
yaklanca geceleyin babam beni ard ve unlar syledi: Benim grdm o ki, Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin ashabndan ldrlecekler arasnda ilk ldrleceklerden birisi
olacam. Allah'a yemin ederim, ben de benim iin Raslullah'n canndan sonra senden daha
deerli bir ey geriye brakmyorum. Benim bir borcum var. Benden sonra borcumu de.
Kzkardelerin hakknda da sana hayrl bir ekilde davranman tavsiye ediyorum. (Cabir)
dedi ki: Sabah ettiimizde ilk ldrlen o oldu. Bir bakas ile birlikte bir kabre onu
defnettim. Daha sonra bakas ile beraber ayn kabirde onu brakmak houma gitmedi. Alt ay
sonra onu kardm, kula dnda onu ilk koyduum gn gibi duruyordu.359[112]
356[109]
Buhr, (7/424-425) Mez "geip giden gn gibi" ifadesi onun ldrlnden yani onu ortadan
kaldrndan bir kinayedir.
357[110]
Buhr, (7/354-355) Mezi; Mslim, (13/47-48) mare; Tirmiz, (12/80-81/ ridatu'l-Ahvez) tefsir;
Hadisteki: "Ben onun yaptn yapamadm ey Allah'n Rasl" szleri, ben onun yapt gibisini yapamadm ya
da onun yaptn anlatamam, demektir.
358[111]
Buhr, (3/135) Ceniz
359[112]
Hakim, (2/203) Marifetus-sahbe. Bu Mslim'in artna gre sahih bir hadistir kaydyla.
178
Yine Cabir b. Abdullah Radyallahu anh'dan, dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
bana dedi ki:
phesiz Allah perde arkasndan olmadka hi kimseyle konumaz, fakat o babana yzyze,
aralarnda herhangi bir perde ve arac bulunmadan konutu ve ona: "stediini iste; diye
buyurdu..." diye hadisin geri kalan blmn kaydeder.360[113]
4. Huzeyfe'nin Babas El-Yemn (Allah kisinden De Raz Olsun)'n

ehadeti:
Mahmud b. Lebid'den dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud'a knca
Huzeyfe'nin babas el-Yeman b. Cbir ile Sbit b. Kays b. Zur kalelerde kadnlar ve
ocuklarla beraber kaldlar. Her ikisi de olduka yal idi. Biri dierine yle dedi: Hay
babasz kalasca, biz neyi bekliyoruz? Allah'a yemin olsun bizim herhangi birimizin
mrnden geriye ancak bir eein susuyaca kadar ksack bir sre kalm bulunuyor.361[114]
Nasl olsa bugn yarn leceiz. Niye kllarmz alp da Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem'e kavumayalm? dedi. Bylelikle mslmanlarn arasna katldlar. Mslmanlarn
onlarn geldiklerinden haberleri yoktu. Sabit b. Kays'i mrikler ldrd. Babam Huzeyfe ise
mslmanlarn kllar altnda kald ve onu bilmeden ldrdler. Huzeyfe: Babam, babam
deyince, onlar: Allah'a yemin ederiz onu tanmadk, dediler -ki doru sylemilerdi.- Huzeyfe
dedi ki: Allah size mafiret buyursun. O merhametlilerin en merhametlisidir. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem onun diyetini demek istedi. Huzeyfe o diyeti mslmanlara
tasadduk etti. Bu da Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda onun deerini daha da
arttrd.362[115]
5. Amr b. el-Cemh'un ehadeti:

Amr olduka topal birisi idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte gazaya katlan
drt gen olu vard. Raslullah Uhud'a kaca vakit onunla birlikte kmak istedi. Oullar
ona:
Allah sana ruhsat vermi bulunuyor. Yerine otursan olmaz m? Biz senin yerine gidiyoruz.
Allah sana cihad ykmlln yazmamtr, dediler. Amr, Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanna giderek yle dedi:
u benim oullarm seninle birlikte cihada katlmaktan beni engelliyorlar. Allah'a yemin
ederim ben ehid olacam ve bu topallmla cennete gireceimi mit ediyorum. Bunun
zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona u cevab vermiti:
"Allah senden cihad ykmlln kaldrm bulunuyor." Oullarna da:
"Ne diye onu brakmyorsunuz, belki Allah ona ehadeti nasib edecektir?" dedi. Bunun
zerine Amr, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte Uhud'a kt ve Uhud gn
ehid oldu.363[116]
360[113]
Hakim, (2/204) Marifetus-sahhabe. Bu senedi sahih bir hadis olmakla birlikte Buhr ve Mslim bunu
rivayet etmemilerdir kaydyla.
361[114]
Sheyl dedi ki: Byle demesinin sebebi eein binekler arasnda en abuk susayan bir hayvan, devenin
ise en ge susayan bir hayvan olmasndan dolaydr.
362[115]
Hakim, (3/202) Marifetus-sahabe. Bu Mslim'in artna gre sahih bir hadis olmakla birlikte Buhr ve
Mslim bu hadisi rivayet etmemilerdir kaydyla; Buhr hadisin Yeman'n ldrlmesiyle ilgili son ksmn
Sahih'inde (7/418) Meazde kaydetmitir.
363[116]
bn Hiam, (2/139), bn shak'dan; Bir blm Msned, (5/299)'da Ebu Katade'den gelen bir hadis olarak
rivayet edilmi olup, el-Albni, Fkhu's-Syre, 281 nolu dipnotta senedinin sahih olduunu belirtmektedir.
179
6. Abdullah b. Cah'n ehadeti:

Said b. el-Mseyyeb'den dedi ki: Abdullah b. Cah dedi ki: Allah'm, sana and veriyorum.
Yarn dmanla karlaacamda beni ldrsnler, burnumu, kulaklarm kessinler. Sonra sen
bana: Bu niye byle oldu diye soracaksn, ben de: Senin yolunda (byle oldu) diyeceim. Said
b. el-Mseyyeb dedi ki: Yce Allah'n verdii andn ilk ksmn gerekletirdii gibi son
ksmn da gerekletireceini mit ediyorum.364[117]
7. Mus'ab b. Umeyr radyallahu anh'n ehadeti:

bn shak dedi ki: Mus'ab b. Umeyr ldrlnceye kadar Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yannda arpt. Onu Leys'li bn Kamia ldrd. Onun Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem olduunu zannediyordu. Kurey'in yanna dnerek: Muhammed'i ldrdm,
dedi.365[118]
Cenab'dan da yle dedii rivayet edilmitir: Allah'n rzasn arayarak Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ile birlikte hicret ettik. O bakmdan ecrimizi Allah verecektir. Kimimiz yoluna
koyuldu gitti ve ecrinden hibir ey (dnyada) yemedi. Bunlardan birisi de Mus'ab b.
Umeyr'dir. Uhud gn ldrld. Geriye sadece izgili bir kuma paras brakt. Onunla ba
tarafndan onu rtecek olursak, ayaklar darda kalyordu, ayaklarndan itibaren onu rtecek
olursak, ba darda kalyordu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
"Siz ban rtn, ayaklar zerine de izhir otundan brakn. Kimimizin de mahsulleri
olgunlat u anda da onlar toplamaktadr."366[119]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem'in Hamru'l-Esed Gazasna kmas:

Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Sfyan ordusunun tekrar Medine'ye geri
dneceinden ekindi. Hatta onun byle dndne dair bilgi de elde etti. Bunun iin
ashab- kiram' yola kmaya ard. O bakmdan ehidler iin duyduklar kedere veya
zerlerindeki yaralara teslim olmayp aldrmadlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile
birlikte ktlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem da yalnzca dn kendisi ile birlikte
olanlarn beraberinde kmalar artn kotu. Hep birlikte ktlar ve nihayet Hamrau'l-Esed
denilen yere vardlar. Buras Zu'l-Huleyfe'ye gitmek isteyen kimse iin yolun sol tarafnda
kalan Medine'den sekiz mil uzaklkta bir yerdir. Buhari, Aie Radyallahu anha'dan rivayetine
gre; "(Uhud'da) yaralandktan sonra yine Allah'n ve Raslnn arsna koanlar,
onlardan iyilik yapanlar ve saknanlar iin byk bir mkfat vardr." (Al-i mran, 3/172)
buyruu hakknda Urve'ye unlar sylemitir: "Kardeimin olu, senin byk babalarn ezZbeyr ile Ebu Bekir bunlardandr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Uhud gn o
malum isabeti alp da mrikler onu brakp gittikten sonra geri dnmelerinden ekindi ve
yle buyurdu: Kim onlarn peinden gidecek? Ashab arasndan yetmi kii ortaya kt.
Ebu Bekir ile ez-Zbeyr onlar arasndayd."367[120]
364[117]
Hakim, (3/199-200) marifetus-sahbe'de: yet mrsel olmasayd Buhr ve Mslim'in artna gre
sahih bir hadisdir demekte, Zehebi de bu hususta ona muvfakt etmi bulunmaktadr. Elban de yle
sylemektedir: Fakat bu hadisin mevsul bir ahidi vardr ki, bunu el-Beavi rivayet etmitir. Yine el-sabe'de
shak b. Ebi Vakkas yoluyla yle dedii nakledilmektedir: Bana babamn anlattna gre Abdullah b. Cah
yle demitir deyip buna yakn bir rivayet zikretmekte ve sonunda unlar eklemektedir. Sad dedi ki: "Ben onu
gnn son saatlerinde grdm. Burnu, kula bir ip ile asl idi."
365[118]
bn Hiam, (2/73); bn Sad, (3/1/85); Ayrca bk. Siyeru A'lmi'n-Nbel, (1/148)
366[119]
Buhr, (7/433) Mez
367[120]
Buhr, (7/432); Mslim -muhtasar olarak- (15/191) Fedilus-sahbe.
180
Hafz (bn Hacer) dedi ki: Buhari'nin: "Allah'n ve Raslnn arsna koanlar" buyruu bu
yetin nzul sebebi ile ilgili bir balktr ve bu yet Uhud ile alakaldr, demektir. bn shak
dedi ki: Uhud evval aynn yarsnda cumartesi gn olmutu. Ertesi gn pazar evval aynn
onaltsnda Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mezzini insanlar arasnda dmann
arkasndan gidileceini ve dn savaa katlanlar dnda bizimle birlikte kimse kmayacan
bildirdiini ilan etti. Cabir b. Abdullah kmak hususunda ondan izin istedi, ona beraberinde
kmas iin izin verdi. Peygamber dmana korku salmak ve balarna gelen bu musibetin
kendilerini dmanlarn takib etmek hususunda gten drmemi olduu kanaatini
uyandrmak iin kmt. Hamrau'l-Esed'e ulanca Huzaa'l Sad b. Ebi Mabed ile karlat.
Abdullah b. Ebi Bekr'in bana anlattna gre, ashabnn karlat musibetten dolay ona
taziyetlerini bildirdi ve er-Ravha denilen yerde Ebu Sufyan ile beraberindekiler ile
karlatn ona syledi. Onlar kendi kendilerini knyarak: Muhammed Sallallahu aleyhi
vesellemin ashabnn nemli bir blmn ve erafn ldrdk de onlarn kkn
kurutmadan geri dndk, dediklerini ve Medine'ye geri dnmek istediklerini bildirdi. Bu sefer
Ma'bed onlara: Muhammed'in sizi takib etmek zere Medine'de kalp (Uhud'a) onunla
birlikte gelmeyenlerden benzerini grmediim bir topluluk ile arkanza dm bulunuyor,
dedi. (bn shak) dedi ki: Bu onlarn grlerini uygulamaya koymaktan onlar vazgeirdi ve
Mekke'ye geri dndler. Abd b. Humeyd de krime'den buna yakn bir rivayeti mrsel olarak
kaydetmektedir.368[121]
man Dersler ve ller

Merhum bnu'l-Kayyim bu azveden kartlan fkh sonular, hikmetleri ve gzel sonular
olduka geni bir ekilde ele almtr. Merhum bnu'l-Kayyim zaten bir konuyu ele alp
hakknda sz syledi mi, ondan sonra gelenlerin yeni bir ey sylemeleri ok zor olur ve
ondan sonra gelenler bu meselede adeta ona muhta kalr. Biz de onun zikrettiklerini
zetleyeceiz. Eer daha fazla bir ey syleme imknn da bulursak, onlar da kaydedeceiz.
Yce Allah bizleri ve onu rahmeti ile, rzas ile kuatsn ve bizleri temenni ettiimizin de
tesindeki emellere kavutursun:
1. bnu'l-Kayyim -Allah'n rahmeti zerine olsun- bu azvenin ihtiva ettii fkh hkmler ile
ilgili olarak at blmde unlar sylemektedir: Bu fkhi hkmlerin bazlar unlardr:
- Cihada balamakla artk onu devam ettirmek balayc bir hkm olur. Hatta zrhn giyinip
silahlarn kuanan ve cihada gtren ileri yapmaya balayp savaa kmak iin hazrlklarn
yapan bir kimse bile cihada ktktan sonra dman ile savamadka geri dnemez.
- Mslmanlar bulunduklar yerde dmanlar zerine gelecek olurlarsa ona kar yurtlarndan
dar kmalar icap etmez, aksine yurtlarnda kalarak ve orada onlarla savamalar caizdir.
- mam (slam devletinin meru bakan) raiyesinin baz mlklerinde -Malik holanmayacak
olsa dahi- baz tasarruflarda bulunmas caizdir.
- Bulua ermemi ve savama gc bulunmayan ocuklara imam savaa katlmalar iin izin
vermez.
- Kadnlar ile birlikte gazaya kmak ve cihadda onlarn hizmetlerinden yararlanmak caizdir.
- Enes b. en-Nadr ve dierlerinin yapt gibi dmanlarn arasna dalmak caizdir.
- mam bir yara alm ise mslmanlara oturarak namaz kldrr.
- Kiinin Allah yolunda ldrlmesi iin dua etmesi caizdir.
368[121]
Fethu'l-Bari, (7/432). Meazi kitablarnda mehur olan da udur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile
birlikte Hamrau'l-Esed'e kp gidenler Uhud'da bulunanlarn hepsidir. Bunlarn says ise yediyz kii olup,
onlardan yetmi kii ldrlmt. Buhr'nin rivayetinin zahirinden anlalan ise Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem ile birlikte kp gidenler yetmi kii idi. Dorusunu en iyi bilen Allah'tr. Baz ilim adamlar bu iki
rivayeti telif ederek yle demilerdir: Yetmi kii ncelikle Hamrau'l-Esed'e ulaanlardr. Daha sonra dierleri
de onlarn arkasndan oraya ulamlardr.
181
- ehid hakkndaki snnet uygulama ykanmamas, cenaze namaznn klnmamas, elbiseleri

dndaki bir eyle kefenlenmemesidir. Bunun yerine ehid kanyla ve yaralaryla defnedilir;
ancak elbiseleri alnm ise baka eylerle kefenlenir.
- ehidler hakkndaki snnet uygulama, ehid dtkleri yerde defnedilmeleri ve baka bir
yere tanmamalardr.
- ki yahut kiinin ayn kabirde defnedilmesi caizdir. Kur'n' daha ok bilen ne
yerletirilir.
- Cihada katlmamakta Allahn mazeretli kabul ettii kimseler hakknda cihad vacib (farz)
deilse bile cihada kmalar caizdir.
- Mslmanlar cihad esnasnda kafir olduu dncesiyle kendilerinden birisini ldrecek
olurlarsa imamn onun diyetini Beytu'l-Mal'den demesi gerekir.369[122]
2. Yine bnu'l-Kayyim -Allah'n rahmeti zerine olsun- zetle unlar sylemektedir:
Uhud vakasnda ortaya kan baz hikmetler ve gzel sonular:
an yce Allah Al-i mran suresinde bunlarn esaslarn ve en nemlilerini iaret etmi
bulunmaktadr. Yce Allah bu vak'a ile ilgili olaylar anlatmak zere: "Hani sen (bir sabah)
erkenden m'minleri savaa elverili yerlere yerletirmek zere ailenden ayrlmtn." (Al-i
mran, 3/121) ile balamakta ve altm yet boyunca bu olaydan szetmektedir. Bu gzel
sonulardan bazlar:
Onlara masiyetin, bozguna uramann ve anlamazla dmenin kt kbetini gstermek ve
onlara isabet eden bu musibetin aslnda masiyetin uursuzluundan tr geldiini
retmektir. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:
"Muhakkak Allah size verdii szn aynen yerine getirmitir. Hani o zaman O'nun izniyle
onlar ldryordunuz. Nihayet sevmekte olduunuzu size gsterdikten sonra ylgnlk
gsterdiniz, verilen emir hakknda ekitiniz, isyan ettiniz. inizden kiminiz dnyay istiyor,
kiminiz de hireti istiyordu. Sonra sizi snamak iin sizi onlardan geri evirdi. Bununla
beraber sizi affetti." (Al-i mran, 3/152)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem'e isyan etmelerinin, anlamazlklara dmelerinin ve
bozguna uramalarnn akbetini tattktan sonra artk bozguna uramaya sebeb tekil eden
hususlara kar alabildiine uyank kaldlar ve olduka tedbirli davrandlar, bu sebeplerden
saknabildikleri kadaryla sakndlar.
Yce Allah'n raslleri ve ona tabi olanlar hakkndaki hikmetli takdiri, kimi zaman onlarn
dmanlarna kar zafer kazanmalar, kimi zaman da onlara kar zafer kazanlmas
eklindedir. Fakat nihai gzel akbet, Allah'n Rasllerinin ve onlara tabi olanlarndr.
Bylelikle sadk ve samimi olan ve olmayan ayrdedilsin. Nitekim Herakliyus, Ebu Sfyan'a
byle demiti:
Onlarla hi savatnz m? Ebu Sfyan:
Evet diye cevab vermiti. Herakliyus:
Peki sizinle onun arasnda sava nasld? diye sorunca, Ebu Sfyan:
Deiik, kimi zaman o bize kar zafer kazanyor, bir dierinde biz ona kar zafer
kazanyoruz, demiti. Herakliyus:
te peygamberler bylece snanr. Fakat sonra da gzel kbet onlarn olur, demiti.370[123]
Samimi m'min, yalanc mnafktan ayrdedilir. Yce Allah mslmanlar Bedir gnnde
dmanlarna kar muzaffer klp, onlarn bu zafer haberleri etrafa yaylnca onlarla beraber
gerekte onlarla birlikte olmayan kimseler de zahiren slama girdi. Bundan tr yce
Allah'n hikmeti gerei kullarna m'min ile mnaf birbirinden ayrdedebilecek bir mihneti
sebeb olarak halketti. Nitekim yce Allah yle buyurmaktadr:
"Allah m'minleri zerinde bulunduunuz bu halde asla terketmez. Nihayet murdar temizden
ayracaktr. Allah size gayb bildirecek de deildir. Fakat Allah peygamberlerinden kimi
dilerse seer." (Al-i mran, 3/179)
369[122]
370[123]
Zadu'l-Mead, (3/311-318)'den ksaltlarak.

Buhr, (1/30-41) Bedul-vahy.
182
Allah'n gerek dostlarnn ve hizbinin ubudiyetlerini, rahatlk ve bolluk zamanlarnda da,

darlk ve skntl zamanlarda da sevdikleri ve sevmedikleri hususlarda ortaya karmak ister.
Onlar sebat gsterecek olurlarsa gerekten onun kullardrlar, demektir.
yet yce Allah her zaman onlara yardm etse, her yerde dmanlarna kar onlara zafer
verse nefisleri azgnlar, dikleir ve ba kaldrr. Yce Allah kullarn ancak hem rahatlk,
hem de bolluk bir arada slah eder. O bakmdan hikmeti gerei kullarnn faydasna olan
tedbir eden O'dur.
O, onlar malbiyet ve glerinin krlmas ile mihnete uratrsa zelil olur, krlrlar. Bunun
neticesinde de aziz olmay ve ilahi yardma mazhar olmay hakederler. Nitekim yce Allah
yle buyurmaktadr:
"Andolsun ki siz zayfken Allah size Bedir'de yardm etmiti." (Al-i mran, 3/123)
an yce Allah m'min kullar iin ltuf ve mkfat yurdunda amelleri ile ulaamayacaklar
mevkiler hazrlamtr. O bakmdan kendilerini bu mevkilere ulatracak sebebleri onlar iin
hazrlam bulunmaktadr.
Her zaman esenlikte kalmak, yardma mazhar olmak ve zenginlik ruhlar azgnlatrr ve
dnyaya meylettirir. Bu ise nefsin yce Allah'a doru ve hiret yurduna yol alnda ciddi bir
aba ve gayret gstermesini engeller.
an yce Allah kullarndan kendisini sevmelerini ve rzas urunda kanlar akan ahidler ve
ehidler edinmek ister. Byle bir dereceye ulamak ancak oraya gtrecek sebep ve yollardan
geerek mmkn olur.
an yce Allah dmanlarn helak etmek ve onlar mahvetmek istedii vakit, onlara bunun
sebeblerini hazrlar. Bu sebeplerin en byklerinden birisi de -kfirliklerinden sonraazgnlklar, tuyanlar ve gerek dostlarna eziyet vermekte ar gitmeleridir. Bylelikle o
dostlarn gnahlarndan, kusurlarndan arndrr. Bu yolla da dmanlarnn yok edilip, helak
edilmelerini gerektiren sebebler daha da artar. Nitekim yce Allah: "Bir de Allah m'minleri
temizlesin, kfirleri de helak etsin diye." (Al-i mran, 3/141) diye buyurmaktadr.
Uhud vakas Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin lmnden nceki bir mukaddime ve
bir haberci idi. Yce Allah onlara sebat verdi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
lmesi ya da ldrlmesi dolaysyla kelerinin zerine gerisin geri dnp gitmelerinden
dolay onlar azarlamtr. Aksine yapmalar gereken onun dini ve tevhidi zerinde sebat
etmek ve bu halde lmektir. Yce Allah yle buyurmaktadr:
"Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan evvel nice peygamberler gelip gemitir. Eer o
lr veya ldrlrse, kelerinizin stnde (dininizden) geriye mi dneceksiniz? Kim iki
kesi zerinde geriye dnerse o Allah'a elbette zarar veremez. Allah kredenlere mkfat
verecektir." (Al-i mran, 3/144)
3. Muhammed el-Gazzali zetle unlar sylemektedir:
Bedir vakas kfirlerin ilh yardmdan mahrum kalp yenildiklerini ifade ediyorsa, Uhud
vakas da ayn ekilde mnafklarn aa kmalar faydasn getirmitir. Nice zararl grlen
bir olay fayda salar. Nice bedenler hastalklarla shhat bulur.
Bu vakada emirlere kar gelmenin dourduu sonutan, derin bir ders alnabilir.
Mslmanlar bu yolla itaatin deerini renirler. Tek bir emrin hkm altnda bulunan bir
cemaat yahutta fertleri ve kesimlerine dizginlenemeyen ferdi arzularn egemen olduu bir
cemaat; hibir mcadele ve arpmada baar elde edemez. Hatta ne savata, ne barta bu
gibi toplumlar erefli olamazlar. M'miniyle, kfiriyle btn mmetler bu gerei bilirler.
Karkla ve ba kaldrmaya en hzl koan insanlar bakanla gz dikmekle birlikte,
bakanlktan uzaklatrlan kimselerdir. Abdullah b. Ubeyy ite kendi zel istekleri urunda
bir mmetin geleceini feda eden byle bir kesime rnektir. Savan gelimesi nasl bir seyir
alrsa alsn, yerlerinden ayrlmamak eklindeki emirlere kar gelen okular ise, bir zaaf ve
aknlk dnemi geirdiler. Bu esnada dnya sevgisi ve dnyann geici metana yneli
trnden nefislerinde yer etmi baz kalntlar uyanverdi. Bunun akabinde de olanlar oldu.
te bundan dolay mslmanlar ileri aleyhlerine ters eviren o musibetten tr dehete
183
kaplnca yce Allah onlara bu iin kaynann kendileri olduunu aklad. Yoksa o onlara
vermi olduu bir sz gerekletirmezlik etmedi, herhangi bir haklarn vermeyerek onlara
zulmetmedi:
"Byle iken balarna iki katn getirdiiniz bir musibet gelip size atnca m: 'Bu bize nereden
geldi?' dediniz. Deki: 'O kendinizdendir.' phesiz Allah hereye g yetirendir." (Al-i mran,
3/165)371[124]
4. el-Kasm yce Allah'n: "Sonra sizi snamak iin sizi onlardan geri evirdi. Bununla
beraber sizi affetti. Allah m'minlere ltufkrdr." (Al-i mran, 3/152) buyruunu aklarken
unlar sylemektedir:
Yani sizi onlara zarar vermekten alkoydu. Nihayet durum deiti, zafer yer deitirdi. Bunda
aka grld zere m'minlere bir eit ltufkrlk vardr. "Sizi snamak iin" yani sizi
onlardan geri evirmeyi yce Allah'a tevbe etmeniz iin, size bir mihnet klmak iin, O'na
dnp, O'ndan mafiret dilemeniz iin, bu mihnette onun emrine muhalefet ettiniz ve
ganimete meylettiniz. Daha sonra yce Allah u buyruklaryla onlar affettiini onlara
bildiriyor: "Bununla beraber sizi affetti. mannz dolaysyla size byle bir ltufta bulundu.
"Allah m'minlere ltufkrdr. Btn hallerde byledir. Zafer halinde olsun, ibtil halinde
olsun. nk Allah'n ibtils gizli bir ltuf ve ihsandr. Bylelikle zorluklara kar sabra,
skntl hallerde sebata eitilmi olsunlar, yaknleri salamlasn ve yakn onlarn bir
melekesi haline gelsin. Yce Allah'n hibir toplumun halini onlar kendi nefislerindekini
deitirmedike, deitirmeyeceini kesin olarak bilsinler, dnyaya, dnyann sslerine
meyletmesinler, hakk unutmasnlar. Byle bir musibet baz kimseler iin dnyevi bir ceza
olsun ki bu yolla gnahlarndan arnsnlar ve ehadet mertebesine nail olsunlar. Yce Allah'a
tertemiz bir ekilde kavusunlar. Bu anlamdaki aklamalar el-Kn yapmtr.
Daha sonra yle sylemektedir: Yce Allah'n: "Nihayet sevmekte olduunuzu size
gsterdikten sonra" buyruunda masiyetin byklne dikkat ekilmektedir. nk onlar
yce Allah'n kendilerine verdii sz yerine getirmekle, onlara ikramda bulunduunu
grdklerinde; yapmalar gereken masiyetten uzak durmakt. Fakat masiyeti ilemeye
kalktklarnda bu ilahi lutuf ve ikramdan mahrum edildiler.
Yce Allah'n: "Bununla beraber sizi affetti." buyruunun zahirinden anlaldna gre yce
Allah tevbe etmeden onlar affetti. nk burada tevbeden szedilmemektedir. Bu da yce
Allah'n bazan byk gnah sahiblerini affedebileceinin delilidir.
Yce Allah'n: "Allah m'minlere ltufkrdr." buyruu hakknda da unlar sylemektedir:
Bu, byk gnah ileyen kimsenin m'min olduunun delilidir. nk bu yet-i kerimede
sz edilen gnah byk bir gnahtr.372[125]
5. Yine el-Gazzal yle demektedir: Mslmanlarn duyduklar ac ve strab kalblerine
gmmelerine, balarna gelen musibetin sebeb olduu kederlere teslim olmaylarna ramen
etraflarndaki dmanlarn okluu kendilerini zayf dren etkenlere direnmelerine sebeb
tekil edip, yine de insanlara hala gl olduklarn ve bu gleriyle kendilerine zarar vermek
iin tetikte bekleyenlerin tuzaklarn boa karabilecek durumda olduklarn da gsterdiler.
Onlarn durumlar airin u beyitinde ifade ettii hale uygundur:
"Musibetimize sevinenlere kar metanetli grn ve sen onlara
Benim zamann musibetlerinden tr sarslmayacam gster."373[126]
371[124]
Muhammed el-Gazzali, Fkhu's-Syre, (286-287)

el-Kasim, Mehasinu't-Te'vil, (4/253-254)'den ksaltlarak
373[126]
Gazzali, Fkhu's-Siyre, (290)
372[125]
184
10. UHUD SAVAI VE HENDEK SAVAI ARASINDA OLAN

OLAYLAR
- nc ylda Raci Gn,
- Drdnc Ylda Mane Kuyusu Hadisesi,
- Beni Nadirin yurtlarndan karlmas,
- kinci Bedir Gazs,
- Beinci ylda Dmetul-Cendel Gazs,
- Hicri drdnc ylda geen dier baz olaylar.
185
186
UHUD SAVAI VE HENDEK SAVAI ARASINDA OLAN OLAYLAR
1. Rac Gn
Ebu Hureyre Radyallahu anhden u rivayet edilir: Nebi sallallahu aleyhi vessellem on
kiilik bir grubu daveti olarak gnderdi. Balarna Asm b. mer b. el-Hattbn (ana
tarafndan) dedesi Asm b. Sbiti emir olarak grevlendirdi. Grup, Usfan ile Mekke arasnda
bir yere gelince Huzeyl kabilesinden Lihyanoullar denilen bir oymaa onlarn vard
bildirildi. Lihyanoullarndan yz kadar oku, onlarn peine dp izlerini srerek
konakladklar yere geldi. Orada, davetilerin Medineden yanlarna azk olarak aldklar
hurmalarn ekirdeklerini grdler.
Bu, Yesrib (Medine) hurmasdr dediler. Daveti gruba ulancaya kadar izlerini srdler.
Onlar, Asm ve arkadalarna yetiince Asm ve arkadalar bir tepeye sndlar. Okular
gelip onlarn etrafn kuattlar ve
Yanmza inerseniz sizden hibir kimseyi ldrmeyeceimize kesin sz veriyoruz dediler.
Asm:
Ben, bir kfirin himayesine girip aa inmem dedi ve
Allahm! Nebini durumumuzdan haberdar et! diye dua etti. Bunun zerine savamaya
baladlar. Sonunda, Asmn da iinde bulunduu yedi kiiyi ok atarak ldrdler. Geriye;
Hubeyb, Zeyd ve baka biri daha kald. Okular onlara ldrmeyeceklerine dair kesin sz
verdiler. Bu sz zerine onlar da okularn yanna indi. Okular onlar yakalaynca yaylarnn
kirilerini skp onlarla n de baladlar. Hubeyb ve Zeydin yanndaki nc kii -ki o
Abdullah ibn Triktir- bunu grnce Bu, verilen sze ihanetin balangc diyerek onlarla
gitmemek iin direndi. Mrikler, onu beraberlerinde gtrebilmek iin uratlar ama o bunu
yapmad ve onu ldrdler. Hubeyb ve Zeydi alarak yola ktlar. Mekkeye gelince de onlar
sattlar. Hubeybi Amir b. Nevfelin oullarndan Hris oullar satn ald. nk Hubeyb
Bedir savanda Hrisi ldrmt. Hubeyb, (haram aylar geinceye kadar) onlarn yannda
esir olarak kald. Onlar, Hubeybin ldrlmesi kararnda birleince, Hubeyb, Hrisin
kzlarndan tra olmak iin bir ustura istedi ve bir kadn ona ustura verdi. Kadn bunu yle
anlatr: ocuum ben farkna varmadan onun yanna gitti. Hubeyb onu dizine oturttu. Bunu
grnce ok korktum. Korktuumu anlaynca elinde ustura olduu halde bana yle dedi:
Onu ldreceimden mi korkuyorsun? Allahn izniyle byle bir ey yapacak deilim.
Kadn yle dedi:
Hubeybden daha hayrl bir esir grmedim. O gnlerde Mekkede hi bir meyve olmad
ve zincirlerle bal olduu halde onu zm salkm yerken grdm. Bu ancak Allahn ona
verdii bir rzkt. Hubeybi ldrmek iin Harem blgenin dna kardlar. Hubeyb dedi ki:
Beni brakn da iki rekat namaz klaym. Namazdan sonra yanlarna gelip
Eer lmden korktuum iin namaz uzattm zannetmeyecek olsanz daha da klardm.
ldrlmeden hemen nce iki rekat namaz klmay ilk balatan o idi. Hubeyb yle dedi:
Allahm! Ka kii olduklarn say (ve onlar teker teker ldr.) Sonra u iiri syledi:
Mslman olarak ldrleyim de
Hangi yana dersem deyim aldrmam!
Bu, Allah rzas iindir ve O dilerse,
Paralanm bir cesedin azlarn mbrek klar.
Daha sonra Ukbe b. el-Haris yanna giderek onu ldrd. Kureyliler, Asmn cesedinden bir
para getirmeleri iin onu tanyan adamlar gnderdiler. nk Asm, Bedir savanda
Kureyin ileri gelenlerinden birini ldrmt. Allah da onun zerine bulut gibi ar srs
187
gnderdi ve bu ar srs onu Kureyin adamlarndan korudu. Onun cesedinden hi bir ey

alamadlar.374[127]
mni Dersler ve ller:

1. Hafz (bn Hacer) yle der: Hadiste, zerinde bir kfirin hkmnn geerli olmasn
kabullenememesi nedeniyle esirin, kendisine verilen gvenceyi reddedebilecei ve ldrlse
bile kendisini teslim etmeyebileceine iaret vardr. Bu, zor olan yapmak isterse olur.
Ruhsatla amel etmek isterse yaam gvencesi isteyebilir. Hasan el-Basr yle der: Bunda bir
beis yoktur. Sufyan es-Sevri ise yle demitir: Bunu ho grmem. Yine hadiste; mriklere
verilen sz yerine getirmek, ocuklarn ldrmekten kanmak, ldrlmek istenene iyi
davranmak, velilerin kerametini isbat, mriklerin tmne beddua etmek, ldrlmeden nce
namaz klmak zikredilmitir. Ayrca yksek sesle iir okuma olay vardr. ldrlmeden nce
yksek sesle iir okumas Hubeybin inancnn kuvvetine ve dininde kararllna delildir.
Hadiste, Allahn mslman kulunu diledii ekilde imtihan etmesine iaret edilmitir. Bu,
ona sevap kazandrmak iindir ve Allah, onun bu sevab kazanacan nceden bilir. ayet,
Rabbin dilemeseydi onlar bunu yapamazlard. Yine, mslmann duasnn yerine getirilmesi,
ona hayatnda ve ldkten sonra hrmetle davranlmas ve dndke buna benzer anlamlar
hadiste belirtilmitir. Allah, Asmn duasna, cesedini mriklerden koruyarak karlk
vermitir. ehadetle ereflendirmek iin onu ldrmelerine engel olmamtr. Cesedinin
paralanmasna ve saygnlnn inenmesine imkan vermemesi onun kerametindendir.
Ayrca, Kurey mriklerinin haram blgeyi ve haram aylar kutsal grdne de iaret
vardr.375[128]
2. Hadiste; sahabenin, Nebi sallalahu aleyhi ve sellemin snnetine verdii byk neme
iaret vardr. Hubeyb, mriklerin elinde esir olmasna ve vakit geirilmeden ldrleceini
bilmesine ramen tra olma snnetini yerine getirmeye dikkat ediyordu. Bunun iin dn
ustura istedi. Burada, mmetin ierisinde bulunduu durum nedeniyle mslmanlarn bu gibi
eylerle megul olmamalar gerekir gerekesiyle bir ok snneti ve hatta farzlardan bir
ounu nemsemeyenlere bir ibret vardr. Gerekte, snnete nem verilmesi ve slmn
llerinin topluca ele alnmasyla, Allahn dinini hakim klmaya alma arasnda bir eliki
yoktur.
Allahu Tel yle buyurur:
Allah, kendisine (kendi dinine) yardm edenlere muhakkak surette yardm eder. (el-Hacc,
22/40)
Eer siz Allaha (Allahn dinine) yardm ederseniz O da size yardm eder, ayaklarnz
kaydrmaz. (Muhammed, 47/7)
Allah azze ve celleye yardm, dinine yardm etmek ve eriatyla amel etmektir. Allah
yardmcmz olsun!
2 -Maune Kuyusu Hadisesi

Enes b. Mlik Radyallahu anhden u rivayet edilir: Rl-Zekvan, Usayye ve Ben Lhyn
kabileleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden dmana kar yardm istediler.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara Ensardan yetmi kiiyi yardma gnderir. Onlar,
374[127]
Buhr, bkz. el-Mezi (7/437-438), Ahmed, el-Msned (2/310) bn shakn rivayetinde Asm b.
merden Katdenin yle dedii zikredilir: Asm b. Sbit, hibir mrikin ona demeyeceine ve hibir
mrike demeyeceine dair Allaha sz vermiti. mer, Asmn haberi kendisine gelince yle diyordu:
Allah, mmin kulunu hayatnda koruduu gibi ldkten sonra da korur.
375[128]
Fethul-Br (7/444-445).
188
o vakit Kurr diye isimlendirirdik. Gndz odun toplar, geceleyin namaz klarlard. Mekke
ile Usfan arasnda bulunan Mane Kuyusuna gelince ihanet ederek onlar ldrdler. Bu,
Nebi sallalahu aleyhi ve selleme bildirildi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir ay
mddetince sabah namazlarnda Arap kabilelerinden bazlarna Rl-Zekvn, Usayye ve Beni
Lhyna beddua ederek kunutta bulundu. Enes dedi ki: Onlar haknda Kuran olarak unu
okurduk, sonra bu nesh olundu: Bizden kavmimize iletiniz ki, bizler Rabbimize kavutuk. O
bizden honud oldu, bizi de honud eti.376[129] Bu, muhtasar bir rivayettir. Sahihte olduu
iin nce bunu zikrettik.
Burada, Ahmedin ve Taberninin deiik senetlerle rivyet ettii baka rivayetler de var.
Heysemi bu senetler iin, Ricalleri, sahihin ricalleridir der. Bunlardan biri, Abdurrahman b.
Kaib b. Mlik ve bakalarnn rivayet ettiidir. Mulaibul-Esinne denilen Amir b. Mlik,
mrik olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yanna gelir. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onu slma arr ve yle der:
Ben mrik birinin hediyesini kabul etmem. Amir b. Mlik,
Ey Allahn Rasul! Elilerinden dilediini gnder, ben onu koruyacam der. Bunun
zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Necd ahlisine daveti olarak bir grup gnderdi.
Bu grubun iinde kendisine Mutik Liyemt denilen Mnzir b. Amr es-Sidi de vard. Amir
b. Tufeyl onlar haber ald ve Sleymanoullarn savaa ard. Onlar da, onunla birlikte
savaa ktlar. Ve Mane Kuyusu yaknlarnda Amr b. Umeyye ed-Dmr hari hepsini
ldrdler. Amir b. Tufeyl onu alp serbest brakt.
Sahihi (Buhari)de Hiam b. Urveden u rivayet edilir: Babam bana unu anlatt. Mane
Kuyusu yaknlarnda onlar ldrlp Amr b. Umeyye ed-Dmrnin de esir edildii vakit
Amir b. Tufeyl bir ly gstererek ona
Bu kim? dedi. Amr b. Umeyye,
Bu, Amir b. Fuheyradr dedi. Amir b. Tufeyl dedi ki:
ldrldkten sonra onun semaya kaldrldn grdm. yle ki gkle yer arasndayken ben
ona bakyordum. Sonra geri konuldu. Nebi sallalahu aleyhi ve selleme haberleri ulanca
onlarn ehadetini duyurarak yle buyurdu:
Arkadalarnz ehit edildiler. Onlar, Rabblerine yle dua etmilerdi:
Rabbimiz! Kardelerimize bizim durumumuzu; bizim senden rz olduumuzu, senin de
bizden rz olduunu bildir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu olay sahabilerine
bildirdi.
Mane Kuyusu gn ldrlen sahabiler iinde Urve b. Esm bnis-Salt da vard. Urve
bnuz-Zubeyr onun ismiyle isimlendirildi. Yine Mnzir b. Amr onlarn arasndayd. Mnzir
de onun ismiyle isimlendirildi.377[130]
Buharinin rivayetinde Enes Radyallahu anhden u nakledilir: Haram b. Milhan yle dedi:
Bana, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin etkinliini tebli etmem iin eman verir
misiniz? O byle konuurken. Bir adama gizlice iaret ettiler. O da Haramn arkasndan
gelerek mzran saplad. Hemmm dedi ki: Sanrm mzrak onu delip geti. Haram bunun
zerine yle dedi:
Allahu ekber! Kbenin Rabbine yemin olsun ki baardm!378[131]
Enes Radyallahu anhden yle dedii rivayet edilir: Enesin days Haram b. Milhan,
Mane Kuyusu gn mzrakla vurulduu zaman kan eliyle yzne ve bana srerek yle
dedi: Kbenin Rabbine yemin olsun ki baardm!379[132] Bu olay bn shakn tercih ettii
gre gre hicr drdnc yln Safer aynda olmutur. Bu gre; bn Kayym ZdulMeadda ve bakalar da katlmtr.
376[129]
Buhr (7/445) el-Megzi, Mslim (13/46-47) el-mra.

Buhr (7/450) el-Mezi.
378[131]
379[132]
377[130]
189
man Dersler ve ller

1. Gazali yle der: slmn Arap Yarmadasndaki varln salamlatrmasndaki baars
bir ok kalbi sapmaktan korumutur. phe yok ki mslmanlarn gelecei dnmeleri ve
daha ok fetih arzulamalar slma kin duyanlarn kinlerini artrd. ntikam ve dmanlk iin
bekleyenler kendi kendilerini aldatarak mslmanlar u eklide tanmlyorlard:
O zaman mnafklarla, kalplerinde hastalk bulunanlar, (sizin iin) Bunlar, dinleri
aldatm diyorlard. Halbuki kim Allaha dayanrsa, bilsin ki Allah Azizdir, Hakimdir.
(el-Enfl: 8/49)
Ancak bu dmanlk Bedir Zaferinden sonra uzun bir sre gizli kald. Belki de bu zafer,
tereddt ierisinde bulunan zayf kimselerin ounu yeni dinin bayra altnda toplanmaya
sevketti. Olaylar mslmanlarn aleyhine deiip, mslmanlar baz yenilgilere uraynca
bastrlm kinler yeniden alevlendi ve slm dmanlar her yerde mslmanlarla savaa
kalkt.380[133]
2. Bu kssada Ebu Bekrin mevls Amir b. Fuheyra iin ak bir keramet vardr. Keramet,
dostlarndan biri zerinde Allah azze ve cellenin gsterdii olaan d rahmani bir olaydr.
Samimiyetlerinin iaretleri ve imanlarnn belirtileri apak olan, cihatlar gz kamatran
Sahabe-i Kiramdan buna daha layk kim olabilir!
Yine bu kssada Haram b. Milhnn ak bir menkbesi vardr. Onun, ehadeti arzu etme ve
ehit olmay temenni etmedeki samimiyetine iaret vardr. yle ki, yznden ve bandan kan
sznca Kbenin Rabbine yemin olsun ki kazandm der. Allahu Teldan bizlere
ltfundan balamasn ve bizleri kendi yolunda ehadetle rzklandrmasn dileriz. Bu,
gnahlara keffaret olur. Ve bizleri, o nder imamlara ve erefli velilere kavuturmasn dileriz.
3. Mane Kuyusu olay ve dierleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin gayb
bilmediine delildir. Buna baka deliller de iaret eder. Bunlardan biri Allah azze ve cellenin
u kavlidir.
De ki: Eer ben gayb bilseydim elbette daha ok hayr yapmak isterdim ve bana hi bir
fenalk dokunmazd. (Arf: 7/188)
Allah azze ve celle, yalnz O, gayb bilendir. Peygamberler ve melekler, Rabblerinin
kendilerine bildirdiinin dnda gayb hakknda bir ey bilmezler.
O btn grlmeyenleri bilir. Srlarna kimseyi muttali klmaz. Ancak, (bildirmeyi) diledii
peygamber bunun dndadr. nk O, bunun nnden ve ardndan gzcler salar. (elCinn: 72/26-27)
3- Benu Nadirin Yurtlarndan karlmas 381[134]

bn shak yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra kendisi dokunulmazlk
verdii halde (Yezid b. Ruman bana byle rivyet etti) Amr b. Umeyye ed-Damr tarafndan
ldrlen Amiroullarndan bu iki kiinin diyeti konusunda yardmc olmalar gerektiini
bildirmek zere Ben Nadire gitti. Ben Nadir ve Beni Amir arasnda bir anlama ve ittifk
vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ldrlen bu iki kii hakknda onlarn yardmc
olmalarn bildirmek iin gelince dediler ki:
380[133]
Fkhus-Sre (298)
Buhr Rahmetullahi aleyh Beni Nadir hadisini Kitbul-Megzide Bedir savandan sonra zikreder ve
muallak olarak Zuhriden, o da Urveden unu rivayet eder: Bedir savandan sonra altnc ayn banda ve
Uhud Savandan nceydi. Yine, bn shakn bu konudaki grnn deiikliine iaret ederek yle der: bn
shak (bu olay) Mane Kuyusu ve Uhuddan sonra kabul eder. Bkz. Fethul-Br (7/382)
bn Kayym yle der: Muhammed b. ihb ez-Zhri Beni Nadir Savann Bedirden alt ay sonra olduunu
ne srer. Bu ya onun yanlmasdr ya da ona hatal aktarlmtr. Bilakis, hibir phe olmayan ey bu olayn
Uhuddan sonra olduudur. Bedirden alt ay sonra olan Beni Kaynuka Savadr. Kureyza, Hendekten sonra;
Hayber de Hudeybiyyeden sonra olmutur. (3/249).
381[134]
190
Evet, ey Ebal-Ksm! Yardmc olmamz dilediin ekilde sana yardm edeceiz. Sonra
aralarnda yalnz kaldlar. Dediler ki:
Bu kiiyi bir daha bu halde bulamazsnz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn
evlerinden birinin duvar dibinde oturuyordu. yle dediler:
Hangi adam bu evin zerine kar ve zerine bir kaya yuvarlar da bizi ondan kurtarr?
Onlarn iinden Amr b. Cahh b. Kab adnda biri bu ii gnll olarak zerine ald. Dedii
gibi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin zerine kaya atmak iin evin zerine kt. Bu
arada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem aralarnda Ebu Bekr, mer ve Alinin de
bulunduu bir grup sahabeyle (Allah onlardan raz olsun) birlikteydi. Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme yahudilerin yapmak istedikleri semdan bir vahiyle bildirildi. Bunun zerine
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kalkt ve Medineye dnmek zere yola kt. Neb
sallalahu aleyhi ve sellem sahabilerini bekletince sahabiler Onu aramaya ktlar.
Medineden bir adama rastladlar ve ona Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi sordular.
Adam da:
Onu Medineye girerken grdm dedi. Bunun zerine sahabiler Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin peinden gittiler ve Ona ulanca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
onlara Yahudilerin yapmak istedikleri ihaneti haber verdi. Onlara, Beni Nadrin zerine
yrmek ve Beni Nadir ile savaa hazrlanmalarn emretti.
bn Hiam yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medinede vekil olarak bn
mmi Mektmu brakt. bn shak yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
yanndakilerle Beni Nadre varncaya kadar yrd. bn Hiam:
Bu, Rebiulevvel aynda idi. Onlar alt gece kuatma altnda tuttu. Ve bu arada ikiyi haram
klan yet indi.
bn shak yle der: Nadir oullar kalelere sndlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
hurma aalarnn kesilmesini ve yaklmasn emretti. Bunun zerine onlar:
Ey Muhammed! Sen bozgunculuu yasaklar, bozgunculuk yapan ayplardn. Ne oluyor da
hurmalklar kesiliyor ve yaklyor diye bardlar.
yle der: Aralarnda Abdullah b. Ubeyy b. Sell, Veda, Mlik b. Ebi Gavgal, Suveyd ve
Risin de bulunduu Beni Avf b. Hazreten bir grup Beni Nadire
Yerinizde kaln, biz sizi teslim etmeyeceiz. Sizinle savalrsa biz de sizinle birlikte
savarz. Siz yerinizden kartlrsanz biz de sizinle birlikte karz eklinde haber gnderdi.
Nadir oullar onlardan bu yardm bekledi fakat onlar bunu yapmadlar. Allah, kalplerine
korku sald. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden kendilerini topraklarndan karmasna
karn kan dkmemesini ve develerin tayabilecei kadar -silahlar hari- mallarndan
yanlarna almay istediler. O da bunu kabul etti. Develerin tayabilecei kadar mallarn
yanlarna aldlar. Onlardan biri evini ykarak kapsn kard, devesinin zerine koydu ve
onunla yola koyuldu. Nadir oullar bylece Haybere doru ktlar. Bazlar da ama
yrd.382[135]
Bu savata el-Har Suresinin tamam nazil oldu. Bu sure en-Nadir Suresi olarak da
isimlendirilir. Sad b. Cubeyrden yle dedii rivayet edilir: bn Abbasa dedim ki: el-Har
Suresi... yle dedi: en-Nadir Suresi de383[136] bn mer Radyallahu anhdan yle dedii
rivayet edilir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Nadir oullarnn Hurma aalarn
yaktrd ve kestirdi. Bu yer, Buveyre Mevkiidir. Bunun zerine u ayet indi:
Hurma aalarndan, herhangi birini kesmeniz veya olduu gibi brakmanz hep Allahn
izniyledir. (el-Har, 5)384[137]
bn mer Radyallahu anhdan Nebi -sallalahu aleyhi ve sellem-in Nadiroullar hurmaln
yaktrd rivayet edilir. bn mer der ki: Bu hurmalk hakknda Hassn b. Sbit unlar
syler:
382[135]
bn Hiam Srede rivayet eder. Bkz. Ravdul-Unuf (3/140, 141).

384[137]
Buhr (7/383) el-Mezi, Mslim (12/50) el-Cihad ves Siyer.
383[136]
191
Lueyyoullarnn efendileri aleyhine kolay oldu

Buveyrede yaylan yangn
bn mer Radyallahu anh yle der: Bunun zerine Ebu Sfyan bnul-Hris ona yle cevap
verir:
Allah bu yakmay bir i edip de srdrsn
Ve Medine etrafn da alevli bir ate yaksn
Yaknda bileceksin Buveyreye hangimiz uzakta olacak
Ve bileceksin (Mekke ve Medine) arazilerimizden hangisi zarar grecek.385[138]
Suheyli yle der: Beni Nadirin mallarnn Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ait
olduunda kimse ihtilaf etmedi. nk mslmanlar onlarn zerine ne atla ne de deveyle
saldrdlar. Aslnda aralarnda hi bir arpma olmad.
mni Dersler ve ller

1. Gazali yle der: Bu savata el-Har Suresi btnyle nazil oldu. Yahudilerin kovuluu
surenin banda Allah azze ve cellenin u kavliyle vasfedilir:
Ehl-i Kitaptan inkr edenleri, ilk srgnde yurtlarndan karan Odur. Siz onlarn
kacaklarn sanmamtnz. Onlar da kalelerinin, kendilerini Allahtan koruyacan
sanmlard. Ama Allah, onlara beklemedikleri yerden geliverdi. (el-Har, 59/2)
Sonra Kuran; yahudilere, mslmanlara ihanetlerinde ve savata yardma alan, onlar
erzak ve mhimmat yardm sz vererek mslmanlarla savamaya tevik eden Medine
mnfklarnn bu davrann gznne seriyor: yle buyurur:
Mnfklarn Kitap ehlinden dostlarna: Eer siz yurdunuzdan karlrsanz, mutlaka biz de
sizinle beraber karz; sizin aleyhinizde kimseye asla uymayz. Eer savaa tutuursanz,
mutlaka yardm ederiz, dediklerini grmedin mi? Allah, onlarn yalanc olduklarna ahitlik
eder. (el-Har, 59/11)
2. Muhammed Said Ramazan el-Buti yle der:
Bu, yahudilerin iine ilemi hyanet ve ahde vefszln ikinci kez tezhrdr. Daha nce
Beni Kaynukann yeltendii olayda yahudilerin hyanetinin baka bir eklini grmtk. Bu,
saylamayacak kadar olayn dorulad tarihi bir gerektir. Onlar kuatan ilah lnetin srr
da buradadr. Bu lneti, Allah Telnn u kavlindeki aklamas da tescil etmitir:
srailoullarndan kfir olanlar Davud ve Meryem olu sa diliyle lanetlenmilerdir. Bunun
sebebi, sz dinlememeleri ve snr amalardr. (el-Maide: 5/78)
yle der: Beni Nadirin hurma aalarn kesme ve yakma olay ittifakla sabittir. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin bu aalardan kestirdii sadece bir ksmdr. Kalanlar ylece
brakmtr. Nebi Sallallahu aleyhi vesellemin bir ksmn kestirip bir ksmn da brakarak
yapt bu ii dorular nitelikte Kuran ayeti nazil olmutur: Bu, Allahu Telnn u
kavlindedir:
Hurma aalarndan, herhangi birini kesmeniz veya olduu gibi brakmanz hep Allahn
izniyledir. (el-Har: 59/5)
385[138]
Buhr (7/383) el-Mezi, Mslim (12/50-51) el-Cihad ves-Siyer. iirde geen surt kelimesi
seriyyunnun ouludur ve bu kelime de reis anlamndadr. Mustetr yanan anlamndadr. Hafz (bni Hacer)
yle der: Hassan bunu Kureyi knamak iin syledi. nk onlar, Nadir oullarn ahidlerini bozmalar iin
kandrmlar ve bunu onlardan istemilerdi. Nebi -Sallallahu aleyhi vesellem- kendilerine ynelirse onlara
yardm edeceklerini vadetmilerdi.
Ebu Sufyan b. Haris bni Abdilmuttalibdir. Yani Nebi -Sallallahu aleyhi vesellem-nin amcasnn oludur. O
vakit, henz mslman olmamt. Mekkenin fethinden sonra mslman oldu. Bileceksin hangimiz uzakta
olacak ta geen binuzhin kelimesi vezin ve anlam bakmndan bibudin in aynsdr. Tedru kelimesi ise
dayr dan gelmedir. Bu ise zarar anlamndadr. Ebu Sufyan bu szle, Beni Nadirin arazilerinin harap
edilmesinin yaknlarndaki Ensrn arazilerine zarar verdiini ve Kureyin arazilerinin ise uzakta kald iin
zarar grmediini kasteder.
192
Alimlerin geneli bu olaydan, dman aalarnn yok edilmesi konusundaki er hkmn

imamn ya da komutann dmana zarar verme asndan uygun grmesine bal olduu
grn karmtr. Durum gerektirdiinde kfirlerin aalarn kesmenin ve yakmann
mubah olduu noktasnda sylediklerimiz bni mer Radyallahu anhin mevls Nafinin,
Mlikin, Sevrnin, Ebu Hanifenin, afinin, Ahmed, shak ve Cumhuru Fukahnn
grdr.
Leys b. Sad, Ebu Sevr ve Evziden bunun caiz olmad gr rivayet edilir.386[139]
mamlar, mslmanlarn dmanla savamadan onlardan elde ettikleri ganimetin fey
olduunda birleerek, feyin kullanm ve korunmasnn mamn faydal grecei ekilde
yaplacanda ittifak etmilerdi. mamn, sava esnasnda alnan ganimetlerin paylam gibi
orduya paylatrmas gerekmez. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Beni Nadirden
alnan feyin paylatrlmasnda izledii yolu da buna delil olarak getirirler. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem -grld gibi- Beni Nadirin mallarn yalnzca muhacirlere
tahsis etmitir ve bunu dorular ekilde de Kuran ayeti inmitir.387[140]
3. Allah azze ve celle, bu surede mnfklarn i yzn ortaya dkt gibi, yahudilerin de
gerek yzn gzler nne serer:
Sizinle topluca savaamazlar, ancak mustahkem mevkilerde yahut duvarlarn ardnda
savaabilirler Kendi aralarnda dmanlklar iddetlidir. Sen onlar bir arada sanrsn, ama
kalpleri darmadanktr. Bu onlarn akllarn kullanmayan bir topluluk olmalarndan
kaynaklanr. (el-Har: 59/14)
Kasim yle der: Sizinle savaamazlar... Yni yahudiler ve kardeleri, Ancak, topluca
surlarla evrilmi kasabalarda savarlar Yani kalelerde; yz yze karlamak zere ortaya
kmazlar. Yahut duvarlar arkasndan... Yni sizden ar korktuklar iin duvarlarn
arkasndan savarlar. Kendi aralarnda dmanlklar iddetledir. Zemaheri yle der:
Yni nitelendirildikleri cesaret yalnzca kendi aralarnda savatklar zamandr. Sizinle
savarlarsa onlarda o g ve kuvvet kalmaz. nk; Allah ve Resulne kar savata cesur
olan korkaklar, izzetli olan zillete der. Sen onlar bir arada sanrsn ama kalpleri
darmadanktr. Grnteki ittifaklar dolaysyla birlikte olduklarn zannedersin.
Gerekte maksatlarnn farkl olmas, karlarnn atmas ve hak ve batl konusundaki
anlamazlklar nedeniyle kalpleri darmadanktr. Bu Muhayimi yle der: Yni
ilerindeki ayrla ramen grnteki birliktelikleri onlarn akllarn kullanmayan bir
topluluk olmalarndan kaynaklanr. Bu, tamamyla mahvolma sonucunu douran
korkaklklarna neden olur.
Bu ayette, yahudilerle mcadele etmeleri ve onlarn zerine yrmeleri iin mminlere bir
tevik, mminlerin yardma urayp baarya ulaacaklar yolunda bir mjde vardr.388[141]
4- kinci Bedir azvesi

bn shak yle der: Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem aban aynda Ebu Sfyan ile
karlamak iin Bedre kt ve oraya varnca sekiz gece Ebu Sfyan bekleyerek orada
kald. Ebu Sfyan Mekke ehli ile birlikte Zahran yaknlarndaki Mecenneye kadar geldi.
Sonra kendisinde geri dn fikri belirdi. Dedi ki: Ey Kurey Topluluu! Bu karlama
ancak st itiiniz ve aralar gzettiiniz bir ylda sizin iin daha faydal olur. Oysa
ierisinde bulunduunuz bu yl kurak bir yldr. Ben dnyorum, siz de dnn!
Bylece beraberindeki insanlar geri dndler. Mekkeliler onlar sevk ordusu olarak
isimlendirirdi. yle derlerdi: Siz ancak sevik389[142] imek iin ktnz.
386[139]
zetle, Btnin Fkhus-Sresinden (204-205). Son ksm, Nevevinin Sahih-i Mslime yapt erhten
alnmtr. (12/50).
387[140]
zetle, Btnin Fkhus-Sre isimli eserinden.
388[141]
Mehasinut-Tevil (16/107) Drul-Fikr basks.
389[142]
Buday (ya da arpa), hurma ve ekerle yaplan bir eit iecek.
193
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Sufyan sz verdii karlama iin bekledi.
Kendisine Maha b. Amr ed-Damr geldi. O, Vedn gazsnda Beni Damrann bana
brakt vekildi. yle dedi:
Bu suyun yanna Kureyle karlamak zere mi geldin? Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem yle buyurdu:
Evet ey Beni Damrann kardei! Bununla birlikte dilersen seninle bizim aramzda olan
anlamay brakp Allah seninle bizim aramzda hkmn verinceye kadar mcdele edelim
O da yle dedi:
Hayr, vallahi ey Muhammed! Bizim senin byle bir ey yapmana ihtiyacmz yok.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bunun zerine orada kald. Daha sonra oradan ayrlarak
Medineye dnd.390[143]
5- Dmetul-Cendel Gazs
bn shak yle der: (Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem) Bedirde Zilhiccenin sonuna
kadar bir ay kald. O yl, mrikler karlamadan katlar. Bu, drdnc ylda olmutur.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Dmetul-Cendel Gazsna kt.
bn Him yle der: Rebiulevvel aynda oldu. Medineye Sib b. Urfuta el-Gfriyi vekil
brakt.
bn shak dedi ki: Sonra, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oraya varmadan nce geri
dnd ve hibir tuzakla karlamad. O yln kalan ksmnda Medinede ikamet etti.391[144]
6- Drdnc Ylda Gerekleen Dier Olaylar:

1. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin halas Berra binti Abdlmuttalibin olu Ebu
Seleme Abdullah b. Abdulesed el-Mahzminin vefat. O sahabilerden Medineye ailesiyle
birlikte ilk hicret edendi. Daha sonra mrikler onunla ailesini ayrdlar.
2. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Rukiyyenin olu Abdullah b. Osman b.
Affnn alt yandayken veft etmesi.
3. Neb Sallallahu aleyhi vesellemin torunu, Fatmatuz-Zehra Radyallahu anhann olu
Hseyin b. Ali Radyallahu anhnin doumu.
4. Neb Sallallahu aleyhi vesellemin mml-Mesin lakapl Zeyneb binti Huzeyme b. elHaris el-Hilaliyye ile evlenmesi.
5. Nebi Sallallahu aleyhi vesellemin, Ebu Seleme Radyallahu anhn vefatndan sonra iddet
mddetinin bitiminde mm Seleme ile evlenmesi.
390[143]
391[144]
Sretu bni Himdan zetle. Bkz. Ravdul-Unuf (3/248-250).

Sretu bni Him. Bkz. Ravdul-Unuf (3/258).
194
11- AHZAB (HENDEK) SAVAI VE BEN KURAYZA SAVAI
195
196
AHZAB (HENDEK) SAVAI

Musa b. Ukbe dedi ki: Hendek Sava, drdnc yln evvalinde idi. bn Hazm da bu gr
tercih eder. Bu gre, Buharinin bn mer yoluyla rivayet ettii u hadisi delil gsterirler:
Uhud Savanda bni mer ondrt yandayken Nebi Sallallahu aleyhi veselleme gsterildi
de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem (sava iin) ona izin vermedi. Hendek Savanda
onbe yandayken gsterildi ve ona (savamas iin) izin verdi. bn shak ve dier Megzi
alimleri, bni merin Uhudda ondrdn banda olmas ve Ahzbda onbeini tamamlam
olmas ihtimali nedeniyle, Hendek Savann beinci ylda olduu grn tercih ettiler.
Ebu Sufyan Uhudda Nebi Sallallahu aleyhi veselleme bir yl sonra yeniden karlama sz
vermiti. Bir yl sonra kurak bir yl olduu iin yoldan geri dnmt. Bu da Ahzbn
Uhuddan bir yl sonra olmadna dellet eder.
Hafz bn Hacer yle der: Beyhak bu ihtilafn sebebini yle aklamtr: Seleften bir grup
tarihi hicretten sonra gelen Muharremden itibaren sayarlard ve ncesindeki Rebiulevvele
kadar olan aylar saymazlard. Nitekim, Yakub b. Sfyan, Tarihinde bu saymla hareket eder
ve Byk Bedir Savann birinci ylda, Uhud Savann ikinci ylda ve Hendek Savann
da drdnc ylda olduunu zikreder. Bu yaplan, o sayma gre dorudur fakat saym, tarihi
hicret senesinin Muharreminden itibaren kabul eden Cumhurun grne ters, dayanaksz
bir saymdr. Buna gre Bedr ikinci ylda, Uhud nc ylda ve Hendek de beinci ylda
olmaktadr. Kabul edilen de budur.392[145]
bn Kayym Rahimehullah yle der:
Hendek Savann sebebi uydu: Yahudiler, Uhud Savanda mriklerin mslmanlara
galip geldiini grp Ebu Sufyann mslmanlarla bir yl sonra karlamak zere sz
verdiini, bir yl sonra bu karlama iin yola kmasna ramen bir sonraki yla karar verip
geri dndn renince, Sellm b. Ebil Hukayk, Sellm b. Mikem, Kinne b. Rebi ve
bakalarnn da iinde bulunduu bir grup yahudi ileri geleni Mekkeye, Kureye gittiler.
Onlar, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar savaa tevik edip kkrtyorlard. Kendi
alarndan onlara zafer vdettiler. Kurey de bunun zerine onlara icbet etti. Sonra
Gatafna gittiler ve onlar da savaa ardlar. Onlar da kendilerine olumlu cevap verdi.
Daha sonra dier Arap kabilelerini savaa armak zere dolatlar. Kabul edenler onlara
katld. Kurey, Ebu Sufyan komutasnda drtbin kiiyle yola kt. Beni Sleymde MerruzZehrnda onlara katld. Beni Esed, Fezr, Ec ve Ben Murra kabileleri de yola kt.
Gatafn kabilesi de Uyeyne b. Hsn komutasnda geldi. Hendek Savana katlan kfirler
onbin kiiydi.393[146]
Nebi Sallallahu aleyhi vesellem Sahabe-i Kirm ile istire ettiinde kendisine kuzey ynne,
Harratul Vkm ile Harratul Veberann arasna hendek kazlmas iaret edilir. Araplar o
gne kadar hendei bilmezlerdi. Neb Sallallahu aleyhi vesellem bu fikri benimsedi. Ashb-
Kirm ile birlikte handek kazmaya balad. Neb Sallallahu aleyhi vesellem bu ite onlara
katlyor, kaznn onlara getirdii meakkati hafifletiyordu. Sahabiler, soukta ve karnlar a
bir halde btn gleriyle alyorlard. Enes Radyallahu anhden yle dedii rivayet edilir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hendek kazlan yere gitti. Muhacirleri ve Ensr souk
bir kuluk vaktinde hendek kazarlarken grd. Onlarn, kendileri adna bu ii yapacak kleleri
yoktu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn ektii zorluu ve al grnce yle
buyurdu:
Allahm Gerek yaam ahiret yaamdr.
Sen, Ensr ve Muhacire mafiret eyle!
392[145]
393[146]
Fethul-Br (7/454).
Zdul-Med (3/270-271).
197
Sahabiler de yle cevap verdiler:

Bizler Muhammede beyat edenleriz.
Hayatta kaldmz mddete cihad etmek zere.394[147]
bn Battl Allahm! Gerek yaam hiret yaamdr kavli hakknda unlar syler: Bu, bn
Ravhann szdr. Neb Sallallahu aleyhi vesellem bu sz rnek olarak getirmitir.
Sahabenin zerine, kendileri aleyhine gbirlii yapan ve sava iin toplanan gruplarn
yannda iddetli bir alk, souk ve korku da bir arada gelmiti. Mnfklarn nifak ortaya
kt. Bu konuda Ahzb Suresinin ba taraf nzil oldu.
Ey iman edenler! Allahn size olan nimetini hatrlayn; hani size ordular saldrmt da, biz
onlara kar bir rzgar ve sizin grmediiniz ordular gndermitik. Allah ne yaptnz ok
iyi grmekteydi. Onlar hem yukarnzdan hem aa tarafnzdan (vdinin stnden ve alt
tarafndan) zerinize yrdkleri zaman, gzler yld, yrekler grtlaa geldii ve siz Allah
hakknda trl trl eyler dndnz zaman, ite orada iman sahipleri imtihandan
geirilmi ve iddetli bir sarsntya uratlmlard. Ve o zaman, mnfklar ile kalplerinde
hastalk bulunanlar: Meer Allah ve Rasulu bize sadece kuru vaadlerde bulunmular!
diyorlard (el-Ahzb: 33/9-13)
iddet ve musibetin zelliklerinden biri de mminlerin ayrlmas ve kt zanlarn her trl
gre srkledii mnafklarn ortaya karlmasdr. Mnafklar; Allahn Rasulne ve
mmin kullarn onlar yoketmeleri iin dmanlarna teslim edebileceini zannederler. Allah
azze ve cellenin mmin kulunu -onun Allah katndaki deerinin artmas ve samimi olanlarn
samimiyetinin aa kmas iin- musibetle imtihan ettiini bilmezler. Allah azze ve celle
mnafklarn bu noktadaki szlerini yle anlatr:
te o zaman. mnafklar ile kalplerinde hastalk bulunanlar: Meer Allah ve Rasul bize
sadece kuru vaadlerde bulunmular! diyorlard. Onlardan bir grup da demiti ki: Ey
Yesribliler (Medineliler)! Artk sizin iin durmann sras deil, haydi dnn! lerinden bir
ksm ise: Gerekten evlerimiz emniyette deil, diyerek Peygamberden izin istiyordu; oysa
evleri tehlikede deildi, sadece kamay arzuluyorlard. Medinenin her yanndan zerlerine
saldrlsayd da, o zaman savamalar istenseydi, phesiz hemen savaa katlrlar ve
evlerinde pek elenmezlerdi (el-Ahzb: 33/12-14)
Allah azze ve cellenin Peygamberini destekledii ayetler ve mucizeler bu gibi durumlarda
ortaya kyordu.
Cabir Radyallahu anhden yle dedii rivayet edilir: Biz, Hendek gn ukur kazyorduk.
Karmza ok sert bir yer kt. Neb Sallallahu aleyhi veselleme gelerek
Bu kaya hendekte karmza kt dediler. O da
Ben ineyim buyurdu. Sonra, karnna ta balanm olarak kalkt. gndr hi bir ey
tatmadan orada kalmtk. Neb Sallallahu aleyhi vesellem kazmay ald ve kayaya vurdu.
Kaya darmadan, ince kuma dnd.
Ey Allahn Resul! Eve gitmeme izin ver dedim. Eve gelince eime
Neb Sallallahu aleyhi vesellemin zerinde dayanlmaz bir hl grdm, bir eylerin var m?
dedim.
Biraz arpa ve bir kei ola var dedi. Hemen ola kestim. Eim de arpay tt ve eti
mlee koyduk. Hamur mayalanp mlek de ocakta pimek zereyken Neb Sallallahu
aleyhi veselleme geldim ve
Biraz yiyeceim var Ey Allahn Rasul! Sen ve bir veya iki kii bize buyurun dedim.
Yiyecein ne kadar? dedi. Miktarn bildirince
ok ve gzel dedi ve
Eine syle, ben gelinceye kadar mlei kaldrmasn, ekmei frndan almasn buyurdu.
Sonra (yanndakilere)
Kalkn dedi. Bunun zerine Muhacirler ve Ensr kalkt. Cbir einin yanna girince,
394[147]
Buhr (7/453) el-Mezi, Mslim (12/172) el-Cihd, Tirmiz (13/242) el-Menkb.
198
Allah iyiliini versin! Neb Sallallahu aleyhi vesellem Muhacirleri, Ensr ve yannda
bulunanlar getiriyor dedi. Ei de
Sana yemein miktarn sordu mu? dedi. (Cbir yle der) Ona:
Evet dedim. Bu arada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Giriniz ve birbirinizi sktrmadan serbeste oturunuz buyurdu. Sonra ekmei paalamaya
ve zerine et koyup sahabilere sunmaya balad. Her defasnda frnn ve mlein azn
kapatyordu. Gelenler doyuncaya kadar ekmek blp iine et koyarak datmaya devam etti.
Yemekten geriye kalan kald. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Cbirin hanmna:
Bundan ye ve hediye et. nk insanlara alk isabet etmi buyurdu.395[148]
Hafz bn Hacer yle der: Bu kssa Ahmedin Msnedinde ve Neside Ber b. Azib hadisi
olarak hasen bir isnadla ve u ekleme ile yer alr: Ber yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem bize hendek kazlmasn emrettiinde, hendein bir yerinde karmza kazmalarn
fayda vermedii byk bir kaya kmt. Bu durumu Neb Sallallahu aleyhi veselleme
ikayet ettik. Neb Sallallahu aleyhi vesellem geldi ve kazmay ald.
Bismillah /Allahn adyla dedi ve bir vuruta te birini krd. yle buyurdu:
Allahu ekber! amn anahtarlar bana verildi. Allaha yemin olsun ki amn kzl
saraylarn u anda gryorum Sonra ikinci kez vurdu ve te birini daha krd. yle
buyurdu:
Allahu ekber! Farsn anahtarlar bana verildi. Allaha yemin olsun ki Medinin beyaz
saraylarn gryorum Sonra, Bismillah/Allahn adyla diyerek nc kez vurdu ve
kayann kalann da krd. yle buyurdu:
Allahu ekber! Yemenin anahtarlar bana verildi. Allaha yemin olsun ki Sannn
kaplarn u an bulunduum yerden gryorum396[149]
Neb Sallallahu aleyhi vesellem bizzat kendisi toprak tayordu. Ber Radyallahu anh yle
rivayet eder: Neb Sallallahu aleyhi vesellem Hendek gn toprak tayordu. yle ki karnn
toprak rtm (veya karn toza bulanm) durumdayd. yle buyuruyordu:
Allaha yemin olsun ki Allah olmasayd biz doru yolu bulamazdk
Sadaka da vermez, namaz da klmazdk!
(Allahm!) zerimize sekinet indir
(Kfirlerle) karlatmzda ayaklarmz sabit kl
phesiz onlar bize saldrdlar
Onlar bizim iin fitne istediklerinde buna kar karz.
Kar karz, kar karz kelimelerini sylerken sesini ykseltirdi.397[150] Sonra hendek
kazld. Onbe gnde kazld sylenir. Yirmidrt gnde kazld, bir ayda kazld da
sylemitir.
bn Abdilber yle der: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hendei bitirdiinde Kurey,
Kinne ve Tihme ehlinden katlanlarla birlikte yaklak onbin kiiyle geldi. Gatafn kabilesi
de Necd ahlisi ile beraber geldiler ve Uhud civarlarnda konakladlar. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ve mslmanlar bin kiiyle karak Zahru Sala gelerek orada
karargahlarn kurdular. Hendek onlarla mriklerin arasndayd. bn ihabn grne gre,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medinede imam olarak bn Ummu Mektumu
brakt.398[151]
Beni Kurayza yahudileri ihanet edip -yahudilerin her zaman ve mekandaki adetleri olduu
zere- ahitlerini bozunca durum mminler aleyhine zorlat. Beni Kurayze yahudilerinin
395[148]

Fethul-Br (7/458), Ahmed; Msned (4/303) Ber hadisi. Taberni; el-Kebir no: (12052) Heysemi,
Mecmauz-Zevidde Ricalleri, Abdullah b. Ahmed b. Hanbel ve Nuaym el-Abdi hari sahihin ricalleridir. O
ikisi de sikdr der.
397[150]
398[151]
ed-Durer fhtisril Mezi ves-Siyer (171).
396[149]
199
bulunduklar yer mslmanlar arkadan vurmaya uygun bir yerdi. Mslmanlar, Allah azze ve
cellenin u kavlinde anlatt duruma dtler:
Ey iman edenler! Allahn zerinizdeki nimetini hatrlayn. Hani sizlere ordular gelmiti. Biz
de zerlerine bir rzgar ve grmediiniz ordular gndermitik. Allah ne yaptnz ok iyi
grendir. Hani onlar size hem stnzden hem alt tarafnzdan gelmilerdi. O vakit gzler
yerinden kaym, yrekler de grtlaklara varmt. Allah hakknda da trl zanlarda
bulunuyordunuz. te orada mminler imtihan edilmi ve iddetli ekilde sarslmlard. (elAhzb, 33/9-11)
Prof. Dr. Ekrem el-Umeri yle der: Kureyliler hendei grnce ardlar ve nasl
geeceklerini bilemediler. Ne zaman hendei amaya alsalar mslmanlar kendilerini ok
yamuruna tuttu. Muhasara iddetlendi ve yirmidrt gece srd. Aralarnda ok atnn dnda
harp olmad. Katde, kuatmann bir ay; Musa b. Ukbe ise yirmi gece srdn syler.
bn shak ve bn Sd baz mriklerin hendei getiini bildiren isnadsz rivayetler
zikretmilerdir. Bunlardan beinin ismini, Ali Radyallahu anhn Kureyin svrisi Amr b.
Abduvedin karsna kt ve onu ldrdn, Zbeyr Radyallahu anh de Nevfel elMahzmiyi ldrdn ve geri kalan kiinin kararghlarna katklarn zikrederler.
Buna ramen, mriklerin hcumlar kesilmedi. yle ki Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
ve mslmanlar, muhasara gnlerinin birinde ikindi namazn vaktinde klamadlar ve gne
battktan sonra kldlar. Korku namaz henz mer klnmamt. Korku namaz, daha sonra
Ztur Rik azvesinde meru klnmtr.399[152]
Siyer kitaplar; Nuaym b. Mesud b. Amirin mslman olduunu, onun nasl slm kabul
ettiini ve Neb Sallallahu aleyhi vesellem in ona Sen bir tek kiisin. Elinden geldiince
dman bizden uzaklatrmaya bak dediini; bunun zerine Nuaymn toplanm olan
gruplar ve yahudiler arasnda ayrlk karmak iin altn zikreder. Bu, sahih ve msned
bir delile dayanmamaktadr. Bu rivayetlere ynelmekten daha iyisi, ayetlerin belirttii ve sik
(gvenilir) rvilerin rivayet ettiine bakmaktr. Ayetler, Allah azze ve cellenin, kfirlerin
zerine bir rzgar ve ordular (yani melekler) gnderdiine iaret etmitir. Neb Sallallahu
aleyhi vesellem Sab rzgar yardmma gnderildi. Ad kavmi de debr rzgar ile helk
edildi buyurur. Allah azze ve celle; ordusunu stn klan, kuluna yardm eden, kfir gruplar
tek bana hezimete uratan phesiz Odur. Mslmanlar aln, korkunun ve souun en
iddetli noktasndaydlar. Buna ramen ellerinden geleni yaptlar. Ancak, mminlerin
sknts artp gleri ve kuvvetleri kalmaynca o mutlak galip g devreye girer ve
mminlere Mevllar ve Rableri Allah azze ve celle yardm eder: (Rabbinin ordularn ancak
O bilir)
Bu savata Evs kabilesinin nde geleni ve lmnde Rahmann Arnn titredii Allahn
velilerinden bir veli, Sad bin Muaz Radyallahu anh yaraland.
Aie Radyallahu anhadan yle dedii rivyet edilir: Hendek gn Sad yaraland.
Kureyten kendisine Hbbn b. el-Arka denilen birisi ok atarak onu kolundan yaralamt.
Neb Sallallahu aleyhi vesellem bizzat ilgilenmek iin mescidde kendisine mahsus bir adr
kurdurdu...400[153] Bu hadis, inaallah, Beni Kurayza Sava anlatlrken tam olarak ele
alnacak.
Huzeyfe Radyallahu anh; zayflk, alk, souk ve korku ierisindeki hallerini, Allah azze ve
cellenin kfirlerin zerine iddetli rzgar, korku ve panii nasl gnderdiini anlatr. Bu
onlar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in ehrinden geri dnemeyecek bir ekilde
karp uzaklatrr.
Mslimin rivayet ettii bir hadiste brahim et-Teymi babasnn yle dediini anlatr:
Huzeyfenin yanndaydk. Birisi yle dedi:
ayet Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin zamannda olsaydm, onunla birlikte savar
ve bu uurda zorluklara gs gererdim Bunun zerine Huzeyfe ona dedi ki:
399[152]
400[153]
el-Muctemaul -Medeni fi ahdin-Nubuvve/el,Cihd zddel-Mrikin (120-121).

Buhr (7/475) el-Mezi, Mslim (12/94) el-Cihd.
200
Sen bunlar yapabilir miydin?! Ahzb gecesi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile
birlikte olduumuzu hatrlyorum. Bizleri iddetli bir souk ve rzgar sarmt. Raslullah
u kavimden bir haber getirecek yok mu? Ta ki Allah onu Kyamet gn benimle beraber
klsn! Sustuk ve bizden hibir kimse cevap vermedi. Sonra yine
u kavimden bir haber getirecek kimse yok mu? Ta ki Allah onu, Kyamet gn benimle
beraber klsn! buyurdu. Sustuk ve bizden hibir kimse cevap vermedi. Sonra tekrar
u kavimden bir haber getirecek kimse yok mu? Ta ki Allah onu kyamet gn benimle
beraber klsn buyurdu. Sustuk ve bizden hibir kimse cevap vermedi. Bunun zerine yle
buyurdu:
Kalk, ey Huzeyfe! Onlarn ne durumda olduu haberini bize getir. Syleyecek bir ey
bulamadm. nk kalkmam iin beni ismimle armt. yle buyurdu:
Git ve bana onlarn haberini getir. Ama rktp de benim zerime kkrtma! Yanndan
ayrldmda sanki hamamda yryordum. (Souu hissetmiyordum.) Nihayet yanlarna
vardm ve Ebu Sfyan srtn atele strken grdm. Yayn ortasna bir ok yerletirdim ve
onu vurmak istedim. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Onlar rktp benim zerime
kkrtma dediini hatrladm. Eer atsaydm onu muhakkak vururdum. Yine hamamda yrr
gibi (hi bir souk hissetmeden) geri dndm. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna
gelince, onlarn durumunu haber verdim. Anlatmay bitirince souu hissettim. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem, zerinde namaz kld abay zerime rtt. Sabaha kadar
uyumuum. Sabah olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kalk ey uykucu diyerek
beni uyandrd.401[154]
Mrik gruplarn hezimeti hakknda zetle yle demek gerekir: Allah azze ve celle, Rasul
Sallallahu aleyhi vesellemin duasna icabet etmitir. Bu duay: Bunari, Abdullah b. Ebu Evf
Radyallahu anhdan ye rivayet eder: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mrik gruplara
beddua etti ve yle dedi:
Allahm! Kitab indiren, hesab abuk gren Allahm! Onlar bozguna urat ve onlar
sars!402[155]
Allah azze ve celle yle buyurur: (Onlarn zerine rzgar ve sizin grmediiniz ordular
gnderdik) Mcahid yle der: Allah onlarn zerine rzgar gnderdi. Bu rzgar, eyalarn
birbirine katt, adrlarn skt ve onlar ekip gitmek zorunda brakt. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem ye buyurur:
Sb (rzgar) ile zafere ulatrldm.403[156] Sb doudan esen bir rzgardr. Bu nedenle,
Neb Sallallahu aleyhi vesellem mriklerin gruplarnn bozguna uramasndaki btn
ncelein Allah azze ve celleye ait olduunu belirtirdi. Ebu Hureyre Radyallahu anhden,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle buyurduu rivayet edilir:
Allahdan baka ilah yoktur. O; askerini izzetli kld, kuluna yardm etti ve mrik gruplar
sadece o malup eti.404[157] Bu sava, kfirlerin Medineye yaptklar saldrlarn sonuncusu
oldu. Sleyman b. Sarddan u rivayet edilir: Mrik gruplar kendisinden uzaklatrldnda
401[154]
Mslim (12/145-146) el-Cihd ves-Siyer.

Nevevi yle der: iddetli bir souk ve rzgar sarmt cmlesinde geen kurrun souk anlamndadr. Daha
sonraki karartu kelimesi de souu hissettim anlamna gelir. Yine hadiste geen L tuzrhum, onlar bana
kar kkrtp benim zerime hareket ettirme anlamndadr. Yanndan ayrldmda sanki hamamda
yryordum sznn manas udur: nsanlarn hissettikleri souu ve iddetli rzgardan bir ey hissetmedi.
Bilakis, Neb -Sallallahu aleyhi vesellem-in arsna vevap vermesi ve gnderdii yere gitmesi, Neb Sallallahu aleyhi vesellem-in onun iin dua etmesi nedeniyle Allah onu korudu. Bu ltuf ve souu hisetmemesi
Neb -Sallallahu aleyhi vesellem-in yanna dnnceye kadar devam etti. Geri dnp gelince insanlarn hissettii
souu yeniden duymaya balad. Bu, Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in mucizelerindendir. Nevevinin
Sahihi Mslime yapt erhten zetle (12/145-146).
402[155]
Buhr (7/469) el-Mezi, Mslim (12/47) el-Cihd, Ebu Davud (2614) el-Cihd.
403[156]
Buhr (7/461) el-Mezi, Mslim (6/196) el-stisk.
404[157]
201
Neb Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini duydum: imdi biz onlarla savamaya
gideceiz, onlar bize savamaya gelmeyecekler. Biz onlarn zerine yryeceiz.405[158]
Hafz bn Hacer yle der: srailin rivayetinde geen hyne ucliye/uzaklatrld zaman
sz, brakp dndler anlamndadr. Burada, onlarn istekleri dnda, Allah Telnn
Resul iin onlar uzaklatrmasyla geri dndklerine iaret vardr. Ayrca yle der: Bu
olayda peygamberlik iaretlerinden bir iaret vardr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir
sonraki sene umre yapmak ister. Fakat Kurey Onun Kbeye girmesini engeller. Aralarnda
bir anlama yaplr. Bu, Kurey anlamay bozana kadar srer. Bu da Mekkenin fethine sebep
olur ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin syledii olay gerekleir. Bezzr, bu hadise
hid olarak, Cbirden u hadisi rivyet eder: Kfirler, Ahzb gn sava iin byk bir
kalabalk toplanmlard. Neb Sallallahu aleyhi vesellem o gn yle buyurdu:
Bundan sonra kesinlikle sizinle savamaya gelmeyecekler. Fakat siz onlarla savamaya
gideceksiniz.406[159]
mni Dersler ve ller

1. Bu savata iki ordu arasnda arpma olmamasna ramen mriklerin okluu, Beni
Kurayzann ihaneti, rzgar, ayn anda gelen dondurucu souk, Medinede alk ba
gstermesi gibi yaanlan artlar onu mminlerin inanlarn imtihan asndan en iddetli
savalardan biri haline getirdi. Bunu Allah azze ve cellenin u kavlinden daha gzel hi bir
ey anlatamaz:
Gzlerin yld, yreklerin grtlaa geldii ve siz Allah hakknda trl trl eyler
dndnz zaman... (el-Ahzb: 33/10)
Yava yava nifak grlmeye, kalplerdeki hastalklar ortaya kmaya balad. Hatta
bazlarnn yle dedii rivayet edilir: Muhammed bize Kisrnn ve Kayserin hazinelerinden
yemeyi vadediyordu. Oysa bugn hibirimiz tuvalete giderken canndan emin deil.
Mnfklar ve kalplerinde hastalk bulunanlar, evlerine dnmek iin onlarn korumasz
olduunu ne srerek izin istiyorlard. Allah azze ve celle yle buyurur:
Halbuki evleri korumasz deildir. Onlar kamaktan baka bir ey istemiyorlard (elAhzb, 33/13)
Zor durumlar mnafklarn nifakn ortaya kard gibi mminlerin imann da ortaya
karr. Allah azze ve celle yle buyurur:
Mminler, dman birliklerini grdklerinde. te Allah ve Resulnn bize vdettii! Allah
ve Resul doru sylemitir, dediler. Bu, onlarn ancak imanlarn ve Allaha ballklarn
artrd (el-Ahzb, 33/22)
2. Allah azze ve cellenin bu savata, zor artlara kar peygamberine ve mminlere destei
byk ve tam bir destekti. Bu destek, bazen mucizelerle, bazen de kerametlerle oluyordu.
Cabir b. Abdullahn evinde olanlar, Huzeyfe Radyallahu anhn bana gelenler, Allahn
ona souu hissettirmemesi ve hamamdaym gibi scakta yrmesi, Neb Sallallahu aleyhi
vesellemin hendekte grdkleri ve sahabilerine byk fetihler mjdelemesi gibi... Bedir de
olduu gibi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte savamak zere melekler
iniyordu. Allah, onu koruyacak melekler gnderiyordu. Mslmanlar, Uhud gn bu
durumun farkna varmlard. Ancak bu savata Allah azze ve celle; kfirlerin kalbini titreten
ve korku salan meleklerle; adrlarn skp datan, atelerini sndren ve devrilmedik hibir
kap-kaak brakmayan bir rzgarla Resuln destekledi. Dolaysyla, mslmanlar din iin
ve Alemlerin Rabbinin hkmn hakim klmak iin glerini ve kuvvetlerini ortaya
405[158]
406[159]

Fethul-Br (7/468).
202
koyduklar zaman; imkanlar, kfirlerin ellerindeki imkanlardan az olsa bile Allah azze ve
celle kullarn kendi katndan ordularla destekler:
Rabbinin ordularn ancak O bilir (el-Mddessir, 74/31)
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte savatklar gibi melekler iner ve savar
demiyorum. Fakat Allahn ordular sadece melekler deil ki!... Allah azze ve celle yle
durumlar ve sebepler hazrlar ki bunlarla mmin kullarnn zafere ulamasn salar. Allah
Tel yle buyurur:
Bizim ordumuz, phesiz stn gelecektir (es-Safft, 37/173)
phesiz peygamberlerimize ve iman edenlere. hem dnya hayatnda, hem de ahitlerin
ahitlik edecekleri gnde yardm ederiz (Gfir, 40/51)
Yardm sadece peygamberlere has deildir. Bilakis mminlerin tmnedir. Allahu Tel
yle buyurur:
Mminlere yardm etmek de bize der. (er-Rm, 30/ 47)
Bu durum, Neb Sallallahu aleyhi vesellemnin veftndan sonra gelen, byk slmi fetihlere
imza atm olanlarda grlr. Allahu Teldan bizi bu din ile izzetli klmasn ve bu dini de
bizimle yceltmesini dileriz.
3. Bu savata ve Bedir Savanda, Allah azze ve celleye tam olarak boyun emenin faydas
grld. Nasl grlmesin ki? Alemlerin Rabbi, imkanlarn sahibi, el-Kav, el-Metin olan
Alah azze ve celleye tevekkl; imkanlarn azln fazlasyla telafi etmiti. Tpk Musa
aleyhisselam kendisine (Yakalandk) denildiinde (Rabbim phesiz benimledir, bana yol
gsterecektir) demesi gibi...
Neb Sallallahu aleyhi vesellemin, Ebu Bekir Radyallahu anhin kendisine Onlardan biri
ayaklarnn ucuna baksa bizi grrd demesi zerine zlme, Allah bizimledir demesi
gibi...
Allah azze ve celle yle buyurur:
Allah kuluna kfi deil midir? Seni Ondan bakalaryla korkutuyorlar (ez-Zmer, 39/36)
Kim Allaha gvenirse O, ona yeter. phesiz Allah, emrini yerine getirendir. (et-Tlk,
65/3)
4. Yine bu savata: Komutanlara, askerlerinin yannda ayrcalkl davranmamalar retilir.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hendek kazlmasna katlmayp otursayd, ynlendirme
ve kontrol ile yetinseydi kimse Onu ayplamazd. Fakat O; alklarn paylayor, karnna ta
balyordu. Bizzat kendisi toprak tayordu. Anam-babam Ona feda olsun. O, yeryzne
ayak basan en erefli kiidir. phesiz, Neb Sallallahu aleyhi vesellemin hendek kazlmasna
katlmas ve sahabileri iin dua etmesi, bn Ravahann iirinden paralar okumas onlarn
kaz esnasnda karlatklar zorluklar hafifletiyor, ektikleri alk ve korkuyu
unutturuyordu. Btn iyi ilerde en nde olan insan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir.
O; komutanlara, alimlere, abidlere ve retmenlere rnektir.
Andolsun ki, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemde sizin iin, Allaha ve ahiret gnne
kavumay umanlar ve Alah ok zikredenler iin gzel bir rnek vardr. (el-Ahzb, 33/21)
5. Bu savata yahudilerin sadaktsizlikleri ve ihanetleri btn aklyla ortaya kar. yle ki,
mrik gruplarn Medine etrafna toplanmalarnn sebebi onlard. Sonra, en iddetli bir
zamanda ve kritik bir durumda Beni Kurayza yahudilerinin ihaneti, teki kfir kuvvetlerle
birlikte mslmanlara kar savamalar... Oysa aralarndaki anlamaya gre mslmanlara
yardmc olmalar gerekirdi. Bu yahudilerin tabiatdr. Beni Nadirin bana gelenlerin
zerinden fazla bir zaman gememesine ramen ihanet etmeleri, onlarn vazgeemedikleri ve
bir trl terkedemedikleri huylardr.407[160] Bu nedenle, Allah azze ve celle onlar yle
vasfeder:
407[160]
Gazli yle der: srailoullarnn gemite ve imdi anlamay bozma konusundaki tutumlar, bu kavmin
adilii asla terketmeyecei eklinde bir karara varmamz salyor. Onlar; kendi istekleri, kazanlar ve
arzularna uyduu mddete bu anlamalara sadk kalrlar. Haksz menfaatleri kesilince de pe atar gibi alr
atarlar. Eekler anrmay, ylanlar sokmay terkederse yahudiler de anlamaya ihaneti terkederler.
203
Ne zaman onlar bir antlama yaptlarsa, yine kendilerinden bir grup onu bozmad m? (elBakara: 2/100) Onlar, Mesihud-Decclin adamlardr. Mesihud-Deccl ldrldnde
yahudilerden oluan ordusu hezimete urar. Hangi yahudi bir tan ya da bir aacn arkasna
saklanrsa o ta ya da aa konuur ve yle der: Ey Mslman! Bu arkamdaki yahudi, gel ve
onu ldr. Ancak gargad aac konumaz. nk o, yahudilerin aacdr.
6. Gazali yle der: nsanlarn kriz anndaki davranlar byk farkllk arzeder. Bazs
zayftr, abuk erir ve suyun kp tad gibi gelien olaylar ve akmlar onu srkler.
Bazs da serttir, iddetli frtnalardan geer ve dayankll karsnda onun iddeti azalr,
hafif bir kpe dnr.
Evet; baz insanlar zorluklara, onlar onu yakalamadan idrak etmek iin saldrr. Bunu dile
getiren air syle der:
Ge kaldm, hayatn kalmasn istedim. Bulamadm...
Kendim iin ne atlmaktan baka bir hayat
Bazlar da korktuu zaman panie kaplr ve geri kaar. Yaama ve hayatta kalma istei
arttka ka hzlanr. Kuran- Kerim byle sabrsz insarlarn Ahzb Savandaki
durumunu yle aklar:
De ki: Eer lmden veya ldrlmekten kayorsanz, kamann size asla faydas olmaz!
(Eceliniz gelmemi ise) o takdirde de, yaatlacanz sre ok deildir. De ki: Allah size bir
ktlk dilerse, Ona kar sizi kim korur; ya da size rahmet dilerse (size kim zarar verebilir?)
Onlar, kendilerine Allahtan baka ne bir dost bulurlar ne de bir yardmc... (el-Ahzb:
33/16-17).
BEN KUREYZA AZVES

Aie -Radyallahu anha-dan:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Hendekten dnnce, silah brakt ve ykand. O
srada gelerek bandaki tozlar silen Cibril yle dedi:
Silah braktn. Vallahi ben Silah brakmadm. Haydi onlara hcum etmek iin
k.Raslullah
Nereye? diye sorunca
Kureyzaoullarna diyerek hedef gsterdi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem, onlara doru hcum etti.408[161]
Enes-Radyallahu anh-den
Allah Resl Sallallahu aleyhi vesellem, Beni Kureyzann zerine yrd zaman, Ganem
oullar sokandan getikleri srada Cibrlin kafilesinin kard tozlarn ykselmekte
olduunu hl grr gibiyim.409[162]
Hi kukusuz bu azvenin sebebi, Hendek savanda da getii gibi Kureyza Yahudilerinin
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile yapm olduklar antlamalarn bozmalar ve ona
kar savata Ahzab ordularna yardm etmeleridir. Hfz, bu azvenin Zilkadeden geriye
kalan dokuzuncu gnnde yapldn ve slam ordusunun mevcudunun bin olduunu
syledi.
bn Sad mslamanlarla beraber yzalt atn olduunu belirtti.410[163]
srailoullarnn bu irkin huyuna Kuran dikkat eker ve bu huyun onlar insan deil hayvana evirdiine iaret
eder: (Allah katnda, yryen canllarn en kts kfir olanlardr. nk onlar iman etmezler. Onlar;
kendileriyle antlama yaptn, sonra her defasnda hi ekinmeden ahitlerini bozan kimselerdir.) (el-Enfl: 8/556) (Fkhus-Sre sf. 324-325).
408[161]
Buhr (7/470) el-Meaz
409[162]
410[163]
Fethul-Bar (4/471)
204
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn kalelere kapanp savunma imkan elde
etmelerini engellemek iin orduyu o blgeye intikal ettirmede acele etti.
bn mer -Radyallahu anh-den
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Ahzab muharebesinden dndnde yle buyurdu
Hibiriniz ikindiyi Beni Kureyzaya varmadan klmasn, kindi vakti kimisine yolda eriti.
Kimisi:
Oraya varmadan ikindiyi, klmayalm derken; dierleri de:
Klalm zira Raslullahn bu emriyle amac seferde abuk davranmamzdr dedi. Bu durum
PeygamberSallallahu aleyhi veselleme anlatlnca kimseyi ayplamad.411[164]
Ahmed, Sad b. Muazn yaralanmas ve Hendek sava hakknda Aieden u rivayeti
nakletti:
Hendek sava gn, savaan halkn peinden gittim. Arkamda, derinden bir yk sesi
geldiini iittim. Dnnce, Sad Muaz ile kardeinin olu Haris b. Evsi grdm. Bir kalkan
tayordu. Olduum yere ktm.
Sad b. Muazn srtnda dar bir zrh gmlek vard. Kollar, zrhtan dar kmt.
Sad, halkn en iri yapls ve en uzunu idi. Kendisi yle diyordu:
Biraz bekle! arpmaya katlr bir olak,
lmek ne gzel, gelince ecel!
Kalkp bir baheye girdim. Orada, mslmanlardan bir ka kii bulunuyordu.
lerinde mer b. Hattabla, gzlerinden baka yeri grnmeyen miferli bir zat da vard.
mer:
Sen ne diye geldin? Vallahi sen gerekten ok cretlisin. Nasl bir felakete uramaktan emin
olabilirsin? diyerek bana kt.
O, beni byle knad zaman, yer yarlp yerin dibine gemeyi istedim.
Miferli zat, miferi yznden yukar doru kaldrd. Meer, Talha b. Ubeydullah imi.
Talha:
Ey mer! Allah senin iyiliini versin. Sen bugn ok oldun. Doru ve isabetli grllk
veya yce Allaha doru ka, nerede kald?!diye kt.
Sad b. Muaz kolundan okla vuran, Kurey mriklerinden Kays b. Arka idi.
Sad yaralandktan sonra: Allahm! Ben Kureyzann akbetlerini, cezalandrldklarn grp
gzm aydn oluncaya ve sevininceye kadar benim canm alma, diye dua etti.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye dndkten sonra Mescide Sad b. Muazn
zerine deriden bir adr kurulmasn emretti.
Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Beni Kureyzaya doru harekete geti. Yolda Mescid
komusu Gasemoullarna urad.
Onlara:
Yannzdan kimse gelip geti mi? diye sordu.
Ey Allahn Resul yanmzdan Dihye b. Kelbi gelip geti, dediler.
Dhyenin yz ve sakal Cibril Aleyhisselama benziyordu.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Kureyzann blgesine girerek onlar yirmibe gece
boyunca kuatma altna ald.
Kuatma iddetlenip etkisini gstermeye balaynca onlara Gelin Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin hkmn kabul edin teklifi yapld.
Kureyza Yahudileri bu konuyu Ebu Lbabe b. Abdulaziz ile istiare ettiler. Ebu Lbabe,
onlara Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hkmnn ldrlmeleri olacan iaret etti.
Yahudiler:
Biz, Sad b. Muazn hkmne raz oluruz, dediler. Bunun zerine Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem Sadn getirilmesi emretti. Kavmi merkebin zerine deriden bir yatak
411[164]
Buhr (4/471) el-Meaz.
205
serdikten sonra onu merkebe bindirdiler. Kendileri de, onun evresinde yryerek Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellemin karargahna doru hareket ettiler.
Evsliler yolda srekli Sad b. Muaza
Ey Ebu Amr! Mttefiklerin hakknda iyi davran, merhametli ol, diye telkinlerde
bulunuyorlard.
Sad onlara cevap vermiyor ve kimseyle konumuyordu.
Kavminin basklar artnca onlara dnerek yle dedi:
Vallahi, Sadin Allah yolunda hi bir knaycnn knamasna bakmayaca an gelmitir
dedi.
Ebu Said yle dedi: Sad b. Muaz, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelirken,
Peygamber Kalkn, bynz karlayn, onu indirin buyurdu.
mer (r.a.):
Efendimiz (bymz) Allahtr, dedi. Sahabeler onu bineinden indirdiler. Raslullah
Haydi onlar hakknda hkmn ver, buyurdu.
Sad bin Muaz:
Ben onlar hakknda savalarnn boynunun vurulmas, ocuklarla kadnlarn esir edilmesi
ve mallarnnn mslmanlar arasnda taksim edilmesine hkmettim dedi.
Sad, Benu Kureyza hakknda bu hkm verince, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Sen, onlar hakknda. Allahn hkmne uygun hkm verdin dedi. Sad sonra yle dua etti:
Ey Allahm! Eer Kurey mrikleriyle bir arpma daha braktnsa, beni de, o arpmada
bulunmak zere, sa brak, yoksa ruhumu al
Aie yle devam etti. Bu olaydan sonra Sad tekrar kan kaybetmeye balad ve rahatszl
iddetlendi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu Mescidde kurduu adrna iade etti.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebu Bekr ve mer onun yannda idiler. Muhammedin
nefsi elinde olana yemin olsun ki ben odamda iken Ebu Bekr ile merin alamalarn
birbirinden seebiliyordum. Onlar Allahu Tealann Kendi aralarnda birbirine kar
merhametliler buyurduu gibiydiler.
Alkame yle dedi: Ben sordum:
Ey Valide, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ne yapyordu?
Aie: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kimseye alamazd fakat acsn sakaln tutarak
belli ederdi.412[165]
u ayetler Beni Kureyza hakknda nazil olmutur:
Allah ehl-i kitaptan onlara (mrik ordularna) yardm edenleri kalelerinden indirdi ve
kalplerine korku drd; bir ksmn ldryor, ve bir ksmn da esir alyordunuz.
Allah, onlarn yerlerine, yurtlarna, mallarna ve ayak basmadnz topraklara sizi miras
yapt. Allahn hereye gc yeter. (Ahzab, 33/26-27)
Kasm yle dedi: Ve enzelellezne zheruhum Yani savata Raslullaha kar mrik
ordularna yardm edenler demektir.
Min ehlil-Kitap: Ehli kitabtan Yani Beni Kureyza onlarn atalar basklarndan kaarak
Hicaza gelmiler ve birok blgelere yaylmlardr.
Min seyasihim: Kalelerinden Yani iinde bulunduklar kalelerinden.
Ve Kazefe f Kulbihimurrub Ve kalplerine korku att. Yani uygun bir karlk olarak
kalplerine korku sald.413[166]
bn Kesir yle dedi: Kalelerinden inip teslim olan Yahudiler Medineye gtrlp eitli
evlerde hapsedildiler. Daha sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem arya gitti ve o
civara ukurlar kazlmasn emretti. Sonra tutuklu bulunan Yahudi erkekleri gurup gurup
getirilerek boyunlar vurulup o ukurlara atldlar. lerinde Allahn dman Huyey b. Ahtab
412[165]
Heysemi yle dedi. Ahmedin naklettii bu rivayetin bir blm sahihtir. Ravilerden Muhammed b. Amr
b. Alkamenin kendisi hasen dier ricali ise sikatdr. Mecmauz Zevid: (6/137, 138).
413[166]
Mehasinut-Tevil: (13/245)
206
ve reisleri Kab bin Esed de bulunmaktayd. Boynu vurulan erkeklerin toplam saylar altyz
veya yediyz civarndayd.
Bli olmam erkek ocuklar ise kadnlar ve mallaryla beraber taksim edildi.414[167]

1- bn Kesir yle dedi: nk onlar antlamalarna ramen mriklerle yapt savata
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar mriklere destek verdiler ve mslmanlar
arkadan vurmaya kalktlar. Bu ekilde mslmanlara byk bir korku endie yaattlar.
Sonra Allah, onlarn hilelerini kendi aleyhlerine evirdi, mrikleri eli bo gnderdikten
sonra, mslmanlar ortadan kaldrmak isteyen, izzet peine den hainleri zillete drerek
onlarn kklerini kazd. Bu sebeble Allahu Teala yle buyurmutur.
Bir ksmn ldryor ve bir ksmn da esir alyordunuz.
Yani sava erkeklerin ldrlp, kadn ve ocuklarn kle alnmas.
mam Ahmed, Atiyyetl-Kuraziyy dedi ki: Kureyza gn peygambere arz olunmutuk. Edeb
yerinde kl bitmi olan, ldrlyor, kl bitmemi olana yol veriliyor, ldrlmyordu.
Ben de, edeb yerinde kl bitmemi olanlarndandm. Bana da, yol verilmi, dokunulmamt.
Tm snnet ehli bunu rivayet etmi, Tirmiz de Hasen Sahih, olduunu sylemitir.415[168]
2- Ksimi yle dedi: Bu gazve ile Allahu Teala mslmanlar kendilerine srekli vefaszlk
ve ihanet eden Yahudilere komuluktan kurtard. Geriye sadece Haybere snp, orada
mrikleri mslmanlara kar kkrtp, ahzab savana neden olan ilere gelenleri kald.416[169]
3- Baz alimler yle dedi: Ey Allahm! Taknln sonu ne de kt imi! Bir toplum gven
iinde yaarken, liderleri birtakm eyler elde etmek iin ihanet ve anlamay ihlal ederek,
halklarn byk bir zarar ve srgne uratrlar. te Hicaz yahudilerinin bana gelen bundan
baka birey deildir. Onlar ile mslmanlar arasnda, ittifak ve saldrmazlk antlamas vard,
huzur ve gven iinde yayorlard. Fakat Yahudiler ekemezlik ve azgnlklar yznden bu
antlamalara riayet etmediler ve bylece kendi elleriyle kendi sonlarn hazrlam oldular.
Allah onlarn hallerini dzeltemeyecektir. Allahn her eye gc yeter
4- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Hibirini ikindiyi Beni Kureyzaya varmadan
klmasn emri ve onun, karmamak iin namaz yolda klan ve bu emrin zahiri gereince
yolda klmayp karanlara tepki gstermemesi hakkn birden fazla olabileceine delil
deildir. Her mctehid orada ictihadnda isabet etmitir. Fakat burada tm abasn ortaya
koyduu halde, yanl ictihad yapm kimse mazurdur. Yoksa Hak birdir, birden fazla deil.
Bunun bir benzeri Allahu Tealann u kavlidir:
Bylece bunu (bu hkm) Sleymana biz retmitik. Zaten, onlarn herbirine hkm ve
ilim vermitik. (Enbiya, 21/79)
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in u kavli de bu hususa ahittir: Bir hakim ictihad
edip doruyu bulursa iki sevap, ictihad edip yanllk ederse bir sevap alr.417[170]
Mctehid, tam veya eksik, her halkrda sevap alr. O, hatasnda mazurdur. nk asla hakka
muhalefet etmek istememitir. Bilakis hakikate ulamak iin tm bilgi ve imkanlarn kullanr.
Baz kimselerin bu kssa ile yaptklar, alimlere ait btn sz ve itihatlarn doru kabul
edilecei ynndeki istidlalleri epey yaygnlamtr. Bunlar bylece, imamlar taklid etmeyi
ve ihtilaf edilen meselelerin eri delillerini bilmemeyi kendileri iin uygun bir yol olarak
benimserler. T ki; onlar iin artk taklid asl olmu, bu ekilde onlar ile Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem arasndaki ba kapuklua uram olur.
414[167]
Mehasinut-Tevil: (13/244).
Tefsirul Kuranil-Azm: (3/478)
416[169]
417[170]
Buhr (13/330) el-tisam, Mslim (12/13) el-Akdiye, Ebu Davud (3557) el-Akdiye.
415[168]
207
Hafz yle demitir: Bu rivayetten mutlak olarak tm mctehidlerin isabet ettikleri sonucunu
karmak, ak deildir. Knanmama, tm imkanlar kullanldktan sonra ictihad edilmesi
durumunda sz konusudur. Bundan tm imkanlarn kulland halde yanl karar veren
mctehidin gnah ilemedii sonucu kar. kindi namaz olay udur: Baz sahabeler yasa
hakikati zerine hamlettiler ve ikinci yasa, birinci yasaa tercih ederek, namaz vaktinin
kmasna aldrmadlar. Ki birinci yasak namazn vakitini karmama yasadr. Yine o
gnlerde Hendek savanda arpmalar nedeniyle birka vakit namazn geirilmesi
hadisisenden namazn vaktinin geirilebilecei neticesini kardlar. Dier grup sahabe ise,
buradaki yasa hakikati zerine deil de, Beni Kureyzaya hzla hareket etmeye tevik
anlamnda kinaye olarak anladlar.
Cumhur, bu hadiseden ictihad eden kimsenin gnah ilemedii sonucunu kard. nk
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem her iki taraftan da kimseyi knamad. Eer gnah sz
konusu olsayd, gnah ileyeni knamas gerekirdi.418[171]
5- Sad b. Muz -Radyallahu anh-n menakibi hakknda derecesinin yksekliini ve
makamnn bykln gsteren birok sahih hadis varid olmutur. Nasl olmasn ki o,
Ensrn reisi idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de: Bynz kalkp karlayn
diyerek onun, bu konumunu teyid etmitir.419[172]
Cbir -Radyallahu anh-den Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini iittim:
Ar, Sad b. Muzn lm ile titredi.420[173]
Ber -Radyallahu anh-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ipek bir kuma hediye
edildi. Sahabe, bu kumaa dokunuyor ve yumuaklna aryorlard. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem Bunun yumuaklna m aryorsunuz? Sad b. Muzn mendilleri bundan
daha hayrl veya daha yumuaktr diye buyurdu.421[174]
Enesden: Sad b. Muzn cenazesi tanrken mnafklar Ne hafif dediler. Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem ise: Onun cenazesini melekler tayorlard buyurdu.422[175]
***
418[171]
Fetihten zetlenerek (7/473).

Buhr, (7/475) el-Meaz
420[173]
Buhr (7/154) Menakibul-Ensar, Tirmiz (13/235) el-Menakib. Arn titremesi Sadn ruhunun
gelmesinden duyduu sevin ve ferah nedeniyledir. bn Mace/158 el-Mukaddime.
421[174]
Buhr: (7/153-154) Menakibul-Ensar, Tirmiz (13/234-235) el-Menakib.
422[175]
Tirmiz (13/236) el-Menakib, bn Mce (157) el-Mukaddime, Tirmiz: Bu, hasen sahih garib hadistir. elAlbni Sahihledi, No: (4203) Sahih-i Tirmizden. Ve No. 8226 el-Mikat.
419[172]
208
209
12- AHZAB VE BEN KUREYZA HADSELERN TAKP EDEN VE

HUDEYBYE NCES MEYDANA GELEN OLAYLAR
1- Ebu Rafii b. Ebul Hukaykin ldrlmesi.
2- Beni Lihyan azvesi
3- Necd Seriyyesi ve Smame b. Usal hadisesi.
4- Murays Gazvesi (Benl Mustalk) Ve Bu Gazvenin Hadiselerinden:
a- Mnafklarn ba Abdullah bin beyyin: Medineye dndmz zaman izzet ve kuvveti
daha fazla olan, zayf ve zelil olan oradan karacaktr, sz.
b- Rasulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-e kl eken bedevinin olay.
c- fk hadisesi
210
211
1- Ebu Rafii B. Ebil Hukaykin ldrl

bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Yukarda da ifade ettiimiz gibi Mrikleri
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kar sava iin kkrtanlardan biri de Ebu Rafii idi.
Arkada Hubey b. Ahtab Beni Kureyza ile beraber idam edilmesine ramen, o kurtulmutu.
Hazrec, Allah dman Kab b. Erefe suikast dzenlemiti. Evs de bu yolda geri kalmak
istemedi ve onlar da bir dier Allah dman Rafiyi ortadan kaldrmak istiyordu. Allah,
Rasulnn eli ile bu iki kavmi hayrda birbirleriyle yartryordu. Evs, bu i iin Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemden onay istediler, o da onaylad. Bunun iin tamam Seleme
oullarndan olan bir ekip oluturuldu. Ekipte unlar vard. Komutan olarak Abdullah b. Atik,
Abdullah b Enis, Ebu Katade el-Haris b. Rabii, Mesud b. Sinan ve Hza b. Esved.423[176]
Buharinin Bera b. zibden naklettii bu suikastn hikayesi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Yahudi Ebu Rafiiyi ldrmek zere Ensardan bir
ekip gnderdi ve balarna da Abdullah b. Atiki seti. Ebu Rafii, Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme hakaretler etmekte ve dmanlarn ona kar kkrtmaktayd. Hicaz blgesinde
kendisine ait bir kalede yaamaktayd. Ekip, onun kalesine akam olup insanlar kaleye
ekilmek zereyken ulatlar. Abdullah arkadalarna:
Siz burada bekleyin. Ben gidip ieri girmek iin kapclara bir oyun yapacam, dedi ve
gitti. Kapya yaklanca sanki bir i gryormu gibi giysisini bana ekti. insanlar ieri
girdiler. Kapc ona:
Ey Allahn kulu ieri giriyorsan abuk gir, kapy kapatacam, diye bard. Abdullah ieri
girdi ve gizlendi. Sonrasn Abdullah yle anlatt.
Kapc kapy kitleyip anahtarlarn zerine ast. Gizlendiim yerden kp anahtarlar aldm
ve kapy atm. Arkadalar sohbet iin Ebu Rafiinin yannda ona ait bir odada
toplanmlard. Onlar gidince ieriye daldm. Her kapy atmda, tekrar arkadan
kilitliyordum ki onu ldrmeden insanlar beni yakalayamasnlar. Ebu Rafiiinin yanna
vardmda onun karanlk bir odada oluk ocuuyla beraberdi. Odann neresinde oturduunu
tam olarak anlamak iin
Ey Ebu Rafii, diye seslendim.
Kim o diye karlk verince sesin geldii yne doru hzla ilerledim ve klcm ile bir darbe
vurdum. Fakat dehet iindeydim ve ii bitirememitim. lk atmaya balaynca odadan
kp yakn bir yere gizlendim. Sonra tekrar odaya girip (sesimi deitirerek):
Bu lk ta neyin nesi ey Ebu Rafii, dedim. O:
Anan alasn, az nce bir adam odada klcyla bana saldrd, diye karlk verince tekrar
klla zerine saldrdm ve vurmaya devam ettim. Fakat yine ldremedim. Sonra klcn
keskin ucunu karnna bastm. Nihayet Ebu Rafii arkasna devrildi. Sonra kaplar teker teker
aarak kamaya baladm. lerlerken merdivenden dtm ve baldr kemiim krld. Sonra
onu ldrdm kesin olarak bilinceye kadar burada saklanacam deyip sabah oluncaya
kadar saklandm. Sabah olup horoz tnce birisi kale duvarna karak Hicaz ehli taciri Ebu
Rafii lmtr, diyerek onun lmn ilan etti. Bunun zerine arkadalarmn yanna gidip:
Bu i tamam, Allah, Ebu Rafiiyi katletmitir, dedim. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanna gelince olay ona anlattm. Bana ayan uzat dedi. Ayam uzattm.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ayam okad ve sanki hi birey olmam gibi ars
geiverdi.424[177]
423[176]
Zadul-Med: (3/275-276).
Buhr (7/395-396) el-Meazi. Hafz zetle yle dedi. Ebu Rafiinin Hayberli tannm iki kardei vard.
Bunlardan birisi de Safiyye bt. Huyyn Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-den nceki kocas Kinanedir.
Bir dier kardei de Rebiidir. Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Hayberin fethinden sonra bunlarn ikisini
de ldrtmtr. bn Sadin dediine gre Abdullah b. Atik, Yahudice biliyordu. Ebu Rafiinin kapsn ald ve
424[177]
212

1- Hafz yle dedi: Bu hadisten birok sonu karabiliriz.
Kendisine davet ulut halde, kfrde israr ve inat eden kafirin ve Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme kar eli, mal ve diliyle saldranlarn katlinin caiz olmas, harb ehline kar
casusluk yapmann ve onlara kar hile kullanmann, arpmada onlara kar iddetli olmann
cevaz, says az mslmann kendilerinden daha kalabalk kafirlere kar koyabilecei,
Abdullahn Ebu Rafiinin sesine ve lm habercisinin haberine itibar etmesinden dolay, delil
ve iaretle hkmn caiz olmas. Allah daha iyi bilir.425[178]
2- Bu olay ayn zamanda Sahabenin hayrlarda birbirleriyle nasl yartklarn da gsterir.
Hayrda yarmak meru ve hatta Allahu Tealann buyruunun bir gereidir:
te onda yaranlar yarsnlar (Mutaffifin, 83/26)
Ama dnya iin yarmak ktlenmitir: Allahu Teala yle buyurdu:
oklukla vnmek sizi o derecede oyalad ki, nihayet kabirleri ziyaret ettiniz. (Tekasr,
102/1-2)
Bu, dnya malnn daha ok elde etmek iin giriilen bir yartr. Seleften bazlar yle
dediler: Birisi seninle dnya hususunda yaryorsa, Sen onunla din hususunda yar. Bazlar
da yle dediler:
Kimsenin seni Allaha yaknlk hususunda gememesini salayabiliyorsan, bunu yap. Allahu
Teala yle buyurdu:
Rabbinizden bir marifete ve cennete koun (Hadid, 57/21)
Bu, din hususundadr. Dnya hususunda ise yle buyurdu:
Yerin srtlarnda yryn ve Allahn rzkndan yiyin (Mlk, 67/15)
Allahu Teala ahiret meselesinde yar ve kou emrederken, dnya geimini kazanmada
yryn buyurdu.
kapy Ebu Rafiinin kars aarak ona Sen kimsin dedi. Abdullah Ebu Rafiye bir hediye getirdim deyince,
kadn kapy at. (Fethden zetle 7/396-400).
425[178]
Fethul-Bar: (7/400).
213
2- Beni Lihyan azvesi

bn shak yle dedi: Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zilhicce, Muharrem, Safer
ve Reb aylar boyunca Medinede kald ve Kureyzann fethinin altnc ay Cemadil la
aynda Raci faciasnn msebbipleri Habib b. Adiyy ve arkadalarn cezalandrmak zere
Beni Lihyana sefer balatt. Onlar ani bir baskna uratmak iin ama gidiyormu izlemini
verdi.426[179]
bn Kayyim yle dedi: Medinede yerine vekil olarak bn mm Mektumu brakt. Sonra
hzla hareket ederek, o kavmin vadilerinden bir vadi olan Guran vadisine ulat. Buras Emec
ve Usfan arasnda bir yerdi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ashab burada ehid
edilmilerdi. Burada ashabn rahmetle and ve onlara dua etti. Beni Lihyan mslmanlarn
geldiini anlayp, da balarna katlar. Mslmanlar onlardan kimseyi yakalayamad. ki
gn boyunca burada konaklayp, etrafa birlikler sevkedilmesine ramen kimseyi ele
geiremediler. Sonra Usfana hareket ettiler ve orada Mekkelilere zerlerine saldracaklar
izlenimi vererek korkutmak iin Kuraul Gamime on kiilik bir svari birlii gnderdiler.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra ashabyla tam ondrt gece ayr kald
Medineye dnd.427[180]
426[179]
427[180]
Abdusselam Harun, Tehzibus-Sre (184).

Zdl-Med: (3/276)
214
3 - Necd Seriyyesi Ve Smame b. Usal Olay

bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra
Necd yresine doru bir svari birlii sevketti. Onlar da Beni Hanifenin reisi Smame b.
Usali esir alp, getirdiler.428[181] Ebu Hureyre -Radyallahu anh-den: Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem Necd yresine doru bir svari birlii gnderdi. Onlar da Beni Hanifeden
Smame b. Usal isimli bir adam yakalayp getirdiler ve onu Mescidin direklerinden birine
baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun yanna varp:
Ey Smame! Gnlnde ne var? inden ne geiriyorsun? diye sordu. Smame: Ey
Muhammed; gnlmde hayr var. Eer, sen beni ldrecek olursan asil birini ldrm
olursun. Eer, sen, bana iyilik edersen, iyilie kreden, iyilik bilen bir kimseye iyilik etmi
olursun!
Eer kurtulmam iin benden mal istersen, dilediin kadar iste al dedi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onu kendi haline brakt.
Ertesi gn olunca, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Smameye
Ey Same, gnlnde ne var, ne dnyorsun? diye sordu. Smame de
Gnlmde, dn sana sylemi olduum ey var. Eer bana iyilik edersen, iyilie kreden,
iyilik bilen bir kimseye iyilik etmi olursun.
Eer kurtulmam iin benden mal istersen, dilediin kadar iste al dedi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yine onu kendi haline brakt.
Ertesi gn olunca, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Smameye
Ey Smame, gnlnde ne var, ne dnyorsun? diye sordu. Smame de:
Gnlmde dn sana sylemi olduum eyler var, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
Smameyi serbest brakn, buyurdu.
Smame serbest braklnca Mescide yakn hurmala gitti ve ykandktan sonra mescide
girip:
Ben, ehadet ederim ki Allahtan baka ilah yoktur ve yine ehadet ederim ki Muhammed
Allahn rasuldr.
Ey Muhammed! Vallahi, yanna geldiim zaman, yer yznde bana senin yznden daha
sevimsiz bir yz yoktu. Fakat imdi senin yzn bana, btn yzlerin en sevimlisidir.
Vallahi, yanna geldiimde, bana, senin dininden daha sevimsiz gelen bir din yoktu.
Fakat imdi, senin dinin bana, dinlerin en sevimlisi ve sevgilisidir.
Vallahi, yanna geldiimde, bana, senin yurdundan daha sevimsiz gelen bir yurt yoktu.
Fakat imdi, senin yurdun bana yurtlarn en sevimlisi ve sevgilisidir.
Senin svarilerin beni yakaladklar zaman umre iin yola kmtm. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem onu mjdeledi ve umre yapmasn emretti.
Mekkeye geldii zaman ona
sen dinden mi ktn? diye ktlar. Smame:
Hayr, fakat vallahi ben Allahn elisi olan Muhammed ile beraber slama girdim. Vallahi
bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem izin vermedike size Yemameden bir
buday tanesi gelmeyecektir dedi.429[182]
428[181]
Zdl-Med: (3/277).
Buhr (7/788) el-Meaz Mslim (12/88-89) el-Cihad ves-Siyer. Nevevi yle dedi: ldrrsen kan
sahibi birisini ldrsn sznn anlam hususunda ihtilaf edildi. Kad yad bunun anlam: Kan yerde
braklmayan ve kannn intikam alnan birisini ldrm olursun demektir, dedi. dierleri ise bunun anlam:
Kanl bir katili ldrm olursun, demektir, dediler. Dier bir grupda bunun anlam; kavmi iinde asalet ve
saygnlk sahibi birisidir, dediler. (erhun Nevevi 12/87-88).
429[182]
215

1- Hafz yle dedi: Smame olaynda kafirin mescide balanmas, gayri mslim esirlere
ikram edilmesi, affn nemli ve byk sonular dourmas ki, Smame karlksz olarak
affedildii anda, nefretinin, sevgiye dntn sylemitir. Yine kafir bir kimse hayrl bir
ie balayp sonra mslman olursa, onun o iini tamamlamas gerekir. slama girmesinde
fayda grlen ve kavminden bakalarn da slama sokabilecek kimselere daha hogrl ve
nazik davranlr. Kfr diyarlarna, ordu birliklerinin sevki ve onlardan yakalanlarn esir
alnmas ve onu ldrmek veya yaamn balamak hususunda mslmanlarn muhayyer
olduu hususlarn da bu hadisten alm oluyoruz.430[183]
4- Muraysi Yani Beni Mustalk azvesi

Muhammed b. shakdan: O, bana, Asm b. mer b. Katade ve Abdullah b. Ebu Bekir ve
Muhammed b. Yahya b. Hibbandan her biri Ben Mustalk azvesi hakknda unlar
anlattlar.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Ben Mustalkn kendisi iin asker toplayp
hazrlandn duydu. Onlara kar harekete geti ve onlarla kendi sulak arazilerinde karlat.
O yerin ad el-Murays idi. Kadd mntkasndan sahile kadar uzanyordu. Orada arptlar.
Mustalikoullar malup oldular. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ei Cveyriyenin
babas ve kavmin reisi olan el-Haris b. Ebu Dirr da orada ldrld. Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem onlardan birok esir ald ve onlar mslmanlar arasnda paylatrd. Elde
ettii esirler iinde daha sonra evlendii Cveyriye de vard.431[184]
bn shak yle dedi: Sonra, hicri alt yl, aban aynda Hzaadan Beni Mstalk azves
yapld.432[185]
Buhar rivayet etti: Nafye yazdm. O da bana yle yazd. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Beni Mustalka anszn bir baskn dzenledi ve savalarn katledip oluk
ocuklarn esir ald. O gn, Cveyriye de esirler arasndayd. Bunu bana, o azveye itirak
etmi olan bn mer anlatt433[186]
Aie -Radyallahu anha-dan:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Ben Mustalktan alnan esirleri mslmanlar arasnda
paylat zaman Cveyriye bt. el- Haris, Sabit b. Kays b. e-emas veya onun amcas
olunun payna dt. Cveyriye, onunla hrriyetini elde etmek zere mkatebe yapt. O,
grenlerin mutlaka ilgisini eken gzel ve cazibeli bir kadnd. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanna gelerek zgrle kavumas iin kendisine yardm etmesini rica etti.
Allaha yemin olsun ki onu odamn kapsnda grr grmez irkildim ve Raslullahn
dikkatini ekeceinden kayglandm. RaslullahSallallahu aleyhi vesellemin yanna gelerek:
Ya Raslallah , ben kavmin lideri el-Hars b. Ebu Dirarn kz Cveyriyeyim. Bamza
malum musibet geldi ve ben Sabit b. Kays veya onun amca olunun payna dtm onunla
zgrlm iin mkatebe yaptm. Senden bu konuda yardm diliyorum, dedi. Raslullah
Sana bundan daha hayrl birey nereyim mi? diye sordu. Cveyriye:
O nedir ey Allahn Rasul? dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Mkatebe borcunu deyeyim ve seninle evleneyim buyurdu. Cveyriye:
430[183]
Fethul-Bri: (7/690).
Heysem Mecmada yle dedi: Bu hadisi Tabern rivayet etti ve ricali sikattr. Mecmauz Zevid.
(6/142).
432[185]
Tehzbus Sreti bn Hiam (186), Abdusselam b. Harun.
433[186]
Buhr (5/202) el-fk, Mslim (12/35-36) el-Cihad ves Siyer, Lafz Mslime aittir: Nafiye yazdm ve
ona savatan nce slama armay sordum. O bana cevabi mektubunda bunun slamn balangcnda
olduunu ve Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Beni Mustalkla anszn saldrdn... yazd.
431[184]
216
Tamam, ey Allahn Rasul, dedi. Raslullah:

O halde bunu yaptm buyurdu.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Cveyriye ile evlendii haberi insanlara ulanca,
insanlar paymza den bu kleler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hsmlardr
deyip, onlar zgrlklerine kavuturdular. Cveyriye, evlenerek kavminden yz kiinin
zgrln salamtr. Kavmine ondan daha bereketli bir baka kadn bilmiyorum434[187]
Bu azve Boyunca Gerekleen bret Dolu Hadiseler:

a- Mnafklarn ba Abdullah b. beyyin Medineye dndmz zaman izzet ve kuvveti
daha fazla olan, zayf ve zelil olan aradan karacaktr, sz.
b- Klcn Resulluh Sallallahu aleyhi veselleme kaldrp: Seni benden kim koruyacaktr?
diyen bedevinin hadisesi.
c- fk olay
imdi bu olaylar daha ayrntl olarak aklamaya balayalm. Yardm Allahtandr.
A- Abdullah b. beyyin sz:

Medineye dndmz zaman, izzet ve kuvveti daha fazla olan, zayf ve zelil olan oradan
karacaktr.
Cabir b. Abdillah -Radyallahu anhumaBu azvede su tartmas yznden Muhacirlerden bir adam Ensardan bir adam dvd.
Ensardan olan adam:
Ey Ensar, yardm edin Muhacirlerden olan adam da:
Ey Muhacirler, yardm edin diye kavimlerini yardma ardlar.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Onlarn bu arlarn iitince
Brakn, u cahiliye davasn. nk o kokumu pis bir itir. buyurdu.
Bu olay iiten Abdullah b. beyy yanndaki mnafklara
Demek yle Vallahi eer Medineye dnersek izzet ve kuvveti fazla olanlar, zayf ve zelili
oradan mutlaka karacaktr dedi. Onun bu irkin sz Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme ulanca, yannda bulunan mer:
Ya Resulallah, beni brak ta u mnafn boynunu vuraym dedi. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
Hayr, insanlar Muhammed ashabn ldryor derler. buyurdu.
Balangta Ensar, Muhacirden daha kalabalk idi. Fakat sonra muhacirlerin says onlar
geti435[188]
Hafz yle dedi:
Biz azvede idik sz; bn shak, bu azvenin Ben Mustalk azvesi olarak isimlendirdi.
bn Ebu mer, o da Sfyandan yoluyla rivayet edildii kadaryla bu smailnin nezdinde de
byledir. Der ki: Onlar, bu azvenin, Beni Mustalk azvesi olduu grndedirler.
bn Ebu Hatim, Akl yoluyla, Zhriden, O da Urve b. Zbeyr ve Amr b. Sabitden rivayet
ettiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mreys azvesine kmt. Bu sefer
esnasnda Raslullah, Sallallahu aleyhi vesellem Kaf el-Mellel ile sahil arasnda bulunan
Menat putunu ykmtr.
Bu sefer de Ensar ve Muhacirden iki adam kavga etmi ve Muhacir, Ensardan olan adam
dvmt. Bunun zerine Ensardan olan adam Ensar, Muhacir de Muhacirleri yardmna
434[187]
bn shk (4/8-9) bn Hiamn Sretinden. Ondan da Ahmed (6/277) Fkhus Sirenin tahkikinde el-Albni
bu rivayetin isnadn sahihlemitir.
435[188]
Buhar (7/516) el-Meaz, Mslim (17/120) Sfatul-Mnafikn ve Ahkmihim
217
arm ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kvlcmlanan bu fitneyi ortadan

kaldrmt. Bu olaydan sonra mnafklar Abdullah b. beyin yanna toplanarak ona:
Sen sz dinlenilir bir kii idin. imdi ise kimseye ne faydan ne zararn var dediler. O da:
Eer Medineye dnersek, izzet ve kuvvet sahipleri, zayf ve zelil olan mutlaka oradan
karacaktr, dedi. Ve bylece bu kssay uzunca rivayet etti.436[189]
Ey Ensar hadi unlara kar yardma gelin anlamndadr. Kt ve kokumu bir Cahiliye
ars diye nitelenen ey de ite bylece herkesin taraftarlarn karlkl atmak zere
armas demektir.437[190] bn Abdilber yle dedi: Abdullah b. beyyin szn Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme Zeyd b. Erkam ulatrd. Abdullah b. beyy szn inkar etti.
Bunun zerine Mnafikun Sresi nazil oldu ve durumu tm gerekliiyle ortaya serdi. Vahyin
nazil olmasndan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zeyde
Ey delikanl, kulaklarn yanlmad ve Allah senin doru sylediini tasdik etti dedi.
Mnafklarn ba Abdullah bn beyyin olu Abdullah, babasnn bu hareketine kar kt
ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelerek yle dedi:
Vallahi ey Allahn Rsul sen aziz, o ise zelildir Bir dier rivayete gre ise yle demitir.
Vallahi ey Allahn Resul, izzete en layk olan sen, zillete en layk olan da Odur. Vallahi
eer sen dilersen onu Medineden hemen karrz
Sad b. Ubadede yle dedi:
Ey Allahn elisi, sen onun kusuruna bakma. Allah seni bize gnderdii zaman kavmi lider
yapmak iin ona tac hazrlyordu. Fakat sen gelince, o, senin onu bundan mahrum ettiini
dnyor. Grndnn aksi bir inanta ise muhakkak ki kaybetmi ve hsrana uramtr.
Bize iman izhar ediyor, iinden gizlediinin hesabn ise Rabbine verecektir.
Abdullah b. beyyin olu Abdullah da yle dedi:
Ya Rasulallah, eer babam hakknda duyduklarn iin onu ldrmeyi istiyorsan brak bu ii
ben yapaym. Ensar benim kadar babasna iyi davranan ve ona kar iyi olan insan daha
grmemitir. Ve ben Ya Rasulallah, baka birine babam ldrmesi iin emretmenden
ekiniyorum. Eer byle yapacak olursan babamn katilinin insanlar arasnda dolamasna
sabredemeyip, bir mslman ldrerek cehenneme girerim. Resullullah Sallallahu aleyhi
vesellem ona gzel szler syledi, dua etti ve babana iyi davran, senden hayrdan baka
birey grmesin buyurdu
Bu azve dnnde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve mslmanlar Medineye
dnnce, bn beyyin olu Abdullah, babasn ehrin giriinde durdurarak ona:
Vallahi, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem sana giri izni vermedike Medineye
giremezsin, dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun Medineye girmesine izin
verdi.438[191]

1- erefli isimler, mslman cemaatini blmek ve paralamak amacyla kullanlrsa bu
durumda kokumu, iren bir Cahiliye davasna dnr.
Muhacir ve Ensar isimleri, sahiplerinin erefini gsteren, Allahn onlara verek verdii
isimler idi. Allahu Teala yle buyurdu:
ne geen ilk muhacirler ve Ensar ile onlara gzellikle tabi olanlar var ya, ite Allah
onlardan raz olmutur, onlar da Allahtan raz olmulardr. (Tevbe, 9/100)
Savalarda Muhacirlerin bir sanca, Ensarn bir sanca vard. Fakat bu isimler ne zaman ki
mslmanlar blmek anlamnda kt bir ekilde kullanld, o zaman Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem bunu reddederek: Kokumu cahiliye davasn brakn buyurdu. Allah daha
iyi bilir ya Ehli Snnet Menheci ya da Selefi Menhec diye isimlendirilen metoda
436[189]
Bu rivayet isnd ynnden mrsel ve ceyyiddir.

Fethul-Briden muhtasar olarak (8/5171) et-Tefsir.
438[191]
ed-Drer fi htisaril-Meazi ves-Siyer (189-190).
437[190]
218
ballklarndan tr deil de; biri cemaatine selefi ismini, dieri Ehli Snnet, teki
Ensarus-Sunne ismini alem olarak semi olup da, srf taassublarndan dolay ayrla
denler de, szedilen ktlemenin kapsamna girerler. mmetin yetmi frkaya ayrlaca
hadisindeki kurtulmu frka sahabeler ve Kitab ve Snnet hakknda onlarn akidesi ve anlay
zere olan frkadr.
Sahih Menhece sahip mslmanlar, ats altnda faaliyet yrttkleri birtakm simgelere ve
isimlere gre ayrarak blmek caiz deildir. Her samimi mslmann, mslmanlar sahih
anlay ve Sahih Akide zerinde birletirmek, kaynatrmak iin almas gerekir.
2- Bu kssada imann izzet ve erefinin, kafir ve mnafklarn da zilletlerinin ve ayrca izzet
ve erefin tamamen Allaha ait olduunun ve onun ancak itaatle elde edilebileceinin beyan
vardr. Allahu Teala yle buyurdu:
Kim izzet ve eref istiyor idiyse, bilsin ki, izzet ve erefin tamam Allahndr. Ona ancak
gzel szler ykselir (Fatr, 35/10)
Mnafklarn ba Abdullah b. beyyin olu Abdullah tarafndan yolunun kesilmesi ve
Raslullah izin verinceye kadar Medineye girememesi onun iin en byk bir zillet ve utan
olmutur. Bylece kimin izzetli, kimin zelil olduu birkez daha grlm oldu.
3- Yine bu kssadan, byk zararn, kk zarar ile atlatlmasnn meru olduunu anlyoruz.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin slam izhar eden arkadalarn ldrtt haberinin
yaylmas hi kukusuz byk bir ziyandr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha byk
olan byle bir zarar nlemek iin Abdullah b. beyyin hile ve desiseleri anlamndaki
zararlara tahamml etmitir.
4- Yine bu kssada Peygamberimizin erefi ve mnafklarn eziyetlerine sabr gz nne
serilmektedir. O, peygamberlerin en ereflisi ve hepsinin imamdr. Eer, Abdullaha babasn
ldrmesini emretseyi, Abdullah, Allah ve Resulnn rzasn kazanmak iin hi tereddt
etmeden bunu yapard. Fakat o, Abdullaha babasn ldrmesini deil ona iyilik yapmaya
devam etmesini emretti. O, asla kendisi iin deil, sadece Allah iin intikam alrd. Hi
kukusuz onun hayat boyunca birok ile ve eziyetlere maruz kalmas ve tm bunlara
sabetmesi Allahn onu ereflendirmek ona ikram etmek iin artrd yksek derecesi ve
stnlnn alametlerindendir. Allahn salat ve selam onun zerine olsun.
B- Raslullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-e Kl ekip imdi Seni

Benden Kim Kurtaracak? Diyen Bedevinin Kssas:
Cabir b. Abdillah -Radyallahu anh-dan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile bareber
Necd azvesinde idik.
Dikenli bir yer olan Kaile vadisine geldiimiz zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
inip bir aacn altnda glgelendi ve klcn aaca ast. nsanlar da dalp bulduklar
aalarn altnda glgelenmeye baladlar. Biz bu halde iken, Resullullah Sallallahu aleyhi
vesellemin bizi ardn duyduk. Koup yanna vardmzda bir bedevinin Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem bize: Ben uykuda iken bu adam gelip, zerime kl ekti ve
imdi seni benden kim kurtaracak? dedi. Ben
Allah! deyince, klcn knna sokup, yere oturdu buyurdu. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onu cezalandrmad439[192]

1- Bu kssada Allahu Tealann: Allah seni insanlardan koruyacaktr kavlinin tasdiki vardr.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hayatnda bundan nce bunun gibi birok olay
yaanmtr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi ldrmeye niyetlenen Ebu Cehl olay439[192]
Buhar, (7/494) el-Meaz
219
Sahihi Mslimde geer-, Suraka olay, Uhud savanda yaananlar, Beni Nadr srgn olay
ve ileride Hayber azvesinde gelecek olan zehirli koyun eti olay bunlardan balcalardr.
2- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin imannn kuvveti, Allaha olan ballk ve gveni
gryoruz. Nice insanlar, Allahn vaadi gereklemek zere iken, zor anlarda sabredememi,
tereddt ve korkuya kaplmamlardr.
3- Yine bu kssada Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yksek ahlkn, cahilleri
affediini ve kendi ahs iin intikam almamas ve kimseye kzmamasn gryoruz. Allaha
davet eden slam davetilerinin de kendilerini bu yksek ahlak zere eitmeleri gerekir. Zira
onlarn byk nder ve rnekleri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemdir.
Andolsun ki, Raslullahda, sizin iin, Allaha ve iharet gnne kavumay umanlar ve
Allah ok zikredenler iin en mkemmel bir rnek vardr (Ahzab, 33/21)
C- fk Hadisesi
bn ihb yle dedi: Bana, Urve b. Zbeyr. Said b. Mseyyeb, Alkame b. Vakkas,
Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe b. Mesud, ifk hadisesi hakknda Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin hanm Aieden anlattlar. Onlardan herbirinden bu hadisi ayr ayr dinledim ve
bazlarnn bu hadisi, dier bazlarna gre daha iyi anlam olduklarn, bazlarnn eksik
braktn, dier bazlarnn doldurduunu ve herbirinin szlerinin dierlerinin szlerini
doruladn grdm. Onlar, Aie yle dedi, dediler:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ne zaman bir sefere ksa, hanmlarndan hangisinin
kendisine elik edeceini belirlemek iin kura ekerdi. Buna gre, Ben Mustalk seferinde
kendisine ben elik edecektim. Bu sefer Hicab (rtnme) ayeti nazil olduktan sonra idi. Beni
Hevdec ierisinde deveya bindirdiler. (Konak yerlerinde de) Hevdec iinde indirilirdim.
Dnte Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem geceleyin yolda son olarak bir yerde
konaklad. Vakit henz geceydi ki, yry iin hazrlklara baladlar. Ben de rahatlamak
iin kampn dna ktm. Dnp de kaldm yere yaklatmda gerdanlmn bir yerlerde
dm olduunu farkettim. Aramak iin geri dndm, fakat bu arada ordu hareket etmi ve
ben de arkalarnda yalnz kalmtm. Benim, iinde yolculuk ettiim Hevdeci tayan drt kii,
bo olduunun farkna varmadan onu deveye yklemilerdi. O gnlerde yiyecek ktlndan
dolay kadnlar daha zayf idiler. O nedenle hevdecin hafiflii onlarn iinde benim
olmadm anlamalarna yetmemitir. arafma brnp geride kaldm anlar da gelir
beni gtrrler midiyle yere uzandm. Bu arada gz kapaklarma bir arlk kt ve
uyumuum, sabahleyin (askerleri arkadan takib ederek braklan eyleri toplamakla grevli
olan) Safvan b. Muattal es-Slem yoldan geerken, rtyle ilgili hkm inmeden nce birka
kez grm olduundan beni grp tand. Devesini durdurdu nna lillahi ve inna ileyhi raciun
Peygamberin hanm burada kalm! dedi. Bu ses zerine birden uyandm ve hemen
arafmla yzm kapadm. Baka bir ey demeden devesini ktrd ve kenarda durdu, ben
de deveye bindim. Deveyi yularndan tutuyordu. le sralar tam durduu zaman kervana
yetitik ve bu srada helak olan olmutu. Sonradan bu olayn bana iftira atmak iin
kullanldn ve Abdullah b. beyyin iftiraclarn ban ektiini rendim.
Urve yle dedi: Bu ii halk arasnda yayan kii o idi. nsanlar onun yanna gelir ve hep bu
meseleyi konuur sonra gidip baka yerlerde yine bu meseleyi konuurlard. Ve yine Urve
yle dedi: fk cemaatine baka kimseler de dahil olmasna ramen ben sadece Hassan b.
Sabit, Mistah b. sase ve Hamne bt. Cah biliyorum. Fakat onlar, Allahu Tealann
zikrettii gibi bir gruptur. Ve bu iin ban da Abdullah b. Ubeyyin ektii sylenmekteydi.
Yine Urve yle dedi: Aie, yannda Hassana kfredilmesinden holanmaz ve onun u
szlerin sahibi olduunu hatrlatrd: Hi phesiz, benim babam, babamn babas ile benim
eref ve namusum, Muhammedin erefi iin size kar bir kalkandr
Aie yle devam etti: Medineye varnca hastalandm ve bir aydan daha fazla yatakta kaldm.
Olanlardan btnyle habersizdim. Fakat Medine iftira haberiyle alkalanmakta imi ve bu
220
durum Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin de kulana ulamt. Eskiden olduu gibi
hastalmla igilenmediini gryordum. Geliyor, bana hibir ey sylemeden bakalarndan
nasl olduumu reniyor ve gidiyordu. Bir eyler dnyor diye nerdeyse aklm atlyordu.
Raslullahtan izin aldm ve daha iyi bakm iin annemin evine gittim.
Ben orada kalrken, bir gece babamn yeeni olan Mistahn annesiyle rahatlamak iin ehrin
dna ktm. Oradan buradan konuurken bir eye taklp sendeledi ve ayn anda
Yok olsun Mistah diye bard.
Sen nasl annesin ki, Bedir Savana katlm olan olunu byle lanetliyorsun? dedim.
Sevgili kzm diye sze balad ve yle devam etti: Onun ne rezalet heveslisi olduundan
haberin yok mu? Ardndan da bana iftira kampanyasyla ilgili her eyi anlatmaya balad. Bu
korkun hikayeyi duyunca kanm dondu. Hemen eve dnp, gecenin kalan ksmn alayarak
geirdim.
Ben yokken Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Ali ve Usme b. Zeydle bu konuyu
konumu. Usme hakkmda gzel szler sylemi Ey Allahn Resul, hanmndan iyilikten
baka birey grmedik. Onun hakknda yaylanlar yalan ve iftiradan ibarettir demi. Ali ise
Ey Allahn Resul, kadn ktl yok, istersen bir bakasyla evlenebilirsin. Bununla birlikte,
meseleyi aratrmak arzusundaysan kadn hizmetisini art ve ondan sor demi. Hizmeti
arldnda o Seni Hakla gnderen Allaha yemin ederim ki , ondan kt bir ey
grmedim. Ancak, kendisine ben yokken yorulmu hamura bakmasn sylediimde uyuya
kalr ve bir kei gelip onu yer demitir.
Ayn gn, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem minbere kp halka sesleniyor ve unlar
sylyor:
Ey mslmanlar, karma iftira atarak bana zarar vermede hibir snr tanmayan adamn
saldrlarna kar iinizden kim benim erefimi koruyacak? Allaha yemin olsun ki, ben iyice
aratrdm ve ne onda, ne de ad iftiraya karan kiide kt hibir ey bulamadm. Bunun
zerine Sad b Muz440[193] (dorusu Useyd b. Hudayr olacak) ayaa kalkp,
Ey Allahn Rasul, eer bu adam bizim kabilemize mensupsa onu biz ldrelim, yok eer
Hazrec kabilesine mensupsa, eer emredersen yine ldrelim, diyor. Bunu duyan Hazrec
kabilesinin reisi Sad b.Ubade ayaa kalkarak:
Yalan sylyorsun, onu asla ldremeyeceksin. Bu adamn bizim kabilemize ait olduunu
bildiinden byle konuuyorsun diye karlk veriyor. Useyd ona cevap vererek:
Sen bir mnafksn, bu nedenle de bir mnaf koruyorsun demi. Bunun zerine
mescidde, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin orada olmasna ramen byk bir kargaa
balyor.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlarn fkelerini bastryor ve minberden iniyor.
Aie yle devam etti. O gnm btnyle alamakla geirdim.
Ne gzmn ya diniyor, ne de gzme uyku giriyordu. Bu halde iki gece, bir gndz
aladm. O kadar gz ya dktm ki, annemle babam alamaktan cierim paralanacak
sandlar. Annemle baban yanmda oturduklar ve ben de alamakta olduum srada, Ensardan
bir kadn benden izin istemi, ben de, izin vermitim. O da oturup benimle birlikte alyordu.
Biz bu durumda iken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ieri girdi. Selam verdikten sonra
oturdu. Halbuki , Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, bundan nce, aleyhimde iftira
kampanyas baladndan beri yanmda hi oturmamt. Bir ay getii halde bu konuda
kendisine bir vahiy de gelmemiti.
440[193]
bn Kayyim Rahmetullahi aleyh Sad b. Muazn bu olaydan nce vefat ettiini hatrlatarak Sad b.
Ubadeye cevap verenin, Sad b. Muzn vefatndan sonra Evsin bana geen Useyd b. Hudayr olduunu
belirtmitir. Nitekim Zhri, O da Ubeydullah b. Abdullah b. Utbe O da Aieden gelen rivayette bu kiinin
Useyd b. Hudayr olduu ifade edilmitir. Ebu Muhammed b. Hazm da Hi kukusuz ki gerek budur. Zira Sad
b. Muz, bu olaydan nce vefat etmitir. Hadisi rivayet eden kii onun ismini yanllkla anmtr, dedi. Zdl
Med (3/266).
221
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oturunca, ehadet getirdikten sonra: Ey Aie, diyerek
sze balad:
Senin aleyhinde bana, yle szler ulat. Sen isnatlardan beri ve uzak isen, yaknda, Allah,
senin onlardan beri ve uzakln aklayacaktr.
ayet, byle bir gnaha yaklatnsa, Allahtan balanmak dile ve ona tevbe et!
nk kul, gnahn itiraf ve arkasndan da, tevbe ettii zaman, Allah, onun tevbesini kabul
eder dedi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, szlerini bitirince, gzmn ya kesildi. O derece
kesildi ki, bir damla bile kalmad.
Hemen, babama dnp
Raslullaha bu hususta benim adma cevap ver! dedim. Babam:
Vallahi, Raslullaha ne diyeceimi bilemiyorum dedi.
Anneme
Raslullaha bu hususta benim adma sen cevap ver! dedim.
Annem de:
Vallahi, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ne diyeceimi bilemiyorum dedi.
Bunun zerine ehadet getirip yce Allaha hamd ettim ve Onu layk olduu zere, sena
ettikten sonra sze baladm.
Ben, kk yata bir kadn olduum iin, Kurandan kendimi savunacak ok ayet
okuyamazdm.
Vallahi; dedim, ben anladm ki: Siz bu laflar iitmisiniz ve hatta onlar, gnllerinizde yer
etmi, onlara inanmsnzdr.
Faraz ben, size bu iten beryim desem bana inanmazsnz. Yahut ben kt bir ii yaptm
diye itirafta bulunacak olsam- ki Allah, biliyor ben, byle bir eyden beriyimdir- Siz beni
hemen tasdik edersiniz!
Vallahi, ben, kendim iin de, sizin iin de, Yakubun oullar ile olan misalinden baka
getirecek misal bulamyorum.
Nitekim, o zaman, o: Artk, bana den gzelce sabr edip katlanmaktr. Sizin, u
sylediklenize kar yardmna snlacak, ancak, Allahtr demitir dedim.
Sonra dnp yatama yattm. Vallahi, o zaman, ben yaplan iftiradan beri ve uzak olduumu,
Allahn muhakkak, beni ondan ber klacan biliyordum.
Fakat, vallahi, Yce Allahn iim hakknda Kuranda tilavet edilir bir vahiy indireceini
sanmyordum. ahsm ilgilendirecek bir i iin Kuranda Allah tarafndan dile getirilmekten
kendimi ok uzak ve aa gryordum.
Ben, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin uykuda bir rya greceini ve Allahn o rya
ile, beni isnadlardan ber klacan, uzak tutacan bekliyordum.
Vallah, daha Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, yerinden kalkmam ve ev halkndan hi
biri de, dar kmam idi ki, Ona vahiy geldi. Kendisini vahyin arlk ve iddetinden
titremek gibi vahiy almetleri brd. Vahy srasnda, k gnleri bile kendisinden, inci tanesi
gibi ter dklrd.
Aie yle devam etti: Vahyin arl zerinden kalkt zaman, Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem sevincinden glyordu. Bana ilk syledii sz u oldu:
Mjde ey Aie! Yce Allah, seni kesin olarak ber kld. buyurdu.
Ben, o srada fkelenmi bulunuyordum. Annem ve babam bana:
Kalk yanna var da, Raslullaha teekkr et dediler. Ben:
Vallahi, ben ne kalkp Onun yanna varrm, ne Ona teekkr ederim! Ben ancak, o kt
eylerden beni ber klan ayetleri indiren Allaha hamd ve kr ederim dedim.
Allahu Tela u on ayeti indirdi:
Bu ar iftiray uyduranlar phesiz sizin iinizden bir guruptur... (Nur suresinin 11.
ayetinden itibaren on ayet)
222
Allah, bu ayetler iinde benim beraatimi ilan etti. Yce Allah, beraatim haknda bu ayetleri
indirince, babam Ebu Bekr -Radyallahu anh- kendisine olan akrabal ve yoksulluundan
dolay yardm ettii Mstah b. Usase iin: Aieye bu iftiray syledikten sonra, Vallahi, ben
de, Mstaha hi bir zaman bir ey vermem! diye yemin etmitir.
Bunun zerine, Allahu Tela: Sizden, fazilet ve servet sahibi olanlar, akrabasna,
yoksullara, Allah yolunda hicret edenlere vermelerinde kusur etmesin... ayetini indirdi.
Ebu Bekr:
Vallahi, ben, Allahn beni balamasn elbette arzu ederim! dedi ve Mstaha veregeldii
nafakay tekrar vermeye balad ve:
Vallahi, ben artk bunu ondan hi bir zaman kesmem dedi.
Aie yle devam etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Zeyneb bt. Caha da:
Ey Zeyneb, Aie hakknda bildiini syle diye sormutu.
Zeyneb:
Ya Raslallah, Ben iitmediimi iittim, grmediini grdm, demekten saknrm. Vallahi
ben onun hakknda hayrdan baka bir ey bilmiyorum dedi.
Zeyneb, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hanmlar arasnda gzellii ve Peygamber
yanndaki konumu ile kendisini eit grr ve rekabet ederdi. Yce Allah, onu dindeki takvas
sayesinde korudu. ftiraclarn sylediklerini benimseyip kr krne anlatmaya ve yaymaya
koyulan kardei Hamne bt. Cah ise, iftiralaryla helak olan kimselerle beraber helak olup
gitti. bn ihab yle dedi: te u be on kii olan o kimselerin hadisinden bana ulaan
budur. Sonra Urve yle dedi: Aie yle demitir. Vallahi, hakknda dedikodu retilen adam
yle demitir. Subhanallah! Nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki kesinlikle bir
kadnn omuzunu am deilim. Bu adam sonra Allah yolunda ehid edildi.441[194]

1- Bu hadise, tm insanlarn efendisi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem iin, o vakit henz
yirmi yalarna bile varmam olan mminlerin annesi Aie iin, Peygamberlerden sonra
Allahn dostlarnn en stn olan Ebu Bekr Sddk iin, annesi mm Ruman iin, Bedre
katlan ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in kendisi iin hayrl bir kimse olarak
ahitlik ettii ve bundan sonra Allahn kendisini ahadetle rzklandrd Safvan b. Muattal
iin namus ve erefi itham edilen Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme mi, yoksa
mminlerin annesi, Raslullahn sevgili ei, ancak dini, ahlak ve gzellii iin sevdii,
Kureyin en temiz ve soylu tamam mslman olan bir ailenin kz olan Aie iin mi
alayacaklarn bilemeyen mminler iin elli gn boyunca sren byk bir ac ve zdrap
kayna olmasna ramen, ayn zamanda mminler iin byk ders ve ibret arac olmutur:
Bunu kendiniz iin bir ktlk sanmayn, aksine o, sizin iin bir iyiliktir. (Nur, 24/11)
Evet bu olayda nice aclar ve hznler olduu gibi, mmetin eitimi iin bu aclardan ok
daha byk ibretler ve dersler bulunmaktadr. Bu bela balarna atan mminler, zerre kadar
dahi zulmetmeyen Allahu Tealadan byk ecirler aldlar. Bir kul bir hakszla urayp da
buna sabrederse, Allah onun izzetini artrr442[195]
Beraati hakknda kyamete kadar okunacak ayetin inmesi Aieyi ne kadar ykseltti ve mutlu
etti! Zira o, en fazla, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin bir rya grmesini bekliyordu.
Artk ayet onun beraatini ilan ederken bunun aksini kim iddia edebilirdi? iann o ve babas
hakkndaki grleri ne kadar da irkindir! Bu olay mnafklarn nifakn, mminlerin de
imann ortaya karmtr.
441[194]
Buhr (7/499) el-Meaz, Mslim (18/102-113) et-Tevbe. Buhr, fk hadisesi, dedikodu ve eziyet
kabilindendir, dedi.
442[195]
Tirmiznin rivayet ettii hadisin bir blmdr. (9/199, 200) Ebvabuz-Zhd, Bu, hasen sahih hadistir,
dedi. Ahmed, (4/231) Ebu Kebe el-Enmarnin hadisinden, Ebu Hureyrenin Sahihi Mslimde Bir kul tevazu
gsterdike, Allah onu ykseltir hadisi de bunu teyid eder.
223
Bu kampanyada barol oynayan kiiyi Allahu Tela ahirette byk bir azap ile
mjdelemitir. Bu olay, basit ve nemsiz bireymi gibi dillerine dolayan mminler ise, had
cezasna arptrlarak, bu gnahlarndan arndrlmlardr. Bylece onlar, kendileri dndaki
mminler iin birer ibret olmulardr. Gnahlar nemsememekten dolay nice fitne ve
musibetler zuhur etmitir. Bu hadisenin en korkun yanlarndan biri de Evs ve Hazrec
kabileleri arasnda byk bir fitnenin kapsn aralam olmasdr. Fakat Allahu Tela bu
kapy sonsuza kadar kapad. Belki bu hadise olmadan da namusa iftira ve doruluu
bilinmeyen haberlerin tanmasnn haram olduu hkme balanabilirdi. Fakat bu ayetlerin,
szkonusu musibetin yaanmasndan sonra gelmesi, onlarn bir ila gibi karlanmasn
salamtr. Bu da, mmetin eitimi iin izlenen Rabbani metodun gereidir. Bu ekilde iman
ehlinin iman artm, mnafklarn da apkalar dmtr.
Yine bu hadisede, Allahu Telann, mihnet ve dayanlmaz belalardan sonra, sabreden
kullarn nasl ferahlatt onlar huzur ve mutlulua kard grlmektedir. Sddka, (Aie)
babas, annesi ve hatta Rasullullah Sallallahu aleyhi vesellem sknt ve zadraplar dorua
ulat bir anda, gelen vahiy ile bir anda zntleri yok olmu, ve sevince garkolmulardr.
Zemaher yle dedi:
Bu hadisenin onlar iin hayrl olmasnn anlam, bu hadise sebebiyle byk sevaplar
kazanmalardr. Zira bu hadise, byk bir bela ve musibet idi. Bu olay hakknda herbiri
bamsz olan onsekiz ayet inmitir. Bu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem in makamn
izhar ve Onu teselli mminlerin annesinin de beraatini ilan etmek, ehli beyti arndrmak, bu
olay dillerine dolayanlar veya duyup da inkar etmeyenleri iddetle knamak iindir. Bu
ayetler dini faydalar, dnenlerin gzlerinden kamayacak hkm ve adab kurallar
iermektedir.443[196]
2- Ebus-Suud yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlarn en temizi olduu
gibi, Aienin de kadnlarn en temizi olduu bu hadiseyle aa km oldu. Bu hadise onun
hakkndaki uydurma ve dedikodularn ne kadar batl olduunu gsterir. Allahu Tela yle
buyurdu:
Onlar (iftiraclarn ) sylediklerinden ok uzaktrlar. Kendileri iin ba ve gzel bir rzk
vardr (Nur, 24/26) O da cennettir.444[197]
3- Kurtub yle dedi: Hiam b. Ammar, Malikin yle dediini iittim, dedi: Ebu Bekre
sven azarlanr, mere sven azarlanr, ancak Aieye sven katledilir. Zira Allahu Tela
yle buyurdu.:
Eer inanm insanlarsanz, Allah, bir daha buna benzer tutum tekrarlamaktan sizi
sakndrp uyarr. (Nur, 24/17) Kim Aieye sverse Kurana muhalefet etmi olur, Kim de
Kurana muhalefet ederse ldrlr.
bn Arab yle dedi: afiinin arkadalar yle dediler. Aieye sven de dier mminlere
sven kimse gibi tedib edilir. Eer inanm insanlarsanz ayeti buna delil olamaz. Bunun
benzeri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Komusu errinden emin olmayan kimse
iman etmemitir445[198] hadisidir. Eer Aieye svmek imanszlk olsayd, o zaman Bir
kimse zina ettii esnada mmin deildir446[199] hadisini de hakiki anlamda almamz
gerekirdi.
Biz deriz ki durum afiilerin iddia ettikleri gibi deildir.
fk ehli Aieyi fuhula sulamlar, Allahu Tela onu bu isnaddan uzak etmitir. Allahn
uzak olduunu bildirdii bir hususta onu sulamaya devam ederse Allah yalanlam olur.
Allah yalanlamak da kfrn ta kendisidir. te Malikin sznn anlam budur. Basiret
443[196]
el-Keaf (3/217, 218) er-Reyyan.

Mehasinut-Tevil (12/102).
445[198]
Buhr, (10/457) el-Edeb, Mslim (2/17) el-man. Ahmed ve smail, bu rivayetin sonuna unu eklediler:
Sahabeler Bevaikinden nedir? diye sorunca Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- errinden demektir,
buyurdu.
446[199]
Buhr, (10/30) el-Eribe, Mslim (2/41-42) el-iman.
444[197]
224
sahipleri iin ayetin iaret ettii husus da budur. Fakat, kim Aieye Allahn onu uzak ettii
meseleden baka bir meselede su isnad ederse, bu kfr deildir, bunun cezas
tedibdir.447[200]
4- bn Kayym Rahmetullahi aleyh yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
hanmyla ilgili sylentileri duyar duymaz, onu hemen yalanlamayp da, onun hakknda
aratrma ve danmalarda bulunmasnn sebebi nedir? Oysa ki, o hanmnn iffet ve
temizliini herkesten daha iyi biliyordu. Bu iftiralar iitir iitmez niin ou faziletli Sahabe
gibi Subhanallah, bu byk bir iftiradr demedi?
Cevab: Bu Allah Tealann bu kssay birtakm hkmlere ve kyamete kadar Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem ve tm mmet iin imtihan ve musibetle deneme klmas
sebebiyledir. Bylece bu hadise ile birtakm insanlar ycelirken, dier baz insanlar da
alalmlardr. Allah, doru yola girenlerin doruluk ve imanlarn artrm, zalimleri ise
ancak hsran ve zarar olarak artrmtr. mtihan ve musibetle deneme gerei Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemden vahiy kesilmi ve onlar bir ay boyunca bu konuda vahiy
inmesi iin itiyakla beklemilerdir. Bu, Allahn bu olaydaki hikmeti gereidir. Bylece
gerek mminlerin, adalet, doruluk, Allah Resul Ehli Beyt ve Allahn sadk mminleri
hakkndaki iman ve sebatlar artm, mnafklar da ancak iftiralarn; nifaklarn artrmlardr.
Onlarn gizledikleri Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem ve Mminleri iin aa karlm,
bu iftira kampanyaya maruz kalan aile ise; Allaha olan ballk, gven ve yakarlarn
srdrmler ve Rablerinden baka hereyden mit kesmilerdir. Artk Sddka Aie,
Rabbinden baka hereyden midini kesmiti. O, bu makamn hakkn verdi, kendisine beraati
hakknda mjdeli haber gelmesinden sonra, Anne babasnn
Kalk, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme teekkr et dememeleri zerine yle
demitir:
Vallahi ben, ne kalkp onun yanna varrm, ne ona teekkr ederim. Ben ancak, o kt
eylerden beni, ber klan ayetleri indiren Allaha hamd ve kr ederim Ayn ekilde vahyin
bir ay boyunca kesilmesinin hikmetlerinden biri de u ki, olayn zc boyutlara ulamas,
mminlerin Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bu konuda vahiy indirilmesini byk bir
istekle beklemelerine neden olmutur. Topran suya en ok susad bir anda yamurun
yamas gibi, insanlarn vahye en ok muhta kaldklar bir anda vahyin gelmesi, onlar
byk bir sevin ve huzura garketmiler, bu vahiylerle gelen hkmlere drt elle
sarlmlardr. ayet vahiy hemen bu olayn balangcnda inmi olsayd, bu hkmlere ilgi
ayn hararetle olmayabilirdi. Ayrca Allahu Tela, Resul ve pak ailesinin savunmasn
kendisi yaparak, onlarn kendi katndaki byk makamlarn izhar etmek istemitir.448[201]
5- Hafz yle dedi: Bu hadiste yukarda geen faideler dnda baka birok faydalar vardr.
Bunlar:
Bir topluluk hakknda, genel ve mcmel olarak konumann cevaz
Kura ekmenin meru oluu. Kadnlar arasnda kura ekilebilecei ve kiinin yolculukta,
sava halinde dahi hanmn yannda gtrebilecei hususlarn bu hadisten anlyabiliyoruz.
Kiinin kendisi hakknda, faziletini ifade eden; insanlarn kendisi hakkndaki vg ve
yergilerini de ieren olaylar anlatmasnn cevaz. Bunun, bakalarnn da kendi bana
gelenlerden ibret almalar iin yapabilir. Bakalarnn gnah ilemesine engel olmaya
almak, onlar kendi hallerine brakp, gnaha dmelerini umursamamaktan iyidir.
Yine bu hadisten ihtiya duyulmas durumunda szn zerine baslarak vurgulanmas
hususunu anlamaktayz.
Hevdec, kadn barndrmas asndan ev yerine geer.
Her ne kadar bu deve iin ar bir yk olsa da, kadnn deve zerindeki hevdece binmesinin
cevaz.
Bir kadna yabanc olanlarn, ona perde gerisinden hizmet edebilecekleri hususu.
447[200]
448[201]
el-Cmiu Li Ahkamil Kuran. (5/4597/4598).

Zdl Med: (3/261-263)
225
Kadnn, bedenine giymedii birey ile rtnebilecei.

Az da olsa mal korumann ve onu zayi etmemenin gerei. Aienin gerdan altn veya
deerli talardan deildi. Buna ramen onu zayi olmaktan korumaya almtr.
Kadnn yzn kendisine yabanc olan erkeklere kar rtmesinin gereklilii.
Yine bu hadisten, yaylan kt bir iin, doruluk derecesinin ve kendisine ktlk isnat
edilen kimsenin, daha nce byle bir sulamaya maruz kalp kalmadnn aratrlmas
sonular elde edilir.
Daha nce iyiliiyle bilinen bir kimse ktlkle itham edildii zaman, aratrma sonucu
hakknda olumsuz bir ey bulunamamsa, bunun onun susuzluuna delil olmas.
Onun hakknda hayrdan baka birey bilmiyoruz eklindeki tezkiye ifadesinin, iinin
gizli taraflar aratrlan kiinin adaletini ifade iin hakknda yeterli bir sz olduu hususu
Yine hadisten, sknt zirveye ulatktan sonra onun peini ferahlk takip eder. Ayrca burada
tpk Aienin yapt gibi ilerinde Allaha dayananlarn faziletini grmekteyiz.
Yine burada Allah yolunda infak tevik edilmektedir. zellikle de yakn akrabalar iin.
Ayrca, kendisine ktlk yapana iyilikle mukabelenin veya ktlk edeni balayan
kimsenin Allahn balamas ile dllendirildii hususunu grmekteyiz.
Yine bu hadiste, aknlk halinde Subhanallah denilmesi hususunu, gybetin onu dinleme
ve yaymann ktln gryoruz. Hele bu gybet bir de masum bir mmini thmet altnda
brakyorsa bunun gnah kat kat daha fazladr. Ayrca ktlkleri yaymann haram olduu
hususunu gryoruz.449[202]
449[202]
Fethul-Briden muhtasar olarak (8/337-339)
226
13- HUDEYBYE ANTLAMASI

Hudeybiye Hadisesi
Hudeybiye Hadisesindeki ayetler, mucizeler ve olaylar.
mni dersler ve ller
227
228
1- HUDEYBYE ANTLAMASI
Buhari, bn ihabdan rivayet etti. bn ihab yle dedi: Urve b. Zbeyr bana Misver b.
Mahreme ve Mervandan -ki birinin hadisi deerininkini tastik ediyor.- yle dediklerini
rivayet etti.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Seferine (Medineden) kmt. Yolun bir ksmna
vardklarnda Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem beraberindekilere:
Halid b. Velid birtakm Kurey svarileriyle gzc olarak Ganim mevkiindedir. imdi siz
yolun sa tarafn tutunuz! buyurdu. Vallahi Halid Peygamberle maiyetinin hareketini
anlamad. Nihayet Halid, ordumuzun kaldrd kara tozu grd de hayvanna ayayla vurup
koturarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin geldiini Kureye bildirmek zere sratle
gitti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de ordusuyla yrd. Nihayet Seniyye mevkiine
gelmiti ki, oradan Kureyin karargh zerine inilirdi. Burada Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin devesi kt.
nsanlar Kasva kt kald, Kasva kt kald demeye baladlar. Hayvan kmekte srar
ediyordu. Halk yine: Kasva kt kald, Kasva kt kald demilerdi. Bunun zerine
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Kasva kp kalmad, onun kmek huyu da yoktur. Fakat vaktiyle Mekkeye girmekten Fili
men eden ey imdi de Kasvay men etti. buyurdu. Bundan sonra Raslullah:
Nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki. Kurey, Allahn Harem dahilinde muhterem
kld eylere tazim kasdederek benden ne kadar zor talepte bulunursa ben onu muhakkak
onlara vereceim, buyurdu.
Sonra Kavsay srd. Hayvan hemen srayp kalkt. Rvi demitir ki: Bu defa Raslullah
Kurey tarafndan dnerek nihayet suyu az olan semet kuyusu yolu zerindeki Hudeybiye
mevkiinin son snrlarna indi. Bu az suyu insanlar birer para alm ve halkn orada barnmas
iin su brakmayp kuyunun suyunu tamamen ekmilerdi. Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme susuzluktan ikayet ettiler. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ok
mahfezesinden bir ok kard. Sonra onlara bu oku Semed kuyusuna koymalarn emretti.
Vallahi o anda kuyunun suyu comaya balad. Suyun bu feveran, Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin ashab oradan dnnceye kadar, onlar suya doyurmak iin devam etti.
Raslullah ile beraberindekiler bu halde iken Huz Bdeyl b. Verk kendi kabilesi
Hzadan birka kii ile kageldi. Mekke ve civarndaki Tihame kabileleri arasnda
Hzler, teden beri Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin srda idi.
Bdeyl gelince Raslullaha:
Haberiniz olsun, Kureyin Kab b. Ley ile Amir b. Ley kabileleri Hudeybiye surlarnn en
zengin menbalarna kondular. Stl ve yavrulu develeri de yanlarnda bulunuyor. imdi ben
onlar bu halde braktm geliyorum. Bunlar muhakkak size kar savaacaklar. Ve sizi Beyt-i
erife girmekten men edecekler, dedi. Raslullah da yle buyurdu.
Fakat biz, hi bir kimse ile harbetmek iin gelmedik. Biz yalnz umre yapmak niyetiyle
geldik. Bununla beraber sava, Kureyin maddi ve manevi btn glerini zaafa ve onlar
hayli zarara uratmtr. Eer Kurey arzu ederse ben onlarla aramzda bir mtareke
mddeti tayin ederim. Onlar da benimle dier insanlarn arasn serbest braksnlar,
karmasnlar. Eer ben, galip olursam, Kurey mrikleri de insanlarn girdii bu itaat
yoluna girmek isterse girebilirler. ayet ben galip gelmezsem, bu ihtimale gre de mrikler
benimle savamaktan kurtulup rahata ererler.
Eer Mekkeliler, byle bir mtarekeyi kabul etmez ve dier Araplarla beni, kendi halimize
brakmayp mdahale etmek isterlerse, nefsim elinde olan Allaha yemin ederim ki, u
savunduum slam urunda bam bedenimden ayrlncaya kadar Mekkelilere kar cihad
229
edeceim, bu kesindir. u da kesindir ki Allah, Kurandaki yardm vaadini yerine

getirecektir.
Bunun zerine Bdeyl b. Verk Raslullaha
imdi bu szlerini ben Kureye bildiririm, dedi. Ve ravinin beyanna gre, Kureyin
kararghna vard. Ve:
imdi ben yannza u adamn (Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin) yanndan
geliyorum. yle bir sz sylediini iittim. sterseniz anlataym, dedi. Kureyin sefihleri:
Senin bize ondan bir ey haber vermene ihtiyacmz yoktur, diye karladlar. Fakat
ilerinden doru grl biri:
Haydi iittiin sz ne ise syle bakalm, dedi. Bdeyl onun yle dediini iittim, diye
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin szlerini birer birer anlatt. Bunun zerine Urve b.
Mesud ayaa kalkarak Kureye yle seslendi:
Ey kavm! Siz benim babam yerinde deil misiniz? dedi, Onlar:
Evet! diye tastik ettiler. Bunun zerine:
Ben de sizin olunuz yerinde deil miyim? dedi. Onlar:
Evet, diye tasdik ettiler. Sonra Urve:
Beni bir phe ile ithm eder misiniz? diye sordu.
Buna da:
Hayr, diye cevap verdiler. Bu defa Urve:
Ukaz halkn size yekn halinde yardma davet ettiimi ve onlarn bundan kanmalar
zerine kendim oluk ocuum ve bana itaat eden etbamla size yardma kotuumu pekl
bilirsiniz deil mi? dedi. Onlar da bir azdan:
Evet, biliriz diye tastik ettiler. Bunun zerine Urve:
Bu adam size hayr ve kurtulu yolu gsteriyor. O yola ynelin ve beni brakn ona
gideyim! dedi. Mekkeliler: Haydi git! diye izin verdiler. Urve geldi ve Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellemle grmeye balad. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem de
Urveye Bdeyle syledii szlere benzer szler syledi. Rasulullah Sallallahu aleyhi
vesellemin; bir mtareke kabul etmeseler Kurey ile sonuna kadar savaaca sylemesi
zerine Urve yle dedi:
Ey Muhammed! Senin kavmini kesin bir yenilgiye urattn farz edersek bana syler
misin: Senden nce Araplardan kendi kavmini toptan yok eden bir kimse iittin mi? Ya
mesele dier ekilde gerekleirse ve Kurey size galip gelirse? Vallahi ben aranzda eref
sahibi kimseler olduunu biliyorum, bu muhakkak. Yine ben birtakm kabilelerden toplanm
dk kimseler de gryorum ki, bunlar sava srasnda kap seni yalnz brakabilecek yapda
insanlardr. Ebu Bekr -Radyallahu anh- Urvenin sahabeye hakaret ieren bu szlerine
dayanamayarak Urveye:
Haydi sen, Latn kn yala! Biz mi Raslullah yalnz brakp, sava meydanndan
kaacaz, diyerek ona svd. Urve:
Bu da kim? diye sordu. Sahabeler:
Ebu Bekr, dediler Urve:
Ah Ebu Bekr! Nefsim elinde olana yemin ederim ki, eer zerimde -henz karlk verip
deyemediim- bir iyiliin olmasyd elbette ben de sana cevap verirdim, diye karlk verdi.
Ravi diyor ki: Urve, Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme sz sylemeye devam etti.
Konuma esnasnda (Araplarn adeti zere) Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sakaln
okuyordu. Bu srada Muire b. ube (ki Urvenin kardeinin oludur) banda mifer ve
yaln kl bir halde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanbanda durup onun
korumaln yapyordu. Ve Urve ne zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sakaln
okamaya teebbs etse, Muire hemen klcnn knnn ucuyla Urvenin eline vuruyor ve
Ona:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin sakalndan elini ek! Uyarsnda bulunuyordu.
Muirenin bu uyarlar zerine Urve ban kaldrarak: Bu da kim diye sordu Sahabeler:
230
Muire b. ubedir, dediler. bunun zerine Urve:

Ey gaddar! Ben hala senin hyanetini tazmine almakla megul deil miyim? dedi.
Muire, Mslman olmadan nce Cahiliyede baz kimselerle yol arkadal etmi ve yolda
bunlar ldrp mallarn alm, sonra Medineye gelip mslman olmutu. Getirdii bu
mallar Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sunduunda, Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
Mslmanln, bizim katmzda deerlidir. Fakat bu mallarn, helal yoldan elde
edilmediinden, biz bunlara dokunmayz, buyurmutu.
Sonra Urve, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashabn izlemeye balad. Ve
arkadalarna:
Bu ne sayg! Vallahi o birey emredince ashab annda emrini yerine getirmeye kouyor.
Abdest ald zaman, onun abdest suyundan bir damla almak iin birbirlerine giriyorlar. Bir
ey sylerken huzurunda ona seslerini ksarak cevap veriyorlar. Ona sayglarndan, yzne de
dikkatle bakamyorlar, dedi. Sonra Urve Kureyin yanna geldi ve izlenimlerini yle
anlatt.
Ey insanlar, Vallahi ben, vaktiyle birok kraln huzuruna sefir olarak ktm. Kayserin,
Kisrann, Necainin huzurlarna ktm. Fakat bunlarn hibirinin adamlarnn,
Muhammedin ashabnn Muhammede tazim ettikleri kadar krallarn tazim ettiklerini
grmedim. Muhammedin ashab, onun tkr ile bile teberrk ediyorlar. O abdest ald
zaman da, abdest suyundan kapmak iin birbirlerine giriyorlar. O, sz sylerken ashab hafif
bir sesle tasdik ve cevap veriyorlar. Muhammedin ashab, tazim iin onun yzne dikkatle
bakamyorlar.
imdi Muhammed size gzel bir bar gr sundu. Bunu kabul edin, dedi.
Bunun zerine Kinane oullarndan birisi Kureye hitaben:
Beni brakn, Muhammedin yanna bir kere de ben gideyim, dedi. Onlar da:
Pekl git, dediler. Kinaneden olan bu kii, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ve
ashabna doru gelirken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Bu gelen, filan kimsedir. br kabiledendir, onlar hac ve umre kurbanlarna sayg
gsterirler. aretli kurban develerini bu zatn gz nne saln! buyurdu. Sahabeler btn
kurbanlk develeri onun geli gzargahna salverdiler. Ve yksek sesle Lebbeyk,
Allahmme lebbeyk diyerek Kinanyi karladlar. Kinan zat kurban develerini ve halkn
telbiye seslerini grnce ard ve :
Subhanallah! Bu zat Beyti ziyaretten men etmek, bunlara kar uygun olmayan bir
davrantr dedi. Kureyin yanna dndnde de:
Ben bunlarn umre iin kesecekleri kurban develerini iaretlenmi bir halde grdm.
Dorusu bunlar Beyti ziyaretten men etmeyi uygun grmem, dedi.
Sonra Kureyliler arasnda Mikrez b. Hafs denilen birisi kalkp:
Buna msade edin de Muhammede bir de ben gideyim, dedi. Onlar da:
Haydi git! dediler. Mikrez, Raslullah ve ashabna doru gelirken, Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem:
u gelen Mikrezdir, gaddar bir kimsedir, buyurdu. Mikrez, Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem ile grmeye balad
Bu esnada Suheyl b. Amr kageldi. Suheyl gelince Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
sahabelere:
Artk iimiz bir dereceye kadar kolaylat, buyurdu.
Suheyl gelince, Raslullaha:
Haydi, kalem getir, sizinle aramzda bir mtareke yaz, dedi.
Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem katibi Ali b. Ebi Talibi ard ve:
Bismillahirrahmanirrahim yaz, buyurdu. Bunun zerine Suheyl cahiliyye taasubunua
kaplarak:
231
yi ama ben, RAHMAN kelimesi nedir, bilmiyorum. Fakat vaktiyle senin de yazdn gibi
bismikellahmme: Allahm senin isminle, diye yaz! dedi. Mslmanlar da bir azdan:
Vallahi biz onu yazmayz, ancak Bismillahirrahmanirrahim yazlmasn isteriz,
demilerdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Aliye
Haydi Bismikellahmme yaz! buyurdu. Sonra da: Bu kitab, Muhammed Raslullahn
mazmununa hkm ve imza ettii muahednamedir diye yazmasn emretti. Suheyl buna da
itaraz ederek:
Vallahi biz, senin Resulullah olduunu bilmi ve tasdik etmi olsak seni Beyti ziyaretten
men etmez ve seninle savamazdk. Buraya Muhammed bin Abdillah yaz, dedi. Bu teklif
zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Vallahi siz yalanlasanz da ben Allahn elisiyim buyurdu. Ve Ali b. Ebi Talibe:
Haydi, Raslullah kelimesi yerine Muhammed b. Abdillah yaz dedi. Ali:
Vallahi ben senin Raslullah nvann kesinlikle silemem! dedi. Bunun zerine
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu kitabeti eline alp, Muhammed b. Abdillah yazdrd.
Antlamasnn bal Ya Rab! Senin isminle balarm Bu mektup, Muhammed bin
Abdillahn mazmununa hkm ve imza etii bir antlamadr eklinde yazldktan sonra,
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem mtarekenin artlarn teklif ederek Suheyl b. Amre:
Siz bizimle Beyti erifin arasn serbest brakn da Beyti tavaf edelim, buyurdu. Suheyl
bu teklife de itiraz ederek:
Vallahi sizinle Beyt (Ev= Kbe)in arasn bo brakmayz. nk Arab milleti cebren ve
kerhen istila olunduk, diye hakkmzda dedikodu eder. Ancak, gelecek seneden itaberen umre
yapabilirsiniz, dedi. Ali bu maddeyi yazdktan sonra Suheyl b. Amr, yle bir madde teklif
etti:
Sana bizden bir adam gelirse, o gelen adam senin dininden olsa bile, onu bize geri
vereceksin. Bu teklife mslmanlar ararak:
Subhanallah! Biz mslmanlara iltica eden bir mslman, mriklere nasl iade edilir?
dediler. Onlar bu halde iken Suheyl b. Amrn olu Ebu Cendel ayaklar bal olduu halde
seke seke geldi. Ebu Cendel mslman olmu ve bu nedenle hapsedilmiti. Hapisten kaarak
kendisini zar zor mslmanlarn arasna atmt. Bunun zerine Sheyl:
te ey Muhammed! Sana kar imza edecein antlamann birinci maddesi gereince bunu
bana geri iade etmelisin! dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Biz antlamay henz imza etmedik bile, buyurdu Suheyl:
O zaman vallahi ben de seninle hi bir madde zerine antlama yapmam2, dedi.
Haydi, bunu bana balayp imza et! buyurdu. Suheyl
Ben bunu kesinlikle sana brakmam, diye reddetti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Hayr, bu ii hatrm iin yap! buyurdu. Suheyl, srarla:
Asla yapmam, dedi. Mikrez, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme hitaben:
Haydi bunu sana baladk, dedi. Fakat mrik hayetinin bakan Suheyl bunu kesinlikle
reddetti. Ebu Cendel, babasnn inadndan mitsizlie urayarak:
Ey Mslmanlar topluluu! Mslman olarak geldiim halde, imdi beni mriklere geri
iade mi edeceksiniz? diye haykrd. Ebu Cendel, gerekten Allah yolunda Kurey tarafndan
ar ikencelere maruz brakmt.
Bu ackl durumdan etkilenen mer b. Hattab yle demitir:
Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanna varp:
Sen Allahn Hak Peygamberi deil misin? dedim. Raslullah:
Evet Hak Peygamberim! buyurdu. Ben:
Biz mslmanlar hak, dmanlarmz batl zere bulunmuyorlar m? dedim Raslullah:
Evet yledir, buyurdu. Ben:
O halde dinimiz urunda bu alakl niin kabul edelim, dedim. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
232
Muhakkak ki ben Allahn Peygamberiyim ve ben (bu maddeyi kabul etmekle) Allaha
isyan etmi deilim. Allah bana yardm edecektir, buyurdu. Ben yine:
Vaktiyle sen bize yaknda Beyte varp, onu tavaf edeceiz! Diye haber vermedin mi?
dedim.
Raslullah:
Evet ama ben sana Beyti bu yl tavaf edeceiz diye bir haber verdim mi? buyurdu.
Hayr, dedim. Raslullah:
Her hlkrda sen Beyte varp onu tavaf edeceksin, buyurdu.
mer b. Hattab demitir ki: Bunun ardndan Ebu Bekrin yanna vardm ve:
Ey Ebu Bekr, bu adam Allahn hak Peygamberi deil midir? dedim. O da:
Evet Hak Peygamberdir, dedi. Ben:
- Biz mslmanlar hak, dmanlarmz batl zere bulunmuyor mu? dedim. O da:
Evet yledir! diye cevap verdi. Tekrar ben:
yle ise niin biz dinimizi kltyoruz?
Ebu Bekir: Behey adam! Muhammed Allahn Peygamberidir. O, Rabbine asi deildir.
Allah onun yardmcsdr. Sen hemen onun emrine sarl. Vallahi Muhammed Hak zeredir,
dedi. Ben tekrar:
O bize Medinede: Beyte varacaz, tavaf edeceiz, demedi mi? diye sordum. Ebu Bekr:
Evet yledir. Fakat sana bu sene varp tavaf edersin diye mi haber verdi? Ben de
Hayr, dedim. Ebu Bekr:
Dur bakalm, yakn bir zamanda sen Beyte varp onu tavaf edeceksin! dedi.
mer -Radyallahu anh- : Bu itirazlarmdan dolay daha sonra kefaret olarak birok salih
ameller iledim, demitir.
Ravi diyor ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem antlamasnn yazlp imzalanmas
bittikten sonra sahabelere:
Haydi artk kalkn, kurbanlarnz kesip sonra balarnz tra edin, buyurdu Ravi diyor
ki: Vallahi sahabeden hi kimse kalkmad .Hatta Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu
emrini kere tekrarlad. Ashabdan hi biri kalkmaynca Raslullah hanm mm
Selemenin yanna girdi.
Ona u halk gryor musun? Emrediyorum da kalkmyorlar diye, onlarn kaytszln
anlatt. mm Seleme.
Ey Allahn Peygamberi! Emrinizin yerine getirilmesini isitiyor musunuz? imdi dar k,
kimseyle konumadan kurbann kes ve sonra da berberini arp tra ol, dedi. Bunun
zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem mm Selemenin yanndan kt. Ve kimseyle
konumadan kurbann kesti ve berberini ararak tra oldu. Sahabeler Raslullah bu halde
grnce onlar da kalkp kurbanlarn kestiler, birbirlerini tra etmeye baladlar.
Kederlerinden dolay neredeyse tra ederken birbirlerini keseceklerdi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tra olduktan sonra huzuruna mslman kadnlar geldi.
Bu hususta nasl hareket edeceini beyan iin Allahu Teala u ayeti kerimeyi indirdi.
Ey iman edenler! Mmin kadnlar hicret ederek size geldii zaman, onlar imtihan edin.
Allah onlarn imtihanlarn daha iyi bilir. Eer siz de onlarn inanm kadnlar olduklarn
renirseniz. Onlar kafirlere geri dndrmeyin. Bunlar onlara helal deildir. Onlar da
bunlara helal olmazlar. Onlarn (kocalarnn) sarfettiklerini (mehirlerini) geri verin.
Mehirlerini kendilerine verdiiniz zaman onlarla evlenmenizde size bir gnah yoktur. Kafir
kadnlar nikahnzda tutmayn, sarf ettiinizi isteyiniz. Onlar da sarfettiklerini istesinler.
Allahn hkm budur. Aranzda O hkmeder. Allah bilendir, hikmet sahibidir. (Mmtehine,
60/10)
Bu ayetin nzl zerine mer, irk zere bulunan iki karsn boad. Bunlardan birisiyle
Muaviye b. Ebu Sfyan, dieriyle de Safvan b. meyye evlendi.
233
Sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Medineye dnd. Pelerinden Kureyin halifi
olan Ebu Basir mslman olarak geldi. Bunu istemek zere de Kurey iki kii gnderdi.
Bunlar Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme:
Bize kar imzalandn antlamay hatrlatrz, dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem de antlama gerei Ebu Basiri bu iki kiiye iade etti. Bunlar Ebu Basir ile yola
ktlar. Nihayet Zlhuleyfeye eritiler. Daarcklarndaki hurmadan bir miktar yemek iin
oraya indiler. Ebu Basir bu iki kiiden birine:
Ey flan, Vallahi u klcn ben, emin ol ok gzel zannediyorum, dedi. Klcn sahibi
olan adam klcn ekerek:
Evet vallahi bu kl ok iyidir. Bunu birok kez denedim, dedi. Ebu Basir de:
Msaade et de bakaym, dedi. Ve bir frsat bulup elinden ald. Klc alr almaz. Huneys
denilen o adama vurdu ve onu ldrd. br adam kaarak Medineye geldi. Koarak
Mescide girdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun telal halini grnce:
u adam muhakkak bir korku grp geirmitir, buyurdu. Kevser denilen bu adam
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gelip. Onu:
Vallahi, efendim ldrld. Engellemezseniz ben de ldrleceim, dedi. Bu srada Ebu
Basir de geldi ve:
Ya Rasulallah! Vallahi, Allah sana szn tutturdu. Beni mriklere iade ettin. Sonra Allah
beni onlardan kurtard, dedi. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sahebeye
hitaben:
Anas helak olas Ebu Basire hayret olunur, bu adamn savaa neden olmasndan
korkarm. Ebu Basir Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu szlerini iitince kendisini
tekrar mriklere iade edeceini anlad. Peygamberimizin yanndan ayrld ve deniz sahiline
doru gitti. Orada ys mevkiine yerleti.
Ravi dedi ki: Suheylin olu Ebu Cendel bir grup mslman ile birlikte mrikler arasndan
kaarak Ebu Basire iltihak etti. Bundan sonra artk mslman olan herkes Kureyten
kaarak Ebu Basire katlmaya balad. Nihayet Ebu Basirin yannda nemli bir g topland.
Vallahi bunlar, Kureyin ama bir ticari kafilesinin gittiini duyar duymaz hemen onlara
saldrr, adamlar ldrerek, mallarna el koyarlard.
Kurey, kendilerini skntya sokan bu durumun giderilmesi iin Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanna Ebu Sfyan gnderdi. Kurey, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden
Allah rzas iin ve akrabalk haklarna hrmeten, Ebu Basir ve arkadalarnn durdurulmasn
rica ediyordu. Artk bundan sonra Mekkeden Medineye gidileri serbest braktklarn
aklyorlard.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Ebu Basir cemaatine bir mektup yazarak onlar artk
Medineye davet etti. Bunun zerine Allahu Tela u ayeti kerimeleri indirdi:
O sizi onlara kar muzaffer kldktan sonra, Mekkenin gbeinde, onlarn ellerini sizden,
sizin ellerinizi de onlardan ekendir. Allah yaptklarnz grendir (Feth, 48/24) Ve hatta u
kavline kadar:
O zaman kfredenler, kalplerine taasubu, cahiliyyet taasubunu yerletirmilerdi.
Onun Allahn Peygamberi olduunu, Bismillahirrahmanirrahimi kabul etmemeleri ve
Onunla Kbe arasna girmeleri, ite tm bunlar bu cahiliyyet taasubundan
kaynaklanmaktayd.450[203]
bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Mslmanlarla Mekkeliler arasndaki bar
antlamasnn maddeleri yleydi:
On yl boyunca savaa son verilmesi
nsanlarn karlkl olarak birbirlerinden emin olmalar
Mslmanlarn bu yl geri dnp, Umrelerini gelecek yldan itibaren yapmalar. Ertesi yl
olunca mslmanlar Umrelerini rahat yapabilecek ve Mekkede gn kalabilecekler.
450[203]
Buhr (5/388-392) e-urt. Ebu Davud (8472) el-Cihad, Ahmed (4/323).
234
Mekkeye ancak hafif silahlaryla girebilecekler.

Mslmanlardan, Mekkeye gidenler geri iade edilmeyecek, ancak mriklerden
mslmanlara katlanlar geri iade edilecektir.
Bu anlamann maddelerine karlkl riayet edilecek, hrszlk ve ihanet yaplmayacaktr.
Sahabeler bu antlamann baz maddelerine tepki gsterip
Ya Raslallah, nasl olur da bizden onlara giden, iade edilmez de, onlardan bize gelen iade
olunur? dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Bizden onlara giden kimsede hayr yoktur, Allah onu bizden uzaklatrmtr. Onlardan bize
gelip de iade etmek zorunda olduumuz insanlar iinse Allahu Teala bir k yolu
gsterecektir451[204]
Hudeybiye Kssasndaki Belgeler, Mucizeler Ve Olaylar:

1- Bu mucizelerden biri udur: Hudeybiye kuyusunun suyu, bir damla kalmamacasna
kurumutu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem azndan ona biraz tkrk damlatt ve dua
etti. Bundan sonra kuyunun suyu o kadar oald ki btn sahabeler ondan kana kana itiler.
Ber b. zib -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem gelip kuyunun
bana oturdu. Sonra, iinde biraz su bulunan bir kab istedi. Getirilen suya tkrd ve onu
kuyuya boatt. Ve iinden dua etti. Kuyu biraz kendi haline brakldktan sonra su ile
dolmaya balad. Mslmanlar kendileri ve hayvanlar kana kana ondan su itiler452[205] Bir
dier rivayette ise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin abdest alp, azn alkald ve
kuyuya azndaki suyu boaltt gemektedir.
Ber -Radyallahu anh-den: Sizler fethi, Mekkenin fethi olarak grrsnz. Evet
Mekkenin fethi, fetihtir. Fakat biz fethi, Hudeybiye seferindeki Rdvan Beyat olarak
grrz. Bindrtyz kii idik. Kuyuya vardk. Bir damla bile su yoktu. Bu durum Peygamber
Sallallahu aleyhi veselleme ulanca, gelip, kuyunun bana oturdu. Sonra iinde biraz su
bulunan bir kab istedi. Getirilen sudan abdest aldktan sonra azn alkalad ve iinden dua
etti. Abdest ve alkant suyunu kuyuya dkt. Kuyu biraz kendi haline terkedildikten sonra,
suyla dolmaya balad. Mslmanlar da hayvanlar da ondan kana kana itiler.453[206]
2- Bir dier mucize: Sahabenin yannda, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin birliindeki
su dnda, hi su kalmamt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem elini o ibrie soktu ve en
son neferine kadar herkes abdest alncaya kadar parmaklar arasndan su fkrmaya devam
etti. Cbir -Radyallahu anh-den:
Hudeybiye seferi srasnda insanlar susadlar. Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem ise
yannda bulunan ibrikten abdest almaktayd. nsanlar, abdest aldn grnce ona doru
yrdler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara:
Size ne oldu? diye sordu.
Ya Raslallah, senin ibriinde bulunan su dnda, iecek ve abdest alacak hi suyumuz
kalmad, dediler. Rvi dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem elini ibrie soktu ve o
anda, ibrikten pnardan su kaynar gibi su favaran etmeye balad. Ondan itik ve abdest
aldk.454[207]
3- Hac ve umrede hastalk veya baa bir rahatszlk gelmesi halinde, verilmesi gereken fidye
hkme baland.
Kab b. Ucre -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun yannda
durmu. Kabn banda bitler cirit atyormu. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem sormu.
451[204]
Ahmed (/325) bn shak tarikiyle Zdl-Medn muhakkiki ricalinin sikat olduunu syledi. Ebu Dvud
(2849) el-Cihad, el-Albni Hasen dedi No: 3404 Sahihu Eb Dvud .
452[205]
Buhr (7/505) el-Meaz, Ahmed (4/290)
453[206]
454[207]
Buhr (7/505) el-Meaz, Mslim, muhtasar olarak (13/4) el-mra, Ahmed (3/329)
235
Bu bcekler seni rahatsz edip eziyet ediyorlar m?

Ravi: Ben, evet dedim. Bunun zerine yle buyurdu.
yleyse ban tra et. Biz Hudeybiyede idik ve Mslmanlar hala Mekkeye
girebileceimizi mit ediyorlard. Allahu Teala fidye hkmn indirdi. Ve Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem ona:
Alt yoksulu doyurmasn veya bir koyun kurban etmesini veya gn oru tutmasn
emretti.455[208]
4- Yldzlardan yamur istemenin yasaklanmas ve bunun kfr olduunun retilmesi:
Zeyd b. Halid -Radyallahu anh-den: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, bize
Hudeybiyede, gece yaan yamurun ardndan sabah namaz kldrd. Namaz bitirip bize
dnerek yle buyurdu:
Ey Cemaat, Rabbiniz ne dedi biliyor musunuz?
Allah ve Onun Resl bilir. dediler.
yle buyurdu dedi.
Kullarmdan bir ksm bana iman etmi, bir ksm ise kafirlik etmi olarak sabahlad.
Allahn ltfu ve rahmetiyle bize yamur yad diyenler bana (Allaha) inanm ve yldzlara
kfretmi oldu. Fakat, falan yldz sayesinde bize yamur yadrld diyenler bena kfredip,
yldzlara inanm oldu.456[209]
5- Yine Hudeybiye seferinde fetih suresi inmitir.
Biz sana dorusu apak bir fetih ihsan ettik. Bylece Allah, senin gemi ve gelecek
gnahn balar. Sana olan nimetini tamamlar ve seni dosdoru bir yola iletir.
Bu konuda daha nce Bernn hadisini zikretmitik:
Sizler fethi Mekkenin fethi olarak grrsnz. Evet, Mekkenin fethi, fetihtir. Fakat biz fethi,
Hudeybiye seferindeki Rdvan beyat olarak grrz...457[210]
bn Kesr -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Bu mbrek Sre, Hudeybiye seferinde
mriklerin, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin beraberindekilerle Mescid-i Harama
girmelerini engellemeleri olayndan sonra mslmanlarn Medineyeye dndkleri hicri
altnc yln Zilkde ayndan sonra nazil olmutur. Bu seferde mrikler, Raslullah ile
Allahn Evi (Kbe) arasna girmiler ve Onun ziyaretine engel olmular, sonra aralarnda bir
bar ve mtareke antlamas imzalamlard. Antlama gerei, mslmanlar bu sene geri
dnecekler, Allahn Evini ancak gelecek sene ziyaret edebileceklerdi. Bu surenin tefsirinde
de ayrntsyla ele alacamz gibi bu antlama bata mer b. Hattab olmak zere
sahabelerden birounun tepkisini ekmitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kuatmaya
maruz kalarak, kurbann Hudeybiyede kesmek zorunda kalmtr. te bu sefer dn
455[208]
Buhr (4/16) el-Hacc, Mslim /8/118) el-Hacc. Malik. Muvattada (1/417) el-Hacc, Nes (5/194-195).
Buhr (2)503-504) el-Meaz, Mslim (2/59-60) Nevevi yle dedi: Hadisin anlamna gelince, alimler
u yldz sayesinde yamur yad diyenlerin kfr konusunda iki ayr gre ayrldlar.
Birinci grup, bunun kiiyi islam milletinden karan iman geersiz klan kesin bir kfr olduunu sylediler.
yle dediler: Yldzn cahiliye dneminde bazlarnn inand gibi etki sahibi, baz ileri idare edici, yamur
yadran bir ey oduuna inanarak bunu syleyenin kfr konusunda phe yoktur. Bu gr afi dahil,
alimlerin cumhurunun grdr. Hadisin zahiri de bu gr teyid eder. Bunlar yle dediler: Bu gr
gereince bir kimse Allahtan olduuna ve rahmetinin gerei olduuna inanarak ve yldzlarn Allah tarafndan
yaratlp, hibir eye kadir olmadklarn bilerek u yldz ile yamur grdk derse, bununla yamur yama
vaktini kastettii iin tekfir edilmez. Fakat bu sz yine de cahiliye sz olduu ve sahibini zan altnda brakt
iin mekruh karlanmtr.
kinci gr sahiplerinin grlerine gelince, Onlar bu hadisi tevil yoluna giderek bunun hakiki anlamda kfr
deil, yldzlarn yaratp-idare etmelerinin sz konusu olmadn bilenler iin, nimete kfr kabilindendir
dediler. Bu babn sonunda gelen dier bir rivayet olan: nsanlardan kredenler ve nankrler oldu ibaresi bu
hususu teyid eder. Bu gr teyid eden dier rivayetler de unlardr: Kullarna bir nimet ihsan etmemi olaym
onlardan bir grup buna mutlaka nankrlk ederler. Bir dier rivayet: Allah gkten bir bereket indirmemi
olsun, onlardan bir grup mutlaka buna nankrlk ederler. Biha=buna kavli, bunun nimete kfr olduunu
gsterir. Allah daha iyi bilir. erhun Nevev ala Sahihi Mslim (2/60-65).
457[210]
Tahrici daha nce geti.
456[209]
236
Allahu Teala bu Sreyi indirerek, bu seferin bir tahlilini yapm ve bu antlamay, orta ve
uzun vadede mslmanlara salad faydalar ve gzel neticeler itibariyle fetih olarak
isimlendirmitir.458[211]
Bu byk Sre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve sahabeler Rdvanullahi aleyhim
ecman iin birok byk ve gzel mjdeler iermektedir. Bylece, bu anlama ile zedelenmi
onurlar tamir edilmitir. Onlar bu mjdelere cidden hasret idiler. te Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin kurbanlarn kesmeleri ve balarn tra etmeleri eklindeki emrini de bu
yzden geciktirmilerdi. Sanki Allahu Tealadan kalplerini ferahlatacak baka bir emir
gelebileceini mit ediyorlard. Fakat ne zaman ki Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
emrine itaat ettiler, Allahu Teala onlara teselli ve mjde dolu bu Sreyi indirdi. Bu
antlamann fetih olarak isimlendirilmesi de bu mjdelerden biridir. Sonra ksa bir sre
sonra bu fethin iaret ve belirtileri grnmeye balad. Yine bu Sre Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme iledii ve ilemedii btn gnahlarn balandn mjdelerken,
mminleri de Cennet ile mjdeliyordu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle
buyurmutur:
Aacn altnda biat eden hi kimse cehenneme girmeyecektir.459[212]
Allahu Tela yle buyurdu:
(Btn bu ltuftur) mmin erkeklerle mmin kadnlar, iinde ebedi kalacaklar zemininden
rmaklar akan cennetlere koymas, onlarn gnahlarn rtmesi iindir. te bu, Allah katnda
byk bir kurtulutur. (Feth. 48/5)
Mjdelerden bir dieri ise Hayberin fethi mjdesidir:
Allah size, elde edeceiniz birok ganimetler vadetmitir. (Feth, 48/20)
Bu ganimetlerin Hayber ganimetleri olduu sylenmitir.
Bu mjdelerin en by ise Allahn onlardan raz olduunu haber vermesidir ki, bu
cennetten daha byktr:
Andolsun ki o aacn altnda sana biat ederlerken Allah, mminlerden raz olmutur.
Kalplerinde olan bilmi, onlara gven indirmi ve onlar yakn bir fetihle dllendirmitir.
(Feth, 48/18)
Allahn rzas ise hepsinden byktr (Tevbe, 9/72)
Allah da, Elisine ve mminlere sknet ve gvenini indirdi. Onlar takv sz zerinde
durdurdu. Zaten onlar buna pek lyk ve ehil kimselerdi. Allah her eyi bilendir. (Feth,
48/26)
Ve onlara, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme salarn tra ederek korkusuzca Mescid-i
Harama girdiini gsterdii ryann mutlaka gerekleecei mjdesini verdi. Bu rya
gerekten de bu olaydan tam bir yl sonra Hicri 7. yl, Zilkade aynda, mslmanlarn izzet ve
eref iinde Mescid-i Harama girerek, geen senenin Umresini kaza etmeleriyle gereklemi
oldu. Bylece Allahn dini yeryznde hakimiyetini kurmaya balamtr.
Btn dinlereden stn klmak zere, Peygamberini hidayet ve hak din ile gnderen odur.
ahit olarak Allah yeter. (Feth, 48/28)
eyhul-slam (bn Teymiyye) yle dedi: Allah onu, g, zafer ve teyid bakmndan stn
kld gibi ilim, hccet ve beyan bakmndan da tm dinlerden stn kld. Yeryznn her
taraf bu din ve bu dinin mmeti ile doldu. Onlarn hakimiyetleri daimi ve kalcdr. Yahudiler
ve onlardan sonra gelenlerin kurduklar hakimiyetin yok olmas gibi, onlarn hakimiyetleri
yok olmaz.
bn Hacer de yle dedi: Allahu Teala bununla, Hudeybiye antlamas ve Mekkeye girip
Beyti tavaf etmeden dolay sahabelerin yaada byk hzn onlara Mekkenin fethini
mjdeleyerek teselli etmektedir.460[213]
458[211]
Tefsirul-Kuranil-Azm: (4/182)
Ebu Dvud (4628) es-Snne, Tirmiz (13/243), Ahmed, (3/350) Tirmiz yle dedi: Hasen, Sahih Hadis elAlbni de bu hadisi Sahihledi.
460[213]
Camiul-Beyan (26/69). Darul Fikr.
459[212]
237
Bu Sre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve arkadalarnn Tevrat ve incildeki

vasflarnn ifadesi ve Allahn onlara vgs ile sona erdi. Sre batan sona kadar mminlere
mjdeler, vgler ve Allahn onlardan raz olduunun iln ile doludur. Allahn onlara ltfu
gerekten ok byk olmutur. Biz de o Yce Allahn ltfundan dileriz.

1- bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- zetle unlar syledi:
Hudeybiye Kssasndan kartlabilecek Baz Fkh Sonular:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Umreye hac mevsimlerinde kmas. Yola Zilkade
aynda kmtr.
Hac iin olduu gibi Umre iin de Mkat yerinde ihrama girmek daha faziletlidir.
Kran da olduu gibi frad Umrede de kurbanlklar srmek snnettir.
Zorunlu durumlarda gvenilir mriklerden yardm talebinde bulunmak caizdir. nk
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mrikler iindeki Huza ajan mrik idi.
Mkellef olmayana da nisbet edilse batl sz reddedilir. Zira Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Kusva kt kald, kusva kt, kald, diyenlere: Kusva kp kalmad, onun
kme huyu da yoktur buyurdu.
Bir kimseyi beraberindeki binek ve saire ile isimlendirmek snnettir.
Mrikler, bidat ehli ve facir kimseler, Allahn muhterem kld eylere saygya ynelik
birey taleb ettikleri zaman onlarn bu isteklerine uyulur.
Mekke yaknlarna giden bir kimsenin Harem snrlarna girip namazlarn orada klmas
gerekir.
Devlet bakan, mslmanlarn yararna grd zaman dmanlarla bar talep edebilir.
Savata, g gsterisi ve vnmek ktlenmi birey deildir. Zira Muire b. ubenin tam
techizatl olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanbanda bekleme adeti yoktu.
Antlamal kafirlerin mallar da koruma altndadr. Zira Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Murenin mriklerden gasbettii mallar kabul etmemi, fakat bu olay onun
slama girmesinden nce olduu iin tazmin etme yoluna da gitmemitir.
Mslmanlarn maslahat icab kfir elilerin saygszlna katlanmas.
Balgam ve kullanlm suyun temiz olduu.
yiye yormann ho karlanmas. Zira Sheyli grnce: iniz kolaylat buyurmutur.
Bir eye yemin eden veya birey vaad eden kimse bunun iin belli bir vakit belirtmemise,
bu imdiki zaman iin deil, sonraki zaman iindir.
Kuatlan kimse kurbann kuatld yerde keser Bekletilen kurbanlarn yerlerine
ulamasn men edenlerdir. (Feth, 48/25) kavli, kurbanlarn kesildii yerin Harem blgesi
olmadn gsterir.
Kuatlan kimseye kaza gerekmez. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kimseye
Umrelerini kaza etmesini emretmemitir.
Emrin, hemen yerine getirilmesi gerekir. Aksi halde Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
onlarn, emrine icabeti geciktirmelerine kzmazd.
Asl olan delilin hususi kld eyler hari hkmlere mmetini de itirak ettirmektir. Bu
nedenle mm Seleme Ona Kimseyle konumadan k, kurbann kes ve ban tra et
demitir. mm Seleme Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem byle yapt taktirde
insanlarn ona uyacaklarn biliyordu.
Hicret eden mmin kadnlarn kocalarna verdikleri mihir geri iade edilir ve kar -kocalk
ilikisi son bulur.461[214]
2- Ve yine zetle unlar syledi:
Bu mtarekenin kapsad baz hkmlere iaret fasl
461[214]
Zdul-Med: (3/300-309)
238
Bu mtareke, Allahn Elisini ve ordusunu ereflendirdii byk fethin bir balangc

olmutur.
Bu mtareke, bizzat fetihlerin en by olmutur. nsanlar birbirlerinden gvende
olmular, mslmanlar kafirlerin iine girerek onlar slama davet imkan bulmular,
Kuran dinletmiler, onlarla aka ve gven iinde tartmlar ve dinlerini aklamaktan
korkan insanlar, bu emniyet ortamnda dinlerini serbete yaama ve aklama olanana
kavumulardr.
Bu hadiseyi Allahu Teala, mminleri holarna giden ve gitmeyen her hususta, iitip itaat
etme eitimi iin kullanm ve onlar bu eitimden baaryla karak, kazanlarn en by
olan Allahn rzasn kazanma bahtiyarlna erimilerdir.
Allahu Teala, Resul ve mminler iin verdii bu hkm Resul iin ayette belirttii,
gemi ve gelecek tm gnahlarn affna, zerindeki nimeti tamamlamaya, ona byk bir
zafer vermeye ve mminlere cennet ve rzasna kavumaya sebeb klmtr.462[215]
3- Hafz yle dedi: Bu hadisten ayrca istire, gr al verii, tabiilerin gnllerini honut
klmann fazileti. Dinin asln ilgilendiren ilerden olmamas artyla, mslmanlar ister gl
ister zayf olsunlar, esenlikleri iin gerekli bir yol olduu aa kmsa dini ilerinde
msamaha anlamndaki bir takm eylerin caiz olmasn ve bu yolda eletirilere katlanlmasn
anlyoruz. Ayrca tbi olann imamna, grnte ksa vdede aleyhlerine olan ey iin itiraz
etmemesi gerekir. nk imam, tecrbe ve bilgisi ile, yapt iin getirilerini daha iyi bilecek
durumdadr. Hele bu imam bir de vahiy ile desteklenmi ise!
Yine burada, karineler doruluunu gsteriyorsa kafirin verdii habere gvenmenin caiz
olduunu anlyoruz. Hattab yle dedi: Bunun delili, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
casus olarak Kureye gnderdii Huza kabilesine mensup ahsn o zaman daha henz kafir
olmasdr. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kafir olmasna ramen bu ahs
grevlendirmesinin nedeni, Kureyin iine rahatlkla girebilmesi ve bilgi toplayabilmesidir.
Bundan kafir bir doktorun szne gvenilebilecei sonucu da kar. Ben derim ki: Bu
Huzanin mslman olmu, fakat slamn gizleyen bir ahs olma ihtimali de vardr.
Dolaysyla Hattabinin dedii ey iddiasna delil olamaz. Allahu Tela doruyu daha iyi
bilir.463[216]
4- Doktor Hfz Muhammed el-Hakem yle dedi:
Misver b. Mahreme ve Mervan b. Hakemin hadisinde Resullullah Sallallahu aleyhi
vesellemin Bir b. Sfyan el-Hzayi casus olarak Mekkeye gnderdii gemektedir.
Baz alimler bundan hareketle, cihadda mriklerden faydalanabilinecei sonucunu
karmlardr.
bn Kayym yle dedi: Cihadda zorunlu hallerde gvenilir mriklerden yardm almak
caizdir. Zira, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Hzali casusu mrik idi ve rahatlkla
kafirlerin arasna girip, istihbarat yapabiliyordu. Bu da Mslmanlarn karna idi. bn
Kayym ve ondan nceki alimlerden Mecdddin bn Teymiyye ve mteahhirinden baz
alimler bu grtendirler.
Fakat hadisin zahirinde, Cihadda mrikten yardm alnmasna delil yoktur. Zira ne bu
hadiste ne de dier rivayetlerde Hzanin o zaman kafir olduuna dair herhangi bir delil
yoktur. Bilakis tam aksine onun Hudeybiyeden nce mslman olduuna dair szler vardr.
bn Abdilberr yle dedi: Bir b. Sfyan b. Uveymir el- Hza hicri alt ylnda mslman
oldu ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu casus olarak Mekkeye Kureye gnderdi.
Zhrnin Urveden, onun da Misver ve Mervandan rivayet ettii Hudeybiye hadisinde
zikredilen ahs budur. Ladir-i Estatda iken Hza casusu geldi ve ona Kureyin
haberlerini bildirdi Bu ahsn Bir b. Sfyan olduu sylemitir. bn Hacer bn Abdilberrin
bu szlerini yorumsuz olarak nakletmitir.
462[215]
463[216]
Zdul-Med: (3/309-313)
Fethul-Bri: (5/415-416)
239
Zerkan yle dedi: Henz yeni mslman olmas nedeniyle casus olarak Bir b. Sfyan b.
Amr seti. nk o da evval aynda mslman olmutu ve kimse ondan phelenmiyordu.
Onun mslmanlnn sbut bulmadn farz etsek bile, hikayesi ihtimalden dolay
mrikten yardm istemeye delil olamaz. Hele bir de bu sahih hadislere ters ise!464[217]
464[217]
Hudeybiye azvesi Rivyetleri Dr. Hafz Muhammed el-Hakemi zetle (289-290) bn Abdil-Berrin
szleri el-stiabdan nakledilmitir. (1/309) el-sabe ile. (Dar bn Kayym). Zerkaninin szleri ise erhuzZerkani alal Mevahibul Lednniyye 12/181den nakledilmitir.
240
241
14- HUDEYBYE ANTLAMASI VE MEKKENN FETH ARASINDA

GEEN OLAYLAR
Ztl Kared azvesi
Hayber azvesi
Kaza Umresi
Mte azvesi
242
243
A- Ztl Kared azvesi

Buhar yle dedi: Bu hayberden gn nce Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
samal ve dorumlar yaklam develerine saldrmalar sonucu yaanan azvedir.465[1]
bn Kayym yle dedi: Bu azve Hudeybiyeden sonra vuku bulmutur. Fakat baz siyerciler
yanlgya kaplarak bunun Hudeybiyeden nce vuku bulduunu sylemilerdir. Bizim
grmzn doruluunun delili mam Ahmed ve Hasan b. Sfyann Ebu Bekir b. Ebu
eybeden yaptklar u rivayettir. O yle dedi: Bize Hiam b. Kasm anlatt ve dedi: Bize
krime b. Ammar anlatt ve dedi bana yas b. Seleme babasndan anlatarak yle dedi.
Hudeybiye zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber Medineye geldim. Ben
ve Rabah, Talhaya ait bir at ile yola ktk. ils mevkiinde Abdurrahman b. Uyeyne
peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin develerine saldrd ve obann katletti. Ve
Mslimin tamamna yer verdii bu kssay anlatt.466[2]
Ayn kssay Buhr ve Mslim muhtasar olarak zikrettiler. Mslim ayrca Hudeybiye,
Hayber ve bu azveyi konu alan kssay tek bir haber olarak tam ve uzun ekliyle de zikretti.
Kssann muhtasar ekli yledir. Yezid b. Ebu Ubeydden. O yle dedi. Seleme b. Ekvann
yle dediini iittim:
Bir gn sabah ezan okunmadan nce yola ktm. O gnlerde Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin samal develeri Z Karedde otluyordu.
Giderken yolda Abdurrahman b. Avfn bir hizmetisi bana rastlad ve Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellemin develerini almlar.
Kim ald? Diye sordu.
Gatafan kabilesi dedi.
Medinenin iki talk yakasnn duyaca bir sesle kere: mdat yetiin, ne kt bir sabah!
diye bardm. Sonra hzla ileriye doru sratle komaya baladm. Onlara Z kared
mevkiinde develere su iirmeye hazrlanrken yetitim. yi bir oku ve nianc olduum iin
durmadan onlara ok atyordum. Bir yandan da yle diyordum:
Ben el-Ekvann oluyum helak gndr
Byle ksa vezinli iirler terennm edip durdum. Nihayet Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin samal develerini onlarn elinden kurtardm, stelik otuz tane de elbise ele
geirdim.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem insanlarla beraber gelince ben, ona yle dedim.
Ey Allahn Nebisi! Ben dman susuz olduklar halde su imelerine frsat vermeden
kardm. Hemen onlarn peine adam gnder! yle buyurdu:
Ey Ekvann olu, istediini elde etmisin. Byle yzden artk merhametli davran!
Sonra beni devesinin terkisine alarak hep birlikte Medineye dndk.467[3]
Uzun rivayet ise yas b. Selemenin babasndan Hudeybiye, Zat Kared ve Hayberi kapsayan
rivayetidir. Biz bu rivayetin sadece Zat Kared ile ilgili ksmn nakledeceiz.
Sonra Medineye geldik, Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem binek ve yk develerini
klesi Rabahla birlikte otlaa gnderdi. Ben de onunla beraberdim. Yanmda Talha b.
Ubeydullahn at ile kmtm.
Sabah olunca, Abdurrahman el-Fezar, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin binek ve yk
develerine hcum etti, hepsini ald gtrd. stelik obann da ldrd. Dedim ki:
465[1]
Fethul-Bri. (7/526) el-Meaz, Babu Gazvet Zatl Kared.

Zdl Med: (3/278-279) bn Kayym -Radyallahu anh- Hudeybiyeden nce olduunu tercih etmesine
ramen, Hudeybiyeden sonra zikretti ve bu gazveyi Gazvetl-be olarak adlandrd.
467[3]
Buhr (7/526) el-Meaz, Mslim (12/173-174) el-Cihad ves Siyer el-Kared: Medineye bir Beridlik (yani
on iki mil uzaklktadr). Gatafan yolu zerinde bir gnlk mesafedir. Diyenler de vardr.
466[2]
244
Ey Rabah, bu at al, Talhaya ulatr. Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme de durumu

bildir.
Sonra bir tepeye kp Medineye dnerek kere Ne kt bir sabah! diye seslendim.
Sonra dmann izini takip ederek sratle yola dtm. Onlara ok atyor bir yandan da unlar
terennm ediyordum:
Ben el-Ekvann oluyum!
Bugn alaklarn helak gndr.
Sonra onlardan bir adama yetitim ve bineine doru bir ok attm. Okun demiri omuzuna
eriti. Ve yle dedim:
Al sana! Ben el-Ekvann oluyum.
Vallahi onlar devaml olarak ok yamuruna tutuyor ve yararlyordum.
Bana bir svari yneldii zaman bir aacn dibine oturup siper alyor, hayvann vuruyordum.
Nihayet da darald onlar da dan dar boazna girdiler. Onlara ok atmak mmkn
olmaynca dan zerine karak zerlerine ta yadrmaya baladm. Onlar byle devaml
olarak takip ettim. Artk Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin devesi dahil ne kadar deve
elime geirdimse arkama almaya balamtm. Gene okumu atmaya devam ettim. Yklerini
hafifletmek iin belki otuzdan fazla kaftan ve otuz mzrak braktlar. Ne attlarsa onlara bir
iaret koyuyordum ki Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemile ashabna bir iaret olsun.
Bir tepede sknca, onlarn yanna Bedr el-Fezarnin olu geldi. Kuluk kahvalts yapmak
iin oturdular, konuuyorlard. Ben de bir hyn tepesine oturmutum. el-Feraz dedi ki:
Nedir u benim grdklerim? Bununla bamz belada. Sabahn erken saatinden beri
durmadan bize ok atyor. Neyimiz varsa hepsini elimizden ald. dediler. o da yle dedi:
Haydi iinizden drt kii onun yanna ksn Hemen kp yanma geldiler ve bana
kendileriyle konuabileceim kadar yaklanca yle dedim:
Beni tanyor musunuz?
Hayr sen kimsin?
Ben Seleme b. el-Ekvaym. Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin yzn erefli klan
Allaha yemin ederim ki, sizden kimi istersem ve kimin ardndan dersem onu mutlaka
yakalarm. Sizden beni kimse yakalayamaz, dedim. Onlardan biri yle dedi:
Ben bunu biliyorum.
Sonra dnp gittiler. Daha henz yerimden ayrlmadan Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin svarilerinin aa aralarndan geldiklerini grdm. Onlardan ilk gelen el-Ahram
el-Esed idi. Sonra onu Ebu Katade ile el-Mikdd b. el-Esved takip ettiler. Sonra el-Ahramn
dizgininden tuttum. Bu srada kafirler arkalarn dnp katlar. Dedim ki:
Ey Ahram, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ashab buraya yetiinceye dek onlardan
(kafirlerden) uzak dur, yolunu kesmesinler
u cevab verdi:
Ey Seleme! Allaha ve ahiret gnne inanyor, cennetin ve cehennemin hak olduunu iyi
biliyorsan ne olur beni ehitlikten alkoyma! Bunun zerine onu braktm. Abdurrahman elFezar ile kar karya geldiler. Abdurrahmann atn ldrd. Fakat Abdurrahman ona bir
darbe indirip, ldrd. Ve tekrar Ahramn atna bindi. Kaarken, Ebu Katade ile
Raslullahn dier sverileri yetiip onu mzraklayarak ldrdler.
Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin yzn mkerrem klan Allaha yemin ederim ki,
yaya olarak koup onlarn peine dtm. O kadar hzl gidiyordum ki arkadan ne Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellemin ashabn, ne de kaldrdklar tozu grebiliyordum.
Nihayet gne batmandan su imek iin iinde su bulunan Z Kared adndaki bir vadiye
indiler. ok susamlard. Pelerinden kotuumu grnce, bir damla bile imeden gittiler ve
sarp bir tepeye kmaya altlar. Bu arada onlardan birine yetitim, bir ok attm onu krek
kemiinin kkrdakl oynak yerinden vurdum ve yle dedim:
Al sana! Ben Ekvann oluyum.
245

Dedi ki: Hey anasz kalasca, u sabah ki Ekva m?
Evet ey kendi nefisinin dman, sabah ki Ekva dedim.
Patika yoluna iki at braktlar. Onlar alp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gtrdm.
Amcam Amir bana yetiti. inde sulandrlm st bulunan bir tulum ile, iinde su bulunan
bir tulum getirdi. Abdest aldm, itim. Sonra onlar kovmu olduum suyun banda oturan
Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme geldim. Baktm ki o, deveyi, mriklerin ellerinden
kurtardm her eyi her mzrak ve elbiseyi alm toplam.
Baktm, Bilal o develerden bir tanesini kesmi, Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme onun
cier ve hrgcn kzartyordu.
Dedim ki: Ey Allahn Resul, brak beni kavimden yz kii seeyim, dmann ardna
dp, onlardan ldrmedik hibir haberci brakmayaym.
Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem gndzn parlaklnda yan dileri
meydana kncaya kadar gld ve yle buyurdu:
Ne dersin, sen bunu yapabilir misin?
Evet, seni mkerrem klan Allaha yemin olsun ki yaparm, dedim.
phesiz imdi onlara Gatafan topraklarnda ziyafet verilmektedir, buyurdu.
Daha sonra Gatafandan bir adam geldi. Onlara (mriklere) falan kii bir deve kesmiti,
derisini yzer yzmez bir toz bulutu grdler ve hemen dman gelmi diyerek brakp
katlar dedi. Sabah olunca Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Bugn svarilerinizin en iyisi Ebu Katede, piyadelerinizin en iyisi de Selemedir. Sonra
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bana bir piyade, br svari hissesi olarak iki hisse
verdi. Sonra devesi el-Adbann stnde beni terkisine alp Medineye dnmek zere yola
koyulduk.
Biz Medineye doru yrrken Ensardan -yaya yarta geilemeyen- bir adam:
Var mdr kou yapacak? Var mdr Medineye kadar kou yapacak? diyordu. Bunu birka
kez tekrarlaynca, dedim ki:
Sen hi bir iyiye ikram etmez, hibir erefliyi saymaz msn? u cevab verdi: Allah Resul
hari, ne bir iyiye kymet veririm, ne de erfiliyi sayarm.
Dedim ki:
Ey Allahn Resul, bana msade et de u adamla bir yar yapaym.
stersen yap buyurdu.
Adama:
Geliyorum dedim. Ayam ayarlayarak bir sradm, bir kotum. nefesim tkenmesin diye
bir ya da iki yokuta kendimi tuttum. Sonra yine onun peinden kotum. Yine bir iki yokuta
dinlendim. Nihayet ona yetimek ve omuzlar arasna dokunmak iin tabanlar kaldrdm ve :
Seni getim, Vallahi dedim
Biliyorum, dedi. Hlasa Medineye ondan nce vardm. Vallahi, orada ancak gn
kaldk, ondan sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile Haybere gittik.468[4]

1 Hafz yle dedi: Hadiste, savata iddetli dmanlk gstermenin, yksek sesle
haykrmann ve kii ayet cengver ise dmanlar korkutmak iin kendisini tantmasnn,
cesur ve faziletli kimseleri vmenin cevaz vardr. Bu cesur ve faziletli kimselerin fitneye
dme ihtimalleri yoksa, onlar tevik iin bu hasletlerinden bahsedilebilir. Yine ayrca kou
468[4]
Mslim (12/177-183) el-Cihad ves Siyer. erhun Nevevi al Sahih-i Mslim (12/182-183).
246
yarnn caiz olduunu gryoruz. Fakat bu yarn bir bedel verilmeden olmas gerekir.
Bedel durumunda sahih olan bunun caiz olmayacadr.469[5]
2 Nevev yle dedi: Sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bana biri piyade, br
svari hissesi olmak zere iki hisse verdi. Bu, hisselerden birinin nafile olduuna hamledilir.
Zira o, azvede gsterdii cesaret ve feraatten dolay buna layk idi.470[6]
3 Bu kssa, sahabenin cesaretini gsterir. Bu nedenle Allah onlar yalandan korudu. Onlardan
hibirinin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve hatta insanlar hakknda yalan
konutuklarna rastlanmamtr. nsan yalana korkaklk ve korku iter. Onlarn bundan
korunduklarna dair birok delil vardr. Tek bir sahabi, mtecaviz bir dman birliine kar
arpyor, onlar karyor ve onlardan, aldklar mallar fazlasyla geri alyor. Allah onlarn
hepsinden raz olsun ve bizi de cennette onlara katsn!
469[5]
470[6]
Fethul-Bri (7/529) el-Meaz

erhun-Nevevi ala Sahih-i Mslim: (12/182-183).
247
B- Hayberin Fethi
bn shk yle dedi: Zhr bana Urveden oda Mervan b. Hakim ve Misver b. Mahrameden
yle rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber yl dn yolunda iken
Mekke ve Medine arasnda Fetih Suresi indi ve Allahu Teala bu surede ona Hayberi verdi:
Allah size, elde edeceiniz bir ok ganimetler vadetmitir. Bunu size hemen verdi. (Feth,
48/20) (Yani, Hayber.) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye Zilhicce aynda vard
ve Muharrem aynda Hayber seferine kncaya kadar burada kald.471[7] Hayber Seferinde
Hayber ve Gatafan arasnda bir vadi olan Reciide konaklad. Burada Gatafann bir
saldrsndan ekindii iin sabahlar sabahlamaz. Hayber yolculuuna devam etti.472[8]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Haybere gece vard. Bir yere gece vard zaman
sabah vakti girmeden savaa balamazd. Yahudiler sabah erkenden zirai aletleri ellerinde
tarlalarna giderken karlarnda slam ordusunu grnce ok oldular. Muhammed ve ordusu
diyerek kalelerine katlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn elinde ykm ve
tarm aralarn grnce, bunu Hayberin ykmna yorarak sevindi.
Enes -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Haybere gece vard.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bir kavme gece vard zaman onlara sabah olmadan
yaklamazd. Sabah olunca Yahudiler, ekin aletleri, zenbilleri, kovalar ile tarlalarna
gidiyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi grnce Muhammed ve ordusu deyip
katlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Hayber harab oldu! Biz dman bir kavmin yurduna baskn yapp girdik mi uyarlm olan o
kafirlerin hali yaman olur! buyurdu.473[9] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bn shkn
dedii gibi onlar on ksr gn kuatt, kuatmann daha fazla srdn syleyenler de
olmutur. Kuatma gnlerinden hava ok scak idi. Kuatma uzadka mslmanlar bitkin
dyorlard. Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Ben yarn sanca yle bir adama vereceim ki, Allah, Hayberi bize onun eliyle vercektir.
Btn byk sahabiler bu erefe kendilerinin nail olmasn mit ediyorlard. Ertesi gn olunca
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sanca Haydar: Aslan Ali b. Eb Tlibe verdi. Ali,
Yahudilerin komutanlarn ldrd ve Hayberin fethi onun elleriyle gerekleti.
Sheyl b. Sad -Radyallahu anh-dan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber gn
yle dedi:
Ben yarn sanca yle bir adama vereceim ki Allah ve Rasul tarafndan pek sevilir. O da
Allah ve Rasuln ok sever. nsanlar, gecelerini yarn sancak kime verilecek diye
dnerek geirdiler. Sabah olur olmaz her bir sahabi sancan kendisine verilmesi midiyle
erkenden Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna koutular. Resulallah Sallallahu
aleyhi vesellem onlara:
Eb Tlibin olu Ali nerede? diye sordu. Onlar:
Ya Rasulallah, o gznn ardndan ikayet ediyordu, dediler. Rvi der ki: Gidip Aliyi
ardlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem tkrnden bir para onun gzne srd ve
dua etti. Alinin gz, hi ars yokmu gibi tamamen iyileti Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem sanca ona verdi. Ali:
Ya Rasulallah, onlar bizim gibi Mslman oluncaya kadar kendileriyle arpacam, dedi.
Onlarn kalelerine girinceye, meydanlarna varncaya kadar vakar ve (onlar telaa
vermeyecek bir) suknetle ilerle! Sonra da onlar slama davet et. Mslman olurlarsa,
Allahn haklarndan olup yerine getirmekle mkellef bulunduklar eyleri kendilerine haber
ver. Vallahi, senin sayende, Allahn onlardan bir tek kiiyi doru yola hidayet etmesi, senin
471[7]
Yani hicri yedinci ylda ki cumhurun kavli de byledir ve dorusu da budur.

Zdl-Meddan naklen (3/317) muhakkik bu rivayetin ricalinin sikat olduunu syledi.
473[9]
Buhr (7/534) el-Meaz, Mslim (12/165) el-Cihad ves Siyer.
472[8]
248
birok kzl develere sahip olup onlar Allah yolunda infak etmenden hayrldr.
buyurdu.474[10]
Mslimde Selemenin hadisinin devamnda yle rivayet etti....Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem ile Haybere gittik. Amcam (Amir) hareket halindeki askerler iinde u ksa vezinli
iirleri okudu:
Allah olmasayd, ne hidayete ererdik, ne zekat verirdik ve ne de namaz klabilirdik.
Biz senin fazlndan mstani deiliz.
Dmanla karlatmz zaman ayamz kaydrma, sabr ver, zerimize sekinet indir!
Bu kimdir? diye sordu.
Ben Amirim dedi
Rabbin seni balasn! buyurdu.
Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem kimin iin zel mafiret dilediyse o mutlaka ehid
dmtr.
Bu nedenle mer:
Ey Allahn Resul, Amirle bizi faydalandrsaydn diye seslendi.
Haybere varnca Yahudilerin krallar Merhab kp klcn ekti ve u recezleri syledi:
Hayber benim kim olduumu bilir. Ben ki Merhabm
Harb baladnda, ben silah tamam, deneyimli bir kahraman oluveririm
Ona kar hemen amcam Amir kt ve yle nara att:
Hayber beni de tanr; ben Amirim.
Silah tamam, yiit kahramanm.
Derken karlkl birer darbe indirdiler. Merhabn klc Amirin kalkannn iine isabet etti.
Amir klcyla onu alttan vurmaya alrken klc kayp kendi kolunun orta damarna isabet
etti ve cansz olarak yere dp ehid oldu.
Birara kp baktm, ashabtan birtakm insanlarn yle dediini duydum.
Amirin ameli boa gitti, nk kendi kendisini ldrd. Bunu duyunca alayarak Allah
Resul Sallallahu aleyhi veselleme kotum:
nsanlar Amirin ameli batl oldu, nk o kendisini ldrd, diyorlar, dedim.
Kim dedi bunu? diye sordu.
Ashabndan birtakm insanlar dedim
- Bunu syleyen yalan sylemitir. Tam aksine, onun iin iki ecir vardr Buyurdu.
Sonra beni gzleri aryan Aliye gnderdi. Ve Ben, yarn sanca yle bir adama
vereceim ki, o, Allah ve Rasuln sever, Allah ve Rasul de onu severler buyurmutu.
Hemen Aliye geldim. Onu alp Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme getirdim. Onun
gzne mubarek tkrn srerek okudu, hemen iyileti, hibir ars kalmad.
Merhab, yine mbareze maksadyla kp yle bir nara att:
Ben Merhabm
Hayber benim kim olduumu bilir.
Harb baladnda, ben silah tamam, deneyimli bir kahraman oluveririm.
Ali de karsna kp yle nara att:
Ben o kimseyim ki annem bana Haydar (Arslan) ismini koymutur.
Ormandaki korku saan arslan gibiyim. Dman kk lekle Sendere Kilesi ile
lerim475[11]
Bunu der demez hemen Merhabn bana yle bir darbe vurdu ki onu cansz yere serdi.
Bylece Hayberin fethi onun eliyle gerekleti.476[12] Bazlar Merhabn, Muhammed b.
474[10]
Buhr (7/544) el-Meaz, Sancak, sava bayradr. Ordunun yerinin bilinmesi iin kullanlr. Ordu
komutan tarafndan tanaca gibi, ordu iindeki kahraman askerlere de tattrlr. Baz lugatlar liv ve
ryenin ayn anlamda olduunu sylediler. Fakat Ahmet ve Tirmiz, bn Abbasn hadisinde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem-in ryesinin siyah, livasnn ise beyaz olduunu rivayet ettiler. (Fethul-Br: (7/545).
475[11]
Yani dman sanldndan daha kolay ekilde teperim.
249
Mesleme tarafndan katledildiini sylemilerdir. Fakat dorusu sahih hadiste ifadesi edildii
gibi onu katleden Alidir. Hkim, Alinin katlettiine dair rivayetler okluk bakmndan
tevatir derecesine ulamtr demitir.477[13]
bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayberi
her biri yz paydan mteekkil otuzalt paya bld ki bunun toplam bin altyz pay eder.
Sonra bunun yarsn yani binsekizyz payn tm mslmanlara paylat ve kendisi de
bundan herhangi bir mslmann pay kadar pay ald. Dier binsekizyz hisseyi ise
mslmanlarn ilerinde kullanmak zere devlet hazinesine tahsis etti.478[14] Beyhk yle
dedi: Bunun nedeni, Hayberin yarsnn sava, yarsnn da bar yoluyla feth edilmesidir.
bn Kayyim -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Beyhknin bu kavli, fi -Rahmetullahi
aleyh-in zorla fethedilen lkelerin, dier ganimetler gibi taksim edilecei grne
mstenittir. Fakat, Hayberin hisselerinin yarsnn datlmadn grnce bu sefer, orann
bar yoluyla alndn syledi. Siyer ve Meazi olaylarn dikkatli bir ekilde inceleyen
kimse, Hayberin tamamnn g kullanlarak fethedildiini grr. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem Hayber topraklarn g ve kl ile ele geirmitir. Eer bar ile ele
geirilseydi Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Yahudileri oradan srmeye kalkmazd.
Onlar Hayberden karmak istedii zaman Yahudiler: Biz tarm ilerini sizden daha iyi
biliriz. Bizi buradan karmayn, sizin iin alalm ve elde ettiimiz mahsln yarsn size
verelim teklifinde bulundular. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn bu tekliflerini
kabul ederek, yerlerinde kalmalarna izin verdi. Bu, Hayberin kesinlikle klla feth edildiini
gsterir...
Hayberin klla feth edildiinde bir kuku yoktur. Devlet bakan g ile alnan yerlerin
taksimi konusunda muhayyerdir.
Onun tamamn paylatrabilir.
Tamamn vakfedebilir.
Ve bir ksmn paylatrabilir.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu n de yapmtr.
Kureyz ve Nadr arazilerinin tamamn taksim etmi, Mekkeyi hi taksim etmemi,
Hayberin ise yarsn taksim etmitir.
Taksim yaparken svarilere , piyadelere bir hisse ayrmtr. slam ordusu bindrtyz
kiiden olumaktayd ve bunlarn ikiyz svari idi. Bu konuda pheye yer olmayan doru
budur.
Hayber kalesinin dmesinden sonra Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Hayberin bu
savata katledilen liderlerinden Huyey b. Ahtabn kz Safiyyeden bahsedildi. Kocas da
ldrlmt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onu grr grmez beendi ve ona slam
anlatt. Safiyye mslman olunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla evlendi.
Onun mihri, zgrln almas olmutur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla
Hayber ve Medine arasnda, dn yolunda evlenmitir.
Enes b. Mlik -Radyallahu anh-den: Haybere geldik. Allahu Teala, Resulne Hayber
kalesinin fethini myesser klnca, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme, kocas
ldrlm olan Huyey b. Ahtabn kznn gzellii zikredildi. Yeni evlenmiti. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem ganimet pay olarak onu kendisi iin seti. Onunla beraber yola
koyuldu. Sedds-Sahbaya varnca onunla zifafa girdi. Sonra kk bir yayg ierisinde
hurma ve ke karm bir yemek hazrlad ve bana:
Etrafndakileri ar buyurdu. te bu yemek Safiyye iin dn yemei oldu. Sonra
Medineye doru hareket ettik. onun iin bineinin terkisine bir rt seriyordu. Devesinin
476[12]
Mslim (12/183-186) el-Cihad ves Siyer.

Hakimin Mstedreki. (3/437).
478[14]
Eb Dvud (294-295) el-Harac Babu m ce fi hkmi ardil-Hayber, Elbani bu hadisi sahihledi (2605).
477[13]
250
yannda oturup dizini koyuyor, Safiyye de onun dizine basp onun devesine yle
biniyordu.479[15]
Hayber Gazvesi Olaylar:

1- Cafer b. Ebi Talip Ve Arkadalar le Eb Mus el-Ear Ve
Arkadalarnn Gelileri:
Brde, Ebu Musa -Radyallahu anhdan yle rivayet etti:
Biz Yemende iken Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ortaya k haberi bize
erimiti.
Bunun zerine, biz, ben ve iki kardeim- ki onlarn biri Ebu Brde, dieri Ebu Rhm olup ben
onlarn en k idim- kavmimizden elli veya elli iki kii ile birlikte Raslullahn yanna
muhacir olarak yola ktk. Bir gemiye bindik.
Gemici bizi, havann uygunsuzluu yznden Habe Necasinin lkesine brakt.
Cafer b. Eb Tlib ve arkadalar, Necainin lkesinde idiler. Orada onlarla bulutuk.
Cafer: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bizi buraya yollad ve bize bir sre burada
oturmamz emretti, siz de bizimle kaln dedi.
Bunun zerine biz de onlarla beraber kaldk. Sonra Medineye hep beraber dndk. Hayberi
feth ettii srada, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kavutuk.
Hayber fethine katlan mcahid Muhacirlerden bazlar, bizlere yani gemi halkna Biz
hicrette sizi getik diye taklyorlard.
(Cafer b. Eb Tlibin hanm) Esma binti Umeys- ki bizimle gelenlerdendi- vaktiyle
Necanin lkesine hicret etmi olan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hanm Hafsa
binti meri ziyarete gitmiti. O srada, mer b. Hattab, Esmay orada grnce, Hafsaya
Bu kim diye sordu. Hafsa da:
Esma binti Umeysdir, dedi. mer de:
H! u habe lkesinde oturan, gemiyle gelen mi? dedi. Hafsa:
Evet, deyince, mer:
Bizler, hicretde sizleri getik. Bizler, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sizlerden daha
layz, dedi.
Esma binti Umeys kzd:
Hayr, i yle deildir. Vallahi sizler Rasullullah Sallallahu aleyhi vesellemin yannda
bulunuyordunuz da, Raslullah sizin alarnz doyuruyor, cahillerinize vaazlar ve tlerde
bulunuyordu.
Bizler ise, din yolunda uradmz dmanlklar yznden Habe lkelerine, uzak diyarlara
dmtk.
Bu da ancak, Allah ve Resul yolunda, Allahn ve Raslnn honutluunu kazanmak
yolunda gze alnmtr.
Allaha yemin olsun ki senin bu szn Raslullaha iletmedike ne yemek yiyeceim, ne de
su ieceim.
Bizler bu yolda nice skntlar ekmi, korkular geirmiizdir. Bu sz Peygamber Sallallahu
aleyhi veselleme nakledecek ve doruluunu ona soracam. Vallahi bu hususta ne yalan
sylerim, ne de aldm cevaba birey katarm dedi.
O srada Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, geldi.
Esma:
Ey Allahn Nebisi, mer, yle yle dedi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Esmaya
479[15]
Buhr (7/547) el-Meaz, Eb Dvud (2979) el-Harac vel-mra vel-Fey.
251
Sen ne cevap verdim? diye sordu.

Esmada
yle yle dedim, dedi.
Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Esmaya
Bu hususta bana, sizlerden daha layk yoktur. mer ve arkadalarna bir hicret sevab
vardr. Siz gemi halkna ise, iki hicret sevab vardr. Sizin hicretiniz, iki keredir: Siz, hem
Necanin lkesine hicret ettiniz, hem de, benim yanma hicret ettiniz buyurdu. Esma yle
dedi:
Eb Musa ve gemi yolcular bu hadisi sormak iin blk blk yanma geliyorlard.
Dnyada hibir ey, onlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu sznden daha ok
sevindirmemitir.480[16]
2- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi Zehirleme Giriimi:

Ebu Hureyreden: Hayber fetih edildikten sonra, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme
yemesi iin iinde zehir bulunan davar eti hediye edildi. Etin zehirli olduunun anlalmas
zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
urda bulunanlar bana toplayn buyurdu. Yahudiler toplannca, Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem onlara:
Ben sizden bireyler soracam. Bana doru cevap verecek misiniz? Dedi. Yahudiler:
Evet, Ey Ebul Kasm! Doru cevap vereceiz, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
Sizin babanz kimdir? diye sordu. Yahudiler:
Babamz filandr, dediler
Yalan sylediniz, sizin babanz filandr, dedi. Yahudiler:
Doru syledin dediler.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
Ben sizden bir ey daha soracam. Bana, doru cevap verecek misiniz? diye sordu.
Yahudiler:
Evet, ey Ebal-Kasm! Doru cevap vereceiz. Biz sana yalan sylesek bile, sen babamzn
kim olduunu bildiin gibi, yalan sylediimizi de bilirsin, dediler.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem; onlara:
Cehennemlikler kimlerdir? diye sordu. Yahudiler:
Bizler cehenneme ksa bir sre iin gireceiz. Sonra biz oradan kacaz, cehenneme bizim
yerimize sizler gireceksiniz, dediler.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
Haydi oradan! Vallahi biz hi bir zaman cehennemde size halef olacak deiliz, buyurdu.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlara:
Sizden bir ey daha soracam. Bana doru cevap verecek misiniz? diye sordu.
Yahudiler:
Evet, ey Ebal-Kasm! Doru cevap vereceiz, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
Sizler u davar kebabn zehirlediniz mi? diye sordu. Yahudiler:
Evet, zehirledik dediler. Peygamberler Sallallahu aleyhi vesellem:
Bunu yapmaya sizi ne srekledi? diye sordu. Yahudiler:
480[16]
Buhr (7/553-554) el-Meaz, Mslim (16/64-65) Fadilus-Sahbe. Hafz yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem- Hayber ganimetlerinden, savaa bizzat katlmadklar halde kendisine dn yolunda
kavuan Habeistan muhacirleri Cafer ve arkadalarna da vermitir.
252
Eer sen bir yalanc isen zehirli kebab yer, lrsn. Biz de senden kurtulur, rahata
kavuuruz. Yok eer gerekten Peygambersen, zehir sana bir zarar vermez! diye dndk,
dediler.481[17]
Buhri Maazide Eb Hureyreden ksaca yle rivayet etti, Hayber fetih edildikten sonra,
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme yemesi iin iinde zehir bulunan davar eti hediye
edildi.482[18]
bn shkn rivyetine gre zehirli eti getiren Selm b. Mikemin kars, Zeyneb binti Hris
idi.
Zeyneb nce:
Muhammed, davar etinin neresini yemeyi daha ok sever diye sormu. Ona:
Kol, krek etini yemeyi sever denilmitir.
Zeyneb, bir davar kzartp, zellikle kol, krek ksm olmak zere etin tamamn zehirledi.
Sonra onu alp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme getirdi. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem eti azna alr almaz, zehirli olduunu anlayp, onu yutmad. Fakat sahabelerden
Bir. b. Bere b. Marur azna ald eti yuttu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
u krek eti, zehirlenmi olduunu bana haber verdi, buyurdu ve sahabelere de ondan el
ekmelerini emretti. Sonra Yahudi Zeyneb sorguland ve eti zehirlediini itiraf etti.
Denildiine gre Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, kendi nefsi iin kimseden intikam
almad iin, onu affetti. Fakat Bir yedii zehirli lokmann etkisiyle lnce, ona ksas
uygulayarak katletti.
Bu azna ald zehirli lokmann Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefatna neden
olan hastaln nedeni olduu da sylenmitir.
Aie -Radyallahu anha-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettii hastalna
yakaland zaman yle diyordu: Ey Aie, Hayberde yediim yemein acsn u ana kadar
hep duymaktaym.483[19]
Zehirlenme giriimi hadisesiyle ilgili olarak Hafz yle dedi: Bu hadiste Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin gaybten haber vermesi, canszlarn onunla konumas ve
Yahudilerin, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin babalarnn isimlerini ve zehirli eti
onlarla haber vermesine ramen, onu tastik etmemekte inat etmeleri hususlar vardr.
Yahudiler, Onun nbvvetine delalet eden tm mucizelere ramen inat ve yalanlamalarn
srdrmlerdir. Yine bu hadiste zehirleyerek adam ldremenin ksas gerektirdii
anlalmaktadr. Hanefler, ksas deil diyet gerekir. dediyseler de, Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin Bir b. Berenin vefat zerine Yahudi kadna ksas uygulamas, ksasa
delildir. Allah daha iyi bilir. Ayrca zehirli ve benzeri eyler kendiliklerinden deil, ancak
Allahn izniyle zarar verirler. Bir, Allah izin verdii iin zehirlendi, onun zehirlenip hemen
ld syleyenler olduu gibi,484[20] zehirlendikten ok sonra ldn syleyenler de
olmutur.
3- Eek Etinin ve Muta Nikahnn Yasaklanmas:

Ali b. Eb Talib -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayberde
kadnlarn Muta edilmesini ve ehli eeklerin etinin yenmesini yasak etti.485[21] bn Abbas 481[17]
Buhr (10/225) et-Tbb. Ebu Hureyreden ayrca Buhr, Mslim ve Eb Dvud, Enes b. Malikden
rivayet ettiler.
482[18]
483[19]
Buhr, Yunusdan, O da Zhrden, Oda Urveden talken rivayet etti. (7/737) el-Meaz. Hafz yle
dedi: Bezzar, Hakim ve smail, bu isnad ile Anbese b. Halidden Yusuf tarikiyle bunu vaslettiler. el-Feth
(7/737).
484[20]
el-Fethden ihtisar edilerek: (7/257-258).
485[21]
253
Radyallahu anh-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber zaman, Muta nikahn
ve ehli eeklerin etinin yenmesini yasaklad.486[22]
Hafz yle dedi: Mverdi el-Havide yle dedi:
Mutann nerede yasakland hususunda iki gr vardr.
Birincisi: Bu iin haram olduu, herkes tarafndan bilinip, duyulmas iin birka yerde ilan
edildi. nk bir yerde hazr olmayan, dier bir yerde hazr olabilir.
kincisi: Bu i, birka kez helal klnd. Bu nedenle son kez haram klnd zaman Kyamet
gnne kadar imdiki ve nihayi haram klmann, gemi haram klmalarn aksine, artk,
haram serbest brakmann takip etmeyeceine iarettir. Artk bu kez haramlk ebediyete
kadardr. Tercih edilen gr de, bu ikinci grtr. Nevev de yle dedi: Dorusu udur ki.
Mutann haram klnmas ve sonra serbest braklmas iki kere tekrarlanmtr. Hayberden
nce serbest iken, sonra Hayberde yasaklanmtr. Sonra Feth ylnda yani Evtas azvesinde
serbest iken, sonra ebeddiyyen haram klnmtr. Mbahn tekrarlanmasna bir engel
yoktur.487[23] Ehli eeklerin haram klnna gelince, bunun nedeni onlarn pislik yemesidir
denildii gibi, insanlar ve yklerini tamakta kullanld iindir de denilmitir.

1 bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- zetle dedi: Hayber azvesindeki Fkhi Hkmler Fasl:
Haram aylarda kafirlerle savamak konusu ki, bu aylarda savan kafirler tarafndan
balatlmas durumunda onlarla savamann cevaz hususunda hibir ihtilaf yoktur. Gr
ayrl, mslmanlarn bu aylarnda sava balatmalar hususundadr. Cumhur bunu caiz
grr ve bu aylarda savamama ilkesinin mensuh olduuna sylerler. Drt imamn mezhebi
de bu konuda ayn grtedir.
Ganimet payndan svarilere , piyadelere bir hisse verilmesi.
Sava esnasnda dmandan yiyecek elde eden bir asker onu paylatrmadan kendisi
yiyebilir.
Hayber savanda Abdullah b. Muaffel bir ya torbas ele geirdi ve Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin huzurunda onu kendisine ayrd.488[24]
Zafer tamamlandktan sonra yardm iin gelen birliklere ganimet malndan, ancak orduya
danlp onlarn onay alndktan sonra pay verilebilir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Hayber seferi srasnda, ancak zafer gerekletikten sonra orduya katlabilen Habeistan
muhacirleri Cafer ve arkadalarna, tm sahabelere danp, onaylarn aldktan sonra pay
vermitir.
Araziden elde edilen rnden pay karl onu ekim biimi iin anlama yaplmasnn
cevaz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber Yahudilerine, elde edilen rnn
yarsn vermeleri kouluyla, arazileri iletme hakk vermitir.
- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hayber arazilerini Yahudilere kendi mallaryla
iletmeleri iin vermitir. Bu vaka, bu tr anlamalarda tohumun mal sahibi tarafndan
verilmemesinin daha uygun olacana delildir.
- Zimmet ehli anlama artlarn ihlal ettikleri takdirde, zimmetleri geersiz olur, can ve
mallar mslmanlara helal olur. Zira Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarla, hile
yapmamalar artyla bir zimmet anlamas yapmt. Ne zaman ki bu art ihlal ettiler, onlarn
can ve mallarn mbah kld.
486[22]
Buhr (9/71) en-Nikah.

el-Fetihten muhtasar olarak. (9/75). Muta nikah, kiinin bir kadnla belli bir sre iin evlenmesidir.
Cihad vesilesiyle uzun sre kadnlardan uzak kalnmas nedeniyle mbah klnm, sonra kesin olarak kyamet
gnne kadar haram klnmtr. ia ise, Mutann haram olduunu ortaya koyan sahih ve ak-seik delilleri
grmezden gelerek onu mbah sayarlar. irkinliklerinden, Allah bakalarn uzak etsin.
488[24]
487[23]
254
- Paylalmasndan nce ganimet malndan birey alan kimse, ona sahip olamaz. Ona ancak
kendi payna dmesi ile sahip olabilir. Bu nedenle ganimet malndan bir para kuma alan
kimse hakkndaki O, onun iin ate ulesi olacaktr ve ganimet malndan bir tasma alana da
Cehennemden bir tasma denilmitir.489[25]
- mam, silah gcyle alnan topraklarn tamamnn veya bir ksmnn paylatrlmasnda veya
oraya hi dokunmamak hususunda muhayyerdir.
- Mslmanlarn maslahat gerektirdiinde zimmet ehli slam topraklarndan srlebilir.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onlara Allah sizi brakt srece brakrz
buyurmutur. Peygamberin vefatndan sonra mer onlar srgn etmitir. Bu, gl bir
grtr. Gerektii zaman uygulanabilir.
- Kii cariyesini azat edip, onun azadn mihir sayarak ne onun izni ne ahitler ne kendisinden
baka veli ne de nikah ve evlilik szcklerinin ifade edildii ekilde olmakszn da onu
kendisine e olarak kabul edebilir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Safiyyeye byle
yapm ve kesinlikle bu bana zel bir durumdur dememitir. Doru kyas bunun cevazn
gerektirir. Kii cariyesinin zgrlk, cinsel iliki ve hizmet hakkna sahiptir. zgrln ona
balayarak, dier haklarn kullanabilir.
- Kafirden hediye alnabilir.490[26]
2- El-Cezir Neticeler ve bretler balyla yle dedi:
a) Her trl ktlk ve fuhutan uzak ve beraberinde alg aletleri kullanlmayan ark ve
marlarn caiz olduu.
b) Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Amir b. Ekvann, daha savan balamasndan
nce ehadetine iaret etmesi ve bu ekilde bir mucize gstermi olmas.
c) Ali b. Eb Tlibin fazileti, Onun Allah ve Resulne olan sevgisinin beyan.
d) Allahu Tealnn nceden haber verdii Hayber ganimetlerinin elde edilii.491[27]
3- Muhammed Sid Ramazan yle dedi: Bu azvede iki nemli hadise meydana gelmitir ki
bunlar Allahn Peygamberini teyid ettii iki nemli harikulade olaydr:
Bir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Alinin aryan gzlerine tkrn srd ve
gzlerin ars, sanki hi yokmu gibi annda durdu.
ki: Zehirli eti yemeden nce Allahu Tealann, etin zehirli olduunu haber vermesi.
Bir b. Bere, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemin etin zehirli olduunu aklamasndan
nce, lokmasn yuttuundan zehirlenmi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve dier
sahabeler ise, Allahn haber vermesiyle onu yemekten kurtulmulardr. Bu, Allahn onu
tm insanlardan koruyacana dair vaadinin bir tezahrdr. Allah seni insanlardan
koruyacaktr.492[28]
489[25]
Buhar (7/558) el-Megaz, Mslim (2/29) el-man, Malik Muvattada (2/459) el-Cihad, Eb Dvud (2694)
el-Cihad, Nes (2/24) el-man ven Nuzur.
490[26]
Zdl-Med. (3/339-354) Muhtasar olarak.
491[27]
Hzl-Habibu Ya Muhibb (262-263).
492[28]
Fkhus-Sre (But) 262-263.
255
c- Umretul-Kad
Hicri 7. yl Zilkade aynda vuku bulmutur. Bu umrenin kaza olarak isimlendirilmesinin
sebebi hususunda ihtilaf edildi. Bundan maksat Hudeybiye antlamas gerei ertesi yl
yaplmas kararlatrlan ve yerine getirilen umre denildii gibi, araya barn girdii fasl
demektir de denilmitir ki bu nedenle Kadiyye umresi olarak da anlr.
Sheyl yle dedi: Bu umreye Kad umresi denildii gibi Ksas umresi de denilir. Bu
son ismin kullanlmas daha evladr. Zira Allahu Tel yle buyurmutur:
Haram aya karlk, haram aydr. lenen sulara karlk da ksas vardr. (Bakara, 2/194)
Bu ayet, mezkur umre konusunda indii iin burada geen ksas kelimesinin bu umreye
isim olarak kullanlmas daha evladr. Buna kadiyye umresi denilmesinin nedeni,
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem geen yl edasndan engellendii umreyi kaza ettii iin
deil, Kurey ile buna hkm verdikleri iindir. Zira onun engellenmesi yznden eda
edemedii umre, fasit olmu deil, tam ve kabul edilmi umre saylmaktadr. Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellemin drt umresi vardr: Hudeybiye umresi, Kad umresi, Cirne
umresi ve Veda Hac ile beraber yapt umresidir.493[29] bn mer Radiyallahu anhdan:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem umre iin kt. Kurey kafirleri onun ile Beyt arasna
girdiler. Hudeybiyede kurbann kesti ve tra oldu. Kureyle gelecek sene umre yapma
hususunda bir hkme (Kadiyye) vardlar. Bu hkm gereince mslmanlar, umre iin
geldikleri zaman yanlarna kltan baka silah alamayacaklar ve Mekkede ancak onlarn izin
verdii kadar kalabileceklerdi. Ertesi yl olunca Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ve
ashab anlama hkmne uygun olarak umre yapabildiler. Mekkedeki nc gnlerinde,
mriklerin arzular zerine oradan ktlar.494[30]
Hafz yle dedi: el-Hkim el-klil de yle dedi: Tevatr derecesine ulaan haberlere gre,
Zilkade ay girince, ashabnca kad umresine kmay ve Hudeybiyeye ahit olmu hibir
kimsenin bundan geri kalmamasn emretti. Hudeybiyeden sonra ehit denler hari hepsi
yola kt. Beraberlerinde geen sene Hudeybiyede bulunmayan bakalar da vard. Kadn ve
ocuklar hari, saylar ikibin idi.495[31]
bn ihbdan: yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Umretul Kadda ashabna
yle emretti: Sa omuzlarnz an ve tavaf sert ve koar admlarla yapn. Bununla
mriklere kar g gsterisi yapyordu. Mmkn olan her vastayla onlar etkilemeye
alyordu. Onlar Allahn evini tavaf ederken, mrik erkek, kadn ve ocuklar aknlk
iinde onlar izliyorlard. Mslmanlar tavaf ederken Abdullah b. Revha elinde klc,
RaslullahSallallahu aleyhi vesellemin yan banda mslmanlar coturan, iirler okuyordu.
Ey kafirlerin oullar, onun yolundan ekilin.
Ben ahidim ki, O, Allahn elisidir.
493[29]
bn Hiamn Sresi ile beraber Ravdul- Unuf 4/76-77)den muhtasar olarak. Buhar, Kitabul-Muhsarnda
kuatlm kimseye bedel yoktur diyenler konusunda bir bab bal ile zikretti ve yle dedi: Ruh, ibilden,
o da bn Ebu Necihden o da Mcahidden, o da, bn Abbas Radyallahu anhumadan yle rivayet edip dedi:
Bedel, telezzz ile nakd olan iin geerlidir. Fakat zr ve benzeri nedenlerle engellenen kimse ihramdan
kar, dnmesi gerekmez. Kuatld halde beraberinde kurban varsa, onu gnderemiyorsa bulunduu yerde
keser. ayet gnderebiliyorsa kurban mahalline ulamadan ihramdan kmaz. Malik ve bakalar da yle
dediler: Kurbann keser ve istedii yerde tra olur ve ona kaza gerekmez. Zira Peygamber -Sallallahu aleyhi
vesellem- ve sahabesi Hudeybiyede tavaf edemeden ve kurbanlar mahalline ulamadan ihramdan ktlar.
Bilindii gibi Hudeybiyye Harem snrlar dndadr. Buna ramen Rasulullah -Sallallahu aleyhi vesellemkimseye bu umrelerini kaza etmeyi emretmemitir. Fethul Br (4/14) Kitabul-Muhsir.
494[30]
Buhar (7/072)
495[31]
Fethul-Bar (7/573)
256
Kurann Allah tarafndan indirildiini inkr ettiinizde, balar boyun ve gvdelerden

ayran, dosta dostunu unutturan darbeleri size nasl indirdiysek, onun anlamlarn inkar
ettiiniz zaman da ayn darbeleri indiririz!
Kureyin ileri gelenleri kin, nefret, fke, kskanlk ve hasetten dolay Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin umre yapn grmemek iin Mekkenin d mahallelerine
kmlard.496[32]
Buhar, bn Abbas -Radyallahu anh-dan yle rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem ve ashab geldikleri zaman, mrikler kendi aralarnda yle diyorlard: Muhammed
ve ashab buraya, Medinenin hummsndan zayf dm olarak geleceklerdir. (Onlarn bu
dedikodular zerine) Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ashabna ilk avtda sert ve
koar admlarla yrmelerini (remel yapmalarn) ve iki rkn arasnda ise admlarn
yavalatmalarn emretti. Onlara tm avtlarda komalarn emretmekten onu, sadece onlara
olan efkati alkoydu.497[33]
Remel: Koar adm yrmektir. bn Dreyd yle dedi: O herveleye benzer asl ise, koar
admlarla ve omuzu hareket ettirerek yrmektir.
Hafz da yle dedi: Bu hadisten kafirlere, onlar caydrmak amacyla, g gsterisinde
bulunmann cevaz anlalr ve bu ktlenmi riyadan deildir. Bu fiilen gsterilebilecei gibi,
sz ile de olur ve fiilen olmas daha etkilidir.498[34] Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Mekkede gn kalm, sonra mrikler Ondan szn tutmasn ve Mekkeden kmasn
isteyince, oradan kmtr.
Bere Radyallahu anhdan: ... Ertesi yl Mekkeye girip de sz verdii sreyi anca Aliye
geldiler ve yle dediler:
Syle arkadana Mekkeden ksn, sre bitti.
Ondan sonra oradan kt. karken Hamzann kz:
Ey amca, ey amca! diye Allah Resulnn peine dt. Ali onu ald ve elinden tutup
Fatmaya:
Amcann kzn al dedi. Fatma da onu srtlad. (beraberinde Medineye) gtrd. Daha
sonra onu yanna alma hususunda Ali, Zeyd ve Cfer hak iddia ettiler. Ali yle dedi:
Onu getiren benim, stelik o benim amcamn kzdr.
Cafer yle dedi:
O benim amcamn kzdr. Teyzesi de benimle evlidir.
Zeyd ise yle dedi:
O benim (slam) kardeimin kzdr.
Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, kzn teyzesine verilmesine hkmetti ve
yle buyurdu:
Teyze, anne yerindedir. Aliye de yle dedi:
Sen bendensin, ben de sendenim. Cafere de yle dedi:
Huyca ve yaradla sen aynen bana benziyorsun. Zeyde ise yle hitap etti:
Sen bizim kardeimiz ve mevlamzsn.
Ali:
Hamzann kzyla evlenmez misin? diye sordu.
O benim st kzkardeimdir dedi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Meymune ile evlendi ve onunla Serfte gerdee
girdi.499[35]
bn Kayyim -Radyallahu anh- yle dedi: bn Abbasn: Resululllah Sallallahu aleyhi
vesellem, Meymune ile ihraml iken evlendi ve onunla gerdee ihramdan ktktan sonra
496[32]
el-Heysem Mecmada dedi: Bunu Tabern rivayet etti ve ricali, sahih ricaldir. (6/146-147)
Buhr (3/548-549) el-Hacc.
498[34]
Fethul Bari (3/549)
499[35]
Buhar: (7/571) el-Meaz.
497[33]
257
girdi sz onun vehminden kaynaklanmaktadr. Said b. Mseyyeb yle dedi: bn Abbas

burada vehme kaplmt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, onun halasyla ancak
ihramdan ktktan sonra evlenmitir. Yezid b. el-Asam, Meymuneden yle rivayet etti.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem benimle Serfte, ihramdan ktktan sonra
evlendi.500[36]
Bunu Mslim rivayet etti. Eb Rafi yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem,
Meymune ile ihramdan ktktan sonra evlendi ve ihramdan ktktan sonra gerdee girdi. Ben
o ikisinin arasnda eliydim.501[37] Bu onunla sahihtir. Bu konudaki gr vardr:
Bir: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onunla umreden ktktan sonra evlendi ki bu
bizzat Meymunenin szdr. Onun ile Raslullah arasnda eli olan Ebu Rafinin, Said b.
Mseyyeb ve bunu nakleden kimselerin cumhurunun szleri de byledir.
ki: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem onunla ihraml iken evlendi. Bu bn Abbas,
Kfeliler ve bir grubun szdr.
: Onunla ihrama girmeden nce evlendi. bn Abbasn Onunla muhrim olduu halde
evlendi sz ihraml iken deil de, haram ayda evlendi eklinde yorumlanmtr.
Kii ihram balad ve ihramsz dahi olsa haram aya girdii zaman Ahremer-Racul=
Adam haremlendi denilir. airin u sz buna delildir:
Halife Osman bin Affn muhrim olduu halde katlettiler. Onun gibi bir maktul grmedim.
Halbuki, Osman Medinede, haram ayda katlettiler, ihramda deil.502[38]

1- Prof. Dr. Ekrem Ziy el-Umer yle dedi: Allahu Tealann u kavli Umretul- Kadda
nazil oldu:
Andolsun ki Allah, elisinin ryasn doru kard. Allah dilerse siz gven iinde balarnz
tra etmi ve ksaltm olarak, korkmadan mescid-i Harama gireceksiniz. Allah sizin
bilmediinizi bilir. te bundan nce size yakn bir fetih verdi. (Feth, 48/27).
Bu Umre de akla kavuan meselelerden birisi de umreye gelip de Beytullaha girmesi
engellenen kimseyle ilgili hkmdr. Cumhur; ona kurban gerekir kaza gerekmez.
grndedir.503[39]
2- bn Kayym yle dedi: Bu kssada u fkh vardr: Teyze, anne-babadan sonra ocuu
almaya en ok hak sahibidir.504[40]
3- Cezair yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin en son evlendii kadn
Meymunedir. Onunla Serfde gerdee girmitir. Meymune daha sonra gerdee girdii bu
yere defnedilmitir. Allah ondan raz olsun ve makamn cennet klsn.505[41]
500[36]
Mslim (9/197) en-Nikah, Eb Dvud (1826) el-Mensik, Tirmiz (4/72) el-Hacc, Ahmed, Msnedde
(6/333), bn Mace (1964).
501[37]
Tirmiz (4/71) Ebvabul-Hacc, Ebu sa, Bu hadis hasendir, dedi.
Ahmed (6/392-393) Albani bunu zayf kabul etti ve el-Camiide bunun senedinde Matar b. Tehman Ebu Reca
el-Verak es-Slem vardr ki o da Hafzn Takrib de dedii gibi Saduk ve ok hataldr. Fakat bundan sonraki
dier iki hadis, bu hadisi teyid etmektedir. Bkz. Camiul-Usl (3/52) Sahih-i Tirmiz (1/253).
502[38]
Zdl-Med: 3/373-374.
503[39]
Mctemaul-Meden fi ahdin-Nbvve: el-Cihadu Ddlel-Mrikin (162).
504[40]
Zdl Med: 3/375).
505[41]
Hzl-Habibu Ya Muhib.
258
d- Mte azvesi
bn Kayyim -Rahimehullah- yle dedi: Mte am topraklarnda Belka yaknlarndadr. Bu
azve hicri sekiz, Cemadl l aynda vuku bulmutur. Bu azvenin nedeni udur: Raslullah
Lehb oullarndan el-Haris b. Umeyr el-Ezdyi bir mektub ile Rum veya Basra kralna eli
olarak ama gnderdi. Yolda urahbil b. Amr el-Gassan, Raslullahn elisini yakalayarak
balad ve sonra da boynunu vurdurdu. Ondan baka hi kimse Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin elilerine dokunmamt. Ac haber ulanca Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem ok zld ve kzd. Onlara kar bir ordu hazrlad. Ordunun bana Zeyd b.
Hriseyi geirdi ve yle buyurdu:
Zeyd ldrlrse, komutan Caferdir, Cafer de ldrlrse komutan Abdullah b.
Revhadr.506[42]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, hicretin sekizinci ylnn Cemadl lsnda Mteye
bir ordu gnderdi. Zeydi de balarna kumandan olarak atad. Ve onlara yle dedi:
Zeyd, ehid olursa, ordunun bana Cafer b. Ebi Tlib gesin. Cafer de ehid olursa
ordunun bana Abdullah b. Revha gesin.
nsanlar yola kmak zere hazrlandlar. bin kii idiler. kacaklar zaman Raslullahn
komutanlar insanlarla vedalatlar. Selam verdiler.
Abdullah b. Revha vedalarken alamaya balad.
Neden alyorsun? diye sorduklarnda yle cevap verdi.
Vallahi bende dnya sevgisi yok. Fakat ben Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin:
Sizden cehenneme uramyacak hi kimse yoktur. Bu Rabbinin zerine yerine getirilmesi
muhakkak olan bir hkmdr melindeki ayeti okurken duydum. Oraya uradktan sonra
benim iin dn nasl mmkn olur ki diye dndm. Mslmanlar u cevab verdiler:
Allah sizinledir. Sizi korur ve sizi tekrar bize sa slim kavuturur. Abdullah b. Revha da
bunun zerine yle dedi:
Lakin ben Rahmandan mafiret dilerim.
Kpkler saan bir darbeyi de dilerim.
Barsaklar ve cierleri darya dken
Bir mzrak ve i atn da ondan isterim ki,
Mezarma uradklarnda
Allahn doru yolu gsterdii bir gaziden dolay ne mutlu sana! desinler.
Mslmanlar harekete gemek zereyken Abdullah b. Revha Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme gelerek vedalat ve yine u anlama gelecek beyitler okudu:
Allah, Musaya olduu gibi, sana olan ihsanlarn da sabit ve devaml klsn. Yardm olunan
ve zafere kavuturulanlar gibi, sana da, yardmn ihsan etsin!
Ben, sana Allah tarafndan hayr bahedildiini hemen anladm. Allah bilir ki ben, keskin
grlymdr? Sen hi phesiz Allahn elisisin!
Bilahare ordu harekete geti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem de onlar yolculamak iin
kt. Onlarla vedalap dnerken Abdullah b. Revha Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi
u beyitle selamlad:
Geride kalan, kendisine hurmalkta ved ettiim zata,
O en hayrl uurlaycya, en hayrl dosta selm olsun!
Sonra geip gittiler. am topraklarndaki Mahanda konakladlar. Sonra Hirklin yzbin
Rum, yzbin de Arab kabileleri olan Luhan, Cuzan, el-Kayn ve Behramdan mteekkil bir
orduyla geldiini duydular. Mslmanlar bunu duyunca Mahanda iki gn beklediler ve
506[42]
Zdl-Med: (3/381) Hadis Buhar rivyet etti (7/583) el-Meaz.
259
dediler ki: Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme yazp onlarn saysn bildirelim. Ona gre
ya bize yardm gnderir ya da bizim kendi bamza dmana saldrmanz emreder.
Abdullah b. Revha yle diyerek orduya cesaret verdi:
Ey kavmim, ehadet isteiyle bu din iin yola kan siz deil misiniz? Sakn isteksizlik
gstermeyin! Sonra unu da iyi bilin ki, biz insanlarla say, kuvvet ve okluk iin
savamyoruz, biz ancak Allahn bize ikram ettii dini iin savayoruz. Korkacak bir ey
yoktur. Yryn; iki gzelden birine: Yani ya zafere ya da ehadete kavuacaksnz.
bn shk yle dedi: Abdullah b. Ebi Bekr bana, Zeyd b. Erkamn ona yle dediini anlatt:
ben, Abdullah b. Revhann terbiyesi altnda bir yetimdim. Kendisi Mte seferine ktnda,
beni de devesinin terkisine bindirdi. Vallahi, geceleyin biraz geince, onun u beyitleri
okuduunu iittim:
Ey devem! Beni ve ykm, kumluktaki kuyuya vardktan sonra, drt konak daha
gtrrsen, artk seni baka bir sefere karmayacam, seni serbest brakacam.
Onun bu szlerini duyunca aladm. O, bana kamsyla dokunarak: Ey yaramaz sana ne
oluyor? Allah bana ehidlik nasib ederse, sen de, hayvan zerinde geri dnp eker gidersin!
Mslman ordusu yrd. Belkya varnca, Rum ve araplardan teekkl eden Hiraklin
ordusuyla kar karya geldi. Mslmanlar Mte kyne doru ekildiler ve Uzre
oullarndan Kutbe b. Katadeyi sa taraflarna, Ubade b. Mlik el-Ensariyi sol taraflarna
aldlar. Sonra dmanla arptlar.
Zeyd b. Hrise Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sanca elinde olduu halde savat,
dmann mzraklarndan ald isabetle ehid dt. Sonra sanca Cafer ald.
Cafer dmanla arpmaya devam etti. arpa arpa akra isimli atyla dman saflarnn
iine kadar girmiti. ehit dnceye kadar onlarla arpt. ehid dmeden nce dmann
eline gememesi iin atnn ayak sinirlerini kesti. slamda atnn ayak sinirlerini kesen ilk
kiidir.507[43]
Ubde b. Abdullah b. Zbeyrden: O yle dedi. Bu azveye katlan Mrre b. Avn
oullarndan birisi olan babam bana yle anlatt:
Allaha yemin edirim ki, Caferin krmz atndan inip, onun sinirlerini klc ile kestiini
sonra da ehid dnceye kadar dmanla savatn seyrediyor gibiyim. Cafer ehit olunca
sanca Abdullah b. Revha ald. Elinde sancak atnn zerinde bir yandan dmana doru
ilerlerken, dier yandan da nefsini boyun edirmeye ve tereddtlerini gidermeye urayor ve
yle diyordu:
Ey nefsim, ben seni ehit vereceim diye yemin ettim.
Sen buna ya kendiliinden raz olursun veya sana bunu zorla kabul ettiririm.
Mslmanlar toplanmlar baryor ve ilerinden alamakl sesler ykseliyor.
Gryorum ki sen cennetten pek holanmyorsun.
Yllar uzayp gittii halde sen hala itminana kavumamsn.
Sen beden krbas iinde bir damla sudan baka nesin ki?!
507[43]
el-Heysem yle dedi: Tabern rivyet etti ve Urveye kadar ricali sikattir. Mecmauz-Zevid (6/107109). bn shk yle dedi: Bana Yahy b. Ubad, Abdullah b. Zbeyrden O da babas Ubdden anlatt ve yle
dedi. Bu gazveye katlan Mrre b. Avn oullarndan birisi olan babam bana yle anlatt: Vallahi, Caferin
krmz atndan inip, onun sinirlerini klc ile kestiini sonra da ehid dnceye kadar dmanla arptn
seyrediyor gibiyim. ehid olmadan nce yle dedi:
Cennet de, ona yaklamak da ne gzeldir.
Onun erbetleri tatl ve souktur
Rumlara gelince, Rumlarn akibetleri yakndr.
Onlar, kafir ve uzak soydandr.
Bana den onlardan karlatma kl vurmaktr!
bn Hiam yle dedi: lim ehlinden gvendiim kimseler bana yle anlattlar: Cafer, sanca sa eline ald. Sa
eli kesilince sol eline ald. Sol eli kesilince kucana ald ve bu ekilde ehid dt. ehid olduu zaman daha 33
yandayd. Allah ona kesilen iki kolu karlnda, cennette iki kanat verdi. Orada diledii gibi uar. Onun, o
arpmada bir rum tarafndan vurularak ikiye blnd sylenir. Sretu bn Hiam Ravdul-Unuf ile beraber
(4/72)
260
Abdullah b. Revha yle devam etti: Ey nefsim, sen imdi ldrlmesen, lmeyecek misin?
te lm sana geldi att, dileine kavuacaksn. O iki ehid gibi hareket edersen, dorusunu
yapm olursun!
Abdullah b. Revha, arptktan sonra dnp atndan indii srada, amcasnn olu ona zeri
etli bir kemik getirdi. ve
Bunu al ye de biraz glen, nk sen hayatnda hi karlamadn eyle bugn karlatn
dedi.
Etli kemii eline ald ve ondan azck srmt ki, o srada mslmanlarn bulunduu ynde
bir bozulma grnd. Abdullah b. Revha:
Bu olurken sen hl dnyadasn diye haykrd ve kemii elinden atp, klcna sarld ve
ehid dnceye kadar arpt. Sanca aslan oullarndan Sabit b. Erkam ald ve
Ey insanlar aranzdan birini komutan sein dedi. nsanlar:
seni setik dediler. Sabit
Ben bu ii yapamam Hlid b. Velidi sein deyince insanlar, komutan olarak onu setiler.
Hlid, dman saldrsn pskrttkten sonra, orduyu dzenli bir ekilde geri ekti.508[44]
Enes -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlarn lm haberlerini
vererek yle buyurdu:
Sanca Zeyd ald ve ehid dt, sonra Cafer ald, o da ehid dt. Ondan sonra Abdullah
b. Ravha ald o da ehid dt Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin gzlerinden yalar
akyordu. Ondan sonra sanca Allahn kllarndan bir kl ald ve Allah fethi ona
myesser kld.509[45]
Halid b. Velid Radyallahu anh dman ordusuna nemli zayiatlar verdirdi. Hi kukusuz
bin kiilik bir ordunun ikiyzbin kiilik bir orduyla arpmalara girmesi ve onlara nemli
kayplar verdirmesi bir zaferdir. Bu nedenle Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu azveyi
fetih, ve Halidi de Allahn klc olarak nitelemitir. Allahu Teala, bu azveye itirak etmi
olan sahabelerden raz olsun ve bizi, orada ehadete kavuarak cennet ve daha fazlasn elde
eden ehidlerin yoluna iletsin! Amin.

1- O kahramanlarn sergilemi olduklar bu cesaret ve kahramanlk, slamn eseridir.
Mslmanlar bu yakine, cennet ve ehadet zlemi hususunda bu yce derecelere ne zaman
kavuurlar? Zeyd, Cafer, Abdullah b. Revha gibi insanln vn kayna bu kahramanlar
ilerinden ne zaman kar? mmet, Allaha ve Resulne inanp, kalpleri cennet ve ona
kavuma arzusu ile yand gn bu byk derecelere ular.
Nfiden: bn mer ona haber verdiine gre, o gn Caferin cesedi banda durmu ve
vcudunda tam elli yara tespit etmi, bunlarn hibiri arkasnda yani srtnda deildi.510[46]
Sahihdeki bir dier rivyet de yledir. Abdullah yle dedi: Ben de o azvede idim.
arpmalar kesildikten sonra cesetler arasnda dolarken Cafer b. Ebi Talibin cesediyle
karlatk. Vcudunda doksan ksr ok ve darbe yaras tespit ettik.511[47]
Hafz yle dedi: Bu iki rivayet grnte birbirine muhaliftir. Fakat anlalan burada
kaydedilen bizzat tam say deil yahut fazlalk ondaki ok yaralar itibariyledir. Bu dier
rivayet de zikredilmemitir. Veya ellinin dndaki yaralar, vcudunun dier blgelerinde,
arkasnda olabilir. Bundan onun arkasn dnd anlalmaz. Zira dman ona her yandan
saldryordu.512[48]
508[44]
Heysemi yle dedi: Tabern rivayet etti ve ricali sikattr. (6/159-160) Mecmauz-Zevid.
Buhar (7/585) el-Meaz.
510[46]
Buhar (7/583) el-Meazi
511[47]
512[48]
Fethul-Bar (7/585)
509[45]
261
mirden: bn mer, Caferin olunu selamlad zaman Allahn selam sana olsun ey iki
kanat sahibinin olu derdi.513[49]
Eb Hzimden; O yle dedi: Hlid b. Velidin yle dediini iittim: Mte gn elimde
dokuz kl paraland. Elimde geni yzl bir yemen palasndan baka silah kalmad.514[50]
2- Hafz bu azvenin faydalar hakknda zetle yle dedi: lnn, lm haberini ilan etmek
caizdir ve bu yasaklanan lm haberinden deildir. Orduya belli art ve tertibe gre birden
ok komutan tayin edilecei ve nitelikli kimselerin nderlie seilmesinin gerei, ayrca
savata tayin edilmeyi beklemeden yetenekli kimselerin komutay almasnn caiz olduu.
Tahav yle dedi: Bu asldan u sonu kar: Mslman imamlar, herhangi bir ekilde
kayplara kart zaman, o dnceye kadar onun yerine bir adam seerler. Yine burada
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem sa iken dahi, ictihadn caiz olduuna, Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellemin mucizesine, Hlid b. Velid ve dier mezkur sahabelerin
faziletine iaret edilmektedir.515[51]
513[49]
Buhar (7/588) el-Meaz

515[51]
Fethden muhtasar olarak (7/586).
514[50]
262
263
15. MEKKENN FETH

1- azvenin Olaylar
2- mni Dersler ve ller.
264
265
MEKKENN FETH
Mekkenin fethi; Mekkede, nce yl boyunca gizlice yrtt, daha sonra:
Ey rtnp brnen,
Kalk, uyar
Rabbini tekbir et
Elbiseni temizle
Gnahlardan uzak dur
Verdiini ok bularak baa kalkma
Rabbin iin sabret
(Mddessir: 74/1-7)
Ve, Sana emrolunan aka syle ve ortak koanlardan yz evir! (Hicr, 15/94) emirleri
uyarnca ak davete giritii, mriklerin ilahlarn ktledii, onlara tapmann sapklk
olduunu aklad, sonra arkadalar ile beraber bu yolda mriklerin bitip tkenmek bilmez
alaylar, yalanlamalar, basklar, ikence ve suikastlerine maruz kald, sonra cahiliyet
taasubuna kaplarak ve sahte ilahlalarnn intikamn almak iin kendisini ldrmek isteyen
kavminden kap, maara arkada ile beraber Medineye hicret ettii, burada bir slam
Devleti kurarak, sevgi, kardelik, yardmlama ve karlkl nasihatleme esas zerine
mslman bir toplum oluturduu, burada yaayan yahudi ve civar kabilelerle bir ittifak
antlamas yapt ve sonra da u ayeti kerime ile cihad emrini ald uzun ve meakkatli bir
davet ve cihad srecinin meyvesidir. Cihad izni u ayeti kerme ile geldi:
Kendileriyle savalan (mmin)lere (kar koyma) izni verildi. nk onlara zulmedilmitir
ve phesiz Allah, onlara yardm etmeye kadirdir.
Onlar, srf Rabbimiz Allahtr dedikleri iin haksz yere yurtlarndan karldlar. Eer
Allahn baz insanlar dier bazlaryla savmas olmasayd, ilerinde Allahn ismi oka
anlan manastrlar, kiliseler, havralar ve mescidler yklrd. Allah kendi (dini) ne yardm
edene elbette yardm eder. Kukusuz Allah, kuvvetlidir, gliptir. (Hacc, 22/39-40).
Cihad izni vki olduktan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem neredeyse azveye
kmad bir ay geirmemitir. Bu kkl bykl azve ve seriyye eklindeki savalarda
ounlukla Bedirde olduu gibi Allahn izni ile dmanlarna kar galip gelmi, onlardan
ganimetler ele geirerek glenmi, kimi zaman da Uhudda olduu gibi bir snanma, eitim,
Allahn bazlarn ehitlikle nasiplendirmesi hikmeti gerei yenilgi grmtr. Fakat iman
kalbe yerleip, onu kuatt, kii onun tadn ald zaman, artk karsna kan zorluk ve
engelleri grmez. Mminlerin mutluluklar kalplerindedir. te bu zorluklarla dolu uzun
yolculuktan sonraki yolculuk boyunca mslmanlarn safndan denler dm, daha nce
slamla savaan nicelerini Allah slamla ereflendirmi ve onlar slamn en samimi
askerleri klmtr.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu fethe kap aan ve hatta bizzat fetih olan Hudeybiye
antlamas gereince Kureyle mtareke halindeydi. Bu mtarekeden sonra Bekroullar
Kureyin, Hza kabilesi ise Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin himayesine girmitir.
Sonra Kureyin mttefii olan Bekroullar, Kureyten aldklar silah ve asker destei ile
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mttefii olan Hza kabilesine saldrd ve onlardan
bazlarn katletti. Bylece Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile yapm olduklar
saldrmazlk anlamasn bozmu oldular. te bu byk fethe, kurey ve mttefiklerinin bu
ihanetleri sebep olmutur. bn Kayym bu byk fethi yle niteler: Bu en byk fetihle
Allah, dinini, elisini, ordusunu ve hizbini aziz kld. lemlere hidyet kld beldesini ve
evini kfir ve mriklerin elinden kurtard. Bu, gk ehlinin sevin ve mjde duyduu,
insanlarn blk blk Allahn dinine giri kaplar ald, yeryznn aydnlk ve sevinle
glmsedii bir fetihtir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem slamn blklerini ve
Rahmann ordusunu hicri sekizinci yl Ramazan aynn onuncu gn harekete geirdi.
266
Medineye kendi yerine Ebu Ruhm Klsm b. Husayn el-Gffaryi brakt. mm

Mektumun braklm olduunu syledi.516[52]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu hareket iin civar kabilelerin de itirakiyle onbin
kii toplamt. Yola kt zaman orulu idi. Fakat Kedide ulanca orucunu at. Sahabeler
de ona uyup orularn atlar.
bn Abbas -Radyallahu anhuma-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineden,
Ramazanda onbin kii ile beraber kt. Bu Medineye geliinin sekizinci yl ve Ramazann
ortasnda idi. O ve dier mslmanlar Mekkeye orulu olarak hareket ettiler. Kedide
ulanca -Usfan ve Fudeyd arasnda bir yer- orucunu at, sahabeler de atlar.517[53]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem seferinin ynn gizlemeye alarak, Kureyin
karsna anszn karak onlara bir srpriz yapmak ve teslim olmalarn salamak; Mekkeye
savasz ve mukvemetsiz olarak girmek istiyordu. Fakat, -Allahn kendilerine gzellik
balad, daha nce Bedre itirak etmi bulunan- mslmanlardan birisi, bir mektup
yazarak durumu Kureye bildirmek istedi. imdi burada sz Buharnin Ali -Radyallahu
anh-den yapt rivayete brakalm: Ali yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
beni, Zubeyr ve Mikdad gnderip yle buyurdu:
Haydi gidin, Ravdatu Hh adl mevkiye vardnzda bir kadn greceksiniz. Onda bir
mektup var, onu elinden alp getirin.
Bu emir zerine yola revan olduk, atlarmz koturarak kadna Ravdada yetitik ve dedik ki:
Haydi mektubu kar.
Bende mektub falan yoktur deyince, yle dedik:
Ya mektubu karp verirsin. Ya da elbiselerini soyup mektubu biz senden zorla alrz.
Bunun zerine kadn mektubu sa bandan kartp verdi.
Onu hemen alp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gtrdk. erisinde unlar yazl idi:
Htb b. Eb Beltaadan Mekkedeki mriklerden birtakm insanlara:
Bu mektubu Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin sava hazrl ile ilgili baz ilerini
onlara bildiriyordu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Ey Htb, bu nedir? Cevap verdi:
Ey Allahn Rasul! Bana kzmakta acele etme, sana anlataym. Biliyorsunuz ki ben Kurey
arasnda akrabas olmayan biriyim. Kendilerinden de deilim, yabancym. Seninle bulunan
muhacirlerin de orada akrabalar vardr ki onlar mallar ve ailelerini korurlar. Fakat benim
malm ve ailemi orada koruyacak kimsem yoktur. Onun iin onlardan dost edinmek istedim.
Yoksa bu ii ben kafir olduum, ya da dinden dndmden, ya da slamla merref
olduktan sonra haa kfre rza gsterdiimden dolay yapm deilim. Byle bir eyi aklmdan
bile geirmi deilim.
Bunun zerine Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle dedi:
Bakn bu adam size doruyu syledi. mer frlayp dedi ki:
Beni brak da bu mnafn boynunu vuraym. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem
yle buyudu:
O, Bedirde bulunmutur, ne biliyorsun belki de Allah, Bedir ehline muttali olup da yle
buyurmutur: stediinizi yapn, ben sizi baladm. Bunun zerine Allah u ayeti inzal
buyurdu:
Ey iman edenler! Benim de dmanm sizin de dmannz olanlar dost edinmeyin. Onlar
size gelen gerei inkar etmiken, onlara sevgi gsteriyorsunuz. Halbuki onlar Rabbiniz olan
Allaha inandnzdan dolay Peygamberi ve sizi yurdunuzdan karyorlar... (Mmtehine,
60/1)518[54]
516[52]
Zdl-Med: (3/394)
518[54]
517[53]
267
Evet, Bedire itirak etmesi nedeniyle bu sahabenin bu gnah affedildi. Muzaffer slam
ordusu, mml-Kur ve Beytullaha doru yola koyuldu. Dier Arap kabileleri, bu harekete
mdahale etmediler ve
Eer kavmi onu yenerse, artk bizim onunla savamamza gerek kalmaz, o kavmini yenerse,
bu onun doruluk ve risaletini gsterir. dediler. Bu nedenle Mekkenin fethi, fetihlerin en
by idi ve dier yandan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ecelinin de yaklamakta
olduunun bir iaretiydi. Zira Allahu Teala yle buyurmutur:
Allahn yardm ve fetih geldii, ve insanlarn dalga dalga Allahn dinine girdiklerini
grdn zaman, Rabbini verek tesbit et, Ondan mafiret dile. nk O tevbeyi kabul
edendir. (Nasr Suresi)
Muzaffer slam ordusu yryn srdrerek Mekke yaknlarna kadar geldi. Bu srada
Kurey mriklerinin liderlerinden Ebu Sfyan, Hakim b. Hizam ve Bdeyl b. Varka,
yaklaan slam ordusu hakknda haber toplamak iin Mekke dna kmlard. O civardaki
mslman askerler tarafndan esir alndlar. Urve b. Zbeyr bu olay yle anlatr: Hiam b.
Urve, babasndan yle rivayet etti: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Fetih ylnda
(Mekkeye doru) yola kn Kurey duyunca Eb Sfyan, Hkim b. Hizam ve Budeyl b.
Verka, haber toplamak zere yola ktlar. Merruzz-Zehrana vardklarnda, Arafat atelerini
andran yaklm atelerle karlatlar. Bunun zerine Eb Sfyan dedi ki:
Bu nedir? Sanki Arafat ateidir.
Bdeyl ise yle dedi:
Amroullarnn yaktklar ateler olmasn?
Eb Sufyan cevap verdi:
Amrnkiler bundan sayca azdr, olamaz. Derken Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellemin
muhafzlar onlar grdler, yakalayp Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gtrdler.
Eb Sfyan mslman oldu. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Abbasa dedi ki:
Bunu u dan nnde tut ki mslmanlarn okluunu grsn.
Abbas onu orada tuttu. Kabileler Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile blk blk
gemeye baladlar.
Her kabilenin askeri Eb Sfyann nnden geiyordu. Ebu Sfyan da Abbasa onlarn kim
olduunu soruyordu. Gifar kabilesi geti, Abbasa sordu:
Bunlar kimdir?
Gifardr.
Gifardan bana ne? dedi
Sonra Cheyne kabilesi geti, yine sordu. Yine ayn cevab ald. Sonra Sad b. Hzeym geti.
Sonra ayn soru, ayn cevap. Sonra Sleym geti, ayn soru, ayn cevap.
Ardndan misli grlmemi bir blk geince, sordu:
Ya bunlar kimdir? Cevap verdi:
Bunlar Ensardr, balarnda elinde sanca Sad b. Ubade bulunmaktayd. Sad dedi ki:
Ey Eb Sfyan! Bugn harb gndr. Bugn Kabe helal klnacaktr. Ebu Sfyan dedi ki:
Ey Abbas, Bugn koruma vazifesini yapacan en iyi frsat. Grelim seni (ehrin
yamalanmasna engel ol.)
Sonra Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin de iinde bulunduu en byk ve en
kalabalk ordu geti. Sancak ise Zbeyrin elinde bulunuyordu.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, onun yanndan geerken Eb Sfyan dedi ki:
Sad b. Ubadenin ne dediini bilmiyor musun?
Ne dedi buyurdu.
Byle byle dedi
Sad yalan sylemitir. Lakin bugn Allahn Kabeyi yceltecei, Kabenin giydirilecei
muazzam bir gndr buyurdu. Sonra sancann Hucun dana dikilmesini emretti.519[55]
519[55]
Buhar (7/597-598) el-Meaz.
268
Muzaffer ordunun Mekkeye girii hususunda da Mslim, Ebu Hureyreden yle rivayet etti:
Fetih gn Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile beraberdik. Mekkeye gelince ordunun
sa koluna Halid b. Velidi sol koluna ise Zubeyri ve zrhsz askerlerin bana da Eb
Ubeydeyi komutan tayin ederek gnderdi. Bunlar da vadinin iinde yol aldlar. Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem ise ordunun ortalarnda bulunmaktayd. Bakp beni grnce
Ey Eb Hureyre diye seslendi.
Buyur ey Allahn Rasul dedim.
Bana Ensar ar buyurdu.
Ensar derhal etrafn sardlar.
Kurey ise Allahn Rasul Sallallahu aleyhi vesellem ile savamak zere kendine ait muhtelif
kabilelerden ve onlarn tabiilerinden bir ordu toplayp yle dediler:
Toplanan bu ordumuzu ileriye sreriz. ayet bunlarn lehine bir zafer olursa biz de onlarla
beraber oluruz. Aksi durumda bunlar bozguna urarlarsa o taktirde bizden istenilecek eyi
veririz.
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem yanndakilere:
Kureyin cemaatleri ile onlara tabi olanlar ite gryorsunuz dedi ve sonra da ellerinin
birini dierinin zerine koyarak onlar biin emri verdi.
Sonra yle dedi: Safada buluuruz
Ravi yle der: O gn onlara ulamak isteyen herkesi uyuttular. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Safaya kt. Ensar geldi ve Safay sardlar. Sonra Eb Sfyan geldi ve yle dedi:
Ey Allahn Rasul! Bugn Kurey topluluu helak oldu. Artk bugnden sonra Kurey
yoktur. Eb Sfyan, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini syledi:
Kim Eb Sfyann evine girerse gvencededir. Kim silah elinden brakrsa gvencededir.
Kim evine girip kapsn rterse o da gvencededir.520[56]
bn Kayym yle dedi: Handemede mslmanlarla savamak zere krime b. Ebi Cehl,
Safvan b. meyye ve Sheyl b. Amr ile beraber Kureyten ayak takm insanlar bir araya
toplandlar. Bekr oullarndan Hmas b. Kays, Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem
Mekkeye girmeden nce ona kar kullanlmak zere silah hazrlyordu. Kars ona:
Bunlar niin hazrlyorsun? diye sordu. O:
Muhammed ve ashab iin, dedi. Kadn:
Vallahi, Muhammed ve ashabna hibir kimse ve hibir ey kar koyamaz, dedi. Hmas:
Vallahi ben onlardan bazlarn esir alp sana hizmet ettirmeyi dahi umuyorum, dedi ve
sonra u beyti okudu:
Onlar bugn gelecek olurlarsa, hasta deilim karlarna kacak gteyim.
u mkemmel silahlar: Uzun demirli mzrakla, iki azl abuka syrlan keskin kl da
yanmdadr.
Sonra Safvan b. meyye, krime b. Ebi Cehl ve Suheyl b. Amrn Handemede toplad
sava birliine katld. Mslmanlar onlarla karlanca ksa bir arpma oldu ve
mslmanlardan Krz b. Cabir el-Fihr ve Huneys b. Halid b. Rabia ehid edildi. Bunlar Hlid
b. Velidin komutas altndaydlar. Onun gittii yoldan saparak baka bir yola girdiler ve
ldrldler. Mrikler de on iki kadar l verdikten sonra dalp, kamaya baladlar.
Onlara silah getiren Hmas da kap cann zor kurtard. Gelip evine gizlendi ve karsna:
Kapy kitle, dedi. Kars onunla:
Hani dediin nerede? diye alay edince, yle dedi:
Eer sen Handemede bizim halimizi: Safvann nasl katn, krimenin nasl katn,
Ebu Yezid Sheyl b. Amrn nasl kocas ldrlm ve yetimlerle ayakta kalm bir kadna
dndn, kllarla nasl karlanp vurulduunu, bacak ve kafa taslarnn nasl
biildiklerini, onlarn, arkamzdan nasl haykrdklarn grm olsaydn beni knayacak en
kk bir sz bile bulamazdn.521[57]
520[56]
521[57]
Mslim (12/131-133) el-Cihad ves-Siyer.

Zdl-Med: (3/404-405).
269
Buharnin Abdullah b. merden rivayet ettii gibi Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
Mekkeye yukardan girdi:
Fetih gn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem terkisinde same b. Zeyd ve beraberinde
Bilal ve Osman b. Talha olduu halde devesi zerinde Mekkenin st tarafndan Mescide
girdi. Mescidin kayyumu olan Osman b. Talhaya, Kabenin anahtarnn getirilmesini emretti.
same b. Zeyd, Bill ve Osman b. Talha ile beraber Kabenin iine girdi. Orada uzun bir sre
geirdi. Sonra insanlarn arasna kt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ktktan sonra
oraya ilk nce giren Abdullah b. mer oldu. Bilalin kapnn arkasnda ayakta durduunu
grd. Ona: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem nerede namaz kld? diye sordu. Bilal,
ona Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin namaz kld yeri gsterdi.
Abdullah yle der: Bilale Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ka rekat kldn
sormay unuttum.522[58]
Prof. Dr. Ekrem el-Umer yle dedi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem putlarn yklmasn ve Beytullahn onlardan
temizlenmesini emretti. Kendisi de bizzat bu ie katlarak elindeki yay ile onlar teker teker
devirmitir. Putlar devirirken bir yandan da: Yine de ki: Hak geldi, batl yok oldu. Zaten
batl yok olmaya mahkumdur (sra, 17/81) ayetini okuyordu.
Kbede bulunan yzaltm putun tamam ykld. brahim, smil ve shk fal oku eker
ekilde gsteren resimler zaferan ile silindi. Bir rivyete gre Kbenin iinde Meryemin de
resmi vard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu resimler silinmeden Kbeye girmedi.
Sonra ieri girdi ve n iki direk arasnda iki rekt namaz kld. Kbe alt direk zerine bina
edilmitir. Kbenin kapsn arkasna alarak, iki direk solunda, bir direk sanda ve direk
de arkasnda olmak zere namaz kld. Sonra dar kt ve Kbenin anahtarn tekrar, Osman
b. Talhaya verdi. Kbenin Kayyumluu cahiliyye dneminde eybe oullarnn elindeydi,
onlarn bu konumlarn devam ettirdi. Sonra eliyle Hacerl-Esvedi selamlayarak, tekbirler,
zikirler ve kr ifadeleriyle Beyti tavaf etti. hramsz idi ve banda mifer vard. Sonra
siyah bir sark sard. Bu, umre veya hac yapmaya niyeti olmayan kimselerin Mekkeye
ihramsz olarak girebileceklerini gstermektedir.523[59]
bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle dedi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Bille Kbenin stne trmanp ezan okumasn
emretti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Eb Talibin kz mm Haninin
evine giderek ykand ve sekiz rekat namaz kld. Vakit kuluk idi. Bu nedenle, bazlar bunun
kuluk namaz olduunu sandlar. Fakat bu kuluk deil, fetih namazdr. mm Hani Kayn
biraderlerinden iki kiiye eman verdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Senin eman verdiine biz de eman verdik ey mm Hani524[60] Fetih tamamlandktan sonra
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dokuz kii hari, tm Mekkeliler iin genel af ilan etti.
Bu dokuz azl slam dmannn ise, Kbenin rtsne yapk bulunsalar dahi
ldrlmelerini emretti. Bunlar Abdullah b. Sad b. Ebu Serh, krime b. Ebu Cehl, Abduluzza
b. Hatal, el-Haris b. Nfeyl b. Vehb, Mikyes b. Subaba, Habbr b. Esved ve bn Hatalin
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem hakknda irkin arklar okuyan iki cariyesi ile
Abdulmuttalib oullarndan birisine ait bir cariye olan Sre.
Bunlardan bn Ebu Serh tekrar slama girdi. Daha nce mslman olmu ve Medineye
hicret etmiti. Fakat bir sre sonra dinden dnd ve Mekkeye gelerek mriklere katld.
imdi can tehlikeye girince tekrar mslman oldu.
krimeye gelince; hanm onun iin Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden eman ald.
Bunun zerine geri dnerek mslman oldu ve slamn gzelletirdi.
522[58]
Buhar (7/611) el-Megaz.

el-Mctemaul-Meden fi ahdin Nbvve (el-Cihad Fisebilillah) (181-182).
524[60]
Malik (1/152) Kasrus-Salat. Buhr (1/152) Kasrus-Salat. Buhr (1/559) es-Salat. Mslim (5/222)
Salatl-Msafirin.
523[59]
270
bn Hatal, el-Haris, Mikyes ve o iki cariyeden biri ldrldler. Habbar b. Esvede gelince ki
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kz Zeynebe hakaret eden ve vuran o idi - kamay
baard. Sonra mslman oldu ve slamn gzelletirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Sre ve dier cariyeye de insanlarn talebi zerine eman verdi. Onlar da mslman
oldular.525[61]
Bylece Allahn elisine vaadi gerekleti. Zafer ve fetih myesser klnd. nsanlar blk
blk Allahn dinine girdiler. Cahiliyet ve putperestlik yok oldu.
Allahn yardm ve zaferi ile mminler feraha kavutular. Allah, dinini, elisini ve mminleri
izzet ve erefe kavuturdu. Fakat tm bunlar yirmi yl sren uzun ve meakkatli bir mcadele,
cihad ve sabr maratonundan sonra gerekleti. Fakat bu byk fetihe; mcadeleleri, cihadlar,
sabrlar, davetleri hatta kan ve ruhlar ile katkda bulunan birok kahraman kimseler,
mminlerin bu zafer sevincine ortak olamadlar. nk onlar, dinin zaferi ve RabbulAleminin sancan ykselmesi iin sahip olduklar hereylerini feda ettikten sonra, Allah
yolunda ehid dmlerdi. Musab b. Umeyr, Hamza b. Abdulmuttalib, bn Revha, Sad b.
Muz, Abdullah b. Haram, Haram b. Milhan ve daha isimlerini sayamayacamz niceleri.
Fakat onlar, zafer mutluluunu gremeseler de, Allah yolundaki cihadlarnn sevabn tam
olarak aldlar. Allah ve Resulnn sevgisine mazhar oldular. Her bir mcahidin, hak ile batl
arasndaki mcadelenin nihai sonucunu grmesi gerekmemektedir. Bazlarnn eceli, onlar bu
mcadelenin daha ilk aamalarnda yakalayabilir. Bazen arzi bir yenilgi yaanr. almalarn
tam olarak karl Allahu Tealann buyurduu gibi kyamet gnndedir.
Yaptklarnzn karl kyamet gnnde size tastamam verilecektir. (Al-i mran, 3/185)
Allahtan bizi samimiyetle dinine hizmet eden, fetihlere vesile olan kullarndan klmasn
diliyoruz.
mni Dersler ve ller

1. Mekkenin fethi mslmanlar iin ok byk fetihlerin balangc idi. nsanlar slamiyette
Kureye tabi olduklar gibi, Cahiliyyede de onlara tabi idiler. Mekke irk ve putperestliin
bakenti idi. Arab kabileleri, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile Kurey arasndaki
mcadelenin sonucunu bekliyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem galip geldii
takdirde mslman olacaklar, Kurey galip gelirse de, artk Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem ile kendilerinin savamalarna gerek kalmam olacakt.
Ebu Klbe, Amr b. Selemeden onun yle dediini rivayet etti: Eyyub dedi ki Ebu Klbe
bana onunla grp sormaz msn? (Eyyub) dedi ki: Grtm ve sordum: yle dedi:
Biz insanlarn urak yerinde idik. Bize her bir binici uradnda ona sorardk:
nsanlarn durumu ne, nsanlarn durumu ne? Bu adam neci? Onlar da yle derlerdi:
Allahn elisi olduunu, kendisine vahyettiini veya yle yle vahyettiini iddia ediyor.!
Ben bunlar duyuyor ve sanki bunlar gnlmde yer ediyordu. Araplar onlarn slamn
knyordu. Fetih zaman yle dediler:
Onu kavmiyle babaa brakn. Eer o kavmini yenerse demek ki gerek bir peygamberdir.
Ne zaman ki fetih gerekleti, her kavim slama kotu...526[62]
2. Muhammed Said Ramazan yle dedi:
Bu byk fethin olaylarn dndnz zaman, bundan nce vaki olan cihad, ehdet ve
zorluklarn kymetini ve bunlardan hibir eyin boa gitmediini grm olacaksnz.
Tek bir mslman kannn damlas dahi heder olmam, mslmanlar bunca ile ve zorluklar
bouna ekmemilerdir. Tm bunlar, bu fetih ve zafer iin denen bedellerdir. te bu Allahn
kullar arasnda cari olan snnetinin gereidir. Gerek slam olmadan zafer olmazd, kulluk
525[61]
526[62]
Zdl-Med (3/411)
Buhar (7/616) el-Meaz
271
olmadan da slam olmazd. zveri, Allah yolunda zorluk ve meakkatlere katlanmadan, cihad
etmeden de kulluktan sz edilemezdi.527[63]
3. Mekkenin bar yoluyla m yoksa zorla m feth edildii hususunda alimler ihtilaf ettiler.
afi ve Ahmed, sulh yoluyla girildii, Kureyin bar temsilcisinin Eb Sfyan olduu ve
anlamann artnn, haklarnda lm fermanlar karlanlar hari evine girip kapsn
kapayan veya Eb Sfyann evine giren herkesin emniyet iinde olmasdr.
Mlik ve Eb Hanife ise Mekkeye g kullanlarak girildiini sylediler ve buna Hlid b.
Velidin Kureyin ayak takmyla yapt atmalar delil olarak gsterdiler.
Tm alimler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden hibir eyi ganimet olarak
almad, kimseyi kleletirmedii hususunda mttefiktirler. Mekkenin bar ile alndn
syleyenler iin bunun sebebi ak. Zorla alndn syleyenler ise, ganimet ve kle
alnmamasn yle yorumladlar: Mekke, Harem blgesi olmas itibariyle Allahn kullarna
vakfiyesi gibidir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem oray bu nedenle taksim etmemitir.
Baz alimler bu gr mesned kabul ederek Mekkenin arazilerinin satlmasn
yasaklamlarsa da, delil bunun hilafnadr. Allah en dorusunu bilendir.528[64]
4. bn Kayym: u balk altnda zetle unlar kaydetti: Bu azvedeki baz Fkh ve ince
meselelere iaret hususunda bir fasl
- Antlamal bir devlet, mamn riayetinde bulunan bir baka devlete harb ilan etmekle,
anlamalarn bozmu ve imama harb ilan etmi saylrlar. Bu durumda artk aralarnda bir
antlama kalmamtr. mam diledii an onlara kar taarruza geebilir.
- Bu durumda onlarn en sradan insanlarndan en ereflilerine kadar tamamnn antlamalar
geersiz saylr.
- Mslmanlar zayf, dmanlar gl olduu zaman, harb ehliyle bar antlamas
yaplabilir.
- Kafirlerin elileri ldrlmez.
- Casus idam edilir. Eer mslman ise mamn grne bavurulur ve mslmanlarn
kar ne ise ona gre karar verilir.
- Hev ve bidat ehlinin aksine, Allah, Reslu ve Dini iin kzarak, tevil yoluyla bir
mslman kfr ve nifak ile sulayan kimse bununla kfre ve hatta gnaha girmez. Bilakis
niyet ve maksadna gre sevap alr.
- Htb rneinde olduu gibi byk iyilik, irk dndaki byk gnaha kefaret olabilir.
Htbn Bedre itirak etmesi, onun casusluk gnahna kefaret olmutur.
- Mekkeye meru bir sava iin ihramsz olarak girilebilir. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem ve sahabeler fetih gn byle girmilerdir. Bunda bir ihtilaf yoktur.
- Bu kssadan Cumhurun da dedii gibi Mekkenin kuvvet zoru ile feth edildii aka
grlm olur. Bu konu da Cumhura sadece afii ve bir kavlinde Ahmed muhalefet
etmilerdir. Fakat bu kssa cumhurun grn teyid etmektedir.
- Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme kfreden, sven kimseler idam ile cezalandrlrlar.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine sven Mikyas b. Shabe, bn Hatel ve
kendisine svg dolu arklar syleyen iki cariyeye eman vermemitir. Oysa normal durumda
dman devletin kadn ve cariyeleri ldrlmez.529[65]
5- bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle devam etti:
Hadiste, Kabenin iindeki resimler silinmeden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
oraya girmedii belirtilmektedir. Bu resimli bir yerde namaz klmann kerhiyetine delildir.
- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeye banda siyah bir sark ile girdii
rivayeti gereince ara sra siyah giysiler giyilmesinin caiz olduu anlalmaktadr.
- Bu azvenin balangcnda muta serbest iken, Mekkeden kmadan yasaklanmtr.
- mm Haninin yapt gibi bir kadnn bir veya iki erkee eman verebilecei hususu.
527[63]
Fkhus-Sre (But) (282)

Bkz. Maverdnin Ahkamus-Sultaniyesi (164) ve bn Kayymn Zdl-Med (429-440).
529[65]
Zdul-Med, ihtisar edilerek (3/420-441)
528[64]
272
- Kt ve aliz bir ekilde dinden dnen kiinin, tevbeye davet edilmeden ldrlmesinin caiz
olduu anlalmaktadr. Abdullah b. Sad b. Ebi Serh, mslman olmu ve Medineye
gelmiti. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vahiy katipliini yapyordu. Sonra dinden
dnd ve Mekkeye gitti. Fetih gn, Osman b. Affan onu biat etmesi iin Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin yanna getirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, o gn
uzun sre onun biatn kabul etmedi. Sonra kabul etti ve etrafndaki mslmanlara yle
kt:
Ondan biat kabul etmediim sre zarfnda sizden biriniz kp da onun boynunu vurmal
deil miydi? Adamn birisi:
Bana gznle iaret etseydin ya, ey Allahn Resul, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
Bir peygamberin gzleriyle ihanet etmesi yakmaz buyurdu.530[66]
530[66]
Zdl-Med, ihtisar edilerek (3/458-464), Hadisi rivyet edenler: Eb Davud: (2666) el-Cihad, (4337) elHudud, Nes: (7/105-106) Tahrimud-Dem, Hakim (3/40) el-Meaz. Hkim, Zehebi ve Albani sahihledi.
Hattab tefsirinde yle dedi.
Gz hainlii kalbinde insanlara izhar ettii eyin aksini gizlemektir. Dilini tutup, bunu gzyle iaret ederse
ihanet etmi olur. Bu ihanetin zuhur mahalli gz olduu iin gz ihaneti denilmitir.
273
16- HUNEYN AZVES VE TAF KUATMASI
274
275
A- HUNEYN AZVES
Yce Allah yle buyurdu:
Andolsun ki Allah, birok yerde ve Huneyn gnnde size yadm etmiti, hani okluunuz size
kendinizi beendirmiti, fakat sizden hibir eyi gidermemiti. Yeryz btn geniliine
ramen size dar gelmiti, sonunda gerisin geri kamtnz. Sonra Allah, Resul ile mminler
zerine sekinetini indirdi, sizin grmediiniz ordular indirdi de kafirlere azap etti. te bu, o
kafirlerin cezasdr (Tevbe: 9/25-26)
Cabir b. Abdillah -Radyallahu anhuma-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Mekkenin fethini tamamladktan sonra Huneyne doru harekete geti.
Malik b. Avf en-Nasr, Nasr ve Csen kabilelerini, Hilal oullarn, Amr b. Asm oullarndan
bazlarn iine alacak ekilde ve mttefii kabilelerinden bir ordu oluturdu. Sonra yanna
kendisinin ve kavminin tm mal ve oluk-ocuunu alarak Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme doru harekete geti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onun bu faaliyetlerini
haber alr almaz. Abdurrahman b. Eb Hadred el-Eslemyi bilgi toplamak zere grevlendirdi
ve ona:
Git aralarna gir ve onlar hakknda bize bilgi topla buyurdu.
Abdurrahman b. Ebi Hadred gidip onlarn arasna girdi ve ilerinde bir veya iki gn kaldktan
sonra gelip toplad istihbarat Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bildirdi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem meri yanna ararak ona, Abdurrahman b. Eb
Hadredin getirdii haberlerini anlatt. mer:
bn Eb Hadred yalan sylyor, dedi. bn Eb Hadred:
Ey mer, sen imdi beni yalanlyorsun ama, daha nce benden hayrl olan zat da
yalanlamtn dedi. mer:
Ya Raslallah bn Eb Hadredin dediini iitiyor musun? Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem:
Ey mer daha nce sapklkta idin de Allah seni doru yola iletti buyurdu.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra Safvan b. Umeyyeye adam gndererek ondan
elindeki silahlar istedi. Safvan:
Bunlar gasp ederek mi alacaksn ey Muhammed dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
Bilakis, krlan ve yetirilenleri tazmin etmek zere emanet olarak istiyorum buyurdu.
meyye ona istedii silahlar verdi.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra harekete geti.531[67]
bn shak yle dedi: Bana bn ihab ez-Zuhr, Sinan Ebu Sinan ed-Dulden o da, Ebu Vkid
el-Leysiden el-Haris b. Malikin yle dediini anlatt: Bizler Cahiliyeden henz yeni km
kimseler olarak Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber Huneyne hareket ettik.
Kurey kafirleri ve dier Araplarn Zatu Envt dedikleri byk ve yeil bir aa vard. Her
yl buray ziyaret ederek dallarna kllarn asar, glgesinde kurbanlar keser ve bir gn
boyunca ona takdis ederlerdi.
Rvi dedi ki: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber yrymz devam
ettirirken byk ve yeil bir aa grdk.
Rvi der: Yolun kenarlarnda bardk:
531[67]
el-Hkim (3/48) snad sahihtir, dedi. Beyhak (6/89) Eb Dvudun tahri ettii bir baka yolu daha vardr
(5453) el-care. Ahmed (6/465) el-Hakim. (2/47) el-Albani sahihledi, Zdl-Medn muhakkiki ise hasendir
dedi.
276
Ya Rasulallah onlarn bir Zatu Envat olduu gibi bize de bir Zatu Envt yap Raslullah
Allahu Ekber! Nefsim elinde olana yemin olsun ki Musann kavminin Musaya sz gibi bir
sz sylediniz. Onlarn ilahlar olduu gibi bizim iin de bir ilah yap! dediler. Musa:
Gerekten siz cahil bir toplumsunuz dedi Bu mmetlerin adetleridir. Sizlerde ncelkilerin
adetlerine uyacaksnz.532[68]
Kurtub yle dedi: Hani okluunuz size kendinizi beendirmiti... kavli ilahisinin iaret
ettii okluk: 12 bin kii denildii gibi, 11 bin 500 veya 16 bin kii de denilmitir. Bazlar
Bugn artk say azlndan yenilmeyiz demiler ve okluklarna gvenmilerdir. Savan
balangcnda mslmanlar yenilir ve geri ekilir olmularsa da sonra Seyydul-Murseln
Sallallahu aleyhi vesellemin bereketi ile zafer mslmanlarn olmutur. Allahu Teala bu ayeti
kelimede zaferin, say okluu ile deil, Allahn yardm ile olduunu beyan etmitir. Yce
Allah yle buyurdu:
Allah size yardm ederse, artk size stn gelecek hikimse yoktur. Eer sizi brakverirse,
ondan sonra size kim yardm eder? (Al-i mran, 3/160)
Mslim, Kesir b. Abbas b. Abdulmuttalibden rivayet etti. O, Abbasn yle dediini syledi:
Huneyn gn ben Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile birlikte harpte bulundum.
Mslmanlarla kafirler kar karya gelince, mslmanlar srtlarn dnp katlar. Yalnz
kalan Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem korkusuzca byk bir cesaret ve kahramanlkla
katrn dmana doru srd. Ben hzlanmasn nlemek amacyla katrn yularndan
tutuyordum.
Ebu Sfyan b. el-Haris ise onun zengisinden tutmu nlemeye alyordu. Bunun zerine
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Ey Abbas, aa altnda beyat edenleri; (yani Rdvan beyatinde bulunanlar kast ediyor)
ar! Abbas -ki sesi kuvvetli biriydi- dedi ki: Avazmn ktnca yle bardm:
Semure ashab nerede?
Vallahi sesimi duyduklarnda onlarn dnleri srn yavrularna kar duyduklar sevgi ve
efkati andryordu. Bu arya yle cevap verdiler:
Lebbeyk lebbeyk: geldik geldik
Sonra dmanlarn zerine amansz bir ekilde hcum edip savatlar. Sonra Ensara
seslenildi:
Ey Ensar topluluu! Ey Ensar topluluu! Daha sonra bu ar el-Haris b. elHazrecoullarna tahsis edildi.
Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem dmana saldrmak zere katrnn
stnde yle bir bakt ve
te bu, tandrn kzt zamandr buyurdu.
Sonra bir avu ta alp kafirlerin yzlerine doru yle syleyerek att:
Muhammedin Rabbine yemin olsun bozguna uradlar Gittim baktm, hakikaten harbin
durumu aynen onun dedii gibi. Vallahi o, kafirlere ta atmaktan baka bir ey yapmamt.
Artk onlarn kuvvetlerinin zayfladn ve durumlarnn bsbtn bozulduunu
grebiliyordum.533[69]
Ayn ekilde bn shaktan yle rivyet edildi: Adamn biri Bere -Radyallahu anh-a gelip:
Ey Ebu Umara, Huneyn gn hepiniz kam mydnz? diye sordu. Bere cevap verdi:
Ben, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin kamadna tanklk ederim. Lakin askerler
iinde ykleri hafif olanlar ile zrhsz olanlar Hevazinin bir kanadna doru yrdler.
Halbuki bu mevkide oku kimseler vard. Onlar ekirge srs gibi hep birden ok yamuruna
tuttular. Bunun zerine daldlar. Bylece dman, Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme
532[68]
el-Camiu Li Ahkamil-Kuran. (2939) Rivyet edenler: Tirmiz (9/27-28) el-Fiten, Ahmed (5/218) bn Eb
Asm, Kitabus-Snnet (76). Tirmiz: Bu hadis hasen sahihtir. el-Albani snad hasen, ricali sikat ve Yakub b.
Humeyd hari Buhr ve Mslimin ricalidir. Yakubda az bir zaaf vardr dedi.
533[69]
Mslim (12/113-117) el-Cihad ves Siyer.
277
yneldi. Eb Sfyan b. el-Haris Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin katrnn yularndan

ekiyordu. Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem indi, dua etti ve Allahtan yardm istedi.
yle diyordu:
Yalan yok, ben Peygamberim.
Ben Abdulmuttalibin oluyum.
Allahm yardmn bize indir.
Bere dedi ki: Sonra onlar saf yapt. Vallahi harp kzp herhangi bir sknt ile kar karya
kaldmz zaman Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin arkasnda durarak kendimizi
korumaya alrdk. imizde hakikaten en cesur ve kahraman olanmz da Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem in hizasnda durabilen kimse idi.534[70]
bn shak yle dedi: Mrikler bozguna uraynca kamaya baladlar. lerinde Malik b.
Avfn da olduu bir grup Taife snd. Bazlar Evtasda topland, bir ksm da Nahleye
doru katlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Evtasta toplananlarn zerine Eb
Amir el-Ear komutasnda bir ordu gnderdi. Burada kan atmada Eb Amir kendisine
isabet eden bir ok ile ehid oldu. Ondan sanca kardeinin olu Eb Musa el-Ear ald ve
kesin galibiyet salayp, amcasnn katilini ldrnceye kadar onlarla savat ve onlar
yenilgiye uratt.535[71]
Eb Derd babasndan rivayet etti: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Huneynde dman
hazimete urattktan sonra kaan dman birliklerini takip iin Eb Amiri bir ordunun
banda Evtasa gnderdi. Eb Amir orada Dureyd b. Simme komutasndaki mrik
ordusuyla karlat. Dureyd ldrld ve ordusu kesin bir yenilgiye uratld. Eb Musay
Eb Amir ile Bereber gnderdi. Cenoullarndan bir adam att ok ile Eb Amiri
dizinden yaralad. Yaralandn grr grmez onun yanna gittim ve
amcacm seni kim yaralad, bana gster, dedim. Bir adama iaret ederek
ite beni yaralayan u adamdr, dedi. Amcam yaralayan adam grr grmez zerine
saldrdm. O, benim kendisine saldrdm grnce, arkasn dnp kamaya balad peine
dtm, bir yandan da ona yle baryordum:
Kamaktan utanmyor musun? Sen arap deil misin? Nihayet adam kamaktan vaz geti.
Karlkl arpmaya baladk. Kl ile vurup onu ldrdm. Sonra Eb Amirin yanna
gitim ve ona
-Allah seni yaralayan adam ldrd, dedim. Bana
u oku dizimden ek, dedi. ektim ve yara yerinden su boalmaya balad. Bana:
Ey kardeimin olu, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna git, benden ona selam
syle ve yle de:
Eb Amir, senden onun iin istifar etmeni diliyor Rvi anlatyor: Eb Amir beni,
ordunun bana geirdi. Sonra aradan fazla gememiti ki ald yarann etkisiyle ld.
Savatan sonra Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yanna dndm ve huzuruna girdim.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem o srada, hasrdan rlm ve zerine ilte serilmi bir
somya zerinde yatyordu. Hasr rgleri, kendisinin srtna ve yanlarna iz yapmt. Ona
sava ve Eb Amirin ldrld haberini verdim ve:
Bana, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem e syle benim iin istifar etsin dedi, dedim.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem su istedi, onunla abdest ald ve sonra
Ya Rabbi onu kyamet gnnde birok kulunun veya insann stnde kl dedi. Ben:
Ya Resulallah, benim iin de balanma talebinde bulun, dedim. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
Ey Allahm Abdullah b. Kays mkerrem bir yere girdir buyurdu. Eb Berde yle dedi.
Bu dualardan biri Eb Amir, dieri Eb Musa iindir.536[72]
534[70]
Mslim (12/120-121) Nevevi yle dedi: Tandrn kzmasndan maksat savan iddet ve scakl
anlamndan kinayedir.
535[71]
Sretu bni Hiam Ravdl-Unuf ile beraber (4/128-129).
536[72]
Mslim (16/59-60) Fadailus-Sahabe, Buhar (7/637) el-Meaz ve muhtasar olarak (6/94-95) el-Cihad.
278
bn Kayym -Rahimehullah- yle dedi: Bu azvede 6 bin kle, 24 bin deve, 40 binden fazla
koyun, 4 bin ukiye gm ganimet elde edilmi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem on
ksr gece boyunca mslmanlar toplanncaya kadar onlar taksim etmemitir.
Sonra taksime mallardan balad. lk nce kalplerini sndrmak istedii kimselere pay verdi.
Eb Sfyan b. Harbe 40 ukiye ve yz deve verdi. Eb Sfyan olum Yezide deyince, 40
ukiye ve yz deve de ona verildi. Eb Sfyan: Olum Muaviye deyince, yz deve de ona
verildi. Sonra Eb Sfyan yz deve daha isteyince, ona yz deve daha verildi. Nadr b. elHaris b. Keldeye 100 el-Al b. Harise es-Sekafiye 50, Abbas b. Mirdasa 40 deve verdi.
Abbas b. Mirdas bu hususta bir iir okuyunca ona 60 deve daha vererek yze tamamlad.
Sonra Zeyd b. Sabite insanlar ve koyunlarn saylmasn emretti, sonra bu sayma gre
taksimat yapld. Her piyade mcahide 4 deve, 40 koyun, her svariye ise 12 deve, 120 koyun
taksim edildi.537[73]
Enes b. Mlik -Radyallahu anh-den O, yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
Kureyten baz adamlara yzer deve verince, Ensardan birtakm insanlar yle dediler:
Allah, Resuln balasn, Kureye veriyor, bizi terkediyor, oysa kllarmzdan hala
onlarn (Kureyin) kanlar damlyor.
Bu sylenti Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme nakledilince, hemen Ensara bir haber
gnderip onlar bir araya toplad ve yle buyurdu.
Sizlerden neler duyuyorum? Ensarn fakihleri (ince anlay sahipleri) yle dediler:
Bunu akl banda olanlarmz sylemedi, gen olan birtakm deneyimsizler syledi.
Bunun zerine yle buyurdu:
Ben ganimeti henz mslman olmulara veriyorum ki, onlarn gnllerini dine daha iyi
sndraym. nsanlar dnya mal ile evlerine gitsinler; siz de Allah Resul ile evlerinize
dnn bundan honut deil misiniz? Vallahi sizin kendisiyle dndnz, onlarn dndkleri
eylerden daha hayrldr.
Evet ey Allahn Resul, biz honut olduk, dediler. Sonra yle buyurdu:
Siz benden sonra ok byk bir zenginlikle karlaacaksnz. Allah ve Raslyle Havznda
buluuncaya kadar sabredin! Enes dedi ki: Ancak biz sabredemedik538[74] Daha sonra
Hevazin kabilesi mslman olmu olarak geldiler ve Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemden esirlerini ve mallarn geri istediler. Raslullah da onlar kadn ve ocuklar ile
mallar arasnda muhayyer brakt. Kadn ve ocuklarn tercih ettiler.
Urve b. Zbeyr, Mervan ve Misver b. Mahremenin kendisine yle haber verdiklerini
syledi:
Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme Hevazinin mslman olmu heyeti gelip harpte
kendilerinden ganimet olarak alnan mal ve esirlerini geri istediler. Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem onlara yle buyurdu.
Benim yanmda u grdnz askerler vardr. (Onlardan hepsinin de bu mallarda hakk
vardr.) Sizlerden en houma gideni doru olandr. Dolaysyla ya esirlerinizi veya
mallarnz tercih edin. Ben sizi ok beklemitim.
Evet gerekten de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlar belki mslman olarak gelirler
diye on ksr gece beklemiti.
537[73]
Zdl-Meddan zetle Hfz yle dedi: Bu ihsan ve ikram ile ilgili olarak Abbas b. Mirdas es-Selmi,
Ahmed, Mslim, ve Beyhaki ed-Delailde Ubabe b. Rfaa b. Rafi b. Hadic, dedesi Rafi b. Hadic yoluyla yle
rivayet etti: Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- Huneyn ganimetlerinden, kalplerini sndrmak istedii
kiilere yzer deve verdi. Ebu Sfyan b. Harb, Safvan b. Umeyye, Uyeyne b. Hsn, Malik b Avf, Akra b. Habis,
Alkame b. Ulaseye yzer deve verdi. Abbas b. Mirdasa yz deveden az verince u iiri okudu ve ona da verilen
devlerin says yze tamamland:
Bana Uyeyne ve Akradan daha az veriyorsun. Benden fazla verdiin Hsn ve Mirdas da benden stn
deillerdir. Ben onlardan daha deersiz biri deilim. Senin bugn alaltn kii bir daha da hi ykselmez!
Fethl-Bar (7/652).
538[74]
Buhar (7/649-650) el-Meazi.
279
Kendilerine iki eyden ancak birisi verileceini anlayan Hevazin Heyeti Esirlerimizi
seiyoruz dediler.
Sonra Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem, mslmanlar iinde ayaa kalkp Allaha
gerei gibi hamdu sena ettikten sonra yle buyurdu:
Bu kardeleriniz bize tevbe etmi olarak geldiler. Ben esirlerini kendilerine geri vermeyi
uygun buldum. Kim karlksz olarak bunu yapmay isterse yapsn nsanlar:
Gnlmz buna ho ve razdr, ey Allahn Resul, dediler. Onlara yle dedi:
Hanginizin izin verip, hanginizin vermediini kestiremiyorum. Bu nedenle gidin de iinizi
daha iyi bilen bilgeleriniz gelsinler. Gittiler, kabilelerin bilgeleri, kendi topluluklar ile
grtler ve gelip:
Raz olup izin verdiler dediler. Rvi: te, Hevazin esirlerinden bana ulaan bilgi
budur.539[75]

1- bn Kayym -Rahimehullah- zetle yle diyor:.
Bu azvenin kapsad baz fkh meseleler ve ince hikmetler:
Allahu Teala Rasulne Mekkeyi feth ettii takdirde, insanlarn blk blk onun dinine
gireceklerini ve tm Araplarn ona boyun eeceklerini vaad etti ki o vaadini yerine
getirenlerin en saddr. Ne zaman ki byk fetih tamamland, Yce Allahn emrinin yerine
gelmesi, Resuln ve dinini aziz mslmanlar muzaffer klmas ve mallarnn mslmanlara
fetih hediyesi olmas hikmetleri gereince Hevazin kabilesi ve ona tabi olan birtakm
kabilelerin kalpleri slama girmekten alkonuldu. slama kar savamak zere harekete
getiler. Allah onlarn kalplerini mslmanlara kar savamak duygusuna yneltti ve yine
onlarn kalplerine sahip olduklar tm mallarn ve oluk ocuklarn sava meydanna getirme
duygusu att. Bylece Allah, onlarn tm mal ve nimetlerini kendi ordusu ve hizbi iin ziyafet
ve keramet kld. Mrikler hezimete urayarak sava meydannda kadn, ocuk ve mallarn
brakp katlar. Mslmanlar onlarn kadn ve ocuklarna dokunmadlar. Allah da onlara
kalplerine mslman olma duygusu verince mslman olarak Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanna geldiler ve slam olmann bereketiyle kadn ve ocuklarna yeniden
kavutular. Mallar iin ise gkten yle bir teselli geldi:
Eer Allah sizin kalbinizde bir hayr olduunu bilirse, sizden alnandan daha hayrlsn size
verir ve sizi balar. nk Allah ok balayan, ok merhamet edendir (Enfal, 8/70).
- Yce Allah bu sava ile, zafer ve byk ganimetlerle Mekkelilerin gnln okam ve fetih
nedeniyle duyduklar krgnl gidermi, onlar sevince bomutur.
- Devlet Bakan, dmanlarla sava iin, mriklerden silah ve kar gereleri alabilir.
- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Safvandan harp malzemelerini ve krlan ve
yitirilenleri tazmin artyla ald. Bunun emanet meselesinde iki er kural m yoksa,
aynsyla tazmini haber vermek mi olduu hususunda alimler ihtilaf etmilerdir.
Dmann gcn krmak veya etkisiz hale getirmek iin kii tarafndan atnn veya bineinin
aya kesilebilir. Bu, hayvanlara eziyet yasa dairesine girmez. Ali -Radyallahu anhdman sancaktarn ldrebilmek iin onun devesinin ayan kesmitir.
Yine bu azvelerde birok nebev mucizeler ve rislet ayetleri gereklemitir. Bunlardan biri
de herkesin kat sava meydanndan Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in tek bana
sebat ediidir.
- Dier baz mucizeleri ise Allahn onun att bir avu dolusu kumu tm dmanlarnn
gzne isabet ettirmesi ve Allahn bu savata mminlere destek olarak, onlarla beraber
539[75]
Buhr, (7/627-628) el-Meaz, Eb Dvud (2676) el-Cihad.
280
arpan melekler gndermesi. yle ki mrikler ve baz mminler bu melekleri gzleriyle

grmlerdir.
- mamn elde edilen ganimetleri hemen datmayp, kafirlerin mslman olmalarn
beklemesi ve mslman olduktan sonra, onlardan alnan mal ve esirleri, onlara geri iade
etmesi caizdir. Bu, ganimet sadece elde edilmekle deil, ancak taksim edildikten sonra mlk
edinilebilir grndeki fkhlara delildir.
- Bu azvede Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Kim bir dman ldrdn ispat ederse, onun zerindekileri alabilir540[76]
Bundan nceki baka bir savata da byle buyurmutu. Alimler, bu hakkn eran m yoksa
artl olarak m tahkik ettii hususunda ihtilaf etiler. Ahmedden her iki gr te rivyet
edildi.541[77]
2- Ksim Rahmetulllahi aleyh Hani Huneyn gn okluunuz size kendinizi
beendirmiti... ayeti hakknda yle dedi: Bazlar yle dediler: Ayet, sadece Allaha
gvenip dayanmak gerektiini gsterir. Ayrca bu kssa, mminlere ho ve latifeli
davranmann, savata kafirlere akl savurmann ve onlar korkutacak lklar atmann
cevazn gsterir.
- Yevme Huneyn Nasarakuma matuf muzmar ile mensup olduu sylenmitir. Yani
Nasarakum Yevme Huneyn: size Huneyn gn yardm etti.
ihb yle dedi: Yevme Huneyn atf Meliketuhu ve Cibril minvalinde olur. Sanki yle
denilmektedir: Nasarakumullahu fi Evkatin Kesiratin ve fi Vakti cabikum Bi Kesratikum
Allah size birok yerde ve kendinizi beendiiniz zaman da size yardm etti.542[78]
3- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, slama yeni girmi olan veya henz girmeyen
Kurey liderlerine, elde ettii ganimet mallarndan bol bol vererek onlarn kalplerini slama
sndrmtr. Zira onlarn kalpleri dnya mal ile dolu idi ve onlara sevdii eylerden bol bol
verildi. Ensar ve Muhacirin kalpleri ise Allah ve Resulunn sevgisi ile ve savap arzusuyla
doluydu. Bu nedenle onlara da sevdii eyleri verdi. Bu hikmeti anlayamayan baz Ensar
genleri Allah, Raslullah balasn kendi kavmini kayryor anlamna gelebilecek szler
sylediler. Durum onlara anlatlnca, kendi paylarna raz ve honut oldular. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin atalarnn yurdunu terkedip onlarla Medineye dnmesi pay, an
ve eref olarak onlara yetti.
Mellefetu Kulubihim denilen, slama kazandrlmak istenen kiiler, kendilerine yaplan bu
ikram ve ihsanlardan olduka etkilendiler. Hatta Safvan b. Umeyye yle demitir:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, benim iin insanlarn en nefret edileni olduu halde,
Huneyn ganimetlerinden bana vermeye devam etti. Hatta yle ki, bana, ondan daha sevimli
bir Allahn kulu kalmad.543[79]
4- Prof. Dr. Ekrem Ziy el-Umer, Huneyn azvesinden istinbat edilen hkmler hususunda
yle dedi: Sahip olduunuz cariyeler mstesna, evli kadnlar(la evlenmeniz) de size haram
klnd. (Nisa, 4/24) ayeti kerimesi evli esir kadnlarla ilgili hkm beyan iin Evtas
Harbinde nazil oldu. Esir alnan evli erkek ve kadnlar birbirlerinden ayrld. Ayet iddetlerini
tamamlamalar halinde, bu kle kadnlarla ilikiye girmenin caiz olduunu aklad. Zira,
onlar ile kfir kocalar arasnda, kle alnmalar anndan itibaren ayrlk vuku bulmaktadr.
ddetleri ise hamile olanlarn dourmalar, hamile olmayanlarn ise hayz grmeleri ile olur.
540[76]
Buhr (7/631-632) el-Meaz, Mslim (12/50) el-Cihad. Eb Dvud (2700) el-Cihad. Mlik, Muvata:
(2/454, 445)
541[77]
Zadul-Med: zetle (3/477-494
542[78]
Mehsinut-Tevil. (8/160)
543[79]
el-Mctemaul-Meden fi Ahdin-Nbvve. (224) ve Bkz. Tefsiru bn Kesir (1/473)
281
B- TAF AZVES
Prof. Dr. Ekrem Ziya el-Umer yle dedi:
Mslmanlar Hevazini dattktan Nahle ve Evtasta pelerine dp onlar yenilgilere
urattktan sonra, canlarn kurtarabilenler liderleri Malik b. Avf Nasr ile beraber Sakif
kabilesinin ikamet ettii Tif kentine sndlar. Tif, dalk bir mevkide idi ve ehir gl
surlar ve kalesi ile nlyd. Sakif kabilesinin, kendilerine bir yl yetecek erzak depoladktan
sonra kapattklar kaplardan baka, kente giri yoktu. Sakif erzak depolam ve savunma iin
gerekli tedbirleri almt. Bylece bir yl srebilecek bir kuatmaya dahi dayanabilecek
durumdaydlar. slam ordusu Taife, evvalin yirmilerinde, evvalin onunda balayan ve bir
haftadan daha ok sren Huneyn, Nahle ve Evtasi savalarnn yorgunluundan sonra fazla
dinlenmeden ulatlar.
Mslmanlar, Urve b. Zbeyr ve Musa b. Ukbenin rivayetlerine gre on ksr gn Tifi
muhasara ettiler. Urveden gelen bir rivayette kuatmann tam olarak yarm ay srd
belirtilmektedir. Bu ekildeki Mrsel rivayetler, hccet tekil etmese de Urve ve Musann
rivayetleri, meazi kitaplar iin ok nemli olup o ikisi rivayetler ynnden en gvenilir ve
salam kimselerdir. Onlarn rivayetleri, tarihi olaylara uygundur.544[80]
Abdullah b. Amrdan: Raslullah Tif ehlini kuatp, onlardan birey elde edemedii zaman:
naallah biz yarn yola kacaz buyurdu. Bu onlarn arna gitmi olacak ki yle
dediler:
Fethetmeden mi gideceiz?
Bunun zerine sabahleyin saldrn buyurdu. Hcum ettiler, biroklar yaraland. Yine
naallah yarn gideceiz dedi. Bu sz onlarn ok holarna gitti. Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellemde onlarn bu haline gld.545[81]
Nevev yle dedi: Bu hadiste, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin amac, Taif kalesinin
ve savunmasnn gl olmas nedeniyle, fethinin zor olduunu grerek, kuatmay kaldrarak
ashabn trl eziyetlerden kurtararak, onlara olan merhametini gstermesidir Bununla
beraber Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem burann, daha sonra, meakkatsizce fethinin
myesser klnacan biliyor veya tahmin ediyordu. Ashabnn cihad ve kuatmay srdrme
arzusunu grnce, kalmaya ve savamaya karar verdi. Fakat onlarn yaralanmalar zerine
onlara olan efkatinden, tekrar dnmeye karar verdi. Sahabeler de, fethin zorluunu iyice
anladklarndan Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu geri dn kararndan mutlu
oldular. Onlar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin grnn, kendi grlerinden daha
doru, uygun ve yararl olduunu grp, geri dnme kararna sevindiler. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem de onlarn byle sratle karar deitirmelerine arp glm
olabilir. Yce Allah en dorusunu bilendir.546[82]
Hafz da yle dedi: bn Eb eybenin yanndaki bn Zbeyrin mrselinde yle dedi:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tifi muhasara ettii zaman ashab yle dedi:
Ya Rasulallah, Tifin oklar bizi yakmakta, Allaha onlarn aleyhine dua et Raslullah
Allahm, Sakife hidayet et buyurdu.547[83]
544[80]
el-Mctemaul-Medeni (309-310)
Mslim, (12/122-123) el-Cihad ve Siyer, Buhar (7/640) el-Meaz.
546[82]
Nevevnin Sahih-i Mslim erhi. ((12/124)
547[83]
Ahmed (3/343), Tirmizi (13/293) el-Menakib, Tirmiz: Bu hadis hasen, sahih ve garibtir, dedi. Camiul
Usulun tahkikinde de bu hadiste Ebu Zbeyrin ananesi vardr, dedi. el-Albani, muhtemelen bu illet nedeniyle,
bu hadisi Tirmiznin sahihleri arasnda zikretmedi.
545[81]
282
Tarihilerin dediine gre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Taiflilerin kendilerine bir
yl yetecek azk depo edip, savunma tedbirlerini almalar ve mslmanlara mancnklarla
kzgn demir paralar atarak biroklarn yaralamalar zerine, fethin gereklemesinin zor
olduunu grp Nevfel b. Muviye ed-Deyli ile istiarede bulundu. Nevfel yle dedi: Onlar
deliklere saklanan tilki gibidirler. Balarnda beklerseniz ele geirirsiniz, kendi halerine
braktnz takdirde de size zarar veremezler. Bundan sonra Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem kuatmay kaldrp, dnmeye karar verdi. Enesin Mslimde rivayet edilen hadisine
gre kuatma 40 gn srmtr. Fakat siyer alimleri bu hususta ihtilafldrlar. Kuatmann 20,
10 ksr, 18, 15 gn srdn syleyenler olmutur.548[84]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tifde bulunan klelere, kaleden kp mslmanlara
katlan herkesin zgr olacan ilan etti. Aralarnda Eb Bekre es-Sekafnin de bulunduu,
23 kle kaleden gizlice kap mslman oldular ve zgrlklerine kavutular.549[85]
bn Kayym yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Tif seferine bir cemaat de
katld. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha sonra Tifden Ciraneye giderek Umreye
niyet etti ve Mekkeye ihraml girdi. Umre yaptktan sonra Medineye dnd.550[86]
man Dersler ve ller:

1- bn Kayym -Rahimehullah- yle dedi: Erkein, ailesi ile beraber savaa gitmesi caizdir.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu azvede hanmlar Umm Seleme ve Zeynebi de
yannda gtrmtr.
- Dmana kar, sava olmayan kadn ve ocuklarn lmne neden olsa da, mancnk gibi
silahlar kullanmak caizdir.
- Bir kle mriklerden kap, mslmanlara snd zaman hr olur. b, Sakiften bir
adamdan yle rivayet etti: Sakif kuatmasnda, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden
klemiz olan Eb Bekreyi bize geri iade etmesini istedik. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onu bize iade etmeyi reddetti ve yle buyurdu: O, nce Allahn sonra Rasulnn
azatlsdr.551[87]
bn Mnzir yle dedi: Ondan ilim alan tm alimlerin gr bu istikamettedir.
mam, bir kaleyi kuatp, orann fethi myesser olmad takdirde, ayet mslmanlarn kar
kuatmay sona erdirmeyi gerektiriyorsa, sona erdirebilir. Zorlua sabretmeyi terk etmek,
faydann zarara daha tercih edilir pozisyonda, maslahat olduu durumlarda szkonusudur.
- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Mekkeye girerken Ciranede ihrama girerek Umre
yapmtr. Tif ve o istikametten gelenler iin, snnet olan ihram yeri burasdr. Ancak,
gnmzde ilimden nasibi olmayan baz kimselerin Mekkeden kp, yeniden ihram giymek
iin Cirneye giderek orada tekrar Umre ihramna girmelerinin asl esas yoktur. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem byle yapmam ve hibir alim de buna cevaz vermemitir.
- Allah, Resulnn Sakif iin yapt duay kabul ederek onlar slamla ereflendirdi.
Sakifin slama ve mslmanlara kar savamasna ramen Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem, Allahn kullarna olan merhameti nedeniyle onlarn aleyhine deil, hidayet
bulmalar iin dua etmitir.552[88]
548[84]
Fethul-Bar (17/641).
el-Mctemaul-Medeni fi Ahdin-Nbvve (212). Bu say sahih rivayetlerle sabittir. Ebu Aliye veya Ebu
Osman el-Hindhiden: yle dedi: Sad ve Ebu Bekrenin Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-den rivayet
ettiklerini iittim Asm yle dedi: Senin yannda, sana yetecek iki adam ehadet etti, Evet, dedi. Bunlardan ilki,
Allah yolunda ilk ok atand; dieri ise Tifde Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in yanna inen 23 kiiden
birisidir. Buhar (7/642) el-Megazi.
550[86]
Zdul-Med (3/498)
551[87]
Ahmed (6/168-310) Zdul-Med muhakkiki, bu hadisin ricali Sikattir, demitir.
552[88]
Zdul-Meddan ksaltlarak (3/503-505)
549[85]
283
2- Tif azvesinde, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem muhanneslerin (kadna benzeyen

erkeklerin) yabanc kadnlarn yanna girmesini yasaklad. Bu yasaa, Buharnin mm
Selemeden rivayet ettii u olay neden olmutur: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
mm Selemenin yanndayd. Evde muhannes vard. O muhannes, mm Selemenin
kardei Abdullahtr. Eb beyye dedi ki:
Ey Abdullah, Allah yarn Taifin fethini myesser klarsa, sana Gaylann kzn almaya
bak!. O, drt bkmle karlar, sekiz bklm ile arkaya gider Bunun zerine Peygamber
Bunlar sizin yannza girmesin.553[89]
Hafz yle dedi: Zhrnin Urveden, onun da Aieden yapt Mslimin rivyetinde
balangc yledir:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hanmlarnn yanna bir muhannes girmekteydi.
Onlar onu, kadnlarn avretlerine ilgisiz adamlardan sayyorlard. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem bir gn hanmlarndan bazlarnn yanna girdiinde, o muhannes, kadn tavsifi
yapyordu...
Muhannes, sz ve davranlarnda kadnlara benzeyen erkeklerdir. Eer bu durum onun
yaratlndan kaynaklanyorsa, bundan dolay onu knamaya mahal yoktur. Bu durumunu
dzeltmek iin almas gerekir. Eer bunu kasten yapyorsa, knanr. Fuhu yapsn veya
yapmasn bu kimselere muhannes denilir. bn Habib yle dedi: Muhannes, fuhu yapt
bilinmese de kadnlara benzeyen erkeklere denilir.554[90]
3- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin emrine teslimiyetin bereketi. Kulun; Allahn ve
Resulnn seimine aykr seimde bulunmamas, imann gereindendir:
Allah ve Resul bir ie hkm verdii zaman, inanm bir kadn ve erkee, o ii kendi
isteklerine gre seme hakk yoktur. Her kim Allah ve Resulne kar gelirse, apak bir
sapkla dm olur. (Ahzab, 33/36).
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tif kuatmasnn kaldrlmasn emrederek
naallah yarn dneceiz dedii zaman, ashab
Onu fethetmeden mi dneceiz dediler. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem onlara, uygulamal bir eitim dersi vermek iin:
O halde sabah erkenden saldrn buyurdu; Sabah erkenden saldrdlar ve biroklar
yaraland. Sahabeler hemen, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin emrine yapmann
bereketini anlayarak ertesi gn Yarn dneceiz buyurduu zaman, bu onlarn holarna
gitti. Bu tabloda, kendi akl, gr ve arzularn, stadlarnn grlerini Raslullahn emrine
tercih edenler, davet maslahatn Onun emirlerine muhalefette arayanlar iin ibretler vardr.
Bu, Hudeybiye Sulhunda da byle olmutur. Baz sahabeler maslahatn, Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin yapt anlamann hilafnda olduunu zannetmiler, fakat daha
sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, onun sz ve eylemlerinin bereketi aa
kmtr. Bir konudaki grn zirvesi akl ve bak ynnden iyi olmasdr. Akl eksik,
eriat ise kmil olduuna gre srekli thmet altnda olann akl olmas gerekir. Zira naks,
kmil iin hkmde bulunamaz. te Selef yntemi ile, heva ve bidat ehlinin yntemi
arasndaki en zl fark bu husustur.
Ayn ekilde akledildii ne srlenler nakledilenlere, akli bak asn, er nassa tercih
edenlerin yollarnn en azndan Allaha ve Resulune kar irkin bir davran iinde olduu
aikardr. Allahu Tel yle buyurdu:
Ey iman edenler, Allahn ve Resulnn huzurunda ne gemeyin. Allahtan saknn.
phesiz Allah iitendir, bilendir. (Hucurat: 49/1)
553[89]
554[90]
Buhar (7/649) el-Meaz (9/245) en-Nikah.

Fethul-Bar (9/246).
284
285
17- TEBUK AZVES VE GERDE KALAN KNN HKYES

a) Tebuk azvesi
man dersler ve ller
b) Geride kalan kiinin hikyesi
mni dersler ve ller
286
287
TEBUK AZVES
bn Kesir -Rahimehullah- yle dedi: Kendilerine Kitab verilenlerden Allaha ve hiret
gnne inanmayan, Allah ve Resulnn haram kldn haram saymayan ve hak dini, din
edinmeyen kimselerle, klerek elleriyle cizye verinceye kadar savan. (Tevbe, 9/29) ayeti
kerimesi nazil olunca, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem cihada tevik etti ve onlar
Rumlarla savamaya yneltti. Bu, hicri dokuz yl Receb aynda idi.555[91]
Kab b. Malikin, Allahn onun tevbesini kabul hikayesinden: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem, bir savaa niyet ettii zaman kapal ifadeler kullanarak asl hedefini belli etmezdi.
Fakat bu savata yle yapmad. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem scak bir mevsimde,
uzak bir yerde, kalabalk bir ordu ile karlamak iin savaa kacakt.
Bu durumu mslmanlara aklad ve tam manasyla sava iin hazrlanmalarn emretti.
Herkes elinden geldiince hazrland...556[92]
Bu azve zor artlarda yaplmas nedeniyle Usre: Zorluk azvesi olarak da anlr. Bu
azveye, son derece iddeti scaklar ve Medinede hkm sren ktlk sknts altnda kld.
Uzun bir sefer idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem insanlar ordunun techizi iin tevik
etti. yle buyurdu: Kim, zorluk ordusunu techiz ederse, ona cennet vardr. Osman b.
Affan -Radyallahu anh- bin dinar getirerek, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin odasna
sat. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu: bn Affan bundan
sonra ne yaparsa yapsn, ona bir zarar olmaz557[93]
Fakir mslmanlar dahi, az da olsa, sahip olduklar eyleri infak etmeye baladlar. Onlarn bu
hallerini gren mnafklar, zengin mslmanlar gsteri yapmak, yoksul mslmanlar da,
Allahn onlarn bu basit sadakalarna ihtiyac olmadn syleyerek, onlar alaya aldlar.
Fakat Allahu Teala, mminlerin savunmasn yaparak, mnafklarn sz, davran ve
ayetlerindeki rezillii ortaya koymutur. Bu nedenle Tevbe Suresi Fatiha Suresi olarak da
isimlendirilir. Yce Allah yle buyurdu:
Sadaka hususunda mminlerden gnll verenleri ve glerinin yettiinden bakasn
bulamayanlar ekitirip onlarla alay edenler var ya, Allah ite onlar maskaraya evirmitir.
Ve onlar iin ackl azap vardr. (Tevbe, 9/79)558[94]
te, dorularn doruluu, mminlerin iman ve mnafklarn nifak, bu zor artlarda aa
kar. Tpk Uhud ve Hendek savalarnda olduu gibi. ou ayetlerde olduu gibi bu
azveyi konu edinen bu surenin sonunda da Yce Allah mminleri yle vd:
Andolsun ki Allah, mslmanlardan bir grubun kalpleri erilmeye yz tutuktan sonra,
Peygamberi ve glk zamannda ona uyan muhacirlerle ensar affetti. Sonra da onlarn
tevbelerini kabul etti. nk O, onlara kar ok efkatli, pek merhametlidir. (Tevbe, 9/117).
Yce Allah, ayrca mnafk olmadklar halde geride kalan mslman da balad. Onlar,
Allaha ve Rasulne geri kalmalarn gerektirecek bir zrleri olmad hususunda doru
sylediler. te, onlar kurtaran, bu doru szllkleri ve samimi tevbeleri olmutur. Bu
kii Kab b. Malik, Murare b. Reb el-Emr ve Hill b. meyye el-Vkifdir. Mnafklar ise
555[91]
el-Fusl Fi htisari Sretur-Rasul. -Sallallahu aleyhi vesellem-, bn Kesir (187)

Bu hadisin tamam ve tahrici ileride gelecektir.
557[93]
Buhr, muhtasar olarak (5/477) el-Vasya, Tirimz (13/153) el-Menkb.
558[94]
bn Mesuddan O yle dedi: Sadaka ile emrolunduk. Hamallk yapyorduk. Ebu Ukeyl, yarm s tasadduk
etti. Dier bir insan ondan daha fazla bir ey getirdi. Mnafklar, Allah unun sadakasndan gandir, u ise riy
iin veriyor, dediler. Bunun zerine: Sadakalar hususunda mminlerden gnll verenleri ve glerinden
bakasn bulamayanlar ekitirip onlarla olay edenler var ya... ayeti nazil oldu. Mslim (7/105) ez-Zekt.
Hamallk yapyorduk sz hakknda Nevev yle dedi: cret ile hamamlk yapyorlar ve kazandklar cretin
bir ksmn veya tamamn Allah yolunda tasadduk ediyorlard. Bu, onlarn infka ne denli nem verdiklerini
gsterir.
556[92]
288
trl trl yollarda yrdler. Bunlardan bir ksm daha henz ordu yola kmadan, batl
nedenler ne srerek izin talep ettiler:
Onlardan ylesi de var ki, bana izin ver, beni fitneye drme der. Bilesiniz ki onlar zaten
fitneye dmlerdir. nk cehennem, kafirleri mutlaka kuatacaktr. (Tevbe, 9/49)
lerinde gizlediklerinin hilaf olan eyleri izhar ediyorlard. Yce Allah onlarn ilerinde
gizledikleri maskaralklarn aa vurdu:
Allahn Rasulne muhalefet etmek iin geri kalanlar oturmalar ile sevindiler. Mallaryla,
canlaryla Allah yolunda cihad etmeyi irkin grdler ve bu scakta sefere kmayn
dediler. De ki: Cehennem atei daha scaktr. Keke anlasalard! (Tevbe, 9/81).
Onlar savatan geri brakan hakiki sebep, Allah yolunda fedakrlk yapmak istememeleri,
gerek imandan yoksun olmalar ve Allah katndaki byk sevaplar ve makam arzu
etmemeleridir. Fedakrlk ve cihada ileten hakiki sebep iman ve ihtisabdr. Allahu Teala yle
buyurdu:
Gerek mminler ancak Allaha ve Rasulne iman eden, ondan sonra asla pheye
dmeyen, Allah yolunda mallaryla ve canlaryla savaanlardr. te dorular ancak
onlardr. (Hucurat, 49/15)
Bunlardan sefere katlanlar dahi, sefer boyunca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ve
ashabyla alay etmekten, eziyet vermekten geri durmadlar. Allahu Teala yle buyurdu:
Eer onlara sorarsan elbette: Biz elbette lafa dalm akalayorduk. derler. De ki: Allah
ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberi ile mi alay ediyorsunuz?
(Bouna) zr dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra (tekrar) kfir oldunuz. Sizden bir
gurubu balasak bile bir guruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz. (Tevbe,
9/65-66)
bn Kesir yle dedi: Eb Maer el-Meden, Muhammed b. Kab el-Karz ve bakalarndan
yle rivayet etti: Mnafklardan biri yle dedi: u kurralarmz (Kuran okuyucularmz)
gibisini grmedim. Onlar, karnlarna en dkn olanlarmz, dilleri en yalan syleyenlerimiz,
dmanla karlanca da en korkaklarmzdr. Onun bu sz Rasulullah Sallallahu aleyhi
veselleme haber verilince:
Ya Resulallah, biz sadece yolun skntsn gidermek iin aramzda ylesine konuup
akalayoruz, dediler. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Allah ile, Onun ayetleriyle ve Onun Peygamberleri ile mi alay ediyordunuz? (Bouna) zr
dilemeyin, nk siz iman ettikten sonra kfir oldunuz. Sizden bir gurubu balasak bile bir
guruba da sulu olduklarndan dolay azap edeceiz.559[95]
Mnafklardan bir gurup, seferde Resullah Sallallahu aleyhi veselleme suikast yapmaya niyet
ettiler ve hakknda ihanete varan szler sarfettiler:
Sylemediklerine dair Allaha yemin ediyorlar. Halbuki o kfr szn elbette sylediler ve
mslman olduktan sonra kfir oldular. Baaramadklar bir eye (Peygambere suikast
yapmaya) da yeltendiler. Ve srf Allah ve Rasul kendi lutuflarndan onlar zenginletirdii
iin almaya kalktlar. Eer tevbe ederlerse onlar iin daha hayrl olur. Eer yz
evirirlerse Allah onlar dnyada da, ahirette de ackl bir azaba arptracaktr. Yeryznde
onlarn ne dostu ne de yardmcs vardr. (Tevbe, 9/74)
Ahmed Msnedinde Eb Taflden rivayet etti: O yle dedi: Rasulullah Sallallahu aleyhi
vesellem Tebuk azvesinden dnerken, bir nidacya dar geitten Rasulullah Sallallahu aleyhi
vesellem geecektir, kimse oradan gemesin diye barlmas emredildi. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin bineinin yularndan Ammar ekiyor ve Huzeyfe sryordu. Binekleri
zerinde, yzleri rtl bir gurup gelip sarnca, Ammar, dnp onlarn hayvanlarnn
yzlerine deneklerle vurdu. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Huzeyfeye deveyi
durdurmasn emretti. Devesinden indi. Ammar dnnce ona:
Ey Ammar, bunlarn kim olduklarn tespit edebildin mi? diye sordu. Ammar:
559[95]
Tefsirul-Kuranil-Azm (2/367). Darul-Marife, Beyrut.
289
Bineklerin kime ait olduklarn tespit ettim, ancak binicileri yzlerini rtmlerdi, dedi.
Onlarn ne yapmak istediklerini biliyor musun? diye sordu. O,
Allah ve Resul daha iyi bilir, dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Onlar, devesini rktp Raslullah drmek istiyorlard, buyurdu. Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme tuzak kuran bu gurupta 12 mnafk vard.
Ebl Velid ve Eb Tufeyl, bu azvede, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme suyun az
olduu sylenince, o da, insanlara hi kimse suyun bana Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemden nce gitmesin diye nida ettirdi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem suyun
bana gittiinde, bir gurubun oraya kendisinden nce vardklarn grd. Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem o gn onlar lanetledi.560[96]
Bu mnafklarn yansra, ayn ekilde dorularn doruluu ve mminlerin imanlar da
tezahr etmitir. Cihada ve insanlarn efendisinin yol arkadalna itiyak duyan, fakat
yoksulluklarndan dolay, savaa gitmek iin techizat ve binek bulamayan bu kimseler,
szkonusu ihtiyalarnn temini iin Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme bavurdular.
Fakat Raslullahn bildirmesi zerine Yce Allahn en gzel ekilde aada tasvir ettii bir
halde mahzun ve boynu bkk olarak dndler:
Allah ve Rasul iin nasihatte bulunduklar takdirde, zayflara, hastalara ve harcayacak bir
ey bulamayanlara (savaa katlmamalarndan tr) bir gnah yoktur. nk Allah ok
balayan ve ok esirgeyendir.
Kendilerini bindirip sevk etmen iin sana geldiklerinde, Sizi bindirecek bir binek
bulamyorum deyince, harcayacak bir ey bulamadklarndan dolay zntden gzleri ya
dkerek dnen kimselere de (sorumluluk yoktur). (Tevbe: 9/91-92).
Ksimi yle dedi: el-Avf, bn Abbasdan, bu ayetle ilgili unu rivayet etti: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem insanlara, kendisiyle beraber azveye katlmalar iin emredince
aralarnda Abdullah b. Mifel b. Mukarrin el-Mzennin de bulunduu ashabndan bir gurup
gerek:
Ya Raslallah bize binecek temin et dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
Vallhi, sizi bindirecek birey bulamyorum, deyince, onlar Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanndan alayarak geri dndler. Nafaka ve binek bulamamaktan dolay cihada
katlmamalar onlar derinden yaralam ve ok zmt. Allahu Teala onlarn bu
itenliklerini grnce haklarnda Allah ve Resul iin nasihatte bulunduklar takdirde...
ayetini inzal buyurarak onlarn mazeretlerini geerli kabul etti.561[97]
Hi kukusuz bu kimseler Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Tebuk Seferinden
Medineye dnerken haklarnda yle buyurduu kimselerdir:
Medinede yle adamlar braktnz ki, sizlerin getiiniz her bir vadi ve yoldan aldnz
sevapta onlar size ortak olmulardr. Onlar kendilerini hastaln engelledii
kimselerdir562[98]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu azveye kmadan nce Medineye sorumlu olarak
Ali b. Eb Talibi brakt. ocuklar ve kadnlarla beraber geride kalmak bu Kurey yiidinin
arna gitti. Buhri, Musab b. Saddan Oda babasndan yle rivayet etti: Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem Tebuke karken yerine Aliyi brakt. Ali:
Beni ocuklar ve kadnlarla beraber mi brakyorsun? dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
560[96]
Ahmed, Heysemi, ricali sahihtir, dedi Mecmauz-Zevid (5/195).

562[98]
Ahmed (3/30), Mslim (13/57) el-mare Nevev yle dedi: Bu hadiste hayra niyetin fazileti
anlatlmaktadr. Cihad ve benzeri farzlar yapmaya niyet edip de, bana gelen bir zr nedeniyle bu niyetlerini
gerekletiremeyen kimseler, niyetlerinin sevaplarn alrlar. Cihad meydannda bulunma arzu ve itiyaklar
arttka, -Allah en iyisini bilir- sevaplar da artr. Sahih-i Mslim erhi, Nevev (13/57).
561[97]
290
Benim katmda, Harunun Musann nezdindeki yeri gibi bir mevkide olmaya raz deil
misin? Ancak u var ki benden sonra Peygamber gelmeyecektir.563[99]
Ordunun saysna gelince, Kab b. Mlik yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile
beraber, kayd tutulamayacak kadar ok mslman vard.564[100] Sahih-i Mslimde de yle
gemektedir: On binden fazla idiler bn shk ise asker saysnn otuz binden fazla
olduunu kesin bir dille iddia etmektedir.
Eb Humeyd es-Saidi -Radyallahu anh-den: O yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem ile beraber ktk ve Vadil-Kurda bir kadnn bana vardk. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem
u aalardaki hurma mahsulnn ne kadar kacan tahmin edin, buyurdu. Ashab,
tahmin etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kadna,
Bu aatan ne kadar hurma ktn say ve saydn biz inallah yanna dnnceye kadar
aklnda tut, buyudu.
Sefere devam ettik ve Tebuke ulatk. Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem bu gece
iddetli bir frtna olacak, tedbirinizi aln ve herkes bineini balasn buyurdu. Gece,
gerekten iddetli bir frtna kt ve ayaa kalkan bir adam Tay Dana frlatt. Sabah Eyle
kralnn elisi, bir mektup ile Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldi ve Allah
Resulne beyaz bir katr hediye etti. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ona cevab mektub
ve bir hrka gnderdi. Sonra dn yolunda tekrar Vadil-Kuradan geerken Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem o kadna bahesinden ne kadar hurma ktn sordu. Kadn on
vesk dedi.
Ben Medineye hzl hareket edeceim, isteyen benimle beraber gelsin, isteyen de burada
durup dinlensin buyurdu. Yola koyulduk, uzaktan Medinenin d mahalleleri grnmeye
balaynca Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
u Tbe, u da Uhud, O, bizi seven ve bizim de onu sevdiimiz bir dadr Sonra da:
Ensar evlerinin en hayrls Neccar oullarnn evleri, sonra Abdulehel oullarnn evleri,
sonra Abdulharis b. Hazrec oullarnn evleri sonra da Saide oullarnn evleridir. Ve her
ensar evinde hayr vardr buyurdu. Medineye varnca Sad b. Ubade ile karlatk, Eb
Useyd ona yle dedi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ensarn evlerini hayrla yad edip, en son bizi
andn bilmiyor musun? Sad, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna gitti ve
Ey Allahn Rasulu, Ensarn evlerini hayrl yad edip, bizi en son mu andn?! dedi.
Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem ona:
Hayrllardan olmak size yetmez mi?! diye cevap verdi.565[101]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Semud kavminin diyar Hicrden geti ve ashabna,
kesinlikle onlarn evlerine girmemelerini, oradan hzla ve alayarak gemelerini ve suyundan
almamalarn emretti. Abdullah b. mer -Radyallahu anh-den: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem Hicrden geerken yle buyurdu:
Kendilerine zulmedenlerin evlerine girmeyin ki onlara isabet eden size de isabet etmesin.
Buradan ancak alayarak gein. Sonra ban edi ve vadiyi geene kadar hzla hareket
etti.566[102]
Yine ayn sahabiden: nsanlar, Resullullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber, Semud
kavminin yeri olan Hicre indiler. Oradaki kuyulardan su ekmeye ve hamur yourmaya
baladlar. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ekilen sularn dklmesini ve hamurlarn
563[99]
Buhr (7/716) el-Meaz, Mslim (15/184) Fedailus-Sahabe, Ahmed (1/185) Tirmiz (3/175) el-Menakib,
muhtasar olarak.
564[100]
Bu hadisin tahrici ileride gelecektir.
565[101]
Buhr (3/402-403) ez-Zekt Babu Harsut-Temr, Mslim (lafz ona aittir). (15/41-43) el-Fedil, Babu
Muciztn-Nebiyy -Sallallahu aleyhi vesellem-.
566[102]
Buhar (6/535) el-Enbiya, Mslim (18/110-111) ez-Zhd.
291
develere alaf olarak verilmesi ve onlara develerini suladklar kuyudan su ekmelerini

emretti.567[103]
bn Abbasdan, O yle dedi: mer b. Hattaba
Bize Usre ordusunun durumunu anlat, denildi. mer anlatmaya balad:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile beraber Tebuka ok iddetli scaklarn hkm
srd bir gnde ktk. Bir konaklama yerinde susuzluktan bitap dm olarak konakladk.
iddetli bir susuzluk ekiyorduk. Hatta yle ki bazlarmz develerini kesiyor ve onda biriken
suyu iiyorlard. Eb Bekr-i Sddk, Raslullaha vararak:
Ya Rasulallah, Allah senin duana hayr verir, dua et dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem:
Bunu yapmam istiyor musun ey Eb Bekir? dedi. Eb Bekir:
Evet, deyince, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ellerini kaldrd. Gkte bir bulut
belirip, yamur yamaya balamadan da ellerini indirmedi. yle yamur yad ki herkes
yanlarndaki su kaplarn doldurdular. Sonra tekrar yola koyulunca grdk ki yamur, sadece
bizim kamp blgemize yam oray amam.568[104]
Muz b. Cebelden: O yle dedi: Tebuk azvesi yl Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ile
beraber ktk. Namazlar birletiriyordu. le ile ikindiyi; akam ile de yatsy birletirerek
kld. Dier gnde namaz geciktirdi ve leyle ikindiyi cem yaparak kld. Sonra girdi ve
sonra kp akam ve yatsy cem yaparak kld. Sonra yle buyurdu:
naallah sizler yarn Tebuk pnarna ulaacaksnz. Kuluk vakti olmadan oraya varmayn.
Sizlerden onun yanna ulaan ben gelmeden, suyuna dokunmasn. Suyun yanna
vardmzda iki adamn bizden nce geldiklerini grdk. Pnarda ok az su vard. Rasulullah
Sallallahu aleyhi vesellem o iki adama suya dokunup dokunmadklarn sordu. Onlar
dokunduklarn syleyince Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara ar szlerle kzd ve
Allahn diledii kadar konuup sonra ellerini pnara daldrd, iinde biraz su birikti.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iinden su alp ellerini ve yzn ykad, akan sular
tekrar pnara dkt. Derken pnarda ylesine su birikti ki herkes rahata iti ve kand. Bunun
zerine Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
Ey Muz! Yaarsan buradaki suyun baheler dolduracan grrsn.569[105]
bn Kayym -Rahmetullahi aleyh- yle dedi: Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Tebuka
varnca, Eyle Meliki onun yanna gelerek, bar anlamas yapt ve cizye verdi. Ecerba Ezruh
halklar da gelerek cizye verdiler.570[106]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tebukta 20 gece kalmtr.571[107] bn shk yle dedi:
Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Hlid b. Velidi ard ve onu DumetulCendelde bulunan Ukeydire gnderdi. Ukeydir b. Abdulmelik, Kinaneden bir hristiyan idi
ve orann kral idi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Hlide yle dedi:
Sen onu yabani sr avlarken bulacaksn. Hlid, Dumetul-Cendele doru harekete geti.
Mehtapl bir yaz gecesinde Ukeydirin kalesine, gzle grlebilcek yere kadar yaklat. O
srada Ukeydir, kalesinin zerinde kars da yannda bulunuyordu. Derken, yabani bir sr
gelip kale kapsnn nne yatt. Kars Ukeydire
Sen hi byle bir sr grdn m? diye sordu. Ukeydir:
Vallahi, bylesini grmedim, dedi. Kars:
Bunu grp de, kendi haline brakabilecek bir kimse var mdr? dedi: Ukeydir:
567[103]
Mslim (18/111) ez-Zhd. Nevev yle dedi: Bu hadisten birok faydalar mevcuttur. Bunlardan biri de
Hicrde deve kuyusu hari dier kuyularna kullanlmas mekruhtur. Ayrca orada yorulan hamurlar yenmeyip,
develere yedirilir. nsanlarn yemesinin yasak olduu baz eylerin develere alaf olarak verilmesinin cevaz ve
zalimlerin kuyularnn terki, bunun yerine salihlerin kuyularndan istifade edilmesinin daha hayrl olduunun
anlalmas.
568[104]
Bezzr ve Tabern Evsatda: Heysem yle dedi: Bezzarn ricli sikattr. Mecmauz-Zevaid (6/194).
569[105]
Mslim (15/40-41). el-Fedil, Babu Mucizatun-Nebiy-Sallallahu aleyhi vesellem-.
570[106]
Zdl-Med. (3/537)
571[107]
Mevariduz-Zeman il Zevidi bn Hibban (145) Sahih isnadla.
292
Hayr, onu hi kimse brakmaz dedi. Ve kalenin zerinden indi, atnn getirilmesini emretti.
Onunla beraber aralarnda Hassan isimli kardeinin de olduu baz akrabalar da atlarna
binerek avlanmaya ktlar. Mslman atllar, onlar sessizce beklediler. Kaleden biraz
uzaklanca zerlerine saldrarak Ukeydiri esir aldlar, direnen kardeini de ldrdler.
ldrlen kiinin zerinde altn ilemeli atlas bir kaftan vard. Hlid b. Velid onu alarak,
kendisinden nce bir kiiyle, onu Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme gnderdi.
bn shak yle dedi: sm b. Amr b. Katade, Enes b. Mlikden bana yle anlatt:
Ukeydirin kaftan Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme getirildii zaman grdm.
Mslmanlar elleriyle ona dokunuyor ve yumuaklna aryorlard. Bunun zerine
Buna aryor musunuz? Canm elinde olana yemin ederim ki Sad b. Muzn cennetteki
mendilleri bundan ok daha gzeldir.572[108]
bn shk yle devam etti: Sonra Hlid Ukeydiri alarak Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanna getirdi. Ukeydir cizye vermeyi kabul edince, cann kurtard ve kavminin
yanna geri dnd. Tay kabilesinde Buceyr b. Bucerre, denilen adam, Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellemin Hlide Onu yaban sr avlarken bulacaksn diye haber verdiini ve bu
mucizenin gerekletiini hatrlatarak yle dedi:
Srlar sevkeden o Allah ne ycedir. Grdm ki Allah bulmak isteyen herkese hidayet
veriyor.
Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem orada on ksr gn daha kaldktan sonra
Medineye hareket etti.573[109]
Bu azvede herhangi bir arpma yaanmad. Mslmanlar Tebukda uzun sre
beklemelerine ramen Rumlar ve Hristiyan arap kabileleri onlarla karlamaktan kandlar.
Yre kabileleri cizye vererek mslmanlarn himayesine girmeyi kabul ettiler. Dn
yolunda, yukarda da deindiimiz gibi Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem Semud
kavminin diyar Hicrden geti.
Dn yolunda Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme Mescid-i Drarn kurulu amacn
bildiren semavi haber geldi. Bu mescidi kuranlar, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden
gelip orada namaz klmasn talep etmi, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemde olur
demiti: Tevbe suresinin u ayetleri nazil olarak durumu akla kavuturdu:
(Seferden geri kalanlar arasnda) Zarar vermek nankrlk etmek, mminlerin arasn amak
ve nceden Allah ve Resulyle savam olan (adamn gelmesini) gzetlemek iin bir mescid
yapanlar da var. yilikten baka bir niyetimiz yoktu diye de yemin edecekler. Oysa Allah
onlarn yalan sylediklerine ahittir.
Orada asla namaza durma, t ilk gnden takva zere kurulan mescid, elbette iinde namaza
durmana daha uygundur. Onda temizlenmeyi seven adamlar vardr. Allah da temizlenenleri
sever... (Tevbe: 9/107-110)
bn Kayym -Rahimehullah- ye dedi: Raslullah Z Evanda iken, gkten ona Mescid-i
Drarn haberi geldi. Malik b. Duhen ve Mun b. Adiye emretti, oray yakp, yktlar.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Medineye yaklat zaman kadn, erkek, ocuk tm
Medineliler onu neideler syleyerek karladlar:
Ved tepelerinden zerimize ay dodu. O eli Allah iin davet yaptka, bizlere kretmek
gerekir.
Baz rviler bu neidenin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Mekkeden Medineye ilk
geliinde sylendiini zannetmilerdir. Bu ak bir vehimdir. Zira Ved Tepeleri am
istikmetindedir. Mekkeden Medineye gelen kimseler tepeleri gremezler. Sadece ama
572[108]
Bere b. Azibden: Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-e ipek bir giysi hediye edildi. Mslmanlar bu
giysinin yumaklna ardlar: Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-: Buna m aryorsunuz? Sad b.
Muzn cennetteki mendilleri bundan daha iyidir buyurdu. Buhr (6/319) Bediul Halk.
573[109]
Sretu bn Hiam, er-Ravdul-Unuf ile (5/178) zet.
293
gidenler buradan geer. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Medineye gelince: Bu Tbe,
bu da Uhuddur. Uhud bizi sever, biz de onu severiz, buyurdu.574[110]

1. bn Kayym -Rahimehullah- u balk altnda zetle unlar syledi: Bu azvenin kapsad
baz fkhi hkmler ve faideler hususunda bir fasl:
- mam gerek grd durumlarda, meseleyi topluma olduu gibi aklayarak, onlarn
zerilerine den hazrlk ve tedbirleri almasn salar. Fakat bazen de maslahat gerei
aklanmamas gereken meseleleri aklamayabilir.
-mam, mslmanlar askere ard zaman, her mslmann bu davete icabet etmesi ve izni
olmadan geri kalmamas gerekir.
-Can ile Cihad farz olduu gibi, mal ile cihad da farzdr. mam Ahmedden gelen iki kavilden
biri de bu istikamettedir. Bu grn doruluundan hi kuku yoktur.
- Cihada itirak etme imkn bulamayanlar, bu imknszlklarn gidermek iin her yola
bavurduktan sonra mazur olurlar.
Yce Allah bu azveye itirak etme imkan bulamayan yoksullardan sorumluluu, Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme gelip kendilerine binek temin etmesini istedikten ve Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin de Sizi bindirecek bir binek bulamyorum demesinden sonra
mazur grmtr.
- mam sefere kt zaman yerine halktan birini vekil tayin eder.
- Aa dallarndaki hurmann ne kadar geleceini tahminlemenin cevaz ve bu tahmini
yapann szne gre amel.
-Helk olunan kavimlerden birisinin yurduna giren kimse, onlarn evlerine girmez, orada
kalmaz ve oray alayarak hzla terkeder.
- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem Tebukda kald 20 gn boyunca namazn
kasrederek (ksaltarak) kld ve mmetine bundan daha fazla kalnd takdirde namazn
kasredilmeyecei hususunda herhangi bir ey sylemedi.
- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem kendisine kfr szleri ulamasna ramen
mnafklar ldrtmemitir. Bu, zndk, tevbe izhar ettii zaman ldrlmez diyenler iin bir
delildir. Zira onlar ve kfr sz sylemediklerine yemin ettiler. Bu inkr deilse, tevbe ve
pimanlktr.
- mam, kffar zerine askeri bir birlik gnderdii zaman, elde edilen ganimet, esir veya feth
edilen kale, bete biri ayrldktan sonra, o birlik arasnda paylatrlr. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem Ukeydirden anlama karl alnan mallar Dumetul-Cendele gnderdii
Hlid b. Velid komutasndaki 420 kiilik svari birlii arasnda paylatrd. Hlidin birlii
1000 deve ve 800 at ganimet aldlar. Bu ganimetin bete biri karldktan sonra, geriye kalan
bete drt sadece Hlidin svari birlii arasnda paylatrld. Fakat ayet sava annda
ordudan bir birlik ayrlp, ganimet elde ederse, elde edilen bu ganimet sadece o askeri birlik
arasnda deil, tm orduya paylatrlr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
uygulamalar bu dorultuda idi.
- Medinede yle kimseler var ki her bir vadi ve yol atnzda, onlar da sizinle
beraberdir575[111] hadisinde iaret edilen beraberlik; kalp ve niyet ile beraberliktir. Bu, kalb
ile cihaddr ve cihadn drt mertebesinden biridir. Bunlar: Kalp, lisan, mal ve bedendir. Bir
574[110]
Zdl-Med, zetle (3/549-55) Hadisi Buhr (7/731) el-Meazi, Mslim (9/139) el-Haccda rivyet etti.
Bu grn doruluunu teyid eden bir dier hadis Buhrnin Saib b. Yezidden yapt u rivayettir. Tebuk
gazvesinden dnen Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-i karlamak zere ocuklarla beraber Ved
tepelerine ktn hatrlyorum. Buhr (7/733) el-Meaz.
575[111]
Bu hadisin tahrici daha nce geti.
294
hadiste Mriklerle dillerinizle, kalplerinizle ve mallarnzla cihad edin576[112]

buyrulmutur.
- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, mslmanlara zarar ve nifk amacyla kurulan
Drar Mescidini yaktrmas gibi, Allaha ve Rasulune isyan oda olan yaplarn yaklmas
gerekir. Bu kabilden olarak iinde putlar bulunan irk mekanlarnn, fuhuhane ve
kumarhanelerin yaklmas ncelikle gerekli ve merudur.
- Takva ve hayr esaslar zerine mebni olmayan vakflar geersizdir. Bu kabilden olarak
kabirler zerine bina edilen mescid ve trbeler, aynen mescide gml cesedin oradan
karlmas gibi, kabirler zerine ina edilen bu tr yaplar da yklr.577[113]
2. Dr. Mustafa Siba zetle yle dedi:
Sahabelerin zveri ve infakta yarmalar, imann insanlar nasl etkileyip, onlar birbirleriyle
hayrda yarmaya ve nefsin arzularna mukvemet etmeye sevk ettiine delildir.
Dmanlarna kar zafer kazanmak isteyen her millet bu ruha muhtatr. slah ve dirili
liderlerinin insanlara yapacaklar en hayrl hizmet dini onlarn kalaplerine gzel bir ekilde
ekmektir.578[114]
3. Dr. Muhammed es-Seyyid el-Vekil de zetle unlar syledi:
Bu azve, yarmada halkn etkileme bakmndan, Mekkenin Fethi, Arab halklarn
akllarndaki kayp hakikate, yani Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin gnderilmi bir
eli olduu hakikatine uyandrd gibi, Tebuk azvesi de, onlar artk sratle bu hakikati
benimseme gereine uyandrmtr.
Mslmanlarn, 10 bini svari olmak zere 30 bin kiilik bir ordu ile kmalar, daha nce
Araplarn bu lkede grmedikleri bireydi. Mslmanlarn ona uygunsuz artlarda dahi
bylesine byk bir ordu toplamalar, bu orduyu yaklak 600 mil mesafedeki Medine ile
Tebuk arasnda dzenli ve disiplinli bir ekilde harekete geirmeleri, komuta kademesinin
baarsna, askeri ve sava tecrbesinin byklne delil olduu gibi, askerin de eitim,
disiplin ve itaatine dellet eder.
Rumlarn kendi topraklarna kadar gelen mslmanlarla arpmaktan kanmalar, kalelerine
saklanmalar, hi kimsenin karsna kmaya cesaret edemedii mslmanlarn glerine en
byk delildir. slam ordusunun karsna kmaktan ekinen bu Rum ordusu, Fars devletini
yenilgiye uratan, onlar yarmadann gneyinden karan ve mukaddes ha onlarn elinden
geri alp byk bir trenle Kdse geri gtren ordunun ta kendisiydi. Bu, mslmanlarn
kendilerine tehlike tekil edecek tm dmanlarna kar koyabileceinin ve onlar
caydrabileceini bir gstergesiydi. te bu hususun anlalmas Arap yarmadas halklarnn
dikkatlerini slama ekmi ve blk blk slama girmeye balamlardr.579[115]
Kab b. Mlik ve ki Arkadann Tevbe Hikayeleri:

Kab b. Mlik -Radyallahu anh-den: Tebuk azvesi hari, Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin kt savalarn hi birinden geri kalmadm. Geri Bedir harbinde de
bulunmadm. Ancak Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem Bedirde bulunmayanlarn
hibirini knamad. Zira o, savamak iin deil Kurey kervannn yolunu kesmek iin
kmt. Nihayet Allah onlarla dmanlarn beklenmedik bir anda kar karya
getirivermiti.
576[112]
Eb Dvud (2487) el-Cihad, ed-Drimi (2/213), Ahmed (3/124-153), en-Nes (6/7), bn Hibbn (8161)
Mevrid, Hakim (2/81) el-Cihad, Hakim, bu rivayeti Mslimin art zerine sahihledi ve Zehebi ona muvafakat
etti. Kalplerinizle lafzna bu kaynaklardan hibirinde ulaamadm. bn Kayym, bu hadisi manas ile zikretmi
olabilir. Eb Dvudun lafz Mriklerle mallarnz, canlarnz ve dillerinizle cihad edin dir.
577[113]
Zdl-Meddan zetle (3/558-573)
578[114]
Sretun-Nebeviyye: Durus ve ber (161)
579[115]
Teemmlat fis-Sretin-Nebeviyye (28) Darul Mctema.
295
slam zere antlatmzda Akabe gecesinde onunla beraberdim. Halk Bedir savan Akabe
biatndan ok anmakta ise de ben Akabede hazr bulunmay, Bedirde hazr bulunmaya
deimem. Tebukda bulunmamamn sebebi ise yoksulluum deildir. Ben hibir zaman o
gnk kadar gl ve zengin olmamtm. Vallahi Tebuk seferinden nce hibir vakit
yanmda iki deve birden olmamt.
Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem bir savaa niyet ettii zaman kapal ifadeler
kullanarak asl hedefini belli etmezdi. Fakat bu savata yle yapmad. Allah Resul Sallallahu
aleyhi vesellem, scak bir mevsimde, uzak bir yerde, kalabalk bir ordu ile karlamak iin
savaa kacakt.
Bu durumu mslmanlara aklad ve tam manasyla sava iin hazrlanmalarn emretti.
Herkes elinden geldiince hazrland. Mslmanlar Allah Resul Sallallahu aleyhi
vesellemin etrafnda baya bir kalabalk ordu haline gelmiti. Askerlerin knyelerini kayt
defteri almyordu. Hi kimse de gizlenmek istemiyordu. Ancak Allah azze ve celle tarafndan
vahiy nazil olmadka Raslullaha gizli kalacan sanan kimseler saklanmlard. Tam
meyvelerin olduu, glgelerin oald bir mevsime rastlamt o sava. Ben de meyvelere ve
glgelere vurgundum. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem mslmanlarla beraber yola
hazrlanrken, ben de yanlarna varyordum, fakat hibir hazrlk yapmadan geri dnyordum.
imden Ben de bu harbe ne zaman istersem katlabilirim diyordum. Fakat bir trl karar
veremiyordum. Byle kararszlk iinde kvranp dururken i, ciddiye bindi, Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellem yanndaki mslmanlarla beraber tam olarak hazrland. Ben daha
hi bir ey yapmam, en ufak bir hazrlkta bulunmamtm.
O hal iinde dnp dururken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem beraberindekilerle yola
kt. Varp onlara yetimek istedim fakat heyhat! Keke gidip yetiebilseydim! Ne yazk ki
bu, bana mukadder ve myesser olmad.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin harbe kndan sonra, geride kalan mnafk
damgal, ya da harpten affedilen mazur kimselerle durmann, onlar grmenin cidden beni
hzne ve kedere gark ediyordu.
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem Tebuke varncaya kadar beni anmam. Tebukde
halkn arasnda otururken, demi ki:
Hani Kab b. Malik ne yapt? Seleme oullarndan bir adam yle demi:
Ey Allahn Resul! Onu galiba iki hrkas ile ve o iki alml bak alkoymutur Ona
Muz b. Cebel yle mdahale etmi:
Ne kt konutun! Ey Allahn Resul, vallahi biz Kab b. Malik haknda hayrdan baka
birey bilmiyoruz. Bunun zerine Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem skut buyurmu.
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem byle dururken aniden uzakta st ba bembeyaz
olmu bir adam grnm ve ona:
Sen Eb Hayseme ol! buyurmu. Evet hakikaten de o, Eb Hayseme el-Ensar imi.
Mnafklarn dil ile satatklar, sefer hazrl srasnda bir sa hurmay tasadduk eden kii
olan Eb Hayseme.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Tebukden dnn duyunca, beni bir hzn ald.
Onun fkesinden kurtulmak iin ne yalan uyduraym diye dnp durdum. Ailemden akl
erenlere danmak istedim. Raslullahn Medineye gelmesi yaklat denilince bu batl ve
yalan dnceler benden zil oldu. Fakat ne yaparsam onun elinden kurtulamayacam,
yalanlarmn bir fayda vermeyeceini anlaynca, byle bir dnceden vazgetim. Dorusunu
sylemeye karar verdim.
Nihayet Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin geldiini haber aldm. O Sallallahu aleyhi
vesellem seferinden dnd zaman nce Mescide girip iki rekat namaz klard. Sonra oturup
insanlarla konuurdu. Nitekim bu defa da yle yapt, insanlarla konuurken, harbe
katlmayanlar gelip binbir yeminle ondan zr dilemeye baladlar. Bunlar seksen ksr kii
idiler. Onlarn zrlerini kabul etti, biatlarn ald ve onlar iin Allahtan balanma diledi.
296
yzlerini de Allaha havale etti. Ben gelip selam verdim, selmm kzm bir halde
tebessm ederek ald. Sonra Gel yanma! dedi; yryerek varp nnde oturdum.
Sordu:
Neden geride kaldn? Sen (Akabede) biat ederek itaat etmeyi yklenmi deil miydin?
Cevap verdim:
Ey Allahn Resul! Eer ben senden bakasnn nnde otursaydm, ona kar syleyeceim
bir zr ile muhakkak onun gazabndan kurtulacam sanrm. nk ben kendisine gzel
konuma kabiliyeti verilmi bir kiiyim. Ben iyice anladm ki eer sana bugn yalan
sylersem, mutlaka Allah sana, bana gazap edecei bir ey bildirecektir. Eer huzurunda seni
hakkmda gazablandracak doru sz sylersem herhalde ben bu hususta kusuruma karlk
Allahn affn umarm. Hayr ya Raslallah vallahi benim seferden geri kalm hakknda
arzedecek hibir zrm yoktur. Harbe katlmadm zaman durumun ok iyi idi, hatta ondan
nce durumum o kadar iyi deildi. Fakat o gn imkanlarm ve halim vaktim gayet
yerindeydi. Bunun zerine Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
te bu, doru syledi. Haydi kalk, Allah hakknda hkm verinceye kadar bekle!
Selemeoullarndan bazlar yerlerinden frlayp bama tler ve dediler ki:
Vallahi bugne kadar hi su ilediini bilmedik ve grmedik. Dierleri gibi bir zr beyan
edemez miydin? Onlar gibi konumaktan aciz miydin? Allah Resul Sallallahu aleyhi
vesellemin senin iin istifarda bulunmas gnahnn affna yeterdi.
Benimle o kadar srarl konutular ki, nerdeyse geri dnp Resullah Sallallahu aleyhi
veselleme yalan syleyecektim. Sonra onlara yle dedim:
Benim halime den baka kimse var m?
Evet, iki adamn bana ayn ey geldi. Onlar da senin dediin gibi dediler. Onlara da sana
sylenildii gibi sylenildi.
Peki kimdir onlar?
Mrare b. er-Reb ile Hill b. meyye el-Vkfi deyip bana Bedir savana itirak etmi
olan iki salih kiiyi zikrettiler.580[116] Onlar rnek insanlard. Onlarn isimlerini duyunca geri
dnp zr beyan etmekten vazgetim. Derken Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem,
kendisiyle savaa katlmayanlardan sadece mzle konumaktan insanlar menetti. Herkes
bizden uzaklat. Kimseden bir gleryz grmedik. Yeryz bana dar gelmeye balad, nereye
gideceimi, kime bavuracam bilemez hale geldim. Tam elli gn byle kaldk. O iki
arkadam evden dar kmadlar, devaml olarak aladlar. Ben ise onlarn en gen ve en
gls idim, darya kyor, insanlarla buluuyor, namazlara katlyor, sokaklarda
dolayordum, lakin kimse benimle konumuyordu.
Namazdan sonra yerinde oturmakta olan Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme varp selm
veriyordum. imden: Selmm alarak dudaklarn kprdatacak m? diyordum.
Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellemin yaknnda namaz klyordum, bana bakp
bakmayacak m diye onu gzlyordum, namaza durduum zaman bana bakyordu. Yz yze
geldiimizde benden yz eviriyordu. nsanlarn ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
580[116]
Hafz yle dedi: Bu iki sahabenin Bedire katldn kesin bir dille Ebu Bekr el-Esrem iddia etmitir. bn
Cevzi onun bu iddiasn tenkid ederek yanlln beyan etmitir. Bu iki sahabenin Bedire katlmad
hususunda, sonraki alimler Hatb Kssasnda, Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatba casusluk
yapmasna ramen, tecrid etmedii ve cezalandrmad ve hata onu ldrmek isteyen mere Nereden
biliyorsun, belki de Allah, Bedir ehline bakt ve onlara: dilediinizi yapn, siz kesinlikle balandnz, demedi
mi buyurmasn delil olarak aldlar ve cihaddan geride kalma gnah, casusluk gnahnn yannda nedir ki? diye
sormulardr
Ben derim ki Hatb kssas bu konuda delil tekil etmez. nk bu casusluktan daha byk deildir diye,
birtakm gnahlar cezasz brakmay gerektirir. te mer, Hatb kssasnda muhatab o olduu halde, iki imesi
nedeniyle Kudame b. Mazunu krbalamtr. Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem-, Hatb, zrn kabul
etmesinden tr, cezalandrmamtr. O, oluk ocuu ve maln Kureyten korumak ini, onlar adna casusluk
yapmaya teebbs etmitir. Oysa Kab ve dier iki arkadann cihaddan geri kalmalarn gerektirecek herhangi
bir zrleri yoktu. Allah en iyisini bilendir. Fethul-Bar (7/224-225)
297
bu tavr bana ok ar gelmi, artk dayanamaz olmutum. Nihayet gidip ok sevdiim

amcazadem Eb Katadenin bostanna girip selam verdim, vallahi selamm almad. Ona yle
dedim:
Ey Eb Katede! Allah akna syle, Allah ve Rasul Sallallahu aleyhi vesellemi sevdiimi
biliyorsun deil mi? dedim, fakat sustu cevap vermedi. Tekrar ona and verdim, gene sustu.
Dndm, yine and verdim. Bu defa yle dedi:
Allah ve Resul bilir Bunu duyunca gzlerim dolu dolu oldu. Dnp duvar trmanarak
dar ktm. Bir gn Medine pazarnda yle zgn zgn dolarken, Medineye yiyecek
satmaya gelmi am ahalisinden bir Nebati adam:
Bana Kab b. Maliki gsterecek kimse yok mudur? diye seslenmi, halk da beni gstermi,
adam gelip bana Gassan Kralndan bir mektup getirip verdi.
Ap mektubu okudum, mektup aynen yleydi:
Duyduuma gre arkadan sana cefa ediyormu Allah ise seni hakaret evinde ve hakkn zayi
olacak bir makamda yaratmamtr, snacak yer mi yok, kalk bana gel! lkemde kal, rahat
edersin. Bunu duyunca dert ve belam bir kat daha artt. Hemen o mektubu frna atp yaktm.
Aradan tam krk gn gemi ve ben hakkmda vahyin geleceini bekliyordum. Baktm ki
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin gnderdii bir adam bana geliyor. Dedi ki:
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem karn uzaklatrman sana emrediyor dedim ki:
Boayaym m? Ne yapaym?
Boama, sadece ondan uzak dur! dedi. O iki arkadama da ayn haberi gndermi.
Bunun zerine hanmma:
Haydi babann evine git, Allah bu hususta hkmn verinceye kadar orada kal! dedim.
Derken Hillin kars Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme gelip dedi ki:
Hill perian bir durumdadr, hizmetisi de yoktur, benim ona hizmet etmemde bir saknca
grr msn?
Hayr, lakin sana yaklamasn buyurdu.
Vallahi onun yaklaacak bir durumu yok, ok bitkin bir halde, Vallahi bu hadise bana
geldii gnden beri alyor. Ailemden biri bana dedi ki:
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemden hanmna, sana hizmet etmesi iin izin
vermesini isteyebilirsin. Zira Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Hilalin hanmna, ona
hizmet etmesi iin izin vermitir. Ben de yle dedim: Bu hususta Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemden izin isteyemem, izin istediim zaman ne diyeceimi de bilemem, sonra
ben gencim, kendi iimi kendim grrm. On gn daha aradan geti, bylece bize konuuma
yasa konulmasndan bu yana tam elli gn tamamlanm oldu. Ellinci gnn sabahnda,
sabah namazn evlerimizin birinin stnde kldm.
Allahn da hakkmzda zikrettii gibi yeryz bize dar gelmi bir hal zere otururken,
avaznn kt kadar yksek sesle baran Sela da zerine birinin km yle dediini
duydum. Ey Kab b. Mlik, Mjde!
Hemen kr secdesine kapandm. Bu skntdan artk kurtulduumu anlamtm Allah Resul
Sallallahu aleyhi vesellem sabah namazn kldrdnda Allahn bizi affettiini halka ilan
etmitir. Herkes bize mjde vermek iin koumu. ki arkadama da mjdeciler gitmi. Bana
Eslemli birisi atn drtnala koturup gelerek ve dan tepesinden, attan daha hzl giden bir
sesle
Mjde ey Kab b. Malik! diye baran bir adam gelmi. Bana bu mjdeyi veren kii gelince,
sevinten elbiselerimi karp mjde olarak ona verdim. Vallahi o gn bundan baka elbisem
yoktu. Kendime baka bir yerden dn elbise alp giydim. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemi ziyaret etmek amacyla yola koyuldum. Yolda insanlar beni fevc fevc karladlar.
Hepsi beni kutlad.
Ne mutlu sana, Allah senin tevbeni kabul edip balad dediler. Nihayet Mescide girdik.
Baktm Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin etrafn halk evrimi. Hemen Talha b.
298
Ubeydullah yerinden frlad, gelip benimle msafaha edip, beni tebrik etti. Vallahi
muhacirlerden, ondan baka hi kimse benim iin ayaa kalkmad.
Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme selam verdiimde yz sevinten parlyordu. yle
buyurdu: Annen seni dourduu gnden bugne kadar karlamadn bir haberi sana
mjdeliyorum. dedim ki:
Bu Allahtan m, yoksa senden mi ey Allahn Rasul?
Allahtan dedi.
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem bir eye sevnidii zaman, mbarek yz ay paras
gibi parldard. Biz sevincini bundan anlardk. nnde oturunca, dedim ki:
Ya Raslallah! Tevbenin kabul gerei olarak malmn hepsini Allah ve Rasul iin
sadakadr
Bir ksmn yannda alkoy. Bu senin iin daha iyi olur buyurdu. Dedim ki:
yleyse Hayberde elde ettiim malm tutaym. Sonra yle dedim:
Ey Allahn Rasul! Allah beni doru sylediim iin kurtard. yleyse sa olduum srece
doruluktan ayrlmayacama Allaha sz veriyorum. Doru szlerinden dolay Allahn hi
kimseyi benim kadar dllendirdiini bilmiyorum. Vallahi, Allah Resul Sallallahu aleyhi
veselleme sylediim gnden bu yana hibir yalana tevessl etmedim. ok ama ok
mutluyum. Bugnden sonra da Allahn beni lnceye dek yalandan korumasn dilerim.
Bunun zerine Allah u ayeti inzal buyurdu:
And olsun ki Allah, skntl bir zamanda bir ksmnn kalpleri kaymak zereyken,
Peygambere uyan muhacirlerle Ensarn ve Peygamberin tevbelerini kabul etti. Tevbelerini,
onlara kar efkatli ve merhametli olduu iin kabul etmitir.
Btn geniliine ramen yer onlara dar gelerek, nefesleri kendilerini sktrp, Allahtan
baka snacak kimsenin olmadn anlayan, geri kalm kiinin de tevbesini kabul etti.
Allah, tevbe ettikleri iin onlarn tevbesini kabul etmitir nk O tevbeleri kabul eden ve
merhametli olandr.
Ey insanlar, Allahtan saknn ve dorularla beraber olun! (Tevbe, 9/117-119)
Allahn beni slama hidayet ettii gnden beri bu kadar byk bir nimete ve mutlulua nail
olmamtm. Hele Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme doru davranmamn semeresini
elde etmem yok mu, bana bambaka mutluluk vermitir. nk ben de tekiler gibi yalan
syleseydim onlarn akibetine urayacaktm, onlar gibi helak olup gidecektim. Zira Allah
onlar hakknda yle buyurmutur:
Dndnzde kendilerine kmamanz iin Allaha yemin edeceklerdir. Siz onlardan yz
evirin; nk pistirler. Yaptklarnn karl olarak varacaklar yer cehennemdir.
Kendilerinden honut olasnz diye size and verirler. Siz onlardan honut olasnz bile Allah,
yolundan km kimselerden raz olmaz. (Tevbe, 9/95-96)
te biz kii yemin ettiklerinde Allah Rasulnn yeminlerini kabul ettii kiilerden
deildik. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem de onlarn biatlerini kabul edip onlar iin
istifar etti. Fakat bizim iimizi Allaha havale etti. Allahn hkmne brakt. Allah da geri
kalm kii kavlinde belirttii gibi bizi affetti. Bizi yalan yere yemin edenlerden ayrd,
bizim harpten geri kalmamzdan sz etmedi. Buna karlk peygamberimizin bizi o yemin
edenlerden, zrlerini kabul ettii kimselerden ayrp geri ertelemesi ve Allahn hkmn
hakkmzda beklemesinden sz etti.581[117]

1- Nevevi -Rahimehullah- yle dedi:
Biliniz ki Kabn bu hadisinden kartlabilecek birok ibretli sonu vardr:
581[117]
Buhr (7/717-719) el-Meaz, Mslim (17/87-98) ez-Zikr ved-Dua vet-Tevbe vel-stifar.
299
1- Bu mmet iin ganimetin mbah olmas, zira hadiste: Kurey Kervann ele geirmek iin
ktlar, denilmektedir
2- Bedir ve Akabeye katlanlarn fazileti.
3- Hakimin karsnda dava dnda yemin talep edilmeden yemin etmenin cevaz.
4- Ordu komutannn casuslara ulamamas iin sefer dzenleyecei yeri belli etmemesi
gerekir. Ancak bu yer ok uzak ise, ona gre hazrlklarn yaplmasn salamak iin,
uzakln bildirmelidir.
5- Karlan bir iyilie zlmek ve onu yapm olmay temenni etmek. Zira Kab: Keke
yapm olsaydm demitir.
6- Mslmann gybetinin edilmesine kar kmak. Muz: Ne kt dedin demitir.
7- Zor ve meakkatli de olsa doruluun fazileti ve doruluktan ayrlmamak. Doruluun
sonu hayrldr. Sahih rivyette getii gibi Doruluk iyilie, iyilik te cennete ulatrr.
8- Seferden dnen kiinin her eyden nce mahallesinin mescidinde iki rekat namaz
klmasnn mstehab olmas.
9- Seferden dnen kiinin, insanlar arasnda mehur birisi ise, insanlarn kendisini rahata
grp hogeldin diyebilecekleri bir yerde oturup onlarla grmesinin mstehab olmas.
10- Zahir ile hkm verilir, gizlilikleri ise Allaha havale edilir. Bir zarara yol amad
takdirde mnafklarn zrleri kabul edilir.
11- Bidat ve aktan gnah ileyenleri, tahkir ve cezalandrmak amacyla, onlardan selam ve
ilgiyi kesmenin gerei.
12- Gnah ileyen kimsenin gnahna alamasnn mstehab olmas.
13- Bakasna bakmak ve baklarn gezdirmek namaz bozmaz.
14- Selm, kelam olarak da isimlendirilir. Bir insanla konumayacana yemin eden kimse
onunla selamlarsa, yeminini bozmu olur.
15- Allaha ve Resulne itaati, akraba ve arkada sevgisine tercih etmek. Eb Katade, Kab
kendisine selam verdii halde onunla konumay reddetmitir.
16- Bir insanla konumamaya yeminli olan kimse, onunla konuma kast olmadan bir sz
syler ve o sz konumad insan duyarsa, yeminini bozmu saylmaz. Aynen Eb
Katadenin Allah bilir sznde olduu gibi.
17- Maslahat gerei zerine Allahn isminin yazl olduu kad yrtmann cevaz. Osman ve
dier sahabelerin, zerinde icmaa olan mushaf dndaki mushaflar ve Kabn, iinde
Allahn ismi geen mektubu yakmalar gerei. Onlar bunu maslahat gerei olarak
yapmlardr.
18- Aklanmasndan zarar ve ziyan korkusu olan eylerin gizlenmesi.
19- Kabca hanmna Ailenin evine git sz talak gerektirmez. Niyet olmadkca bu tr
szlerle talak olmaz.
20- Kadnn kendi isteiyle kocasna hizmet etmesinin cevaz. Bu, icma ile her ikisi iin de
caizdir. Fakat, adamn karsn hizmete zorlama hakk yoktur.
21- Kadnlarla cinsel ilikiyi, baka lafzlarla kinaye etmenin mstehab oluu,
22- Yasaklanan eyi irtikab etmekten saknma hususunda vera ve ihtiyat zere olmann
gerei. Zira Kab, karsn kendisine hizmet iin yannda alkoyma iznini, gen olduu ve ona
yaklamaktan- ki karsna yaklamaktan men edilmiti- emin olamayaca iin, talep
etmemitir.
23- Bir nimetin yenilenmesi veya bir beladan kurtulunmas durumlarnda kr secdesinin
mstehab olmas. afi ve baz fukahann mezhebleri bu istikametledir. Eb Hanife ve baz
fakihler ise bunun meru olmadn ileri srmlerdir.
24- Hayr ile mjdelenmenin mstehapl
25- Allahn hayr ile rzklandrd veya kendisini bir erden kurtard kimseyi kutlamann
mstehapl
26- Mjdeleyici dllendirmenin ho bir davran olduu.
300
27- Yemini niyet ile tahsis caizdir. rnein, mal olmadna dair yemin eden kii, bununla
maln bir eidini kast ediyorsa, kast ettii o eidin dnda bulunan malndan dolay gnaha
girmez. Yemeyeceine dair yemin eden ve bununla ekmei niyet eden kii, ekmek dnda et,
hurma ve sair yiyecekleri yedii takdirde gnahkar olmaz. Ancak ekmek yedii takdirde
gnahkar olur. Ayn ekilde filan kimseyle konumayacan yemin eden kimse bununla
sadece belli konular niyet ediyorsa, o konular dnda kalan konumalar gnah deildir. Tm
bunlar bizim arkadalarmzn zerinde ittifak ettikleri hususlardr ve delili bu hadistir: nce
iki elbiseden baka malm yok, demesi, sonra da Hayber dnda kalan tm mallarm infak
ediyorum demesi buna delildir.
28- Ariyet almak caizdir.
29- Giymek iin dn elbise almann cevaz.
30- nsanlarn sevinli gnlerde ve istiare amacyla byklerinin ve yneticilerinin yannda
toplanmasnn gzellii.
31- Meclise gelen faziletli kiilerin ayana kalkmann mstehab olmas. Bunun caiz
olmadn sananlarn aksine, bu konuda varid olan hadisleri mstakil bir czde derledim,.
32- Grme ve karlama halinde musafahann snnet olmas, bu kesin bir snnettir.
33- mamn ve toplum nderlerinin halkn ve kendilerine tabi olanlarn sevinlerini
paylamalarnn gzellii
34- Bir nimete kavuan veya bir beldan kurtulan kimsenin, Allaha kr ifadesi olarak
malndan sadaka vermesi ve kr secdesinde bulunmas mstehabdr. Her iki husus da bu
hadiste mevcuttur.
35- Meakkate ve geim darlna sabredememekten ekinen kimselerin mallarnn tamamn
tasadduk etmeleri doru deildir, bu onlar iin mekruhtur.
36- Malnn tamamn tasadduk etmeye hazrlanan bir kimseyi gren kii, onun darlna
sabredemeyeceinden korkmas halinde, onu bu konuda uyarmal ve malnn ancak bir
ksmn tasadduk etmesini tavsiye etmelidir.
37- Bir sebeble tevbe eden kiinin, o sebebi korumas gerekir. Bu, Allahan yasaklarna
uymada en gzel yoldur. Kab da mr boyunca kendisini kurtaran doruluu korumutur.
En iyisini Allah bilir.582[118]
2- kiinin hikayesinin kapsad hkm ve faidelerle ilgili olarak bn Kayym Rahimehullah- zetle yle dedi:
- nsann sahip olduu hayrlardan tr, gurur ve kibre kamadan, kendisini vmesinin
cevaz,
- Kii sevap frsat bulduu zaman, hi vakit kaybetmeden o frsat deerledirmeye
komaldr. zellikle de onu yakalamada baka baka frsatlar bulmaktan korkuyorsa! Zira,
azimet ve gayret duygusu kiide abuk kaybolur, sreklilik gstermez. Allahu Teala,
kendisine hayr kaps ald halde, onu deerlendirmeyen kimseyi, kalbi ile iradesi arasna
girerek, onu cezalandrr. Allah ve Rasul ard zaman, bu arya icabet etmeyen
kimsenin, kendisi ile kalbi ve iradesi arasna girilir de o kimsenin artk bu arya icabet etme
imkan kalmaz Allahu Teala yle buyurdu:
Ey inananlar! Hayat verecek eylere sizi ard zaman, Allah ve Rasulne uyun. Ve bilin
ki, Allah kii ile onun kalbi arasna girer ve mutlaka Onun huzurunda toplanacaksnz.
(Enfal, 8/24)
Bu husus, bir baka ayette yle akland:
Onlarn kalblerini ve gzlerini ters eviririz de, ilkin Ona inanmadklar gibi (mucize
geldikten sonra da) inanmazlar (Enam, 6/110)
- mamn ve yneticilerin, kendilerine yakn olan kimseleri gerektiinde azarlamas ve
kzmas. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, dierlerini deil de, sadece kendisine yakn
582[118]
Nevevinin Sahihi Mslim erhi (17/100-102)
301
olan o kiiyi azarlamtr. nsanlar, sevgilinin sevgiyi azarlamasn ven birok szler
sarfetmilerdir.
- Yce Allahn Kab ve arkadalarn, yalan syleyerek, bugnlerini kurtarp, ahiretlerini
ykmaktan koruyarak, onlar dorulua muvaffak klmas. Dorular, balangta trl
skntlarla karlasalar da sonuta glen taraf oldular. Dnya ve ahiret bu esas zerine
kuruludur. Balangta zor olan eylerin sonu tatl, balangc tatl olan eylerin de sonu ac
olur.
- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin savaa katlmayanlardan sadece o kiiye boykot
ilan, onlarn doruluklarna delildir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bylece kiiyi bu
gnahlar nedeniyle tedib etmitir. Dierlerine gelince, onlarn gnahlar byle bir boykot ile
tedib edilecek cinsten deil de, onlarn hastalklar nifak idi ve bu ilacn onlarn hastalklarna
bir yarar olamazd. Yce Allah da, gnah ileyen kullarn, eriat ile belirledii cezalar ile
tedib eder. Sevdii mmin kullarn tedib eder ve onlar rzasn tahsile sevkeder. Fakat
gznden den kimseler ile de gnahlar arasndan ekilir. Gnah iledike ona daha ok
verir. Gafil kimse bunu kendi hayrna sanyorsa da, bu onun iin benzersiz iddette bir azabn
ta kendisidir.
- Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemin o kiiye ambargo koymasndan 40 gn sonra,
karlarndan ayrlmalarn emretmesi iki bakmdan, onlar iin mjdeli haberin balangcdr:
1) Onlarla ne bizzat kendisi ne de elileri vastasyla konumad halde, bu emir ile vastal
olarak onlarla konumu olmas.
2) Onlar bir mddet hanmlarndan dolaysyla zevk ve elenceden bir sre uzaklatrarak,
ibadet ve tevbelerini daha ok artrmalarn salamak. Bu da tnelin ucuna yaklalmakta
olduunun bir iaretidir.
Bu kssadan alnacak fkh: hram, itikaf, oru gibi ibadet zamanlarnda kadnlardan kanmak
gerekir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem daha cezalarnn balangcnda, onlara olan
merhametinden dolay, hemen kadnlarndan ayrmamtr.
-Yine bundan kullarn gnlerinin en hayrlsnn tevbe ettii ve Allahn onun tevbesini kabul
ettii gn olduunu anlyoruz. Zira Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Kaba yle
demitir:
Annen seni dourduu gnden bugne kadar karlamadn bir haberi sana mdeleyeyim
mi?583[119]
3- Hafz -Rahimehullah- da yle dedi:
Bu kssadan gnahn ne kadar nemli ve tehlikeli olduunu anlyoruz bn Eb Hatimin
rivyetinde Hasan el-Basri bu hususa yle dikkat ekti: Subhanallah! O kii ne haram bir
mal yediler, ne kylmamas gereken bir cana kydlar, ne de yeryznde bir bozgunculuk
kardlar. Buna ramen, yeryz tm geniliine ramen onlara dar gelmeye balad. Ya
bunca byk fuhular ve gnahlarn hali nicedir?!
- Hadisten, dini gl olanlarn, zayf olanlardan daha iddetli bir azarlamaya maruz
kaldklarn gryoruz.
- Yine hadisten, gnah ileyenden selam kesmenin, gnden daha fazla ks durmann caiz
olduunu anlyoruz. gnden fazla ks durmama emri ise, ksknln eri bir gerekeye
dayanmamas hallerinde geerlidir.584[120]
4- Dr. Mustafa es-Sbade zetle yle dedi:
Sadk mminler olmalarna ramen, rahat yorgunlua, glgeyi scaa, ikmeti sefere tercih
ederek cihaddan geri kalan mslmann hikayesinde nemli itima dersler vardr: Bu
kii, aradan fazla gemeden, geride kalmakla byk hata ilediklerinin farkna varmlardr.
Bu nedenle duyduklar znt, pimanlk ve tevbeleri zirveye ulanca, Allah onlarn
gnahlarn balad. Balanma mjdesini aldklar zaman, hayatlarnn en byk sevincini
yaadlar. Sevinlerinden, Allaha bir kran ifadesi olarak tm elbise ve mallarn infak
583[119]
584[120]
Zdl-Medden zetle (3/573-592).

Fethul-Barden zetle (7/729-790)
302
etmek isteyenler oldu. Bu gibi dersler, imannda sadk olan kimseleri, zerlerine den
grevlerini ihmal etmekten veya insanlar ibadet ederken, rahat tercih etmekten onu men eder.
te bu, seni cemaatten bir fert, btnden bir para ve onlar rahatsz eden eyden senin de
rahatsz olma bilincini alayan bir imani uurdur. Toplum iin faydal olan sizin iin de
faydaldr. Toplum trl elemler ile dert ekerken, sizin mutlu olmanzn bir anlam yoktur.
nsanlar bitkin haldelerken, sizin rahatlktan tat almanz mmkn deildir. Grevi ihmal,
imanda bir noksanlk, dinde zayflk ve mutlaka tevbe ve inabeti gerektiren byk bir
gnahtr.585[121]
585[121]
es-Sretn-Nebeviyye, (162-163)
303
18- HEYETLER YILI

- Abdul-Kays Heyetinin Gelii.
- Mseylemetl-Kezzbn da iinde olduu Hanife oullar Heyetinin Gelii.
- Eariyyun ve Yemen Heyetinin Gelii.
- Beni Sad b. Bekre Heyetinin Gelii.
- Mezine Heyetinin Gelii.
- Necran Heyetinin Gelii.
304
305
HEYETLER YILI
Arap yarmadasnn kuzeyinde bulunan Rumlarn slam ordusuyla karlamaktan ekinip,
yenilgiyi peinen kabullenmesi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin saysnn otuzbin
olduu sylenen bu byk ordu ile Arap kabileleri arasnda g gsterisinde bulunup,
Araplarn bylesine gl, sava yetenei yksek, sayca az bir birlii dahi, kendisinden kat
kat daha fazla olan ordular yenen bu muhteem ordunun karsnda tutunamayacaklarn
anlamalarndan sonra hicri 9 ylnda Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ehrine ardarda
heyetler gelmeye balad. Gelen heyetlerin okluundan bu yl, heyetler yl olarak anlr.
Prof. Dr. Ekrem el-Umer yle dedi:
Kaynaklar ounlukla senet zikretmeksizin bu heyetlerle ilgili haberlerle doludur. Bu konuda
tafsilatl olarak ilk konuan bn shktr. O, bilgi kaynaklarn ve zikrettii rivayetlerin
senetlerini nadiren zikreder. te bu nadir rivayetler Zhri, Abdullah b. Eb Bekr ve Hasan elBasrnin mrsel rivyetleridir.
Fakat sadece Dmam b. Salebenin geli haberi istisnadr, onu bn Abbsa isnat etmitir. Bu
isnatta da Muhammed b. El-Velid b. Nveyfa vardr ki tabi olmamtr. Bu rivyet de ondan
tr zayftr. bn shkn haberini zikrettii heyetler unlardr. Temim Heyeti, Ben Amir
heyeti, Ben Sad b. Bekr Heyeti, Abdul Kays heyeti, Ben Hanife heyeti, Tay heyeti, Ben
Zebid heyeti, Kinde heyeti, Himyer Krallar heyet, Ben el-Haris b. Kab heyeti, Hemdan
heyeti, Adiy b. Hatim heyeti, Ferve b. Mesik el-Murad heyeti, Sard b. Abdullah el-Ezd-
heyeti, Ferve b. Amr el-Czam heyeti.586[122]
Heyetler yl olarak anlan hicri 9. yl, slamn byk bir hzla yaylp, glendii bir yldr.
imdi bu heyetlerden geldikleri sabit olan heyetleri hakknda bilgi verelim:
1- Abdul Kays Heyeti:

Eb Cemreden, yle dedi: bn Abbas ile beraberdim, beni kendi sedirine oturtturdu. Bana
Yanmda kal da sana malmdan bir pay vereyim dedi. ki ay yannda kaldm ve sonra yle
dedi:
Abdul Kays heyeti Peygamber Sallallahu aleyhi veselleme geldikleri zaman,
Kavim veya heyet kimdir? dedi.
Rebia, dediler.
Utanma ve pimanlk olmakszn kavme veya heyete merhaba buyurdu. Heyet:
Ya Resulallah, biz senin yanna ancak Haram ayda gelebiliyoruz. Seninle bizim aramzda
Mudar kafirlerinden u mahalle var. Bize yle eyler emret ki geri dnp kavmimize haber
verelim ve o amelleri ileyerek cennete girelim. Ve ayrca Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemden iecekler hakknda da soru sordular.
Onlara tek olan Allaha iman etmelerini emretti ve sordu:
Tek olan Allaha iman ne demektir, biliyor musnuz? Onlar:
Allah ve Resul daha iyi bilir, dediler.
Allahtan baka ilah olmadna ve Muhammedin Allahn elisi olduuna tanklk etmek,
namaz klmak, zekat vermek, ramazan orucu tutmak ve ganimetten bete birini vermeniz
buyurdu.
Ve onlar u drt eyden men etti: Hanzal (Ebu Cehil) bitkisi kab, hurma ekirdeinden
oyularak yaplan kap, kabak kab siyah am sakz. (veya zift ile kaplanan kap). Bunlar
ezberleyin ve geri dndnz de kavminize haber verin, buyurdu.587[123]
586[122]
el-Mctemaul-Medeni (249-250)
Buhr (1/157) man, Mslim (1/181-183) el-man billahi Teala ve Reslhi Hzl alkol yap zellii
kazanmas nedeniyle bu kablarla ra yapmak yasak idi. Sonra bu hkm nesh edildi ve sarholuk veren her
maddenin ve ou sarholuk veren her eyin aznn da haram olduu genel kaidesi baki kald.
587[123]
306
bn Kayym -Rahimehullah- zetle yle dedi: Bu kssadan Allaha imann, sz ve amel

olarak tm bu hasletlerin toplam olduunu grrz. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
ashab, tabiin ve onlara tabi olanlar bu zellie sahip idiler.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin bu hasletlerin iinde hacc saymam olmas, o
zaman yani heyetin geldii hicri, 9. ylda farz klnm olmadnn delaletlerinden biridir.
Hac, hicri on ylnda farz klnmtr.
Bazlarnn hilafna Ramazan ayna sadece Ramazan demek mekruh deildir.
Bu kaplarda zm ras yapmann haram kln baki midir, mensuh mudur? Bu konuda iki
rivyet vardr ve Ahmedden her iki gr de rivyet edilmitir. ounluk bunun, Mslimin
rivyet ettii u hadisle nesh edildii grndedir.
Sizi baz kablarda ra yapmaktan men ettim. Hounuza gittii gibi ra yapn fakat
sarholuk vereci eylerden imeyin yasak hadislerin muhkemliini ve bu hadisin mensuh
olmadn syleyenler yle dediler: Bu konudaki hadisler say ve geli yolu itibariyle
tevatre ulaan hadislerdir. Mbah brakan hadis ise, bir tektir, onlara mukavemet edecek
dzeyde deildir.588[124]
2- Aralarnda Mseylemetl Kezzbn da bulunduu Ben Hanfe Heyeti:

bn Abbas -Radyallahu anhuma-dan; yle dedi: Mseylemetl Kezzb, Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem zamannda geldi ve yle demeye balad:
Muhammed kendisinden sonra yerine beni geirirse ona tabi olurum. Kavminden birok
kimseyle beraber Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldi. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem yannda Sabit b. Kays olduu halde elinde bir ubuk paras vard. Heyet
iindeki Mseylemetl Kezzbn karsna geti ve yle buyurdu:
Eer benden u p dahi isteyecek olsan, onu sana vermem. Allahn senin hakkndaki
emrini aamazsn. Gerisin geriye dnersen. Allah mutlaka seni perian edecektir. Ben senin
halini grdm. te bu Sabittir, benden taraf sana cevap verecektir. Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem bu szlerini syledikten sonra onlarn yanndan ayrld.589[125]
bn Abbas yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Ben senin halini grdm
sznn anlamn sordum Eb Hureyre, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yle
dediini rivyet etti:
Uykuda iken elimde iki altn bilezik grdm bu bilezikleri dnrken, uykuda bana bunlar
flemem vahyedildi. frdm anda ikisi de utu. Bu ryay benden sonra kacak iki
yalancya tevil etim. Bunlardan birisi el-Ansi, dieri de Mseylemedir.590[126]
Hafz yle dedi: Bu kssadan, kendisiyle grmek iin gelen kfir heyetlerle, mslmanlarn
maslahatna uygun ise imamn bizzat kendisi grr. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
te bu Sabittir, benden taraf sana cevap verecek buyurmasnn nedeni, O Ensarn hatibi
olduu iindir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin, en gzel ve zl kelimelerle
meramn anlatabilme zellii vard. Mseylemeye demek istediklerini syledikten sonra,
eer hitabet yarmasna girmek istiyorsa bunu Sabit ile yapmasn iaret etmitir. Demek ki
imam inat kafirlere kar, belagat ehli kimselerden yardm talep edebilir.591[127]
bn Kayym -Rahimehullah- bu kssann fkh ile ilgili zetle yle dedi:
Bu hadis, Eb Bekrin en byk faziletlerinden biridir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
o iki bilezii, onun ruhu ile fleyip uurdu. Mseylemeye fleyip onu uuran ruh Sddkn
ruhu idi. Buradan hareketle erkeklerin ryalarnda zinet taknmalarnn hayra alamet olmad
anlalr. ihabul Abir olarak tannan Ebul Abbas Ahmed b. Abdurrahman b. Abdlmnim
588[124]
Zadul-Med. (3/607-608).
590[126]
Buhr (690, 691) el-Meaz.
591[127]
Fethul-Brden ksaltlarak (7/691, 692).
589[125]
307
b. Nimet b. Srr el-Makdisi bana yle haber verdi: Adamn biri bana ryasnda ayanda
halhal grdn syledi. Ben ona ayan ac sarmtr dedim. Gerekten de yleydi.
Bir dier adam da bana burnunda altn bir halka grdn ve iinde krmz bir tane olduunu
syledi. Ona burnundan iddetli bir kan akacan syledim ve gerekten de dediim kt.
Bir deeri dudaklarna asl bir kerpeten grdm dedi, ona dudaklarndan kan alnmas
gereken bir hastalkla karlaacan syledim.592[128]
3- Eariyyun ve Yemen heyetinin Gelii:

Enesten rivayetle Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem dedi ki:
Kalbler senden de yufka bir kavim geliyor Ve Eariyyun iir beyitleri terennm ederek
geldiler.
Yarn sevdiklerimiz buluacaz.
Muhammed ve taraftarlaryla...593[129]
Ebu Hureyre de: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yle dediini iittim:
Yemen ehli geldi, onlar insanlarn en duygulular ve kalplileridir. man ve hikmet
Yemendendir. Sekinet de bu koyun besleyen kimselerin hasletlerindendir. vnmek ve
byklenmek ise gn doumu tarafndaki Veber halkndan Faddadlarn huyudur.594[130]
Ebu Amr -Rahimehullah- bu hadisi eitli ekillerde tevil ederek, Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellemin, Medineye gre Yemen cihetinde olmas hasebiyle Mekke halkn
kastettiini veya Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Tebukde idi ve Medine de Tebuka
gre Yemen cihetinde kaldndan Medine halkn kastetmitir diyenlerin szlerini tahlil
ettikten sonra yle dedi.
Hadisi zahirine gre anlamamza ve burada kastedilen halkn hakikaten Yemen halk
olduuna hkmetmemize bir mani yoktur. Birey ile muttasf olan, gerekten bu ey ile
tebarz etmi ise, o ey ona nisbet edilir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hayatnda
ve Onun lmnden sonra, iman bakmndan ve gelen heyetlerin durumu bakmndan, Yemen
halknn bu zellii gayet ak idi. Uveys el-Karan, Eb Mslim el-Hlni ve daha baka nice
Yemenliler sadk imanlar ile tebarz ettiler. mann onlara nisbet edlimesi, bakalarnn
imann nefyetmeden, onlarn imannn kemaline iarettir. Bu hadisle, Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem man, Hicaz ehlindedir hadisi arasnda bir eliki yoktur. Sonra hadisten
murad, o zamanki Yemenlilerdir. Yoksa her zamanda ki tm Yemenliler deildir. Hadisin
lafz bunu gerektirmez. te bu hususta hak olan gr budur. Allaha bizi kendisine hidayet
ettii iin krederiz, O daha iyi bilir. Burada zikredilen fkh ve hikmete gelince; fkh burada
dinde anlay anlamndadr. Fakat daha Sonra fkhlar ve usulcler fkh terimini, ameli
hkmler iin kullandlar. Hikmete gelince, bu konuda birbirleriyle elien birok szler
edilmi ve herkes hikmeti sadece belli bir adan ele almtr. Fakat tm bunlar inceledikten
sonra bizim nazarmzda hikmet, Marifetullah bilgisini ieren hkmleri bilmekle bareber,
basiret akl, nefis temizlii, hakk gerekletirmek ve onunla amel ile batl ve hevaya
uymaktan uzaklamaktr. te bu hasletlere sahip olan kii Hakm=Hikmetli olarak anlr.
Eb Bekir b. Dreyd de yle dedi: Sana t veren ve sakndran veya seni iyilie aran
veya seni ktlkten men eden her kelime hikmettir. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
u sz de bu kabildendir. Baz iirler hikmettir Baz rivayetlerde de hkm olarak
gemektedir. Allah daha iyi bilir.595[131]
Sahih-i Buharide yle gemektedir: Temim oullarndan baz kimseler Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin yanna geldiler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onlara
Mjdelenin ey Temim oullar dedi. Onlar:
592[128]
Zdul-Meddan zetle (3/613-614) Mellifin Rya Tabirleri kitabna da baknz.

Ahmed (3/182), bn Hibban (7192) el-hsan, bn Eb eybe (12/122), Beyhki ed-Delailde (5/351)
594[130]
Buhr (7/701) el-Meaz, Mslim (2/31) el-man.
595[131]
Nevevnin Mslim erhi (2/33) el-man, Buhr (10/554) el-Edeb, Eb Dvud (4990) el-Edeb.
593[129]
308
Bizi mjdeledin, bize atiyye ver deyince Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yz
deiti. Sonra Yemenlilerden baz kimseler geldi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
onlara
Temim oullarnn kabul etmedii mjdeyi siz kabul edin
Ey Allahn elisi, bizler dinde fkh (anlay) sahibi olmak ve sana iin balangcn sormak
iin geldik dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Balangta Allah var idi. Ve onunla beraber hibir ey yoktu, krss suyun zerinde idi ve
zikirde her eyi yazd. buyurdu.596[132]
4- Beni Sad b. Bekr Heyetinin Gelii

Enes b. Malikden; O yle dedi: Bizler mescidde Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ile
oturuyorken, adamn birisi devesiyle geldi, onu mescidde ktrd sonra balad ve sonra
onlara yle dedi:
Muhammed hanginizdir? -Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem o srada ashabnn
arasnda bir yere dayanm oturuyordu- Bizler:
te u yaslanp duran beyaz adam dedik. Adam:
Abdulmuttalibin olu mu? dedi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Sana cevap verdim buyurdu. Adam Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem
Ben sana bireyler soracam ve sorularmda srarc olacam. Sakn bana darlmayasn
dedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
Ne istersen sor buyurdu. Adam:
Senin ve senden ncekilerin Rabbinin adyla sana soruyorum: Sana, Senenin bu aynda oru
tutmamz Allah m emretti? Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Evet, Allah emretti, buyurdu. Adam:
Allah iin syle, sana, bu sadakay zenginlerimizden alp, fakirlerimize datmay Allah m
emretti? Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem:
Evet, andolsun ki Allah emretti buyudu. Adam:
Senin getirdiklerine iman ettim. Ben geride kalan kavmimin sana elisiyim. Ben Ben Sad b.
Bekirden Dmam b. Salebeyim.597[133]
Hafz yle dedi:
Bu hadiste yukarda zikredilenler dnda birok fayda vardr: Tek kiinin haberi ile amel
etmenin shhati. Zira Dmam, kavmini temsilen tek bana gelmi ve Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem ile tek bana bir grme yapmtr. Geriye dnm ve grmesini kavmine
anlatm onlar da onu dorulayarak iman etmilerdir. Yine hadisten kiinin dedesi babasndan
daha ok tannyor ise, ona nisbet edebileceini anlyoruz. Huneyn savanda da Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem: Ben Abdulmuttalibin oluyum demiti. Yine hadisten, nemli
bir meseleyi tekid amacyla yemin verdirilmesini anlyoruz. Ve yine bu hadiste akranlarn
rivyetini grmekteyiz. Zira Sad ve erk ayn dereceden iki Tabiidir ve her ikisi de
Medinelidir.598[134]
Nevev yle dedi: Bu hadiste yukarda zikredilenler dnda daha baka ilim ifade eden
hususlar vardr: Bunlardan biri: Be vakit namaz hergn ve gecede tekrarlanr.
Gndzmzde ve gecemizde ifadesinin anlam budur. Ramazan aynn orucu da her yl
farzdr. eyh Eb Amr bn es-Salh yle dedi:
Bu hadiste, alimlerin imamlarnn, halk tabakasndan mukallitlerin imannn sahih olduuna
dair grlerine delil vardr. Mutezilenin aksi iddiasna kar, onlarn pheye dmeden
kesin bir ekilde hak itikad benimsemeleri, onlar iin yeterlidir. Zira Peygamber Sallallahu
596[132]
Buhar (1/330) Bedul-Halk.

Buhar (1/179) el-lm, Mslim (1/169-170) el-man.
598[134]
Fethul-Bri (1/183)
597[133]
309
aleyhi vesellem Dmamn sadece kendisinin ona verdii baz haberleri dorulayp, inanmas
ve onlar kavmine tebli ederek, onlarn da ayn ekilde inanmalarn geersiz grp
reddetmedi ve senin tm bunlara, mucizelerine bakarak ve kati delilerden istidlal yaparak
inanman gerekir diye de birey sylemedi.599[135]
Hkim ve bakalarnn bn Abbastan yaptklar rivayet yle devam etmektedir: Dmam
sonra devesine ynelerek dnd. O dnd zaman Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
yle buyurdu:
ki sa rgs sahibi doru sylyorsa cennete girer. Dimam devesine binip kavmine
doru yola koyuldu. Gelince, insanlar etrafnda toplandlar. Dimamn ilk sz Lat ve
Uzzaya svmek oldu. Kavmi:
Yava ol ey Dmam, abra, czzam ve cinnet hastalndan sakn! Dmam:
Size yazklar olsun. Vallahi o iki put ne zarar ne de fayda verir. Allah bir eli gnderdi ve
onunla beraber bir kitap indirdi. Sizi toplamakta olduklarnz putlardan kurtaryor. Ben
ehadet ederim ki Allahtan baka ilah yoktur ve Muhammed onun kulu ve elisidir. Ben onun
yanndan size, emrettii ve yasaklad eylerle geldim. Allaha yemin olsun ki o gnn
sonunda, onun kavminden mslman olmayan tek bir kadn veya erkek kalmad. bn Abbas
Radyallahu anhuma yle dedi:
Dmam b. Salebe -Radyallahu anh-den daha iyi baka bir kavim temsilcisi
iitmedik600[136]
5- Mzine Heyetinin Gelii:

Numan b. Mukrinden o yle dedi: Muzineden 400 kii olarak Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin yanna geldik. Memleketimize dnmek istediimiz zaman Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem:
Ey mer u kavme azk temin et buyurdu. mer:
Bendeki hurma sanrm bunlar bir konak yerine dahi yetirmez, dedi. Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem
Git ve onlara azk temin et buyurdu. mer onlar ald ve evine gtrd. Sonra onlar
yksek bir yere kard. Orada deve yn gibi hurma vard. nsanlar oradan ihtiyalarn
aldlar. Onlar iinden en son ben ktm. O kadar hurma alnmasna ramen hurma ynndan
hibirey eksilmediini gryordum.601[137]
6- Necran Heyetinin Gelii:

Huzeyfeden, yle dedi: Necrann iki lideri Akib ve Seyyid mlene yamak zere
Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme geldiler. Bunlardan biri dierine
Yapma, Vallahi eer o bir Peygamber ise ve bize lanet ederse ne biz ne de bizden sonra
gelen neslimiz bir daha da felah bulamaz Bunun zerine gelip Raslullah Sallallahu aleyhi
veselleme bizden istediini sana vereceiz, bizimle beraber emin bir adam gnder, bizimle
ancak emin birisini gnder, dediler. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem:
599[135]
Nevevnin Sahih-i Mslim erhi (1/171)

Hkim (3/54-55) el-Meazde sahih olduunu belirtirken, Zeheb de bu hususta ona ve muvafakat etti.
Dr. Ekrem el-Umer ise yle dedi: Bu rivayet sadece hasendir. nk bn shak yoluyladr ve senedindeki
Muhammed b. el-Velid b. Nveyfa el-Esed makbuldr. Eb Dvudun Seleme b. Kheyl cihetinden
rivayetinede tabi olundu ve o, sikadr.
601[137]
Ahmed (5/445) Zdul-Medn muhakkiki, bu rivayetin ricalinin sikat, senedinin hasen olduunu syledi.
Ve baknz bn Sad (1/291)
600[136]
310
Sizinle beraber, hakikaten emin olan bir adam gndereceim. Allah elisinin tm arkadalar
bu erefe nail olmay mit ederken O:
Kalk ey Eb Ubeyde b. Cerrah dedi, kalknca,
Bu, u mmetin eminidir buyurdu.602[138]
Hafz zetle yle dedi: Necran, Mekkeden Yemen ciheti istikametinde 7 merhale
uzaklnda yetmi kyden mteekkil, bir atlnn hzl admlarla bir gnde kat edebilecei
mesafede, byk bir blgenin addr. Onunla mlene yapmak istiyorlard ifadesi u ayete
iarettir.
Gelin, sizler ve bizler de dahil olmak zere, karlkl olarak ocuklarmz ve kadnlarmz
aralm, sonra da dua edelim de Allahdan yalanclar zerine lanet dileyelim, de
Necranllar Kssasndaki Baz Faideler:

Bir kafirin Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin Peygamberliini kabul etmesi, slam
ahkamna sarlmad srece, onu slama dahil etmez.
Ehli kitapla mcadelenin caiz, maslahat durumunda da vacip olduu anlalmaktadr.
Tm delillerin sunulmasndan sonra kfrde inad edenlere kar mlenenin caiz ve meru
olmas bn Abbas ve sonra da el-Evza buna armlardr. Baz alimler de bunu yapmlar ve
onlarla mlene yapan batl ehli en fazla bir yl iinde helak olmulardr. Ayn ey benim de
bama geldi ve srarla baz dinsizler lehine taasup gsteren bir adam iki ay gemeden helak
oldu.
mamn uygun grmesi zerine zimmet ehli ile bar yaplabilir ve bu onlar iin cizye yerine
geer. Her halkarda nemli olan kafirlerin aalanm olarak her yl mslmanlara belli
miktarda bir mal demeleridir.
Bir dier fayda ise antlamal toplumlara emin bir grevli gnderilmesi slamn
maslahatnadr. Yine bu hadiste, Eb Ubeyde b. Cerrhn ak bir menkbesi vardr.603[139]
602[138]
603[139]

FethuI-Brden zetle (7/696, 697).
311
19- VEDA HACCI
312
313
VEDA HACCI
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin haccn beyan eden birok hadis vardr. Bunlardan
Mslimin Cbirden rivyet ettii u hadisi aktaralm:
Allah RasulSallallahu aleyhi vesellem dokuz sene bekledi. Bu mddet zarfnda haccetmedi.
Onuncu ylda hacca gideceini halka ilan etti. Bunun zerine Medineye lkenin her yanndan
dalga dalga insanlar akn eti. Hepsi Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme uymak, onun
hac ibadetlerini nasl yaptn takip etmek ve tpk onun gibi yapmak istiyorlard.
Onunla beraber yola kt, Zl Huleyfeye gelince, Esma binti Umeys, Muhammed b. Ebi
Bekri dourdu. Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme haber gnderip ne yapaca hakknda
bilgi istedi. Raslullah ona Ykan, pamuk bala ve sk sar, sonra da ihram giy! diye haber
gnderdi. Sonra Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem oradaki mescidde namaz kldrd.
Sonra devesi Kusvaya bindi, onunla Beydaya knca, bir baktm ki n, arkas, sa ve solu
insanlarla doluydu. Kimisi svari idi, kimisi de yaya yryordu.
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem aramzda gidiyor, zaman zaman ona Kuran
indiriliyor O da onun tevilini biliyordu. O, onunla amel ederdi, biz de ona uyup amel ederdik.
Hacca niyet edip Allahn birliini zikrettikten sonra yle telbiye getirdi:
Lebbeyk Allahmme lebbeyk! Lebbeyke, l erike leke lebbeyk. nnel hamde ven nimete
leke vel mlk. L erike lek. (= Tekrar icabet sana Allahm, tekrar icabet sana, Tekrar icabet
sana, senin hi ortan yoktur. Tekrar icabet sana Hamd ve nimet sana mahsustur. Mlk te
senindir. Hibir ortan yoktur.)
Onun ardndan btn insanlar da ayn eyi sylediler. Telbiyede bulundular. Onlarn bu
durumuna hibir itirazda bulunmad. Bu srada o kendi telbiyesine devam etti. Biz hacdan
baka bir eye niyet etmiyorduk. nk hac aylarnda hacla birlikte umre yapmay
tanmyorduk. Onunla birlikte Beyt-i erife geldiimizde Rkn (Hacerul Esvedi) istilam
etti. kere hzl yryle, drt kere de normal yryle tavaf yapt. Sonra Makam-
brahime gidip Vettehiz min makami brahime musalla ayetini okudu. Makam, Kabe
ile kendisi arasna ald. Makamda kld her iki rekatta da Kul huvallahu ehad ile Kul y
Eyyuhel Kfirun surelerini okudu. Sonra tekrar Rkne gidip istilam etti. Sonra Safa
kapsndan kp doru Safaya gitti. Safada innes saf vel mervete min eirillah ayetini
okuyarak Allahn balad eyle balyorum diyerek Safadan balad. Ta beytullah
grnceye kadar safa zerinde ykseldi. Kbleye ynelip Allah birledi ve Onu yceltip,
tekbir getirerek yle dedi: La ilahe illallahu vahdehu la erike leh lehul mulku ve lehul
hamdu ve huve ala kulli eyin kadir= Allahtan baka hibir ilah yoktur. birdir, eriki yoktur.
Mlk onundur. Hamd Ona mahsustur. O her eye gc yetendir).
La ilahe illallahu vahdehu. Ve enceze vadehu. Ve nasare abdeh. Ve hezemel ahzbe vahdeh.
(= Allahtan baka hibir ilah yoktur. Birdir. Vaadini yerine getirmi. Kuluna yardm etmitir.
Ordular tek bana yenmitir.) Sonra bunun arasnda dua etti. Bunu tam kere syledi.
Sonra inip Merveye yneldi, iki aya vadinin orta ksmnda, hzland. Oray geince normal
olarak yrd. Merveye gelince, Safda yapt gibi yapt. Tavafn (Sayn) sonunu
Mervede bitirdi. yle dedi:
Daha nce bu dncede olsaydm, kurban getirmezdim de bunu (hacc) umre yapardm.
Kimin yannda kurban yoksa hemen ihramdan ksn ve bunu umre yapsn.
Sreka b. Malik b. Cum kalkp yle dedi:
Ey Allahn Resul, bu sadece bu yla m mahsustur, yoksa her zaman iin mi?
Allah ResulSallallahu aleyhi vesellem, parmaklarn birbirine geirdi ve iki kere
te umre, hac ile byle birlemitir. Bu yla mahsus deil, her zaman bu byledir.
buyurdu.
314
Ali, Yemenden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iin develer getirdi. Fatmay
ihramdan kanlar ve renkli elbiseler giyip srmelenenler arasnda buldu. Bu halini ho
karlamaynca Fatma yle cevap verdi:
Bunu bana babam emretti
Ali, Iraktayken yle derdi: Bunun zerine hemen Allah Resul Sallallahu aleyhi veselleme
gittim ve dedim ki:
Fatmay ihramdan km olarak grdm, renkli elbise giymi, stelik gzlerine de srme
ekmi. Neden byle yatn sorunca Bunu bana babam emretti dedi. Gerekten ey
Allahn Rasul bunu ona sen mi emrettin?
O doru syledi, doru! Peki sen hacca niyetlenirken ne dedin? buyurdu.
yle dedim:
Allahm, ben Allah Resulnn niyeti gibi niyet ediyorum, onun gibi ihrama girip telbiye
getiriyorum. Dedi ki:
Benim beraberimde kurban var, sen de ihramdan kma!.
Gerek peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin getirdii gerekse Alinin Yemenden getirdii
kurbanlarn yekn yz tane idi.
nsanlarn hepsi, ihramdan ktlar ve tra oldular. Ancak Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem ile beraberinde kurbanlar olanlar ihramdan kmadlar ve tra da olmadlar. Terviye
gn olunca, hacca niyetle ihrama girip telbiye okuyarak Minaya yneldiler. Allah Rasul
Sallallahu aleyhi vesellem devesine binip hareket etti. Minada le, ikindi, akam, yats ve
sabah kld. Gne douncaya kadar biraz bekledi. Emretti, kldan olan adr Nemira denilen
yere kuruldu.
Sonra yoluna devam eti. Kurey kendilerinin Cahiliyet devrinde yaptklar gibi onun da
Mzdelifede Meari Haramda vakfe yapacandan phe etmiyorlard. Halbuki o, oradan
geip gitti. Arafata vard. adrn Nemirada kurulduunu grd. Oraya inip konaklad.
Gne tepeden batya meyledince emretti, Kasvas hazrland. Ona binip doru vadinin
ortasna geldi ve insanlara yle hitap etti:
Kanlarnz ve mallarnz birbirlerinize, bu gnnz haram olduu gibi, bu aynz haram
olduu gibi, bu beldeniz haram olduu gibi haramdr.
Cahiliyetten kalma her trl adet ve gelenekler ayamn altndadr, kaldrlmtr. Cahiliyet
devrinde gdlen kan davalar da kaldrlmtr.
Kan davalarndan ilk kaldrdm kan, bn Reba b. el-Harisin kandr. O Sad oullarnda
ocuu iin st annesi ararken. Hzeyl kabilesi onu ldrmt.
Cahiliyetten kalma faiz de kaldrlmtr. lk kaldrdm faiz, el-Abbas b. Abdilmuttalibin
faizidir. Onun hepsi kaldrlmtr.
Kadnlar hakknda Allahtan korkun. nk siz onlar Allahn eman ile aldnz, ferclerini
Allahn kelimesiyle helal saydnz.
Sizin onlar zerindeki haklarnz; onlarn evlerinize holanmadnz kimselerden hibirini
almamalardr. Bunu yaparlarsa onlar, zarar vermeyecek ekilde dvn!
Onlarn sizin zerinizde olan haklar; rfe gre yemek, imek ve giyimleridir.
Size bir ey brakyorum, ona sarlrsanz asla saptmazsnz; o Allahn Kitabdr. Size
benden soracaklar, ya siz ne diyeceksiniz?
yle dediler: Biz ehadet ediyoruz ki, sen tebli ettin, grevini yerine getirdin, t verdin.
Bunun zerine ehadet parman ge kaldrp Ya Rab ahit ol! Ya Rab ahit ol! dedi.
Ondan sonra Bill ezan okudu, kmet getirdi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem le
namazn kldrd. Sonra hemen peine yine kmet getirtdi, kindi namazn kldrd. Bu iki
namaz arasnda hibir ey klmad. Sonra Kasvaya binip vakfe yerine geldi. Devesinin karn
kayalara deinceye kadar tepenin eteine yaklat, yayalar topluluunu nne alp kbleye
kar durarak dua etti. Bu Vakfesi gne batncaya kadar devam etti. Ondan sonra Usameyi
terkisine alarak devesini mahmuzlad. Dizginini sk tutup hzlandrd. Hatta yularn o kadar
kasmt ki neredeyse devenin ba semerinin altndaki deriye arpyordu. Bir yandan da
315
insanlara eliyle Sukneti muhafaza edin, sukneti muhafaza edin diye iaret ediyordu. Kum
tepeciklerinden herhangi birine geldiinde dze kncaya kadar dizgini biraz gevetiyordu.
Nihayet Mzdelifeye geldi. Orada bir ezan, iki kametle cem-i tehir olarak akamla yatsy
bir arada kldrd. Aralarnda hibir ey klmad. Tan yeri aarncaya kadar uzanp yatt. Sabah
olunca bir ezan, bir kmetle sabah namazn kldrd. Sonra Kasvaya binip Mear-i Harama
vard. stne kt, kbleye kar durup Allaha hamd etti, tekbir ve tehlil getirdi. Gne
domadan hava iyice aydnlanncaya dek vakfeye durdu. Gne domadan Fadl b. Abbas da
terkisine alarak devesine bindi. Fadl sa gzel, beyaz tenli ve yakkl idi. Raslullah deve
zerinde giderken kendisine binekli kadn haclar rastladlar. Fadl onlara bakmaya balad.
Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem yzn eliyle evirince, bu defa Fadl br tarafa
evirip yine bakmaya balad. Raslullah da onun yzn dier tarafa evirdi. Nihayet Batn-
Muhassire vardlar. Devesini biraz hareketlendirip Cemretl Kbraya kan orta yola girdi.
Raslullah onun yzn tekrar evirdi. Nihayet aacn yannda bulunan Cemreye geldi, ona
yedi ta att ve her atnda tekbir getirdi. Onlar vadinin iinden att. Sonra kurban kesilen
yere gitti, altm deve kesti.
Sonra ba Aliye verdi, onlar da o kesti. Aliyi kurbana ortak etmiti. Sonra her deveden
bir para et alnp tencereye kondu ve piirildi, sonra beraber yediler. orbasndan da itiler.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem sonra devesine binip Mekkeye geldi ve Beyti ifaza
tavaf yapt. Mekkede le namazn kldrd. Abdulmuttalib oullar zemzemden su ekip
iiyorlard. Onlarn yanna varp yle dedi:
Ey Abdulmuttalib oullar, su ekin. Eer insanlar yannzda kalabalk yapmalarndan
korkmasaydm ben de sizinle beraber su ekerdim. dedi. Ona kovay uzatp verdiler, doya
doya zemzemden iti.604[140]
Bu konuda, veda hacc rivyetini nakletmekle yetineceiz. Bunun aklamas olduka ok yer
kaplayacaktr. steyen okuyucularmz bu konuda ayrntl bilgi iin fkh ve hac konusunda
yazlm kitaplara mracaat edebilirler. Sadece bu kssay nakletmemin nedeni, bunun, temel
konularn zikrettiimiz siyer konusunda olmas nedeniyledir.
Yce Allah, bizi ve kardelerimizi sevdii ve raz olduu eylere iletsin.
604[140]
Mslim, (86172-194) el-Hacc.
316
317
20- PEYGAMBER (Sallallahu aleyhi vesellem)N VEFATI

- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in ecelinin yaklatna dair iaretler vermesi
- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in ikayetinin balangc
- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in vefat hastalnda yapt tavsiyeler
- Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem in hayatnn son saatleri.
- Sahabelerin tepkileri ve cesedi erifin defninden nce halifenin seilmesi.
- Cesed-i erifin techiz ve defni.
318
319
PEYGAMBER -Sallallahu aleyhi vesellem-N VEFATI
Rasulullah Sallallahu Aleyhi Vesellem in Ecelinin Yaklatna Dair

aretler Vermesi
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefatnn yaklatna iaret eden birok nemli
hadiseler ve iaretler grlmtr. Ummul Kur olan Mekkenin fethi, mbarek hicretin
sekizinci yl tamamlanm, hicri dokuzuncu ylda ise ya mslman olmak veya alaltlm
olarak cizye vermek iin Medineye akn akn heyetler gelmitir. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin hazrlam olduu zorluk ordusu Rumlara gzda vermi ve onlar
mslmanlarla karlamaktan karmtr. Arap Yarmadas btnyle slama boyun edi.
Tm bunlar Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ve sahabesinin 10 yl boyunca aralksz
srdrdkleri cihadn birer meyveleridir. Artk tm belirtiler Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin grevinin son bulduuna iaret ediyordu. O, risaletini tebli etti, emaneti yerine
getirdi, mmetine tavsiyelerde bulundu, putlar datt ve mmeti gecesi gndz gibi olan
aydnlk bir yola iletti. O, yoldan ancak kendisini ykma srkleyenler kayarlar.
PeygamberSallallahu aleyhi vesellem ecelinin yaklatna iaret ediyordu:
* Bu iaretlerden biri Ahmedin Muzdan yapt u rivyettir: Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onu Yemene gnderdii zaman, yolculamak ve tavsiyede bulunmak zere onunla
beraber kt. Muz, binei zerinde, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem ise yaya
yryordu. Tavsiyelerini bitirdikten sonra yle dedi:
Ey Muz, olabilir ki sen bu yldan sonra beni gremezsin veya: Sen benim u mescidim ve
kabrime urarsn. Muz, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemden ayrld iin hngr
hngr alad. Sonra Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yzn Medineye dnd ve yle
buyurdu:
nsanlardan bana en layk olanlar kim olurlarsa olsunlar ve nerede bulunurlarsa
bulunsunlar mttakilerdir.605[141]
* Bir baka iaret: O, her yl Ramazanda on gn itikafa ekilirdi. Son ylnda ise yirmi gn
itikaf yapt. Cebrail her sene Kuran Ramazanda bir kere arz ederken, son yl iki kere arz
etti.
* Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem onuncu ylda hacca kt ve yle buyurdu:
Haccnz nasl yapacanz benden aln. Olabilir ki ben bu yldan sonra bir daha sizinle
gremem. nsanlarla vedalamaya balad.606[142]
* Arafatda u ayeti kerime indi:
Bugn size dininizi ikmal ettim, zerinizdeki nimetimi tamamladm. Ve din olarak sizin iin
slam setim. (Maide, 5/3)
* Terik gnlerinden ikinci gnde u kavli ilahi nazil oldu:
Allahn yardm ve fethi geldii, Ve insanlarn dalga dalga Allahn dinine girdiklerini
grdn zaman, Rabbini verek tesbih et, Ondan mafiret dile. nk O, tevbeyi kabul
edendir.
* bn Abbasdan yle dedi: mer beni, Bedire katlm olan ashabla (istiare) meclisine
alrd. Birileri bundan alnm olacak ki yle dedi. Bunun aramzda ne ii var. Bizim de
onun gibi ocuklarmz vardr.
605[141]
Ahmed (5/235). Heysemi yle dedi. Ahmed iki isnad ile rivyet etti. Ve her iki isnadn ricali, -Raid b.
Sad ve Asm b. Humeyd- dnda, sahihin ravilerindendir. Bu ikisi de sikadrlar. Mecmeuz-Zevid (9/22)
606[142]
Tahrici Cbirin uzun hadisinde geti.
320
mer yle dedi: Sen onu hangi sebepten aldm biliyorsun. Bir gn onlar davet ettiinde
ona (bn Abbasa) yanna girmesi iin izin verdi. Galiba beni onlara gstermek iin ieriye
ald dedim. Sonra onlara: z ce nasrullahi vel-feth hakknda ne dersiniz? diye sordu.
Onlardan bir ksm yle cevap verdi. Bize fetih myesser olup da zafere ulatmzda
Allaha hamdedip gnahlarmzn affn dilemekle emrolunduk. Dierleri hi ses
karmayp, bir ey demediler. Sonra bana dnp dedi ki:
Ey Abbasn olu sen de mi byle dersin?
Hayr dedim.
Peki ne dersin?
Cevap verdim:
Bu sure, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ecelidir. Allah ona ecelinin geldiini
bildirmitir. Ve yle buyurmutur: Allahn yardm ve fetih geldii zaman... Bu, senin
(Onun) ecelinin yaklatnn belirtisidir. yle ise: Rabbini verek tesbih et! Ondan
mafiret dile! nk O, tevbeyi kabul edendir.
Bunun zerine mer. Ben de bunu senin gibi anlyor ve senin gibi biliyorum dedi.607[143]
Tabern, Ummu Selemeden rivyet etti. Ummu Seleme yle dedi: Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellem vefatndan nce sk sk yle demeye balad: Subhanekellahmme ve bi
hamdik. Estafiruke ve Etbu leyk Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem: Bu bana
emredildi, buyurdu ve z ce nasrullahi vel fethi okudu.608[144]
* Bu iaretlerden bir dieri de Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme sk sk vahiy
gelmesidir. Enes b. Malik Radyallahu anhden: Allahu Teala, vefatndan nce Raslullah
Sallallahu aleyhi veselleme sk sk vahiy indirdi. Vefat ettiinde vahiy olduka
oalmt.609[145]
Hafz yle dedi: Bunun nedeni Mekkenin fethinden sonra, gelen heyetlerin artmas ve
ahkm meselelerinde sorularn oalmasdr. Vahiy, bu nedenle daha sk olarak inmeye
balad.610[146]
* Bu alametlerden bir dieri de, bundan mahrum olmadan nce insanlar kendisini grmeye
ve meclisinde bulunmaya tevik etmesidir. Eb Hureyre Radyallahu anhden: Raslullah
Muhammedin nefsi elinde bulunana yemin olsun ki, sizden birinizin beni gremeyecei bir
gn gelecek, beni grmek onun iin tm ailesi ve mallardan daha sevimli olacaktr. nsanlar
onun bu szn, vefatndan sonra, onun zamanndaki bereketten dolay, onu grmeyi temenni
edecekleri eklinde anladlar.611[147]
Nevev yle dedi: Onun bu sz: yle bir gn gelecek ki sizden birinizin artk beni bir daha
grmesi mmkn olmadndan, bir an dahi grm olmas dahi onun iin tm mal ve
ailesinden daha sevimli olacaktr anlamndadr. Hadisin maksad, kendi edebiyle
edeblendirmek, bakalarna da ulatrmalar iin eriati renmeleri iin onlar kendi
meclisine devam etmeye sevketmek ve onlar kendisini niin daha ok grmedikleri ve
meclisine daha ok devam etmedikleri hususunda duyacaklar pimanl bildirmektir.612[148]
* Bu almetlerden bir dieri de Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Uhuda gitmesi ve
orada yatan ehitler ini namaz klmasdr. Bylece hem llere, de dirilere ved ediyordu.
Sonra minbere kt ve yle dedi:
Ben sizden nce gideceim ve sizlere tanklk edeceim. Vallahi ben u an Havzma bakp
durmaktaym. Bana yeryznn hazinelerinin anahtarlar verilmitir. (veya yeryznn
607[143]
Buhr (10/606-607) et-Tefsir.

Heysemi, Mecmada zikretti. (9/23) ve Taberan Sair de rivayet etmitir, ricali sahihtir. dedi.
609[145]
Buhr (8/618) Fadilul-Kuran, Mslim (18/102) et-Tefsir.
610[146]
Fethul-Bar (8/623).
611[147]
Mslim (15/118) el-Fadail.
612[148]
Nevevnin Sahih-i Mslim erhi.
608[144]
321
anahtarlar) Vallahi ben, benden sonra irk komanzdan korkmuyorum, fakat dnya iin
birbirinizle yarmanzdan korkuyorum.613[149]
* Bu gl iaretlerden bir dieri de Eb Said el-Hudrnin u rivyetidir: Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem Allah, bir kulunu dnya ile kendi nezdinde bulunanlar arasnda
muhayyer brakt da, o kul Allah katnda olan seti. dedi. Bu szleri duyan Eb Bekir
alamaya balad. Bizler muhayyer braklan bir kuldan dolay Eb Bekrin alamasna
ardk. O muhayyer braklan kul Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem idi ve Eb Bekir
bunu bizden nce anlamt. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem yle buyurdu:
nsanlar iinde bana arkadal ve mal ile en ok hizmet eden Eb Bekirdir. Rabbimden
baka bir dost edinseydim, Eb Bekri dost edinirdim. Fakat, slam kardelii ve sevgisi buna
kfidir. Eb Bekrin kaps dnda, Mescide bakan tm kaplar kapatlsn.614[150]
Resulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in ikayetinin Balangc:

Aieden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bir gn Bki mezarlndan, gmdkleri bir
cenazeden bana dnd.
Beni rahatsz buldu. nk bam aryor, vay bam, vay bam! diyordum. yle
buyurdu.
Ey Aie, asl ben Vay bam demeliyim. Benden nce sen lrsen ne zararn olur ki, ben
seni ykarm, kefenlerim, namazn klp defnederim. Dedim ki:
Ben imdi seninle beraberim, sen yle yaparsan, sonra benim evime dner, orada
hanmlarndan biriyle gerdee girersin. Bunun zerine Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellem
tebessm etti. Sonra bu tebessm ldnde de mbarek yznde grld.615[151]
Esm bt. Umeysden, yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin ilk rahatszl
Meymunenin evinde balad. Hastal o kadar iddetlendi ki, acsndan baygnlk geirdi.
Hanmlar, aznn bir yanndan ila verme hussunda aralarnda grtler ve aznn bir
yanndan ila akttlar. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem uyand zaman
Bu da nedir. diye sordu. Bizler
Habeistana iaret ederek, oradan getirdiimiz kadnlarn uygulad bir tr tedavi eklidir,
dedik. Esma bt. Umeys Habeistan da kalmt...616[152]
Hafz bn Receb -Rahimehullah- yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemn
hastal sefer aynn sonunda balam ve mehur olan kavle gre 13 gn srmtr. 14 gn,
12 gn ve 10 gn de srdn syleyenler olmusa da bu en son zikredilen say gariptir.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hastalnn balangcnda irad ettii hutbesi Eb
Saidin hutbesinde zikredilmitir. Msned ve bn Hibbann sahihinde, Eb Said el-Hudriden
yle rivyet edildi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettii hastalnda, ba
sargl olduu halde minbere karak: Allah bir kulunu dnya ile kendi nezdinde bulunanlar
arasnda muhayyer brakt... hadisi.617[153]
Hafz b. Hacer -Rahimehullah- yle dedi: Hattab, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
hastalnn pazertesi gn baladn zikretti, Cumartesi balad diyenler de vardr. Hkim
Eb Ahmed, aramba gn, dedi. Hastalnn ka gn srd hususunda da gr
ayrlna dlmtr. ounluk on gn derken, bundan bir gn fazla veya az srdn
613[149]
Eb Dvud (3207; 3208) el-Cenaiz, Muhtasar olarak en-Nes (4/61-62) el-Cenaiz, Albani, Sahih-i
Nesde bu hadisi sahihledi. /1846)
614[150]
Ahmed (3/18), bn Eb eybe (12/6), bn Ebu Asm Snnede: (1227), bn Sad, ve Sahihaynde baka bir
yol ile.
615[151]
Darim (1/37) el-Mukaddime, bn Mce (1465) el-Cenaizde muhtasar olarak rivayet etti. Ve el-Albani
hasenledi, Sahihu bn Mce (1197)
616[152]
Ahmed (6/438) Heysem, Mecmeuz-Zevidde ricali sikattr. dedi. (9/33) Mecmeuz-Zevid
617[153]
Letiful Merif (105, 106) Hadisin tahrici daha nce geti.
322
diyenler de olmutur. Sleyman et-Teymi ise Gazveler kitabnda srarla ongn srdn
sylemitir. Beyhk sahih isnad ile tahric eti. Vefatnn Rebiul Evvel aynn pazartesi gn
olduu hususu kesindir. Bu hususta neredeyse icma vardr. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem vefat ettii zaman altm yanda idi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem vefat etmeden be gn nce, perembe gn hastal
idetlendi. Yannda bulunanlardan, kendisinden sonra ihtilafa dmemeleri iin vasiyetini
yazaca yaz edevat istedi. Orada bulunanlardan bazlar Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemn kendisinde olmadn ve Allahn kitabnn yeterli olduunu syleyerek, Onun
bu isteini yerine getirmediler. Aralarnda tartma kt. Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellem onlardan, yanndan kmalarn istedi.618[154]
bn Abbas, dedi ki:
Ah o Perembe gn, ne ac Perembe gn! Sonra gznden akan yalar taa
damlayncaya kadar alad. Dedim ki:
Ey bn Abbas, Perembe gn nedir? yle dedi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem arlam, sancs artmt. O esnada buyurdu ki:
Bir koyun krei getirin de, benden sonra sapmamanz temin edecek olan bir yaz
yazdraym. aralarnda ekimeye, tartmaya baladlar. Oysa bir Peygamberin huzurunda
tartmak yakk almaz. Baz kimseler:
Peygamberin durumu nedir, sayklad m. Kendisinden bu yazy yazdrmak istediini iyice
sorup anlayn dediler. Bunun zerine szn tekrar ettirmeye giritiler. Buna karlk
Brakn beni, brakn beni! Benim iinde bulunduum durum, beni ardnz eyden daha
hayrldr.
Ondan sonra onlara ey vasiyyet etti:
Mrikleri arap yarmadasndan kartn, benim kabul ettiim heyetlere siz de izin verin ve
onlar kabul edin
(bn Abbas) dedi ki: ncsn sylemedi veya ben unuttum.619[155]
Bu konuda bn Abbasdan gelen bir dier rivyet ise yledir: Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem, lm deindeyken birtakm insanlar onun evinde bulunmaktaydlar. lerinde
mer de vard. yle buyurdu:
Gelin size bir vasiyet yazdraym da bundan sonra katiyyen sapmazsnz. Hemen mer
atld ve yle dedi:
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellemin sancs iddetlendi. Yannzda Kuran vardr, size
Allahn kitab yeter. Ondan sonra evde bulunanlar ihtilafa dtler, kimi getirin yazdrsn,
derken, bazlar da merin grn paylatlar. Aralarndaki sz dellosu oalp sesler
karp ihtilaf byynce, yle buyurdu:
Haydi yanmdan kalkp uzaklan!
Ondan sonra bn Abbas yle dedi: Aralarndaki ihtilaf ve grltlerle, Raslullah Sallallahu
aleyhi vesellemin o yazy yazdrmasna engel olmak, bundan daha byk bir
musibettir.620[156]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu gnn akam namazn insanlara kldrd ve
Mrselat Suresini okudu. Ummu Fadl binti Hrisden: Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemin akam namaznda Mrselat suresini iittim. Sonra vefatna kadar bir daha da bize
namaz kldrmad.
Yats vaktinde hastal iddetlendi ve namaz iin kamad. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem, hanmlarndan hastalnda Aienin odasnda baklmas iin izin istemi, onlar da
izin vermilerdi. Ubeydullah b. Abdullah b. Utbeden, Aie yle dedi: Raslullah Sallallahu
618[154]
Fethul-Br (7/736).
Buhr (7/738) el-Meaz, Mslim (11/89-90) el-Vasiyye.
620[156]
Buhar (7/738, 739) el-Meaz, Mslim (11/95) el-Vasiyye, Ahmed (1/336), bn Hibban no(6597) elhsan.
619[155]
323
aleyhi vesellem, hastal arlap sancs artnca, hanmlarndan benim evimde baklmas iin
izin istedi. zin verdiler. ki ayan yerde srkleyerek Abbas ile bir baka adamn iki kolu
arasnda kt. bn Abbas dedi ki: br adam Ali idi. Evime girdiinde rahatszl daha da
artt. zerime az almam yedi krbadan zerine su dkn, belki insanlara kp vasiyette
bulunurum buyurdu. Onu, Hafsann leenine oturttuk, o krbalardan zerine su dkmeye
baladk. Sonra eliyle (tamam kesin) diye iaret etti.
Sonra cemaate kp namaz kldrd ve onlara hitab etti.621[157]
Hafz yle dedi: bn Abbasn kendisinde, Eb Bekirin faziletine iaret edildi ve bu hadiste
Eer bir dost edinecek olsaydm, Eb Bekiri dost edinirdim. buyurdu. Bu hadisin
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin ashab ile beraber oturduu son meclisi olduu
zikredildi. Mslimin Cndub hadisinde getiine gre bu meclis, Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellemin vefatndan begn nce idi. O halde bu gn, Perembe gn idi ve ashabn
peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yannda tarttklar olaydan sonra idi. Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellem belki de zerinde bir hafiflik hissetmi ve ashabnn yanna km
olabilir.622[158]
Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Vefat Hastalnda Yapt

Tavsiyeler:
* Daha nce de getii gibi, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem, Arap yarmadasndan
mriklerin karlmasn, dardan gelen heyetlere kendi zamannda olduu gibi, izin
verilmesini ve ikramda bulunulmasn tavsiye etti. nc tavsiye Rvi tarafndan
unutulmutur. Alimler bu tavsiyenin Usamenin ordusunun techiz ve gnderilmesi olabilir,
demilerdir.
* Eb Bekirin kaps dnda mescide alan tm kaplarn kapatlmasn vasiyet ederek
yle buyurdu: Mescidde alan kaplar iinde Eb Bekirin kapsndan baka hibir kap
kalmasn.623[159] Bu, onun halifeliine dair iaretlerden biridir. Bu iaretlerden bir dieri de
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin srarla insanlara Eb Bekirin namaz kldrmasn
emretmesidir. Aie -Radyallahu anha-dan, yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem hastalandnda yle buyurdu:
Syleyin Eb Bekire de cemaate namaz kldrsn. Dedim ki:
Ebu Bekir senin makamnda durduu zaman alamaktan sesini insanlara duyuramaz. yisimi
mere emret de cemaate namaz o kldrsn. Hemen Hafsa bu teklifi kabul etti. Bunun
zerine yle buyurdu:
phesiz sizler, Yusufun karlat kadnlarsnz. Syleyin Eb Bekire de cemaate namaz
kldrsn. Bunun zerine Hafsa, Aieye:
Senden bir iyilik grecek deilim, dedi.624[160]
* Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ensara iyi davranlmasn vasiyet etti:
Enesden: Ebu Bekr ve Abbas, Ensarn toplant yerlerinden birine uradlar ve onlarn
aladklarn grdler. Abbas:
Niin alyorsunuz? diye sordu. Onlar:
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin bizimle beraberliklerini hatrladk da, dediler.
Abbas, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin yanna girdi ve durumu ona bildirdi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem ba sarl olduu halde mescide girdi, minbere kt
-Bu onun minbere son kdr- ve Allaha hamdu senadan sonra yle buyurdu:
621[157]
Buhr (2/203) el-Ezan, Mslim (4/135-137) es-Salat.

Fethul-Bar (7/348).
623[159]
Buhar (7/15) Fadailus-Sahabe, Mslim (15/151) el-Fedil.
624[160]
Buhar (2/192, 193) el-Ezan, Malik Muvatta (1/170) Kasrus Salat fis Sefer (sefer de namaz kasaltmak)
622[158]
324
Sizlere Ensar, onlara iyi muamele etmeyi tavsiye ederim. Onlar benim cemaatim,
srdalarm ve eminlerimdir. zerlerine den grevleri hakkyla yapmlardr. Hizmetlerinin
karl ise onlara tam olarak verilmemitir. Bu nedenle onlarn iyilerinin iyiliklerini kabul
edin, ktlerin de sularndan geiverin.625[161]
Ve yine Yce Allahn rkuda tazim edilmesini, secdede oka dua edilmesini ve namaza
dikkat edilmesini de tavsiye etti.
* bn Abbas Radyallahu anh yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem perdeyi at ve
insanlarn Eb Bekirin arkasnda saf baladklarn grd. yle buyurdu.
Ey insanlar, nbvvet belirtilerinden sadece mslmann grd veya kendisine gsterilen
salih rya kalmtr. Biliniz ki ben ruk veya secde ederken Kuran okumaktan men edildim.
Rukda Rabb (azze ve celle)yi yceltin, secdede ise duaya aln, bu dualar kabule daha
layktr.626[162]
Ummu Seleme -Radyallahu anha-, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefat ettii bu
hastalnda srekli olarak Namaza ve elleriniz altnda bulunan klelerin haklarna riayet
edin, diye tekrarlayp duruyordu demitir.627[163]
* Son tavsiyelerinden bir dieri de kabirler zerine mescid yaplmasn yasaklamalasdr. Aie
ve bn Abbasdan: Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem bir daha kalkmad hastalnda
yle buyurdu:
Allah, Yahudi ve Hristiyanlara lanet etsin Peygamberlerin kabirlerini mescidler edindiler.
Aie yle dedi: Onlarn yaptklar gibi yapmaktan sakndryor.628[164]
Hafz yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu hastalktan kalkamayacan
sezmi ve gemite yapld gibi kabrinin yceltilmesinden korkmutur. Yahudi ve
Hristiyanlarn lanetlenmesi, onlarn bu fiillerini ileyenleri de ayn kapsama sokar.629[165]
* Bir dieri, Osmana, urayaca bellara sabr gstermesini ve Hilfetten vazgememesini
tavsiye etmesidir.
Aieden yle dedi:
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem hastalnda ashabmdan bazlarnn yanmda olmasn
isterdim dedi. Bizler:
Sana Eb Bekiri aralm m ey Allahn Rasul, dedik, Sukt etti, meri aralm m
dedik, sukt etti. Osman aralm m, dedik, evet buyurdu. Osman gelince onunla
kimsenin duyamayaca ekilde gizli konumaya balad. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem konutuka Osmann yz deiiyordu.
Kays yle dedi: Bana Osmann klesi Eb Sehle yle anlatt, Osman b Affan, kuatma
gn yle dedi: Ben, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin benden ald ahde
balym. Ali de hadisinde Ben ona sabrediciyim dedi. Kays: Bunu o gn olarak
gryorlard, dedi630[166]
625[161]
Buhr (7/151) Menakibul-Ensar, Mslim /16/68) el-Fadail,

Mslim (4/196) es-Salat, Bkz. Nevevinin Sahih-i Mslim erhi (4/197-198).
627[163]
Ahmed (3/117), bn Mce (2697) el-Vasya, Hkim (3/57) el-Mez. Hkim bunun Buhr ve Mslim
tarafndan kaydedildiini sylemi ise de, bu byle olmadndan ez-Zehebi neden byle dediini sormu,
Albani, netice olarak btn bunlarla birlikte Buhar ve Mslim tarafndan ne ittifakla ne de tek bana birinde
kaydedilmediini belirtmitir. Albni rvul-alilde, bunun ne sahihaynda ne de ikisinden birinde yer
almadna, ancak hadisinin Eb Davudta ve Beyhakide u ekilde bir ahidinin olduuna dikkat ekmitir.
Rasulullah Sallallahu vesellemin son sz unlar idi: Namaz, namaz! Ellerinizin altndakiler (kleler)
hususunda Allahtan korkun rvul-all (2178)
628[164]
Buhr (7/747) el-Meaz, Mslim (5/12-13) el-Mesacid.
629[165]
Fethul-Bar (1/634).
630[166]
bn Mace (113) el-Mukaddime, bn Ebi Asm es-Snne (1175), bn Sad (3/66) Elban yle dedi
snad sahih, ricali sikat ve Osmann klesi Ebu Sehlin dndaki ricali Buhr ve Mslimin ricalidir. Ebu
Sehl ise bn Hibban, el-Acluni ve el-Askalaninin dedikleri gibi sikadr. Bkz. Zlalul Cenne fi Tahricis Snne
(2/560).
626[162]
325
Rasulullah -Sallallahu Aleyhi Vesellem-in Hayatndan Son Saatler:

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin hastal ve aclar iddetlendi. Bu sevabnn daha
artmas ve derecelerinin ykselmesi iin idi. bn Mesud Radyallahu anhdan: Allah Rasul
Sallallahu aleyhi veselleme vardm, baktm ki hummann etkisiyle ateler iinde sarslyor.
Elimle tuttum ve dedim ki:
Sen iddetli bir humma sebebiyle sarslmaktasn Bunun zerine:
Evet, ben sizlerden iki kiinin yand kadar yanmaktaym, buyurdu.
yleyse karlnda iki ecir alacaksn dedim.
Evet, nk herhangi bir mslmana, hastalk veya baka bir eza isabet ederse, Allah
onunla aacn yapraklarn dkmesi gibi, ktlkleri ve gnahlar dker.631[167]
Aieden: Rasulullah Sallallahu aleyhi vesellemin ektii ac kadar kimsenin ac ektiini
grmedim.632[168]
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem vefat ettii gnn sabah, biraz hafiflik hissederek
yatandan kalkt ve uzun cihad ve sabrnn meyveleri olan ashabna veda baklar ile bakt.
Sahabeler onun iyiletiini zannederek sevinten deliye dnecek gibi oldular. Onun
kendilerine, bir daha Havz ve Cennette bulumak zere veda baklaryla baktn
anlayamadlar, yoksa zntden kahrolurlard.
Enes b. Malik Radyallahu anhden Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefat
hastalnda insanlara namaz Eb Bekir kldryordu. Pazartesi gn sahabeler safa durmu
namaz klarlarken, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, odann perdesini kaldrd, ayakta idi
ve yz mushaf kad gibiydi. Sonra tebessm ederek gld. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellemi grdmz iin sevinten namaz bozacak gibi olduk. Eb Bekir, Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin namaza ktn zannederek, gerisin geri dnp safa katlmak
istedi. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bizlere namazmz tamamlamamz iaret etti ve
perdeyi kapatt. O gn de vefat etti633[169]. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem zerine
baka bir namaz vakti gelmeden vefat etti.
Aie -Radyallahu anha-dan: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi gsme yasladm
srada, kardeim Abdurrahman bir misvakla eve girdi. Resulallah Sallallahu aleyhi vesellem
ona ve elindekine bakt. Misvak istediini anladm.
Ya Raslullah, bu misvak senin iin alp, sana vermemi ister misin? diye sordum. Bayla
evet diye iaret etti. Hemen alp kendisine verdim. Fakat misvak sert idi.
Onu senin iin biraz yumuataym m? diye sordum. Bayla evet diye iaret etti. Ben de
misvak yumuatp kendisine verdim. Elinin iinde su bulunan bir kaba sokuyor ve yzne
sryordu. Bu arada Rafik-i Alaya diyordu. Bu hali ruhu kabzedilip, elleri yana
dnceye kadar devam etti.634[170]
Bir dier rivyette Aie yle demitir: Raslullah, dizlerim ve gsm zerinde vefat etti.
Onun lm acsn grdkten sonra, artk kimsenin lm acs beni zemez.635[171]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin son sz Allahumme, er-Rafikul Al olmutur.
Aieden: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem salnda iken yle derdi: Hibir
peygamberin ruhu cennetteki duran grmedike kabzolunmaz, sonra durana gitmek onun
arzusuna braklr ya da geme konusunda serbest klnr. iddetli hastalanp ruhu teslime
hazrlannca, ba dizimdeydi, kendinden geti, sonra birden gz evin tavanna doru ald
ve sonra:
631[167]
Buhr (10/116) el-Marad, Mslim (16/126) el-Birru ves-Silatu: Babu Sevab.

Buhr (10/115) el-Marad, Mslim (16/126) el-Birru ves-Silatu: Babu Sevab.
633[169]
Buhr (2/192) el-Ezan, Mslim (1/315) es-Salat.
634[170]
635[171]
632[168]
326
Allahmme er-Rafikul Al (Allahm, Refik-i Alda olmay arzuluyorum) dedi. (iimden)

Dedim ki: u halde o bizi artk tercih etmiyor. Onun bu temennisinin, shhatli zamannda
vaktiyle bize syledii bir haberin tezahr olduunu anladm.636[172]
Enes Radyallahu anhden: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin hastal arlanca
sanc ve sknts daha da artt. Ftma:
Vah babacm! Ne zdrap ekiyor! diye alaynca, ona yle dedi:
Artk son, bugnden sonra baban hibir sknt ve ac grmeyecektir, merak etme! lnce
bu defa Fatma yle feryat etti:
Babacm, kendini aran Rabbine icabet etti. Babacmn son dura Firdevs Cenneti
oldu. Babacm! Cibrile bu acy biz duyurduk.
Defnedilince Enese hitaben yle dedi: Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellemi topraa
gmp zerine toprak atmaya gnlnz nasl raz oldu?637[173]
Onlar bu musibetten daha byk bir musibet tatmamlardr.
Dalar, talar, aalar Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin firakna yanarken, mminlerin
kalpleri yanmaz m? zerinde hutbe okuduu ktn zerine kmay terkettii zaman,
ktk onun firakndan inlemiti. Onun iin Hasan yle derdi: Bir ktk dahi Raslullah
Sallallahu aleyhi vesellemin ayrlna dayanamayp inliyorken, sizlerin ona itiyak duymas
daha layk ve uygundur!
O, musibete urayanlar teselli ederken yle dedi: Dinde yaanan musibetlerin en by
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin vefatdr. Zira Onun vefat ile gkten gelen vahiy
kyamet gnne kadar kesilmi ve peygamberlik son bulmutur. Onun vefat, dinde alan ilk
er ve fitne kaps olmu ve araplardan bir ksm dinden dnmeye balamlardr. Dinde
alan ilk gedikler ve bidatler onun vefatndan sonra balamtr.
air Eb Athiyye, Muhammed isminde ocuu len arkadan yle teselli etmitir:
Her musibete sabret ve gl ol
Bil ki kiiler lmsz deildir.
Veya musibetlerin ok olduunu grmyorsan
lmn kullar gzetleyip durduunu gryorsundur.
Grdklerinden musibete uramayan kimse
Bu yle bir yoldur ki sen bu yolda tek bana deilsin.
Muhammed ve musibetini hatrladn zaman,
Peygamber Muhammed ile bana gelen musibeti an!638[174]
Enes -Radyallahu anh-den: RaslullahSallallahu aleyhi vesellemn, Medineye gelip
girdii gn, Medinenin her eyi aydnlanm, vefat ettii gn de, her eyi kapkaranlk
olmutur. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemi ellerimizle yeni defnetmitik ki kalplerimiz
deimeye balad.639[175]
Biz Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi gmdkten sonra (toprandan) ellerimizi
silkeler silkelemez kendi kalplerimizi tanmaz olduk ifadesi, ashabn hali ve ruhi bakmdan
ykselileri, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin onlarn banda bulunmas ile
yorumlanamaz iddiasnda bulunanlarn grn red etmektedir. Bu, bu ada ortaya atlan
bir grdr. Bu gr rtmek iin yce Allahn Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
hakkndaki ve o, onlar temizler buyruu yeterlidir. Nitekim, hadisi eriften de anlald
gibi, ruhi ykseli, hak ehli ile birlikte bulunmaya baldr. Buradan hareketle, ilmiyle amel
636[172]
Buhr (7/756-757) el-Meaz

Buhr (7/753) el-Meaz, Ahmed (3/204) zetle, Drimi (1/40, 41), bn Mce (1630) el-Ceniz.
638[174]
Ebu Abdullah Muhammed b. Muhammed el-Mnbec el-Hanbelnin Tesliyeti Ehll-mesaib isimli
kitabndan sayfa: /17-18) mektebetl Furkan 1403.
639[175]
Tirmiz (13/104-105) el-Menakib. Bu hadis garib, sahihtir dedi. bn Mace (1630) el-Cenaiz, Hakim,
muhtasar olarak (3/57) Hakim sahihtir, tahric etmemitir. Zehebi de onun kavlini onaylad. Albani ise
muhtasaru email ve sahihu bn Macede sahihledi.
637[173]
327
eden, Rabbn ve ihls sahibi alimlere balanmaya, onlardan bireyler alp renmeye,
Allahn salih kullaryla oturup kalkmaya dikkat ekiyoruz.
Hafz bn Receb -Rahimehullah- da yle dedi: Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin
vefat mslmanlar zerinde ok etkisi yapt. Bazlar oturdular ve kendilerinde bir daha
kalkmaya takat bulamadlar, bazlarn dili tutuldu konuamaz oldular, bazlar da onun
lmesini tamamen inkar ederek, Rabbine ykseltildiini sylediler.640[176]
stad Mnir Muhammed el-Gadban da yle dedi: Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin
vefat konusunda anlamamz ve izlememiz gereken baz manalar zerinde duralm:
- Vefat olay ve bunun mslmanlar zerindeki vicdani ve uur etkileri bizzat bal bana
mthi bir hadisedir. nsanlarn en mkemmelinin, en bynn dnyadan ayrlmas,
beeriyetin onun ahsnda, onun ayrl ile kaybettikleri, byk bir olaydr ki buna denk
hibir musibet olamaz. Bu dnyadan Adem oullarnn efendisi, komutanlarn en by,
eitimcilerin en by, davetilerin en by, ahlaklarn en by, hakimlerin en
by, dnrlerin en by, insanlarn en by, peygamberlerin sonuncusu ve
Alemlerin Rabbinin elisi ayrlmtr.
- nsanlk tarihindeki bu snrl yllar, insanlk tarihinin en byk, en nemli yllardr. Bu
snrl yllarda varlk alemindeki en byk nesil yetimitir. Her bakmdan yeryznn en
gzel ve bereketli yllar bu yllardr.
Mslman davetinin daima bu manalar hissetmesi ve Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem
in ayrl ile musibete uratlmasna denk bir musibet olmadn bilmesi gerekir.641[177]
eyh Muhammed el-Gazalde yle dedi:
Ac haber, hzn evinden kp sratle insanlarn kulaklarna ulat ve onlar byk bir oka
soktu. Mminler, Medinenin ufuklarnn karardn hissettiler. Ac haber onlar ne
yaptklarn bilmeyecek kadar byk bir aknla sevk etti.642[178]
Sahabenin Tavrlar Ve Cesed-i erifin Defninden nce Halifenin

Seilmesi
Aie -Radyallahu anha-dan: Ebu Bekr Sunh denilen yerde iken Peygamber Sallallahu
aleyhi vesellem veft etti. Bu srada mer ayaa kalkp:
Vallahi Allahn Rasul lmedi diyordu. (mer) Dedi ki: imden yle geiyor ki Allah,
onu mutlaka tekrar gnderip, kendisine ld diyen insanlarn ellerini, ayaklarn kesecektir.
Sonra Eb Bekr geldi. Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin yzn at, onu pt ve
yle dedi.
Babam anam sana feda olsun! Yaarken de gzeldin. ldnde de gzelsin. Nefsim elinde
olana yemin ederim ki, Allah sana bundan baka lm tattrmayacaktr. Sonra odadan
darya kt ve:
Ey (onun lmediine dair) yemin eden kii yava ol, acele etme! dedi.
Eb Bekir konumaya balaynca mer oturdu. Eb Bekir Allaha hamdu senada bulunduktan
sonra yle dedi:
Dikkat edin, iyi dinleyin! Kim Muhammede tapyorsa bilsin ki Muhammed lmtr. Kim
Allaha tapyorsa bilsin ki Allah diridir, asla lmez. Onun hakknda Allah yle buyurmutur:
phesiz sen de leceksin, onlar da lecektir. (Zmer, 39/30)
Yine yle buyurmutur:
640[176]
Lataiful-Mearif (113, 114) zetle.

Muhammed Gadbnn Fkhus Sresinden zetle (726) Camiatu Ummul-Kur, Mekke el-Mkerreme,
basks .
642[178]
El-Gazzalinin Fikhus-Sresi.(490)
641[177]
328
Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan nce nice peygamberler gelip gemitir. ayet
o lrse ya da ldrlrse siz gerisin geri mi dneceksiniz. Kim gerisin geri dnerse, Allaha
asla hi bir ekilde zarar veremez. Allah kredenleri ldllendirecektir. (l-i mrn, 3/114)
nsanlar hngr hngr alyorlard. Ensar Saide oullar sakifesinde Sad b. Ubadenin
yannda toplandlar. Bizden ve sizden birer emir olsun diyorlard. Eb Bekir, mer b. Hattab
ve Eb Ubeyde b. Cerrah onlarn yanna vardlar. mer konumaya balad. Fakat Eb Bekir
onu susturdu. mer yle dedi:
Ben evvelce Eb Bekirin nnde takdim ederek konumak istediim gzel bir hitabe
hazrlam idim. Eb Bekirin bu ekilde konuamayacandan korkuyordum. Fakat sonra
Eb Bekir, ok gzel bir konuma yapt konumas arasnda unlar da syledi:
Bizler Umera (emir sahipleri), sizler ise vezirlersiniz. Habbab b. el-Manzur itiraz ederek:
Bizden bir emir, sizden de bir emir olsun! dedi. Eb Bekir:
Hayr, fakat bizler emir, sizler de vezirlersiniz, dedi.
Kurey, yurt olarak araplarn ortasnda ve nesep olarak da onlarn en ereflisidir. mer veya
Eb Ubeydeye biat edin, dedi. mer:
Bilakis sana biat ediyoruz, Sen bizim efendimiz en hayrlmz ve Raslullah Sallallahu
aleyhi veselleme en sevimli olanmzsn, dedi ve Eb Bekrin elinden tutup ona biat etti.
Dier insanlar da Eb Bekre biat ettiler. Adamn biri
Sad b. Ubeydeyi ldrdnz dedi. mer:
Onu Allah ldrsn! eklinde cevap verdi.643[179]
Cesed-i erifin Techizi

Aie -Radyallahu anha-dan :
Onlar, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi ykamak istediklerinde yle dediler:
llerimizi soyduumuz gibi onu da soyup elbisesini karalm m, yoksa elbisesi
stndeyken mi ykayalm, bilemiyoruz. Onlar byle ihtilafa dedursunlar, Allah onlara bir
uyku verdi, hepsinin enesi gsne dt. Evin bir kenarndan tanmadklar biri onlara hitap
ederek yle seslendi:
Onu zerindeki elbiseyle ykayn! Bunun zerine zerinde gmlei bulunduu halde
ykadlar. Gmlein zerine suyu dkp elleriyle ovaladlar.
Aie yle diyordu: Gemi olaylar tekrar yaanacak olsayd Onu sadece hanmlar
ykard.644[180] Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem para beyaz Sahuliyye denilen
Yemen bezi iinde kefenlendi.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem Yemende Sahul kyne nisbet edilen gmlek ve balk
tr olmayan, para pamuk bez ile kefenlendi.645[181]
Yine Aie -Radyallahu anha-dan :
Allah Resul Sallallahu aleyhi vesellem, Abdullah b. Eb Bekre ait olan Yemen mal bir
elbisenin iine kondu. Sonra bu giysi, ondan karld ve nihayet sahuliyye denilen para
beyaz Yemen bezi iinde kefenlendi. Bu kefen paralarnn iinde ne gmlek, ne de balk
vard. Sonra Abdullah elbiseyi kaldrp: O halde bunun iinde ben kefenlenirim dedi. Daha
643[179]
Buhr (7/23, 24). Fadilus Sahbe. Sad b. Ubade yi ldrdnz sz yani Ebu Bekire biat etmek
iin hcum ederek, hasta olan Sad inediniz anlamndadr. merin Onu Allah ldrsn sz, Ebu Bekire
biat etmeyi reddettii iindir. Sad, hilafetin kendi hakk olduunu dndnden Ebu Bekire biat etmedi. Ebu
Bekirin seilmesinden sonra ama gitti ve orada vefat etti. (Allah ondan raz olsun)
644[180]
Eb Dvud (4215) el-Cenaiz, bn Hibban (14/596) no: 6628. el-hsan, Ahmed /6/267) Beyhki Snen
(3/387) ve Delail (7/242), bn Mace, muhtasaran (1464). Sddi yle dedi: Muhammed bn shkn bu
hadisinin isnad sahih ricali sikattr. El-hsann muhakkiki Takribi Sahih-i bn Hibban da, isnad kavidir,
dedi.
645[181]
Buhr (3/167) el-Cenaiz, Mslim (7/7,8) el-Cenaiz, Malik Muvatta da. (1/223) el-Cenaiz, Nes (4/35) elCenaiz.
329
sonra ise. Allah Rasul Sallallahu aleyhi vesellem onun iinde kefenlenmedi ki ben
kefenleneyim diyerek onu tasadduk etti646[182]
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem iin kabir kazld, kerpi ve krmz kadife bitkisi
konuldu. Kabre Abbas, Ali ve Fadl girdiler. Kabrinin, Bedir ehitlerinin kabirlerini dzelten
Ensardan bir adam dzeltti. Bu hicri 11 yl, Rebiul Evvel aynn onikisi, aramba gecesi idi.
Fatma-Radyallahu anha- yle demitir: Ey Enes! Allah Resul Sallallahu aleyhi
vesellemi topraa gmp zerine toprak atmaya gnlnz nasl raz oldu.647[183]
Hafz yle dedi: Fatma -Radyallahu anha-nn onlar bu nedenle knamas, onlarn
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemi ne kadar ok sevdiklerini, bildii iindir. Enes, onun
duygularn gstererek cevap vermi ve sanki suktuyla lisani haliyle yle demek istemitir:
Onu topraa koyup, zerine toprak atmak bizim de ok armza gitmitir ancak biz bunu
onun emirlerini yerine getirmek mecburiyeti ile, gnllerimiz alaya alaya yaptk.
Bu mevzuya air Ebul Atahiyyenin u msralar ile son verelim:
Alayan kii, Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ko!
Medinede dzlenen kabri unutma.
Allah, bizden taraf Muhammede hayrl karlklar versin.
O, hidayet nderi ve rehberi idi.
Allahn Resul, sevin ve merhamet idi.
Allahtan gelen bir nur ve burhan idi.
Allahn Resul, iyilikleri emredici,
Ktlklerden ve irkinliklerden men edici idi.
Allahn Resul, adalet ile kim
Ve adaleti gzetici, uygulayc idi.
Allahn resul hidyete arc
Ve insanlar Allaha aran bir daveti idi.
nsanlarn en iyisi ve ev, kabile ve yurt olarak en ereflisi olan unutulur mu?
Muhammed Sallallahu aleyhi vesellemin ayrlk ve uzakl ile, saf olan her ey buland.
Ondan sonra insanlar dnyaya meyledip, ona tamah ettiler.
Bize aklad nice nurlar ve nice bilgiler ondan sonra karard, soldu.
Kii takvadan bir elbise giymez ise giysili de olsa, rlplaktr.
Kiinin en nemli hasleti Rabbine itaatidir.
Allaha isyan eden kimsede ise hayr yoktur.
lim ehli, Peygamber Sallallahu aleyhi vesellemin 63 yanda vefat ettii, mrnn krk yln
Peygamberlikten nce, on yln peygamberlikten sonra Mekkede, son on yln ise
hicretten sonra Medine de geirdii hususunda hemfikirdirler. Peygamber Sallallahu aleyhi
vesellem Hicretin 11. ylnda Rebiulevvel aynda vefat etti.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem geride ne bir dinar, ne bir dirhem, ne de bir kle miras
brakmamtr. Silah, binei ve yolculara ve yolda kalmlara sadaka olarak brakt bir
para araziden baka bir mal brakmamtr.
Allahn salt ve selm ona ve ailesinin zerine olsun
646[182]
Mslim (7/9) el-Cenaiz- bn Hibban (14) 598) no: 6629 el-hsan, Nevevi yle dedi: Bu, kefen de
snnetin para bez olduuna iarettir, Bizim ve cumhurun mezhebi de byledir. Farz haddi ise tek paradr.
Kadnlarda mstehap be para bezdir. Bu hadis Peygamber -Sallallahu aleyhi vesellem-in ykand gmlein
daha sonra zerinden karldn bildirmektedir ki doru olan da budur. ayet karlmasayd kefenler slanarak
rutubetten rrd. Ebu Berde b. Ebu Musa el-Eari Radyallahu anhn hadisi de bunu teyid eder: Aie
Radyallahu anha., bize kee bir elbise ve kaba bir icar kard ve Resulullah -Sallallahu aleyhi vesellem- u iki
para elbise iinde vefat etti dedi. Mslim (14/57) el-Libas.
647[183]
Bu hadisin tahrici daha nce geti.
330

1- stad Said Hava Onuncu ve onbirinci yln olaylarna bak bal altnda zetle yle
dedi:
- Bu son iki ylda mmet olgunluk merhalesine ulat. Bu, son rtular gerektirmekteydi.
Olgunluk belirtilerinden biri de, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin mmete,
meselelerini ura ile zme olana salamasdr. Olgunluk merhalesinin gerektirdii en
nemli rtulardan biri, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin kendisinden sonra gelecek
olan ehil adama iaret ederek, bozguncularn amalarna engel olmas ve Usame ordusunu
hazrlayarak d almay balatm olmasdr.
Peygamber Sallallahu aleyhi vesellem bu son iki ylda, kabul ettii heyetler ve hac yolculuu
vastasyla, insanlarla direk grme dairesini geniletmitir. Bylece, direk kendisinden ilim
alarak, davasn yklenmeye ehil geni bir kesim oluturmutur. te slamn yaylmas ve
ebediyete kadar srmesi bu sayede mmkn olmutur.
- Doru davetlerin baarsndan sonra hemen yannda yalan davetler de belirir. Peygamber
Sallallahu aleyhi vesellemin mrnn son dnemlerine doru davetinin baarl olmasndan
sonra Yemmede Mseylemetl-Kezzab, Yemende de el-Esved el-Ansnin yalanc
davetleri ba gsterdi.
- Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Allahn fazl ile kalplerde slam diriltmesi
mukabilinde kalplerde slam ldrme frsat kollayan bakalar -riddet akmlarbulunmaktayd. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin vefatndan hemen sonra bu akm
ortaya kma frsat buldu ve kalplerini slama teslim etmemi, Raslullah Sallallahu aleyhi
vesellemin duruu karsnda mslman olmaktan baka are grmeyen insanlar, kfrlerini
ilan etmeye baladlar. Bylece iki akm arasnda Yeni bir mcadele balad. Doru iman
akm ile yanl cehalet akm. Ve sonuta iman akmnn kesin galip gelmesi, onun
temellerinin ne kadar salam olduunun ve Yce Allahn elisine verdii bereketler ve
hayrlarn bir delilidir.
Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, davet, eitim, kltr, ilim ve cihad gibi slami hareket
alanlarndan her bir alanda hareket nclerini yetitirmeden vefat etmemitir. Onun
yetitirdii rencileri bu alanlarn her birinde en byk fedakarlklar yapmlar ve byk
hizmetler grmlerdir. Sahabeler dnyann her yannda hayata ve dnyaya slamn
damgasn vurmulardr.648[184]
2- stad Muhammed Said Ramazan da zetle yle dedi:
Mustafa Sallallahu aleyhi vesellemin hayat hikayesinin son blmnde geen olaylar, u
varlk alemindeki byk hakikate iaret etmektedir ki bu hakikat karsnda zorbalarn
zorbalklar, inkarclarn inad, taut ve sahte ilahlarn tuyanlar sakt olmaktadr.
Allahu Teala dileseydi, RasuluSallallahu aleyhi vesellemin mertebesini lm seviyesinin
stnde tutabilir ve ona lm ve lm acsn tattrmazd. Fakat ilahi hikmet, Allahn bu
konudaki kazasnn umumi olmasn ve istisnasz her canlnn lm ve lm acsn tatmasn
gerektirmitir. Bylece insanlarn tevhid ve hakikatinin manasn yaamalar ve Allahn en
sevgili kulu dahi onun hkmne boyun eme konumunda olduuna gre, yer ve gklerde
bulunan tm canllarn onun hkmne boyun emek zorunda olduklar ve kimsenin kendisini
ykselterek kulluktan azad edemeyeceinin bilinmesi murad edilmitir. Allahn Halili dahi
tattktan sonra kimse, lm ve lmn sekeratn anmakszn yapamaz.
Muhakkak sen de leceksin, onlar da lecekler. (Zmer, 39/30)
Biz, senden nce de hibir beere ebedilik vermedik. imdi sen lrsen, sanki onlar ebedi mi
kalacaklar?! Her canl, lm tadacaktr. Bir deneme olarak sizi hayrla da erle de imtihan
ederiz. Ve siz, ancak bize dndrleceksiniz.649[185] (Enbiya, 21/34-35)
648[184]
649[185]
El-Esas fis-Snne (2/1054), 1055) zetle.

el-Butnin Fkhus-Sresi (354, 355)
331
Allaha hamd olsun ki bir araya getirip tertib etmeye gcmzn yettii kadaryla
derlediimiz kitabmz burada sona ermektedir Yce Allahdan, bu kitabn okuyucularn
kabulne mazhar olmasn ve bizim sevap hanemize bir hayr olarak yazlmasn dilerim. O,
kendisinden istenileceklerin en hayrlsdr! Allahn salat ve selam Raslullahn, temiz ve
pak ailesinin, ve gzide ashabnn zerine olsun. Alemlerin Rabbine hamd olsun. Kitabn biti
tarihi Hicr 21 Muharrem 1413
332

Şeyh Muhammed El Nefzavi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Şeyh Muhammed El Nefzavi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FIKHUS-SRE

mni Dersler ve ller..................................................................................................................................... 121

mni Dersler ve ller:.................................................................................................................................... 213

Yce Allah yle buyuruyor:

Buhr, (1/75), Kitbul-mn; Mslim (2/15). Kitbul-mn.

Sretle ilgili gelimelerden karlacak imani lleri ve faydal sonular da belirlemeye

te bu nesil ne zaman Yce Allahn yukardaki ayetinde sayd nitelikleri kazanmasn

nallah ileride bu hadisin metni ve rivyet senedi verilecektir.

bn Hazm el-Fisal fil-Milel ven-Nihal (2/190).

9. Bu yolla, Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin stnln, Yce Allahn onu

1. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in erefli Nesebi.

Buhr (1/42) Bedul-Vahy.

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem, Ebul-Ksm Muhammeddir. Babas Abdullahtr.

2. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Yaratlndaki zellikleri:

Raslullah Sallallahu aleyhi vesellemin Sfatlar Hakknda Bilgi Veren

3. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in simleri ve Knyeleri

Mslim (15/90) Fedil; Tirmiz (106320) Menkb.

istemitir. Raslullah Sallallahu aleyhi vesellem bu sz isimlerinin tamamn saymak

Kureyin Peygamberin Adn Tahrif Etmeleri:

el-Feth (6/643-644)ten zetlenerek.

Hafz bn Hacer yle sylemitir: Kureyliler kendisinden ok nefret etmeleri dolaysyla,

Peygamberimizin Dier Adlar:

el-Feth (6/645)den zetlenerek.

Arn sahibinin ad Mahmud, onun ad da Muhammeddir.40[40]

4. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in, Mminlerin Anneleri Olan

Zehebi, Sre (2/10). Bu da islm tarihinin bir blmdr.

Tehzibul-Esm vel-Lgt (1/26)dan zetlenerek.

2. MUHAMMED MUSTAFA -Aleyhisselam-IN DOUMUNDAN NCE

Muhammed Mustafa -Aleyhisselam-n Doumundan nce Meydana Gelen

Fkhus-Sre (25-26)dan zetlenerek.

Oku, oku diye buyurdu. Ben de bylece yz beyit kadar okudum.49[49]

1. Abdulmuttalibin Zemzem Kuyusunu Kazmas

Zemzem nedir? diye sordum. Dedi ki:

2. Abdulmuttalibin Oullarndan Birini Kesmeyi Adamas

bn Kesir, Tefsiru Kuranil-Azim (4/548-549),

mni Dersler ve ller

Mverdi, Almun-Nubuvve (185-189)dan zetlenerek, el-Ezher Ktphanesi.

3. RASLULLAH -Sallallahu aleyhi vesellem-N DOUMUYLA

A. Abdulmuttalibin Olu Abdullahn Vehebin Kz mine le Evlenmesi

B. Muhammed Mustafa -Sallallahu aleyhi vesellem-in Doumu ve

Yce Allahn Peygamberini Genliinde Cahiliye Dneminin

Siretu bn Him Maa Ravdil-Unuf (1/207). Ezher Basmevi. (zetlenerek alnmtr.)

C. Raslullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Peygamberlikle

2. Erdemliler Anlamas (Hilful-Fudul)

Nurul-Ykin (16-17)den zetlenerek ve baz deiikliklerle. Drul-Kalem.

3. Resullullah -Sallallahu aleyhi vesellem-in Hatice -Radyallahu anha- le

Fadlullahis-Samed erhul-Edebil-Mufred. dipnot (2/28).

4. Kabenin Yeniden nas ve Hakem Olay

4. VAHYN BALANGICIYLA KUTSAL HCRET ARASI

Peygamberlik Gneinin Douu

mni Dersler ve ller

Buhr (1/25-26) Bedul-Vahy.

er-Rahikul-Mahtum (79-80). Mektebetus-Sahabe, Cidde.

Kutsal arnn Gizlice Yapld Dnem

Satun Harce fi Haytir-Rasul (sh. 17-18) (zetlenerek).

mni Dersler ve ller

el-Menhecul-Hareki lis-Siretin-Nebeviyye (1/30). el-Menr.

Mslmanlarn bask altna alnmalarna imkn salayacaktr. Burada direni tamamiyle

g kazandklarnda daveti aktan yapmakla emrolundular ve aktan yapmaya baladlar. Bu

Kutsal arnn Aktan Yapld Dnem

el-Feth (8/361-362) Kitbut-Tefsir. zetlenerek.

yahudilerin, baz lkelerin ekonomileri zerinde sz sahibi olduklarndan o lkelerin siyasi

Bu dnemin Birinci zellii: Raslullah Sallallahu aleyhi veselleme ve ashabna -Allah

Buhr (1/416) Vud. Mslim (12/151-152) el-Cihd ves-Siyer.