SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

tweede graad

Jaar:

eerste en tweede leerjaar

Studiegebied:

Bouw

FUNDAMENTEEL GEDEELTE
Optie(s):

Bouw- en houtkunde

Vak(ken):

TV Elektriciteit

Vakkencode:

IT-e

Leerplannummer:

2002/066
(vervangt 97377)

Nummer Inspectie:

2002/264//1/N/SG/1/II/ /D/

1 lt/w

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

INHOUD
Visie ..........................................................................................................................................................2
Beginsituatie .............................................................................................................................................2
Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................2
Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................3
Pedagogisch-didactische wenken en timing ............................................................................................7
Minimale materile vereisten....................................................................................................................8
Evaluatie ...................................................................................................................................................9
Bibliografie ................................................................................................................................................9
Toelichting bij het gebruik van het leerplan.9
Jaarplan...10

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

VISIE
Van de leerlingen die de optie houttechnieken volgen wordt verwacht dat zij:

een basiskennis verwerven in de theorie elektriciteit

de voornaamste elektrische grootheden kennen

inzicht verwerven in het SI eenhedenstelsel

de principes van het elektromagnetisme kennen

de gevaren van de elektrische energie kennen

de voornaamste veiligheidsvoorschriften kennen (AREI en ARAB)

de principes kennen van wisselspanning

de principile werking kennen van de belangrijkste elektrische motoren

BEGINSITUATIE
Het vak elektriciteit sluit aan bij datgene wat de leerlingen in de eerste graad leerden.
Praktisch zal het steeds noodzakelijk zijn om door enkele gepaste oefeningen de voorkennis van de
leerlingen te testen.
Eventuele tekorten zullen hoofdzakelijk door zelfstudie onder begeleiding van de lerares/leraar of door
inhaallessen buiten het lessenrooster weggewerkt worden.

ALGEMENE DOELSTELLINGEN
Naast de "technische" vaardigheden, zal de lerares/leraar ook oog hebben voor de vereiste
persoonlijkheidskenmerken:

aanpassingsvermogen
arbeid bekijken als persoonlijkheidsontwikkelende bezigheid
bereidheid tot inzet
creativiteit
doorzettingsvermogen
flexibiliteit
het sociaal karakter van de arbeid inschatten
kostenbewust (denken) werken
kritische ingesteldheid
kunnen participeren in de maatschappij, de mentale bereidheid daarvoor hebben
kwaliteitsbewust zijn
leervaardig zijn: bereidheid tot permanente vorming
logisch, rationeel, analytisch en synthetisch denken
organisatietalent
plichtsbewust zijn, verantwoordelijkheidszin en zin voor initiatief hebben
problemen interdisciplinair benaderen
veiligheidsbetrachting
zijn eigen plaats in de arbeidssituatie beseffen
zin voor milieubewust handelen
zowel zelfstandig als in team kunnen werken

Bij alle leerinhouden waar toepasselijk zal de nodige aandacht besteed worden aan welzijn
(veiligheid, hygine, gezondheid) en milieu.

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN
Technisch Vak Elektriciteit
1ste jaar:1 lestijd/week 2de jaar: 1 lestijd/week
Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen
1

de verschillende energievormen onderscheiden

de energieomvormingen en de opwekking van elektrische energie
uitleggen
het gebruik en de uitwerkingen van de elektrische energie uitleggen

de elementaire opbouw van de stof uitleggen

de relatie tussen vrije elektronen, elektronenstroom en elektrische
stroom uitleggen
de begrippen geleiding en isolatie in verband brengen met de bouw
van de stof.

de verschillende onderdelen onderscheiden

de begrippen open en gesloten kring, polariteit uitleggen
de genormaliseerde symbolen gebruiken en onderscheiden

De voordelen inzien van het SI-stelsel

het onderscheid uitleggen tussen grootheden, eenheden en
maatgetallen

De verschillende elektrische grootheden, symbolen en eenheden

gebruiken
Factoren die de weerstandswaarde bepalen opnoemen
Eenvoudige vraagstukken ivm de wet van Ohm en arbeid en
vermogen oplossen

De elektrische energie
Energie en energieomvormingen
Opwekking van elektrische energie
Gebruik van elektrische energie
Uitwerkingen van de elektrische energie

De opbouw van de stof

Atomen, moleculen, elektronen
Vrije elektronen, elektronenstroom
Geleiders, isolatoren en weerstanden

De elektrische stroomkring
voorstelling, schema
open en gesloten stroomkring
symbolen

Het SI-eenhedenstelsel
Grootheden en eenheden
Basiseenheden, grondeenheden en afgeleide eenheden
Eenhedenvergelijking
Schrijfwijzen van grootheden, eenheden en maatgetallen

Grootheden en eenheden
Stroomsterkte
Spanning
Weerstand
Vermogen, arbeid
Wet van Ohm

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)
Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen
6

De voornaamste geleidende en isolerende stoffen opnoemen

Het belang van de draaddoorsnede verklaren en weten welke
soorten te gebruiken (veiligheid)
De voornaamste soorten draden en kabels en hun
toepassingsgebied toelichten

Grondstoffen
Geleiders en isolatoren
Draden en kabels
Veiligheid-elektrocutie

Schakelen van weerstanden

Serieschakeling en toepassingen
Parallelschakeling en toepassingen
Gemengde schakeling en toepassingen (U)
oefeningen

De elektrische installatie in een woning

Algemene reglementering en kwaliteitsmerk
Verdeling van de elektrische energie
Aarding en equipotentiaalverbinding
Lichtschakelingen
Installatiemateriaal:
schakelaars,contactdozen,buizen,draden en kabels

Galvanische elementen-schakelen van bronnenaccumulatoren

10

Magnetisme
Magneten
Magnetisch veld
Veldsterkte, flux, fluxdichtheid
Verklaring van het magnetisme
Permanente magneten

11

Elektromagnetisme

Het gevaar voor elektrocutie toelichten

7

Het begrip vervangingsweerstand toelichten

De vervangingsweerstand berekenen in eenvoudige schakelingen
De praktische toepassingen van deze schakelingen toelichten
Een voorschakelweerstand berekenen (U)

het dossier van een residentile installatie toelichten.

de betekenis van keurmerken toelichten
Het belang van de aardingsinstallatie uitleggen
De belangrijkste lichtschakelingen tekenen en schakelen (U)
Het belangrijkste installatiemateriaal beschrijven

De begrippen klemspanning en emk onderscheiden

De belangrijkste types van droge cellen opnoemen
Het schakelen van bronnen toelichten
De werking en de eigenschappen van de loodaccu, de Ni-Cd accu
toelichten (U)

10

Magnetisch en niet-magnetische stoffen onderscheiden

De basisbegrippen toelichten
Het begrip magnetische inductie toelichten
Enkele praktische toepassingen opnoemen

11

Het ontstaan van het elektromagnetisch veld rond geleiders en

l
itl
h tb i
bilit it itl

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)
Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen
spoelen uitleggen; het begrip permeabiliteit uitleggen
De basisgrootheden en de respectievelijke eenheden opnoemen
De werking van enkele basistoepassingen verklaren
12

Het ontstaan van de Lorentzkracht verklaren

Grootte, richting en zin van de kracht bepalen
De basiswerking toelichten van een elektromotor, luidspreker

13

Het ontstaan van elektrische spanning door inductie toelichten

Het generatorprincipe uitleggen
Het onderscheid maken tussen zelfinductie en wederzijdse inductie
De elementen opnoemen die de zelfinductiecofficient bepalen
De basiswerking van transformatoren uitleggen
Het verschijnsel van de wervelstromen toelichten

Het elektromagnetisch veld in rechte geleiders en spoelen

De elektromagnetische flux; begrip permeabiliteit
Praktische toepassingen: bel, relais en contactor,
hefmagneten,

12

Elektromagnetische krachtwerking
Ontstaan en kenmerken van de Lorentzkracht
Toepassingen: principe van de elektromotor, luidspreker,

13

Elektromagnetische inductie
Inductie met beweging
Wet van Lenz
Generatorprincipe
Inductie zonder beweging: wederzijdse inductie en
zelfinductie
Principile werking van transformatoren
wervelstromen

14

De principile werking van de verschillende elementen uitleggen en

het praktisch gebruik ervan toelichten

14

Veiligheid
Gebruik van smeltveiligheden en automaten
Gebruik van verliesstroomschakelaars

15

Het gedrag van condensatoren op gelijkspanning verklaren

Het begrip capaciteit toelichten

15

condensatoren
samenstelling
laden en ontladen
capaciteit

het onderscheid maken tussen gelijk- en wisselspanning.

16

wisselspanning en -stroom

16

omgaan met de gebruikelijke wisselstroomgrootheden.

de voor- en nadelen opnoemen van wisselspanning.
de faseverschuiving toelichten bij resistieve, inductieve en
capacitieve ketens.

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)
Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen
17

De verschillende soorten vermogens toelichten

Het belang van de arbeidsfactor uitleggen

18

Het principe van driefasenspanning toelichten

De eigenschappen van de ster- en driehoekschakeling uitleggen
Uitleggen hoe in de praktijk driefasige verbruikers dienen te worden
aangesloten
Driefasig vermogen berekenen (eenvoudige schakelingen)

19

De principile werking van transformatoren toelichten

Het praktisch gebruik van transformatoren uitleggen
de gegevens van de kenplaat interpreteren.

20

De principile werking van deze motoren toelichten

Het toepassingsgebied van deze motoren belichten
Deze motoren aansluiten

17

Arbeid en vermogen bij wisselspanning

Soorten vermogens
Arbeidsfactor
Meten van actief vermogen

18

Driefasige spanning
Principe
Sterschakeling
Driehoekschakeling
Aansluiten van verbruikers
Driefasig vermogen

19

Transformatoren
principile werking
soorten
driefasige transformatoren (principe)

20

Elektromotoren
driefasige asynchrone motor: principe en aansluiting
werking ster-driehoekaanloop
enkelfasige asynchrone motoren
universele motor

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING

Nr.

Pedagogisch-didactische wenken

Timing

Gebruik blokschemas van elektrische centrales; benadruk het lage rendement van
thermische centrales

2 lt

Beperk tot het noodzakelijke om te komen tot de verklaring van de stroomgeleiding

1 lt

Demonstreer; benadruk het correct gebruik van de symbolen

2 lt

Beklemtoon het fundamenteel belang van het SI-eenhedenstelsel

2 lt

Benadruk het gebruik van de SI-eenheden en de praktische eenheid kWh

5 lt

Zorg voor voldoende didactisch materiaal

2 lt

Demonstreer zoveel mogelijk en laat de leerlingen ook meten.

3 lt

Beklemtoon de veiligheidsaspecten in de basisreglementering

3 lt

Laat de leerlingen als uitbreiding eventueel de lichtschakelingen uitvoeren op een

didactisch paneel
Voorzie voldoende didactisch materiaal en catalogi; laat materiaal opzoeken op het
internet
9

Demonstreer door middel van metingen

2 lt

10

Voorzie voldoende didactisch materiaal

2 lt

11

Demonstreer zoveel mogelijk en laat eventueel de leerlingen ook meten.

3 lt

12

Demonstreer zoveel mogelijk; beklemtoon de praktische aspecten

2 lt

13

Demonstreer zoveel mogelijk; beklemtoon de praktische aspecten

3 lt

14

Bespreek aan de hand van de reglementering, zorg voor didactisch materiaal

2 lt

15

Demonstreer door middel van metingen

2 lt

16

Demonstreer met de scoop

3 lt

17

Demonstreer met de wattmeter

2 lt

18

Beklemtoon de praktische aspecten

3 lt

19

Beklemtoon de praktische aspecten en de veiligheidsaspecten

2 lt

20

Zorg voor didactisch materiaal

4 lt

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

MINIMALE MATERILE VEREISTEN

(*).

set didactische componenten basiselektriciteit

2 multimeters of didactische meettoestellen (A-meter, V-meter, -meter) per groep
leerlingen;
1 wattmeter per groep;
1 labovoeding (ca 30 V, 3 A DC) per groep leerlingen;
enkele bronnen om het spanningsverlies in de bron aan te tonen;
set didactische componenten magnetisme, elektromagnetisme;
didactische motoren;
didactische spoel;
didactische transformator;
set panelen met schakelaars en lamphouders om de basislichtschakelingen uit te voeren
catalogi elektrisch installatiemateriaal
voorbeelden van installatiemateriaal: buizen, schakelaars, kabels,
scoop
computer met internetaansluiting
1 retroprojector

(*)Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing:

Codex

ARAB

AREI

Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden
m.b.t.:
-

de uitrusting en inrichting van de lokalen;

de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat:

-

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten

zijn;

alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en

correct kunnen toepassen;

de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden,

daar waar de wetgeving het vereist.

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

EVALUATIE
Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het
eindproduct.
Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de
bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan
leren.
De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling.
Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt

welke de verschillende stappen zijn;

welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn;
welke fouten kunnen gemaakt worden.

Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (kleine toetsen, gesprekken, volgsystemen, )
wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd.
Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer.
Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een
opdrachtenreeks, een project, een trimester..). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de
basisdoelstellingen bereikt heeft.
Iedere evaluatie gebeurt in 3 stappen

Registreren (veelvuldig afnemen van proeven, oefeningen, opdrachten, kleine toetsen, ).

Interpreteren (de gegevens toetsten aan de criteria of normen die de vakwerkgroepen
vooraf duidelijk heeft bepaald).
Rapporteren (de leerling en de ouders krijgen op een duidelijke wijze een beeld van de
vorderingen van de leerling door geregelde momenten van feedback voor de leerling en
door een schriftelijke rapportering door middel van agenda, rapport...).

BIBLIOGRAFIE
CLAERHOUT, L., Elektrotechnische begrippen 1 en 2, Wolters Plantyn
P.GOES, Basiselektriciteit, die keure
AIB-Vinotte,; AREI, Brussel
Standaert K en Van De Borght F , gedifferentieerd leerpakket elektriciteit, Standaard
CLAERHOUT, L, Elektriciteit 1 en 2, Wolters Plantyn

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

10

TOELICHTING BIJ GEBRUIK VAN HET LEERPLAN

In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingen
worden aangeduid door een (U) na de doelstelling.
Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat.

JAARPLAN
Van elke leraar wordt verwacht dat hij/zij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Die
planning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een noodzaak voor
de verschillende collega's.
De verschillende jaarplannen moeten zodanig gemaakt worden dat er - waar mogelijk - per week een
cordinatie is tussen de verschillende vakken.
Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijn!
Tijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatig
gevalueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen.
De timing is gemaakt voor 25 weken per schooljaar. De resterende tijd kan door de lerares/leraar vrij
gebruikt worden voor uitdiepingen en/of uitbreidingen. Ook nieuwe ontwikkelingen kunnen hier
eventueel aan bod komen.
De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen zijn niet bindend. Indien afgeweken wordt, moet
dit in overleg tussen de verschillende collega's gebeuren en moeten indien nodig de andere
jaarplannen eveneens aangepast worden. Steeds moet erover gewaakt worden dat de noodzakelijke
voorkennis aanwezig is.

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)
Jaarplan

11

Optie: ........................................................................................

Leerkracht: ...........................................................

Onderwijsvorm: .............. Graad: ....................

Schooljaar: / ..

Vorderingsplan
Jaar: .........................

Vak: ..........................................................................................

Leerplannummer: ...........................

Handboek/cursus:...........................................................................

Lestijden/week: ...........

JAARPLAN
Week
nummer

Nr in
leerplan

Leerinhouden

VORDERINGSPLAN
Gegeven op
(datum)

Opmerkingen

TSO 2de graad optie bouw - en houtkunde

TV Elektriciteit (1ste leerjaar: 1 lestijd/week, 2de leerjaar: 1 lestijd/week)

12