UVOD

Porezi predstavljaju najznaajniji instrument prikupljanja prihoda u nacionalnoj ekonomiji. Naplatom

poreza smanjuje se ekonomska snaga privrednih subjekata i fizikih lica, smanjuje se uee u
procesu razmjene, to se ciklino odraava i na sam proces reprodukcionih tokova u jednoj privredi.
U iroj literaturi postoji shvatanje da bi strukturu poreskog sistema trebalo podrediti ciljevima
poreske politike, koji se odnose na: - pokrie dravnih rashoda (fiskalni cilj na dui rok), konjukturne procese u privredi (prilagoditi postojeoj konjukturnoj situaciji). Ekonomsko pitanje
koje se postavlja pred svaki privredni sistem jeste, kako utvrditi ekonomsku snagu poreskih
obveznika, radi realnog propisivanja poreske obaveze. Zadatak poreskog sistema i poreske politike
jeste, da se stalno prilagoavaju okolnostima i injenicama koje su znaajne za proces oporezivanja.
Stalne promjene direktno se odraavaju na este promjene poreskih propisa, osnovice i stope
oporezivanja. U naoj zemlji su prisutne pojave sive ekonomije, verca, korupcije... ovakva privredna
nestabilnost nuno iziskuje reformu finansijskog sistema (monetarnog, bankarskog, kreditnog i
finansijskog). Reforma poreskog sistema je neophodna, kako poreske politike tako i poreske
implementacije. Poreski sistem ne bi mogao efikasno funkcionisati bez poreske uprave koja je njegov
sastavni dio.
Kroz ovaj rad dat e se prikaz poreskog sistema Republike Srpske i Federacije Bosne i Hercegovine.
Analiza e obuhvatiti poreze na nivou entiteta, kantona i optina. U skladu sa tim, rad je podjeljen
kroz navedene cjeline. U prvom dijelu se analizira sistem poreza na nivou Republike Srpske a u
drugom dijelu sistem poreza na nivou Federacije BiH.

1. KARAKTERISTIKE PORESKOG SISTEMA REPUBLIKE SRPSKE

Nakon rata u Republici Srpskoj stvorena je politika klima za niz sistemskih reformi finansijskog
sistema kako bi se ekonomski i socijalni status zemlje izvukao iz latentne krize. Izvrena je reforma
fiskalnog sistema odnosno poreskog sistema i proces privatizacije dijela dravnog kapitala bez vidnih
rezultata. Reforma poreskog sistema izvrena je integracijom, modernizacijom i rekonstrukcijom
Uprave javnih prihoda i Finansijske policije u jedan organ Poresku upravu. Poreska uprava dobija
legitimitet organa Republike uprave koja je u sastavu Ministarstva finansija Republike Srpske.
Pored zakona o poreskoj upravi usvojen je i paket zakona i to:
- Zakon o porezu na dohodak graana,
- Zakon o doprinosima,
- Zakon o porezu na dobit,
- Zakon o porezima na upotrebu, dranje i noenje dobara.
Kao to se moe zakljuiti, na nivo Republike Srpske, u pogledu prikupljanja, analize te voenje
evidencije poreza, preneseni su direktni porezi, dok su indirektni, kao to smo naveli, u nadlenosti
Bosne i Hercegovine te Uprave za Indirektno oprezivanje.
1.1. Poreska uprava Republike Srpske
Poreska uprava Republike Srpske osnovana je krajem 2001. godine Zakonom o poreskoj upravi.
Poreska uprava nalazi se u sastavu Ministarstva finansija Republike Srpske. Label Zakonom o
poreskoj upravi ureen je jedinstven postupak u primjeni materijalnih poreskih zakona, a Poreskoj
upravi Republike Srpske je data nadlenost za sprovodenje svih poreskih zakona. Sutina novog
pristupa koju je u poreski sistem Republike Srpske donio Zakon o poreskoj upravi jeste princip
samoprijavljivanja. To znai da je zakonska obaveza poreskih obveznika da sami prijave svoje
obaveze na nain i u rokovima propisanim Zakonom o poreskoj upravi ili materijalnim poreskim
zakonom. Dunost Uprave je da formalno ispravnu poresku prijavu prihvati kao istinitu sve dok
razliitim metodama kontrole ne utvrdi suprotno. U tom sluaju poreski obveznik je u obavezi da
dokae da netana poreska prijava nije injenje krivinog djela izbjegavanja plaanja poreza. Novi
pristup diktirao je i samu organizaciju Uprave.

Prvo, uspostavljene su posebne organizacione cjeline Uprave koje se iskljuivo bave pitanjima
obrazovanja, informisanja i pomoi poreskim obveznicima.
Drugo, uspostavljeno je posebno odeljenje za kontrolu velikih poreskih obveznika, a ustanovljen je i
novi oblik kontrole kancelarijska kontrola.
Tree, uspostavljeno je posebno odeljenje za istrage i obavjetavanja iji je osnovni zadatak da
korienjem klasinih postupaka kriminalistike istrage sakupi podatke i valjano dokumentuje
poinjena krivina djela iz nadlenosti Uprave.
etvrto, organizaciono je razdvajena kontrola od naplate u momentu kada rjeenje inspektora o
utvrdenim a nenaplaenim poreskim obavezama postane izvrno, predmet prelazi u nadlenost tima
za prinudnu naplatu.
Peto, zakonom je uredena mogunost za plaanje poreskog duga u ratama.
esto, uspostavljen je kolektivni drugostepeni organ Odbor za rjeavanje poreskih albi ije
lanove iz Ministarstva finansija i Uprave imenuje ministar finansija.
Sedmo, uspostavljena je unutranja kontrola iji je osnovni zadatak da provjerava rad samih poreskih
slubenika.
Osnovni zadatak Poreske uprave jeste da dosljedno, nepristrasno i efikasno prikuplja javne prihode i
tako slui Republici Srpskoj i njenim graanima. U ostvarivanju ovog svog zadatka Poreska uprava
mora se rukovoditi sljedeim principima u radu:
- integritet
- zakonitost
- nepristrasnost
- pouzdanost
Povjerenje javnosti u integritet, zakonitost, nepristrasnost i pouzdanost Poreske uprave je izuzetno
vana pretpostavka za ostvarivanje zadataka Poreske uprave. Jedini nain da de izgradi i odri
povjerenje javnosti je da u svakom kontaktu s javnou pokau volju da rade savjesno, dosljedno i
djelotvorno. Poreska uprava treba da doprinese integraciji poreskog sistema Republike Srpske u
jedinstven poreski sistem na nivou Bosne i Hercegovine. Na ekonomskom planu Republike Srpske
treba zadovoljiti praktinom primjenom paketa zakona dva osnovna cilja:
- Podsticanje stvaranja bogatstva,
- Pravednu raspodelu stvarnog bogatstva.
Direktni porezi u Republici Srpskoj jesu: - porez na dohodak, - porez na imovinu, - porez na dobit, porez na igre na sreu i zabavne igre, i - porez na upotrebu, dranje i noenje dobara.
2

1.2. Karakteristike poreza na dohodak graana u Republici Srpskoj

Tranzicija privrednog sistema i uspostavljanje trinih odnosa u Republici Srpskoj i Bosni i
Hercegovini, pa i na tritu rada, uslovljava prilagoavanje zakonskih rjeenja zahtjevima da se
ukupna cijena rada ugovara na nain da poslodavac preuzima ugovornu obavezu za bruto plate. Ovim
se zaposlenima daje mogunost da od poslodavca zahtjeva namirenje ne samo iznosa neto plate, nego
i punih poreza i doprinosa koje je poslodavac odbio od ugovorenog bruto iznosa primanja sa
zakonskom obavezom prosleivanja tih iznosa na raune budeta, odnosno fondova. Na ovaj nain
zaposleni se motiviu da zahtjevaju namirenje ukupno ugovorene obaveze prema zaposlenima u
iznosu bruto plate. Zakljuenjem opteg, granskog i pojedinanog ugovora sa odreivanjem bruto
plata svakom izmjenom stope poreza ili doprinosa direktno e uticati na visinu neto plate koja
preostaje zaposlenima, to e se odraziti na opravdane zahtjeve zaposlenih i sindikata adresirane na
fondove i zakonodavnu vlast da se potuju principi racionalnog upravljanja sredstvima koji su im
uplaeni, bilo kao porezi ili doprinosi. Jedan od ciljeva koji se postie s promjenom sistema obrauna
poreza i doprinosa na lina primanja po bruto principu jeste prilagoavanje uslovima koji su vaei u
zemljama okruenja, a takoe se kao argument navode i predstojee reforme u penzijskom i
zdravstvenom osiguranju. Stopama koje su usvojene i koje su u primjeni od poetka 2009. godine,
dolazi do veeg optereenja bruto plata od ukupnog iznosa poreza i doprinosa koji su se dobijali
primjenom propisa koji su bili u primjeni 2007. i 2008. godine. Sredstva za finansiranje potreba
doprinose, ostvaruju se, putem prikupljanja doprinosa i to:
- doprinosi za penzijsko i invalidsko osiguranje;
- doprinosi za zdravstveno osiguranje;
- doprinosi za osiguranje od nezaposlenosti;
- doprinosi za deiju zatitu.
Porez na dohodak graana u Republici Srpskoj je regulisan zakonom. Shodno tom Zakonu, prz n
dhdk plau fizika lica koja ostvaruju dohodak. Poreska oslobaanja i olakice mogu se uvoditi
takoe, samo ovim Zakonom. Dohodak fizikih lica je zbir oporezivih prihoda ostvarenih u poreskoj
godini. Porez na dohodak fizikih lica plaa se na neto prihode iz svih izvora, izuzev prihoda koji su
osloboeni ovim zakonom. Neto prihod predstavlja razliku izmeu ukupnog prihoda, koji po nekom
od osnova iz ovog zakona ostvarilo fiziko lice, i trokova koje je imalo pri njegovom ostvarenju i
ouvanju.

1.2.1. Prihodi koji podlijeu oporezivanju

Porez na dohodak fizikih lica obraunava se i plaa na sledee vrste prihoda:
- lina primanja;
- prihode od samostalne djelatnosti;
- prihodi od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine;
- prihode od kapitalna propisane zakonom;
- kapitalni dobici.
Prihodi po osnovu linih primanja, oporezuju se bilo da su ostvareni u novcu, naturi, injenjem ili na
drugi nain.

1.2.2. Poreska stopa

Godinji dohodak do iznosa kojeg ini dvanaest najniih plata utvrenim Optim kolektivnim
ugovorom, se ne oporezuje. Na godinji dohodak preko dvanaest najniih plata do iznosa od etiri
prosjene godinje neto plate u prethodnoj godini, prema podacima nadlenog organa za statistiku u
Republici Srpskoj, primjenjuje se poreska stopa od 10 %. Na godinji dohodak iznad iznosa iz
prethodnog stava primjenjuje se poreska stopa od 15 %.

1.2.3. Poreski obveznik

Poreski obveznik je fiziko lice koje po odredbama ovog zakona ostvaruje oporezivi dohodak.
Obveznik poreza na dohodak je rezident Republike Srpske, za dohodak ostvaren u Republici Srpskoj,
drugom entitetu, Brko Distriktu ili drugoj dravi. Rezident u smislu ovog zakona, jeste fiziko lice
koje: - na teritoriji Republike Srpske ima prebivalite;
- na teritoriji Republike Srpske, neprekidno ili sa prekidima, boravi 183 ili vie dana u periodu
od 12 mjeseci koji poinje ili se zavrava u odnosnoj kalendarskoj godini;
- obveznik poreza na dohodak je i nerezident Republike Srpske, za dohodak ostvaren u RS;
- nerezident u smislu ovog zakona, jeste fiziko lice koje ima prebivalite na teritoriji drugog
entiteta, distrikta ili drave.

1.2.4. Poreska osnovica

Osnovica za obraun poreza je svaki neto prihod regulisan ovim zakonom, koji se pojedinano
utvruje za svaku vrstu prihoda. Poreska osnovica je dominantan element poreske politike jer se
utvrivanjem njene veliine i primjenom odgovarajuih poreskih stopa dobija iznos poreza koji treba
4

platiti poreski obvazenik. Poreska osnovica je novani izraz vrijednosti predmeta oporezivanja, u
ovom sluaju dohodka graana. Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona poreska osnovica za
porez na dohodak, nezavisno od vrste dohodka, odreena je kao razlika izmeu ukupnih prihoda
ostvarenih u jednom poreskom periodu i ukupnih odbitaka koji su u skladu sa ovim zakonom, a koji
su nuni za ostvarenje prihoda, umjesto dosadanje osnovice kao neto prihoda. Ovim se prelo na
bruto princip oporezivanja tj.na oporezivanje primjenom propisanih stopa na osnovicu u kojoj je ve
sadran porez. Zakonodavac je u definisanju poreske osnovice za sve vrste dohodaka koji su predmet
oporezivanja koristio ovaj princip, pa i kod osnovice za dohodak graana na koji se porez plaa po
odbitku. Porez po odbitku plaa se na svaki pojedinano ostvareni dohodak u momentu isplate i to
na: dohodak od linih primanja u momentu isplate linih primanja, dohodak od kapitala i dohodak od
autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine. Kod poreza po odbitku,
za razliku od dohodka od samostalne delatnosti i dohodka od kapitalnih dobitaka, isplatilac dohotka
obraunava i uplauje porez (poreski destinator) a graanin je poreski obveznik. Kod ove vrste
poreza obveznik je odvojen od funkcije plaanja poreza i kao platac poreza pojavljuje se samo
formalno zbog ega utvrivanje poreske osnovice za isplatioca dobija na znaaju.

1.2.5. Poreska oslobaanja

Prihodi koji su osloboeni poreza, podrazumjevaju:
Porez na lina primanja se ne plaa na:
- otpremine kod odlaska u penziju,
- otpremnine kod otputanja sa posla,
- naknadu iz zdravstvenog osiguranja, osim naknade plate,
- naknade za trokove sahrane, pomo za gubitke nastale kao posljedica elementranih nepogoda i
pomoi po osnovu ozljeda i bolesti koje isplauje poslodavac za zaposlenog ili lana njegove
porodice isplaene do visine po posebnim propisima.
Porez na dohodak se ne plaa na:
- penzije;
- primanje po osnovu prava utvrenih propisima iz oblasti borako invalidske zatite i zatite
civilnih rtava rata;
- primanja po osnovu dejeg i materinskog dodatka i novane pomoi za opremu novoroene djece,
- primanja po osnovu stipendija do 75% prosjene mjesene neto plate po zaposlenom u Repbulici
Srpskoj prema posljednjem objavljenom podatku nadlenog za za poslove statistike,
- naknadu za vrijeme nezaposlenosti,
5

- primanja po osnovu materinskog obezbjeenja u skaldu sa zakonom,

- primanja po osnovu organizovane socijalne i humanitarne pomoi.

1.2.6. Prihodi po osnovu linih primanja

Lina primanja ne koja se plaa porez na dohodak su neto plata i svi novani i nenovani prihodi,
naknade i koristi koje poreski obveznik ostvari po bilo kom osnovu, ukoliko ovim zakonom nisu
osloboeni ili drugaije oporezovani. Linim primanjima na koja se plaa porez smatraju se i :
- naknade isplaene za obavljeni posao po nalogu ili zahtjevu poslodavca,
- dodatni prihodi po osnovu naknada, pomoi i sl. koje poslodavac isplati zaposlenima iznad
propisanog iznosa,
- plate koje umjesto poslodavca isplati drugo lice,
- stipendije iznad iznosa koji ini 75% prosijene mjesene neto plate po zaposlenom prema
posljednjem objavljenom podatku Republikog zavoda za statistiku.

1.2.7. Prihod od samostalne djelatnosti

Prihodom od samostalne djelatnosti smatra se prihod ostvaren samostalnim obavljenjem delatnosti.
Porez na prihod od samostalne delatnosti plaa se:
- na neto prihod od samostalne djelatnosti ili
- na ukupan prihod ostvaren obavljanjem samostalne djelatnosti malog obima (paual).
Poreska osnovica za obraun poreza na prihod od samostalne delatnosti je neto prihod koji
predstavlja razliku izmeu prihoda i rashoda nastalih samostalnim obavljanjem djelatnosti u
poreskom periodu. Mali preduzetnik, u smislu ovog zakona, je fiziko lice koje ispunjava svaki od
sljedeih uslova tokom cijele poreske godine:
- da to fiziko lice obavlja samostalnu djelatnost, izuzev finansijskih usluga i organizovanja igre na
sreu,
- da mali preduzetnik ne zapoljava vie od tri radnika,
- da ukupan godinji prihod malog poduzetnika po osnovu obavljanja te djelatnosti ne prelazi iznos
od 50.000 KM.
Fiziko lice koje ostvaruje prihod zajednikim obavljanjem samostalne djelatnosti , ne moe stei
status malog poduzetnika. Godinji porez malog poduzetnika obraunava se po stopi od 2% na
6

ukupno ostvareni prihod malog poduzetnika. Godinji porez malog poduzetnika ne moe biti manji
od 600 KM.

1.2.8. Prihodi od autorskih prava

Poreska osnovica za obraun poreza na prihod od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i
prava industrijske svojine je neto prihod ostvaren od ovih prava, koja se dobije kada se od ukupnog
prihoda odbiju trokovi koje je obveznik ima pri ostvarivanju i ouvanju tih prihoda.

1.2.9. Kapitalni dobici i gubici

Kapitalni dobitak predstavlja pozitivnu razliku izmeu prodajne cijene prava i imovine i njegove
nabavne vrijednosti, kojeg obveznik ostvari prodajom, odnosono drugim prenosom uz naknadu:
- stvarnih prava na nepokretnostima;
- prava koritenja i prava gradnje na gradskom graevinskom zemljitu;
- imovinskih prava, autorskih prava, patenata, licenci, franiza i ostale imovine koja se sastoji samo
od prava;
- imovine koritene za samostalnu djelatnost;
Kapitalni gubitak predstavlja nagativnu razliku izmeu prodajne cijene prava i imovine i njegove
nabavne vrijednosti.

1.3. Karakteristike zakona o doprinosima u Republici Srpskoj

Ovim zakonom ureuje se sistem obaveznih doprinosa za finansiranje penzijskog i invalidskog
osiguranja, zdravstvenog osiguranja, osiguranja od nezaposlenosti i djeje zatite u Republici
Srpskoj. Sredstva za finansiranje gore navedenih potreba, obezbjeuju se putem doprinosa:
- doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje,
- doprinosa za zdravstveno osiguranje,
- doprinosa za osiguranje od nezaposlenosti;
- doprinosa za djeju zatitu.
Sredstva ostvarena iz doprinosa predstavljaju prihod:
- Fonda za penzijsko i invalidsko osiguranje Republike Srpske;
- Fonda za zdravstveno osiguranje Republike Srpske;
7

- Zavoda za zapoljevanje Republike Srpske

- Javni fond za deju zatitu Republike Srpske.

1.3.1. Obveznik, osnovica i stope doprinosa

Obveznik doprinosa je fiziko lice - rezident Republike:
- koje je zaposleno kod pravnog ili fizikog lica-rezidenta Republike ili pravnog ili fizikog lica sa
sjeditem u drugom entitetu, distriktu ili dravi;
- koje je izabrano ili imenovano na javnu ili drugu dunost i obavljanjem te dunosti ostvaruje platu i
druga primanja koja imaju karakter linih primanja;
- koje je na teritoriji Republike zaposleno kod pravnog ili fizikog lica-nerezidenta Republike,
meunarodne organizacije i ustanove ili stranog diplomatskog ili konzularnog predstavnitva, ako
meunarodnim ugovorom nije drugaije odreeno;
- koje je od strane pravnog ili fizikog lica-rezidenta Republike kod kojeg je zaposleno upueno na
rad ili struno usavravanje u inostranstvo, ako nije obavezno osigurano po propisima drave u koju
je upueno ili ako meunarodnim ugovorom nije drugaije odreeno;
- koje je zaposleno u inostranstvu kod inostranog poslodavca, ako nije obavezno osigurano kod
inostranog nosioca socijalnog osiguranja;
- vlasnik ili suvlasnik preduzea, radnje ili drugog oblika obavljanja samostalne djelatnosti, ako po
tom osnovu ostvaruje pravo na obavezno penzijsko i invalidsko i zdravstveno osiguranje;
- koje ostvaruje prihod od autorskih prava, a koje nije obavezno osigurano po drugom osnovu;
- vrhunski sportisti, ako nisu osigurani po drugom osnovu;
- korisnik penzije i prava na novanu naknadu u vezi sa prekvalifikacijom i dokvalifikacijom i
zapoljavanjem, koji je ovo pravo ostvario prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju,
- zaposleni za ijim radom je prestala potreba dok ostvaruju naknadu prema propisima iz oblasti
radnih odnosa,
- nezaposleno lice dok je redovno prijavljeno Zavodu za zapoljavanje, ukoliko ne prima materijalno
obezbjeenje,
- vanredni student dok je redovno prijavljen Zavodu za zapoljavanje,
- izbjeglo i raseljeno lice i povratnik, ako nisu osigurani po drugom osnovu,
- lice kome je priznato pravo na zdravstveno osiguranje prema Zakonu o pravima boraca, vojnih
invalida i porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadbinskog rata Republike Srpske;
8

- lice koje je korisnik prava iz Zakona o socijalnoj zatiti, ako nije osigurano po drugom osnovu,
- vjerski slubenici,
- lice koje se bavi poljoprivrednom djelatnou kao jedinim ili glavnim zanimanjem,
- strani dravljanin koji se koluje na teritoriji Republike, ako meunarodnim sporazumom nije
drugaije odreeno,
- dravljanin Republike koji u cijelosti ili delimino ostvaruje penziju i invalidninu od inostranog
isplatioca, dok ima prebivalite na teritoriji Republike, ako meunarodnim sporazumom nije
drugaije odreeno,
- lica koja se ukljuuju u obavezno zdravstveno osiguranje,
- lice koje na teritoriji Republike uestvuje u akciji spasavanja ili odbrane od elementarnih nepogoda
(poar, poplava, zemljotres i druge nepogode prouzrokovane viom silom), ili u akciji preduzetoj radi
spasavanja ivota graana ili otklanjanja materijalne tete na imovini,
- lan dobrovoljnog vatrogasnog drutva za vrijeme gaenja poara, spasavanja ljudi i imovine
ugroene poarom i drugim elementarnim nepogodama, uklanjanja posljedica elementarnih
nepogoda, odlaska na vjebu i povratku sa vjebe, kao i za vrijeme obrazovanja za vatrogasnu slubu
koje organizuje vatrogasno drutvo,
- lice koje na zahtjev nadlenih dravnih organa prui pomo tim organima, ako tom prilikom bude
povrijeeno ili se razboli,
- uenik i student za vrijeme praktine nastave, odnosno za vrijeme strune prakse kod poslodavca,
- lice za vrijeme obavljanja obaveznog rada prilikom izdravanja kazne zatvora, maloljetnikog
zatvora i za vrijeme izvrenja vaspitne mjere u disciplinskom centru za maloljetnike, vaspitnoj
ustanovi, vaspitno-popravnom domu ili u drugoj ustanovi za osposobljavanje,
- nezaposleno lice za vrijeme prekvalifikacije ili dokvalifikacije, na koju je upueno od strane
organizacije za zapoljavanje,
- lica koja u skladu sa propisima iz oblasti radnih odnosa obavljaju privremene ili povremene
poslove,
- lice za vrijeme obavljanja poslova kod poslodavca, bez zasnivanja radnog odnosa (volonterski rad),
u skladu sa propisima iz oblasti radnih odnosa,
- lice za vrijeme omladinskog radnog angaovanja posredstvom zadruge uenika, studenata i
nezaposlene omladine,
- lice za vrijeme uea u javnim radovima koje organizuje Republika ili jedinica lokalne
samouprave,

- lice za vrijeme uea u omladinskoj radnoj akciji, odnosno radnom kampu i takmienju
(proizvodnom, sportskom i dr.),
- lice za vrijeme vrenja odreenih javnih funkcija ili graanskih dunosti po pozivu (u svojstvu
poslanika, svjedoka, sudije porotnika, vjetaka ili tumaa i dr.) i
- dijete sa tekoama u razvoju, za vrijeme strunog osposobljavanja, nakon zavrene osnovne kole.
Osnovica doprinosa je:
- lino primanje po Zakonu o porezu na dohodak koje podlijee plaanju poreza na dohodak,
- lino primanje po Zakonu o porezu na dohodak koje podlijee plaanju poreza na dohodak vlasnika
ili suvlasnika preduzea, radnje ili drugog oblika obavljanja samostalne djelatnosti, ako po tom
osnovu ostvaruje pravo na obavezno penzijsko i invalidsko i zdravstveno osiguranje,
- bruto prihodi obveznika na osnovu kojih ostvaruje pravo na obavezno penzijsko i invalidsko i
zdravstveno osiguranje,
- 30 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku
Republikog zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, za lica
koja se bave poljoprivrednom djelatnou, a nemaju registrovanu samostalnu djelatnost,
- 20 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku
Republikog zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, za
nezaposleno lice dok je redovno prijavljeno Zavodu za zapoljavanje, ukoliko ne prima materijalno
obezbjeenje,
- 50 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku
Republikog zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, za
vanrednog studenta dok je redovno prijavljen Zavodu za zapoljavanje i stranog dravljanina koji se
koluje na teritoriji Republike Srpske, ako meunarodnim sporazumom nije drugaije odreeno,
- 25 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku Zavoda
za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, za izbjeglo i raseljeno lice i
povratnika, ako nije osigurano po drugom osnovu,
- 20 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku
Republikog zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, za lice
kome je priznato pravo na zdravstveno osiguranje prema Zakonu o pravima boraca, vojnih invalida i
porodica poginulih boraca Odbrambeno-otadbinskog rata Republike Srpske ili drugim zakonom,
- 40 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku
Republikog zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, za lice
koje je korisnik prava iz Zakona o socijalnoj zatiti, ako nije osigurano po drugom osnovu,
10

- penzija za dravljane Republike Srpske koji u cijelosti ili delimino ostvaruju penziju i invalidninu
od inostranog isplatioca, dok imaju prebivalite na teritoriji Republike,
- 50 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku
Republikog zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske za lica koja
se lino ukljuuju u obavezno zdravstveno osiguranje,
- prosjena bruto plata u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku Republikog
zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, za lice koje je od
poslodavca kod kojeg je zaposleno upueno na rad u inostranstvo ako nije obavezno osigurano po
propisima drave u koju je upueno ili ako meunarodnim ugovorom nije drugaije odreeno,
- 50 % prosjene bruto plate u Republici za prethodni mjesec, a prema posljednjem podatku
Republikog zavoda za statistiku objavljenom u Slubenom glasniku Republike Srpske, srazmjerno
vremenu provedenom pod okolnostima koje su dovele do osiguranja za obveznike iz lana 4. stav 1.
ali neje 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32. i 33. ovog zakona.
Stope doprinosa po osnovu Zakona iznose:
- porez na platu 8%
- za penzijsko i invalidsko osiguranje 17%;
- za zdravstveno osiguranje 11,5%;
- za osiguranje od nezaposlenosti 0,7%;
- za deiju zatitu 1,4%.

1.4. Karakteristike zakona o porezu na dobit u RS

Ovim zakonom je utvren pravni okvir za oporezivanje dobiti pravnih lica u Republici Srpskoj i
stranih pravnih lica koja ostvaruju prihod u Republici Srpskoj.

1.4.1. Poreski obveznik

Poreski obveznik je:
- pravno lice iz Republike Srpske za dobit koju ostvari iz bilo kog izvora bilo u RS ili inostranstvu;
- poslovna jedinica pravnog lica za dobit koju ostvari na podruju Republike Srpske;
- strano pravno lice koje obavlje djelatnost i ima stalno mjesto poslovanja u Republici Srpskoj , za
dobit koja se odnso i na to stalno mjesto poslovanja;
- strano pravno lice koje ostvaruje prihod od nepokretne imovine koja se nalazi u RS, za dobit koja se
odnosi na tu nepokretnu imovinu;

11

Porez na dobit ne plaa Centralna banka BiH. Javne institucije i humanitarne organizacije ne plaaju
porez na dobit ostvarenu po osnovu sledeih prihoda:
- prihoda iz budeta ili javnih fondova;
- sponzorstva ili donacija u novcu ili naturi;
- kamata, dividendi i ostalih investicionih prihoda koji obuhvataju i prihod od nekretnina;
- lanarina;
- prihoda od prodaje ili prenosa dobara osim dobara koja se koriste ili su se koristila za obavljanje
djelatnosti.
Ukoliko humanitarna organizacija ili javna institucija obavlja i djelatnost koja nije u vezi sa njenim
humanitarnim ciljevima ili ciljevima javne institucije, takva humanitarna organizacija ili javna
institucija podlijee plaanju poreza na dobit ostvarenu obavljanjem te djelatnosti. Poreska osnovica
za poresku godinu je razlika izmeu oporezivih prihoda i rashoda koji se odbijaju za tu poresku
godinu, u skladu sa ovim zakonom. Porez na dobit se plaa po stopi 10 % na poresku osnovicu za tu
poresku godinu. Poreska godina za pravna lica je kalendarska godina, ukoliko Ministrastvo finansija
ne odredi da se koristi drugaija poreska godina koja nije kalendarska.

1.4.2. Oporezivanje pravnog lica sa statusom malog poreskog obveznika

Pravno lice sa statusom malog poreskog obveznika a u skladu sa zakonom, moe izabrati da plaa
porez na dobit malog poreskog obveznika u skladu s odredbama ovog zakona. Mali poreski obveznik
je pravno lice iz Republike Srpske koje ispunjava svaki od sledeih uslova tokom cijele poreske
godine:
- da to pravno lice obavlja djelatnost, izuzev bankarskih ili finansijskih usluga ili poslova osiguranja i
reosiguranja;
- da mali poreski obveznik ne zapoljava vie od devet radnika;
- da ukupan godinji prihod pravnog lica ostvaren u prethodnoj godini, po bilo kom osnovu, ne
prelazi iznos od 100.000 KM;
- da pravno lice nije ostvarilo vie od 50% od svog ukupnog prihoda od jednog klijenta, odnosno
kupca, ili lica povezanog s tim klijentom, odnosno kupcem;
- da udio u vlasnitvu tog pravnog lica imaju najvie dva fizika lica.
Mali poreski obveznik plaa porez po stopi od 2% na ukupan mjeseni prihod, u roku od 10 dana po
isteku mjeseca.

1.5.Porez na imovinu u Republici Srpskoj

12

Porez na imovinu plaa se na sledea pava na nepokretnosti:

- pravo svojine ;
- pravo plodouivanja;
- pravo upotrebe i pravo stanovanja;
- pravo zakupa stana i pravo zakupa poslovne prostorije i drugih nepokretnosti preko jedne godine;
- pravo koritenja gradskog graevinskog zemljita.
Nepokretnostima u smislu ovog Zakona smatraju se: zemljite, stambene i poslovne zgrade, stanovi,
poslovne prostorije, garae, zgrade i prostorije za odmor, rekreaciju i drugi graevinski objekti. Porez
na imovinu se plaa i na stanarsko pravo. Obveznik poreza na imovinu je pravno i fiziko lice koje je
imalac tih prava na koje se nalaze na teritoriji Republike Srpske. Ako vie pravnih ili fizikih lica
ostvaruje jedno od prava na istoj nepokretnosti, poreski obveznik je svako od njih, srazmjerno svom
udjelu. Porez na imovinu se plaa u apsolutnom iznosu, i to:
- stambenu povrinu u urbanizovanom podruju do 100 m2 0,3KM/m2
- stambenu povrinu u urbanizovanom podruju preko 100 m2 ze cijelu povrinu
- vikend kua za odmor i rekreaciju 0,5 1,0 KM/m2,
- kancelarijski prostor - 1,0 KM/m2
- prodajni i ugostiteljski prostor - 2,0 KM/m2
- zemljite uporebljeno za benzisku pumpu - 3,0 KM/m2
- benzinska pumpa kao jedno prodajno mjesto - 3000 KM / pumpa
- usluni poslovni prostor - 0,10 KM/m2
- za sva ostala prava vog zakona - 0,05 KM/m2

1..6.. Karakteristike poreskog sistema na nivou lokalne samouprave RS

Lokalna samouprava podrazumjeva upravljanje na nivou optine. Najnii nivo upravljanja u
Republici Srpskoj podrazumijeva upravljanje na lokalnom nivou. Zakonski se reguilie jedinica
lokalne samouprave. Ovakvim zakonima se ureuje nain i uslovi obrazovanja jedinca lokalne
samouprave, organi, imovina i finasiranje, akti organa lokalne samouprave, javnost rada lokalne
samouprave, administrativni nadzor nad radom jedinica lokalne samouprave saradnja jedinica lokalne
samouprave, zatita prava lokalne samouprave, oblici uea graana kao i prava, obaveze i
odgovornosti zaposlenih u administrativnoj slubi jedinice lokalne samouprave. Zakonski se reguliu
i prihodi na nivou optine koji slue finansiranju optine. Sa tim u vezi, prihodi lokalne samouprave
obuhvataju:
a) lokalne poreze:
13

- porez na nekretnine,
- porez na prihod od poljoprivrede i umarstva,
- porez na dobit od igara na sreu,
- ostali lokalni porezi utvreni zakonom.
b) lokalne takse:
- optinske i administrativne takse,
- takse za komunalije,
- ostale lokalne takse utvrene zakonom.
c) lokalne naknade:
- naknade za ureenje graevinskog zemljita
- naknada za koritenje prirodnih i drugih dobara od opteg interesa,
- naknada za prostorno i urbanistiko planiranje i
- ostale lokalne naknade.
d) prihodi od imovine:
- prihodi od najma,
- prihodi od kamata,
- prihodi od prodaje imovine koja ne ugroava javne funkcije i nadlenosti optine,
- prihodi od samodoprinosa,
- prihodi od novanih kazni izeenih u prekajnom postupku, utvrenim aktima optina,
- ostale zakonom utvrene prihode.

2. KARAKTERISTIKE PORESKOG SISTEMA FEDERACIJE BIH

Poreski sistem Federacije BiH dosta je sloeniji u odnosu na Republiku Srpsku. Sama organizacija
Federacije BiH je sloena. Naime, ustanovljeno je deset kantona koji je svaki zaseban za sebe svaki
kanton ima svoju upravu, svoje zakone, svoje slubene listove... Samim tim, razumljivo je koliki nivo
sloenosti je u pitanju. Samim tim, poreski sistem obuhvata razliite stope poreza, naknada, taksi, i sl.
Kompletno voenje poreskog sistema u Federaciji BiH je u nadlenosti Poreske uprave. Poreska
uprava Federacije BiH, koja je zaduena za organizovanje i voenje kompletnog sistema poreza u
Federaciji BiH. Kada kaemo kompletnog sistema poreza, te provoenje i izvrenje svih poreskih
zakona i zakona o doprinosima u Federaciji.
U Federaciji BiH poreski sistem ine:
- porez na platu,
- porez na dobit privrednih drutava,
14

- poseban porez za zatitu ljudi i materijalnih dobara od prirodnih i drugih nesrea i

- porez od igara na sreu i zabavnih igara.
Poreski sistem Federacije BiH podrazumjeva prenos nadlenosti, po pitanju poreza, poreskog
sistema, sa entitetskog nivoa na nivoe kantona i da dalje na nivo lokalne samouprave optine. S tim
u vezi, prvo definiem osnovne karakteristike poreskog sistema Federacije BiH a potom osnovna
obliljeja poreskog sistema kantona i optina. Organ nadlean za provoenje zakona, prikupljanje
poreza i svih drugih poslova iz ove oblasti jeste Poreska uprava Federacije BiH.

2.1. Poreska uprava Federacije BiH

Poreska uprava Federacije BiH je uprava u sastavu Federalnog ministarstva finansija/Federalnog
ministarstva finansija. Poreskom upravom Federacije BiH rukovodi direktor, kojeg postavlja i
razrjeava Vlada FBiH na prijedlog federalnog ministra finansija/ federalnog ministra financija.
Poreska uprava FBiH je organizovana na tri nivoa/razine i to:
- sredinji ured,
- kantonalni porezni uredi (10 kantonalnih poreznih ureda) i
- poreske ispostave (51 porezna ispostava).
Porezna ispostava moe imati i jedan ili vie podrunih ureda. Sredinji ured Porezne uprave FBiH
ima sedam sektora, kojima rukovode pomonici direktora/ rukovodioci sektora.
Rukovodioce sektora unutar Sredinjeg ureda postavlja i razrjeava direktor uz saglasnost federalnog
ministra. Kantonalnim poreznim uredom rukovodi pomonik direktora/ rukovoditelj/ica kantonalnog
poreznog ureda, koje postavlja i razrjeava direktor uz saglasnost ministra finansija/ ministra
financija. Rukovoditelj/ica Kantonalnog poreznog ureda postavlja i razrjeava efove poreznih
ispostava uz saglasnost direktora. Sjedita Kantonalnih poreznih ureda su rasporeena po kantonima.
Zakon o poreskoj upravi Federacije BiH je donesen od strane Parlamenta Federacije Bosne i
Hercegovine na sjednici Predstavnikog doma, odranoj 4. juna 2002. godine i na sjednici Doma
naroda odranoj 28. maja 2002. godine. Poreska uprava FBiH je nadlena za sprovoenje i
izvravanje aktivnosti razreza i naplate federalnih, kantonalnih gradskih i optinskih poreza,
doprinosa i taksi u Federaciji BiH.
Osnovna djelatnost i funkcionisanje Poreske uprave FBiH regulisana su Zakonom o Poreskoj upravi
FBiH (Slubene novine Federacije BiH broj: 33/02 i 28/04). Zakonom o Poreskoj upravi FBiH
regulie se osnov za primjenu svih poreskih zakona i zakona o doprinosima u Federaciji Bosne i
Hercegovine i odnosnih podzakonskih akata, te definiu odreena prekrajna djela iz oblasti poreza i
sankcija za ta djela. Ovaj zakon se odnosi na sprovoenje i izvravanje aktivnosti iz oblasti svih vrsta
15

federalnih, kantonalnih, gradskih i optinskih poreza u Federaciji BiH. Ukoliko su odredbe ovog
zakona kojima se reguliu organizacija i rukovodstvo Poreske uprave, saradnja Poreske uprave sa
drugim vladinim organima, prava i obaveze Poreske uprave i poreskih obveznika, identifikacija i
registracija poreskih obveznika, podnoenje poreskih prijava i plaanje poreza, razrez i naplata
poreza, prinudna naplata poreskih obaveza, inspekcijski nadzor, obraun i naplata kamata, odbici i
povrati vie plaenih poreza, rokovi zastare za razrez, naplata i povrat poreza, albe na poreska
rjeenja, administrativne kazne za poreske prekraje, podzakonski akti i porezna miljenja, drugaije
ureene drugim zakonima u Federaciji, tada e odredbe iz ovog zakona imati prioritet nad drugim
odredbama u navedenim oblastima.
Zakonom o Poreskoj upravi FBiH propisana su prava i obaveze poreskih obveznika, a propisana su i
prava i obaveze Poreske uprave Federacije BiH i njenih radnika. Ovim zakonom se regulie osnov za
primjenu svih poreznih zakona i zakona o doprinosima u Federaciji Bosne i Hercegovine i odnosnih
podzakonskih akata, te definiu odreena prekrajna djela iz oblasti poreza i sankcije za ta djela. Ovaj
zakon se odnosi na provoenje i izvravanje aktivnosti iz oblasti svih vrsta federalnih, kantonalnih,
gradskih i optinskih poreza u Federaciji. Dakle, Poreska uprava, njeni organi, nadlenosti i
odgovornosti su zakonski regulisani. Ovim zakonom regulie se osnov za primjenu svih poreznih
zakona i zakona o doprinosima u Federaciji Bosne i Hercegovine i odnosnih podzakonskih akata, te
definiu odreena prekrajna djela iz oblasti poreza i sankcije za ta djela.
Ovaj zakon se odnosi na provoenje i izvravanje aktivnosti iz oblasti svih vrsta federalnih,
kantonalnih, gradskih i optinskih poreza u Federaciji. Bitni pojmovi u okviru poreske uprave
Federacije BiH, jesu:
Porez je novani iznos koji je porezni obveznik duan plaati budetu i vanbudetskim fondovima u
skladu sa poreznim zakonima, zakonima kojima se reguliu doprinosi i zakonima kojima se reguliu
takse.
Poreski obveznik je svako lice koje prema poreskim zakonima podlijee obavezi plaanja bilo kojeg
poreza, kazne ili kamate. Pojam poreski obveznik ukljuuje i svako drugo lice koje je u ime poreskog
obveznika, po poreskim zakonima, duno platiti porez, kaznu ili kamatu.
Zastupnik poreskog obveznika je lice koje je zakonom ili drugim aktom ovlateno da vodi dio ili sve
poslove poreznog obveznika u vezi sa ispunjavanjem poreskih obaveza poreskog obveznika u skladu
sa poreskim zakonima.
Poreska tajna podrazumjeva sve informacije ili podatke o poreskom obvezniku koje imaju porezni
organi izuzev: Informacija i podataka za koje porezni obveznik u pisanom obliku izjavi da se ne
smatraju poreznom tajnom; Informacija i podataka datih u takvom obliku da se ne mogu povezati sa
16

pojedinanim poreznim obveznikom ili ga se na drugi nain ne moe identificirati; Podataka o naplati
poreza koji se, prema odredbama ovog zakona, javno objavljuju.
Knjige i evidencije - Dokumentacija o poslovanju, transakcijama, plaanjima i prihodima poreznog
obveznika koja je, u skladu sa poreznim zakonima, bitna za odreivanje njegove porezne obaveze.
Knjige i evidencije, izmeu ostalog, ukljuuju: memorandume, glavne knjige, raune i raunovodstvene evidencije u svim oblicima, ukljuujui i kompjuterske datoteke, software i opis software-a za
obradu kompjuterskih datoteka. Osim ako nije drugaije propisano poreznim zakonima, knjige i
evidencije e se voditi na jednom od slubenih jezika Federacije.
Organizacija ovlatena za obavljanje platnog prometa - Svako pravno lice koje posjeduje dozvolu
za obavljanje platnog prometa, u skladu sa Zakonom o unutranjem platnom prometu.
Lice - Svako pravno lice, druga organizacija, fiziko lice - poduzetnik i fiziko lice - graanin.
Radnik poreskog organa - Svako zaposleno lice na bilo kojem nivou poreznog organa.
Poreski ured - Ured Poreske uprave na bilo kojem nivou Poreske uprave ija e se nadlenost za
obavljanje odreenih aktivnosti utvrditi podzakonskim aktima ili aktima Porezne uprave.

2.1.1. Prava i obaveze poreskih obveznika

Porezni obveznik ima pravo:
- da iz ureda Poreske uprave dobije besplatne informacije o porezima, kao i o poreskim zakonima i
odnosnim podzakonskim aktima kojima se reguliu procedure za plaanje i uslovi plaanja;
- da dobije besplatne primjerke poreskih obrazaca i prijava za linu upotrebu;
- da ga poreski organi i njihovi radnici tretiraju uljudno i s potovanjem;
- da zastupa vlastite interese pred poreznim organima neposredno ili putem ovlatenog predstavnika;
- da izabere nain voenja knjiga, u skladu sa poreskim zakonima i podzakonskim aktima, u svrhu
obraunavanja i plaanja poreza;
- da na propisani nain koristi poreske olakice u skladu sa poreskim zakonima;
- da daje objanjenja poreznim organima o nainu obraunavanja i plaanja poreza;
- da bude prisutan tokom svih uredskih ili terenskih kontrola u skladu sa podzakonskim aktima;
- da uloi albu u skladu sa poreznim zakonima na rjeenja poreznih organa;
- da trai od nadlenih sudova pomo ili naloge potrebne za izvrenje prava koja mu pripadaju prema
ovom ili drugim poreskim zakonima i
- da ima bilo koja druga prava utvrena poreskim zakonima ili podzakonskim aktima koji imaju
optu primjenu.
Poreski obveznik ima obavezu:
17

- da se registruje kod poreskih organa i da prijavi uredu za registracije svaku promjenu adrese,
vlasnitva ili pravnog statusa;
- da vodi knjige i evidencije na nain utvren zakonima i podzakonskim aktima, te da osigura
voenje i uvanje tih knjiga i evidencija, ukljuujui pratee kompjuterske evidencije i dokumente,
na period od pet (5) godina od dana dospijea poreske prijave za porez na koji se odnose te knjige i
evidencije;
- da podnosi poreske prijave u obliku, na mjestu i u vrijeme propisano poreskim zakonima i
podzakonskim aktima;
- da izmiruje svoje poreske obaveze na nain i pod uslovima utvrenim poreznim zakonima i
podzakon- skim aktima;
- da, u skladu sa zakonima Federacije, podnosi dokumente i druge informacije koje zatrae poreski
organi, a koje su potrebne za provedbu poreskih zakona;
- da ne ometa nijednog radnika poreskog organa da zakonski obavlja svoje dunosti;
- da u roku od pet (5) radnih dana obavijesti poreski ured o otvaranju ili zatvaranju rauna u OOPP
(za pravna lica ili organizacije Federacije o raunima koje koriste u Federaciji i u inostranstvu; za
strana lica i organizacije o raunima koje koriste u Federaciji i raunima putem kojih se izvravaju
njihove poslovne aktivnosti); ova odredba se ne primjenjuje na fizika lica, osim na ona koja se vode
kao samostalni poduzetnici ili obrtnici i
- da izvrava sve druge dunosti utvrene poreskim zakonima i podzakonskim aktima. Za
neizvravanje ili nepravilno izvravanje obaveza koje poreski obveznik ima prema poreznim
zakonima, bit e odgovoran na nain i prema uslovima utvrenim ovim zakonom ili drugim
zakonima Federacije.

2.1.2. Registracija i identifikacija poreskih obveznika

Svi poreski obveznici moraju imati identifikacioni broj poreskog obveznika u skladu sa
podzakonskim aktima. Svako lice od kojeg se porezskim zakonima i podzakonskim aktima zahtijeva
da poreskim organima podnese prijavu, izjavu ili drugi dokument, unijet e u tu prijavu, izjavu ili
drugi dokument identifikacioni broj poreskog obveznika. Svako lice od kojeg se poreskim zakonima i
podzakonskim aktima zahtijeva da poreskim organima podnese prijavu, izjavu ili drugi dokument
koji se odnosi na drugo lice, zatrait e od tog lica njegov identifikacioni broj poreznog obveznika.
Taj broj e se unositi u prijavu, izjavu ili drugi dokument. Porezni organ e navesti identifikacioni
broj poreznog obveznika lica u svim obavijestima koje se alju tom licu. Identifikacioni broj
poreznog obveznika koji je dodijeljen nekom licu bit e jedinstven i jedini broj tog lica u svrhu svih
18

poreza i za sve poreske organe. U pogledu poreza koji se prikupljanju na nivou entiteta Federacije
BiH, spadaju, kao i u Republici Srpskoj, direktni porezi i to, prije svega, porez na dohodak, porez na
dobit te porez na imovinu te drugi porezi regulisani Zakonom. Sa tim u vezi definiemo osnovne
karakteristike poreza na dobit kao i zakon o doprinosima.

2.2. Porez na dobit u Federaciji BiH

Porez na dobit u Federaciji BiH se zakonski regulie. Neke od osnovnih postavki ovog zakona
podrazumjevaju sledea pojanjenja:
Obveznik poreza na dobit preduzea je : preduzee, banka i druga finansijska organizacija i drutvo
za osiguranje i reosiguranje imovine i osoba, zadruga i zadruna organizacija i institucija koja
prodajom proizvoda i usluga na tritu ostvaruje dobit. Obveznik je, u skaldu sa Zakonom, rezident
Federacije koji ostvaruje dobit na teritoriji Federacije i izvan teritorije Federacije. Rezident, u smislu
ovog zakona je poduzee koje je utemeljeno ili ima sjedite upisano u sudski registar na teritoriji
Federacije. Poreski obveznik plaa porez na dobit koji ostvari poslovanjem na teritoriji Federacije
BiH. Stopa poreza na dobit poduzea je proporcionalna i jedinstvena na teritoriji Federacije i iznosi
30%. Utvrivanje poreza na dobit poduzea vri se rjeenjem mjerodavne ispostave Poreske uprave
poslije provedenog poreskog postupka. Formular poreske prijave propisuje federalni ministar
finansija. Obveznik je duan da poresku prijavu sa tanim podacima podnese mjerodavnoj ispostavi
Poreske uprave u roku od 30 dana po isteku roka propisanog za podnoenje godinjeg obrauna
rezultata poslovanja. Uz poresku prijavu obveznik podnosi poreski bilans i ostalu dokumentaciju
propisanu ovim zakonom. Poreski bilans propisuje federalni ministar finansija.

2.3. Zakon o doprinosima

Ovim Zakonom ureduje se sistem obaveznih doprinosa, kao osnovnih instrumenata za finansiranje
obaveznog: penzijskog i invalidskog osiguranja, zdravstvenog osiguranja i osiguranja od
nezaposlenosti kao i gornja granica stopa doprinosa na teritoriji Federacije Bosne i Hercegovine.
Stope doprinosa utvruju nadleni organi, s tim da visina stopa ne moe biti vea od visine stopa
propisanih ovim Zakonom.
Doprinosi se obraunavaju i plaaju:
- iz linih primanja i drugih prihoda osiguranika,
- na isplaena lina primanja na teret poslodavca;

19

- iz drugih izvora, koje obezbjeuju obveznici obraunavanja i uplate doprinosa u skladu sa

propisima iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja, zdravstvenog osiguranja i osiguranja od
nezaposlenosti.
Obveznik doprinosa je:
- fiziko lice rezident Federacije: koje je na teritoriji Federacije u radnom odnosu kod pravnog ili
fizikog lica rezidenta Federacije; koje je izabrano ili imenovano na javnu ili drugu duznost i za
obavljanje te duznosti ostvaruje platu ili drugu naknadu koja se tretira kao plata;
- lice koje je na teritoriji Federacije zaposleno kod pravnog ili fizikog lica nerezidenta Federacije,
meunarodne organizacije i ustanove ili stranog diplomatskog i konzularnog predstavnitva, ako
meunarodnim ugovorom nije drugaije odreeno;
- lice koje je od strane pravnog ili fizikog lica rezidenta Federacije, kod kojeg je u radnom odnosu,
upueno na rad ili struno usavravanje u inostranstvo, ako nije obavezno osigurano po propisima
drave u koju je upueno ili ako meunarodnim ugovorom nije drugaije odreeno;
- lice koje je zaposleno u inostranstvu kod inostranog poslodavca, ako nije obavezno osigurano kod
inostranog nosioca socijalnog osiguranja; koje samostalno obavlja privrednu, profesionalnu ili drugu
djelatnost kao osnovno zanimanje; koje ostvaruje prihod od autorskih prava, a koje nije obavezno
osigurano po drugom osnovu; koje se bavi zemljoradnjom kao jedinim ili glavnim zanimanjem;
Osnovica za obraun doprinosa je bruto plata, odnosno naknada plate radnika, utvrena u skladu sa
zakonom ili drugim propisima. Osnovica za obveznika koji je na teritoriji Federacije zaposlen kod
pravnog ili fizikog lica nerezidenta Federacije je njegova bruto plaa, s tim da ce najnii iznos te
osnovice propisati Federalni ministar finansija.
Najvise stope doprinosa mogu iznositi:
- Za penzijsko i invalidsko osiguranje: iz linih primanja i drugih primanja osiguranika, 17%;
- Na isplaena lina primanja na teret poslodavca 7%.
- Na isplaena licna primanja zaposlenih kojima se sta osiguranja racuna sa uveanim trajanjem,
poslodavac plaa dodatni doprinos za penzijsko i invalidsko osiguranje po stopi od: 2% za
osiguranike rasporeene na radno mjesto na kojem se 12 mjeseci efektivnog rada rauna kao 14
mjeseci staa osiguranja; 3% za osiguranika rasporeenog na radno mjesto na kojem se 12 mjeseci
efektivnog rada rauna kao 15 mjeseci staa osiguranja; 6% za osiguranika rasporeenog na radno
mjesto na kojem se 12 mjeseci efektivnog rada rauna preko 15 mjeseci staa osiguranja.
- Za zdravstveno osiguranje: iz linih primanja i drugih primanja osiguranika 13%
- Na isplaena lina primanja na teret poslodavca 5%

20

- Za osiguranje od nezaposlenosti: iz licnih primanja i drugih primanja osiguranika 2%; na isplaena

lina primanja na teret poslodavca 1%. Obraun, obustavu i uplatu doprinosa za obveznika doprinosa
vri isplatilac plate i drugih linih primanja rezident Federacije mjeseno, odnosno prilikom svake
isplate.

2.4. Porez na dohodak u Federaciji BiH

Zakonom o porezu na dohodak u Federaciji BiH se propisuje nain utvrivanja i plaanja poreza na
dohodak fizikih osoba. Obveznik poreza na dohodak je rezident Federacije i nerezident koji
ostvaruje dohodak, i to:
- rezident koji ostvaruje dohodak na teritoriju Federacije i izvan teritorija Federacije,
- nerezident koji obavlja samostalnu djelatnost putem stalnoga mjesta poslovanja na teritoriju
Federacije,
- nerezident koji obavlja nesamostalnu djelatnost na teritoriju Federacije,
- nerezident koji ostvaruje prihod na teritoriju Federacije od pokretne i nepokretne imovine, autorskih
prava, patenata, licencija, ulaganja kapitala, ili bilo koje druge djelatnosti koja rezultira ostvarenjem
prihoda koji je oporeziv prema ovome zakonu. Kada vie fizikih osoba zajedniki ostvaruje
dohodak, poreski je obveznik svaka fizika osoba posebno i to za svoj udjel koji ostvari u tako
ostvarenome dohotku.
Rezidentom Federacije u smislu ovoga zakona smatra se:
- fizika osoba koja ima prebivalite na teritoriju Federacije,
- fizika osoba koja na teritoriju Federacije neprekidno ili s prekidima boravi 183 ili vie dana u bilo
kojem poreskom razdoblju,
- fizika osoba koja ima prebivalite u Federaciji, a po osnovi obavljanja nesamostalne djelatnosti
izvan podruja Federacije ostvaruje prihode iz federalnoga prorauna i/ili prorauna Bosne i
Hercegovine. Nerezidentom, u smislu ovoga zakona, smatra se fizika osoba koja na teritoriju
Federacije boravi manje od 183 dana. Pod stalnim mjestom poslovanja podrazumijeva se mjesto gde
je djelatnost registrovana. Porezom na dohodak oporezuju se dohoci koje porezni obveznik ostvari
od: nesamostalne djelatnosti, samostalne djelatnosti, imovine i imovinskih prava, ulaganja kapitala,
sudjelovanja u nagradnim igrama i igrama na sreu. Osnovicu poreza na dohodak rezidenta
predstavlja razlika izmeu ukupnih oporezivih prihoda steenih u jednom poreznom razdoblju i
ukupnih odbitaka koji se mogu priznati u svezi sa stjecanjem tog prihoda (preneseni gubitak, rashodi
nuni za stjecanje tog prihoda i osobni odbitak). Porez na dohodak plaa se po stopi od 10%.

21

2.5.Karakteristike poreskog sistema Kantona u Federaciji BiH

U Federaciji BiH je ustanovljeno deset kantona i to:
- Unsko sanski kanton,
- Kanton Posavski,
- Tuzlanski kanton,
- Zeniko dobojski kanton,
- Bosansko podrinjski kanton,
- Srednjebosanski kanton,
- Hercegovako neretvanski kanton,
- Zapadno hercegovaki kanton,
- Kanton Sarajevo,
- Kanton 10.
U kantonima Federacije BiH postoje razliite vrste poreza, uz odreivanje razliitih poreskih
osnovica i primjenu razliitih stopa poreza. Osim Tuzlanskog kantona, koji ima i porez na dohodak,
ostali kantoni utvrdili su uglavnom sledee vrste poreza:
- porez na dobit fizikih lica,
- porez na imovinu,
- porez na prihod od imovine i imovinskih prava,
- porez na prihod od autorskih prava, patenata i tehnikih unapreenja,
- porez na naslee i poklon,
- porez na prihod od poljoprivredne delatnosti,
- porez na ukupan prihod fizikih lica graana,
- porez na dobitke od igara na sreu,
- porez na potronju alkoholnih i bezalkoholnih pia u ugostiteljstvu,
- porez na promet nepokretnosti i prava..
Trenutno vaei zakoni u kantonima jesu sljedei, po kantonima:
Unsko sanski kanton:
- Zakon o porezima Unsko sankog kantona,
- Zakon o porezu na promet nekretnina,
- Uredba o paualnom plaanju poreza.
Kanton Posavski:
- Zakon o porezima upanije posavske,
- Odluka o iznosu istog prihoda za oporezivanje,
22

- Odluka o iznosu dobiti za paualno oporezivanje,

- Odluka o stopama poreza iz ukupnog prihoda graana,
- Odluka o visini godinjeg paualnog iznosa poreza kojeg plaaju fizike osobe,
- Odluka o uslovima plaanja poreza na dobit fizikih lica u godinjem paualnom iznosu,
- Odluka o neoporezivoj svoti istog prihoda za plaanje poreza na ukupan prihod fizikih osoba.
- Zakon o kantonalnim porezima
- Zakon o porezu na promet nepokretnosti i prava,
- Pravilnik o primjeni odredaba Zakona o kantonalnim porezima.
Zeniko dobojski kanton:
- Zakon o porezima Zeniko dobojskog kantona,
- Zakon o porezu na promet nekretnina,
- Autentino tumaenje lana 5. taka 11. Zakona o porezu na promet nekretnina,
- Odluka o visini zatezne kamate,
- Pravilnik o primjeni odredaba Zakona o porezima Zeniko dobojskog kantona.
Bosansko podrinjski kanton, Gorade:
- Zakon o porezima Bosansko podrinjskog kantona Gorade,
- Zakon o porezu na promet nepokretnosti i prava,
- Zakon o porezima Bosansko podrinjskog kantona Gorade, 17/04 1241,
- Odluka o osobaanju, deliminom oslobaanju i umanjenju plaanja poreza od poljoprivredne
djelatnosti,
- Odluka o porezu na prihod od poljoprivredne djelatnosti za 2005. godinu,
- Uputstvo o obliku i sadraju prijave za razrez poreza na dobitke od igara na sreu,
- Uputstvo o obliku i sadraju za razrez poreza na prihod od autorskih parava, patenata i tehnikih
unapreenja.
Srednjobosanki kanton:
- Zakon o porezima Srednjebosanskog kantona,
- Zakon o porezu na promet nekretnina,
- Zakon o posebnom porezu za obrazovanje,
- Zakon o posebnom porez na kolstvo,
- Uputa o nainu obrauna i plaanja posebnog poreza za obrazovanje.
Hercegovako neretvanski kanton:
- Zakon o porezima Hercegovako neretvanskog kantona,
- Zakon o porezu na promet nekretnina Hercegovako neretvanskog kantona.
23

Zapadno hercegovaki kanton, upanija zapadnohercegovaka:

- Zakon o porezu na promet nekretnina,
- Zakon o porezima upanije Zapadnohercegovake,
- Pravilnik o tiskanicama poreskih prijava,
- Pravilnik o obilu i sadraju prijave o nastanku porezne obaveze poreza na promet nekretnina,
- Odluka o utvrivanju poreznih obaveza poreza na dobit fizikih lica koje plaaju porez na dobit u
paualnom iznosu i osnovice poreza na dobit za paualno oporezivanje.
Kanton Sarajevo:
- Zakon o porezima Kantona Sarajevo,
- Zakon o porezu na promet nepokretnosti i prava,
- Uredba o paualnom plaanju poreza.
Hercegbosanka upanija:
- Zakon o porezima Hercegbosanske upanije,
- Zakon o porezu na promet nekretnina i prava,
- Zakon o prestanku vaenja Zakona o porezu za obrazovanje i kulturu.
Gore navedeni zakoni, odluke, uredbe, tiu se trenutno vaeih propisa u navedenim kantonima. Kao
to moemo zakljuiti, u Federaciji BiH svaki kanton posebno regulie svoje propise, utvruje svoje
budete, prikuplja poreze na nivou kantona te vri raspodelu istih.

2.6. Lokalna samouprava u Federaciji Bosne i Hercegovine

Najnii nivo regulisanja poreske politike tie se aktivnosti na niovu lokalne samouprave. Lokalna
samouprava i zakoni koji pripadaju pod njenu nadlenost su zakonski regulisani. Lokalna
samouprava podrazumijeva pravo i osposobljenost jedinica lokalne samouprave da, u granicama
zakona, reguliu i upravljaju odreenim javnim poslovima na osnovu vlastite odgovornosti i u
interesu lokalnog stanovnitva. Optina je jedinica lokalne samouprave koja je na osnovu
ispunjavanja propisanih kriterija uspostavljena zakonom. Grad je jedinica lokalne samouprave koja
predstavlja urbanu, infrastrukturnu cjelinu povezanu svakodnevnim potrebama stanovnitva. Grad se,
osim ustavom, uspostavlja federalnim zakonom na osnovu sporazuma o udruivanju dviju ili vie
opina. Jedinica lokalne samouprave ima svojstvo pravnog lica. Jedinice lokalne samuoprave imaju
pravo na odgovarajue sopstvene finansijske izvore kojima lokalni organi mogu slobodno raspolagati
u okviru svoje nadlenosti u skladu sa zakonom. Jedan dio finansijskih izvora jedinica lokalne
samouprave ostvaruje se od lokalnih taksi i naknada iju stopu jedinica lokalne samouprave utvruje
u okviru zakona. Finansijska sredstva jedinica lokalne samouprave bit e srazmjerna njihovim
24

nadlenostima koje su im dodijeljene zakonom. Svaki prenos novih funkcija je praen finansijskim
sredstvima potrebnim za njihovo efikasno izvravanje. Zakonodavac je duan pribaviti miljenje od
Saveza opina i gradova o svim pitanjima koja se odnose na dodelu sredstava, kao i o svim
promjenama zakona koje mogu utjecati na finansijske obaveze jedinica lokalne samouprave.
U skladu sa utvrenom fiskalnom politikom, zakonom se utvruju vrste poreza, naknada, doprinosa i
taksi koji u cijelosti ili delimino pripadaju jedinicama lokalne samouprave kao izvorni prihodi. U
zakonom propisanim okvirima jedinice lokalne samouprave donose propise o naknadama i taksama,
kao i provedbene propise o oporezivanju.
Jedinicama lokalne samouprave pripadaju prihodi:
a) vlastiti prihodi:
- porezi za koje jedinice lokalne samouprave samostalno odreuju stopu u skladu sa zakonom,
- lokalne takse i naknade ije iznose utvruje vijee u skladu sa zakonom,
- kazne i kamate u skladu sa zakonom,
- prihod od upotrebe i prodaje imovine,
- prihod od preduzea i drugih pravnih lica u vlasnitvu jedinice lokalne samouprave, kao i prihod od
koncesija u skladu sa zakonskim propisima,
- darovi, nasljedstva, pomoi i donacije,
- prihodi od samodoprinosa,
- prihodi od budetskih korisnika,
- drugi prihodi utvreni zakonom ili odlukom vijea;
b) drugi prihodi:
- prihodi od dodjeljnih preza, definisanih zakonom,
- transferi i grantovi od viih nivoa vlasti,
- dug u skladu sa zakonom.
Dakle, u pogledu poreza, optinski organi zakonski definiu poreze koji im direktno pripadaju. S
druge strane, po osnovu prikupljenih poreza na nivou optine, koji se uplauju bilo u korist entiteta
Federacije, Kantona ili na nivo BiH, za optinske nivoe se odreuje srazmjeran procenat pripadanja
poreza.

25

Zakljuak
Osnovnu karakteristiku naeg poreskog sistema ine nivoi i to: nivo Drave Bosne i Hercegovine;
nivo entiteta - Federacije Bosne i Hercegovine i Republike Srpske; nivo Distrikta Brko; nivo
Kantona u okviru Federacije Bosne i Hercegovine; nivo optina u Federaciji i Republici Srpskoj.
Upravo je na ovim nivoima organizovana cijela Bosne i Hercegovina. injenica je da izmeu
navedenih nivoa ne postoji neka jaka veza, te stoga svaki entitet zasebno, Republika Srpska i sa
druge strane Federacija reguliu svoje poreske sisteme i politiku. Jedina povezanost se oituje kroz
indirektan porez i jedinstvenu Upravu za indirektno oporezivanje. Moe se zakljuiti da je iznesena
tvrdnja o sloenosti poreskog sistema Bosne i Hercegovine i u sklopu njega poreskog sistema
Republike srpske, Federacije BiH dokazano. Sloenost pojedinih sistema se ogleda, ne samo u broju
pojedinih poreskih oblika, nego i u nainu utvrivanja, a samim tim i naplate. Dakle, kljuno u BiH
jeste da se samo indirektni porezi porez na dodatnu vrijednost, carine, akcize, putarine - prikupljaju
na nivou drave, dok su svi ostali, direktni porezi, u nadlenosti entiteta. Prikupljanje indirektnih
poreza podrazumijeva prikupljanje poreza na jedinstven raun sa oznakom optine, i naravno entiteta,
na kojem se isti prikuplja. Ovo je kljuno iz razloga kasnije raspodjele prihoda koja podrazumjeva
obraun srazmjerno uplatama odnosno obimu prikupljenog indirektnog poreza. Analiza je pokazala
da je stanje poreskog sistema jednostavnije u Republici Srpskoj nego u Federaciji BiH. Ovo iz
razloga jer se u Republici Srpskoj nadlenosti po pitanju poreza i cjelokupnog upravljanja i
prikupljanja javnih prihoda, prenose sa entiteta na optine koje dalje na nivou lokalne samouprave
prikupljaju poreze i ostale javne prihode te definiu zakone o ovom pitanju na optinskom nivou.
Porezi, stope poreza, naplata se razlikuju izmeu Republike Srpske i Federacije. Stoga su u radu i
opisane pojedine vrste poreza i njihove karakteristike. Sa druge strane, u Federaciji BiH je
ustanovljeno deset kantona od kojih svaki ima zasebne propise, zaseban nain organizovanja rada
svojih slubi, i naravno, posebno regulisane sisteme poreza i javnih prihoda. Naime, svaki kanton
donosi propise i naine obrauna, prikupljanja i plaanja javnih prihoda. Stoga, propisi, zakoni o
ovom pitanju se razlikuju od kantona do kantona. Dalje, sa nivoa kantona, nadlenosti se prenose na
lokalnu samoupravu optine, koje ponovo reguliu svoje zakone, odreuju koji im porezi i javni
prihodi pripadaju direktno a koji se naknadno rasporeuju na optine. Jo jedna razlika izmeu
poreskog sistema Republike Srpske i Federacije BiH jeste u tome to se u Republici Srpskoj formira
26

budet na nivou optine i na nivou Republike. Sa druge strane, u Federaciji se budeti formiraju na
nivou optina, kantona te Federacije entiteta. Poreski sistem Bosne i Hercegovine, obuhvata sintezu
poreskih sistema entiteta, posebno sa njihovim unutranjim ustrojstvima i Distrikt Brko, koji, svi
objedinjeni, ine sloeni poreski sistem Bosne i Hercegovine

Literatura
1. Sejmenovi,J., Gligi,J., 2007. god., Poreski i carinski sistem i politika, Univerzitet za
poslovne studije, Fakultet za poslovne studije, Banja Luka;
2. Sejmenovi, J., 2006. god., Javni prihodi, utvrivanje i naplata, Univerzitet za poslovne
studije, Banja Luka;
3. Rakovi.,M., 2003. god., Javne finansije i finansijsko pravo, Pravni fakultet, Banja Luka;
4. Zakon o izmjenama i dopunama zakona na imovinu, Slubeni glasnik Republike Srpske,
broj 53/07;
5. Zakon o izmjenama i dopunama zakona o doprinosima, Slubeni glasnik Republike Srpske,
broj 126 /06;
6. www.poreskaupravars.org

27