Professional Documents
Culture Documents
1
13
148
170
Sinaarsi
1. konfesia da socialuri dafenianeba.
2. kapitalizmis "suliskveTeba".
3. luTeriseuli mowodebis koncefcia.
gamokvlevis mizani.
1
konfesiuri TvalsazrisiT araerTgvarovani qveynis
profesiuli statistikisaTvis Tvalis erTi gadavleba
aSkara kanonzomierebiT 2) naTels xdis movlenas, romelic
kaTolikur presasa da literaturaSi 3), agreTve germanel
kaTolikeTa
Tavyrilobebze
araerTgzis
ganxilula
gacxovelebulad; saqme exeba kapitalis mflobelobisa da
mewarmeobis, aseve mSromelTa maRali ganswavluli fenebis,
gansakuTrebiT ki Tanamedrove mewarmeobis teqnikuri an
komerciuli TvalsazrisiT maRal doneze ganviTarebuli
personalis upiratesad protestantul xasiaTs 4). da ara
mxolod iq, sadac konfesiuri nairgvaroba emTxveva erebisa
da kulturebis ganviTarebis donis gansxvavebas, rogorc es
aRmosavleT germaniaSi germanelebsa da polonelebs Soris
iCens Tavs, aramed TiTqmis yvelgan, sadac ki kapitalistur
ganviTarebas gasaqani mieca misi yvavilobis periodSi
mosaxleoba misi moTxovnilebis Sesabamisad daefenianebina da
profesiebis mixedviT daenawevrebina _ da sadac ufro
intensiuri xasiaTi hqonda amas, miT ufro aSkarad _
vawydebiT am movlenas, gamoxatuls konfesiis statistikis
ricxvebSi. amgvarad cxadia, SedarebiT ufro Zlieri anu
mTlian
mosaxleobaSi
sakuTari
procentuli
wiliT
protestantebis gadaWarbebuli monawileoba kapitalistur
mflobelobaSi 5), mmarTvelobasa da Sromis maRal
safexurze did Tanamedrove samrewvelo da savaWro
warmoebaSi 6) nawilobriv im istoriul safuZvlebze
daiyvaneba 7), romlebic Soreul warsulSia saZiebeli da
tipis
saswavlo
dawesebulebebis
moswavleTa
da
abiturientTa Soris kaTolikeTa procentuli Semadgenloba
mTlianobaSi aSkarad CamorCeba 8) maT xvedriT wils erTian
mosaxleobaSi, didwilad marTalia, aRniSnul odiTganve
momdinare qonebriv gansxvavebebs miewereba; magram is, rom
kaTolike
abiturientTa
Soris
maTi
procentuli
Semadgenloba, vinc teqnikuri ganaTlebisaTvis da savaWrosamewarmeo
profesiebisaTvis,
sazogadod
burJuaziuli
saqmiani
cxovrebisaTvis
gansazRvruli
da
gamiznuli
Tanamedrove, specialuri mosamzadebeli dawesebulebebidan:
realuri gimniazia, realuri saswavlebeli, maRali klasis
samoqalaqo
saswavlebeli
da
a.S.
gamodis,
aSkarad
sagrZnoblad
CamorCeba
protestantTa
procentul
raodenobas 9) maSin, rodesac im winaswar ganaTlebas,
romelsac humanitaruli gimnaziebi iZleva, kaTolikeTa
mxridan upiratesoba eniWeba _ aris movlena, romelic
zemoxsenebuli mizeziT ver aixsneba, umal piriqiT, Tavis
mxriv
kapitalistur
saqmianobaSi
kaTolikeTa
mcire
monawileobis asaxsnelad SeiZleba iqnes moxmobili. kidev
ufro
TvalsaCinoa
dakvirveba,
romelic
gvexmareba
Tanamedrove msxvili industriis ganswavlul mSromelTa
Soris kaTolikeTa naklebi monawileobis gagebaSi. is
cnobili movlena, roca fabrika Tavis naswavl muSaxels
didwilad xelosanTa momdevno Taobidan moizidavs da
amgvarad mas Tavisi muSaxelis winaswar ganswavlas miandobs
da mas am dasrulebuli winaswari ganswavlis Semdeg
CamoarTmevs, arsebiTad ufro Zlierad umal protestanti
xelosnis SegirdebSi avlens Tavs, vidre kaTolikeebSi. sxva
sityvebiT rom vTqvaT, xelosanTa Segirdebs Soris
kaTolikeebi
xelosnobaSi
darCenis
ufro
Zlier
midrekilebas avlenen anu SedarebiT ufro xSirad xdebian
xelosani ostatebi maSin, rodesac protestantebi SedarebiT
ufro metad fabrikebisken miiswrafian, raTa aq naswavli
muSebisa da mewarme moxeleTa maRali eSelonebi Seavson 10).
am SemTxvevebSi mizezobrivi mimarTeba imgvaradaa mowyobili,
rom aRzrdiT SeZenilma sulierma Taviseburebam da, kerZod,
aq
samSoblosa
da
mSobliuri
saxlis
religiuri
atmosferoTi
ganpirobebulma
aRzrdis
mimarTulebam
gansazRvra xelobis arCevani da Semdgomi profesiuli bediRbali.
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
armiis"
gadametebuli
mravalricxovaneba
garkveul
viTarebaSi misi raodenobrivi ganvrcobisaTvis xelsayreli
ki aris, magram aferxebs mis xarisxobriv ganviTarebas,
kerZod ki im sawarmoo formebze gadasvlas, romlebic
Sromas intensiurad iyeneben. dabali anazRaureba araviTar
SemTxvevaSi araa iafi Sromis identuri. Tundac wminda
raodenobrivi TvalsazrisiT, Sromis nayofiereba yvela
SemTxvevaSi daiwevs fizikuri arsebobisaTvis aucilebelze
naklebi anazRaurebisas, rac droTa ganmavlobaSi "yvelaze
gamousadegarTa
gadarCevadac"
ki
iqceva.
dRevandeli
silezieli sruli ZalisxmeviT Sromisas ori mesamediT
nakleb miwas amuSavebs, vidre ukeT anazRaurebuli da
gamokvebili pomeraneli an meklenburgeli; rac ufro
Soreuli aRmosavleTidanaa, miT ufro naklebs Sromobs
poloneli germanelTan SedarebiT. dabali anazRaureba
rogorc kapitalisturi ganviTarebis sayrdeni, wminda
saqmosnuri TvalsazrisiTac gvimtyunebs yvelgan, sadac saqme
iseTi
produqciis
warmoebas
exeba,
rac
garkveul
kvalificiur (naswavl) Sromas an davuSvaT, ZviradRirebuli
da iolad dasazianebeli manqanebis momsaxurebas an
saerTodac daZabul yuradRebasa da iniciativas iTxovs. aq
dabali anazRaureba ar amarTlebs da Tavisi SedegebiT umal
Canafiqris
sapirispirod
Semotrialdeba.
vinaidan
aq
sruliad
aucilebelia
ara
mxolod
ganviTarebuli
pasuxismgeblobis
grZnoba,
aramed
ubralod
imgvari
azrovnebis wesi, romelic Sromis dros mainc aisxlets
kiTxvas _ Tu rogor SeiZleba maqsimaluri komfortisa da
minimaluri garjisas mainc Cveuli anazRaurebis miReba _ da
Sromas ise ekideba TiTqos is absoluturi TviTmizani _
"mowodeba" _ yofiliyos. amgvari azrovnebis wesi ki bunebiT
boZebuli ar aris. igi arc maRali da arc dabali
anazRaurebiT SeiZleba uSualod warmoiqmnas, aramed esaa
mxolod metad xangrZlivi aRzrdis procesis nayofi. dRes
welgamarTuli kapitalizmisTvis SedarebiT iolia muSebis
rekrutireba yvela industriul qveyanaSi an calkeuli
qveynis yvela industriul regionSi. warsulSi es yovel
calkeul
SemTxvevaSi
uaRresad
rTul
problemas
warmoadgenda 39). dResac ki igi yovelTvis rodi aRwevs
mizans Zlieri mxardamWeris Semweobis gareSe, vinc, rogorc
SemdgomSi davinaxavT, mas Camoyalibebis periodSi edga
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
zneobriv
mosazrebebs
ewinaaRmdegeboda.
kanonikur
samarTalSi gadasuli, im droisaTvis (iseve rogorc
mevaxSeobis Sesaxeb 51) adgili saxarebidan) WeSmaritad
miCneuli fraza "Deo placere vix potest" (RmerTisaTvis es
nakleb sasurveli iqneboda), vaWris saqmianobas rom
Seexeboda, Toma akvinelis mier mogebisaken miswrafebis
turpitudo-d (Tavis Sercxvena) gamocxadeba (rac TviT
gardauval da amdenad eTikurad nebadarTul mogebis
miRebasac
ki
gulisxmobda),
radikalurad
antiqrematistulad ganwyobili sakmaod farTo wreebis
sapirispirod, ukve sagrZnob daTmobas niSnavda kaTolikuri
doqtrinis mxridan eklesiasTan politikurad ase mWidrod
dakavSirebuli italiis qalaqebis 52) finansuri Zalebis
interesebis mimarT. da iqac ki, sadac doqtrina kidev ufro
metad ganicdida akomodacias (Seguebas _ mTargmn.), rogorc
vTqvaT, antonin florencielTan, mainc arasodes ar qreboda
imis gancda, rom mogebaze, rogorc TviTmizanze, mimarTuli
saqmianoba principSi pudendum-s (samarcxvinos) warmoadgens,
ris moTmenasac imTaviTve mocemuli cxovrebiseuli wesrigi
gvaiZulebs. imJamindeli calkeuli eTikosebi, pirvel rigSi
nominalisturi skolis warmomadgenlebi, kapitalisturi
saqmianobis formebis ganviTarebul wanamZRvrebs iRebdnen,
rogorc mocemulobas, da
cdilobdnen isini dasaSvebad,
vaWroba
saWirod,
masSi
gamJRavnebuli
"industria"
(Sromismoyvareoba) ki legitimuri mogebis wyarod da
eTikurad misaRebad warmoeCinaT; gabatonebuli moZRvreba ki
kapitalisturi
mogebis
"suliskveTebas"
_
garkveul
winaaRmdegobaTa TanxlebiT _ uarhyofda rogorc turpitudo-s
an saukeTeso SemTxvevaSi mas eTikuri TvalsazrisiT
dadebiTad ver afasebda. imgvari "zneobrivi" TvalTaxedva,
rogoric vTqvaT, benjamin frankliniseulia, ubralod,
warmoudgeneli iqneboda. es iyo, pirvel rigSi, Tavad
movlenebis monawile kapitalisturi wreebis Tvalsazrisi:
maTi
saqmianoba,
Tuki
isini
eklesiuri
tradiciis
safuZvelze idgnen, saukeTeso SemTxvevaSi, raRac zneobrivad
indiferentul, mosaTmen fenomens warmoadgenda, magram
Tundac ukve eklesiis mier vaxSis akrZalvasTan Sejaxebis
mudmivi safrTxis gamo, sulis xsnisaTvis metad saeWvos;
rogorc wyaroebi mowmoben, uzarmazari Tanxebi miedineboda
34
35
36
37
38
39
gamokveTilad
Tanmimdevrulad
gatarebasTan
da
amiT
gamowveul,
sul
ufro
mkveTrad
xazgasmul
dapirispirebasTan erTad "eSmakis mier nakarnaxevi" berobis
kaTolikuri
"evangelisturi
rCeva-darigebebis"
mimarT,
izrdeba profesiuli mowodebis mniSvnelobac. beruli
cxovrebis wesi ukve ara mxolod RvTis winaSe Tavis
gamarTlebisTvis aRmoCndeba aSkarad sruliad gamousadegari,
aramed
is
luTerisaTvis
amavdroulad
egoisturi,
cxovrebiseuli movaleobebisadmi Tavaridebuli gulcivobis
nayofia. amis sawinaaRmdegod saero profesiuli saqmianoba
warmodgenilia rogorc moyvasisadmi siyvarulis garegnuli
gamoxatuleba da amis dasabuTeba xdeba
amqveyniurobas
sruliad mowyvetili formiT da adam smitiseuli cnobili
frazebis mimarT TiTqmis groteskuli dapirispirebiT 60),
gansakuTrebiT ki imaze miniSnebiT, rom Sromis danawileba
calkeul adamians aiZulebs sxvebisaTvis iSromos. oRond es,
Tavisi arsiT aSkarad sqolastikuri dasabuTeba, maleve
qreba da rCeba sul ufro mkveTrad aqcentirebuli miTiTeba
imaze, rom saero movaleobaTa Sesruleba yvela SemTxvevaSi
RvTis erTaderTi saamebeli gzaa, rom is da mxolod is
warmoadgens RvTis nebas, ris gamoc yoveli nebadarTuli
profesia RvTis winaSe Tanabrad Rirebulia. 61)
saero
profesiuli
saqmianobis
zneobrivi
kvalifikacia rom reformaciisa da kerZod luTeris yvelaze
mZime Sedegebis mqone naRvaws warmoadgens, marTlac, eWvs
gareSea da truizmadac ki SeiZleba CaiTvalos 62).
usazRvrod daSorebulia es Tvalsazrisi im ukiduresi
siZulvilisgan, romliTac paskaliseuli mWvretelobiTi
suliskveTeba saero cxovrebaSi moRvaweobis, misi Rrma
rwmeniT mxolod pativmoyvareobiT an cbierebiT rom
aixsneba, dafasebas uarhyofs 63), _ da kidev ufro Sordeba
igi samyaros imgvar laR utilitaristul morgebulobas,
rogoric iezuiturma probabilizmma daamkvidra. magram Tu
rogor SeiZleba protestantizmis am naRvawis praqtikuli
mniSvnelobis konkretulad warmodgena, es sazogadod umal
ufro yrud aRiqmeba, vidre naTlad Seicnoba.
albaT imis aRniSvnac ki zedmetia, rom dauSvebelia
"kapitalistur suliskveTebasTan" im mniSvnelobiT, rasac
Cven am sityvas vukavSirebT _ an saerTodac nebismieri
mniSvnelobiT _ luTeris ideaTa Sinagan siaxloveze saubari.
40
41
imaSi
mdgomareobda,
rom
kaTolikuri
Tvalsazrisis
sapirispirod,
profesiulad
mowesrigebuli
saero
saqmianobis zneobrivi dafaseba da religiuri sazRauri
uzomod gaizarda. Tu rogor ganviTarda SemdgomSi
"mowodebis" idea, romelSic am garemoebam hpova asaxva,
damokidebuli Seiqna RvTismosaobisaTvis ufro konkretuli
gamokveTilobis
miniWebaze,
rogorc
es
calkeul
reformaciul
eklesiebSi
ganxorcielda.
bibliis
avtoriteti, saidanac luTeris rwmeniT, mowodebis idea
momdinareobda,
TavisTavad
mTlianobaSi
umal
tradicionalisturi TvalTaxedvis sayrdenad gamodgeboda.
kerZod, Zvelma aRTqmam, romelic saero zneobriobisaTvis
upiratesobis
miniWebas
namdvil
winaswarmetyvelebaSi
sruliad ar icnobda da saerTodac am movlenas mxolod
danawevrebuli rudimentebisa da elementebis saxiT Seicavda,
Camoayaliba absoluturad msgavsi religiuri idea im mkacri
gagebiT, rom nebismieri adamiani ar unda gacdenoda Tavisi
"sazrdos" mopovebis farglebs da mxolod uRmerToTaTvis
miendo mogebisaken swrafva: esaa yvela im pasaJis azri,
romlebic uSualod Seexeba saero saqmianobas. mxolod
Talmudi dgas nawilobriv _ magram ara principulad _ sxva
safuZvelze. iesos piradi pozicia tipiuri antikurorientaluri TxovniT: "puri Cveni arsobisa mogvec Cven
dRes" klasikuri siwmindiTaa aRbeWdili da ama soflis
radikaluri uaryofis elementi, gaJRerebuli frazaSi
"", imTaviTve gamoricxavs pirovnulad
masTan profesiuli mowodebis Tanamedrove ideis yovelgvar
uSualo dakavSirebas 68). axal aRTqmaSi gacxadebuli
qristianobis samociqulo era, gansakuTrebiT ki pavleseuli,
saero
profesiuli
saqmianobisadmi
an
sruliad
indiferentulia an, ZiriTadad, tradicionalisturadaa
ganwyobili im esqatologiuri molodinis wyalobiT,
romliTac aRvsilni iyvnen qristianTa pirveli Taobebi: raki
uflis mosvlas yvela elodeba, upriania nebismieri adamiani
Tavis wodebaSi da saero saqmianobaSi darCes, sadac mas
ufliseuli "xmoba" miswvda da iSromos ise, rogorc dRemde
uSromia: amgvarad igi TanamoZmeebs
tvirTad ar daawveba,
rogorc Rataki, _ da es yovelive xom isedac mxolod
mcire xans gastans. luTeri biblias gabatonebuli sazogado
42
43
44
45
46
47
kulturis"
sazogadoebis
damaarsebelni
an
Tavisi
mizanswrafviT
humanitarul-socialur
reformaTa
da
kulturul idealTa mimdevarni. mxolod da mxolod sulis
gadarCena iyo maTi cxovrebisa da moRvaweobis qvakuTxedi. aq
iyo fesvgadgmuli maTi yvela eTikuri mizani da moZRvrebis
praqtikuli nayofi, mxolod wminda religiuri motivebis
Sedegebs rom warmoadgendnen. da amitomac unda SeveguoT
imas,
rom
reformaciis
kulturuli
zegavlenebi
garkveulwilad _ xolo Cveni specialuri aspeqtisTvis egeb
umeteswiladac ki _ reformatorTa saqmianobis winaswar
gauTvaliswinebel da TiTqmis arasasurvel, xSirad metad
daSorebul
da umal
imis
sapirispiro
Sedegebs
warmoadgendnen, rac Tavad maT warmosaxvaSi ilandeboda.
egeb
winamdebare
Sromas
Tavisi,
cxadia,
mokrZalebuli wvlili Seetana imis gaTvalsaCinoebaSi, Tu
ra saxiT axdenen saerTod "ideebi" zemoqmedebas istoriaSi.
magram, raTa ukve imTaviTve ar warmoiSvas gaugebroba
imasTan dakavSirebiT, Tu ra mniSvnelobiT vuSvebT saerTod
wminda idealuri motivebis amgvar zemoqmedebas, Tavs nebas
mivcemT, am Sesavali ganxilvis dasasruls mcireodeni
miniSnebebi davurToT.
imTaviTve dabejiTebiT unda aRiniSnos, rom amgvar
gamokvlevebSi saqme arasgziT ar exeba imis mcdelobas, rom
Sefaseba mieces reformaciis azrobriv Sinaarss raime
mniSvnelobiT, iqneba es social-politikuri Tu religiuri.
Cveni miznebisaTvis Sexeba mudam reformaciis im mxareebTan
gvixdeba, romlebic TavisTavad religiur cnobierebas
periferiulad da garegnuladac ki unda esaxebodes. vinaidan
mxolod im elementis ufro naTlad gamokveTas vlamobT,
romelic religiurma motivebma Sehmata Cveni, uricxvi
calkeuli
istoriuli
motivebisgan
warmomdgari,
Tanamedrove, specifikurad "saaqaoze" mimarTuli kulturis
ganviTarebis qargas. amrigad, Cven mxolod imas vkiTxulobT,
Tu ra SeiZleba mieweros am kulturis garkveuli
niSandoblivi Sinaarsidan reformaciis gavlenas, rogorc
istoriul pirvelmizezs. amasTan erTad Cven, cxadia, unda
gavTavisufldeT im mosazrebisgan, TiTqos SesaZlebeli iyos
ekonomikuri Zvrebidan reformaciis, rogorc "ganviTarebis
istoriuli TvalsazrisiT aucileblis", deduqcia. uTvalavi
istoriuli konstelacia, romlebic aramc Tu aranair
48
49
50
msvleloba
jer
kidev
kvlavindeburad
daeWvebulebs
aiZulebs, rom amaSi sabolood darwmundnen. _ bolos
dasaxelebuli ori mkvlevari erTmaneTTan ufro mZafradaa
dapirispirebuli,
vidre
CemTan.
brentanos
mier
v.
zombartiseuli naSromis, "Die Juden und das Wirtschaftsleben",
winaaRmdeg mimarTuli kritika didwilad dasabuTebulad,
magram mainc xSir SemTxvevaSi metad usamarTlod mimaCnia,
imaze rom aRaraferi vTqvaT, rom arc brentanosTanaa
Secnobili ebraelobis problemis yvelaze arsebiTi momenti,
rac am etapze sruliad ganze gvaqvs gadadebuli (ris
Sesaxeb mogvianebiT vilaparakebT).
TeologTa
mxridan
winamdebare
SromasTan
dakavSirebiT
mravalricxovani
Rirebuli
calkeuli
gamoxmaureba unda iqnes moxseniebuli da is mTlianobaSi
keTilganwyobilad da, calkeul, Tundac Cemi poziciisgan
sakmaod daSorebuli mosazrebebis SemTxvevebSic ki metad
konstruqciulad
miiRes,
rac
CemTvis
kidev
ufro
dasafasebelia, vinaiadan Cems gaocebas ar gamoiwvevda
garkveuli antipaTia am saganTa garduvali damuSavebis wesis
mimarT. is, rac Rirebulia Tavis religiaze mijaWvuli
TeologisTvis,
aq,
bunebrivia,
ver
SeiZens
Tavis
uflebamosilebas. religiuri TvalsazrisiT Sefasebisas, Cven
xSirad gvaqvs saqme religiaTa cxovrebis metad garegan da
uxeS mxareebTan, romlebic, cxadia, aseve arsebobdnen da
xSirad swored imis gamo, rom isini uxeSi da garegani
iyvnen, garegnulad yvelaze Zlierad zemoqmedebdnen. misi
mdidari Sinaarsis garda, aseve Cveni problemisaTvis,
rogorc metad sasurvel Sevsebasa da dadasturebaze, yovel
calkeul punqtTan dakavSirebiT xSiri citirebis magier, aq
kidev erTxel mokled unda iqnes miTiTebuli e. trolCis
fundamentur wignze ix.: E. Troeltsch, Die Soziallehren der
christlichen Kirchen und Gruppen, (Tbingen, 1912), romelic
dasavluri qristianobis eTikis zogad istorias ganixilavs
metad originaluri poziciidan da farTo gaqanebis
Tvalsawieridan.
amavdroulad
xsenebuli
avtorisaTvis
mniSvnelovania
moZRvreba,
CemTvis
ki
religiis
praqtikuliKzegavlena.
2)normidan gadaxveuli SemTxvevebi _ marTalia ara
yovelTvis, magram xSirad _ aixsneba imiT, rom industriis
51
52
53
54
55
56
57
87.
26)ix.: Krnberger F. Der Amerikamde, Frankfurt, 1855. "amerika
moyirWebuli",
rogorc
cnobilia,
lenaus
amerikuli
STabeWdilebebis mxatvrul parafrazs warmoadgens. es wigni,
rogorc xelovnebis nawarmoebi, dRes did tkbobas veRar
mogvaniWebs,
magram
esaa
germanuli
da
amerikuli
msoflaRqmis (dRes ukve gafermkrTalebuli) dapirispirebis
dokumenti; sxvagvarad rom vTqvaT, im Sinagani cxovrebis
dokumenti, rac Sua saukuneebis mistikidan moyolebuli,
germanel
kaTolikeebsa da protestantebs yvelafris
miuxedavad
saerTo
darCaT
da
rasac
puritanulkapitalisturi zeaqtivoba verc ki Seedreba. franklinis
traqtatis kiornbergiseuli cota Tavisufali Targmani aq
originalis mixedviTaa Sesworebuli.
27)zombartma es citata "kapitalizmis genezisis" monakveTs
devizad warumZRvara (ix.: Der moderne Kapitalismus; I. Aufl.
Band I, S. 193 cf. das. S. 390).
28)rac cxadia, arc imas niSnavs, rom iakob fugeri
zneobrivad indiferentuli an arareligiuri kaci iyo, da
arc imas, rom benjamin franklinis eTika mTlianad am
frazebiT amoiwureba. namdvilad ar unda gamxdariyo
brentanos citatebi saWiro (ix.: Brentano L. Die Anfnge des
modernen Kapitalismus, Mnchen, 1916, S. 150 f), raTa es
sayovelTaod cnobili filantropi im ugulvebelyofisagan
dagvecva, rasac brentano me momawers. problema umal isaa,
Tu rogor SeeZlo aseT filantrops swored amgvari
frazebis (romelTa gansakuTrebiT niSandoblivi formis
gadmocemas brentano moerida) warmoTqma moralistis
stiliT.
29)amas efuZneba Cvens mier problemis sxvagvarad dasma,
vidre es zombartTanaa. gansxvavebis Zalze seriozuli
praqtikuli mniSvneloba mogvianebiT gamoikveTeba. oRond
ukve aqve unda SevniSnoT, rom zombarts kapitalisturi
mewarmeobis
eTikuri
mxare
sulac
ar
dautovebia
uyuradRebod. magram es ukanaskneli mis msjelobaSi
kapitalizmiT gamowveuli Cans, maSin, roca Cven Cveni
miznebisTvis swored sapirispiro hipoTezas wamovayenebT.
saboloo
poziciis
dakaveba
mxolod
gamokvlevis
dasasrulsaa SesaZlebeli. zombartis msjelobaSi (ix.: cf.
58
59
60
61
62
63
64
65
arcTu umniSvnelo
winamorbedni iyvnen seqtebi da
uiklifistur-husituri eTika).
xsenebulma
antikurwarmarTulma ideebma ara (Camoyalibebis gzaze myofi
burJuaziis) cxovrebis wesze, aramed saxelmwifo moRvaweTa
da TavadTa politikaze moaxdines zegavlena da es ori,
marTalia nawilobriv, magram aramcdaaramc yvelaferSi
Tanmxvdomi kauzaluri mwkrivi jerjerobiT sruliad
urTierTgamijnulad unda davtovoT. rac Seexeba benjamin
franklins, visi kerZomeurneobrivi traqtatebi, Tavis droze
amerikaSi
saskolo
sakiTxav
masalad
gamoiyeneboda,
albertiseuli vrceli naSromebis sapirispirod, romlebic
swavlulTa wreebis farglebs gareT TiTqmis ucnobi
rCeboda, uTuod cxovrebiseul praqtikaze gavlenisunarian
kategorias unda mivakuTvnoT. magram Cems mier igi
dabejiTebiT citirebulia, rogorc adamiani, romelic
amasobaSi
ukve
dromoWmuli
cxovrebis
puritanuli
reglamentirebis gaRma dgas, iseve rogorc sazogadod
inglisuri "ganmanaTlebloba", romlis kavSir-urTierTobas
puritanizmTan ukve xSirad SevxebivarT.
36)samwuxarod brentanomac (iqve) mogebisaken yovelgvari
swrafva (sulerTia saomari Tu mSvidobiani gziT) erT
qvabSi Cayara da amis Semdeg "kapitalisturi" (vTqvaT,
feodaluris sapirispirod) mogebisaken swrafvis specifikur
arsad mxolod fulze (miwis nacvlad) oroentirebuloba
gamoacxada; yovelgvari Semdgomi gamijvna, rasac saerTod
mkafio cnebebamde Cveni miyvana SeuZlia, mis mier ara
mxolod uaryofilia, aramed man (gv. 131) winamdebare
gamokvlevis
miznebisaTvis
Seqmnili
(Tanamedrove!)
kapitalizmis
"suliskveTebis"
cnebasTan
dakavSirebiT,
CemTvis sruliad gaugebari mosazreba wamoayena: TiTqos es
cneba Tavis winapirobaSi imas moicavdes, rac jer kidev
dasamtkicebelia.
37)Sdr. zombartis yvela TvalsazrisiT metad moswrebuli
SeniSvnebi wignSi: Die deutsche Volkswirtschaft im neunzehnten
Jahrhundert, S. 123. albaT sulac ar mWirdeba imis
gansakuTrebuli xazgasma _ miuxedavad imisa, rom momdevno
gamokvlevis ZiriTadi mosazrebebi gacilebiT ufro adreul
SromebSi iqna gamoTqmuli _ Tu raoden umadlis Cems
SromebSi Camoyalibebuli formulirebebi, Tundac mxolod
66
im
faqts,
rom
arsebobs
zombartiseuli
didebuli
gamokvlevebi mTeli Tavisi mkveTri formulirebebiT, maSinac
ki da swored maSin, roca Cveni gzebi iyreba. isic ki visac
zombartiseuli mosazrebebi Seupovari winaaRmdegobisken
ubiZgebs da vinc mis zogierT debulebas gadaWriT uaryofs,
movalea, misi mniSvneloba gaacnobieros.
38)kiTxvas, Tu sadamde swvdeba es sazRvrebi, iseve naklebad
CavuRrmavdebiT,
rogorc
Tavdapirvelad
bresis
mier
wamoyenebul, brentanos mier Teoriulad, Sulce-gevernicis
mier ki erTdroulad istoriulad da konstruqtiulad
Camoyalibebul da gaazrebul Teorias maRali anazRaurebisa
da maRali Sromis nayofierebis urTierTmimarTebis Sesaxeb.
diskusiis ganaxlebas biZgi misca hasbaxis Rrmaazrovanma
gamokvlevebma (Schmollers Jahrbuch, 1903, S. 385--391 und 417 f.)
da igi sabolood jerac ar dasrulebula. CvenTvis aq is
eWvmiutaneli da marTlac ueWveli faqtic kmara, rom
dabali anazRaureba da maRali mogeba, dabali anazRaureba da
industriuli ganviTarebis xelsayreli Sansebi erTmaneTs
pirdapir ar emTxveva da rom ubralo meqanikur fulad
operaciebs
ar
mivyavarT
kapitalisturi
kulturis
suliskveTebiT "aRzrdamde" da Sesabamisad, kapitalisturi
meurneobis SesaZleblobamde. yvela SerCeul magaliTs wminda
sailustracio xasiaTi aqvs.
39)amis gamo kapitalisturi mewarmeobis danergvac xSirad
imigrantTa mZlavri nakadis modenis gareSe Zveli kulturis
regionebidan ver gaxdeboda SesaZlebeli. marTalia, savsebiT
sworia zombartis SeniSvnebi pirovnuli "unarCvevebisa" da
ostatis xelobis saidumloebaTa dapirispirebis Sesaxeb
mecnierulad
obieqtivirebul
Tanamedrove
teqnikasTan;
oRond kapitalizmis warmoSobis momentisaTvis es gansxvaveba
TiTqmis ar arsebobs, kapitalisturi muSis egreT wodebuli
eTikuri Rirsebebi (da garkveulwilad agreTve mewarmisac)
Tavisi "iSviaTobrivi faseulobis" gamo ki xSirad ufro
maRalia, vidre ostatis saukunovan tradicionalizmSi
gaxevebuli gawafuloba. dRevandeli industriac ki ar aris
bolomde
sruliad
damoukidebeli
sawarmoTa
adgilmdebareobis SerCevisas mosaxlebis mier amgvari
xangrZlivi tradiciiTa da aRzrdiT SeZenili intensiuri
Sromis Cvevebisagan. dRevandel samecniero mosazrebaTa
erTobliv speqtrs Seesabameba is, rom sadac msgavsi
67
damokidebuli
mdgomareoba
fiqsirdeba,
amas
maSinve
memkvidreobiT
miRebul
rasobriv
Tvisebebs
da
ara
tradiciasa da aRzrdas miaweren, rac Cemi azriT, friad
saeWvoa.
40)ix. zeviT damowmebuli Sroma (SeniSv. 24).
41)winamdebare SeniSvnebi SeiZleba mcdarad iqnes gagebuli.
garkveuli
tipis
saqmosanTa
miswrafeba
saTavisod
gamoeyenebinaT gamoTqma: "xalxs religia unda SeunarCundes",
agreTve uwin, metadre luTeranuli samRvdeloebis farTo
wreebSi, avtoritarizmis mimarT maTi sazogado simpaTiidan
gamomdinare
sayovelTao
miswrafeba
qceuliyvnen
"Sav
policiad" iq, sadac ki saWiro iyo gaficva codvad,
profkavSirebi
ki
"angarebianobis"
gamRviveblebad
dagmobiliyo _ gaxlavT is faqtebi, romlebTanac im
movlenebs, razec aqaa saubari, araferi aqvT saerTo.
teqstSi moyvanil momentebTan dakavSirebiT saqme exeba ara
erTeul, aramed metad gaxSirebul da, rogorc vnaxavT,
tipiurad qceul faqtebs.
42)Der moderne Kapitalismus Band I, 1. Aufl., S. 62.
43)S. 195, a.a.O.
44)cxadia,
vgulisxmobT
dasavleTisTvis
specifikur
Tanamedrove racionalur warmoebas da ara msoflioSi sami
aTaswleulis
manZilze
gavrcelebul
mevaxSeTa, omis
mommaragebelTa, Tanamdebobebisa da gadasaxadebis moijareSemsyidvelTa, didi sovdagrebisa da finansur magnatTa
kapitalizms CineTSi, indoeTSi, babilonSi, eladaSi, romSi,
florenciaSi.
45)Cven araviTar SemTxvevaSi _ da amas unda gaesvas aq xazi
_ a priori ar miviCnevT, TiTqos erTi mxriv, kapitalisturi
sawarmos teqnikisa da meore mxriv, kapitalizmisTvis misi
eqspansiuri energiis mimniWebeli "profesiuli Sromis"
suliskveTebis Tavdapirvel mkvebav niadags erTi da igive
socialuri fenebi warmoadgendnen. Sesabamisi viTarebaa
religiuri
cnobierebis
socialur
safuZvlebTan
dakavSirebiTac. istoriuli TvalsazrisiT kalvinizmi iyo
"kapitalisturi suliskveTebiT" aRzrdis erT-erTi sayrdeni.
magram swored msxvili kapitalis mflobelni, magaliTad,
niderlandebSi, im mizezebis gamo, romelTac SemdgomSi
ganvixilavT, metwilad kalvinizmis umkacresi wesebis
68
mimdevrebi
ki
ara,
aramed
arminianelebi
iyvnen.
mewarmeobisaken aRmaval gzaze damdgari saSualo da wvrili
burJuazia iyo aqac da sxvaganac kapitalisturi eTikisa da
kalvinisturi eklesiurobis "tipiuri" matarebeli. magram
swored es garemoeba Seesatyviseba yvelaze zustad aq
gamoTqmul mosazrebebs, rom msxvili kapitalis mflobelni
da vaWrebi yvela droSi arsebobdnen, magram samewarmeo
burJuaziuli Sromis racionalur organizacias mxolod Sua
saukuneebidan Tanamedrove epoqaze gardamaval mijnaze
vxvdebiT.
46)amis Sesaxeb ix. i. maliniakis ciurixSi Seqmnili
mSvenieri disertacia (1913).
47)momdevno suraTi sxvadasxva agdilebze
calkeuli
dargebis "idealur-tipur" kompilacias warmoadgens; im
sailustracio miznisTvis, rasac is emsaxureba, bunebrivia,
araviTari mniSvneloba ara aqvs imas, rom arc erT moxmobil
magaliTSi movlenebi absoluturad zustad ise ar
viTardeba, rogorc es aq iqna aRwerili.
48)am mizeziT, SemTxveviTi araa, rom axalfexadgmuli
racionalizmis es pirveli periodi, germanuli industriis
pirveli frTis gaSla, yoveldRiuri yofis moTxovnilebis
saganTa
stilis
srul
rRvevasTan
miabijebda
xelixelCakidebuli.
49)es ar niSnavs imas, rom keTilSobil metalTa maragis
aramdgradobas Cven ekonomikuri gulgrilobiT vekidebiT.
50)es ki mxolod imas gulisxmobs, rom saubaria mewarmis im
tipze, romelic Cveni dakvirvebis obieqtad vaqcieT, da ara
raRac empiriul saSualo tipze (idealuri tipis
cnebasTan dakavSirebiT ix. Cemi statia gamocemaSi: _ Archiv
fr Sozialwissenschaft, Bd. XIX, Heft I).
51)aq albaT Sesaferisi adgilia Zalian mokled SevexoT
SeniSvnebs f.keleriseuli ukve citirebuli naSromidan (ix.:
Heft 12 der Schriften der Grres-Gesellschaft) da maTTan
uSualod dakavSirebul zombartiseul SeniSvnebs (wignidan
"burJua"), imdenad, ramdenadac isini aq
gansaxilvel
sakiTxTa jgufs ganekuTvnebian. roca avtori naSroms,
romelSic vaxSis kanonikuri akrZalva (erTi gakvriT
gakeTebuli SeniSvnis garda da isic erTian argumentaciasTan
yovelgvari kavSiris gareSe) saerTod araa naxsenebi, imis
69
70
71
72
73
qristianulma
eTikam
kapitalisturi
suliskveTebis
wanamZRvrebis Camoyalibebas.
52)sityvebi _ "" _ (luka, 6, 35) da
maTi vulgataseuli Targmani "nihil inde sperantes" (arafris
molodinSi) a.merqsis varaudiT, warmoadgens sityvebis
(= neminem desperantes =aravis Cagdeba
sasowarkveTaSi) damaxinjebas da amgvarad Seicavs mowodebas
mieces sesxi nebismier, TviT Rarib moZmesac ki procentebze
yovelgvari laparakis gareSe. frazas _ Deo placere vix potest
_ axla arianuli warmomavloba miewereba (rasac sagnobrivad
CvenTvis didi mniSvneloba ara aqvs).
53)Tu rogor axerxebdnen aseT SemTxvevebSi mevaxSeobis
akrZalvasTan morigebas, amas magaliTad, Arte di Calimala-s
(kalimalas saamqro) wesdebis wigni I, gv. 65 gvaswavlis (me
am momentisaTvis mxolod Emiliani-Giuduci, Stor. dei Com. Ital.
Ed. III, p. 246 italiuri redaqcia maqvs xelT): Procurino i
consoli con quelli frati, che parra`loro, che perdono si faccia e come
fare si possa il meglio per l' amore di ciascuno, del dono, merito o
guiderdono, ovvero interesse per l' anno presente e secundo che altra
volta fatto fue. (konsulebma saerTo ena unda gamoZebnon im
berebTan, visTanac CaTvlian saWirod, Tu rogor SeiZleba
yvelaze ukeT, saerTo interesebidan gamomdinare, codvaTa
mitevebis miReba saCuqrebis, ZRvenis da madlierebis an
procentebis sanacvlod mimdinare wlis manZilze, rogorc
es adrec xdeboda). amrigad, saxezea amqris mxridan Tavisi
wevrebisaTvis codvaTa mitevebis mopovebis erTgvarad
Tanamdebobrivad dakisrebuli valdebuleba da submisiis
gzebi.
kapitalis
mogebis
arazneobrivi
xasiaTisTvis
niSandoblivia
momdevno
miTiTebebic,
iseve
rogorc
magaliTad, uSualod wamZRvarebuli moTxovna, yvela
procenti da mogeba sabuRaltro wignSi aRricxuli
yofiliyo rogorc "saCuqari". dRevandel sabirJo Sav siebs,
Sedgenils maT winaaRmdeg, vinc fasiani qaRaldebis kursSi
gansxvavebis gauqmebas iTxoven, xSirad Seesabameboda imaTTvis
saxelis gatexva, vinc saeklesio sasamarTlos exceptio
usurariae privatatis (mevaxSeobis winaaRmdeg protestiT)
mimarTavda.
54)antikuri enebidan mxolod ebrauls aqvs msgavsi
74
Seferilobis
gamoTqmebi.
pirvel
yovlisa
sityvaSi
:
igi
RvTismsaxurebis
funqciaTa
aRsaniSnavad
gamoiyeneboda (gam. 35, 21; neem. 11, 22; I neSt. 9, 13; 23, 4;
26,
30),
mefis
samsaxurSi
myofTa
saqmianobisTvis
(gansakuTrebiT I sam. 8, 16; I neSt. 4, 23; 29, 6), samefo
moxelis samsaxurisTvis (esT. 3, 9; 9, 3), samuSaoTa
zedamxedvelis (2. mef. 12, 12), monis (rjl. 39, 11),
mindvris samuSaoebis I neSt. 27, 26), xelosanTa (gam. 31, 5;
35, 21; I meg. 7,14), vaWarTa (fsalm. 107, 23) da TiTqmis
yvela "profesiuli samuSaosaTvis" gansaxilvel pasaJSi _
zir. 11, 20. sityva nawarmoebia fuZidan = mivlena,
wargzavna anu Tavdapirvelad niSnavs "davalebas". momdevno
citatebis Tanaxmad, aSkaraa misi warmomavloba egvipturi
da egvipturi nimuSis mixedviT agebuli solomoniseuli
saxelmwifos
sabegaro
da
liturgiul-biurokratiul
cnebaTa samyarodan. rogorc a. merqsma amixsna, am cnebis Ziri
azrobrivad
ukve Zvel droSive daikarga mTlianad, es
sityva ukve nebismier "samuSaos" aRniSnavda da marTlac ise
gauferulda, rogorc Cveneburi "Beruf", romlis bedi anu is,
rom
Tavdapirvelad sasuliero funqciaTa aRsaniSnavad
yofiliyo gamoyenebuli, manac gaiziara. gamoTqma =
"gansazRvruli", "miCenili", "pensum", romelic aseve gvxvdeba
ziraq 11, 20 -Si da septuagintaSi iTargmneba rogorc
"", iseve sabegaro biurokratiuli enidan modis,
rogorc ( gam. 5, 13, Sdr. gam. 5, 14 , sadac
septuaginta aseve ""-s iyenebs "pensum"-isTvis.
ziraqiseuli 43, 10 sityva septuagentaSi -daa
Targmnili). ziraqis (11,20) pasaJSi igi aSkarad RvTis
mcnebaTa aRsrulebis mniSvnelobiTaa gamoyenebuli, _ anu
aseve naTesaobas avlens Cvens "Beruf"-Tan. ziraqis pasaJTan
dakavSirebiT gvinda mivuTiToT smendis cnobil wignze:
Smend R. Die Weisheit des Jesus Sirach, Berlin, 1906, sadac
ganxilulia moxseniebuli muxlebi da aseve mis "Index zur
Weisheit des Jesus Sirach" (Berlin 1907) -ze, sadac mocemulia
sityvebis ganmarteba. (cnobilia, rom
ziraqis wignis ebrauli teqsti daikarga, magram Sexteris
mier
igi
kvlav
iqna
aRmoCenili
da
nawilobriv
Talmudiseuli citatebiT Sevsebuli. luTers igi xelT ar
75
76
saaqaoze
orientirebulad,
yovelgvari
religiuri
Seferilobis gareSe moiazreba. cxadia, es kidev ufro metad
exeba sityvas "ars", romelic cezarianizmis epoqaSi
"xelobas" aRniSnavda. vulgata ieso ziraqidan zemoT
moxmobil adgilebs erT SemTxvevaSi Targmnis rogoc "opus",
meore SemTxvevaSi ki rogorc (v. 21) "locus", rac aq
daaxloebiT "socialuri mdgomareobis" mniSvnelobas iZens.
iseTi asketisagan, rogoric hieronimusi iyo, modis damateba
"mandaturam tuorum" (imis Sesabamisad, rac gangesazRvreba),
razec savsebiT marTebulad mianiSnebs brentano, oRond
(Cveulebisamebr) imis gauTvaliswineblad, rom swored esaa
cnebis asketuri _ reformaciamde arasaero, reformaciis
Semdeg ki saero _ warmomavlobisTvis damaxasiaTebeli.
sxvaTa Soris dauzustebelia, Tu romeli teqstis
mixedviTaa hieronimusiseuli Targmani; sityvis Zveli
liturgiuli mniSvnelobis zegavlena gamoricxuli ar unda
iyos. _ romanuli enebidan mxolod sasuliero wodebisgan
momdinare espanur "vocation"-s aqvs raRacisadmi Sinagani
"mowodebis" gagebiT, germanuli sityvis mniSvnelobis
nawilobriv Sesatyvisi Seferiloba, magram is arasodes ar
aRniSnavs "profesias" garegnuli mniSvnelobiT. bibliis
romanul TargmanebSi espanuri vocation, italiuri vocazione
da chiamamento
aqve gansaxilveli luTeriseuli da
kalvinisturi
sityvaTxmarebis
nawilobriv
Sesatyvisi
mniSvnelobiT
Cveulebisamebr gamoiyeneba
mxolod
axalaRTqmiseuli -is, anu saxarebiseuli sulis
maradiuli xsnisken mowodebis saTargmnelad, ris Sesatyviss
vulgataSi "vocatio" warmoadgens. (ucnauria adre miTiTebul
naSromSi brentanos msjeloba imis Sesaxeb, TiTqos es, Cems
mier sakuTari mosazrebis
gasamyareblad moxmobili
garemoeba imis dadasturebas warmoadgendes, rom "mowodebis"
cneba
misi
reformaciisSemdgomi
mniSvnelobiT
adrec
arsebobda. magram saubari xom amaze ar aris: unda
yofiliyo Targmnili sityviT "vocatio", magram sad da rodis
ixmareboda is Sua saukuneebSi Cveni gagebiT? am Targmanis
arsebobis faqti da sityvis saero mniSvnelobis ararseboba,
Tavad Targmanis arsebobis faqtis miuxedavad, warmoadgens
swored
Cveni
mosazrebis
dadasturebas).
magaliTad,
77
78
79
dRevandeli mniSvneloba.
luTeri sityviT "Beruf" Targmnis or Tavdapirvelad
sruliad gansxvavebul cnebas. pirvel SemTxvevaSi esaa pavle
mociquliseuli RvTis mier maradiuli xsnisken
mowodebis mniSvnelobiT. amas ganekuTvneba: I kor. 1: 26;
efes. 1: 18; 4: 1_4; 2Tes. 1: 11; ebr. 3: 1; 2. petr. 1:10.
yvela am SemTxvevaSi saqme gvaqvs mowodebis im religiur
cnebasTan, romelic RvTis mier mociqulis meSveobiT
gacxadebuli
saxarebiT
xdeba,
da
cnebas
iotisodenadac
araferi
aqvs
saerTo
saero
"profesiebTan" dRevandeli gagebiT. luTeriseuli germanuli
bibliebi
am
SemTxvevaSi
iyeneben
sityvas
"ruffunge"
(magaliTad, haidelbergis biblioTekis yvela inkunabulaSi)
an gamoTqmis: "von Gott geruffet" nacvlad iyeneben gamoTqmas
"von Gott gefordert". _ meore SemTxvevaSi, rogorc adreve
aRvniSneT, wina SeniSvnaSi moyvanili ieso ziraqis Zis
sityvebs
septuagintaseul
TargmanSi:
da
igi
Targmnis rogorc "damkvidrdi Sens xelobaSi" da "darCi
Sens xelobaSi", nacvlad: darCi Sens samuSaosTan, da Semgomi
periodis (avtorizirebuli) bibliis kaTolikuri Targmanebi
(magaliTad, flaiSiuciseuli, fulda 1781) am SemTxvevaSi
(iseve rogorc axali aRTqmiseul pasaJebSi) mas ubralod
emyarebian.am ziraqiseuli pasaJis luTeris Targmani,
ramdenadac CemTvis cnobilia, pirveli SemTxvevaa, roca
germanuli sityva "Beruf" mTlianad misi dRevandeli wminda
saero mniSvnelobiTaa gamoyenebuli. ( winamorbed Segonebas V. 20: _igi Targmnis rogorc
"darCi RvTis sityvaSi", miuxedavad imisa, rom ziraqiseuli
adgilebi 14: 1 da 43: 10 aCveneben, rom _ ebrauli gamoTqmis
, romelsac (Talmudis citatebis mixedviT) ziraqi
iyenebs, Sesabamis _ -s sinamdvileSi Cveni "Beruf"
(xelobis) msgavsi, kerZod "xvedris" an "dakisrebuli
samuSaos" mniSvneloba unda hqondes). sityva "Beruf"
gviandeli da dRevandeli mniSvnelobiT, rogorc aRvniSneT,
manamde ar arsebobda germanul enaSi, arc, ramdenadac
CemTvis cnobilia, bibliis Zveli mTargmnelebisa da
mqadageblebis leqsikaSi. luTeramdeli germanuli bibliebi
80
81
82
danaTesavebuli,
berZnul
literaturaSi,
ramdenadac
leqsikuri masala mowmobs, erTaderTxel gvxvdeba dionisius
halikarnaselTan, sadac is laTinur classis,
berZnul
nasesxobas, "moxmobil", gawveul moqalaqeTa qvedanayofs
Seesatyviseba. Teofilaqtosi (XI / XII saukuneebi) I kor. 7:
20-s
adgils
ase
ganmartavs:
83
"Beruf",
risTvisac uwin mxolod berebis Targmanidan
momdinare (laTinuri) analogia moipoveboda, maSin, rodesac
ramdenime wliT adre jer kidev solomoniseul igavebSi 22:
29 ebraul -s, romelic ieso ziraqis berZnuli
teqstis sityvas edo safuZvlad da germanuli
sityvis Beruf, skandinaviuri
kald , kallelse -s msgavsad
upiratesad
sasuliero
"mowodebidan"
gamomdinareobs,
Targmnis, iseve rogorc sxva adgilebSic (dab. 39, 11),
sityviT "Geschft", (LXX: vulgata: opus, inglisuri
bibliebi: business, Sesabamisad agreTve skandinaviuri da
yvela CemTvis xelmisawvdomi Targmani). amrigad mis mier
Cveni dRevandeli mniSvnelobiT sityvis "Beruf" Seqmna
Tavdapirvelad sruliad luTeranuli rCeboda. kalvinistebi
apokrifebs
arakanonikurad
miiCnevdnen.
luTeriseuli
mowodebis cneba maT mxolod im ganviTarebis gzis
dasasruls aRiares da xazgasmiT gamokveTes, romelmac
"Rirsad TviTgamovlenis" interesi wamoswia wina planze.
pirvel (romanul) TargmanebSi ki maT Sesabamisi sityva arc
moepovebodaT da arc imis Zala SeswevdaT, rom is, ukve
stereotipulad Camoyalibebuli, enis sityvaTxmarebaSi
SemoetanaT.
"mowodebis" cneba Tavisi dRevandeli mniSvnelobiT
ukve XVI saukunis arasaeklesio literaturaSi imkvidrebs
adgils. luTeramde bibliis mTargmnelebi sityvisTvis
iyenebdnen cnebas Berufung (magaliTad, 1462 / 1466,
1485 wlebis haidelbergis inkunabulebi), 1537 wlis
ekiseul ingolStadtur TargmanSi naTqvamia: "in dem Ruf,
worin er beruft ist". Semdgomi periodis kaTolikuri Targmanebi
ZiriTadad uSualod luTers mihyvebian. inglisSi yvelaze
pirvelad uiklifiseul bibliis TargmanSi (1382) vxvdebiT
sityvas
"cleping"
(Zvelinglisuri
sityva,
romelic
mogvianebiT nasesxebi sityviT "calling" Seicvala), _ anu
sityva,
romelic
Seesabameboda
gviani
reformaciis
sityvaTxmarebas,
rac
damaxasiaTebelia
lolardTa
eTikisaTvis. amis sapirispirod 1534 wlis tindaliseuli
Targmani ideis wodebriv interpretacias Seicavs: "in the same
state wherein he was called", iseve, rogorc 1557 wlis Jenevis
Targmani. 1539 wlis oficialurma kranmeriseulma Targmanma
84
85
86
87
88
savaWro garigebebi.
65) es winaaRmdegobrioba zedmiwevniT zustadaa gaSuqebuli
h. levis naSromSi (H. Levy, "Die Grundlagen des konomischen
Liberalismus in der Geschichte der englischen Volkswirtschaft",
Jena 1912). Sdr. agreTve, magaliTad, kromvelis jarSi
Semaval levelerTa 1653 wlis peticia monopoliebisa da
kompaniebis winaaRmdeg wignSi: Gardiner. History of the
Commonwealth, 1894-1901, II, p. 179. lodis reJimi ki amis
sapirispirod iswrafvoda mefisa da eklesiis mier marTuli
"qristianul-socialuri"
sameurneo
organizaciisaken,
saidanac mefe politikur da fiskalur-monopolistur
sargebels moeloda. swored amis winaaRmdeg iyo puritanTa
brZola mimarTuli.
66) Tu ra igulisxmeba amiT, amis ganmarteba irlandielTa
mimarT im manifestis magaliTze SeiZleba, romliTac
kromvelma 1650 wlis ianvarSi maTi gamanadgurebeli omi
wamoiwyo
da
romelic
irlandiuri
(kaTolikuri)
samRvdeloebis 1649 wlis 4 da 13 dekembris klonmaknoizis
manifestebis pasuxs warmoadgenda. ZiriTadi debulebebi
Semdegia: "Englishmen had good inheritances which many of them
purchased with their money ... they had good leases from Irishmen
for long time to come, great stocks thereupon, houses and plantations
erected at their cost and charge ... You broke the union ... at a time
when Ireland was in perfect peace and when through the example of
English industry, through commerce and traffic, that which was in
the nations hands was better to them if all Ireland had been in their
possession .. Is God, will God be with you? I am confident he will
not." (ingliselebi /irlandiaSi/ karg mamulebs flobdnen,
mravali maTgani fuliTaa SeZenili... isini grZelvadiani
ijariT flobdnen irlandielTa miwebs, saxlebsa da
mindvrebs, Seqmnils maT xarjze da maTi saxsrebiT. Tqven
daarRvieT kavSiri ... im momentSi, rodesac irlandiaSi
mSvidoba sufevda da rodesac ingliselTa mibaZviT,
vaWrobisa da aReb-micemobis wyalobiT irlandielma xalxma
imaze did sikeTes miaRwia, vidre amas mTel irlandiaze
batonoba moutanda mas ... TqvenTan ars ki RmerTi, iqneba ki
TqvenTan RmerTi? darwmunebuli var, rom ara.) es manifesti,
burebis winaaRmdeg omis periodis mowinave werils rom
mogvagonebs, imitom ki ar aris niSandoblivi, rom aq
89
90
91
92
93
94
95
Sinaarsi:
1. saero askezis religiuri safuZvlebi
2. askeza da kapitalisturi suliskveTeba
1
asketuri protestantizmis (cnebis aq gamoyenebuli
mniSvnelobiT) istoriuli matareblebi ZiriTadad oTxgvaria:
1. kalvinizmi im saxiT, romelic man misi batonobis ZiriTad
dasavleTevropul regionebSi, gansakuTrebiT, XVII saukunis
manZilze SeiZina; 2. pietizmi; 3. meTodizmi; 4. anabaptisturi
moZraobidan aRmocenebuli seqtebi 1). am mimdinareobaTagan
arc
erTi
ar
iyo
danarCenebisgan
absoluturad
gamocalkevebuli
da
araasketuri
reformatoruli
eklesiebisgan gamocalkevebac aseve araa bolomde mkacrad
gatarebuli. meTodizmi mxolod XVIII saukunis Sua
periodSi warmoiSva inglisuri saxelmwifo eklesiis wiaRSi
da, misi damaarseblebis CanafiqriT, arc imis survili
96
97
saeklesio
erTianobis
SenarCunebas,
Tumca
amas
gamonaklisebis gareSe ar Cauvlia. da pirvel yovlisa:
cxovrebis zneobrivi warmarTvis wesis CvenTvis yvelaze
mniSvnelovani momentebi erTnairad iCenen Tavs sruliad
gansxvavebuli, zemoT dasaxelebuli oTxi wyarodan erTerTis an ramdenime maTganis kombinaciidan warmomdgari
denominaciis mimdevarTa Soris. Cven kidev vnaxavT, rom
msgavsi eTikuri debulebebi SeiZleba gansxvavebul dogmatur
safuZvlebTan iyos dakavSirebuli. aseve, sulis xsnisaTvis
gamiznuli didi gavlenis mqone damxmare literaturuli
saSualebani, metadre sxvadasxva konfesiaTa kazuisturi
kompendiebi, droTa ganmavlobaSi zegavlenas axdendnen
erTmaneTze da maT Soris SeiZleba didi msgavsebis povna
cxovrebis warmarTvis aSkarad gansxvavebuli praqtikis
miuxedavad. iqneb mogvCveneboda kidec, rom yvelaze sworad
viTom maSin moviqceodiT, Tuki dogmatur safuZvlebs, iseve
rogorc eTikur Teorias, sruliad ugulvebelvyofdiT da
wminda zneobriv praqtikas daveyrdnobodiT, ramdenadac misi
dadgena SesaZlebeli iqneboda. _ oRond es ase mainc ar
aris. asketuri zneobriobis erTmaneTisagan gansxvavebuli
dogmaturi Zirebi, cxadia, Cakvda gaafTrebuli brZolebis
Sedegad. magram im dogmebze odindelma mijaWvulobam
waruSleli kvali ara marto gviandel "aradogmatur" eTikas
daatyo, aramed swored pirvandeli azrobrivi Sinaarsis
codnam gaxada gasagebi,
Tu
raoden
mWidrod
iyo
dakavSirebuli es zneobrioba im drois yvelaze Rrma
adamianebis erTianad gamsWvalav saiqios ideasTan, romlis
yovlismomcveli
Zalis
gareSe
maSin,
cxovrebiseul
praqtikaze seriozuli gavlenis mqone veranairi zneobrivi
siaxle ver ganxorcieldeboda. TavisTavad cxadia, rom
CvenTvis gadamwyvetia ara is, rac vTqvaT, im epoqis eTikur
kompendiebSi Teoriulad da oficialurad iswavleboda 3)
_ TumcaRa amasac hqonda eklesiuri disciplinis, sulis
xsnisaTvis zrunvisa da qadagebis gavleniT, praqtikuli
mniSvneloba, _ aramed sruliad sxva ram: kerZod ki
religiuri rwmenisa da religiuri cxovrebis mier Seqmnili
im
fsiqologiuri
mamoZravebeli
Zalebis
gamovlena,
romelTac cxovrebis warmarTvis wess gezi misces da
individs miznad misi dacva dausaxes. es mamoZravebeli
Zalebi
ki
umeteswilad
aseve
religiuri
mrwamsis
98
99
100
101
102
103
Tavisi
paTetikuri
araadamianurobiT
xsenebul
moZRvrebas
im
Taobis
ganwyobisaTvis,
romelic
mis
grandiozul Sedegebs danebda, pirvel rigSi, erTi Sedegi
unda hqonoda: calkeuli individis gaugonari Sinagani
simartovis gancda 17). reformaciis periodis adamianisaTvis
sasicocxlod gadamwyvet _ maradiuli netarebis _
sakiTxTan mimarTebaSi adamiani imisaTvis iyo ganwiruli, rom
eulad gaevlo Tavisi gza dausabamobidanve dadgenili
bedisweris Sesaxvedrad. aravis SeeZlo misi Svela. arc
moZRvars, vinaidan mxolod
rCeuls ZaluZs gaigos
spiritualiter (sulierad) RvTis sityva. arc sakraments
(saidumlos), vinaidan sakramentebi marTalia, uflis mier
misi didebis aRsamatebladaa dawesebuli da amitomac
mtkiced unda iqnen daculi, magram es RvTis madlis
mosapovebli saSualeba ki araa, aramed subieqturad mxolod
rwmenis
"externa
subsidia"
(ukanasknel
TavSesafars)
warmoadgens. arc eklesias, vinaidan marTalia, ZalaSi rCeba
fraza "extra ecclesiam nulla salus" (eklesiis gareT xsna ar
arsebobs) im gagebiT, rom vinc eklesias Tavs aridebs, mas
RvTis mier rCeulTa rigebSi yofna ar uweria 18); magram
(garegnul) eklesias gankveTilnic ekuTvnian da sworedac
unda ekuTvnodnen da mis mosarjulebel xerxebs unda
daeqvemdebaron, oRond ara imisTvis, rom am gziT maradiul
netarebas eziaron, _ es SeuZlebelia, _ aramed imitom, rom
maTac RvTis sadideblad mis mcnebaTa dacva unda daekisros
iZulebiT. da bolos, arc RmerTs, vinaidan qristec xom
mxolod rCeulTaTvis mokvda 19), vis saxsneladac RmerTma
igi
dausabamobidanve
msxverplad
Sesawirad
gaimeta.
saeklesio-sakramentuli
xsnis
amgvari
absoluturi
(luTeranobaSi
jer
kidev
mTeli
TanamimdevrulobiT
ganuxorcielebeli) eliminireba warmoadgenda kaTolicizmis
mimarT absoluturad gadamwyvet faqtors. aq hpova Tavisi
dasasruli samyarosaTvis jados axsnis 20) im didma
religiur-istoriulma
procesma,
dasabami
Zvelebraul
winaswarmetyvelebebSi rom daedo da romelmac elinur
mecnierul azrovnebasTan kavSirSi sulis xsnis yovelgvari
magiuri
saSualebebi
dagmo,
rogorc
crurwmena
da
mkrexeloba. WeSmariti puritani uarhyofda yovelgvar
religiur ceremonias saflavze da Tavis axloblebs uxmod
104
105
106
107
108
109
monawileTa
socialuri
mdgomareobisTvis
centralur
gadamwyvet sakulto ceremoniaze daSvebis sakiTxisaTvis.
ramdenadac
sakuTari
madlmosilebis
Sesaxeb
wamoiWreboda kiTxva, amdenad SeuZlebeli iyo orTodoqsuli
doqtrinis mier arsebiTad principulad formaluradac ki
dauZleveli 42), kalviniseuli miTiTebiT dakmayofileba
43), romlis Tanaxmad adamianisTvis madliT STanergili
rwmenis simtkicea sakuTari rCeulobis damadasturebeli.
pirvel rigSi, es SeuZlebeli iyo sulis saxsnelad
mowodebuli praqtikisaTvis, romelic yovel fexis nabijze
moZRvrebis mier Cagonebul tanjvas awydeboda. is am
siZneleebs sxvadasxva gziT arTmevda Tavs 44). Tuki saqme
ar exeba madlismieri rCeulobis axlebur gadaazrebas, mis
Serbilebas an, saerTod sulac uaryofas 45), maSin
niSandoblivad wina planze iwevs sulis sacxonebeli rCevadarigebis ori urTierTdakavSirebuli
tipi. erTi mxriv,
adamians movaleobad ekisreba, Tavi rCeulad miiCnios da
amaSi nebismieri daeWveba gandevnos, rogorc eSmakiseuli
cTuneba 46), vinaidan sakuTar xsnaSi darwmunebulobis
nakleboba rwmenis ukmarisobis anu madlis ukmarisobis
Sedegia. amrigad, mociqulis Segoneba sakuTari mowodebis
"ganmtkicebis" Sesaxeb aq moiazreba rogorc yoveldRiur
brZolaSi
TviTgamarTlebisa
da
sakuTar
rCeulobaSi
subieqturi
dajerebulobis
mopovebis
movaleoba.
qedmodrekil codvilTa nacvlad, romelTac luTeri madlis
gardmosvlas aRuTqvams, Tuki isini monanie rwmeniT RmerTs
miandoben Tavs, xdeba Tavis xsnaSi im guldajerebul
"wmindanTa" gamowrToba 47), romelTac kapitalizmis
heroikuli epoqis foladisebr puritan vaWarTa Soris da
calkeuli egzemplarebis saxiT dResac ki vawydebiT. meore
mxriv ki, sakuTar xsnaSi guldajerebulobis mosapoveblad
saukeTeso saSualebad daucxromeli profesiuli Sroma
cxaddeba 48). is da mxolod is gandevnis religiur eWvs da
iZleva sakuTar madlmosilebaSi darwmunebulobas.
saero profesiul saqmianobas rom amgvari unari
miewereboda, _ is, rom igi ganixileboda, rogorc, ase
vTqvaT, religiuri SiSis grZnobis ganmuxtvisaTvis Sesaferi
saSualeba
_
amis
mizezi
reformirebul
eklesiaSi
gamefebuli
religiuri
ganwyobis
im
siRrmiseul
TaviseburebebSi
Zevs,
romlebic
luTeranobasTan
110
dapirispirebulobaSi
yvelaze
naTlad
rwmenismieri
TviTgamarTlebis arsis Sesaxeb moZRvrebaSi iCens Tavs. es
gansxvavebebi ise moxdenilad da yovelgvari SefasebiTi
gansjis
gverdis
avliT,
ise
wmindad
obieqturadaa
gaanalizebuli 49) Snekenburgeris mSvenier leqciaTa
ciklSi, rom momdevno mokle SeniSvnebi arsebiTad ubralod
mis mosazrebebs exmianeba.
umaRlesi
religiuri
gancda,
romliskenac
miiswrafvis luTeriseuli RvTismosaoba, im saxiT, rogorc
is, vTqvaT, XVII saukunis ganmavlobaSi Camoyalibda, aris
"Unio mystica" (mistikuri Serwyma) ufalTan 50). rogorc
ukve Tavad dasaxeleba mianiSnebs, romelic amgvari saxiT
reformatoruli moZRvrebisaTvis ucnobia, aq saqme gvaqvs
RvTis
substancialur
gancdasTan:
morwmune
sulSi
RvTaebrivi sawyisis realuri SeRwevis SegrZnebasTan, rac
Tvisobrivad
germanel
mistikosTa
mWvretelobis
analogiuria da gamoirCeva Tavisi pasiuri, nanatri simSvidis
RmerTSi mopovebisken swrafviT da Sinagani ganwyobis wminda
sulierebiT. rogorc filosofiis istoriidan cnobilia,
mistikuri yaidis
religiuroba aramcTu mSvenivrad
SeTavsebadia empiriuli mocemulobis sferoSi sinamdvilis
gamokveTilad
realistur
aRqmasTan da dialeqtikur
doqtrinaTa uaryofis gamo xSirad mis uSualo sayrdenadac
ki gvevlineba; aramed SesaZlebelia agreTve, rom mistika
gaSualebulad cxovrebis racionalur warmarTvas sulac
sasikeTod
waadges.
da
mainc
mis
damokidebulebas
samyarosTan, bunebrivia, aklia garegnuli qmedebis dadebiTi
Sefaseba. amas garda, luTeranobaSi "Unio mystica" erwymis
sakuTari codvismieri uRirsobis im Rrma gancdas, romelsac
saTuTad unda daecva codvebis mitevebisTvis aucilebel
morCilebasa da miamit sialaleze dafuZnebuli luTerani
morwmunis "poenitentia quotidiana" (yoveldRiuri monanieba).
amis
sapirispirod,
specifikurad
reformirebuli
religiuroba iseve imTaviTve uaryofiTad iyo ganwyobili
realobisgan paskalis kvietisturi gaqcevis mimarT, rogorc
is, mTlianad individis Sinagan bunebaSi gadmotanili wminda
sulieri ganwyobilebis luTeranuli RvTismosavobis mimarT.
nebismieri
qmnilebis
mimarT
uflis
absoluturi
transcendentulobis
gamo
sruliad
gamoricxulia
111
112
113
114
115
116
117
118
119
rogorc
Rirsad
TviTgamovlenil
aRorZinebulTa
erTobliobis mier wamoyenebuli seqtebis Seqmnis moTxovna,
eklesiis mowyobis mravalgvari saxecvla mohyva Sedegad imis
mcdelobas, rom erTmaneTisgan gaemijnaT aRorZinebuli da
auRorZinebeli, eklesiis saidumloTaTvis moumwifebeli
qristianebi,
rom
saeklesio
mmarTveloba
pirvelT
daTmobodaT an saerTodac maT gamorCeuli mdgomareoba
SehqmnodaT da RvTismsaxurebaSi mxolod aRorZinebulni
daeSvaT 94).
amrigad, es asketuri cxovrebis warmarTvis wesi
Tavis myar normas, romelzec mas mudmivad orientireba
SeeZleboda da romelic mas usaTuod esaWiroeboda,
bunebrivia, bibliis meSveobiT iZenda. da kerZod, mravalgzis
aRweril
kalvinizmis
"bibliokratiaSi"
CvenTvis
umniSvnelovanesia is, rom
axali aRTqmis msgavsad aseve
uflis mier sulSTaberili Zveli aRTqmis moralur
miTiTebaTa Rirseba aq savsebiT gaTanabrebulia axalTan,
Tuki isini aSkarad mxolod iudevelTa istoriul
urTierTobebs ar gansazRvraven an qristes mier ar arian
dabejiTebiT
uaryofilni.
swored
morwmuneTaTvis
warmoadgenda kanoni idealad miCneul normas, romlis
srulad miRweva verasodes iqneboda SesaZlebeli 95), maSin,
rodesac luTeri piriqiT _ Tavdapirvelad _ kanonTa
monobisagan
Tavisuflebas
asxamda
xotbas,
rogorc
morwmuneTa RvTiur privilegias 96). Rrmad religiuri da
mainc sruliad fxizeli ebrauli cxovrebiseuli sibrZnis
gavlena,
romelic
puritanTa
usayvarles
wignebSi:
solomonis
igavebsa
da
mTel
rig
fsalmunebSia
Camoyalibebuli,
igrZnoba
mTel
maT
cxovrebiseul
ganwyobilebaSi. kalvinizmis specifikurad racionaluri
xasiaTi anu religiurobis mistikuri da, saerTod,
grZnobiTi
sawyisis
daTrgunva
sruliad
marTebulad
daukavSira jer kidev sanfordma 97) Zveli aRTqmis
gavlenas. TavisTavad, amgvari ZvelaRTqmiseuli racionalizmi
rogorc
aseTi,
arsebiTad
wvrilburJuaziul
tradicionalisturi
xasiaTisaa
da
ara
mxolod
winaswarmetyvelTa da mravalricxovan fsalmunTa mZlavri
paTosi iyo masSi, aramed is Semadgeneli nawilebic,
romlebic
specifikuri
grZnobadi
religiurobis
ganviTarebisaTvis ukve Sua saukuneebSi iqcnen amosaval
120
121
122
123
124
125
126
formebis
Sinaganad
monaTesave,
grZnobiTi
momenti
warmarTavda praqtikul religiurobas mopovebuli xsniT
amqveyniuri tkbobisaken, asketuri brZolis nacvlad saiqio
momavlisaTvis mis mosapoveblad. amasTan, grZnobas imgvari
simZafre SeiZleboda SeeZina, rom mosalodneli iyo
religiurobas pirdapir isteriuli xasiaTi mieRo da Semdeg
amas
mohyoloda
uTvalavi
magaliTebidan
cnobili,
nevropaTiulad dadgenili, TiTqmis vnebiani religiuri
aRtkinebis
mdgomareobis
nervuli
modunebulobis
periodebTan
urTierTmonacvleoba,
rac
"RmerTTan
daSorebulobad" aRiqmeboda, _ Sedegi pirdapir sapirispiro
iyo im fxizeli da mkacri disciplinisa, romlis
daqvemdebarebaSic aqcevda puritanis sistematizirebuli
wminda cxovreba adamians: es iyo im "SebrkolebaTa"
Sesusteba, romlebic kalvinistis racionalur pirovnebas
"afeqtebisagan" icavda 115). amasTan, qmnilebis ganwirulobis
kalvinistur ideasac aseve SeeZlo emocionalurad _ mag.,
"matlad TviTSegrZnebis" formiT _ aRqmuls, profesiul
saqmianobaSi aqtivobis Cakvla gamoewvia 116). aseve
predestinaciis ideasac SeeZlo fatalizmad qceuliyo, Tuki
igi _ kalvinisturi racionaluri religiurobis WeSmariti
tendenciebis sapirispirod _ ganwyobisa da grZnobismieri
aTvisebis sagani gaxdeboda 117). dabolos, samyarosagan
gandgomisaken wmindanTa ltolvas grZnobaTa mometebuli
gamZafrebisas
SeeZlo
erTgvari
naxevradkomunisturi
xasiaTis samonastro erTobliobis organizebamdec mieyvana
saqme, rogorc amas araerTgzis da TviT reformirebul
eklesiaSic ki axdenda pietizmi 118). oRond sanam es
ukiduresi, swored xsenebuli grZnobierebiT ganpirobebuli
efeqti miRweuli ar iqneboda anu reformirebuli pietizmi
saero
profesiuli
saqmianobis
farglebSi
xsnaSi
darwmunebulobas
eswrafvoda,
pietisturi
principebis
praqtikuli
Sedegi
mxolod
profesiuli
saqmianobis
farglebSi cxovrebis wesis imaze kidev ufro mkacri
kontroli da profesiuli eTikis imaze kidev ufro metad
ganmtkiceba iyo, vidre amis ganxorcieleba "amaRlebuli"
pietistebis mier meore xarisxis qristianobad miCneul,
rigiTi
reformirebuli
qristianebis
"znekeTilobas"
ZaluZda. wmindanTa religiuri aristikratia, romelic
nebismieri reformirebuli askezis ganviTarebaSi miT ufro
127
128
129
pietisturi
miTiTebis
Sesabamisad,
mis
gamosawvevad
gamoyenebuli asketuri meTodis miuxedavad, es gancda Tavad
ar dauflebia, aRorZinebulTa TvalSi erTgvar pasiur
qristianad rCeboda. meore mxriv, "monaniebiTi Widilis"
gamosawvevad meTodis SeqmniT, saboloo jamSi, RvTiuri
madlmosilebis
miRwevac
racionaluri
adamianuri
Zalisxmevis obieqtad iqceoda. kerZo pirTa aRsarebis
mimarT, marTalia, ara yvelas _ (mag., ara frankes mier) _
magram mainc mravali pietistis mier gaziarebuli eWvebi,
aRsarebis Zirfesvianad amoZirkvas luTeranobaSic rom
uwyobda xels, metadre ki (rogorc amas SpenerisTvis
araerTgzis dasmuli SekiTxvebic mowmobs), swored pietist
sulier
moZRvarTa
eWvebi,
saTaves
am
madlismieri
aristokratizmidan iRebs: umwikvlo qcevaSi gamovlenil
monaniebiT miRweul madlis xilul Sedegs xom codvaTa
mitevebis daSvebulobis sakiTxi unda gadaeWra, amdenad
SeuZlebeli iyo mis mosapoveblad mxolod "contritio"
(sinanuls) dasjerebodnen 132). _
cincendorfiseuli religiuri TviTSefaseba, TumcaRa
arcTu maincdamainc mdgradi orToqsiis SemotevaTa mimarT,
niadag RvTis "saWurvlis" ideamde daiyvaneboda. magram
sxvafriv, cxadia, am ucnauri, riClis TqmiT, "religiuri
diletantis",
ideuri
pozicia
CvenTvis
mniSvnelovan
punqtebTan dakavSirebiT Znelad Tu iqneba calsaxad
gaazrebuli 133). igi Tavs daJinebiT ara "pietisturiakobisturi", aramed kanonze dafuZnebuli "pavlianurluTeranuli tropis" momxred acxadebda. xolo Tavad
religiuri saZmo da misi praqtikuli saqmianoba, rasac
cincendorfi sakuTari, mis mier araerTgzis aRniSnuli
luTeranobis erTgulebis miuxedavad 134) dasaSvebad
miiCnevda da xelsac uwyobda, ukve mis 1729 wlis 12
agvistos notarialur oqmSi im poziciaze idga, romelic
mravali TvalsazrisiT savsebiT Seesatyviseboda wmindanTa
aristokratiis kalvinistur ideas 135). 1741 wlis 12
noembers
qristesTvis
saZmos
Tavkacis
Tanamdebobis
mravalgzis ganxiluli gadabareba garegnuladac raRac
msgavsis gamoxatulebas warmoadgenda. amasTan erTad,
religiuri saZmos sami "tropidan" _ kalvinisturi da
moraviuli _ imTaviTve arsebiTad mowodebis reformatorul
eTikaze iyo orientirebuli. jon ueslisTan saubarSi
130
cincendorfma
savsebiT
puritanul
yaidaze
gamoTqva
mosazreba, rom Tuki rwmenismierad gamarTlebuli Tavad ver
SeZlebda sakuTari gamarTlebulobis Secnobas, amas sxvebi
mainc SeZlebdnen misi qcevis wesidan gamomdinare 136).
magram meore mxriv, specifikur herrnhutul RvTismosaobaSi
grZnobiTi momenti metad Zlieradaa wina planze wamoweuli
da Tavad cincendorfi niadag imas eswrafvoda, raTa sakuTar
saZmoSi
puritanuli
gagebiT
asketuri
ganspetakebis
tendencia Seesustebina 137) da sinergizmi luTeranul
yaidaze moeqcia 138). amasTan erTad, religiuri wreebis
uaryofis gavleniT da aRsarebis institutis SenarCunebiT,
warmoiSva arsebiTad luTeriseulad gaazrebuli rwmena
sakramentTa, rogorc xsnis saSualebaTa mimarT. garda amisa
specifikurad
cincendorfiseuli
debulebac,
TiTqos
religiuri aRqmis bavSvuroba misi WeSmaritebis sawindars,
iseve,
rogorc
wilisyra
RvTis
nebis
gamocxadebis
saSualebas unda warmoadgendes, ise Zlier ewinaaRmdegeboda
cxovrebis warmarTvis wesis racionalizms, rom mTlianobaSi,
sadamdec
ki
am
grafis
gavlena
swvdeboda
139),
antiracionaluri,
emociuri
elementebi
herrnhutul
RvTismosaobaSi bevrad ufro Warbobda, vidre es Cveulebriv
pietizmisTvis iyo damaxasiaTebeli 140). Sparnbergeris "Idea
fidei fratrum"-Si zneobriobisa da codvaTa mitevebis
urTierTdakavSireba
iseve
aramyaria
141),
rogorc
luTeranobaSi sazogadod. meTodisturi srulyofilebisaken
swrafvis cincendorfiseuli uaryofa _ aqac iseve, rogorc
yvelgan _ Seesabameba mis arsebiTad evdemonistur ideals,
emociurad ukve awmyoSi 142) ganacdevinos adamianebs
netareba (misi sityvebiT: "Glckseligkeit"), nacvlad imisa,
rom racionaluri Sromis meSveobiT isini saiqiosaTvis am
netarebaSi darwmunebulobis mosapoveblad Seamzados 143).
meore mxriv, aqac cocxali rCeba idea, rom religiuri
saZmos arsebiTi mniSvneloba sxva eklesiebis sapirispirod
qristianuli cxovrebis aqtivobaSi, misiasa da _ amasTan
dakavSirebul _ profesiul saqmianobaSi 144) mdgomareobs.
arada, margeblobis TvalsazrisiT cxovrebis praqtikuli
racionalizeba xom aseve sruliad arsebiTi Semadgeneli
nawilia
cincendorfis msoflmxedvelobisac 145). igi
misTvis
_
iseve,
rogorc
pietizmis
sxva
131
132
Sinagan
gancdebze
mimarTuli
emociuri
aRgznebis,
nawilobriv ki pietizmis mxriv mravalgzis eWvSetanili,
magram mainc umetesad moTmenili luTeriseuli aRsarebis
institutis Sedegi iyo 150). radgan yovelive amaSi
gacxadebulia sulis xsnis Ziebis swored is specifikurad
luTeriseuli
wesi,
romlisTvisac
gadamwyvetia
ara
praqtikuli ganspetakeba, aramed "codvaTa miteveba". momavali
(saiqio) netarebis Sesaxeb utyuari codnis misaRebad da
SesanarCuneblad gegmazomieri racionaluri swrafvis adgils
aq ikavebs imis moTxovnileba, rom RmerTTan Serigeba da
Tanaziaroba axla (saaqaoSi) iqnes gancdili. da rogorc
ekonomikis sferoSi uwevs awmyoSi tkbobisaken midrekilebas
Widili "meurneobis" racionalur mowyobasTan, romelic
momavlisaTvis zrunvazea dafuZnebuli, _ garkveuli azriT,
igive viTarebaa, religiuri cxovrebis sferoSic. sruliad
naTelia, rom religiuri moTxovnilebis awmyoSi Sinagan
grZnobiT
afeqtebze
mimarTva
saero
moRvaweobis
racionilizebis
nakleb
impulss
Seicavda,
vidre
reformirebul "wmindanTa" mxolod saiqioze mimarTuli
Rirsad TviTgamovlenis moTxovnileba, maSin, rodesac am
mimarTulebas, orTodoqsi luTeranis tradicionalisturad
sityvasa da sakramentebze mijaWvul morwmuneobasTan
SedarebiT, religiurad cxovrebis kidev ufro meTodurad
gamsWvalva ZaluZda. mTlianobaSi pietizmi, moyolebuli
frankedan da Speneridan, vidre cincendorfamde grZnobiTi
mxaris sul ufro mzardi aqcentirebiT viTardeboda. oRond
es raRac misTvis imanenturi "ganviTarebis tendencia" ki ar
iyo, masSi rom hpovebda gamoxatulebas; aramed es
gansxvavebebi momdinareobda im religiuri (da socialuri)
wris winaaRmdegobebidan, romelsac warmoSobiT ekuTvnodnen
pietizmis TvalsaCino warmomadgenlebi. aq amas ver
SevexebiT, iseve, rogorc ver visaubrebT imaze, Tu rogor
iCens
Tavs
germanuli
pietizmis
Tavisebureba
misi
socialuri da geografiuli ganvrcobisas 151). aq kidev
erTxel unda gavixsenoT, rom puritan wmindanTa cxovrebis
wesis sapirispirod, pietizmis amgvari grZnobieri Seferva,
bunebrivia, sruliad TandaTanobiTi gardamavlobis gziT
xdeboda. Tuki am gansxvavebis praqtikuli Sedegi Tundac
savaraudod mainc unda daxasiaTdes, maSin is siqveleni,
pietizmma rom aRmoacena, albaT umal imisTvis unda
133
134
135
136
137
138
139
cxovrebis
warmarTva
pirvel
Sveicarul-zemogermanul
anabaptistTa TaobaSi iseve radikalurad moiazreboda,
rogorc odesRac wminda franciskTan. es gulisxmobda,
amqveyniur siameTaTvis mtkiced zurgis Seqcevas da mkacrad
mociqulTa nimuSis mibaZviT cxovrebas. da marTlac, maTi
mravali
pirveli
warmomadgenlis
cxovreba
wminda
egidiusisas mogvagonebs. oRond, bibliis kanonTa amgvari
umkacresi
dacva
180)
religiurobis
suliwmindiT
zeSTagonebuli (pnevmaturi) xasiaTis fonze mTlad myarad
ver idga fexze. rac RmerTis mier winaswarmetyvelTa da
mociqulTaTvis iqna gacxadebuli, sulac ar moicavda
yvelafers, risi gacxadebac mas saerTod SeeZlo an surda.
piriqiT, sityvis, ara rogorc werilobiTi sabuTis, aramed
morwmuneTa yoveldRiur cxovrebaSi rogorc suliwmidis,
nebismiers rom mimarTavs, visac misi gagoneba surs, moqmedi
Zalis zegavlenis gagrZeleba warmoadgenda pirvandel
qristianul TemTa mowmobis Tanaxmad, WeSmariti eklesiis
erTaderT maxasiaTebel niSans, rogorc amas jer kidev
luTeris winaaRmdeg mokamaTe Svenkfeldi, xolo mogvianebiT
ki presbiterianelebis winaaRmdeg galaSqrebuli foqsi
gvaswavlida. am uwyveti gamocxadebis ideidan warmodga
cnobili,
SemdgomSi
kvekerebTan
Tanamimdevrulad
Camoyalibebuli moZRvreba gonebisa da sindisis mier
aRqmuli
suliwmindis
Sinagani
mowmobis
saboloo
gadamwyveti mniSvnelobis Sesaxeb. amiT, marTalia, ara
bibliis mniSvneloba, aramed misi absoluturi batonoba
moispo da amavdroulad dasabami daedo imgvar ganviTarebas,
romelmac xsnis saeklesio moZRvrebis yvela gadmonaSTs da,
dasasrul, kvekerebTan naTlobasa da ziarebasac ki sruliad
radikalurad mouRo bolo 181). anabaptisturi denominaciebi
predestinacionistebTan,
pirvel
rigSi
kalvinistebTan
erTad,
axorcielebdnen
sakramentTa,
rogorc
xsnis
saSualebaTa, ukiduresad radikalur gaufasurebas da ase
zedmiwevniTi
TanamimdevrulobiT
axdendnen
samyaros
religiur "ganjadoebas". mxolod uwyveti gamocxadebis
"Sinagani Suqi" uwyobda saerTod xels RvTis bibliuri
gamocxadebis WeSmarit gagebas 182). meore mxriv, misi
zegavlena, kvekerebis moZRvrebis Tanaxmad mainc, romlebmac
am SemTxvevaSi absoluturi Tanamimdevruloba gamoiCines,
SeiZleboda im adamianebzec gavrcelebuliyo, romelTac
140
141
142
eTanxmebodnen,
askezis
saero
cxovrebis
miRmuri,
bermonazvnuri formiT ganviTareba gamoricxuli iyo,
rogorc bibliasTan SeuTavsebeli da sinergistuli. TumcaRa
_ Tu mxedvelobaSi ar miviRebT aq ganuxilavad darCenil
adreuli
epoqis
naxevrad
komunistur
erTobebs
_
ganaTlebasa da saarsebo aucileblobis farglebs gadasul
yovelgvar qonebaze uars dRemde ara marto egreT wodebul
"tunkerTa" (domplelaers, dunckards) baptisturi seqta
ambobda, aramed profesiisadmi erTguleba, magaliTad,
berklisTanac gaazrebulia ara kalvinistur an Tundac
mxolod luTeranul, aramed umal Tomistur yaidaze,
rogorc "naturali ratione" (bunebrivi mizezebis gamo)
morwmunis saaqao cxovrebaSi Cabmulobis Seuqcevadi Sedegi
187).
Tu
am
mosazrebebSi
mowodebis
kalvinisturi
koncefciis imgvarive Sesusteba Cans, rogorc Spenerisa da
germaneli pietistebis mraval gamonaTqvamSi samagierod,
meore mxriv, sxvadasxva momentebis wyalobiT, sagrZnoblad
matulobs baptistur seqtebSi ekonomikuri profesiuli
interesis intensivoba _ nawilobriv, Tavdapirvelad
am
qveynierebisgan
gandgomidan
gamomdinare,
saxelmwifo
Tanamdebobebze religiur movaleobad gagebuli uaris Tqmis
gamo, rac misi, rogorc principis, uaryofis Semdegac ki,
yovel SemTxvevaSi, menonitebTan da kvekerebTan mainc, Tavis
praqtikul arsebobas agrZelebda iaraRis gamoyenebasa da
sabrZolo ficze mtkice uaris Sedegad, rac maTTvis
oficialuri Tanamdebobebis dakavebas SeuZlebels xdida. amas
ganuyrelad Tan sdevda yvela baptisturi denominaciis
gamsWvalavi dauZinebeli mtroba nebismieri saxis cxovrebis
aristokratuli stilis mimarT, rac nawilobriv, rogorc
kalvinistebis
SemTxvevaSi,
xelTqmnilis
gandidebis
akrZalvis
Sedegs,
nawilobriv
ki
zemoxsenebuli
apolitikuri da Tundac antipolitikuri principebis Sedegs
warmoadgens. am gziT baptisturi cxovrebis wesis fxizeli
da keTilsindisieri meTodika mTlianad apolitikuri
profesiuli saqmianobis kalapotSi iqna moqceuli. amasTan,
is uzarmazari mniSvneloba, rasac sulis xsnis baptisturi
moZRvreba
sindisismier
kontrols,
rogorc
RvTis
individualur
gamocxadebas
aniWebda,
profesiul
saqmianobaSi misi gamovlinebis xasiaTs imgvar niSans asvamda,
143
144
145
146
2
imisaTvis, raTa ekonomikuri yoveldRiuri cxovrebis
normebTan asketuri protestantizmis Zireuli religiuri
debulebebis kavSiri davinaxoT, pirvel rigSi, saWiroa,
imgvari Teologiuri nawerebis moxmoba, romlebic aSkarad
sulis xsnis praqtikis farglebs gascdnen. vinaidan iseT
epoqaSi, roca saiqio yvelafers niSnavda, qristianis
socialuri mdgomareoba ki damokidebuli iyo imaze,
daiSveboda Tu ara is ziarebaze, roca sasuliero piris
Careva sulis xsnis, eklesiuri disciplinisa da qadagebis
sakiTxebSi imgvar zegavlenas axdenda, ris Sesaxebac Cven,
Tanamedrove adamianebs, ubralod warmodgenac ki ar
SegviZlia
SeviqmnaT
_
amaSi
dasarwmuneblad
iseTi
nawerebisTvis,
rogoricaa
"consilia" (rCevebi), "casus
conscientiae" (sindisis sakiTxebi) da a.S. erTi Tvalis
gadavlebiTac cxadia, rom _ "erovnuli xasiaTis" ZiriTad
Semoqmedad swored am praqtikaSi fexmokidebuli religiuri
ideebi gvevlineba.
am monakveTSi mocemuli msjelobisas, Semdgomi
msjelobebisagan gansxvavebiT, Cven asketur protestantizms,
rogorc raRac erTians ganvixilavT. magram, vinaidan
kalvinizmidan
aRmocenebuli
inglisuri
puritanizmi
profesiuli mowodebis ideis yvelaze Tanamimdevrul
fundamentirebas gvTavazobs, Cveni principis Tanaxmad, mTel
yuradRebas mis erT-erT warmomadgenels movapyrobT. riCard
baqsteri puritanuli eTikis mravali sxva literaturuli
warmomadgenlisagan, pirvel rigSi, gamokveTilad praqtikuli
da mSvidobismoyvare poziciiT da amavdroulad misi,
araerTgzis xelaxla gamocemuli da Targmnili Sromebis
sayovelTao aRiarebiT gamoirCeva.
presbiterianeli da
vestminsteris sinodis apologeti, amasTan _ iseve, rogorc
epoqis mravali saukeTeso warmomadgeneli _ dogmaturad
TandaTan
mkacr
kalvinizms
Camocilebuli,
rogorc
yovelgvari revoluciis, seqtantobisa da "wmindanTa"
fanatikuri
gznebis
mgmobeli,
Sinaganad
kromvelis
uzurpaciis mowinaaRmdege, arada, garegnuli uCveulo
147
148
149
150
151
152
153
154
155
iyvnen
da,
amasTanave,
ZvelaRTqmiseuli
zneobriobis
mravalricxovani monaTesave niSnis meSveobiT gza gauxsna
sakuTar
marTebulobaSi
darwmunebuli
da
fxizeli
legalurobis im suliskveTebis Zalumad zrdas, romelic
protestantizmis saero askezisTvis iyo damaxasiaTebeli
250). amrigad, roca Tanamedroveni Tu ufro gviandeli
avtorebi, saxeldobr, inglisel puritanTa Zireul zneobriv
ganwyobas mravalgzis "english hebraism" (inglisur ebraizmad)
moixseniebdnen 251), es, sworad gagebis SemTxvevaSi,
sinamdviles Seefereba. oRond, mxedvelobaSi unda viqonioT
ara Zveli aRTqmis teqstebis warmoSobis periodis
palestinuri iudaizmi, aramed is iudaizmi, radac igi
mravalsaukunovani formalistur-kanonikuri da Talmudis
zegavlenis wyalobiT TandaTanobiT Camoyalibda, Tumca am
SemTxvevaSic ukiduresi sifrTxiliT unda movekidoT
paralelebs. Zveli iudaizmis, mTlianobaSi sicocxlis,
rogorc aseTis, SeuzRudav dafasebaze mimarTuli ganwyoba
metad
daSorebuli
iyo
puritanizmis
specifikuri
Taviseburebisgan. aseve gansxvavdeboda misgan _ arc es ar
unda gamogvrCes mxedvelobidan _ Sua saukuneebisa da
Tanamedrove iudaizmis sameurneo eTika im niSnebiT,
romlebic gadamwyveti iyo orive maTganis adgilis
gansazRvrisaTvis
kapitalisturi
eTosis
Camoyalibebis
procesSi. iudaizmi politikurad Tu spekulatiurad
orientirebuli "avanturistTa"-kapitalizmis mxareze idga:
misi eTosi, erTi sityviT rom vTqvaT, pariaTa _
kapitalizmis
iyo,
puritanizmi
ki
_
racionaluri
burJuaziuli
warmoebisa
da
Sromis
racionaluri
organizebis eTosis matarebeli. man iudaizmis eTikidan aiRo
mxolod is, rac am farglebSi eteoda.
cxovrebis ZvelaRTqmiseuli normebiT gamsWvalvis
qaraqterologiuri Sedegebis warmoCena _ mimzidveli
amocana, romelic
sabolood jer, sakuTriv, iudaizmTan
dakavSirebiTac ki ar gadaWrila 252), am narkvevis CarCoebSi
SeuZlebeli iqneboda. dasaxelebuli urTierTkavSirebis
gverdiT,
puritanizmis
erTian
Sinagan
habitusTan
mimarTebaSi, pirvel yovlisa, mxdvelobaSi misaRebia is, rom
masSi grandiozuli formiT ganicadaAaRorZineba RmerTis
rCeuli eris rwmenam 153). ise, rogorc TviT zomieri
baqsteric ki ufals madlobas swiravda, inglisSi da
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
37)
hundeshageni
(Hundeshagen,
Beitrge
zur
Kirchenverfassungsgeschichte und Kirchenpolitik 1864 I S. 37) dgas
im _ SemdgomSi xSirad gaziarebul _ Tvalsazrisze, rom
predestinaciis dogma iyo moZRvreba TeologTaTvis da ara
xalxisTvis. oRond es mxolod maSin aris swori, Tuki cneba
"xalxi" identificirebulia gaunaTlebeli dabali fenebis
masasTan. da am SemTxvevaSic ki metad SezRuldulia misi
Sesabamisoba. kioleri (a.a.O.) XIX saukunis 40-ian wlebSi
swored "masebs" (igulisxmeba holandiis wvrili burJuazia)
miiCnevda mkacrad predestinaciulad ganwyobilad. nebismieri,
vinc ormag dekrets uarhyofda, maTTvis eretikosi da
gankicxuli iyo. mas Tavad dausves (predestinaciuli
gagebiT) misi xelaxali dabadebis TariRis Sesaxeb kiTxva.
aseve da kostas xvedri da de kokiseuli separacionizmic
amiT iyo ganpirobebuli. ara mxolod kromvelma, _ romelic
jer kidev celerma (Das theologische System Zwinglis S. 17)
dogmis zegavlenis gaTvalsaCinoebisTvis erTgvar paradigmad
aqcia, _ aramed misma wmindanebmac mSvenivrad icodnen, Tu
ras exeboda saqme, xolo moZRvrebis Sesaxeb dordrextisa
da vestminsteris sinodTa kanonebi udidesi masStabis
nacionalur movlenad iqca. kromveliseuli tryers da ejectors
mier mxolod predestinacionistebi iyvnen daSvebulni
Tanamdebobebze, xolo baqsteri (Life I p. 72), miuxedavad imisa,
rom maTi mowinaaRmdege iyo, miiCnevs, rom klerusis
xarisxobrivi donis amaRlebaSi maT udidesi gavlena
moaxdines. is, rom reformist pietistebs, inglisur da
holandiur saidumlo religiur SekrebaTa monawileebs,
moZRvrebis Sesaxeb warmodgena ar hqondaT, sruliad
gamoricxulia. gana swored es moZRvreba ar iyo maTi Tavis
momyreli, raTa certitudo salutis (sakuTar gadarCenaSi
darwmunebuloba) eZebnaT erToblivad. Tu ras niSnavda
moZRvreba predestinaciis Sesaxeb an ar niSnavda iq, sadac is
mxolod TeologTaTvis gankuTvnil moZRvrebas warmoadgenda,
amis warmoCena eklesiuri TvalsazrisiT metad koreqtul
kaTolicizms
SeuZlia,
romlisTvisac
is,
rogorc
ezoTeruli moZRvreba erTgvarad gaurkveveli formiT
sulac ar yofila ucxo. (aq gadamwyveti iyo is, rom
mosazreba, TiTqos calkeul adamians SeuZlia Tavi rCeulad
CaTvalos
da
am
rCeulobis
Rirsad
gamoavlinos,
187
188
189
190
191
iqceoda
amosaval
wertilad
yvela
religiuri
moZraobisTvis, romlebic ufro farTo masebs moicavda. igi,
rogorc ukve iTqva, centralur rols TamaSobda ara
mxolod
am
SemTxvevaSi,
aramed
saerTod
religiis
istoriaSi, mag., induizmSi. an ki rogor SeiZleboda
sxvagvarad yofiliyo?
50)namdvilad ar iqneba imis uaryofa, rom am cnebis srulad
Camoyalibeba
mxolod
gvian
luTeranul
epoqaSi
(pretoriusi, nikolai, maisneri) moxda. (mas iohanes
gerhardTanac vxvdebiT da Tanac mTlianad aq ganxiluli
mniSvnelobiT). amis safuZvelze, riCli Tavisi "pietizmis
istoriis" meoTxe wignSi (Bd. II S. 3 f.) luTeriseul
religiurobaSi am cnebis Setanas miiCnevs kaTolikuri
RvTismosaobis aRorZinebad da gadmoRebad. igi ar davobs
(gv.10) imis Sesaxeb, rom sakuTar xsnaSi individualuri
darwmunebulobis
problema
luTerTan
da
kaTolike
mistikosebTan igive iyo, magram sjera, rom orive mxaris
mier
misi
gadawyveta
iyo
swored
sruliad
urTierTsawinaaRmdego. me cxadia, ver gavbedav amis Taobaze
sakuTari mosazrebis gamoTqmas. sio, romelic "qristianis
TavisuflebaSi" qris, rom sruliad gansxvavebulia, erTi
mxriv, gviandel literaturaSi "sayvarel iezulainTan"
daSaqruli laqucisagan, xolo, meore mxriv ki, tauleris
religiuri ganwyobisagan, bunebrivia, nebismieri adamianisTvis
iolad SesagrZnebia. da Sesabamisad, luTeriseul ziarebis
moZRvrebaSi magiur-mistikuri elementis SenarCunebas sxva
religiuri
motivebi
aqvs,
vidre
"bernardinul"
RvTismosaobas _ solomonis "qebaTa-qebis" ganwyobas _ rasac
riCli isev da isev ubrundeba qristesTan rogorc "siZesTan"
urTierTobis mowesrigebis wyaros. da mainc, gana sxva
faqtorebTan erTad, ziarebis am moZRvrebamac ar Seuwyo
xeli
mistikuri
ganwyobilebis
religiurobis
gamococxlebas? _ Semdeg, aqve unda aRiniSnos, rom ar aris
marTali, TiTqos (a.a.O. S. 11) mistikosis Tavisufleba
ubralod cxovrebisgan gandgomaSi mdgomareobdes. taulerma
religiur-fsiqologiuri TvalsazrisiT metad saintereso
msjelobaSi Rameuli kontemplaciebis praqtikul efeqtze,
riskenac igi sxvaTa Soris, uZilobisas mogviwodebs,
sagangebod miuTiTa im wesrigze, romelic am gziT saero
192
193
194
viwro
gagebiT,
kalvinistebiT,
ar
Semoifargleba.
baptisturi aRmsareblobebi predestinaciis Sesaxeb statiaSi
zustad aseve ganixilaven rwmenis nayofT ("and that its ...
proper evidence appears in the holy fruits of repentance and faith and
newness of life": -- "... misi (aRorZinebis) WeSmariti niSnebi
vlindeba wminda monaniebis, rwmenisa da ganaxlebuli
sicocxlis nayofSi." ix. aRmsareblobis st.7, gamoqveynebuli
gamocemaSi:. The Baptist Church Manual by J.N. Brown .
Philadelphia, Am. Bapt. Publ. Soc.). zustad aseve pirvel
gverdze dasmuli kiTxviT imis Sesaxeb, Tu rogor
Seicnobian RvTis Svilni, iwyeba
1648 wels harlemis
sinodis mier miRebuli, menonituri gavleniT dawerili
traqtatic "Olijf-Tacxken": Nu al is`t dat dasdanigh vruchtbare
ghelove allene zii het seker fonamentale kennteeken ... om de
conscientien der gelovigen in het nieuwe verbondt der genade Gods
te versekeren; razec pasuxia (gv. 10), rom axla nayofieri
rwmena warmoadgens im Zireul niSan-Tvisebas, romelic axal
kavSirSi morwmuneTa keTilsindisierebas uzrunvelyofs
RvTis wyalobiT.
54)socialuri eTikis materialuri SinaarsisTvis misi
mniSvnelobis Sesaxeb ukve zeviT iqna zogi ram miniSnebuli.
am SemTxvevaSi Cven gvainteresebs ara Sinaarsi, aramed is,
rac zneobrivi qcevisaTvis biZgis mimcemia.
55)Tu raoden Seuwyo xeli am warmodgenam puritanizmSi
Zveli aRTqmiseuli iudeveluri suliskveTebis SeRwevas,
dResaviT naTelia.
56)savois deklaraciaSi "members ecclesiae purae" (WeSmariti
eklesiis wevrTa) Sesaxeb naTqvamia, rom isini arian ("saints
by effectual calling, visibly manifested by their profession and
walking" ) _ "wmindanebi maTi mowodebis qmediTobis gamo, rac
naTlad dasturdeba maTi profesiuli saqmianobiTa da
qceviT".
57)ix.: A principle of goodness gamocemaSi: Works of the Puritan
Divines, p. 175.
58)moqceva, sejvikiseuli gansazRvrebiT, aris "madlismieri
rCeulobis dekretis sityvasityviT gadmowera". _ xolo,
vinc rCeulia, is morCilebisTvisacaa mowodebuli da mas
amis unaric aqvs miniWebuli, gvaswavlis beili. _ mxolod
195
196
197
198
199
200
201
79)"hudibrasSi"
puritanebi
(I:
simRera
18.
19)
franciskanelebTan arian Sedarebulni. genueli despanis
fieSis saangariSo moxsenebaSi kromvelis laSqari "berebis"
Tavyrilobadaa moxseniebuli.
80)arasaero bermonazvnur askezasa da saero profesiul
askezas Soris Sinagani kavSiris arsebobis Cems mier
dabejiTebiT mtkicebis fonze gancvifrebuli var, roca
brentanosTan (a.a.O. S. 134 da SemdgomSic) Sromis berul
askezas da masze yuradRebis miqcevis rCevas Cems
sawinaaRmdegod gamoyenebuli argumentis saxiT vxvdebi!
amaSia Cems winaaRmdeg momarTuli mTeli misi "eqskursis"
kulminacia. rogorc yvelas SeuZlia dainaxos, mTeli Cemi
gamokvlevis umTavres winapirobas xom swored es Sinagani
kavSiri warmoadgens: reformaciam racionaluri qristianuli
askeza da cxovrebis meTodika monastrebidan saero
profesiul
cxovrebaSi
gadaitana.
Sdr.
Semdgomi
Seucvlelad darCenili msjelobani.
81)asea puritan eretikosTa dakiTxvis mravalricxovan
oqmebSi neilsTan da krosbisTan (ix.: Neal, History of the
Puritans; Crosby, English Baptists).
82)ukve sanfordi (miTiTebul naSromSi) _ iseve rogorc
manamdec da mis Semdegac, mravali sxva _ "reserve"
(TavSekavebulobis) idealis warmomavlobas puritanizms
ukavSireben. am idealTan dakavSirebiT Sdr. agreTve jeims
braisis komentarebi amerikuli kolejis Sesaxeb misi
"American Commonwealth"-is II tomSi. "TavdaWerilobis"
asketurma principma puritanizmi Tanamedrove samxedro
disciplinis Semoqmedad aqcia. (ix. moric oranielis,
rogorc Tanamedrove samxedro instituciaTa Semqmnelis
Sesaxeb: Roloff, Preu. Jafrb. 1903 Bd. III
S. 255)
kromveliseuli "ironsides" (rkinisgverdani), SemarTuli
dambaCiT xelSi, tyviis gausrolelad, mterze Setevis
misatanad cxenebs Seupovrad rom miagelvebdnen, TavianTi
derviSisebri mgznebarebiT ki ara, piriqiT, fxizeli
TavdaWerilobiT, rac maT mudam winamZRolisadmi srul
morCilebaSi amyofebda, sjabnidnen "kavalrebs", romelTa
raindulad-Semtevi ieriSebi sakuTar razms yovelTvis
atomebad aqucmacebda. zogi ram amis Sesaxeb ix.: Firth,
Cromwells Army.
202
203
204
205
206
odiTganve
dadgenili
rCeulobisa
Tu
gankicxulobis
Sesacnob erTaderT maxasiaTebel niSnad aqcentireba da
amdenad
ar
arsebobda
amgvari
saguldagulo
da
keTilsindisieri
"kalkulaciisaTvis"
umniSvnelovanesi
fsiqologiuri jildo.
102)es iyo arsebiTi gansxvaveba sxva, garegnulad msgavs
qcevis wesTan mimarTebaSi.
103)baqsteric (Saints` everlasting rest c. XII) RvTis uxilavobas
ganmartavs SeniSvniT: rogorc miwer-moweris gziT manamde
unaxav ucnobTan momgebiani vaWrobis gaCaReba iqneboda
SesaZlebeli, iseve SesaZlebeli iqneboda uxilav RmerTTan
"netari vaWrobis" gziT "Zvirfasi margalitis" mopoveba. _
amgvari
komerciuli
Sedarebebi,
adreuli
periodis
moralistebisa da luTerisaTvis Cveuli samarTlebrivi
Sedarebebis
nacvlad,
friad
damaxasiaTebelia
puritanizmisTvis, romelic saboloo jamSi swored adamians
miandobs sakuTari netarebis "vaWrobiT mogebas". _ Sdr.
vTqvaT, Semdegi adgili qadagebidan: We reckon the value of a
thing by that which a wise man will give for it, who is not ignorant of
it nor under necessity. Christ, the Wisdom of God, gave himself, his
own precious blood, to redeem souls and he knew what they were
and had no need of them (Matthew Henty, The worth of the soul,
Works of the Pur. Div. p. 313). "sagnis Rirebuleba CvenTvis
ganisazRvreba imiT, Tu ramdens iZleva masSi gonieri
adamiani,
romelmac
icis
misi
fasi
da
moqmedebs
aucileblobis gamo. qristem, uflis sibrZnem, gaiRo Tavi,
sakuTari uZvirfasesi sisxli, raTa exsna sulebi; man icoda,
Tu ras warmoadgendnen isini da igi maT ar saWiroebda".
104)sawinaaRmdegos ambobda ukve Tavad luTeri: "tirili win
uswrebs
qmedebas
da
tanjva
Crdilavs
yovelgvar
saqmianobas".
105)luTeranobis eTikuri Teoriis ganviTarebaSic mJRavndeba
es sruliad mkafiod. amis Sesaxeb ix. Hoennicke, Studien zur
altprotestantischen Ethik, Berlin 1902
da misi metad
yuradsaRebi e. trolCiseuli ganxilva (Gtt. Gel. Anz. 1902
Nr. 8). luTeriseuli doqtrinis daaxloeba, saxeldobr,
ufro Zvel orTodoqsul kalvinisturTan Tavisi garegnuli
formiT metad Sors midioda. magram sxvagvari religiuri
orientacia mainc ganuxrelad ikvalavda gzas. melanxtonis
207
208
209
210
gamokvlevaSi
gaanalizebul
pietisturi
RvTismosaobis
niSanTagan albaT yuradsaRebia: 1. "precizizmi", bibliuri
sityvisadmi monuri morCilebis mniSvnelobiT cxovrebis
yvela
garegnul
gamovlinebaSi,
romelsac
garkveul
SemTxvevebSi gisbert foeti iziarebs; 2. rwmenismieri
gamarTlebisa da RmerTTan Serigebis ara TviTmiznad, aramed
mxolod cxovrebis asketurad SeubRalavad warmarTvis
saSualebad
gaazreba,
ra
formiTac
amas,
vTqvaT,
lodenStainTan vxvdebiT, magram, rac melanxtonTanac aseve
miniSnebulia, mag. (S. 125 A. 2); 3. "monaniebisTvis
Sesamzadebeli Sinagani brZolis" maRali Sefaseba, rogorc
aRorZinebis niSani, rasac pirvelad v. teelinki aswavlida;
4. ziarebaze uaris Tqma masSi auRorZinebel pirTa
monawileobis SemTxvevaSi (razec sxva konteqstSi kidev
iqneba saubari) da amasTan dakavSirebuli dordrextis
canones
(dadgenilebaTa)
darRveviT
religiuri
sakrebuloebis
daarseba,
rasac
mosdevda
"winaswarmetyvelebis" aRorZineba anu wminda werilis
interpretacia araRvTismetyvelTa, TviT qalebis (ana maria
Siureri) mierac ki. es yovelive warmoadgens nawilobriv
arsebiTi xasiaTis gadaxrebs reformatorTa moZRvrebidan da
praqtikidan. magram im mimarTulebebTan, gansakuTrebiT ki
inglisel puritanebTan SedarebiT, riClis gamokvlevis miRma
rom aRmoCndnen, yvela CamoTvlili punqti, mesamis garda,
mainc im tendenciaTa gaZlierebas warmoadgens, romlebic am
RvTismosaobis mTel ganviTarebas axasiaTebda. riClis
gamokvleva bolomde miukerZoebeli araa, rac imaSi vlindeba,
rom am did swavluls sakuTari eklesiurad an, ukeT rom
vTqvaT, religiur-politikurad orientirebuli Sefasebebi
Seaqvs masSi da yovelgvari specifikurad asketuri
religiurobis mimarT misi antipaTiidan gamomdinare, yvelgan,
sadac ki am mimarTulebiT msgavsi Semobruneba xdeba, igi
amas "kaTolicizmisken" ukan dabrunebad moiazrebs. oRond
kaTolicizmis msgavsad Zveli protestantizmic Tavis
rigebSi aerTianebs "all sorts and conditions of men" (yvela
jurisa da wodebis adamianebs) da mainc saero iansenizmis
saxiT gamovlenili saero askezis rigorizmi kaTolikurma
eklesiam iseve uarhyo, rogorc pietizmma XVII saukunis
specifikurad kaTolikuri kvietizmi. _ Cveni specialuri
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
mRvdelmsaxurebis"
antiavtoritaruli
gaazrebac.
_
garkveul
SemTxvevebSi
moZRvars
codvaTa
mitevebis
gadavadebas urCevdnen, vidre ar "dadasturdeboda" WeSmariti
monanieba, rasac riCli sruliad marTebulad kalvinisturad
miiCnevs.
133)CvenTvis arsebiTi mniSvnelobis punqtebis povna yvelaze
mosaxerxebelia plitTan Plitt, Zinzendorfs Theologie (Bd. I-III ,
Gotha 1869 f.) Bd. I S 325, 345, 381, 412, 429, 433 f., 444, 448, Bd.
II S. 372, 381, 385, 409 f., Bd. III S. 131, 167, 176. Sdr agreTve:
Bernh. Becker, Zinzendorf und sein Christentum (Leipzig 1900) 3.
Buch, Kap. III.
134)cxadia, igi augsburgis aRmsareblobas luTeranulqristianuli rwmenis utyuar dokumentad mxolod mas
Semdeg ganixilavda, rac masze _ rogorc is Tavisi
amazrzeni terminologiiT ambobs _ "Wrilobebis naxarSi"
iqneboda gadasxmuli. cincendorfis kiTxva mkacri sasjelia,
radgan misi ena, undili azrebis simyifiT, imaze mZimed
aRsaqmelia, vidre is "qristoterpuli SarbaTi", rac S.T.
fiSerisTvis
(miunxenel
"qristoterpesTan"
misi
polemikisas) esoden Semzaravi iyo.
135)"Cven verc erT religiaSi ver miviCnevT maT Cvens Zmebad,
vinc ar ganbanilan qristes sisxlis pkurebiT da sruliad
gardaqmnilni,
ar
agrZeleben
sulis
ganspetakebisken
swrafvas. Cven gacxadebul (=xilul) qristianul mrevlad
mxolod imas miviCnevT, sadac uflis sityva spetakad da
Seuryvnelad iqadageba da mis Sesatyvisad mrevlis wevrebic,
rogorc uflis Svilebi, wminda cxovrebas ewevian". _
ukanaskneli winadadeba, marTalia, luTeris katexizmodanaa
aRebuli, magram iq, rogorc ukve riCli aRniSnavs, igi im
kiTxvaze pasuxs emsaxureba, Tu rogor iqneba kurTxeuli
uflis saxeli, aq ki wmindanTa eklesiis gamomijvnas.
136)ix.: Plitt I p. 346. _ es kidev ufro gamokveTiladaa adre
citirebul plitiseul pasuxSi kiTxvaze: "aris Tu ara
keTili saqmeebi saWiro xsnisaTvis?" _ "usargeblo da
mavnebelia xsnis misaRwevad, oRond xsnis miRwevis Semdeg
imdenadaa saWiro, rom vinc maT ar iqms, is verc iqneba
daxsnili". maSasadame, aqac ara realuri safuZveli, aramed _
mxolod da mxolod! _ Semecnebis safuZveli.
221
137)magaliTad,
"qristianuli
Tavisuflebis"
im
karikaturebis meSveobiT, romelTac riCli (a.a.O. III S. 381)
amaTraxebs.
138)pirvel yovlisa, xsnis Sesaxeb moZRvrebaSi sasjelis
meSveobiT dakmayofilebis ideis gamZafrebulad aqcentirebis
gziT, romelic man, mas Semdeg, rac amerikuli seqtebis
mxridan
misi
misioneruli
daaxloebis
mcdelobebi
ukugdebuli iqna, kurTxevis meTodis safuZvlad aqcia.
amieridan,
mis
mier
herrnhutuli
askezis
miznad
bavSvurobisa da qeddaxrili TviTmoTokvis saTnoebaTa
miRweva aRmoCndeba wina planze dayenebuli, saZmos savsebiT
puritanuli askezis analogiuri tendenciebis mkveTrad
sapirispirod.
139)oRond masac aqvs sakuTari sazRvrebi. ukve Tundac amis
gamo iqneboda mcdari, ganviTarebis "socialur-fsiqologiur"
safexurze mogveqcia cincendorfis religiuroba, rogorc
amas adgili aqvs lamprextTan. amasTan erTad mis
religiurobaze arafers ar mouxdenia imaze Zlieri
zegavlena, vidre im garemoebas, rom igi iyo grafi _
arsebiTad
feodaluri
instinqtebiT.
"socialfsiqologiurad" swored misi religiurobis grZnobiTi
mxare iqneboda iseve Sesaferisi raindobis sentimentaluri
dekadansis droisa, rogorc "mgrZnobiarobis" epoqisa. Tu
maincdamainc
"social-fsiqologiurad"
unda
moxdes
dasavleTevropul racionalizmTan dapirispirebulobaSi misi
gaazreba, maSin es umal aRmosavleT germaniis patriarqalur
kavSirurTierTobaTa simyaris meSveobiTaa SesaZlebeli.
140)es dipelTan cincendorfiseuli kontroversidan iseve
gamomdinareobs, rogorc _ misi sikvdilis Semdeg _ mkafiod
vlindeba 1764 wlis sinodis gamonaTqvamebSi herrnhutuli
religiuri
sazogadoebis,
rogorc
sulis
mxsnelis,
institucionaluri xasiaTi. amasTan dakavSirebiT ix.:
riCliseuli kritika (a.a.O. III S. 443 f.).
141)Sdr. mag., $ 151, 153, 160. is, rom kurTxeva SesaZloa ar
iyos boZebuli, miuxedavad WeSmariti monaniebisa da codvaTa
mitevebisa, gansakuTrebiT TvalnaTeli xdeba SeniSvnebidan
311 gverdze da luTeriseul xsnis moZRvrebas imdenad
Seesatyviseba, ramdenadac ewinaaRmdegeba kalvinistursa (da
meTodisturs).
222
142)Sdr.
plitTan
(II)
345-e
gverdze
citirebuli
gamonaTqvamebi. aseve: Spangenberg, Idea fidei p. 325.
143)Sdr. mag., plitTan (III) 131-e gverdze citirebuli maTes
saxarebis 20, 28 cincendorfiseuli ganmarteba: "rodesac
vxedav adamians, romelsac ufalma uzado niWi uboZa, mixaria
da siamovnebiT vsargeblob am niWiT. oRond Tuki vamCnev,
rom igi ar kmayofildeba am ZRveniT, aramed misi kidev
ufro daxvewisTvis iRwvis, me amas msgavsi pirovnebis
daqcevis sawyisad miviCnev". _ cincendorfi marTlac
uaryofda _ gansakuTrebiT 1743 wels Tavis saubarSi jon
ueslisTan _ winsvlas ganspetakebaSi, vinaidan igi am
ukanasknels Tavis marTlebasTan aigivebda da mas mxolod
qristes mimarT oden grZnobismierad damyarebul kavSirSi
poulobda. pliti I gv. 413. "iaraRad yofnis" SegrZnebis
adgils ikavebs RvTiuris "floba": mistika da ara askeza (im
gagebiT, rogorc es ganmartebulia momdevno statiebisTvis
gankuTvnil SesavalSi). _ bunebrivia (rogorc es iqve
ganvixileT), puritanisTvisac arsebuli, saaqao habitus aris
is, rasac is sinamdvileSi eswrafvis. oRond es, rogorc
certitudo salutis aRqmuli habitus warmoadgens masTan qmediT
iaraRad yofnis SegrZnebas.
144)rac swored amgvari gadaxvevis gamo ver iqna
Tanamimdevrulad eTikurad dasabuTebuli. cincendorfi
uarhyofs profesiis farglebSi "RvTisadmi msaxurebis",
rogorc
profesiuli
erTgulebisaTvis
ganmsazRvreli
faqtoris, luTeriseul ideas. es masTan umal "macxovris
xelobis erTgulebisaTvis" sazRaurad moiazreba. (Plitt II S.
411).
145)cnobilia misi gamonaTqvami: "gonieri adamiani ar unda
iyos urwmuno da morwmune adamiani ki ugunuri" mis wignSi
"Sokrates, d. i. Aufrichtige Anzeige nicht sowohl unbekannter als
vielmehr in Abfall geratener Hauptwahrheiten" (1725), aseve misi
siyvaruli imgvari avtorebisadmi, rogoric beilia.
146)maTematikuri
dasabuTebis
gziT
racionalizebuli
empirizmisadmi protestantuli askezis mkveTrad gamoxatuli
midrekileba cnobilia da ufro dawvrilebiT misi aq
ganxilva jer ar moxdeba. maTematikurad racionalizebuli
"zusti" kvlevisaken mecnierebaTa Semobrunebis, saamiso
filosofiuri motivebisa da bekonis mosazrebaTa mimarT
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
181)jer
kidev
Svenkfeldi
miiCnevda
saeklesio
saidumloebaTa
wesebis
aRsrulebas
adiaforonad
(umniSvnelo, zedmet saqmed _ mTargmn.), maSin, rodesac
"General Baptists" da mennonitebi naTlobas da ziarebas,
mennonitebi amasTan erTad fexis ganbanvis wessac mtkiced
icavdnen. metad aSkara iyo ziarebis gamoklebiT,
yvela
saklesio saidumlos ugulvebelyofa, SeiZleba iTqvas, maTi
saeWvod miCnevac ki, rogorc amas predestinacianelebis
SemTxvevaSi hqonda adgili. ix. momdevno statia.
182)amasTan
dakavSirebiT,
baptisturi
denominaciebi,
gansakuTrebiT ki kvekerebi (Barclay, Apology for the true
Christian Divinity, 4. Aufl. London 1701 _ CemTvis xelmisawvdomi
ed. bernStainis gulisxmierebis wyalobiT), kalvinis im
gamonaTqvams (ix.: Inst. Christ. Theol. III, 2) imowmeben, sadac
marTlac sruliad udao miaxlovebas vpoulobT baptistur
moZRvrebasTan. aseve ufro adrindeli "RvTis sityvis"
gansxvavebuli mniSvnelobis garCeva, rogorc imisa, rac
uflis
mier
patriarqTa,
winaswarmetyvelTa
da
mociqulTaTvis iqna gamocxadebuli da "wminda werilis"
sityvas Soris, rogorc imisa, rac maT mier iqna Cawerili,
istoriuli kavSiris ararsebobis miuxedavad, Sinaganad mainc
exmianeboda baptistTa mosazrebas gamocxadebis arsis
Sesaxeb. zeSTagonebis meqanikuri moZRvreba da amis
monaTesave kalvinistebiseuli mkacri bibliokratia iseve
warmoadgenda XVI saukunis manZilze dawyebuli ganviTarebis
procesis
nayofs,
rogorc
baptistur
safuZvelze
aRmocenebuli kvekerTa "Sinagani Suqis" moZRvreba gaxda
sruliad
sapirispiro
mimarTulebiT
warmarTuli
ganviTarebis rezultati. mkveTri gamijvna aq, nawilobriv,
ganuwyveteli kamaTis Sedegi iyo.
183)es mkveTrad iqna xazgasmuli socinianelTa garkveuli
tendenciebis sawinaaRmdegod. "bunebrivma" gonebam RvTis
Sesaxeb sruliad araferi icis (Barclay a.a.O. p. 102). amiT
kvlav
Seicvala
is
adgili,
romelic
Cveulebriv
protestantizmSi
"lex
naturae"-sTvisaa
gankuTvnili.
principulad ukve SeuZlebeli xdeboda "general rules"
(sazogado wesebis) da moraluri kodeqsis arseboba, vinaidan
"mowodeba", romelic yvelas aqvs da nebismierisTvis
individualuria, RvTis mier sindisis meSveobiT iyo
235
gacxadebuli.
ara
"sikeTe"
_
"bunebrivi"
gonebis
ganmazogadebeli gagebiT _, aramed RvTis neba unda
aRvasruloT, rogorc es axali kavSiriT Cvens gulebSia
Cawerili da sindisSia gamoxatuli (Barclay p. 73 f., 76). es
_ RvTaebrivisa da qmnilebis urTierTdapirispirebidan
gamomdinare _ zneobriobis iracionaloba poulobs Tavis
gamoxatulebas kvekerTa eTikis fuZemdeblur debulebebSi:
"is, rasac adamiani Tavisi rwmenis sawinaaRmdegod akeTebs, es
rwmena mcdaric rom iyos, arasodes sasurveli ar iqneba
uflisTvis ... es qmedebebi sxva adamianebis mimarT Tundac
rom loialuri iyos" (what a man does contrary to his faith,
though his faith may be wrong, is no ways acceptable to God ...
though the thing might have been lawful to another ) (Barclay p.
487). misi praqtikaSi ganxorcieleba, bunebrivia, SeuZlebeli
iyo. mudmivmoqmedi, yvela qristianis mier aRiarebuli
moralis kanonebi ("moral and perpetual statutes acknowledged by
all Christians"), magaliTad, berklis Tanaxmad, tolerantobis
zRvarsac ki warmoadgenen. praqtikulad Tanamedroveni
kvekerTa eTikas, garkveuli gamonaklisebiT, reformirebuli
pietistebis eTikis monaTesaved aRiqvamdnen. "yvelaferi kargi
eklesiaSi kvekerobadaa miCneuli", araerTgzis aRniSnavs
Speneri. amdenad, mas lamis SeSurdes kvekerebis maT Sesaxeb
amgvari sazogado Sexedulebis gamo. (Cas. Theol. III, 6, 1, Dist.
2 N. 64 ). _ ukve Tundac sabrZolo ficze uaris Tqma
bibliis erTi citatis gamo naTlad miuTiTebs imaze, Tu
raoden umniSvnelod waiwia win wminda werilis sityvisagan
WeSmaritma gaTavisuflebam. zogierTi kvekeris mier mTeli
qristianuli
eTikis
gansaxierebad
miCneuli
frazis:
"moeqeciT sxvebs mxolod ise, rogorc gsurT, rom Tqvenc
iseve mogeqcnen", socialeTikuri mniSvneloba Cven aq ar
gvainteresebs.
184)am SesaZleblobis aRiarebis aucileblobas berkli imiT
asabuTebs, rom mis gareSe "ar iqneboda adgili, sadac
wmindanebi
Tavisufalni
iqnebodnen
eWvisa
da
sasowarkveTisagan, rac udidesi absurdia" (there should never
be a place known by the Saints wherein they might be free of
doubting and despair, which ... is most absurd). rogorc vxedavT,
236
237
238
239
literaturis
moSveliebac.
zombartma
da
brentanom
metismetad uiRblo formiT baqsteridan amoglijes swored
Cems mierve mkveTrad xazgasmuli "ebionituri" elementebi,
raTa misi moZRvrebis udaod (kapitalisturi TvalsazrisiT)
"CamorCeniloba" daepirispirebinaT CemTvis. arada saWioa: 1.
mTeli am literaturis marTlac safuZvliani codna,
imisaTvis, rom igi marTebulad iqnes gamoyenebuli, 2.ar unda
gamogveparos, rom swored imis dasabuTebas vlamob, Tu
rogor warmoSva am asketuri religiurobis suliskveTebam,
"antinomisturi"
moZRvrebis
miuxedavad,
ekonomikuri
racionalizmi, zustad iseve, rogorc es samonastro
meurneobebSi xdeboda, vinaidan is umTavress, asketizmiT
ganpirobebul racionalur impulsebs ajildovebda. mxolod
da mxolod amazea aq swored saubari da Cveni gamokvlevis
arsebiTi ideac xom zustad esaa.
199)asevea kalvinTanac, romelic burJuaziuli simdidris
moyvaruli namdvilad ar iyo (ix. misi mkveTri Tavdasxmebi
veneciasa da antverpenze _ Comm. in Jes. Opp. III 140 a, 308 a).
200)ix.: Saint`s everlasting rest, cap. X, XII; Sdr.: Bailey. Praxis
pietatis an Henry M. The worth of the soul (Writings of Pur. div., p.
319): (Those that are eager in pursuit of worldly wealth despise their
soul, not only because the soul is neglected and the body prefered
before it, but because it is employed in these pursuits: Psalm 127, 2)
"isini, vinc xarbad iswrafian amqveyniuri simdidrisaken,
ugulvebelyofen TavianT suls da ara marto imitom, rom
isini suls arad agdeben, xolo sxeuls ki upiratesobas
aniWeben, aramed imitomac, rom TavianT suls am miswrafebaSi
deben". (imave gverdze vpoulobT SeniSvnebs yovelgvari saxis
drois gaflangvis codvianobis Sesaxeb, gansakuTrebiT ki
recreations (garTobis) mizniT, rac mogvianebiT iqneba
citirebuli.) asevea anglo-holandiuri puritanizmis mTel
religiur literaturaSic. ix. mag., hoornbekis (a.a.O. 1. X c.
18 u. 18) filipikebi avaritia (siZunwis) winaaRmdeg. (am
avtorTan sxvaTa Soris, agreTve sentimentalur-pietisturi
zegavlenebic igrZnoba: ix. RvTisTvis saamuri tranquillitas
animi (sulieri simSvidisTvis) xotbis Sesxma amqveyniuri
"sollicitudo" (vnebaTaRelvis) sapirispirod. "mdidari kaci
iolad ver cxondeba", acxadebs, bibliis erT-erT pasaJze
240
dayrdnobiT,
beilic
(iqve,
gv.
182).
meTodisturi
katexizmoebic Segvagoneben, ar "vagrovoT saunje amqveyniur
cxovrebaSi". pietizmis SemTxvevaSi es TavisTavad cxadia.
arc kvekerebTan iyo saqme sxvagvarad. Sdr.: Barclay a.a.O.
p.517: "... amitomac erideT cTunebas, gasamdidreblad
gamoiyenoT Tqveni mowodeba" (... and therefore beware of such
temptation as to use their callings and engine to be richer).
201)vinaidan ara mxolod simdidre, aramed qonebis
dagrovebisken dauokebeli ltolvac (an is, rac amad
miiCneoda)
analogiurad
mkacrad
iyo
dagmobili.
niderlandebSi,
dasmul
SekiTxvaze
1574
wlis
samxreTholandiuri sinodis mier pasuxad gacxadebuli iqna:
"lombardielebi",
ar
unda
yofiliyvnen
ziarebaze
daSvebulni, miuxedavad imisa, rom maTi saqmianoba kanoniT
nebadarTuli iyo; deventeris 1598 wlis provinciulma
sinodma
(stat.
24)
es
"lombardebis" moxeleebzec
gaavrcela, 1606 wlis gorixemis sinodma daakanona mkacri
da damamcirebeli pirobebi "mevaxSeTa" colebis ziarebaze
dasaSvebad da jer kidev 1644 da 1657 wlebSi ganixileboda,
SeiZleboda Tu ara lombardielebis ziarebaze daSveba (es
saxeldobr, brentanos sapasuxod unda iTqvas, romelic
argumentaciisas Tavis kaTolike winaprebs iSveliebs _
miuxedavad imisa, rom mTel evropul-aziatur samyaroSi
saukuneebis manZilze ucxo warmomavlobis vaWrebi da
bankirebi arsebobdnen) da jer kidev gizbert foeti (Disp.
theol. IV Anst. 1667 de usuris S. 665) iTxovda "trapezitTa"
(lombardelebis, piemontelebis) ziarebisagan mokveTas. arc
hugenotTa sinodebSi iyo saqme sxvagvarad. am saxis
kapitalisturi fenebi sruliadac ar warmoadgendnen im
azrovnebisa da cxovrebis wesis tipiur matareblebs, razec
aq aris saubari. antikurobasa da Sua saukuneebTan
mimarTebaSic, isini arafers axals ar warmoadgendnen.
202)dawvrilebiTaa ganxiluli "Saint`s everlasting rest" meaTe
TavSi: visac, uflis mier qonebis saxiT boZebul "savaneSi"
usasrulod
mosveneba
surs,
mas
RmerTi
amqveyniur
cxovrebaSic sjis. moxveWil qonebaze gamaZRari mosveneba
TiTqmis yovelTvis daqcevis sawindaria. _ Tuki yvelafers
movipovebdiT, risi mopovebac amqveynad SeiZleboda, nuTu es
iqneboda yvelaferi, risi mopovebis imedic gvqonda?
241
242
meurneobis
marTvis
saSualebidan
mTeli
cxovrebis
warmmarTvel principad aqcevda.
205)A.a. O. I S. 111
206)A. a. O. I S. 383 f.
207)Zvirfasi drois Sesaxeb amgvaradve msjeloba ix.: Barclay
a.a.O. p. 14.
208)Baxter a. a. O. S.79: "Keep up a high esteem of time and be
every day more careful that you lose none of your time, then you are
that you lose none of your gold and silver. And if vain recreation,
dressings, feastings, idle talk, unprofitable company, or sleep, be any
of them temptations to rob you of any your time, accordingly
heighten your watchfulness." (daafase dro da yoveldRiurad
imaze ufro izrune, rom ar dakargo dro, vidre imaze, rom
ar dagekargos oqro-vercxli. da Tuki Sen fuWi garToba,
morTuloba, qeifi, carieli layboba, usargeblo nacnoboba
an Zili gacTunebs da dros gaflangvinebs, maSin sakuTari
Tavis mimarT meti sifxizle gmarTebs). "Those that are
prodigal of their time despise their own souls" (Worth of the soul, W.
of Pur. Div. p. 315) (vinc dros flangavs _ is sulis xsnas
ugulvebelyofs) _ fiqrobs metiu henri. protestantuli
askeza aqac Zveli nacadi gziT midis. Cven miveCvieT, rom
Tanamedrove profesionalis specifikur maxasiaTebel niSnad
miviCnioT is, rom mas "dro ara aqvs" da kapitalisturi
ganviTarebis dones imiTi vsazRvravT, rogorc ukve goeTem
Tqva Tavis "mogzaurobis wlebSi", rom saaTebi yovel
TxuTmet wuTSi erTxel Camohkraven (aseve Tvlis zombartic
Tavis "kapitalizmSi"). _ oRond ar unda dagvaviwydes, rom
pirveli adamiani, romelic (Sua saukuneebSi) danawevrebul
droSi cxovrobda, beri iyo da rom eklesiis zarebi pirvel
rigSi
drois
danawevrebis
miseul
moTxovnilebas
emsaxureboda.
209)Sdr. baqsteris msjeloba mowodebis Sesaxeb (Baxter a. a.
O. I p. 108 f.) kerZod Semdegi adgili: "Question: But may I not
cast off the world that I may only think of my salvation? -- Answer:
You may cast off all such excess of worldly cares or business as
unnecessarily hinder you in spiritual things. But you may not cast off
all bodily employment and mental labour in which you may serve the
common good. Every one as a member of Church or Commonwealth
243
must employ their parts to the utmost for the good of the Church and
the Commonwealth. To neglect this and say: I will pray and
meditate, is as if your servant should refuse your greatest work and
tye himself to some lesser easier part. And God hath commandeth
you some way or other to labour for your daily bread and not live as
drones of the sweat of others only." (kiTxva: gana me ufleba ara
maqvs ganverido qveynierebas da mxolod sulis xsnaze
vifiqro? pasuxi: Sen SegiZlia amqveyniur sazrunavsa da
saqmianobaSi ganerido yovelives, rac, rogorc usargeblo,
gabrkolebs sulier sferoSi. oRond Sen mTlianad uari ar
unda Tqva fizikur Sromasa da sulier saqmianobaze,
romelTa meSveobiTac Sen SegiZlia xeli Seuwyo sazogado
sikeTes. yvelam, vinc eklesias an saxelmwifos miekuTvneba,
Tavisi Zalisxmeva eklesiis an saxelmwifos sasikeTod unda
warmarTos. amis ugulvebelyofa da gamocxadeba: me viloceb
da meditacias mivecemi, imis tolfasi iqneboda, Tuki Seni
msaxuri uars getyoda SenTvis yvelaze aucilebel saqmeze
da Seasrulebda sxvas, gacilebiT naklebad mniSvnelovans.
RvTis mier nabrZanebi gaqvs, rom iSromo ama Tu im wesiT,
raTa moipovo puri Seni arsobisa da muqTaxorasaviT ar
icxovro sxvaTa oflis xarjze.) aqvea moxmobili adamisadmi
uflis brZaneba: "ofliTa SeniTa" ... da mociqul pavles
miTiTeba: "vinc ar muSaobs, man arc unda Wamos". kvekerebis
Sesaxeb imTaviTve cnobilia, rom maT yvelaze SeZlebulTa
wreebSic ki vaJebs xelobis Seswavlas aiZulebdnen (eTikuri
da ara utilitaristuli mosazrebebiT, rogorc amas
alberti gvirCevs).
210)aqaa is punqtebi, sadac xdeba pietizmis gadaxra, misi
emocionaluri xasiaTis gamo. SpenerisTvis (ix.: Theologische
Bedenken III p. 445), miuxedavad imisa, rom igi savsebiT
luTeriseuli gagebiT amtkicebs, rom profesiuli saqmianoba
RvTis samsaxurs warmoadgens, mainc calsaxad naTelia (da
esec luTeriseulia), rom profesiuli saqmianobis foriaqi
RmerTs gvaSorebs, _ es puritanizmis sapirispiro metad
niSandoblivi antiTezaa.
211)A. a. O. p. 242: "It is they that are lazy in their callings that can
find no time for holy duties." (swored isini, vinc zarmacoben
TavianT profesiul mowodebaSi, ver pouloben dros
wmidaTawminda
movaleobebisaTvis).
aqedan
momdinareobs
244
245
246
247
248
249
250
xelTqmnilis
yovelgvari
gandideba
RvTis
didebis
damakninebeli da amdenad dasagmobia, aSkarad gamovlinda im
eWvebsa da ZalisxmevaSi, rac arcTu mTlad "demokratiulad"
ganwyobilma Spenerma, mravalricxovani Tavdasxmebisagan
titulebis, rogorc gamoyenebis SenarCunebas
moaxmara. sabolood, igi Tavs imiT imSvidebs, rom TviT
bibliaSi pretori festusi mociqulis mier wodebulia
rogorc . _ sakiTxis politikuri mxare aq
kavSirSi ar aris.
228)"The inconstant man is a stranger in his own house" (adamiani,
myari saqmianobis gareSe, ucxoa sakuTar saxlSi) ambobs T.
adamsic (Works of the Pur. Div. p. 77).
229)amis Sesaxeb kerZod ix. jorj foqsis gamonaTqvamebi
(The Friends`s Library; Ed. W&Th. Evans Philadelphia 1837 ff.)
230)sabolood, cxadia, ar SeiZleba religiuri eTikis am
Taviseburebis
WeSmariti
ekonomikuri
urTierTobebis
arekvlad miCneva. profesiuli specializacia Sua saukuneebis
italiaSi, bunebrivia, ufro Sors iyo wasuli, vidre imave
periodis inglisSi.
231)vinaidan, rogorc es xSiradaa aRniSnuli puritanul
literaturaSi, RvTis mier arsad araa nabrZanebi, rom
adamians moyvasi sakuTar Tavze metad uyvardes, aramed
mxolod rogorc sakuTari Tavi. amrigad, adamians sakuTari
Tavis siyvarulis movaleobac aqvs. vinc vTqvaT, icis, rom
is Tavis qonebas ufro mizanSewonilad anu RvTisTvis meti
pativis misagebad iyenebs, vidre es mis moyvass xelewifeba,
moyvasisadmi siyvarulis gamo ar aris valdebuli, mas
sakuTari qonebidan rame uwilados.
232)am Tvalsazriss Speneric uaxlovdeba. oRond maSin,
roca saubaria vaWris profesiidan (zneobrivi gagebiT metad
saxifaTo) gadasvlaze Teologiis sferoSi, is ukiduresad
frTxil da umal uaryofiT damokidebulebas amJRavnebs (III
gv. 435, 443, I gv. 524). sxvaTa Soris SevniSnavT, rom
swored am SekiTxvaze (profesiis gamocvlis nebadarTulobis
Sesaxeb) araerTgzis gameorebuli pasuxebi Speneris mier
udaod SerCeviT gakeTebul SefasebebSi TvalnaTliv aCvenebs,
Tu
raoden
didi
praqtikuli
mniSvneloba
hqonda
yoveldRiur cxovrebaSi korinTelTa mimarT pirveli
werilis (1. kor. 7) sxvadasxvagvarad ganmartebas.
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
maTTvis,
visi
kauzalobis
moyvare
sindisi
ekonomikuri
(anu
"materialisturi",
rogorc
amas
samwuxarod jerac amboben) analizis gareSe simSvides ver
hpovebs, SevniSnavT, rom me religiuri ideebis Camoyalibebis
bedze
ekonomikuri
ganviTarebis
zegavlena
metad
mniSvnelovnad mimaCnia da mogvianebiT imis ganxilvas vapireb,
Tu
rogori
formiT
warimarTa
orive
maTganis
urTierTSeguebisa da urTierTobebis procesebi. oRond saqme
isaa, rom am religiuri ideebis Sinaarsis ubralod
xelaRebiT "ekonomikaze" dayvana SeuZlebelia; isini Tavis
mxriv warmoadgenen _ da amas versad ver gaveqceviT _
"erovnuli xasiaTis" umZlavres plastikur elementebs da
Tavis
TavSive
atareben
sakuTar
kanonierebasa
da
mamoZravebel Zalas. xolo luTeranobasa da kalvinizms
Soris
arsebuli
umniSvnelovanesi
gansxvavebebi,
umeteswilad,
politikiTaa
ganpirobebuli,
ramdenadac
saerTod arareligiur momentebs amaSi Carevis saSualeba
mieca.
278)amas gulisxmobs ed. bernStaini, rodesac Tavis, zemoT
ukve moxseniebul statiaSi (681-e da 625-e gv-ze) ambobs:
"askeza burJuaziuli siqvelea". pirvelad mis SeniSvnebSi
gakeTda am umniSvnelovanes urTierTmimarTebebze saerTod
miTiTeba. oRond es urTierTmimarTebebi gacilebiT ufro
metis momcvelia, vidre is varaudobs. vinaidan gadamwyveti
iyo ara ubralod kapitalis dagroveba, aramed mTeli
profesionaluri saqmianobis racionalizeba. _ amerikul
koloniebSi dapirispireba samxreTis mdgomareobasa da
puritanul CrdiloeTs Soris, sadac "asketuri momWirneobis
iZulebis" Sedegad dasabandeblad gamiznuli kapitali mudam
arsebobda, ukve doilis mier iqna sakmaod naTlad
warmoCenili.
279)Doyle, The English in America. Vol. II ch. -- axal-inglisSi
koloniis
daarsebidan
erTi
Taobis
Semdeg
rkinis
mompovebel-gadamamuSavebeli
sazogadoebebis
(1643),
bazrisaTvis maudis warmoebis (1659) arseboba (da sxvaTa
Soris
xelosnobis
ayvavebac),
wminda
ekonomikuri
TvalsazrisiT, anaqronizmebia da umwvaves winaaRmdegobaSi
modis, rogorc samxreTis mdgomareobasTan, ise ara
kalvinistur, aramed sindisis sruli Tavisuflebis momxre
rod ailendTan, sadac, SesaniSnavi navsadguris arsebobis
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280