Professional Documents
Culture Documents
რ 4. არ.1 ებ 6.
L ზ 3. დ I, ზა. თ ი 2 ე
C65
CCე.
უს
/6
65
==
=
%
8
იიი,
ვლვდელეონაჯონი
სერაფიმე როუზი
თბილისი 3.
2002 #
„აბსურდისაგან გათავისუფლების გზა ერთადერთია - ჭეშმარიტება“.
მღვდელმონაზონი სერაფიმე როუზი
საქართველოს საპატრიარქო
1
ინდეტერმინირებული - დეტერმინიზმი (ლათ.) - განსაზღვრა, დადგენა; ინდეტერმინიზმი - ფილოსოფიური კონცეფცია, რომელიც უარყოფს
საყოველთაო კანონზომიერებას და მოვლენათა მიზეზ-შედეგობრივ კავშირს,
სახელით. რომელსაც იგი უარყოფს. მაშინ კი აღმოვაჩენთ, რომ აბსურდიზმი, თავისი ნების
საწინააღმდეგოდ, ადასტურებს - მოდი, თავიდანვე ვთქვათ - ქრისტიანულ რწმენა და ჭეშ-
მარიტებას.
მეორე სიძნელე, რომელსაც ჩვენ ვაწყდებით, კვლევასთან მიდგომას ეხება. არ არის საკმა-
რისი - თუკი მართლა გვსურს აბსურდიზმის გაგება - უარვყოთ იგი მისი მცდარობისა და
საკუთარ თავთან წინააღმდეგობრიობის გამო. ცხადია, არც ერთი საღად მოაზროვნე ადამი-
ანი არ დაიწყებს აბსურდიზმის პრეტენზიების განხილვას ჭეშმარიტებაზე. რომელი მხრი-
დანაც არ უნდა მივუდგეთ საკითხს, აბსურდისტული ფილოსოფია საკუთარ თავს უპირის-
პირდება. იმისათვის, რომ რაღაცის უაზრობა ვაღიაროთ, ის მაინც უნდა გვჯეროდეს, რომ
ჩვენს მიერ წარმოთქმული თვითონ ეს ფრაზა ნამდვილად არის ახრიანი - აქედან ცხადია,
რომ არ შეიძლება აბსურდიზმი სერიოზულად აღვიქვათ, როგორც ფილოსოფია. შემდგომ-
ში დავინახავთ, რომ აბსურდიზმი არის არა ინტელექტის ნაყოფი, არამედ ნებისყოფის
პროდუქტი.
მოკლედ, ყველაფერი საეჭვო ხდება. საოცარ რწმენას ვხედავთ წმ. მამებთან და ყველა
ჭეშმარიტ მორწმუნესთან, როდესაც ყველაფერი - აზრიცა და ცხოვრებაც - ღმერთთან
მიმართებაში აღიქმება, როდესაც ყველაფრის დასაბამად და დასასრულად იგი ჩანს, როდე-
საც ყველაფერი მიიღება, როგორც მისი ნება. ეს რწმენა, ოდესღაც რომ აერთიანებდა სამყა-
როს, საზოგადოებასა და ადამიანს, დღეს გაქრა, ხოლო კითხვები, რომლებზეც ადამიანები
ადრე პასუხს ღმერთისგან ღებულობდნენ, უმრავლესობისთვის ახლა უკვე უპასუხოდ
რჩება.
ასეთი ატმოსფერო მაშინ ჩნდება, როდესაც „ღმერთის სიკვდილი“ ხელშესახები ხდება. ნი-
შანდობლივია, რომ ნიცშე იმავე აბზაცში, სადაც ამ შლეგისაგან პირველად ვიგებთ, რომ
„ღმერთი მოკვდა“, გადმოსცემს აბსურდისტული ხელოვნების მთელ მსოფლმხედველობას:
ჩვენ მოვკალით იგი (ღმერთი) – მე და შენ? ყველანი ღმერთის მკვლელები ვართ. მაგრამ
როგორ? განა შეგვიძლია ზღვის დალევა? საიდან მოვიტანეთ ჩვარი, რომლითაც ჰორიზონ-
ტი წავშალეთ? რა ჩავიდინეთ, როდესაც ეს დედამიწა მზეს მოვწყვიტეთ? საით მიფრინავს
იგი ახლა? ჩვენ საითღა მივფრინავთ? ყველა მზისაგან შორს? ყოველთვის ყირამალა? უკან,
გვერდით, წინ, ყველა მიმართულებით? საერთოდ, არსებობს კი მიმართულება ზევით და
ქვევით? იქნებ უსასრულო არაფერში დავეხეტებით? ან იქნებ სახეში სიცარიელე გვიყურ-
ებს? განა უფრო მეტად არ აცივდა? განა ღამე უფრო არ ბნელდება, უფრო და უფრო მეტი
უკუნი არ ისადგურებს?“
ასეთია აბსურდული პეიზაჟი - პეიზაჟი, სადაც არც ზედა შრე არსებობს და არც ქვედა, არც
სიმართლე და არც ტყუილი, არც უდანაშაულო და არც დამნაშავე, რადგანაც საზოგადოდ
აღიარებული ორიენტირები და კარგულია. სხვა, უფრო უშუალო და პირადული გამოხატ-
ულება აბსურდიზმის თეორიამ ივანე კარამაზოვის სასოწარკვეთილ შეძახილში ჰპოვა:
,,თუკი უკვდავება არ არსებობს, მაშინ ყველაფერი ნებადართულია“. ზოგიერთს ეს შეიძ-
ლება _ თავისუფლების ყივილად მოეჩვენოს, მაგრამ ყოველმა, ვინც ღრმად დაფიქრებულა
სიკვდილის რაობაზე, ანდა საკუთარი გამოცდილებით შეჯახებია გარდაუვალი აღსასრუ-
ლის რეალურ განცდას, იცის, რა არის ეს. აბსურდისტი, თუმცა უარყოფს უკვდავებას, იმას
მაინც აღიარებს, რომ ეს უმთავრეს საკითხს წარმოადგენს - ამას კი ჰუმანისტების უმრავ-
ლესობა ვერ მიხვდა, რადგანაც გაუთავებლივ თავს არიდებდნენ ამ კითხვას. მაგრამ ამ საკ-
ითხის მიმართ გულგრილი მხოლოდ მაშინ შეიძლება იყო, თუ არა გაქვს არავითარი სიყვა-
რული ჭეშმარიტებისა ანდა თუკი ეს სიყვარული ცრუ და წარმავალი საგნებითაა დაჩრდი-
ლული: როდესაც ადამიანები ჭეშმარიტების ნაცვლად ტკბობას, ბიზნესს, კულტურას, ამ-
სოფლიურ მეცნიერებებს ანდა რაიმე მსგავს საგნებს სცემენ თაყვანს. კაცის ცხოვრების
აზრი კი სინამდვილეში იმაზეა დამოკიდებული, სწორია თუ არასწორი სწავლება ადამი-
ანის უკვდავების შესახებ.
აბსურდისტს მიაჩნია, რომ ეს სწავლება მცდარია. ესაა ერთ-ერთი მიზეზი. თუ რატომ არის
მისი სამყარო ესოდენ უცნაური: მასში არ არსებობს იმედი, სიკვდილი მისი უმაღლესი
ღვთაებაა. აბსურდიზმის აპოლოგეტები. ჰუმანისტური სტოიციზმის აპოლოგეტების მსგა-
ვსად, ამ შეხედულებაში ხედავენ „სიმამაცეს“ - „სიმამაცეს“ იმ ადამიანებისა, რომლებსაც
სურთ იცხოვრონ საუკუნო ცხოვრების „ნუგეშის“ გარეშე. ისინი ზემოდან უყურებენ მათ,
ვისაც მიწაზე თავისი საქციელის გასამართლებლად ზეციური ჯილდო სჭირდება; ფიქრო-
ბენ, რომ არ არის აუცილებელი სამოთხე და ჯოჯოხეთი იმისათვის, რომ მიწაზე „ცხოვ-
რების კეთილი წესი“ აირჩიო. მათი ეს საბუთები სარწმუნოდ მიაჩნია ბევრ ისეთ ადამი-
ანსაც კი, ვინც თავის თავს ქრისტიანს უწოდებს და, ამის მიუხედავად, მზად არის უარყოს
წარმოდგენა საუკუნო ცხოვრების შესახებ „ეგზისტენციალური“ თეორიის სასარგებლოდ,
რომლის მიმდევრებსაც მხოლოდ და მხოლოდ აწმყო სწამთ.
ამგვარი საბუთები ყველაზე უარესი თავის მოტყუებაა, ესაა კიდევ ერთი ნიღაბი, რომლი-
თაც ადამიანები სიკვდილის სახეს ფარავენ. დოსტოევსკი სავსებით მართალი იყო, როდე-
საც ადამიანის უკვდავებას მთავარ ადგილს უთმობდა თავის პირად ქრისტიანულ მსოფ-
ლმხედველობაში. თუ კაცი ბოლოს და ბოლოს არარად უნდა იქცეს, მაშინ აბსოლუტურად
სულერთია, როგორ ატარებს ამ ცხოვრებას, რამეთუ არც ერთ მის საქციელს საბოლოო ჯამ-
ში არავითარი მნიშვნელობა არა აქვს, და ყოველგვარი მსჯელობა იმაზე, რომ „ცხოვრება
ასი პროცენტით უნდა გამოიყენო“, ფუჭია და უსარგებლო. სრულიად უეჭველია, რომ „თუ
უკვდავება არ არსებობს, მაშინ ეს სოფელი აბსურდულია და ყველაფერი ნებადართულია“,
და საერთოდ არაფრის გაკეთება არ ღირს. სიკვდილის მტვერი აჭკნობს ყოველ სიხარულს
და აშრობს ყოველ ცრემლს, რამეთუ ისინი არავისთვის საჭირონი არ არიან. ასეთი სამყარო,
მართლაც, უმჯობესი იქნებოდა არც კი არსებულიყო. ამსოფლად არაფერს - არც სიყვარ-
ულს, არც სიმართლეს, არც სიწმინდეს - სულ მცირე ღირებულება ან სულ მცირე მნიშვნე-
ლობაც კი არ გააჩნია. თუკი ადამიანი სიკვდილის შემდეგაც არ აგრძელებს ცხოვრებას. იმ-
ან, ვინც აპირებს „ცხოვრების კეთილი წესი“ აირჩიოს - იმ ცხოვრებისა, რომელიც მისი სიკ-
ვდილისთანავე დასრულდება, უბრალოდ, არ იცის, რას ამბობს: მისი სიტყვები არის კარი-
კატურა ქრისტიანულ სიმართლეზე, რომელიც მარადიულ ცხოვრებაში განხორციელდება.
ადამიანის ნამოქმედარს მხოლოდ იმ შემთხვევაში აქვს აზრი, თუ იგი უკვდავია, რადგან
მაშინ მისი ყოველი საქციელი სიკეთის ან ბოროტების თესლი ხდება - ეს თესლი ამ ცხოვრ-
ებაში იყრება, მაგრამ მოსავლის აღება უ კვე მომავალ ცხოვრებაშია შესაძლებელი. მეორე
მხრივ, ისინი, ვისაც ჰგონია, რომ სათნოება ამ ცხოვრებაში იწყება და მთავრდება, პრაქტი
კულად არაფრით განსხვავდებიან მათგან, ვინც ფიქრობს, რომ სათნოება საერთოდ არ არ-
სებობს. მათ ერთმანეთისგან სულ ერთი ნაბიჯი ჰყოფს, ამასთან, როგორც თვალნათლივ
მოწმობს ჩვენი საუკუნის ისტორია, ესაა ლოგიკური ნაბიჯი, რომელსაც ადამიანები ძალიან
იოლად დგამენ.
3
კოლაბორაციონალიზმი (ლათ.) - ეს სიტყვა თანამშრომლობას ნიშნავს; მოგვიანებით მიიღო მოღალატური თანამშრომლობის გაგება.
მასთან თავად მის გამო მიდიოდნენ, რადგანაც პოზიტიური გაგებით ბოროტება არ არ-
სებობს - მას ირჩევენ იმიტომ. რომ სიკეთის საფარველშია გახვეული. აქამდე ჩვენ აღვ-
წერდით აბსურდის ფილოსოფიის ნეგატიურ მხარეს და ქაოსურ, ორიენტირებდაკარგულ
სამყაროს, რომელშიც დღეს ადამიანები ცხოვრობენ; მაგრამ ახლა პოზიტიური მხარეც გან-
ვიხილოთ და ვნახოთ, რა სწამთ აბსურდისტებს და რისი იმედი აქვთ.
ერთი რამ ნათელია - აბსურდისტები სრულიადაც არ არიან ბედნიერები იმით, რომ სამ-
ყარო აბსურდულია: ეს კი სჯერათ, მაგრამ ამასთან შეგუება უჭირთ; მათი ხელოვნება და
ფილოსოფია აბსურდულობაზე გადაბიჯების მცდელობაა. როგორც ოდესღაც იონესკომ
თქვა (ალბათ ყველა აბსურდისტის სახელით), „აბსურდულობასთან ბრძოლა ნიშნავს იმის
მტკიცებას, რომ შესაძლებელია არააბსურდულის დაშვება“. საკუთარ თავს იგი მუდმივად
გამოსავლის მაძიებელთა შორის ხედავს. ამრიგად, ჩვენ მოლოდინის ატმოსფეროს ვუბრუ-
ნდებით, რომელიც, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ხელოვნების ზოგიერთ ნიმუშში იგრძნობა.
ეს ასახავს თანამედროვე სიტუაციას. როდესაც სასოწარკვეთილ და მარტოსულ ადამიანებს
მაინც აქვთ რაღაც განუსაზღვრელის, გამოუცნობის იმედი, რასაც შეუძლია ცხოვრებას აზ-
რი და მიზანი დაუბრუნოს... ადამიანს არ ძალუძს უიმედოდ ცხოვრება, თუნდაც სრული-
ად სასოწარკვეთილი იყოს, თუნდაც ყველა მისი იმედი ფუჭი აღმოჩნდეს.
მაგრამ ყოველივე ეს იმას ნიშნავს, რომ სიცარიელე, აბსურდისტული სამყაროს აშკარა ცენ-
ტრი, სნეულების ჭეშმარიტი არსი კი არა, მხოლოდ მისი ყველაზე მკვეთრი სიმპტომია.
აბსურდიზმის ნამდვილი მოლოდინი, რომელიც უხილავად ყოველთვის არსებობს აბსურ-
დისტულ ხელოვნებაში - ეს არის გოდო, რაღაც იდუმალი ცნება, რომლის ამოხსნაც
ცხოვრებას თავის აზრს დაუბრუნებს.
აი, სადამდე მივყავართ აბსურდიზმსა და ჩვენი დროის ყველა ფუჭ ექსპერიმენტს. აბსურ-
დიზმი ის სტადიაა, როდესაც თანამედროვე პრომეთესებურ ძალისხმევასთან ერთად
ჩნდება კითხვები და ბუნდოვანი წინათგრძნობა სატანური ქაოსისა, რომელსაც დასასრუ-
ლი მოსდევს. თუმცა კი აბსურდისტები ნაკლებად მიმნდობნი და უფრო დაშინებულნი არ-
იან, ვიდრე ჰუმანისტები, მაინც მათ მსგავსად იზიარებენ რწმენას, რომ თანამედროვე გზა
სწორი გზაა და, მიუხედავად იმისა, რომ გარკვეული ეჭვები აწუხებთ, იგივე იმედი ასაზ-
რდოებთ, რაც ჰუმანისტებს - იმედი არა ღმერთისა და მისი მეუფებისა, არამედ კაცის ხე-
ლით შექმნილი ბაბილონის გოდოლისა.
სწორედ საკუთარი „მე“-ს რელიგიაზე, მიუთითებს აბსურდიზმის გზაც. რა თქმა უნდა, იგი
ყოველთვის აშკარად არ ისახავს ამ მიზნებს, მაგრამ აბსურდიზმის შინაარსი სწორედ ეს
გახლავთ. აბსურდული ხელოვნება ადამიანს თავისი „მე“-ს ტუსაღად წარმოადგენს, რომე-
ლსაც არ ძალუძს მოყვასთან რაიმე ურთიერთობა, გარდა ქვეადამიანურისა. ამ ხელოვნებ-
აში არსად ჩანს სიყვარული, იქ მხოლოდ სიძულვილი, ძალადობა, ძრწოლა და მოწყინებაა,
რადგანაც ადამიანმა, რომელიც ღმერთს განუდგა, ამით საკუთარი ადამიანურობა მოიკვე-
თა, მოიკვეთა ხატი ღმრთისა ადამიანში. და თუკი ასეთი „ქვეადამიანი“ მაინც მოელის რა-
იმე გამოცხადებას, რომელმაც წერტილი უნდა დაუსვას აბსურდს, ეს სრულიადაც არ არის
ქრისტიანობისათვის ცნობილი გამოცხადება: ერთადერთი, რაშიც ყველა აბსურდისტი
თანხმდება, არის სრული უარყოფა სამყაროს იმ ახსნისა, რომელსაც ქრისტიანობა გვთა-
ვაზობს. გამოცხადება, რომლის მიღებაც აბსურდისტს შეუძლია, ისე, რომ კვლავაც აბსუ-
რდისტად დარჩეს, უთუოდ „ახალი“ უნდა იყოს. ბეკეტის პიესის ერთ-ერთი პერსონაჟი
ამბობს: „მინდა ვიცოდე, რას გვთავაზობს იგი: მაშინ ან მივიღებ მას, ან არა“. ქრისტიანის
ცხოვრებაში ყველაფერი ქრისტეს უკვაშირდება. ძველი „მე“ თავისი „მე მინდათი“ უნდა
შეიცვალოს ახლით, რომელიც ქრისტესაკენ, მისი ნების შესრულებისაკენ იქნება მიქცეუ-
ლი. გოდოს სულიერ სამყაროში კი ყველა სწორედ თავთავისი ძველი „მე“-ს გარშემო ბრუ-
ნავს და თვით ახალი „ღმერთიც“ იძულებულია სულიერი ვაჭრის სახით წარმოუდგეს, რო-
მლის საქონელიც შეიძლება მიიღონ ან უარყონ. დღეს ადამიანები უცდიან „გოდოს“ ანუ ან-
ტიქრისტეს, რომლისგანც მოელიან, რომ იგი შეძლებს გააძღოს მათი გონება, აზრი და სიხა-
რული დაუბრუნოს საკუთარი თავის თაყვანისცემას; იმედი აქვთ, რომ ის გააუქმებს ღმერ-
თის მიერ დაწესებულ აკრძალვებს და საბოლოოდ გაამართლებს კაცს. ნიცშეს ზეადამიანიც
ასევე აბსურდია: ესაა თანამედროვე ადამიანი, რომლის დანაშაულის გრძნობაც უგუნური
ენთუზიაზმით ითრგუნება, ენთუზიაზმს კი წარმოშობს ცრუ „მიწიერი“ მისტიკა და ამა
სოფლის თაყვანისცემა.
მაინც, სადა აქვს ამ ყველაფერს დასასრული? ნიცშე და ჩვენი დროის ოპტიმისტები ფიქ-
რობენ, რომ ახალი ერის განთიადი დგება, რომ „იწყება უფრო დიადი ისტორია, ვიდრე
აქამდე იყო“. კომუნისტური დოქტრინა ამას ადასტურებს, მაგრამ მსოფლიოს კომუნის-
ტური გარდაქმნა საბოლოოდ სხვა არაფერი აღმოჩნდება, თუ არა სისტემატიზებული აბ-
სურდი თანამედროვე მანქანისა, რომელსაც არავითარი დანიშნულება არ გააჩნია. დოს-
ტოევსკი, იცოდა რა ჭეშმარიტი ღმერთი, უფრო რეალისტი იყო. კირილოვი, ეს მეორე ზა-
რატუშტრა-მანიაკი, იძულებულია თავი მოიკლას იმის დასამტკიცებლად, რომ თვითონ
არის ღმერთი; ივანე კარამაზოვი, რომელსაც იგივე იდეები ტანჯავდა, გიჟდება - ისევე,
როგორც თვითონ ნიცშე: შჩიგალევმა („ეშმაკნი“), მსოფლიოს პირველი „სრულყოფილი
მოწყობის“ გამომგონებელმა, აღმოაჩინა, რომ საზოგადოების ცხრა მეათედი აბსოლუტურ
მონობაში უნდა იყოს, რათა ერთი მეათედი აბსოლუტური თავისუფლებით დატკბეს. ეს
სწორედ ის გეგმაა, ნაცისტებმა და კომუნისტებმა რომ განახორციელეს. სიგიჟე, თვითმ-
კვლელობა, მკვლელობა, მონობა და ნგრევა - ასეთია იმ ამპარტავნული ფილოსოფიის
შედეგი, რომელიც „ღმერთის სიკვდილსა“ და ზეადამიანის მოსვლას ქადაგებს; და ეს
აბსურდისტული ხელოვნების ყველაზე მყვირალა თემებია.
იონესკო და მასთან ერთად მრავალი სხვა დარწმუნებულია, რომ რაღაც ახალი, გაა-
ზრებული რეალობისაკენ მიმავალი გზის პოვნა მხოლოდ შემდეგნაირად არის შესა-
ძლებელი: ღრმად იქნეს გამოკვლეული აბსურდული სიტუაცია, რომელშიც დღეს
ადამიანი აღმოჩნდა და ის ახალი შესაძლებლობებიც, ამ სიტუაციამ რომ წარმოაჩი-
ნა, ისე რომ გვერდი ავუაროთ აბსურდსაც და ნიჰილიზმსაც. ასეთია აბსურდიზმისა და
ჰუმანიზმის იმედი და იგი გახდება კომუნიზმის იმედიც, როდესაც მას იმედგაცრუების
პერიოდი დაეწყება. ეს ამაო იმედია, მაგრამ სწორედ ამიტომ შესაძლოა გამართლდეს
კიდეც, რამეთუ სატანა ღმერთის კარიკატურაა. ღმრთივდადგინებული წესრიგი და ღმე-
რთის მიერ მოცემული საზრისი შერყეულია და ადამიანებს აღარა აქვთ სრული საზრი-
სიანობის იმედი, რომელიც მხოლოდ ღმერთს შეუძლია მიანიჭოს კაცის ცხოვრებას; ამი-
ტომ საპირისპირო წესრიგი, რომელსაც სატანა შემოიღებს, შეიძლება ერთობ მიმზიდველა-
დაც გამოიყურებოდეს. შემთხვევითი ხომ არ არის, რომ ჩვენს დროში სერიოზული ქრი-
სტიანები, რომლებსაც არც ქარაფშუტული ოპტიმიზმი აკმაყოფილებთ და არც ქარაფშუ-
ტული პესიმიზმი, კვლავ დიდ ყურადღებას უთმობენ სწავლებას, რომელიც განათლებისა
და პროგრესის ფილოსოფიის გავლენით საუკუნეების მანძილზე სრულიად მივიწყებული
იყო, ყოველ შემთხვევაში, დასავლეთ ევროპაში მაინც (იხ. ჯოზეფ პაიპერი, „დასასრულის
ჟამი“, ჰაინრიხ შლისელი, „მთავრობანი და ხელმწიფებანი ახალ აღთქმაში“ და, პირველ
ყოვლისა, კარდინალი ნიუმენი). ესაა სწავლება ანტიქრისტეზე - უცნაურ ფიგურაზე, დას-
ასრულის ჟამს რომ გამოჩნდება, რომელიც საყოველთაოდ აღიარებულია როგორც აღმო-
სავლეთის, ისე დასავლეთის ეკლესიების მიერ. ანტიქრისტე იქნება ჰუმანისტური ყაიდის
მბრძანებელი, რომლის ზეობის დროს შეიქმნება შთაბეჭდილება, რომ ყოველივე რადი-
კალურად შეიცვალა: სიბნელე სინათლეა, ბოროტება - სიკეთე, ქაოსი - წესრიგი, თვით ან-
ტიქრისტე კი - აბსურდის ფილოსოფიის მთავარი გმირი და ადამიანი-ღმერთის სრული
განხორციელება: იგი მხოლოდ საკუთარ თავს სცემს თაყვანს და საკუთარ თავსავე გამოაც-
ხადებს ღმერთად. თუმცა ადგილის უქონლობის გამო აქ ერთსღა ვიტყვით: ასეთი ფილო-
სოფია არსებობს, ხოლო ანტიქრისტე და აბსურდის ფილოსოფიის სატანური უწესრიგობა
რაღაც საიდუმლო კავშირშია ერთმანეთთან.
რატომ არა სწამთ ადამიანებს ჯოჯოხეთი? იმიტომ რომ მათ არც სამოთხე სწამთ, ანუ
დაკარგეს ცხოველი ღმერთის რწმენა; იმიტომ, რომ ღმერთის მიერ შექმნილი სამყარო
აბსურდად მიაჩნიათ და ისურვებდნენ, რომ იგი საერთოდ არც კი არსებობდეს. ბერი
ზოსიმე „ძმებ კარამაზოვებში“ ასეთი ადამიანების შესახებ ამბობს: ,,ოჰ, არიან ჯოჯოხ-
ეთში ამპარტავნებითა და მრისხანებით შეპყრობილი სულები... მათ თვითონვე დაიწყევ-
ლეს თავი, რამეთუ დაწყევლეს ღმერთი და საკუთარი ცხოვრება... ასეთებს არ ძალუძთ
სიძულვილის გარეშე ჭვრეტდნენ ცხოველ ღმერთს და მოითხოვენ, რომ იგი საერთოდ არ
არსებობდეს, რათა ღმერთმა მოსპოს საკუთარი თავიც და ყველაფერი, რაც თვითონ შექმნა.
და ამ თავიანთი მრისხანების ცეცხლში ტანჯვა მოუწევთ საუკუნოდ, მოუწევთ სწყუროდ-
ეთ სიკვდილი და არყოფნა. მაგრამ სიკვდილი არ ეღირსებათ...“
მაგრამ თუკი აბსურდისტი მთლიანად პასუხიმგებელია იმისათვის, რომ ვერ ხედავს სამ-
ყაროს ისეთს, როგორიც იგი არის, და არც კი სურს დაინახოს, რა სიტუაციაა სინამდვი-
ლეში, მით უფრო მეტად აგებს პასუხს ქრისტიანი, თუ არ უჩვენებს გარშემომყოფებს
გააზრებული ცხოვრების - ქრისტესმიერი ცხოვრების მაგალითს. ქრისტიანების აზრებსა
და სიტყვებში დაშვებული კომპრომისები, მათი დაუდევარი ქცევა გზხას უხსნის აბსურ-
დის, სატანის, ანტიქრისტეს ძალებს. აბსურდის თანამედროვე ეპოქა სამართლიანი შურის-
გებაა იმ ქრისტიანთა მიმართ, ვინც ვერ შეძლო ქრისტიანად დარჩენა.
თუმცა ეს სიხარულის მიზეზი უნდა იყოს და არა მწუხარებისა, რადგან ქრისტიანები თავ-
იანთ სასოებას ამ სოფელსა და მის სამეფოებზე კი არ ამყარებენ, - ეს აბსურდის მწვერვალი
იქნებოდა, - მათი სასოება არის ღმრთის სასუფეველი, რომელიც არა ამა სოფლისაგანია.