VARLIIN YAPISI

(De Rerum Natura)

Bu kitap Sayn smet Zeki Eybolu'nun izniyle baslmtr.
Yayna hazrlayan : Egemen Berkz
Dizgi : Yeni Gn Haber Ajans Basn ve Yaynclk A..
Bask : ada Matbaaclk Yaynclk Ltd. ti.
Mart 2001

LUCRETIUS CARUS
VARLIIN YAPISI
(De Rerum Natura)
Latinceden eviren:
smet Zeki Eybolu
NSZ
Bat kltrnn gelimesinde byk yararllklar, emekleri bulunan, gnmzn dnce l
ir gr, keskin bir anlay gcyle iki bin yl nce k tutan "De Rerum Natura" yazarn
ldiklerimiz pek azdr. Elde bulunan eksik bilgilere baklrsa Titus Lucretius Carus .. 9
8-55 yllar arasnda yaam, yazlarn bitiremeden ldrm, kendi eliyle canna kym
ir sre sonra Cicero sona erdirmi, derleyip dzenlemitir. Bunlarn doruluunu kestirecek
rumda deiliz, elimizde bunlarn dnda ll bilgiler verecek belge de yoktur.
Onu anlamak, getirdii grn, davrann derinliine inip zn kavramak, yaad yllar
nlarn bir bir gz nnde bulundurmaya deil; ancak ann dncelerini, felsefe-kltr
titii ortamn deer rglerini bilmeye baldr.
Lucretius ortaya yeni bir gr, yeni bir dnce dzeni koyduu sansnda deildir. De Rer
birok yerinde, retmeni olan Epikuros'un (341-270) ardndan gittiini, onun grlerini
rini Latin diline aktarmaya altn syler.
Te sequor, o Graiae gentis decus, inque tuis nunc
Ficta pedum pono pressis vestigia signis,
Non ita certandi cupidus quam propter amorem
Quod te imitari aveo... (III, dize 3-6)
Bunun arkasndan byle bir aktarma iini yapmann bile ne denli g olduunu belirtmek iin
...Quid enim contendat hirundo
Cycnis? Aut quidnam tremulis facere artubus haedi
Consimile in cursu possint ac fortis equi vis?
demekten kendini alamaz.
Lucretius'un bu filozofa alakgnlllne karn, kuru, duruluktan, dirilikten uzak bir
ak anlalmas ok yanl. Nitekim Platon da bize kalan o pek ll, derin rlar aan o
nos'tan Max Scheler'e dein btn Bat dncesine kaynak olan yaptlarnda, kendini gizler
a Sokrates'i konuturur, dndrr. Gerek dnrn Sokrates olduunu, kendisinin bu syl
yetindiini aklar. Bunlar bizim iin, byk dnrlerin, bal bulunduklar retmenler
saygy, sevgiyi gsteren, filozofun olgunluuna en ok yakan zdeyileridir.
te Lucretius iin de durum byledir; Sokrates'in karsnda Platon neyse, Epikuros'un yan
da Lucretius odur. Sokrates ile Platon adat, sylemi glmlerdi, De Rerum Natura y
r ey sylemeye, aradaki yzyllar engeldir; Lucretius'u Epikuros'a, yalnzca temelini bil
gide bulan, evren anlaynn derinliinde duyan sevgi balamtr.
De Rerum Natura'nn ierdii konular, sorunlar olduu gibi, el srlmeden alnm, aktarlm
an dncelerini dzenler, sorularnn karlklarn aratrrken ilkin kendinden ncekile
larn varlk anlaylarn, grlerini belli ller iinde, belirli bir adan eletirmi
Yeni bir grn, varlk anlaynn ortaya konmasnda ncelikle savaa girimek, onlarn t
en geirmek, dnce rglerini skmek felsefenin "titanlar sava" adn almasn salayan
Evet, felsefe yapmak biraz da titanca bir savaa girimektir. Yalnz, byle yiitlii gze
nlarn kllarn iyi kullanmas, sava renimlerinde baarl snavlar vermesi de gene b
esidir. Yoksa "titanlar sava" yle oldum olas pala sallamak deildir. Burada, evirisind
birok eksikliin bulunacan sylemekten kanamayacamz De Rerum Natura'nn dnr-y
utlu, bu etin savaa katlrken klcn Epikuros'un bilei tana vurmu yiit bir batr
Lucretius'un byle bir ie girimesi geliigzel bir davrann sonucu deildir; yaad
anlaynn, Roma'nn iinde bulunduu tarih-kltr tutumunun rndr; ykmlarn, sknt
sklardr.
Nam neque nos agere hoc, patriai tempore iniquo,
Possumus aequo animo; neque Memmi clara propago
Talibus in rebus communi desse saluti. (I, 42-43)
derken yurdunun iinde alkaland kargaalklarn, grltlerin sessizlie kavumasn, d
kvrantlar iindedir..
.. I. yzylda Roma kendi tarihinin en atk, en ekimeli alarndan birini yayordu
dzene, yaama sevincine kavumak, parti patrtlarndan syrlmak; bir yandan da yaylmak,
u'da bulunan uluslar boyunduruk altna alarak dtan gelecek korkular ortadan kaldrmak
lar vard. Bunlarn ardsra Greklerin baskn gelen kltr karsnda ortaya kan birtak
duu bilimci gerekeler, dncede kimlie ulama didinmeleri.
alarn szgecinden geerek Roma toplumunda yeniden ele alnan yeni llerle deerlendiri
sorunlar, skender'in Asya savalarndan sonra Doudan gelen in, Hint, ran, Msr, Mezop
Anadolu dinlerinin, uygarlklarnn verilerinden etkilenmi; Grek felsefesinin, Trakya
kaynakl inanlarn karmyla, bir dnce "chaos"u biimine girmiti. Eskiden kalan yerl
grenekler de bunlara katlnca Roma'da gerekd konulara eilmeler, kurtuluu gerekst
ta arayanlar artm; sarsntlar, ykntlar hzlanmt. Artk Roma kendini bulma, gerei
u. ster dnce, ister ynetim ilerinde olsun Roma'nn bir akla, bir durulua kavuma
rdu. Bu gereklilii an aydnlar, yneticileri kendi anlay llerine gre deerlendir
ollarla varmak istiyorlard.
Bir aydn, bir ynetici, bir eitimci ne gibi koullar, kurallar altnda bulunursa bulunsu
n, ann, ulusunun, iinde yaad toplumun boyasn almaktan, deerlerini yaamaktan ke
u onun tarihe izilmi, belirtilmi alnyazsdr. Byk balar alarnn deer rglerin
ler; dzen, yap deitirmek yalnzca zamann iidir. Byk yaratclarn bu konudaki baar
eni deer rglerinin atlmasn salayan grleri, anlaylar ortaya koymak, gnnn s
Onlarn alarnda anlalamaylar, zamanlarnn deerlerini amalar yzndendir.
Lucretius'un yaad ada; bir yana atmak, yerlerine yenilerini getirmek istedii deerle
a'ya dardan geldiini bildiimiz, gerekd inanlara, yolsuz kazanlara dayanan dzensi
.. I. yzyln Roma'snda toplumsal durum yrekler acsdr, yn yn ktlkler yapl
tsaklar unun bunun gnl elendirmesi iin diri diri aslanlara yedirilir, paralatlrd.
Atina-Troya savalarnda sava kazansn diye kzn tanrlara adayan, yrei szlamadan ke
ann inanlar Romann da benimsedii samalklard. Szn ksas, Roma, komusuyla, gemi
inanlarn, gerekd din geleneklerinin iinde yuvarlanyordu. Btn bu samalklar, yol
ar en salam snaklarn gene tanrlarn kapsnda buluyordu. Tarihin ak iinde durum
iyordu. Btn sorunlar, konular, kuruntulara balanan inanlarla aklanrd. Gerek dnce
alannda Roma bir danklk, bir ykm iinde alkalanyordu. Bunlarn Lucretius'un gzn
rek nedenlerini arayp bulmak, Romay bir idzene, igvene kavuturmak iin ne denli der
n dndn De Rerum Natura'dan reniyoruz:
Anmsa Aulis'te Diana Tapna'nda kannn
Dkldn o susuz kzcazn, savalarn,
Soylu Yunan komutanlarnn iekleriyle sslenmi,
phianassa'nn; lm kaplam genliini kzn,
Grmesin diye toyunlar gizlemi geceden ba,
Grnce boalm gzyalar, tutulmu dili
Kzcazn korkudan, bklm dizleri,
Kapanm yere. Ne iine yaram bu yoksulun
"Kzn tanrlara adayan ilk kral"
Denmise babasna. Yakalam onu kimileri
Gtrmler sunaa, kutlu trenler bitsin
Diye deil, mutlu bir stnlk salasn
Diye tanrlar Yunan donanmasna, grkl
Hymene birlikleri bir adak iin
Byle iren iler retmi insanlara
Bu samalklar, bu boinanlar,
Bylesini yapar ancak din ktln.
(I/86-102).
Bu geleneklerin, bu lgnlklarn; varln yapsn, gizemlerini, evrenin zn, oluu, k
erek dzenini derinden kavramak, aratrmak isteyen filozof bir ba iin; kiinin de, iin
d toplumun da anlalp aklanmas yolunda pek byk anlamlar tayaca bir gerektir.
Evet, Lucretius'un, yaad an byle karmakark bir ortamda sallanan dnce dzenler
de kendi grne en uygun geleni semesi, gnn zlmeye yz tutmu kltr davranlarn
aramas bir gereklilikti. Bu yzden o da inceledii felsefe rlar arasnda en ie yara
ukippos ile Demokritos'un kurup Epikuros'un kendi anlay llerine gre gelitirdii el
e bulmutur. Bundan baka bir kar yol da yoktu onun iin...
Protagoras gr, bilgide gereklii, tek tek kiilerin durumuna, varlk yapsna, nesnel
eral biimine balam; kesinlikten, ilkeden, salam-sarslmaz dzenden, genel bilgi gee
sz etmeyi bir glnlk saymt. Bilmeyi durmadan, kiiden kiiye deien bir ak olara
ii kendi dnda bir l, bir gerek tanmayacak; toplumun kuruluu bir "yan yana gelme",
z de yalnzca "bir arada bulunma" olmaktan teye gemeyecekti.
Kukuyu, kesinlikten kamay, gerein olamazln ortaya atarak savunmay ama edinen te
u da bundan baka deildi. Platoncu anlay, gerei yaananda deil, dncede varolanda,
ir lkede aryor; ilkelerin, deimez llerin bizim evrende yalnzca grntlerinin bulun
sryordu. Oysa biz "idea"lar deil, duyularmzla tandmz bir varlk dzenini, bir di
.
Homeros, Hesiodos, Ksenophanes gibi eski ozanlarn yazlarnda ilenen konular da filozo
flarn grlerinden apayr, kurtarc bir grn deil, daha ok kuru tlerin, dinci du
de duruyor; felsefe lsnde derin, geni olmad gibi, geree de pek yanamyordu. Bt
ozanlar, filozoflar, dnrleri arasnda; yaanan plak gerei ileyen, toplumun sorun
zmlemek iin duyularla verilen, bilinen varlk tmne, evren dzenine eilen, onu arat
izliliklerini bilginin altnda didikleyen, aklayan, kiinin ivarln, ddzenin
alantlarn, doa olaylar alannda etkilenmelerini, bunlarn kiinin dnce gcnde do
anlatan, dmlerini zen bir keskin grl, gereki ba pek kmamt, Lucretius'a gr
gerek ulus ynetimcilii bakmndan, Lucretius'un yaad a byle yn yn atmala
atura'nn incelemesinden de anlalaca zere, Lucretius kendisine gelinceye dein btn g
dnrlerin retilerini, dncelerini, topluluklarn tarihlerini iyi biliyordu. Dncel
n, rgsne balamadan nce onlar tanm, anlamt. Bu durum karsnda Lucretius iin i
eken tek varlk dzeni doayd. Doay bir btnlk iinde tanyp kavradktan sonra gerek
ana inanyordu. Bunu yazlarnn ierdii konularn trnden, ortaya koyup zmeye alt
ulu biimlerinden anlyoruz. Bu yazlarnda ozanmz, dncede varolandan deil nmzde
birlikte yaayandan kalkyor; nce sorunu koyuyor, sonra zme yollarn aratryor.
Bu davran; eski dnrlerin yapt gibi, evrenin karsnda anlatmc, grnen olaylard
tutumu deil; nesnelerin zn, yapsn, onlar kuran, varlk rglerini ren nedenlerin
bilindikten, bulunduktan sonra doann konularn kavrama yoluna gidilmesini gerekli kly
rdu. Doa bir btn, deiik zlerden kurulmu srekli bir birleimdir. Bu birleimin sala
ten koullar, kurallar bulunmu, yaplm deildir, onlar bir gereklilik tm iinde kendil
ardr. Bizim gerek dediklerimiz, dndklerimizden ok yaadklarmz, duyularmzla doku
uyularmzn dnda bilebileceimiz bir gerek, bizi etkileyen bir varlk yoktur, olamaz d
Lucretius'un sorunlar, ele ald konular, sorduu sorular bir btn olarak bizim amz
ii, birok bakmdan zerine eildii, zmeye alt nesnelerdir. Eski dinlerin douun
ii dncesinin gemi yllarn urat varlk alanlarn yeni grlerin altnda,
sinlik isteyen, yneldiini en ince esine dein "bilinemez" olmaktan kurtarmaya, aydnlat
aya alan tkenmez abasdr. Bilgide, bilimde kesin sonuca vardrmadan "bir kyya atma"
Bunun en ak rnei 2500 yllk eler retisidir. Gelecek a dnrlerinin eler re
e almayacan imdiden kestiremeyiz. Bugn bile enin yapsn ilgilendiren birok soru v
aml yn yn konu bulunuyor.
Lucretius'un Sorunlar
1. Doa: inde bulunduumuz, duyularmzla varln, niceliklerini, niteliklerini belli s
a da olsa tandmz doa, saysz trde nesneden, deiik oluumlardan kurulmu bir Btn
ek bir yumak deildir. Onu kuran, yapsn salayan varlklar da byle tek tek "btnckler
balarna buyruk zler deil, ayr ayr birer birleim, birer rgdr.
Trl trl doalarn belli dzenler iinde biraraya gelmesinden doan evren de bir btnd
r. Evrenin yaps ierdii doalarn zdeidir, yalnzca byklk bakmndan btn doalar
r uzay kaplamtr. Doa, dolaysyla evren kendi bana, kendiliinden vardr, yaratlmam
i dnda bir elle dzene konmamtr. Sonsuz bir sre iinde kendini yapar, yeniler, onun
an varolmu diye dnlemez. O, ancak kendi ierdii yasalarna uygun olarak yaar, n so
Evreni yneten kurallar, koullar, ilkeler vardr, bunlar onun kendi yaps gereincedir.
Bu alabildiince uzayan, drt yanmz kaplayan, btn varlklar tayan doa pek kk, t
lmutur. Bu nesneler biim bakmndan da, tr bakmndan da, yap, rg, katlk, yumuakl
rlerinden ayrdr. Bunlar belli devinmelerle, zlerinden gelen direnler, kaynamalarla bi
rleerek nesneleri yapan, ortaya karan elerdir.
2. eler retisi: Leukippos-Demokritos'tan balayan, Epikuros'ta az da olsa, deien el
, bir btnlk iinde derli toplu olarak De Rerum Natura'da, zellikle drdnc kitapta eni
yuna ele alnp incelenir. teki be kitapta dolaysyla dokunulan eler yaznn ana konus
k zerinde durulan, btn zellikleriyle anlatlan bir sorun dzeni lsnde ilenen ele
e varln temel ilkeleridir. eler varlk kavram iine giren btn nesnelerin ilk kurucu
r gereince yer kaplayan, zdek soyundan, balangtan beri bitmeyen bir devinme sreci i
bulunan eler ne yaratlmtr, ne de yokolurlar. Aristoteles'in anlad anlamda elerin
iin bir ilk kmldatc, bir ilk yerinden oynatp depretici, devindirici z yoktur. eler
nmesinde bir erek, bir ama da yoktur. Onlar yalnzca kendiliinden (sponte sua) kmldarl
ar. Onlar yneten bir alnyazs sz konusu olmamaldr.
Varl kuran ilkenin (arche); Thales su, Anaximandros tz (apeiron), Anaximenes yel, He
rakleitos od (ate), Anaxagoras "nus", Empedokles toprakla birlikte yel, su, ate ol
duunu sylemi, saylarn drde karmt. Onlarn anlayna gre varlk'n trll b
douyordu. Empedokles birletirici g olarak sevgiyi (filia, storge), ayrc olarak da a
azl (neikos) ileri sryor. Sevgi ekmenin, anlamazlk ise itmenin karldr. "Nus"a
ir gtr, kaynamtr, ilkeldir, kendiliinden kmldayc, devinicidir, baka bir nesnen
irmez. Yaptn bilen, znn bilincine varm bir varlktr.
Gerek Herakleitos'un, gerek Empedokles'in grne gre; bunlar yiter, yeniden ortaya kar
nlar birletiren, evrim yoluyla gelimelerini salayan geliigzelliktir (casus). Bu drt
e bir yandan da diridir. Btn ilkeler (arche) nsz-sonsuzdur, ne yoktan varolmutur, ne
de yokolurlar.
De Rerum Natura'da byle bir e anlayn bulamayz. elerin ne says snrldr, ne de
ulmutur. Varlk'n tek ilkeden kurulmadnn en ak, en seik kant bir oktrlln
n bir nesnenin bile kendi lleri iinde ok deiik durumlar gstermesidir.
Nam cur tam variae res possent esse requiro,
Ex uno si sunt igni puroque creatae. (I, 645-646)
Bir nesnenin trel yapsnda ne bulunursa tmnde de (summa) ancak o bulunur. yleyse yaln
sudan, topraktan, yelden.. kurulan bir varlk'n tmnde onu yapan, yapsn douran ele
yer alamaz. Bu duruma gre:
Amplius hoc fieri nil est quod posse rearis
Talibus in causis, nedum variantia rerum
Tanta queat densis rarisque ex ignibus esse. (I, 653-655)
eler ancak biimleri, yap dzenleri, kurulular bakmndan trl trl olabilir, klk
Nesneleri kuran eler say bakmndan sonsuz, yap-biimi ynndense belli belirlidir. Onl
tkl, kancal, sivri, okgen, ya da yuvarlak, dzdr. Duyularmz zerinde yaptklar dei
tatl, souk, scak, yumuak, kat gibi duyumlar, biimlerinin, yaplarnn trl trl ol
lmektedir. Btn duyu verileri, alglamalar, bilginin domasn salayan duyumlar elerin
z zerine yapt deiik yollu dokunmalardan gelir. Alnan izlenimlerin trll, nicelik
arndan ayrl, sresi, elerin etkisine, biimine baldr.
elerin dnda nesneleri kuran, dzenleyen, ortaya karan yer kaplayc baka bir z yok
lerin kuruluunu salayan iki ana ilkeden biridir. elik katlnda, blnmez, direnci yk
rdir.
3. Boluk retisi: Nesneleri kuran ilkelerin ikincisi de boluktur. Boluk (inanis) eler
bamszca devinmesini, birlemesini, balamn, bir araya gelmesini, onlarn deiik l
ini, zlmesini, ayrlmasn salayan ikinci ana ilke, temel yetenektir. Bo uzayn (inani
ne eler devinebilir, ne de elerin zgr devinmesinden kurulan nesneler yaratlabilir.
Lucretius'un yazlarnda bol bol kulland "creare" sznden yoktan var etmek anlamnda bi
u karmak yanltr. "Creare" onun dilinde elerden kurulma, elerin birleimi, bala
r, biimler altnda ortaya kmadr.
"Creare"nin iki ana ilkesi de "corpora", "primordia", "primordia rerum", "princi
piis" gibi adlar alan elerdir.
eler (corpora) bo uzayda (spatium) btn yneltilere doru geliigzel devinirler, birle
enip dzenlenir, zlrler.
Boluk, biri nesnelerin iinde, biri dnda olmak zere iki trldr. Nesnelerin katl,
arasnda bulunan boluklarn (inanis) azlna okluuna baldr. elerin, iinde drt bi
leri bo uzay "spatium"dur. Bu bo uzay bir yandan da nesnelerin kaplad, yerletii uzay
Bir nesnenin kendi dyap llerine gre -eni, boyu, derinlii ynnden- oturduu, kaplad
r. Nesneler bu "spatium" iinde kapladklar "locus"ta arpmalara (ictus) gre devinir, ye
rleirler. "Ictus" ancak bir "necessitas"n gerekli sonucudur. Devinmeler de geliigzel
(casus) deil, gereklidir (necessum est).
Bir nesnenin baka bir nesne karsndaki arlk durumu ierdii boluk'un boyutlarna ba
yn ya da snger yumayla kurun yuvarlann arlk ayrm ilerinde bulunan boluklarn
Ergo quod magnumst aeque, leviusque videtur,
Nimirum plus esse sibi declarat inanis:
At contra gravius plus in se corporis esse
Dedicat, et multo vacui minus intus habere. (I, 365-368)
te nesneleri yapan, dzenleyen bu boluktur (inanis, vacuum). Boluk, e nesnelerin ana
esidir, bunlarn dnda yaratc bir varlk yoktur:
Nullam rem e nilo gigni divinitus unquam. (I, 151)
Duyularmzla algladmz, tandmz btn varlklarn rgsn kuran ilmikler boluk'l
4- zdeler retisi: De Rerum Natura'nn atsn kuran ana direklerden biri de zde (sim
iimiz nesnelerin st yzlerinden kan, onlar bir btnlk iinde, varlk lsnde yans
kklkleri yznden elde olmayan saysz grntdr. Dmzda bulunan varlklar bilmemi
snelerin elerden rlm pek incecik gmlekleridir. Bunlarn dokusunu yapan, ilmiklerini
r "olu"larnn ana ilkesidir. Ne elerin dnda bir zde dnmek, ne de zdesiz bir n
izdedir. zde, nesnenin en incecik, en gzle grlmez bir rgsdr. Say bakmndan bunla
sonsuzdur. Nesneler srekli olarak e verip aldklarndan dolay bitip tkenmezler.
Nesneleri pek kk lde, olduu gibi yanstan zdeler devinme bakmndan ok gl bir
rn hzn gzle lebilecek durumda deiliz. Onlar bir ou bir araya gelmeden gremeyiz.
ibi algnn ilk koullardr. Nitelikleri, nicelikleri doduklar nesnelerle e yapdadr.
an ayrlr bir ynleri, yanlar yoktur.
Nesneleri kuran elerle ok kk bir btnlk iinde olduu gibi yanstan, duyularmza d
birbirlerinin rnei olmad gerei De Rerum Natura okuyucularn bir ok yerde artab
en durmakszn saysz elerin kt, drt bir yana yayld, ok hzla devinmede bulun
iin de dorudur. Yalnzca zdeler de nesneler gibi elerden kurulmutur. Bize nesneleri
iren, onlar grmemizi, duymamz salayan zdeler birer e deildir, elerden rlm "
Burada, Lucretius'un grnde bir atallama var gibidir. Onun giderilmesi iin dncenin
z daha geniletmek, biraz daha konu zerinde derine dalmak gerekiyor. Byle yapnca karm
cak ilk sorular unlar oluyor:
Nesnelerden srekli olarak eler mi yaylyor, zdeler mi? elerin olabildiine yayld
anlarnda badndrc bir hzla devindiini sylerken, nesnelerden kan zdeler ne oluyo
rmyor mu? Byle bir karmada bizim duyularmza gelenlerin yapt uyarmlardan doan a
ri, ls ne olabilir? Bilginin lei nedir?
Bunlarn karln bulmak iin zdeleri nesnelerin btn yzeylerinden kan elerin ku
le geldiini sylemekle yetinmek, duyularmzn birbirine yardmc olduunu, gzn dokunma,
me, dokunmann tatmayla karlkl olarak onaylandn benimsemek gerekir. Lucretius'a gr
rn arasnda bir badama, birbirlerinin eksiini, yanln anlama, giderme yetenei vard
Res kavram: Trke "nesne", "yer kaplayan z", "zdek", "varlk" gibi deiik karlklarl
"res" szcnn De Rerum Natura'da pek kk bile olsa yer kaplayc, boluk'un kart bi
 dncede deil, gerekte de varolduunu anlamak gerekir.
Lucrettus'un can, tin dedii "anima", "animus" da birer "res"tir; yer kaplayan, eler
den kurulan, dalan, zlen, nesneciklere (corpuscula) blnen soydan, ta gibi, toprak g
irlemi bir varlktr. "Res"in karsnda ancak boluk bulunabilir. Tanrlar, yeller, deni
umlar birer "res"tir. Lucretius'un dilinde "res" olmayan varlk kavram iinde yer ala
maz, onun kuruntudan baka bir anlam yoktur. Bu geni yetisi dolaysyla "res", "varlk"n
r anlatm, bir belirleyici deyimidir. Gereklii olann ak kavramdr. "Res" en kk l
oyutlar olabilen, kendi yeteneklerine gre yeri (locus) bulunabilen bir varlktr. Onun
kart ancak "yokolan"dr. yleyse "res" zdektir, yer kaplayan zn geni kapsaml deyim
ularmza gelerek bizde uyarmlar douran ne varsa "res"tir. Lucretius'un yazlarnda "res"
n bu anlatlanlar dnda gerekd, gerekst bir anlam, bir belirleyici zellii yoktu
Lucretius'un iiri zerine
Bat dnrleri, bunlar arasnda zellikle felsefe tarihileri, De Rerum Natura'daki gibi
rin felsefe konularn, varlk sorunlarn Epikuros'tan aldn, kendiliinden bir nesne
bir dille ekinmeden syleyen Lucretius'un pek yeni, derin bir ozan olmadn ileri srme
n geri kalmamlar. Bu yarg Lucretius'un adn duymaktan teye geemeyen bir takm Trk ay
da olduu gibi benimsenmi, onun ad geince "pek byk bir ozan deil, Epikuros'a zenmi
ip gemelerine yol amtr. iiri kuru bir sz dizisi, ii bo kavramlarn yanyana gelmesi
pek s bir uyum olarak anlayanlar, varln derinliinde, doann bilinmeyen yrelerinde,
psnda neler olduunu bilemeyenler iin bu kksz yarg azdr bile.
Oysa gerek iir, Baty ucuzundan, birka eviriden tanyan, okumadan yazmaya kalkan, d
en yoksun, ilka yle dursun bizim Divan Edebiyatn bile okuyup anlayacak yeteneklerden
zak kimselerin sand gibi kuru sz dizisi deil, bir sorunu, varlk karsnda derinden g
tutumu, davran olan, kendinden nce gelenlerden soru soran, gelecektekilere karlk ve
iirdir. Felsefe iin "titanlar sava" derler, iir de "tanrlarla yaratma yar"dr. Ge
zan yaatan, yeryznn bucaklarnda benimseten sesinden ok ze inen gr, varlk'a a
uu yaratma ortamdr. Batnn yaratma alannda "byk" adn alan ozanlarn iinde ilka
ni, ozanlarn tanmayan, bilmeyen, onlarn diliyle syleemeyen bir tek kii yoktur.
iir bir yoksunluun dourduu tatl sesler yn deil, bolluun yaratt dzendir. Bunu
r demek istemiyoruz. Felsefe deildir, yalnz bombo bir ses de deildir.
O, kiinin evreninde yaayan, ozandan baka kimsenin grp anlatamad gereklerin, belli
ortaya konmas, dilin snrszlnda aklanmasdr. Doann sz lleri iinde, yaratma
a dorusu iir, ozann dilin baar yeteneklerini kendi yaratcl lsnde geniletmesi
ini aarak varlk' uzayn dar boyutlarndan teye armasdr.
iir usun da snrlarn aan; belli, sayl leklere balanan dnme gcn geride brak
yaylmadr. Onun, kiinin bir ynn allagelinen snrl btnlk dnda vermesi bu ye
dan filozofun dndn ozan yaar, ozann yaadn filozof derin derin dnr. Filozo
, ozansa yaayarak dzeni aan bir filozoftur. Bu, ozan yaar da filozof yaamaz m soyunda
bir soruyu gerekli klmaz. Anlam vermesini, deerlendirmesini bilen bir ba iin iirle f
elsefenin iledii z deil, ancak oya ayrdr; bu oya da yaratcnn tutumundan, kiiliin
n davran llerinden doan varlk' aklama, tantma ayrmdr.
Filozof dille en gzel, en ll dnen, en yerinde dzeni koyan, ozansa bu dille en iyi
en gzel syleyen bir yaratcdr.
Lucretius bu iki yetiyi znde birletiren, iirsiz felsefeye, felsefesiz iire inanmayan
bir filozof ozandr. Varlk', doay incelemekle kiiyi, kiiyi bilmekle doay, evreni ta
r ozan iin en doru yol onun tuttuu yoldur. Bu yzden, De Rerum Natura'da konular dner
dolar, kiinin davran, yaay snrlar iine girer. Goethe bile Faust'un bir yerinde
de birletirmekten, kiiden kalkarak doay tanmaya almaktan kendini alamaz. te byle
elen, akn bir cokunluk iinde:
Ist nicht der Kern der Natur Menschen im Herzen...
"doann ekirdei kiilerin yreinde deil midir" demesi bu yzdendir.
Lucretius yazlarnda evrenin snrlar iinde geen, kiiyle sk skya ilikisi bulunan
m, onlarn aralarndaki balantlar, kiiler zerindeki etkilerini derin derin aratrm
edenlerini de bulmutur. Evrene kiiden alm, kiinin iskntlarn, yrek korkularn
incelemitir.
Lucretius'u en ok ilgilendiren, kiinin varlk karsnda duyduu gelecek korkusudur. Bunu
 Rerum Natura'nn daha banda syler. Onun iledii, zerine eildii, sorunlarn zmeye
amzda, iimizde, bizimle yanyana, babaa yaayan, gerein btn balantlaryla evrilen
varolan kiidir, varln evreleyen sorunlarn basks altnda ezilen, kvranan, korkuda
iin mutlulua giden gizli yollar arayan kiidir. lme, yokolma, yerin altnda bilinmeyen
bir lkede aclar ekme korkusu iinde yanan, yaknan, kvranan kiidir.
lkan kiisi, kendisine verilen, buyrulan koullara dnmeden bal kalmas istenen, ya
sevinci diye benimsemesi beklenen bir varlkt. zemedii yn yn olaylar karsnda
nzca yazyd. Onun iin, yerine gre dnmek bile su saylabilirdi. Durum bugn de eskis
yr deildir. Yalnzca, amzn korkular uygarln yaratt yeteneklerin baka amalar
, daha geni bir yzeye yaylan korkulardr. Bunlar kiiyle balam, kiiyle srer gider;
bunlarn kendisini deil, ancak kaynan deitiriyor. Yoksa var olma sevinci lsnde
lma korkusu bulunacaktr.
Lucretius'un korkular da byle kaynaklar deien, z olduu gibi kalan korkulardr. Bunl
varlk sorunu diye bambaka ller iinde, bambaka bir adan ele almas onu biraz da va
xistantialisme) akmnn -belli bir alanda- ncs yapmtr denebilir.
De Rerum Natura'da konunun arl, eski bir dnce dzenine bal kalmann gereklilii y
lip alalmalar, birden batp yze kmalar oktur. Bir yerde iirin en cokun akna kapl
nin en derin, en ba atlatan arl iinde gzden uzaklar. iirin ar bast yerler
nlar, doayla olan, dnceden ayr kalm yaaylar, krlar, bayrlar, tanrlara, E
eleri, gezintileri, denizleri, dalar, srleri, kular, yldrmlar, gk grltlerini,
anlatan, felsefeden ok iire kapld yerlerdir. Buralarda yle pek derin aratrmalar yo
aha ok anlatmalarla yetinmeler, olaylarn aknca comalar vardr. te yandan iirin en y
ld yerlerse, felsefenin btn gcyle kendini gsterdii olduka g konulardr. Bunlar
a ilendiinde bile dnme gcn yoran, anlay yetisini arl altnda ezen, ypratan
irini yetersiz bulanlar daha ok bu yrelerde gezen, iiri yalnzca kolay syleyi diye anl
yanlardr.
Lucretius'da Homeros'un cokunluunu bulamayanlar, Homeros'da Lucretius'un derinliini
, dnce rgsn, dzenini buluyor mu, bilmiyoruz.
Ennius'un Lucretius'u ok etkilediini syleyenler, Lucretius'un Roma iirinin gnei sayd
r Vergilius'a (.. 70-19) neler verdiini dnmler mi?
Yeryznde byk olup da kendinden sonra gelenler zerinde etkisi bulunmayan, ne bir yarat
ba vardr, ne de dnc.
Lucretius'un iiri bugnn de iiridir. Yalnzca, dnce bakmndan allagelen iirin s
aan, dnceyle karan, kaynaan, bir rgnn ilmikleri gibi i ie geen bir iirdir. Du
k gerei ieren, ileyen bir iirin yaps atlrken kullanlan nesneler kolay kolay anla
d iin, Lucretius'un tadn karmak ilka bilgisinin, felsefesinin zn kavramaya ba
um Natura, zerinde uzun boylu durmay, dnmeyi, anlalmas iin daha birok bilgi edinm
tiren g bir iirdir. Gelenein dnda kalm, iiri yalnzca iir olarak anlayanlarn g
nliklerin iinde Lucretius'un eskimeyen, l l kalan bir yn, salam bir yaratc d
meli vardr. Bu temel salaml, dayankll; yaayan gerei ilemesinden, kiiyi kendi
bir btn olarak grmesinden, onu derlitoplu bir dzen, bir gelien, gelecee uzanan, evre
e alan, kendini yetenekleriyle ayakta tutan, yap bakmndan doayla birleen bir "kurulu
ye benimsemesinden almaktadr.
smet Zeki Eybolu

VARLIIN YAPISI
(De Rerum Natura)
I

BRNC BLM
Vens'e vg
Aeneaslar anas yce Vens, insanlarn da
Tanrlarn da sevgi kayna; yol gsterirsin
Denizde, gklerin altnda gemicilere, yaatrsn
Dirileri, bolluk verirsin yn yn
Verimli topraklara, seni grr doan gnn ,
Ey Tanra, sen gelirsin gider yeller, dalr bulutlar,
Seninle bezenir yaratc toprak, gzel ieklerle.
Sana glmser durgun denizlerin sular,
Iklarla dolar prl prl yaygn gkler.
Grnm gnlerin baharlk yz birden,
zlm bolluk getiren gney yelleri.
Uan kular anlatr ey Tanra
Geliini yrekten, yank yank, nceden.
Yaylm bol yaylmlarda srler,
Hzla akan rmaklardan geerler.
Senin gzelliine kaplm btn canllar,
Gsterdiin yollardan gidiyorlar canla bala.
Ardn ardn denizlerde, dalarda, alayan rmaklarda,
Kularn konduu yaprakl dallarda, geni ayrlarda,
izer btn gnllere gzelliklerini, sevgilerinin.
Sensiz btn varlklara soylarn srdrmenin
Tadn veren, evreni tek bana yneten.
Sensiz kamaz tanrsal aydnla varlklar,
Doamaz gnl eken tatl bir nesne sensiz.
arcam seni bu yazlm dizelerde
Yardma, ey bizim Memius; alrken anlatmaya
Varlklarn zn, tm alar iinde yce Tanra,
Sen istedin dzenlenmi nesneleri anlatmam,
imdi gel ey Tanra, gzellik ver szlerime
Sonsuzca. Kalksn artk korku salan boumalar,
Burada bir mutluluk, bar sala denizde, karada.
Sensin lmllere barla mutluluk veren.
Kaleler stnde vuruanlar da savalar tanrs
Mars'tr yneten. Senin kucana atar kendini
okluk, yaralannca sonsuz akn elinden.
Bklr boynu, der arkaya, dner sana gzleri,
Ey Tanra, balar cann dudaklarna.
Dinlenirken kollarnda sere serpe,
Tatl szckler dklsn azndan,
nl Romallar iin iste mutlu bar.
Veremeyiz kendimizi bu ie yrekten,
Grdke yurdumuzu skntlara batm,
Alamaz nl Memmius'un torunlar bile
Bu yardmdan kendilerini toplum uruna.
Gel ey Memmius, yaam aclarndan kurtulmu,
nceleyen, aratran bir gr, duyu ver,
Sana balanmann armaan olan
Bu yazdklarm klmesin gznde senin.
Sana gklerin de, tanrlarn da, nesnelerin de
Balayacam zlerine aklamaya.
Doa yaratm tm varlklar, dzenlemi, beslemi,
Datm toplanan nesneleri yeniden,
Dourgan varlklar, "yer kaplayan" denen,
Besleyici zleri tm nesnelerin,
lke dediimiz, onlardan tremi tanrlar da.
Tanrlar zleri gerei ayrlm bizden,
Uzaklam lmsz tanrlar,
Sonsuz bar iinde yaayanlar.
Onlara snrz zlnce, korkunca;
Kskanmadan, kzmadan, darlmadan
Yardm ederler bize ilerimizde.
Dinler zerine
Balanm eskiden beri kiilerin gzleri,
Korkun balarna vurulmu dinlerin
Yeryzne geldi geleli.
Gsterirler gk lkelerinden balarn
Titreten, korkun grnleriyle lmllere.
Bir lml Grek ilkin bunlara kar
evirmi yiite baklarn, grlemi.
Ne dev masallar, ne yldrmlar,
Ne rperten gk grltleri, krabilmi onun
Smsk kapanm evren kapsnn
Srgsn skp atma gcn.
Alm gtrm onu anlaynn stn gc
Evrenin yalml korkun evresinden teye,
Dolam uzayn engin boluunu bilinle,
Anlayla, getirmi oradan bize baarsn
Bilinenle bilinmeyen bilgilerin,
Serilmi yere tmden boinanlar.
Ezilmi ayaklarn altnda samalklar;
Bu baardr ykselten bizi gklere dein.
Korkum var yine bu konuda, sanr msn
retmek istediimin sana dinsizce bir reti
Olduunu, seni bir kt yola srklediimi.
nanr msn buna? Bu samalklardr douran
Birok dinsizce ktl, cana kymay hep.
Anmsa Aulis'te Diana Tapna'nda kannn
Dkldn o susuz kzcazn, savalarn,
Soylu Yunan komutanlarnn iekleriyle sslenmi
phianassa'nn; lm kaplam genliini kzn,
Grmesin diye toyunlar gizlemi geceden ba;
Grnce boalm gzyalar, tutulmu dili
Kzcazn korkudan, bklm dizleri,
Kapanm yere. Ne iine yaram bu yoksulun
"Kzn tanrlara adayan ilk kral"
Denmise babasna. Yakalam onu kimileri
Gtrmler sunaa, kutlu trenler bitsin
Diye deil, mutlu bir stnlk salasn
Diye tanrlar Yunan donanmasna, grkl
Hymene birlikleri bir adak iin
Byle iren iler retmi insanlara;
Bu samalklar, bu boinanlar,
Bylesini yapar ancak din ktln.
Kaar msn bir gn, bilmem anlattm
Bu korkun olaylar yznden, bizden,
Nice dlere kapldktan sonra dnmek
ster misin yeniden bu yaama,
Korkmaz msn yazgnn ardnca gitmeden?
nsanlar grseydi bittiini bir gn
Tm glklerin, dknlklerin, arar
Bulurdu yolunu kar koymann, kurtulmann,
Gzda vermesinden, samalndan bilicilerin.
Nedendir lmden sonra ac ekme korkusu,
Bounadr btn bu kar koymalar, bilinmiyor
Tinin z, bizimle mi, sonradan m, nce mi
Girmi gvdeye, dalr m lnce bizimle,
Gider mi grmeye bataklklarn, karanlklarn
Orcius'un, yoksa baka gvdelere mi geerler
Yazgyla? Ennius'un dedii gibi trklerde.
Getirmi lmsz yapraklarla ssl elengi,
Kii soyu, Helicon'un tepesinden, parlatm talya'y.
Ennius diyor lmsz trklerinde
Ne bizden bir nesne kalr, ne tinden,
Ne de Aceron'un cehennem lkelerinden.
Silik grntler stnedir onun bu szleri
lmsz Homeros'un balam alml grnnden
Dkm gzyalarn, nesnelerin znden am
Byle sz, gnein, ayn dnmesinden, olaylardan
Ne varsa dkm ortaya, trklerinde. Anlamak
in, bizim usumuz, btn yeryznde
Geen olaylar, cann, tinin yapsn,
Kuruluunu, dlerimizde salmz bozulmu
Gibi bize korku salan, titreten, kvrandran
Korkun nesnelerin gerekte ne olduunu
ncelemek gerek grdmz, duyduumuz,
Topran kucaklad l kemiklerini de,
Aratrmak gerekir bunlar da. Anlyorum gln,
Karanlk dzenlerini Greklerin, yeni szler
Bularak, Latin diliyle bunlar anlatmann,
Ak-seik bir iir iinde aklamann.
Bir yandan dilimizin yoksulluu, geni konular,
Erdem grkemi, yeni sorunlar, tatl yoldalk
Brakmyor beni sessiz geceleri bekleyim,
ekiyor beni katlanaym diye yorgunluklara,
Aydnlatmak iin varln iyzn.
Hangi k dm iine senin
Gidermek iin bu korkuyu, yreinin
Karanlklarn besleyen gl ykmaya?
Gn, gne deil bu besbelli,
Grmek gerek, aklamak gerek evreni dosdoru.
Yaratlamaz varolmayan bir nesne, yoktan,
Tanr gcyle, byledir bizim grmz,
Balam btn lmlleri kskvrak
Derin bir korku, yerde, gkte geen olaylarn
Grlmeyen, bilinmeyen tm nedenleri
Tanrlarn elindedir, buyruundadr diye.
Anlarsak yokluktan varlk yaratlamaz
Daha kolay bulunur aradmz sonu,
Biliriz olmadan tanrsal ettiler nasl
Varolur grdmz btn nesneler.
Yokluktan ksayd varlklar, tm trler
Doard nesnelerden, gerekmezdi tohumlar,
nsanlar kard denizden, uan pullu balklar
Doard karadan, gkten uzun koyun srleri,
Tm kk diriler, yrtc yaratklar dizi dizi.
Yerleirdi llerde yaratklar geliigzel,
Yaanacak yerlerde oldum olas.
Belli yemiler olmazd belli aalarda,
Deiirdi dzeni yaratklarn, tm nesnelerden
kayd tm nesneler. olmadndan belli dourgan,
Bilinmezdi kimsenin anas. Tohumundan trer nesne.
Byledir yaratklarn oluumu, ncedendir
lkelerin zleri, yaratlamaz nesneler nesnelerden,
Hepsi belli bir trden, ayr ayrdr zleri
Tm nesnelerin bakadr nedenleri.
Nedendir gllerin at, budayn olgunlat,
Nedendir bunlar yaz banda grmemiz,
Yemilerin belli bir evrede oluu neden,
Neden tm nesnelerin yaratld toprakta
Gzn balarn olumas, en gzel gnde
Aydnla kmas nedendir?
Yoktan varolsayd belli gnde
Tm nesneler, gelince birden a
Dirilik veren doann yaratklarn,
rnlerini ortaya koymasnn yntemi nedir?
Aalm sz biraz daha; gerekmezdi nesnelerin
Bymesinde zlerin birleme dnemini beklemesi,
Yokluktan yaratlma gerekse, birden delikanl
Olurdu ocuklar, gemeden ilk ergenlik a,
Bym aalar kard yerden, oysa bellidir
Durum, ardarda olur, nesnelerden oluan,
Belli bir zden doar tm nesneler, ayrca,
Byle srer trlerin zellii de, bilinen,
Bundandr nesnelerin gelitiini, srdn
Bilmemiz kendi zleri gereince, bamsz.
Olmaynca yllk yamurlar, vermezdi toprak
Mutluluk salayan rnleri bolundan, kalrd
Besinsiz dirilerin soyu, yaama gc
Olmazd. Szleri kuran yaz dizileri gibi
lkesiz varlk dnlemez, bize kalrsa.
Neden yaratmam doa insanlar yryerek
Gesinler diye denizleri, byk dalar da
Elleriyle savuracak, oynatacak gte, neden
Birka kuak boyu yaamaz bir kii, nedendir
Bir zden gelmeyii tm varlklarn?
Sylemek gerek yoktan varlk olmayacan,
Tm nesnelerin kendi znden geldiini,
Tatl esintilerle serpilip gelitiini.
Gryoruz stn geldiini ilenmi
Yerlerin ilenmemi topraklardan daha,
Elle verimli duruma getirildiini; topraktadr
lk nesnel zler, orada bulunmas gerekli.
Gryoruz ilenmi, ekilmi bakml yerde
Dolgun yemiler veren zlerin bulunduunu.
Emeksiz yetitii grlrd daha iyilerin
Kendince, yoktan varolsayd nesneler.
Bir bakma dorudur ilk varln yok etmeden
Nesneleri zlerine dntrd bir bir.
lml olsa btn blmleri varln
Yiter gider, varolmazd bir daha nesneler.
Ayrmak iin blmlerini, zmek iin
Dmleri gce dayanmak gerekmezdi varlklarn,
lmsz zlerden kurulmutur nesnelerin, dtan
Gelen, en ince boluklarna dein giren
Bir basnla dalrlar, yeniden birleirler,
Gizlemi yaratan varlk bunlar gzmzden.
Geen gnlerin, gremediimiz ileri yok etmek
in olsa, bsbtn yiter, yklr gider,
Kalmazd tm nesneler, gnderemezdi trlere,
Kuaklara yaatan n Vens, yetitirmez,
Beslemezdi bunlar becerikli toprak.
Nerede bulurdu denizler kaynak, nereden
kard sular uzaklardan gelen rmaklar,
Nereden alrd besini hava? Yokolurdu bitmeyen
Srede lml nesnelerden kurulu varlklar,
Gemiin bu gitmilii iinde yeniden onarmak
in evreni, sonsuz, lmsz zl nesnelerin
Bulunmas gerekir, bu yzden evrilemez yoklua
Varlk, zde nedenlerle bal birbirine
Btn nesneler sonsuz bir zde. Yoksa lm
Olurdu en ufak dokunular zdeklerin
Birbirine, kurulmasalar ilksiz, sonsuz elerden,
Dalr, kopar dokular birbirinden; oysa sonsuz
Bir zden dzenlenmitir bunlar, baldr
Trl dmlerle birbirine tm nesneler,
Sarsncaya dein dokularn baka gl
Bir etken, bir olu iinde kalrlar tmden.
Dnmez yoklua varolan bir nesne, ayrlr
Yer kaplayan ilkelerine tm varlklar,
Sonra dner, yine bu dalan nesnel ilkeler
Kendi aralarnda birleir. Btn varln
Anas yerin kucana Baba Aether'in gnderdii
Yamur yokolmu grnr bir sre, yaratr oysa
Prl prl rn, yeertir aa dallarn,
Byr aalar, eilir yemili dallar arca,
Soyumuz iin, teki soylar iin oluur
Bunlardan besinler, grrz illeri dolduran
ocuklarn ieklerce gelitiklerini, ormanda
Yapraklar arasnda ten yavru kular
Yaylmda yaylan, dinlenen koyunlarn yorgun
Gvdelerinde dolgun memelerinden szlen
Ak stleri ien, ot yiyemeyen, oynayan,
Srayan, elenen krpecik kuzular,
Yamurdan olumu tm bu grdklerimiz,
yokolmaz yokolmu grnen, yokolmaz.
Yeni bir nesne dourur yaratc varlk
Tkenenden, birinin lm tekinin doumudur.
Varln lkeleri, Boluk - eler
Gstereyim yoktan gelmediini varln:
yokolmaz artk bir kez varolan, gremeyiz
Nesnelerin ilkelerini, budur seni yanltan.
Anlataym sana gerek olduunu grnmeyenin de.
Birtakm olaylar sayacam: nce korkun
arplaryla denizi dven, kocaman gemileri
Deviren, bulutlar paralayan, datan yeller,
Yelevrintileri geni ovalarda dolaan,
Srkler devrilmi byk aalar, sprr
Tepelerini yksek dalarn, alt st eder
Ormanlar sanaklar, grnmeyen varlklardr
Grleyen, uuldayan, homurdanan korkun yeller,
Yerler toz duman, alkanan denizler, boanan sanaklar,
Uzaklara savrulan bulutlar, yeller yznden.
nce durgun grnr, sonra birden dalardan
nen yamurlarla beslenen, orman ykntlarn
Silen spren, btn aalar srkleyen,
Azgn rmaklar gibi taan esen yeller,
Ne kprler dayanr bu taknlara, ne yamurdan
Kabaran rmaklarn gcne direnecek ayak kalr,
te bunlar gibi ykar korkun gmbrtlerle
Yeller kocaman ynlar, nasl ykarsa
Byk sanaklar nne geleni. Ne karsa
Karsna yklenir, devirir srekli vurularla,
Sarsar taan bir rmak gibi srkler, sallar,
Gtrr, yokeder, atar iine evrintilerin,
Byledir azgn sanaklar, savuran kasrgalar.
Grnmeyen, yalnzca sezilen varlklardr
Tm esen yeller, yaptklar ilerle,
Yer kaplayan nesnel zleriyle grnen
Byk rmaklarla yarrlar. te byledir
Grnmeyen, sessiz, deiik trde korkular da,
Grmeyiz burnumuza geliini sezdiimiz kokuyu,
Duyularmza gelen sca, souu da,
Ne de iittiimiz sesi grebiliriz, oysa
Bunlar, tmden, yer kaplayan nesnel varlklar,
Bunlar olmasa almazd baka trl duyular,
Dokunma, dokunulma gc olmasa gvdemizin
Bilemezdik bunlarn bir tekini bile.
Sereriz giysileri dalgalarn krld kylara
Islanrlar, kururlar sonra gnete, oysa
Ne slakln yapsn grrz, ne de
Scakln etkileyen zn, besbelli
ok ufack elere blnm, ayrlm hepsi,
Bir yolu yoktur onlar grmenin gzle.
Yllar geer aradan, anr parmakta yzk,
Oyar bir oluktan damlayan su ta geen
Srenin aknda, incelir topraa srnen
Kaskat sapan demiri grnmeden evleklerde,
Byle ypranr kaldrmlar da yllar boyu
Gelip geenlerin ayaklar altnda...
Anm, kap tokmaklar biz grmeden, gizlice,
Sk sk tapnaklara gelenlerin sa elleriyle
Dokunmadan, ypranm grdmz nesneler, krlp
Dklm byle srtnmekle, dokunmakla, dalm.
Gizler bizden bu olaylar doa, gstermez,
Sonradan, ana varlk ayrr bu nesneleri blmlere,
Birletirir uyarnca, yaratr yeniden, dzenler,
Yetmez gzmzn gc bunlar grmeye.
Ne yaam gc tkenir, eksilir bu nesnelerin
Ne yalanma, kocalma sz konusudur onlarda,
Ne tuz tkenir, ne kayalar biter denizlerde,
Anlalmaz bu oluumlar ksa srede, doada
Birleemez nesneler, boluklar var arada, evrende,
Uygundur bunlarn bilinmesi, yanlmay dnme
Srekli bir aratrmada, varlk btn yolunda,
Kuku duymayasn aklamamzdan, grmzden.
Boluklar vardr nesnelerin iinde, el dememi,
Gzler grmemi bilesin, yoksa bir kmldama bile
Olamazd bu nesnel varlklarda, bu yzdendir
Tm nesnelerin devinmesi, birtakm iler grmesi,
Birbirinin yannda, devinmeden kalrd hepsi
Boluk olmasa, engellerdi birbirini nesneler,
Bir neden kalmazd devinmeye, yer deitirmeye,
Grrz denizleri, karalar, gklerin ykseliini,
Daha birok nesnenin trl durumlarda, biimlerde
Devindiini grrz aka, boluk olmasa
Devinme de olmazd nesnelerde, kendiliinden,
Kuaklar bile varolmazd, kalrd kaskat
Olduu yerde nesneler, kmldamadan.
Dnlse bile dolu nesnelerin varl
Kolay olmaz bunlar varlklarda grmek, anlamak
Kayalardan, oyuklardan, yarklardan szan sularn
Besin verir slakl dklen bol damlalarla
Diri varlklara kendiliinden, geliir bylece
Ormanlar gnden gne bolluk yaar ortala,
Kaynaklardan kan besleyici zler dalr
Btn dallara yaylr kkler araclyla.
Sesler kar dalgalardan, kap srglerinden
Evlerin, gcrtlar gelir, katlk verir
Kemiklere souk, olmasayd boluk olmazd
Bunlar da, grlmezdi karlkl dnme nesnelerde,
Bir olay domazd boluun olmay yznden.
Nedendir grdmz eit byklkte nesnelerin
Birbirinden ar geldiini? Yoksa eit olurdu
Bir yn yumayla kurunun arl e boyutlarda,
Basn eit olsayd btn nesnelerde. Ne denli
Dse de somut nesneler, yine boluklar vardr
lerinde, bundandr yeniklii byk olann,
Daha byktr ierdii boluklar, budur neden.
Daha ardr iinde daha kk boluk olan
Nesneler, budur anlatmak istediim kolayca,
Bundandr nesnelerde boluklar dememiz de,
Gerekten ayrmasn seni diye, bu konuda
rtmem gerekir bakalarnn dncelerini.
Onlar, pullu balklarn su dolar arkadan boluklarna
tilir ileri, yer deitirip diyorlar, buymu devinme,
Sularla arparak, yzmenin nedeni suda,
Byle deitirmi yerleri, dolu olmalarna karn,
Aralarnda, yanl olsa gerektir bu aklama,
Nasl ilerlerdi yzcler, nasl deitirirlerdi
Yerlerini bir kez, boluk olmasa sularn znde?
Geriye ekildike sular, boluk nedeniyle,
lerler ne doru balklar, ya kendiliinden
Devinir nesneler, ya da ilerinde boluk var
Benimsemek gerek bu gr, baka trl deil
Devinmenin aklan, balamas bile.
nce arpr, sonra ayrlr iki nesne
Birbirinden, soluk dolar gereince aralarna,
Alan bolua, ok hzl devindiinden dolay
Akar gibidir yel, doldurur ortal batan baa
Birden, ite bu yzdendir hzla doldurmas
Havann boalan bir yeri, alan boluu da.
Sylemek yanltr bu konuda, nesnelerin
Birbirinden ayrlmas, btn teki olaylar
Younlamas, katlamas yzndendir havann,
Oysa yanltr bu dnce, gerekte byle deil
Boluun oluu, yine o soluktur boalan yeri
Dolduran, oysa yanltr havann byle
Katlatn ne srmek, bir boluun
Bulunmadn sylemek. Nesnelerin birlemesi,
ekilmesi, alp kavumas dnlse bile
Devinmede kanlmazdr nesnelerin ilerinde
Bir boluun bulunmas, devinmeyi salamas.
Gstermem gerek sana bu konuda birok kant,
Bunlarla kazanrm gvenini senin,
Yeter anlayabilmen iin gerei,
u birka izgi bile sana bolca:
Dabanda birini kovalayan kpekler,
Bulurlar koklayarak yapraklar arasnda
Burunlaryla en kesin izleri amadan, sen de
Grrsn tekilerden ayr btn nesnelerin
inde sakl, grnmeyen ileri, burada,
Kavrarsn onlarn zn, bulursun gerei.
Yavalarsa alman, bkarsn konudan, o gn
Bunu sererim gzlerinin nne yeniden Memmius:
Yudum yudum imek iin yaklayorum kaynaklara,
Bu bilgilerden zenginleecek benim dilim,
Korkuyorum yallm yznden bozulacak
Diye bu derli toplu dzen. zlmesin srgs
Yaadmz kapnn, duyacaksn tm iirlerimde
Gsterilen kantlarn okluunu bu konuda,
Dnelim bir daha eski szmze, burada:
ki kayna vardr tm varln, nesnelerin,
Biri boluk, teki kurucu e, ilke denen,
Bunlarn iinde geliir, devinir varlk, yeter
Saduyu anlamak iin nesnelerin olu ilkelerini,
Hepsinin kurucu, btnleyen zlerini.
Bilinmeyen olaylarn kavranmasnda, bulamayz
Daha salam bir ilke anlmz iin.
Olmasayd boluk denen uzay, bir yer bulamazd
Nesneler, olanak kalmazd gidip gelmeye,
Sevinmeye, biraz nce akladmz gibi
Sana bu konuda, nc bir ilkenin
Sylenemez bulunduu varlk iin,
Yalnz boluk, bir de somut nesneler var,
Baka bir varlk olsayd, gerekirdi onun da
Ya daha byk, ya daha kk olmas, grlr
Yumuak ya da kat bir dokunma sonunda
Yer kaplayan nesnelerin tm dzeninde
Bir gelimenin srp gittii boyuna,
Dokunma olmadan nesnenin bir blmnde
Ne bir deime gerekleir, ne dnme,
Bu yzden, bu doldurulmam yere gerekir
Boluk adn vermemiz dnce dizgemizde.
Hangi nedenle olursa olsun varln baka
Varlklara kar ya etkileyen, ya da
Etkilenen bir zellii vardr, kesin, olamaz
Somut varlk olmadan etkileme, etkilenme.
Olmadan boluk, bamsz devinme olmaz uzay,
Bundandr bolukla eler dnda bir ilkenin
Bulunmad nesnel varlk dzeninde. Gvenilmez
Salt dnmekle duyulara gelmeyen varla.
Tm nesneler bu iki badak ilkeden kar,
Yoktur bunlarn dnda bir olay, bir kural,
Gremeyiz yok edici, ayrc baka bir ilke,
Bu yzdendir tan arl, suda akclk.
Somut nesnelerde sakldr dokunma gc,
Boluk dediimiz ilkede deil. Tutsaklk,
Bamszlk, yoksulluk, varsllk, varolan,
yokolan, bir de btn deimeler olamaz
Nesnelerin kurucu eleri olmadan, byledir
Altmz, doru dediimiz tm olaylar.
Zaman kendince bir varlk deildir gerekte.
Nesnelerden gelir duyumlarmz, unutmalarmz,
Gelir, arpar duyularmz ne varsa, sonradan
Kavranamaz duyularla zaman, nesnelerin oluumu,
Davran trleri anlalmadan, olamaz sre,
Sava gerekli klm Troyallar iin baklrsa
Sylentilere karlan Melena'nn kurtarlmas,
Gerekten bunlar olmasayd, bilinemezdi
nsan soyunca bu olay bize gre, getirilemez
Geen gnler bir daha geri, bir kez olmu
Bitmi olaylar, ne olaylarn getii sylenen
Yerler, ne geen gnler dner bir daha geri.
lk yer kaplayc z bulunmazsa nesnelerde
Ne yer olur, ne btn olaylarn getii uzay,
Ne gzel Helena'nn sevgi atei, gnn birinde
Tututururdu Frigyal Aleksander'in gnln,
Ne dillerde sylenen, yrekler dorayan
Savalar olurdu, ne kaleler yaklr, yklr,
Ne tahta atla Grekler girerdi gece Troya'ya,
Anlarsn btn bunlardan, geen olaylardan
Kendiliinden domadn elerin oluumu gibi.
Boluun bile sz edilmez bu konuda, birok
Olayn ortaya knda etkindir kurucu eler,
Onlar kapsayan uzay. Nesnelerin kurucu zleri
Somuttur, bunlar birleir kendi aralarnda
Badar nesnel ilkeler denen kurucu eler.
ok dayankldr, skdr bu kurucu eler,
lkzler dediimiz, giremez ilerine baka
Bir nesne dtan, blnmezler, bal birbirine,
Gtr inanmak buna gerekten, hangi nesnelerde
zne girilmez elerin bulunduuna, gtr.
Yldrm der, girer evlerin atlarna, gkten,
Bir grlt kopar, bir ses, akkor oluu gibi
Demirin ocakta, kzgn buularla dolar uzay,
Dalr kayalar, yldrm scaklndan, erir
Altn, akar madenlerin z buzlar gibi.
ler scaklk gme, yree dein souk.
Duyarz sca, souu sa elle tutunca yukardan
ine su dklen kab, ok grlm evrende
zne girilemeyen nesnelerin varl, bundandr
Nesnelerin zyle uramam, dinle birka dizeyle
Neler anlatacam sana; sonsuzca kalan vardr,
Gerek bu, somut varlklar, dayankl, bunlardr
Kurucu zler, onlardr evrende tm olularn
Nedeni. eler, iinde nesnelerin devindii bo uzay
Varln iki kurucu esidir, gerekten.
Bilindii gibi bsbtn deiiktir evren,
Bozulmadan, dalmadan tm kurucu elerin
Kendiliinden sakland, kald bir yerdir.
Uzayn yayld boluk denen alanda
Bulunmaz bir nesne, nesnelerin olduu
Yerde de bir boluk olmaz, dnlemez bu.
Bundandr kurucu elerde boluun olmad.
Btn varlklarda gerekli boluk, sk kurucu
eleri de kuatr boluk, ancak grlemez
Gizli, evreyi kaplayan, sk, somut eler
Dnlse de, saptanamaz bu. Ancak kurucu ilkedir
Nesnelerle boluu badatran, uyum salayan g.
En sk, en kat elerden kuruludur
Varl oluturan nesnel ilke, yalnz
Odur lmsz, dalr, ayrr teki nesneler.
Olmasayd uzay oluturan engin boluk
Dzen kurulmazd tm nesnelerde, yer kaplayan
Tm evreni dolduran deiik varlklarda, ssz.
Byledir nesneyle boluk, ayr, trl dzende,
Yoksa ne doluluk, ne boluk kendiliinden,
Birok zgn yapl nesneler vardr imdi
Bo uzay dolusundan ayran, dzeni salayan,
Bunlar dalmaz dtan gelen vurularla, yalnz
ten gelen baka bir itkidir bu salam
eleri datan, sarsan, paralara ayran,
Yukarda ksaca gsterdiim gibi, apak.
Ne bklme grlr boluun olmad yerde,
Ne krlma, ikiye ayrlma, ne blnme.
Ne derinden derine ileyen souklar olur,
Ne de bulduunu yakan, yree inen ate, scaklk,
Boluktan kopan nesne ne denli ilerse ze,
Derine, o denli kolay olur glerin basnc.
Byle rettiim gibidir sana tm ilkeler,
Smsk, boluksuz, bu nitelikler onlar sonsuz
Klan, olmasayd evrende sonsuz bir ilke,
oktan yokolurdu tm nesneler, yiterdi,
Sonra yeniden doard grdmz ne varsa.
Gsterdiim gibi nceden, yokluktan yokluk kar.
yokolmaz varolan bir nesne bir daha, bundandr
Tm kurucu ilkelerin lmsz, sonsuz oluu.
Ayrlr birbirinden gn gelince eler,
Yenilemek, yeniden kurmak iin anavarl.
Skdr, salamdr kurucu eler, bundandr
Hepsinin sonsuzca kal, olmazd baka trl,
Yaratlmazd, sonsuzluk iinde, yeni nesneler.
elerin Blnmezlii
Evrende yokoluun ard gelmeseydi, yokolurdu
Nesneleri kuran anavarln eleri de,
Batan beri geen gnler, akan sre iinde,
Bir nesne kalmazd kurmak iin yenilerini,
Belli bir srede anr giderdi varolanlar,
Gnnden nce yaratmann, yeniyi dzenlemenin.
Gryoruz geen gnler dizisinde sonsuz srenin
Yok edemediini bugne dein kurucu eleri,
Gelecek alar iinde yenilerini kurmada.
Btn nesnelerin yenilenmesinden anlyoruz
Kurucu elerin yokolmadn, boyuna.
Yoksa tm kurucu eler azalsayd gitgide,
Yani bir varlk konmazd ortaya, oysa iek
Gibi alyor nesneler, douyor zgn, srelerde.
Drt enin Yaps
Skdr, kaskatdr anazn eleri,
Yumuak yapdadr toprak, su, yol, od,
Bolukla karmtr bunlarn tm de.
Yumuak deildir kurucu ilkeler, yoksa
Nereden kard demir, kaskat akllar,
Hangi g kurmu bunlar? Nerde, bilinmez.
Olmasa kurucu eler yoksun kalrd znden
Anavarlk, kopard gerek kaynandan.
Salamdr, dayankldr, yalndr kurucu eler,
Nesnelerin gerek kurucular, baldr hepsi
zgn balaryla balannca birbirine smsk
Birok etkin g koyabilirler ortaya, zgn.
Yoksa pek az kalrd bu sonsuz nesnelerin,
Bunlar da sonsuz sreden imdiye dein
yokolmaktan kurtulan, vlmeye deer olan
Nesneler olurdu. O zaman bir elime kar
Ortaya, blnen varlkla blnmeyen arasnda.
Dipdiri kalr ilkeler sonsuz sre boyunca,
Saysz arpmalara karn dalma yok zlerinde,
Artk belli belirlidir btn soyun, oluan,
Yaamn snr, izilmi nceden.
Anavarlk koullarna uygun kuaklar
Sonsuz dzen gerei sapasalam kalrlar.
Deimez varlk trleri, uyar bu kurala, kalr:
Boyam boyam tyl kular bir diziye gre,
renir atalarndan, soylarnca, yuva kurmay,
Deimez onlarn z, saklanr gvdelerinde
Gereince, yoksa deiirdi ilk kurucu eler,
Tm nesnelerde, anlalmazd hangi trn
Kendi zne uygun yapda doabilecei,
Nenin baka trl olabilecei, bilinmezdi,
Ne tr bir varlktan ayrlml kesinkes,
Anlalmazd yaratan gcn znde sakl gizem.
renemezdi tr tr ayrlm diriler kendi
Trelerine uygun davranmay, devinmeyi, atalardan,
Yaam dzenini, bulunca ilklerde bir snr bile,
Alglanmaz duyularla, olmazd srekli blnme,
Tek tek bekler kmazd ortaya, ne bamsz
Bir blm, ne bir nesne doard, yetersiz
Kalrd. Gerekirdi byle bir blmn de olmas,
Bakalama. Oysa doar benzeri benzerden, ikisinin
Birlemesinden bir dzen iinde, somutun z.
Tek tek varolamazlar, bu yzden gereklidir
zlmez bir dzen iinde badamalar.
Skdr, dayankldr, yalndr ilk eler,
En ufak nesneler bile skdr geymelidir
Birbiriyle, olumaz tek tek krntlardan
Bir btn, nesne, birlemekle, yanyana gelmekle.
Sonsuz bir yaam salar onlarn birlii.
Atamaz, eksiltemez doa bu ilk zleri.
Saklamas gerekir gelecek kuaklar iin
Tm kurucu zleri, ana varlk. Saysz eden
Oluur en ufak nesne bile, blnr durmadan
Bir yarm baka yarma sonsuzca, gelse ayrlmazd
Birbirinden bykle kk, i yok bunda. Blnr
Sonsuzca "btn" de, byle doar ufak ufaktan
Us alglamaz bunu bir gerek diye, budur
Uygun geleni bizim usumuza. Gerekir senin de
Kesinlikle, gerek bir ilk kurucu enin
Bulunduunu sylemen. Grnmez bu ilk
Kurucu e, bae, sylemelisin artk sen de
Salam bir yapdadr bu lmsz kurucu e.
nnde sonunda yaratc tanra, bask yapar
Btn yaratklara blnmek, dalmak yel
Olmak iin. Bunlardan kuramaz eit zdeleri
Yeniden, gelmez elden blnmez tozanlarn
Birer birer dourucu zde sakl gc tamak.
Arlk, arpma, arpma, itim, kmldama deiik
Bir balamda gerekleir dzen iindeymi gibi
Belli bir uyumda btn nesne trlerinde.
Herakleitos
Bundandr atein "tm varlk"n kurucu ilkesi,
Evrenin dourucu tzdr diye dnlmesi.
Herakleitos'dur ncs byle dnenlerin,
Gerekten ayrlp yanl yolda gidenlerin,
Pek nldr onun karanlk, anlalmaz szleri
Grek lkesinde, ilk aratrcs sayld gerein
Birtakm delilerce. aknlar baylr karmak
Szlerine, dilinin altnda sakl hepsi, dolak,
Gerek sayarlar kula okayan, ssl, yaln,
ekici bir anlatmla yksekten atan konumalarn.
Sorarm onlara, neden trl trldr nesneler
Gerekten atese kaynaklar, yalnzca?
Bir kazan kmaz yalmn incelmesinden,
Skmasndan, saklar ate blmlerinde de
Kendi "btn" iinde bulunan, brakmaz.
Daha younlasa blmleri, daha keskin,
Daha yaln, yenik olsa da yalm, inanlmaz
Ayrlm, dalm blmlerden srekli, belli
Bir oranda trl varlklarn olutuuna,
Skmakla, gevemekle, deimekle ate olmaz
Trler, bir de u var: ncelme, skma nesnelerde
Boluk aarsa kolay gever, ya da younlar
Ate, Bilinir kendi dnceleriyle elitii
Onun, yazd yaptnda, korkuyor kendisi de
Bolua inanmaktan, ayor gerek yolunu,
rkyor, anlamyor boluk dlanrsa skr
Tm nesneler, toplanr bir araya, balangta
Bir somut nesne varken, kalr akta, anlamsz.
Boluktan ne retilir, ne dar atlr,
Yapamaz bunu somut bir nesne, etkin yalmla
Ate ndan kar buu, ate gevek, yaygn
elerden kurulu, besbelli. Hzla geer ate,
Deiir "btn" olarak zyaps, sner
Blm blm, yokolur yalmlar, bunlardan yeni
Nesneler doar, diyor, olmaz byle, deiir
Durmadan atein olu nedeni, birden karr
Yoklua, bir iz kalmaz eski varlndan.
Oysa nesneler yokolmaz, yenileri kurulur hep,
Deimez z kurucu elerin, oalr trler,
Bu sonsuz eler deien dzenle kar, batar,
Yeni nesneler oluturmak iindir bu dzenli
Deime, oysa ateten kurulamaz bu lmsz
eler, bilmen gerekir bunu, aka senin de.
Kurucu eler tar deimeyen, sonsuz zleri
te bunlardr varln olu nedenleri,
Oluyor benzer durumlar da, yumuama, yitme,
Katlma, dzende seyrek de olsa bir bozulma,
Yalnz atein kzgnl kalsayd yitmeden,
Ate olurdu btn varl yaratan, kuran.
Benim anladm gerek: eler vardr kurucu,
Onlarn belli dzeni, biimi, durumu, oran,
Derlenmesi, birlemesi, devinmesi atei douran
Onlar, deitike durum deiir onlarda dzen,
kmaz ateten baka nesneler, eleri bizim
Duyularmza gelen, bizde duyumlar oluturan,
Nesneler, sylemek gerek unu da: "Yalnz atetir
Tm nesnelerin iinde olan, baka bir gerek
Yoktur varlk dzeninde ateten te." Demi
Herakleitos, benim anladma gre. Doruuna
km deliliin, bunlar sylemekle. Tutarsz
Szleri, duyulara atar, onlara uyar, der
elikilere, rtr kendi kendini. nce duyulara
Gvenmi, aklam atei, dnm, kesin saym,
Sonra dnm yadsm duyular, dlam onlarla
Gelen verileri, delice iler, neye gvenmeli?
Nedir gvenilir duyular dnda, doru, yanl
Hangisi duyularla salanan izlenimlerin?
Neden atlsn hepsi, yalnz atee inanmak iin,
Atei anmadan, yerine baka bir nesne koymak
in? Sama nermeden sama karmaktr bu,
Bunlar, nesnelerin ilkesini atete bulanlar,
Tm evreni yalnz ateten karanlar.
OIuun ilkesini suda, solukta, ararlar,
Suyu biricik ilke sayarlar, sonra yeryzn
Yceltirler, tm varlklarn deitiini,
Sonra toprak anaya dndn ileri srerler.
reniyoruz bunlarn yanldn, ayrldn
Gerek yoldan, u iki ilkeden: Suyu toprakla,
Yeli atele birletirirler, sonra dner
Btn varlk trlerinin drt eden ktn
Savunurlar: Sudan, yelden, ateten, topraktan.
Empedokles
Agrientumlu Empedokles'ti onlarn ncs,
yan ak bir adann kysnda domu,
on denizi evrelemi bir dalgal yay gibi
Mavi dalgalarn tuzlu kpkler fkrtt
on denizi, ayrr darack bir geitle burada
talya kylarndan adann yresini,
Buradadr nl Charybdis l, grleyerek dnen
Aethna, yalmlar saar, grldeyen gsnde toplamak
Azndan ate pskrtmek iin kraterlerin,
Ykselir gklere, yalmlar saar, yldrmlar
evirir bu grkl aday, frlar arada bir gzleri
Kamatran, ok ilgin saylr uluslarca tm
Yeryznde, grkemli varsllar bolluk iinde,
Karg kullanmada sekin yiitleri, savunmada
Benzersiz erleri, yoktur daha grkemli kimse
Gsnden kan takn bilgeden, tanrsal nc.
Bize byle bilgelik retileri gsteren,
Bir lml soyun aydnl diye, grnmeden.
Gsterdiimiz gibi, yukarda, onu izlemeden uzak,
Anlay yetersiz kimselere karn, tanrsal
Grn kavrad, kimi esiz bulular aklam,
Duygularnn pek yksek, kutlu tapnanda,
Apollon bilicisinin Tripodus'ta Pytia'ya
Syledii, gerekten, bize dein gelen bilgelikleri.
Yklr bu ilkeler karsnda ne varsa.
Ykseliyor, gleniyor, pekiiyor bu ilkeler.
Onlar dnmyorlar ncekiler gibi boluksuz
Bir devinmenin olmayacan, seiyorlar gevek,
Yumuak varlklar, toprak, su, yel, ate gibi,
Tm dirileri, bitkileri, nesneleri boluk olmadan
Ortaya koyabilmek iin. Srekli blndn
Sylyorlar nesnelerin, sonsuzmu bu blnmeler.
Yine bulunmazm iinde nesnelerin ince krntlar
Bile. D ularnda bu nesnelerin duyularmz
Sezer kimi izleri gerektir bu, bundan anlalr,
Grnmeyen elerin de bir d ucu, daha ufak
bir blm tad, bunun da hangi anlama
Geldii. Bir de u var: Onlar nesnelerin hep
Kurucu elerini seiyorlar, bizce grnr
Bunlarn geveklii, geicilii, verimsizlii,
Dalr bunlar, evren de dalr, yeniden
Oluur bir nesneler yn, diyorlar, oysa
Gerek deil bu grlerin ikisi de.
Karttr bu drt e birbirine, lmldr,
Gnn birinde zlp gitse ilerinden biri
Dalsa, engin boluun iinde yokolur,
Frtnada yldrmn, yamurun yellerin
Yuvarlandn, daldn grdmz gibi.
Bu drt eden domas gereken nesnelerin
Sonradan ayrln, dntklerini nesnel
"Btn"e yeniden, grlr m ilk kurucu eleri?
Dnlmez mi bu balantnn bir de kart?
Batan beri douruyor nesnel e, deiiyor hep,
Deitiriyor boyamlarn tm nesneler, tekiler
Gibi, dnrsen kartn toprakla atein,
Esen yellerle suyun, akc slakln
Deime yok demektir bu balantda, yoktur
Bu drt eden ayrlm bir yaratma, nesne,
Krda bir aa gibidir bu, alr, solar. Syler,
Trl nesnelerin karmnda kendi zn
Gsterdiini varlklarn, toprakla karan yel
Yine yel, atein suda snnce yine ate kaldn,
Gelince dourma konusuna: Grnmeyen, gizli bir g
Sakldr ilk kurucu elerde, anavarlk,
Direnir zvarla, yeni yaratla kar,
Engelleyici bir etken yoktur burada, korur
zn doa, gkten, kzgn yalmlardan bile
kar birtakm kurucu ilkelerden nesneler,
nce ate dner yel olur bulut olur, yamur
Buluttan kar, toprak derlenir yamurdan, deiir
Ne varsa, gider geriye, nce su, sonra yel, ate,
Bitmez deimeler sonsuz akta, ne gkten
Yere inenlerde, ne yerden yldzlara aanlarda,
Bunlar da grnmez kurucu elerde, bir z var
Kalmas gereken bu deimelerde, bu akta,
O da, bsbtn yokolmaddr nesnelerin.
Oysa srekli deien, yerini deitiren, belli
Durumda kalmayan yokolur nceki gibi,
Bu yzden, deimesi gereken diye, gsterilen
Nesnel zler baka nesnelerden oluur ancak,
Byledir, deimeyenler de yitip gitmezler,
yokolmazlar bsbtn, byle ilkeler dnmeli,
lmeyen, yokolmayan esel ilkeler,
Olasdr bu tr ilkelerin kurmas atei,
Onun ardndan yel domu bu kural zre,
Eklenmi ona daha birka nesne kmldam,
Bir de dzen deitirerek km biri
tekinden bir btn iinde olumu.
Olumludur diyorsun olay, yukar bakarak
Nesnelerin havaya ykseliine, gelince gn
Gkten inmezse yamur, sarslmazsa bulutlardan
Dklen sularla aalarn dallar stlerine,
Gndermezse stan nlarn bize gne,
Ne buday geliir, ne yemiler, besleyen zler,
Kat yemek, birletiren s gerekser gvdemiz,
Yoksa yaanmaz, incelir sinirler, erir kemikler.
Somut nesnedir gelimeyi salayan, besleyen,
Byle besler birbirini tm nesnel varlklar,
Trl nitelikte, durumda toplanm elerle,
Birlemi birok trde nesne kendi znce.
Kendi trlerince beslenir varlklar, ne yolla
Beslendii kurucu ilkelerle, bunlarn hangi
Yntemle birbiriyle kaynat, devindii
zel yaplarna gre nemlidir, bunu bilmek.
Bir zden kuruludur yer, gk, deniz, rmaklar,
Gne, bir de ekinler, dipdiri, zl yemiler.
Bundandr davran, seim deiiklii onlarda,
z bir, davran baka. Benzer bu durum, benim
Dizelerimde yan yana dizilen, biimi ayr
Harflerin kurduu anlamsal dzene, tek bana
Yok anlam bir harfin, yledir eler de, gelir
Yan yana, birleir belli ller iinde, kurulur
Nesneler, sen syle kurucu elerin de byle
Olduunu, dirilerde yetenek, g ayrln.
Anaksagoras
Grelim ne dndn Anaksagoras'n da,
Ne anladn homoiomereia kavramndan,
Yok karl yoksul dilimizde bu Greke szn,
Yine yazyla anlatabilirim bu konuyu, nedir bu
Homoiomereia, ne retiyor bize bununla bilge.
Kemikler oluur, dzenle, incecik blmlerden,
Klcal damarlardan geliir barsaklar da,
Et dzenlenir birbirine karan, akc kann
nce damlalarndan, bir de aklar hangi yolla
ktn altnn tozanlardan, Anaksagoras,
Topran toprak tozanlarndan, suyun su
Damlacklarndan, atein kvlcmlardan
Olutuunu. Byle aklar teki nesneleri de,
Kendi bile inanr sylediklerine, oysa anmaz
Boluun adn bile, belli bir erek gstermez
Nesnelerde blnmeye, yanlma var iki grte de.
nceden akladmz koullar iinde.
Dnr verimsiz bir tutumla kurucu eleri,
"e" denecek bir zellii varsa onlarn,
zde zle donatlmsa onlardan oluan
Nesneler belli biimde. Ac eker, lr
Varlk, kurtulu yok lmden, direnemez
Basnca. Ne kaabilir yazgnn elinden, lmn
Dilerinden? Nedir bu yel, su, toprak, ate?
Kan, kemik? Sonu alnmaz bunlardan, geicidir
Tm nesneler bu durumda, grdmz gibi, basklarla.
Blnemez bir nesne baka bir nesneye,
Yoktan varolamaz. Bunun kantdr sylediklerim
nceden. Besler, gelitirir gvdeleri yemek, bilmek
Gerek burada damar, kan, kemik, sinir ne varsa
Gvdemizde yabanc nesnelerden, yemekten, gelir,
Ya da yemekler trl nesnelerin karmndan
Olur, ilerinde pek ince sinir zleri, kemik, kan,
Damar blmckleri, yapc eler bulunur, sakl.
Btn yemeklerin kurusunda, yanda bir bileim
Var, bsbtn yabanc zlerden kurulmu, onlar
Gelitirir bizi kan, zsu, kemik, sinir karmyla.
Topraktan gelirse somut nesnelerin gelimesi,
Gerekir topran da yabanc elerden olumas,
Onun sandna gre hepsi, oysa onlar da topraktan
kyor bir bir. Dnelim baka konuya, yeterlidir
Buna da szmz. Odunda gizliyse yalm, duman, kl,
Baka nesnelerden kurulmas gerekir odunun,
Odundan, daha nce kan, baka nesnelerden
Gerekir imdi topra besleyen, byten, durmadan
Bata tr nesnelerin kmas birbirinden. etin
Bir olay, bunu da Anaksagoras seiyor, kendince:
ten ie karr nesneler, balar birbiriyle,
Gizli birlik salanr aralarnda, dizilir "btn"de
Tozanlar, uyum iinde kaynar. Anlalmaz denir
Onun bu savna da. Deirmen talar arasnda
Ekinler ezilirken gerekirdi kanlarn szmas,
Gvdemizde grld gibi. Havanda dlen,
Talarn altnda kalanlardan, yine gerekirdi
Kan damlamas, te yandan ynl bir koyunun
Memelerinde olduu gibi sudan tatl bir svnn
Akmas. Gerekli miydi toprak ynlar iinde,
Tarlalarda trl trl otlarn, bitkilerin,
Yemilerin, yapraklarn grnmesi,
Ya da toprak ynlarnn arasnda gizlenmesi?
Grnrd odunlarda dumanlar, kller krlp
Daldklarnda, kvlcm kararak yandklarnda.
Oysa bunlar olmuyor, ne varsa gzlerimizin nnde.
Bilmek gerekir nesnelerin karmadklarn,
Birbirine, bakalarnn syledikleri gibi.
Grnmeyen ortak eler, zler, biderler (*)
Vardr, nesnelerin iinde sakl, bilmek gerekir,
Nesneleri oluturmak iindir bunlar.
Yine sylyorsun: "Yksek da tepelerinde,
Yetien aalarn azgn yeller estiinde,
Birbirine srtnme yznden yandn, sonra
Yalmlardan, kvlcmlardan iekler aldn"
Sylyorsun yine, dorudur bu grn, ancak
Aata gizlenmi yalm olmaz, oktur odun dokusu,
Srtnmeden akm dosa yanard tm ormanlar,
Yalm gizlense aata, her gn yangn grnrd,
Yakar ykard tm ormanlar drt yandan, tututurur
Aa gvdelerini. Baladk bu konuyu da salama,
Szlerimle, budur nemli olan da, konunun,
Nasl gider gelir karlkl kurucu eler,
Aralarnda ne denli birleirler, deiik durumlarda,
Kart devinimlerle, kmldanlarla.
Grmez misin belli nesnelerin dourduunu
Az ok deiince yalml da, aac da? Yakndr
Birbirine anlatmlar da, deien ilkelerin
Aklannda, anlarsn dnnce bir aac,
Atei incelerken, tm nesnelerde byle olduunu
Durumun, apack. Dnemezsen nesnel zn zde
Yapda ilkelerden kurulduunu, senin gznde
Yokolmu demektir varln ilk kurucu eleri.
Bundandr tuzlu gzyalarnn, biz, glerken
Yanaklarmz, kirpiklerimizi kaplamas.
Dinle biraz daha, ren aka, geri kalanlar.
Kamyor gzmden iine daldm karanlk alan.
Doldurmu iimi n salama umudu, neden uyandrm
Bende Thyrsus bilmem, iir istei, tatl.
Budur beni srkleyen, rpnan yrekle, bilinmez
Bir lkede esin perileri arasnda dolamaya.
Sevindirir beni bilinmeyen kaynaklar bulmak,
Yeni am iekler dermek, kvan verir,
Perilerin, ncllerimizin dte bile grmedii
Bir ta yapmak iin bama, deer verir iirim
Yksek nesnelere, benim kurtarmaya alan tinleri,
Dinlerin skc balarndan. Benim iirimdir
Aydnlatan bu yrenin karanlklarn.
Aydnlk gerek, yaylm evreye peri byleri,
En uygun dnceyle seilmi iirimin ss,
Bu yazdklarm, benzer ac ila veren
Saltcnn altn rengi bal srmesine bardaa
Kandrmak iin toy ocuklar, duyurmamak iin
Acl; aldanr dudaklar bala, ierler ac svy,
te byle kandrlr, kanmayan ocuklar bile.
Bu yntemle korunur salk, dnlr iyilie,
Byledir yapmak istediim de, retimizi duymayan
Kimselere, kuru, kolay, yzeysel sananlara.
Bakmayp onlarn bo szlerine, tatl iirin
Aknda bildirmek istiyorum kolayndan
Anlatarak, esin perilerinin en tatl ballarna
Batrp getirmiim bilgeliimizi, duyduum gibi,
yle kavrarsn iirimizde varln yapsn, tmden.
Sonsuzluk
Anlatmtm somut nesnelerin en kat, salam,
Dayankl, aralksz elerden kurulduunu,
Sonsuzluk iinde bulunduunu. Aratracam
Evrenin de bunlar gibi snrlanm
Olup olmadn, yukarda grdmz boluun,
Btn varlklarn iinde devindii alann, tm
Yollarn drt yandan evrilip evrilmediini,
Ya da sonsuz derinlikte bir yere dayanmadan
Utuunu. Var alann yoktur baka snr, birer
Son u bulunur nesnelerde, oysa yine bir
Son utur denen de bir edir kesinlikle,
nceden varolan e snr izebilir ancak,
Uygun deil duyunun yaps bunu kavramaya,
Uzaklk var arada. O da dnda deil evrenin,
Ne son, ne d u, ne l, ne bitim vardr,
Kapladn yer iin de byledir durum.
Yaylr nesnelerin bulunduu yerden drt yana
Eit uzaklkta bu sonsuz btn, evren
Yuvarlana, dnr msn snrlandn
Tm evrenin, son ucuna varmak olas mdr,
Gerilmi yaydan oku atmak, oradan sylemek
ster misin yle gnlden, hzl bir vurula
Frlatlm sinein, durmadan ilerleyeceini,
lk atld yerden, dnr msn bir durumu
Deitirmeden saklamann elden geldiini?
Onaylaman gerek birini, kapar ikisi yolunu,
nan evrenin sonsuzca yayldna, kesin.
Engel olursa atlm okun ulamasna,
Eree, bir yerde duru, ya da uup giderse
Ok sreklice gelmez bu gidiin sonu da.
Byle geliyorum ardndan yllar yl senin,
Sorarm sana, evrene bir son bulduun yerde:
Ne kacak bu frlatlm kargdan?
Dahas var: Yoktur evrende bir son, uzay
Kesintisiz bir ak iindedir, geniler boyuna.
evrilseydi uzay engellerle, bu toplu yn,
Birlemi, snrlandrlm olurdu, batard
Drt yandan engine, evren, ar basnla.
Bir olay grlmezdi gk atsnn altnda,
Devinme olmazd, gne bile kmazd, gkte.
Birlemi bir btndr evrenin doas, ortaya
kt bilinmeyen, sonsuz alardan beri.
Gerekten, kurucu eler iin, sz konusu deil
Bir yer, dayanarak deitirme, baka gvenilir bir
Odak dzenlemek, btn ilkeleri birletirmek iin.
Devinir tm nesneler, yer deitirirler, srekli
Devinim iinde, gider gelir drt yana varln kurucu
eleri, hzla kar aadan, sonsuz uzaydan yerleir
Boluklara. Grrz nesnelerin birbiriyle snrl
Kaldn, yel dalar snrlar, da yeli kuatr,
evreler, karalar snrlanr denizlerle,
Snrlar denizleri yeniden karalar, yoktur evreni
Snrlayan baka bir varlk, ok genitir uzay,
Esneyen boluklarn derinlii, kvlcmlar saan,
Den yldrmlar bile sonsuz srenin stnden
Aarak varamaz son snra, bir baka gn balasa
Kald yerden yldrm ksaltamaz kalan uzakl.
yle sonsuz yaylm bu genilik, aar nesneleri.
Evrenin bir srekli yasa var burada: Kuramaz
Kendince engeller, birlese, toplansa tm nesneler.
Bolukla snrlanr tm somut varlklar, yeniden
Snrlanr onlarla boluk, gerektirir birbirini
karlkl, varlklar. Bir engel karsa iki
lkeden birine yaylr snrszca z gerei
teki, boluk snrlarsa uzay, saklayamaz doa
Kurucu elerini, boluk sonsuz, ilkeler snrl
Kalr, ne deniz, ne kara, ne kl gk, ne insan
Soyu, ne kutlu tanrlar, ne de biraz yaam,
zlr bandan dalr, sonsuz bolukta varlk,
Toplanr birleemezdi bir daha, yeniden oluturmak
in bir nesne bu dalandan doa,
Ne bir ama gder kurucu eleri nesnelerin,
Ne uygun sra, ne toplu dzen, ne de rnekle,
Uzlamayla, kaynama benzer nesnel direnmeler.
Deiir ou trl biimlenmelerle sonsuzdan
Gelen bir arpma, nlama, sarsnt nedeniyle.
Gelir arpmalarn ardndan, btnlk iinde,
Direnmeler, balantlar, saysz yllar geer
Aradan, varln kuruluunda olduu gibi balar
Biimlenmeler, ular direnme son odana.
Beslenir azgn deniz rmak sularyla,
Ular bol bir kaynaa, saysz evren dnemlerinde
Yeryz geliir gne klaryla, yeni domu
Yaratklarla dolar srekli, snmez Aether'in
Dnyay drt yanndan kucaklayan atei,
Bunlar olmasa ykselemezdi doa, snrsz
Uzaydan gidenlerin yerini doldurmak iin.
Birilerin yaplar gerei besini tketmeleri,
Azalmalar gibi, dalr tm nesneler de,
Eksilir, buna karn onarr kendi kendini
Doa, bu yer kaplayan anavarlk, bir eksilme
Balaynca zgnde, kart durumda. Engeller
kar nne, dtan gelen arpmalar, birlemeler
nleyemez byle dalmasn, eler baarr
Blm blm onarmay, giden elerin yerine
Gelir bakalar, onarr "btn", giderir
Eksikliini, kayarak ileri geri bu ilemde,
Yer yapar, sre kazandrr kurucu ilkelerin,
Anazn elerine. Dner durmakszn anazn
eleri evresinde, gelir gidenin yerine bakas.
nlenir eksilme bu srekli alverile,
Bu arpmalarla snrsz btnde, doldurur
Gidenden doan eksiklii gelen.
Orta Yere Ynelme
Ey Memmius, brak "tm nesneler orta yere" gelir
Denen gr, bu konuda, durur smsk arpma
Olmadan dtan, nesneler, zlmez, brakmam
Gerekir bu "ortaya ynelir" diyen kuram, tmden,
nanmam gerek tm nesnelerin kendi kendini
Tuttuuna, gl ynn topran iinde olduuna,
Sularn acmasnda grlen yansmalar gibi
teye beriye gidip geldiine inanmam gerek.
Buna benzer szlerle srerler ileri btn
Yaratklarn dimdik durarak dolatn,
kamaz yerden ge gvde, demez ordan, uamayz
Ge, orada gne varken bizde gece, ayrlr
Zaman bizimle gk arasnda, deliliktir
Btn bunlar, sarsaka bir yanlmaya
Nedendir, balangta sapmlar doru yoldan,
Yoksa, doru deildir bir "orta yer"
Boluun, uzayn snrsz olduu yerde.
Bir "orta yer" olsayd orada eskiden beri
Bir nesne kalrd yerleirdi gerekten.
Boluk dediimiz uzay da, yer de ya ortada,
Deilse, adm atm devindii yere ekilme
Gereindedir, eit arlklar karsnda.
Bir erek yoktur nesnelerin varmak istedii,
Nesneler arlkszm gibi durur bolukta.
Boluk olan yerde yoktur bir temel ta
Denebilecek nesne, ekilmesi gerekir zne
Gre nesne geriye. "Ortaya ynelme" basnc
Yok nesnelerde, yalnz birlemek iindir bask.
Ortaya ynelmek iin deil bu birleme; topraa,
Islakla, denizlerin, dalardan inen rmaklarn,
Denizlerin slaklna ynelme, birleme var.
Havann incelii, atein scakl nedeniyle
Bir ykselme, itinme olur yukar doru. Budur
Havann yldz malaryla evrilmesini
Salayan neden. Gkyznde nlar saarak
Doup batyor gne, orta yerden dalarak
Toplanyor btn s. Yeeremez yapraklar
Bile aa doruklarnda, veremiyor onlara
Toprak sindirilmi olarak gereken besini,
Ayr ayr, ancak buradan yaylr zsular,
Yanltr karsan, benimsenemez artk,
Aka gstereceim gibi daha sonra.
Burada, yanlmayasn diye, unu syleyim yine:
ekmezse zel gler eleri baka bir yne:
Korumas gerekir kendini tm nesnelerin,
Aa dme abasna karn, undan korkulur
Dorusu: Tutmazsa evrenin oynaklar dalr,
Yuvarlanr sonsuzluun iine eler.
Uan yalmlarn evren atsnn duvarlarn
Dat, hzla sonsuzda yokedii gibi,
Bu rnek zredir teki evrende, gmbrdeyerek
Der yksekten aa gn ats, birden
Batar ayaklarmz altnda yer, yiter engin
Boluklarn uurumunda. atrdar gklerle birlikte
Tm varlklar, katlr toptan ke, dalr
Nesneler, dner yoklua, kalr geride bo uzay,
Bir de grnmeyen eler. Anazdekte eksilme
Olduu yerde, alr nesnel varlklar iin
Alr lm kaplar, kvrlr ger sonsuza
zdek. Sonuna dein gidersen kolay kavrarsn
retimizi; biri tekinden anlalr bunlarn.
Kesmeyecek yolunu karanlk gece, aktr sonu,
Doada biri yakar tekiler iin.
KNC BLM
Ne gzeldir dalgalanan denizde, frtnann
Allak bullak etti sularda, karadan birisinin
Didinmesine bakmak sessiz sessiz. Bir kvan
Deil bu bakasnn acsndan duyulan, zntden
Uzakln verdii duygu. Ne gzeldir dz ovada
Korkudan uzak, azgn savalarn kudurduunu
Grmek. Ne var daha tatl, gzel,
Bilgelerin retisini gvenli yceliklere
karan bir tapnaa snmaktan. Oradan
Bakabilirsin sessiz, abalarna, yanlglarna
Bakalarnn. Yaamn dar yolunu aramalarna
Yorgun, bo dolamalarna, soy beenmilie,
ekimeye, ykselmeye, ynetim tutkusuna.
Sarsaklarn znts
Ne acnasdr anlay, nn grmezce istei,
Ne korkun, ne karanlk bir gece iinde
Geip gidiyor u ksa yaam. Bilinmez mi
Doann gvdesel aclardan uzak, tininse
Korkulardan, kukulardan syrlm sevin
inde yaamay istedii? Anlyoruz,
Buna gre, gvdemizin yapsna uygun, tm
Aclardan uzak kalmak gibi, pek az bir duru
Gerekmekte, genellikle yaam sresinde.
stenebilir, yine de, tatl gnler geirmek.
Bir eilim duymaz doa byk konaklar
Altn yontularla evirmeye, k saan
Ildaklar gz kamatran, lenlerde
Bol aydnlk salamak iin ellerinde tutan,
Yukar kaldran delikanllara, iinde ne varsa
Gmle, altnla donatlm geni sofalarda uzanp
Yankyan altn kitar seslerini dinlemeye.
Oysa tad kar yaamn daha sevecen,
Uygun tutumla, gerekmez arlk, gklere
Ykselen aalarn glgesinde, rmak kysnda,
Gr ayrlarda, gklerin gldnde, yeiller
inde baharda, renk renk iekler arasnda.
Brakmaz ateli stmalar, yoksul deinde
Olduu gibi, srmal yataklarda yatsan bile.
Ne soy stnl, ne varsllk, ne grev, ne n,
Ne grkem mutluluk verir gvdeye, tinlere,
Sava alannda sanrsn kendini bir de, olursun
Grr gibi, yapmack, ackl bir boumay, gl
Bir donanmann korunmasnda, hepsinin pusatlara
Brndn, zde duygularla cotuunu ynla
Kalabaln. inden gideceini sanrsn
Dinlerden gelen korkularn, yreini ezmeyeceini
lm rpertilerinin, skntlardan kurtulacan
Sanr msn? Grrsek ne gln, ne sama bir oyun
Olduunu bunlarn, bu kiileri titreten korkularn,
zen, skan durumlarn, sava aralarndan,
Vurulardan kamayacan; krallarn, komutanlarn,
Altnn, yksek erguvan boyal giysilerin, parlak
Grnmleri nnde eilmediini: Yalnz usun bize
G saladndan kuku duyar msn? Didinir
Durur yine karanlklar iinde kiinin yaam,
Ne denli titrerse gecenin karanlnda korkudan
ocuklar, sararrsa, yle korkarz biz de
Gndzn nda korkulmayacak nesnelerden.
ocuklarn korkudan karanlkta gn bekledikleri
Gibi. Bu karanl, bu isel korkuyu gideremez
Gnn, gnein aydnl, doann derinliine
Bir inceleme giderebilir.
elerin Devinmesi
nceleyim hangi devinimle nesnelerin kn
Dourucu zlerden, zln, nedir onlar
Yaratan, devindiren g, bu sonsuz bolukta
Onlara yol ama yetisini salayan erk.
Dinle szlerimi, aklayacam tm bunlar.
Yuvarlanan bir yumak gibi toplanm deil
Kldn, yava yava zamann ar aklar
inde daldn grdmz somut nesneler.
Gremeyiz bu zdeksel elerin yalandn
Gzlerimizle... Eksilmez, kalr olduu gibi
Nesnel btn, eksilirken elerin ayrld
Nesneler, oalyor, te yandan, katldklar,
Orada yalanana karlk, yenisi ieklenir
Burada.Durma yok, yenilenir evren srekli,
lenler can verir yaayanlara. Bir ulus
Doarken batar biri de, deiir kuaklar
Ksa bir sre iinde, bir kouya girmi gibi
Geer elden ele yaamn lda.
Sanrsan kurucu elerin dinlenebileceini,
Yeni bir biimlendirme salayacan,
Ayrlrsn gerein yolundan. Bolukta
Gidi gelilerin gereklidir ya kurucu
elerin znden gelen bir aklkla, ya da
Dtan gelen bir itimle ortaya kmas.
Kart devinimdeyse eler, tepmeler balar
Deiik ynlerde, ayrlrlar birbirlerinden
Hzla, elik katlndadr elerin yaps,
Ar, sk, engel yok aralarnda.
Uzayn Sonsuzluu
Kolay anlarsn elerde devinmeyi, topluca
Gidi gelileri. Bir snr yok evrende
Kurucu elerin durmas iin, sonsuz, snrsz,
Yaylr, geniler uzay. Gsterdiim gibi.
Kesin kantlarla, akladm uzun boylu.
elerin Balam
Bolukta durmaz eler, devinirler srekli
Deiik ynlerde, ayrlr topluca skan
eler birbirinden, kimi gider uzaklara,
arpr, geymelenir birbirine, katlar
Kimi kalr yanyana younlar. Birbiri
Yannda younlaan, az uzaklkta kalan
Teper, ayrlr yeniden, bu tepme yznden
Daha salam olur badama, glenme.
ie kaynamalar sonucudur bu olaylar,
Salam kkler geer kayalara elik elie
Eklenir, zde zdee. Sonsuz uzayda, darda
Devinen eler srar, yeniden dnerler
Birbirlerine, belli uzaklkta, incecik havamz,
Parlayan gne n beslerler. Szlr sonsuz
Bolukta teye beriye baka birou daha,
Nesnelerin balamndan zlm, ayrlm
Olanlar uuur ba bo, katlamaz devinmeyi
Dzenleyen dnmeye.
Gne Tozanlar
Olayn zdei, grnts gezer nnde
Gzlerimizin, gr alannda, deliklerinden
Gne nlarnn szd, k aydnlna
Yakn parlaklkta, bir karanlk oda greceksin
Uutuunu, incecik saysz tozcuun, kta
Karr bolukta birbirine bu tozcuklar,
Kesiir eike, deiik, uzun bir savata
Dve giden, uraan, soluyan olaylar gibi.
Burada birlemek iin yettiince, ayrlmak
in de etkileyen bir kprdama var:
Anlarsn bundan, bu yansyan olay gibi
Devinir eler bolukta srekli, ufak rnekler
Dourur byk nesneler, ulatrr bizi gerek
Bilginin izlerine bunlar. Grrsn aydnlkta
Uutuunu nesneciklerin. Gsterir byle bir
Ynlama zdein iinde sakl,
Glerin devindiini, grnmeden. Greceksin
ok tozcuun yn deitirdiini, gizli arpmada.
Geriye dndn, her yana srklendiini: Anla
Tm devinmenin, ilkelerde, burada baladn.
Kurucu elerden gelir ilk arpma, devindiren
Sonra geer daha az balantl nesnelere,
G ynnden, en yakn, kurucu eler gizli
arpmalarla kmldatlr, ular bylece arpma
Kendiliinden daha byklere doru. Gelir yavaa
elerden doan devinme duyularmza, devinen
Nesneyi grnceye dein gnein aydnlnda
Gzlerimizle. Biz arpmalar da gremeyiz,
Devinmenin balayn da.
elerin Hz
Anlayacaksn zdeksel elerde ne tr devinim
Bulunur, Memmiusum kolayca, bir iki szden:
Yayar Aurora gnn ilk kzlln krlara,
Uar renk renk kular sessiz ormanlarda,
nlar yaylan sesleri ykseklerde, havada.
Alm gzlerimizin nnde ne varsa, nesnel,
Giydirir yeni doan gne bu evrede, kuatr
Ortal birdenbire, parlayan ktan giysilerle.
Yine gneten gelen tatl nlar, scaklk
lemez, gemez boluktan, geciktirir yolunu.
Datmak gereindedir eler havann dalgalarn,
Dolduramaz bu yolu tek tek scaklk eleri,
Bu nedenle smsk balarlar birbiriyle,
Engeller biri tekini dtan, alkonur,
Yavalar, baskyla devinimleri, gidileri hep.
lkel olan, dayankl olan kurucu eler bolukta
Dolar durur ba bo, dtan engel yoksa,
Birleir, badarlar kendilerince, giderler
Bir eree doru balanm yneltide.
alas deil bu olay, gerekir onlarn
Hzla yenmesi, amas tm engelleri. eler
Gne ndan hzl, yrr, bitirir yolunu,
Onlardr engin uzaylar aan, yaran yldrmdan
Hzl gkleri, yeter, gerekmez uzatmak sz,
Yolda kurucu elerin ardnca gitmek, hangi
Yntemle deprendiklerini grmek, anlamak iin.
Tanrsal Yaratma Yoktur
Tanrsal bir ynetimin sonucudur diyor nesnel,
zdeksel varl benimseyen, ne srenler,
Kiilere uygun mevsimlerin, deimesini, yemilerin
Oluumunu, teki nesnelerin dzenlenmesini,
Yaam yneten Vens'n tanrsal sevgiyi gstermek
in kiileri uyardn, kii soyunun esenlii
Uruna yeni kuaklarn domasn saladn
Sevgiye yolatn, yaltaklanmay, sevimeyi
nerdiini sylyorlar, hepsinin tanrsal
Olduunu savunuyorlar, insanlar ayrlm dorudan,
Yanlm, sapm grnyorlar. Bilmesem ben de
Kurucu elerin yapsn byle dnmeyi yelerdim.
Gkleri gzleyip, baka nedenlere dayanarak
Tanrlar yaratt diyemem evren btnn. oktur
Bu yanlgya kaplan, ey Memmius, sonra gsteririm
Sana, imdi inceleyelim, kalan devinme konusunu.
Kurucu elerin Devinme Yn
Nesnelerde yoktur bir isel itim gc, kmldatan.
Yksee karan, ne bir yn var, ne bir yasa
Benim anladma gre, nesnelerin znde.
Sakn yanlma yanan nesnelere bakarak.
kar ynla yalm yukar doru, byk
Iyan yemiler de yukar doru, aalar da,
Sarkar arlk nedeniyle topluca, sonradan,
Kendiliinden baaa. Yalmlarla fkrr
Ate evlerin damlarndan, uar talalar, yangn
Kudurunca atlar balar atrdamaya, grnce
Kendi yaplar gerei sanma bunlar. Byle
Fkrr yay gibi gerilmi damardan kesilince
Kan da, srar drt yana gvdemizden oluk oluk.
Grmez misin kaldrr yukar aalar, direkleri su?
Ne dalsak derine, atlasak suya ivileme, alsak
Dibe inmeye, didinsek, kaldrr bizi hzla su,
Nerdeyse yarsn karr yze nesnenin.
Sanmyorum boluklar arasnda bunlarn kendince
Aa batmas gerektiini. Bundandr arln
Aa ekii, yalmn havann itimiyle ykselii,
Grmez misin geceleyin kuyruklu yldzn
Gkyzn nasl yarp getiini, parlayan
Inlarn durmakszn uzaklara yayldn,
Doann gsterdii gerek yrnge zerinde?
Yine grmez misin gktann yere dtn,
Yldzlarn gkyznde durduunu, dmediini?
Gkyznn en yksek yerinde serper gne
In tm ynlere, epeevre ovalara,
Karr topraa gnein scakl. Grrsn,
Bunun gibi, yldrmn ylan gibi szldn
Bulutlarn arasndan, tede beride bulutlardan
kan, uuldayan imekleri, yere den yldrmlar.
elerin Aklan
Gerek bilgi vermek isterim sana bu konuda,
Dik dle devinirse bolukta nesneler,
zgl arlyla kurala uygundur dme.
Raslantyla yana kayma olursa bir yerde
Gerek yn deimitir, dnmek gerek.
Aykr deil dzene bunlar, yamur damlalar
Gibi yukardan derek adm adm batmalar
Boluun derinliine. arpma, raslant deil
eleri yneten, doa yaratmakla balam ie.
Kim dnrse ar nesnelerin dik olarak
Yukardan hzla dtn bolua, bu dle
Yenik nesneler zerinde arpmalarn etkisini,
Yaratc devinmenin byle doduunu, yanlmtr,
Gerek yoldan sapmtr, ister suda olsun
ster havada, hzlanr arlnca dmesi
Batan nesnenin, byledir grnen gerek.
Bundandr zde yapda olmad daha gevek
Havayla suyun z, dte gecikme konusunda,
Kazanr arlara gre daha hzla ekilen.
Bu yzdendir boluun nesneler karsna,
Rasgele bir yerde, durak diye kamay,
znn uyarnca olabildiince yayl.
Bundandr nesnelerin zde hzla, deiik
Arlklarna karn, sessiz boluk iinde
Dmesi. Gerekmez daha ar nesnelerin,
Yukardan daha yeniklerin stne dmesi,
arparak onlar etkilemesi, arpmalarn
Doa ynetiminde trl devinimler yaratmas,
Aratrmak gerek den nesnelerin, biraz
Saptn, kklerin bile, yn deitirmediini.
Gzmzn nnde bu olay, apak. Ar nesneler
Yukardan aa doru sapmaz yolundan kendince
Bunu kolaydr anlaman, yoksa sezilir mi, az da
Olsa, gerek yoldan ayrlp ayrlmad derken?
Srekli bir balant iindedir devinim, ncekilerle
Bir btnlk dzeni kurunca eler birbirlerinden
Ayrlmaz da, balarsa yazgnn ban koparan
Devinme, sonsuz bir balam kurulur nesneler
Arasnda: imdi sorarm sana nereden kar
Bize yeryznde yaam salayan yapy
Kazandran, isteyene diledii yere gitme
Kolayl kazandran, devinim deitirmemizi
Salayan, ne zaman belirleyen, ne de
Yeri snrlayan; bize yerleme anlay
Veren istencin bamszl nerden geliyor.
Kesindir nesnelere ilk vuruu yapann, ilk
Devinimi balatann kendi istenci olduu,
Sonradan devinmenin tm gvdesel rgenlere
Yayld. Grmez misin yar alanlarnda engelleri
Son abayla kalkp aan atn atlayn?
Bu ilk devinimin tm gvdeyi sarmasndan doar,
Bununla kmldar gvdede oynaklar, uyar hepsi
Tinin istencine, yaylr ardndan topluca,
Gvdeye, bundan anlarsn ilk itimin yrekten
ktn, tinin istencinden doan ilk devinimin
El, ayak yoluyla btn gvdeye yayldn.
Benzemez buna yrmemizi salayan, ar basnc
Yksek bir baskyla btn rgenlere yaylan
lk iti. Yaylnca gvdenin btnne ilk
Devinim hz, biz istemesek de oynar rgenler,
Sonra kendi istencimizle ekeriz elimizi,
Ayamz eski yerine. Grmez misin okluk
Dtan gelen bir etkinin basksyla, istemeyerek
leri gittiimizi, bu aralksz arpmalar sonucu,
imizde bir tepkinin uyandn, dtan gelenle
ten gelen arasnda bir atmann belirdiini.
Yaylr gvdenin btnne bu tepki duygusu, etkiler
rgenleri, bastrr, dzenlemek iin d, yeniden
Durmaya baladn? Sylemen gerekir senin de
Gvdesel elerde devinmek iin arpmalardan,
Arlktan baka bir zgcmzn olduunu,
Bir nedenin bulunduunu, kmaz biliriz yoktan var.
nler arlk, arpma, her olayn douunu.
nlenemez tm eylemlerinde tin, d basnla
Olduu gibi, bir i basnla edilgen klnamaz,
Aclara katlanr bir duruma drlemez, teper.
Kurucu elerin sapmasndan ileri gelir bu,
Zaman, uzay belirleyemez bu sapmay, kktr.
Kurucu elerde Sonsuz Devinim
Toparlanm bir sk yumak deil zdeksel yn,
Aralklar da yoktur blmlerinde, geveme de,
Ne artar, ne oalr bunlar olsa bile.
Bu nedenle kurucu elerin zleri, zde
Devinim iindedir imdiki gibi, eskiden beri.
Byle srecek gelecekte de zde devinmeler,
imdi doduu gibi duracak hepsi, deimeyen
Bir kurala gre, yaayacaklar, geliecekler,
Byyecekler, doann geerli yasasna gre.
Bir g yoktur tm evreni deitirecek.
Bir yer yoktur kurucu enin btnden
Ayrlnca gidebilecei, bir blmnn de.
Varln yapsn, devinim gcn deitirmek,
Doaya yeni g katacak bir yer yoktur. alas
Bir durum yok bu konularda: Btn kurucu
zlerin devinmesine karn, evrenin srekli
Devinmezlik gstermesinde, bir de rasgele
Bir nesnenin, kendi kendine kmldannda.
Pek uzak kalr kurucu ilkeler zleri gerei
Sularmzn eiinden. Bu nedenle grnmezler,
Gremezsin devinimlerini, gizli kalr sana.
Gzlerimizle grdmz nesneler de okluk
Gizler devinimlerini bizden uzak bir yerde
Durduka. Gider yaylmda sk, gzel
Bir sr, yavatan, otlaya otlaya sabahn
Krasnda bir elmas gibi parlayan ayra
Kvrck koyunlar, st kuzularnn oynat
Boynuzcuklaryla toslatklar evrede.
Bulank grnr bize bunlar uzaktan,
Durur ak bir parlt gibi yeil dada.
Dev ordularn dolu dizgin doldurduu gn
Ovay, balar sava oyunu, kuatr atllar
evreyi, bir yarma, girerler korkun bir
Saldrla ortadan, titretirler dz ovay.
imek akar gibi ykselir parltlar ge,
Yer ldar klnlardan epeevre, inler
Atlarn ayaklar altnda, sarar tepeleri
Sava grltleri, yansr yldzlara dein.
yle yerler vardr yksek dalarda,
Sessiz bir lt grnr ovada.
Kurucu elerin Biimi
Dinle, deiik yapdadr kurucu eler,
Trl biimlerdedir hepsi, zde, benzer deil.
Anla, grnte, benzeip benzemediklerini.
Kurala gre trl trldr nesneler, ayr ayr,
Blmler btnlere benzemez, alas deil
Durum, ilkeler yn byk, saysz, snrsz,
Dediim gibi, gerekmez zde btnlk iinde
Benzemeli rlmeleri, benzer biimde grlmeleri.
Bak kii soyuna, yzc, pullu, dilsiz dirilere
Denizde, yrtclara, srlerle sevimli srlara,
Renkli kulara, serin deniz kylarna, kk
Deniz koylarna bakver, halkn evresinde
Yerletii kaynaklara, gller, sk ormanlar
Arasnda uzayan sessiz ayrlara; soylarna
Gre dn onlar, anlayacaksn birbirinden
Ayrldn z-biimlerinde. Yoksa ne ocuklar
Tanyabilirdi analarn, ne de analar ocuklarn
Bundan anlalr insanlar gibi hayvanlarn da
Birbirlerini belledii. Sslenmi tanrlar
Tapnann nnde, okluk boazlanr bir danack,
Gnlk kokulu sunakta, can ekiir, akarken
Gsnden gr kan, dolar anas boynu bkk,
Yeil ovalar, seer ayak izlerini toprakta,
Arar durur yazy epeevre, bir yerde, yiten
Yavrumu grebilir miyim diye. Doldurur iniltilerle
Tm yeil yaylm, dner yeniden ahra,
Yavrunun sevgisiyle yana yana, ne yeeren
Kvrk otlar kral ayrlarn, ne
Yaylmlarn imenleri, ne de kntl kylarda
Akan rmak avutur gnln, yrek dorayan
Acsn giderebilir. teki danalarn sevimli
Sraylar bile oyalamaz gnln, gideremez
znty. Byle derin yavrusuna tutkunluu.
Olaklar bile seer boynuzlu analarn
Daha yavrucukken titrek sesleriyle, bundan
Az deil toslaan kuzucuklarn meleyen analarn
Tanmas, byle koar yavrular analarnn
Stl memelerine, doa kuralnca. Gremezsin
Ekinlerde, biimsel ayrlk olmayanlarda,
Bir benzeme, nce. Byle sslediini grrz
Kayalar deiik boyal, deiik biimli
Midyelerin, denizin yumuak dalgalaryla
Kumsalda, susayan kumlar kzgnca
Dvd yerde, budur gerei de sylediim
Gibi, tm kurucu eler arasnda kesin
Deiikliin; z-biim ynnden, doaldr,
Kiinin elinden km deil bunlar.
z - biim, Nitelik
Pek kolay anlalr, bizce, benzer biimde;
imekten doan byk yakcln nedeni,
Bizim toprak ocakta yaklanla karlatrma
Yapnca, diyebilirsin artk; gksel imein
Daha kk elerden kurulduunu. Bundandr
Bizim odun paralarndan kk ldaklarda
Yaktmz atein giremedii yere girmeleri,
Onlarn. Boynuz geirir , yamur yanstr,
Nedendir bu? ok kktr n eleri
Canlar balayan suyun elerinden.
Neden ok hzl akar szlen arap,
Ar ar damlar fya zeytinya?
Aktr, zeytinyann daha kk elerden
Olutuu, ya da birbirine balanm, engelli,
Sk, yle benzer ki ayrlyor tek tek eler,
Yavaa szlyor ufak damlalar szgecin
Deliklerinden. Bundan anlalr stn, baln
Azda, dil zerinde tatl duyum uyandrmas,
te yandan ac bir ikinin dudaklarmzda
Tedirgin eden, ya da kantaronun teksindiren
Etkisine kar tatlnn yelenmesi. Buna
Balanr, dorudur, dz, yuvarlak elerden
Olutuu duyularmza arpan, tatllk veren
Nesnelerin. engellidir, geymelidir (*) aclk
Uyandran, kaba grnen nesnelerin eleri.
Bu tr eler duyularn nn tkar, trnaklar,
Gvdemize ulanca batar, ac verir.
Duyum Ayrlklar
atr duyularda iyi, kt etki brakan
Nesneler, z-biimlerin bakanlndan bu,
Sanma atrdayan bkdan kan, titreyen
atlak sesin, esin perilerinden yardm gren
Sanatnn oynak ellerle tellerden kard
Dz elerden kuru ezgiler gibi anlalacan.
nanmayacaksn yrek bulandran bir lnn
Yansmasndan kan kokuyla Kilikya tiyatrosunu
Dolduran taze safrann, ya da sunaktan ykselen
Gnlk kokularnn zde biimli elerden
Olutuuna. Benzerlik dnlmez boya elerinin
Gr alanmza giren iyileriyle, bizde tiksinti
Yaratan, baklarmz ineleyen, gz yaartan,
Korkulu, rpertici ktleri arasnda.
Dz yapl elerden olumu duyularmzda
Gzel, sevilir bir etki brakan nesneler.
Kaba yapl, duyular trtklayan nesneler
Kurucu zn dzeninde ortaya kan bozukluk
Nedeniyle yledir. Bir de gerekten dz olmayan,
engelli, ular bklmemi, ileri kntl
Nesneler vardr, ite bunlardr duyular actan...
Bu nedenledir etkisi arap keleinin,
Bir de baldran kknden karlan suyun.
Atein scakl, suyun soukluu, ypratr
zdein trl trtklaryla gvdenin duyularn,
nceden kantlanm bunlarn dokunmayla geldii bize,
Ant olsun yce tanrlara, dokunmadan, gelir
Hepsi, dtan arpmayla doan i acsnn
Bizi sarsmas, sevimede Vens'n verdii tadn
Duyulmas. Bir yabanc nesne girdiinde gvdeye
Karr duyulur, balar kart direniler,
Tepkiler sezilir gvdenin kimi yerlerinde,
Duyarsn tepkiyi elini koyduun blmde.
Bundandr ilkelerin deiik biimde oluu,
Deiik duyularn uyarlmasnda. Bize kat,
Sk grnenler iinde gereklidir derinliine
Dal budak salarak, en salam yapy kuran,
Birbiriyle iyiden iyiye badaan, engelli
Trden elerin bulunmas. Byle olumutur
Bazalt talar, ilkin kayalarn arpmasna
Kar koyan, salam akllar, demirin gl
Katl, gcrdayarak kapanmaya engel olan
Maden znden yaplm kap srgleri.
Gereklidir akc nesnelerden doan
Akc zn dz, yuvarlak biimli elerden
Kurulmas, engel olmadndan birbirine yuvarlak
eler yutulur su kolaylnca haha
Taneleri, eit hzla yuvarlanrlar derine.
Grrsn birdenbire ayrldn birbirinden
Gerekince sis bulutunun, dumann, atein,
Oysa kurulmamtr dz, yuvarlak elerden
Bunlarn hepsi de, yine de engellemez bunlar
Kark yapl ilkeler. Deler gvdeyi,
Girer ieri gzeneklerden, sivri, engelli
eler, nlemezler birbirlerini, grdmz gibi
Devedikeninde, kolay anlarsn bunlarn
Karmak ilkelerden deil, sivrilerden
Kurulduunu. Grnce akc olduunu aclk
Veren nesnelerin de sakn amayn, denizde,
Topran buusunda olduu gibi kavramsan
Gerei: Dz, yuvarlak elerden oluur akclar,
Ac verir bize bunlara karnca kat nesneler.
Gerekmez engelli biimde kalmalar bunlarn,
Bellidir kat, yuvarlak yapl elerin
Yuvarlanrken duyulara ac verdii,
Daha iyi kavrarsn imdi kat, dz
elerin ne denli birleme gc olduunu,
Bundandr acl deniz suyunun da.
Bir yol var burda, ikisinin ayrlmasnda:
Bsbtn yzde kalr atk tuz eleri,
Bir havuza akmak, ya da iilecek duruma
Getirilmek iin sznca tatl olur topran
Katlarndan su, byle kalabilir toprakta actan.
eler Sonsuz Biimde Deil
Balaynca anlattklarm baka bir konuyla
Kantlanr nesneleri kuran elerin
Belli sayda biim deitirdii.
Sayl elerden snrszca byyen bir gvdenin
Kurulmas gerekirdi. Btn elerce zde
Olan, zdeksel zn kkl, onlarn birbirinden
ok ayr, deiik biimlere girmesini nler.
Sz gelii en ufak blmlerden bir ede
Birleir srerse bu durum, tasarla tek enin
Tm blmlerinin aa, yukar, saa, sola
Daldn, bu enin tm biimine, dzenine,
Yapsna nasl geeceini, teki blmler iin de
Byle yapman gerekir biimleri deitirmek
stersen, zdetir teki blmler iin de,
Dzen gerei durum, biimlerin deimesinde.
Byledir yeni biim kazanmakla nesnede byme.
nanlmaz kurucu elerin sonsuz trde biimli
Olduuna. Yoksa dev byklkte nesneler bulunmazd,
Yukarda dediim gibi, dnmen gerekir.
Gremezdin Dou dokumalarn, erguvan renkli
Tessalia midyelerinin boyad Meliboea
Cilasn, sevimli, ltl, altn tavus soyunu,
Baslm yeni boyal dokumalar, deersiz
Kalrd sakzn kokusu, baln tad,
kmazd kuularn rlar, bir de becerikli
Phoebus'un kavalndan, zde nedenle, yaylan ezgiler,
Rasgele doacakm, demek, bir nesne tekinden.
Daha ktye dnecekti btn varlk alan,
En iyilerinde, dediimiz gibi, nceden, deierek
Geri dnecek bir nesne olurdu burun, kulak, gz,
Az iin kt bir durum kacakt ortaya.
Oysa yoktur byle bir durum, kesin engellerle
evrili varln btn, epeevre, inanmak
Gerekir zdein sonsuz, deiik sayda
Biimlerinin bulunmadna. Ate snrlam
K souklarna giden yolu, zde ldedir
Yolun geri kalan da. Scaklk gibi soukluk,
Orta nitelikte slar, bulunur tm varln
Ortasnda, doldurur uzay. byle snrlanm
Yaratklar, ayr, iki yanl kl gibi arada,
Bu yanda yaln, o yanda kaskat souklar.
Benzeik elerin Says Sonsuzdur
Balayaym sylediklerimle baka bir konuyu,
Bundan anlalr nesnelerin kurucu eleri,
Biimlerinin zde nitelikte dzenlenmesi,
Sonsuz sayda bulunmalar. Biimlerin ayrmlar
Snrl olduundan, ya benzeik elerin sonsuz
Sayda olmas, ya da zdeksel btnn snrl
Kalmas gerekir, bunun da gsterdim olmadn.
Bu gerek bilgiyi verdikten sonra, gel bakalm
Birka dizeyle gstereyim sana zdeksel elerin
Doada, nesnelerin btnn tkenmez varlktan
Kurmadn, onlarda srekli bir devinmenin
Varln. Kimi yaratklar grrsn, seyrek,
Sezersin eli skdr onlarda doa, verimi az,
Baka yerlerde, uzaklarda, boldur zde varlklar:
Bundandr grmemiz deiik drt ayakllar,
Hindistanda binlerce hortumlu fil, lkeyi
eviren fildiinden engellerin koruduunu,
Giri yolunu kapadn. Bu yaratklarn
Byk kalabalndan, ok azdr grdmz.
Anlatmak isterim ayrca, tek olan bir nesnenin,
Bir kez yaratlan, yeryznde bir benzeri daha
Grlmeyen, zdeksel bir varln bulunduunu,
Elverili deildir bu somut, sonsuz z, ondan
Doamaz btn varlk, yaratlamaz, beslenemez,
Geliemez. Tasarla bir sre, bu eler ynnn
Devinen bir nesne dourmak iin, evrende, ortaya
Getirmek iin snrl olduunu. Peki nerede,
Ne biimde, ne nitelikte bir gle, nereden
Kalkp girecek uzayda baka bir varla?
Ussal bir dayanak yok bu birlemede, bence,
Gl donanmalarn arpmasna benzer, engin
Deniz datr, paralar, atar uzaklara, dmeni,
Gverteyi, yelkenleri, kamaray, ipleri,
Kydan kyya srklenen pupay.
Bir lm kalm savadr grnen belirti,
Kurtulmak iin azgn denizin ar gcnden,
Sinsice dzeninden, acmaszlndan, gven olmaz
Denize, bir gn bile, ikiyzldr, glmserken de
Il l deniz; byledir senin de yaptn
Bir snr koyarsn ilkelere, ayrlr zdek
Her yne, akar dalgalar sonsuzluk iinde,
Bundandr birlie varamadklar, derli toplu
Beslenerek oalamadklar, oysa apaktr
Yine de varlklarnn doduu, doanlarn da
Gelime olana bulduu. Deney gsteriyor
Oluumunu bu iki olayn; gerektir tm trler
in saysz kurucu enin bulunduu, tm
Varlklarn onlardan yaratld, kurulduu.
Yaam - lm
Deprem, ykm sarsamaz sonsuz yaam gcn,
Ne de tm nesneleri douran, oaltan g
Sonsuz bir yaam salayabilir btn yaratklara,
Byledir bilinmeyen alardan bu yana sren
Yarmada kurucu elerin karlkl sava,
Bir burda, bir orda kazanr yaama gc,
Yenildikleri de olur, karm lm iniltileri,
lk a gz aan ocuk lklaryla.
Yoktur gnn ardndan gelen bir gece, gecenin
Ardndan doan bir gn, duyulmasn
Kart acyla sevincin, lm keskin
Karanlk bir gle babaa vermesin.
elerin karm
Bitmi bu konular, kavranm, yerlemi bellee
yice, bilgi olmu, grlyor aka
Tek eden bir varln domad. Yoktur
Kark zlerden kurulmayan bir nesne,
Gittike glenen, etkinlik kazanmayan,
Kurucu elerden oluan btn trlerin
Birleimi, bykl lsnde deiik
Olur biim kazanmas da. Byledir toprak,
Gizler koynunda souk kaynaklarda toplanan
eleri, bunlardr sonradan yuvarlanan, denizi
Besleyen. Topraktan kar atein eleri de,
Yanar, tutuur birok yerinde yeryznn,
Bunlarn en korkunlardr Etna'nn yalmlar.
eler var, bunlardan kar yan yemi, aalar,
Kii soyunu esenleyen, sevindiren.
Yine onlardan doar orman, akarsular, bir de
Dalarda yaylan yabanlar besleyen yem.
Kibele
Tanrlarn, yrtc yabanlarn yce anas,
Varlmz yaratan denmi topraa bu yzden.
Geldiini syler bilge Grek ozanlar Frigya
Tepelerinden, gk konaklarndan, aslanlarn
Koulduu bir arabayla. Bununla retirler bize,
Kocaman yeryznn bolukta durduunu, yerin
Yer stne dmediini. Yabanlar katlr bunlara,
En uysal ilerde kullanlr, tanrann elinde,
Buyruk altna girince azgn yabanlar, kendince.
evrelemi ban kale biimli tala, ykselen
Surlarla kentleri koruduundan. rpertir, titretir
Kocaman karalar korkudan, Ana Tanra'nn
Yznn grnts bile. O gn deiik uluslar,
Eski, kutsal geleneklere bal kalarak, anar bu
dal anay saygyla, Frigyal yanamalar gider
Onlarn ardnca. O geni tarlalarda bilinen yntemle
Ekilir tarlalar. Onun buyruunda Galluslar anaya
Kar gelmekle tannrlar, dnmezler atay, soyu,
Deer vermezler, anlatlanlara baklrsa, yaayan
Kuaklarn aydnlanmasn yeterince dnmezler.
Gmbrder ellerinde gk grler gibi dmbelekler,
nlar oyuk ziller, rpertir ac seslerle uuldayan
Boru, kulaklarda Frigya dzeninde alnan, kaval
Sesinin yankland sra. Oklar atlr azgn
Bir lgnln belirtisi, oynatr yreini
nansz, tanrtanmaz halkn, bir rperti
Tanrann yce ad karsnda. Bir el atar da
Tanr kadn byk illere, esenlerse lmlleri
Gizliden, derler tm yollarn gmle, bakrla,
Bol salarla kutlarlar onu, gller serperler
Avula, kar gibi, alay alay, ieklerle evrilir
Ana Tanra. Oynanr Greklerin Kureta dedikleri
Oyun. Benzer Frigyallara vuruan, kan dken,
Kargl, bu cirit oynayanlar. Korkun grnl,
Balarnda tolgalar. Benzer Girit Kuretalarna
Bunlar, sylencelerde anlatlan, Zeus'un ocukluk
lklarna, evre tutup oynarken ocuklar, sevinir,
Karglar taknrlar, dizilirler, kllar kllara
arpar, almak iin deil Saturnus'un bu oyunlar
Onmaz bir yara amaz anann yreinde bunlar.
Bundandr pusatlarla donanm birliklerin gitmesi
Byk Ana'nn, ya da anayurdun pusatlarla korunmas
Yiite, bu yolda buyruu yanstlr Tanrann,
Anann, atann sslenmesinde, korunmasnda olduu
Gibi, btn bunlar gzel iler saylabilir,
Uzaklalr gerein yolundan gittike.
Tanrlarn Varln Aklama
Anlalr, tanrlarn lmsz, kvanl olduu,
zleri gereince, bizim acmzdan, zntmzden
Uzak yaad. Syrlmtr onlar korkudan,
Skntdan, yardm beklemezler bizden, dayanarak
zglerine, kzmadan, su ilemeden. Yoktur topran
Duyarlk gc, yalnz kurucu elerle doludur,
karr biroklarn gne na deiik
Koullar altnda. Eilim duymu kimi kimseler,
Denize Neptunus, bollua Ceres demeye, sevgili,
Bacchus'un adn anmadan gememeye, gerek
ze uygun bir tanmla araptan sz etmek
steyince. Diyebiliriz, yeryznde Tanrlar Anas
Adnn verilmesi kurtarm tini bozulmaktan
Dinlerin getirdii kt inanlar yznden.
elerin Karm
Otlar srekli belli bir ayrda koyunlar,
Keiler, sava atlarnn taylar, boynuzlular,
Yine bu gk atsnn altnda ierler
Belli rmaklardan, serinletirler kurumu
Boazlarn susuzluktan. Apayr yaarlar
Yine de, korurlar anadan, atadan kalan zdelii,
Kendi soyuna eker btn bu zellikler.
Ot, trnn zdeinde grlen trllk tutarnca,
Bir ayrm bulunur elerinde de, suda da.
zsu, kemikler, barsaklar, damarlar, sinirler,
Scaklk, bir yaayc zden kurulur topluca,
Biimlenmede birbirinden ayrlrlar. lkelerin
Deiik dzene girmesi sonucudur bu. Ne varsa
Ate yalmlarndan olumu, srp gitmezse
Gerekir elerle birlikte nesnelerin iinde
Saklanmas, bundandr yayp ateten
Yalm karan, kvlcm sratan, kl datan.
lgilen ll bir anlayla bunlara benzeyen
Nesnelerle, reneceksin birok varln zlerinin,
Deiik yaplarnn iinde sakl kaldn,
Gryorsun birok varlkta, yemite
Kokunun, tadn renkle birletiini. Bundandr
Varlklarn deiik nitelikte oluu:
Girer rengin ulaamad elere buu,
Baka ynden bir tat uyandrr renk
Nesnelerden gelen, duyularda. Anlarsn
Bundan deiik yapda olduunu elerin.
Byle birleir deiik yapda zler,
Bir yumak olur, biim kazanr, nesneler
Bu zlerin karmndan. Grebilirsin bizim
Dizelerimizde bunu, birok zde harfin
Deiik szcklerde bulunduunu, Gerekir
Onaylaman sesin kurulduunu szlerin olduu
Gibi, dizilerin de deiik elerin birlemesinden.
Ortak harflerden kurulan iki szck, birbirinin
zdei deilse, yledir benzer elerden dzenlenen
Btn varlklar da, benzemez yap bakmndan
Birbirine hepsi, byledir teki varlk evreni de,
Ortaktr birok nesnenin kurucu eleri,
Oysa ayrlrlar birbirinden, bir btn olarak,
Oluumlar iinde. Dorudur buna dayanarak
Sylemek kii-soyu, yemiler, yaprakl aalar
in trl ilkelerin bulunduunu.
Kurucu lkeler Karmaz
Sanlmasn tm varlklar birbirini dlleyebilir:
Yoksa grrdn her yanda, yar insan, yar hayvan
Grnml, alas yaratklarn kn.
Gvdelerden kocaman dallar, denizde, karada
Yaayan yaratklar, ellerin-ayaklarn karmndan
Azndan yalmlar sap soluyan Chimaeralar bile
Brakrd tm nesnelerin yaratcs doa. Grrz
Bunlarn olmadn, varlklarn belirli zlerden
Geldiini, ana kuak, trler soylar belli
Dzende, biimde, gereklidir bu oluum. Yemeklerle
Beslenen tm varlklar, alnca besinlerini, iten
Yayar btn rgenlere blml, onlar birleerek
Bu dzenle, salar en uygun devinmeyi, yer aar.
Biliriz doa gereksizleri geri verir topraa.
Atlr, arpmalarla, grnmeyen tozanlar gvdeden,
Ne dl, ne yaamsal gce katk verebilir bunlar,
Sanma yalnzca diriler iin geerli bu yasalar,
Tm varlklar iin geerli bu dzen. Ayrlr
Doaya gre birbirinden yaratklar, kurulmas
Gerekir nesnelerin, bireysel durumda, ilkelerin
Biimlerine gre deiiklikte. Sanlr benzeen
lkeler yok da, bundandr deiik yapda
Nesneler, ayn grnml varlklar
Deiiktir kurucu eler, bundandr zlerin
Bakal da, blmenin, yolun, uzakln, dmenin,
arpmann, devinmenin, arln gereklilii.
Yalnzca nesneleri deil, dirilerden, denizi,
Karay birbirinden ayrr, yeri gklerden.
Kurucu elerin Boyas Yoktur
Dinle, tatl almayla biten dizeleri, benden,
Sanma, gzlerimizde ak grnenlerin ak ilkelerden
Kurulduunu, ya da karalarn yine karalardan,
Nesnelerin belli renkleri olduunu, bu yzden.
Sanrsn zdein eleri hep benzer boyalardan
Oluan bir rtyle kaplanmtr, oysa yoktur
zdein ilkelerinde boya. Ne grnen, ne de
Grnmeyen bir boyas olur zdein elerinde.
Bu yzden kavramaz anlmz eleri dersen
Yanlrsn, gerekten uzak kalrsn, doutan
Grmeyen, gne nlarn bilmeyenler yalnz
Dokunmakla duyar nesneleri, ocukluktan
Yoksundur onlar renk duyusundan.
yi dn yleyse, dokunmayla kavrar, alglarz
Nesneleri, renkleri olmasa bile, ancak buna
Yeter anlay gcmz bizim, grmeden
Boyalar dokunuruz nesnelere, yine, karanlkta,
Alglarz onlar, kantladm bunu da baaryla,
Gstermek istediim elerin renksiz olduunu sana.
Tm renkler dnebilir baka bir renge,
Oysa eler elverili deildir buna, gerekir
Sonsuzca kalmas deimeyen bir nesnenin,
yokolmaz bu yzden bir tek nesne bile.
Deien, yerinden tanan dner yoklua,
Varolmadan nceki duruma , sakn bu nedenle
elerde renk olduuna inanmaktan, dnmez
Yoklua bir nesne bile, varolduka.
Renklerin Oluu
z bakmndan boyasz olan btn eler
Kurulu ynnden deiik biimlerdedir,
Deien renklerle grnr tm nesneler
ok nemliyse nesnelerin balamsal varl,
Nasl bir deikenlik iinde birletii,
Dzenlendii, kart devinimde bulunduu, kolay
Anlarsn bunu, bir nesnenin karayken ak olduunu,
Sonradan bir mermer yn gibi prl prl,
Denizde azgn yellerle kamlanan sularn
Parlayan mermer rengi ak dalgalara dndn.
Diyebilirsin bunun ardndan: Kara grdmz
Bir nesnenin karr birden kurucu eleri,
zdeinde, deiir ilkelerin dzeni, eklenir
Birbirine, yava yava dnr ldayan aka.
Koyu mavi elerden kurulmu olsayd denizin
Dalgal sular parlamazd bir gn bile.
Pek ok sarsp alkadn mavi nesneler
Alamazlar ak mermerin rengini, deiik
Trde kurucu ilkeler bulunsa renkte, denize
Geici, arnm bir duruluk veren, bir drtgenin
Deiik biimlerden kurulup, bir birlik,
Btnlk gstermesi gibi, grmemiz gerekirdi
Bizim de, deiik biimlerden kurulan
Drtgende tandmz ak seik birlii,
Ya da keskin izgili, atk nesneleri.
te yandan biimlerin deiiklii,
Dtan drtgen grnmede bir engel
Deildir kurulu ynnden zdeler iin,
Yalnzca tek tek nesnelerin renklenmesinde
Grlen deiik lt btnn parlaklnda
Bozabilir uyumu, birlii. Burada bizi, nesnelerin
elerindeki renklenmeyi anlamada yanltan
Bir neden yok, aktan ak kmad gibi
Kara da karadan kmyor, deiik renklerden
Doarlar okluk, daha kolay deil mi akn
Renksiz bir zden, karann karadan ya da
Bsbtn kart renklerden geldiini dnmek.
Seilemez renkler k olmadan, ktan
Yoksun kaldka nesnelerin kurucu ilkeleri,
Anlalr bir renk rtsnn de bulunmad.
Ne deeri olabilir rengin karanlkta?
Ikta deiir, kta yansr renk,
Ya a ynelir, ya da yansr ktan.
Gnete renk renk parlayan elenk gibi
Boynunu eviren gvercin tylerince.
Ildar, ara sra, bir yakut gibi parlak,
Kpkzl aydnlkta, bir de grnd olur
Bize bakldnda tyden bir elenk
Gk mavisinin yeil zmrtle karmasnda,
Ya da a kar evrilmi bir tavusun
Kuyruunda grlen renk deimelerinde
Olduu gibi. In yaylmasndan doar bunlar
Besbelli, bilmek gerek ksz renk yoktur.
Bilindii gibi alglar gzbebei, gerekten,
Sezer ak olan, baka bir yolla karay da,
Alglar teki renkleri de ayrca. Duyulmaz
Nesnelere dokunmakla renkler, yalnzca
Biimler sezilir nesnelerde, bundan anlalr
Tm kurucu ilkelerin renksiz olduu, dokunma
Duyusuna deiik etkiler yapan, trl
Nitelikte, zel biimlerin bulunduu, kavranr.
Bal deildir rengin yaps belli biimlere,
Bulunabilir btn eler, kurulu bakmndan,
stenen renkte. Nedendir zdekten doan btn
Trlerde yaratklarn deiik renge brnmesi?
Byle olmasa, gerekirdi uan kargalarn bile
Ak tylerden kan ak nlar yaymas, gerekirdi
Yine, ya kara kuularn kara ilkelerden, ya da
Alacal, tek rtl renkten domas.
Sen, rasgele bir nesneyi, en ufak blmcklerine
Ayrr brakrsan, aka grrsn ilk renk
rtsnn yavaa silinip gittiini, byledir
Erguvan rengi giysilerde de durum, iplik iplik
Ayrldnda kalkar ortadan erguvan rengi,
Byledir Fenike'den gelen, iplikleri parlayan
Ynetici giysilerinde grnm. Bundan anlarsn
Tek tek ipliklerin tm renkleri yitirdiini
elere ayrlmadan nce. Syleyebilirsin tm
Nesnelerin kokular, sesler yaymadn, inanmazsn
Artk nesnelerden kokunun, sesin kacana.
Bundan anlalr kokusuz, sessiz nesnelerde
Olduu gibi, grmediimiz birtakm renksiz
Nesnelerin de ortaya kt. Keskin bir
Anlay yetisinin bile gc yetmez kavramaya
Bunu, baka nesnelerin eksikliini sezdii gibi.
lkelerin Nitelii Yoktur
Sanma kurucu elerin yalnzca rengi yoktur,
okluk scaklktan, soukluktan, kzgn buudan,
Srp giden niteliklerden, sesten olduu gibi
Tattan da yoksundur tm kurucu ilkeler.
Koku da yaymaz kendiliinden nesneler.
Ne ok istersin mercankk, sarsakz, snbl
Gibi bitkilerden koku yaylmasn, burnumuza
Bir nektar kokusu gelmesini, tm bunlardan
Daha ok bitki yandan tatl kokular almay.
Elinden gelmez senin kokusu burnumuza gelmeyen
Artlm nitelikte bir ya oluturmak ya da
Nesneden yaylan kt kokuyu kartrp gidermek,
Bu zde nedenler yznden yaylamaz koku, ses
Kurucu zlerden, bir de onlarn benzerleri:
Scaklk, soukluk, lklk gibi lml
Bir yndan kan nitelikler. Uzak kalmas
Gerekir ilkelerden kolayca bklme, eilme,
ncelik, blmsel dalma, delinerek iten
ten oyulma. Sonsuzca kalan dayanaklar zerine
Evreni kurmak, btnn saln korumak istersen,
Btn varlklarn yoklua batmamasn dilersen.
lkelerde Duyarlk Yoktur
Dn imdi, duyarlk yetisi olduunu grdmz
Tm nesnelerin, duyarlktan yoksun elerden
Olutuunu: Geree yz evirmeden, direnmeden
Siliniyor aka, deney bildiriyor elimizden
Tutarak, sylendii gibi, dirilerin duyusuzlardan
Doduunu. Grrz srasz yaan yamurlar
Yznden, oka slanan toprakta dipdiri
Bceklerin amurdan ktn, bu nedenle
Btn nesnelerin birbirine dntn,
Irmaklarn, yapraklarn, besleyici yemin,
Dalarda yaayan hayvanlara dntn,
Da hayvanlarnn da, yediimiz iin etlerini
Bizim gvdelerimize kartn, sk sk
Bizim gvdelerimizden de yrtc hayvanlarn,
Kanad gl kularn beslenip gelitiini.
Byle eviriyor doa besini diri varla,
Bundan oluur btn yaratklarn duyarl,
Yine byledir kurumu odunun yalmlanarak
Yanmas, btn yongalarn ocakta atee
Dnmesi, anla bir de, ne nemli olduunu
Bu kurucu elerin, dzenlenmesinin, karmasnn,
Yerlemesinin, birbirine dnmesinin, sonra
Kart devinimler iinde bulunmasnn.
Duyarln Ortaya k
Nedir tini kendi kendine devindiren,
Trl trl duyularn olumasn salayan,
Kmldanmalara neden olan, duyarszdan
nanmadn duyarl bir varlk karan?
Kendiliinden karr toprak, talar, odunlar
Kaynar, dnr de yaratamaz bir dirilik
Duyusu, canllk, bellidir bu. Unutmamak gerek
Bu konularda, benim tm yaratc varlklarda
Duyu gcnn, duyarlk yetisi bulunan yaratklarn,
Domu olduunu sylememi. Dn ilkelerin
Kkln, odunda, toprak ynnda grmediimiz
Duyarlk yetisi uyandrdn, dizilileri,
Biimlerini, devinimlerini, yerlerini.
Yamurlarn yaratt slaklktan trer
Diri bcekler, bozulur yeni basnlar altnda
zdei kuran ilkelerin dzeni, yeniden
Bir bileim gerekleir, diri varlklarn
Olumas yolunda. Bunun yannda duyarllar
Yalnzca duyu gc bulunanlardan yaratlabilse,
Tm teki nesneler iin bu durum srse, burda,
Sresiz olurdu zleri dnld gibi, bal
Kalrd duyu gc barsaklara, damarlara, iliklere,
lml nesnelerden doard tm grdmzce.
Onlarn srp gitmesi iin, sonsuzca, ya blmsel
Duyarl olmalar ya da btn gibi duyu gc
Tamalar gerekirdi. Oysa olamaz rgenlerde
Srekli bir duyarlk. Dnmek gerek rgenlerin
Birer birer ya da gvdeden ayrlm elin, kolun,
Baka bir rgenin kendi bana duyarsz olacan.
zde bir yaam duyusu iinde bulunan,
Birbirine uyan, tm dirilerde durum byledir.
Bu kurucu eler denen yaplamalar nedir?
Neden lml olur yaayan bir varlk, sonra
Kurtulur lmn darack yolundan, diriler,
lmller iin belirli bir durum varken?
Tm varlklar dlleseydi birbirini, kocaman
Bir diri kalabalk kard ortaya; oysa
Apaktr, insan, evcil hayvanlar ya da
Da dirileriyle birlese bile bir yaratn
kmayaca byle bir birlemeden.
Gerekten, varlklar kendi duyarlklarn
Yitirir, bakalarna zgleri alrsa bundan
Ne kar? nceden gsterdim yumurtann yaayan
Civcive dntn gryor, anlyoruz, yerde
Solucanlarn kaynatn, sonra srasz
Yamurlar etkisiyle rdn. Anlamak
Gerek artk, duyu gcnn duyarlktan yoksun
Nesnelerden doduunu. Sylemek gerek burada:
Deimenin duyarl olmayandan duyarly
Dourabildiini, ya da benzer bir doumla
Ortaya ktn. Elverir gstermek, kantlamak
in aka bunu, ancak birlemeden sonra olmas
Doumlarn, birlemenin ardndan deimenin gelmesi.
lkin ne nesnelerde duyarlk vardr, ne dirilerde
Domadan nce, alacak bir yn yok, dalmtr
Yaratc z havaya, sulara, topraa, topraktan
kan varlklara. Toplamaz bunlar bir daha
Bir araya, birletirmez birbiriyle, yeniden,
Yaamsal davran, btn varlklara duyarlk
Yetisini veren yeti.
lm zerine
Ar bir tekmeyi yemeye grsn diri, sonunda,
Sarsar, alar onu birdenbire yere doa,
Karr birbirine btn duyular gvdede, tinde.
Bozulur ilkelerin dzeni, dalrlar, yklr
Yaam srdren devinme, sarslr ele, ayaa
Dein btn gvde, kopar gvdeyle can arasnda
Yaam balayan ba, zlr can, gider, damardan.
Baka hangi yolla dnebilir etkisini basknn,
Btn balar koparan, datan olayn?
Az ykc arpmalarda stn geldii olur
Son yaam kmldannn, yendii grlr
Gl arpmalarn dourduu sarsntlar,
Yolunca gider iler, aksamadan, dzen iinde,
lmn baskn gcn ykm gibi yeniden
Uyandrr duyular. Yoksa nasl dndrebilirdi
lmn eiinden, yeniden salard yaam,
Bilincini toplayabilirdi onlarn, nceden
Gelitirilen eree ynelmede?
Sevinli Ac
Ac doar; zdein eleri diri etin iinde,
Elde, ayakta sarsnt yapar, kmldarsa saa
Sola ierde, kendi yerlerinde; sevin duyulur
Buna karn eski yerlerine dnnce eler.
Bundan anlamak gerek ac ya da tat duyusunun
Nesnelerin ilkelerinde olmadn, kurucu elerde
Bulunmadn. lkelerin yeni kmldanndan
Ya bir acnn, ya sevilen bir tatlln
Domas gerekir, yoktur elerde duyu gc.
Duyarlk bulunsayd tm yaratklarda, elerden
Kurulmalar nedeniyle nerde gelirdi kii soyuna
zellik? Bir kahkaha nlatmak, glmek gerekirdi.
Kirpiklerden, yanaklardan gzyalar dkerek,
ok szler sylenirdi nesnelerin karm
zerine, bilerek, hepsinin lmllere
Benzemesinden dolay, domas gerekirdi elerin
Bylece baka varlklardan, onlar da bakalardan,
Byle srer gidermi sonusuz durum.
Bunun ardndan konuan, glen, anlayan btn
Varlklar, bu yntemle kard ortaya, sandn
Gibi yrrd tm iler. Bizce, bir deli samasdr.
Bu, glmek glc bir zdekten de gelmeyebilir,
Anlay olan, kantlarla deneyip renen
Gerekli klmaz sylenmi, aklanm balanmay
Kendince. Neden gerekli deildir yleyse
Duyarl olan yaratklarn, duyudan yoksun
zlerden olumas? Gke elerden domuuz
Hepimiz, bir ata yaratm btn bizleri. Onun
Verimli yamur damlalarndan dllenmitir
Yce toprak ana, dourmu l l yemileri,
Yaprak aan aalar, kii soyunu, tm hayvan
Trlerini, koymu ortaya yaratklarn beslendii
Besini, tat vermiler yaama, srdrmler yeni
Kuaklar, bundan ana adn alm toprak, gerekli.
Bundandr topraktan doann yine topraa dn.
Havadan kp yere denlerin, yine ge amas.
Sanma geni evren alannda devindiini
Grdmz sonsuzca kalabilen ilkelerin lmle
yokolacan, datr, birliini bozar onlarn
lm, aar aralarn, ayrr birbirinden.
Sonra balar birini tekine, etkiler,
Dntrr biimleri, bakalatrr, deitirir renkleri
Bsbtn, duyarlk kazanr dzenlenen varlklar
Sonra yitirir bunu birden. Bundan anlarsn
Hangi kurucu elerin, hangi yntemle geldiini,
Hangi kurulu iinde ilkelerin birleerek
Aralarnda karlkl devindiini. nanma sakn
Sonsuz eler dzeninde bir durma olduuna,
Nesnelerin yzeylerinde grdmz dalgalanma,
Birden doup batma vardr ilerinde de.
Bizim, bu dizelerimizde olduu gibi,
Harflerin yanyana gelerek tekilerle birlemesine
Benzer onlarn da dzeni, yerlemesi: Yer, gk,
Deniz, rmaklar, gne, ekin, yemi, bir de diriler,
Tm benzeme gstermese de aralarnda yine de
Birlik vardr, evrensel btnde, gerekten durum
Almadadr nesnelerin ayrmlama gstermesi.
Byle doar varlklar arasnda zdein
Kendiliinden deien kesimleri, yollar, balants,
Dleri, itileri, birlikte arpmalar, devinme,
Dzen, durum alma, biimlenmeler, bundan gerekir
Nesnelerin, onlarla, atba giden deimesi.
teki Evrenlerin Bat
evirelim anlay yetimizi gereklik retisine,
imdi, yeni bir konu rpnmada ulamak
in kulaklarna, bir yenilik getiriyor
Varln grn. Yoktur kolay kavranmasna
Karn, balangta, inanc sarsacak glk
Yaratan bir nesne. Yoktur yine byle byk,
artc, sonra adm adm aknl
Tmden gidermeyen bir nesne. nceleyin gn
Iyan duru mavilii kucaklar dizilen
Yldzlar, ay, gne nn aydnlatc
Parlakln: Btn bunlar lml olsa batan
Grnmezce, birden, ksayd ortaya, alacak
Ne denebilirdi bunlar iin, ya da nasl
nanabilirdi nceden bunlara kiiler?
nanmazlard bana kalrsa. alacak bir grn
Vardr gkyznn. Alamaz kendini kimse
Bu parlak, yan gkyzne bakmaktan.
Bir korku uyandrrsa bu yenilik sende,
yice lp bimeden, gerek grneni, sana,
Dnmeden girime bu aratrmaya; yanltr
Dersen tartmay gze al, bir soru bastryor
Bize, yaylyor d uzay, sonsuzca, ayor evreni,
Grmek, anlamak, zgr olmak istiyor anlk.
Evren Sonsuzdur
Son yoktur sada, solda, stte, altta, evremizde,
Evrende, olaylarn dilincedir anlattm burda,
Ancak byle kar aydnla sonsuzluun yaps,
Kuku yok, bo uzay, snrsz, saysz ilkeler
Engin evrende, sonsuz devinimler yznden
Uumakta trl hzla. Yeryz de, gkyz de
Saysz zdeksel enin devinimsiz evresinde
Olutuu gerek, evrenin varlk dzenine uygun
lde; ya kendince, ya bir raslant sonucu
Karlamann, arpmann sonucudur.
Tmden bo, dzensiz, verimsizdir elerin
Basnla bir araya gelmesi, bu bileimlerin
Daldktan sonra birden, byk bir kuruluun
Balangc oluncaya dein derlenip toplanmalar
Topran, denizin, gn, dirilerin douu gibi.
Dnmek, kantlamak gerek, teki zdeksel dzenin
Baka bir olanakla, havann dev kollaryla,
Evreni kucaklay gibi kurulduunu.
ok Sonsuz Evren Vardr
Gl bir yn iinde kurulmusa ilk zdek,
Olabildiince yaylyorsa bir engelle,
Bir dayanakla karlamadan uzay, gerekir
O gn, yaayan, diri varln ortaya k.
O denli bykse kurucu eler yn, yetmezse
Bir dirinin yaam sresi onlar saymaya,
Bir yere toplad gibi her yana yayabilecek
Gteyse varln elerini doa, benimsemen
Gerekir, baka evrenlerde, daha birok dnyalarn,
Trl kii soylaryla, hayvan trleriyle doacan.
Bundan anlalr, evrende, bulunmad byle
Bir varln, tek dosun, tek gelisin de,
inde zde soydan biroklarnn baland
Kuaa balanmasn. ncelemeye deer diriler,
Ancak byle bulursun dalarda yaayan hayvan
Soyunu, dourgan kii kuan, dilsizleri,
Pullu balklar srsn, tm ku trlerini.
Bundan karlr gn, yerin, denizin, gnein,
Ayn, bir de teki varlklarn tek deil
Byk bir nicelikte varolduunu, bu nedenle
Yaam srelerinin derin, kmldamaz bir snr
Tayla belirlenmedii, yeryznde tr tr
Byyen, toplu bir soy olarak onlarn lml
lkelerden domad. Mutluluktur insan iin:
Tanrlarn Ynettii lke Yok
Gryorsun, btn evrenin tanrlarn basksndan
Kurtulmu, bamsz, bana buyruk olduunu.
Kutlu tinde, tanrlarn yce bar iinde,
Sessiz bir yaamn tadna doyulmaz, mutlu
Bir varln srdrldn, kimmi onlardan
Bu sonsuz evreni ynetebilen, bu sonsuz snrsz
Gk boluunun dizginini ynetici elinde
Tutabilecek olan kimmi, tm gkyzn dzenle
Dndrecek, verimli topra gn yalmlaryla
Istabilecek, bu gnde, bu yerde, bulutlarla
Bir karanlk yaratmak iin, yan gkyzn
Karartmak iin, yldrmlar gnderen, imekler
aktran, gkleri grleten, kendi tapnaklarn
Ykan, kuduran, lleri tututuran, gszleri, susuzlar
ldren, sonra tm sulardan syrlan kim?
Evrenin Oluu - Yokoluu
Evrenin balangcndan, oluum gnnden
Sonra km ortaya gne, deniz, yeryz
E srede, toplanm dsal bir basnla
Nesnelerin eleri, derlendi sonsuz btnn
Engine frlatt zler, bunlardan beslenmi,
Gelimi denizler, karalar. Bunlardan kurulmu
Uzayda, uzakta, yksek atl gkyz kona,
Onunla ykselen hava. Byle derleniyordu
arpmalarla varlklarn eleri evreden.
Bu yntemle oluuyordu trler, sular sulara
Toprak topraa katlyor, ate atei besliyor,
Hava havay. Srm tm varlklarn yaratcs
Toprak anann yaratmaya en yetkin biimi
Vermesine, son snra getirmesine dein.
Bundan anlalyor, daha gl olmad yaam
Giysilerini giyinip gelmenin onlar karp
Gitmekten. Byle ayrlmtr bir bir yaam
Yollar yaratklarn, gereince, byle ynetir
Gelimeyi doa zgcyle. Ne varsa mutlu bir
Davranla bydn, adm adm geen yllarn
Basamaklarna trmandn grdn, alr bolca,
zdekten, yitirdiklerini, yaylr gvdeye besin,
Tmden, damar damar, dalm uzaklara ayrlanlar,
Yine de yitmemitir, azalmasn diye yaamak iin
Besin olan zdek. Ayrlanlar saysnda dnp
Gelenler, katlanlar var nesnelere, bymenin
Doruuna varlr byle, nesneler toplanarak.
Azalr yaama gc, blnr yeniden, dirimi
Salayan yetiler, ger daha kt bir yne.
Bykl, genilii orannda, bir de byme
Yetisi bulununca bir nesnenin, o byklkte
Yn yn eler kar, dalr evreye
zdeksel zlerden. Kolayca blnp dalamaz
Beyin btn rgenlere damar damar, yetmez
Byle bir varlkta besin yaam akmn
Yenilemeye, beslemeye, gidenin yerini doldurmaya.
Byle lr gider adm adm diriler, elerin
Ayrlmasndan boluklar dounca, bir de,
Dtan arpmalara uraynca. Azalr yallkta
Beslenme gc, dinlenmez varlk, gider lme,
Dtan gelen saldrlarla, ypratan vurularla,
Btn nesneler, bunun gibi evrenin gl ats,
Sarslr sonunda, ykntya dner arpmalarla.
Besindir varlklar glendiren, btnleyen,
Nesneleri ayakta tutan, kart da olur bunun,
Ne damarn, ne de doann yeterli olur yardm.
kalmam amzda, dev yaratklar, trler
Dourmusa da eskiden, tkenmi, daha kk
Yaratklar retebiliyor imdi. Gndermiyor gk,
Altn balklarla lml varlklar tarlalarmza,
Denizi, kayalara arpan, grleyen krlmay yaratt
Gndeki gibi. Toprak dourmu besledii varlklar,
lmller iin yaratm toprak: Iyan ekini,
Sevindiren asmay, grne gre, sevimli hayvan,
Besleyen yemi, emeimiz gemeden yetienler.
Geiniriz emekleriyle srlarn, tarmclarn,
Demirin azlndan tarla srmede oalr yorgunluk,
Azalr rn. Ban sallar yal kyl, eker iini,
Boa gitmi bitmeyen almalar, geen gnlere
Gre, ver gemii, atalarn mutlu an zler.
Szlanr yal, kurumu asmalar grnce, yaknr
alarn deimesinden, kar yaknmalar ge:
Anlatldna gre ok mutluymu eski kuak,
Ufack tarlas olsa da, az emekle iyi geinirmi
Banda. Anlamaz nasl getiini, yere gmldn,
Yllar iinde, yorgun den kimselerin.

NC BLM
Epikuros'a vg
Sensin, ilkin, korkun karanlklar iinden
Aydnlatan lda kaldrabilen, gstermek iin
Yaamn iyiliklerini. Senin ardnca geliyorum,
Sen, ey Grek soyunun ss. Korkusuz basyorum
Ayaklarm, yerde braktn izlere, yarmak deil
Seninle dncem. ieklenen sevgim srklyor
Ardnca beni. Kuunun elinden gelir mi krlangla
Yarmak, titrek ayaklarna bakmadan keinin
Oynak atla boy lmesi? Sensin ey atam,
Gerein bulucusu, sevecen d veren.
Arlar, ne denli, krlarda, iekler arasnda,
Emerse bal iekten, yle toplarz biz de
Senin yazdn yapraklardan altn szleri.
Altn szler yarar sonsuz yaama.
Tanrsal bir anlay gcnn rndr
Senin kurduun dzen, odur varln yaps
stne, gr sesle bir bildiriyi ortaya koyan.
Canlar titriyor korkudan, sarsldka evrenin
evresel direkleri, gryorum sonsuz uzayda
Varlklarn dnn, tanrsal g dzenliyor
Barn yerini, frtnalardan uzak, yamur
Bulutlarnn toplanmad, kar serpintilerinin
Dokunmad, buzlu souklarda yan yumaklarn
Dkld, sevimli havann gld, k yamurlarnn
Yad yerde. Kendince dzenler doa varl,
Kimse bozamaz mutlu tanrlar sevincini, kar
kamaz Acheron'un karanlk lkesine, engel
Olamaz yeryzne, ayaklarmzn altnda sonsuz
Bolukta olanlara bakmaya. Tanrlk g burada
Doar iime, sevinle korku, km ortaya
Alm senin dnce gcn tm ynleriyle.
Gsterdin elerin tm varlklarda ne denli
varolduunu, deiik biimlerini, kendiliinden
Bir itimle sonsuz devinime getiini, nesnelerin
Bunlardan, bir bir, kurulduunu, olutuunu.
Grnyor tinin de, cann da yaps, aklanm
Hepsi dizelerimde, gitsin yreinden kiinin,
Derinden, yaam titreten cehennem korkular.
rtlm tm insanlar lm karanlklaryla,
Kimse kalmam yaamn tadn karacak.
lm Korkusu
lmden sonra, Tartarus'ta kt, korkulu,
ekilmez bir yaamn sreceine, tinin
Kandan, yelden geldiine inananlar, nerenler
Tadna varamaz retimizin. Anlayacaksn tmn
Bunlarn, greceksin ileride, ne grkl bir varlk,
Ne de gerek bir yaam deeri olduunu.
Yurdundan kovulanlar, toplumdan dlananlar,
Ar, kt sularla sulananlar, acnn
Saylmaz trn ekenler bile yaarlar,
Keserler kara koyunlar, tanrlara adak
Diyerek, aclar iinde rpnrken,
Kutlamalk gnderirler mutlu llere.
Bylece dndrrler, acmakszn, ruhu
Bir ykm iinde dinlerin yoluna,
Bundandr kiinin, korkulur durumlarda,
inden klmaz, kark ilerde denenmesi,
Ne gn duyulursa yreklerinden gelen
Derin, boumlu bir gerein sesi, o gn kar
Ortaya doruluk, dler yz rtleri, srkler
Trenin snrlarn amaya n kazanmann,
Varsl olmann ar tutkusu dknleri
Srkler, ynetimin doruuna kmak iin,
Gece gndz uramakla, didinmekle, ypratr.
Byle olur, bunlar, ar su orta, yardmcs,
Bunlar, lm korkusundan beslenen, byyen dirim
Yaralar; birleemez skntyla, iren svglerle,
Mutlu, gvenli bir varlk, grne baklrsa.
lm kapsnda pusuya yatmak iindir bunlar.
Bundan gelir lm korkusu, saknmalar, kiilerde,
Hepsi bo, kamalar, varsll oaltma tutkusu,
Para biriktirme, toplumda kan dkme, can alma,
lm deinde kvranan kardeten sevin duyma,
Kan kardein sofrasna korkuyla, kt gzle bakma.
Bir korku, zde durumda, ska ezilen, zen,
Ac veren kskanln kayna gibidir:
Yanar, yaknr bu gz kamatran, gnl eken
Varlklar grmek iin insan, bakar gzlerinin
nnde geen olaylara, yuvarlanrken karanlklar,
amurlar iinde kendisi, bir irenme duyar evreye.
Der lm tuzana kimileri de, n ardnda
Koarken. Tiksinir yaamaktan okluk, sonra dner
lmn eiinden aydnla, korkudan titreyenler,
Aclar iinde rpnrken kendi elleriyle canlarna
Kymak istemelerine karn, dnmezler aclarn
Korkudan doduunu. Kaldrr utanc korku, sevecenlik
Balarn koparr, datr kutsal grevi, gldrr,
Kurtulmak istersen Acheron uurumundan, yz evirmi
Kimseler yurdundan, anasndan, atasndan. Nasl titrer,
Sarslr, rperir, sararrsa ocuklar karanlkta,
yle sarslrz biz de gn nda, gerekte korkun
Olmayan, yalnz karanlkta ocuklar korkutan,
Gnn domasn bekleten nesnelerden.
Yoksa ne duyusal korku, ne karamsarlk, kta,
Gn aydnlnda rktebilir kiiyi. Yalnz
Doann derin dzenini incelemek bir yana.
Tin de zdekseldir
lk szm u: Tin, ya da anlk dediimiz, yneten,
Dnen bir yer edinmi varlmzda. El, ayak gibi
Bir blm, kiiden, ya da gz gibi tm diri
Yapnn bir blm deil, bal saylmaz
Belli bir rgeye, tinsel varlk, serpilmi
Tm gvdeye, yaatan g, "harmonia" Greklerde.
Yaatr, duyu gc salar bize, bulunmaz belli
Bir yerde tin. ok sz sylenmi bu konuda,
Gvdemizin sal nedeniyle, gvdesel blm
Olmay yznden. Bundandr belli bir rgene
Yerlemedii, tutarsz gelir bana bu savlar,
Sk sk sezilir gvdenin d blmlerinde,
Bir sarsnt, bir ykm, i rgenlerimizde
Bir genilik duyulur buna karn, bunun da
Grlr kart okluk, tinde bitkinlik,
Gvdede dinlik. Ayakta bir sz, bata ar.
Bir uyku sarnca bizi batan aa, kesiliriz
Elden, ayaktan, ne duyarlk kalr, ne sezi, baka
ler olur iimizde, trl kmldanlar, tatl
Dnceler, dler, bilmez yrek btn olup
Bitenlerin ne olduunu bile.
Can da zdekseldir
Can da duyabilir btn rgenlerde olanlar,
Yalnz "harmonia" deil gvdede sezinleyen g.
Anlalr nceden bu, birok nesne yitirir gvde,
Buna karn elimizde, kolumuzda, kalmaktadr
Yaam srdren bir zellik. Yine kemiklerden,
Damarlardan, gvdeden az ok scaklk elerinin
kmasndan, azdan uan soluun havada
Dalmasndan. Bundan anlalyor artk btn
elerin zde nitelikte bulunmad, zde bir
Yaam yetisi tamad. Buna karn ilkeleri,
Soluu, stc scakl dzenlemekle gvdede
Yaam salamak iin elverili olduklar.
Bundandr lm gnnde elin, ayan souduu,
Gvdeden yaatan soluun uup gittii.
Anlalmtr artk cann da, tinin de yaps,
Kiinin zel bir blm olduu; Bundandr
Helicon'un yksek tepelerinden gelen algclara
Harmonia adnn verilmesi de, yitirmi anlamna
Aktarlnca bu szck, daha geni bir ierik
Kazanm denebilir, bugn ykletilen baka
erikte olmasnn nedeni budur, sanlr.
Canla Tin Birliktedir
Sylyorum cann, tinin birlik olduunu,
Aralarnda zde bir yap kurulduunu,
Yalnz bataym, tm gvdede, buyruk, dnen
Yeti, anlay gc, tin denen, gsn
Ortasdr onun yeri, sreklidir orda.
Korku, rperme, mutluluun-, tinin yeri de,
Anln da, buradan yaylm btn gvdeye can,
Buradan dnme gc, tinin buyruuna balanan.
zgrdr dnmede tin, karr tadn sevincinin,
Ne gvdede kmldama, ne canda. Buysa gzde,
Bata bir ar, sezmez acsn gvdesel btn,
Yalnzca tin eker arnn aclarn, sevincin
Tadn karr can, elde, ayakta ya da teki
Oynaklarda bir kl bile oynamadan. Sarlr
Oysa derin bir korkuyu duyunca tin, rperir
Can, hepten, grrz titrediini korkudan, elin
Ayan, terler dktn, tm gvdenin slandn,
Tutulur dilimiz, kesilir sesimiz, nlar kulak,
Titrer dizlerimiz, kararr gzlerimiz, grrz
Nasl yere serdiini birden, bir can
Korkusunun kiileri sk sk. Sezebilir
Bakas da kolayca, canla tinin iten ie
Balandn. Ar bir arpma olunca, can
Ulatrr onu tm gvdeye, serer yere.
Can da, Tin de Nesneldir
Grdk aka, cann da, tinin de zdeksel
Bir yapda olduunu, onlar oynatr eli, aya,
Onlar uyandrr gvdeyi uykudan, onlar gsterir
Yzde anlam ieren devinmeleri, grnyor tm
Kiileri onlarn ynettii, anlyoruz dokunmasz
Cann, tinin, gvdesiz dokunmann i gremediini.
Gerekmez mi imdi, cann, tinin birer zdeksel
Yapda varlk olduunu sylemek? Gryorsun
Ortaklaa altn tinle gvdenin, birlikte sezdiini.
lerse korkun bir ok kemiklere, sinirlere,
Bir sarsnt doar ierde, kurtulur yaam,
Sanlr, kesilir elden ayaktan, baygnlk geirir,
ten bir bask sezer yerde srnmeye, alkant
Belirir tinde, bulank bir duygu dorulmak, kalkmak
in. Bundan belli zdeksel olduu tinin,
Ac veren okun, atein zdek olduklar gibi.
Tini Kuran eler
Hangi nesnelerde tin var, hangi elerden
Kurulmu tin, aklayacak, sana, bu yazdklarm.
nceleyin en ufak, en ince elerden kurulmu,
Budur, burada syleyeceim. Byledir gerek, dn,
Anlayacaksn ilerde, aktr hepten sana,
Yoktur hzllkta tinle zde bir varlk,
Kendi kendinin nedeni olan, dnmede. ok
Hzldr tin, gzmzn nnde duran nesneler
Ynndan oluan bir varlktan. Bu denli hzl,
Kolay devinen, bir nesne ancak yuvarlak, yumak
Biimli, ok ufak elerden kurulabilir, bunlardr
Yumuak bir vurula kmldayan. Byle sessiz
Bir vurula alkalanr, dalgalanr su, kolay
Yuvarlanan, ufak elerden kurulmutur, benzemez
Buna baln daha sk olan yaps: Ar
Akar damlalar, devinmesi de yavatr baln.
ok sk birlemi, aralarnda, yapy kuran
eler, daha dz, daha az ince, az yuvarlak
elerden kurulmann sonucudur bu.
Gelelim imdi gelincik tohumlarna, yumuak
nceden esen yeller kocaman yumaklar koparr,
Datr teye beriye, dker aa.
Olamaz ta, ya da baak ynnda bu,
Ne denli kk, dz olursa elerin yaps,
yle hzl olur devinmeleri de, ar szlerden
Kurulu nesnelerin ar, yava olur devinmeleri,
Sklnda salamdr nesneler. Bilinir yaps
Deviniminden tinin, alacak nitelikte. Nedeni
Budur kk, dz, yuvarlak elerden kurulmasnn.
Ey can yoldam! Edindiin bu bilgi yarar iine
Birok durumda, kazanl karsn bunu renince.
Cann eleri
Aklayacak sana cann yapsn, gelecek konu,
Ne denli ince dokulu olduunu, neden az yer
Kapladn, yumak olup toplannca, birleince.
Bastrr, birden, tatl bir lm sessizlii
Kiileri, ayrlnca birbirinden canla tin,
Ne bir azalma btnnde, grnnde
Gvdenin, ne biiminde, arlnda. Gsterir
lm nceden varolanlar yine, eksilen yalnz
Yaam duyusudur, bir de gvdeyi stan scaklk.
Bundandr cann damarlarda, sinirlerde, barsaklarda
Kk elerle tm gvdeye dml olmas.
Ayrlnca gvdeden can, bir kabuktur elden,
Ayaktan kalan, gvdesel arlk azalmadan.
Byle solar, dklr Bacchus'un iekleri,
Tatl bir ya dokusu dalnca havaya, baka
Nesneden, baka bir zsu yayldnda, grrz
Bunlarn arlnda bir azalmann olmadn
almaz buna. Saysz eler kurar zsuyu,
Nesnelerde sezilen kokuyu. Bu nedenle syledim
Sana sk sk, doann tin gibi, can da
ok kk elerden yarattn, bunlar
Uup gittiinde, bir deiiklik grlmyor
Nesnel arlkta. yle kolay deil dnmek
Bu yapy. kar lrken bir kiinin azndan
Buulu bir soluk, kurucu eleri ok incecik,
Karr yeniden havaya; byle karm
Scaklk da havayla. ok gevektir yaps
Scakln, iinde, sayszca devinen, nicelikte,
Hava elerinin bulunmas nedeniyle. Belli
Bundan, tinin l bir yaps olduu. Ancak
Bunlar yetmez duyu gcnn olumasna, gl
Duyusal, algsal bir yetinin domasna,
Kmltsz dnme gcnn eyleme gemesine.
Onlardan, domas gerekmi, bilinmeyen, devinmede,
ncelikte, benzerli elerin kklne, dzlne,
E bulunmayan, drtl, bir yapnn kurumas.
Budur dourgan elerde duyunun ilk duyusal
Devinmesi, sonra scakln uyan, yellerin etkisi,
Havann, yellerin, tm varlklarn devinii.
Kan dalgalanr, geer btn i rgenlere,
Ulak kemiklere bu duyu, varr iliklere,
Bir tat doar bundan, ya da kart durumda
Bir yanma sezilir. Ne bir ac verir,
Ne ar bir ykm iler iliklere dein.
Yoksa karmakark olurdu ne varsa,
Sonunda kalmazd yaanacak bir yer,
kard can blm blm, tm gzeneklerinden
Gvdenin. Dururdu stderide btn devinmeler,
Byle koruyabiliriz dirimi ancak. Anlatmak
sterim sana, imdi, seve seve nasl birbiriyle
Karp dzenlendiini bu yeteneklerin, bozuyor
imi dzenin aklanmasnda dilimizin yetersizlii,
stiyorum gcm yettike, yine de, belirlemek
En nemlilerini, bak alkalanyor nesnelerin ilkeleri,
tede beride, birbiriyle, ayrlmyor, kamyor
Ortaya uzay ynnden apayr bir etki.
Bu tr etkiler gsteriyor buna karn,
Birlik iindedir nesnelerin kurucu eleri.
Koku, tat, zel rengin btn dirilerin
Etinde kurala uygun biimde bulunmas gibi,
Birliini salar yetkin bir gvdenin tm
Bunlarn, byle kurulur bir varlk havayla
Isdan, yelin grnmeyen gcnden dolay,
Bir de nesnelerde arpmay badatran
Kolay devinme yetisiyle, nce ette kar
Ortaya, bir duyu kmldan, en derin tabanda
Gizli kaldndan cann yetenei, benzemez
Gvdemizde can derdinde saklanm olanlara,
Can btnnden domutur, dosdoru, can.
Cann rgenler iinde gvdeyle kaynamas
Tin gcnn bir btnlk iinde can yetisiyle
Birlemesi gibidir. Bundandr onun da daha kk
elerden kurulmas. Gizli kalmtr bu bile
Kk elerden yaratlan, ad bilinmeyen
Yeteneklerden, cann btnl iinde yeniden
Kurulmas, gvdenin btnne egemen olmas gibi.
Buna benzer nitelikte kaynar scaklkla soluk,
Birbirine yelde, byle alr rgenleri bamsz,
Biri geer tekileri, ya da kalr geri, yine de
Birlik iindedir tm, ayr deildir esen yelle
Scaklk buulu soluun etkilerinden, yoksa
Ayrlma yoketmek olurdu duyarl.
Cann Trl Grnleri
Scaklk yayar tinsel kzgnln yalm, artarsa
imekleir gzler, soutucu bir soluk belirir
Korkunun yannda, titrer el, ayak, bir sarsnt
Sezilir tm oynaklarda, etkiler sessiz can
Duyusunu yel, bir tatl grnt belirir, bir sevin.
Ykselmi beyin ss, takn, azgn oynak yrek,
Byledir kzan, kkreyen aslan da, patlatr
Gibi sarsar yreini kkremesi, grlemesi,
Yetmez nlemeye yreinin gc kzgnln
Dalgalarn. Bundandr geyiin cannda
Yelden gelen soukluun basknl, getirir
Birden soutucu buuyu gvdeye, geirir baa,
Titremenin, sarslmann balad yere,
Durgun bir soluk stn gelir kzn znde,
Ne fkenin kvlcmlar saan lda,
Ne en ince bir dumann kta yaylan glgesi
Depretebilir, ne korku saan demir oklar
Kaskat kesebilir onlar korkudan.
Kana susam arslanla geyik arasnda
Bir durumdadr kzlerin z. Byledir
Kii soyunda da durum, kendi atasnn
zleri bulunur znde, bireylerin bireysel
Oluumunda. Kimsenin elinden gelmez ktlklerin
Kkn kazmak, takn bir kzgnla uygun
Grnr kimileri, sreklice, kolayca korku
Duyarken biri, sevinir baka bir ncs,
Ayrmak gerekir deiik durumlarda kiilerin
Deiik yaratllarn, trelerin, bundandr
Syleyemediim, burada, gizli nedenleri,
Bir ad bile bulunmuyor elerin, nesnelere
Trllk kazandran, deiik biimlerine.
Soydan geldiini sylemektir en dorusu bence,
Kimi zelliklerin, usla dlanmaz bunlar da.
Tanrca yaamak iin de bir engel yok ortada.
Can - Gvde Ortakl
Bir yandan varl korur gvde btnnde,
Bir yandan da kendi kendini, saln
Korunmasdr bunda kural. Ortaktr canla
Gvdenin balar, ayrlmaz grnrler.
Ne denli gse gnlk tanelerini yok etmeden
Kokusunu kaldrmak, yledir canla tini de
Gvdeden ayrmak, tmn birden yok etmeden.
lkelerin, kaynakta kaynamasndan, ortaklaa
Bir yaam kurulmasndan douyor bu durum,
Bu yzden, ikisinden biri, can ya da gvde
Yardmlamadan birbiriyle sezemez, duyamaz.
Bunlarn birlemesinden yalmlanr iimizde
Devinme duyusu. Doamaz kendiliinden gvde,
Tutunamaz, kalamaz lmden sonra. Gvde yitirmez
Scakln su gibi sk sk, oysa gider scakl
Suyun, ancak bozulmaz, dalmaz z, kalr yine
Eskiden olduu gibi. Byle deildir canda
Durum, tayamaz kendini, can gidince gvde,
Dalr, rr gider bsbtn, byledir balangc
Yaamn, ana kucanda gizlenmi olmas.
Tinle, gvde renir isel dokunma gcnn
Deimesinden, belli bir l iinde, yaam
Davrann, yokolmadan birbirinden ayrlmann
Olanakszln. Bundan anlayabilirsin neden
Smsk bal kaldklarn birbirine, varln
Sresince, iten birbirine dml olmalarn.
Duyu Gc Yalnzca Canda Deil
Bir kimse, gvdenin duyudan yoksun olduunu,
Yalnzca, yaylan cann btn gvdeye
Duyarlk verdiini sylerse, aratrma sonucu,
kar apak geree kar, besbelli bu.
Kim aklayabilir dokunma duyumunun zn,
Aka bildirmeyince, deney kendiliinden?
"Duyusuz kalr gvde can ktnda."
Yaayan gvdenin tm yitirdikleri, deildir
Kendine zg, gn gn kazanlan birok nesne
Brakp gitmitir artk yaam.
Grme
Sylemek sras gelmi gzn kendiliinden
Bir nesneyi gremeyeceini, yalnzca tin
Ak gzkapaklarndan baknca gzlerle greceini,
Dorusu g bir itir bu, buna karttr
Onun duyu gc bile, duyu grdne
letir bizi, gremeyiz okluk, ak parltl
Nesneleri, kamatrr gzlerimizi dtan, k.
Gzkapaklar engelse kalkar ortadan onlar
Aldnda, grmemiz salanr aka.
Gzkapaklar yzndense aydnlmz, alnca
Patlarcasna gzlerimiz, kapaklar yokmu gibi,
Tinin grlmesi gerekirdi nesnelerce.
Demokritos'un Gr
Kaptrma kendini sakn bu konularda yce
Anlayl Demokritos'un koyduu kurama.
Ona gre tinin kurucu eleriyle gvdeninkiler
Birlemi, deitirmi, badatrm rgenleri.
Bu da, ok kk olduundanm can elerinin
Gvdeyi de, ieriklerini de kuranlardan.
Say bakmndan da azmlar, daha tutumluca
Blnm rgenler yoluyla, teki rgenlere.
Dnce u: Nasl olabilir byle kk nesne,
Sonra kmldatabilir gvdemizde duyular,
ok aralkl yer kalr can elerine. Sezemeyiz
Bunu biz de, gvdemizden bir tozun umasndan,
Ya da elimize, kolumuza bir sva damlacnn
Dmesinden. Duymayz gecenin sisini, rmcein
ncecik an, yolumuzda bize arpmalarna,
Yrrken evremizi sarmalarna karn.
Ya da ne onun amurlu giysilerinin, derimizin
stne dtn sezeriz, ne de aydnln
Ardndan yavaa den ku tylerini, uan
Bitki tohumlarn, bir hayvann yanmza
Sokulduunu, tatarcklarn seyrek admlarn,
teki bceklerin stmze srnp geerken
Kalan ayak izlerini. Byle devinir gereince
Gvde elerinin ou, karp badaan
Can elerinin, sonradr sarsnty sezmesi.
Bu arpmalarla ayrlr nemli aralklar,
Kart ynde gidip gelmeler, srama, birleme,
Birbirinden ayrlma yznden, elerde.
Tin Candan nemlidir
Gerek bekisidir dirim kapsnn tin, candan
ok geer sz, yaam sresince. Gitmeye grsn
Tinle bilin, ne elde, ne kolda i grebilir
Cann bir blm, bir soluk bile duramaz
Gider o da, yoldann ardndan, yaylr
Havaya, brakr elimizi, kolumuzu lmn
Souuna, donmaya. Yaar oysa kimde kalsa tin,
Bilin, kim bilir rgenlerin bir yerinde tin
Bzlp kalm olabilir, can ayrlm ondan,
Gitmi elden, koldan, byle yaar soluunu
Alr yelden. gitmise can znden en byk
Blmler, kukulu olur lmler, srer yaamn
Salnts, gz korur kendini, salam kalmsa
Gzbebei bozulup ypranmalar sonunda,
Eskisi gibi dipdiri. Ypratlmam olsa da
Gz yuvarla, grme yresini koruyan deri,
Gecek bunlar besbelli. Gitsin en nemsizi
Bu arac blmlerin, dalsn. Snsn k,
Batrsn karanlk, incinmesin bu yre, kalsn
Canla tin sonsuz bala balanp birbirine.
Can da, Tin de lmldr
renebilirsin imdi, yaayan zde kaygan
Cann da, tinin de lml olduunu. stiyorum
Uzun, sevindiren bir alma sonunda olgunlaan
Bu iirleri sylemek; sana yararca. Anla
Burada, iki kavram bir ilinti iinde,
Szgelii, benim, candan sze balamam, onun
lml olduunu kantlamam geerlidir tinde de.
Smsk baldr, ikisi, birbirine.
Can elerinin Kkl
Yukarda gstermitim, nceden, ince yapsn,
ok kk elerden kurulduunu cann.
Bunlar, daha kktr, akar suyun, sisin,
Dumann elerinden. ok uzaklara gider
Onlarn devinmesi, yumuak bir itile
Kmldanlar, duman, sis grntlerinin etkisi
Nedeniyledir bu olay. Byle grrz onlar
Uykuda, sunan kapsnda ge ykselen sis,
Ya da uzaklara yaylan bir duman gibi.
Dolar gzlerimizin nnde grntler ak,
Krlan kaplardan aktn, uzaklara daldn
Grdn sular gibi sisle duman da yaylr
Havalarda, inan bana can da byle zlr,
Daha hzla gider, ayrlr elerine, yalnz
Bir kezdir onun gidii, elden, ayaktan, dnmez.
Gvde, gerek bir kafes olsa, can iin,
Tutamazd can, bir arpmadan sonra, delinince,
Damarlardan boalan kan gibi. Sonra senin
Sannca, tutabilir mi soluu gvdeden daha
Az sk, daha tutucu olduundan?
Canla Gvde Yadadr
Seziyoruz gvdeyle tinin ne denli birlik
inde olduunu, srede olarak kocaldn.
ocuklar gibi sendeler, erir, incelir gvde,
Budur uygun gelen tinin dncesine. Sonra
Erkeklerin yalar varr olgunlua gl
Yetileriyle, geliir usla anlay gc, oaltr
Tinin etkinliklerini. Sonradan titretir gvdeyi
Bir vuru, yaam yetileri iinde sinirlerin,
Azalnca gvdenin gc bulanr dnce. Sendeler
Tin, yitim grr ne varsa, eksilir, azalr
Bir kez daha. zlr can da yaps gerei,
Duman gibi, ykselir havann katlarna, onun
Gvdeyle doar, byr grnmesi, gsterdiim gibi,
Yalanma yznden eriyip dalmas.
Aclar
Bir de sezdiimiz olur gvdede, ekilmez aclar,
Katlanlmaz arlar, der tine bir korku,
Bir ac, kemirici bir sknt, lm yazgsyla,
lgnlklar geirir gvdenin aclarndan tin,
Dalr bilin, balar delice konumalar,
Yava yava tinde bozulma, bunama, derin,
Tkenmez uyku, karr ba, ekilir gzler,
Ne ses duyar, ne de yaknlarn tanr, seer,
evresini saranlar, onu yeniden yaatmak iin
Uraanlar, yznden, yanaklarndan ya dkenleri.
Sylemek gerekir artk tinin bulac hastalk
Tayan nesnelerin zne girmesiyle dalacan,
Ac bir lmn dourucusudur bunlarn ikisi de,
Hastalk gibi, retmi bunu bize yllar yl,
Biroklarn lm. "Grlr tinin de sayrlaan
Gvdede sala kavutuu, hardal yaksyla
Kendine geldii," gvdenin dzelmesiyle.
arabn Etkisi
Neden etkiler kiiyi arap, ac duyar,
Yaylr iinde bir scaklk damar damar,
Yakc, ac, arlar el, ayak, bacaklar titrer
Sarslr, dil tutulur, pepeler, ba dumanlanr,
Gzler kararr, szlr, balar grlt patrt,
Hkrk tutar, dvme ilerler. Neden benzer
Durumda grlr bu sonular, neden olabilir
Btn bunlar, ar deilse arabn etkisi,
Yanlma, gvdede, tinde gizliyse? Bilin bozucu,
Kartrc durumlarn ykselmesi, etkilerinin
Artmas sonunda gider lme. Kalmaz gelecek
in bir yaama gc kimsede.
Saraya Yakalanma
Birden, yldrm arpm gibi der kii,
Tutulunca sayrla, gzmzn nnde
Ylr yere, kpk dolar az, inler,
nler derinden, titrer elleri, ayaklar, geer
Kendinden, gerilir kaslar, solur kvranm
Gibi acdan rasgele, arpar elini, ayan
Yoruluncaya dein, darmadan olmu sayrln
Basncndan gvdenin tmnde, elde, ayakta can,
Irgam yerinden bu karmaada kasrgalarn
Kudurup ykseldii tuzlu denizde kpren,
Azan dalgalar gibi. niltiler kar gsten,
Arlara tutulunca el, ayak, yaylr evreye
Skan, dar dklen, azdan kan ses
eleri, olduklar yerde, alan yoldan. Gider
Bilin, karr tinin de, cann da gc, birbirinden
Uzaklar, bu sayrlk yznden, anlattm gibi
Biimsiz bir nesne olur. Balayc zsularla
Giderilir sayrln nedeni. Alnr bunlarla
Gvdenin slakl, dzelir durum, kalkar hasta
Bir sarsnt geirmi gibi, can bulur yeniden.
Nedendir, bir sarsnt olunca gvdede, cann
Ac duymas, szlanmas, didiklenmesi,
Nedendir gvdesiz babo havalarda, azgn
Yeller iinde, glk ekerek yaayabilmesi?
Canla Gvdenin Saln Koruma
Anlyoruz artk tinin z niteliini, yapsn,
Hekimlikle salk kazandn, gvde gibi,
Budur kant, lml olmasnn, znn.
Kim tini deitirmeyi denemi, uram, ya da
Bir nesneyi bakalatrmak istemise, almsa,
Ya blm btne eklemek, ya yerinden aktarmak,
Ya da btnden, az ok, bir blmck koparmak
stemitir. lmsz bir nesne deimez, eklenmez,
Tek blmnn, ya da en ufak bir blmnn
Deimesi, kk beklere ayrlmas, atlmas
Olanakszdr. Durmadan deien, bakalaan
Bir nesnenin yoklua dner, nceki durumu da.
Can yitim grr sylendiince, bozulur sal,
Kurtarlr hekimlikle lml varl, iyileir.
Bylece yanl bir dzene karn, bir gerek
kyor ortaya, apak, ondan kurtulu yok,
rtyor bu yanl tutumu ikilem.
lm Adm Adm Gelir
Sk sk gryoruz, artk, bir kimsenin ne denli
Yavatan gtn, yaam duyusunun elden,
Ayaktan ar ar ekildiini. Soluyor ilkin
Ayaklarda trnaklar, parmaklar, kyor can
Gsteriyor lm izlerini, daha sonra gvdenin
teki rgenlerinde. Katlyor buna tinin de z,
Bamsz kalamyor bir kez bile, lmldr
Tin de, bir sre dnsen bile, kendiliinden
erde toparlanmann, elerini belli bir yere
Derlemenin, btn rgenlere duyarlk vermenin
Cann elinden gelen bir i olduunu,
Can elerinin ynlat bu birleme
Yerinin, en byk duyarlk kayna sayldn,
Yanltr, yoktur byle bilinen, ak bir yer,
Can dalr, ger tm bunlara karn,
Sner bir bir klar, saplanrsn
Yanl bir dnceye, adm adm giderken
lenler, toparlanacan sanrsan gvdede cann.
Sylemelisin, artk, lml olduunu cann da.
Doaldr cann dalp havaya karmas,
Duyusuz kalmas, gzden uzaklamas.
Gvdenin btnnde, adm adm, gider duyu gc,
Kalr geride damla damla dalm can, lm.
Canla Gvde Ayr Varlklar Deil
Bir blmdr kiide tin, belli yerinde kalr
Gzler, kulaklar gibi, teki duyular, yaam
Ynetmek iin. Bu yzdendir elin, burnun, gzn
Dzenlenmesi, bizden ayr bir duyarlk, bir varlk
Tamamas, yoksa dalr gider, rr, bozulurdu.
Bundandr tinin gvdesiz, kiiden ayr, bamsz
Bir varlk olmad, bundandr tinin kab denmesi
Gvdeye, sk ba var aralarnda ikisinin,
Ayrlamaz gvdeden tin, bundandr gvdeye tinin
Kab dendii, tin dirim gc salar gvdeye,
Birliktir ikisi de, budur yaamn tad onlarda.
Ne tin gvdesiz ynetebilir dirimi, ne cansz
Gvde kalr uzun sre, kullanabilir duyular.
Byledir gz iin de durum, yoksa onun da
Sklr kk, zlr gvdeden, gremez
Gvdesiz i can, tin tek bana,
Gerekte grld gibi, smsk baldr bunlar
Birbirine gvdede etle, damarlarla, iliklerle,
Kemiklerle. ok ksadr eleri arasnda uzaklk,
Geni bir alana srayamazlar, snrldr evresi
Duyularnn, uarlar lmn kucana havalara
Ayrlnca gvdeden, devinemezler bile, kesilmi
Aralarndaki ba. Yoksa, hava kendince gvde,
Ya da yalnz yaayan bir varlk olur, can
Tayabilir, devinim alan evreler, sinirlerde,
Gvdede olduu gibi kmldanr kendince.
Bir daha sylyorum, inanmalsn bana:
Soyunmu gvde tm rtsnden, tketmise
Yaam soluunu gerekir tin duyarlnn da
Yokolmas, canla gitmesi, ikisinde de yaam
Kural olan dirim bann zlmesi.
Canla Gvdenin Ayrlmas
Dayanmaz cann ayrlna gvde, katlanamaz
lmn iren kokular iinde rmesine,
Neden kukulanrsn, cann iimizin en derin
Yerinden fkrmasndan, duman gibi umasndan,
Gvdenin dalmasndan, yklmasndan, deimesinden,
Yapnn temelleri oynaynca gvdenin gzeneklerinden
Uup gtimesinden? Anlarsn artk can yapsnn
Gvdenin tm rgenlerinde ykldn, blndn,
kmadan, bolukta ba bo kalmadan nce.
Eskidir cann dirim korkularyla evrildii,
Grnr aka bu durum: Sarsntldr can,
Sk sk alkanr; zlr gvdeden, dalgalanr,
Dalacak uykuya kiiler, lm baularnda, eriyecek
Kansz gvdelerde, tutmayacak el, ayak, byledir
Sre, bilindii zere, yklr biri, karr
Bilin, urar kimileri yaam ban elinde
Tutmak iin, kopmadan srdrmeye, sonunda
Yklr tin gibi can da, urar ykma
Byle, titreten, tmyle alkanr gvde gibi,
Yalpalanr, byle zlr ancak, dner yoklua.
Artk nasl kukulanrsn can gvdeden usun da
Bamsz, bana buyruk, yardmsz, sonsuz
Bir yaam srdrsn, olmaz bu, bir gn bile
Koruyabilir mi kendini? Grnyor lm iinde
Kimse koruyamaz kendi duyarln, can
Tmden ayrlnca gvdeden, ya da boazdan
Ykselip grtlaa geldiinde. kar can
Yklr gider besbelli yerine, bolua
Anlald gibi duyulardan aka.
Yiter tm nesneler kendi alannda, lmsz
Olsayd can yaknmazd ayrlktan lnce,
Sevinirdi, ylan gibi gmlek deitirdiine.
Tin Gstedir
Neden anlkla tin, ne bata kar ortaya,
Ne ellerde, ne ayaklarda, neden belli bir dura,
Snrl bir alan vardr gvdesel btnde
Verilmemise tm rgenlere, btn yaratklarn
Srp gidebildii yerde domas iin belirli
Bir yer, tek tek rgenlerde dzenin bozulmasn
nleyen, oynaklarda douunu salayan, trl
Trl blmlenme? Bu yntemle gelir biri
tekinin ardndan, yoksa ne ate doar sudan,
Ne de buz oluur ateten.
Be Duyu Gvdesiz Olmaz
Gerekten lmsz olsayd cann yaps
Duyabilir durumda gvdemizde dzenlense
Verilmesi gerekirdi be duyunun ona da
Sanld gibi: Elimizden gelmez baka trl
Dnmek, canlarn nasl Acheron'a dnmesinin
Gerektiini. Bundandr ressamlarn, eski ozanlarn
l canlarn anlatarak bylesi duygularla
imizi doldurmas. Ne gz, ne burun, ne el
Dzenlenebilir, kendince can dourmak iin,
Ne dil, ne kulaklar. Canlar varolamaz
Kendiliinden, duyarlk gsteremez, sezeriz
Btn gn evreden dirim uyarlarnn geldiini
Gvdemize, grrz onun da canl olduunu,
Birden bir ar vuru gelirse orta yerine
Ayrlr gvdenin blmlerine, yaylr, dalr
Cann gc gvdeyle, uzak kalr birbirinden,
Gerekten. Byle olur ayrlabilen, blnebilen
Kesimler, bunun dnda kalr, sonsuz yapl.
Bunlar, trpanl sava arabasn andrrlar,
Saar, fkran, buulu kanlar, bier, ayrr
Birden elleri, ayaklar, rgenleri gvdeden,
Grlr oynak yerlerinden kopan paralar
Derken, yerde srar, dalr kiide bilin,
Duymaz olur acdan, gelmi birden ykm, iinden
Bu sava lgnlnn, gitmi tmden can da.
Baylr gs gse savaa, kanlar iinde
Yzmeye bu araba, duymaz bile tekerleklerin,
Bien trpanlarn, sol yann kesip attn,
Kalkan da, kesileni de atlarn nne frlattn.
Duvara trmanan biri duymaz sa yannn gittiini,
rpnr, frlar birden, kopmu bir bacak teden,
Yannda bir ayak, can verirken parmak ularnda,
Scack, dipdiri bir gvdeden, ayrlm ba da
Gsterir bir kumsalda canl baklarn ak
Gzlerin, son canl kalntlar kncaya dein.
Dayanrsa yrein, baksana, dilini oynatarak yaklaan
Ylana, dikilmi korkutan kuyruuyla, srnen,
Bir kl vuruuyla can gibi gvdesi de
Blnen. Grmez misin tm blmlerinin
Yeni alm yaralarla doranmasn, bir bir
Yuvarlanmasn, irinli kann yere akmasn,
Azyla kendi kuyruunu yakalamak iin
Kvranmasn, dilerini skarak doranmann
Dalayan acsn gidermeye almasn?
Her blmde bir can m var diyelim imdi?
yle olsa pek ok can tamas gerekirdi
Bir yaratn, dalr gvdeyle gnde
Olan can, bundandr ikisinin lml oluu,
Cann gvde gibi dalmas, blnmesi.
Cann nvarl Var m?
lmsz bir yaps varsa cann, doumla
Bulmusa yaratn gvdesine giri yolunu,
Neden bilemeyiz ilk yaam, neden kalmam
Bizde nceden olup bitenlerden bir iz?
Deitiine gre can gc btn, nceden
Geen olaylar bilmezcesine, kendince,
Bundan ok deildir lmn getirdii deime,
Bana kalrsa. Sylemen gerek imdi: nceden
Bir can varm, gm, imdiki yeniden yaratlm
Yine gvde btnlenince, bilindii gibi doumla
Girmise cann dirim gc varlmza, birden
Balardk yaamaya, ne can, ne gvde, ne rgenler
Beslenebilirdi, ortaklaa kandan, kurtaramazd
Kendini can, kafeste yalnz yaamaktan,
Dolmu olmas gerekirdi gvdenin de duyarlkla,
Ayrca, bir daha syleyelim yleyse: Blnemez
Deildir can, doutan, zgr de deildir lmden
Sanld gibi. Bir i de gremezdi gvdemizde
ten, dardan gelmi olsa can. Durum apak,
Ancak kart dorudur bunun. tendir damarlar,
Sinirler, etler, kemikler arasnda balant,
Bundandr dilerin de duyarl, di ars bunu
Kantlar, buzlu suyun titretii, ya da birden
Ekmekten kan, atrdatan sert bir ta.
Canlar iten baldr birbirine, darda yaam
Yoktur onlara, gvdeden kamaz, zlemezler
Sinirlerden, kemiklerden, rgenlerden. Dnrsen
Dtan geldiini cann, rgenlere yayldn,
Gerekir onun da gvdeyle gmesi belli srede,
Kendiliinden zlen, gvdeye giren, kar
Gider geldii gibi, blnr gvdenin iine
Yarklara, nasl eriyip dalrsa yemek ele,
Kola, rgenlere, btn oynaklara inceden, blmcl,
Ondan kar geliirse baka bir varlk, yle
Olur girince gvdeye canla tin, tmden
zlrler, ayrlrlar akntlara, su akan
Yarklarda olduu gibi, geer tm rgenlere.
Blnrler can yapsnn kurulduu elere.
Gvdemizin, banda, buyruk olan can da candan
Domu yine, doumda blnm tm rgenlere.
Bundan anlalr: Ne bireyin doumunda, ne de
Ackl lm gnnde cann z kalr, kalr m
Kalmaz m bir krnt lmden sonra irdeleyenler
Var yine de, bir artk kalsa bile geriye
lmszdr denemez can, bir azalma balar
knca gvdeden, blnmekten dolay canda da.
z brakmadan m gitmi can elden, ayaktan,
Bir krnt kalmam m, nereden kyor
yleyse lmn kokmu etlerden kurtuklar
Kusmas, nereden geliyor bu kansz, ayaksz
ien rgenlere saldrmas? Sanrsn
Canlarn dardan geldiini bceklere,
Yava yava birer gvde kazandn.
Neden binlerce cann, bir gvdenin
ryp dald yerde ortaya ktn
ncelemeden, gerekir aadaki soruyu sormak:
Kurtuk zlerinin ardndan m gelir canlar
Yoksa sonradan m kurarlar kendi rgenlerini,
Doal yaplarn, girerler gvdelere?
Kolay deil sylemek neden byle yaptklarn,
Bu yorgunlua girdiklerini, durup dururken,
Olabildiince gvdesiz dolarken orada, burada
Alktan, souktan, sayrlklardan uzakken.
eker bunlarn acsn gvde, eksikliinin,
Yalnca dokunmasyla tinde, birok sanc
Douranlarn. Oturma yeriyse karlarna
Gre canlarn gvdede bilinmez bunun nedeni de.
Canlar yapmamtr gvdeyi, rgenleri, yaplm,
Bitirilmi gvdelere de girmemiler szarak,
Ne byle smsk balanrd birbirine, ne de
Bir dokunula oluurdu dokunma duyusu.
Tinsel Yetilerde Soyaekim
Nedendir aslan soyunca ac bir gcn,
Tilkide kurnazln, geyiklerde ayaklar
Kanatlandran, korkudan kan soyaekimi?
Byledir teki soylarda da durum, nedendir
Birimin bandan beri rgenlerde bu soyaekim?
Kaynaktan gelir bu, elerden, bir zgc olan
Can, doar, znce kkten, byr gvdeyle srekli,
lmsz olsa can, deise gvdeler, gerekirdi
Tm yaratklarda niteliklerin karmas. Yarta
Geerdi geyii Taberistan kpei, kaard rkek
Doan havada yaklaan gvercinden, us kazanrd
Hayvanlar, yoksun kalrd kiiler ustan.
Bir de deitii syleneydi lmsz cann,
Gvdenin deitii gibi, doru olmazd.
zlr dnen, ger e yntemle. Blmler
Yer deitirir, kalmaz belli dizide, gerekir
rgenlerin de birbirinden ayrlmas, gvdeyle
Gmesi. Sylenirse kii cannn bile, gvdeyle
Sresizce olduu, sorarm ben de: Nedendir
Pek uslu bir tinin delirmesi, deme ocuun
Anlayl olmamas, nedendir deme tayn
nceden, gl bir yar atnca, becerikli
Olamay? Uygundur doaya ince yapl gvdede
nce yapl bir tinin yerlemesi. Gereklidir
Bu durumda cann lml olduunu dorulaman.
ok deise gvde, can yoksun kalrd nceki
Birimden, duyudan. Nasl beslenir, g kazanrd
Tin, gvde, nasl ieklenirdi dirimin sevimli
Gzellii, can yolda olmasalard batan beri?
Ya da nasl isterdi kendiliinden ayrlmay
Yalanm rgenlerden? Korkmaz myd yetikin
Bir gvdede, eli kolu bal kalmaktan?
Korkmaz myd eskimi bir yapda, ykntlarn
kmesinden, lmszlkte kayg yokken?
Canlar Dolamaz
Ne glntr canlarn nceden varolduunu,
Vens'n hayvanlar dllendirirken, bir de
Doumda ortaya ktn dnmek. Gerekir mi
lmsz canlarn sonsuz sayda, lml rgenleri
Beklemesi? Aralarnda yarmaya girimesi?
Kim yapacak, ilerinden, ilk dllemeyi diye?
Yoksa dnldne gre nceleyin, gerekirdi
Canlar arasnda atmalar srdren, ilk
Dllemeyi yapma konusunda, uygun bir anlama.
Bu yzden yetiemez gkte aa, deniz dibinde
Bulut, yaayamaz orak yerde balk, dklmez
Odundan kan, talardan zsu, bellidir yeri
Hepsinin, nesnelerin, gelimek, varolmak iin.
Olamaz can gvdesiz, kurulamaz cann yaps
Kandan, sinirlerden uzakta. Byle olsayd
ok nceden toplanrd tinin gc bata,
Omuzlarda, bsbtn aada, ayaklarda,
Ya da kart bir yerde, byrd sresiz
Belli bir kapta, kiilerin iinde kalrd.
Gryoruz imdi de bu kuraln gvdemizde geer
Olduunu, byme, varolma iin, bir yerin
Ayrlm, belirlenmi bulunduunu, tin iin
Olduu gibi, can iin de dzenlendiini. Yalanlanr
Kesinlikle onlarn gvde dnda yaamas. Dalnca
Gvde zlr can da, tin de. Delidir lml
Varlkta lmsz duyu bulunduunu dnen,
lmlyle lmsz birletirerek ortak duyu
Oluturmay savunan. ok eliik, atktr bu.
Bundan daha tutarsz, aykr ne dnlebilir?
Can Sonsuz Deildir
Gereklidir sonsuz olanlarn arpmalara direnmesi
Ya gvdesi yznden katdr, ya da smskdr,
nler yabanc bir nesnenin giriini, blmlerinin
Balamn bozmasn: Gsterdiimiz gibi nceden,
zdein eleri trndendir bunlar, srdrr
Hepsi tm sonsuzca kalmay, sarslmaz arpla,
Byledir zdeksiz boluklar da yklmaz arpmayla,
Sreklidir dokunulmaz olular, evrilmi onlar
inde btn nesnelerin rd, suya kart
Havayla. Byledir sonsuz evren, ne dnda nesnelerin
yokolaca bir uzay vardr, ne de ilerine dein
leyecek, ar vurula dalacak zler. Sanrsn
stenecek cann lmsz olmas, kurtarlmas,
Bu yntemle dirimsel glere dayanlarak dirime
Ykm getiren, grnmeyen bir nesne, ya da nceden
Ykmn sezdiimiz, az ok yakna gelmi, nedense
Geri dnm, sram bir nesne vardr. yoktur
Bunlarda, cann yaps iin, gvdesel aclar dnda
Can bunlara katlsa da. Buna karn can skan,
Ezen, aclarla kvrandran, titreten, baskn bir
Gelecek korkusu, yrek dorayan eski sularn
Yaylmasdr. Buradadr cann z ykmlar.
lgnlk, bellein bozulmas, uykusuzluktan bunalma.
lm Yoktur
Dokunmaz bile lm, yoktur bir anlam da,
Tinin z lml olduktan sonra. Nasl
En ufak bir ac duymamsak donanm Kartacallar
Savamaya geldiinde, gemi alarda, sarslrken
Sava grltlerinden titreyen yerler, yksek
Gk alanlarnn altnda grlerken, atm kendini
Bu iki ulusun komutanlarndan biri sulara, karalara,
Tm insanlara bakan olmak iin, dnmeden,
Byle olacak biz olmaynca, imdi birbirine iten
Smsk bal canla gvde ayrlnca.
Kmldatmayacak duyularmz yeryznde olaylar.
Karalar denizlerle, denizler gklerle karsa,
Evrenin alt stne gelse bile. Buysa da
Gvdemizden ayrldnda tinin z, cann gc
Sezinleyemeyiz bunlar, bir birlik olarak. Biz
Yalnzca, gvdeyle can arasnda, balantyla varz.
Zaman birletirse de lmmzden sonra varlmzn
Tm elerini imdiki gibi, grsek dirimin n
Bir baka biimde, olsa bile bunlarn tm,
Yine duyacamz yok ilk yaanan gnlerden
Yeni bir an, imdi duymadmz gibi nceki
Varlmz, bir korkumuz yoktur gelecek
Yaam iin de. Dnrsen nasl yayldn
Sonsuzca gemiin btn zamana, nasl
Trl trl devindiini zdein, anlarsn
Kolayca, belli bir dzen iinde bulunduunu,
Bizi oluturan zlerin bugn olduu gibi
Eskiden de. Bizim elimizde deil artk, bunu
Anmsamak, bir durgunluk varm yaammzda.
Bsbtn uzakm duyu gcnden eler akm.
Dnlrse gelecekte kt bir olayn ortaya
kndan kanma olanakszl, ancak iyi
Davranmayan bireyde olmas gerekecek bunun
Varlnca. Gerekletiremez bunu kendince kii,
lm kaldryor varlm, yakmak, ykmak elinde,
Bundan reniyoruz, lmden korkmak gereksiz.
Ac duymaz yaamayan, domam gibi oluruz,
lml yaamdan ayrnca bizi lmsz lm.
lm stne Aykr Dnceler
Anlarsn artk bu ii, kzar, acnr kendi
Kendine kii, lmden sonra gvdenin dinlenecei
Ya da yalmlar, bcekler aznda yem olmann
Gerekecei yerde, topran altnda, sinde.
nan bana, yanltr bu dnce, bir gizli
Diken var yree batm, budur yalanlayan
Bunlar, lm durumunda duyu gcnn
Srdne inanmak iin. Yerine getirmiyor
Verdii sz, dnmyor onun derin nedenini,
Benim dndm gibi. Ayrlmaz dirimden
Bsbtn, bir kalnt brakr "ben"den,
te yanda srp gitmek iin, bilmeden.
Bir kez, yaayan bir varlk olarak, lnce
Gvdesini kularn, yrtclarn nasl didikleyip
Yiyeceini dnen zlr kendiliinden,
Ayrlamaz bu yaamdan, ayrlamaz cansz
Gvdesinden, yanlr gvdeye duyarln
Geici, dn verildiini sanarak. Tketir
Kendini soyunun lml olmasndan, gerek
lmden sonra baka bir varlkta ortaya
kmayacandan. Yanar, yaknr yaarken lmne,
Yalmlarn, yrtclarn kendisini bir gn
Yama edeceine. Ktyse yrtc yaratklarn
Aznda yem olmak iin lm, acdr onun
Gibi atee atlmak, kzl yalmlarda kzarmak,
Ya da boucu bir baln iine yatrlmak,
Buz gibi mermerin zerinde katlamak,
Yukardan bastran yerin arl altnda
Ezildiini duymak. Ac geliyor bu bana da.
zc Dnceler Yersizdir
"Hogeldin demeyecek sana bir gn bile
Evin barkn, iyi yrekli karn, sevimli
ocuklarn, koarak karna kmayacak
pcklerle, bir gn bile dolmayacak yrein
ten gelen sevinlerle, ne adn kalacak,
Ne yaptklarn, gelecek bir uursuz gn,
Bakmadan gznn yana, kracak gcn
Mutluluunun." Byle yaknmlar, szmz
Yok buna. "imdi sen, tm zlemlerden,
Kvanlardan uzaksn." Yerinde bulsaydlar
Cann da konumasn, kurtarmak kolayd daha
Ar basan korkulardan yrei.
"Byle olacaksn daldn gibi lm
Uykularna, imdi, yarn da ykan arlardan,
Aclardan syrlm dinleneceksin, yanndayz
Biz de, korkun bir odun yn stnde sen,
Yanp kl olunca, alamz sana, yanmz,
Bu sonsuz acdan yrei kurtaracak gn yok."
Sorulabilir burada: Nedir bu ac olan?
Sonsuz bir dinlenmeye, uykuya gidiyorsa
Olay, neden bitmez aclar iinde tkenmek?
okluk glenler de yaknr, zlr, evrilirse
Alnlar ieklerle, kadehler kalkar inerse,
kar yrein derinlerinden: ok az yaar
nsan, az srer bu tatllk, birden biter,
Yok geri dnmek. Buymu lmde korkun ykm,
Az kurutan susuzluk, yakarm lenleri,
Ya da baka sevincelerden tr bir zlem
Uyanr onlarda yakan, dinlenirse e lde
Canla gvde uykuda, kimse dnmezse yaamn,
karn, sevinirdik srsn sonsuzca bu uyku.
Girmesin zel istekler uykularmza, elerin
Gvdemizde kald, duyulardan uzak, kiinin
Kendiliinden uyanabilecei, abalayaca sra.
lm dayanr kapmza, umduumuzdan yakn,
Grnmesin yokluk belirtisi, der lmn
Ardnca zdee dalma, karma byke. Kalkamaz
Ayaa kimse, kuatm yresini yaam sonu souu.
Doann Uyarm
Birden ykseltirse sesini doa, balarsa
znden bizim dilimizle konumaya: "Syle
Ey lml, ne olmu sana? Neden kaptrmsn
Kendini skntlara, yaknrsn boyuna?
Neden szlanrsn lmden? Mutlu muydu yaamn,
Arkada braktn? Yaknmalar iin de gemi
Deil mi? Tadn karmak istediklerin, bir kpn
Deliinden dudana demeden? Neden ayrlmak
stemezsin tadn karm bir konuk gibi
Yaam leninden, koca akn, kar sessizliin
Tadn, dengeli ol. Tkenmi mi sevincin kaynaklar,
ren deil mi yaamak, nedir beklediin, umduun,
Yeniden yitirmek istediin, nedir giden sence
Tadna doymadan? Neden sevinmezsin aclarn,
Yaamn bitmesine? Ne dneyim, bulaym
Senin iin, ne var seni sevindirecek daha?
Birden bu yol, tm varlklar iin, ypranmamsa
Gvden yllarca, eskisi gibi kalmsa hepsi,
Glyse elin, ayan, yenebilirsin tm kuaklar
Yaam boyunca, kaabilecek durumdaysan lmden."
Neden direnirsin doaya, doruluk yargcnn nne
karnca bizi, gerei apak sylediinden?
Daha gekin, yal, km bir kocalm yaknsayd,
Yaklaan lmden szlansayd, gerekmez miydi daha
Sesli, yrekten yaknmas? "Brak gzya dkmeyi,
Ey akn, yaknmay, szlanmay. Grdn greceini,
kardn tadn yaamn, bittin, kesilmi gcn,
Nedir istediin, eksiin, neyin var, sevimsiz
Bir savsaklama iinde gemi yaamn, lm
Birdenbire boynunu bknceye dein, doymu
Olarak dirimin tm iyiliklerine, bolluklarna
ekip gidebilirdin nceden, brak gitsin
Yana yakmayan, yap yerini, hzlan, budur
Gerei, brak rn krn etmeyi daha."
Byledir yaknmas doann, yerindedir k,
Sktrr eskileri yeniler, btnler birini
teki doa gereince, ne uurumunda, ne korkun
Karanlnda batp gidecek var Tartarus'un.
Yaratma gcndedir zdek gelecek kuaklar,
Bir gn gelecek senin ardndan tm bu kuaklar
Az deildir senden ncekiler daha senden
Sonra yklp gideceklerden. Tkenmeden
Bu yolla biri doar tekinden, verilmemi
Kimseye dirim, tm varlklardan yararlansn
Diye, tek bana, bakver arkaya! Ne anlam tar
Bizim iin sonsuz srenin aknda biz domadan
nce geen yllar: Bir aynadr bu, doann bize
Gelecek alardan tuttuu, byle olacak bizden
Sonra da, lnce, korkulur bir dzenleme mi bu?
Daha gvenli deil mi lm deliksiz bir uykudan?
lm Sonras Masallar
nceleyin Acheron'un dibinde geen masallara
Gelelim; yaarken biliriz bunlar, gerekmez
Tantalus'a korkutmak iin yukarda, havada
Szlen ynla kayalar, sylendii gibi,
Yersizdir korkusu bilgisiz dknlerin.
Bo bir korku lmllerin iinde, tanrlar
stne, yaarken bile, gereksiz bir korku bu,
Acheron'un kysna atlan Tityon'un
Gvdesinde de, akbabalarn yemesinde de yok,
Onlar sonsuzda didik didik etmek iin yle
Byk bir yrek bulamazlar. Bir yandan kaplarm
Dev gvdesi sonsuz enginleri, yz alt dnm
Deil kaplad yer, anca kollarn kucaklarm
Tm yeryzn de, yine de katlanamazm bitmez
Aclara, kurtaramazm kendini kendi etinden
Yem vermekten kulara. Yaar iimizde Tityos,
Bam skntya sokanlarn, korkanlarn
Titreyenlerin, rkenlerin, yrei delinenlerin,
Bunlar didikler akbabalar, yaarm gibi
Gzlerimizin nndedir Sisyphus'un grnts,
Oklar dilenirmi undan bundan, baltalar, bkk
Boynu, gnl krk, baarsz, aclar iinde,
rpnrm ykseleyim diye, itinir talar
karrm yukar, tepeye, yuvarlanrm hepsi
Aa, uar gibi ovaya. Bir duygu akl
Yreine, evrelemi onu, iyilik, deer bilmez,
Ne kanar yllarca bize verdiklerine, bolluk,
Armaan, doymaz salad kazanca dirimin,
Delik kovaya dklen su gibi bunlar, bence,
Verimli olmam didinme, urama byledir
Masallarla bildirdii iekli Danaos kzlar,
Cerberus'la Furialar, sular yznden korkun
Aclar karr Tartarus, hepsi yalan, botur.
Yaarken korkun, kanl sular ardndan gelir
Cezalarn rperten korkusu: Namussuzluk karl
Zindan, titreten bir atlma kayalardan, asmalar,
Kesmeler, dvmeler, krbalar, katranlar, yakmalar,
Kzgn iler, bak gibi kesen sular, sezilen.
Hepsi bilinci yaralayan, szlatan, gzden kamayan,
Ykm, ac sonu, korkun ceza, sonu bilinmeyen.
Korku, lmde daha kts var diye, densizlerin
Yaam cehenneminde byledir durum.
lm Yiitlik Dinlemez
Dinle syleyeceklerimi daha, yummutu nl Ancus
Ia gzlerini, senden iyi bir kimseyken
Birok konuda, gm onun ardnca nice
nl kimseler, bunlard byk boylarn, uluslarn
Balarnda bulunanlar, denizlerde kprler kuran,
Dalgalarn stnden aan, ordular geiren Persler.
retmi yayalara tuzlu suyun zerinden yryp
Gitmesini, onlar geermi atlarla azgn denizi,
imdi onlar da uzak ktan, kesilmi soluklar,
Gmler; sava alanlarnn yldrm, Kartaca'ya
Korku salan Scipio, vermi topraa kemiklerini,
En dk ilerde kullansn diye, katlsn bilimlerin,
Sanatlarn yaratclar buna, Heliconlu esin
Perileriyle savaan, onlara katlan, sinde dinlenen,
tekiler gibi Homeros da. Neydi Demokritos, silik
Bir andr ondan kalan, eski adan, bakaldrrd
lme. Epiruros da gitti, snd bir yaam lda
Olarak, k sam insan soyuna, engin anlyla,
Bol bol, gkte, yldz malar arasnda gne
Gibi doan. Dnmek mi istiyorsun, yine de?
Ey yaayan gvde, gren gz, lmsn artk,
Uykuda yitmi byk bir blm yaamnn,
Eriyorsun uyankken, durmuyor dler ipliini
Eirmekten, durmadan oynattn cann, lm
Korkularyla, bilmeden yanldn, sarsntlar
inde bir ba dnmesinin, zgn, ezilmi
Binlerce skntdan, dolamadn m her yanda
Yanlglar iinde, rasgele adm atmadn m,
Kukular iinde sallanmadn m?
Yanlgy Bilmek Salktr
Elindeyse kiilerin cann srtna binen ykn
Ar basncn, g kestiini sezmek, acnn
Kaynan aydnla karmak, gsn stnde duran
Ar ta gibi, yapt basncn nedenini grmek,
Anlarlar te yanda imdikinden, daha uzun bir
Yaam srecinin bulunduunu. Bilmez ne istediini
okluk kimse, deitirecek yer arar, azaltrm
Gibi ykn, atlr yuvasndan, deitirir yerini,
Ger ellere, dner bir gn eski konana, anlar
O zaman olmadn daha iyisinin, bulunmadn
erdekilerden. Srer arabasn hzla Ponys'le
Krlara, grltl. ats tutumu evini
Yangndan kurtarmak iin koanlar gibi.
Ulatnda evin eiine, dm gibi balar
Gevemeye, esnemeye, derin bir uykuya.
Byle didinir, yer kendini unutmak iin,
Ya da dner geriye, arar kente varan doru
Yolunu, uup gitmek ister byle, kim olursa.
Gitmeye urasa da kurtulamaz kesinlikle, isteksiz
Durur, kukulu, dalar zntlere, bilmemi
Salksz olmasna karn kaynan sayrln.
Bilse nedenini brakr iini balar doay
renmeye. yle ksa srede olmaz bu i,
Uzar, iinde lmlleri yanstan, sonsuzlua.
Budur bize lmden kalan, insanlar bekleyen.
Yanl Yaam stei
Ar bir yaama istei, lsz, etkili,
Baskn, korkular, kukular, titremeler, sarslmalar,
Bellidir bekledii tm lleri, bizi, dirim
Sonunun, kurtulu yok lmden, kamak yararsz.
Direniriz srekli, evremizde, tedirgin, akn,
Tad kmaz yaamn, botur uzamas da,
Eksiliriz uzadka, yanlrz isteklerimizde,
Bu yanlma, eksilme bile gzel grnmeye balar
imizde tm nesnelerden, yneliriz birinden
tekine, ele geen nesnelerin, bir susuzluk
Duyduumuz, dinmeyen iimizde yaamla gelen.
Hangi yazg gtrr bizi rasgele bir gelecee,
Nedir bizi sonunda bekleyen: Kukulu grnr
Bunlarn hepsi, uzatmak elden gelse yaam,
Bir krnt alamayz lmden, sezmeyiz
Gelecek lm sresini, gnn. Yetse gcmz
alar boyunca yaamaya, lm de sonsuzca
Srerdi ylece, daha ksalmazd yokluk da,
Bugn, gn ndan ayrlan bir kimse
in, daha nceden gemi, yaanm alardan,
Yllardan, aylardan, bir nesne kalmazd
Elimizde, ie yarayan, umutlandran.
DRDNC BLM
Bir yolda gidiyorum Musalar lkesinde, benden
nce kimsenin ayak basmad bir yolda,
Sevin veriyor bana, yeni kaynaklar bulmak
Onlardan imek kana kana, yeil iekler dermek,
Alml bir elenk rmek iin bama, ncekilere
Bu esin perilerinin dte bile gstermedii.
Benim iirimdir ieren, konularn en grkemli,
En mutlusunu, benim uraan din balarndan
Kurtarmak iin tinleri. Benim iirimdir
Yrenin karanln aydnlatacak olan,
Musalarn tm bylerini kapladndan.
Kimsenin gremedii bylerini. Vardm tadna
En gzel dncelerle, en gzel dizgeleri semenin.
Ac damlalar verirken hekimler ocuklara,
Altn rengi tatl bal srerler kylarna
Bardan, unutturmak iin toy ocuklara
Damlalarn acln, srnce dudaklarna barda,
Kaar damlalarn acl genizlerine, yoksa
Baka trl kandrlamaz ocuk, byle korunur
Salk, elden geldiince, ben de yle yapmak
stedim, anlataym diye retimizi, kiilere.
Duyulmamtr bu reti, rperir, kanr ondan
Ayaktakmnn babolar, ekilir geriye.
Ballanm z bulularla iirimiz, varsl.
Bildirecek sana bilgelik retimizi, kolay
Kavranacak biimde aklanacak sana.
Musalarn gnl aan balndan alm tadn
iirimiz, bilmem badar m senin dncen
Bizim dizelerimizle, tm varl smsk,
Ayrntlarna dein kvranr durumda,
Yararl kla sokunca. Bundan sonra
Dzenledim, anlattm tinin zn, yapsn,
Hangi elerden kurulduunu, gvdeyle toplu
Balam iinde badatn, gvdeden ayrlp
Kurucu elerine dnmesini; senin yzndendir
Bu retiye byle balamak isteyiim, kurtulasn
Diye glklerden, "Varln Yaps zerine" demem.
Bu ad verelim bu retiye. Soyulur nesnelerin
st yzlerinden bir kabuk gibi, dolar teye,
Beriye havada bu zler. zdetir bunlar geceleyin
Dte, uyankmz gibi, karmza kan, korkutan
Bizi grntlerle, bu benzeik zlerledir grmemiz
Birok grnty, alr trden rnekler km
Gibi, aydnla ykselir, derin uykudan uyandrr
Bizi de, lenlerin canlarndan kurulmaz bunlar,
Orcus'tan umu, gmlerin glge-canlarndan
Yaylm deil bu grntler. Bunlar ne diridir,
Ne lmden sonra, bizde, arta kalan, ne de tinle
Gvdenin ayrlmasndan, kendi elerine blnmesinden
Kurulmular. Bunlardr benim, nesnelerin yznden
Uup gelen, varlklarn rnekleri, benzeii dediim.
Bunlardr incecik, zde grntler, tin daldktan
Sonra kalan. reteceim sana, sonra, nasl ilkelerin
Yaratldn, tm nesnelerin kurucu elerini,
Bunlarn deiik biimlere ayrldn, kendi
zglerine balanarak devinime getiklerini,
Dnlerini, deiik biimlere girmelerini.
Balamak istiyorum bunlar gsterecek retiye,
Glklerden kurtulasn diye. Varln yaps
Diyelim bu yeni retiye. Deri, ya da kabukuk
Diye gsterilmeli bunlarn en uygunu. Dzen,
Biim bakmndan nesnelerin zdei, gmlei
Gibidir bunlarn, nesneleri yanstanlar. Ayrlr,
Uar hepsi nesnelerden, yaylr uzaklara.
zdeler retisi
Grnten anlaldna gre, ok benzeikler
Gsterir nesneler, dalr, yaylr uzayda,
Odundan kan duman, ateten yaylan scaklk gibi.
Katlar kimi, rglenir birbiriyle, yaz aylar
Austosbceinin kozasndan kmas, doumdan
Sonra buzann eten ayrlmas, dikenli allk
inde bir ylann gmleinden soyunmas gibi.
Byle grrz okluk, bir rg iinde, ylanlardan
kan parltlar, ldayan bir utku tacnda.
Kolaydr bunu belirtmek, ok incecik bir zde
Byle kar nesnenin yzeyinden, yaylr. Neden
Bu gmlekiklerin, incecik kabuklardan kmas?
Yol aabilir bir yanlgya burada, yaplacak
Bir aklama. Ancak d yzlerinde bulunur
Nesnelerin, ilk dzende olduu gibi kalan eler,
Bunlar biimlerini, dzenlerini saklayabilir.
Ne deli hzl olursa bu olay, eler de ufak
Bir engelin knda bile, o hzla doldurur
lk yerlerini. Gryoruz aka ne sayda
enin, sylendii gibi, yalnzca iten, derinden
Deil, renkler gibi, dtan ktn, zldn,
Fkrdn. Bunlar srekli kar ortaya,
Tiyatrolarn zerine gerilen sar, mavi,
Kzl yelken bezlerinden yaylan renkler gibi.
Titreen dalgalar yayar tm sahneye, boy boy,
Oturma yerlerini kaplar, bayram trenlerinde
Bayanlarn, beylerin, eref tribnnde evreyi
Renklerdiren, tm kiilerin geldii, klanan
Yerler gibi. Ne denli sk olsa da tiyatroyu
evreleyen duvarlar, o ldedir scak ekicilii
yrenin de, kendi rengiyle parlar nesneler
Orada, yer yer, yaylr gnn aydnl. Keten
adrlarn stnden dklen renkler gibi tm
Nesnelerin yzeyinden kar zdeyiler inceden,
Bunlardan doan biimlerin kesin izdmleri.
En ince ipliklerden kar bu izdmler, yaylr
evreye, gremeyiz bunlar bir bir, hzla zlp
Dallar yznden. Koku, duman, scaklk
Tm byle benzeikler, zdekten karlar,
Derinden doan zdeler yayl yolunun
Sapal yznden ayrlm birbirinden.
Ne kaklarnda bir dzen, ne doutan sonra
Bir gedik. Rengin yzeyinden atlan gmlek
ok incecik, dalmaz, derlenir iyice, salam.
Ayna Grntleri
Aynada, suda beliren tm zde izdmlerin,
Parlak nesnenin yzeyinden gzlerimize gelen,
Yansmalara uymas gerekir gerek nesnelere.
Nesnelerden kanlar, zdeleri douranlar.
Nesneler, kan elerdir, zdeleri kuranlar.
Gerek birer zbiim var nesnelerin yzeyinde,
zdelere uygun, grnmeyen, arpmalara yansyan,
Parlayan yzeyde. Baka tr yok uygunluun.
zdelerin ncelii
Gsterdim sana, nasl yaratlr, nasl olmas
Gerekir zdein. Dn kurucu elerin geliini
Duyularmza, grlmediini kkl yznden.
Dorulaman gereken birka szm daha var, dinle.
ok kktr kurucu eler, yaplar.
Kk Hayvanlarn Koku Almas
ok kk hayvancklar vardr, grlmeyen,
Nasl dnlebilir iyaps birinin?
Nasldr onlarn yuvarlak yrei? Gzleri,
Eli-aya, oynaklar? Onlarn can, tini, lye
Gre dzenlenme gereinde bu kklkte?
Dnemez misin onlar incelik, kklk ynnden?
Keskin koku yayarlar, ila da yaplr onlardan,
Ac, kt kokulu, ok kk olmalarna karn.
Dokununca kuzuotu, kantaroniki parmakla, der
Bir yaprak, epeyce kalr kokusu. ok bilgi
Edinirsin bunlardan, ok trde eleri vardr
zdelerdin, nesnelerin biimine gre; uuurlar
evreye yaylrlar. Sezilmez dokunmakla bunlar.
Bulutlar zerine
Baka kaynaklar da vardr zdelerin, hepsi
Nesnelerden doarsa da, evremizde dolaan,
Uuanlarn. Anla, gkte, u hava yuvarla yerde,
Oluur varlklar kendilerince, deiik zdeler
Doar, biimlenir, devinir, saysz trde. Grrsn
Uzayda yuvarlandn bulutlarn, korkun karanlk
Yaydn, evrensel aydnl lgarladn, azgn
Bir grleyile havay dverken. Grrsn o zaman
Devlerin uuunu, glgelerin yaylmasn, yksek
Tepeler, kopmu kayalar gibi yuvarlanr nnden
Gnein bulutlar, kayarak grr srklediini
Savaa, birbirini deiik bulut ynlarnn.
Dalr gibidir gidileri, deimeleri baklnca,
Dnrler baka biime, yle grnr dtan.
Grntlerin Oluumu
Dinle, ok hzl, ok kolay deiir, geliir
zdeler, ayrlr nesnelerden, akr, zlr,
Gremeyiz onlar, kukulanma retimizden.
Nesnelerin yzeyinde gmlekleri vardr yaylan,
Baka nesnenin yzeyine gelen, gider oradan,
rter stn yaamak gibi dumann, odunun, tan:
Kopar bir aknt, kmaz gerek bir zde, doar
Parlak bir rt, kaln, sk, kart, aynada
Grnenin grenden baka oluu gibi,
Ne zdeler arasndan bir rt gibi kar,
Ne ayrlr, dz yzeyin kaygan oluundan.
Byledir birok grnty, bize, yanstmas
Aynann. Grrsn bir zde, her aynalaan yzeyde,
renirsin incecik dokulardan, srekli, yzeylerden
ncecik zdelerin doduunu, byle doar
Saysz zde. Dorudur bunlarn hzl olmas da.
yledir gnein, saysz n yaymas, birden
Evrenin klarla dolmas, gerekir saysz
zdein trl nesnelerden, deiik yolla
Ayrlmas, belli yneltiye gre devinmesi, ksa
Sre iinde, kart durumlarda koyarsak aynay
Ayr yerlere, benzer biimlerle, renklerle
Yanltlr nesneler. te yandan ak mavilik
Kaplaynca g, balaynca korkun kasrga
Ortal sarmaya, sanrsn, Acheron'dan kan
Titreten karanlktr dnyay kuatan, kapanr
Gkyz dev bulutlarla. Bir korku yakalar bizi
Kt, yukardan karanlk bir rperti, sezilir,
Yamur bulutlarnn rkten karanl yaylnca.
Ufak bir blmn zdeleri bunlar, nesnelerden
kan, szle sayyla, anlatlamayan grntler.
zdelerin Ak Hz
Byk bir hzla devinir zdeler, anla,
Szlr geer havann iinden, birdenbire,
Umulmadk uzakla, ynlere yaylr hepsi.
Bir bir gstermek isterim sana uygun dizelerle:
Az srer kuunun trks, kolay gider uzaa,
Gney yellerinin getirdii bulutlar aan,
Havalar dolduran turnann cvltsndan.
Grlyor daha kk elerden kurulan
Nesnelerin daha hzl olduu. Bu trdedir
Gnein , scakl. ncecik elerden
Kurulmu. Ardarda eki vurularndan kan,
Hava boluunu aan, durmayan sesler gibi.
Ik gelir, iki kzn ifte kouluunca,
imek akar gibi ardarda, yledir zdelerin varlk
Gerekimi, ok ksa srede aarlar engini,
nce, birden, arkadan gelen ufak bir arpma
ter zdeleri ne doru, srer ileri.
Onlarn kanatlanrcasna, yaylmalarna elverili
Yer; alas nitelikte ince dokusu, bu yaylta
Tm nesnelerden gemesini salar, kolaylkla geer
Havay da. Grlr sezildii nesnelerin de iten,
En derinden gelen, daha kk, gvdeciklerinin
Gne nda, scanda olduu gibi, hzla
Da fkrd, zlnce gkyzne yayld,
Karalarn, denizlerin zerine utuu, bir k
Yamuruyla uzay doldurduu. Nedendir nde
Bulunan tm zdelerin ayrlmaya uygunluu,
Bir engelle karlamama? Grmez misin
Ne denli hzla devindiklerini, uzaa gitmeleri
Gerektiini, geni bir alanda uutuunu, gne
Inlarnn da e zamanl, gklere yayln?
Bence bir kantlanmasdr bu, bilginin nesnel
zdelerin gelimesi, devinmesi konusunda.
Bir kap su koyarsn geceleyin dar, parlar,
Grrsn iinde yldzl g, yansr yldzlar
Suya, bundan anlalr zdein byk hz,
Uzaydan yeryzne inii, suda izdm.
zde Akmlarn Alglan
Sylemek gerek: Durmadan yaylr eler
Ular gzlerimize, uyarr grme duyusunu,
Nesneler bilmez kokularn ktn, rmaklardan
Serinliin, gneten scakln, deniz dalgasndan
atrtlarn doduunu, kylarda ykntlar sularn
Andrdn, trl grltlerin uzay yardn,
Deniz kysna varnca birden azmza ac nesnenin
Erimesinden doan ac karml, tuzlu slakln
Geldiini. Akar boyuna nesnelerden zdeler,
teden beriden blnr, ayrr, yaylr evreye.
Kesilmez akmlar, bunlardr duyularmz uyaran,
Sessizce. Grebilir, sezebiliriz bu sesleri, kokular.
zdelerin Gze Etkisi
Karanlkta bile duyarz, dokunmakla biimini
Bir nesnenin, ayr deil gndz grlenden.
Birdir z bakmndan dokunmann, grmenin nedeni.
Budur gereken de. Geceleyin elle dokunup sezdiimiz
Bir dikdrtgenin baka olabilir mi biimi
Gndz grdmz drtgenin zdeinden?
Bundan belli grmenin zdelerle olutuu.
Evrende zdesiz bir nesnenin grnmedii.
Nesnelerde Renk, Biim, Aralk
Akar drt yana ad geen nesnelerin zdeleri,
Dner, yaylr ayr ynlere, yalnzca gzle
Grlebilir bu biimler, tm nesnelerden doar
Biim, renk yneltilerine gre ular gzlerimize,
zdeler gsterir bize, olabildiince, uzakl
Onlarla belirleriz bunu, uzaklktr ayran
zdelerin nesnelerinden bizi, knca gider
teye beriye nesnesinden zde, blnr
Tmden havada, zlr, dikilir nne gzlerin.
Girer gzmzden ieri, arpar gzbebeine,
Oradan varr daha ieri sonuna dein,
Bu yntemle biliriz zdelerin uzakln,
Kestirebiliriz, ne denli ok sarsarsa nmzde
Duran havay, o oranda, kavrarz ra.
Ne denli uzarsa zdein akm, yaylrsa,
Olabildiince gzlerimizin nnde, o denli
Uzakta grnr bize bir grnt. alas
Hzdadr bunlar, bir bakta grrz uzakl.
zdelerin Grnmesi
amamalyz artk, gzmze yakn gelen
zdelerin, tek tek grnmemesine karn
Nesnelerin grnmesine. Deiik ynlerden eser
Yeller, sarar bizi birden keskin souklar,
Gremeyiz bunlar oluturan eleri bir bir,
Sezemeyiz esen yellerin, ancak bir btnlk
inde duyarz vurularn tek tek, bize gelip
arpan baka bir nesne gibi, bu yolla gsterir
zdek olduunu bize, dtan uyarr gvdeyi.
Dokununca bir taa parmamzla, sezinleriz
Yzeyini, ona renk veren st yzn,
Derinden gelen katln, duymayz rengini
Dokunmakla. imdi dinle bunu da: Nedendir
zdelerin, te yanda, grnmesi, anla: Yanstlm
Orada bize grnen. Darda, gerek olan
Bir nesneyi, gr asnda, grmemize benzer
Bu da; ak bir kapdan baktmzda, birok
Olay grrz evden, darda geen, ite byle
Grnr aynada, sylediklerimiz de, burada
ki katl havadr grmeyi salayan.
lkin kapnn nnde olanlar grrsn, yanda,
Sonra kapda duran sal-sollu iki direk,
Daha sonra keser gzlerinin nn k,
kinci hava, darda, gr asnn kapsad
Ne varsa. Byledir aynada yansyan grnt de,
Krlnca gnderir onu, gzle grnt arasnda
Kat kat hava, gzlerimize dein, ne doru.
Budur, daha nceden, aynadan yansyanlar
Duyularmza gtren. Bu evrede grrz bunlar.
Bu grnt ok ksa srede yansr yeniden,
Dner aynaya, o yandan bu yana, bu yandan
O yana yansr srekli, gelir gzlere, hep,
Gider ileri, yuvarlanr boyuna havaya. Bundan
Anlalr ilkin, aynadan yansyan havadr
Grnen, sonra gider yansyan grnt, uzaklam
Grnr bizden. Bir kez daha syleyeyim: Darda
Kapnn arkasnda yansd grlen grntlerin
alr bir nesne olmadn, sularn yznde
Yansyanlar gibi aklanr bunlar, havann
Katl olmasndan doar burada ikisinin etkisi.
Ayna Yansmalar Deiir
Deiir aynada grntler, rgenlerimiz de,
Samz solda, solumuz sada grnr, bunu
Aklayacam aada: Aynann yzne arpan
Bir grnt dner geriye, deimeden, atlr
Da, topraktan yaplm bir maskenin slakken
Duvara, ya da direklere bastrldnda, gerek
Biiminde kalnca nden baskyla, kart
Durumlar grlr iki ynden, ortaya kan.
Bundan anlalr nceden, sa gzn imdi
Solda, sol gzn de imdi sada grnd.
Ayna Grntleri Trldr
Benzer bu olaya, bir grntnn aynadan aynaya
Vurmas, birka zdein arka arkaya gelmesi.
Ne varsa evin iinde, gizlenmi arkada
Byle grnr birbirinden uzaklam,
Yol, iz karm. kar ktan eri br
Bir grnt, birka ayna kullanlr, bylece
Grlebilir bir durum salanr, bu yntemle
Geen grntler aynadan aynaya prl prl
Soldaki sada grnr, sonra geriye yeniden
Kesilmeden soldan saa, sadan sola dnr.
Yan Grntler
Aynalar, gvdelerimiz gibi, iki yana
Doru karlkl, eik durumda konursa,
Doru grntler yanstr bize, bylece
Ya grnt aynadan aynaya yansr, iki katl
Krlr, bize ular, ya da bu yolla grnt
Dner evreyi, varr sonuna.
Anlalr bu aynann bize evrilmesinden.
Aynada Grntlerin Devinmesi
nan bana, e admlarla devinir grntler,
Srekli, belirir, bizim davrandmz gibi,
Braknca aynay, kesilir grnt, gelmez bize,
Bir kural grlr burada doann: Yansyan
Tm nesnelerin gerekir eit ayla krlmas
Geriye, yansmaya kart yansmas.
Gz Kamamas
Engeller gz, bozar gr parlak nesneler,
Srekli baknca gne de bozar gz, akn
Bir g var onda, yukardan derken eleri
Aa doru yarak, parlayan uzaydan gelir
Hzla gze, ypratr i dokusunu gzn.
Yakar gz keskin parlaklk, sreklice,
Ate eleriyle ykldr hepsi, derin aclar
Dourur gze giren ate eleri.
Sarlk Hastal
Sar grr neye bakarsa sarla tutulan.
Akar sarla tutulanlarn gvdelerinden
Sar zdek eleri oka, bunlardr sonradan
Havada nesnelerin zdelerine yerleen.
Bunlardr hastann gzlerinde trl
Biimde karan, sonra solgun renk rtsyle
Btn grd nesnelerin yzeyini kaplayan.
Karanlktan Aydnla
Karanlktan bakarz aydnlkta olana
nceleyin, karanlk havadr aan, bakan
Gzlere bir k yolu, oradan der aa
Doru, parlayarak gider ardnca, aydnlk
Havann, srekli. Daha gvenli, sekin, oynak,
ncedir yan aydnlk, parlak hava,
Geni, uzun gecenin korkun karanlndan.
Birden doldurmu kla gzn gr yolunu,
Alm daha nceden karanln kapad
Yol, km ortaya nesnelerin grntleri
Onun ardndan, ktr bunlar gsteren,
Gze grmeyi salayan, baklmaz karanlkta
Iksz, gelir kararmann kaln havas
Sonradan, doldurur btn yarklar, kapar
Gzn gr yollarn, gelemez nesnelerden
Gzlere bir grnt, orada, devinebilen.
Gr Yanlmalar
okluk yuvarlak grnr bize kentin drt
Kyl kuleleri uzaktan baklnca. Nedeni:
Byle bir ke ya dz grnr uzaktan, ya da
Grnmez, yitirir arpma gcn, gelemez ordan
Bir uyar gzlerimize, devinirken zdeler,
Hava ynyla srekli arpmalar sonucu
Tkenir, engellenir duyulara gelen uyar.
Bundandr iyi grnemeyii kelerin. Yuvarlak
Grnr bize drtgen biimli yaplar.
Gerekten yuvarlak deil onlar, yakndan
Grdmz gerek yuvarlak gibi. Bu durum
Karma yzndendir evresel izgilerde.
Glgelerin Kmldan
Byle grnr, bize, gnete, yanmzda
Bizden ayrlmayan glgemiz. Uyar admlarmza,
zenir devinmemize, sanlr gerekten ksz
Havann gittiini kiinin admnn da,
Devinmesinin, davrannn da. Gerekte
Alkanla gre, glge dediimiz, nesne
Deildir, ktan yoksun havadan baka.
Iksz kalr yrrken biz, yerler, nereye
Varsak, gne n nlesek. Yine dolar
Ikla getiimiz yerler. Yanl dnyoruz
Glgelerin bizimle gezdiini sanarak, onlarn
nceden gvdeden ayrldna inanarak.
Sreklidir nlarn dkl, ocaa atlan
Bir yn gibi gider eskisi, gelir yenisi.
Bundandr topran gne malarn yitirii.
Alr ykanr karanlk glgeler, alr.
Karmalar Gr
Gzler yanlyor diyemem burada, ancak
Glgenin, n bulunduu yerde alr gzler.
Deimeden kalmaz k olduu gibi, ya da baka
Yerde kar m ortaya burada bulunan glge
Deimeden? Yukarda sylendii zre nesneler
Durur mu deimeden? Uygundur bunlar kavramaya
Anlay gc. Giremez nesnelerin zne gz, gzde
Deildir yanlmann nedeni. Kmldanmadan sessiz
Durulduu sanlr, yelkenliyle gidilirken.
Bir koyda demir atlm sanlr, hzla gidiyor
Gibi gelir bize tepeler, krlar nmzde, uarca
Geminin kuyruk kesimine doru. Krekler ekilir,
Yelken alrken kanatlanm gibi geeriz
nlerinden, Grnmez mi ge dmlenmi gibi
Kmldamadan, sessiz duran yldzlar? Oysa
Srekli devinirler. karlar yukar parlayan
zleriyle gn stnden anca, uzaklarlar
Gzden batda. Gne, ay devinmez grnr, oysa
Devinirler gerekte. Ykselir iki kaya bir
Deniz evrintisinden, bakarsn bunlarn arasndan
Geni bir yol alr, donanmalara, birleir,
Bir ada olduu da grlr iki kayann. evrelenip
Dnen ocuklar, dndklerini sanr durunca,
Oynad gelir onlara direklerin avluda.
Anlalr, damn onlar korkutmak iin kmeye
Kalkmad, balaynca parlak klarn yaymaya
Doa, gnn yan kzlln tepelere, ge
Amaya, trmanr gibi grnr dan doruu
Gnee doru. Yanar yaknnda yalmsz scaklkla
ki bin ok atm, ya da beyz karg boyu uzakta,
Bizden, bir dev boluk varken gnele da arasnda.
Bu boluun aynasdr ldatan sonsuz uzay.
Binlerce lke var, bu arada, deiik uluslar,
Hayvan soylar yaar bu alanlarda. Bir parmak
Yksekliinden az bir su birikintisi talarn
Arasnda, kaldrmda, baklr derinliine buradan
Sonsuz bir grle dnyann,
Alr gibi engin bir uurum yerden ge,
Sanrsn bunun iinde grdn bulutlar,
Gk varlklar yaylm yerin altnda, geni,
Byl bir gkteymi gibi, byledir rman
Ortasnda duran azgn bir at ayn aknca,
Bize kart olmadan, baktmzda suyun akan
Dalgalarna, aprazlama dndn, durmasna
Karn atn, kaplm akntya, srklenmi
Sanlr aknt yznden. Ne yana evirsek
Gzlerimizi suyun akna kaplm grnr
Nesneler. Buna benzer stunlar dizilir yolun
ki yan boyunca; stunlara dayandndan,
Birden baklnca uzunlamasna yukardan darald
Grlr balklarn; damla demenin kesim
izgisi, sadan-soldan uzar sonuna dein
Grnmez olur bitim yerine gelince yolun.
Dalgalardan doar, dalgalar ardnca batar gibi
Grnr gne okyanusta gemicilere. Orada
Gemiciler yalnzca g, denizi grrler.
Bu yzden sakn, inanma duyu yanltlarna.
Anla denizi bilmeyen gemilerin limanda yavaa
Dalgalarla savatn, bordalarn krldn,
Sezilir kreklerin tuzlu dalgalara batmayan
Yerlerinden bunlarn dmen st blmndeki gibi
Olduu, suya batan blmn krld, yanl
Burada. knca sudan anlalr gerek. Eilmeyle
Balar suyun stnde yzmeye. Srer ge
Geceleyin yeller dalm bulutlar, grnr
Iyan yldzlar, bulutlara doru koar gibi,
Baka yollar aar, yksekte, devindikleri yerde
Elimizle bastrrsak yukar doru gzmz
ki kat oalm grrz karmzda nesneleri,
Gzmze arpanlar. ki kat grnr bize
Ildaklardan kan, parlak, iekleen aydnlk,
ki kat grnr evde te beri, iki kat grnr
Kiilerin yzleri, boylar, gvdesel rgenleri.
Dler - Uykular
D konusuna geldik, sonunda. Tatl bir
Uykunun bizi smsk sard, gvdemizin
Derin bir dinlenmeye dald, sessizlie
Brnd dte bile uyank olduumuzu sanrz,
Elimizi, ayamz oynattmz, gecenin youn
Karanlna karn aydnla, gnee, gne
Baktmz. Kapal bir yerde bulunmamza
Karn uar gibi oluruz gklere, dolarz
Denizde, yerde, aylarda, krlarda, bayrlarda.
Sesler duyarz gecenin bizi evreleyen
Sessizliinde, yantlarz azmz almadan.
Grlmedik iler, olaylar grrz, dte
Grlen tm bunlar, duyulara gveni sarsar.
Gerek bu deil, birok tuza var yanlmann,
Katlrz kiminin dndklerine, gzn
Grmediklerine de, dte grlenlere de.
Glk yok bilinenleri bilinmeyenlerden
Ayrmak iin, anln kukulu dediklerinden.
Kukucular
Kiinin bilme olana yoktur diyen, dnen,
Bilmiyor demektir, neyin bilineceini, aka,
Yalanlyor kendi bildiini de. Demez bunlarla
Savamam, devekuuna benzer bunlar, yalnzca
Ban gizler kendi ayak izlerinde. Sorabilirim
Onlara yine de, ksaca: Evrende gerek nesne
Grlmediine gre daha nceden, nereden
karyorlar bilmenin, bilmeyiin anlamn,
Bilgisini? Nedir gerein bilgisini yanltan
Ayran, amayan, kesin l nedir?
Epikuros'un Kuram
Greceksin aada tm gerek bilgiyi
Duyularn yarattn, onlarn rtlemez
Olduunu, gvenmek, balanmak gerek duyulara,
Eziyor yanlmann ban gereklik, kendince.
Nedir byk gven uyandran duyularda?
Nasldr duyudan gelen yanlma, yine duyudan
Kaynaklanan bir algya kar, Gerek deilse
Duyular, yanltr alnan sonular. Eletiremezdi
Gz, kulan yanln, kulak dokunmay, dokunma
Tatmay, bunlara kar kmaz myd gz, burun.
Doru deil bunlar benim kanmca. Kendine zg
Bir alan var duyularn, yetenei, gc.
Bundandr bir duyunun yumuak, scak, souk gibi
zellikleri kendi z gcyle sezinlemesi,
Renkleri, biimleri de. Baka bir duyuyla
Kavranr bunlarla birleenler. Bundan da tadn
Ayr etkisi, koklamada, duymada baka bir duyu
Gcnn bulunmas, atmaz birbiriyle duyular.
Gvenle alrlar e lde, dorudur
Duyularla gelen izlenimler, sreklice. Yetimiz
zemezse yaknmzdaki drtgenin uzaktan
Neden yuvarlak grndn eksii vardr,
nemsenmez nesne grntlerinin st ste
Gelmesinden doan yanlg, yiter ynetim gc
Onun, sarslr yaama, sala dayanan temeli,
Yklr anln gveni. Yalnzca kurulu dzen
Deil ken; duyulara gven kalmaynca devrilir
Tm dayanaklar, ne uurumdan kaarsn, ne de
Gereksiz ilerden, ylmazsn arlktan.
Ne varsa duyulara kart birikmi, anlamsz,
Bo bir sz olur sence, temelsiz, dzensiz,
arpk, yanl tasarlanm bir yap gibi hepsi.
Kalemin biraz kaymasyla bozulur lde denge,
Uyumsuz, aykr, densiz grnr yap, bozuk.
Bir uygunluk olmaz n-arka ynlerde, atda.
Yklr, sarsntda devrilir bir yan, ker
lszlk sonucu. Byle kurulsayd duyular,
Yanl bildireydi tm verilerini, tm dzenin de
Bozuk, lsz olmas gerekirdi. nemli deil
Bir duyunun algsn tekinden, neden, baka
Gstermek, akla kavumutur artk konu.
itme zerine
Gelince angrtlar kulaa duyulur tm sesler,
Gvdesel duyu dzeni uyarnca. zdektir sesin
Yaps, grlt gibi, direnilmez duyular uyarmasna,
Ypratr grtla, ksar kendiliinden, ses boazdan
lk gibi kopup havaya yaylnca. Byk bir
Yn karsa ses ilkelerinden, grtlan darack
Geidinden, birden, balarsa havada dalmaya,
Anr, ypranr azn yanlar. eler kurar
Sesleri, szleri, kukusuz, yoksa olmazd uyarma.
Bilirsin, sen de, bir kiinin neler yitirdiini,
Uzun konumakla sinirlerin yprandn, gsz
Kaldn, srerse bu konuma gnamndan
Gece karanln glgelerine dein, yksekten
karsa ses. Budur sesin zdeksel kant,
Ses zdektir. Yorulur ok konuan, tkenir
Gvdede zler, azalr, yavalar ses de.
lkeler azaldka seste de sezilir bir kesilme,
Dz elerden kar ses, anma yznden.
Trl biimde elerden sesler gelir kulaklara,
Kavallar alnr, nlar, yankr Frigya krlarndan.
Geceleri Helicon lkelerinden yankr duygulu sesler.
Sesin Kuruluu
Azmz alnca, derinden kan sesleri ayrr
Oynak dil, szleri dzenleyen, dudaklarn
Blmsl kmldanlaryla dzenlenir sesler,
Ksadr bireysel seslerin birbirinden uzakl,
Gerekir kesinlikle, belli biimde szleri
Kavramamz, duymamz aka, sesler korur sreklice
Biimlerini, yaplarn, geni bir uzay oluursa
Sesler arasnda, karm balar, birbirine
Geiir sesler hava younluu yznden, bir
Engeldir bu, bir nlama duyulur yalnzca,
Anlalmaz szckler aka, bulanklk balar.
Engeller belirir, kark gelir kulaklarmza
Sesler, ular topluluun kulana da, tek ses
kar bir rtkann azndan: Byle dalr
Bu tek ses, karr binlerce sese. Girerse sz
Biimine, ak bir anlam kazanrsa, o zaman
Baarr uyarmay, ular bildiri kulaa. Uar,
Yiter, bolukta bu seslerden kulaa dosdoru
Gelmeyenler, baka bir blm yanklanr,
Yanltr bizi arpnca sapasalam kayalara.
Yank
Doru kavra bunu da, byle verebilirsin kendine,
Bakalarna doru, kukusuz yant. Byle anlarsn
Issz bir yerde, kayalarn arka arkaya, eite
Szleri neden yansttn, karanlk ormanda
Yolunu arm, arkadalarmz ararken, bize
Doru gelsinler diye, yksek sesle arrken.
Kendim duymuum bir sesin alt, yedi kez
Yanklandn. Bir kez barnca kii yansr
Sesler tepelerden tepelere, dner durmakszn
Geri, szler ardarda yanklanr, sreklice.
Yerlemi bu lkede su perileri, komu kylerde
Faun denen kei ayakl Satyrler topluluu.
rktrm yerlileri, onlarn geceleyin, kan
Grntleri, bozarm dirlii, dzeni sessizce,
Onlarn yalanl dolanl satamalar.
Telli alglar gibi sazlar nlarm, tatl,
Yaknmal sesler karrm, oynak parmaklarn
Dzenledii kavallar alnnca. Dinlermi
nsanlar Pan' doyasya, amlarn elenkledii
Yar-hayvan ban saa sola sallayp
Gsterdi, kvrk dudaklarndan slklar
kard, yeller gibi estii gnler. Yrekler
Yanarm, susmazsa Pan'n ormanda nlayan
Kavalndan dkklen trkler. Ne alas masallar
Anlatrlar, bunlar gibi, yoktur tanrlardan uzak
Bir yer yaylsn diye byle ykler.
Baka bir i vardr bunda, sever insanlar
Eskiden beri duyulmam ykler dinlemeyi.
Seslerin Yaylmas
alr yan yok, bir yerden engellenmeden
Gze grntler gelmezken, sesler ular
Kulaklarmza, uyarrlar bizi, kapal kaplardan
Bile ok grrz konumalarn duyulduunu.
ama, zdeler sesler gibi elverili deil
Nesnelerin gzeneklerinden gemeye, onlar
okluk yrtar, datr getii yeri, akamazlar
Camlardan, baka nesnelerin getii gibi.
Blnr ses ayr ynlere, biri kar tekinden,
Dzenlenir yine, ok blnd de olur
Kiminin, atete grlebilir bu, bir kvlcm
Ayrlr saysz kvlcma. Seslerle dolar
Uzay, yaylr gizlice sesler baka ynlere,
Dalgalanr bir grlt. Buna karn zdeler
Yalnzca bir kez kurulmu olduundan, uygun
Bir dorultuda gider. Bu nedenle gremez kimse
zdeleri, oysa duyar dtan da olsa sesleri,
Girince kapal uzamlara sesler, dank, kark,
Anlalmaz bir yapda gelir kulaklarmza,
Bir grlt, bir patrd duyabiliriz.
Tat Alma zerine
Bir bilgi ediniriz az ok, deince dilimize,
Damamza bir nesne, bu konuda dnnce.
nce tadn duyarz azmzda zsuyun,
Suyla dolmu bir sngerin sklp kurutulmas
Gibi, yemei inediimizde. Yaylr damakla
ncecik damarlara, bir snger gibi dile,
Besini yiyince; yuvarlak olduundan akc
zsuyun eleri yumuak bir etki brakr,
Yumuaktr btn yrelerde devinmesi de,
Kimi sulu zler vardr dilin gzeneklerine
Dolunca, kart durumda, bir ac uyarma
Sezilir duyuda, biimsiz elerin okluundan
Gelir bu tedirgin edici uyarlar, bozuktur
Kurulular. Uzar daman bitimine dein tat,
zsu, szar boaz yoluyla aa, blnnce
Oynaklara, sinirlere tkenir tat. nemli
Gvdenin neyle beslendii, yenen sindirilirse
yice dalr btn rgenlere beslemek iin,
Bilindii gibi korur midenin suyunu, ssn.
Tatlarn Trll
Aklamak isterim imdi, yemeklerin deiik
Tadn, neden birine ac gelenin tekine
Tatl geldiini, byk bir ayrmdr arada,
Birinde besin olur, tekinde a. Ylanda
Budur durum, ldrr karrsa salyasna
Birinin, kendi kendini soksa lr. Keskin
Bir adr plemeotu insana, yalandrc
Yemdir bldrcn, olaklar iin. Anlarsn
Bununla, buna benzer neler olabilir daha,
Dnmen gerek daha nce sylediklerimi,
Karm eler vardr tm nesnelerde birbiriyle.
Yaayan, beslenen kendi soyunca dzenlenir, birer
Ayrm, bakalk gsterir dtan, trl
Biimlere girer, snrl kesimler iinde.
elerin deiik yapsndan kyor bunlar,
Nesnel zleri oluturan. Trl trldr eler,
Bu trllk nedeniyle gzenek dediimiz geitler,
Kesimler tm rgenlerde, azda, damakta ayrlr
Birbirinden. Yine bundandr elerin bykl
Kkl yapda olmas. gen, drtgen biimlidir,
Yuvarlaktr birou da, deiik, okgen biimli
Olanlar da var. Sreklidir elerin devinmesi,
Dzenlenmesi, bundandr getikleri gzeneklerde
Biimsel ayrmlama, dokularn d rgsne gre
Gei yollarnda deime. Budur nedeni nesnelerde
Acnn, tatlnn. Tatlnn dz, yuvarlak eleri
Girer gzeneklerine daman, acnn da engelli
eleri aza dolunca birine ac gelir, tekine
Tatl, geince boaza. Kolaydr renmek bunlar.
ok artar safras stmalnn, ya da baka sayrla
Yakalanann, sarsar kiiyi batan aa bu olay,
Deitirir elerin yerini tmden, anlalr
Tatlyla ac arasndaki dnme, duyulara gelen
elerin, deien etkisinden azda. Birlemi
Baln tat duyumunda acyla tatl, nce akladm.
Koku stne
ren imdi kokunun nedenini, aratracam
Buruna geliini; akar, evreye yaylr koku,
Etkiler deiik yaratklar, kimine uygun gelir,
Kimine kart ,trl kokular, deiiktir eleri.
Yaylr havada baln kokusu, szlr kokmu
Lee akbaba, gider yabanlarn toprakta kalan
Ayak izlerini koklayan oban kpei, arkadan.
Roma'nn kurtarcs Juno'nun beyaz kz
Byle sezer yaklaan kimseleri kokularndan.
zel bir kokuyla ynelir tm canllar yeme,
Kanr al otlardan. Byle korunur btn
Diri yabanlar soylarn, dirimlerini, sal.
Koku eleri Yava Yaylr
Yaylabilir nesneden nesneye kesintisiz,
Buruna gelen kokular olabildiince, uzaa gidemez
Yalnz bana grlt, ses gibi kokular.
zdeler zerinde duracam burada, gzmze
Gelen, srtnen, grme duyusunu uyaran.
lkin zlr znden, yava yava iner
Derinlere akar, kar nesnelerden, bundan
Anlalr daha ar koktuu dalan,
zlen nesnelerin, ocakta yananlardan. Grlyor
Kokunun, sesten daha kaln elerden kurulduu.
Delip geemez ta duvarlar sesin, nlamann
Yayld yerde kolayca. Bundan anlarsn
Kokularn kaynan, yerini bulmann gln.
Yaylnca bolukta koku yavalar, azalr
Hz, ulaamaz bildiriler erken duyulara,
Bu yzden yanlr kokuyu izleyen kpekler.
renme zerine
Tatla koku konusunda deil etkisi nesnel
Biimlerin, renklerde de grlr zellii.
Eit duyumlar uyandrmaz nesneler, kimi basar
l, tiksinir kimileri, grnce kanat rpan,
Bize gnn dn bildiren, yerinde durmayan
Kzgn sesli horoza bakamaz aslanlar,
Duramaz karsnda, hzla kaarlar ondan.
Horoz gvdelerinden kan kimi eler,
Deler arslanlarn gzlerini, girer ieri
Oyarlar gzbebeklerini, byk aclar verirler
Aslanlara. Kar durulmaz byle dik bal
Hayvanlara. Korkulur bir yan yoktur
elerin bizim gzlerimiz iin, korur gei
Yerini gzler, dokunamaz onlara gidip karken
eler, ypratamaz onlar dudaklarnda
Bile, incitemezler gzleri, gerekten.
Tinin almas
ren imdi tinimizin devinme nedenini,
Nereden dnlr, kavrama ulalr, anla.
Trl nedenlerle devinir nesnelerin zdeleri,
Dalr her yana, kolayca birleir, derlenirler
Havada, ok incecik olduundan yaplar, birbiriyle
rglenirler, karlanca, ya bir ipliin
Eirilmesi, ya da dz bir altn yapran
Oluumu gibi. ok inceciktir bu tr zdeler,
Kendi dokular iinde gzlerimize gelen, grme
Duyusunu uyaranlardan. Szar geerler iimize
Gvdemizin gzeneklerinden. Uyarrlar gzel
Bir kokuyla tini, daha sonra duyu gcn,
Byle grrz Centauruslar, Scylla'nn ellerini,
Kollarn, Cerberus'un lgnca ilerini, sonsuz
Bir uykuya dalanlarn grntlerini. Kuatm
Onlarn kemikleri lm gecesi yeryzn,
Sarar tm ortal, doldurur uzay deiik
Trlerden kan yn yn zdeler,
lkin hzla geliirler havada srekli,
Bir blm alr, yaylrlar, bambaka
Biimlerde deiik nesnelerden karak dzenlenir
Gzlerimizde, zlerinden oluan yeni bir grnt.
Gerekten, yaayan bir varlktan gelmiyor
Centaurus'un grnts, yok evrende byle yaratk,
Gelince bir araya kiiden kan zdele attan
Yaylan, sylediim gibi, bir Centaurus oluur,
Kolayca. ok incedir zdelerin yaps, dokusu.
Byle dzenlenir benzeik trden grntler.
Ar bir kolaylkla devinirler, ierlere girerler.
Sylediim gibi yukarda, ok incecik olmakla,
Yine de rasgele arpmayla bir zdeik kmldatr
Tinimizi, alas bir incelii vardr tinin
Kendi soyunca, kmldancdr. Artk anlarsn
Kolayca sylediim yntemledir tm olular,
Tinle grdmz gibi grrz gzlerimizle
Deimeden, bundandr ikisinin de birbirinin eksiksiz
Benzeri olmas, biimce. Bunu da syledim yukarda,
Ben, aslanlara baktmda, uyarlr aslan zdeleriyle
Gzm, tin de uyarlr e lde. Aslan zdeinde
Olduu gibi baka grntlerle de uyarlr tin,
Alglar onu gz, ince zdeleri grdnde.
Dalar uykuya kii, yaylr tm rgenler,
Yalnzca tin kalr btn gcyle uyank.
Uyarr tini benzeik zdeler, uyankken olduu
Gibi dte de. Kimi ok arlk verir, yayormu
Gibi grnr dte, yle sanrz. Oysa daha
oktan lp gitmi, yutmu onu toprak, lm.
Doann basksdr bu etkiyi yapan, uyurken
Sessizlie varr gvdenin tm rgenleri, duyular,
Kmldamaz el ayak, bu yzden ayrdna varmaz
Duyular gerekle yanlgnn, aksam bellek bile,
Uyku nedeniyle tkenmi gc. Bundandr lmden
Uzun sre nce tinin yaanan, alglanan,
Dnlen, grlen bir nesneyi seemedii.
alas deil, zdelerin devinmesi artk,
rgenleri uyarmas, kmldat. nanrz uykuda
Benzer ilerin grleceine. Yiter nceki zde,
Baka durumla kar ortaya yenisi, deimi
Grnr bize birincisi. Ksa srede olur bunlar,
Ayrdna varmak gtr, yle oynak, yle bol
Grnr nesneler yn, kk blmcklerde
Olduu gibi, sylenemez, en ksa srelerde
Birbiri ardndan gelip gelmeyecei.
sten zerine
ok sorun var bu konuda sylenecek, aklanacak,
Konuyu tmden incelemek, sonuca varmak iin.
En nemlisi udur sorunlarn burada: Nereden
Gelir anlay yetisinin doru dnmesi, neden
bir uyanma balar sevimeyi dleyince?
Bizim isteimize mi bal zdeler, biz
Dileyince mi gelirler bir yere, birleirler
Duruma en uygun biimde? Gnl m ekmi
Bu denizi, g, yeryzn, yoksa uluslarn
Toplanmas, elenmesi, savamas, birliklere
Ayrlmas, ya da isteimiz iin mi yaratm
Doa? Byle olsa da tin belli yerde bambaka
Konular dnr deiik kimselerde.
Grr myz nesneler arasnda btn devingen
Bir oyunda, kollarn yukar kalkarken ayaklarn
Onlara uymasndan doan dzeni, yoksa grntler
ok becerikli oyuncudur, onlar m geceleyin
Oyun oynayabilenler? Yoksa u kant m daha
Doru? Yalnzca dnmekle anlaldna gre
Birok zaman blmleri mi vardr, bizim bir sz
Sylediimiz, algladmz sre iinde?
Tm zaman blmlerinde, her yerde, her trde
zdeler vardr, bize ulaacak dzende.
Ynla nesne vardr devindii oranda grnen.
Grnmez olunca ilk gelen zde, kar
Ortaya baka durumda. Bundan anlalr
Birincinin deitii. ok incedir yaps
Bu zdelerin, hangisine ynelir, kavramak
sterse anlk, yalnzca onlar kalr, yiter
tekiler, tin iin kalandan bakas.
Kaplr bir umuda tin, tm nesnelerden
Yaylan zdeleri kavramak iin, byledir
teki konularda da durum. Grmez misin
Ne denli aldn gzn ince bir grntye
Ynelince, isten o nesneye evrilince?
Yorgunlua katlanmadan ak bir gr olamaz.
G deil anlamak kendi kendine kavranan
Nesnelerin, anlk onlara ynelmeyince
Uzaklaacan, kavranmak olacan. alr
Yan yok bizce, neye ynelirse anlk onu
Kavramann, tekilerin geip gitmesinin.
Katalm buna byk yanlmalar douran
Dte grlen daha kk grntleri de.
Dte Grnt Deimeleri
Arada bir grrz dte nceki grntnn
Sonrakiyle yer deitirdiini. Bu nedenle
Kollarmzn arasndaki kadn birden dnr
Erkee, bir yz deiir, yalanr. amayalm:
Byledir unutkanlklar uykuda.
rgenler steklerden ncedir
Saknmak gerek yanlgya dmekten bu konuda,
Byk yanlmalardan; dnme sakn gklerin
Parlak nlar grmemiz iin varolduunu,
Ayaklar zerine oturan baldrlarn, kala
Gibi yukardan inen, uzayan bacaklarn adm
Atalm, gvdeyi tutsun diye, gl kaslarla
Balanan kollarn, iki elin yardmc olarak
Olutuunu, yaarken gerekenleri salasn diye
Dzenlendiini dnme sakn. Ne varsa kart
Dnlen yanltr, yanltc bir kuraldr.
Yaratlmam yarar grmek, kullanmak, gvdeye
kar salamak iin bir nesne; yaratk yarar
in deil, yarar yaratk iindir, nce yaratk
Vardr, ardndan gelir yarar. ncedir kulak
Duymaktan sesleri, tm rgenlerimiz vard
Bence, onlarla salanan btn yararlardan nce.
Yararlk rgen oluturamaz. El gvdeyi ldrc,
Datc, ba baca kana bulayc bir yumrua
Kar koymak iindir, byledir kural, imek
Gibi akan karglar umadan, korunmak iin
Yaralanmaktan, iini bil demi, doa, yolunu
Gstermi kargya kar kalkanla savunmann.
Gidermek iin gvdenin yorgunluunu yumuak, ktk
Yataklardan ok nce bulmu kii dinlenmenin
Yolunu, giderilirmi yine susuzluk bardaktan nce.
Ne varsa yarar iin, baka deil, gnlk yaam
Gerelerinin rettiklerinden. Ayrdr bunlardan
nce var olan, sonradan domasna karn yararn
Bilgisini, nceden alan duyular, rgenler. Uzak
Bir dncedir senin iin rgenlerin yararmz
Uruna yaratldn savunmak, daha nceden.
Alk, Susuzluk Duygusu
alas deil tm yaratklarn, gvdesel besini
Kendince, yaps gereince, igdyle aramas.
Sylemitim nceden de, tm nesnelerden saysz
enin ktn trl nedenlerle, birou canllardan
Ayrlr, durmakszn devinir, azdan kokular kar,
Yorulup soluyunca; terleme yoluyla atlr birok
e, iten. Boalr gvde, kaznr, byle kar
Ortaya alk duygusu, bitirir canly; yenilir
Yemek gvdeyi korumak iin, glenir, dirilik
Kazanr kii, yemein gvde sindirimiyle,
Esnek bir tatllk ker stmze, balar
Oynaklarda, damarlarda geveme. Dalr akc
zler de svlardan yararlanma gereken yerlere,
Ylr kursakta scaklk eleri, bir yanma
Balar, iilen suyla sndrlr ate gibi.
Yakamaz kavuran bir scaklk eli, aya srekli,
Bilirsin byle giderilir gvdesel susuzluk,
Kurutan, gsz brakan alk duygusu da.
Yry
Anlataym neden, isteyince adm atar, elimizi
Kolumuzu oynatrz, bu yetinin nedenini.
Byle ar bir yk altnda bulunmasna karn
Gvdemiz nasl devinebiliriz, ren bu retiyi.
Anlataym: nce grnr bize yrmeyi salayan
zdeler, iterler tini, yukarda grldnce.
Sonra uyanr gitme istei, yoksa balayamaz
Kimse, tin nceden onun isteini sezmeden,
zdeini grmeden, canda. Byledir uyanmas
Tinde yrme isteinin. Gelir tm gvdeye
Yaylan can gcne istek, dalr oynaklara,
Ele, ayaa; kolaydr bu canla tinin balam
Nedeniyle. Drter gvdeyi sreklice can, kaynar,
Devinir, yaylr arlk, btn iinde, ileri
Gitmeye, sonra kaslr gvdenin dokular,
Alr, kendiliinden girer soluk boluklara,
Gerekli eviklikle akar ieri bol bol,
Gzeneklerden, blnr en ince elerine
Gvdemizin. Byle iki yandan gelen yardmla,
Devinir gvde yelkenle, kreklerle yryen
Bir gemi gibi. alas yn yok bunun,
Byle kk elerin kocaman gvdeyi
Dndrmesinde, kiisel arln
Srekli ynetiminde. Srer yel de znn
Byle kk elerden kurulmasna karn
Byk bir gemiyi esintileriyle ileri.
ok hzl yol almada bile yetiir bir el
Oynat, bir dmen gemiyi her yana
Dndrmeye, ynetmeye. Buna benzer yntemle
Kaldrr az emekle kaldralar ar ykleri
Yellerin, tekerleklerin yardmyla
Uyku zerine
Hangi yolla girer uyku, yaylr tm gvdemize,
Bir sessizlik gelir gizliden iimize, kurtarr
Canmz birok skntdan, bunu anlatmak
sterim sana ksaca, tatl szlerle
Ksadr kuunun trks, daha tatl gelir yine,
Turnann havalar dolduran, gney yellerinin
Srkledii bulutlardan dklen, lndan.
Bir ses duyarm uzaktan, inceden, rperen bir
Duygu, anlatmak elinden gelmez senin sylediimi,
Yrrsn gerisin geri, ayak direyen, direten
Bir duyguya kaplrsn, gremezsin gerei.
Balarsn gzlerini kendi elinle, dersin
Kazdn kuyuya. Bastrr nceden, yaylr
Tm gvdeye, ele ayaa uyku, can gider
Blm blm da doru, ya da ie, derinlere
ekilince topluca. Kesilir gvdesel g.
Candr bizim duyu gcmz, onunla gerekleir
Tm iler kukusuz. Yalnzca uyku balarsa
Duyu gcn, aar iimizde can, kar
Baary grmek iin bir blm, tm
Deil, yoksa cansz kalrd gvde, kuatlm
Bir lm soukluuyla. Kalmazsa candan bir
Blm, saklanmazsa gvdede, kllerin altnda
in iin yanan bir ate gibi, nereden
Gelirdi duyarlk, birden, kalknca ele ayaa
Yeniden, bir yalm gibi kzlerden ykselen?
Nereden gelir duyulara blmcl yenilenme,
Nedendir cann karkl, gvdenin uykusu
Aklamak isterim, brak dalmasn szm.
lkin sarar gvdeyi bir hava akm evreden,
Dtan gelen arpmalar duyarz, titretir,
Actr ardarda havann vurular. Bundandr
Tm yaratklarn gvdelerinde bulunmas
Koruyucu bir derinin, domuz ya da sr
Derisiyle rtnmesi, sarnmas kiinin.
Anr gvdenin ii soluk almada, biraz,
eker soluu gsne kii, atar dar,
Urar saldrya gvde iki ynden,
O evrede uzaktan gelen arpmalar girer iine
Gzeneklerden, ular elere, gvdesel yapya.
Yavatan bir ykm balar gvdesel btnde,
Oynamtr gvdenin eleri yerlerinden.
Cann iinde olduu gibi; bir yandan da
Yneliktir bu arpma, gizlenir, yansr ieri
te yandan, gitmitir artk teki blm,
Dalm. Bir ballk var aralarnda
ten, geriye doru deiik tepmelerde. Doa
Kapam ona badama yolunu uykuya dalnca.
Deiir yn duyunun, ieri girmez artk.
Koruyacak g kalmam oynaklarmz, gever
Gvde, gmlr uykuya, der bir yn gibi
Kollar, bacaklar, bklr dizler, zlr
Balar, konar lene uyku, havann etkisiyle.
Blnr besin tm damarlara, gsterir etkisini,
Gerekten pek gldr uyku, yaygn durumunda,
Bitkinlik, kendinden gei, tketir bizi, dalma
Balar elerde. Brakr cann bir blm
e girmeyi, kar gvdeden dar, nemli
Bir yan, dalr yavatan, ieride kalan.
Dlerin Ortaya k
Hangi ie verirse kendini, iten, atlr,
Eskiden beri urarsa kii, hangi konuya
Saplanrsa dnme yetisi, grlr uykuda da
Onunla urat. Savunmanlar dnr yasalar,
nceden grlen durumalar, komutanlar atlr
Dte sava birliklerine, gemiciler denizde yaar,
Tutuur sonsuz bir savaa yellerle, beni de
lgilendirir bu konu: Varln yapsn aratrmak,
Bulduumu yurdumun dilinde dzenlemek. Byle
Grlr dte baka almalar, sanatlar, okluk
Balar kiinin anlay yetisini, kartrr.
Gnlerce oyuna dalanlar, durmakszn yukarda
Sylendii gibi, oyunlarla urarlar dlerinde.
Bak, uzun sre ayrlrsa, duyularn yresinden,
Aar kesinlikle tinin teki yollarn, baskn
Yapar oradan, sreklice, nesnelerin eleri
eri. Byle dalgalanr, yaylr her gn,
Ede zdeler gzlerin nnde, byledir
Uyankken de oyuncularn grdkleri hep,
Yava, hzl kmldatrlar ellerini, ayaklarn,
Byle nlar kulakta, duru bir ses karan
Kavaldan dklen ezgiler, tellerin konumas,
Deien, yan donatm grrler oyuncular
Dlerinde. oktur byle kiinin abasn,
stencini, alkanlk gerei, uratrd.
Yalnzca kiiler iin deil, tm yaratklar iin
Byledir durum. Geceleyin dinlenen evik at,
Terler uykuda, solur derinden hep, gerilir
Kaslar, bir baardan sonra ya da
Tm engeller alp kalkmak ister gibi.
Birden abalar av kpei tatl uykuda, durmaz,
evik, gl bacaklaryla balar havlamaya,
Koklar burnuyla yoklar havay, koar yabanlar
Ardnca, sk sk, yeri koklaya koklaya.
Uyanmsa, gider grntnn arkasndan
Grr gibi olur srayp kaarken geyii,
Varncaya dein yanna silinir grnt, yanlma
Biter, uyanr, dte grrken sry, balar
Dalamaya sevimli yavrular, yabanc grmesine.
Ne denli azgn bir yaratlta gemise kulukalk
Dnemi hayvanlarn, yledir uykuda davranlar da.
Bir de grnrse dte atmacann geldii, dolar
Cvltlarla birden tanrlarn krlar, gece
Cvldar kular, kar sr sr, ekime,
Kama. Byk ilerden sonra doar byklk
Gnlnde yiitlerin, grlr uykuda benzerleri,
Eylemler, lkeler alm grr kendini krallar,
Ynetirler dlerinde savalar, haykrr
Tutsaklar, durduu yerde, skboaz edilmi gibi.
Savar biroklar yaamak iin giderken
lme, di di koparyor sanrlar etlerini
Azgn aslanlar, kaplanlar, doldururlar oday
Kaln brmelerle. Pek nemli iler stne
Mrldanr pek oklar dte, krar geirir
Kimileri, nceden, kzdklarn, Dm lmn
Eline sanr kendini oklar korkar,
rperir, sarslr, atlr sanr kendini tm
Arlyla dan doruundan, titrer stmal
Gibi, karr ba, aar, ker yorgunluktan,
Susuzluk bastrr, gider gibi serin kaynaa,
Ya da durur bir rmak kysnda, iip kanar,
Tketircesine, yudumla akar boazndan su.
Uyannca ocuklar uykudan, ara sra sanr
Kendini ya bir glde, ya bir mlekte,
Kaldrrlar slanmasn diye eteklerini,
Akar gvdede toplanan sular, Labilonya
Dokumalarnn gider alm, parlakl.
Uykuda Boalma
Olgun yan yumurtalarda yaratt tohum
Balarsa ergenlik anda trdamaya, dtan
zdeler gelir trl gvdelerden, yaklar
Ergin delikanlya, kar ortaya ieklenen
Bir renk, bir gzel yz. te bunlar, tohumla
Dolmu, imi damarlar uyarr, balar
Sevimede grlen boalma, bir aknt kirletir
stn, gelimise, beslenmise gvdemiz uyanr
Olgunluk evresinde yumurtalarda tohum. Nesneler
Deiik uyarlar, kmldamalar yapar.
Sevime stne
Kmldatr kiinin tohumunu, bir kiinin zdei,
kar tohumlar kaynaklarndan, akar gvdenin
eleriyle tohum, szar damarlardan yumurtalklara,
reten erkek rgenini kmldataca yere.
ier yumurtalklar, uyarr tohum, uyanr istek,
Bastran eilimin yerine fkrtlr tohum,
Ular eree gvde, anca yrein yarasn,
Alkanlk sonucu deriz stne yaral yerin.
Kan akar vurulduumuz yerden, bir blmden,
Yakndaysa dman gelir ona da kzl kanl su,
Kime atlmsa Vens'n oklar, kime gelmise,
Bir ocuk gnderilir kadnn dlyatandan.
Kadndr tm gvdeden sevgiyi saan, kurulur
Onda balant, korunur onda. Atmaya bakar gvde
kard tohumu bakasna, bu sessiz, iten
Yanan istekten karr tadn sevimenin.
Sevime steinin Bilinmesi
Vens denir buna bizde, bundandr "sevgi"
Adn almas, budur sevginin tatl damlalarn
lk damlatan gnlmze, ardndan gelir souk
Aclar, senden rak kalmsa sevgilin, yakndr
Yine grntleri sana sevginin, fsldar sevimli
Adn kulama, durmadan. Kovmak gerek zdelerini,
Baka konuya evirmek iin dnsel yetiyi.
Almak gerek sevgiyi besleyen z, zsuyu,
Baka bir gvdede kullanmak iin. Tketmekten
Saknp saklamak gerek, baka bir sevimeye,
Ezici aclara, zntlere girimek iin. Doar
Byle bir yara, kk salar yldan yla, daha ar,
ekilmez olur skntlarn, kabuk balatmazsan
lk yaraya, ya bir kaldrm yosmasnda gidermez,
Ya da evirmezsen dnsel yetini baka konuya
Artar gnden gne aclarn.
Sevimede Arlk
Kurtulu yok acdan kaan da olsa, dnmekten
Vens sevgisinin ana, ucuz kurtulacak sevgiler
Arar kaanlar. karr dupduru bir sevginin
Tadn salam kii, sayrdan daha iyi.
Yanar kucaklamada, sarslr, geer kendinden,
Sevienler, lgnlk iinde, sevgiden,
Bu iin tadna doymak ne ellerden beklenir
Ne de gzlerden, tutarlar birbirini, sararlar
Smsk, bastrrlar, arr gvde, kvranr,
Bir de balar birbirini dudaklardan srmalar,
pckler kondurmalar, dupduru bir sevime deil
Bu, bir gizli inedir delen, sevienlere ac
Veren, bu yola den sezer iinin yanmasn.
Yetiir Vens, yumuatr aclarn, koar
Yardmna sevimenin tadn karanlarn,
nler korkulur bir duruma girmeden srmalar,
Gizlice sokulan sevimeyi, yalnzca gvdeyedir
Umut, yakan gvdeye, odur sndrebilen yakc
Yalmlar, oradadr aclarn kayna, onda
Tutumu iin iin yalm, yoksa doaya aykr
Bir tutum olurdu bu, ite budur daha nceden
Bulunan, durmadan yrei yakan, lgn isteklerle
Tututuran. Yer yiyecei, ier iecei gvde
Sindirilir bunlar ierde elerce, doldurur
Belli yerleri, byle doyunur yeme, ime
stei, renklenen, ieklenen gzel yzlerden
kan tadn gerei. nemsizdir gvde iin
ncecik grntler, bo avunmalar getirir
Yanar susuzluktan, verilmez ona kuruyan azn,
Dilini serinletecek bir yudum su, suyun
Grntleri dalgalanr iecein yerinde, rganr.
lr susuzluktan rman ortasnda, bir yudum
eyim derken. Byle oynatr Vens sevenleri,
Sevginin kuru grntleriyle, durur gznn
nnde, pek yaknnda, doyamaz tadna, bir imdik
Bile koparamaz dokunduu koldan, bacaktan,
Oyalar, yanltr gvdeyi, bir oynamayla.
Birleirse birbiriyle rgenler, ieklenir,
Alr ergenlik a karnca sevimenin
Tadn gvde, dzenlemise kadnlk tarlasn
Elverili klmsa ekmeye Vens, bastrr
Azgn bir istekle gsler gsleri, karr
Birbirine az sular, diler geer dudaklara
Soluya soluya; yoksa i karamaz gvdeden
Grntler, gmlemez iyice biri tekinin iine.
Gerek bir yarma balam aralarnda,
Smsk birlemiler Vens'n eli altnda,
Ayrlmaz birbirine geen rgenler sonunu
Getirmeden tadn, bsbtn yorgun dmeden.
Boaltm damar damar sevimenin biriken
Tadn, balar bir azalma, snme, diner
Yanmalar, durgunluk gelir erkee, kadna,
Sonra balar yine kudurmalar, girerler
Uyanan istei giderme yoluna: ekilir
Baa gelen, kurtulu yok, kimseden yardm
Grmeden onarrlar bu gizli yaray bylece.
Sevimenin Bitimi
Balar elden ayaktan kesilmeler, ypranmalar,
Tkenmeler, yorgunluklar, tm nesnelerden bkma,
ten kanma, batar gibi szlr gzler,
zlr el ayak. Yerde bir Babilonya kilimi,
Ayakta Sicyonia ayakkablar, parlak, yan
Kocaman bir zmrt, dner altuna yeil
Iklar altnda erguvan rengi, salam giysi,
Sere serpe yaylm bir kuma, emmi
Doyasya Yunus'un terlerini. Gitmi babalarn
Kazand baa taklan bir inciye, ya da
Sakz'dan, Alinda'dan gelme bir giysiye,
Bir mantoya. Gz kamatran rtler, oyunlar,
Elenceler, trenler, lenler, dzenlenir,
Kadehler dndrlr, ezmeler yenir, ieklenen
Giyim kuamlar, elenkler, donanmalar. Bakarsn
Alt st olur birden hepsi, sevienlerin
Can damarndan, yreinden kar ac damlalar
Birden, bir korkudur balar iekler arasndan
Titretir onu, grnce gnlerin boa gittiini,
zlr, anlar toza topraa kartn, bastrr
ten aclar, ya bulank bir sz kar, iler
Derinlerine seven gnlnn, yakan bir ate gibi,
Ya da dnr derin derin, dolar gzleri,
Bakar bakalarna, uzun uzun sorar yzlerinde
Bir gln, bir mutluluun izlerini.
Sevgiden Kalmaz
Aclar vardr en mutlu, yrekten bal
Sevgilerde sresiz. Bunlar mutsuzlukta saysz,
Gz yummak, katlanmak gerek. Yukarda gsterdiim
Yoldur en dorusu: a a bunlardan korunmak,
Tuzaktan kurtulmak iin. Bir kez dlmse
Aa, g deil Vens'n vurduu sk dmleri
zmek, sevgi tuzandan kurtulmak. Debilirsin
Byle bir tuzaa sen de, smsk balanrsn,
Yolda durmazsan, dikilmezsen kazk gibi,
Kurtulursun dmandan, tinsel yanlmalara
Aldrmazsan, sevgilinin gvdesel eksikliine.
Byle yapar oklar, balaynca sevgi gzlerini,
dn almaya kalkarlar, gerek olmayan sevgi
Uyarlarn, birok yetikin, irkin kz
Grrz, baskndr etkileri, gnl eken
Uyarmalarla, glmser, birbirlerine t verirler ;
Vens' kzdrmasnlar sevimede, utandran,
Skan ktlkler gelmesin balarna diye.
Grmez en dknler bile, ar mutsuzluunu
Sevginin; karalar, bal rengi sallar, toprak
Arlndan sradan gzeller, donuk mavi
Gzller, Pallas denenler, meraller, kemikli,
Kurumsu, ksa boylu, ince yapl Charitinlerden
Biri, buna karlk dev yapl kadnlar
Almldr, gz doyurur, konuur, kekeler, utanr,
karr tatl sesini. Kskan olur, barbar olur,
Sever almay, durmaz enesi, atelidir bunlar.
nce yapldr bu yaratk, sararr, solar, uzun
Boylu, lm eskiden, ksrkten. Beslemi Ceres
ri gslerinden Iacco'yu, topuz burunlu, Selene
Bal, plere susatan kaln dudakl Satyra.
Anlatmak istesem sonu gelmez, bakalarn da.
karsa ortaya gzler kamatran, alml yzl
Bir ece, dklr tanrsal bir sevginin eken,
Yrek oynatan gzellii her yerinden, ad
Anlr m yannda tekilerin? Onsuz yaamz
nceleri, biliriz yaratt kskanlklar,
Bozgunluklar. Ttsler elini, kolunu, boynunu,
Kart kokular srnr, utanr kaar beslemeleri,
Glerler, elenirler onunla Kalr kapal kaplarda
Sevenler, alar, szlanr, sslenir iekli giysilerle,
Kantaron ya serper direklere, kucaklar kaplar,
Dolar kollarn, per. Brakr seven erkei kadn,
Bir soluk vurur yzne, yel gibi ieri girince.
Sevilir duruma gelmek iin, yeniden, yol arar,
Yank trkler syler, karr sulara, uzun
Sren ie kapanmalardan, deliliine sayar bunu.
Anlar ona balanmann lml ii olduunu.
Bunlar bilir gzellerimiz. Uzatmak isterler
Sevimelerin sresini, gizlemeye kalkarlar perdenin
arkasnda olanlar, grenlerden. Senin elindedir
Dnsel gcn gzleriyle oyunun tesini grmek,
Olanlar aklamak, balanr eksikleri kiinin,
Densizlii, yiite duyguysa, deilse tatszdr.
Sevgi Duygusu Topludur
kiyzl deil her zaman, sevgiye susayan,
Erkein kollarna atlan kadn, btnleen,
pcklerle aznn suyunu aktan, emici dudaklarla
Kendini brakan kadn. Yrekten yapar bunlar,
rpnr, can atar, deiik tadna bakar, ister.
Bu yolla dllenmez tavuklar, srlar, ksraklar,
Koyunlar, yabanlar, erkekten dl alamazlar, onlarda
Kudurmusa dllenme istei, yaratllar gerei
Soydan gelir sevime atakl, uyarr,
Birletirir iki kiiyi karlkl sevimeler,
Grmez misin, katlanrlar ortak aclara sevimede?
rpnr zlmek iin kpekler, ortalkta
Grlr sk sk, urarlar ayrlmak iin,
Ayrlamazlar yine de, dmlemi onlar iten
Vens'n salam balar. Kurtulamazlar tadna
Doymadan sevimenin balarndan, sylediim gibi,
Ortaklaadr birlemenin tad ikisinde de.
Soyaekim Sorunlar
Tohumlar karr, stn gelirse kadn, tadn
Verdii gle sevimede, koynunda erkeinkine,
Anaya benzer ocuklar, onun tohumundan bu,
Baskn karsa baba benzer ona ocuklar.
Birleir ana-ata zellikleri iki yapnn
Kuruluunda, birbirine karr ocuklarda.
Byk ocuklar ana-babadan ieklenerek,
Sonradan. Uyarr teden sevimenin suyu
Ular ergenlere Vens'n tohumlar, atr
Yalmlar karlkl, ne yenen, ne yenilen.
Benzer ocuklar ataya, nineye, yanstrlar.
Pek ok e gizli ana-baba gvdesinde,
Kaynaan, bunlar soyaekimle atadan ataya
Geer, bundan benzer ocuk atalarna. Bundan
karr Vens trl yaratk biimlerini.
Dzenler atalara eken ty rtsn, sesleri,
Kuaklar, yz, el, ayak, gvde soyaeker, gerekli.
Babann dlnden gelen dii, doar anadan
yle, diice zden; birleir iki tohum,
Bir doumda. Birine benzer, tekine benzemezse
ocuk, ya anann, ya atann soyuna ekmi demek.
Ksrlk
Engeldir tanrsal g, kimi doumlara, gzel,
Tatl bir yavrunun azndan "baba"nn kmasna,
Soyun srmesine; byle sanr ou, gider sunaa
zlr, kanl, buulu adaklar sunar Vens'e dllesin
Diye erkekler bol tohumlarla kadnlar, olmazsa
Yererler tanr bilicilerini, dilekleri. Verimsizlik
Var burada, ya kaln, iridir dlleyen tohum, ya da
ncedir, kaygandr uygun olandan. Duramaz anann
Dlyatanda, incecik tohum, kaygansa akar.
e yaramaz kaln tohum, skdr. Frlamaz ileri
Yetmez iti gc, girmez ieri, karmaz kadnn
Dlyle. Baka erkekten yklenir kadn, dourur,
oaltr boyunu. Byledir erkekler de, baka
Kadn dourtur, srdrr soyunu, kurtarr ileri
Yan. Tohum tohumla karr, uygun gelirse
Gerekleir doum. ri, kaygan erkek tohumu
Birleebilir iri, kaygan kadn tohumuyla,
Buradadr dirimin besini, iriletirir tohumu
Kimi besinler, kayganlk, incelik verir ierde.
Sevimenin Trleri
Gerekten ok nemli, erkein kadnla birleme
Yntemi, yanlr birok erkek, drt ayakllar
Gibidir en iyi birleme kadnla, kolay ular
Tohum dlyatana, yzkoyun, gs demez yere,
Yukar kaldrrsa kadn kalalarn. ine gelmez
Kadnn agzl, ar davran, gebelii nler,
Ancak, direnmeye yol aar. Sallarsa kalalarn
Engeller erkein tat almasn sevimeden,
karr evlekten saban demirini, oynak gvde
Kvrmalar, dalgal alkalamalar; sapar erkek
Tohumu ynnden, orospular byledir, kar gerei,
Gebe kalmamak iin. byle duyurmak ister Vens
Erkeklere kolay sevime tadn, bktrcdr bunlar
Bizi karlarmzdan, tanrlardan, Vens oklarndan,
karsz, az gzel de olsa sevilen bir kadn.
Kendi yapar etkisini, gzellik, beenilir onlarda,
Eylemlerinde, esen yaanr onlarla, sevecen, duru,
Alkanlkla dzenlenir sevimeler, Sk arpmalar,
Az tatl, az titretici olursa srer gider etkisi,
Dayanlmaz, kar klmaz ona. Grmez misin
Nasl akan damlalar oyar kayalar, gnlerin
Gemesiyle, ta stne derek. Byledir sevime de.

BENC BLM
Epikuros'a vg
Kimin elinden gelir byle gr bir sesle
Bu trky sylemek, varln ycesinden,
Bulularmzdan deerler getiren bir iiri
Sylemek? Nerde o saygdeer szlerle kutlanmas
Gereken? Anln derinlerinden, yollar aan,
Ynla altn getiren, aratrmalarn rnlerini
Bize brakan, yok lmller soyunda, bence
Onun yaptn yapacak, bilelim diye gerei
Kurmu bir yce dzen, tanrdr o, tanrdr, k
Saan Memmius, tektir, bilgelii bildiren, evren
Gr deyip altmz. Odur karmaasndan
Kurtaran dirimin, bizi durgun sulara gtren,
Dalgalardan kurtaran, karanlktan aydnla
karan, korkuyu datan. Vur lye, dn
Tanrlarn neler bulduunu, nceden, Ceres
Bulmu buday beslensin kiiler diye, sylence
Budur, armaan etmi Bacchus yrek oynatan
Sevinci, asmann znden doan. Yaanabilir
Bunlardan uzak, yaayanlar var yle, imdi de,
Artlmam yrek, nerde mutlu yaamak.
Dorudur o'nu bir tanr diye grmemiz,
Onun retisidir yayan ok uzaklara,
Kalabalk toplumlara, bir sevin iinde
Yaamann tatl avuntusunu. Ayrlrsn gerekten,
Uzaklarsn, dnrsn ykselmek iin neler
Yaptn Herkl'n, ne yaparm bize Nemeaeus'un
Uurum azl aslan, azgn Arcadius domuzu?
Girit'in boas, Lerna'nn ejderi, Hydra al
Ylanlarla demir giysilere brnen? Nedir
gvdeli Geryon'un verdii sknt, Diomedes'in
Burunlarndan yalmlar karan, soluyan azgn
Atlarnn, Trakyallarn Bistonia glnde, Imaros
Tepelerinde yapt? nce Stymphala'nn yce
Kular, Hesperidlerin bahelerinde altn
Iltl elmalar koruyan, dev halkalarla
Aalarn ktklerini saran keskin bakl,
Pullu ejderler neden korkutur bizi, engin
Okyanus kylarnda, ne birimizin sokulabildii,
Ne de bir yabancnn gidebildii yerlerde?
Ne yapabilirdi bize, ldrlen devletlerden biri
Yaasa? Yeter yeryzne korku salmas devlerin,
Hepsi bo, yksek dalarda, krlarda, ormanlarn
Sk, gr yerlerinde, yaadmz blgelerde, zmesi.
Arnmam iimiz korkulur nesnelerden, istenmeyen,
Kar koyulmas gerekenlerden. Neden kemirir
Kiinin yreini bu yutucu, korkutan skntlar,
lgilenmeler, etkili? Nedir kendini beenmilik,
Uyarma, bu dn, saygszca davranlar? Hangi
Ykntdr doan bu bitmez samalklardan?
Kim kurtard bizi bu basklardan, aclardan,
Ktlklerden, savalardan? Yok mu tanrlardan
Bununla ilgilenen biri? Anlatm bunlar, kendi
rnlerinde gzel, lmsz tanrlardan gelen
Tanrsal yetili kii, aklam varln yapsn,
Szleriyle, koymu ortaya. Aydnlk izindeyim,
Kurduu dzenin yolundan, ardndan gidiyorum,
Ondandr, rettiklerim, bu dzene borludur
Varln, douunu, yaayan, sergilenen, an
Kopmayan, salam yasalar, kuruluunu da.
Tinin Geicilii
lkin lml bir zden kurulmu, yle bulunmu
Tinin yaps, yaratlmtr o da, dalmadan
Kalamaz uzun sre tin, koruyamaz kendini.
Yanltr dte zdeler bizi, lenlerin yaar
Grnmeleri. retinin sonucu gerei kantlamam
Uygundur evrenin lml nesneden kurulduunu,
Benzer yapda olduunu. Bu zdeksel birleme
Yeri, g, denizleri, yldzlar, ay yuvarlan
Topraktan kan canl kemiklerini, ortada yokken
Bir nesne, kantlamam gerek bunlarn kaynan.
Kii soyu nesneleri adlandrmakla nasl deiik
Diller yaratm, nereden tanr korkusu girmi
imize, yeryznn drt yanna yaylan krlar,
Sunaklar, glleri, tapnaklar, tanrsal grntleri
Koruyan kutsal korkuyu aklamam gerekir.
Yldzlarn Devinmesi
Anlataym gnein yrngesini, ayn dnn,
Doann, onlar dnerken yneten gcn.
Dnrz bamszdr yldzlar, dnerler
Yerle gk arasnda sresiz, yalnzca yemilere,
Diri varlklara uzatr yardm elini tanrlar
Dzen verirler ynetime diye. aar gerekten
Tasasz, kaygsz yaadn renen tanrlarn,
Kendi bana yrrken birok i, bamzn
stnde, bolukta geen olaylar grrken.
Birtakm kimseler kaplr eski inanlara,
Benimser acmasz beylerin tusakln, inanr
Onlarn gcne, yazk. Bilmez dkn kii
Neyin olup neyin olamayacan. Onu etkileyen
Gcn her yandan evrildiini, snr tan.
Evrenin g
Kalan konular zerinde durmak istiyorum
Uzun uzadya, ilkin bakver denize, topraa,
Ge, kattr onlarn yaps ey Memmius,
kattr onlarn zdei, kattr deiik
Biimi, kattr onlarn i yaps, bir yn
indeymi balangta tm varlk, dalm
Binlerce yln koruduu evrenin yapsn
Kuran yn. Gizlemek deil yeri, g
Korkutan, yok etmenin dncemizde ne denli kark
Sorunlar yarattn, bunlar szle kantlamann
Bana ar geldiini kaygm, gerekirse sylemek
nceden olduu gibidir bunlar, ne gzle grlr,
Ne elle tutulur. Son kar yol bunlarn kiinin
Yreine, dnsel yetinin tapnana girdiini
Sylemektir, birk sz etmiim onlardan yine.
Kim bilir ya benim sylediim, ya senin grecein
Gibi, yerin sarslmasyla birdenbire yok olur
Tm varlk. Ynetici kadn, Fortuna vurur bizi
Boyunduruuna. Yalnzca usumuz retebilir bize
Bir olay olarak bunlar, atrdayan bir kle
Evrenin de yklp gideceini, burada.
Canllar - Canszlar
Balamadan bu konuya; bu gvenli, kutlu
Szlere temel koyan Pythia'nn, sunakta
Apollo'nun "ayakl"s, Daphnesi zerine syledii
Bilicilikleri sayp dkmeye; isterim bilgi vermek
Sana, bilginin szleriyle avutmak, umut iin.
Dinci dncelerden, kuruntulardan korkarak, sanmayasn
Gn, yerin, denizin, ayn, gnein, yldzlarn
Tanrsal olduklarn, sonsuzlukta kalacaklarn.
Sanma sakn, Gigantoslar soyunda olduu gibi,
Bilinmedik sular yznden, korkun cezalar
Greceini bunlarn. Evreni ykan, gnei
Sndrmeye kalkanlarn. Onlar lmsz olmak
stemiler lml bir azla, tanrsal deil
Nesneler, bunlar gibi. Yakmaz tanrsal
Yrelerde grnmeleri, tanrsal saylmalar.
Birer kavramdr bunlar, gerek deil, dirimsel
Devinimler onlarda, duyu gcnden yoksundur.
nanlmaz tin gcnn, ya da usun rasgele
Bir nesneyle badatna, yoktur uzayda
Bir Aa, tuzlu deniz suyunda bulut, balklar
Yaayamaz tarlalarda, odundan kann, tatan
zsuyun kmay gibi, bellidir yerleri
Nesnelerin gelimek, var olabilmek iin.
Tinle Gvdenin Ball
Var olamaz, geliemez tinin z gvdesiz,
Kandan, sinirlerden ayr; kart olsa bunun
nceden tinin gc, ya bata, ya omuzlarda,
Ya ayaklarda, ya da rasgele bir yerde bulunur,
inde yerleirdi kiinin sresiz. Konmu
Gibi belli bir kaba, biz de grrz gvdemizde
Byle belli dzenin bulunduunu, gelimekle
Var olmann birbirinden ayr olduunu.
Gereklidir bilmek tin gibi cann da, gvde dnda
Bir btnlk iinde yaama gc olmadn.
Ne yeryznn kucanda, ne gnein ateinde,
Ne gk boluunda, ne suda yaayabilir gvdesiz.
Yoktur bunlarn tanrsal bir gc, hepsinin
Bir yaamsal etkinlikle donatld gerek.
Tanrlarn Konak Yeri
nanlmaz tanrlarn evrende zel bir yeri
Bulunduuna, orada oturduklarna, ok incedir
Yaps tanrlarn, duyularmzdan uzak onlar,
Grlmezler tinsel kavray gcyle. Kayarlar,
Ne elle tutulur, ne dokunulur, nesnel varlk
Deil onlar dokunulan. Dokunmamas gerekir
Dokunulmayann da. Benzemez bizim yerlerimize
Onlarn yerleri de. Uygundur yerleri incecik
Gvdelerine, anlatrm sana onlar ayrntl.
Evreni Tanrlar Yaratmam
Kaynadr kiisel sevginin yaanan evren,
Bu yzden tanrlar dzenlemi onu sanrlar,
yle savunurlar, vlr tanrlarn yaratmas
Diye tadna doyulmaz evren, bundanm sonsuz
Yaam, bozulmadan, dalmadan kal sonsuzca.
Bu yzden sumu, tanrlarn, insanlar otursunlar
Diye kurduklar evreni, gnn birinde,
Temelinden ykmaya kalkmak, onu yermek, svmek,
En yce varla kar direnmek, yalan sylemek,
Delilik btn bunlar Memmiusum, dzmece.
Ne kazandrr bu mutlu lmszlere bizim
Sungularmz? lgilenirler mi yaptklarmzla?
Hangi olay bozmu sessiz yaayan tanrlarn
Esenliini, zletmi onlara ilk yaama dnmeyi.
Bir deiiklik var sanrm, eskileri yanltan
Bu durumda, gemi gnleri mutlu yaayan;
Ac, znt bilmeyen karr m eski tad
Yeniden? Yaratlmadan ne getirdi bize, kt
Konusunda, karanlklar, aclar iinde gemise
Gnleri evrende, yaratl gnnden, aydnla
kmadan nce? Srdrmek ister dirimi, yaamay,
Bir de dounca kii, kardka tadn doyunca.
Kim var yaamn tadna varamayan,
Kty gren, domadan, derin dnmeden?
Evren Doann Yaptdr
Nereden gelir ilk rnek, nesnelerin domasnda,
Yaratlmasnda kii kavramnn tanr dncesinde?
Nereden gryor, nereden biliyor dnsel yetide
Tanrlar yaratmak istedikleri varl? Nereden
reniyor tanrlar ilkelerin glerini, onlarn
Dzen deitirme yetisini, doa vermezse
Yaratmann ilk rneini, kendi kendine?
Bilinmeyen bir adan beri ilk eler dtan
Gelen deiik arpmalarla devinirler, birbirine
Geerler, kaynar birleirler, z arlklarnn
Etkisiyle, geerler birlemenin nedeni yollardan,
Deiik dzenler iinde btnleirler, kurabilmek
in aralarnda bir balant, sonradan.
alas deil byle bir yol amas,
Ardarda gelerek dizilmesi, yerlemesi, bu yntemle
Yeni bir evrenin sresiz, bugne dein gelmesi.
Evren Eksiktir
Bilemesem ilkelerin zn bile, yine de,
ekinmeden, gn incelenmesine, baka nedenlere
Dayanr, eksikliklerle dolu evreni bizim
in yaratmadn sylerdim tanrlarn.
lkin, kuatlm gklerin dev rtsyle yer;
Pek az kalm oturulur trde, dalar, yabanlar,
Ormanlar, bataklklar, kayalklar, engin ller,
Karalar birbirinden ayran denizler kaplam.
Yoksun klnm lmller iin ikisinden.
Burda yakan, kavuran scaklklar, orda
Durmadan yaan karlar, dondurur lmlleri.
Arta kalan olur tarla, kaplanr devedikenleriyle,
Emek tketir, bakar kiiler, basar ar belin
stne, inletir elverili klmak iin yaama
Topra, amazsak derin evlekler sapan
Demiriyle, karmazsak gne na tohum
Ekmede, ykselemez slak havaya kendince,
Gsteremez kendini toprak. Bunlar gibidir hepsi,
Yorucu almadan sonra ortaya kann, toprakta
Yeeren, ieklenen, gz kamatran, sarartr
Gne , kavurur takn scaklk ekinleri,
Ya birden bastran yamurlar bozar, rtr,
Ya ar bir gece souu dondurur, ya da
Datr, gtrr esen yeller uzaklara.
Neden besler, oaltr doa korkun yabanlar,
Karada, denizde insanlara korku salanlar?
Neden getirir gz bulac salgnlar?
Neden srasz gelir lm, gnnden nce?
Neden lr bir ocuk, azgn dalgalarn kyya
Frlatt bir gemici yaam gcnden yoksun,
plak bir direk gibi durur,
Kvrandran sanclar iinde bir anann
Karnndan getirir klar lkesine onu
Doa, doldurur yaknmal lklarla ortal
Budur doann dzeni. Bekler birok aclar
Onu yaamda, te yandan renk renk koyunlar,
Srlar, yabanlar byrler, ne akrtlar
Gerekir onlara, ne besleyen stanne okamalar,
Peltek konumalar; ne yln deiik evrelerine
Uygun trl giysiler, karglar, varln korumak
in yksek duvarlar gerekir onlara. Varsldr
Yeryz, doann yaratc gds, doar
Ne varsa, bu yntemle, birbirinden.
Blmlerin Yaam Btne bal
Bence, yeryz, yenik canlar, su, havann
Islakl, yakan scaklk, evrenin genel yaps
Gereidir. zdekten gelir dou, bat, evren de
zdekten olumu, pek yerindedir Btn'n de,
Blmlerinin de, kurulmu zdekten domas,
lml zdelerden olumas byledir kural,
lmek de var domak gibi. Grrm yok olduunu
Evren blmlerinin, yenilerin doduunu, bilirim
Gnn de, yerin de balang evresi olduunu.
Drt e De Geicidir
nanma sakn yok olduunu, bittiini sylersem
Ate gibi yeryznn de lml z tadn,
Suyun, yelin geicilii yznden kukulanma
Sakn yeniden doduunu, byyp gelitiini sylersem.
Yeryz zerine
nceleyin dalr, tozar yerin nemli blm,
Takn scandan gnein, kiilerin ayaklarndan,
Sislerden, bulutlardan gelen arpmalarla toz olur,
Yaylr bolukta azgn yellerle, dalr.
zlr bir blm iplik gibi, yamur aznca,
Dklr, akar evlek evlek, oyar yeri rmaklar,
Didikler, beslenir, oalr toprak bylece,
Bir elle verir, tekiyle alr, nce besler
Dourduunu, sonra yutar, btn varlklar,
oalmak iindir azalmak, dolar deniz yeniden.
Su zerine
Akar rmaklar, aylar, dereler, gelir kesilmeden
Yeni sular. Ne dersin? Kantlyor gerei tm
Akan sular oylumlardan; ykselir buular sudan,
Yzeyden, yaylmaz Btn'e bir slaklk. Sprr
Azgn yeller deniz yzeyini, bir yandan.
Gtrrler gkte gnein emdiini, szar su
Topran iine, szgeten szlr gibi, akar
Svann z topraktan, kelti kalr yatanda
Byle doar topluca sudan treyenler, dklr
Parlak renkli havadan yol bulunca kendine,
Kayganlk verir ayaklarmza, toprakta.
Yel zerine
Bir szm var yel zerine, durmadan, yavatan
Kendi varl iinde deimeler gsteren,
Nesnelerden kan ne varsa, alr engin havann
Denizi kendi varl kapsamna. Giderilmezse
Nesnelerin eksiklii, verilmezse onlardan kan
zdekler geri, dnr havaya varlk, oktan,
Durmadan doar hava baka zdeklerden, sonra
Dner geldii ze yeniden, byle srer
Tm nesnelerde karlkl dnmeler, srekli.
Ate zerine
Gke gne, tkenmez kayna klarn,
Gkten aydnlk yadrr sresiz, yeni, tmden
Onarr azalan klar, tkenir dt yerde
Bu parlaklk, eksilir mann kayna. undan
Anlayabilirsin bunu: Balaynca bulutlar kaymaya
Gne altnda bozulur n parlts, azalr,
Sner, birden, parlakln alt yzeyi,
Kararr ortalk, bulutlarn gittii yerde
Bundan anlarsn, sresiz beslenmesi gerekir
Ik kaynann hep, tkendii iin. Kaynaktan
kann yeri doldurulmazsa, gremeyiz nesneleri
Gne aydnlnda, baka trl. Vardr bizim de
Ildaklarmz, ralarmz, sisli yalmlarla k
Verirler. Byle benzer yolda gnderir gne
Yanma yardmyla, srekli, nlar, titreir
Yalmlar boyuna, bozmaz k akmlarn
Urar ate, n yok olmasn, yeniden
Doan yalmlarla gidermeye kalan boluu.
Dnmek gerekir, bu nedenle, gnein, ayn,
Yldzlarn klarn, sresizce, yenilediini.
Tkenir, durmadan, onlarn yalm kayna. nanma
Sakn bunlarn bozulmaz, dalmaz olacana.
Talar
Grmez misin talarn da yenildiini zamana?
Ykselen kulelerin ykldn, esintilerin
Kayalar dattn, tapnaklarn, tanr
izimlerinin geveyip atladn, yazgnn sresini
Tanrlarn bile uzatamadn, doal yasalara
Bir nesnenin kar duramayacan, anlamaz msn?
Grmez misin nasl ktn byklere dikilen
Antlarn, eski durumlarn? Yuvarlanmaz m da
Tepelerinden kocaman kayalar, zamann ar basan
Gcne kar sonsuzca direnenler? Yuvarlanmazd
Onlar, ok eskiden beri yllarn ykc gcne
Kar direnebilseler, anmasalar, tepelerden.
Gk zerine
Bir de yukar evirelim gzlerimizi, yeryzn
Drt yanndan evreleyene, gerekse sylenenler
O dourmu yaayan, len tm yaratklar.
lml nesnelerden kurulmu o da. Kendinden douran
Bakasn, oalan tm nesnelerin
Gereklidir eksiini gidermesi bakalarndan.
Evrenin Genlii
Bundan baka, belli bir doum gn olmayayd
Yerle gn, sonsuz, sresiz olurlard onlar da
Bugn: Neden ayr trkler sylemez birbirinden
Ozanlar Troya'nn grd ykm konusunda?
Thebaililerin savalar zerine? Nereye gm
Bu saysz yiitler, neden ieklenmez nleri
Sonsuzluk iinde? Oysa evren gencecik, dipdiri
Yeniden domu gibi, ayor stnden eski
alarn, byle dnyorum ben. Bu yzden doar,
Dzenlenir, ayrlr birbirinden yapclk ileri,
Geliir, katlr gemi yapmna yeniden, ok yeni
rnler koymu ortaya o ezgisel yapclk
ok yakn bir gemite kurulmutur bu doann
ncelenmesi, dzeni, yaps, retisi. lkiyim
Ben nclerin, bu konuda, ana dilde yeniden
leyebilen. nanrsan tm bunlarn nceden
Var olduuna deimeksizin, sonradan kiinin
Yanp tkendiine, ya da yeryznde kentlerin
Byk depremlerle gtne, ard kesilmez
Yamurlardan doan sellerin ortal bastna,
Kaplmsan elinde olmadan yerin de, gn de,
Gelecek bir gnde batacana da inanrsn.
Byle bir ykmla geydi evren, sarslr,
Dalr drt yanndan, byle bir batn
Domasndan, kt. Durum olmazd baka trl
Biz lmller iin de, biz de urardk
O ykmlara, tutulurduk onlardan gelen kt
Salgnlara, arrd bizi de lme doa.
Evrenin Yaps Srekli Deil
Ne varsa sonsuzca kalmas gereken, ya salam
Bir yaps,kuruluu vardr tm arpmalara
Dayanan, ya da gl ba var blmlerinde,
Brakmaz dtan zne girecek bir nesne,
Smskdr yaps. Ya yukarda sylediim
zdein kurucu eleri trndedir, ya da sonsuz
Dayanabilendir, sarsamaz, ykmaz onu arpmalar,
zdeksiz bir boluu vardr, dokunulur trden
Deil, arpma da yoktur onun iin. Dalm,
zlm bir nesne var uzayla evrilmemi
Orda. Byledir sonsuz, ilkesiz Btn, ne yaylan,
Alan nesnelerin dna taan bir uzay
Vardr, ne de gl bir vurula iten dalan
zdeksel zler. Boluksuz bir yn deil
Evrensel yap, sylediim gibi karm eler
Nesnelerin iindeki boluklarla, benzemez
Evren nesnelerden yoksun bir bolua, sonsuz
Uzaydan rasgele yaylabilen, bize gelen,
arpan, tm evreni evrintiler iinde sarsan,
ktren, bambaka bir ykma uratan, yoklua
Srkleyen nesnelerden. Yoktur ykl engin
Uzayda, snrsz enginlerde, bir kntnn evren
Duvarlarn koruyan, ykc glerden kurtaranlarda.
Ne gkte kapanm lmn kaplar, ne gnete,
Ne yerde, ne denizlerin engin sularnda, yine de,
Alm korkun azyla bekler pusuda.
Artk benimsemen gerekir senin de, yok olucu
Deil tm varlklar, bir yandan yaratlrlar,
Yoksa tm lml z tayanlar oluamazd
Sonsuzluktan, kar duramazd zaman azgn
Gcne kendi varln srdrmek iin.
Atele Suyun Sava
Sen, evreni kuran gl elerin birbiriyle
Savandan, bu kt karde kavgasndan anlarsn
Sonsuz bir ekimenin srp gittiini. Tketir
Byle sular gne, scaklk, byledir baar
Onlarda. Bir sonuca varmak iin urarlar.
Ancak ulaan olmam baarya imdiye dein.
Birok yedek kol gnderir rmaklar, kar
Denizlerin dibinden, basar gibi korkutur
Evreni, basamaz yine de, esen yeller sprr
Yzn denizlerin, byle yitiyor gkte gnein
Emdikleri, sular ulamadan eree savarlar,
Bouurlar birbirleriyle, terazinin dili gibi
Aralarnda, nemli, ekimeli izgiler oluur.
Phaeton'un Dmesi
Ate, bir kez yakmakla, salam baary,
Bir kez sular stn gelmi karalara, sylence
Byle diyor. Gnn birinde baskn km
Ate, yakm nne geleni, geni alanlar,
Azm, arm yolunu kalkp drt nala,
Srm ardndan koulu, gne arabasn,
ekmi karalar gklere, srtm. teden
Kprm ycegl baba, ok kzm, ate
Kesilmi, birden frlatm arabadan yalm
Saan yldrmlarla saygsz Phaeton'u yere.
Gelmi derken oluna, yardma gne, alm
Ondan evrenin sonsuz ldan, komu
Einen, titreen, oynaan atlarn yeniden
Arabaya, alm eline dizginleri, yneten
Olarak, kurmu evrende dzeni, budur yk.
Ayrlm gerekten, eski Grek ozanlar. Yalnzca
Atetir buyruu yrten, sonsuz uzayda
Saysz ate esi olduundan. Yenilir
Saldrnca bakalar, ker evren, azalr
Gc, yanar kavuran buular iinde.
Nuh Tufan
Kabarm sular, masallara gre, bir gn,
Karm dalgalara saysz ili kiilerin, gmlm
Dibe, sonra ekilmi taknlar, gmlm yerler,
Yamur dinmi, durmu rmaklarn tamas.
Evrenin Ortaya k
Aklayaym bir diziye gre, skan, birleen
zdein yeryzn kuruunu, g, ay, gnei,
Denizin dibini dzene koyuunu. Tm nesneleri
Kuran elerin kukusuz kesindir, sezgisi
Olmad, devindiren, dzenleyen, biimleyen.
Tm eler, eskiden beri, deiik d arpmalarla,
zgl arlklaryla kmldar, birleir, yaylr,
Srekli bir balant kurar, kendi aralarnda.
Dalr sonsuzlukta eler, zlr birleen
Blmler, ayrr, sonra birleir yeniden, oluur
Yer, gk, deniz, canllar, byledir evrensel
Kurulular salayan kurucu elerin ilevi.
elerin evrintisi
Eskiden, ne yan gne tekerlei grnrd
Ykseklerde uarken, ne engin uzayda dnen
Yldzlar, ne deniz, ne gk, ne kara, ne hava,
Ne bize uzaktan grnenler benzerdi bunlara.
Daha yeni, gl bir akm ykselmi,
Deiik trde km eler evreninden bunlar.
Onlarn deiik biimli, trl olmasndan
Doar davranlarna zg srtmeleri, byle
Karr, kaynar, salanr birbiriyle birleme,
Onlarn arl, arpmas, devinmesi, kaynap
Ayrlmas bu yntemle gerekleir, bundand
Tek tek kalamaylar, zel balantlarla,
Yapamazlard, aralarnda, uygun devinmeyi.
Bu yzden balam onlarda bir bir, ayr ayr
Blnmeler. Byle katlm benzer benzere,
zlm evren, ayrlm eler birbirinden
Dzenlenmi ilkeler, kurulmu onlardan byk
Nesneler; ayrlm yerden yksekte gk, yer
Denizden, slaklk sudan km, bu yolla
Ayrlm salt ate de havadan.
Drt enin Kuruluu
Aktr, ilkin, toprak elerinin birlemesi, ar,
Birbiriyle kaynar olmalarndan, onlar evrenin
En altnda yer almak iin ortaya doru itinirler.
Ne denli, sk, birbiriyle geymelenirse eler,
O denli kat, youn olur zdek, ondan doan
Deniz, ay, gne, bir de yldzlar, evrenin kocaman
evresini kuatrlar. elerdir tm bunlar kuran,
Dz, yuvarlak eler, ok kk toprak elerden
Kurulur bu kocaman "Byklk". Topran gzeneklerinden
Ykselir, ilkin, atei tayan hava, teden, beriden.
Pek yeniktir ate zleriyle birlikte yukar
Fkran buu, bu olaylar baka deil yaamda
Grdmzden. Gnn altn kzllnda, inci
ilerle sslenmi imenlerde, yansdka kzl
Gne , ykselir deniz kylarndan srekli,
Akan rmaklardan buular, grrz, tter toprak.
Toplanr birikirse yukarda btn buular,
Skr, younlar, katlar, kaplar gkleri
Onlardan doan bulutlar. Byle kucaklam, sarm
Kollaryla yrekten, yumuak, akkan hava
Genileyen, dklen, yaylan zlerle, tm varlklar.
Ayn, Gnein Oluu
Gelir bu olayn ardndan gnein, ayn oluumu,
Dner gk alannda onlarn yuvarla, ne topraa
Dayanr, ne gl havaya. Ar deil, batmaz
Onlar, yenik de deil, kmaz evrenin dna.
Yuvarlanrlar orta yerde, bamsz varlk olarak,
Evrenin, btnn birer blm durumunda, bizim
Gvdemizde devingen, duraan rgenler gibi,
Devinirken teki, kmltsz, durur beriki.
Denizlerin Oluumu
Batm toprak, yayld mavi enginde,
eleri birbirinden zlnce, doldurmu
Kocaman oyuklar tuzlu bir karmla.
Bir yandan evresini kuatan havann scakl,
Bir yandan gnein nlar, bastrm, sktrm
Yeri ularndan, younlaan yeryz ekilmi
Orta alana, trl terler dklm gvdesinden,
Bu ar basn yznden, artrm, bytm
Denizi, yzen ovalar, ylesine oktu ateten
kan eler, kayorlar da doru, ite bunlar
Ulat yerden, yksek gk tapnann daha
Youn olmasn salad. Ovalar batarken burada,
Tepeler ykseliyordu orada, yuvarlanmazd kayalar
Derinlere, uygun yer yapamazd kendilerine zg.
Drt enin Dzenlenmesi
Sk, youn zdekten olur topran arl,
Byle akm topraa evrenin amuru, arl
Nedeniyle, szm temeline bir maya gibi.
Byle olumu deniz de, soluk da, ateler
Ykselten hava da, byle kalabilmi akc
Salt zlerden ne kurulmusa. Daha yeniktir
Biri tekinden, soluktan daha kaygandr yaps
Havann, daha kolay akar havann buusu stnde,
Karmaz zdei, yelin evrintisiyle, burada,
Dner tm nesneler evrintiler iinde, havada,
Bir kudurma, dzensiz boralarda, srekli: Srer
Ateten ordusunu hava sessiz, belli yolda.
Belli, dzenli bir yolu vardr, ondandr bu
Havann devinmesi, bunu gsterir, kantlar
Karadeniz'in belli srelerde aknts, srekli,
Deimeden akyor sessizlik iinde, ynnde.
Yldzlarn Devinmesi
Anlatacak iirimiz, neden devindiini yldzlarn,
imdi, ilkin dnerken kocaman gk yuvarla, basn
Yapar kuzey-gney ularna, sylentiye gre, hava,
Dtan tutmak, snrlamak uruna. Balar sonradan
Baka dorultuda bir akm, yukarda, sonsuz gkte
Dnmesiyle kvlcmlanan yldzlarn. Ya da eker
Gtrr gk varlklarn baka bir akm, dolab
eviren akntlarda grdmz gibi. Dnmeli,
Gk yuvarlann sresiz olduunu, durduunu,
Yldzlarn dndn, evresi kuatlm havann
Yuvarlanan dalgalarnn bir k aradndan
Dndn, ya da dta rasgele bir yerden
Bir hava akmnn yldzlara basn yaptn,
Devinmelerin bundan geldiini. Kim bilir yldzlar
Besin bulduklar bir yola koyulurlar, gk krlarnda
Iyan gvdelerine, bir yer yapmaya kaplrlar.
Gtr evreni aklamada kesin, gvenilir
Olan bulmak, ancak evrenin btnnde, deiik
Dnyalarn oluumunda, bilinebilen anlatlr.
Aklamak isterim, yine, birok nedeni, evrende,
Yldz devinmelerinde, olabilir grlenleri, bence.
Bir ana-neden gerekli bunda, devinimi balatan,
Birlikte dnmeli bunu, ilerlemek isteyen.
Yerin Devinmesi
Evrenin ortasnda, yeryznn kmldamadan durmas,
Arlnn azalmas sonucudur yavaa, alttan
Bir dayanak gerekir, yer iin, zdeksel trden.
Bu korur onun saln, balant kurar, birlik
Salar evrenin yel eleriyle onun arasnda,
Srdrr yaamn, yk olmaz ona, basn yapmaz
Havaya, yk deil kimseye, el ayaa, ba boyuna
Yk olmaz, sezmeyiz, gvde arlnn ayaklara
Yk olduunu, onlara dayanmasna karn. Sonradan,
Dtan gelen arlk, az da olsa yktr bize.
Daha ok tekil durumlar iindir bu. Yabanc
Bir nesneden domam yeryz, birden; gelmi
Gibi baka lkeden dikilmemi uzayn karsna,
Evrenin oluumuyla gndetir, blmdr;
Elimizin, ayamzn, bizden bir blm olmas
Gibi; Titretir yeri, sonunda, bir frtna, geer
Bu sarsnt tm yeryznde bulunanlara. Frtna
Gstermeseydi etkisini yeryznde, gn, havann,
Yerin, olmazd byle smsk balam da.
Oluumun balangcnda ok sk bir balam
Salanm, kkten geymelenmi birbiriyle,
Birlik kurulmu bu varlklar arasnda.
Grmez misin, ipincecik yapsna karn iimizde
Can, geri kalmaz, ar gvdeyi tamaktan,
Nedendir bu? Canla gvdenin birbiriyle
Smsk badamasndan. Yoksa nedir gvdeye
Birden, can gc deilse, atlma, devinme veren,
Elimizi, ayamz yneten? Grmez misin yine
Byle incecik bir yapnn nasl etkiler yapacan,
Toprakla yelin badat gibi, can gcyle
Gvdenin, birbiriyle, iten kaynatn?
Gnein Bykl
Ne daha byk, ne daha kk olabilir
Gnein tekerlei duygularmzla alglanandan.
Ne denli byrse bysn uzaklk, oradan ate
Gnderir , yayar stan scakln
Elimize kolumuza, yalmlanan gvdeden uzaklk
Yznden, bir eksilme olmaz gneten, grlmez
En ufak bir azalma, onun ateinde. Eriir
Duyularmza, aydnlatr krlar, ne denli yaylrsa
Scakl, biimi de, bykl de grnr olduu
Gibi, gnein gerekte, ne daha az,
Ne daha ok olduundan, kart
Bir dnce sylemenin anlam yok, burda.
Ayn Bykl
Kmldanr ay bile, ya kendi yla aydnlatr
Krlar, ya da gneten ald bir kla,
ster yle, ister byle, baka deil biimi,
Gzlerimize gelen grntsnden. Tm grdmz
Uzak nesneler, hava katnn kalnlndan,
Bulank bir grnm verir, kldnden ok
Gerek lsnden; seik bir grnm, kesin
izgili biim gstermesine karn, neyse
evre izgileri ayn dtan, yle gsterir
Kendini, olamaz baka, grndnden.
Yldzlarn Bykl
Gkyznde, yerden grdmz, ateler daha
Kk, daha byk olabilir, kendi gerek
ls iinde. yeryznde dosdoru grnen
Birok ate yalmlanp titreyince, deiir
Boyutlar daha byk, daha kk olur
Bizden biraz uzaklanca, bakalar byklk.
Ikla Isnn Kayna
alas deil senin iin, byle kk
Olmasna karn bol k gndermesi gnein.
Doldurur btn karalar, denizleri, gkleri
Ik akmlaryla, iler evrene stan scayla.
Yalnzca evrenden toplanr n z, fkrr
Sonradan, dklr verimli bir kaynaktan,
Evrenden yaylr scaklk eleri evreye,
Btn evrenden, byle kurulur arada balant,
Dklr bir zden, topluca, gne slar.
Grmez misin yava akan bir su kaynann,
Nasl suladn imenleri, ara sra krlar
Sularn bastn? Byledir okluk, orta yollu
Bir gne masnda bile scakln havay,
Yakc yalmlarla uzay sarmas, havann uygun
Olmasndandr bu, daha nceden tututuran clz
Bir yalmn etkisiyle de olabilir bu durum.
Grrz baka tr rneini de bunun, bir
Kvlcmdan yavaa yaylan, bir lkeyi,
Biilmi tarlay saran, azgn yangnlarda.
Kim bilir, dev ldayla aydnlk saan gne,
Ymtr gkte ynla ate, gremeyiz onu
Buna karn, gelmez ondan bize bir n, yalnzca,
Yalmlar saarak byltr mann etkisini.
Gnein Dnmesi, Ayn Yolu
Doru, gvenilir bir aklama yoktur bu konuda,
Ne yazk. Neden geer gne yaz yrngesinden,
Gider arkaya, dner olak burcuna, gelir geriye
Durana, dner yeniden yenge burcuna, neden
Bu yrngeden bir ay iinde geer ay, gnein
Bir ylda bitirdii bu yolu? Bana kalrsa
Bu konuda, yanltr bizi kolay bir aklama.
Daha dorudur, tm tekiler arasnda, ilkin
Yce grl Demokritos'un verdii aklama.
yle sylyor, aka: Yeryzne yakn olduu
Oranda yavatr yldzlarn dnmesi, azalr
Aa indike hz, eksilir gl etkisi.
Bu nedenle gelir geriye gne, hayvan burcunun
Son yldzna kar, yavaa, iner yksekteki
Kzgn yldzlardan, ok aa. Buna karn
Derindir ayn yolu, uzaklar gittike gkten,
Yaklar yeryzne, yavaa, eriir yar
Yolunda yldzlara. Gten kesilinceye dein,
Onu devindiren, kendi yrngesinde, gider ardnca
Gnein, bu nedenle ok hzla eriir ona,
Geer nnden ayn, hayvan burcunun yldzlar
Kendi yrngelerinde. Bu yzden ular a,
Devinir geri gider gibi bu yldzlara, oysa
Yldzlar yeniden ular ona. udur baka
Bir aklama: ki katl, iki ynl deiik
Bir akm doar kart yrngelerden, gereken
Srede, karr gnei hayvanlar burcunun
Yaz yrngesinden, getirir k dnmne,
Buz kesen souklara dein; sonra karr
Gnei yeniden ar souklarn glgesinden,
letir yaz dnmne, scak yldzlara dein;
Buna benzer yolda dnlebilir, uzun yllar
Boyunca uzun yollar aan ayla gezegenler,
Havann deiik akmlar iinde bu yrngeyi
Bitirebilenler. Grmez misin bulutlarda, yukarda
Bulunanlarn aadakilere oranla kart ynde
Esen deiik yollarla devinmesini? Neden
Byk yollarnda deiik akmlarla yldzlar
Srklenemesin havann?
Gece
Sarar yeryzn koyu karanlkla gece,
Uzun bir yol aldktan sonra gkte gne,
Eriince son snrna, azalrsa atein gc
Yorulur gezmekten, eritir, tketir hava yn
Onu, ya da yerin evresindeki yrngeyi izen
Gc, bitirmek iin gnein yolunu, verir alta.
Gnein Douu
Buna benzer biimde, belli srede uzay
Alanlarndan saar sabahn gl rengi nn
lk kzlln Aurora, yayar ldayan parlty
Yeryznn altna inen gne, gnderir
Oradan gkyzn tututuran nlarn.
Ya da belli srede toplanr ynla ate,
Derlenir ok ate eleri, birleir, durmadan
Bir gne yaratmak iin. Ayrlabilir da
Dann doruunda doan kta yumaklaan
Ate bekleri. alas bir durum yok burda,
Toplanr ate eleri belli srede yenilemek
in gnei, byle de olabilir birleme.
Grrz, ok nesnede belli sreye bal
Olduunu olacak ilerin. Byle ieklenir aalar,
Belli srede, ya gerei. Byle dklr st dileri,
kar erginlik ann ayva tyleri ocuklarda,
Dalgalanr, doldurur erkein yanan sakal,
Kl rts. Sonra gelir kar, yldrm, bulutlar
Yamurlar, yeller yln belli evrelerinde.
Byle kurulmusa ncl ilkeleri nedenlerin,
Biimlenmise nesneler balangta, dnerler
Yeniden en salam, en kesin dzene, gereince.
Gnlerin Uzayp Ksalmas
Gnler, gecelerin gemesiyle, uzayabilirler.
Ik azalmaya baladnda, birden uzar geceler,
Gne yerin altna, stne dner, trl
Boylarda yaylar izer, uzay alanlarn bler,
Ayrr gkte yrngesini ikiye, eitlik gzetmez
Blmler arasnda. Koyar ortaya gne kart
Durumda, geri dnnce, burda gstermedii tede,
Ulancaya dein gecenin yldzlarna, yln
Dmn gecenin glgesiyle gnn aydnln
Eitledii yere. Yrngenin ortasnda, kuzey-gney
Yellerinin estii yerde, eit uzaklkta tutar
Gk dnemlerini, ayr ayr, yapar bunu hayvan
Burcunda duran yolun tm durumundan dolay,
Bir yl srer gnein, yava dnle yolu
Gemesi, bundandr eik nlarla gnein
Yeri, g aydnlatmas, gkbilimcilerin kantlad
Gibidir bunlar. Onlar izmi, belirlemi, belgelemi
Bize belli yerlerini gklerin. Yol aabilir kaln
Hava, belli yerlerde, gne nlarndan kan
Atein uzun sre yerin alt ynnde beklemesine,
Gnein dou-batnn kolay olmamasna.
Bundan, uzun srer geceler kn, gnn yan
Tacnn grnmesine dein. Mevsimlerin deimesi
Sonunda, derlenir ate elerden, doru sylemi
Bence gnein her gn yeni nlar dourduunu
Savunanlar, belli yerlerden ykseldiini syleyenler.
Ay Inn Deimesi
Nereden gelir ay ? Gneten gelen nlarla
Gsterir kendini bize ay, byr gittike gneten
Uzaklatka, yle grnr. Ortada, karlanca
Gnele, sergiler en duru parlakln dolunay,
Bakar ykseldike gnein batna. Bu nedenledir
Yavaa, bizden gizlemesi n, geri dnerken,
Gk yrngesinin te yanna geerek gnein
Ateine yaklarken. Byle aklyor ay
Yuvarlak bir yumak gibi dnenler, gnein
Arkasnda izer yrngesini onlara gre ay.
Onlar, ayn neden kendi yla yp
Yayldn, n byle deiik biimlere
Girdiini de dnyorlar. Yoksa, baka nesne
Olabilirdi burada grnen, ayla e bir srede
Yola dklen, onunla dnen, yryen atba,
Iksz, karanlkta kaldndan ak grnmeyen.
Yuvarlak izgi biimli de olabilir bu dnme.
Szgelii, yan yldzlarla yars boyanm
Bir top, trl biimler gsterir dnerken,
Ak gzlerimize atele doluymu gibi gelir,
Baknca. Sonradan dnerken geriye doru
Yavaa grnmez parlayan yz. Byle aklar
Dzeni, Babilonya'da Kaldeliler. nanmaz buna
Bugn yldzbilimciler. Olabilir, grnmeseydi
ki dzenin savunduu grler zde, yelenirdi
kisinden biri. yleyse, neden klar belli
Biimler, dnemler iinde dzenlenirken domuyor
Ay sreklice, yeniden? Ayrca her gn yitmez ay,
Yeni bir ay domaz, o evrede, kendi yerinden.
Gtr anlatmak bunlar szle, salam belgeler
Gstermek; grrsn bu dzende ok sorun vardr.
Yazba grnr Vens, koar nden ula
Flora, Zephyr'in yannda yryen ana, bezemi
Yollar bahar iekleriyle, sam evreye
Renkleri bolundan, burcu burcu kokular da.
Ardndan kavuran scaklk, yannda Ceres,
Toza dumana katm ortal, kuzey yelleri
Gelir yavatan. Bastrr arkadan gz, "Evhius"
Diyen, inleyen Bacchus. Bunlarn ardndan
Grleyen, imekli frtnalar, nce gneydoudan
Duyulan gk grltleri, gney yelleri, yln
Sonunda kar kaskat, souklar buzlu, getirir
Yeniden, en ksa gnnde di aktrr k.
Daha, ok olay kabilir ortaya, bu belli srede
aarsn bu evrede ayn doup battn grnce.
Gnein, Ayn Kararmas
Gstermek kolaydr sana, gnein, ayn gmlp
Karanla saklanmasnn nedenlerini, pek ok,
lkin, neden gneten ald kla aydnlatr
Ay yeryzn, neden gizler bunu yaparken
Gne yerden ykselen ban, karanlk bir
Yumak kor ortaya, klardan, neden yapamazm
Bu olay, o evrede ksz dolaan baka
Bir nesne? Gideremez mi gne bu srede
Atein eksikilini yeniden? Havann yalmlar
Yok ettii uzayda yaylnca gne, sner mi
Onun atei? Neden dnyay aydnlatan
Gneten alr ay da gizlenir gne, doarken
Yeni ay tepenin ardndan, koyu glgelerde?
Girmez mi bu evrede, ikisinin arasna, baka
Bir nesne, ya gnein stne, ya ayn altna
Engel olmaz m akan a, gne nlarna?
Ildar m, kendi parlaklnda, ay tkenir mi
Evrenin baka bir yerinde, geerken iinden
Kart kl yerlerin? Akladm u sorular:
Gkte, engin bir mavi uzay iinde olanlar,
Olabilenleri, devinen glerden, ana-nedenlerden
Doan ayn dnn, gne yrngelerini nasl
Kavrayabildiimizi, onlarn yaygn aydnlklar
inde geip gittiini, krlarn sezmeden
Birdenbire karanlklara gmldn akladm.
Parlatr aydnlatan anlarla gne krlar,
Dker klarn ortaya yeniden, grnmezken.
Dnyorum evrenin genlii konusuna, aklamak
in nceden nelerin doduunu, gevek yeryz
Tarlalarnn, gvenilmez, oynak yellerin
Yeniden aydnla kmak isteyiini.
Bitkilerin, Hayvanlarn Douu
lkin yeermi imenlerin parltsn dourmu
Toprak, evrelemi btn tepeleri, yeim renkler
inde, yaym krlara, evreye, ldayan
iekler aan ayrlara. Sonradan balam
Gl bir yar, aa trleri arasnda,
Havalara ykselmede, dizgine vurulmuken nceden.
Deriler, kllar, salar olumu bu yntemle
Drt ayakllar soyunda, derilenen kularda,
Byle km ortaya gnn birinde verimli
Yeryznn ekini, ayr, all, ilkin
Onlarn ardndan domu diri varlklar,
Deiik soydan, bolundan, ok deiik biimde
Devingenler, yoksa gkten demezdi diriler,
Domazd tuzlu denizden de, karada yerleenler.
Byledir tekilerde de durum: Yerinde "ana"
Adn almas topran, toprak yaratmtr
Saysz canllar, imdi yeryznde yaayanlar,
Yamurla gnein stan scakl yznden
Ortaya kanlar, amamal, daha nceden
Pek ok dev gvdeli diriler domu, beslenmise
Gen topraktan, havadan. lkin yerde
Srnrd kanatl yaratklar, yumurtadan kan
Yazbanda kulukaya yatan renkli kular,
Yazn yuvarlak kozalardan, kendiliinden
kan, besin arayan, yaam ana basan
Austosbcekleri gibi. Byle domutur
lkin hayvanlar da, insanlar da. Ar scaklar,
Islaklklar vard tarlalarda, krlarda,
Byle yetiiyordu oturma yerlerinin elverdii
Oranda diriler, topran iine ilemi kkler,
Kapklar kyordu yukar. Olgun ekinlerin
Yaam srecinin getii yerde tomurcuklar
Ykselirdi havaya, slanrd topran neminden,
Kendince yneltir onlar doa topran iine,
Akar st gibi zsu, damarlarn ak azndan,
Byledir dourgan kadnlarda memeye gelen st,
Oraya yneltilmi kadn gvdesinin besin akm.
Byle vermi kklere yemei toprak, giysi de
Scakl. Saklam gr imenleri dek diye,
Yatak diye, nlemi evrenin genlii takn
Souklar, scaklklar, su basknlarn.
E lde bytyor, glendiriyor bunlar.
Yerindedir topraa "ana" denmesi, demitim.
O yaratm insan soyunu, tm dirileri uygun
Srede, her yanda srayanlar, yksek dalarda
Grleyen, havalarda szlen bir yelken gibi
Renk renk, biim biim ne varsa. Brakm
Kocalm bir kadn gibi bu ileri,
Sonu gelmi dourmann, ya deitirmi
Tm doay, evrende, dzene girmi nesneler,
Kalmaz, deiir hepsi, dnr tm varlklar,
evirir, bastrr doa, srekli dnme yolunda.
rr, gten kesilirse, yalanma nedeniyle,
Birey ykselir, geliir, kar karanlktan.
Ya, evrende doal yapy byle deitirir,
Bir oluum ardndan tekinin geldii yeryzn,
Yaratr nceden yapamadn, imdilik olmayan.
Doaya Aykr Biri Yoktur
alas nesneler yaratmm toprak eskiden,
Grnmezmi elleri, ayaklar. Bir Androgynus varm
Yar-erkek, yar-dii, kiminin elleri, kiminin
Ayaklar eksikmi, kiminin az, dili yokmu,
Gzszm kimi de, kaskatym birisi de, gvde
rtm, gizlemimi rgenlerini. gremez byle
Bir yaratk nereye gitse, yaayamaz, korunamaz,
Yanl, sapk retmelerdir bunlar, anlamszdr,
Botur, inanlmaz onlara, doaya aykrdr,
Besin bulamaz, iei gremez, seviemez,
Birleemez, dllenemez, deiik yollarla gerekir
Sevimeleri, oalmalar lml bir ey olarak.
Beslenme, dourucu tohum, gerekir onlarda, ancak
Bu tohumlar akar erkek rgenlerinden. Gerekir
rgenlerin karlkl olmas sevimede, birlemede.
Evcillerin Durumu
Yokolmu, eskiden yaayan, trlerin ou,
Yoktur onlarda, gelecek kuaklar iin, gvenli
Bir dnme yetisi. imdi yaam soluuyla
Beslenen, yaayan yaratklar yavruyken soyunu
Koruyabilecek yapdadr. Onlar kendilerini
Gle, kamakla, kurnazlkla korurlar. Yarar
lerimize bunlarn ou yaatrz, bakarz,
Koruruz onlar. Eskiden yrtclar trnden
Sryle aslanlar, kendilerini gleriyle
Korurlar, tilkiler kurnazlkla, geyikler kamakla,
Kula duyarl kpek sevilesi ball
Nedeniyle korunur. Yk tayanlarn tohumundan
kan trler, ynl koyunlar, ekinler, korunmu
Kiilerce, Memmiusum, byle kalm bugne
Tm kalanlar. Yok olur yaban hayvanlarn
nnde, ksa srede, yem olur, salk verirler
Onlara, koruyamazlar kendilerini, yaayamazlar;
Biz, grdkleri ilere karlk, ekin veririz
Onlara, besin diye. te yandan, doasnca,
Ausuz, kendince beslenemeyen, iimize yaramayan
Hayvanlar, yk tamayan, neden koruyalm, onlara
Yaam salayalm, oaltalm, bunlar yrtclarn
Tuzana der, av olur, byledir yazglar,
lmle babaa brakm gsz soylar doa.
Devler Yalandr
Yoktur Centauros diye bir nesne, iki yapl,
ki zl bir varlktan kurulamaz yenisi, bir de
Baka trlerden domusa uymaz bir kaynaa
Eli, aya, yetileri, byle iki ayr yanl.
Anlar bunu s bir yeti; gl bir at
ylda yetiir, ocuk byle deil, st
Uyuyarak verir ona memesi anann, azalr
Ya ilerledike atn gc, yaam uzadka
Ypranr at, ocuk glenir, geliir, alr,
Ekin eker, erkeke ty rts kaplar
Yanaklarn, uyanr sevime istei. nanma
Sakn atlarn hayvans tohumundan, bir de
nsannkinden bir Centauros'un kacana,
Yaayacana. Ne Scylla gibi azgn kpeklerle
Balk kuyruklu bir yarata inan,
Ne eli, aya birbirinden ayr trden olana.
Doamaz, olamaz bunlar doal srelerinde,
Yetmez gvdesel g, hepsini baarmaya,
Yaam sresince, etkilemez bunlar sevime
Atei, birleme sevinci, igd, dllemeye.
Beslemez bunlar bir trn besini. Grlr
oka sakall keinin baldran otuyla
Beslendii, ldren bir audur insan iin,
Kavurur yalmlar aslanlarn altn gvdelerini,
Yakar tmden yeryznde kandan, etten kabilen,
Gvdeler, olursa. Doabilir mi ayr gvdeden
Chimera, n aslan, kuyruu dev, ortas kei,
Dklr m byle yaratn azndan yalmlar?
Taknl yznden erginlik ann,
Yerden, gkten byle delice varlklarn,
Yaratklarn doacan, dnen kimse kaplm
Toplumsal boinanlara, samalklar retmi.
Sylenirmi eskiden, altn rmaklarn akt,
Karalar bast, aalardan elmas iekler
Dkld, insanolunun ok gl ayaklaryla
Denizleri, enginleri getii; elleriyle, kollaryla
Gkleri kucaklad, dndrd. Bir zamanlar
Yeryznde, birok tohumdan canllar karm
Toprak, yanltr bizi bu belirtiler, sanrz
Yapsal elerin karmndan, eli aya baka
Trden dirilerin kabileceini. Vardr yeryznde
Deiik otlar, yemiler, sevimli aalar yetimi,
Kart bir durum yok, kendi soyunca geliir
Hepsi, kesindir, ortada, doann dzeni.
nsan Soyunun Gelimesi
Daha gl, dayanklym eskiden krlarda
Yaayan insan soyu; gl, dayankl, byk
Kemiklerle balanm, kurulmu gvde yaps,
ten, sapasalam kaslar pekitirilmi,
Etlerin iinde birer birer rgenler,
Dokunmazm insana scak, souk, bozmazm
Saln yeni besinler, uzakm sayrlklardan.
Saysz yllarca dnerken gne, uzunmu
Yaam sreci de hayvanlarn. Ne gl ellerle
Kullanlan aa sapan, ne kazmalarla tarla
Ama varm, ne de topraa fidan dikme,
Ne de bklarla dal kesme yksek aalardan.
Bir armaan diye benimsenirmi mutlu
Yreklerince kiilerin, yamurun, topran,
Bir de gnein eliyle verdii, istemeden.
okluk palamutlu ormanlarda beslenirdi kiiler
O gn de derdi, yere, yemiler aalardan,
stelik daha da bykm, kn grdklerimizden,
Olgunlanca erguvan gibi ldayan ileklerden.
Daha birounu douruyordu toprak, genliiyle,
Krlarda, ayrlarda kan otlarm, acnas
lmllerin tm geimlii. Yine rmaklar
aryordu bugnk gibi, yksek tepelerden
Dklen sular, kaynaklar susuzluunu gidermek
in tm yabanlar, sularndan imeye. Bunlar
Gece yolculuuna ktklarnda, ormanlarda,
Nymphalarn maaralarnda konaklar, otururlar.
Bunlar biliyor yeil yosunlarla kapl kayalardan
Szlerek akan ovadan geen bol sular.
Onlar ne ateten yararlanma bilirdiler, ne de
Yabanlar ldrp derileriyle gvdelerinin
plakln gidermeyi, onlar yalnzca krlarda,
Ormanlarda, dalarn oyuklarnda barnrlard,
Kamlayan yamurdan, esen yellerden duyulunca
Kama sknts buralarda gizlermi kirli
Gvdelerini iyice. Bilmezdi toplumsal yaam,
Mutluluk dzeni kurmay, ya da bir yasa
Balamazd onlar, yoktu toplumsal bir tre.
Rasgele, ne derse eline, onu getirirlerdi
Yiyecek diye evlerine, kendi igds uyarnca
Dnrd, tm kiiler yaam, mutluluu.
Ormanlarda birletirirdi sevienleri Vens,
Balard erkein stn gc, karlkl birleme
Gds, diiyle erkei birbirlerine, doal eilimle.
Palamut, armut, iek gibi bir nesne karl
Srdrlrd sevime, olas, gven verirdi
Yumruun, ayaklarn gc, yabanlar dzene kordu
Ormanda. Silaht sivri talar, ar topuzlar.
Byle yaard biroklar, snak bulurdu
Kiminin nnde, azgn domuzlar bile byle
plak yaard ormanda, yeryznde bastrnca
Karanlk gmlrd yapraklarn, dallarn iine,
Ne brmeden rkerdiler, ne korkardlar ovada.
Gecenin kara glgelerinde kiiler gne, gnee
Dein besin aramak iin sessiz bekler dalarlarm
Derin uykuya, gne kzl yla aydnlk
Sancaya dein. ocukluktan almlar byle,
Karanlklar, n parlakln e lde
Deiir grmeye, ne alr, ne korkulur durum.
Batnca gnn , rtnce sonsuz gece
Sreklice karalar. teden yaban saldrsndan,
Yaam sarsan olaylardan korkulurdu yalnzca
Geceleyin. Yaklanca gl bir arslan, hlayan
Bir yaban domuzu, ykar evlerini kaardlar
Maara kayalarnn stnde, gecenin ortasnda.
Toplanrlard dallarn arasnda, acmasz
Konuklar yznden. Bugn yaknmyor kimse,
Ayrlm, eskiden, yaamn i aan ndan.
Eski, Yeni lm Trleri
Daha kolay yakalanr, yem olurdu bir kimse
Yrtclarn aznda, yutulurdu diri diri.
Doldururdu, yrtclar aznda yem olan, dalar
lklarla, ormanlar, krlar, bayrlar, grnce
Canl gmln diri bir tabuta, kamakla
Kim kurtarabilmise dilimlenen etlerini, tutard
Titreyen elleriyle korkun yaralarn, yakarrd
Yrek dorayan iniltilerle kurtulmak iin
Kurtarc lme. Brakm katlanlmaz aclara
Kendini, ne yardmc, ne saaltc vard yaralar.
Buna karn yoktu eskiden bir gnlk savata
len, binlerce kii, sz konusu deildi ykselen
Bir denizin gemilerle iindekileri arparak
Kayalara yok edii. Bounayd denizlerin azgn
Dalgalarla ykselip alalmas, korkutmalar, kolayca.
Aldatamazd kimseyi denizin kandrc sessizlii,
Ik gl dalgalarn srklemezdi kimseyi lme,
Gndermezdi utanmayan gemiciyi deniz yolculuuna,
Eskiden besin yokluundan lrd gc kesilen
rgenler, bugn besin bolluundan gelir lm.
Kendiliinden dklrd, kimse sezmeden, aular,
Bugn ok akgz kii, eliyle verir auyu.
Toplumsal Btnleme
Dallardan barnaklar kurmular, deriyi, atei
Bulmular, bir kadnla evlenmeye balam erkek,
Byle kurulmu kutsal dzeni ilk ocan,
Evliliin, yuvann, bu bala domu ocuklar.
lkin byle gelimeye balam kii soyu,
Dzene, treye balanm. Ate yznden yumuam,
ncelmi gvdeleri, katlanamaz olmular gk ats
Altnda uzun sren souklara, azaltm erkek
Gcn Vens, ocuklar yaltaklanyor, direnilmez
Duygular uyandryor anada, babada. Balam
Karlkl komuluklar, anlamalar, badamalar,
Klna dokunmak istemiyor, bilerek, kimse kimsenin.
stlenmi ocuu, kadn korumay erkek, szler
Kekelenir, el kol sallanr, anlatlrd istenen,
Kolayna geldiince. Kurulamaz geerli bir yasa
Duygudalk salanmaynca, dkne acmaynca.
Biterdi kii soyu, kalmazd bugne dein.
Dilin Kayna
Doadr trl dillerin kayna, nesneleri
Adlandrmadr, kk ocuklar imlerle anlatr
Nesneleri, szck yetersizliinden, dilsizce
Davranrlar, parmakla gsterirler, anlam verme
Alkanl geliir. Tm dirilerde vardr yaama
Elveriliyi sezme yetisi. Danann ilkin boynuzlar
kar alnnda, saldrr, vurur kznca nndekine.
Buna karlk aslan, panter yavrular
Penelerle, ayak trnaklaryla, srmalarla
Korunur, yeni kmaya balasa bile bunlar.
Kular soyu, grld gibi, kanatla, kanat
Vurularyla uarak bulur kurtulu yolu.
lkin nesnelere ad veren, kiilere szleri
reten bir bulucuya samadr inanmak, yoktur.
Nedendir dnld, tm nesnelerin szcklerle
Adlandrlmas, deiik nesnelerin kurulmas
Konusunda, belli bir ada, bunu yapan olmadna
Gre, bir yapan aramann gerektii? teki
Varlklar, aralarnda, bir yarar grmemise dilden
Niin dnlr dilin yarar, nerden gelmi
Ona ilk yeti, ne yapmay dnm, nereden km
Tinde bilmek, anlamak? Olacak i deil nesnenin
Birouna sz geirmesi, renmek iin adlarn
Nesnelerin, bu gle katlanmas, sarlara
Kulaklar dibinde i gstermek daha kolayken.
Yoksa ne katlanabilir, ne de dayanrlard
Onlar, kulaklarna anlalmaz seslerin gelmesine.
Ne var alacak, gerekse kii soyu, sesi,
Dili salamsa, deiik duyumlara gre, deiik
karsa nesnelerden. Dilden yoksun hayvanlar,
Yabanlar soyu bile, tm deiik sesleri,
Trl lklar, sezerler, biraz korku, biraz
Ac, biraz yrek oynatan sevin varsa.
Bu denenmi, bilinen olaylardan ok bilgi
Edinmek gerekir. Aldatlan gsterili bir Molos
Kpei, karrken etli azndan kaln dilerini
Bir nlama duyulur bambaka, korkutan, kzgn
Atlmalarndan, bouna havlam, barm, ortal
Doldurmusa ulumalarla. Yine baka trldr
Diliyle yalayp okarken eniini, n ayaklaryla
Yuvarlarken rasgele srr, saldrrken kard
Sesler, dileriyle yavrucuu yutar gibi
Korkuturken kard seslerden. Apayrdr yine
Ulumas keskin havlamasndan, evin beyi brakmsa
Onu evde, ya da dayaktan ac duymusa gvdesi,
Znayarak kaarken kard sesler, barmasdr
Onun. Yok mu ayr bir yn kpek seslerinin
At kinemesinden, genliin azgn evresinde
Ksraklar arasnda dlleme ateiyle kanatlanan
Bir aygrn, ya da sava arabasna koulmu,
Gergin burun deliklerinden hzla soluyan, lm
Hrltlar karrken ayaklar titreyen
Bir at kinemesinden? Baka, kanatl yaratklar,
Trl kular, atmacalar, kartallar, balkllar, deniz
Dalgalar zerinde yuvarlanan besinini, geimini
Tuzlu dalgalardan salayanlar, deiik sesler
karrlar, ayr gnlerde savanca yutmak,
Vuruunca kapp kamak iin. Bunlar frtnalara
Gre deitirir lklarn. Kargakuzgun soyundan
Bunlar; suyu, yamuru, yelleri, frtnalar grnce
Barrlar. Hayvanlar sktran trl duyular
Dilsiz, deiik sesler karttrr. Eskiden byleydi
lmller de, e sayda deiik sesler karrd.
Atein Bulunuu
Urama bunlarla, dinle, yldrm getirmi ilk atei,
Yeryzne, lmllere, yle yaylm ortala
Scakl, birden, yalmlarn. Grrz gkten
Hzla yayldn yangnlarn, ate verince
Bulutlar, dall bir aa bile sarslr frtnada,
Saa, sola, arpnca komu aa dallarna, yalmlanr,
Srtnmeden tutuur, imek akar, ykselir yalmlar,
Srtnnce dallarla gvdeler, eserken azgn yeller.
Bundan bulmu atei lmller, yemei, piirmeyi
retmi onlara gne. Grm kr yemilerinin
Gne scayla tatllatn kii, anlam.
llerin, Beyliklerin Kuruluu
Atele gelien bulular nedeniyle gnden gne
Daha iyiye gittii grlyordu yaamn, byle
Balam anlay, gr ynnden kadnlardan
Gl olan erkiiler illeri kurmaya, oralarda
Kaleler, korunma, savunma yerleri yapmaya,
Blmler hayvanlar, tarlalar, vermiler onlara
Doal glerine, gvdelerine uygun iler.
Byk nem tar d grn, yetiler, gler
Ynetim konusunda. Sonradandr bireysel iyelik,
Bulunmu nlerin gzelliini, gcn kolayca alan
Altn. Gerek ama edinmi varlkllar gl
Olmay, d gzellii, gsterii. Bilseydi yaam
Bilgece ynetmenin yntemini kii, varrd
Doruuna varslln, sessizlik, mutluluk iinde,
Skntsz; azla yetinmekle karrd tadn
Yaamn, alrd yine, oklar nlenmek iin,
Gl olmaya, yaamn yazgsn salam temele
Oturtmak, bolluk iinde yaamak iin. Oysa nn
Doruuna kmada giriilen yarlarda korkun
Ykmlar grr kii, kendi engeller yolunu.
Ularlar istedikleri yere sonunda, derler
Oradan yavaa, ynla, bir yldrm gibi
Doymazln tepesinden korkun Tartarus'a.
yidir, gzeldir sessizlik, bar iinde gnl
Kvancyla yaamak, bir lkeye bakan, ya da
Kral olmaktan. Kanlar dklr bu yolda,
Kesilir yollar, geitler, bouulur doymazlk
Yznden. Gz doymazlk, alkndr, ykselen
Bir dan stnden daha yukarlara den
Yldrm gibidir. Doymazlar bakalarnn azna
Bakarlar, kiisel ilerinde bile, duyduklarn
Yaparlar, acnaslar, dn de, yarn da yledirler.
Nice krallar gm, km ykselen tahtlar,
Gemi grkemli gnler, yklm egemenlikler,
Kana bulanm buyurgan balar, darmadan olmu
Ildayan talar, inenmi ayaklar altnda
Topluluklarn gvenilen, saygn ululuklar.
Korkan urar korktuuna, byle geer halkn
Eline devlet ynetimi, kiisel gcn egemen
Olmak istedii lkede. retirler yetkililer
imdi grevlileri semeyi, yasalar, treleri
Dzenlemeyi; bitmiti baskdan, yaamaktan,
Kiiler, yorulmutu, boumalardan tkenmiti.
Ba eerdi, kendince, yasalarn, trelerin ezici
Boyunduuuna; kprm, kzm kimselerce,
ana gre, en uygun nitelikte kiiyi balayan
Yasalarn bana. BIkm, usanm kiiler,
Boyunduruk altnda yaamaktan, ceza korkusundan,
Kam yaamn tad oktan. Kuatm evreyi
Tresiz eylemler, bask yaylm ortala,
Geri gelmi geleneksel ktlkler, kesmeler,
Vurmalar, toplumsal dzeni bozan iin ar
Bir durumdu sessizlik, bar iinde yaamak.
Tanrlar, kii soyunu kandrmaya alan
Ummasn gizli kalacan yaptklarnn sresiz.
Mrldanmaz m, oklar, uykuda ktlkleri de,
Sylendiine baklrsa, yataa dnce saymaz m
Gizli kalm sularn, btn ktlklerini?
Tanrlar vmenin Kayna
G deil tanrsal yceliin kaynan aklamak,
Byk toplumlar korkutmann nedenini, kutlu
Bayramlar, illeri dolduran sunaklar, lenleri,
Yllk trenleri, bunlarn dzenlenmesini anlatmak,
Bir de lmllerde bu duygunun nerden geldiini,
Yeryznde, her yerde, tanrlar adna kurulan
Sunaklarn, ynetmenlerin, ykmllerin, ayrca
Bayramlarda kutlamalarn, etin deil bugn.
Dev gibi tanrsal biimler aykken, uyankken
Grnm kiiye, eskiden yerlemi bunlar tinine.
Duyumlar alnm bunlardan gelip geen, depretmi
rgenleri az da olsa, bunlardr gerekd
Sylentilerin nedeni, biimlerin, grntlerin.
Sonsuz yaantlar, gler yklemi insanlar,
Bu tanrsal varlklara, klklarna uygun.
Sonradan byle gl, iri varlklar, yenilmez,
Alt edilemez sanmlar. Bu yzdendir kiilere
tekilerden bambaka bir yapda dzenlenmi
Gibi gelmeleri tanrlarn, yaaylar da,
lm korkusundan uzak kallar da. Kiiler
Gryordu dsel grntler iinde aknlk
Veren iler yaptklarn tanrsal varlklarn,
Yorulmadan, eyleme gemeden; onlar yalnzca
Gksel kurallara bal, mevsimler gibi sonsuz
Bir deiim iinde dnenler, lmszler,
Anlamaz bu olaylarn nedenlerini tanrlardan
Korkan, onlara snan insanlar, buyruklarla
Evreni ynetiyor sananlar, dlerler gkte
Tanrsal konaklar, sunaklar, gnein, ayn aylk
Sreyle dnmesinden byle anlam karrlar.
Ay, gn, gece, gn derinlerinde takm yldzlar,
Gklerin lda, uan yalmlar, bulutlar, yamur,
Kra, yeller, saanak, dolu, yldrm, kar,
Uuldayan boralar, grlemeler, atrdamalar.
Kaplr bunlara mutsuz kii soyu, ykletirdi
Hepsini tanrlara, kzgnlk, znt katarak.
Ne denli skntlar ekmi, ac yaralar
Am iimizde, alatm bizi ocuklarmz iin.
Deildir dine ballk yoktan bir ba yaparak
Tatan, evresini dolanmak, sunaklara varmak,
Adaklar sunmak, yere uzanmak, ellerini sunaklara,
Tapnaklara kaldrmak, kurban kesmek, kan aktmak,
Duvarlara samak; en iyisi evrene bakabilmektir.
Bakalm gklere, yan yldzlara, dnelim
Gnein, ayn yrngesini, iimize kapanalm.
Sonra, baka aclar yznden derin uykuya
Dalan yree kar kaldrmal dnen ba,
Gc sonsuz mu, deil mi, deien yrngelerde
Parlak yldzlar yneten tanrlarn. Yanltr
Dnsel yetiyi, kukulandrr dzenden ayrlma,
Evren yaratlm m, yaratlmam m, sonu olsa,
Evrenle yldzlar atsnn evrimleri uzun
Sessiz, grltsz bir yolculukta yorulur mu
Yorulmaz m diye. Tanrlar sonsuz bir mutluluk
Vermi mi evrene, donatmam m bu sonsuzluk aknda
Bitmez bir yaamla, dnmesini salam m, sonsuzluk
inde, stn gce dayanabilsin diye, btnyle?
Baka kimde vardr tanrlara kar korkusuz
Yrek, kimin titremez korkudan eli, aya?
Birden sarsnca kaskat dnyay korkun yldrm,
Gk atsn yaran imek? Titremez mi insanlar?
zlmez mi dizlerinin ba tanr korkusundan
Byklenen krallarn, rpermez mi yaklanca yarg
Gn, iren sularn sorgulanmas, kan kusturan
Buyruklarn karln grme evresi? Eserken
Uuldayan azgn yeller, engin sular zerinden,
Dev ordularn, donanmasn filleriyle gtrrken
Deniz stnden yalvarmaz m tanrlara komutan,
Adaklar sunmaz m korkarak, titreyerek dinsin
Diye kasrga; snmaz m tanrsal sungulara?
Dinleyen yok bunlar, yakalar azgn evrinti
Gmlr lm dalgalarna, yakarlara karn.
Gelir gizli ykm, ker kii soyu, vurur
amurlara gzel bar ban, baltasn, elenir
Byklenerek, bir oyuncak gibi insanlarla.
Kayarsa ayaklarmzn altnda yeryz, yklrsa
arpmalarla iller, kme korkusu geirirse,
almaz m kiinin kendince dnerek stn
Gleriyle tanrlarn bunlar yaptn sanmasna,
Tm varlklar takn yetileriyle sarsmasna?
Madenlerin Bulunuu
Bakr bulunmu, altn, demir, kurunun grd
, gmn arl zde ada konmu ortaya.
Yksek tepelerde gkten den, ormanlar yakan
Yldrmdan, ya birbiriyle ormanda savaan
Kimselerin dmanlar korkutmak iin yangn
karmalarndan, ya da topran bol rnlerinden
Dolay baka kimseler, atele yeri, verimli
Krlar, ayrlar almak istemiler, lgarlamak,
Yabanlar avlamak, varsl olmak dilemiler.
Gerekten, daha nce bulunmu, atele, ukur
Kazmakla avlanmak, ormanlarn evresini alarla
Sarmaktan, kpekleri ksklamaktan. Durmadan yangn
karmakta neyse neden, odur korkun atrdamalarla
Ormanlar derin kklere dein tketen, yalmlarla,
O gn akm damarlarndan topran iine
Kvrlarak bir rmak gmten, altndan, bakrdan,
Kurundan; o gnler grlm, sonradan nasl
Katlat kvlcmlaan ltlarla parlayan
Ynlarn; topraktan karken alnm yan
Yzeyleri yaprak gibi kaldrlm. Anlalm
Onlarn dkld yerin uyarnca biim ald,
Bir oyua doldurulan erimi nesne gibi kald.
ekilerle dverek inceltmiler onlar; istenen
Biimde, kalnlkta, katlkta yaplm bunlardan
Pusatlar, evlek aan saban demiri, ktklerin
Kesilmesinde, tahtalarn dzenlenmesinde, aalarn
Burgularla delinmesinde, yap ilerinde gereken
Aralar. Olmaz, kat madensiz bunlar. Denenmi
lkin altn, gm, boa gitmi emek, yumuak
Olmalar sonucu; ar, kat nesnelerle ilgili
almalarda, anlald e deerde ie
Yaramadklar, ykselmi madenin deeri, dm
Gzden altn, kolay andndan. Madenlerin
Azalm deeri, ykselmi altn imdi, deimi
an gidii, nesnelerin durumu, deersiz
Saylr bugn, eskiden ba stnde tutulan.
Baka bir nesne ykselmi iren karanlklardan
Didinilir daha ok, trenlerle alklanr
Bu yeni bulu, anlalmaz bir sayg gsterilir.
Maden, Demir
Anlarsn kolayca Memmiusum, sana demirin
lk bulunuu zerine sergilenen bilgiyi.
Eskiden eller pusatlarm, trnaklar, diler,
Onlar gibi talar, aalardan krlan dallar,
Bunlardan sonra bulunmu ate. Sonradan anlalm
Demirin, madenin deeri. renmi maden znden
Demir karmay oklar, dvmeyi demiri
Yaps gerei. Maden z yarar, yrtar
Topra; maden zyle oynatlr yerinden
Savaan birliklerden kan yangn dalgalar,
Odur aan onulmaz yaralar, maden zdr ortadan
Kaldran srleri, tarlalar alt st eviren.
Yalnzca tun pusatlarla ba edirilir plaklara,
Pusatszlara. Sonradan gemi ne demir kl,
Kiiyi blen, ekilen tun kl. nceleri
Demirle balanm srlmeye toprak. Donannca
Byle pusatlarla, balar dv, dalgal savata.
Sava Aralar
lkin donanm pusatlarla, binmi atlara kii
Girmi savaa, alnca dizginleri eline, korkusuz.
Sonra denenmi iki koumlu sava yazgs, drt
Gerekince iki koumlu srmede, kllarla donanm
Arabay savaa sokmada. retmi Lucania'nn
Korkun kzlerine, srtlarnda kule tayan
Fillere Kartacallar, sava yaralarna nem
Vermemeyi, Mars ordusunun byk ynaklarn
Yarmay, byle giriir boumaya, tekinden
nce biri, insana kar korkun pusatlar
Kullanmak iin, bundan artar sava korkular.
Denenmi boalarn savalarda kullanlmas,
Kkreyen, azgn domuzlarn dmana kar
Gnderilmesi. Srlm ordulara kar azgn
Aslanlar, pusatlarla donanm bekilerin,
Acmasz boa vurucularnn ynettikleri.
Onlar eitmek, balamak, ynlendirmek iindi
Bu kimseler. Bo ilermi bunlar, getirmiler
Kzgn, azgn birok sava, arm dman,
Balar sorgulu, brmelerle korkutan,
Titreten, azgn, soluyan atlar, binicilerle
Glkle elenen, saldrgan, atak hayvanlar.
Atlm kudurgan dii aslanlar ynlara
Azgn sramalarla, tutmular nde savaanlar.
Yklm soluksuz, kimileri, dm arkadan,
Ezen vurutan, ar yaralamadan, kopan yerinin
stne, orada aklm gibi tutar kanl
Gvdesini ekeler aslanlar. Byledir yaban
Domuzlar da, bierler kesici dilerle kiileri,
Islatr kendi kanyla gvdesinde kalan oku,
Krlan, kanl. Kudurur acdan, azgnlar.
Byleymi lm yayalarn, binicilerin savata.
Ya keskin di aklarndan korkar, kaar,
Ya da aha kalkar, oynar ayaklar havada.
Hepsi bo bunlarn, grlm nasl akt
Kesilen damarlardan kann, ar damlalarla
Yeri kaplad. Evde yeterince bal tutulursa
lk azgnl kar ortaya domuzun savata, balar
Yaralanmalar sonucu ulumalar, kamalar, korkmalar,
Kargaalklar. Bir kez ancak bir blm
Sokulabilir savaa hayvanlarn. ndiziler geri
ekilirse kllarn parltsn gren, rken
Lucania'nn sava boalar gibi. Grlmtr
Sonradan, sava nceden sezen, rken acnas
Hayvanlarn ie yaramad. Sandma gre, bu
Uygulama savata toplu bir ykm, bir korku
Yaratmak iin dnlm olabilir eskiden,
Bu hayvanlar savaa sokma yntemi.
Dorudur bu gr savunmam; evrende
stendii gibi dnlen yeryznden ok,
Dou ynnden baka dnyalar bulunduunu
Onlar iin. Oysa onlar stn geleceklerini
Ummadlar, daha ok dmana ykm vermeye
Koyuldular, azd ordular, yoktu yeterli pusatlar.
Dokumaclk zerine
Elle rlrm giysiler, dokumalardan nce,
Demirden sonra domu dokuma, demirin kullanm
Gerekir onlarda, yaplamazd y, makara, yelken,
krk, dokuma tezgahnn krdyan aralar,
Yn bkmeyi doal gddr reten erkeklere,
Sonra kadnlara, uzun sren el ilerinde kadn
Beceriklidir daha, erkekten. almaktan utanan
Ky erkekleri, kadn eline yatkn bir i sayar
El ilerini, kendileri daha ar, elle, ayakla
Daha ok g isteyen iler yapmak isterler.
Aa Bakm
Evreni yaratan tanr kadn, doa, sonunda
Kendiliinden bir yol gstermi ekin ekmek,
Aa dikmek iin; ileklerin, palamutlarn
Aalardan dt yerlerde, gnler geince,
Ykselen, kalabalk srgnlerle, ekinlerle.
Sonradan benimsenmi dallara a, tarlada gen
Ekinleri topraa dikme. Denenmi sevimli
Toprakta trl ekinler. Grlnce topran
lenmesinden, sonra, yaban srgnlerin byd,
Baklm onlara da sevgiyle, ormanlam
Tepeler byle, doldurmu da eteklerini
Boy boy aalar, ayrlar, gller, aylar,
Ekinlikler, sevindiren asmalklar yetimi
Tepelerde, krlarda, mavimsi zeytin aalar
Bym tarlalar arasnda snr boyunca,
Bundandr, grdn renkli, sevimli sslerle
Bezendiini krlarn, yetien yemilerin,
Onlar frdolay eviren allklarn oluu.
Mziin Bulunuu
zenirmi, eskiden beri, kularn seslerine
Azyla kii, nce mutlu trk
rmay, dinleyen kulaa kvan doldurmay.
Zephyros'un borusundan kan takn, tatl
Sesler krlarda gezen kiinin retmenidir,
Baldran sapnn oyuuna flemeye balayan,
Sonradan retilmi yaknmann tatl sesleri.
Musalarn, tanrsal kvan gnnde, bulduu
Kavaln, parmakla alnmasndan ezgiler taarken
Ormanlarda, krlarda dolard obanlar.
Bylemi, tarm insanlar byle,
Derin susuzluu gideren, tatl ezgilerle.
Uzanm, byle, kiiler yanyana ayrlarda,
Bir rmak kysnda, salnan aalar altnda.
Elendiler, kvandlar, uygun aralarla byle,
Havann uyarnca yazbalar, renkli iekler
Arasnda, yeil krlarda, ac szler, nlayan
Kahkahalar varm o alarda da, alldnca,
Yaard kr Musalar iekler iinde, yaygn
Elencelerde balar, omuzlar donanm renkli
ieklerle, uuan elenklerle; ekerdi onlar
ten bir duygu, oynamaya, patrtl, tepmeli
Toprak anaya vurmaya, ayaklarla; yenileyen
Budur glmeleri, elenceleri, yenilii,
Dirilten, alas yenilik getiren, eskiden.
Uyarmak gerek, eksik uykuyu gidermeye, trl
Sesler dzenleyerek trkler rmaya, kvrk
Budaklarla oban kavallarn almaya. Budur
Gnmzde bekileri gerektiren, renilmi
imdi dzen birliinin gerekesi, topraktan
Doan ilk atann, ormanda yaayann, yaratt
Elenceler. Beenilen bir nesnenin oktur etkisi
Grlmemise, eskiden, bulununca daha iyisi
Yitirir etkisini eski, deiik tad nesnelerin.
Byle braklm eski yerler, palamutlar, konaklar,
ayrlar, yapraktan, ktktan yataklar; dm
Gzden, hayvan derisi giysiler, yelenenler
Eskiden; sandma gre byk bir istek gerekirmi
Nice hayvan ldrlrm derisi yznden, anlam
Hayvan da kamann gerektiini, uzaklam kiiden.
Dilimlenmi hayvanlar, kan gvdeyi gtrm, vurula,
Eskiden deri, imdi altn yznden, erguvan rengi
Giysiler iin tad yok yaamn. Sanrm byk
Su bizde, deri giysiden yoksun ocuklar,
Titrerken ac souklarda, neyimiz eksilirdi, bizim
Erguvan rengi giysiler giymesek, sslenmesek?
Korur bizi, bir iinin giysileri de, souktan.
Byle didinmi kii boyuna, tkenmi yaam,
Youn skntlar iinde. Anlamam yine,
Yazk, varslla duyulan tutkunun, gerek
Mutluluktan, yaam tadndan uzak olduunu.
Budur, gn gn, yaam ykma srkleyen,
Savan azgn dalgalarn oynatan, douran.
Evrenin byk, dnen yce tapna, klarla
retmi insanlara yln blmlerini, deitiini,
Dndn, evreni belli bir yasann ynettiini.
Ekinin Son Basama
Byk kulelerle evrilmi illerde, gvenle
Yaanyordu, ekilmi, blnm, snrlanm yeryz.
ieklenmi deniz, olabildiince, yelkenlerle,
Anlamalarla ulam birlik iinde, karlkl
Yardmlamaya, ozanlar balam iirler sylemeye,
Birer birer anlatmaya yiitlikleri, bulunmadan
nce yaz, bundandr gnmzde bile, eskisi gibi,
Dnsel yetinin izinden yrmek, aratrmalar
Yapabilmek, gemicilii, tarla bakmn, duvarcl,
Yasalar, pusatlar, yollar, giyecekleri, tm bunlara
Benzer nesneleri, nleri, yaam, dirimi inceletiren,
Kolaylatran, onunla birlikte gidenleri, trkleri,
Resimleri yapmay, tm teki nemli, kurucu
Baarlar deneydir, almadr reten, adm adm
Bunlara benzeyenleri, basamak basamak ilerleyen,
Yryen tine. Byle km aydnla alar, gelimi
Dnsel yeti, aklam, grlm dnsel yetinin
Nasl bakalarn aydnlatt, btn baar
Alanlarnda yksek bir dorua varncaya dein.
ALTINCI BLM
Epikuros Felsefesine vg
Bunalan lmllere dourgan ekini letiren,
Iyan adyla, nceden, ili aydnlatan ilk
Atinal, bize can balayan yeniden, kenti
Dzenleyen yasalar yrrle koyan, yaama
Yeniden bir tatl avuntu getiren erkiiyi douran,
Gstermi onun yaratan gc bilgelikler salan
Azndan, odur btn doay nmze seren.
Yaamasayd uzun yllar, tanrsal bulularndan
Dolay yaylamazd yllarca gklere dein
Ykselen n uluslara. Grm srekli olan,
Beslenmek iin lmllere gerekeni, neyin nceden
Bizim yararmza derlendiini, ortaya konduunu,
Yaam yolunda gvenli, gerekli bulunduunu.
Bykler varlk, n, elence iinde yzerken,
Gzelliklerin salad yce bir nle gsterie
Ulamken kimsenin yreinden gitmediini grm
Korkularn, istencin de, tinin de tkenmeyen
Ezilmeler, ldrc rpermeler yznden yaknmalar
inde kvrandn: O gn anlam yanlmann
Anlay gcnden geldiini, derinden, tm olaylarn
Bu yanlmadan kaynaklandn. Gryordu kimi
Bsbtn eskimi, ypranm, geersiz kalm
Dncelerin dzeltilir yan olmadn;
ten bozulmu kimi, tad kam, rm z
a gemi kanlarn; bu nedenle balad insan
Gnlne bilgece szler sylemeye,belirledi
Snrlarn korkunun, tutkunun. Koymu nmze
Ulamak istediimiz en yksek iyinin yerini,
Gstermi bize mutluluun en gerek
Ak iinde eree ulatran yntemini,
lmllerin ilerinde ktlklerin ne olduunu.
Doal nedenlerden gelen trl karkl,
Bir gn rasgele, bir gn basnla doann
Yaratt ktlkleri pskrtmek iin hangi
Yollara bavurmak gerektiini, retti;
Byle gsterdi bize, insan soyunun gnlnde
Dayanaksz, bombo znt dalgalar iinde,
alkandn okluk. Nasl kk ocuklar
rperir, titrerse, sarslrsa karanlk gecede,
Onlar gibiyiz biz de, korkarz gn nda
Varlklar karsnda, korkulur neden yokken.
Karanlk geceden korkup gnn amasn
Bekleyen ocuklar gibiyiz biz de. Duyusal
Korku, bilgisizlikten kaynaklanan isel
Karamsarlk gitmez gnn, gnein aydnlnda.
Derinden incelemek gerekir doay. Bunun iin
Bitireyim bu baladm ii. Sylemitim nceden
Gksellerin bile lml olduunu, gklerin
Yaratlm bir zden kurulduunu, ondan neyin
Domu, neyin domas gerektiini anlatmtm.
Ne kalm aklanacak bir daha, biniyorum
Koulmu, yce arabasna Musalarn: Nasl imekler
akar, yldrmlar der, gkler grler, azgnlk
inde savarken kasrgalar, bulutlar; sonra
Nasl barrlar, gkleri saran grlemeler,
Sanaklar durunca gmlrler sessizlie,
Bunlar gstermek iin. Gksel olaylar yansynca
Trl korkular salar kiilere, tanrlar nnde,
rperir gerekten duyular, bastrr tanrlar
Yeryzne; bilinmez bunlarn nedenleri, tanrlar
Neden buyururlar, kavranmaz olaylarn z,
Bilinmeyen nedenler yznden doard tanrsallk.
Tanr Varlnn Nedeni
aar, tasasz tanrlara, gerei renen, bunun
Tutarsz kaynana, bamzn stnde, uzayda
Geen olaylarn, ilkel inanlara dnmeyi
Saladna; yetersiz insanlar, acmasz
Tanrlarn tutsaklar olduklarna inanrlar.
Bilmezler gerei, snrl yetilerini; krdr
Onlarn dnsel odaklar, yanlglar iinde
Yalpalanrlar, aydnlanmazsa kksz dnceleri
Tanrsal varlklara aykr der, sklrsn bundan,
Kukulanrsn gksel glerden, inanmazsn daha.
Tanrlar, yaptklarndan dolay duygulanrlar, kzarlar,
Seni cezalandrrlar, sonsuz barn sessizliinde
Yaayan insanlar sana kar korkun bir fkeyle
Sarslrlar, almaya kalkarlar, yle sanrsn.
Giremezsin sessiz bir anlayla tanrsal alana,
Bu yzden gremezsin tanrsal varlklarn
zdelerini, kiisel bellee tanrsal gzelliin
Engelleri olarak girseler, gnlnde yerleseler de.
Budur nedeni seni bekleyen yaamsal aclarn.
Yalnz, benim sylediim gerekler nler yanlmay.
Nice konu, geride, bu dizelerimle aklamak iin.
Gerekir gksel dzeni, olaylar, frtnay, yan
Yldzlar anlatmam, onlarn gcn, oluumunun
Nedenlerini, korkudan arp sormayasn diye
ncelemem gerekir; hangi gksel blmden uan
In geldiini, nereye dndn, saa, sola,
Duvarlardan geerek uzaklara nasl gittiini,
Oradan aa indiini, yeniden ykseldiini,
Elden gelmez bunlarn nedenlerini kavramak,
Bundandr tm olaylarn tanrlara yklenmesi.
evirirsem yar arabam imdi kiisel
Mutluluk yoluna, tanrsal sevgi kayna Kalliope'nin,
Bilge Musalarn yolunda yardmcm ol benim..
Frtna
lkin yldrmlar titretmi gn yan
Maviliini, arpr uzayda yksek uan bulutlar,
Kart yellerle karlanca, gelmez grltler
Gkten, yan alanlardan toplanrsa kaln
Bulutlar, ynlarsa. Duyulur azgn grlemeler
Eskiden beri; takn bulutlar kmazlar odun
Gibi, ta gibi kaskat elerden, ok incecik
Nesnelerden, sislerin, uan duman bulutlarnn
Bize gsterdiinden. Yoksa derlerdi yere
Talar gibi, ar ynlamalar iinde,
Ya da toplanamaz bir araya duman gibi,
Buzdan, kradan kurulmu kat yn olamazd.
Evrenin geniliinden sk sk aklayan bir
Grlt duyulur, byk bir tiyatronun stnde
atdan direklere doru gerilen renkli yelken
Bezinin yellerde savruluu gibi, sarslr, sesler
karr arpmalarn etkisiyle, trmalar gibi,
Benzer bir k dn yrtlna, duyulur gk
Grlemesinden okluk byle bir grlt, ya da
Rzg ra aslm bir giysiden kan sesi andrr
Havada titrerken, dnen bir k dn aklayna.
Gelince bulutlar kar karya, yalnzca byk
Byk ynlar olutururlar, birbirlerine arparlar,
Srklenirler, o srada duyduumuz, uzaklara
Yaylan, kulaklar trmalayan seslerdir, bunlar
Esen yellerin skmasndan doar. Korkun
Bir frtna gelir ardndan, sarslr, titrer
Birden evrenin salam duvarlar, atlar, atrdayan
Seslerle ayrlr birbirinden, kopunca azgn
Bir kasrga yarlr bulutlar ortadan, dnerken
Bir evrinti iinde brakr bulutlar yava
Yava evrede, koyu bir rt kaplar ortal,
Bir oyuk alr ilerinde. Kesilince gc
Kulaklar sarlatran atrdamalar duyulur
Yarlan bulutlardan, birden, alas deil bu,
te byle blnr yn, havayla dolan,
Durmadan korkun atrdamalar karan yn.
Eserken yeller bulutlar arasndan gmbrtler
karr baka yollardan, grrz okluk
Ynla bulut, deiik ayrlmalar, dalmalar,
Uarken yarlmalar, dalgalanmalar, bundandr hrdayan
Aalklar, kuzey yelleri estiinde uuldayan
Dallardan, allklardan duyulan atrdamalar.
Bundandr, esen yellerin gl oluundan,
arpmasndan bulutlarn yarlmas, ortasndan
kiye ayrlmas. Esintiler balaynca, aka,
Yeryznde neler olduunu gsterir deneyler.
Esmeye balaynca yeller, sker kknden aalar
Kasrgalar, seller, karr yzeye derinden. Balar
Karlkl dalgalanma, bulutlar denizinde.
Vuran, kran, azgn bir kaynama, atrdama,
Enginlerinde evrenin, koparr taan rmaklar.
Yldrm Olaylar
Bir gmbrt bulutlardan bulutlara, imekler,
Engin sulara yaar ateler, yutar ateleri sular,
Ortalk grltlerle dolar, yalmlanan ocaktan
ekilmi kpkzl demirin buzlu suya atlmasndan
Doan atrtlar gibi ateler salr kuru
Bulutlara, birden yalmlar yaylr, baka takn
Grlemelerle yangn, da aalarn yakan,
Dndren, orman yangnlar gibi, yeller kvrlr,
Yaklar, yakar, kudurur, dnyay lletiren,
Grleyen, olamaz Delphicus Phoebus aacndan
kan yalmlardan bakas. Buz kesilir dolular
Derken bulutlardan, yksekten, keskin grlemeler
Duyulur, yeller toplanr ar basnla, buzla
Karm dolular krlr, iner bulut dalarndan.
akar imek, karlanca bulutlar, boalnca
Ynlamalarla ate eleri, ekile vurulan
Tatan, tan taa arpmasndan srayan parlak
Kvlcmlar gibi, ate kar imek akmasndan.
Duyulur, sonra, grlemeler kulakla, gzle grlr
imek, nceden. Bundan anlalr daha yava
Olduu kulak duyusunun gznkinden. yle:
Uzaktan baknca iki azl baltann vuruuyla
Salnan aalara, grlr nceden baltann
Kalk, sonra ular kulaa kan ses.
Byle grrz imei gzle, grlemeyi duymadan,
Atele e zamanl, e nedenlere karn,
E arpmalar sonucu. Byle aydnlatr frtna
Bulutlar, uan klarla ortal, imeklenen
Parltl havay. Girer buluta yeller, dner
Sylediim gibi nceden, younlatrr, smsk
Bulutun oyuunu. Bu devinmedir onu kzllatran,
Devinen kpkzl olur, snr, eritir kurunu
Bu dnme, yrtar yakan yel kara bulutu, datr
Bir arpmayla, boaltr kzl ate elerini,
Bunlardr yalmlandran kvrlan yldrm, gelmi
Daha sonra kulamza ilk duyulan gk grlts,
Gzlerimize ulaan nlardan. Bunlar, bulutlar
Sknca, hzla st ste ylnca olabilir.
Yanlma sakn, aadan grdmz nesneler,
Daha geni yer kaplayacak yapda deildir gkte,
Grndnden, byk dalar kurar bulutlar, benzer
Birbirine, havann iinden esen yellerle srklenir
Eik, ya yukar doru kmldayan yksek bulut
Dalar grrsn st ste, sessiz, sarkm,
Yeller esmiyorsa evresinde, ebilirsin ne denli
Ykseldiini ynlarn, ya da alan oyuklar
Grebilirsin kayalardan kurulmu gibi, yellerin
Ykselen frtnasndan skan bulutlar kuatm,
Kafese konmu yabanlar gibi kkreyen; grldeyen
Kayalar, ardarda kar brmeler bulutlardan.
Yuvarlanr teye beriye bulmak iin k yeri,
Dolanr gk boluunda saysz ate eleri,
Ocan oyuunda yalmlar gibi dne dne.
Paralar bulut ynlarn bir de, salr
Kvrk yldrmlar. Sonradan, baka bir nedenden,
Altn renkli, parlak, oynak nlar yaar
Yukardan yeryzne. Bunlar bulutlarn znden
Atele yklenmeleri gerektiinden oluur hep.
Bulunmazsa onlarda bir damla su, parlayan
Atee dnrd birou. Gr parlaklk yaylr
Gne ndan, znden parlayan kzl
Ate nlar gnderirler, eker bunlar
Toparlar yeller, yar stste, doar onlardan
Atei kuran eler, kar kzl imek .
Pek ince olursa bulutun yaps, gkte okluk,
imek akar, yeller ayrrsa bulutlar
Srsn birbirinden, der imek aktran
eler kendince, sonra balar duru, aydnlk
Bir gn, korkudan, kargaadan uzak.
Yldrmn Yaps, Etkisi
Gsteriyor gerek yapsn da, etkisini de
imekler. lkin imek akar, yangnlar kar,
Kkrt kokulu dumanlar kaplar ortal, boucu,
Bunlar ate belirtileri, yamur, yel deil.
Bundandr evleri, damlarn yakmas yldrmn,
Odalarda yalmlar egemenlik srer, evrenin
Ateleri arasnda en incesi imek atei.
Ona vermi doa en incecik, oynak eleri.
Kar koyamaz ona evrende bir nesne. Deler
Evlerin duvarlarn gl yldrmlar, geer.
lk gibi, ses gibi geer kayadan, madenden
Yldrm. Akar altndan, bakrdan, kayar birden
araptan, kabna dokunmadan. Yumuatr yavaa
Scak soluu arab, kolayca geebilecek
Durumdadr kabn gvdesinden, titreerek szar
eri, bler, ayrr birden arap elerini.
Gne scann kii salna dokunmay
Gibi, byle hzl devinmesine karn yldrmn
Baskn gelen oynak gc geer araptan.
Yldrmn Douu
Nereden kar yldrmlar, korkun etkileri,
Kzgn yalmlar, yksek kuleleri yakan,
Evleri kerten, aty, direkleri sken, sarsan,
Antlar bozan, yiitlerin ansna dikilen.
Kiileri ldren, hayvanlar yok eden evrede.
Aklamak isterim, sana, verdiim sz uzatmadan.
Bu azgn, byk iler gren gcn kan.
Yldrmlar, yalnzca, stste ylm, da
Gibi bulutlardan kar, anlalr bu kolayca,
Parlak gkte yenik bulutlardan kmayan
imeklerden. Duyular gsterir apak bunu.
Balaynca frtna imek aktrmaya, yuvarlanr
Yumaklaan bulutlar engin uzayda, sanlr
Acheros'un uurumlarndan km korkun
Bir karanlk, doldurmu gkleri batanbaa,
Bir korkudur alr bizi yukardan gelen
Yamur bulutlaryla koyu bir karanlksa
Ykselen; ker kara bir bulut yn deniz
Dalgalarnn stne, uursuz boalma balaynca
Gkten, byr gittike koyuluklar iinde,
Yaklar, uzaktan, korkun karanlklarla,
Birden boalr yldrmlar, kasrgalarla
Ykl sanaklar, atelerle, yellerle
Dolduu yerlerden, titrer kiiler, ararlar
Snmalk bir yer karada korunmak iin.
nanlr bamzn stnde frtnalarn
Ykselmesine; yoksa glge salmazd ylmadan
Byle kat kat, stste binmeden karada, nn
Kapayamazd gne aydnlnn bulut ynn.
Yakp gelmezdi yamurla birlikte sanaklar.
Topra, sular basard karalar, ne tarlalar
alkanrd gllerde, uzayda ykselmeseydi byle
Yn yn bulutlar, bu nedenle dolarlar yukarda
Esen yellerle, atelerle. Bu nedenle der
Yldrm teye beriye, grler gkler. Dediim
Gibi, saklar bulutlar yukarda da scaklk
elerini oyuklarnda. ok uzak kalmas gerekir
Bunlarn gne scaklndan, malardan.
Esen yeller rasgele bir yerde arpar, toplarsa
Yn yn bulutlar, pek ok ate eleri
kar onlardan, balanrlar atele, kayar hzla
Girerler ieri, dnerler, kvrlr daralrlar,
imek klcnn yapld kzl ocakta.
Kat kat tutuur yeller, yanar burada kendi
Sk devinmesiyle kzarr, doar gl bir akm,
Yaygn ateten, olgunlar, geliir imein z,
Frlatr birden bulut kanatlanm kzl
Bir k, atrdayan, ltlarla evreyi
Parlatan. Gelir ardndan bouk bir grlt, yklr
Gibi gn ats, atlam, yarlm, km
Gibi der yere ykseklerden. Yaylr gkte
Grltler, grlemeler, kopmutur artk frtna,
Oynam yerinden toprak, korkun grltlerle,
Balar bardaktan boalrca bir sanak, yaan
Yamurdan oluk oluk, alkanr batanbaa
Gk, yuvarlanr yeni bir Tufan kopmu gibi,
Yamur iinde, dklr sular, yarlp atlaynca
Bulutlar, balar sanaklar, burda birdenbire
Gkler grlerken imekler akar, birden dtan
Akarcasna gelen yeller, arpar girer bulutlarn
Yreine, yarar keskin doruu, bler yn
kiye, srar, dne dne kvlcm kar, buna
imek deriz biz, anadilimizde. Yellerin estii
Ynden kar. Ate karmadan da arpar yeller
Seyrek, yalnz uzayda, uzun yol alnda yakar
Kendi kendini. Daha byk eler tek tek der.
Bunlar ilemez havaya tekiler gibi, didiklerler
Onu yalnzca, sonradan karr onunla, uarken
Atei doururlar. Bunlar, uzun yol giden, arabann
Isnnca, kzllaan, kurundan dingil yuvarla
Gibi olmaz; soukluk eleri tkenince oka,
Ateler karr kurun yuvarla, havadan, yeter
Atelenmeye arpann gc; atesiz, souk esinti
Depretince eleri; yeller tm gcyle arpt
Yerden kolayca karabilir scaklk elerini.
Bundan belli arpan nesnelerde, onlarn
Topland. ekile vurulan bir tatan
kt gibi, kar ate yelin arpmasndan,
Toplanr, e dzeyde, srayan kvlcm eleri
zerinde, vuru srasnda. Budur gerekli
Neden yldrm dnce yalmlarn kmasnda,
Yanmaya elverili olmasnda arpt nesnenin.
Yoksa olamazd bu denli yksekten tm gcyle
Uzaydan den yellerin arpmas souk, d
Yolunda atelenmese bile snr biraz
Scaklk veren dokunmalar, srtnmeler yznden.
imein Hz
ok kolay devinir imek, ok ardr yldrmn
arpmas, bier havay ortasndan yldrm,
nceden akn depremleri yznden birikmi
Tm bulutlarda, yarp gemek iin, gelmi
Elverili duruma, imein artan gc stn
Gelirse bulutun direnmesinden der yldrm,
Korkun oynaklndan kar grlemeler, bunlar
Mancnkla atlrken ar gllelerin kard
Gmbrtlere benzer. Kk, dzdr yldrmn eleri,
Kolay engelleyemez onu nesneler. ler derinlere,
Kayar uu yolunun kvrmlarndan, srekli olmaz
Engellenmesi de. stn bir ivme gcyle kayar,
Yerin arlk gc eker tm nesneleri aa,
Bir arpma doar bundan, artar yldrmn gc
Ykseltir hzn devinim yetisini. Deler, datr
nne kan yldrm. Hzlanr, oynak olur daha
Devinim gc, sreklice, oalr hzllk,
Ykselir arpn etkisi hz orannca,
arpmann etkisinden btn eler uygun
Yolda, belli bir lye gre birleerek devinir.
Balar birbiriyle, geyimlenir kendiliinden
Btn eler yol boyunca. kabilir imek yine
Havadan, kendine zg bir zden, doabilir hzn
Ykselmesi de, artan arpmadan. arpr trl
Nesnelerle, ykmaz birbirini, grlderler iten.
Bundan anlalr imek ateinin incecik
Deliklerden uar gibi kt. Paralar imein
eleri dorudan arparsa zdein elerine
Topluca olduu yerde. Eritir madenin zn
Yldrm, evirir svya altn bile. Pek incecik,
Dz ate elerinin, ok kk ilkelerin
Blnmesine dayanr yldrmn btn gc.
ok kolay iler ate eleri nesnelerin zne.
Birdenbire zerler, en ie girince
Dmleri btn balar gevetirler nesnelerde.
Gz, lkyaz Frtnalar
Titretir gz frtnalar, kvlcml yldzlarla
Ssler gkleri, yazbanda ieklenen yeryzn.
Souklarda ate bulunmaz, scaklar yel, bir de
Kaln elerden doan bulutlar, bu iki dnen
Arasnda kalan mevsimler elverilidir ortaya
kmasna yldrmlarn. Karr, yl blmlerinin
Ayrlma evresinde, souklarla scaklar,
O zaman, ikisinden, kan bulutlardr nedeni
Yldrmn, evrende boumay, korkun kargaay
Kztran. Sarslr hava, sava balaynca
Esen yellerle ateler arasnda. Balar scaklar
Yazbanda, gelir souklarn sonu, bu nedenle
Gerekir arpma kart gler arasnda, karr
Birbirine, alt st olur ortalk. te yandan
Scaklarn sonu, souklarn balangcyla gelince
Kar karya, yaklar gz denen dnem. Balar
Burada yazla k arasnda ac bir sava. Bundan
Dolay yln "dnm" evreleri denir bunlara.
almasn, en ok bu evrede imeklerin akna,
Gkyznn frtnarla kaplanmasna, iki yanda
Deiik savalarn kudurmasna, bir yanda
Yamurlarn, bir yanda yalmlarn karmasna.
imdi, burada, ateler saan imein yapsn,
Gcn, kendiliinden anlamann nemi vardr,
zerinde durarak Etrsk masalnn boluunu
Gstermek iin deil, bu konuda tanrlarn
Dzenleyici belirtilerini kavramamzn.
imek akt yerden saa doru uan ate,
Dner sola, geer duvarlardan girer evin iine,
kar dar, yine, ierde angrtlar, gkten
Den bir yldrmn arpmas ykm getirebilir.
Jpiter, ya da teki tanrlarsa, yan gk
lkelerinden dinledikleri gibi korkun
Grltlerle yeryzn titreten imekleri
Gnderen, neden iren sular ileyen, gizleyen
Bir suluya gelmiyor imein atei, neden
Delinmi gsnden imek yalmlar dklmyor,
rnek olsun diye lmllere? Neden bilmeyen
Ktln ne olduunu susuz bir kimse yalmlar
ine yuvarlanr, yakalanr, kaplr birden
Gksel atelerin evrintisine? Neden urar
Biroklar verimsiz yerlerde yerlemeye?
Olmaz bunlar elin gc, kolun emeiyle.
Neden braklr Jupiter'in kargs toprakta?
Neden, buna katlanr, atmaz dmanlara?
Neden, Jpiter gkyz gzelken frlatmaz yere
Yldrmn, grltlerle doldurmaz ortal?
Bulutlar aada toplannca, oku eree
Varsn diye, kendi ykseklere mi kar yoksa?
Neden saldrr denize, ne gsterir dalgalara,
Akarsuya, yzen ovalara? stemise saknmamz
Neden kanm, sezilir durumda gndermekten?
Baskn myd dilei, sezdiren, yldrmlarla?
Nedir, ilkin, karanlk gkgrltleri, sarsmalar?
Neden bunlarla korkutur, snak aratr kiilere?
Nedendir her yandan ok, karg gndermesi?
Syleyebilir misin, birok imek akn zamanda
Olmadn, birden ortaya kmadn? Gerekir
Byle olmas, e srede birok yldrmn dmesi,
Yamurlarn, birok blgeye birden yamas.
Neden datr, ykar tanr kutsal tapnaklar
Dmanca yldrmlarla, kendine zg yerleri,
Neden paralar tanrsal izimleri, onulmaz
Yaralar aar, kirletir kendi izimlerinin
Saygnln? Neden ykseklere atar yldrm
okluk, dalarn tepelerinde grlr sk sk
Yldrm izleri? Bir konu daha var olaylardan
Kolayca anlalan, dilimizde hortum, Grekede
"Peresteres" denen. Gkten iner gmlr
Denize yavaa. Gkten yere doru iner
okluk, aa sarkan bir direk gibi, kaynar
evrede kpkler, azgn bir sanak deniz
Dalgalarn alt st ettiinde. Btn gemiler
Bu byk kargaadan korkar, sarslr, arr.
Esen yellerin savuran gcdr bunun nedeni.
Tmden bulutlar datp paralamadan, aa
Bastrmas, gkten yere sarktmasdr. Ellerle
Tutulan, kollarla kucaklanan, yukardan baslan,
Skan dalgalar yaylnca, blnnce
Byk bir baskyla bulutlar, ker yeller
Dalgalarn stne, grlmedik bir evrinti yaparlar.
Halkalanan evrinti batarken eker bulutu
Kaygan ynla, gider ardnca, birlikte batar.
Islaklkla ykl olmasndan, itilmi aa
Denizin stne doru, birden ker yzeyine
Suyun, bundan doar grlt, kaynama, takn.
Karr evrinti bulutlara kendince, geni
Ynlarn bulutlarn alr gtrrken. Sonra
Sarkar yeniden bir evrinti gkten. Bu evrede
Yeryzne inen yeni evrintiden bir patlama
Duyulur, kasrgalar koparan frtnadan
Korkun bir gllktr doan. Az grdmz
Bir olaydr bu, yeryznde, dalarn engel olduu
Yerde. Yalnzca denizde sk grlr hortum,
Geniler grnts, yaylr gklere dein.
Bulutlarn Oluumu
Uarken bulutlar gk lkelerinde, saysz
Kaln elerin, birden, hzla birlemesinden
Oluur. Bunlar kk, birbirini engelleyen
Sivriliklerle yklenen, kart durumda bulunan
elerdir. Bunlar, nce bulutuklarn domasn
Salar, sonra kk bulutuklar birleir, badar
Bir birim oluturur. Bu balamla byrler,
Yellerle srklenirler, sonra korkun frtna
Gsterir kendini. Dalar, tepeler, yaknl
Orannda ge, yle kaln, youn havadan oluan
Sarms, koyu bir bulut yn sarar evreyi.
Bulutlar, grlmeyen ince dokulu, srkler onlar
Kolayca yeller, dan doruuna ylrlar. Burada
Ynlama, yumaklama yznden grnrler bize.
Bu evrede, dan tepesinden, ykselirler uzaya,
Yalnzca yellerdir ykseklerde sz geen. Bunu
retir bize duyular, tepelere karken, deneyle.
Byk zdek yn kaldryor doa, denizden,
Ykseltiyor, deniz kysnda aslan, tuzlu
Scakl emen bir giysi gsteriyor bunu.
Bu nedenle tuzlu dalgalarn oynandan
Kaynaklanan ynla ykselen eler yaylr,
Bulutlar besler, bytr. Btn trler
Islaklk nedeniyle balanr iten ie
Birbiriyle. ok grrz rmaklardan, topraktan
Sislerin, buularn ykseldiini, onlardan
kan birer soluk gibi, havaya gnderildiini.
Byle evreler sis koyu karanlyla gkleri,
Birleir teki buularla, btnletirir bulutlar
Ynn; yukardan bastrr bunlar hayvan
Burlarnn scaklklar, kaln bulutlarla kuatr
Gklerin maviliini; bundan anlalr uan sis
Katlarn, bulutlar gklerde, dardan gelen
elerin oluturduu. Anlattm gibi, sayszdr
eler, sonsuz derinlikte yaylrlar topluca.
Gstermitim onlarn, uarken ne denli byk,
Hzl olduunu, gittike bydklerini, birdenbire
Anlatlmaz bir alana aldklarn. alas deil
Bunlarn pek ksa srede youn bir frtna
karmas, ynlaan, ykselen bulutlardan.
Bunlar, bir korku salarlar, karalar, denizleri
Kaplarlar. Byk evrenin soluunu salayan uzayn
Damarlaryla her yana alr elerin gedikleri.
Yamurun Aklanmas
Anlataym suyun toplandn yamur bulutlarnda,
Yukarda, damla damla dn topraa. nceleyin
Bir yn iinde su eleri, bulutlarla e sreli
kar, ykselir tm nesnelerden, eite oalrlar
Orada, bulutlar gibi sular da, bulunur bulutlarda.
Bizde de, birlikte, oalr etle kan, ter gibi,
Trl sular gibi, rgenlerimizden kan;
Btn bulutlar denizden slaklk alrlar, bol,
Esen yeller, onlar, sular stnde srerken,
Deniz kysnda aslan ynden giysi gibi
Islanrlar. Buna benzer tm rmaklardan ykselen
Bulutlara dein slaklklar. Trl yolla birleir,
oalr her yandan suyun eleri. Sonra boalr
Sularla ykl bulutlar, budur yamur getiren!
Bir yandan yellerin basnc, bir yandan
Bulutlarn yk; iki neden. Ynlar yuvarlanr
Daha gl, yamur boalr yukardan. Bundan baka,
Yeller datr, ayrrsa bulutlar birbirinden,
Yukardan kzl nlarn gnderirken gne
Der yamur damla damla, ocakta eriyen balmumu
Gibi akar oluklaan sular. Byk bir yamur
Hzla birlemesinden iki gcn, esen yelle
Bulutlarn skmasndan doar. Yalnzca, bildiimiz
Uzun sreli yamurlar su elerinin toplanmasndan
Yn yn, bulut stne bulut ylmasndan
kan, devleen bir sisle birlemeden, ya da
Bulutlarn her yandan birbirine yaklamasndan,
Ykselen buularn sarmasndan doabilir.
Gkkua
Gne karanln bir frtna evreninde
yice kar gelirse damlayan sis ynna,
Parlarsa kar renkli bir yay, koyu bulutlardan.
Birlikte oluan kar, yel, dolu, kra gibi
Buzlaan, sklaan, souyan sular katlatran,
Uzaklara giden rmaklara engel olan, btn
Bunlar gibi ne varsa ortaya kan, aklamak,
Anlalr klmak g deil, elerden belli bu.
Deprem
Dinle nereden ktn depremin, bir dn
nce, stnde olduu gibi, topran altnda da
Yellerin girdii oyuklarn bulunduunu her yanda.
evrilmi bunlar gllerle, bol su tayan elerle,
Bunlarn iinde bulunur talar, sk kayalklar,
Saysz gizli akntlar, dalgalanmalar, kayalar,
Tm bunlar, vargleriyle yerin altnda durmadan
Salnmakta, inanlr olaylardr bunlar, anlalr
Kendiliinden topran her yannda e yapl olduu.
u, gvenli grten kalkalm: Titrer yeryz
stten, bu sarslmalardr eski atlamalardan
Doan oyuklar yznden; kerken btn
Dalar, bu korkun k yayar, gtrr birden
Depremin dalgalarn pek uzaklara, byledir
Dorusu olay aklamann. Sarsar btn yaplar
Deprem, kolay yaylan dalgalar kendiliinden
Titretir, arpmalarla ne varsa ykar. Dalgalarla
arpmalar ykselir yukar, geni yollar stnde
Duran ynlar atar frlatr gibi teye beriye,
Kaldrr demir aklm tekerler gibi yuvarlar.
Anlalr bundan, kopan iri ynlarn, yukardan
Engin, geni sulara yuvarland, sularn
Dalgalanmas yznden yeryznn alkand,
Dndrlen bir kabn iinde durmadan alkanan,
Yanlara vuran, devinen dalgalanan su gibi.
Byle toplanr, teye beriye, basn yaparsa
Yeralt oyuklarnda yeller yklenirse btn
Gcyle tavanlara, oradan yellerin ar
Basncndan ynelir topraa. O gn yeryznde
Bulunan yaplar eik durular yznden,
Eilir ykseltileri orannda daha da, devrilir
Yatk ynlerine doru. Yarlr bozulmu atlar,
Yanlar, sonra bir kle yklr. Bundan korkulur
Evrenin keceinden, inanrlar belli sonunun
Geleceine, byk toprak ynlarnn yerin
Dibine battnn grlmesine karn. Dinmez
Esen yeller, kurtaramaz baka bir aba evreni
Bu battan, bu kten, artar, eksilir yeller
Deimelerle, ynlar nde, sonra itilir
Geriye, kalr arkada. Bundan korkutur yeri
Sk sk, kecekmi gibi, budur gerekten olsa da.
Yer eilir, hzla gelir geriye, yeniden,
Kendi arlnn etkisiyle, dner yerine,
Bu nedenle sarslr, sallanr btn yaplar,
En ykseinden en alana, en kkten en bye,
Saa, sola, aa, yukar, dibe, ortaya doru,
Bir baka neden daha var, byk depremin
Domasnda; ya birden gelen korkun yellerden
Doan arpma, ya da azgn bir hava akm
Dolar oyuklara, topran altnda, tm gcyle.
Ya iinden, ya dndan alabilir bu yerin.
O gn kar gmbrtler yerin byk oyuklarndan
Uultular duyulur her yanda, artan, stan
Etki yarar yeri dndan, ayrr, atlatr
Topra derinden, korkun yarklar aar. Byle
Olmu ok eskiden Suriye'de, Sidon'da, Peloponnes'de,
Aegium'da. Darmadan etmi byk kentleri akmlar,
km ardarda topraklar, gm bu yzden kimi
Duvarlar, saysz iller gmlm denize, bylesine
Korkun bir depremle batm yerlilerle derin
Karanlklara. Yarp kmaz dar hava, blnr
Yellerin arpmas yznden ierde. Yeryznn
Saysz delikleri takn etkilenmeyle yayar
Sarslmalar, titremeleri yeryznde olabildiince.
liklere geen, eli aya dolduran keskin
Bir souk gibi, sarsar, iler ieri deprem
Koparmak iin yeniden. Bu nedenle artar korkular
Kat kat, kentlerde oturanlarn, rktr k
stten aa bir evin, derin bir korku salar,
Alr birden yeraltnda oyuklar, bir uurum,
Yerin yarndan, byk k sonunda dolar
Boluklar ykntlarla. ok inanlm yrekten,
Gn, yerin dalmadna, sonsuz gvenle,
Gsterir kendini, yine de, gerek korku, batar
nesi ama yavaa, rasgele bir nedenle, yutar
Bizi, birdenbire toprak ayaklar altnda, atabilir
Uuruma, kolsuz kanatsz kalr ardndan ne varsa,
Sonunda, bir ykntya dnecek evren diye.
Neden Deniz Tamyor
alr, neden tarmaz denizi doa diye,
Her yandan rmaklarn, byk sularn denize
Dklmesine karn. Ge kan yamuru dn,
Karay, denizi kuatan havay dn, buna
Bir de kaynaklarn katver, tm bunlar
Deniz byklnn artmasnda damla bile deil.
almaz denizin bymediine, alr bir blmn
Srekli, grein scakl; gryoruz yine de
Parldayan nlaryla gnein, nasl yellerin
Esmesi sonucu, yavatan alkanan slaklk rtsn
Kuruttuunu, gryoruz yine nasl yayldn
Gnein altnda engin denizin, bylece gne
Her yandan gtrebilir denizin bir blmn
Yzeyinden, aparr sularn nemli bir ynn
Geni uzayda. Sprr yeller de, lgarlar
Yzeyinden, aka bir blmn sularn, gtrr.
Gryoruz yine yellerin bir gecede amurlu
Bir yeri kurutup ekmek kabuuna evirmesini.
Anlattm aka, sulardan birok nesnenin
Ayrlp yukar ktn, bulutlarn deniz
Yzeyinden neler lgarladn, topran stnden
epeevre nelerin fkrdn, karalara yamur
Yanca yellerle bulutlar atba gittiinde.
Deliklerle dolu bir gvdedir yer, denizle balak,
Kylarla evrilmi. Sularn karadan denize ak,
Gibi tuzlu dalgalardan kan sularn da gerekir
Yeniden karaya akmas, baklrsa grne slaklk
Kumla byle szar, sv byle akar, rmaklarn
Kaynaklarndan, dner yeniden geldii yere.
Akar renkli, parlak bir izlenimle oradan,
nceden yarlm, kayganlam rmak yatana
Dkld yerden. Anlataym nedenlerini imdi.
Etna Yanarda
Etna'nn ara sra kvlcm dkerek tepesinden
Yalmlar pskrttn. Az ykm deildi yalmdan
Sanaklarn dadan fkrarak Sicilya krlarn
Sarmas, orada bir egemenlik kurmas. Kurtulamam
Yakn komular bile bu korkun oyundan, dumanlar
Kvlcmlar btn gkyzn kaplad gn.
Doldurmutu bir korku yreklerini, yeni bir ykm
Koparm gibiydi evrende, doa, ac; derin
Bir aratrma konusudur bu olay. evirmeliyiz
Gzlerimizi tm ynlere, unutmamak iin nesnelerin
Nasl olgunlatn, evrende hangi kk
Blmn g kurduunu, "Btn"n binde biri
Bile olmamasna karn. Birden yaratlamaz
Bu denli ok kii yeryznde, bunu dnmsen
yice, amazsn, bu ynla iler karsnda.
alr m bizden birini stma tutarsa, yaylrsa
Bir yanma gvdemize, ya da baka bir ar derse?
Dolanr birden ayaklar, bir di arsnn acs
Duyulunca, gzler kararr yavatan, "kutsal ate"
Yaylnca uzaktan uzaa, gvdeye sznca, eli,
Aya srnd yerde tututurunca. Yoktur
alas yan bunun, ok e var nesnelerde
Bu trden. Ykmlarla dolu yer, gk, saysz
Sayrlk doabilir bunlardan. nanmak gerek
Sonsuz kaynaklardan gk iin, yer iin yeterli
Btn zdein ktna, birden bir deprem
karmak iin yeryznde, kudurmu bir hortumun
Denizde, karada ne varsa alt st ettiine.
Etna'nn ate sanan, gn yalmn
Tututurduuna inanmak gerekir. unlar da var:
Yalmlar tututurur gkleri, tm gcyle dklr
Yamur, ynla toplanan su elerinden. Etna'dan
ok byktr kvrlarak kan yalmlar, olmamas
Gerekir bir rman daha byk, grndnden.
Buna karn, daha byk grnse bile, kiiler,
Aalar, bunlar gibi btn baka varlklar,
Ancak kendi llerine gre byk olabilirler.
Yoksa gkle, yerle, denizlerle evrenin
Dev bykl getirilemez yanyana.
Anlataym artk, neden birdenbire Etna'nn
Kudurmu azndan yalmlarn da dkldn.
lkin, dan iinde, ok derinde oyuklar vardr
Kurulutan; bu oyuklu kayalar stne oturmu
Btn da, doldurmu oyuklar hava, yel.
Havann devinmesinden doar esen yeller,
Isnnca yel str talar, topra,
nne geleni, kudurgan grltler karr.
Taar onlardan yakan bir ate, grldeyen
Yalmlarla, ykselir burkularak, srar
Uurumlardan gklere doru bu yalmlar.
Saar uzaklara yeller klleri, yalmlar,
Yuvarlanr dumandan bulutlar, kaplar ortal
Koyu bir karanlk; frlatr talar ar bir
Gle yukar, artr kiiyi. Kim inanmaz
Bunun iplerden boanm bir kasrga olduuna?
Srer ok uzaklara deniz dadan kopan,
Dalgalarn krd, yangnn psktt kkleri.
Uzar yeralt oyuklar denizden dan uurumlarna
Dein; srer bu oyuklarla sylentiye gre,
Bir yel, okluk, sularla birleerek.
Gstermi ak denizden geen yellerin karalara
Frlattn, yalmlar gklere ykselttiini.
Talar uar, kumlardan bulutlar oluur, dan
Doruundan, alan azlardan. Byle sylenir,
Orada uurumlar, gedikler olduunu anlatrken.
Yeterli deil bir aklama yolu baka konular
in, birounun bulunduu, bunlardan ancak
Birinin doru olmas gerektii yerde. Gryorsan,
Szgelii, kendini ldren birinin lsn
Uzaktan, durduu yerde, lm nedenlerinden yalnzca
Biridir bu sylenen, "btn" iin de sylenebilir.
Ak deil lmn nedeni, kl, souk, hastalk
Ya da aulanma saptanamaz uzaktan bakmakla.
Bir nedeni vardr lmn, bilinir gerekten,
Ancak uzaktan deil, yalnzca bu sylenebilir.
Nil zerine
Byledir Msr'da akan, yeryznde, yaz boyunca
Ykselen, biricik rmak Nil konusunda da. Basar
Karalar, tarlalar sular, kzgn scaklarda
Bile taar. Durur yazn kuzey yellerinin akm,
Balar esmeye gney yelleri dediimiz, rman
Akna kart, suyun akna engel olurlar.
Doldururlar batan yata, tutarlar orada,
Kart ynden eserken kuzey yelleri, buzlu
Kutup yldzlar yresinden, balar frtnalar
Kuzeyden; bu evrede yanan, kzaran lkelerden
Bir ak balar gneyden. Buras, kara, yank
Yzl kimselerin lkesi, Nil kaynann
Doduu en scak lke burasdr. Srkleyebilir,
Esen yeller, kum dalgalarn yar denize, kapar
Irman azn, durur ak, engeller suyu,
Direnir. Byle nlenir rman ak, yavalar
Sular kendiliinden. Byle olur kaynaklarn
Bulunduu yrede yamurlarn boand evrede
Yeller estiinde, tm bulutlar gneye doru
ekildiinde. Varnca bu scak blgeye bu ynlar,
Yksek tepelere arpar bulutlar, yuvarlanr,
Toplanr. Etyopya'nn yksek tepeleri bile
Byle biriktirir ldayan karlar, dnyay
Aydnlatan gnein erittii, ovaya aktt.
Avernus zerine
Anlataym Avernus yrelerini, gllerini
Doal yaplarna gre, bunlar evrendedir.
lkin Avernus'un ne olduunu, niteliini
Gsteriyor aka; ykm getiriyormu kulara,
Sylenceye gre, onun zerinden uarsa kular
Dermi kanatlar, unuturlarm umay.
Der balar, tkenir kanatlarn gc,
Sarkar boynu, ylr yere, o yreye gelince.
Batar suya stnden geerken Avernus glnn,
Cuma'dadr bu yer. ok aulu kkrt ta vardr
Orada, tten kaynaklar fkrr Athena'nn
Kalelerinde, kulenin doruunda, Triton'un yce
Minerva Tapna'nda, var bylesi. Geemez crlak
Sesli kargalar oradan, sunak doldurulunca korku
Saan adaklarla, kaamaz bu hayvan, byle sylyor
Grek ozanlar, Minerva'nn kolay uyanan hncndan
Kurtulamaz, yeter bunu kavramaya yrenin yaps.
Suriye'de de varm benzeri, sylentiye gre, drt
Ayakllar, adannca yeralt tanrlarna, gelirmi
Kesim yerine kendince, kermi girince sunaa,
Doal dzene uygunmu bunlar. Bunlarn nedenlerini
Gsteren bilinir bizce, kimse dnmez yrelerde
Oreus'a alan bir kapnn bulunacan, tanrlarn
Buradan, lenlerin tinlerini Acheron'un kylarna
ekeceini. Bir yk var geyikler, ylanlar zerine,
Bunlar burunlarndan kardklar borularla srer
Maaralardan karrm hayvanlar. Anla imdi nasl
Saptn bunlarn, anlataym sana, nceki gibidir
Bu da, yok baka zm bu konunun. Trl eler
Var toprakta, besleyen, glendiren trden ou,
Hastalk getirir, lm hzlandrr kimi de,
Yararldr kimi baka yaratklara yaam, salk
lerinde, eleri de deiiktir, yaplar da, syledim
nceden, biimleri, elerin kaynamas, dzeni,
Etkisi, actr kulaklarmza gelirse kimi,
Burnumuza gelen de, ar etkisi dokununca,
Kanmak gerek onlardan grmede, dokunmada, duymada,
rentir etkisi kiminin tat duyusunda. Anlalr
ok kimsede tiksinmeden, bunlarn ar duyumlar,
Ypratlar. Byledir birtakm aa glgelerinin
Sala dokunmas, kimi otlar arasnda yatnca
Ban ard, skntnn, sarsntnn sezildii.
Helicon'un yksek tepelerinde, iek aan
Aulu bir aa, lm getirir kiilere, kokusu
Ar, topraktan kar bunlarn hepsi, deiik
Nesnelerden doan eleri tayan, ynla.
Bunlardr birbiriyle karan, derlenen, dzenlenen.
ren bir koku duyulur sndrlen gece lambasndan,
Gelince buruna bir ac verir, ldrr, uyku
Basar, az kprr, uyurcasnadr etkisi yal,
Keskin kokulu kunduzun. u incecik gzel ellerinden
Gzleri kamatran iler kan kadnlar bile
Byledir ayba gnlerinde. Daha pek ou
Vardr bu trde, oynak yerleri geveyince
Elde, ayakta kiinin, sarslr ruhu derinden.
Terler basar tok karnla yatan uzun sre,
Daha kolay olur bunlar ardn ardn, scak su
Doldurulmu bir leene girince. nceden
Islatlmayan kmrn kokusu ok ardr, sarsar
Ba etkisi. Kim yakalanrsa eli aya titreten
Ateli stmaya yklr yere arplm gibi
arabn buusundan, yapr yakasna lm.
Grmez misin kkrdn nasl olutuunu yerde,
ren bir koku karan ziftin yumaklatn?
Bir agzllkle altn, gm damarlarnn
Bulunduu topraklar kazlrken, demirden
Aralarla, ste karlrken, iren bir duman
Sarar Scaptensula'y, aulayan bir soluk yaylr
Altn madenlerinden, kimin yzne gelirse
Bu hava sarms bir renk verir ona.
Grmez misin, duymaz msn ne denli ksa
Srede lme gittiini, dirim abalarnn boa
ktn, yaam yolunda almann dourduu
Skntlar gelince bana bir kimsenin?
Bylesi buular karr toprak, yaylr
Uzaklara, kaplar ak gkleri, byle gnderir
Avernus gl kular ldren aulu dumanlar.
Ykselir yerden havaya, dumanlar kaplar g
Blm blm, lmcl bir etkiyle. Uarken ku
Byle bir yerden girer aulu dumann iine,
Uamaz daha, der sarslarak yere, kanat
Aarken de, aulannca yalnzca bir kalnt
Brakr arkada. Bir ba dnmesi verir kua,
nceden, bu aulu duman, kendince dm
Kaynana, ayrlmas gerekmi yaamdan, engin
Bir ykm denizi kuatm onu. Yava yaylr
Avernus'un etkisi, kovar salkl havay, girer
Kula yerin arasna, nceden boalan alana.
Bir ku, tm stne gelince bu yerin, krlr
Kolu kanad, geer kendinden aunun etkisiyle,
Yitirir gcn, gider uma yetisi, tutamaz
Kendini, tayamaz onu kanatlar bile,
Der btn arlyla, kendi kendine,
Yaklar iyice gvdenin, btn damarlarndan
Cann uzaklat yere, byk bir boluun
Ald alana, gider etkinlii yaamn.
Yazn Daha Souktur emeler
Gelince yaz, daha souk olur emeler,
Sular, kurur scaklk yznden toprak, daha
Hzl kmldatr havay, s eleri.
Azalr topran stn gc scaktan,
Sular serinler, topran derinlerinde gml,
Toplar elerini souk, yeniden, bir yere,
Dzenlenir eskisi gibi, baskn klr scaa,
tilir yeniden geriye s eleri emelerin
Su yollarna doru, budur souun nedeni.
Ammon Oylumunun Kayna
Bir kaynak vardr, Ammon Tapna yaknnda,
Btn gn souk, geceleyin scak olurmu,
oklar aarm kaynan bu zelliine.
Korkun karanlk bastrnca, sarnca ortal,
Alttan strm topra parlayan gne,
Sylendiine gre, gerekten uzaktr bu gr.
Dokununca kaynan plak gvdesine gne,
Yukardan etkilerken, scaklk kamaz ortaya,
stten byk bir s gnderse bile, ne denli
Istabilir suyu topran kaln gvdesinden
Geerek, karabilir mi sudan kzgn buu?
ok g geer evin duvarlarndan bile
Gnein nlar, srdrmek iin sy.
Nedir yleyse bunun nedeni? Toprak kuatm
Orada kayna, kurutmu evreyi, suyun yannda
Yerlemi birok s eleri. Gece gmlnce
Serin dalgalara yer, birdenbire skr
Yerler. udur bundan kmas gereken sonu:
Szgelii, elle iyice sklnca toprak
tilir, iler iie tad scaklk eleri,
Budur buuyu, scakl douran, sezilir
Dokunma duyusuyla bu. Gne doar, saar
Inlarn yeryzne, scaklk doar stmadan.
Dner s eleri geriye, ilk yerlerine, kaar
Tm scakl suyun, topran iine, sour
Kaynak, gn nda, deitirir yerini scaklk,
Gne nlar, incelir yarak scak buu.
Bundan anlalr suyun, s elerini dlamas,
Buzlarn eriyip balantnn kopmasna yolaan
Souu datan zlmede okluk grldnce.
Scak, Tatl Kaynaklar
Souk bir kaynak vardr ayrca sakz
Fkrr ondan, ate balar, kvrk
Yalmlar kar, benzer ldaklarn tutumasna,
Dalgalar zerinde ldamasna, yellerin savurup
Uzaklara gtrd, yzdrd yerlerde.
Birok ate esi vardr bu da yerin derininden
Kendisince kmas gereken eler, iler kaynaklara.
Kaar dar, yaylr havaya byle. Ancak
Bunlar yetmez su kaynaklarn stmaya, gerekir
Suda dalm s elerinin de bulunmas, birden
Dar taan, kaynan yzeyinde toplanan elerin.
Bir Arades kayna vardr denizde, byledir,
Tatl su fkrr yukar, kovar evresini
Kaplayan tuzlu dalgalar; baka yerlerde vermez
Deniz susayan denizcilere tatl su, byle
Gkte ararken yerde bulunan kar, tuzlu dalgalar
Ortasndan fkran bylesi tatl sular.
Bunun gibi fkrr ate z de kaynan dna,
Orada girer zne sakzn, toplanr, birleir
Derlenir yumak gibi, ya da ldan gvdesine
Aslr, yalmlanr kar yukar birden, ikisi de
Kolayca sakland yerden, ite bir ldak
Gibi sakzn iinde de sakldr ate eleri.
Grmez misin ne biim durduunu snm gibi
Clz bir n yaklatka gece ldana,
Demeden nce yalma birden kararmasn? Byledir
Ildakta da olan; iin iin grnr
Kimi nesneler uzaktan, ate almadan nce
Istlnca. Byledir tm kaynaklarda durum.
Mknats
Anlataym doann baka bir yasasn daha,
u demir-eken talar iinde etkisini gsteren,
Grek dilinde adna "magneta" denen ta.
Manisa lkesidir onun yurdu, az bulunan soydan
Saylr kiilerce bu ta. Dizilir sral, halkal,
Yanyana balanr bu ta, okluk be, ya da daha ok
evrinti yapabilirler aralarnda, yavaa sallanr
Esen yellerle, alttan alta, biri tekine yapm
Gibi aslrlar. Bunlarn bulunduu yerde tan
Balayc gc yanndakinden renilir. Birbirine
Geymelenmi gibi gsterir ekme gcn bu ta.
Buna benzer birok soruya karlk bulmak,
Olaylarn kkenine varmak iin, dinlemen gerekir
Szlerimi can kulayla. lkin srekli bir e
Akmnn kmas doaldr grdmz nesnelerden,
Yaylr olabildiince her yana bu akm, gelir
Gzlerimize, uyarr grme sinirlerini eler,
Kokular yaylr belli nesnelerden, serinlik
Gelir rmaklardan, gneten scaklk, atrtlar
Duyulur deniz dalgalarndan, kylar oyan,
Tkenmez sesler kar havadan deiik trde,
Bir tuzlu karm girer azmza geerken
Deniz yaknndan, dnnce ona doru bir aclk
Duyulur, ac bir iki alnm gibi. Dinlenme
Yoktur srekli aklarda, deiik nesnelerden
kar deiik eler, yaylr evreye, durmaz.
Uyank olduundan duyularmz, sresiz, sezer
Btn kokular, grltleri, duyabiliriz.
Gzenekler zerine
Yeniden incelemem gerek ilk blmde ortaya
Konan konuyu, btn zdeklerin nasl geit
Verici olduunu; olduka karldr bunlar
Bilmek, birok nesneler iin, ancak birer
Ayrlr yan da vardr olaylarn birbirinden.
Yarg kesin olsun diye, deeyim bu olay:
Yalnzca boluk, bir de onunla karm nesneler
Vardr, yoktur onlardan baka alglanan.
elerle boluktur gerek. lkin terler, slanr
Ta oyuklar, yavaa, yukardan den kaln
Damlalardan doar bu slaklk. Terler boyuna
Bizim gvdemiz de, ty, kl kmaz m oynaklarda,
Elde, ayakta; yemek blnmez mi tm damarlara
Sresizce, besleyip gelitirmez mi rgenleri,
nemi en az olan trna bile? Byle duyarz
Maden znn ne denli scaklk, soukluk
Getirdiini; sezeriz altn, gm kaplardan
Soukluu, scakl dolu barda elle tutunca.
Bundan baka: Ses geer evlerin ta duvarlarndan,
Kokular, souklar, atein scakl da.
Bunlar demirin znden bile geer, eler
Dtan grnmeden girer ieri, yeryzn
Her yanndan kuatan, smsk balayan gkten
Gelir, hayvanlarn da, kiilerin de soyuna
Ykmlar verir srekli. Dtan gelir sayrlk
eleri, yaylr enginlere gksel devinmeler,
Yoktur geit vermez yapda sk nesne, bundan
Belli nesnelerden kan eler e uyarm
Yapmaz, badamaz e lde tm nesnelerle.
lkin gne kavurur topra, eritir buzu, zer
Scakl dalarn karn, gnete bir mum gibi.
Ate de byle aktr maden zn, eritir altn.
Etle deriye gelince buruur; onlar katlar
Yalmlarn iinde, younlar suda kzgn demir,
Yumuar suda kurumu deri, kavrulmu et, ok
Aranan bir yemdir zeytin yapra sakall
Keiler iin, nektar, ambrosia denen zsu
knca, acdr uyarm kiilerde tm yapraklarn.
Yaramaz domuzlara saturotunun ya, korkuntur
Onlar iin kokusu, audur tm kll hayvanlara,
Oysa salk nedenidir insanlar iin. Pis denen
amur tatl gelir iinde gmlen domuzlara,
Kalkmaz amura doymadan gvdeleri. Bizce
Sayrlk kayna amur. Bir konu daha var
Aada, ilkin incelemem gereken, anlataym.
Trl nesneler var ok gzenekli, ayr nitelikli
Birbirinden, ayr yapl, ayr yntemli. Bunlar
Diri yaratklarda deiik duyular gelitirir;
Dirilerde duyarlk glerinin kendilerine zg
Birer alan vardr. Gerekten grrz seslerin,
zsularn, rek kokularnn tadndan baka
Bir duyum dourduunu, benzemez birbirine nesnelerin
Dokular, yaplar. Tatan geer kimi nesneler,
Kimi altndan, odundan, camdan, gmten geecek
Yapdadr; e yoldan akp gider scaklk,
Hepsinden hzldr bunlarn. Yollarn, zlerin
Ayr yaplarda olmas sonucu, gerekesidir,
Grdmz gibi, nceden, yukarda.
Mknatsn Aklanmas
nceledik bunlar, iyice aratrdk, bunlardan
Kesin, gvenilir bilgi dnce edinmek iin.
Dnebiliriz sonuca gtrecek aklamaya kolayca,
Gelelim imdi u demiri eken mknatsa,
Nedenine. lkin ya tatan ayrlan birok enin,
Ya da arpmalarla havay yaran gl akmn
Bulunmas gerekir. Demirle tan arasndan geen
Bir akm olmas gerekir bunun. Boalr ortam,
Alr ortada bir boluk, der demir eleri
Birden aa, bolua doru, onlarn ardndan
Btn nesnecikleri birbirine balayan bir geyme
Gerekleir, bir halkalanma kar ortaya.
Yoktur demir katlnda, salamlnda
elerle donatlan, birbirine smsk dmlenen,
Balanan bir nesne. Yoktur ortada bir nedenle
Korkuya, aknla kaplmann gerei, kimilerinin
Sandklar gibi. Dmezse bolua demir
elerinden birou, dizilmez, balanmazd bunlar
Birbiriyle, balar onlar birbirine smsk
Gizli balar, son mknats tana dein varan,
Bir halkalanma. Geer bu olay e lde
Boluun bulunduu btn yerlerde, altta,
stte, yanlarda, btn ynlerde, saldrnca
Komu eler bolua birden. Dtan gelir
Onlara arpmalar, yoksa kendi gleriyle
Yukar doru kamaz, trmanma yapamazlar.
Bir neden daha douyor bu olay kantlamak,
Ortaya kn pekitmek iin:
Ne denli ince olursa halkann nndeki
Hava, o lde kltr, boaltr ara-yeri.
Arkadan gelir, e lde srer, kaydrr
Halkay ileriye doru, her yandan itimlerle
Gtrr ne nesneleri hava. te yandan
Esneyen boluk byle oynatr, kaydrr
Demiri ileri, byledir demirin depretilmesi.
Yok, sylendii gibi demirin bol gzeneklerinden
Geer, ince blmlere iler, blnrse, ok
Ufack deliklerden akarsa, halkann arkasnda
Bulunan hava, katar nne demiri, srer ileri
Denizde yelkeni gtrr bir yel gibi.
Gerekir byle bir nesnenin gvdesinde havay
Saklamas; gerekten btn nesneler gzeneklidir,
Kurulutandr bu, byle olmasna karn yine de
Hava kuatmtr btn nesneleri her yandan.
Atlr devinim evresinde drtbir yana hzla
Demirin iinde saklanan hava. Bu yntemle
Kmldatr halkay iinden, gerekten. Ancak
Sylendii gibi nceden boalan, alan
Uzaya doru kmldanr yaps gerei halka.
zel ekim Olaylar
Yavaa kayar demir madeni mknatsa kaplr
ekilir ileri, devinmede etkilenir.
Ben, Somathracia'nn, mknatslanan demir
Halkalarnda sramalar grdm, demir
i satlarnda bir tun leenden durmakszn
Delice zplamalar grnyordu. Mknats ta
Konmutu kabn altna. Demiri ekme gcnden
Dolay kayyordu ileri geri nnde mknatsl
Tan; bir yn oluuyordu, toplannca
Maden zleri. Maden znden kan elerin
Akm birikir demirin stnde bulunan
Gzeneklerin nnde, sonradan mknatstan
Akm karken yaylr demir boyunca, grld
Gibi derlenir, imdiki geit yerinde. Byle
Savar demir ynyla mknats, kovar
Demiri, kendi z akm, kendiliinden olur
arpmalar da, akm vurarak depretir maden zn,
Boa gider z olmadan akm. alr bir olay
Deil bu konular, baka zdekleri etkilemiyor
Diye mknats akm. Engeldir akma altn
Gibi kimi madenler, zgl arlklar yznden.
Geirir akm gevek yapl olan, altn
zlerin gvdeleri, dokunmadan yrr akm
Bir devinme de grlmez, bunlardan saylr
Aa soyundan varlklar da. Demirin z,
kisi aras bir yapdadr bunlar, biliriz
Kendince devinmesinden, maden eleri tutar,
Geirmez baka nesnelere devinmeyi, aklm.
Bu nedenle gemez mknats teki nesnelere.
Yanltmaz beni baka konularda bu olay
Aklamada, ayr deil ortaya klar,
Az grlm bir balam var bunlarda, ilkin
Grrsn kirele tan birlikte gelitiini,
Odunlarn boa tutkalyla sk balakln,
yi birletirmeyen, ayrlan tahtalar tutkaln
Baladn. Oysa kartrsan pnar suyuyla
zm suyunu ne tutkal olur, ne yumuak ya.
Erguvan boyas kaynar ynle, birlemi grnr,
Ayrlmaz, solmaz deniz suyuyla, okyanusla
Ykasan. zel basnla balanmaz altn altna,
Maden z birlemez mi ak kurunla? Nice benzer
Nesneler vardr birbirine. Yaramaz uzun
Konumalar sana da, bana da bu konuda,
Soluk tketmek. Yedir az szle ok i grmek.
Sk bir geymelenmeye dayanrsa nesnelerin yaps
Bolukla, dolulukla atba gidiyor, demek budur
En iyi balama yolu. Buna benzer biimde
Bal, geyneli birbirine engeller, halkalar.
Byledir demirde, mknatsta, bilinen, gerekli durum.
Bulac Hastalklarn Nedeni
Anlatalm sayrlklarn nedenlerini, aklayalm,
Budur dileim. Nedendir bu salgnlar kii soyuna,
Hayvan srlerine lm saan, ykm getiren.
lkin, birok e vardr yukarda deindiim,
Bize canllk veren. lm getirir birou da,
Sal bozar, uar teye beriye, rasgele toplanr
Bunlar, sonra yaylrlar ortala, havaya.
Sayrlk getiren bir ortam oluur havada.
Tm bu salgnlar, bulaclar dtan gelir,
Sislerde, bulutlarda olduu gibi, aar ge,
Bunlar bir yandan kar yerden yamurlar topraa
leyince, bir yandan da gne scandan
Isnan kokmu nesnelerden doar, yaylr.
Grmez misin, yuvasn brakan, bize gelen
Bir yabancya, almad bir lkenin suyu,
Souu nasl dokunur, baka bir etki
Gsterir? Bir ayrlk vardr Britanya havasyla
Msr'nki arasnda, evren baltasnn byle
Derine iledii, Pontus'tan Gades'e dein
Uzayan bir uurum at, insan soyunda
Kara-yank yzllerin yaad yerde. Evren
Drt blmdr birbirinden ayr gksel
Yrngelere, esen yellere gre. Kiiler
Renklerinden, d grnten dolay ayrlr,
Uluslarn ayrlklar da byledir, kan soyundan,
Sayrlklardan. Fil hastal Orta Msr'da
Nil rma yaknlarnda, grlmez yeryznn
Baka yrelerinde. Diz ars Attika'da, gz ars
Achaia'da oktur. Byledir baka yerlerde de,
teki rgenleri kerten bu hava deiimleri.
Uzun sre etkilerse, rasgele, hava akm bizi,
Ypratc bir durum belirir, yaylr gkte
Bulutlar gibi, sisler gibi yavaa ortala,
Bir deime, karklk dourur, grdmz
Gibi; bizim lkemize varnca deiir durum,
Bular bize de salgnlar, dolar iimize
Hzla, baskn gelir, ya sularda, ya yaban
Yemilerinde yuvalanr, ya kiisel besinlerde,
Ya hayvan yeminde yerleir, sayrlk tayan
Uygun nesneler bekler, kar havaya, soluk
Aldmzda, aulu salgnn bulunduu, yellerden
Yutarz bilmeden salgn tayanlar, solunandan,
Benzer bir yolla bular srlara salgn, krar
Geirir btn ynl hayvanlar. nemsizdir
Bizim, salgn blgesine girip girmememiz, lkenin
Havasna direnecek bir rtye brnmemiz.
Doa, kendince, getirir bir lkeye ykm,
km, bozulmusa, etin iler aar bamza
Almadmz, yeni bir ykma srkler bizi.
Atina'da Salgn
Byle bir sayrlk, lm getiren yumurcak
Salgn, "veba", yelle evirmi Cecrop lkesini
Bir lm tarlasna; le dndrm yollar,
Ilgarlam kentte oturanlar; Msr lkesinden
kmt byle, salgn, yaylmt denizlere,
Gklere, yoketmi tm Pandion'da yaayanlar.
Ylm llerle, doldurdu ortal bu salgn.
lkin, hasta ar bir yanma sezmi, kanlanm
Gzler, kara kan gelmi boazdan, ierlerden,
Daralm soluk alma, tkanm grtlaklar,
Kapanm ses yollar, tinin szcs dil
Kan iinde, kesmi gcn salgn; kaskat,
Devingen salgn, sayrlk zleri girmi gse
Boazdan, titretir korkudan hastann yreini,
Sarartr, soldurur; sarslr dirimin tm dzeni,
Karnca azdan kan soluk havaya, benzer
rm leten yaylan kokuya. Yitirir
Gvde gibi tin de gcn, sezilir lnn
nceden basld kat eiine. Doar korku,
Yaknmal, arlardan, karr iniltiler lklara,
Bitmez hkrklar gece gndz, sk bozulur
Sinirler bu tkenmez boumadan, tutmaz el ayak,
Tkenir bitkinlik iinde gvdenin btn gc.
Duymazd ykselen scakl, ayrt edemezdi
Gvdesinde hastalar, dtan snyormu gibi
Gelirdi onlara; lk bir duyum sezilir
El deince gvdeye daha nceden, oysa yanp
Kzarmaktadr ar ar ateler iinde
Gvde tmden, "kutsal ate" yaylm gibi
Ele kola. Yanar batan aa kiinin ii,
ler kemiklere dein yanma, yalmlar varm
Gibi yanar, tutuur kursak, iinde ie yaramaz
ncecik, yumuak, yenik giysiler, serinlie,
Esen yele ynelmiken btn abalar, didinmeler.
Gmlm kimi buz gibi dalgalarna rman,
Yumurcaktan yanan elini, ayan batrm suya
plak, azn ap dalanlar olmu suyun
Dibine, durmak bilmiyordu kavuran susuzluk
Suyun iine batmakla, oklar gibi ban
emeye sokmakla, birka damlaym gibiydi
Sanrsn birka kova su, dindirmezdi acy.
Bitkin dyordu yere gvdeler, dili dnmezdi
Hekimlerin, gizlerlerdi korkularn, gittike
Gzleri dnen, yanan, kzaran, uykusuz, kaskat,
Uzaklara dalan gzlerine baktka sayrlarn.
Baka ok belirtiler grlm lmden:
Gitmi bilin korkudan, zntden kararan
Bir aln, azgn, kzgn baklar gzlerden
Dklen, bir hrn uultu, kulaklarda vnlama,
Uuan bir soluk, sonra yeniden derin, ar
Bir yelin ak, bol terlemeler, damlalar
Dklr boyundan aa inci gibi, biraz
Tuzlu, ince, safran boyas bir tkrktr gelen,
Binbir glkle soluk alan grlaktan, kslm
Cierlerden, ellerde titreme, rgenlerde sarslma,
Ayaklarda ilik ilik, durmayan bir sallant,
Byle ermektedir sona. Sivrilir ucu, der
Burun, oyuklar uykulu gzler, ker ieri
Az, katlar yz, gerilir aln derisi.
Uzun srmez lmek zereyken katlama gvdede.
Geer yaamdan okluk, gne yan ldan
Sekiz kez kaldrp dokuzuncuya geerken. Kurtulan
Bir kii naslsa lm yazgsndan, sonradan
Yutmu onu da korkun bir ban, eritmi
Onu oturduu kara boyal koltukta, onun
in de gerekliymi lm. Olmaz byle
Seyrek grlen gte bir ba arsyla lm,
Burundan oluk gibi boalan ldrc kanla
Tkenir abas gvdenin, ylr yere hasta,
Kim kurtulursa, gerekten, irinli, bol kan
Akndan, lmden mutlulukla, ya sinirlerinde,
Elinde, ayanda, ya da kemiklerinde bozukluk
Kalr. Bozar dl rgenlerini de yumurcak, ister
Kimi lm kapsnda, sancyan korkuyla bakla
Kesilmesini bir yannn yaamak iin, yaar
Kimileri elsiz, ayaksz, gznn
Gitmi, byle korkun rpermeler sarm kiiyi
lmn eiinde, kimi yitirmi gemii, bellei,
Bilmez kendini, anmsayamaz kendi gemiinden
Bir olay bile, ylm stste ller, gmlen
Yok, kular, kurtlar didiklemi, tam uzaklara,
Bir de koku kar iren, kimi lr rasgele,
Kimi kalr bir kyda, yiter, gelir geen
Korkulu gnde, bir ku konar bana yavaa,
allar arasnda pis bcekler, byle sayrlanr,
lr kimi de. Kiminin bekisidir banda kpekler,
Her yanda koklarlar llerin stnden esen
Havay, yrekler acs, ldrc bir au
Bular onlardan yaama, yok koruyucusu ila
Onlar, birine tm koullar altnda yaam
Soluu aldran gc verecek, ge baktracak, yok.
Kimine ldren bir au olmu, ne varsa,
lm getirmi kimine de, ok daha ac bir olay
Gemi bunlarn hepsinden,gz kulak kesilmi
Halk bu salgna kar, yaknmal bir durum,
lm sayard kendini kim olsa, yok yaam umudu,
Yrek aclar iinde beklerken sonunu duman
Gibi uard can, korkun salgn tohumlar
Yaylm srelerce, birinden tekine tmden.
Ynl hayvanlarda olduu gibi, boynuzlularda da
l stne l, kanrd lm korkusu nedeniyle
Evde, yaamak isteyen yataa dene bakmaktan,
Sayrya yaklamaktan. Bu yzden bakmsz, kimsesiz,
Yardmsz kalan kurtulamazd ac sona dmekten.
Kim elini uzatm, dokunmusa hastaya, n kazanm
Emei, abasyla, yardm etmise kvrananlara
Srklenmi lme, ele, ayaa deince. Yarrca
l tard arabalar gmmek iin, atalardan
Kalan geleneklere uymadan. Gmerdi halk kemiklerini
llerin; byle yarrca gmld lenler, yal
Gzler, zntler, evlere yorgun dnmeler, yataa
Uzanmalar aclar, rpnlar iinde, kimse kalmam
Bu korkun ylda, lmden, acdan, sayrlktan uzak.
lm koyunlar gden de, srlar otlatan da,
Tm gcyle sapan topraa daldran da. stste
Ylm gvdeler duldalarda, lm kvran,
Sayrlk acs yznden, yklm. ocuuklarn
stne gmlm analar babalar okluk. Grlrd
tede beride anasnn babasnn gsne yatm,
Son soluunu vermi olancklar. Azalmam
Bu yrek dorayan aclar, krlardan kentlere
Ynla akan kimselerle sayrlatran zler
Btn yrelerden tandlar, evleri, toplant
Yerlerini doldurdular. Ykselmi kokan ller
Da gibi, saysz l kaplam yollar, atlm,
Frlam, yuvarlanm, teye beriye,
Yrmler susuzluktan kurumu emelere, yine de
Kurtaramam onlar, tm abayla imek istedikleri
Sular. Pek ok l grlrd yollarda, alanlarda,
Halkn severek topland yerlerde. Kesilmi
Elden ayaktan, yar l, bitmi tkenmi paavralar
inde kaskat, korkun amurlara batm, lm,
Smks bir rt kaplam derileri, kemikleri,
Pislikten, irinli banlara, amura batm gvdeler.
Doldurmu tanrlarn kutsal tapnaklarn lm
Yn yn llerle, tm tapnaklar dolu lkede,
lenlerin kalntlaryla. Sonradan gmenler gelmi
Yerlemi bu yallarda, bu krlarda. Yalnzca pek
nem vermemiler dine, gnn bir zntsyd bu.
Geri kalyordu kentte l gmme ileri de,
Uyulmuyordu geleneklere, braklmt hepsi,
nceden halk yapard bunlar, gmerdi lleri.
arm korkudan halk, kar, saklanrd
Korkudan, zntden, acdan, lm gibi olurdu.
Korkun, ackl iler de olurdu, ykselirdi
lklar koyarken odun ynlarnn stne
lleri, yaknlardan, tandklardan, eten, kardeten,
Yaklrken atelikte ller, bir ekime lm
l stne, tabuttan atee srlrken.

AIKLAMALAR
I
Acheron: Epeiros'ta bir rmak, tamu (cehennem), teki dnya, yeralt lkesi. Livius'da, Ci
cero'da, Vergilius'da deiik anlamlarda kullanlmaktadr. Lucretius'da Yeraltnn lkesi,
u demektir.
Aeneas: Anchises ile Vens'n olu, Romallarn atas.
Aether: Havann en st kat, esir denen alan.
Aleksander: Troya Kral Priamus'un olu Paris'in teki ad.
Aulis: Yunan donanmasnn Troya savana kt Boiotia'daki bir limann ad.
Charybdis: Messina boaznda bir evrinti, yutan, yok eden kimse.
Ennius: .. 239 -169 yllar arasnda yaam, ok ynl, Annales adl yaptn yazar olan
Helena: Sparta kral Menelaos'un kars, Paris'in kararak Troya savann kmasna yol a
Helicon: talya'da bir yre.
Hymena: Dn tanrlar.
Iphianassa: Bir Yunanl komutan olan babasnn (Agamemnon), Aulis'te, sava kazanmak iin
anrlara adad kz, Iphigenia.
Orcus: Sulularn atld karanlk yeralt lkesi, tamu, br dnya. Otto Seemann "Mytholo
en und Rmer" adl kitabnn 207. sayfasnda bunun iin: "Romallar bunu Etrsklerden alm
nrs olarak ona kimlik vermi, pusatlarla donatarak Orcus adn vermitir" diyor.
Pythia: Apollo Tapna'nn bilicilerinden biri, Apollo bununla bildirirmi szlerini gerek
iinde.
Thyrsus: Eski Greklerin yapt bir tr iki, arap.
II
Aurora: Gn doumu tanras, Hyperion'un kz, Tithonos'un kars, Eos.
Bacchus: kinin, balarnn, zm asmalarnn tanrs. Dionysos.
Ceres: Bolluk Tanrs. Demeter'in Latincesi.
Chimaera: Azndan yalmlar saan bir dev. Bellerophon ldrmtr onu.
Curetes: Girit'te yaayan, Jupiter'in doumundan sonra ona yardmc olan, buyruunda bulun
an bir boy. Bunlar Jupiter rahipleri olarak anlr, ok grltl bir mzikle ona tapnrla
Curetes Dictae: Girit'in Dikte (Diktinna) denen dayla ilgili olduklarndan bu ad alma
ktadrlar.
Cybele: Kaynak bakmndan Phrygial bir kadn tanrdr. Btn tanrlarn anas sayldnda
ca "Mater Magna" denirdi. Uranos ile Gea'nn kz, Kronos'un kars, Zeus ile teki Kronidl
rin anasdr. da danda konaklarm. Grek dininde Rhea adyla anlrd. Hannibal savalar
tt yllarda rahiplerin istei zerine zel bir birlik eliyle Romaya tanmtr. Bu tanr
a kiilendirilen z bu yolla Anadolu'dan alnm, Roma'nn Kartaca savalarn kazanmasn
Cybele btn tanrlk evresi, balantlaryla Roma'ya Anadolu'dan gemitir. Bunun Hititle
ba" olarak adlandrldn, Smerlerde de bilinen bir tanra olduunu deiik yazlardan
Erguvan boyal giyimlik: Roma'da Senato yelerinin toplantlarda giydikleri erguvan re
ngi giysiler.
Gallus: Tanra Cybele'nin buyruu altnda bulunan, onun ilerine bakan papazlarn bir tak
kiler de Kabirler, Semivirler, Koribantlard.
Nektar: Kiilere sonsuz bir dirilik veren su, bengisu, tanrlk iki.
Neptunus: Rhea ile Kronos'un olu, Homeros'a gre Zeus'un kk kardei. Grekler buna Posei
on derler; sularn, denizlerin tanrsdr.
Phobus: Sava Tanrs Mars'n (Ares) buyruunda bulunan bir tanr.
III
Ancus Marcius: Roma'nn drdnc kral.
Cerberus: Yeraltnda tamunun kaplarn bekleyen ya da yz bal bir kpek.
Danaos: To'nun soyundan olup Belos'un olu, Aigiptos'un kardeidir. Argos'a gtrmek zere
bir gemiye bindirdii elli kza evlenecekleri elli erkei ldrmek iin birer kama verir,
lar da onun szn yerine getirir, yalnzca Hypermnestra kocas Lynkeus'u ldrmez. Bu yzd
nrlar Danaos'u yerin altna cezasn ekmeye atar.
Furia: Grekede Erinyen, yeraltnda, Hades'te ileri gren kadnlar.
Sisyphos: Korint mitosuna gre tanrlara kar iledii bir sutan dolay cezalandrlm:
den alr, yukar karr, kayalar tepeden yuvarlanr aa iner, yeniden karr, gene yuva
anmadan yapar durur. Sisyphos kiinin bitmez tkenmez aclara katlanmasnn bir rneidir.
Tantalus: Zeus'un olu. Bir gn tanrlara len vermi, lende tanrlara olunun etini yed
ar bu etin ne olduunu anlam, Tantalus'a btn yaay boyunca varlk-bolluk iinde al
cezasn vermiler. Tantalus suyun iinde bile imeye eilirken su ayaklarnn altnda bat
Tantalus acs derler. Tantalus'un Peloponnes yarmadasna ad verilen Pelops adnda bir o
yla Niobe adl bir kz vardr. Bu tanrnn yurdu bizim zmir yresidir..
Tartarus: Yeralt lkesi, ktlerin gidecei, aclar ekecei yer, tamu, br dnya.
Tityos: ledikleri byk sulardan dolay yeraltna atlarak ar cezalara arptrlan Sis
, Ixion gibi Danaidlerden biridir.
IV
Centauros: Thessalia'da bulunan yar insan, yar at gvdeli devler. Bunlar, masallara
baklrsa, Lapithalarla korkun bir savaa tutumular.
Ceres: Tarm Tanras. Saturnus ile Ops'un kz, Proserpina'nn annesi. Greklerdeki Kronos
e Rhea'nn kz Demeter'in Latincesidir.
Charitin: Latinlerin "Gratiae" dedii Aglaja, Euphrosyne, Thalia gibi sslenmeyi sala
yan, Homeros'a gre Zeus'un, sonraki ozanlara gre Dionyos ile Aphrodite'nin kzlar.
E: Anadolu'da yenidoan buzann ardndan inein kanl bir gmlek gibi dl yatandan k
bir gmlek gibi kuatt sylenen nesneye e denir.
Faunus, Fauna: talyann eski halk masallarnda adlar geen kr, ayr tanrlar. Bunlarn
nlarnkilere pek benzer. okluk ormanlarda yaamay severlermi. Fauna Faunus'un kars de
iisidir. Tepelerin iyi birer ruhu olarak adlar ok geer.
Fortuna: Bunun adna Tyche de denmektedir Grekede. Mutluluk, iyi alnyazs tanrasdr.
gre Okeanos ile Tethys'in kzdr. Latincede alnyazs demektir.
o, accho: Hera'nn rahibelerindendir. Gzelliinden dolay Kronion onu sevmi, Hera iin
arnca kskanm, onu yz gzl Argos Panoptes'in gzcl altnda yaatmak istemi. Bun
nek klna sokmu. Sonunda Zeus onu karmak iin Hermes'i gndermi, Hermes bekiyi nce
an kesmi.
Nymphe: Orman, kr perileri olarak bilinirler. Genel olarak pnarlar, aalklar yer edin
rdir. Bunlar mzii, oyunlar, trkleri seven, koruyan kimselerdir. Satyrler soyundan say
lar.
Pan: Yedi boumlu fltn bulucusu mzik tanrlar. Pan bir gn su perisi Sirinks'e gnl ve
rinks kaar, o kovalar. Sirinks kurtulmak iin kendini bir kama evirir. Pan bu kamtan
flt yaparak ac ac alar dururmu... Grek mitolojisine gre krlarn, ayrlarn da tanr
Scylla: Theseus mitosuyla Atina'nn masallarda sylenen kral Aegeus'un kardei Nisos'un
kzdr. Charybdis boazyla da balants vardr. ledii bir sutan dolay tanrlarca t
Selene: Buna Luna da denir. Artemis gibi bu da Apollo'nun ikiz kardeidir. Gkteki a
yn tanrasdr, ay kimliklendirir. okluk kltr tanrlar arasnda yer almaktadr. Heli
anlr.
Simulacra, figura, forma: Bunlar, daha bunlar gibi nesnenin belli bir biim, bir dz
en kazanmasn gsteren, nesnenin bizim algladmz gerek ller iinde yer kaplamasn
an, bizce bilinmesine, duyularmza gelmesine neden olan, yol aan yaps, zyle ilgili, o
r kuran durumlarna bal olanlara Lucretius bu adlar veriyor. Bunlar bizim dilimizde ne
sneden kan, onu bizim duyularmzda olduu gibi, yalnzca ok kk bir lde yanstan
grntleri, bizi etkileyen, duyularmz uyaran, belli biimde, belirli yapda geldii nes
duu gibi veren grnleridir. Aa yukar Lucretius'ta anlamlar birdir. Bunlara yerleri
nelerden kan, yaylan gmlekler de diyebiliriz.
V
Arcadius: Peleponnesos'un dalarla evrili bir yresidir.
Androgynus: Hem erkek, hem dii olan bir yaratk.
Bistones: Trakyal bir boyun ad. Bistonia Trakya ile ilgili olan anlamnda.
Cecrops: Attike'nin ilk kral. Kekrops da denilmektedir.
Diomedes: Theblere kar alan yedi savata ls bulunan Tydeus'un oludur.
Flora: Roma'da ieklerin, iek amnn tanrasdr. lkyaz balarnda yeryznde iekl
Giagantos - Gorgon: Grek - Latin masallarnda sk sk ad geen devler.
***
Eski Grek-Latin masallaryla ilgili aklamalar konusunda geni bilgi almak iin bk. "Myth
logie der Griechen und Rmer", Otto Seemann, 1895, Leipzig. Ayrca, Roma tarihleri.