UNIVERZITET TRAVNIK

Farmaceutsko-zdravstveni fakultet
Farmacija

-Seminarski rad-
Nukleofilna adicija na karbonilnu skupinu aldehida

Student: Bai Kenan Profesorica: prof.drJasminka Sadadinovi

Broj indexa: 1171/15 Asistentica: Minela Daci

Oktobar,2016
SADRAJ
1. UVOD..................................................................................................................................1

2. NOMENKLATURA............................................................................................................5
1.1 Nomenklatura
aldehida..................................................................................................5
1.2 Nomenklatura ketona.....................................................................................................5

3. NUKLEOFILNA ADICIJA ................................................................................................6

3.1 Adicija na dvostruku vezu izmeu atoma ugljika i heteroatoma..................................6

3.2 Adicija na dvostruku vezu izmeu dva atoma ugljika..................................................7

4. NUKLEOFILNA ADICIJA NA KARBONILNOJ SKUPINI.........................................10

4.1 Bazna ili neutralna......................................................................................................10

4.2 Kisela kataliza............................................................................................................11

5. ZAKLJUAK .................................................................................................................11

LITERATURA
UVOD

Nukleofilna adicija u organskoj hemiji predstavlja reakciju adicije pri kojoj se u hemijskom
jedinjenju veza raskida tako to se formiraju dvije nove kovalentne veze adicijom nukleofila.

Reakcije adicije su ograniene na hemijska jedinjenja koja imaju viestruke veze:

molekul sa atomom ugljenika - viestruke veze sa heteroatom kao to su jedinjenja sa

karbonilnom grupom, imini ili nitrili

molekuli sa atomom ugljenika - dvostruke ili trostruke veze izmeu atoma ugljenika.

Nukleofilna adicija u organskoj hemiji predstavlja reakciju adicije pri kojoj se u

hemijskom jedinjenju veza raskida tako to se formiraju dvije nove kovalentne veze
adicijom nukleofila.

Za razliku od baza, koje se mogu rangirati prema jaini, nukleofili se dijele na tvrde i mehke.

Tvrdi nukleofili su male molekule, sa veoma koncentriranim centrom nukleofilstva - tj. sa

jednim konkrektnim mjestom u molekuli koje ima viak elektrona. Primjeri tvrdih nukleofila su:
OH-, F-, NH3.

Mehki nukleofili su, nasuprot tome, velika molekule, sa irokim centrom nukleofilstva - to jest
sa nedostatkom jednog konkrektnog mjesta u molekuli koje ima viak elektrona. Primjeri mekih
molekula su: I-, CN-, benzen C6H6.

Aldehidi i ketoni spadaju u grupu karbonilnih spojeva. Karbonilni spojevi su vrsta organskih
molekula koje posjeduju karbonilnu grupu: =C=O. Uticaj nukleofilnosti na optereenje, zavisi od
baznosti, polarizabilnosti i prostornih prepreka nukleofila i prirode rastvaraa. Intuitivno,
openito, nukleofilnost se poveava sa negativnim nabojem, polarizabilnosti i baznosti i

1
smanjenim prostornim preprekama, a smanjuje s poveanjem rastvorljivosti (najbolji je polarni
deprotonizirani rastvara).

Neki primjeri su :

Efekt optereenja:

HO-H2O;
NH2-NH3

Efekt baznosti:

NH3 > H2O;

NH2- > HO-;
CH3S- > Cl-

Vidljivo je da u ovim primjerima da se nukleofilnosti smanjuje na desnoj strani periodnog

sistema.

Utjecaj polarizabilnosti i rastvaraa:

I- > Br- > Cl-

Anion jodida sa gomila u "elektronski oblak" koji je vie polariziran. Hloridni anion je bolje
rastvorljiv od otapala.

Efekat polarizabilnosti i veliine nukleofilnih atoma, jasno se uoavaju u neutralnim

vrstama, gdje uinak rastvarala nije toliko vaan kao u tekim optereenjima:

PH3 > NH3; H2Se > H2S > H2O

Ovaj primjer poveane nukleofilnosti slijedi niz periodnog sistema elemenata.

2
 Uinak prostornih prepreka:

CH3O- > (CH3)3CO-

Aldehidi i ketoni spadaju u grupu karbonilnih spojeva. Karbonilni spojevi su vrsta organskih
molekula koje posjeduju karbonilnu grupu: =C=O. Karbonilni spojevi koji kao i aldehidi i ketoni
posjeduju karbonilnu grupu su:

O O

R C Aldehid R C R Keton
H

O O
Esteri
R C Karboksilna kiselina R C
OH O R

O O
Kiselinski kloridi R C Amidi
R C
Cl NH2

Opta formula aldehida je: RCHO

Opta formula ketona je: RCOR'. Grupe R i R' mogu biti alifatske(CH3-metil, CH3CH2-
etil,CH3CH2CH2-propil,itd ili aromatske C6H5-fenil, C6H5CH2-benzil, itd.

Ova jedinjenja sadre karbonilnu grupu, >C=O, pa se esto nazivaju i jednim imenom
karbonilna jedinjenja.

3
Hibridizacija C atoma.

ugljikov je atom sp2 hibridiziran

C=O veza je kraa, jaa i polarnija od C=C veze u alkenima

Duljina veze,uglovi veza i energija veze;

Duljina veze Energija veze

Keton

Alken

Zbog slinosti u strukturi aldehidi i ketoni pokazuju i slinost kod veine svojih karakteristika.
Meutim, injenica da aldehidi imaju jedan H-atom vezan za karbonilnu grupu, dok su kod
ketona za karbonilnu grupu vezana dva C-atoma, ima za posljedicu:

lako oksidovanje aldehida u odnosu na ketone, kod kojih je oksidacija vrlo oteana,
veu reaktivnost aldehida u odnosu na ketone prema reakciji nukleofilne adicije, koja
je karakteristina za karbonilna jedinjenja.

4
Nomenklatura-Imenovanje

Aldehidi
Trivijalna imena izvode se iz trivijalnih imena odgovarajuih karboksilnih kiselina, tj. kiselina sa
istim brojem C-atoma. Korijenu latinskog imena kiseline dodaje se rije aldehid. Primjer:
Formaldehid i acetaldehid - odgovarajue kiseline su "mravlja" (acidum formicum) i siretna
(acidum aceticum).
Aldehidi dobijaju imena tako to se imenu ugljovodonika sa najduim nizom doda nastavak -al.

Kod imenovanja ketona;

Trivijalna imena izvode se iz naziva kiselina koje pirolizom daju keton. CH3COCH3 - aceton,
izvodi se iz dva molekula siretne kiseline. Radikal-funkcijsko imenovanje - imenima alkil grupa
dodaje se rije keton
Npr. CH3COCH2CH3 je etilmetilketon
Po IUPAC sistemu koristi se nastavak on, a poloaj karbonilne grupe mora se naznaiti brojem,
osim ako je naziv i bez broja potpuno nedvosmislen. Poloaj karbonilne funkcije u najduem
nizu oznaava se takvim numerisanjem da karbonilna grupa dobije najmanji mogui broj.

O O O CH3 Cl O

CH3CH2CCH3 CH3CH2CCH2CH3 CH3CH2CH2CCH3 CH3CHCH2CHCH2CCH3

butanon 3-pentanon 2-pentanon 4-klor-6-metil-heptanon

(etil-metil-keton) (dietil-keton) (metil-n-propil-keton)

Aldehidi su reaktivniji od ketona prema nukleofilnoj adiciji i reagiraju puno bre, pri emu je
ravnotea reakcije vie pomaknuta u desno, u stranu produkta, nego to je to sluaj u reakcijama
s ketonima.

Aldehidi sadre samo jednu elektron-donorsku alkilnu skupinu, pa je aldehidna karbonilna

skupina neto elektronima siromanija, a time i vie elektrofilna nego to je to keto skupina. Isto

5
tako, ta jedna alkilna skupina manje zasjenjuje karbonilni ugljik za napad nukleofila, nego to je
to sluaj kod ketona koji ima dvije alkilne skupine (steriki efekt).

Aldehidi i ketoni podlijeu ADICIJI zahvaljujui C=O vezi. Polarnost C=O uzrokuje napad
NUKLEOFILA

na + C.

Karbonilni spojevi su Lewisove baze, jer nakisiku imaju nepodijeljene elektrone.

Nukleofilna adicija
jak nukleofil napada karbonilni C atom, pri emu nastaje alkoksidni anion koji se lako
protonira
slab e nukleofil napasti karbonilni C atom samo ukoliko je karbonilna skupina
protonirana
aldehidi su reaktivniji od ketona

Nukleofilni napad alkoksid produkt

Adicija na dvostruku vezu izmeu atoma ugljenika i heteroatoma

Reakcija adicije nukleofila na dvostruku vezu atoma ugljenika i heteroatoma kao to je C=O ili
CN trostruka veza su raznovrsne. Ove veze su polarne (jer postoji razlika u elektronegativnosti
izmeu dva atoma) pri emu je parcijalno pozitivno naelektrisanje koncentrisano na strani atoma
ugljenika.

6
Ovo ini atom ugljenika primarnom metom za nukleofil:.

Ovaj tip reakcije se takoe naziva 1,2 nukleofilna adicija. Proizvod koji se dobije pri ovoj
reakciji je racemat. Postoje brojni primjeri ovakvog tipa adicije. Kada se pri reakciji adicije
deava i eliminacija onda je tip reakcije nukleofilna acil supstitucija ili reakcija adicije i
eliminacije.

Adicija na dvostruku vezu izmeu dva atoma ugljenika

Glavni mehanizam adicije alkena je formiranje nukleofila X- koji formira kovalentnu vezu sa
nezasienim sistemom koji je siromaan elektronima -C=C- (prvi korak). Negativno
naelektrisanje na X se prenosi na vezu ugljenik-ugljenik.

7
U koraku 2 naelektrisani karbanjon se spaja sa (Y) koji je siromaan elektronima da bi se
formirala druga kovalentna veza. Obini alkeni nisu skloni napadu nukleofila (jer imaju
nepolarnu vezu). Stiren reaguje u toluenu sa natrijumom i stvara se 1,2-difenil propan pri emu
se kao intermedijer javlja karbanjon.

Drugi izuzetak od pravila je Varentrapova reakcija. Fulereni imaju neobinu reaktivnost

dvostruke veze i adicije kao to je Bingelova reakcija su ee.

Kada je X karbonilna grupa kao C=O ili COOR ili cijanidna grupa tip reakcije je reakcija
konjugovane adicije. Supstituent X pomae da se stabilizuje negativno naelektrisanje na atomu
ugljenika putem svog induktivnog efekta.

Kada je Y-Z karbanjon reakcija je poznata kao Majklova reakcija.

Perfluorisani akleni (alkeni koji imaju sve atome vodonika zamijenjene fluorom) su podloni
nukleofilnoj adiciji, na primjer fluoridnim jonom iz cezijum-fluorida ili srebro(I)-fluorida da bi
se dobio perfluoro-alkilni anjon.

8
Adicija nukleofila na C atom iz karbonilne grupe se odigrava zbog pozitivnog naboja na
ugljenikovom atomu

9
Adicijom HCN produava se ugljenini niz za jo jedan C atom

CH3 C H + HCN CH3 CH CN

O OH
oksinitril
CN
CH3 C CH 3 + HCN CH3 CH CH3
O OH
oksinitril
Nukleofilna Adicija na Karbonilnoj Grupi

Bazna ili Neutralna Sredina

Dobri nukleofili i jake baze bazni rastvori

10
Kisela kataliza ubrzava adiciju slabih neutrofila i slabih baza. Jaa kiselina protonira nukleofil.

Bazni uslovi (nukleofilna adicija i protonovanje). Napad jakog nukleofila (:Nu ) na karbonilni
ugljenik je olakan sposobnou kiseonika da prihvati "" aru tj. jo jedan el. par (pravi razlog
reaktivnosti aldehida i ketona za reakciju nukleofilne adicije).

Nukleofilni napad: Sa pribliavanjem nukleofila(:Nu ) elektrofilnom C, on se rehibridizuje

(iz sp 2 usp 3 ) i elektronski par veze se premeta na O gradei alkoksidni jon .

Krajnji adicioni proizvod se dobija protonovanjem nastalog alkoksidnog jona (obino) protinim
rastvaraem (H2O, ROH).

Kiseli uslovi (elektrofilno protonovanje i nukleofilna adicija)

Elektrofilni napad H + : Protonovanje karbonilnog Osmanjuje Ea za nukleofilni napad

protonovana karbonilna grupa se ponaa kao veoma reaktivan elektrofil (O moe da primi
elektrone, a da pri tome ne povea svoju "" aru).

11
Nukleofilni napad: Slab nukleofil (:NuH) napada elektrofilni C protonovane karbonilne grupe i
pomera se prvobitno nepovoljna ravnotea. Krajnji adicioni proizvod se dobija nakon
deprotonovanja.

ZAKLJUAK

Nukleofilna adicija u organskoj hemiji predstavlja reakciju adicije pri kojoj se u hemijskom
jedinjenju veza raskida tako to se formiraju dvije nove kovalentne veze adicijom nukleofila.

Nukleofilna adicija u organskoj hemiji predstavlja reakciju adicije pri kojoj se u hemijskom
jedinjenju veza raskida tako to se formiraju dvije nove kovalentne veze adicijom nukleofila.

Aldehidi i ketoni spadaju u grupu karbonilnih spojeva. Karbonilni spojevi su vrsta organskih
molekula koje posjeduju karbonilnu grupu: =C=O.

Aldehidi i ketoni spadaju u grupu karbonilnih spojeva. Karbonilni spojevi su vrsta organskih
molekula koje posjeduju karbonilnu grupu: =C=O.

Opta formula aldehida je: RCHO.

Opta formula ketona je: RCOR'.

Reakcija adicije nukleofila na dvostruku vezu atoma ugljenika i heteroatoma kao to je C=O ili
CN trostruka veza su raznovrsne. Ove veze su polarne (jer postoji razlika u elektronegativnosti
izmeu dva atoma) pri emu je parcijalno pozitivno naelektrisanje koncentrisano na strani atoma
ugljenika.

Glavni mehanizam adicije alkena je formiranje nukleofila X- koji formira kovalentnu vezu sa
nezasienim sistemom koji je siromaan elektronima -C=C- (prvi korak)

Kisela kataliza ubrzava adiciju slabih neutrofila i slabih baza. Jaa kiselina protonira nukleofil.

12
LITERATURA

-Organska hemija: Teorija i rijeseni problemi prof.dr Boo Banjanin, 2006god

-Organska hemija Peter K. Vollhardt, Neil E. Schore, 2004god

-Organska hemija Stanimir R. Arsenijevi, 1997god

13