1 Sisteme Multimediale

Leksion
Lektor: Ana Ktona
2 Qellimi Lendes
Qellimi: Qellimi i lendes eshte tu jape studenteve njohurite baze mbi ceshtjet qe i perkasin
multimedias, duke perfshire edhe rolin e sistemeve multimedia, te cilet punojne me media
te vazhdueshme (audiot dixhitale dhe videot) dhe mediat tradicionale (teksti, grafikat dhe
imazhet) dhe bejne te mundur paraqitjen e ketyre mediave, transmetimin e te dhenave
etj.
3 Programi
Ngarkesa: 60 or pune n auditor 115 or pune individuale, 7 kredite
Format e msimdhnies: Leksione (30 or), Seminare(30 or).
Format e vlersimit t studentve:
Pjesemarrja 5%.
Detyre Kursi 5%.
Provim prfundimtar me shkrim 90%
4
Programi

Literatura :
Libri Sisteme Multimediale Leksione Endrit Xhina, Ana Ktona.
Leksione te shtypura.
Libri Sisteme Multimediale Ushtrime. Ana Ktona, Endrit Xhina.
5 Cfare eshte Multimedia
Fjala multimedia sht nj kombinim i fjalve multiple dhe media pra fjal pr fjal do t
thot m shum se nj medium.
Fjala medium (njjsi i fjals media) do t thot kanal transmetimi.
zri transmetohet nprmjet mediumit ajr,
elektriciteti transmetohet nprmjet mediumit tela.
poezia mund t konsiderohet nj medium pr t transmetuar mendimet tona.
vizatimi sht nj medium pr t transmetuar at q ne vrojtojm.
nj drejtor filmi prdor mediumin film pr t treguar nj histori.
6
Perkufizimi

1) Multimedia sht nj kombinim i tekstit, grafikave (t palevizshme apo t animuara),

tingujve, dhe videove q vijn tek ne nprmjet kompjuterit. Kompjuteri sht pjese e
brendshme e multimedias. T gjith elementt e prmendur m sipr - teksti, grafikt,
tingujt, dhe videot- jan ose t prodhuar nga kompjuteri ose t transmetuara nprmjet
kompjuterit.
7
Perkufizimi
Multimedia sht fusha q merret me integrimin e kontrolluar nga kompjuteri t tekstit,
grafikve, vizatimeve, imazheve fikse dhe t lvizshme (videove), animimeve, audiove, dhe
do mediumi tjetr ku do tip informacioni mund t paraqitet, ruhet, transmetohet dhe

1
 proesohet n mnyre dixhitale.
8

Multimedia do t thot q informacioni kompjuterik mund t paraqitet nprmjet tingujve,

videove dhe animimeve t cilat mund tu shtohen mediave tradicionale si jan (teksti,
grafikt/vizatimet, imazhet)

Multimedia dixhitale dhe multiple mediat tradicionale jan t ndryshme n shum aspekte.
Ndryshimi m i madh midis tyre sht nocioni i ndrveprimit.
9
Aplikacioni multimedial

Nj aplikacion multimedial sht nj aplikacion i cili prdor nj koleksion burimesh t

mediave t ndryshme si p.sh. tekstit, grafikve, imazheve, z/audio, animacion dhe/ose
video.
10 Sistemet Multimediale

Sistem Multimedial sht nj sistem i aft t proesoj t dhna dhe aplikacione

multimediale.
Nj sistem multimedial karakterizohet nga, prpunimi, ruajtja, gjenerimi, dhe interpretimi i
informacionit multimedia.
11 Multimedia dhe perdorimi i saj
Zhvillimi i kompjuterve t fuqishm multimedia dhe ecja prpara e internetit kan uar n
nj prhapje tepr t madhe t prdorimit t multimedias n mbar botn.
Aktualisht sistemet multimediale prdoren n edukim, n prezantime, n lojrat
elektronike.
N fakt multimedia ka prdorimet e saj kudo, n biznese, n shkolla dhe universitete, n
shtpi.
12 Sistemet Multimediale ne realitet
Video me kerkese.
Lojerat elektronike.
World Wide Web
Realitet Virtual
Trajnimet e bazuar ne kompjuter.
Sisteme te prodhimit dhe editimit te videove
Shkarkimi i videove nga interneti.
13 World Wide Web

World Wide Web (i cili shkurtohet WWW apo W3, i njohur zakonisht si web) sht nj
sistem i dokumenteve t ndrlidhura HyperText q mund t aksesohen nprmjet
internetit.
Dokumentat permbajne tekst, imazhe, audio, video, animime etj.
14
HyperText

2
 HyperText sht nj tekst i cili prmban referenca (hyperlinke) me tekstet e tjera te cilat
mund te aksesohen menjehere.
Termi u shpik nga Ted Nelson rreth 1965.
Duke u nisur nga ky prkufizim mund t themi se HyperText sht zakonisht jo-linear.

15 Hypermedia

Hypermedia nuk sht e thne t jet e bazuar n tekst. Ajo mund t prfshij media t
tjera, p.sh., grafika, imazhe, dhe sidomos media t vazhdueshme tinguj dhe video.
16 Shfletuesi ueb
Dokumentat te njohura zakonisht si faqet ueb mund t shihen me ane te nj shfletuesi
ueb. (Mozilla, IE, Google Chrome)
Nj shfletues web sht nj aplikim softuer pr gjetjen dhe paraqitjen e burimeve te
informacionit ne WWW.
Nj burim informacioni identifikohet nga nj Uniform Resource Identifier (URI / URL) dhe
mund t jet nj faqe ueb, imazh, video etj.

17 Percaktime
URI sht nj varg karakteresh i prdorur pr t identifikuar nj emr t nj burimi
informacioni.
Forma m e zakonshme e URI sht URL (Universal Resource Locator), qe ne menyre
joformale referohet si adresa e nj faqe ueb.
HTTP (Hypertext Transfer Protocol) sht trsia e rregullave pr transferimin e skedarve
(tekst, imazhe grafike, animaime, tinguj dhe video) n World Wide Web.
18 Percaktime
Nj klient ueb sht nj aplikacion q komunikon me nj server ueb, duke prdorur
Hypertext Transfer Protocol (HTTP), per te aksesuar sherbimet qe ofron serveri .
Serveri ueb sht nj sistem kompjuterik q prpunon krkesat q vijn tek ai nprmjet
Hypertext Transfer Protocol (HTTP).
Funksioni kryesor i nj serveri ueb sht q t ruaj, procesoj dhe t shprndaj faqet
ueb pr klientt.
19 HTML
Gjuha me e prdorur pr krijimin e dokumenteve Ueb eshte HTML.
HTML qndron pr Hyper Text Mark-up Language.
HTML sht nj gjuh e thjeshte me etiketa (tags) dhe rregulla t thjeshta, jo nj gjuh e
mirfillt programimi.
Njihen kto versione: HTML 1.0, 2.0, 3.0, 3.2, 4.0,4.01, 5

20 Percaktime
Tag-et jan "case insensitive", pra nuk ka dallim midis shkronjave t vogla apo t mdha
p. sh.: <H1> ose <h1> por keshillohet t prdoren grma t vogla pr taget.
Atribute
Prdoren me tag-et pr t specifikuar karakteristika apo veti t veanta sipas rastit
konkret.
Nj atribut vendoset brenda shenjs se tag, pas emrit t tag-ut dhe para shenjs "me e

3

madhe" (>).
21 Percaktime
Atributeve zakonisht u jepen vlera sipas rastit. Vlerat e dhna zakonisht vendosen midis
"thonjzave".
Atributet mund t jene "case sensitive" p.sh. kur si atribut sht emri i nj skedari.
22 Ku mund t krijojm nj
HTML dokument.

Dokumentat mund t krijohen duke prdorur:

editor t thjeshte teksti si p. sh.: Notepad, WordPad, vim
softe t specializuara pr krijimin e faqeve HTML (authoring tools) si: DreamWeaver
Prdorimi i ktyre softeve sht mjaft praktik pasi ata jan t tipit WYSIWYG (what
you see is what you get). Kto softe prmbajn edhe softe t tjer ndihms brenda tyre
si p.sh. image editing.
23 Video me kerkese
Nje nga fushat m te rndsishme te bots s multimedias sht video me krkes:
Mundesia qe i jepet klientit pr t zgjedhur nga shtpia nj film apo muzike duke prdorur
telekomandn (apo mouse) dhe ta shoh apo degjoje at n televizorin (apo
kompjuterin) e tij kur ai deshiron.
Pr t br t mundur kt nevojitet nj infrastrukture e vecante.
24 Infrastruktura e video me kerkese
Ekzistojn infrastruktura t ndryshme pr video me krkes.
Secila prej tyre, ne rastin kur video/audio merret dhe shfaqet nga klienti nderkohe qe
ofruesi e transmeton, prmban tre element themelor:
nj ose disa servera video,
nj rrjet shprndars,
dhe kutin set-top, kompjuterin apo pajisje tjeter n do klient pr t dekoduar sinjalin.
25 Serveri
Serveri video sht nj kompjuter i fuqishm q ruan shum filma n sistemin e tij t
skedarve dhe i ekzekuton ata me krkes.
Shpeshher pr serverat video prdoren mainfreimet, meqense t lidhsh p.sh. 1000
disqe t mdhenj tek mainfreimet sht nj pun e leht, ndrsa t lidhsh 1000 disqe t
tipeve t ndryshme n nj kompjuter personal sht nj problem serioz.
26 Rrjeti i Shperndarjes
Rrjeti i shprndarjes ndrmjet prdoruesit dhe serverit video duhet t jet i aft t
transmetoj t dhna me nj shpejtsi t madhe dhe n koh reale

Kto rrjeta gjithmon prdorin fibrat optike pr t lidhur serverin video me kutin e
shprndarjes n do lagje ku jetojn klientt.
27 Sistemet qe perdoren per rrjetin e shperndarjes
N sistemet t cilt sigurohen nga operatoret televiziv te bazuar ne infrastrukturen
telefonike, linja telefonike ekzistuese siguron transmetimin nga kutia e shprndarjes n
shtpit e klientve.
N sistemet TV kabllor, t cilt sigurohen nga operatort kabllor, kabllimi ekzistues i TV
kabllor prdoret pr shprndarjen lokale.

4
28 Sistemet qe perdoren per rrjetin e shperndarjes
I pari ka avantazhin se i jep do prdoruesi nj kanal t dedikuar, n kt mnyr debit t
garantuar.
TV kabllor prdorin kabll koaksial me debit t lart (t rendit gigabit/sekond), por shum
prdorues duhet t ndajn t njjtin kabll, dhe n kt mnyr nuk ka debit t garantuar
pr prdoruesit individual.
29 Kutia set-top
Pjesa e fundit e sistemit sht kutia set-top, ku prfundojn linja telefonike ose TV kabllor.
Kjo pajisje sht, n fakt, nj kompjuter normal, me ipe special pr dekodimin dhe
dekompresimin e video-ve. Minimumi, ai prmban CPU, RAM, ROM, ndrfaqe me linjen
telefonike ose me kabllin, dhe konektor pr TV.
Nj alternativ pr kutin set-top sht t prdorim PC-n ekzistuese t klientit dhe
t shfaqim filmin n monitor.
30 Sfidat e sistemeve multimediale
31 Sfidat e Sistemeve multimediale

Nj sfid tjetr sht krkesa pr integrim i tipeve t ndryshme t medias n nj aplikacion
multimedial. N nj aplikacion t till, duhet t procesohen si mediat tradicionale (p.sh.
Tekst, imazh) si dhe mediat e vazhdueshme (p.sh. video, audion).
32

Nese nj krkes kohore sht vendosur nga nj aplikacion multimedial, duhet t merren
parasysh t dyja klasat (media tradicionale dhe e vazhdueshme) pr t arritur krkesat
kohore t aplikacionit.
N nj sistem t integruar,komponent t ndryshme duhet t procesojn t dyja llojet e t
dhnave dhe pr m shum relacione t ndryshme mund t ndodhin n form sinkronizimi
midis mediave.
33 Sfidat e sistemeve multimediale
Rrjetat kompjuterike ku operojn sistemet multimediale jan rrjeta t shprndar.
Kjo do t krkoj shum teknika t veanta informatike.
Marrdhnia e prkohshme ndrmjet t dhnave
Paraqitja e t dhnave t ndryshme n t njjtn koh, her pas here. (nj film mund t
rishikohet disa her n momente tndryshme)
34 Sfidat e sistemeve multimediale
35 Situatat kritike me t cilat t prballen sistemet multimediale.

Si t paraqes dhe ruaj informacionin e prkohshm. Sistemet multimediale mund t ken

t bjn me nj shumllojshmri t mediave n t njjtin ast - nj dallim nga aplikacionet
normale.
Ekziston nj marrdhnie e prkohshme mes formave t ndryshme t mediave (p. sh.
Video dhe Audio.)
Si t mbaje saktsisht lidhjen e prkohshme ne ekzekutimin e filmave t regjistruar me
pare.

36
Situatat kritike me t cilat t prballen sistemet multimediale.

5

T dhnat duhet t paraqiten n mnyr dixhitale Konvertimi nga analog n dixhital dhe
anasjelltas.
Krkesat pr sasi t madhe t dhnash hapsira ruajtse, kompresimi
37 Karakteristikat e dshirueshme pr nj Sistem Multimedial
Fuqi procesimi shum t lart
Kjo krkese sht e nevojshme pr te realizuar prpunimin e t dhnave q jan n sasi
tepr t madhe dhe ofrimin n koh reale t mediave.
Sistem skedarsh i aft pr multimedia
Kjo krkes sht e nevojshme pr t dorzuar n koh reale mediat
38 Sistemi i skedareve
N shum sisteme, nj skedar tekst i zakonshm sht i prbr prej sekuencash lineare
bajtsh dhe nuk ka ndonj struktur t caktuar e cila duhet t njihet prej sistemit t
shfrytzimit.
Me multimedian, situata sht m e komplikuar. Se pari audio dhe video jan komplet t
ndryshme.
Ato kapen prej pajisjeve t ndryshme (sensore imazhesh ( CCD ose CMOS) pr videot
dhe mikrofonat pr audio)

39 Sistemi i skedareve
kan struktur t brendshme t ndryshme (video ka 25-30 kuadre/sek, audio ka 44,100
sample (kampione)/sek),
ato ekzekutohen nga pajisje t ndryshme (monitort pr videot, altoparlantt pr audio).
Gjithashtu pjesa m e madhe e filmave t Hollywood, jan t destinuar pr nj audienc
mbarbotrore, shumica e t cils nuk flet anglisht.
Pr disa vende, prodhohet nj tjetr gjurm audio, ku zri dublohet n gjuhn lokale
(por jo efektet audio).
40 Sistemi i skedareve
N vendet e tjera, prdoret akoma gjurma origjinale e zrit me titrat n gjuhn lokale.
Pr m tepr, shum filma televiziv shoqrohen tani dhe me titra n anglisht
gjithashtu, pr t lejuar njerzit anglisht-fols por me probleme n dgjim t shikojn
filmin.
Rezultati neto sht se nj film dixhital aktualisht konsiston n shum skedar: nj skedar
video, shum skedar audio, dhe shum skedar tekst me titra n gjuh t ndryshme.
41 Sistemi i skedareve
Si pasoj, sht e nevojshme q sistemi i skedarve pr do skedar t mbaj informacin
pr shum nnskedar.
N prgjithsi, organizimi duhet t jet i till q shikuesi t zgjedh n mnyr dinamike
se ciln nga skedart audio dhe titr do t prdor n momentin q ai shikon filmin.
N t gjitha rastet, krkohet q t mbahen nnskedart t sinkronizuar n mnyr q kur
skedari i zgjedhur audio t ekzekutohet t qndroj i sinkronizuar me skedarin video.
42

Multimedia sht nj prgjigje pr sfidn e marrjes se jets reale dhe riprodhimin e saj ne
nj kompjuter me nj seri prej njshash dhe zerosh
Qllimi sht t krijosh ose riprodhosh prfaqsime si ne jete pr audio, video dhe pr

6

animacione.
Sfida sht se bitset nuk jan t vazhdueshme si ne jetn reale. Pra sfida sht t
riprodhosh dika q ndryshon vazhdimisht ne nje kompjuter qe njeh vetem 0 dh 1.
43

Ne jete do gj ndodh ne vazhdimsi. Syri dhe veshi mund t procesojn sasi shum t
madhe informacioni pr nj sekond, dhe duhet t ushqehen me at shpejtsi q prodhon
nj eksperienc shikimi t pranueshme.
Ne duhet t kemi parasysh shpejtsin e madhe t t dhnave q krkon multimedia,
krkesn pr kompresim, dhe sasin e madhe t hapsirs ruajtse q krkohet.
44 Karakteristikat kyce
Multimedia prdor shpejtsi transmetimi t t dhnave shum t lart.
shpejtsi e lart e transmetimit t t dhnave vjen prej natyrs s informacionit, i cili
sht akustik dhe vizual
Multimedia krkon ekzekutim n koh reale..
Krkesa e dyt q multimedia i v sistemit sht krkesa pr shprndarje t dhnash
dhe ekzekutim te tyre n koh reale.
45 Performanca
Ndryshueshmria n shpejtsin e shprndarjes quhet jitter dhe duhet t jet saktsisht e
kufizuar pr t pasur nj performanc t mir. Jitter dhe vonesa nuk jan e njjta gj.
Nse rrjeti i shprndarjes n mnyr t pandrprer vonon t gjitha bitet me
ekzaktsisht 5.000 sekonda, filmi do t filloj pak me vones, por do t duket shum
mir. Nga ana tjetr, nse ai vonon kuadre t rastsishme me 100 deri n 200
milisekonda, filmi do t duket si nj film i vjetr me Charlie Chaplin, pavarsisht se kush
luan n t.
46 Kualiteti i sherbimit
Cilsit e kohs reale q krkohen n mnyr q multimedia t ekzekutohet n mnyr t
pranueshme shpesh konsiderohen si parametra quality of service (kualiteti i shrbimit).
Ato prfshijn debitin mesatar t mundshm, debitin e mundshm n pik, vonesn
minimale dhe maksimale (t cilat s bashku kufizojn jitter), dhe probabiliteti i humbjes s
bit-it.
47 Kualiteti i sherbimit
Mnyra m e zakonshme pr t siguruar quality of service (kualitet shrbimi) sht t
rezervohet m par kapaciteti pr klientt e rinj.
Burimet e rezervuara prfshijn pjes t CPU, bufert e kujtess, kapaciteti i transferimit i
diskut, dhe debiti i rrjetit.
Nse nj klient i ri krkon t shoh nj film, por serveri video apo rrjeti llogarit se nuk ka
kapacitet t mjaftueshm pr nj klient tjetr, ai duhet t refuzoj klientin e ri n mnyr
q t mos lejoj degradimin e shrbimit q po u ofrohet klientve aktual.
48 Arritja e Kualitetit apo cilesise se sherbimit

Si pasoj serverat multimedia duhet t ken skema t rezervimit t burimeve dhe nj
algoritm t kontrollit t mundsis s hyrjes (admission control algorithm) pr t
vendosur se kur ata mund t prballojn m shum pun.
49 Tendencat ne Multimedia
Per me shume informacion mbi tendencat e fundit ne Multimedia klikoni ne linkun me
poshte:

7
 http://blog.momentfactory.com/2015/01/20/the-5-major-trends-in-technology-and-
multimedia-for-2015/
http://www.cse.wustl.edu/~jain/talks/ftp/iucee11.pdf slide 13