Edition

Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

AKMA VE KIRILMA KRTERLER

Bir malzemenin herhangi bir noktasnda gerilme deerlerinin tm
belli iken, o noktada hasar oluup olumayacana dair farkl teoriler
ve kriterler vardr.
Malzeme snek ise akma, gevrek ise krlma olup olmad bu
kriterlere gre saysal olarak belirlenir.
Bu kriterlerde, akma veya krlma kontrol iin tek eksenli ekme
veya basma durumu referans alnr.
Yaplan ekme veya basma testinden elde edilen gerilme-ekil
deitirme erisi ve deerleri, bu kriterlerde karlatrma
parametrisi olarak kullanlr.

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 1

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

1. Snek Malzemeler iin Akma Kriterleri

1.1 Tresca (Maksimum Kayma Gerilmesi) Kriteri

Bu kritere gre bir malzemenin herhangi

bir noktasnda akma olmasnn art, o
noktadaki maksimum kayma
gerilmesinin, basit ekme halinde akma
snrndaki kayma gerilmesine eit veya
byk olmasdr.

Akma olmasnn art:

1 3 0
max 0 max 0
2 2
Bu kriter snek malzemelerin akmas iin ok iyi sonular verir.

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 2

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

1. Snek Malzemeler iin Akma Kriterleri

1.2 Von-Mises (Edeer Gerilme veya Maksimum arplma Enerjisi) Kriteri

Bu kritere gre ok eksenli ykleme

durumundaki edeer gerilme (von-mises
gerilmesi) malzemenin akma gerilmesini
atnda o noktada akma oluur.
ok eksenli gerilme hali, edeer bir tek
gerilmeyle ( e ) ifade edilir.

Yani sanki o noktadaki tm gerilme bileenleri yerine tek bir edeer gerilme var kabul edilir.
(Bu ise arplma enerjisinin akmaya sebep olduu kabulnden ortaya kar. )

e vm
1
2

y z 2 x z 2 x y 2 6( yz 2 xz 2 xy 2 )
Asal gerilmeler cinsinden edeer gerilme:

e vm
1

1 2 2 1 3 2 2 3 2 Akma art:
2
Bu kriter snek malzemelerin akmas iin mkemmel sonular verir.
e 0
3

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

2. Gevrek Malzemeler iin Krlma Kriterleri

2.1 Rankine Kriteri

Bu kritere gre bir malzemenin

herhangi bir noktasnda krlma olmas
iin o noktadaki asal gerilmenin
malzemenin eki veya basdaki krlma
mukavemetini gemesi gerekir.

Krlma artlar:

Baka bir ifadeyle, bu kritere gre, bir

noktada krlma olmamas iin o noktadaki
1 o veya 3 oc Mohr emberinin ekildeki krmz izgiler
iinde kalmas gerekir.

Gevrek Malzemelerin krlmas iin ksmen iyi sonular veren bir kriterdir.
4

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

2. Gevrek Malzemeler iin Krlma Kriterleri

2.2 Columb Kriteri:

Gevrek malzemeler iin ok iyi sonu

veren bu kritere gre bir malzemenin
herhangi bir noktasnda krlma
olmamasnn art:
Baka bir ifadeyle bu kritere gre: basit ekme ve
1 3 basit basma hallerinin en byk Mohr emberlerinin
1 teetleri dnda kalnan yklemelerde krlma olur.
0 0C
1 = Maksimum asal gerilme 3 = Mimimum asal gerilme
0 = ekme Mukavemeti oc = Basma Mukavemeti
rnek : 0 100MPa oc=400MPa olan bir malzemede herhangi a ve b gibi iki noktada asal gerilmeler,
a ve b noktalarnn her iksinde de Rankine
1 3 1/o - 3/oc) kriterine gre krlma olmayaca
a 50 -100 50/100-(-100/400) =0.75 sylenebilir. Columb kriterine gre ise a
noktasnda krlma olmaz ancak b 5
b 90 -100 90/100-(-100/400) =1.15 noktasnda olur.
2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved.
Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

2. Gevrek Malzemeler iin Krlma Kriterleri

2.3) Mohr Kriteri

Bu kritere gre: basit ekme, basit basma ve

tam kayma hallerinin en byk Mohr
emberlerinin zarf erilerinin dnda kalnan
yklemelerde krlma olur. Gevrek malzemeler
iin ok iyi sonular veren bir kriterdir.

1 o
*Grld gibi gevrek malzemelerde, her kriterde de asal gerilmelerin incelenmesi
gereklilii ortaya kmaktadr.

*Asal gerilmeler sonularda grlmesine ramen, Columb ve Mohr kriterleri iin ayr
bir deerlendirme yaplmas gerekebilir

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 6

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

Bileik Ykleme Halleri

Bir elemana, burulma, eilme, ekme, kesme gibi farkl ykleme tiplerinden iki veya
daha fazlas ayn anda uygulanabilir. Bu ykleme tipine Bileik ykleme denir.

Elastik snrlar iinde kalmak artyla sperpozisyon yntemi uygulanabilir.

Yani herbir yk ayr ayr uygulanarak gerilmeler elde edilir.

Sonuta bileik ykleme halinde (tm ykler ayn anda varken) oluan gerilmeler, ykler
ayr ayr uygulandndaki oluan gerilmelerin toplamna eittir.

F F

P P T
T

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 7- 7

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

Bileik Ykleme Halleri

Baz durumlarda tek bir yk bileik ykleme durumu oluturabilir.

F1 T1=F1.r
F1 T1
F1
Tek Yk, Tek moment:
Kuvvet Merkeze Tek Yk: Eilme Burulma
Bileik Ykleme +Kesme
(Eilme+Burulma+Kesme) Tanm. Burulma
momenti ile birlikte

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 7- 8

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

rnek

T=F.150kNmm F=20kN

Mz=F.300
T F=20kN

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 7- 9

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

rnek

Mz=-F.300 Mz = -F.300
T
T F=20kN
F=20kN

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 7- 10

Edition
Fifth
MECHANICS OF MATERIALS Beer Johnston DeWolf Mazurek

rnek

Mz=--20.300kNm
F=20kN

2009 The McGraw-Hill Companies, Inc. All rights reserved. 7- 11