Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

1 PRORAUN VODOVODA
1.1 Proraun maksimalno potrebne koliine sanitarne vode (l/s), dimenzije
sanitarnog voda
Dimenzioniranje kune vodovodne mree vri se prema sanitarnim predmetima.

Osnovni zadatak pri dimenzioniranju vodovodnih instalacija:

postii zahtijevani protok i tlak vode na svim troilima .
(Tlak na izljevu za veinu sanitarnih izljevnih mjesta 0.5 bara, osim za WC s ispiralicom 1.2 bar)
Za odabir odgovarajueg promjera cjevovoda, spojnih i prijelaznih elemenata mjerodavne su dvije
veliine:
vrni protok
ukupni pad tlaka u instalaciji
Na dimenziju cijevi, tj. na unutranji presjek cijevi, utjee vie faktora:
1. Koliina vode na izljevnom mjestu
2. Tlak vode u cijevnoj mrei
3. Brzina vode u cijevima

KOLIINA VODE ustanovljuje se eksperimentalno

Koliina vode koja se troi u kui zavisi od:
broja korisnika
vrste i broja izljevnih mjesta,
namjeni, upotrebi i konstrukciji izljeva
godinjeg doba
stupnja kulture, navika, obiaja i dr.
Koliina vode koja protjee u odreenoj dionici cjevovoda odreujemo prema broju jedinica
optereenja JO.
Jedinice optereenja JO uvode se u proraun instalacije vodovoda da se pojednostavi proraun
instalacije.
Jedna JO predstavlja onu koliinu vode koja istjee na izljevnom mjestu kroz cijev promjera 10
mm pri punom mlazu i tlaku istjecanja od 0.5 bara.
1JO=0.25 l/s (DIN1988-W308)
Njemaka 1JO=0.25 l/s (DIN1988-W308)
SAD 1JO=0.47 l/s
vedska 1JO=0.30 l/s
Rusija 1JO=0.20 l/s

Odnos izmeu protone koliine vode i jedinica optereenja:

l dm
3
q = 0.25 JO s =
s

1
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

(jedinice optereenja se ne uzimaju u punom broju nego kao drugi korijen tog broja. U tome se
nalazi faktor istovremenosti ).

BRZINA VODE U CIJEVIMA:

1. bitno utjee na pad tlaka (koji raste s kvadratom brzine)
2. suvie mala brzina (ispod 0.5 m/s) ubrzava taloenje i stvaranje sloja uslijed ega dolazi
do suavanja cijevi
3. suvie velika brzina (iznad 3 m/s) izaziva umove, buku i udarce u cijevnoj mrei

Tablica: Preporuene brzine vode u vodovodnim cijevima za razne vrste vodova

VRSTA VODA Brzina vode u [m/s]

Kuni prikljuci 1.0 2.5
Razvodni vodovi 1.0 2.0
Vertikale 1.0 2.0
Grane i ogranci 1.0 2.5
Vertikale i grane u bolnicama, hotelima i sl. 0.5 0.7
Topla voda-cirkulacijski vodovi 0.2 0.4

Brzina vode u cijevima moe se izraunati iz izraza:

q =w
d 2
4
m3 m

s
= m
s
[ ]
2

Brzina strujanja vode u cjevovodu w 2 m/s (da nema umova i vibracija) (0.5 2 m/s)

GUBITAK TLAKA
Uvjet koji se mora ispuniti ni i jednom vodu gubitak tlaka ne smije biti vei od raspoloivog (zbog
toga se moraju ustanoviti gubici tlaka)

Hu minimalni tlak u ulinom vodu na mjestu prikljuka (od uprave komunalnog vodovoda)

hg visina najvieg izljevnog mjesta (visinska razlika od ulinog cjevovoda do najvieg izljeva)
hi izljevni tlak (tlak istjecanja sanitarni izljevi 0.5 bara, Sprinkler mlaznica 0.7 bara, poarni
hidrant 2.5 bara)

hv gubitak tlaka u vodomjeru (mora biti manji od 0.5 bara, vodomjer se bira iz dijagrama na
osnovu maksimalne potronje vode u l/s za cijelu zgradu)

Dozvoljeni-raspoloivi gubitak tlaka ht:

ht:= Hu hg hi hv
Jako izljevno mjesto q 0.5 l/s
Dua upotreba protok dui od nekoliko sekundi
Npr. vrtni hidrant 20 s protokom od 0.7 l/s ne unosi se u jedinicama optereenja nego se njegov
ukupni protok od 0.7 l/s dodaje ukupnom protoku ostalih izljevnih mjesta.
Vrtni hidrant se upotrebljava bez obzira na doba dana, tj. istovremeno s ostalim izljevnim mjestima.

2
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Primjer 1: Dimenzioniranje vodova vodovoda obiteljske kue

Ortogonalna shema vodovoda obiteljske kue

WC K U P 1 2 S P

a b c i

WC TK U P S P

VERTIKALA 1

VERTIKALA 2
d e f g j k

h
Tablica u kojoj su upisani svi sanitarni predmeti unutar obiteljske kue:

SANITARNI Broj san. JO JO

PREDMET predmeta N
K (kada) 1 2 2
TK (tu kada) 1 1 1
U (umivaonik) 2 1 2
WC 2 0.25 0.5
Sudoper 2 1 2
Perilica za sue 2 1 2
Perilica za rublje 2 1 2
HV JOHV = 11.5 DN25, v =1.45 m/s
TV JOTV = 11.5-4.5 = 7 DN25, v =1.1 m/s
I nain: raunanje
Protona koliina vode spojnog (prikljunog voda) vodovoda:
l dm
3
quk = 0.25 JO s =
s
l l m3
quk = 0.25 11.5 0.85 quk = 0.85 = 3.06
s s h

quk = w
d 2
4

m3 m
s
= m
s
2
[ ]

4 quk 4 0.85
d= d= = 0.0232 m = 23.2 mm
w 2 1000
Odabrani promjer spojnog (prikljunog) voda vodovoda DN 25 (30x2.6, du=24.8 mm, v=1.76 m/s)
Provjera brzine strujanja u armaturi provjeriti prema tablici u podlogama za predavanje
Za quk = 0.85 l/s i odabrani NO25 brzina u armaturi iznosi priblino: wA = 1.96 m/s

3
 Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

II nain: Pomou tablice 17.7: Gubici pritiska u elinim navojnim cijevima zajedno s pojedinanim
gubicima
q = 0.25 JO [l/s]

ht gubitak tlaka u [dbar/m], v brzina vode [m/s]

JO q DN cijevi u [mm]
[l/s] 10 15 20 25 32 40 50
ht v ht v ht v ht v ht v ht v ht v
0.1 0.079 0.21 0.6 0.05 0.4
0.25 0.125 0.53 1.0 0.14 0.6
0.5 0.177 1.05 1.4 0.28 0.9 0.05 0.5
1 0.250 2.12 2.0 0.55 1.2 0.11 0.7 0.03 0.4
1.5 0.306 3.17 2.5 0.83 1.5 0.16 0.8 0.05 0.5
2 0.354 4.23 2.9 1.10 1.8 0.22 1.0 0.06 0.6
2.5 0.395 5.28 3.2 1.38 2.0 0.27 1.1 0.08 0.7
3 0.433 6.35 3.5 1.65 2.2 0.32 1.2 0.09 0.7
3.5 0.468 1.93 2.3 0.38 1.3 0.11 0.8
4 0.500 2.21 2.5 0.43 1.4 0.12 0.9 0.03 0.5
4.5 0.530 2.48 2.6 0.49 1.4 0.14 0.9 0.03 0.5
5 0.559 2.76 2.8 0.54 1.5 0.15 1.0 0.03 0.6
5.5 0.586 3.04 2.9 0.59 1.6 0.17 1.0 0.04 0.6
6 0.612 3.31 3.0 0.65 1.7 0.18 1.1 0.04 0.6
6.5 0.637 3.59 3.2 0.70 1.7 0.20 1.1 0.04 0.6 0.02 0.5
7 0.661 3.86 3.3 0.76 1.8 0.22 1.1 0.05 0.7 0.02 0.5
7.5 0.685 4.14 3.4 0.81 1.9 0.23 1.2 0.05 0.7 0.02 0.5
8 0.707 4.41 3.5 0.86 1.9 0.25 1.2 0.05 0.7 0.02 0.5
8.5 0.729 0.92 2.0 0.26 1.3 0.06 0.7 0.03 0.5
9 0.750 0.97 2.0 0.28 1.3 0.06 0.7 0.03 0.5
9.5 0.771 1.03 2.1 0.29 1.3 0.06 0.8 0.03 0.6
10 0.791 1.08 2.2 0.31 1.4 0.07 0.8 0.03 0.6
11.5 11 0.829 1.19 2.3 0.34 1.4 0.07 0.8 0.03 0.6
12 0.866 1.30 2.4 0.37 1.5 0.08 0.9 0.04 0.6
13 0.901 1.41 2.5 0.40 1.5 0.09 0.9 0.04 0.7
14 0.935 1.51 2.6 0.43 1.6 0.10 0.9 0.04 0.7
15 0.968 1.62 2.6 0.46 1.7 0.10 1.0 0.04 0.7
16 1.000 1.73 2.7 0.49 1.7 0.11 1.0 0.05 0.7 0.01 0.5

0.829 + 0.866 l m3
Za JO = 11.5 q= 0.85 = 3.06
2 s h
Odabrani promjer spojnog (prikljunog) voda vodovoda DN 25.
Brzina strujanja vode u cijevima: v = 1.45 m/s
Za poznati broj JO odnosno protok u tablici 17.7 se nae onaj promjer cijevi ija se brzina kree u
traenim granicama. (Razvodni vodovi 1.0 2.0 m/s)

4
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

VERTIKALA 1 HV
Etaa Dionica JO v DN
od do pojedi. ukupno [m/s] [mm]
WC a 0.25 0.6 15
K a 2 1.8 15
1.KAT a b 2.25 1.9 15
U b 1 1.2 15
b c 3.25 1.25 20
P c 1 1.2 15
c g 4.25 1.4 20
WC d 0.25 0.6 15
TK d 1 1.2 15
PRIZEMLJE d e 1.25 1.35 15
U e 1 1.2 15
e f 2.25 1.9 15
P f 1 1.2 15
f g 3.25 1.25 20
g h 7.50 1.9 20

VERTIKALA 2 HV
Etaa Dionica JO v DN
od do pojedi. ukupno [m/s] [mm]
1.KAT P i 1 1.2 15
S i 1 1.2 15
i j 2 1.8 15
P k 1 1.2 15
PRIZEMLJE S k 1 1.2 15
k j 2 1.8 15
j h 4 1.4 20

Ukupno: JO = 7.5+4 = 11.5 v=1.45 m/s, DN25

III nain: oitavanje iz tablice u podlogama najbre, najjednostavnije i najnetonije

Oitano u grubo iz tablice za JO = 11.5-15.5 q uk = 1.10 l/s
Za koliinu vode quk = 0.80 1.15 l/s iz tablice slijedi odabrani promjer DN25
Provjera brzine strujanja vode u armaturi za DN25 i quk = 1.10 l/s w = 2.52 m/s

DIMENZIONIRANJE CIRKULACIJSKOG VODA

TV DN2032 DN4050 DN6580 DN100
CV DN15 DN20 DN25 DN32

5
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

1.2 Proraun maksimalno potrebne koliine poarne vode (l/s), dimenzije poarnog
voda
HIDRANTSKA MREA
a) unutarnja
b) vanjska

Unutarnja hidrantska mrea:

- sastoji se od cijevnog razvoda i hidranata smjetenih u hidrantski ormari
- hidrantski ormari dimenzija 500/500/150 mm (kuglasta slavina, namotano crijevo duljine 15
m) oznaen slovom H
- hidranti se postavljaju u prolaze, stubine prostore i na pravcima evakuacije
- meusobna udaljenost hidranata odreuje se tako da se cjelokupni prostor koji se titi od
poara pokriva mlazom vode (duljina crijeva iznosi 15 m, a duljina kompaktnog mlaza 5 m)
- najmanji promjer cijevi unutarnje hidrantske mree DN50
- dimenzija unutarnje hidrantske mree funkcija je visine zgrade
- prema Pravilniku o tehnikim normativima za hidrantsku mreu za gaenje poara za
objekte visine do 22 m (vidi Tablicu), potrebno je za istovremeni rad 2 hidranta po 2.5 l/s
vode, odnosno ukupno 5 l/s, uz minimalni pritisak na najviem (najudaljenijem) hidrantu 2.5
bara (2.5 bara= 2.5105 Pa = 0.25106 Pa = 0.25 MPa)

Visina objekta Najmanji protok JO DN v ht

[m] [l/s] [] [mm] [m/s] [dbar/m]
do 22 5 400 DN65 1.3 0.080
23 do 40 7.5 900 DN80 1.5 0.070
41 do 75 10 1600 DN100 1.1 0.031
vie od 75 12.5 2500 DN100 1.4 0.049
v brzina strujanja vode, [m/s], ht pad tlaka, [dbar/m]

PRORAUN GUBITAKA TLAKA U CIJEVIMA

Cijevna JO Koliina Promjer cijevi Brzina vode Jedinini Duljina Ukupni
dionica vode DN gubitak cijevi gubitak
od do [l/s] [mm] [m/s] [MPa/m] [m] [MPa]
1 2 100 2.5 DN50 1.1 0.0008 L
2 3 400 5.0 DN65 1.3 0.0008 L
3 4 400 5.0 DN100 0.6 0.0001 L

Ukupni gubici u cijevima =

Gubitak u vodomjeru
Geodetska visina
Minimalni tlak na mlaznici 0.25
Sveukupni gubici =

Na prikljunom mjestu je potreban minimalni tlak p= bara

i koliina vode q = 5.0 l/s

6
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Vanjska hidrantska mrea:

- nadzemni hidranti (podzemni ukoliko ometaju promet)
- udaljenost izmeu dva hidranta smije iznositi najvie 80 m
- udaljenost hidranta od zida objekta mora biti najmanje 5 m, a maksimalna doputena
udaljenost iznosi 80 m
- najmanji promjer cijevi vanjske hidrantske mree DN100

7
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

1.3 Odabir vodomjernog brojila

kuanski vodomjeri vodomjeri s krilastim rotorom SANITARNI VOD
najee se koristi u zgradama
voda u prolazu okree rotor s krilima-
lopaticama, a rotor preko zupanika prenosi
okretaje na brojanik koji pokazuje potronju
vrlo su osjetljivi i registriraju i mali protok, ali
su im gubici tlaka veliki
horizontalna i vertikalna ugradnja
da ne bi estice koje nosi voda ometale
okretanje rotora, na ulaznom dijelu vodomjera je ugraeno sito
vodomjeri s rotorom rade se za prikljuke DN15 do DN65, pa i vee
kuite vodomjera je od bronce, a rotor s lopaticama i aa od tvrde gume
Voltmann-ovi vodomjeri (za vee koliine vode)
u cilindrinoj kuici ima turbinsko kolo sa spiralnim lopaticama, koje se pod utjecajem
vodene struje okree, a okretaji se prenose na mehanizam brojaa
manje je osjetljiv na protok, ali su mu gubici vrlo mali
moe se ugraditi i horizontalno i vertikalno (suhe je izvedbe)
oscilatorni
Venturijevi vodomjeri
Kuanski vodomeri:
mokri (cijeli mehanizam je u vodi zamagljena debela staklena ploa iznad brojanika)
suhi (samo je rotor u vodi, a ostali dio se nalazi u suhoj komori. Upotrebljavaju se za vodu
koja nije naroito ista)
Kombinirani Woltmann vodomjeri: POARNI VOD
sastoje se od glavnog Voltmannovog vodomjera (za velike koliine) i sporednog vodomjera
s krilastim rotorom (za male koliine vode), te od preklopnog ventila s oprugom
za mjerenje potronje hladne vode za potroae s velikim oscilacijama potronje vode (za
instalacije gdje je potrebno mjerenje i malih i velikih koliina
vode) (npr. u industrijama s povremenim potrebama velike
koliine vode, kod poarnog voda kojim se opskrbljuje
unutarnja i vanjska hidrantska mrea)
preklopni ventil, kao sastavni dio kombiniranog Woltmann
vodomjera, ima funkciju da vee protoke usmjerava preko
glavnog vodomjera, a male protoke preko sporednog
vodomjera
nazivna veliina DN50 DN200
http://www.ikom-mjerila.hr

8
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Izbor sustava i veliine vodomjera:

odabir prema dijagramu (podloge za predavanja) na osnovu maksimalne potronje vode u
l/s za cijelu zgradu, po kojoj se dimenzionira i prikljuni vod vodovoda (pri tome promjer
prikljuka ne mora biti jednak promjeru vodomjera)
gubitak tlaka u vodomjeru mora biti manji od 0.5 bara, te se prema tome i odabire
veliina vodomjera

Primjer 1: Odabir vodomjera prema podlogama za predavanja za obiteljsku kuu iz primjera 1:

l m3
Za quk = 0.85 = 3.06 iz dijagrama Gubitak tlaka kunih vodomjera oitano je:
s h

Pad tlaka kod kunih vodomjera (podloge za predavanje-vjebe))

Gubitak tlaka u vodomjeru hv ??

Odabrani vodomjer 7 m3/h, DN25, hv 0.2 bara
5 m3/h, DN20, hv 0.4 bara preveliki gubitak tlaka

9
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Odabir vodomjera prema http://www.ikom-mjerila.hr

Horizontalni kuanski vodomjer tip VMA SANITARNI VOD

Odabrani vodomjer tip VMA nazivnog optereenja vodomjera 3.5 m3/h, 25, hv 0.15 bara
Najvei protok odabranog vodomjera: Qmax = 7 m3/h

10
Tehniki studio INSTALACIJE ZGRADA

Standardne eline beavne cijevi:

Nazivni promjer Nazivni promjer Vanjski promjer Debljina stijenke Unutarnji promjer
[mm] [col] [mm] [mm] [mm]
DN10 16 1.8 12.4
3/8 17.2 1.8 13.6
DN15 20 2.0 16
1/2 21.3 2.0 17.3
DN20 25 2.0 21
3/4 26.9 2.3 22.3
DN25 30 2.6 24.8
1 33.7 2.6 28.5
DN32 38 2.6 32.8
1 1/4 42.4 2.6 37.2
DN40 44.5 2.6 39.3
1 1/2 48.3 2.6 43.1
DN50 57 2.9 51.2
2 60.3 2.9 54.5
2.9 70.3
DN65 2 1/2 76.1 3.2 69.7
3.6 68.9
3.2 82.5
DN80 3 88.9 3.6 81.7
4.0 80.9
3.6 100.8
DN100 4 108 4.0 100
4.5 99
5.0 98

11