Sunullah DOMU

Makine Mhendisi, MBA

A snf Gvenlii Uzman
GU ve H Eitmeni
TANIMLAR

BASINLI KAP :

basnc 0.5 bardan byk olan kap ve

ekipmanlara basnl kap denir. inde havann
sktrld veya buhar oluturulan yahut
sktrlm hava, gaz vb. depoland kaplardr.
Bir kap birden fazla hazneden oluabilir.
BASINLI EKPMAN:

Her trl basnl kap ve bunlarla balantl boru

donanm, emniyet donanmlar ve basnl
aksesuarlar anlamna gelmektedir.
Eer; varsa basnl ekipman zerindeki flan,
nozul, kaplin, destekler, kaldrma mapas vb.
basnl ksmlara bal elemanlar da bu tanma
dahildir.
BASINLI KAP ETLER
Kazanlar,
Gaz Tpleri,
Hava Tanklar
Lpg Tanklar,
Kompresrler,
Boru Hatlar,
Snai Gaz Tanklar

Kriojenik Tanklar,

Otoklavlar,

Soutma niteleri

Hidroforlar.
Basnl Kap
Etiketi
Basnl Kaplarn zerinde aadaki bilgileri ieren bir
etiket mutlaka olmaldr:

Bar cinsinden azami alma basnc,

letme basnc,
Azami alma Scakl (0C),
Kabn kapasitesi (litre),
Kabn malat tarihi,
Kontrol tarihi
KAZANLARDA
EMNYET
AKSESUARLARI
Basnl kabn emniyetle iletilmesini salamak iin
gerekli olan emniyet aksesuarlar:

Basn drme cihazlar: izin verilen limit aldnda devreye

girerek basnc tamamen veya limit iinde kalacak ekilde dren
cihazlardr.
rnek:
emniyet valfleri, patlama diski, bel verme ubuklar, kontroll basn
drme sistemleri, gibi

Otomasyon sistemleri: Ayarlanan limit aldnda devreye girerek

hata dzeltme imknlarn faaliyete geiren, tesisi ksmen veya
tamamen kapatan ya da durduran sistemlerdir.
rnek:
basn ve scaklk alterleri, akkan seviye swileri, emniyetle ilgili
her trl lme kontrol ve dzenleme cihazlar.
1.Basn Gstergesi: alma basncnn iki kat taksimatl,
alma basnc, krmz iaretli, kap boyunun 1,5 kat uzaktan
okunabilir. Kabn gaz fazna dorudan bal

Basn Alglama ve Kontrol (Presostat): Ar buhar

basncnda yakt keser

2.Scaklk Gstergesi: Kazanlarda scakl gsteren l cihazlar

bulunacaktr. Scak su kazanlarnda bir termometre bulunacaktr.

3. Su Seviye Gstergesi: en az iki, biri camdan

olacak ve muhafaza iine alnacaktr. Gstergeler
dorudan kazana balanacak en ok ve en az
seviyeleri gsterecek
4.Basn ekilde iaretlenecektir.
Emniyeti: dorudan basnl kapla balantl,
alma basncna gre (1,1kat) ayarlanacak, Ayarn
bozulmamas iin kapatlm veya mhrlenmi olacak.
Emniyet Valfleri ki Ksmdr:
Yayl Emniyet Valf
Arlkl Emniyet Valf: Arlkl emniyet supaplarna gelen
basn 600kg/cm2 gemeyecek ve arlk yekpare olarak
yaplacaktr.
5. Boaltma Sistemi: Basnl kaplarda suyun veya
amurun boaltlmas iin, kazann alt ksmnda yeteri
kadar (otomatik veya elle kumanda edilen) boaltma
valf veya musluu bulunacak, su veya amur bir
boruyla kanala veya darya aktlacaktr.

6. Stop Valfi/Blf Donanm: Basnl kaplarn giri ve

k borular zerine, birer adet ana stop valf
konulacak, bunlar abuk ve kolay kapanacak ekilde
olacak ve buhar younlamas halinde kullanlmak
zere, kazanlarda blf tertibat yaplacaktr.

Birlikte alan kaplarn her birinde ayr ayr stop

valfi bulunacaktr.

7.Gaz Yakt Yangn Emniyet Sistemi: Kazanlarda

yakt olarak havagaz ve benzerleri kullanld hallerde,
gaz besleme borular zerinde ayarlanabilir bir
musluk ve sulu emniyet kaplar bulunacaktr.
8. Gaz Patlama Emniyeti: Basnl
kaplarda; akaryakt, kmr tozu veya gaz
yakld hallerde, Cehennemliklerin en
yksek noktasnda bir veya daha fazla sayda
patlama kapaklar bulunacaktr.

Yerden 2 metre ykseklie kadar olan

patlama kapaklarnn nne, yeteri
salamlkta koruyucu bir siper konacaktr.

9. Isl Genleme Kab: ... bir adet

genileme kab ve borusu (nefeslik) konacak,
bunun bulunmad kapal sistemlerde,
genileme valfi bulunacaktr. Genileme valf,
alma basncna gre ayarlanabilecek ve
fazla basnc nleyecek ekilde yaplm
olacaktr. Genileme borusu ile genileme
valfnden kacak scak svlar, alanlara
zarar vermeyecek ekilde dar atlacaktr.
KOMPRESRLER

Ylda bir periyodik kontrol ;

kompresrlerin montajndan sonra ve
altrlmasndan nce, ...
deiiklik yapldnda
byk onarmlardan sonra,
Kompresrlerin basn deneyi, en yksek alma
basncnn 1,5 kat ile yaplacaktr.
Bakm ncesi kompresr durdurulmal ve scakln 50C
altna dmesi beklenmelidir.
Kompresrlerin, tehlike annda, uzak bir yerden
durdurulmas salanacaktr.
SABT KOMPRESRLER
Sabit kompresrlerin depolar, patlamalara kar dayankl bir
blmede olacak; seyyar kompresrler, alan iilerden en az 10
metre uzaklkta veya dayankl bir blme iinde bulunacaktr.
Temiz hava emmeleri salanmal, patlayc, zararl ve zehirli gaz,
duman ve toz emilmesi nlenmeli,
Hava kompresr ile hava tanklar arasnda, ya ve nem ayrclar
(seperatr) bulunmal ve bunlar hi bir ekilde karlmamaldr.
Kriyojenik Depolama veya Tama Tanklar

Kriyojenik tanklar, ilerinde sv fazda bulunan gazlar -

Svlatrlm Doalgaz(LNG), svlatrlm azot(LIN),
svlatrlm argon(LAR), svlatrlm oksijen(LOX) - tamak ve
depolamak amac ile retilmektedir.
Kriyojenik tanklar, -100 C ve daha dk scaklk altndaki
sv fazda bulunan gazlar tama ve depo iin
tasarlanmtr. Tanklarda dizayn standard olarak AD
MERKBLATT CODE 2000, EN 13458, EN 13530, ADR 2009 ve
ASME kullanlmaktadr.
Mteri istekleri dorultusunda farkl standartlarda retim
yaplabilmektedir.
Her bir tank, i ie geirilmi iki adet tanktan
olumaktadr. tanklarda 304L paslanmaz elik malzeme
kullanlmaktadr. D tank iin(Zarf) S355J2G3 malzeme
Tanabilir Basnl gaz tpleri
kullanm:
Tpn ierii mutlaka tanml olmaldr.
Gvde et kalnl elik kaplarda (max scaklk 300C) 2mm ,
alminyum veya alaml alminyum kaplarda (max scaklk
100C) 3mmden az olmamaldr.
erie gre tp renkleri frmadan frmaya deiebilir,
gvenilmez.
Kapaklardaki kodlara gvenilmez, kapaklar deimi olabilir.
Yksek basn sistemlerinde plastik borular kullanlmamaldr.
Asetilen ile bakr boru sistemleri kullanlamaz
Datm/iletim boru sistemleri, gazn ieriine gre
iaretlenmelidir.
El, yz veya kyafetlerin basnl hava kullanarak temizlenmesi
kesinlikle yasaktr.
200kPa(1,7bar)den aa drlmedii mddete temizlik
amal kullanlmamaldr.
Basnl tpler ya arabasnda ya da duvara zincir/kelepe ile
sabitlenerek kullanlmaldr.
Oksijen tpleri asla yal ellerle vanalar almamal veya
tutulmamaldr.
Tp ve hortum
renkleri
GAZ CNS
TRKYEYOUN OLARAK
KULLANILAN RENK
TS EN 1089-
3STANDART
OKSJEN RAL 5002mavi RAL 9010 beyaz
RAL 3009 oksit
ASETLEN SARI RAL 1018
krmz(kestane)
ARGON AIK MAV RAL 5012 RAL 6001 koyu yeil
AZOT YEL RAL 6029 RAL 9005 siyah
KARBONDOKST Gri RAL 7037 Gri
HDROJEN Krmz RAL 3000 krmz
HELYUM KAHVERENG RAL 8008 RAL 8008 kahverengi
HAVA RAL 6018 yeil
AZOT
RAL 5010 mavi
PRODOKST
METAN RAL 3000 krmz
KLOR RAL 1018 sar
Ar/CO2 GR RAL 5012 / AIK MAV RAL 5012 RAL 6018 yeil
N2/CO2 RAL 6018 yeil
CO2/O2 RAL 6018 yeil
CO2/O2 RAL 6018 yeil

Tehlike etiketleri (riski gsteren baklava ekilleri)

Renk kodu
- Zehirli ve/ veya andrc SARI
- Alevlenebilen KIRMIZI
- Ykseltgen AIK
MAV
- Tepkimeye girmeyen (zehirli, andrc, alevlenebilir ve PARLAK
indeki Gaza Gre Gruplar

Grup 1 ve Grup 4 birlikte depolanabilir

Grup 2 ve Grup 3 birlikte depolanabilir
Grup 5 hibir Grupla birlikte depolanamaz
Grup 6 hibir Grupla birlikte depolanamaz
BO tplerle DOLU tpler her zaman birbirinden ayr
depolanmaldr.
 Asetilen tp-hortum sistemlerinde
sulu geri tepme gvenlik tertibat en
az ayda bir kere temizlenmelidir.
Asetilenin temas ettii ksmlar
bakrdan ve % 70 den fazla bakrl
alamdan yaplm olmaldr.

Standartlarda sre belirtilmemise

3Ylda bir kontrol.
TS EN 1802,TS EN 1803, TS EN 1968,
TS EN 13322, TS EN 14876, TS EN ISO
9809 ve TS EN ISO 16148
standartlarnda belirtilenkriterlere
uygun olarak yaplr.
Basnl Kaplarda Gvenlii
Tehlikeleri
 Tasarm ve imalat yetkili teknik elemanlarca yaplmaldr.
Basnl kaplar kresel, silindirik yada bunlarn bileimi ekillerde yaplmal
Tasarm ve imalatta gerekli konstrktif tedbirler alnmaldr. (Adam giri delii, Su boaltma sistemi vb.)
Kaplar gerekli emniyet cihazlar ile donatlmaldr.
Doru yer seimi ve uygun yerleim salanmal,
evre gvenlii salanmal, gerekli durumlarda stre yaplmal,
Ehliyetli elemanlarca iletim ve bakm yaplmal,
Periyodik bakm ve deneyleri yaplarak belgelendirilmeli,
Maruziyet alan belirlenmeli ve ilgisizlerin girmesi engellenmeli,
almalar en az elemanla yrtlmeli,
Dzenli olarak sicil kaytlar tutulmal,
letme-bakm talimatlar hazrlanmal,
Elektrik tesisat alev geirmez olmal ve paratoner kurulmaldr.
Tasarmda para frlama risk azaltc tedbirler alnmaldr.

mal usullerinde uygun teknikler seilmelidir. (Kolay

dalmayan snek malzemeler vb.)
Yer seiminde dikkatli olunmaldr.

Stre yaplarak kopan paralarn yaylmas nlenmelidir.

Periyodik basn testleri yaplarak rapora balanmaldr.

Tehlikeli alana giri klar kontrol altna alnmaldr.

Bakmlar ehliyetli elemanlarca yaplp belge ve kaytlar

dzgn tutulmaldr.
3. BOULMA VE ZEHRLENME RSKNE
KARI

malatta ve yer seiminde allan maddeler

dikkate alnmaldr.
Genel veya mevzi havalandrma tesis edilmelidir.
Gaz detektr ve alarm cihazlar bulundurulmaldr.
alanlar eitilerek dosyalarna belge konulmaldr.
KKD kullanm salanmaldr.
Riskli alanda en az elemanla allmaldr.
Gerekli yerlere ikaz levhalar aslmaldr.
 Yanc ve patlayc ortamlarda scak iler zel izinle yrtlmelidir.
Blm alanlar yangn konusunda eitilmelidir.
Ge tutuan yanc maddeler yaknnda kaynak sonras yeterli bir sre yangn kontrolleri
srdrlmelidir.
Yakt deposu vb. parlayc madde bulaklar bulunan kaplarn bulunduu alanlarda sigara
iilmez, her trl kvlcm, alev, ate yasa basnl tplerin depoland alanlara en az 15
mdir.
Yakt deposu vb. parlayc madde bulaklar bulunan kaplarda kaynak almas yapmaktan
mmkn olduunca kanlmaldr. Kaynak zorunlu ise ok zel tedbirler alnmaldr.
Vana flan gibi ek yeri olmayan yanc gaz veya su boru hatlar ile 11 ila 50 metrekp
kapasitesi olan oksijen depolama tanklar arasndaki uzaklklar 2m olmaldr.
 Kimyevi ve termal yanklara sebep olan maddeler bunlardan
korunma ve ilk yardm konusunda kaynaklar eitilmelidir.
bitiminde son kontrol ve testler yaplmaldr.
Termal yanklar iin; Maske, bot, tozluk, i elbisesi, deri nlk
vb. Koruyucular kullanlmaldr.
Bu ilerde almalar zel izinle, yetkililer nezaretinde
yaplmaldr.
T.P.K. Metot ve Deerlerinin Belirlenmesi

T.P.K. Periyotlarnn Tespiti,

T.P.K. Rapor rneklerinin Hazrlanmas,

T.P.K. Uygulanmas,

T.P.K. Sonras Rapor Ve Sicil Kaytlarnn

Dzenlenmesi,
*Kullanmda olan basnl kaplarn et kalnln lmede en kolay
uygulanabilir yntem Ultrasonik testtir.
 KONTROL PERYODU

(Azami Sre)
PERYODK KONTROL KRTERLER
EKPMAN ADI (lgili standardn n-

grd sreler sakl
(lgili standartlar aada belirtilmitir.)**
kalmak kouluyla)
Standartlarda sre TS 2025 ve TS EN 13445-5 standartlarnda
Buhar kazanlar
belirtilmemise 1 Yl belirtilenkriterlereuygun olarak yaplr.
Standartlarda sre TS EN 12952-6 standardnda belirtilenkriterlereuygun olarak
Kalorifer kazanlar
belirtilmemise 1 Yl yaplr.
TS EN 1802,TS EN 1803, TS EN 1968, TS EN 13322, TS EN 14876,
Tanabilir gaz tpleri Standartlarda sre
TS EN ISO 9809 ve TS EN ISO 16148 standartlarnda
(Dikili, dikisiz) belirtilmemise 3Yl
belirtilenkriterlere uygun olarak yaplr.
TS EN 12863 standardnda TS EN 12863 standardnda belirtilenkriterlereuygun olarak
Tanabilir asetilen tpleri
belirtilen srelerde yaplr.
Standartlarda sre TS EN 12755 ve TS EN 13720 standartlarnda
Manifoldluasetilen tp demetleri
belirtilmemise 1 Yl belirtilenkriterlereuygun olarak yaplr.
Standartlarda sre TS EN 13385 ve TS EN 13769 standartlarnda
Manifoldlutp demetleri
belirtilmemise 1 Yl belirtilenkriterlereuygun olarak yaplr.
Svlatrlm gaz tanklar (LPG,ve TS 55, TS 1445, TS 1446,TS EN12817 ve TS EN 12819
10 Yl
benzeri) (yerst)(1) standartlarnda belirtilen kriterlere uygun olarak yaplr.
Svlatrlm gaz tanklar (LPG,ve TS EN12817, TS EN 12819 standartlarnda belirtilen kriterlere
10 Yl
benzeri) (yer alt) (1)
uygun olarak yaplr.
Standartlarda sre TS EN 1440:2008+A1:2012, TS EN 14767, TS EN 14795, TS EN
Kullanmdaki LPG tpleri
belirtilmemise 1 Yl 14914 standartlarnda belirtilenkriterlereuygun olarak yaplr.
Standartlarda sre TS 1203 EN 286-1, TS EN 1012-1:2010, TS EN 13445-5
Basnl hava tanklar(2), (3)
belirtilmemise 1 Yl standartlarnda belirtilen kriterlere uygun olarak yaplr.
TS EN:13458 3
TS EN 1251-3, TS EN:13458 3, TS EN 13530-3 ve TS EN 14197-
Kriyojeniktanklar standardnda belirtilen
3, standartlarnda belirtilenkriterlereuygun olarak yaplr.
srelerde.
Tehlikeli svlarn(4) bulunduu tank ve API 620, API 650, API 653, API 2610 standartlarda
10 Yl(5)
depolar belirtilenkriterlereuygun olarak yaplr.
(1)
LPG tanklarnda bulunan emniyetvalfleriise 5 ylda bir kontrol ve teste tabi tutulur.
(2)
Seyyar veya sabit kompresr hava tanklar ile basnl hava ihtiva eden her trl kap ve bunlarn sabit donanm.
(3)
Kademeli sktrma yapankompresrlerin her kademesinde hidrostatik basn deneyi, basnl hava tanklar ile bunlarn
sabit donanmlarnn, o kademede msaade edilen en yksek basncnn 1,5 kat ile yaplr.
(4)
Tehlikeli svlar: andrc veya sala zararl svlardr.
(5)
Tahribatsz muayene yntemleri kullanlr.
(*)
Periyodik kontrol sreleri API 510 standard esas alnarak belirlenen basnlekipmanlarda; basnl ekipmandaki ierik
(basn ve benzeri) kayplar ile korozyon gibi nedenlerle meydana gelen bozulmalar dikkate alnarak yaplan risk
deerlendirmesi ve ynetimi erevesinde belirlenen periyodik kontrol sreleri, ekipmann kalan mrnn yarsn ve her
halkarda be yl amamas gerekir.
 BASINLI KAPLARDA TEST TEKNKLER

I. Zorlayc testler (deformatif) : Basnl kap zerinde

bulunan her noktann belirli bir kuvvetle zorlanmasdr.
a)Hidrolik test : Basnl kabn tamam veya bir ksmnn uygun
artlarda bir sv ile doldurulup basnlandrlmas, izlenmesi ve
boaltlarak sonularnn irdelenmesi tekniidir. En yksek alma
basncnn en ok 1,5 kat ile yaplr
b)Pnmatik test : Basnl kabn tamam veya bir ksmnn uygun
artlarda bir gaz ile doldurulup sktrlmas, izlenmesi ve boaltlarak
sonularnn irdelenmesi tekniidir.
II. Zorlayc olmayan test teknikleri (non deformatif) : Basnl
kabn hassas yerlerinin zel yntemlerle incelenmesidir. Basnl kaba
zorlayc test tekniklerinin uygulanmasnda saknca grlmesi halinde
uygulanrlar.
Gzle muayene testi
Sv szdrma testi (Penetrasyon testi)
Manyetik partikler testi
Islak floor testi
a)Radyografi testi (gamma ve x-ray)
b)Ultrasonik test
Sunullah DOMU
Makine Mhendisi, MBA
A snf Gvenlii Uzman
GU ve H Eitmeni